Wikipedia astwiki https://ast.wikipedia.org/wiki/Portada MediaWiki 1.45.0-wmf.6 first-letter Medios Especial Alderique Usuariu Usuariu alderique Wikipedia Wikipedia alderique Ficheru Ficheru alderique MediaWiki MediaWiki alderique Plantía Plantía alderique Ayuda Ayuda alderique Categoría Categoría alderique TimedText TimedText talk Módulu Módulu alderique 0 97 4379297 4350649 2025-06-25T06:22:57Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379297 wikitext text/x-wiki {{artículu destacáu}} {{Idioma}} L''''asturianu''' ye una [[Llingües romániques|llingua romance]] propia d'[[Asturies]],<ref>El art. 1 de la [http://noticias.juridicas.com/base_datos/CCAA/as-l1-1998.html Llei de Promoción y Usu del Asturianu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130414102235/http://noticias.juridicas.com/base_datos/CCAA/as-l1-1998.html |date=2013-04-14 }} dispón: ''"El bable/asturianu, como llingua tradicional d'Asturies, gociará de proteición. El Principáu d'Asturies promoverá'l so usu, difusión ya enseñu"''</ref> perteneciente al subgrupu [[asturllionés]]. Esisten trés variedaes predominantes dientro d'Asturies (l'[[asturianu central]], [[asturianu oriental|oriental]] y [[asturianu occidental|occidental]] que ye la variante mayoritaria en [[Lleón]] y [[Zamora]], u se conoz como [[llionés]]), qu'al empar poseyen más subvariantes, magar que por razones históriques y demográfiques l'[[Llingua estándar|estándar llingüísticu]] fízose basáu nel dialeutu central d'Asturies. En [[Cantabria]] conozse tradicionalmente al idioma col nome de montañés. Esiste una [[gramática del asturianu]],<ref>{{Cita web |url=https://alladixital.org/wp-content/uploads/2022/08/Gramatica-de-la-Llingua-Asturiana.pdf |títulu=Gramática de la Llingua Asturiana |allugamientu=Uviéu |fecha=2001 |editor=Academia de la Llingua Asturiana |fechaaccesu=9 d'avientu de 2024}}</ref> un [[Diccionariu de la Llingua Asturiana|diccionariu]] de la llingua asturiana<ref>{{Cita web |url=https://diccionariu.alladixital.org |títulu=Diccionariu de la Llingua Asturiana (DALLA) |fechaaccesu=9 d'avientu de 2024}}</ref> y unes normes ortográfiques del asturianu.<ref>{{Cita web |url=https://alladixital.org/wp-content/uploads/2024/01/Normes-Ortografiques-8a-edicion-FINAL-3.pdf |títulu=Mormes ortográfiques |fechaaccesu=9 d'avientu de 2024}}</ref> == Historia == {{iberu-románicu}} {{AP|Historia del asturianu}} La llingua asturiana ye'l resultáu del desendolcu del [[llatín]] llantáu pol [[Imperiu Romanu]] nel territoriu de los [[ástures]] y [[cántabros]] ya dende'l sieglu I. De la llingua [[llingua astur|astur]], o llingües que falaben estos puelos pre-romanos poco se sabe, pero de xuru que foi'l deprendizax del llatín con vezos llingüísticos y articulatorios estremaos a los romanos, y por supuestu, a los d'otros pueblos peninsulares, lo que-y dió'l so fustax propiu, al traviés d'un procesu de formación calmu y progresivu. De temprana documentación, sobre too nos fueros ([[fueru d'Avilés|Avilés]] 1155, [[Fueru d'Uviéu|Uviéu]] 1295, [[Fueru de Campumanes|Campumanes]] 1247) cartafueyos notariales de los sieglos XII-XIII, o'l Llibru d'Alexandre (erroniamente atribuyíu a les lletres castellanes) l'asturianu ye una de les fales meyor conseñaes na [[Península Ibérica]]. La normalización llingüística ye, por embargu, un fechu muncho más recién. Mesmo qu'otres llingües minoriegues de la Península, darréu'l s. XIV, l'asturianu entamó a encoyer tres convertise'l [[castellanu]] na llingua de les clases altes y l'alministración. Asina, nun ye fasta'l sieglu XVII que nun apaez el primer autor modernu con nome ya obra conocíos [[Antón de Marirreguera]]. A elli sígui-y [[Bernaldo de Quirós|Francisco Bernaldo de Quirós]], del que numai llegó hasta güei'l poema "El Caballu". Llueu del sieglu XIX dase un resurdimientu del asturianu que concuaya cola actitú amosada por [[Gaspar Melchor de Xovellanos]] (1744-1811) que reconocía la vitalidá del “dialeutu d'Asturies” ya entamaba, ente otros proyeutos, un diccionariu. En 1839 el que foi gran amigu d'él [[Xosé Caveda y Nava]] (1796-1882), iguaba la so ''Colección de Poesías en Dialecto Asturiano'' que diba ser el primer llibru imprentáu nesta llingua. Nel sieglu XIX rexístrense los primeros intentos d'escribir n'asturianu codificáu: en 1869 [[Xuan Junquera Huergo]] finaba una ''Gramatica Asturiana'' xera fundamental que nun llegó a editase. En 1891 [[Apolinar de Rato y Hevia]] espublizaba'l ''Vocabulario de palabras y frases bables que se hablaron antiguamente y de las que hoy se hablan en el Principado de Asturias''. Sin embargu, metanes el s. XX l'asturianu entá se consideraba, en xeneral, ''un dialeutu'', o un ''conxuntu de fales'', conciencia a la que respondía la espublización d'abondos trabayos estremaos que, dende 1947, venía realizando l'[[Institutu d'Estudios Asturianos]] (IDEA), a traviés del so boletín. La reconocencia de la esistencia del idioma asturianu cuayó en 1974 cola fechura d'un garrapiellu d'intelectuales nomáu [[Conceyu Bable]], ya encumó en 1981 cola confecha de l'[[Academia de la Llingua Asturiana]] (ALLA). Los sos Estatutos vindiquen la codificación, y la tresmisión de la llingua como ún de los sos oxetivos cimeros. Dende 1982, l'Academia edita un boletín oficial, Lletres Asturianes (Ll.A.) En cuantes a la codificación, la ''Gramática Bable'' de [[Cano Rodríguez]] (1976) supunxo un importante intentu: afitó la ortografía so la cenciellez ya menor distancia col castellanu. Nes siguientes décades ye perimportante'l llabor de l'ALLA, qu'espublizó, nel mesmu añu de la so fundación, les primeres ''Normes ortográfiques y entamos normativos'' (1981). Siguieren la ''Conxugación de verbos'' (1989), la ''Gramática de llingua asturiana'' (1998) y a lo cabero, el ''Diccionariu de llingua asturiana'' (2000). Demientres los caberos años, les midíes pa protexer ya dar puxu a la llingua tienen llograo amenorgar l'asitiamientu de diglosia llantada a lo llargo los sieglos. Al endefechu, entá nun foi a rabicar el billingüismu espardíu n'Asturies, que ye inorganicu, ye dicir, que tiende a la meza de les dos variedaes llingüístiques implicaes, y asimétricu, esto ye, el castellanu sigui amenazando al asturianu. Darréu d'ello, la vindicación del estatus de llingua oficial pal asturianu, y la garantía de los plenos derechos de los asturiano-falantes entá continúa vindicándose nes estayes sociales ya polítiques. Va pocu, el Tribunal Constitucional alcordó pol Autu 27/2010, de 25 febreru reconocer el derechu de los ciudadanos a esbillar la llingua del procedimientu nes sos comunicaciones col Principáu d'Asturies, imponiendo-y a ésti la so obligación de tramitar los escritos, ya'l so valir a tolos efeutos.<ref>{{cita web |url=https://elpais.com/elpais/2010/03/08/actualidad/1268039842_850215.html |títulu=Los ciudadanos podrán usar el bable en sus relaciones con la Administración asturiana |editorial=El País |fecha=8 de marzu de 2010 |fechaaccesu=4 de setiembre de 2019 |idioma=castellán |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190904142617/https://elpais.com/elpais/2010/03/08/actualidad/1268039842_850215.html |fechaarchivu=2019-09-04 }}</ref> == Familia llingüística y carauterístiques xenerales == [[Archivu:Academia de la Llingua Asturiana 1.jpg|thumb|right|300px|Sede de l'[[Academia de la Llingua Asturiana]] n'[[Uviéu]].]] [[Indoeuropéu|Indoeuropea]], itálica, romance, [[iberorrománicu|iberorrománica]]. Forma parte del subgrupu nomáu [[Dominiu llingüísticu astur|ástur]]. Tien como dialeutos internos tamién al nomáu [[montañés]] y [[Estremeñu (dialeutu)|estremeñu]]. Les carauterístiques xenerales y comunes a les fales del subgrupu [[Dominiu llingüísticu astur|ástur]] son: # Ye dable que'l trazu más carauterísticu que define fonéticamente al dominiu llingüísticu asturlleonés seya l'enclín al piesllu de les vocales átones finales: ''lleñi'', ''nuechi'', ''baxu'', ''llechi'', y non finales: ''firida'', ''vicín'', ''vixigu'', ''custiella'', ''mulín'', ''furmiga'', etc. El piesllu masivu que reduz a a/u/i el vocalismu átonu produzse en tol dominiu asturlleonés y espárdese con particular fuercia pa les fales de transición col [[castellanu]]: [[estremeñu]] (''ñubi'', ''grandi'', ''libru'', ''ḥuerti'') na [[fala del Rebollal]] (''nochi'', ''ḥoci'' 'foz', ''mesmu'') y [[cántabru]] (''lus poblis'', ''lus hombris'', ''yo triji'', ''bebi tu'', ''ḥuenti'', ''tardi'', ''lechi'')<ref>X. Lluis G. Árias. 1974. ''El habla de Teberga, sincronía y diacronía'' en Archivum nᵘ XXIV. pgs. 5-330. Ed. Universidad de Oviedo</ref>. Sin embargu, pal asturianu l'ALLA tien normativizáu l'usu de les formes etimolóxiques: ''nueche'', ''lleche'', ''vecín'', ''molín'', ''costiella'', etc. # Palatalización de la inicial /L-/. ''lleche'', ''llingua'', ''lluna'', ''llosa'', ''llabor''. Ye aquesti'l trazu común a toles faces del asturianu que llu dixebra mesmo del gallegu que del castellanu y fales de transición. # Caltenimientu del fonema inicial /F/ llatín que nel dialeutu oriental llo fai de xeitu aspiráu, /h~x/: ''fégadu''/''ḥégadu'', ''afogar''/''aḥogar'', ''fema''/''ḥema''. # Resultáu de palatal /j/ viniente de -LY- y -C'L- latinos, nun siendo nel dialeutu [[mirandés]] (que presenta /ʎ/ y nes faces B y D d'occidente (que presenten /tʃ/): ''muyer'', ''abeya'', ''fueya'', ''güeyu''. # Soluciones en fonema prepalatal fricativu sordu /ʃ/ pa los grupos latinos -ss-, /d/+yod, -x- (/ks/): ''coxu'', ''xatu'', ''baxu''. Mesmu resultáu pa los grupos /IU/, /GI/, /GE/ nun siendo nel dialeutu asturianu oriental: ''xugu''/''ugu'', ''xuntar''/''untar'', ''xelu''/''elu'', ''xema''/''ema'', ''muxir''/''muir''. # Resultáu palatal en tol dominiu asturianu pa los grupos CL-, PL- FL- (y BL-, GL-) inda que con diferente materialidá fonética (ll~ḷḷ y ch). ''llave'' (< clavem), ''llover'' (< plovere), ''llama'' (< flammam), ''llande'' (< glandem). # Inserción d'artículu ante l'axetivu posesivu: ''el mio maríu'', ''la to casa''. # Enclisis o asitiamientu postverbal de los reflexivos ya complementos direutu ya indireutu nes afirmaciones: ''contóme'', ''díxo-y'', ''diérennos los llibros'', ''viénenvos a buscar''. # Proclisis o asitiamientu preverbal de los reflexivos ya complementos direutu ya indireutu nes negaciones ya nes subordinaciones: ''nun me contó'', ''nun-y dexé'', ''tienes que lo facer'', ''tuvi que-ylu dexar'', ''callo pa nun te cansar'', ''tienes que te llavar''. Dáse tamién proclísis n'oraciones condicionales tres preposición ''de'' más infinitivu: ''enantes de lo comer, habríes llimpiálo''. # Perda de la /R/ cabera del infinitivu énte pronome enclíticu: ''xubilu'', ''cayese'', ''morrenos''. # Caltenimientu del grupu interior /-mb-/: ''llamber'', ''llombu'', ''camba'', ''embelga''. # Reducción del grupu secundariu /-m'n-/ a /-m-/: ''fame'', ''semar'', ''enxame'', ''nome'', sacantes delles faces del asturianu oriental y na fala de La Cabreira<ref>“El habla de la Cabrera Alta". María Concepción Casado Lobato. Llibrería llingüística ALLA. Uvieu 2002.</ref>. # Conversión en /l/ del primer elementu de los grupos -p't-, -b't-, -v't-, -p'd-, -v'd-, -d'c-, -v'c- y -t'm-: ''yelsu'', ''coldu'', ''dulda'', ''xulgar'', ''vilba'', ''dolce'', ''trelce'', ''selce'', ''lleldu'', ''recaldu'', ''mayoralgu''. # Davezu, los diptongos /UE~UO/ y /IE/ nun desendolquen énte /N/: ''ponte'', ''fonte'', ''temblo'', ''morrendo'', ''conca''. # Ensin xustificación etimolóxica, apaición de vocal /I/ o «yod epentética»: ''blandiu'' / ''llandiu'', ''mundiu'', ''congriu'', ''muriu'', ''curtiu''. El sufixu viniente del llatín -antium-am/-anteum-am dulda nel resultáu, y asina dase ''danza'' frente a ''sabencia'' o les pareyes ''matanza''/''matancia'', ''seguranza''/''segurancia'', etc. # Caltenimientu del cuelmu <small>N'R</small>: ''tienru'' < <small>TENeRU</small>, ''xenru'' < <small>GENeRU</small>, ''vienres'' < <small>VENeRIS</small>, ''senra'' < <small>SENaRA</small>, ''cenrada'' < <small>INCINeRATA</small><ref>Sin embargu l'ALLA encamienta ''cernada'' en cuenta de la variedá más correuta d'acordies col desendolcu n'asturianu.</ref>, ''tenrá'' < <small>TENeRA</small><ref>''tenrá'' ye usau por Marirreguera, pero tamién xunta ''ternás'', ''verná'', ''porné'', en "Diálogu", ''terná'', ''verná'' en "Ensalmador", ''verné'' en "H&Ll", ''terné'', ''porná'' en "D&E",etc.</ref>. # Reaición escontra hiatos iguando yod epentética: ''trayer'', ''oyer'', ''cayer'', ''criyar''. # Amiestu de -e paragóxica tres llíquida átona (/R/ y /L/)<ref>''a la soma d'un árbole''. ''tienes fueyes d'ámbare''. ''tan fechos de ñácare''. Pin de Pría ''La fonte'l cai'' en Lletres asturianes 12. Ed. ALLA. Uviéu 1982</ref>,<ref>''y dixoi con voz d'ánxele -Bienvenida siás tú. La que nacisti mártile y vienes a ista cueva: bienvenida, mió vírxene''. Pin de Pría ''La fonte'l cai'' en Lletres asturianes 13. Ed. ALLA. Uviéu 1982</ref>: ''ámbare'', ''nácare'', ''trébole'', ''árbole'', ''cárcele'', ''fácile'', ''zúcare'', ''mármole'', ''dócile'', ''débile'', ''almíbare'', ''acíbare'' que dacuando desendolca con síncopa secundaria: ''nacre'', ''zucre'', ''deble'', ''almibre'', ''acibre'', ''alcazre''<ref>L'ALLA paez nun guardar conciencia d'esti trazu cuando encamienta l'usu de resultaos estremaos. Asina, alxófar y cárcel en cuenta d'alxófare/alxófre y cárcele. A la escontra fréxole, mármole y ámbare en cuenta de fréxol, mármol y ámbar. Y entá nacre, azucre, acibre y almibre frente a nacar/nácare, azúcar/azúcare, acíbar/acíbare y almíbar/almíbare.</ref>. # Deseguranza de la nasal cabera átona, que desapaez o afita col amiestu de /-e/ paragóxica: ''quexume''/''quexúmene'', ''dentame''/''dentámene'', ''ensame''/''ensámene'', ''virxe''/''vírxene''. # Amiestu sin explicación etimolóxica del sufixu –ALU, -ARU, -ANU, ensin que afeute al significáu de la pallabra: *''viespa''/''viespara'', ''ñicu''/''ñícaru'', ''concha''/''cónchara'', ''ascu''/''áscaru'', ''llasca''/''lláscara'', ''llueca''/''lluécara'', ''xuncu''/''xúncalu'', ''zuecu''/''zuécalu'', ''calambru''/''calámbranu'', ''cabruncu''/''cabrúncanu'', *''murciegu''/''murciéganu'', ''demongu''/''demónganu'', ''tambu''/''támbanu'', ''fueca''/''fuécana'', etc. Davezu produzse síncopa secundaria: ''xunclu'', ''nocla''<*nócala, ''nucla''<*núcala, ''viespre'', ''demongru'', ''ruedra'' <*ruédara, etc.<ref>"El habla de Cabreira alta" Px. 68. Mª Concepción Casado Lobato. Ed. Librería llingüística. Ed. ALLA. Uviéu 2002.</ref><ref>sicasí, pa G. Árias sufixos -alu, -aru, -anu son toos continuadores del llatín -ULUS: "Continuadores del sufixu átonu -ŬLUS" X. LL. García Árias. Lletres asturianes 103. Ed. ALLA. Uviéu 2010.</ref> # Apócope de la vocal cabera nos sufixos -ASE/-ACE: ''clase''/''clas'', ''envase''/''envás'', ''fase''/''fas'', ''enllace''/''enlláz''. Nos sufixos -ISE/-ICE: ''dice''/''diz'', ''índice''/''índiz'', ''hélice''/''héliz'', ''vértice''/''vértiz'', ''análise''/''analís'', y nos sufixos –UCE: ''cruce''/''cruz'', ''conduce''/''conduz'', ''duce''/''duz''<ref>Tampoco ye esti un trazu normativizáu. Asina encamiéntase ''enllace'' frente a ''desenlláz'', ''envás'' frente a ''trevase'' ''cruz'' y ''condúz'' frente a ''duce'', etc.</ref>. # Dase en toles variedaes del asturianu, y caltria pela llende del gallegoasturianu, un fenómenu de [[metafonía]] que camuda la /á/ > /e/, cuando la pallabra acaba'n -a, y la vocal del mediu ye zarrada. Asina dáse Salia > ''Seya'', Àstura > ''Esla'', plátiga > ''plétiga'', á(g)uila > ''é(g)uila'', água > ''égua'', árguma > ''èrguma'', llárima > ''llérima'', etc. Ye un trazu non normativizáu y por cuenta d'ello encamiéntase l'usu de les variantes etimolóxiques.<ref>"Aspeutos evolutivos del vocalismu nel dominiu astur" X. LL. García Árias. Lletres asturianes 82. Ed. ALLA. Uviéu 2003.</ref>. # Dixebra ente los prefixos DES- (dende'l llatín dis-) y los prefixos ES- (dende'l llatín ex-) el primeru marca idea contraria: ''facer''/''desfacer'', ''iguar''/''desiguar'', ''aniciar''/''desaniciar'', ''mecer''/''desamecer''. El segundu indica aición ''esnidiar'', ''esgayar'', ''esmigayar''.<ref>"Un reblaguín na normativización del Asturianu" Ramón d'Andrés. Lletres asturianes 18. Ed. ALLA. Uviéu.</ref>. # Tendencia a la epéntesis de oclusiva cum líquida nel aniciu de pallabra: ''gurupu'' 'grupu', ''taranca'' 'tranca', ''barenga'' 'brenga', ''berezu'' 'brezu', ''garayu'' 'glayu', ''torozu'' 'trozu', ''calaviya'' 'llavía', ''garanu'' 'granu', ''embeligu'' 'ombligu'. Ye dable que seya un fenómenu de sustratu. # Palatalización de /LL/ del cuelmu R'L ''perlla'' < *pirula, ''garllar'' < *garrulare, ''burlla'' < *burrula, ''parllar'' < *parolare, ''Carllos''<ref>Xosé Ll. G. Arias "Contribución a la gramática histórica de la lengua asturiana y a la caracterización etimológica de su léxico" px. 119, Universidá d'Uviéu. 1988</ref> < *Carolus, ''Arllós'' < agrum lausi<ref>Xoxé Ll. G. Árias ¿"Las Marmas"? de Siero y otras cuestiones toponímicas y documentales. Archivum nu. 27-28.</ref>, ''esterllina'' < Sterling<ref>El cuelmu RL ye inseguru dafechu y tamién puede resolvese con metátesis. Asina conséñase tamién ''pelra'', ''bulra'', ''palra'', ''Calros'', etc.</ref>, ''orlla'' < *orula<ref>''envolubrada nuna orlla d'entellazaos vexetales y animales fabulosos''. Pablo Suárez García torna a l'asturianu de 'Tirant lo Blanc'. ALLA. 2012</ref>. # Palatalización de /LL/ del cuelmu S'L ''apusllar'' < *a-puslar < pustula, ''islla'' < islla < insula, ''pesllar'' < *peslar < pestulare, ''usllada'' < *uslada < ustulata<ref>Xoxé Ll. G. Árias "Gramática histórica de la lengua asturiana: fonética, fonología e introducción a la morfosintaxis histórica", px. 210. ALLA, 2003.</ref>. # Palatalización de /LL/ viniente de l'asimilación R > L: character > caretre > caletre > ''calletre'', *miraculu > milacru > ''millagru'', *parabola > pallabra > ''pallabra'', *periculum > pelicru > ''pelligru''<ref>Ye trazu nun normativizáu. Inda que nun entamu l'ALLA encamentó l'usu de les formes ''millagru'' y ''pelligru'' (Adulces. Coleción Escolín nu. 4 px. 131), anguaño y a desemeyu de ''pallabra'', ya nun apaecen conseñaes nel DALLA.</ref>. # Palatalización de /LL/ por aciu d'una yod a resultes d'un diptongu: valentis > valiente > ''vallente'', calentem > caliente > ''callente'', alecrem > aliegre > ''allegre'', colobra > culuebra > culiebra > ''cullebra'', alenitus > alientu > ''allentu''. == Variantes internes == [[Archivu:Linguistic map of asturian.svg|300px|right]] * [[Asturianu occidental]]: Modalidá llingüística del asturianollionés propia del les tierres asturianes occidentales ente los ríos Navia y Nalón, occidente de les provincies de Lleón, Zamora y Salamanca. La so extensión vien definía poles siguientes isogloses: ** Plurales femeninos en -as. ** Caltenimientu de los diptongos decrecientes /ei/ /ou/. ** Ausencia de neutru de materia. * [[Asturianu central]]: Modalidá que s'espárde ente'l ríu Seya y una linia que va de Ḷḷena a la desembocadura del ríu Nalón, n'Asturies, y pel norte de Lleón. Ye la variante modelu de llingua escrita. La so extensión vien definía poles siguientes isogloses: ** Plural femenín -es. ** Premedura de los diptongos /ou/, /ei/ en /o/ y /e/. ** [[Neutru de materia]]. Lleche frío, carne tienro. Isoglosa que lu xebra del Asturianu occidental. * [[Asturianu oriental]]: Variante que se fala ente'l ríu Seya y la llinia que marca'l ríu Miera con variante nel norte de Cáceres y sur de Salamanca. La so extensión vien definida poles siguientes isogloses: ** Soníu nomáu como efe aspirada (F.) (representáu cola grafía /ḥ/) onde les otres fales faen /f/. Dizse asina ḥoguera, ḥacer, ḥigos, ḥornu, en cuenta de foguera, facer, figos y fornu. ** Plural femenín -as (esceptuando les poblaciones más averaes al marxe oriental del ríu Seya onde se caltién -es: ḥabes, ḥormigues, ḥiyes, etc.) ** Tresformación de -e final en -i: xenti, tardi, ḥuenti. ** En delles arees caltiénse'l neutru de materia pesllando en -u: agua friu, xenti güenu, ropa tendíu, carne guisáu, etc. ** Nos conceyos que llenden col ríu Seya, tanto al oriente como al occidente, alcontramos nel so sistema pronominal l'estremu ente los pronomes direutos me/te y los indireutos mi/ti: Busquéte (a ti) y alcontréte/Busquéti les llaves y alcontrétiles. Llévame (a mi) en carru/Llévami la fesoria/ḥosoria en carru. == Falantes == Según l'estudiu "Los Asturianos y la Lengua Asturiana. Estudio Sociolingüístico para el Principado de Asturias", (Uviéu, [[1994]]), del profesor de la Universidá del País Vascu [[Francisco Llera Ramos]], n'[[Asturies]] habría 100.000 falantes nativos n'[[Asturies]], a los qu'hai d'amestar 450.000 más que la usen como segunda [[Idioma|llingua]], siendo a la falar y calletrar. Nesi estudiu cuntábense alrodiu de 50.000 falantes d'[[asturianu central]], 30.000 d'[[asturianu occidental]] y 20.000 d'[[asturianu oriental]]. == Estensión == Nel [[Asturies|Principáu d'Asturies]] el so dominiu espárdese pel territoriu a l'esti del riu Navia. En Cantabria, onde con mayor o menor vitalidá algama hasta'l valle del ríu Miera. Na provincia de [[Provincia de Llión|Llión]] estiéndese pela fastera norte y Oeste hasta'l ríu Cúa, na de [[Zamora]] pela parte Oeste. Na provincia de Salamanca, especialmente nes fasteres occidental y meridional. Nel norte de la provincia de Cáceres onde se conoz como estremeñu. Na comarca [[Portugal|portuguesa]] de [[Cidade de Miranda de l Douro|Miranda de l Douro]] ye llingua oficial y propia d'una población estimada nunos 15.000 habitantes. == ¿Asturianu o bable? == N'[[Asturies]], la llingua asturiana, asturianu, o ''bable'', tienen d'interpretase como términos referíos a la mesma fala pero con "distintos matices". Llingua asturiana o asturianu, ye la llingua falada n'Asturies. Sicasí, ''bable'' nun se refier a tola estensión de la llingua, sinón a una ''variante llocal''. El términu usóse per primer vegada nel conceyu de [[Carreño]]. En [[1794]] el carreñegu [[Carlos González de Posada]] escribía nes sos ''Memories Hestóriques del Principáu d'Asturies'', la primer constatación d'esti términu (bable) al referise al «''idioma asturianu qu'ellí'' (Carreño) ''dicen Vable''». Darréu, "bable" emplegóse con mayor o menor frecuencia, pero enxamás goció de muncha fama nel raigón popular, darréu que los asturianos denominaron mayoritariamente la so tradicional manera de falar como «asturiano» o «asturianu». Asina consta, por exemplu, nel tomu [[I del Atles Llingüísticu de la Península Ibérica]], asoleyáu en [[1962]], au se recueyen los datos arrexuntaos n'encuestes orales efectuaes enantes de la [[Guerra Civil Española|Guerra de 1936]], y onde a la entruga de cuál yera'l nome que recibía la so llingua, la mayoría de los encuestaos respondíen «asturiano» o «asturianu». Lo mesmo ha de caltenese en tiempos más recientes según se desprende de la encuesta de [[Llera Ramos]] efectuada en [[1991]]. La persistencia del términu bable nos ambientes más familiarizaos cola tradición escrita puede ser la responsable de que, n'ocasiones, nos niveles populares «bable faiga sinónimu de ''fala zarrada''». La insistencia na ''diversidá'' llingüística (ye dicir, l'intentu en desaniciar la referencia al idioma propiu pa falar sólo de «bables»), fizo de ''bable'' un [[heteroglotónimu]], qu'alquier un significáu despeutivu al ser usáu polos prexuicios políticos y estayes sociales contraries a la normalización del idioma. == Fonoloxía == La trescripción faise acordies coles normes del [[Alfabetu Fonéticu Internacional]]. === Vocales === El sistema vocálicu del asturianu distingue cinco fonemes, xebraos en tres graos d'abrimientu (mínimu, mediu y máximu) y tres allugamientos (central, anterior y posterior). {| {{tablaguapa}} |- ! !Anteriores (palatales) !Centrales !Posteriores (velares) |- !zarraes (d'abrimientu mínimu) |align="center"|i |align="center"|&nbsp; |align="center"|u |- !medies (d'abrimientu mediu) |align="center"|e |align="center"|&nbsp; |align="center"|o |- !abiertes (d'abrimientu máximu) |align="center"|&nbsp; |align="center"|a |align="center"|&nbsp; |} === Consonantes === {| {{tablaguapa}} |- !!!Llabiales!!Dentales!!Alveolares!!Palatales!!Velares |- align="center" !oclusives sordes |p||t||&nbsp;||t͡ʃ||k |- align="center" !oclusives sonores |b||d||&nbsp;||ʝ||g |- align="center" !fricatives |f||θ||s||ʃ||&nbsp; |- align="center" !nasales |m||&nbsp;||n||ɲ||&nbsp; |- align="center" !llaterales |&nbsp;||&nbsp;||l||(ʎ)||&nbsp; |- align="center" !vibrantes |&nbsp;||&nbsp;||ɾ/r||&nbsp;||&nbsp; |} == Gramática == {{AP|Gramática del asturianu}} === L'alfabetu === {{AP|Alfabetu asturianu}} El sistema fonolóxicu de l'asturianu tien representación escrita per aciu del alfabetu llatín. D'esta miente, l'asturianu emplega les lletres que vienen darréu. {| {{tablaguapa}} |- ! Lletra !! Nome !! Fonema |- | A, a || '''a''' || /a/ |- | B, b || '''be''' || /b/ |- | C, c || '''ce''' || /θ/, /k/ |- | D, d || '''de''' || /d/ |- | E, e || '''e''' || /e/ |- | F, f || '''efe''' || /f/ |- | G, g || '''gue''' || /ɣ/ |- | H, h || '''hache''' ||- |- | I, i || '''i''' || /i/ |- | L, l || '''ele''' || /l/ |- | M, m || '''eme''' || /m/ |- | N, n || '''ene''' || /n/ |- | Ñ, ñ || '''eñe''' || /ɲ/ |- | O, o || '''o''' || /o/ |- | P, p || '''pe''' || /p/ |- | Q, q || '''cu''' || /k/ |- | R, r || '''erre''' || /r/, /ɾ/ |- | S, s || '''ese''' || /s/ |- | T, t || '''te''' || /t/ |- | U, u || '''u''' || /u/ |- | V, v || '''uve''' || /b/ |- | X, x || '''xe''' || /ʃ/ |- | Y, y || '''ye''', '''y griega''' || /ʝ/, (/i/) |- | Z, z || '''zeta''', '''zeda''', '''ceda''' || /θ/ |} == Vocabulariu == La llingua asturiana ye'l resultáu del desendolcu del llatín faláu nel territoriu de los antiguos ástures y cántabros. Poro, la inmensa mayoría de les pallabres de la llingua asturiana, como de les otres llingües romániques, vienen del llatín: ''ablana, augua, falar, güeyu, home, llibru, muyer, pesllar, pexe, prau, suañar''.... A esta base llatina hai qu'amestar les pallabres qu'entraren nel fondu léxicu del dominiu asturianu dende llingües falaes enantes de la llegada del llatín (sustratu) o dempués (superestratu). A la influyencia del sustratu y superestratu hai qu'amestar los emprestos posteriores a d'otres llingües. === Sustratu === De la llingua de los ástures y cántabros sábese bien poco, anque ye dadero que tuviere allegau a dos llingües indoeuropees, el celta y el lusitanu. Atrópense col nome de sustratu prellatín a les pallabres veníes de la llingua de los astures o d'otres llingües preindoeuropees falaes nesti territoriu: ''bedul, boroña, brincar, bruxa, cándanu, cantu, carrascu, comba, cuetu, güelga, llamuerga, llastra, llócara, matu, peñera, riega, tapín, zucar...'' D'otra miente abondos celtismos fueren integraos pola mesma llingua llatina y pasaren dempués al asturianu: ''bragues'', ''camín'', ''caballu'', ''camisa'', ''carru'', ''cerveza'', ''sayu''... === Superestratu === Col nome de superestratu conozse la influyencia que dexaren otres llingües posteriores a la llegada'l llatín. Nel asturianu, fueren especialmente importantes los xermanismos. ==== Xermanismos ==== Los pueblos xermánicos qu'asitiaren na península Ibérica, especialmente [[pueblu godu|godos]] y [[suevos]], dexaren nel asturianu pallabres como ''blancu, esquila, estaca, mofu, serón, espetar, gadañu'' o ''tosquilar''. ==== Arabismos ==== Los arabismos pudieren llegar al asturianu direutamente, per aciu de los contautos ente los falantes del dominiu asturianu colos árabes o con xente arabizao del sur de la Península. N'otros casos pudieren llegar al traviés del castellanu. Los que vienen darréu son dalgunos de los arabismos del asturianu: ''acebache, alfaya, altafarra, bañal'' (posible llatín < *balne-alem), ''ferre, galbana, mandil, safase, xabalín, azafate, zuna, zucre.'' === Emprestos === L'asturianu tamién recibió bona parte del so léxicu de llingües allegaes, como'l [[castellanu]], el [[francés]], l'[[occitanu]] o'l [[gallegu]]. A traviés del castellanu, tamién llegaren pallabres d'idiomes más llonxanos. N'orde d'importancia, el [[castellanismu]] asítiase nel primer llugar na llista d'emprestos al asturianu. Sicasí en dellos casos, pola mor del gran allegamientu ente‘l castellanu y l'asturianu ye bien lluendio saber si una pallabra ye un emprestu del castellanu, un resultáu común a les dos llingües dende'l llatín, o un emprestu del mesmu asturianu pal castellanu. Dalgunos castellanismos n'asturianu son ''echar'', ''antoxu'', ''guerrilla'', ''xamón'', ''siesta'', ''rexa'', ''hoxaldre'', ''vainilla'', ''xaréu'', la conxunción ''y'' nel asturianu central (asturianu medieval ''ye'') ''ocho'' (asturianu medieval ''vuechu'', senabrés y mirandés ''vuoitu''), ''privilexu'' (asturianu medieval ''privilleyu''). El castellanu valió tamién d'intermediariu pa la llegada de pallabres d'otros idiomes, especialmente d'América. Por exemplu, pasando pel castellanu, llegaren pallabres del [[náhuatl]] (''cacagüesa, chicolate, tomate''), del [[quechua]] (''cóndor'', ''llama''), del [[caribe (llingua)|caribe]] (''caimán, caníbal, piragua'') o del [[arawak (llingua)|arawak]] (''iguana, furacán''). Tamién pasaren pel castellanu delles pallabres veníes del [[inglés]] (''esprái, fútbol, güisqui, ḥoquei, water-polo''), o d'otres llingües: ''bumerán'' (de les llingües aboríxenes australianes, pasando pel inglés), ''cachalote'' (del [[portugués]]), ''caolín'' (del [[chinu]]), ''kamikaze'' (del [[xaponés]]), ''vampiru'' (del [[serbiu]]) o ''vodka'' (del [[rusu]]). Dacuando, los '''emprestos del gallegu''' son lluendios d'identificar, pol allegamientu d'esta llingua coles variedaes más occidentales del dominiu llingüísticu astur. Suelen considerase pallabres d'orixe gallegu dalgunes como ''cachelos'', ''chombada'', ''falcatrúa'' o ''quimada''. Los '''galicismos''' (pallabres tomaes del francés) y '''occitanismos''' apaecen bien ceo, lo que paez ñiciar que los contautos con xente d'alluendi los [[Pirineos]] fueren frecuentes, non namás al traviés del [[camín de Santiago]], sinón, tamién per vía marítima. Munches d'estes pallabres pertenecen n'efeutu al léxicu marín, anque na mayoría de los galicismos llegaren al asturianu per vía direuta, n'otros casos pasaren enantes pel castellanu. Ente los galicismos podemos amentar ''sable'', ''malvís'', ''arranchar'', ''chalana'', ''coñá'', ''espáis'', ''foina'', ''galipote'', ''llixeru'', ''malvís'', ''mesón'', ''pote'', ''somier'', ''tolete'', ''vagamar'', ''xaqueta'', ''xamán'', ''xalé'', ''xarré'', ''xofer'', ''xira'', ''monxur'', ''arxán'', ''bixú'', ''madama'', ''búgare'' o ''bugre'' < bugle 'bueyucu' < buculus. Del occitanu vienen pallabres como ''hostal'', ''parrocha'' o ''tolla''. == Escritura == Dende los primeros testos, l'asturianu emplega l'[[alfabetu llatín]]. En 1981, l'[[Academia de la Llingua Asturiana]] editó unes normes ortográfiques que, con escases esceiciones, son usaes pola práutica totalidá de los escritores n'asturianu. === Orde alfabéticu y valor de los [[grafema|grafemes]] === (La trescripción faise d'alcuerdu coles normes del [[Alfabetu Fonéticu Internacional]]). {| {{tablaguapa}} width="100%" style="text-align: center;" |- ! Mayúscula | A || B || C || D || E || F || G || H || I || L || M || N || Ñ || O || P || Q || R || S || T || U || V || X || Y || Z |- ! Minúscula | a || b || c || d || e || f || g || h || i || l || m || n || ñ || o || p || q || r || s || t || u || v || x || y || z |- ! Nome | a || be || ce || de || e || efe || gue || hache|| i || ele || eme || ene || eñe || o || pe || cu || erre || ese || te || u || uve || xe || ye || zeda |- ! Fonema | a || b || θ / k || d || e || f || g || - || i || l || m || n || ɲ ||o || p || k || ɾ/r || s || t || u || b || ʃ || ʝ || θ |} === Dígrafos === Dellos fonemes represéntense con un [[dígrafu]] (pareya de lletres): {| {{tablaguapa}} width="50%" style="text-align: center;" |- ! Mayúscula | CH || GU+ E I ||LL ||QU + E I || RR (ente vocales) |- ! Minúscula | ch || gu + e i ||ll ||qu + e i || rr (ente vocales) |- ! Nome | che || - || elle || cu || erre doble |- ! Fonema | t͡ʃ || g ||ʎ~ʝ || k || r |} === Grafíes dialeutales === * El dígrafu '''[[ḷḷ]]''' (ḷḷ [[che vaqueira|vaqueira]]) emplégase pa representar dellos sones consideraos variedaes del [[fonema]] {{IPA|/ʎ/}}, principalmente n'asturianu occidental (''ḷḷingua''). * EL dígrafu '''[[ts]]''' emplégase pa representar el soníu [t͡s] (nun cal confundilu col anterior), qu'apaez en pallabres con -ch-/-it- nel restu del dominiu, nos conceyos de Quirós y Teberga (''otso, cutsu''). * El dígrafu '''[[yy]]''' emplégase pa representar el soníu [kʸ], en zones de les Brañes occidentales, que se correspuende pero un llau a la -y- del restu del dominiu (o -ch-), y per otru, a ll-/ḷḷ-/ch- inicial (''muyyer, fiyyu''; ''yyegar''). * El grafema '''[[H|ḥ]]''' ([[H|hache aspirada]]) representa'l [[fonema]] /h/, especialmente nes fasteres del asturianu oriental onde s'aspira la ''f-'' llatina: (''ḥaba'') Tamién apaez en dalgunes pallabres como ''guaḥe'' o ''ḥispiar'' y pue emplegase en dellos emprestos del castellanu. Como los grafemes [[ḥ]] y [[ḷḷ]] nun apaecen nos más de los tipos de lletra emplegaos davezu tanto nos ordenadores como nes publicaciones gráfiques, suelen camudase por ''h.'' y ''l.l'' . === Otros grafemes === Pa reproducir sones de llingües daes, principalmente del [[español]] y del [[inglés]], delles vegaes empléguense les lletres j (''jota''), k (''ka'') y w (''uve doble''), anque nun formen parte propiamente del alfabetu asturianu. Ex: ''Jalisco'', ''Kuwait''. === Otres normes === Amás, l'asturianu de [[Miranda de l Douro]] cuenta con una normativa propia venceyada a la portuguesa. === Signos ortográficos === L'asturianu emplega los signos ortográficos que vienen darréu: * L'acentu agudu ( ´ ) enriba una vocal ñicia en dellos casos la sílaba tónica (ex. ''da'''qué''''' , ''llam'''bión''''', ''esco'''cés''''', '''''mó'''vil'', '''''plá'''ganu''). Tamién s'emplega dacuando pa estremar monosílabos homónimos : ''pá'' (sustantivu = ''padre'') / ''pa'' (preposición). * L'apóstrofu ( ' ) ente dos lletres ñicia que perdióse un son ente elles: ''abri'l coche'' (en cuenta de *''abri el coche''). * La diéresis ( ¨ ) ponse enriba la vocal ''u'' cuando fai falta lleela nes secuencies ''güe'', ''güi'': '''''güe'''lu'', ''llin'''güí'''stica''. * El guión curtiu ( - ) emplégase delantre'l pronome personal ''-y'' (''contesta-y''), nes pallabres compuestes (''político-relixosu'') y en dellos casos más. * El guión llargu ( — ) úsase principalmente na trescripción de testos dialogaos pa ñiciar que toma la pallabra un personaxe: *:— ¿Qué hora ye? *:— Les dos y cuartu. * Los signos d'entruga ''¿'' y ''?'' allúguense al entamu y a la fin d'una fras interrogativa direuta (''¿Qué hora ye?''). * Los signos d'esclamación ''¡'' y ''!'' allúgense al entamu y al cabu d'una fras esclamativa (''¡Qué grande ye!''). * La coma ( , ). * El puntu ( . ) * El puntu y coma ( ; ). * Los dos puntos ( : ). * Los puntos suspensivos ( … ). * El paréntesis ( ). * Les comines ( “” o «» ). == Sistema educativu == [[Archivu:Schooling asturian language2.png|thumb|688x688px|Desarrollu de la escolarización n'asturianu ente [[1994]] y [[2019]].]] [[Archivu:High school in Asturian language.png|thumb|488x688px|Datos escolarización n'asturianu en Secundaria y Bachilleratu ente [[2013]] y [[2019]].]] La Llei d'Usu y Promoción del Asturianu diz que los neños con edaes ente los 6 y los 16 años han tener la posibilidá d'estudiar l'asturianu nel collexu como asignatura voluntaria, anque nun se considera en tolos centros. Ye optativu col [[francés]] y l'[[alemán]] como segunda llingua d'enseñu nel bachilleratu. En Miranda de l Douro ye tamién llingua optativa. Non asina en Lleón. == Aconceyamientos y comuñes == L'[[Academia de la Llingua Asturiana]] fundóse en [[1980]], col rixu de recobrar l'antigua institución que yá proyeutare [[Xovellanos]] nel [[sieglu XVIII]]. L'Aconceyamientu de Xuristes pol Asturianu fundóse en 2006, cola xida d'allendar, curiar ya escucar del cumplir de les lleis asturianes ya españoles, avenencies ya tratos internacionales roblaos pol Estáu, qu'afiten derechos llingüisticos palos asturianofalantes. == Dellos escritores n'asturianu == {{VT|Llista d'escritores n'asturianu}} Anque'l primer testu n'asturianu data del sieglu X Nodicia de Kesos y el primer testu llegal ye'l Fueru d'Avilés, del sieglu XII, nun ye sinón dellos sieglos depués cuando se tien anuncia del primer facer na lliteratura escrito. El primer autor d'un testu lliterariu n'asturianu ye del [[sieglu XVII]]. * [[Antón de Marirreguera]] (ca. [[1600]] – ca. [[1662]]) * [[Bernaldo de Quirós]] ([[1675]] – [[1710]]) * [[Xosefa de Xovellanos]] ( [[1745]] – [[1807]]) * [[Xuan María Acebal]] ([[1815]] – [[1895]]) * [[Teodoro Cuesta]] ([[1829]] – [[1895]]) * [[Pepín de Pría]] ([[1864]] – [[1928]]) * [[Fernán Coronas]] ([[1884]] – [[1939]]) * [[Alfredo Villa y Villa]] ([[1899]] - [[1969]]) * [[María Xosefa Canellada]] ([[1913]] – [[1995]]) * [[Mánfer de la Llera]] ([[1918]]–[[2005]]) * [[Nené Losada]] ([[1921]]- [[2009]]) * [[Vicente García Oliva]] (nacíu en [[1944]]) * [[Xosé Lluis García Arias]] (nacíu en [[1945]] ) * [[Manuel Asur]] (nacíu en [[1947]]) * [[Xuan Xosé Sánchez Vicente]] (nacíu en [[1949]]) * [[Manolo Villarroel]] (nacíu en [[1952]]) * [[Andrés Solar]] (nacíu en [[1955]]) * [[David M. Rivas]] (nacíu en [[1957]]) * [[Miguel Rojo]] (nacíu en [[1957]]) * [[Antón García]] (nacíu en [[1960]]) * [[Humberto Gonzali]] (nacíu en [[1961]]) * [[Milio Rodríguez Cueto]] (nacíu en [[1962]]) * [[Adolfo Camilo Díaz]] (nacíu en [[1963]]) * [[Berta Piñán]] (nacida en [[1963]]) * [[Xuan Bello]] (nacíu en [[1965]]) * [[Pablo Antón Marín Estrada]] (nacíu en [[1966]]) * [[Xaviel Vilareyo]] (nacíu en [[1967]]) * [[Xosepe Vega]] (nacíu en Lleón en [[1968]]) * [[Xandru Fernández]] (nacíu en [[1970]]) * [[Xurde Álvarez]] (nacíu en [[1973]]) * [[Martín López-Vega]] (nacíu en [[1975]]) * [[Francisco Javier Pozuelo Alegre]]"[[Fran Allegre]]"(nacíu en Lleón en [[1977]]) * [[Ana Vanessa Gutiérrez]] (nacida en [[1980]]) == Códigos ISO == '''ISO 639-1''': Nun tien '''ISO 639-2''': ast == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://alladixital.org Academia de la Llingua Asturiana] * [https://diccionariu.alladixital.org Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana] * [https://politicallinguistica.asturias.es Oficina de Política Llingüística del Gobiernu del Principáu d'Asturies] * [http://www.exunta.org/ Xunta pola defensa de la llingua asturiana] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051025065719/http://www.exunta.org/ |date=2005-10-25 }} * [http://www.proel.org/index.php?pagina=lenguas/bable Promotora Española de Lingüística], d'ú se sacó della información pa esti artículu. * [http://www.asturies.com/asturianu Espaciu y tiempu] * [http://www.si.uniovi.es/mirror/asturiano/asturia/pidal.htm Mapa del dominiu llingüísticu fai cien años] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041209041134/http://www.si.uniovi.es/mirror/asturiano/asturia/pidal.htm |date=2004-12-09 }} * [https://curlie.org/ast/ Estaya de webs asturianes en Curlie (Open Directory Proyect)] * [http://www.websters-online-dictionary.org/definition/Asturian-english/ Diccionariu Asturianu - Inglés]: de [http://www.websters-online-dictionary.org Webster's Online Dictionary] - la Edición Rosetta. * [https://mas.lne.es/diccionario/ Diccionario General de la lengua asturiana] Edición en llinia del diccionariu dialeutolóxicu asturianu-español de Xose Lluis García Arias. {{Llingües romances}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dominiu llingüísticu astur]] [[Categoría:Idioma asturianu]] gls30xcgxc73f7gnx67fad8mp1ytvpx 0 699 4379293 4327972 2025-06-25T06:19:17Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379293 wikitext text/x-wiki L''''asturianu central''' ye una de les variedaes del [[asturianu]] que se fala n'[[Asturies]]. Espárdese ente'l [[ríu Seya]] y una llinia que va de [[Ḷḷena]] a la boca del [[ríu Nalón]]. Ye la variante modelu de llingua escrita. == Principales carauterístiques: == * Caltenimientu de /f/ llatina, isoglosa que lu xebra del [[Asturianu oriental]]. * Plural femenín -es. Con too, nun ye esti un fustaxe definitoriu de la fala central. En primeres porque'l plural femenín -es dase tamién nel asturianu occidental (Les Regueres) y en segundes, porque hai dellos conceyos centrales (p. ex. Ḷḷena y Ayer) que faen el plural femenín en -as. * Monoptongación de los diptongos /ou/, /ei/ en /o/ y /e/: güe. * [[Neutru de materia]]. ''lleche frío - llechi friu'', ''carne tienro - carne tienra''. Isoglosa que lu xebra del [[Asturianu occidental]]. :{| {{tablaguapa}} !''''''!!'''asturianu central sureñu'''!!'''asturianu central del Valle'l Nalón'''!!'''asturianu central nortizu'''!!'''asturianu centro-oriental''''' |----- |Monoptongación /ou/, /ei/ > /o/, /e/||si||si||si||si |----- |neutro materia -o y triple artículu||si||si||si||non |----- |Metafonía||si||si||non||non |----- |ḷḷ-||si||non||non||non |----- |-es / -en||non/si||si||si||si |----- |} == Fales con carauterístiques propies: == === Fala del Monte central o central sureñu<ref>Jesús Suárez López"Atlas Sonoru de la llingua asturiana III. Montaña central". Ed. Edita: Muséu del Pueblu d'Asturies. Xixón. 2006.</ref> === [[File:Asturianu central - Fala del monte central.jpg|thumb|right|400px|Asturianu central - Fala del monte central]] Abarca los conceyos d'[[Ayer]], [[Ḷḷena]], [[Riosa]], [[Mieres]], y [[Morcín]] y espárdese peles tierres lleoneses de los [[Argüeyos]]<ref>Héctor García Gil "El asturiano-leonés central en la provincia de León". Ed. Fundación Instituto Castellano y Leonés de la Lengua. 1997</ref>. Carauterizáse polos tres grandes trazos comunes a tol asturianu central (monoptongación de diptongos decrecientes, mantenencia de la /f-/ inicial llatina y axetivos de tres terminaciones (''malu / mala /malo'') y [[neutru de materia]] en /-o/. Amás amuesa los siguientes trazos ermunos: * Plurales ''-as'', ''-an'' nel sur de Ayer, Ḷḷena y Argüeyos: ''morcieḷḷas'', mentanto que ''-es'', ''-en'' nel norte Ayer y los conceyos de Riosa, Mieres y Morcín: ''morcieḷḷes''. * "che vaquera" o soníu /ḷḷ/ viniente de l- y -ll-: ''caxieḷḷo'', ''ḷḷú'', ''eḷḷo'', * /j/ pa los grupos cl-, pl- y gl-: y''amar'', ''yegar'', y''ave, yana''. * Metafonía con /-u/ final /o/ > /u/, /e/ > /i/ y /a/ > /e/: ''viíyu'', ''puilu'', ''surdu'', ''ḷḷúu'', ''ḷḷoriru'' 'lloréu', ''melu'', ''moyéu''<ref>Álvaro Árias Cabal "Metafonía en Felechosa (Ayer). Caltenimientu de la inflesión ensin -u final". Lletres asturianes 46. Ed. ALLA. Uviéu 1982.</ref>. * Metafonía con /-i/ final. Dacuando dánse exemplos y asina se conseñen: ''nuichi'', ''ayiri'', ''isti'', ''isi'', ''ḷḷichi'', ''ḷḷuiñi'', ''terdi'', ''de beldri'', ''fixi'', ''trixi'', ''vini'', ''ebri'' 'abri tu', ''riñi'', ''durmi''<ref>M. Dolores Alonso "Notas sobre el bable de Morcín". En Archivum nu. 4. Ed. Universidá d'Uviéu</ref>. * Metafonía con /-a/ final /á/ > /e/ cuando del mediu ye zarrada: Asina plátiga > ''plétiga'', á(g)uila > ''é(g)uila'', água > ''égua'', árguma > ''èrguma'', llárima > ''llérima'', etc. <ref>X. LL. García Árias "Aspeutos evolutivos del vocalismu nel dominiu astur". Lletres asturianes 82. Ed. ALLA. Uviéu 2003.</ref><ref>X. LL. García Árias "Nueos datos d'evolución fónica" Lletres asturianes 46. Ed. ALLA. Uviéu 1992.</ref> * Cayida xeneral de les oclusives sonores /b/ y /d/ ente vocales: ''boa'' 'boda', ''ḷḷúu'' 'llobu', ''arría'', ''coḷḷáa'', ''queu'' 'cabu', ''queó'' 'quedó', ''naar'', ''apoeréu'' 'apoderáu', ''Dios m'ayúe'', ''andar de fetu muéu'' 'andar de mudanza'. * N'Ayer, mesmo que nel [[quirosán]], soníu /ts/ pal grupu ch: ''tsar'', ''quetsu'' 'cachu'. * Sacante la metada norte de Mieres y el conceyu Morcín, non patalización del axugu -nn-: ''cabana''. * 3er. pp pasáu perfeutu en -oren: ''punxoren'', ''llamoren'', ''dispertoren''. * N'Ayer, Mieres y Ḷḷena 3er p.s. del perfeutu pa la segunda y tercer conxugación en -u: ''volvú, morrú, metú'' 'metió'. * En Ḷḷena oxetu indireutu en -ḷḷe: ''díxo-ḷḷe'', ''nun-ḷḷe tocó'', ''que-ḷḷe metiera'', ''quitái-ḷḷevos''. * En Ḷḷena y Riosa mantenencia o enxertu de -e paragóxica tres llíquda -r / -l: ''colare, cuntare, curiare, dormire, escurecere, habitare, rezare, ḷḷare, ḷḷorare, ḷḷugare, muyere, corrale, particulare, pore''. * Tamién aspiración de la F- inicial delantre los diptongos -ue- / -ui-: en zones: ''ḥuera'', ''ḥuerte'', ''ḥueyes'', ''ḥuibu'', ''ḥuemos''. * En Quirós y aldeas limítrofes de Ḷḷena, diptongación en -oi-: "coisa", "oiro", "toiro" {{cita|''Yera una raposa que se yamaba María García que taba casá con un ḷḷú viíyu más surdu qu'una tenobia. Un día foren dar un pasíu pel monte arría y atoporen na coḷḷá un caxeḷḷu de miel. El ḷḷú quería comelo entós mesmo, pero la raposa queríalo too pa eḷḷa y dixo-y que meyor lo dexaben pa utru día. A los pocos días, María García taba barriendo la cabana y acordose del miel, y púnxose pensar como enganar al so maríu que taba na cama dalgo melu. Entós picó a la puirta y féxo como que parḷḷaba con daquién y cuando'l ḷḷú-y preguntó quien yamaba dixo que yera un vecín que viniera pedi-y que fuera de madrina pal so fíu. Eḷḷo ye que la raposa coló y vieno pela tardi con una pita. Isti púnxose tou contintu y entrugó-y que como-y fora nel bautizu. Eḷḷa dixo-y: “muy bien ho, foi un rapaz y puinxémos-y de nome Empecipiélo. Queó la cosa asina y la raposa tornó conta-y al ḷḷú la mesma historia y volvú dir de bautizu. De tardi vieno pa casa con unos güisos y comentó-y al so home: “foi utru ninu y puénxose-y de nome Demediélo. Pasoren los díis y la raposa queara con ganas de más miel polo que coló a utru bautizu. El probe ḷḷú preguntó-y como-y punxoren de nome al nenu, y eḷḷa arreguilando los güiyos toa amurniáa respuindú-y que lu yamoren Acabélo. A la temporá, al ḷḷú apetezúse-y dir pol miel, asina que yegoren y cuando foren abri'l caxeḷḷu vioren que taba vacíu. Tsórense la culpa ún al utru y asina tuvioren un quetsu de discutiniu, ta qu'al quetsu la raposa dixo que lo meyor yera tsase un ratín y el que suare pela barriga ísi sedría'l fartón del miel. Y asina fexoren. El ḷḷú como yera viíyu y taba canséu de puxar cola raposa adormezúse darríu, y la raposa en tanto que dormía mexólu pela barriga. Al queu, cuando dispertoren, el ḷḷú taba moyéu y la raposa dixo-y: “Ya ves como fuiste tu que m'enganesti”. Bueno tavía deben tar discutiendo''. '''Altu Ayer'''||col2=}} === Fala del Valle'l Nalón<ref>Jesús Suárez López y Jorge A. García Fernández "Atlas Sonoru de la llingua asturiana IV. El Valle'l Nalón". Ed. Edita: Muséu del Pueblu d'Asturies. Xixón. 2007.</ref> === [[File:Asturianu central - Fala del valle'l Nalón.jpg|thumb|right|400px|Asturianu central - Fala del Valle'l Nalón]] Abarca los conceyos de [[Bimenes]], [[Llangréu]], [[Samartín del Rei Aurelio]], [[Llaviana]], y [[Sobrescobiu]]. Carauterizáse polos tres grandes trazos comunes a tol asturianu central (monoptongación de diptongos decrecientes, mantenencia de la F- inicial llatina y axetivos de tres terminaciones (''malu / mala /malo'') y neutru de materia en -o (un ''fierru'' / materia ''fierro''). Amás amuesa los siguientes trazos ermunos: * Plurales femeninos en -es. * [[Metafonía]] con /-u/ final de mou que: á > ó / é > í / ó > ú. ''cuintu'', ''tuntu'', ''güirtu'', ''esconu'', ''casóu'', ''moyóu'', ''matóndolu''. * Metafonía con /-i/ final nos demostrativos ''aquilli'', ''isti'', ''isi'', nel pronome masculín ''illi'', na primer persona singular del perfeutu ''vini'', ''trixi'', ''fici'', y nos imperativos de -er/-ir: ''bibi'', ''cumi'', ''curri'', ''durmi''<ref>Sara Gutiérrez Rodríguez "Aspeutos de la toponimia y fala de Villoria". Lletres Asturianes nu. 66. Ed. ALLA. Uviéu</ref>. * Metafonía con /-a/ final /á/ > /e/ cuando del mediu ye zarrada: Asina plátiga > ''plétiga'', á(g)uila > ''é(g)uila'', água > ''égua'', árguma > ''èrguma'', llárima > ''llérima'', etc. * Cayía xeneral de les oclusives sonores /b/ y /d/ ente vocales: ''vegáa'', ''día'' 'diba', ''buega'' 'bodega', ''fégau'', ''díemos'', ''táemos'', ''llamaen'', ''reúndu'', ''piozu'' 'pedazu', ''polgaúres'', ''queaba'', ''teyaín''. * L'aspiración de la F- inicial delantre los diptongos -ue- / -ui-: ''ḥuera'', ''ḥuerte'', ''ḥueyes'', ''ḥuibu'', ''ḥuemos''. * 3er p.p.s. ''ye''. * En Llangréu y Bimenes pieslle de la vocal átona na terminación de los plurales masculinos (-os > -us) y femeninos (-es > -is)<ref>M. T. C. García Álvarez. "Morfología verbal del bable de Bimenes". En Archivum nu. 10. Ed. Universidá d'Uviéu</ref>: ''lus güeyus'', ''lis llágrimis'', ''lis perris'', ''patatis'', ''pesetis'', ''quilus'', ''bercis'', ''lis fariñis'', ''ḥueyis'', ''lus picaoris'', ''vaquis'', ''minerus''; frente a los plurales en -os y -es que se constaten en Samartín del Rei Aurelio, Llaviana y Sobrescobiu. * En Llangréu y Bimenes pieslle de la vocal átona final (-e > -i) apaez en desinencies verbales de la 2ª p: ''Tu andis'', ''Tu andábis'', ''Vos andábiis'', ''Tu andesti'', ''Vos andestis'', y 3ª pp: ''andin'', ''comin'', ''tusin'', ''andabin'', ''comíin'', ''tusíin'', frente a les terminaciones ensin cierre vocálicu de: marchabes, atizaben, comíes, facíen de Llaviana y Sobrescobiu. * En Bimenes, formes pa la 3er pp de perfeutu ''trixén'' 'truxeren', ''fixén'' 'fixeren' y ''viniín'' 'vinieren': Si non habién tomóu el vino non cayén 'si non hubieren tomao el vino nun cayeran'. Ye trazu únicu nel asturianu pero que repítese en tierres estremeñes: ''truhún'' 'truxeren'. * En Sobrescobiu<ref>Oliva Armayo González. "Algunas aportaciones al estudio del bable central". Ed. Boletín IDEA nᵘ.33. Uviéu. 1958.</ref> dáse una faliella con carauterístiques singulares: - Artículos: ''el'', ''a'', ''o'', ''os'', ''es'' pero direutos ''–lo''/''-la''/''-los''/''-les''. - Indefiníos: ''un'', ''úa'' (''dalgúa'', ''nengúa'') ''unos'', ''unes''. - Perda de /L/ cuando'l direutu sigue al indireutu: ''cúntameo'', ''cuntáteo''. - Palatalización del oxetu direutu ''llu'', ''lla'', ''llo'', ''llos'', ''lles'' tres d'infinitivu. - Monoptongación de diptongos: ''fo'', ''vo'', ''mu'', ''do''. - Frente al restu del Valle conxunción copulativa: ''e''. - Concasa con Llaviana na forma del pronome personal ''ílli'' 'él'. - Resultáu -n- pal grupu etimolóxicu -nn-: ''cabana''<ref>Ana Mª Cano González. 'Estudios de diacronía asturiana (1)'. Ed. Academia de la Llingua Asturiana. Uviéu. 2008.</ref>. {{cita|''Úa vegáa yera un xastre casín que dicía que yera mu valiente. Día coser a es cases, e toos os diis yera'l mesmu cuintu; asentaba'n esconu e dicía: - ¡Temblo de valiente!. Un día vieno a muyer e dixo: - Agora vo ver que valiente ye'l mio Xuan. Vistiese d'home, fo esperollu a ua caleya e asaltulu. - ¡Ay! Gano tres perrines e tengo falta d'elles en casa. Nun me es robes. - Vengan es tres perrines, e bésame'n cúlo. El probe dio-y es tres perrines e beso-y en culo. Fo pa casa, sentóse, y aquél día nun tembló de valiente. - ¿Qué tuvisti Xuan que vienes mu triste? Cúntameo. - Vo cuntáteo. Robárenme es tres perrines. Saliéren veinti lladrones e robárenme. - ¡Ay! Tuntu, tuntu. Tas engañou, que fo a to muyer. E dixo-y ílli: - ¡Ay! Por eso cuando te bese'n culo m'arrefendió a es berces del nuistru güirtu''. '''Sobrescobiu'''<ref>Gayatu de 'Cuentos Populares Asturianos'. Mª Xosefa Canellada. Ed. Ayalga. Xixón 1978</ref>}} === Asturianu centro-oriental === [[File:Asturianu central - Fala centro-oriental.jpg|thumb|right|400px|Asturianu central - Fala centro-oriental]] Abarca los conceyos de [[Colunga]], [[Caravia]], [[Cabranes]], [[Piloña]], [[Casu]], [[Ponga]] y oeste de [[Parres]]. Carauterizáse colos trazos comunes a tol asturianu central na monoptongación de diptongos decrecientes y la mantenencia de la F- inicial llatina, y xébrase d'otres fales centrales en que fai axetivos de dos terminaciones (malu / mala) y neutru de materia en -u como n'asturianu oriental: ''fariña añeyu, mantega nidiu''. Amás amuesa los siguientes trazos: - Plurales ''-es'', ''-en''. - Verbu ser ensin diptongar: ''Xuan e fatu'', ''Eren munchos''. - /ḥ/ ante diptongu /ue/: ''ḥuerza'', ''ḥueyes'', ''ḥueren''<ref>Mª Xosefa Canellada ''El bable de Cabranes''px. 16 .Ed.ALLA. 1996</ref>. - él > ''élli''. - Formes verbales en -in pa la 3 p.p. del imperfeutu pa los verbos -er, -ir: ''perdíinse'', ''caíinse'', ''facíin''. - Reducción de diptongos /ui/, /oi/: ''fo'', ''vo'', ''mu'', ''do'', ''sos fatos'', y /-ei/: ''Llué'' 'llueye' < *lolii, ''güé'' 'güey' < *hodie, ''bué'' 'güei' < *bovis. - Perda de -R del infinitivu al dir siguío d'artículu. ''curiá'les oveyes''. - Palatalización de n- nel aniciu de pallabra: ''ñabos'', ''ñariz'', ''ñabaya''<ref>Mª Xosefa Canellada "El bable de Cabranes". Ed. Academia de la Llingua Asturiana. Uviéu 1996</ref>. - Nel puertu [[Llastres]] resultáu -n- pal grupu etimolóxicu -nn-: ''Penote'', ''Penayu'', ''faneca'', ''escanu'', ''nenu'', ''cabana'', etc. {{cita|''Esti era un rapacín que tenía una madrastra. Tolos díes lu mandaba pal Sueve a curiá-les oveyes, y nun-y daba p'almorzar más qu'un pocu de torta secu. Con eso, el rapaz andaba siempre buscando mores, y mentestantu delles de les oveyes peridnse o caíinse pelos argayos. Cuando'l rapaz volvía pela ñueche dába-y de palos. Un día sentose nun sucu y pónzose a llorar. Entós apaició una muyerina mu vieya que-y preguntó porqué lloraba. El rapaz cuntó-ylo tou, y entós la muyerina dixo-y: - Toma esta zamploña y cuando s'escapen les oveyes, tócala con ḥuerza y toles oveyes vendrán escontra ti''. '''Sueve'''<ref>Gayatu de 'Cuentos Populares Asturianos'. Mª Xosefa Canellada. Ed. Ayalga. Xixón 1978</ref>}} {{cita|''Una vez morrió una muyer en Piedrafita. El viudu alcontraba toe' les coses feches cuando golvía pa casa pela tardiquina. – Descurro que ye la mio vecina la que melo fai. Y diba pallá y dicía-y: -¡á mantina! Dios te lo pague qu'alcuentro la torta cocíu y el pote puestu. - Nun manti yo non fúi. –Ma! Ntós, ¿Quién degorriu sedrá?. Conque con eso un día igual y otru día igual. Una tardi llegó'l viudu más aína y alcontró en casa una mociquina muy guapina y piquiñina que desamó monte arriba acabante velu, pero élli galguió tres d'ella a carrenderes y algamola, y tréxola pa casa nun brazáu. Con eso ella quedose a vivir con élli en faciendo esti tratu: “más qu'oigues lo qu'oigues pel monte non me digues nada”. Conque al atardacerín del otru día preguntó-y ella –á Xuaco ¿qu'oisti pel monte ho? Y élli dixo-y: -Oyí una boz que dicía “Xana mana ven enterrar a to mare qu'está finada”. Ntós la xana apurrió-y con una restiella nes pates y l'home daba unos apellidíos – hay que me matasti. Y la xana desamando pel monte arriba dicía-y: -pon llanzuela y quita llanzuela y verás como suelda. Y sumiose pel monte arriba y desapaició l'encantu''. '''Cabranes'''}} == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dominiu llingüísticu astur]] [[Categoría:Idioma asturianu]] [[Categoría:Asturianu central]] {{entamu}} 15rk5x93l9nyr8iln5c1naujuc0e96v 0 1026 4379391 4378856 2025-06-25T10:01:35Z Omarete 35 Revertíes les ediciones de [[Special:Contributions/Kandarpajit Kallol|Kandarpajit Kallol]] ([[User talk:Kandarpajit Kallol|alderique]]) hasta la cabera versión de [[User:XabatuBot|XabatuBot]] 3142117 wikitext text/x-wiki {{Xunu}} == Fechos == *[[ ]] - == Nacencies == *[[1994]] - [[Moi Gómez]], futbolista [[España|español]]. == Muertes == *[[1979]] - [[Juan Uría Ríu]], historiador asturianu. == Referencies == {{llistaref}} {{Meses}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Xunu|23]] aezzusjw91mtk8qrt7z98jr0xrbe7dt 0 2208 4379314 4378001 2025-06-25T07:08:01Z Too Classy for This World 122507 4379314 wikitext text/x-wiki {{1000}} {{país | lema_nacional = ''Einigkeit und Recht und Freiheit'' ([[Alemán]]: ''«Unidá y xusticia y llibertá»'') | superficie_puestu = 61 | superficie_agua = 2,416% | llendes = 3.621 [[quilómetru|km]] | costes = 2.389 km }} '''Alemaña'''{{cartafueyu|países}} ({{lang-de|Deutschland}}), oficialmente '''República Federal d'Alemaña''', ye un país d'[[Europa central]] que forma parte de la [[Xunión Europea]]. Llenda pel norte col [[mar del Norte]], [[Dinamarca]] y el [[mar Bálticu]]; al este con [[Polonia]] y la [[República Checa]]; al sur con [[Austria]] y [[Suiza]], y al oeste con [[Francia]], [[Luxemburgu]], [[Bélxica]] y los [[Países Baxos]]. El territoriu d'Alemaña abarca 357.021 km² y tien un [[clima templáu]]. Con más de 82 millones d'habitantes, representa la mayor población ente los estaos miembros de la Xunión Europea y ye'l llar del tercer mayor grupu d'emigrantes internacionales. Les pallabres alemán y Alemaña provienen del [[llatín]] y yeren utilizaes na [[Historia Antigua|antigüedá]] polos romanos pa nomar a los [[pueblu alamán|''alamanes'']] —nun ye lo mesmo qu'alemanes—, el [[pueblos xermánicos|pueblu xermánicu]] más averáu al territoriu del [[Imperiu Romanu]]. D'ehí foi usada pa nomar al país enteru. Amás d'''alemán'', ta tamién espardíu l'usu del xentiliciu ''xermanu'', deriváu del nome con que los romanos se referíen a les [[tribu|tribus]] non romanes de la fastera central d'Europa, territoriu al que llamaben [[Xermaña]]. Dende'l [[sieglu X]], los territorios alemanes formaron una parte central del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]] qu'avagó hasta [[1806]]. A lo llargo del [[sieglu XVI]], les rexones del norte del país convirtiéronse nel centru de la [[Reforma Protestante]]. Como un modernu [[estáu-nación]], el país foi mecío en mediu de la [[Guerra franco-prusiana]] en [[1871]]. Tres la [[Segunda Guerra Mundial]], xebró en dos estaos a lo llargo de les [[Zones d'ocupación aliada n'Alemaña|llinies d'ocupación aliaes]] en [[1949]] pero reunificóse de nuevu en [[1990]]. Foi miembru fundador de la [[Comunidá Europea]] ([[1957]]), que se convirtió na [[Xunión Europea]] en [[1993]]. Ye parte de la [[zona Schengen]] y adoptó la moneda común europea, l'[[euru]], en [[1999]]. Ye una [[república parllamentaria]] federal de selce estaos ([[Bundesländer]]). La [[Capital (política)|capital]] y ciudá más grande ye [[Berlín]]. Ye miembru de les [[Naciones Xuníes]], la [[OTAN]], el [[G8]], les naciones [[G4]], y firmó'l [[Protocolu de Kioto]]. Ye la tercer mayor economía mundial en cuantes al [[PIB nominal]], la primera d'Europa, y el mayor esportador de mercancíes del mundu en [[2007]]. En términos absolutos, asigna'l segundu mayor presupuestu añal de l'ayuda al desendolcu nel mundu, mientres que los sos gastos militares ocuparon el sestu llugar. El país desendolcó un altu nivel de vida y afitó un sistema completu de [[seguridá social]]. Tien una posición clave nes decisiones europees y caltién una estrecha rellación con delles asociaciones a nivel mundial. Ye reconocida como xefa nos seutores [[Ciencia|científicu]] y [[Teunoloxía|teunolóxicu]]. == Historia == {{AP|Historia d'Alemaña}} === Enantes del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu === {{AP|Pueblos xermánicos|Xermania}} [[Archivu:Flag map of Germany (separation).svg|right|200px|Alemaña Occidental y Oriental.]] Camiéntase que la [[etnoxénesis]] de les tribus xermániques prodúxose na [[Edá del Bronce nórdica]], o, como más llueu, na [[Cultura de Jastorf|Edá del Fierro prerromana]]. Dende'l sur d'Escandinavia y el norte d'Alemaña, les tribus entamaron el so espardimientu al sur, este y oeste nel sieglu [[I e.C.]], entrando en contautu coles tribus [[celtes]] de la [[Galia]], asina como [[Irán]], el Bálticu, y les tribus [[Pueblos eslavos|eslaves]] del [[Este d'Europa]]. Poco se conoz sobre la historia temprana de los pueblos xermánicos, sacantes lo conocío al traviés de les sos interaiciones col [[Imperiu Romanu]] y los rexistros de xacees arqueolóxiques. Mientres el reinu de [[César Augusto]], los xermanos familiarizáronse coles táutiques de griesca romanes, calteniendo al tiempu la so identidá tribal. En [[9 e.C.]], trés [[lexones romanes]] dirixíes por [[Publio Quintilio Varo|Varo]] foron derrotaes polos [[Queruscos]] y el so líder [[Arminio]] na [[Batalla de la viesca de Teutoburgu]]. Poro, l'Alemaña moderna, no que cinca al Rin y el Danubiu, caltúvose fuera del Imperiu Romanu. Na dómina de [[Tácito]], tribus xermániques asitiaron a lo llargo del Rin y el Danubiu, ocupando la mayor parte de la zona moderna d'Alemaña. Nel [[sieglu III]] vio'l xurdimientu d'un gran númberu de tribus xermániques del Oeste: [[Pueblu alamán|Alamanes]], [[Pueblu francu|Francos]], [[Chatti]], [[Saxones]], [[Frisones]], y [[Turinxos]]. Nesi momentu estos pueblos entamaron el [[periodu de les grandes migraciones]] que duró dellos sieglos. === Sacru Imperiu Romanu Xermánicu (962-1806) === {{AP|Sacru Imperiu Romanu Xermánicu}} L'imperiu medieval remanecía d'una xebra del [[Imperiu Carolinxu]] en [[843]], fundáu por [[Carlomagnu]] en [[800]], y esistió n'estremaes formes, hasta [[1806]], el so territoriu espardíase dende'l [[ríu Eider]] nel norte hasta la costa [[Mar Mediterraneu|mediterránea]] nel sur. Lo alemán ye un sentimientu de pertencia a la nación alemana, esistente dende hai más de mil años, anque'l país agora nomáu Alemaña foi xunificáu en [[1871]] en [[Versalles]], cuando l'imperiu encabezáu por Prusia foi constituíu. Alemaña formó un imperiu, el segundu ''Reich'' alemán. ''Reich'' ye la torna alemana d'imperiu, anque que pue tamién significar reinu.{{ensin_referencies}} Tres la [[Segunda Guerra Mundial]] tuvo xebrada en dos partes, lo cual tien el so raigañu na partición en cuatro alministraciones subordinaes a los [[Estaos Xuníos d'América]], [[Reinu Xuníu]], [[Francia]] (que van formar na Alemaña Occidental, la [[República Federal d'Alemaña]]) y la [[XRSS]] (que formaría nel territoriu de l'Alemaña Oriental, la [[República Democrática Alemana]]). == Xeografía == [[Archivu:Heidelberg corr.jpg|left|thumb|Semeya de '''Heidelberg'''.]] === Xeografía física === [[Alemaña]] espárdese dende los [[Alpes]] nel sur col so puntu más altu, la Zugspitze, hasta les costes de la Mar del Norte y Báltica nel norte. Nel centru'l país asítiense los valles del Rin y los montes y viesques del Hunsrück, Taunus y Thüringer Wald. Los ríos principales son el [[ríu Rin|Rin]], el [[ríu Danubiu|Danubiu]], l'[[ríu Elba|Elba]], el [[ríu Menu|Menu]] y el [[ríu Neckar|Neckar]]. ==== Xeografía política ==== El país ta dividíu en 16 estaos federaos o "Bundesländer". {| {{tablaguapa}} ![[Estáu]] !! [[Capital]] !! colspan=2|[[alemán|N'alemán]] |- |[[Baden-Württemberg]]||[[Stuttgart]]||Baden-Württemberg||Stuttgart |- |[[Baxa Saxonia]]||[[Hannover]]||Niedersachsen||Hannover |- |[[Estáu Llibre de Baviera|Baviera]]||[[Munich]]||Bayern||München |- |[[Berlín]]||Ciudá-Estáu||Berlin||''Stadtstaat'' |- |[[Brandemburgu]]||[[Potsdam]]||Brandenburg||Potsdam |- |[[Bremen (estáu)]] (inclúi [[Bremerhaven]])||[[Bremen]]||Bremen||Bremen |- |[[Hamburgu]]||Ciudá-Estáu||Hamburg||''Stadtstaat'' |- |[[Hesse]]||[[Wiesbaden]]||Hessen||Wiesbaden |- |[[Mecklemburgu-Pomerania Occidental]] ||[[Schwerin]]||Mecklenburg-Vorpommern||Schwerin |- |[[Renania del Norte-Westfalia]]||[[Düsseldorf]]||Nordrhein-Westfalen||Düsseldorf |- |[[Renania-Palatináu]]||[[Mainz]]||Rheinland-Pfalz||Mainz |- |[[Sarre]]||[[Saarbrücken]]||Saarland||Saarbrücken |- |[[Saxonia]]||[[Dresde]]||Sachsen||Dresden |- |[[Saxonia-Anhalt]]||[[Magdeburgu]]||Sachsen-Anhalt||Magdeburg |- |[[Schleswig-Holstein]]||[[Kiel]]||Schleswig-Holstein||Kiel |- |[[Turinxa]]||[[Erfurt]]||Thüringen||Erfurt |} == Gobiernu == {{AP|Política d'Alemaña}} [[Archivu:Berlin reichstag CP.jpg|thumb|250px|[[Edificiu del Reichstag]], llar del [[Bundestag]] alemán.]] [[Archivu:Christian Wulff 2010.jpg|thumb|180px|[[Christian Wulff]], [[Presidente d'Alemaña]].]] Ye una [[república federal]], [[Democracia representativa|democrático-representativa]] y [[Parllamentarismu|parllamentaria]]. El sistema políticu alemán opera baxo un marcu establecíu na [[Constitución]] de [[1949]] conocíu como la ''[[Grundgesetz]]'' (Llei Fundamental). Al llamar el documentu ''Grundgesetz'', en cuenta de ''[[Verfassung]]'' (constitución), los autores espresaron la intención de que sería sustituyíu por una constitución afecha una vegada qu'Alemaña foi reunificada como un estáu. Les enmiendes a la ''Grundgesetz'' xeneralmente riquen una mayoría de dos tercios de dambes cámares del [[parllamentu]]; los artículos que garanticen los derechos fundamentales, la dixebra de poderes, la estructura federal, y el derechu d'aguantar a los intentos de derrocar la constitución son valederos en perpetuidá y nun pueden ser modificaos.<ref>[http://www.gesetze-im-internet.de/gg/art_79.html Article 79 of the Grundgesetz] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161108225610/http://www.gesetze-im-internet.de/gg/art_79.html |date=2016-11-08 }} (German) Bundesministerium der Justiz. Retrieved 2008, 12-07.</ref> Magar que la intención d'entamu yera otra, la ''Grundgesetz'' tien vixencia dempués de la reunificación alemana en [[1990]], anque con dellos cambeos. El ''[[Bundeskanzler]]'' ([[Canciller]] Federal), anguaño [[Angela Merkel]], ye'l xefe de [[gobiernu]] y exerz el [[poder executivu]], semeyante al papel d'un [[Primer Ministru]] n'otres [[democracia|democracies]] [[Parllamentu|parllamentaries]]. El [[poder llexislativu]] recae nel parllamentu compuestu pol ''[[Bundestag]]'' (Dieta Federal) y el ''[[Bundesrat]]'' (Conseyu Federal), qu'en xunto formen un únicu tipu d'órganu [[Llexislación|llexislativu]]. El ''Bundestag'' ye escoyíu pente medies d'[[Eleiciones|eleiciones direutes]] respetuoses de la representación proporcional. Los miembros del ''Bundesrat'' representen a los gobiernos de los dieciséis estaos federales y son miembros de los [[Gabinete (política)|gabinetes]] d'estáu. Los respeutivos gobiernos estatales tienen el derechu de nomar y remover a los sos unviaos en cualesquier momentu. Dende [[1949]], el sistema de partíos tuvo apoderáu pola [[Unión Demócrata Cristiana]] (CDU) y el [[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña]] (SPD), anque los partíos más pequeños, como'l [[Partíu Democráticu Llibre]] (FDP, que tuvo miembros nel ''Bundestag'' dende 1949) y l'[[Alianza 90/Los Verdes]] (''Die Grünen'', que controló escaños nel Parllamentu dende 1983) desempeñaron tamién un papel importante.<ref>[http://countrystudies.us/germany/159.htm Christian Democratic Union/Christian Social] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430010247/http://countrystudies.us/germany/159.htm |date=2011-04-30 }} Union U.S. Library of Congress. Retrieved 2006, 12-07.</ref> El [[xefe d'Estáu]] alemán ye'l ''[[Bundespräsident]]'' ([[presidente]]), escoyíu pola ''[[Bundesversammlung]]'' (convención federal), una [[institución]] integrada polos miembros del ''Bundestag'' y un númberu igual de [[delegáu|delegaos]] estatales. El segundu [[funcionariu]] alemán más altu nel orde de precedencia ye'l ''[[Bundestagspräsident]]'' (presidente del ''Bundestag''), que ye escoyíu pol ''Bundestag'', siendo responsable de supervisar les sesiones del cuerpu. El terceru, y más altu oficial de la Xefatura de gobiernu ye'l [[Canciller]], que ye designáu pol ''Bundespräsident'' dempués de ser escoyíu pol ''Bundestag''. El Canciller puede remover de manera constructiva al traviés d'una moción de non enfotu por parte del ''Bundestag'', onde al empar escuéyese a un socesor. === Rellaciones esteriores === [[Archivu:Frank-Walter Steinmeier 12.jpg|thumb|200px|[[Frank-Walter Steinmeier]], [[Ministru d'Asuntos Esteriores|Ministru Federal d'Asuntos Esteriores.]]''([[Presidencia alemana del Conseyu de la Xunión Europea 2007|Presidente del CUE, 1ᵉʳ sem. de 2007]])''.]] ==== Xunión Europea ==== Nel planu de la [[Xunión Europea]], cuenta cola representación más numberosa nel [[Parllamentu Européu]], en virtú de la so condición de país más pobláu de la Xunión; amás, l'alemán [[Hans-Gert Pöttering]] ye'l [[Presidente del Parllamentu Européu]] y [[Günter Verheugen]] ye ún de los [[Plantiya:Tabla Comisión Europea 2004-2009|vicepresidentes]] de la [[Comisión Europea]] pal periodu [[2004]]-[[2009]].La [[Presidencia alemana del Conseyu de la Xunión Europea 2007|Presidencia alemana del Conseyu de la Xunión Europea]], nel primer semestre de [[2007]], tuvo enmarcada dientro del sistema d'alministración rotativa de dicha institución. Foi la [[Cronoloxía de la Xunión Europea|docena ocasión]] qu'Alemaña asume la Presidencia dende que s'empecipiara esti procesu en [[1958]]. La vegada anterior foi mientres el primer semestre de [[1999]] baxo la presidencia de [[Joschka Fischer]]. Como ye habitual, anque'l xefe de gobiernu d'Alemaña ye [[Angela Merkel]], foi [[Frank-Walter Steinmeier]] el [[Ministru d'Asuntos Esteriores d'Alemaña|Ministru Federal de Rellaciones Esteriores]] el que ofició como [[Presidencia del Conseyu de la Xunión Europea|Presidente del Conseyu de la Xunión Europea]].<ref>{{cita web | url = http://www.eu2007.de/fr/The_Council_Presidency/What_is_the_Presidency/index.html | títulu = Qu'est-ce que la présidence? | añu = 2007 | obra = Présidence allemande du Conseil de l'UE | fechaaccesu = 16/03/2008 | idioma = francés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080309170451/http://www.eu2007.de/fr/The_Council_Presidency/What_is_the_Presidency/index.html | fechaarchivu = 2008-03-09 }}</ref> Ente los aspeutos más destacaos d'esta Presidencia tuvieron l'alcuerdu sobro'l usu del 20% d'[[enerxíes anovables na XE]] pal [[2020]],<ref>[http://actualidad.terra.es/nacional/articulo/oxetivu_cume_venceyante_usu_energias_1444626.htm Oxetivu venceyante 20% uso enerxíes anovables 2020]</ref> según la redaición de la ''[[Declaración de Berlín]]'',<ref>{{Cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundo/2007/03/24/internacional/1174742613.html |títulu=Testu íntegru de la Declaración de Berlín |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190607093559/https://www.elmundo.es/elmundo/2007/03/24/internacional/1174742613.html |fechaarchivu=2019-06-07 }}</ref> pero'l mayor llogru foi l'alcuerdu que dio aniciu al [[Tratáu européu de Lisboa]]. ==== Fuercies Armaes ==== {{AP|Bundeswehr}} [[Archivu:Bundeswehr G36.jpg|thumb|200px|Soldaos alemanes mientres un exerciciu en [[Bosnia y Herzegovina]].]]Les fuercies armaes reciben el nome de [[Bundeswehr]]; compuestes pol Exércitu ([[Heer]]), la Fuercia Naval ([[Deutsche Marine]]), la Fuercia Aérea ([[Luftwaffe (Bundeswehr)|Luftwaffe]]), los servicios médicos centrales y los cañes del [[comandu]] de l'ayuda de serviciu común. En tiempu de [[paz]], la Bundeswehr ye ordenáu pol [[Ministru de Defensa]] y el [[Canciller]], el qu'amás ye [[comandante]] en xefe cuando'l país ta nel [[estáu de guerra]]. El [[serviciu militar obligáu]] dura nueve meses y el [[gobiernu]] destina'l 1,6% del [[PIB]] pa la defensa nacional. Pol so altu grau de desarrollu [[Teunoloxía|teunolóxicu]] civil nel ámbitu de la [[Inxeniería nuclear]] y [[aeroespacial]], ye capaz de desenvolver [[armes nucleares]] si'l so gobiernu decídelo. El so [[industria]] militar produz [[arma|armes]] que van dende [[Carru de combate|tanques]], [[aviones]] y [[Vehículu blindáu|vehículos blindaos]], hasta [[artillería]], [[submarín|submarinos]] y [[Cruceru|barcos de combate]]. La mayoría de les armes son manufacturadas pa la Fuercia Armada Federal o pa los aliaos na [[OTAN]].Según l'artículu 24 [[Grundgesetz|GG]] Alemaña puede llindase nel so [[soberanía]] pa caltener la paz europea o mundial y trabayar en xunto con una organización internacional. Alemaña forma parte de la OTAN y como tala participó n'[[Afganistán]], [[Kosovu]] y na [[Segunda Guerra del Golfu]], ente otres. Amás, al par de la [[Xunión Europea]] trabayó pola paz en [[Darfur]].{{VT|Eurocuerpo|EUFOR|GSG 9}} === Derechu === [[Archivu:HH Polizeihauptmeister MZ.jpg|thumb|200px|Oficial de la [[policía]] de [[Hamburgu]].]] El [[Tribunal de xusticia]] ye independente del [[poder executivu]] y el [[poder llexislativu|llexislativu]]. Tien un [[Derechu continental|estatutu civil]] que se basa nel [[derechu romanu]] con delles referencies al [[derechu germánico]]. El B''undesverfassungsgericht'' ([[Tribunal Constitucional d'Alemaña|Tribunal Constitucional Federal]]), con sede en [[Karlsruhe]], ye'l Tribunal Supremu alemán responsable d'asuntos [[Constitución|constitucionales]], col poder de realizar procesos de revisión xudicial.<ref>[http://www.bundesverfassungsgericht.de/en/index.html Federal Constitutional Court] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110429005142/http://www.bundesverfassungsgericht.de/en/index.html |date=2011-04-29 }}, Bundesverfassungsgericht.de, Consultáu'l [[13 d'abril]] de [[2007]]</ref> Actúa como la más alta autoridá xurídica y asegúrase de que les práutiques de los poderes llexislativu y xudicial afáense a la práutica la Llei Fundamental pa la República Federal d'Alemaña ([[Llei Fundamental de Bonn|Llei Fundamental]]). Actúa con independencia de los otros órganos del Estáu, pero nun puede actuar nel so propiu nome.El sistema del [[tribunal supremu]], llamáu Oberste Gerichtshöfe des Bundes, cuenta con dependencies especializaes. Pa les causes [[civil]]es y [[penal]]es, el más altu tribunal d'apelación ye'l Tribunal Federal de Xusticia, con sede en Karlsruhe y [[Leipzig]]. La sala ye d'estilu [[Principiu inquisitivo|inquisitorial]]. Otros tribunales federales son el Tribunal Federal del Trabayu en [[Érfurt]], el Tribunal Social Federal de [[Kassel]], el Tribunal Federal de Facienda en [[Múnich]] y el Tribunal Alministrativu Federal en Leipzig.El [[derechu penal]] y [[derechu priváu]] tán codificados nel planu nacional nel [[Strafgesetzbuch]] y el [[Códigu Civil d'Alemaña|Bürgerliches Gesetzbuch]], respeutivamente. El sistema penal diríxese escontra la rehabilitación del [[criminal]], el so envís secundariu ye la proteición del públicu polo xeneral.<ref>[http://www.gesetze-im-internet.de/stvollzg/__2.html § 2, StVllzg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110501122109/http://www.gesetze-im-internet.de/stvollzg/__2.html |date=2011-05-01 }}, gesetze-im-internet.de, Consultáu'l [[13 d'abril]] de [[2007]]</ref> Pa llograr esti postreru, el condergáu penal pue ser puestu en prisión preventiva (Sicherheitsverwahrung), amás de regular la pena si se-y considera una amenaza pal públicu polo xeneral. El ''Völkerstrafgesetzbuch'' regula les consecuencies de los [[crimes de lesa humanidá]], [[xenocidiu]] y [[crimes de guerra]].El [[poder llexislativu]] ta estremáu ente la federación y los estaos. La llei fundamental Axusta que los estaos tienen de siguir les disposiciones del poder llexislativu a nivel estatal, sacantes casos designaos pola mesma llei fundamental. La [[llei federal]] prevalez sobro la llei de cada estáu, una y bones el poder llexislativu mora nel nivel federal. El [[Bundesrat]] ye l'órganu federal al traviés del cual los estaos participen na llexislación nacional. Cada estáu tien los sos propios tribunales constitucionales. == Economía == [[Archivu:De-map.png|thumb|250px|right|Mapa d'Alemaña]] [[Alemaña]] ye la tercer potencial mundial en términos de PIB tres los [[Estaos Xuníos]] y [[Xapón]]. Ye una economía de mercáu na que la seguridá social ta garantio con unos amplios derechos sociales como grandes pagues de desempregu, axudes sociales, etc. Magar que'l gobiernu actual y quiciabes tamién tolos vinientes realizarán una política más aforradora en términos sociales pa rebaxar el déficit del estáu, [[Alemaña]] inda desendolca una de las políticas sociales mayores de la [[Xunión Europea]]. Los sos encontos industriales son estremaos; les tribes cimeres de productos aniciaos son [[Medio de transporte|medios de tresporte]], aparatos llétricos y electrónicos, [[maquinaria]], productos químicos, materiales sintéticos y alimentos procesaos. Ye focu de bayura y eso espéyase na creciente [[economía]] del centru d'Europa. Con una infraestructura de carreteres amplies y un escelente nivel de vida, ye una de les naciones [[primer mundo|más desenrollaes del mundu]]. Los seutores secundariu y terciariu tienen un gran papel na economía d'esti país. Nel agru predomina una alta mecanización. [[Francia]] ye'l más importante sociu comercial d'Alemaña y viceversa. En [[2005]], Francia con un 10,2%, volvió a ser el cimeru destín de les esportaciones alemanes y l'orixe del 8,7% de les importaciones. En [[2006]], más del 14 % de les esportaciones franceses tuvieron como destín a Alemaña y cerca del 17 % del total de les importaciones franceses vieno d'Alemaña. Los países de la [[Xunión Europea]] son los cimeros mercadores de los productos alemanes ([[Reinu Xuníu]]'l 7,8% ya [[Italia]]'l 6,9% en 2005. El cimeru socio comercial d'Alemaña fuera d'Europa son los [[Estaos Xuníos]], país al qu'en 2005 fexo'l 8,8% de les sos esportaciones y del que recibió el 6,6% de les sos importaciones. La ciudá de [[Frankfurt]], qu'alluga el [[Bancu Central Européu]], ye'l centru financieru d'[[Alemaña]] y ún de los mayores de tola [[Xunión Europea]]. Otros centros industriales asítianse en: * Valle del Ruhr ([[Colonia]], [[Bonn]], [[Düsseldorf]]) * Valle de Neckar y Rin ([[Stuttgart]], [[Mannheim]], [[Ludwigshafen]]) * [[Baviera]] ([[Múnich]], [[Núremberg]]) * [[Hamburgu]] === Infraestructuras === Dende que nos [[años 1930]] l'Alemaña [[nazi]] entamara l'aniciu de la primer rede d'autopistes a gran escala nel mundu, el país tien víes de comunicación rápides (''[[Autobahn (Alemaña)|Autobahnen]]'') que sumen alrodiu 12.000&nbsp;km añubriendo dafechu'l territoriu. Además tien más de 40.000&nbsp;km de carreteres, lo que lu torna nel país con mayor densidá de víes pa vehículos. Toles autopistes del país son gratuites pa vehículos particulares; de magar 2005, los [[Camión|camiones]] de carga tienen qu'aportar un portalgu que se descuenta automáticamente vía [[satélite artificial|satélite]], una vez que'l camión dexa la ruta, y que ye porcentual al númberu de quilómetros recorríos. Alemaña ye líder mundial tamién nel aniciu de [[Canal (vía artificial d'agua)|canales]]. Esta triba de construcción milenaria emburrióse de magar el [[sieglu XIX]]. La [[Canal de Kiel]], qu'amece'l mar del Norte col [[mar Bálticu]], ye ún de los de mayor balumbu. Bien de canales fluviales, como la [[Canal Rin-Main-Danubiu|Rin-Meno-Danubiu]], la [[Dortmund]]-Ems o la Elba-Seitenkanal, apurren al país una completa rede de canales. Otra miente, les [[enerxíes renovables n'Alemaña]] representen un papel que medra nel desenrollu del país, especialmente dende que'l partíu políticu [[Alianza 90/Los Verdes]] formó parte del gobiernu central. Ciudades como [[Friburgu de Brisgovia]] tienen modernes instalaciones pal aprovechamientu de la [[enerxía solar]]. Les grandes fasteres industriales, como [[cuenca del Ruhr]], [[rexón Rin-Meno]] o [[Colonia (Renania del Norte-Westfalia)|Colonia]], tienen desenvuelto un dinamismu económicu que caltién la so base industrial y qu'además consiguió afitase nel área de los servicios. == Demografía == [[Archivu:Population of Germany.svg|thumb|250px|Medría de la [[población]] alemana dende [[1950]] (en miles d'habitantes).]] {{AP|Demografía d'Alemaña}} Con más de 82 millones d'habitantes, ye'l país más pobláu na [[Xunión Europea]]. Sicasí, la so tasa de fecundidá de 1,39 fíos por ma ye unu de los más baxos del mundu, y la [[Oficina Federal d'Estadística]] envalora que la población va amenorgase a ente 69 y 74 millones en [[2050]] (69 millones d'asumir una migración neta de +100000 per añu, 74 millones d'asumir una migración neta de +200.000 per añu).<ref>{{cita web|url=http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Presse/pm/2006/11/PD06__464__12421,templateId=renderPrint.psml|títulu=Im Jahr 2050 doppelt so viele 60-Jährige wie Neugeborene|autor=Destatis|fechaaccesu=20-06-2007|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070913013445/http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Presse/pm/2006/11/PD06__464__12421,templateId=renderPrint.psml|fechaarchivu=2007-09-13}}</ref> Alemaña tien una serie de grandes ciudaes, siendo [[Berlín]] la más poblada, sicasí la mayor [[aglomeración urbana]] ye la [[rexón Rin-Ruhr]]. Dende [[avientu]] de [[2004]], unos siete millones de ciudadanos estranxeros fueron rexistraos, y el 19% de los residentes del país son [[estranxeru|estranxeros]] o tienen dalgún aniciu estranxeru. El grupu más numberosu (2,3 millones) ye de [[Turquía]],<ref>Bernstein, Richard. [http://www.nytimes.com/2006/03/29/international/europe/29letter1.html?ex=1301288400&en=f374094bb24aa621&ei=5090&partner=rssuserland&emc=rss A Quiz for Would-Be Citizens Tests Germans' Attitudes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081206180304/http://www.nytimes.com/2006/03/29/international/europe/29letter1.html?ex=1301288400&en=f374094bb24aa621&ei=5090&partner=rssuserland&emc=rss |date=2008-12-06 }} New York Times. March 29, 2006. Retrieved 2006, November 30.</ref> y la mayoría del restu son de países europeos como [[Italia]], [[Serbia]], [[Grecia]], [[Polonia]] y [[Croacia]].<ref>[http://www.destatis.de/basis/y/bevoe/bevoetab10.htm Foreign population on 31 December 2004 by country of origin] Federal Statistical Office Germanykanuary 24, 2006. Retrieved 2007,kanuary 1.</ref> [[Naciones Xuníes]] alluga a Alemaña como'l tercer mayor receptor d'emigrantes internacionales en tol mundu, alredor del 5%, o 10 de los 191 millones d'emigrantes, esto ye alredor del 12% de la población del país.<ref>[http://www.unfpa.org/publications/detail.cfm?ID=294&filterListType= State of World Population 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060906005445/http://www.unfpa.org/publications/detail.cfm?ID=294&filterListType= |date=2006-09-06 }} United Nations Population Fund. 2006. Retrieved 2007, 01-01.</ref> De resultes de les restricciones, el númberu d'inmigrantes que busquen asilu xustificando aniciu [[Etnia|étnicu]] alemán (na so mayoría procedentes de l'antigua [[Xunión Soviética]]) foi menguando constantemente dende [[2000]].<ref>[http://www.destatis.de/presse/deutsch/pm2006/p2690025.htm ''Erstmals seit 1990 weniger als 600 000 Ausländer zugezogen''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070610095234/http://www.destatis.de/presse/deutsch/pm2006/p2690025.htm |date=2007-06-10 }}, German Federal Statistics Bureau (Statistiches Bundesamt Deutschland) , July 6 2006. Retrieved on 2007,kanuary 1.</ref> == Cultura == {{AP|Cultura d'Alemaña}} El país ye de cutiu llamáu ''Das Land der Dichter und Denker'' (la tierra de [[poeta|poetes]] y [[pensador]]es).<ref>{{cita web | url = http://www.spiegel.de/international/0,1518,410135,00.html | títulu = Germans and indians | añu = 2006 | obra = [[Der Spiegel|Spiegel Online International]] 06.04.2006 | fechaaccesu = 18/03/2008 | idioma = inglés | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20110427053606/http://www.spiegel.de/international/0,1518,410135,00.html | fechaarchivu = 2011-04-27 }}</ref> La cultura alemana empezó muncho primero del surgimiento d'Alemaña como nación-estáu y tomó a tola zona de fala alemana. Dende los sos raigaños, la cultura, n'Alemaña formóse poles principales corrientes intelectuales y populares n'Europa, tanto [[Relixón|relixoses]] como [[Llaicu|llaiques]]. Como resultáu, ye difícil identificar una determinada tradición alemana dixebráu del marcu más ampliu de l'alta cultura europea. Otra consecuencia d'estes circunstancies ye'l fechu de que delles figures históriques, tales como [[Wolfgang Amadeus Mozart]] y [[Nicolás Copérnico]], ente otres, anque nun fueron ciudadanos d'Alemaña nel sentíu modernu, tienen de ser consideraos nel contestu del ámbitu cultural alemán pa entender el so trabayu.N'Alemaña desenvolviéronse dalgunos de los más renomaos compositores de la [[Música clásica europea]], con inclusión de [[Johann Sebastian Bach]], [[Ludwig van Beethoven]], [[Johannes Brahms]] y [[Richard Wagner]]. A partir del añu [[2006]], Alemaña ye'l quintu mercáu de la [[música]] nel mundu ya influyó na música [[pop]] y [[música rock|rock]] al traviés d'artistes como [[Kraftwerk]], [[Scorpions]], [[Rammstein]] y [[Tokiu Hotel]].Numberosos [[Pintura|pintores]] alemanes gociaron de prestíu internacional al traviés del so trabayu n'estremaes corrientes artístiques. [[Hans Holbein el Mozu]], [[Matthias Grünewald]], y [[Alberto Durero]] yeren importantes artistes del [[Renacimientu]], [[Caspar David Friedrich]] del [[Romanticismu]], y [[Max Ernst]] del [[surrealismu]]. Ente les contribuciones alemanes na [[arquiteutura]] inclúyense los estilos [[carolinxu]] y Otoniano, que son importantes precursores del [[románicu]]. La rexón más tarde convirtióse nel sitiu de les obres importantes n'estilos como'l [[arquiteutura gótica|gótico]], [[renacentista]] y [[barrocu]]. Ye especialmente importante nos primeros movimientos modernos, sobremanera al traviés del movimientu [[Bauhaus]] fundáu por [[Walter Gropius]]. [[Ludwig Mies van der Rohe]] convirtióse n'unu de los más renomaos arquiteutos del mundu na segunda metá del [[sieglu XX]]. La fachada de [[vidriu]] nos [[rascacielos]] foi idea suya.<ref>2006 A Dictionary of Architecture and Landscape Architecture (Paperback), Second (n'inglés), Oxford University Press, 880. ISBN 0-19-860678-8</ref> === Ciencia === [[Archivu:Alexandre humboldt.jpg|thumb|200px|[[Alexander von Humboldt]]]] [[Archivu:1885Benz.jpg|thumb|200px|Vehículu [[Benz]] de [[1885]].]] Alemaña foi'l llar de dalgunos de los más destacaos investigadores en distintos campos científicos.<ref>[http://www.campus-germany.de/english/2.60.260.html Back to the Future: Germany - A Country of Research] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060206180900/http://www.campus-germany.de/english/2.60.260.html |date=2006-02-06 }} German Academic Exchange Service (2005, 02-23). Retrieved 2006, 12-08.</ref> Ye así que cerca de 100 alemanes (de nacionalidá o aniciu) fueron gallardoniaos col [[Premiu Nobel]]. El trabayu d'[[Albert Einstein]] y [[Max Planck]] foi crucial pa la fundación de la [[física moderna]], que [[Werner Heisenberg]] y [[Max Born]] desarrollararon entá ye más.<ref>Roberts, J. M. ''The New Penguin History of the World'', Penguin History, 2002. Pg. 1014. ISBN 0-14-100723-0.</ref> Ellos fueron precedíos por [[Física|físicos]] como [[Hermann von Helmholtz]], [[Joseph von Fraunhofer]], y [[Daniel Gabriel Fahrenheit]]. [[Wilhelm Conrad Röntgen]] afayó los [[rayos X]], un llogru que-y fixo'l primer ganador del [[Premiu Nobel de Física]] en [[1901]].<ref>[http://www.history.com/encyclopedia.do?articleId=226611 The Alfred B. Nobel Prize Winners, 1901–2003] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100210025438/http://www.history.com/encyclopedia.do?articleId=226611 |date=2010-02-10 }} History Channel from ''The World Almanac and Book of Facts'' 2006. Retrieved 2007, 01-02.</ref> N'Alemaña y otros países los [[rayos X]] denominar ''Röntgenstrahlen'' (rayos de Röntgen). El trabayu de [[Heinrich Rudolf Hertz]] nel ámbitu de la [[radiación]] electromagnética foi fundamental pal desarrollu de les modernes telecomunicaciones.<ref>[http://www.itu.int/aboutitu/HistoricalFigures.html Historical figures in telecommunications.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425065237/http://www.itu.int/aboutitu/HistoricalFigures.html |date=2011-04-25 }} International Telecommunication Union.kanuary 14, 2004. Retrieved 2007, 01-02.</ref> [[Wilhelm Wundt]] ye célebre por desenvolver el primer llaboratoriu de [[psicoloxía]], a la que dio la categoría de [[ciencia]].<ref>Kim, Alan. [http://platu.stanford.edu/entries/wilhelm-wundt/ Wilhelm Maximilian Wundt] Stanford Encyclopedia of Philosophy. Jun. 16, 2006. Retrieved 2007, 01-02.</ref> [[Alexander von Humboldt]] y el so trabayu como científicu natural y esplorador foi fundacional pa la [[bioxeografía]].<ref>[http://www.eaglehill.us/ahumb.html The Natural History Legacy of Alexander von Humboldt (1769 to 1859)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070807011540/http://www.eaglehill.us/ahumb.html |date=2007-08-07 }}, Humboldt Field Research Institute and Eagle Hill Foundation. Retrieved 2007, 01-02.</ref>Numberosos importantes [[Matemátiques|matemáticos]] nacieron n'Alemaña, incluyíos [[Carl Friedrich Gauss]], [[David Hilbert]], [[Bernhard Riemann]], [[Gottfried Leibniz]], [[Karl Weierstrass]] y [[Hermann Weyl]]. Alemaña foi tamién el llar de famosos inventores ya inxenieros, como [[Johannes Gutenberg]], el que s'acredita la invención de la [[Imprenta|imprenta de tipos móviles]] n'Europa; [[Hans Geiger]], el creador del [[contador Geiger]], y [[Konrad Zuse]], que construyó'l primer [[ordenador]] dixital dafechu automáticu.<ref>Horst, Zuse. [http://www.epemag.com/zuse/ The Life and Work of Konrad Zuse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100418164050/http://www.epemag.com/zuse/ |date=2010-04-18 }} Everyday Practical Electronics (EPE) Online. Retrieved 2007, 01-02.</ref> Inventores, inxenieros ya industriales, como'l [[conde]] [[Ferdinand von Zeppelin]], [[Otto Lilienthal]], [[Gottlieb Daimler]], [[Rudolf Diesel]], [[Hugo Junkers]] y [[Karl Benz]] contribuyeron a dar forma moderna al [[automóvil]] y a la teunoloxía del tresporte aereu.<ref>[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761576902_5/Automobile.html Automobile.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091029081248/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761576902_5/Automobile.html |date=2009-10-29 }} Microsoft Encarta Online Encyclopedia 2006. Retrieved 2007, 01-02.</ref><ref>[http://www.centennialofflight.gov/essay/Lighter_than_air/zeppelin/LTA8.htm The Zeppelin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110501132157/http://www.centennialofflight.gov/essay/Lighter_than_air/zeppelin/LTA8.htm |date=2011-05-01 }} U.S. Centennial of Flight Commission. Retrieved 2007, 01-02.</ref>Importantes instituciones d'investigación son la [[Sociedá Max Planck]], el [[Helmholtz-Gemeinschaft]] y la [[Sociedá Fraunhofer]]. Estes trabayen de forma independente o coneutaes externamente al sistema universitariu contribuyendo nuna midida considerable a la producción científica. El prestixosu [[premiu Gottfried Wilhelm Leibniz]] concédese a diez científicos y académicos cada añu. Con una axudicación máxima de 2,5 millones d'[[euru|euros]], ye unu de los premios d'investigación más altamente dotaos nel mundu.<ref>[http://www.dfg.de/en/research_funding/scientific_prizes/gw_leibniz_prize.html Gottfried Wilhelm Leibniz Prize] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080621091621/http://www.dfg.de/en/research_funding/scientific_prizes/gw_leibniz_prize.html |date=2008-06-21 }}, DFG, Accessed March 12, 2007</ref> === Educación === {{AP|Educación n'Alemaña}} [[Archivu:Siegel-uni-heidelberg.png|thumb|200px|[[Universidá de Heidelberg]], la más antigua d'Alemaña.]] La responsabilidá de la supervisión educativa recái principalmente nos estaos federales a títulu individual, ente que'l gobiernu namái tien un papel secundariu. El [[xardín d'infancia]] ye de caracter opcional, y imparte educación pa tolos neños ente trés y seis años, dempués, la escolarización ye obligada a lo menos mientres diez años.<ref name=ED>{{Cita web |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Germany.pdf |títulu=COUNTRY PROFILE: GERMANY U.S. Library of Congress. Dec. 2005. Retrieved 2006, 12-04. |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20050719175407/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Germany.pdf |fechaarchivu=2005-07-19 }}</ref> La [[educación primaria]] suel durar cuatro años y les [[escuela|escueles]] públiques nun tán estratificados nesta etapa. En contraste, la [[educación secundaria]] inclúi cuatro tipos d'escueles sobro la base de la capacidá del alumnu según lo determinao polos encamientos del [[profesor]]ado: el [[Gymnasium]], qu'inclúi la mayoría de neños más intelixentes, prepara a los estudiantes pa los estudios [[Universidá|universitarios]] y l'asistencia dura ocho o nueve años, dependiendo del estáu; el [[Realschule]] tien una gama más amplia d'especial interés pa estudiantes entemedios y dura seis años; el [[Hauptschule]] prepara alumnos pa la [[enseñanza profesional]], y el [[Gesamtschule]] combina los trés enfoques.<ref name=ED />El [[Informe PISA]], evalúa les habilidaes de los estudiantes de 15 años d'edá nos países de la [[Organización pa la Cooperación y el Desarrollu Económicu]] y una serie de países socios. En [[2006]], los escolares alemanes ameyoraron la so posición con al respective d'años anteriores, clasificándose (estadísticamente) nun nivel significativamente superior a la media (rangu 13) nes [[ciencia|ciencies]], y non significativamente percima o per debaxo de la media en [[matemátiques]] (rangu 20) y habilidaes de [[llectura]] (rangu 18).<ref name=PISAex>{{cita llibru | autor= Programme for International Student Assessment | enllaceautor= Informe PISA | títulu= Executive Summary, PISA 2006: Science Competencies for Tomorrow's World Volume 1: Analysis | url = http://www.oecd.org/dataoecd/15/13/39725224.pdf| fechaaccesu= 15-12-2007 | añu= 2007 | editorial= OECD | allugamientu= France | isbn= 978-92-64-04000-7 }}</ref><ref name=TRÍA1>{{cita llibru | autor= Programme for International Student Assessment | enllaceautor= Informe PISA | títulu= PISA 2006: Science Competencies for Tomorrow's World Volume 1: Analysis | url = http://www.oecd.org/dataoecd/30/17/39703267.pdf | formatu= PDF | fechaaccesu= 15-12-2007 | añu= 2007 | editorial= OECD | allugamientu= France | isbn= 978-92-64-04000-7 }}</ref> Estrémesles sociu-económiques son alzaes, y el rendimientu de los alumnos ye más dependente d'esti factor que na mayoría d'otros países.<ref name=autogenerated2>{{cita llibru | autor= Programme for International Student Assessment | enllaceautor= Programme for International Student Assessment | títulu= Executive Summary, PISA 2006: Science Competencies for Tomorrow's World Volume 1: Analysis | url = http://www.oecd.org/dataoecd/15/13/39725224.pdf| fechaaccesu= 15-12-2007 | añu= 2007 | editorial= OECD | allugamientu= France | isbn= 978-92-64-04000-7 }}</ref><ref name=autogenerated1>{{cita llibru | autor= Programme for International Student Assessment | enllaceautor= Programme for International Student Assessment | títulu= PISA 2006: Science Competencies for Tomorrow's World Volume 1: Analysis | url = http://www.oecd.org/dataoecd/30/17/39703267.pdf | formatu= PDF | fechaaccesu= 15-12-2007 | añu= 2007 | editorial= OECD | allugamientu= France | isbn= 978-92-64-04000-7 }}</ref>Pa entrar nuna universidá, los estudiantes de [[secundaria]] precisen aprobar l'exame [[Abitur]], semeyante al [[Advanced Level]], tamién ye posible entrar a la universidá con un [[Fachabitur]], que ye un Abitur especializáu, por casu, en [[economía]]. Los estudiantes que tengan un [[diploma]] d'una escuela de [[formación profesional]] pueden entrar a una [[Fachhochschule|Universidá de Ciencies Aplicaes]].<ref name=ED /> La mayoría de les universidaes alemanes son de propiedá [[Estáu|estatal]]. En toles universidaes hai que pagar los [[impuestu|impuestos]] alministrativos, los cuales son ente 50 y 200 euros. En dellos Estaos amás hai que pagar por derechos de [[matrícula]] que xuben hasta los 500 euros por semestre.<ref>[http://www.daad.de/deutschland/studium/studienplanung/00493.en.htmlheadline_0_1 Tuition Fees in Germany] German Academic Exchange Service. Retrieved 2006, 11-30.</ref>Les universidaes son reconocíes a escala internacional, lo qu'indica l'eleváu nivel d'educación nel país. Nel ranking ''THES 2006'', diez universidaes alemanes fueron clasificaes ente les primeres doscientes del mundu.<ref>[http://www.topuniversities.com/worlduniversityrankings/ World University Rankings] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090720004952/http://www.topuniversities.com/worlduniversityrankings/ |date=2009-07-20 }} — A 2006 ranking from ''THES - QS'' of the world's research universities.</ref> === Relixón === {{AP|Relixones d'Alemaña}} [[Archivu:Kölner Dom von Deutzer Seite.jpg|thumb|200px|La [[Catedral de Colonia]] a veres del [[ríu Rin]] forma parte del [[Patrimoniu de la Humanidá]].]] El [[cristianismu]] ye la mayor denominación [[Relixón|relixosa]] con 53 millones d'adeptos (64%).<ref>[http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html Christen in Deutschland 2005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430195847/http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html |date=2011-04-30 }}(German), EKD, Retrieved 2007, November 11-25.</ref> La segunda mayor relixón ye l'[[islamismu]] con 3,3 millones de siguidores (4%), siguíu pol [[budismu]] y el [[xudaísmu]], dambos con cerca de 200.000 adeptos (0,25% ). L'[[hinduismu]] tien unos 90.000 adeptos (0,1%). Toles demás comunidaes relixoses tienen menos de 50.000 (o inferior a 0,05%) adherentes. Cerca de 24,4 millones d'alemanes (29,6%) nun rexistraron denominación relixosa. El [[protestantismu]] concéntrase nel norte y l'este y el [[Católicu|catolicismu]] romanu concéntrase nel sur y l'oeste. Caúna d'elles entiende alredor del 31% de la población; el 1,7% de la población total declárase a sí mesmos cristianos [[ortodoxu|ortodoxos]], ente ellos los [[Serbia|serbios]] y los [[Grecia|griegos]] son los más numberosos.<ref>{{cita web|url=http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html|títulu=www.ekd.de/statistik/mitglieder.html<!--INSERT TITLE-->|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110430195847/http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html|fechaarchivu=2011-04-30}}</ref> L'anterior papa, [[Benitu XVI]], nació en Baviera. El númberu de persones ensin relixón, ente elles los [[atéu|ateos]] y [[agnósticu|agnósticos]] xuben a 29,6% de la población, y son especialmente numberosos na antigua Alemaña del Este y les principales árees metropolitanes.<ref>[http://www.remid.de/remid_info_zahlen.htm Religionen in Deutschland: Mitgliederzahlen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080625100533/http://www.remid.de/remid_info_zahlen.htm |date=2008-06-25 }} Religiosenwissenschaftlicher Medien- und Informationsdienst. November 4, 2006. Retrieved 2006, November 30.</ref> De los 3,3 millones de [[musulmán|musulmanes]] la mayoría son [[sunita|sunites]] y [[alevita|alevites]] de [[Turquía]], pero hai un pequeñu númberu de [[xiíta|xiítes]].<ref>[http://www.euru-islam.info/pages/germany.html Germany] Euru-Islam.info. Retrieved 2006, November 30.</ref> Según la encuesta del Eurobarómetru de [[2005]], el 47% de los ciudadanos alemanes respondieron "Creo qu'hai un Dios", ente que el 25% respondió "Creo qu'hai una especie d'espíritu o fuercia vital" y el 25% dixo "Nun creo qu'esista nengún tipu d'espíritu, dios, la vida o la fuercia".<ref name=EUROBAROMETER>{{cita web|url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf|títulu=Eurobarometer on Social Values, Science and technology 2005 (page 11)|fechaaccesu=05-05-2007|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060524004644/http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf|fechaarchivu=2006-05-24}}</ref> === Idiomes === {{AP|Idioma alemán}} [[Archivu:Knowledge German EU map.png|thumb|200px|Conocencia del alemán na [[Xunión Europea]], [[Suiza]] y [[Turquía]].]] L'alemán ye l'oficial y principal idioma faláu n'Alemaña. Trátase d'unu de los 23 idiomes oficiales na [[Xunión Europea]], y unu de los trés idiomes de trabayu de la [[Comisión Europea]], xunto col [[Idioma inglés|inglés]] y el [[Idioma francés|francés]]. Amás hai otros idiomes minoritarios que son reconocíos nativos: el [[Idioma danés|danés]], el [[Llingües sorbias|sorabu]], el [[Idioma romanín|romanín]] y el [[Idioma frisón|frisón]]. Estos tán protexíos oficialmente pola ECRML. Les llingües más utilizaes, sacantes el propiu alemán, son el [[Idioma turcu|turcu]], el [[Idioma polacu|polacu]], los idiomes de la [[Península Balcánica]] y el [[Idioma rusu|rusu]]. L'alemán estándar ye una llingua xermánica occidental y ta estrechamente rellacionada col inglés, el [[Idioma neerlandés|neerlandés]] y el [[Idioma suecu|suecu]]. La mayoría del vocabulariu alemán derívase de la caña xermánica de la familia llingüística indoeuropea. Importantes minoríes de pallabres derivaes del [[llatín]], [[Idioma griegu|griegu]], y una cantidá menor de francés. L'alemán escríbese usando l'[[alfabetu llatín]]. Amás de les 26 lletres estándar, l'alemán cunta con trés vocales con [[Diéresis (signu)|diéresis]], esto ye, ä, ö y ü, y la ß [[Eszett]] o ''scharfes S'' (s fuerte). En tol mundu, l'alemán ye faláu por aproximao 100 millones de falantes nativos y tamién alredor d'80 millones de falantes non nativos.{{cita llibru | enllaceautor= National Geographic| títulu= National Geographic Collegiate Atlas of the World| editorial= R.R Donnelley & Sons Company| fecha= 2006| mes= April| allugamientu= Willard, Ohio| páxines= 257-270| isbn= Regular:0-7922-3662-9, 978-0-7922-3662-7. Deluxe:0-7922-7976-X, 978-0-7922-7976-1 }} L'alemán ye l'idioma principal de cerca de 90 millones de persones (18%) na Xunión Europea. El 67% de los ciudadanos alemanes afirmen ser capaces de comunicase en siquiera una llingua estranxera, el 27% a lo menos en dos [[idioma|idiomes]] distintos del propiu. === Lliteratura y filosofía === [[Archivu:Nietzsche1882.jpg|thumb|200px|[[Friedrich Nietzsche]].]]La lliteratura alemana remóntase a la [[Edá Media]] y les obres d'escritores como [[Walther von der Vogelweide]] y [[Wolfram von Eschenbach]]. Estremaos autores y poetes alemanes ganaron gran sonadía, incluyendo [[Johann Wolfgang von Goethe]] y [[Friedrich Schiller]]. Les coleiciones de cuentos populares publicaos polos [[Hermanos Grimm]] popularizó'l folclor alemán nel planu internacional. La influyencia d'autores del sieglu XX inclúin [[Thomas Mann]], [[Bertolt Brecht]], de [[Hermann Hesse]], [[Heinrich Böll]] y [[Günter Grass]].La influyencia d'Alemaña na filosofía ye históricamente significativa y munchos notables filósofos alemanes contribuyeron a dar forma a la [[filosofía occidental]] dende la Edá Media. [[Gottfried Leibniz]] y les sos contribuciones al [[racionalismo]], [[Immanuel Kant]], [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]], [[Friedrich Wilhelm Joseph Schelling]] y [[Johann Gottlieb Fichte]] que forxaron el [[idealismo]], [[Karl Marx]] y [[Friedrich Engels]] formularon la teoría [[Comunismu|comunista]], [[Arthur Schopenhauer]] desenvuelvo la composición de [[pesimismu]] metafísicu, [[Friedrich Nietzsche]] desenvuelvo'l [[Perspectivismo]], la obra de [[Martin Heidegger]] en Ser y Tiempu, y el de les teoríes sociales [[Jürgen Habermas]] fueron especialmente influyentes. === Medios de comunicación === [[Archivu:CABINETOFDRCALIGARI-poster.jpg|thumb|200px|[[El gabinete del Doctor Caligari]].]]Alemaña ye'l mercáu de [[televisión]] más grande d'Europa, con unos 34 millones de llares que disponen de televisión. Les numberoses cadenes públiques rexonales y nacionales entámense acordies cola estructura política federal. Alredor del 90% de los llares alemanes tienen [[televisión per cable]] o [[televisión per satélite]], y los telespectadores pueden escoyer ente una variedá de llibre accesu pública y les canales comerciales.El país ye'l llar de dalgunos de los más grandes conglomeraos de medios de comunicación, incluyendo [[Bertelsmann]] y la editorial [[Axel Springer]]. === Cine === El cine alemán foi especialmente influyente mientres los años de la República de Weimar colos expresionistas alemanes como [[Robert Wiene]] ''(El gabinete del Doctor Caligari)'' y [[Friedrich Wilhelm Murnau]]. La dómina nazi produció obres significatives como la película ''[[Barón de Münchhausen|Münchhausen]]'' (1943) o'l revesosu trabayu de la direutora [[Leni Riefenstahl]].Mientres el periodu 1970–1980 direutores como [[Volker Schlöndorff]], [[Werner Herzog]], [[Wim Wenders]], [[Rainer Werner Fassbinder]] asitiaron el cine alemán de vuelta na escena internacional coles sos películes de cutiu provocadores. Más apocayá, películes como ''[[Das Boot]]'' (1981), ''[[Lola rennt]]'' (1998), ''[[Good bye, Lenin!]]'' (2003), ''[[Contra la paré|Gegen die Wand]]'' (2004), ''[[Der Untergang]]'' (2004) y ''[[Das Leben der Anderen]]'' (2007) gociaron d'ésitu internacional.El [[Festival de Cine de Berlín]], celebráu añalmente dende 1951, ye unu de los festivales de cine más prestixosos. La ceremonia añal de los [[Premios del Cine Européu]] celébrase cada dos años na ciudá de Berlín, onde s'atopa l'[[Academia de Cine Européu]]. Los estudios [[Babelsberg]], en Potsdam, son los más antiguos de gran escala nel mundu y constitúin un centru internacional pa la producción de películes. === Deporte === {{AP|Deporte n'Alemaña}} [[Archivu:Michael Schumacher-I'm the man (cropped).jpg|thumb|200px|[[Michael Schumacher]] siete vegaes [[Campeonatu Mundial de Pilotos de Fórmula 1|Campeón del Mundu en Formúlala1]].]] La participación d'[[Alemaña nos Xuegos Olímpicos]] foi una de les más destacaes desque se realiza esti eventu. El país entamó los [[Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de Branu en 1936]] y en [[Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|1972]] [[Alemaña Occidental nos Xuegos Olímpicos|Alemaña Occidental]] fixo lo propio.Alemaña ganó la mayoría de les [[medaya d'oru|medayes d'oru]] y el total de medayes mientres los [[Xuegos Olímpicos de Turín 2006]]<ref>[https://www.elmundo.es/jjoo/2006/medallero.html Medayeru de los Xuegos Olímpicos de Turín 2006] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210301160024/https://www.elmundo.es/jjoo/2006/medallero.html |date=2021-03-01 }}, www.elmundo.es</ref> como yá asocediera nos dos anteriores [[Xuegos Olímpicos de Nagano 1998|Xuegos Olímpicos d'Iviernu en Nagano 1998]] y [[Xuegos Olímpicos de Salt Lake City 2002|Salt Lake City 2002]].<ref>[https://www.elmundo.es/jjoo/2006/2006/02/26/masdeportes/1140974934.html Alemaña lidera'l medayeru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190607093621/https://www.elmundo.es/jjoo/2006/2006/02/26/masdeportes/1140974934.html |date=2019-06-07 }}, www.elmundo.es, 27 de febreru de 2006</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} * [http://www.deutschland.de/home.php?lang=4 Portal Oficial d'Alemaña] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051025030217/http://www.deutschland.de/home.php?lang=4 |date=2005-10-25 }} * [http://www.auswaertiges-amt.de/www/es/index_html Ministeriu de Rellaciones Esteriores] * [http://web3.s112.typo3server.com/1612.99.html Actualidá d'Alemaña] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051030150700/http://web3.s112.typo3server.com/1612.99.html |date=2005-10-30 }} * [http://www.dw-world.de/spanish/ Noticies y actualidá sobre Alemaña] * [http://www.germany-info.org/relaunch/info/facts/facts/questions_sp/questions_sp.html Preguntes y rempuestes sobre Alemaña] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051126101415/http://www.germany-info.org/relaunch/info/facts/facts/questions_sp/questions_sp.html |date=2005-11-26 }} * [http://www.traveldir.org/germany/ Turismo d'Alemaña] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060418092834/http://www.traveldir.org/germany/ |date=2006-04-18 }} * [http://deutschland.karten21.com Mapa d'Alemaña] {{Europa}} {{UE}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Alemaña]] [[Categoría:OTAN]] [[Categoría:Organización de les Naciones Xuníes]] 5r27pcp0rchxil3xqy7mh1ntvkoweza 0 3588 4379380 4191223 2025-06-25T08:38:08Z YoaR 37624 4379380 wikitext text/x-wiki {{añu}} == Fechos == *[[18 de mayu]] - [[Cayida d'Acre]], últimu bastión cristianu en [[Tierra Santa]]. *[[29 de payares]] - [[Xaime II d'Aragón|Xaime II]] y [[Sanchu IV de Castiella|Sanchu IV]] roblen el [[tratáu de Monteagudo]]. *Alcuérdase la ''[[Bundesbrief]]'', primer carta federal que marca l'entamu de l'[[Antigua Confederación Suiza]]. == Nacencies == * [[8 de febreru]] - Rei [[Alfonsu IV de Portugal]]. * [[31 d'ochobre]] - [[Philippe de Vitry]], poeta, compositor, diplomáticu [[Francia|francés]]. * [[Clemente VI|Papa Clemente VI]] == Muertes == * [[18 de xunetu]] - [[Alfonsu III d'Aragón]] * [[15 de xunetu]] - [[Rodolfu I d'Alemaña]]. * [[Guillaume de Beaujeu]], [[Grandes Maestres del Temple|Gran Maestre]] templariu. * [[Nuño González de Lara y Lleón]]. Señor de la [[Casa de Lara]] y fíu de [[Nuño González de Lara "el Bonu"]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:1291]] [[Categoría:Sieglu XIII]] myfc9yk11ka0473atpb98azs2sddz7m 0 5287 4379290 4310410 2025-06-25T06:18:22Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379290 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20200530191029}} == Artículu == L'artículu tien estes formes: {| {{tablaguapa}} |- ! ! Masculín ! Femenín ! Neutru |- ! singular | align="center" | el || align="center" | la || align="center" | lo |- ! plural | align="center" | los || align="center" | les |} == Xéneru y númberu del nome == === El xéneru de los sustantivos === De xéneru masculín son los siguientes sustantivos: ''el llabor'', ''el sal'', ''el miel'', ''el llume'', ''el sartén'', ''l'ubre'', ''el cal'', ''el gripe''. De xéneru femenín son: ''la canal'', ''la calor'', ''l'anfiler'', ''la pantasma'', ''la ponte'', ''la coñá'', ''la utre'', ''la'' ''blima''. Sustantivos que puen ser masculinos o femeninos ensin cambiu de significáu: ''el sangre'' / ''la sangre'', ''el mar'' / ''la mar'', ''el cacagüés'' / ''la cacagüés'', ''el lleche'' / ''la lleche'', ''el llargor'' / ''la llargor'', ''el mazanal'' / ''la mazanal'', ''el pumar'' / ''la pumar''. El neutru ye un xéneru qu'apaez nel artículu, nos axetivos, nos referentes y nos pronomes qu'entren en concordancia con sustantivos nun cuntables. Asina que, p.e., l'axetivu ''malu'' tien tres formes ''malu'', ''mala'', ''malo''. Ex.: ''la mala xente'', ''la xente malo''. === El neutru de materia === N'asturllïonés, a diferencia del [[castellanu]], inda se caltién el xéneru neutru. El [[neutru de materia]] apaez nel artículu, nos axetivos y nos pronomes personales qu'entren en concordancia con un sustantivu non cuntable en posición pospuesta o atributiva. Nos axetivos hai tres tres terminaciones: -''u'', -''a'', -''o'' (pal neutru). Los axetivos en -''e'', -''a'' o en consonante que nun seya -''n'' nun amuesen neutru. Ex.: ''país européu'', ''nación europea'', ''xente europeo'', ''la ropa aquello''. La madera ta moyao; el ganáu ye ruino, pero esti xatu nun ye ruin Día aciar, selmana aciar, esto ye aciar; xente drechista === Formantes de númberu === El morfema de plural ufre cuatru posibilidaes: -''s'', -''es'', -''os'', -''nes''. # Formante -''s'': en delles pallabres que terminen en -''e'', en diptongu o triptongu acabáu en -''i'', o singular en vocal tónica: ''el monte llibre'' - ''los montes llibres'', ''fonte'' - ''fontes'', ''rei'' - ''reis'', ''llei'' - ''lleis'', ''esquí'' - ''esquís''. # Formante -''es'': en delles pallabres qu'en singular finen en -''a'' (masculines y femenines), en pallabres acabaes en consonante y en pallabres con singular en vocal tónica: ''lloba'' - ''llobes'', ''cura'' - ''cures'', ''socialista'' - ''socialistes'', ''animal'' - ''animales'', ''canal'' - ''canales'', ''llagar'' - ''llagares'', ''señardá'' - ''señardaes'', ''amistá'' - ''amistaes''. # Formante -''os'': en delles pallabres con singular en -''u'', -''o'', -''ín'', -''án'', -''ón'', o n'axetivos en -''z'': ''deu'' - ''deos'', ''amigu'' - ''amigos'', ''auto'' - ''autos'', ''camín'' - ''caminos'', ''ayerán'' - ''ayeranos'', ''rapazón'' - ''rapazonos'' (o ''rapazones''), ''bonaz'' - ''bonazos''. # Formante -''nes'': namái en dellos sustantivos cultos: ''orixe'' - ''oríxenes'', ''resume'' - ''resúmenes'', ''virxe'' - ''vírxenes''. == Alverbios == * Alverbios de llugar: equí / ehí / ellí, acá / allá / acullá, acó / alló / aculló, aquende / ende / alluende, alredor, allabaxo, allalantre, allarriba, aparte, ayundes, ayuri ~ ayures, camín, cezures, dayundes, dayuri, enfrente, escontra, metanes, nenyuri, niundes, ondequiera, uquiera * Alverbios de tiempu: primero, antes, enantes / agora / dempués, llueu, ayeri / güei / mañana, aína, enaína, bastantina, ceo / tarde, sero, antaño / anguaño, apocayá / cuantayá, amunchayá, abenayá, apocagüéi / cuantagüéi, endagüéi * Alverbios de mou: bien / mal, meyor / peor, apriesa ~ depriesa / adulces, despacio, sele ~ selemente * Alverbios de cantidá: tanto ~ tan / más / menos, abondo, afarto, bastante, bien, bramente, dafechu ~ dafechamente, demasiao, enforma, ensembre, muncho ~ mui, namái * Alverbios d'afirmación: sí, claro, tamién, daveres, seguro ~ seguramente * Alverbios de negación: non ~ nun, tampoco, siquiera ~ siquieramente * Alverbios de dulda: acasu, escurque, guapamente, igual, mesmo ~ mesmamente, pémeque, quiciás ~ quiciabes, seguro ~ seguramente, seique * Alverbios de xuntura: Consecutivos: poro, entós, asina. Amestadores: amás, tamién, tampoco. Adversativos: sicasí, etc. == Ver tamién == * [[Normes ortográfiques del asturianu]] * [[Diccionariu de la Llingua Asturiana]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *[https://www.alladixital.org/wp-content/uploads/2014/10/Gramatica_Llingua.pdf Gramática de l'Academia de la Llingua Asturiana] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Idioma asturianu]] g15gyocghnspb049hnxe9hwe9wzidju 0 5355 4379303 4347478 2025-06-25T06:29:15Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379303 wikitext text/x-wiki {{artículu destacáu}} {{Neutralidá}} {{correxir}} {{Ficha d'idioma |nome = Gallegoasturianu/eonaviegu |nativu = |color = {{Ficha d'idioma/colores|Llingües indoeuropees}} |oficial = |países = {{ESP}} |creao por = |zona = {{Bandera|Asturies}} [[Principáu d'Asturies]]<br /> |falantes = 45.000 |f1 = |f2 = |rank = |llingua_muerta = |familia = [[Llingües indoeuropees]]<br /> &nbsp; [[Familia Indoeuropea - Grupu Itálicu|Itálicu]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Llingües romances|Romance]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Llingües romances ítalo-occidentales|Ítalo-occidental]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Grupu Ítalo-Occidental - Subgrupu Occidental|Subgrupu Occidental]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Grupu Ibero-Romance|Ibero-Romance]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Galaicoportugués]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Eonaviegu''' |dialeutos = |escritura = [[Alfabetu llatín|Llatín]] |cooficial = |cooficial_con = |axencia = [[Academia de la Llingua Asturiana]], [[Secretaria Llinguística del Navia-Eo]] |iso1 = |iso2 = ast |mapa = |mapa_tamañu = }} El '''gallegoasturianu'''<ref>{{DALLA|gallegoasturianu}}</ref>, '''eonaviegu''', '''llingua eonaviega''', '''gallegu d'Asturies''', '''fala del occidente d'Asturies''' (o simplemente '''a fala''' pa los sos falantes) ye un conxuntu de fales, que desciende del [[llatín]] y del [[galaicoportugués]] y que tien el so dominiu llingüísticu, como'l so nome indica, na estaya [[Asturies|asturiana]] asitiada ente los ríos [[Ríu Navia|Navia]] y [[Ríu Eo|Eo]], si bien la so área d'influyencia abarca tamién zones más orientales que'l citáu ríu Navia. Les Tierres del Navia-Eo abarquen los conceyos asturianos de [[Bual]], [[Castropol]], [[Cuaña]], [[Eilao]], [[El Franco]], [[Grandas de Salime]], [[Ibias]] (sacante la parroquia d'[[A Estierna (parroquia)|A Estierna]]), [[Pezós]], [[Samartín d'Ozcos]], [[Santalla d'Ozcos]], [[San Tiso d'Abres]], [[Tapia]], [[Taramundi]], [[A Veiga]], [[Vilanova d'Ozcos]], y partes de [[Navia (Asturies)|Navia]], [[Villayón]], y [[Allande]]. Históricamente esta zona tuviera enforma aisllada del restu d'[[Asturies]], y por supuestu de [[Galicia]], [[Lleón]] y [[Castiella]], por mor de les sos llendes naturales: el [[ríu Eo]], el [[cordal Cantábricu]], el [[ríu Nalón]] y el [[mar Cantábricu]]. Tamién ye cierto que ye una zona de paisaxes grebios, sacante la parte de la [[granda costera]] que ye más llaniza, polo que les comunicaciones interiores tampoco yeren fáciles. == Falantes == [[Imaxe:Bar de Tapia (Asturies).jpg|right|thumb|270px|Nome d'un chigre en gallegoasturianu en [[Tapia]]]] [[Imaxe:A casía.jpg|right|thumb|270px|"A casía", nome d'otru chigre en gallegoasturianu]] Magar que nun hai datos precisos del númberu de falantes (si bien la fastera tien unos 45.000 habitantes) según el II Estudiu Sociollingüísticu d'[[Asturies]] (2002), fechu pol equipu Euskobarómetro, siete de cada diez encuestaos (72%) dixeron ser falantes de gallegoasturianu, inda que namái ún de cada cinco (24%) declaró saber lleelu, y ún de cada seis (16%) escribilu. Como datu esmolecedor tien que se destacar el retrocesu xeneracional de la fala, qu'anque siga siendo la mayoritaria como [[llingua materna]], anguaño dos de cada trés persones (67%) va más d'una década (na encuesta de 1990) yeren trés de cada cuatro (75%). El retrocesu ente xeneraciones ye nidio, y anguaño namái trés de cada diez encuestaos dixeron usar la llingua pa colos sos fíos. == Normes ortográfiques == Nel añu 2007, la Academia de la llingua asturiana espublizó les [https://alladixital.org/wp-content/uploads/2022/08/normas_gallego_asturianu.pdf normes ortográfiques] que se fundamenten na previa propuesta de 1993. Nella atómense los mesmos criterios que s'apuntaren entoncias, y que recueye la tradición lliteraria del caberu del sieglu XX, en autores como Pedro Penzol, Alejandro Sela, Ramón García González, etc. que collaboren nel Diariu "El Castropol" y "El Aldeano", y de esa miente tamién les apuntaes por [[Bernardo Acevedo Huelves]] y [[Marcelino Fernández]] nel Vocabulario del Bable de Occidente, espublizáu en 1932 pol "Centro de Estudios Históricos" obra fundamental nel estudiu del gallegoasturianu. Sobro la base d'estos antecedentes, pronúnciase sobro la cuestión más controvertida cual ye l'emplegu de grafíes pa representar los soníos laterales l/ll, resolviéndose nun convencionalismo gráficu, pensáu namás pa la edición de les normes, dexando por de más llibertá a los falantes pa escoyer la que-yos paeza meyor. Atoma tamién vulgarismos arraigaos na fala, como ye la perda de los grupos oclusivos en participios -ao -aos o en determinaos cultismos 'caridá', 'libertá', etc. como tamién caltiénse el gráfema -y- griegu pa representar los soníos palatales derivaos de los grupos llatinos li- y -ul. Les normes nun atomen nenguna distinción ente vocales abiertes y cerrades, escontra del criteriu adoptáu n'otros estudios sistemáticos de la llingua, véase García García (El Habla de El Franco) y Fernández Vior (El habla de Vegadeo). == Carauterístiques llingüistiques == &nbsp;'''Vocalismu''' [[Image: Formantes gallego-asturiano y asturianu copia.jpg |thumb|450px|Sistema de les vocales tóniques del asturianu escontra'l gallegoasturianu, de color azul l'asturianu y d'encarnau nel gallegoasturianu]] * Sistema vocálicu de siete unidaes n'allugamientu tónicu. Ha precisase qu'esti allugamientu tónicu caltiénse más estable qu'en gallegu que ta güei abondo deformáu pol efeutu la metafonía. De siguíu amuésense los formantes vocálicos afitaos por García García pa [[El Franco]]<ref>García García: ''El habla del Franco, Mieres del Camín'', 1976</ref> y Fernández Vior p'[[A Veiga]]<ref>Fernández Vior: ''El habla de Vegadeo, A Veiga y su Concejo'', Uviéu, 1997</ref>, señalando los siete fónemes vocálicos y dellos alófonos más comunes: ::• ä vocal abierta central no arredondiada: f1 =700 y f2 =1350 hz (FV); f1 =750 y f2 =1500 hz (GG) ::: – a: vocal central abierta allongada: f1 =870 y f2 =1463 hz (FV); f1 =800 y f2 =1537 hz (GG) ::: – a velar: f1 =700 y f2 =1300 hz (FV); f1 =715 hz y f2 =1400 hz (GG) ::: – ɑ palalatal: ::• e vocal semizarrada anterior non arredondiada: f1 =450 hz y f2 =1900 hz (FV) ::: – e semizarrada anterior afeutada pol soníu inicial: f1 =475 hz y f2 =1700 hz (GG) ::: – e semizarrada anterior afeutada pol soníu final: f1 =525 hz y f2 =1800 hz (GG) ::• ɛ vocal semiabierta anterior non arredondiada: f1 =700 hz y f2 =1800 hz (FV) ::• o vocal semicerrada posterior arredondiada: f1 =490 y f2 =1015 (FV); f1 =500 y f2=1075 (GG) ::• ɔ vocal semiabierta posterior non arredondiada: f1 =555 hz y f2 =1100 (FV): f1 =600 hz y f2 =1100 hz (GG) ::• i vocal zarrada anterior non arredondiada: f1 =337 y f2 =2300 (FV); f1 =400 y f2 =2600 hz (GG) ::• u vocal zarrada posterior non arredondiada: f1 =350 y f1 =1185 (FV); f1 =400 y f2 =925 hz (GG) * Fenómenos metafónicos nel vocalismu de los tiempos verbales. * Perda de la vocal protética en cultismos derivaos de los grupos llatinos –atis y –utis (voluntá, salú). Lo mesmo que pal asturianu se conserva nos grupos monosílabicos -ete, -ute: sede, rede, vide, tamién en polisílabos 'parede' y en dellos topónimos: San Mamede, Nonide, Taladride. * Perda del vocalismu nasal presente en tol [[Fastera del Navia-Eo|Navia-Eo]] fasta'l [[sieglu XIX]] * Cambiu de soníu de les vocales átones en posición enclítica insoluta, ente les consonantes llabiales y por asimilación vocálica. * Vocalismu átonu postreru en -a-, -o-, -e-. * Velarización de nasales y deformación del vocalismu como consecuencia de la -n- cayediza. * Les vocales intermedies con coda nasal son siempres abiertes consecuencia del vocalismu nasal (mui paecíu al gallegu llionés de [[Sierra d'Ancares|Los Ancares]], que ta documentáu na comarca hasta bien entráu'l [[sieglu XX]]: centèn, sòn, etc... * Evolución del vocalismu en sustitución de nasal: chío, cía, avía, caís, búa, etc. * Usu de la conxunción ''y'', que muda en consonante palatal cuando'l caberu de la sílaba siguiente ye vocal: "tu y'èu somos amigos", esceuto nel conceyu de Navia que atoma el paradigma del asturianu occidental "tu ya you somos amigos". Si ye consonante caltiénse siempre la conxunción "y" "vaite i diya que suba", esceuto n'Os Ozcos "vaite e diya que suba". &nbsp;'''Diptongos''': * Diptongos decrecientes -ei-, -ou-, -oi- (veiga, pousar, cobertoira). Concuaya col [[asturianu occidental]]. * Diptongu ui. (muito, ui) frente a moito en [[gallegu]] occidental y central. Concuaya col gallegu oriental, [[asturianu occidental]], col [[portugués]], cola [[fala de Xálima]] y col [[xudeu-portugués]]. * Ausencia de diptongu énte nasal, fechu esti constatáu por Menéndez García como una de les isogloses de referencia ente les fales galaiques y asturianes.<ref>Vid. [http://tematico.asturias.es/cultura/ridea/ConsultaBoletines/PDFs/014-02.PDF| Agüeyese Menéndez García, "Algunos límites dialeutales para el occidente de Asturias", IDEA 1.951 nº 14]</ref> * Resultaos del grupu -ori, 'coiro' (cueru), 'cobertoira', (cobertoria), etc. * Supresión diptongu -ua: 'còndo' (cuando), 'cònto' (cuanto), 'gadaña' (gadaña), 'gorar' (guariar los güevos), etc. * Frente al gallegu académicu y lo mesmo que el restu del dominiu gallego-portugués mantenencia del diptongu -ua-: 'cuatro', 'guardar', 'cuayar', 'guapo' etc. * Evolución del diptongu -au- en ou: ouguir, oureya, cousa, mouro, tesouro, trouxen, etc. * Evolución del diptongu -ai, -ae en -èi (e abierta + i): amèicer, esquèicer, bèilar, mèíz, rèíz, vèi, pèisano. Delles veces, daquando fálase sin procuru, la vocal -è- abierta amuesa el caráuter duna variante de -a- palatal (α).<ref>Fernández Vior, ''El Habla de Vegadeo'', 1997, p. 65. Esti fenómenu propiu de les fales ancareses, amuésase xeneralizáu, nel Altu Navia, asina: Muñiz, Celso,''El habla del Valledor'', Ámsterdam 1973, páxs. 85-86,</ref> * Encurtiamientu del diptongu en pallabres del tipu 'estreto', 'dereto', 'peto', 'seta', 'proveto'. &nbsp;'''Semiconsonantes''' * Frente al gallegu occidental y central, y lo mesmo que nel gallegu lucense formes sin yod: baxo<bassus, páxaro<pássaro. <nowiki>*</nowiki> Frente'l gallegu formes sin yod: caxa<capsa. Nos conceyos occidentales San Tiso, Taramundi y los Ozcos caltién la solución, caixa, resultáu más arregláu col orixe etimolóxicu pal casu de conflictu de oclusives (pks > iks), lo que ye común a tola Romania Occidental, (portugués 'caixa', occitano 'caissa', catalán 'caixa'), y que nun ye tampoco estraño al asturianu, (vei el casu del conceyu de Grau). &nbsp;'''Nasales''' * Perda de la -n- intervocálica (ventá, irmao) magar que la caltién nos diminutivos (ventanía, irmanín). * Enclín a la perda de la -n- palatal con orixe nes vocales nasales galaicoportugueses ĩ y ũ, 'dieiro'(dineru), 'nío' (ñeru), 'nía' o 'nenía' ('nena'), rasgu más claru cuanto más al oeste, asina, 'seña' y 'poñer' (Eo y Porcía) escontra seya y puer (Bual y Navia). * Intensificación de la "n" cayediza: 'boo', (bonu), vgr. refraneru «Que mañá nos traiga, un boo día de solín», «Nun hai compañeiro como'l dieiro» * Acabu en ''-n'' nes formes verbales de perfeutu (perdín, dicen). * Resultáu de los acabos plurales en -áis y en -óis (folgazáis, cais, camióis) * Resultáu de los acabos en -ía, -ías del femenín (pequenía, vecía, gallías) * Resultáu de los acabos plurales en -íos ~ -íus del masculín (camíos, vecíos) * Pretéritu cantein, cantén y futuru canterein, cantarén. * Resultáu -m- pal grupu secundariu -M'N- (home, fame) * Resultáu /n/ viniente del doble -NN- llatín (cabaña, esconsonar, cana). * Acabos en -èn (con è abierta) vinientes del [[llatín]] -ENU (centèn, chèn) frente a los gallegos centeo, cheo y frente tamién a los asturianos centén, llén (la -è- abierta corresponde al diptongu "ie" asturianu). &nbsp;'''Oclusives''' * Palatalización del grupu sc, ''peixe'', ''feixe'', ''eixe'', ''teixo'', etc. * Neutralización de llíquides axuntaes: ''branco'', ''brando'', ''frauta''. Ye trazu de tresición que calistra pel dominiu astur (p. ex. fales de La Cabreira y Sayagu) * Caltenimientu de F- llatina d'aniciu. * Resultáu /∫/ en pallabres del tipu 'coxo', 'xente', 'xurar', etc. * Caltenimientu del grupu -MB-: ''llombo'' (llombu), ''llamber'' (llamber), ''llambión'' (llambión), ''chumbo'' (plomu), ''chambaril'' (palu de toxo), ''chambra'' (chambra, blusa de muyer), ''chumbiar'' (chumbar, zambullirse), ''palòmba'' (palomba), ''carambio'' (carampanu), ''camba'' (camba) etc. * Resultáu -nr- pal grupu N'R, asina: lat. generu> Eon. 'xenro' (xenru), lat. teneru> Eon. 'tènro' (tienru), lat. honorare> Eon. 'honra' (honra) etc. * Vocalización de les oclusives sonores: flagrare>cheirar, agru>eiro, Cathedra>cadeira. * Resultáu -it- palos grupos llatinos -CT- y -ULT- (feita, muita), coincidente namái col [[asturianu occidental]] * Fricativación de oclusives: ''xardía'' (sardina), ''xebrar'' (separar), ''zreixa'' (cereza), ''xordo'' (sordu), ''xastre'' (xastre), ''freixo'' (fresnu), ''llouxa'' (llosa/llousa), ''enxobar'' (ensuciar), ''vixo'' (visu), ''broxa'' (bruesa), ''ameixola'' (amasuela), ''queixu'' (quesu), ''vexo'' (veo), èixola (azuela) etc. &nbsp;'''Laterales y palatales''': * Palatalización de L- del [[llatín]] (llobo, llúa), na metá del territoriu eonaviegu, conceyos d'[[El Franco]], [[Cuaña]] y [[Bual]], más la metá de los conceyos de [[Navia]], [[Villayón]], y [[Allande]] ([[Valledor]]), magar que nun palatalicen [[Tapia]], [[Castropol]], [[A Veiga]], los tres [[Ozcos]], [[San Tiso d'Abres]], [[Taramundi]], [[Pezós]], [[Eilao]], [[Grandas de Salime]] ya [[Ibias]]. * Caltenimientu del -L- intervocálicu del [[llatín]] (calente, zreixales, xelar). * Caltenimientu de xeminada -LL- del [[llatín]]: ''costella'', ''castello'', ''cabanella'', 'caballo'' nos conceyos que palaticen de caberu les llaterales, que nel restu de conceyos dexeminen: ''costela, ''castelo'', ''cabanela'', ''cabalo''. * Al aviesu que'l gallegu, resultaos con -l- nel marxe posnuclear de la sílaba propios del [[asturianu]] y del antiguu galaicu-portugués nel casu de conflictu de oclusives sordes como 'yelso', 'ayalga', 'coldo', 'lleldo'.<ref>Cfr. ast. ''yelsu'' / gall. ''xeso'' < llat. ''gypsum''. ast. ''lleldu'' / gall. ''lévedo'' < llat. ''levitum''. ast. ''coldu'' / gall. ''cóbado'' < llat. ''cubitum'', etc.</ref>. En asturianu dase velarización no solo entre sónores sinón tamién entre sordes: cupiditia > 'coldicia', 'recapitare' > 'recaldar' o inda en ñasales admirabile > almirable. * Resultáu -y- (muyer, escoyer). * Resultáu ch- pa los grupos llatinos PL-, FL y KL- (chegar, chama, chave), en gallegoasturianu caltién la grafía ''ch'' y el soníu /t∫ / menos africáu que n'[[asturianu occidental]], nel que se da la coesistencia de resultaos /ch/ y /ḷḷ/ ( soniu ʈʂ). Respeutu del grupu llatín PL-, en ch-, mesmo que l'asturianu occidental C y D. Sicasí danse na fala exemplos ll- (llanxir < plangere), es contra los conceyos occidentales nún pallatiza 'lanxir'.<ref>Fernández Vior, ''El habla de Vegadeo, A Veiga y su concejo'', Uviéu, 2007, p. 122</ref>, tamién ye'l casu de 'lapa'/'llapa', llama n'asturianu, (lapa (Eon.) > flamma (lat.)).<ref>Nel portugués dase la voz llaparada</ref> &nbsp;'''Dentales''': * Caltenimientu de la /d/ intervocálica. Exemplos del refraneru decimonónicu: El ''anada'' d'un mal ano máyase nun ''eirado'', Xente da marina xente de gran ''caldeirada'' día de muito vispera de ''nada''; carro ''entornado'' nun ye faltan carrileiras; en abril espigas mil, en mayo todo ''espigado''; el día de ''todos'' os santos neve por os campos; etc. Fernández Fernández, Marcelino, ''El Franco y so conceyu'', 1898, p. 106 y ss. * Perda de -d- nos acabos de sustantivos y participios (prao, cansao). García García, señalaba nel añu 1983 sobro esti particular: «La forma en -ado pervive nes persones mayores o en frases pronunciaes enfáticamiente»,(EHF, p. 188). Frías Conde coincide que ye recién esti fenomenu. &nbsp;'''Sufixos''': * [[Sufixu]] en -ín frente al gallegu -iño (camín, padrín, paxarín, calcetín), tamién atopamos términos como campío{{ensin referencies}}, (non campín) cuando falamos d'un campu pequeñu. Nel plural y tamién en femenín sigue el paradigma etimolóxicu propiu de la perda de la -n- caediza (vecía, vecíos, madría, padríos, paxaríos, calcetíos). * Forma -ble, pal sufixu lat. -bĭlis. Frente al gallegu -abel. * Acabos en -eira (primeira, tarteira) &nbsp;'''Morfoloxía''' * Formalización de plurales analóxica y non etimolóxica, cola esceición del casu de les nasales intervocáliques au se ve afeutáu pola /n/ cayediza. * Formes aumentantives en femenín: pedrúa, casúa, etc. &nbsp;'''Tiempos verbales''' * Formes verbales de 1ª persona del singular como teño, veño, vexo, presente de suxuntivu, ''teña'', ''veña'', ''vexa'', y l'imperativu. * Esistencia del infinitivu personal o conxugau (fíxenlo pra coméremos todo) * Acentuación esdrúxula de les dos primeres persones del plural del presente de suxuntivu, (ye tamién igual que l'asturianu occidental) * Palatalización del verbu poñer y los sos derivaos: traspoñer, repoñer, impoñer, supoñer, etc. Nel Conceyu de Bual, polo efeutu de la -n- cayediza, dicese puer, traspuer, repuer, impuer, etc. * Palatalización de la desinencia na 2ª persona del singular de les formes verbales de perfeutu (faltache, fixiche). * Morfema verbal de segunda persona del plural en ''-des'': cantades, cantábades, cantaide. Véise cantar popular Cantaide nenas, cantaide, /cantaide y nun teñades pena/que ven un barco de mozos/ a dous cuartos á docena.<ref>Agüeyese tamién, García García, José, 'El habla del El Franco', p. 187 y ss.</ref> * Emplegu del verbu ''ter''/''tener'' como auxiliar en formes cuasicompuestes. * Nos verbos incoativos y otros en ''-cer'' y ''-cir'', la 1ª persona del singular del presente de indicativu y tol presente de suxuntivu aseméyense a ''-ces'', ''-ce'': lluzo, lluce, lluza, lluzas, lluza. * Emplegu de la vocal abierta nes formes de 1ª persona del plural del pretéritu perfeutu (coyèmos, dixèmos), o de la vocal /o/ abierta nes formes de plural de la 2ª y 3ª persona (fòmos, fòron). * Futuru sintéticu, caráuter propiu del eonaviegu ye la descomposición de la desinencia del futuru "eiyes atizar", "eivos dar", "y'a poñer".<ref>Estes construcciones, son propies del gallego-portugués asina atizaryes-ei, darvos-ei, poñerlle-a. Danse tamién en asturianu, asina Evanxeliu de San Mateu y en castellanu antiguu, nel llibru del Caballeru de Cifar, (facia 1300) «bien se que vos pesa, pero conoçerle-hedes esta vegada mejoría». Los tiempos separables tán documentaos en castellanu hasta'l sieglu XVIII, y consérvense inda en xudeoespañol, agüeyense HANSSEN, «Gramática Histórica de la lengua castellana», (1913), Paris 1966, § 62.</ref> &nbsp;'''Artículos, pronomes, posesivos y demostrativos''' * Sistema d'artículos indeterminaos: un, ua, us, uas. * Esistencia del dativu d'interés (éche grande, vaiye cansao) * Pronome personal de complementu indireutu ‘che'. * Contraición de los pronomes de complementu direutu ya indireutu (mo, mas, cho, chas, etc.) * Caltenimientu de -r de infinitivu al xuntase colos pronomes ye, yes, me, se, te, che (meterye, diciryes, mancarme, cortarse) * La forma pronominal ''min'' usada siempres como complementu con preposición. Ex ''a min'', ''por min'', ''de min'', etc. * Identificación de forma neutra cola masculina nos artículos y demostrativos. * Desapaición de la 1ª persona del plural énte –nos enclíticu * Caltenimientu del vocalismu llatín e-o <ego> del pronome de primer persona si bien con materializaciones diverses. * El complementu reflexivu "sí/se", sustitúyese poles formes contrautes de ye: yo, ya, yos, yas, asina: deoyo, llevayo, etc. * Formes de los posesivos mèu, ''tou, sou'' ximielgo al asturianu occidental y al aviesu de los posesivos gallegos ''meu'', ''teu'' y ''seu'' * Formes etimolóxiques de los demostrativos ''estos, esos, aquellos'', del pronome ellos contrapuestos a los analóxicos gallegos ''estes, eses, aqueles, eles". * [[Artículu (Gramática)|Artículu]] masculín ‘el'. &nbsp;'''Sintaxis''' * Esistencia de partitivu dél, della, dellos (dame della carne).<ref>El usu de partitivos en gallegoasturianu ye bastante ralu, asina, nun se observa nin rastru nel refraneiru de Fernández Fernández, (1898), ni nel periodicu El Castropol (1905), ni nel Aldeanu, (1932), ni nel diccionariu de Acevedo, (1932). García García en 1976, na so tesis dotoral: El Habla de El Franco, ye'l que meyor lo tien documentau, más nos dos rellatos tradicionales que recueye: A fòrza del mèdo y Ourèlio e as abeyas, nun se cita nin tan solo uno. Los exemplos que da Fernández Vior pal [[A Veiga|Conceyu Da Veiga]], caltiénense meyor como elipsis de los falantes que como partitivos, asina: ''Botame bèn della'', ''Einda temos dél'', (véase, El habla de la Vega, A Veiga y su conceyo, 216) Otru tantu puese dicir, de Celso Muñiz pal [[Valledor]], (El habla de Valledor, p. 266). En gallegu documéntase esti usu impropiu del partitivu nel valle del Suarna, (Rodríguez Castellano, El habla del Valle del Suarna, p. 168)</ref> * Emplegu de la forma negativa enfática ''non'', frente a ''nun''. * Perífrasis verbales "a + infinitivu" == Identidá de la llingua == [[Image:Galician linguistic areas.PNG|thumb|350px|En rosáu, el gallego-aturianu nel conxuntu d'arees llingüístiques del gallegu: dende'l Navia al Eo, sacante'l conceyu de [[Santalla d'Ozcos]], [[San Tiso d'Abres]] y el sur del d'[[Ibias]] (en San Tiso fálase gallegu central y nes otres dos árees gallegu oriental estremáu del eonaviegu xeneral. Les isogloses emplegades polo autor, Fernández Rei, fáense al siesgu del tratamientu de la fonoloxía nasal nes llingües galaico-portugueses]]. Esiste un discutiniu político-llingüísticu tocante a la identidá de la [[llingua]]. De mano, alcuéntrense aquellos que categoricen a la fala como una realidá llingüística independiente por tener la particularidá de mecer trazos que según la prespeutiva que s'escueya puen ascribise dacuando al [[Dominiu llingüísticu ástur|dominiu llingüísticu ástur]], dacuando al [[gallegu]]. Por otra, tán aquellos que ven nel eonaviegu una variedá del [[gallegu]], glamiando pa esta zona la reconocencia oficial del gallegu normativu<ref>"El presidente de la RAG Méndez Ferrín, pide la oficialidá del gallegu na zona asturiana de Navia-Eo". El Faro de Vigo. 1-2-10</ref>, semeyante a la del gallegu en [[Castiella y Lleón]] (faláu nun lleruelu d'[[El Bierzu]] y dellos pueblos zamoranos de Pías, Porto, Lubián, y Hermisende), reconocíu como tal pola [[Xunta de Castiella y Lleón]] y, polo tanto, tuteláu dende la Oficina de Política Llingüística de la [[Xunta de Galicia]]. Ente los que primen la galleguidá del eonaviegu (el cual sería un dialeutu oriental del gallegu) alcuéntrense l'ILG ([[Instituto da Lingua Galega]]) y la RAG ([[Real Academia Gallega]]), que estudiaron l'idioma faláu nesta zona de magar la década de 1980, la [[Promotora Española de Lingüística]] (PROEL), qu'inclúi al eonaviegu dientro'l bloque oriental del gallegu,<ref>[http://www.proel.org/mundo/gallego.htm Informe sobro la llengua gallega de PROEL]</ref> col nome de galaico-asturianu,<ref>[http://www.proel.org/lenguas/bable.html Informe sobro la llingua asturiana de PROEL]</ref> [[Ethnologue]], qu'afirma que "<nowiki>[</nowiki>L'asturianu fálase nel<nowiki>]</nowiki> Principáu d'Asturies, sacantes na parte más occidental, na que se falla gallegu",<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=ast Ethnologue report for Asturian], n'[[idioma inglés|inglés]].</ref> asina como numberosos filólogos (ver la [[#Bibliografía|bibliografía]]), ente ellos l'escritor y filólogu [[Dámaso Alonso]]<ref>"... Énte a la curtiante dixebra alministrativa ente Galicia y Asturies, el falaxe ufre una riestra de gradaciones. Como l'arcu la vieya ente dos cullores darréu, hai un intre[??], en sen contra l'Occidente, en que nos sentimos dientro del gallegu, y otru, camín a Oriente, na que mos sentimos dientro l'asturianu. Mas esiste una zona entemedia, na que, dempués de too, la designación dada a la llingua dependerá del nuesu xeitu d'apreciar y entepretar, ún a ún, toa una riestra de fechures llingüístiques. Propóngome tarabazar n'otra ocasión esi tema. Baste güei con dicir que l'afirmación yá antigua de que'l gallegu aporta, dientro d'Asturies, fasta'l ríu Navia (tomáu de [[Menéndez Pidal]] nel so "El dialeuto leonés", §1 2, 1906), ye xustísima, si bien, como ye sabío, dellos fenómenos típicamente asturianos calacen al oeste d'esa llinia. Estes fales d'ente'l Navia y l'Eo, fundamentalmente gallegues, mas con dellos chisgos asturianos, designamos col nome de gallegoasturianu|Obras Completas, Editorial Gredos (1971), tomu I, páxina 391</ref> y el dialectólogu [[Jesús Neira]].<ref>[http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=143974 Lenguas y áreas lingüísticas peninsulares: El proceso dialéctico de su constitución" Archivum, Tomu 31-32, 1981‑1982 , páxs. 603 y 604]</ref> Per otru llau, l'[[Academia de la Llingua Asturiana]], institución encargada de la normalización, defensa y promoción del asturianu, en xeneral, nun aceuta que nesti territoriu s'emplégue'l gallegu, cuntando con una [[Secretaría Llingüística del Navia-Eo]]. La denomación eonaviegu, o llingua eonaviega ye l'anteferida pola Academia<ref>[https://www.lne.es/secciones/noticia.jsp?pNumEjemplar=1464&pIdSeccion=41&pIdNoticia=464857 L'Academia quier camudar el nome de gallegoasturianu pol de llingua eonaviega], noticia de [[La Nueva España]], 20 de payares de 2006</ref> (en vez de gallegoasturianu, la denomación usada pola alministración asturiana).<ref>[http://download.princast.es/bopa/disposiciones/repositorio/LEGISLACION01/66/5/001U0018F10002.pdf Llei 1/98, de 23 de marzu, d'usu y promoción del bable/asturianu], Disposición adicional.</ref> D'otra miente, el 25 de febreru de 2005, el gobiernu asturianu aprobó'l [[Plan de Normalización Social del Asturianu 2005-2007]], pa promocionar l'emplegu y presencia tanto de l'asturianu como del gallegoasturianu. Dambos son allugaos n'igualdá de condiciones como llingües a abellugar y promocionar ya, implícitamente, como llingües diferentes:<ref>[http://www.asturnews.com/publicidad/plan_normalizacion.pdf Plan pa la normalización social del asturianu 2005-2007]</ref> {{cita|El gallegu-asturianu o fala del occidente d'Asturies, Haberá un tratamientu semeyante al bable o asturianu en toles midíes que se recueyen nel presente plan.}} Nesti sen, dellos filólogos defenden la consideranza del eonaviegu como una llingua independiente, tanto del [[Idioma gallegu|gallegu]] como del [[Idioma asturianu|asturianu]]<ref>[http://www.lavozdeasturias.com/noticias/noticia.asp?pkid=271308 Un estudiu conclúi que la fala ye una llingua con entidá propia], noticia de [[La Voz de Asturias]], 10 de mayu de 2006.</ref>. Mentanto, y ensin que la llingua asturiana seya oficial, el [[Principáu d'Asturies]] sigue calteniendo la potestá en política llingüística nesta zona. Asociaciones como la [[Xunta Pola Defensa de la Llingua Asturiana]] y [[Xeira]] defenden, al empar de la oficialidá del asturianu, la del eonaviegu nel so dominiu llingüísticu. Pa los propios falantes, y según el II Estudiu sociollingüísticu d'Asturies (2002) fechu pol equipu Euskobarómetro, que dirixe el sociólogu Francisco Llera Ramo, pa dos de cada trés (66%) habitantes del Navia-Eo la fala de la rexón ye un entemez de gallegu y asturianu, mientres que pal 16% ye una variante del asturianu y al 8%-y paez que ye una variante del gallegu. En cuantes al nome que se prefier pa denomar a lo que se fala nel [[Comarca del Navia-Eo|Navia-Eo]], ún de cada trés (33%) quier más llama-y ''a fala'' y ún de cada cuatro (24%) escueye la denomación de ''gallegoasturianu''. Cuasi los mesmos (22%) quieren más la denomación de ''bable o asturianu''. Namái'l 2% de los encuestaos escoyeron el nome de ''gallegu''. Nel Navia-Eo la demanda de cooficialidá ye más pequeña que nel restu d'[[Asturies]]. Asina, los qu'enconten y los que refuguen la oficialidá del gallegoasturianu tán bramente repartíos: un 30% caún. Nel mediu, a ún de cada tres nun-y da muncho más la cuestión. Un poco mayores son los porcentaxes d'encontu a la oficialidá del asturianu (34%), pero ente los que la sofiten, seis de cada diez (62%) tamién quieren que, con elli, l'eonaviegu seya oficial na zona. == El gallegoasturianu y el "continuum" llingüisticu del romance iberoccidental == Tres que [[Menéndez Pidal]] fixare nel so llibru "El dialeuto leonés" la llende ente les fales gallegues y asturianes, l'entós presidente de l'[[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]], profesor [[Xosé Lluis García Arias|García Arias]], espublizó en setiembre de [[1997]] l'artículu «El continuum llingüísticu ente'l gallegu y l'asturianu», qu'escontra la teoría tradicional, amosaba los carauteres propios de la fala, que siendo unos propios del [[gallegu]], otros de l'[[asturianu]], afitaba-y al gallegoasturianu un calter de llingua de transición ente dambes. Al aviesu, otros llingüistes defendíen el so afiyamientu dafechu a la familia [[Galaicoportugués|galaicoportuguesa]], allegando que la fala mantenía dacuando meyor qu'otres llingües galaicoportugueses los trazos orixinales d'esi dominiu. a) '''Argumentos internos''' * La «n» cayediza fenomenu que s'agrave en gallegoasturianu frente'l gallegu, magar qu'esti procesu desconócese n'[[asturianu occidental]] entá que tamién dase en dellos dialeutos asturianos como nos artículos del casín, en pallabres cabraliegues (ermau) y de Les Arribes (mañá). Esti datu ye'l argumentu mayor pa quienes rebaten la teoría del continuum galaico-asturianu, pos precísamente dase la circunstancia de qu'esti fenómenu dexase ver más nos conceyos arrimaos al asturianu occidental siguiendo una tendencia norte-sur que s'entama en [[Portugal]]. Esti datu agüéyase na formación de los plurales, nos aumentativos, na formación del femenín, pero sobro manera na perda de les ñasales-palatales. Asinamesmo, dellos fenómenos como la fricativación de la lletra "-s-", vense tamién agravaos nel gallegoasturianu mesmu que nel asturianu occidental y el gallegu, xastre (xastre) o llouxa (llosa) y apenes vese n'asturianu, asina: cereixa, (cereza), freixo (fresnu), vexo (verbu ver), queixo (quesu), eixòla (azuela) etc. * Les vocales abiertes «è» y «ò», sobro manera na conxugación verbal, nun casen colos diptongos -ie y -ue-. Ye esto una consecuencia del espardimientu de les semiconsonantes y de la metafonía propia de les fales [[Asturllionés|asturllioneses]] d'una y d'otra de la deformación de les vocales pola perda de la nasalidá propia de les gallegues. Tienen estes últimes llingües una fuerte dependencia del vocalismu orixinario de la llingua llatina, fechu que de nuevu s'agrava nel gallegoasturianu. Asina la flexón verbal del gallegoasturianu vien condicionada pela perda de la distinción ente vocales abiertes y zarraes nes vocales átones nel [[llatín]] vulgar, tal fechu fai prevaler el morfema sobro'l raigañu nos más de los supuestos atendía a movilidá de les vocales tóniques nel senu del raigañu verbal. Asina, nos supuestos de les formes personales fuertes, les tres persones del singular y la tercera del plural de los presentes d'indicatiu, y tol suxuntivu, y la segunda del imperativu, en que los falantes distinguen entre -e y -o abiertes en supuestos en que n'asturianu nun se distinguen. En xeneral el gallegoasturianu caltién siempres la distinción ente les formes fuertes y les débiles sacantes nos verbos monosilábicos, (en que la vocal del raigañu ye tónica de necesidá), asina como los derivaos daquellos: ver, crer, ller, atrever, reller... amás de los verbos deber y ceder, de fechu irregulares en gallegoasturianu. Nel [[asturianu]], anque suel prevaler el vocalismu del raigañu, nun esiste una regla por tar fuertemente influenciáu pol espardimientu de les semiconsonantes. Asina, dellos supuestos el gallegoasturianu casa col asturianu, (tamién col castellanu), anque nun sucede asina na mayoría de los verbos gallegoasturianos en que'l gallegoasturianu destingue y l'asturianu non: comer, (nun se diz cuemes), medrar (dellos conceyos u s'emplega miedrar nun se destingue ente miedro y medramos), secar, enllenar, llevar, etc.. En munchos otros supuestos la discordancia ye mayor col [[castellanu]], asina nel verbu asturianu suañar. Tamién, y por lo mesmu en gallegoasturianu, ta muy espardía l'alternanza de formes con -i- rizotónica nes tres primeres persones del singular y la 3ª del plural, tol presente de suxuntivu y la 2ª del singular del imparativu, asina nos verbos: espellir/espille, espir/ispo, arrepentir/arrepinto, medir/mido, mentir/minto, pedir/pido, sentir/sinto, etc., magar que l'asturianu desconozlu, sacantes nos verbos -correxir- y -repetir-, amestaos pol castellanu, pos lo normal ye que se caltenga la -i- en toa la conxugación. Asina, por exemplu, el verbu midir. De la mesma manera compórtense verbos como ceñir (ciñir), decir (dicir), ferir (firir), reñir (riñir), seguir (siguir), teñir (tiñir), xemer (ximir), etc. * El caltenimientu residual del vocalismu nasal nel gallegoasturianu documentáu por Damaso Alonso, Celso Muñiz y Menéndez García ya que s'alcontraba xeneralizáu nel sieglu XIX según consta documentáu por Marcelino Fernández en 1898. '''b) Argumentos diacrónicos''' Del desamín de les fales vecines pertenecientes al asturianu occidental pon de manifiestu el encalcamientu de les isogloses orixinaries nel occidente escontra'l esti y nun del revés. Asina atopamos la esistencia de los diptongos decrecientes ei, ou, oi (veiga, pousar, cobertoira), la anticipación de la yod epéntica: cueiru/cueriu, agüeiru/agoriu, miradoiru/miradoriu frente al caltenimientu daquella, el resultáu /n/ viniente de doble -nn- llatina (cabaña, esconsonar, cana) frente a la tendencia a palatalizar los soníos nasales n'[[asturllionés]], el resultáu -it- palos grupos llatinos -CT- y -ULT- (feita, muita), el resultáu /t∫/ palos grupos llatinos PL, FL y KL- (chegar, chama, chave), la formación de plurales analóxica y non etimolóxica, la acentuación esdrúxula de les dos primeres persones del plural del presente de suxuntivu, el caltenimientu de F- llatina d'aniciu más propiu de les isogloses occidentales, el resultáu -m- pal grupu secundariu -M'N- (huome, fame), el caltenimientu del grupu llatín -MB- (llombo, llamber), la falta del [[neutru de materia]]: “l'augua fría” non "l'agua frío", el caltenimientu de la diptongación orixinal (ou, ei, au, oi): cousa, queisu, veiga, carpinteiru, cucineira, el caltenimientu de les dentales intervocáliques cantada/cantá, el resultaos del grupo -ori, la falta de palatalización de les nasales iniciales, nieiru/ñeru, niebla/ñebla, nabu/ñabu, el caltenimientu de les vocales breves llatines pa pallabres como fonte, (fonte) ponte, (ponte), soñar (suañar), forcia (fuercia), etc... magar que lo normal ye adautar diptongos de transición ente les fales gallegues y asturianes: puorta (puerta), suorte (suerte), guorta (güerta), cuorda (cuerda), etc... Pel contrariu nun se conocen isogloses asturllioneses qu'arrabasen la llinia del Navia, pos como señalara Frías Conde, la palatalización de les consonantes llaterales o'l caltenimientu de los partitivos, que se suelen citar como amosa, son fenómenos conocíos de antiguu na llingua [[Galaicoportugués|galaicoportugues]]a que puen xustificase ensin necesidá de trayer al casu la teoría del continuum galaico-asturiano.<ref>Osérvese que esti territoriu identificase además col sistema d'organizaceón social prerromanu identificau pol signu dela C invertía, que tanto se da na epigrafía del cuadrante noroccidental dela península. Viniérase rellacionando por los aqueólogos esti símbolu con un mou d'organización social que vincularía los pueblos dientro dun marcu territorial concretu, frente a otru tipu d'organizaciones suprafamiliares evidenciaes na epigrafía baxo los términos ''gens, gentilitas'' y xenitivos en plural, más comunes na metá oriental del territoriu astur y el centru de la península</ref> '''c) Argumentos históricos.''' De llargu el mayor argumentu que vien a caltener la tesis tradicional tenlu el desamín de los documentos antiguos del monesteriu de [[Vilanova d'Ozcos]], conocíos como'l [[cartulariu de Vilanova d'Ozcos]] de cabero'l [[sieglu XIII]] fasta'l entamu del [[sieglu XVI]]. == Sustratu llingüísticu == Allúgase'l gallegoasturianu ente les llingües romances que tienen so orixe nel [[llatín]]. Nél tienen llugar los mesmos rasgos conservadores propios de les [[llingües iberoccidentales]] del noroeste peninsular. Los rasgos conservadores xustifíquense pol xeitu y l'orixe del procesu de romanización del noroeste peninsular, procedente ensin dubia del sur, y seguramente de la [[Bética]], (la rexón que más foi romanizada de la llatinidá). Xustifícase asina, que nel gallegoasturianu al igual que nel restu de les llingües iberocidentales, [[castellanu]], [[asturianu]], [[portugués]] caltiénse pallabres consideraes inda como arcaismos nel llatín itálicu del [[sieglu I]], asina el caltenimientu de ''fabulare'' frente a ''parlare'', (cast. hablar, port. falar., etc.), ''quaerere'' frente a ''volere'', ''percuntari'' frente a ''questionare'', campsare, etc. Como señalara [[Griera]] en [[1922]], dende antiguu pusiérase de manifiestu la teoría de los dos caminos na romanización de la [[península ibérica]], fechu que se confirma por la división peninsular en dos provincies (citerior y ulterior), representatives de los centros de poder del [[Imperiu Romanu|imperiu]] asitiaos na Bética y la Tarraconense. De ciertu ye, que les zones d'influyencia nun respuenden colos grupos llingüísticos estudiaos. Sicasí, debe tenese presente que la incorporación a la romanidá de los territorios del noroeste ye postrera a dicha división. Pa Meyer Lübke estos dos centros de romanización, presienten grandes contrastes de tipu cultural, llingüísticu, etc. A la Bética, cola so floreciente cultura ciudadana y la so activa vida cultural vien s'oponer el caráuter militar y vulgar de la Tarraconense. A esta diferenciación cultural y social respondería seguramente el calter conservador del sur, qu'esplicara tamién el caráuter conservador del asturianu y del portugués: caltenimientu de la -U final, caltenimientu de los grupos AI, AU, MB, de la distinción ente les vocales -o- y -e- zarraes y abiertes, pero tamién el caráuter más abierto, p'asemeyar el sustratu llingüisticu del noroeste. Asina amuésense los siguientes rasgos d'esti sustratu llatín: a) '''Carauteres conservadores''' del gallegoasturianu: * Caltenimientu de la -f- inicial, la so perda nel nordeste de Asturies débese a la influyencia del sustratu vascu que desconoz esa consonante. * Diptongos decrecientes. Evolución grupu ai>ei, grupu au>ou: -au > -ou (ouguir, cousa, ouro, roupa, oureya, outro, ourègo, pouco, pousar, mouro, outono, oular/oullar, etc) ya -ai > -èi (mèiz, rèiz, bèilar, èí, èiro, amèicer, esquèicer, èixe pèisano, queixo, èire (Búal), etc.). * Caltenimientu de la vocal final. Esti ye un procesu que procede del Nordeste peninsular, llegando a afeutar al castelllanu. Nel gallegoasturianu y el asturianu viense afeutaos, de postreru. Asina na perda de la vocal protética, produzse tan solo en neoloxismos, per influxu del castellanu vulgar, nos grupos llatinos –atis y –utis (voluntá, salú), más caltiénse nes pallabres más encurtíes na llingua: sede, rede, vide * Caltenimientu del grupu -mb- * Sistema vocálicu. b) '''Carauteres derivaos del sustratu prerromanu'''. Ye d'observar como a midida que s'adientra haza l'oeste paradóxicamiente estos rasgos conservadores son más acusaos. La razón d'esto, quiciabes se deba a la direición del procesu de romanización y del desendolcu de les guerres cántabres, nel que s'incorporaran grupos itálicos nel que la evolución del llatín tuviera más avanzada o tuviera carauteres propios. Nel sen d'esti sustratu de la llingua falada nel Noroeste siguiendo a [[Baldinger]] atopamos los siguientes procesos fonolóxicos: * '''[[Sonoridá de les oclusives]]'''. Ye conocíu como les llingües céltiques desconocieran o restrinxeran el usu de les oclusives sordes, ye por ello, que tienden a sonorizarse aquelles en la romania occidental hasta la llinia Spezia-Rimini, según grafíes que daten del [[sieglu II]], asina lat. cepulla>Eon. cebolla/cebola, lat. lupus, Eon. Llobo/lobo, lat. separare>Eon. xebrar. Tamién manifiesta la esistencia de este sustratu pola perda de les consonantes oclusives sordes, asina grupos -ct, -ps, p', captivus>cautivu (ast.), raptare>roubar (ast. Occid., gall. Eon.), rápidus>raudo (cast.), rabion (ast.), absentem>ausente (cast., gall, Ast., Eon.), capsa> caixa, (gall. port. eon.), lat. noctem (gall. Noite, ast. oc. nueiti, Eon. noite). * '''[[Resultaos ante el conflictu de oclusives]]'''. Nel casu de conflictu entre oclusives si són sonores tienden a vocalizase factum > feito, iactare > deitar, fructum > fruito, etc. y si són sordes a vocalizar. Asina: cobedo > cobedo > coldo; levitus > lebdus > lleldo. En asturianu dase velarización non solo entre sonores sinón tamién entre sordes: cupiditia > 'coldicia', 'recapitare' > 'recaldar' o inda en nasales admirabile > almirable. Tamién llegaráse al mesmu resultáu nel casu de conflictu de '"l" más consonante, nel que caltéin -l- depués de oclusiva sonora: aliqud > d'algo, calidario > caldeiro, etc. y se velariza si ye sorda: talpa > toupo, multiu > muito, salta > souto.<ref>García García, "El Habla de El Franco", Mieres del Camín, 1983, p. 101.</ref> * '''[[L'anticipación de la yod epéntica]]'''. Otru de los fenómenos del eonaviegu, que tien segurmanete'l so orixe nes llingües del grupu célticu, ye'l del anticipación de la yod epéntica consistiente nuna asimilación anticipatoria en presencia de yod, con apertura de la vocal llegáu el caso pa facilitar el diptongu. Bernardo Stempel, vien documentando esti fenómenu del desamin de diverses lloses funeraries cetihispanos<ref>Vid. Bernardo Stempel (Grafemica e fonologia del Celtiberico: 117-129. Universidad de Salamanca. 2001)</ref> El desamin aplicáu d'entamu al celtibéricu, constata que los grupos PC del tipu –ak(j)a evolucionaron a –ajka (Brigajka < Briga-k(j)a, Ambajcos < Amba-k(j)os, Kallaikos < Kalle-k(j)os, etc.)Esti fenómenu que relaceona llingüisticamiente al celto-hispanu col Goidelu más ceu que cola céltica continental, procesu podría resultar más ampliu, y alcanzar a todos los grupos nos que la anticipación de la yod resulte posible, si atendemos al acusativu celtíberu (*)Ailom desarrollau dende el PCAljo (PIE *h2elyo) que respondería col vieyu irlandés 'Aile' frente a la tendencia palatalizadora del Galu 'Allo'. * '''[[La n cayediza]]'''. Señarda propia del Noroeste ye'l de la -n- cayediza que tien nel Navia-Eo'l so epicentru. Baldinger destaca la esistencia d'un antiguu sustratu atlánticu que llegare hasta la [[Gascuña]], y que se foi disolviendo a mou tal que se presente güei namái nel suroccidente francés y el Noroeste peninsular, asomándose tamién nel vascu. Esti sustratu vese confirmáu pola esistencia de munchos vocablos comunes ente estes rexones. Asina Gamillscheg, demostró, como ye nestos dos polos, au se da una nasalización progresiva, en oposición a la nasalización namái regresiva que se da na galorromania y abonda tamién n'otros casos: la nasalización llega nel primer casu, (tamién) al elementu siguiente, nel segundu al antecedente: llat. minutu>gasc. meũdu>mũt, munt; llat. juniperu>lat. vulg. jeniperu>djenimbre gasc. jimbre, port. juimbre, jimbre, vasc. ipuru, en oposición al castellanu enebro. Asina pues, nun solo tien en común, la conocida perda dela -n- intervocálica (lat. canale>gasc. cáu, Eonaviegu caal), sinón tamién el mou de nasalización. En tal sen, ve Damaso Damaso Alonso, Engañar, volar, casos y resultaos de velariación de –n- nel dominiu gallegu.<ref>Alonso, Damaso, engañar, volar, casos y resultados de velariación de –n- en el dominio Gallego Homenarje a Fr. Krüger, Mendoza II, 1952, pp 210 y ss.)</ref>, nel que se fai repasu de toos estos fenomenos. Tovar pretiende tamién afayar exemplos significativos de la perda de la -n- nun tiempu remotu tamién na rexón cantabro-astúrica, Ongayo<aunigainum, Bedoya>Bedunia, los dos procedentes de Cantabria, colo que quedaríen rastros d'esti sustratu, tamién nel restu del norte peninsular. Nel restu d'[[Asturies]] abondaría tamién n'otres muestres, asina nel conceyu de [[Sobrescobiu]] ta espardida tamién la perda de la -n- intervocálica, asina uo, ua, uas, uos, tamién se da en toa Asturies la perda de la -n- interovocálica, nel grupu m'n, hominem>home, luminem>lume, nomine>nome. Lo curioso del Eo-Navia ye la radicalización d'esti fenomenu, que ye determinante na formación del vocalismu nasal. c) '''Carauteres derivaos del procesu de romanización'''. * Casu aparte ye'l de la palatalización y dexeminación de les llaterales. La teoría tradicional que formulara [[Menéndez Pidal]], caltién que la –l- llatina palatalizó en tola península y nos dialeutos centro-meridionales italianos, dende ehí suspuso la entrada nel procesu de romanización d'elementos oscos que introduxieran esta peculiar pronunciación de la -l- desti pueblu subitálicu cuando la implantación del [[llatín]]. Lo cierto ye que nun s'atopen exemplos de palatalización nes grafíes romanes y visigodes.[[Rohlfs]], polo contrariu, esplica esti procesu como un supuestu más de reforciamientu de la articulación del caberu del raigañu, que fuere semeyante al pasu de la r>rr, n>nn>ñ. Nesti sen nel eonaviegu el arreforciamientu devendría de la necesidá d'encalcar la pronunciación de les llaterales al nun s'axustar el mou de pronunciación d'estes consonantes en llatín a les preesistentes nel noroeste peninsular, lo que daría xacíu tamién a otros fenómenos, perda de les llaterales intervocáliques nel eonaviegu medieval, la evolución del grupu pl-, fl-, cl- o la confusión de les llíquides –l- y -r-. La pronunciación de llaterales tendría unos carauteres propios sobre manera na comarca naviega, dada la variedá de realizaciones que puen atopase nún y otru llau del [[Navia]]. Paez del tou seguru pa tolos tratadistes qu'esti fenomenu ye consecuencia del procesu de romanización como siguese de la so procedencia dendel este haza oeste. == Reconocencia xurídica de la llingua gallegoasturiana == Nel añu [[1993]] énte la importancia que taba tomando la cuestión del gallegoasturianu preséntase editada pol gobiernu del [[Gobiernu del Principáu d'Asturies|Principáu]], la “propuesta de normes ortográfiques y morfóloxiques del gallegoasturianu”, que vien precedida d'una crítica a la ''nefasta'' influencia que veníen exerciendo los circuitos nacionalistes gallegos na evolución d'esta llingua. Lo cierto ye qu'esta nun ye sinón una rempuesta tardía escontra les "normes ortográfiques y morfológiques del gallegu d'Asturies" de [[1990]], que poca trascendencia tendrá pa detrás la "Mesa para la defensa del Galego de Asturias", MDGA, asociación de caráuter galleguista qu'escacería d'autoridá pa imponer les sos conviciones dau'l espansionismu de la comunidá vecina. Lo cierto ye qu'esta asociación foi'l primer movimientu de concienciación social del fechu diferencial gallegoasturianu y tien nel so haber la espublización dela revista Britonia, que supón el aporte cultural más importante d'esta comarca del oeste asturianu dende'l tiempu de don Marcelino Fernández y don [[Bernardo Acevedo Huelves]]. Nel añu [[1996]], el [[Gobiernu del Principáu d'Asturies|Principau d'Asturies]] confier potestá llegal asoluta pa la normalización y la ordenación del gallegoasturianu a l'[[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]], llóxica consecuencia del tratamientu del tema nel [[Estatutu d'Autonomía del Principáu d'Asturies|Estatu]], nel que se toma esta llingua como una variedá llocal del bable, fechu que nun dexa de ser ralo, atendíu el conceutu que la propia [[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]] tien del gallegoasturianu, si cabe como una llingua de transición contaminá siquiera pola abegosa influencia del gallegu. Nesti mesmu añu de [[1996]], ye nel que ñaz la [[Academia de la Llingua Asturiana|Secretaria llingüística del Navia-Eo]], que supón el primer pasu pa la reconocencia de fechu de la realidá llingüística del oeste d'[[Asturies]]. Tamién ye nel branu d'esti añu nel que se espubliza'l primer númberu de la [[revista d'Entrambasaguas]]. Abonda trascendencia tien entá el posicionamientu del presidente de l'[[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]], señor [[Xosé Lluis García Arias|García Arias]], por mor del polémicu artículu «El continuum llingüísticu ente'l gallegu y l'asturianu», espublizáu en [[1997]] en [[Lletres Asturianes]] 62: 43-50. D'esta miente arribóse una radicalización dende entós de les posiciones de l'[[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]], tarreciendo toa posible reconocencia de la llingua eonaviega y apuesta polos procesos de vulgarización que yá afeutaben pola influencia del [[castellanu]], (desapaición dela -d- intervocalica, caltenimientu de prestamos del castellanu y omisión de les tildes nes vocales abiertes{{ensin referencies}}). Más tarde vien a promulgase la Llei 1/1998 de 23 de marzu d'uso y promoción del asturianu. Esta norma supón la primer reconocencia oficial d'esta modalidá llingüística, reconociendo nel art. 2 los mesmos derechos pal asturianu, si bien arrimáu a les comarques nes que tien calter de modalidá llingüística propia, lo que yá de fechu un avance ye, escaez que dellos más de falantes tán nes grandes urbes del centru d'Asturies como consecuencia de la migración al mediu urbanu. N'agostu de [[1998]], promovida pola [[Academia de la Llingua Asturiana|Secretaria llingüística]] celebrénse en [[Castropol]] les Actes de les Primeres Sesiones d'Estudiu del Occidente, que llueu tendríen continuación na [[A Caridá]], el 1 y 2 d'abril de [[2005]] nes "Actes das Segundes Sesiones d'Estudiu del Occidente", que supusieren un gran avance de la reconocencia del fechu social d'esta llingua. Tal reconocimientu adopta de firme pola [[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]] a partir de [[2006]]. El 20 de payares d'esi añu preséntase pola presidenta de l'[[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]], [[Ana María Cano González]], y el secretariu de política llíngüística, Antón González Riaño, "Informe sobre a fala ou Gallego-Asturiano. Úa perspeutiva histórica, social y llingüística". El informe pretende espeyar les duldes respeuto a toos aquellos que ponen en tela de xuiciu l'asturianidá del Navia-Eo. L'informe axunta, según [[Ana María Cano González|Cano]], el rigor científicu con un propósitu divulgativu. Tamién contién encuestes sobro'l sentimientu positivu a la equiparación de la fala del Navia-Eo col restu de llingues oficiales del Estáu. Magar l'avance qu'esti documentu supón, obsérvase un tratu bien distintu ente l'asturianu y el gallegoasturianu pos si el primeru queda constreñíu a la comarca eonaviega, (inda que la mayoría de los sos falantes viven nel centru de Asturies{{ensin referencies}}), promuévese el caráuter oficial pel asturianu pa toa Asturies, esto ye tamién pa la [[Comarca del Navia-Eo|Navia-Eo]], (cola obligación que supón pa los vecinos de la comarca de conocimientu non namái del gallegoasturianu y el castellanu sinón tamién del [[asturianu]]). {{cita|''Les midíes normalizadores de la fala o gallegoasturianu pasen pela so reconocencia como llingua oficial nel [[Comarca del Navia-Eo|Eo-Navia]], de mou paralelu a la reconocencia d'oficialidá del asturianu en toa Asturies.''|}} La xestión de l'[[Academia de la Llingua Asturiana|ALLA]] nestos años nun pudiere ser más abegosa. Inda que'l 72% de los encuestaos nel 2002 declara saber falar en gallegoasturianu, este dato positivu amestase si reparamos cual yera la llingua materna de los encuestaos. Nel añu [[1989]] el gallegoasturianu yera la llingua na que se criare un 75%, magar que nel añu [[2002]] namái yera la del 50% de la población. Nel [[1989]] el [[castellanu]] yera la llingua materna pa un 22% de los encuestaos, mientres que nel [[2002]] foi la llingua na que se crio'l 49% (32% como única llingua y 17% axuntada al gallegoasturianu). El Comité de Ministros del [[Conseyu d'Europa]] fizo públicu 11/12/2008 l'informe sobro'l siguimentu de la Carta Europea de les Llingües Rexonales Amenazaes, nes qu'inclúi'l gallegoasturianu. L'informe analiza les llingües rexonales españoles dividiéndoles ente les que gocen d'oficialidá (el [[catalán]], l'[[euskera]], nel [[Euskadi|País Vasco]] y en [[Navarra]], y el [[gallegu]]) y les que nun lleguen a tener esa reconocencia ([[asturianu]] y gallegoasturianu, [[idioma aragonés|aragonés]] y [[catalán]] n'[[Aragón]], y [[gallegu]] en [[Castiella y Lleón]]. Nel gallegoasturianu, les conclusiones indiquen: “paez que s'atomaran mui rales midíes en beneficiu d'esta llingua dende'l postrer ciclu de supervisión”, refierse a anteriores ediciones del informe onde pidíen que se tomaren meyores midíes{{ensin referencies}}. Nel cuerpu del informe arrempúxase de les autoridaes a “reconocer la naturaleza del gallegoasturianu a traviés de la promoción de la llingua y la cultura qu'esti representa”. Tampoco nun ven claro que les autoridaes tuvieren tomando midíes firmes na so defensa, especialmente nel campu del enseñu. El Comité arremete contra les autoridaes españoles de falta d'información pa los casos del asturianu y del gallegoasturianu, ya ínsta-yos “a tomar midíes firmes p'apoyar al gallegoasturianu ya informar nel próximu informe periódicu sobro les midies adoptaes”{{ensin referencies}}. Esta falta d'información choca cola abondanza d'ella nel casu del [[euskera]], el [[gallegu]] o'l [[catalán]]. El Comité vien a encalcar la necesidá d'aumentar la presencia y visibilidá na vida pública del gallegoasturianu, como-y recomendara nel primeru de los sos informes, recomendación sobro la que nun recibió tala comunicación nel tiempu que pasó dende aquélla. == Vocabulariu comparativu dacordies colos trazos morfolóxicos de la fala == {| {{tablaguapa}} align= ! [[Llatín]]!![[Galaicoportugués]]!! [[Portugués]]!! [[Gallegu]]!! [[Gallegu-mindoniense]]!! [[Gallegoasturianu]]!! [[Asturianu occidental]]!! [[Lleonés]]!! [[Asturianu]]!! [[Castellanu]] |- | altu(m) || outo || alto || alto || alto ||alto|| altu || altu || altu || alto |- | alĭquis (alĭquem)|| algũa || alguma || algunhas || dalgunhas || dalgúas|| dalgunas|| dalgunas|| dalgunes || algunas |- | árbor(em) || árvol || árvore || árbore || árbore || árbol (ant. árbole) || árbol || árbore|| árbol/árbole || árbol |- | asciata(m) || aixada || enxada || aixada || eixada || eixada || xada || azada || azada || azada (vul. azá) |- | áuru(m) || ouro || ouro || ouro || ouro || ouro|| ouru || ouru || oru || oro |- | brácchiu(m) || braço || braço || brazo || brazo || brazo || brazu || brazu || brazu || brazo |- | bassus || baxo || baixo || baixo || baixo || baxo || baxu || baxu || baxu || bajo |- | capsa || caixa || caixa || caixa || caixa || caixa/caxa || caxa || caixa || caxa || caja |- | caballus > gr καβάλλης || cavalo || cavalo || cabalo || cabalo ||cabalo/caballo* || caballu || caballu || caballu || caballo |- |capanna (m) || cabana || cabana || cabana || cabaña || cabaña || cabaña|| cabaña || cabaña || cabaña |- | cǽlu(m) ||ceo|| ceu|| ceo|| ceo || cêlo|| cielu || cielu || cielu || cielo |- | cerasium || cereija || cereja || cereixa || cereixa || cereixa || zreiza || cereiza || zreza || cereza |- | cláve(m) || chave || chave || chave || chave || chave || ḷḷave/chave || chave || llave || llave |- | cena (m) || cea || ceia || cea || cea || cía || cena || cena || cena || cena |- | corium || coiro || coiro || coiro|| coiro|| còiro|| cueiru|| cueiru|| cueru || cuero |- | dígitu(m) || dedo || dedo || dedo || dedo || dido || deu || deu || deu || dedo |- | dúōs || dous/duas || dois/duas || dous/dúas || dous/dúas || dous/dúas || dous /dúas || dous/dúas || dos ||dos |- | germanus (germanum) || irmão || irmão || irmán || irmao || ermao|| ermanu|| hermanu|| hermanu|| hermano |- | hómo o<br />hómine(m) || homem || homem || home || home || hòme || huome || home || home || hombre |- | líbru(m) || livro || livro || libro || libro || libro/llibro* || ḷḷibru || llibru || llibru || libro |- | lūna(m) || lúa || lúa || lúa || lúa || lúa/llúa* || ḷḷuna || lluna || lluna || luna |- | lana(m) || lã || lã || la || la || lá/llá (ant. lã/llã*) || ḷḷana || llana || llana || lana |- | mulier (em) || muller || mulher || muller || muller || muyer || mucher || muyer (muyyer) || muyer || mujer |- | mānu(m) || mão || mão || man || mao || mao || manu || manu || manu || mano |- | multu(m) || muyn/muito || muito || moito || muito ||muito|| muitu || muitu || munchu || mucho |- | nígru(m) || neiro/negro || negro/preto || negro || negro || negro || negru (prietu) || ñegru || negru/prietu || negro |- | níve(m) || neve || neve || neve || neve || nève || ñeve || ñeve || ñeve || nieve |- | nócte(m) || noite || noite || noite || noite || nòite || nueite || nueite/nueiche || nuechi || noche |- | parete(m) || parede || parede || parede || parede || parede || parede || paré || paré/parede || pared (vulg. paré) |- | péctu(m) || peito || peito || peito || peito || peito/peto || peitu || pechu || pechu|| pecho |- | planu (m) || chão || chão || chan || chao || chao (ant. chão) || ḷḷanu || chanu || llanu || llano |- || plenum (m) || chẽo || cheio || cheo || cheo || chèn/chío || ḷḷen/chen || chenu || llenu || lleno |- | porta (m) || porta || porta || porta|| porta|| pòrta|| puorta || puerta|| puerta || puerta |- || quatru(m) || quatro || quatro|| catro|| catro || cuatro|| cuatru || cuatru || cuatru|| cuatro |- || quantus (m) || quanto || quanto || canto || canto || cònto || contu || cuantu || cuantu || cuanto |- || quī / quem || quem || quem || quen || quen || quèn || quien || quien || quien || quien |- || súcu(m) || çume || sumo || zume || zume || zume || (…) || zume || zume || zumo |- || ūna(m) || hũa/ũa || uma || unha || unha || úa || una || una || una || una |- || vétulu(m) || vello || velho || vello || vello || vèyo || vieyu || vieyu (vieyyu) || vieyu || viejo |- || vicīna(m) || vecinna|| vecinha || veciña || veciña || vecía (ant. vecĩa) || vecina || vecina || vecina || vecina |- || fr (pantalon) ||pantaloẽs || pantaloẽs || pantalóns|| pantalós|| pantalòis|| pantalón (pantalones) || pantalón (pantalones) || pantalón (pantalones) || pantalón (pantalones) |- || et || e || e || e || e || y || ya || ya || y/ya|| y |- | salute (m) ||saúde || saúde || saúde || saúde || salú || salú|| salú|| salú|| salud (vulg. salú) |- |lupus (m) || lobo || lobo || lobo || lobo || lobo/llobo* || ḷḷobu || llobu || llobu || lobo |- | caminu (m) || caminno|| caminho || camiño || camín || camín || camín || camín || camín || camino |- |probabĭlis (em) || probavel || probavel || probable/probábel|| probrabe || probrabe || probable || probabre || -- || probable |- | aqua (m) || agua || agua || auga || auga || augua || augua || augua || agua/augua || agua |- | gelāre || gear || gear || xear || xear || xelar|| xelar|| xelare || xelar || helar |- |meum/suum || meu/seu|| meu/seu||meu/seu ||meu/seu ||mèu /sou|| miou/sou ||miu-mieu-miou/sou-súo || mio/so || mío/suyo |- | ille/illum)|| o-el/el || o/ele || o/el || o/el || el/él || el/él || el/él-elli || el/él-elli || el/él |- | illos/illas /illos || hos/os, ha/a, has/as || os, a, as || os, a, as || os, a, as || os, a, as || los, la, las|| los, la, las || los, la, les || los, la, las |- | tenēre || ter || ter || ter|| ter|| ter || tener|| tenere|| tener|| tener |- | pratu (m() || pradeira || pradeira || pradeira || pradeira || pradeira|| pradera|| pradera|| pradera|| pradera |- | terra (m)|| terra || terra || terra|| terra|| tèrra|| tierra|| tierra|| tierra|| tierra |- |cadô,is,ere,cecidî,câsum||caio, cai, cagere/caer, caí, caído||caio, cais, cair, caí, caído||caio, caes, caer, caín, caído||caio, cai, caer, caín, caído||cayo, caí, cayer, caín, cayido||cayu, cayes, cayer, cayí, cayíu||cayu, cayes, cayere, cayí, cayidu ||caigo, caes, cayer, cayéi, cayíu||caigo, caes, caer, caí, caído |- | trahô,is,ere,trâxî,tractum || traio, trai, trager, trage, tragido || trago, traz, trazer, trouxe, trazido || traio, trae, traer, trouxen, traído || traio, trai, traer, trouxe, traído || traigo, trai, traguer, trouxen, traído || traigu, trai, trer, trouxe, traíu<ref>Ana Mª Cano. "El habla de Somiedo. Occidente de Asturias. Universidade de Santiago de Compostela. 1981.</ref> ||trayo, traye, trayere, traxi, trayidu || trayo/traigo, trai, trayer/traer, traxi, trayíu/traíu || traigo, trae, traer, traje, traído |- | [[Llatín]] || [[Galaicoportugués]] || [[Portugués]] || [[Gallegu]]|| [[Gallegu-mindoniense]] || [[Gallegoasturianu]] || [[Asturianu occidental]] || [[Lleonés]] || [[Asturianu]] || [[Castellanu]] |- |} * Fasta'l Porcía == Variantes (encuesta Alpi) (1930) == Axúntase de siguíu los resultaos de la encuesta Alpi (Atlas Llingüísticu de la Península ibérica) atomada na decada de los años trenta<ref>Western Linguistic Alpi, universidad Ontario, © David Heap, 2003</ref>. {| {{tablaguapa}} style="text-align="center"; |- ! width=12% | [[Asturianu]] /<br/>[[Alpi|Alpi p.]] ! width=14% style="background:#efefef; color:Black" |[[Bernardo Acevedo y Huelves |'''Acevedo''' <br />y '''Fernández'''<br />1932]] ! width=12% style="background:#d2dfed; color:Black" |[[Castropol|''' As Campas'''<br />'''Castropol'''<br />'''Baxu Eo''']] ! width=12% style="background:#d2dfed; color:Black" | [[Vilanova d'Ozcos|'''Salgueiras'''<br />'''Ozcos'''<br />'''Mediu Eo''']] ! width="12%" style="background:#efefef; color:Black" |'''[[Lugo|Neiro]]'''[[Lugo|<br />'''Fonsagrada'''<br />'''Altu Eo''']] ! width="12%" style="background:#efefef; color:Black" |'''[[Lugo|Navia de Suarna]]'''[[Lugo|<br />'''Altu Navia''']] ! width="12%" style="background:#d2dfed; color:Black" |'''[[Bual]]'''[[Bual|<br />'''Bual'''<br />'''Mediu Navia''']] ! width=12% style="background:#d2dfed; color:Black" |[[Navia| '''Freiral'''<br />'''Navia'''<br />'''Baxu Navia''']] |- align="center" | agua <br/> 29 | style="background:#efefef" | '''augua''' <br/> 26 | style="background:#d2dfed" | auga <br/>{{IPA|['awgä]}} | style="background:#d2dfed" | auga <br/>{{IPA|['awgä]}} | auga <br/>{{IPA|['awgä]}} | auga <br/>{{IPA|['awga]}} | style="background:#d2dfed" | auga <br/>{{IPA|['awgä]}} | style="background:#d2dfed" | augua <br/>{{IPA|['awgwa]}} |- align="center" | fesoria <br/> 9 | style="background:#efefef" | '''eixada''' <br/> 65 | style="background:#d2dfed" | eixada <br/>{{IPA| [ei'∫äðä]}} | style="background:#d2dfed" | axada <br/>{{IPA| [a∫äðä]}} | eixada <br/>{{IPA|eⁱ'∫äðä]}} | eixada <br/>{{IPA|æ'∫äðä]}} | style="background:#d2dfed" | eixada <br/>{{IPA|[ei'∫äðä]}} | style="background:#d2dfed" | eixada <br/>{{IPA|[ɑi'∫äðä]}} |- align="center" | pa <br/> 25 | style="background:#efefef" | '''pra''' <br/> 178 | style="background:#d2dfed" | pra <br/>{{IPA|['prä]}} | style="background:#d2dfed" | pra<br/>{{IPA|['prä]}} | pra<br/>{{IPA|['pra]}} | pra<br/>{{IPA|['pra]}} | style="background:#d2dfed" | pra<br/>{{IPA|['prä]}} | style="background:#d2dfed" | pa<br/>{{IPA|['pä]}} |- align="center" | sema <br/> 29 | style="background:#efefef" | '''sema''' | style="background:#d2dfed" | so̞mènta <br/>{{IPA|['somᴈntä]}} | style="background:#d2dfed" | so̞mènta <br/> {{IPA|['somᴈntä]}} | semènta <br/> {{IPA|['semᴈntä]}} | sementa <br/> {{IPA|['sementä]}} | style="background:#d2dfed" |sema <br/> {{IPA|['semä]}} | style="background:#d2dfed" |sema <br/>{{IPA|['semä]}} |- align="center" | cuanto <br/> 29 | style="background:#efefef" | '''conto''' | style="background:#d2dfed" | cònto <br/>{{IPA|['kɔnto̞]}} | style="background:#d2dfed" | canto <br/>{{IPA|['kanto̞]}} | cuanto <br/>{{IPA|['kwanto̞]}} | cuanto <br/>{{IPA|['kwanto̞]}} | style="background:#d2dfed" | cònto <br/>{{IPA|['kɔnto̞]}} | style="background:#d2dfed" | cònto <br/>{{IPA|['kɔnto̞]}} |- align="center" | cantai <br/> 22 | style="background:#efefef" | '''cantaide''' | style="background:#d2dfed" | cantaide <br /> {{IPA|[kan'taide]}} | style="background:#d2dfed" | cantai <br/>{{IPA|[kan'tai]}} | cantadie <br/>{{IPA|[kan'tadje]}} | cantái <br/>{{IPA|[kan'tái]}} | style="background:#d2dfed" | cantái <br/>{{IPA|[kan'tái]}} | style="background:#d2dfed" | cantade <br/>{{IPA|[kan'tade]}} |- align="center" | desnudu <br/> 5 | style="background:#efefef" | '''espido''' <br/> 101 | style="background:#d2dfed" | espidu <br/>{{IPA|[es'piðo̞]}} | style="background:#d2dfed" | espido <br/>{{IPA|[es'piðo̞]}} | encoiro <br/>{{IPA|[en'koyro̞]}} | despido <br/>{{IPA|[es'piðo̞]}} | style="background:#d2dfed" | encoiro <br/>{{IPA|[en'koyro̞]}} | style="background:#d2dfed" | desnudo <br/>{{IPA|[ðes'nuiðo̞]}} |- align="center" | hermanas <br/> 26 | style="background:#efefef" | '''ermãs''' | style="background:#d2dfed" | irmás <br/>{{IPA|[ir'mäs]}} | style="background:#d2dfed" | irmás <br/>{{IPA|[ir'mäs]}} | e^ᴈrmãs <br/>{{IPA|[er'mãs]}} | ermãs <br/>{{IPA|[ɪrˈmã^ɑs']}} | style="background:#d2dfed" | ermáas <br/>{{IPA|[ɪr'ma:s]}} | style="background:#d2dfed" | ermás <br/>{{IPA|[er'mäs]}} |- align="center" | muyer <br/> 15 | style="background:#efefef" | '''muyer''' | style="background:#d2dfed" | muy^zer <br/>{{IPA|[mu^z'ʝer]}} | style="background:#d2dfed" | muller <br/>{{IPA|[mu'λer]}} | muller <br/>{{IPA|[mu'λer]}} | muller <br/>{{IPA|[mu'λer]}} | style="background:#d2dfed" | muⁱyer<br/>{{IPA|[muⁱ'ʝer]}} | style="background:#d2dfed" | muyer <br/>{{IPA|[mu'ʝer]}} |- align="center" | güeyu <br/> 5 | style="background:#efefef" | '''oyo''' <br/> 162 | style="background:#d2dfed" | òy^zo <br/>{{IPA|[ˈɔ^zʝo̞]}} | style="background:#d2dfed" | òllo <br/>{{IPA|[ˈɔλo̞]}} | òllo <br/>{{IPA|[ˈɔλo̞]}} | òllo <br/>{{IPA|[ˈɔλo̞]}} | style="background:#d2dfed" | òⁱyo <br/>{{IPA|[ˈɔⁱʝu}} | style="background:#d2dfed" | òyo <br/>{{IPA|[ɔʝo̞]}} |- align="center" | oreya <br/> 5 | style="background:#efefef" | '''oureya''' | style="background:#d2dfed" | orey^za <br/>{{IPA|[oreʝ^za]}} | style="background:#d2dfed" | oᵘrella <br/>{{IPA|[o^w'reʎa]}} | orella <br/>{{IPA|[o'reʎa]}} | orella <br/>{{IPA|[o'reʎa]}} | style="background:#d2dfed" | oreⁱya <br/>{{IPA|[oreʝⁱa]}} | style="background:#d2dfed" | oureya <br/>{{IPA|[owreʝa]}} |- align="center" | oyíu <br/> 5 | style="background:#efefef" | '''ouguido ''' <br/> 161 | style="background:#d2dfed" | ouguido <br/>{{IPA|[ow'ɣiðo̞]}} | style="background:#d2dfed" | ouguido <br/>{{IPA|[ow'ɣiðo̞]}} | oído <br/>{{IPA|[o'iðo̞]}} | oído <br/>{{IPA|[o'iðo̞]}} | style="background:#d2dfed" | ouguidu <br/>{{IPA|[ow'ɣiðu]}} | style="background:#d2dfed" | ouguido <br/>{{IPA|[ow'ɣiðo̞]}} |- align="center" | llorar <br/> 5 | style="background:#efefef" | '''chorar''' <br/> 74 | style="background:#d2dfed" | chorar <br/>{{IPA|[t∫o̞'rar]}} | style="background:#d2dfed" | chorar <br/>{{IPA|[t∫o̞'rar]}} | chorar <br/>{{IPA|[t∫o̞'rar]}} | chorar <br/>{{IPA|[t∫o̞^ᴈ'rar]}} | style="background:#d2dfed" | chorar <br/>{{IPA|[t∫o̞'rar]}} | style="background:#d2dfed" | chorar <br/>{{IPA|[t∫o̞'rar]}} |- align="center" | llárima <br/> 5 | style="background:#efefef" | '''----''' | style="background:#d2dfed" | lágrima <br/>{{IPA|[ˈlägrɪmä]}} | style="background:#d2dfed" | lágrima <br/>{{IPA|[ˈlägrɪmä]}} | lágrima <br/>{{IPA|[ˈlägrɪmä]}} | lágrima <br/>{{IPA|[ˈlägrɪmä]}} | style="background:#d2dfed" | llágrima <br/>{{IPA|[ˈλagrɪmä]}} | style="background:#d2dfed" | yárima <br/>{{IPA|[ˈʝagrɪmä]}} |- align="center" | manu <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''mao''' <br/> 144 | style="background:#d2dfed" | mãu <br/>{{IPA|[ˈmãw]}} | style="background:#d2dfed" | mãu <br/>{{IPA|[ˈmãw]}} | mãu <br/>{{IPA|[ˈmão]}} | mãu <br/>{{IPA|[ˈmão]}} | style="background:#d2dfed" | mãu <br/>{{IPA|[ˈmãw]}} | style="background:#d2dfed" | mau <br/>{{IPA|[ˈmaw]}} |- align="center" | deu <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''dido ''' <br/> 83 | style="background:#d2dfed" | dido <br/>{{IPA|[ˈðido̞]}} | style="background:#d2dfed" | dido <br/>{{IPA|[ˈðido̞]}} | dido <br/>{{IPA|[ˈðido̞]}} | dédo <br/>{{IPA|[ˈðedo̞]}} | style="background:#d2dfed" | didu <br/>{{IPA|[ˈðidu]}} | style="background:#d2dfed" | dido <br/>{{IPA|[ˈðido̞]}} |- align="center" | pierna <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''perna''' <br/> 172 | style="background:#d2dfed" | pèrna <br/>{{IPA|[ˈpᴈrnä]}} | style="background:#d2dfed" | pèrna <br/>{{IPA|[ˈpᴈrnä]}} | pèrna <br/>{{IPA|[ˈpᴈrnä]}} | pèrna <br/>{{IPA|[ˈpᴈrnä]}} | style="background:#d2dfed" | pèrna <br/>{{IPA|[ˈpᴈrnä]}} | style="background:#d2dfed" | pèrna <br/>{{IPA|[ˈpᴈrnä]}} |- align="center" | píe <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''pe''' | style="background:#d2dfed" | pè <br/> {{IPA|[ˈpᴈ]}} | style="background:#d2dfed" | pè <br/> {{IPA|[ˈpᴈ]}} | pè <br/> {{IPA|[ˈpᴈ]}} | pè <br/> {{IPA|[ˈpᴈ]}} | style="background:#d2dfed" | pè <br/> {{IPA|[ˈpᴈ]}} | style="background:#d2dfed" | pè <br/>{{IPA|[ˈpᴈ]}} |- align="center" | diente <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''dente''' <br/> 79 | style="background:#d2dfed" | dènte <br/>{{IPA|[ˈðᴈnte]}} | style="background:#d2dfed" | dènte <br/>{{IPA|[ˈðᴈnte]}} | dènte <br/> {{IPA|[ˈðᴈnte]}} | dènti <br/> {{IPA|[ˈðᴈnti]}} | style="background:#d2dfed" | dènti <br/>{{IPA|[ˈðᴈnti]}} | style="background:#d2dfed" | dènte <br/>{{IPA|[ˈðᴈnte]}} |- align="center" | quietu <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''quieto ''' | style="background:#d2dfed" | quieto <br/> {{IPA|[ˈkieto]}} | style="background:#d2dfed" | quieto <br/> {{IPA|[ˈkieto]}} | quieto <br/> {{IPA|[ˈkieto]}} | quieto <br/> {{IPA|[ˈkieto]}} | style="background:#d2dfed" | quietu <br/> {{IPA|[ˈkietu]}} | style="background:#d2dfed" | quieto <br/> {{IPA|[ˈkieto]}} |- align="center" | yegua <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''eugua''' <br/> 103 | style="background:#d2dfed" | ègüa <br/>{{IPA|['ᴈgwa]}} | style="background:#d2dfed" | ègüa <br/>{{IPA|['ᴈgwa]}} | ègoa <br/>{{IPA|['ᴈgoa]}} | ègüa <br/>{{IPA|['ᴈgwa]}} | style="background:#d2dfed" | èuga <br/>{{IPA|['ᴈgwa]}} | style="background:#d2dfed" | ŷegua <br/>{{IPA|['ʝᴈgwa]}} |- align="center" | exe <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''eixe''' <br/> 85 | style="background:#d2dfed" | eixe <br/>{{IPA|['eiʃe]}} | style="background:#d2dfed" | eixe <br/>{{IPA|['eiʃe]}} | èixe <br/>{{IPA|['eiʃe]}} | eixi <br/>{{IPA|['eiʃi]}} | style="background:#d2dfed" | eixe |<br/>{{IPA|['eiʃe]}} | style="background:#d2dfed" | eixe |<br/>{{IPA|['eiʃi]}} |- align="center" | demoniu <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''demo''' <br/> 78 | style="background:#d2dfed" | demo <br/>{{IPA|[ˈðemo̞]}} | style="background:#d2dfed" | dèmo <br/>{{IPA|[ˈðᴈmo̞]}} | demo <br/>{{IPA|[ˈðemo̞]}} | demo <br/>{{IPA|[ˈðemo̞]}} | style="background:#d2dfed" | demoniu <br/>{{IPA|[ˈðemoniu]}} | style="background:#d2dfed" | demonio <br/>{{IPA|[ˈðemonio̞]}} |- align="center" | enxiva <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''enxigua <br/>/enxeba''' <br/> 93 | style="background:#d2dfed" | enxiba <br/>{{IPA|[enˈ∫ibä]}} | style="background:#d2dfed" |enxiba <br/>{{IPA|[enˈ∫ibä]}} | enxiba<br/>{{IPA|[enˈ∫ibä]}} | enxiba<br/>{{IPA|[enˈ∫ibä]}} | style="background:#d2dfed" | enxiba<br/>{{IPA|[enˈ∫ibä]}} | style="background:#d2dfed" | meya <br/>{{IPA|[meˈʝä]}} |- align="center" | pechu <br/> 6 | style="background:#efefef" | '''---''' | style="background:#d2dfed" | pecho <br/>{{IPA|[ˈpet∫o̞]}} | style="background:#d2dfed" | peito <br/>{{IPA|[ˈpeito̞]}} | peito <br/>{{IPA|[ˈpeito̞]}} | peito <br/>{{IPA|[ˈpeito̞]}} | style="background:#d2dfed" | pechu <br/>{{IPA|[ˈpet∫u]}} | style="background:#d2dfed" | pecho <br/>{{IPA|[ˈpet∫o̞]}} |- align="center" | noyu <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''nougo''' <br/> 157 | style="background:#d2dfed" | nougo <br/>{{IPA|[ˈnowgo̞]}} | style="background:#d2dfed" | nò <br/>{{IPA|[ˈnɔ]}} | nó <br/>{{IPA|[ˈno]}} | nó <br/>{{IPA|[ˈno]}} | style="background:#d2dfed" | nougo <br/>{{IPA|[ˈnowgu]}} | style="background:#d2dfed" | nougoᵘ <br/>{{IPA|[ˈnowgo̞]}} |- align="center" | coz <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''couz''' <br/> 65 | style="background:#d2dfed" | couz <br/>{{IPA|[ˈkowθ]}} | style="background:#d2dfed" | couce couz <br/>{{IPA|[ˈkowθe]}} | couce <br/>{{IPA|[ˈkowθe]}} | couzi <br/>{{IPA|[ˈkowθe]}} | style="background:#d2dfed" | cou(z) <br/>{{IPA|[ˈkow^θ]}} | style="background:#d2dfed" | couz <br/>{{IPA|[ˈkowθ]}} |- align="center" | xuncir <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''xoncer ''' <br/> 229 | style="background:#d2dfed" | xoncer <br/>{{IPA|[ʃo̞n'cer]}} | style="background:#d2dfed" | xoncer <br/>{{IPA|[ʃo̞n'cer]}} | xoncer <br/>{{IPA|[ʃo̞n'cer]}} | xoncèr <br/>{{IPA|[ʃo̞n'cer]}} | style="background:#d2dfed" | xoncèr <br/>{{IPA|[ʃo̞n'cer]}} | style="background:#d2dfed" | xoncer <br/>{{IPA|[ʃo̞n'cer]}} |- align="center" | lleche <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''leite /lleite''' <br/> 135 | style="background:#d2dfed" | leite <br/>{{IPA|['leite]}} | style="background:#d2dfed" | leite <br/>{{IPA|['leite]}} | leite <br/>{{IPA|['leite]}} | lèiti <br/>{{IPA|['lᴈiti]}} | style="background:#d2dfed" | llèite <br/>{{IPA|['λeite]}} | style="background:#d2dfed" | ŷeite <br/>{{IPA|['ʝeite]}} |- align="center" | güe <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''boi''' | style="background:#d2dfed" | bòi <br/>{{IPA|['bɔi]}} | style="background:#d2dfed" | bòi <br/>{{IPA|['bɔi]}} | bòi <br/>{{IPA|['bɔi]}} | boi <br/>{{IPA|['bɔi]}} | style="background:#d2dfed" | bòi <br/>{{IPA|['bɔi]}} | style="background:#d2dfed" | bòi <br/>{{IPA|['bɔi]}} |- align="center" | grillu <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''---''' | style="background:#d2dfed" | grilo <br/>{{IPA|['grilo̞]}} | style="background:#d2dfed" | grilo <br/>{{IPA|['grilo̞]}} | grilo <br/>{{IPA|['grilo̞]}} | grilo <br/>{{IPA|['grilo̞]}} | style="background:#d2dfed" | grillo <br/>{{IPA|['griʎo̞]}} | style="background:#d2dfed" | griŷ^yo <br/>{{IPA|['griŷ^yo̞]}} |- align="center" | palomba <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''palomba''' <br/> 164 | style="background:#d2dfed" | palomba <br/>{{IPA|[pä'lombä]}} | style="background:#d2dfed" | palomba <br/>{{IPA|[pä'lombä]}} | palomba <br/>{{IPA|[pä'lombä]}} | palomba <br/>{{IPA|[pä'lombä]}} | style="background:#d2dfed" | palomba <br/>{{IPA|[pä'lo^ᴈmbä]}} | style="background:#d2dfed" | palomba <br/>{{IPA|[pä'lombä]}} |- align="center" | rana <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''ra''' <br/> 184 | style="background:#d2dfed" | ra <br/>{{IPA|['ra:]}} | style="background:#d2dfed" | ra <br/>{{IPA|['ra:]}} | ra <br/>{{IPA|['ra:]}} | ra <br/>{{IPA|['ra:]}} | style="background:#d2dfed" | ra <br/>{{IPA|['ra:]}} | style="background:#d2dfed" | ra <br/>{{IPA|['ra:]}} |- align="center" | llobu <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''lobo <br/>/llobo''' | style="background:#d2dfed" | lobo <br/>{{IPA|['lobo̞]}} | style="background:#d2dfed" | lobo <br/>{{IPA|['lobo̞]}} | lobo <br/>{{IPA|['lobo̞]}} | lobo <br/>{{IPA|['lobo̞]}} | style="background:#d2dfed" | llobu <br/>{{IPA|['ʎobu]}} | style="background:#d2dfed" | ŷobo <br/>{{IPA|['ʝobo̞]}} |- align="center" | fierru <br/> 7 | style="background:#efefef" | '''fèrro''' | style="background:#d2dfed" | fèrro <br/>{{IPA|['fᴈro̞]}} | style="background:#d2dfed" | fèrro <br/>{{IPA|['fᴈro̞]}} | fèrro <br/>{{IPA|['fᴈro̞]}} | ferro <br/>{{IPA|['fero̞]}} | style="background:#d2dfed" | fèrro <br/>{{IPA|['fᴈro̞]}} | style="background:#d2dfed" | fèrro <br/>{{IPA|['fᴈro̞]}} |- align="center" | llama <br/> 8 | style="background:#efefef" | '''lapa <br/>/llapa''' | style="background:#d2dfed" | lapa <br/>{{IPA|['läpä]}} | style="background:#d2dfed" | lapa <br/>{{IPA|['läpä]}} | lapa <br/>{{IPA|['läpä]}} | llapa <br/>{{IPA|['ʎäpä]}} | style="background:#d2dfed" | llapa <br/>{{IPA|['ʎäpä]}} | style="background:#d2dfed" | ŷapa <br/>{{IPA|['ʝäpä]}} |- align="center" | to <br/> 22 y 27 | style="background:#efefef" | '''todo''' | style="background:#d2dfed" | todo <br/>{{IPA|['toðo̞]}} | style="background:#d2dfed" | todo <br/>{{IPA|['toðo̞]}} | todo <br/>{{IPA|['toðo̞]}} | todo <br/>{{IPA|['toðo̞]}} | style="background:#d2dfed" | todo <br/>{{IPA|['toðo̞]}} | style="background:#d2dfed" | todo <br/>{{IPA|['toðo̞]}} |- align="center" ! width=12% | [[idioma español| ]]Asturianu <br/> [[Alpi|Alpi p.]] ! width=14% style="background:#efefef; color:Black" |[[Bernardo Acevedo y Huelves |'''Acevedo''' <br />y '''Fernández'''<br />1932]] ! width=12% style="background:#d2dfed; color:Black" |[[Castropol|''' As Campas'''<br />'''Castropol'''<br />'''Baxu Eo''']] ! width="12%" style="background:#d2dfed; color:Black" | '''[[Vilanova d'Ozcos|Salgueiras]]'''[[Vilanova d'Ozcos|<br />'''Ozcos'''<br />'''Mediu Eo''']] ! width="12%" style="background:#efefef; color:Black" |'''[[Lugo|Neiro]]'''[[Lugo|<br />]]A '''[[Lugo|Fonsagrada]]'''[[Lugo|<br />'''Altu Eo''']] ! width="12%" style="background:#efefef; color:Black" |'''[[Lugo|Navia de Suarna]]'''[[Lugo|<br />'''Altu Navia''']] ! width="12%" style="background:#d2dfed; color:Black" |'''[[Bual]]'''[[Bual|<br />'''Bual'''<br />'''Mediu Navia''']] ! width=12% style="background:#d2dfed; color:Black" |[[Navia| '''Freiral'''<br />'''Navia'''<br />'''Baxu Navia''']] |} == L'atles llingüísticu ETLEN del gallegoasturianu == [[Archivu:Mapa_dendrográfico_Etlen.png|thumb|250px|Ún de los mapes dialectométricos del atles ETLEN.]] De magar s'espublizó l'[[Atles Llingüísticu ETLEN]] del Eo-Navia (''Estudiu de la transición llingüística na zona Eo-Navia, Asturies''), nel [[2017]], tiense una imaxe más completa de la xeografía llingüística del gallegoasturianu o eonaviegu. L'atles llingüísticu ETLEN ye frutu d'un proyeutu d'investigación de campu qu'ellaboró, en delles fases ente l'añu [[2000]] y [[2014]], un equipu de la [[Universidá d'Uviéu]] dirixíu pol Dr. [[Ramón d'Andrés Díaz]]. Esti proyeutu nació col oxetivu de llograr un avance curiosu na conocencia de la llende llingüística ente'l [[gallegoportugués]] y l'[[asturlleonés]] nesa zona d'Asturies. Encuestáronse 40 llugares de la zona, y tamién delles de la [[provincia de Lugo]]. Los llugares son los siguientes, col conceyu en paréntesis: [[Armal]] ([[Bual]]), [[Bárzana]] ([[Navia]]), [[Berbegueira]] ([[Villayón]]), [[Buḷḷacente]] ([[Tinéu]]), [[Bustapena]] ([[Vilanova d'Ozcos]]), [[Castro]] ([[Grandas]]), [[O Chao]] ([[San Tiso d'Abres]]), [[Corondeño]] ([[Allande]]), [[Fandovila]] ([[Ibias]]), [[A Garda]] ([[Taramundi]]), [[Ḷḷandelfornu]] (Villayón), [[Labiaróu]] ([[Samartín d'Ozcos]]), [[Mántaras]] ([[Tapia]]), [[Monesteriu (Cangas del Narcea)|Monesteriu]] ([[Cangas del Narcea]]), [[El Monte]] (Navia), [[Murias do Camín]] ([[Navia de Suarna]]), [[Navedo]] ([[Eilao]]), [[Negueira]] (Negueira), [[Neipín]] ([[A Pontenova]]), [[Os Niseiros]] ([[Castropol]]), [[Oneta ]](Villayón), [[O Pando]] ([[A Fonsagrada]]), [[El Pato]] (Eilao), [[Pezós]] (Pezós), [[Poxos]] (Villayón), [[Prada (Viḷḷagrufe)|Prada]] (Allande), [[O Rato]] ([[Ribadeo]]), [[El Reboḷḷal]] ([[Degaña]]), [[El Rebollu]] (Allande), [[Riumayor]] ([[Valdés]]), [[San Salvador]] (Allande), [[San Xuyán]] ([[El Franco]]), [[Teixeira]] ([[Santalla d'Ozcos]]), [[Valdeferreiros]] (Ibias), [[El Valín]] (Castropol), [[El Vau]] (Ibias), [[Vilamayor]] (Ibias), [[A Vilapena]] ([[Trabada]]), [[Vivedro]] ([[Cuaña]]) y [[Zreixido]] ([[A Veiga]]). El cuestionariu llingüísticu tevo formáu por 368 fenómenos diferenciales ente'l [[gallegoportugués]] y [[l'asturlleonés]], xebraos en 3 bloques: un bloque de 111 fenómenos fonético-fonolóxicos; 162 de fenómenos de morfosintaxis nominal; y 95 fenómenos de morfosintaxis verbal. Darréu que cada fenómenu ta ilustráu con dellos ítems (exemplos, pallabres o espresiones concretes), pertuviéronse 531 respuestes llingüístiques. L'[[atles llingüísticu ETLEN]] axusta l'estudiu del gallegoasturianu a trés enfoques correspondientes a otres tantes seiciones: (1) ''Dialeutografía'': muéstrense los datos llingüísticos nuna coleición de 531 mapes dialeutales, formando un atles llingüísticu de xeitu clásicu; (2) ''[[Horiometria]]'': aplícase una metodoloxía estadística iguada a costa fecha pa una zona de frontera llingüística, mostrando la proporción de trazos "occidentales", "orientales", "axales" y "comunes" que tien la fala de cada llugar; (3) ''[[Dialeutometría]]'': aplícase la metodoloxía estadística que mide matemáticamente les asemeyances y diferencies llingüístiques ente los llugares del gallegoasturianu. == Muestres de testos == '''[[El Franco]]: ''': ''A fòrza del mèdo'' {{cita| Foi condo a guèrra. Daquella... metéraseyes na cabeza aos mandamases qu'a invasión d'Europa podía'mpezar por úa ribeira cualquèra del Cantabrico. El caso è que nel nòso Conceyo ergèronse us contos palandraques pra fer vèla denòite en sitos como A Talaya de Porcía, Monèllos, El Pòrto, Pormenande. Y hasta fixeron... fortificaciois noutros como'l cabo Blanco (inda quedan xanzas). Como è natural nestas ocasiois, dispuxèronse turnos pra fer guardia de noite. Conque... úa das noites d'aquel vrao tocouyes velar a Pèpe de Xandrín y Manòlo das Veiras. Pèpe èra un hòme de muita calma, falaba sèmpre aspacío y pensaba muito lo que tía que decir y lo que tía que fer. Manòlo, tamèn pousao y tránquilo al so xeito, como más novo, èra al mismo tèmpo, màs arrechao y hasta, às veces, un pouco barrumbeiro. Pòs bèn aquél, fòra un día de muita xèira pra Manòlo por que tuvèran, él y so padre, (que fían casas), trabayando a rabo'stallar nùa que tían pra poñerye ramo, na Caridá. Así que còndo chegou à casa y ye dixo a muyer. -¡Aí hò! ¿Nun temos bèn a cigua, que che toca ir fer guardia hòi denoite a Monèllos?-, -Xa podía ser siquèra'l domingo, hò; que nun tuvèses tan cansao!- Contestouye'el -¡Me cago na parafusa! ¡Pòs è que m'amòla bèn! ¡Ah nía, y con quèn teño qu'ir!- Pòs nun había que ferye.}} ::::::García García, José. ''El Franco y su concejo'', Mieres del Camín, 1983, p. 321 '''[[Castropol]]''': In Memoriam Victoriano García Paredes'' {{cita|''Y tú es el primeiro que te fuches </br> inda novo y galan inda luitando </br> por a sorte d'os nosos intereses, </br> a República, el ponte, os veyos usos </br> toda a alma d'este gran penedo </br> en que tamos vivindo emporondados </br> tu te fuches y fáltasnos agora </br> como falta un espeyo en que mirarse </br> tías a gracia y aquelas virtudes </br> que dicen que son nosas ¡mal pecado! </br> y sempre me chegabas con un libro, </br> un libro novo que tías que leerme </br> -por que foron os libros teus amores- </br> y leías tan mole, tan seguido, </br> qu'eu votabach'os oyos aló enriba </br> y Maiximo quitaba as antiparras </br> y el mar n'a fonte íbase durmindo </br> escuitando a lectura ¡Quen olvida </br> el que todos ouguimos ¡Dende agora </br> xa formas grupo c'os homes gloriosos </br> de Castropol: gloriosos como'l río, </br> com'os loureiros da nosa ribada.}} ::::::Pedro Penzol, ''El Aldeano'', 1933 '''[[Bual]]''': Sonetu en memoria de Xovellanos {{cita|Vusté era un gran señor, eu era un probé;</br> Vusté era un sabio; eu era un ignorante;</br> Eu era un ananín, vusté un xigante;</br> Pedrafina vusté, e eu un adobe. </br> ¡Dios axuntounos!... E se a min me move</br> A Piedá pra ir de Xove hasta Llevante,</br> A traición e a inxusticia, malandante, </br> Tráenlo a vusté dende Llevante a Xove. </br> Sirve a España leal, e al soberano </br> Y páganye en traiciois os tramposos: </br> Sírvolo eu a vusté... E chámame ermao </br> Se ye erguen ua estauta, xenerosos </br> Mañá en Xixón, suprique a sous paisanos </br> ¡Que fagan a pilastra cos meus ôsos..!}} ::::::Bernardo Acevedo y Huelves, Bual, 1874 == El cartulariu de Vilanova d'Ozcos == [[Imaxe: Monasterio de Santa María de Villanueva de Oscos (2796374867).jpg|left|thumb|270px|Ábside del Monesteriu de Santa María de Vilanova d'Ozcos]] Ún de los aspeutos más relevantes del eonaviegu ye l'estudiu filolóxicu de la evolución d'esta llingua a traviés del esame de los testos medievales documentaos nel [[Monesteriu de Santa María de Villanueva de Ozcos]]. Sobro'l esame, úfrenos datos mui relevantes pal conocimientu de la formación de les primitives [[llingües romances]] n'[[Asturies]]. De la importancia que tien esti cartulariu pal conocimientu de la formación de la llingua romance n'Asturies danos cuenta'l fechu que, dacuando, en [[1865]], Aurelianu Fernández-Guerra amuesa nel discursu sobro'l Fueru de Avilés les cincuenta primeres escritures en llingua romance documentaes n'Asturies veintiseyes de les mesmes pertenecen al [[Monesteriu de Ozcos]] y el restu a otros cartularios y fondos documentales asturianos. Magar la so importancia, fai falta entá un estudiu sistemáticu d'esti cartulariu. El primer qu'espubliza dalgunos testos del cartulariu ye'l referíu Aurelianu Fernández-Guerra nel citáu «Discurso sobre el Fuero de Avilés» mas ha d'esperase hasta que nel añu 1954 se faiga la primer edición sistemática de los primeros testos del cartulariu, por mor de la publicación del artículu nel RIDEA {{Enllaz rotu|1=«El convento benedictino de Villanueva de Ozcos» BIDEA nº 22, 1954 |2=http://tematico.asturias.es/cultura/ridea/ConsultaBoletines/PDFs/096-13.PDF |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} por Marcos G. Martínez, edicíón bastante deficiente en tolos sentíos, que ye meyorada pola realizada en [[1981]] por Pedro Floriano Llorente en RIDEA, ({{Enllaz rotu|1=Vid. Floriano Llorente P. «Coleición dipolomática de Villanueva de Ozcos 1ª, serie», BIDEA 102, Uvieo 1981, p. 127-190 |2=http://tematico.asturias.es/cultura/ridea/ConsultaBoletines/PDFs/102-06.PDF |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}). Esta edición ameyorada tanto pol procuru de la edición como poles referencies toponímiques y personales atropa hasta l'añu 1200. En 1994 la revista Britonia, retoma l'interés pola cuestión y vien a editar la segunda serie de la coleición diplomática del cartulariu, realizada pol propiu Pedro Floriano Llorente, edición que sicasí nun respuende a les espectatives de los editores por llegar namái hasta l'añu 1250 nun escaeciendo miga de testos en romance, polo qu'en [[1998]] vien a espublizase tamién una segunda versión munchu más minoritaria y completa que llega hasta l'añu [[1300]], y que s'espublizará tamién por Britonia, («Coleición Diplomática del Monasterio de Villanueva de Ozcos 2ª serie», Britonia 2 Ovieu 1998) d'abondo más interés pa la cuestión estudiada. Esta edición ye comienzu pa la publicación d'otres setenta escritures por Alvárez Castrillón, na obra: ''Los Ozcos en los siglos X-XIII, un modelu de organización social del espacio en la Asturias medieval'', (Uviéu 2001), resiéntese esta edición namái del fechu que la so intención nun ye tantu el estudiu filolóxicu de la llingua como'l de la organización social de la Asturies medieval, más reflexada como la llingua eonaviega caltiénse fiel a los sos oríxenes y estraña a la evolución del restu de la diplomática asturiana (munchu más conservadora) fasta'l caberu del sieglu XVI. De ultimes, nel añu 2011, Alvárez Castrillón tien espublizau en Ridea, la edición más completa del cartulariu hasta la fecha, "Coleición Diplomática del Monasterio de Santa María de Villanueva de Oscos (1139-1300)", llibru de llargu esperáu, que vien a dar muncha lluz sobro l'orixe desta llingua. Al mirar pa los documentos antiguos del monesteriu de [[Vilanova d'Ozcos]] dende finales del [[sieglu XII]] fasta'l entamu del [[sieglu XIV]], ponse de manifiestu una identidá asoluta d'esta llingua col romance galaico-portugues daquel tiempu, fasta'l estremu que Frías Conde renuncia al so estudiu por tener tal el paecíu col restu del dominiu gallego-portugués que nun da p'acolumbrar los rasgos d'identidá de la llingua gallegoasturiana. Nesta dómina d'entamu únicamente se tien documentaos los trasllaos de copies d'escritures llatines antigües inintelixibles yá pal pueblu llanu, v. AHN sec. cleru, carp. 1617, núm. 2, AHN Sec. cleru carp. 1621 nº 15, etc. y nun será sinón a mediaos del [[sieglu XIII]] cuando s'asoleyen los primeros documentos orixinales escritos en llingua romance fechos na llingua galaico-portuguesa. El cartulariu d'Ozcos ye un monumentu histórico esencial pal entendimientu de la evolución de la llingua romance medieval, más tal aportación zárrase cola llegada de la Congregación de Castiella en 1.511 al monesteriu que fina una etapa y entama otra de gran crecimientu económicu y social del monesteriu al rodiu de la industria del fierro, pero qu'amatagará'l camín documental d'esta llingua fasta'l so resurdir al finar el [[sieglu XIX]]-.- == Lliteratura en gallegoasturianu == [[Ficheru:Castropol Newspaper Cover.jpg|thumb|350px|El periódicu 'Castropol' foi'l primeru n'espublizar de contino testos en gallegoasturianu]] El primer autor conocíu en gallegoasturianu quiciabes seya [[w:gl:Fernan Soares de Quinhones|Fernan Soares de Quiñones o Quinhões de los cancioneiros]], trovador del postrer terciu del [[sieglu XIII]], autor de cuatro [[cantigues|cantigues de escarniu]] y una [[sátira]] moral. Nuna de les cantigues cuenta en trés estrofes na [[gallego-portugués|llingua gallego-portuguésa]] del Eo-Navia les “costumes” y “feituras” del “cavalón”, nel que cuenten les andancies d'ún que moraba en Sevilla, y que viniera d'Os Ozcos nes [[Asturies|Esturas]] na llinde con [[Galicia]]. Estes estrofes incluinse nuna cántiga que s'alcuentra dientro de la temática de escarniu y maldecir magar cola suplantación de personalidá propia de les cantigues d'amigu.<ref>Vicenç Beltrán atopa en dos documentos de la coleción del Monesteriu lleonés de Carrizu les más de les referencies autobiográfiques d'un homónimu caballeru segundón atrapáu en deldes, obligáu a lo llargo de más de diez años allargar el so patrimoniu, quien bien pudiere tratase del trovador [[Fernán Suarez de Quinhones]], magar que'l patrimoniu qu'esfarrapa paez más bien el de la so muyer María Gulhelmez como resulta de los propios documentos citaos pol propiu Beltrán. Nótese como'l nome de la so muyer María Guilhélmez fai remembrar la so sátira con don Guilhelm "aquel meu parente, que mora muit'acerca de Leon". Del fechu qu'en dichos documentos se venden heriedos n'Asturies, como n'otros indicios reflexaos nel so llibru "La Corte de Babel", ponse de manifiestu que l'orixe d'esti trovador alcuéntrase ensin dulda nel occidente asturianu. Caltiénse que los Quiñones, una familia que tien orixe nel conceyu de Ḷḷuna tenía diferentes intereses nel occidente asturianu y en particular nel conceyu de Allande na llende colos Ozcos. (Beltran, Vicenç; Tipos y temas trovadorescos XIII. Fernan Soarez de Quinhones; páx. 394 y ss. Beltran, Vicenç; La Corte de Babel. Les problemes de Fernán Soarez de Quiñones; páx. 212 y ss.)</ref> Seya como fuere, paez que la referencia al caballeru d'Os Ozcos presenta clares referencies alegóriques respetu la procedencia del personaxe que bien pudiera tar reforzada pol tipu de fala emplegada na cantiga.<ref>C. Alvar, ''Apuntes para la edición de las poesías de Fernán Soares do Quinhones,'' Estudios portugueses homenaje L. Stegangno Picchio Lisboa 1991 páxs. 3-14</ref> La llingua escrita, que nesti tiempu nun puede distinguise del conxuntu Gallego-portugués, caltiénse bien firme nel occidente asturianu hasta la llegada de la Congregación de Castiella al Monesteriu d'Ozcos en 1.511, ciarrándo'l ciclu documental d'esta llingua, fasta'l so rexurdimientu no postrero del sieglu XIX. Daquella dase una identificación del eonaviegu col [[gallegu|gallego académico]], como s'albidra n'autores como [[Armando Cotarelo y Valledor|Cotarelo Valledor]] y Antolín Santos Ferraría que se desenvuelven por enteru en [[idioma gallego|gallegu]]. [[Acevedo y Huelves|Bernardu Acevedo y Huelves]] y [[Marcelinu Fernández Fernández]] son los primeros autores que garren conciencia de les peculiaridaes d'esta llingua, al primeru de los cuales atribíse'l primer sonetu nesta llingua, “vusté era un gran señor, Eu era un gran probe”. Daquel tiempu ye Ramón García González, (1870-1938) quien amuesa la influencia del espíritu modernista imperante a principios del [[sieglu XX]]. La so obra más conocía ye un llargu poema que lleva por títulu “El xardín”. Otru poeta reconocíu d'esti tiempu ye Conrado Villar Loza, (Taramundi 1873-Tapia 1962), conozse pola so temática en tornu a la emigración, tema mui recurrente na lliteratura costumista del momentu.<ref>Véase [[Frías Conde]], FJ; «Nos confíns da literatura galega: escritores asturianos en galego»; Revista de lenguas y literaturas catalana, gallega y vasca, nº 5, 1996‑1997 páxs. 223-240.</ref> La llegada de la República trai l'enfotu de popularizar la cultura. Mui importantes son les actividaes de la Biblioteca Popular Circulante, ente les qu'hai que encalcar el ''Teatro Aldeano'' que representaba obres en gallegoasturianu, munches basaes na tradición popular asturiana. Nesti tiempu hai que conseñar tamién les collaboraciones periodístiques d'un grupu de persones, que collaboren asiduramente cola revista l'Aldeanu: Alejandro Sela (1911-1982) baxo l'alcuñu «El tío Pepe», Pedro Penzol. Tres la [[Guerra|Guerra Civil Española]], decái la producción lliteraria en llingua gallegoasturiana, escaeciendo la naturaleza qu'entamaba a apuntase. Alcuéntrase una lliteratura costumista na que s'amiesta'l [[gallegoasturianu]] col [[castellanu]], que cai nes veces más na anecdóta que no lliterario. Na década de los años setenta, gracies al trabayu d'autores como [[Dámaso Alonso]], los autores del occidente asturianu entamen a encalcar la identidá d'esta llingua. D'estos autores cabe encalcar a Manuel García Sánchez, Manolo Galano, autor preocupáu pola cultura popular de la comarca, quien espubliza en 1.994 con Xacinto Díaz López el «Vocabulario d'a Roda», y quien diez años antias qu'espublizara'l llibru «Cuentos Parzamiques». Abonda asiduamente na revista Entrambasauguas, publicando nel añu [[2005]] un revueltu de 20 collaboraciones escrites pa dicha revista nel llibru «Vento d'outono». De recien cabe citar a [[Xose Migue Suárez,|Xosé Miguel Suárez Fernández]], (Mántaras, Tapia, 1965) y Xavier Frías Conde quienes inicien les sos respeutives carreres lliteraries, dende'l estudiu filolóxicu de la llingua, (si bien dende perspeutives bien estremaes). Lo más reseñable de toa esta lliteratura ye la so proyeición a traviés de diverses revistes de la comarca, per aciu de la dificultá que supón la edición de llibros pa un públicu tan reducíu. La revista de más antigüedá ye «A Freita», de la que apaecieron once númberos, trátase d'una revista de calter xeneral que s'entama espublizar en 1.992 dando cabida a artículos de toles clases. Ente los sos collaboradores cítese a [[Benigno Fernández Braña]], [[Xan Castañeira]], [[Xosé Máximo Fernández]], [[Susa Argul Muniz]], [[Xosé Antonio Ron Tejedo]], [[Adela Conde Valledor]], etc. En [[1995]] adxuntase un suplementu lliterariu, cola voluntá de dar difusión a los autores eonaviegos al traviés d'una edición menos formal qu'un llibru. Frente a esta revista de tendencia gallegófila, dende [[1996]] espublízase pola [[Secretaria Llingüística del Navia-Eo]], adscrita al [[Academia de la Lengua Asturiana|ALLA]], la revista Entrambasauguas. Dente estos factores qu'ayuden nestes revistes tán Crisanto Veiguela, ([[Vegadeo 1959]]), [[Alejandro Antúnez Blanco]], ([[Navia]] [[1933]]), [[Teresa López]], ([[Búal]] 1950), [[Xose Carlos Alvárez Blanco]], [[Xavier Vilareyo]] ([[Mieres 1967]]), [[Fredo de Carbexe]], ([[El Franco]] [[1967]), etc.. Nel xéneru dramáticu, como ta indicáu atopemos cierta tradición ente quienes abondan na lliteratura costumista, casu de [[Villar Loza]] y [[Manuel Galano]]. De recién, viense recuperando obres representaes otrera: “Condo el cariño é de verdá” comedia estrenada en Bual en [[1936]] pola Agrupación artística d'Armal y "El tratu" de F.F. Arias estrenada en [[As Figueiras (Castropol)|Figueras]] en [[1926]]. Son escasos los autores en narrativa. Aparte de los artículos costumistes citaos cabe conseñar la escritora de [[San Tiso d'Abres]], [[Aurora García Rivas]] (San Tiso 1948), qu'entama tamién nel xéneru llírico la so carrera, asina "os poemarios" o "o viaxeiro da noite" (2004) y "Trinquilintainas" ([[2007]]), que compaxina cola publicación de cuentinos pa los neños, "Contos, ducia e media d'eles" ([[2007]]) y los llibros infantiles "Cinco contos pra xogar coa música" (2007) y "Rebelión na caixa máxica (2009). De recién tiense espublizáu "As razois d'Anxélica" ([[2010]]), novela que vien teniendo perbona acoyida na crítica. == Ver tamién == * [[Atles llingüísticu ETLEN]] * [[Tierra de Ribadeo]] * [[Comarca del Navia-Eo]] * [[Fastera del Navia-Eo]] * [[Antiguu Conceyu de Castropol]] == Bibliografía == * Fernández Fernández Marcelino, ''El Franco y su concejo'', obra de xuventú del que fuera maestru de Valdepares, d'especial interés el so refraneru, danos datos de gran interés pal conocimientu de la llingua gallegoasturiana del sieglu XIX. Ḷḷuarca 1898. * Acevedo y Huelves y Marcelino Fernández Fernández, ''El vocabulario del Bable de Occidente'', Xunta pa la ampliación de los Estudeos ya investigaciones científiques, Centru de Estudeos Históricos, Madrid, 1932. Ye referencia ñecesaria pal estudeu de les fales gallegoasturianes. * José García García. ''El habla de El Franco'', Institutu Bernaldu de Quirós, Mieres del Camín, [[1983]], ye edición de la so tesis de doutoramientu dirixida por Emilio Alarcos, presentá na Facultá de Filosofía y Lletres de la Universidá de Uviese el 27 d'ochobre de 1979, nella llograse'l grau de sobresalienti con laude. * Celso Muñiz. ''El habla del valledor, estudio descriptivo del gallego-asturiano de Ayande'', Academische Pers., Amsterdam 1978 * Zamora Vicente, ''Los gruos -uit-, -oit-, en gallego moderno. Su repartición geográfica'', Boletín de Filoloxía, XXI, [[1963]]. * [[Lindley Cintra|Luis F. Lindley Cintra]]. [https://web.archive.org/web/20041103043545/http://www.instituto-camoes.pt/cvc/hlp/biblioteca/novaproposta.pdf Nova Proposta de Classificação dos Dialeutos Galego-Portugueses Boletim de Filologia], Lisbúa, Centru de Estudeos Filolóxicos, 1971, p. 16-17. * [[Ramón Menéndez Pidal]]: "El Dialeuto Leonés", ''Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos'', 2-3:130-131, 1906. * {{Enllaz rotu|1=Menéndez García, Ramón: "Algunos límites dialeutales para el occidente de Asturias", IDEA 1951 nº 14 |2=http://tematico.asturias.es/cultura/ridea/ConsultaBoletines/PDFs/014-02.PDF |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }},) * {{Enllaz rotu|1=Rodríguez Castellano, Lorenzo: "Palatización de la L inicial en la zona de habla gallega", 1948, nº 4 |2=http://tematico.asturias.es/cultura/ridea/ConsultaBoletines/PDFs/004-05.PDF |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.ucm.es/BUCM/revistas/fll/0212999x/articulos/RFRM0101120051A.PDF Frías Conde, F.X: "O límites entre el galego e asturleonés en Asturias", Revista de filoloxía románica, nº 18, p. 51 y 72.] * Fernández Vior, J. A.: ''Notas etnolingüísticas del conceyo da Veiga'', Academia de la Llingua Asturiana, Llibrería llingüística, Uvieu, [[1997]]. * Suárez Fernández, X.M.: ''Vocabulario de Mantaras (Tapia), Aportacióis al léxico del galego-asturiano'', Xeira, A Caridá, 1997. * Pérez de Castro, J. L.: "Contribución léxica al gallego-asturiano III". Revista de la Facultad de Filología, Tomo 37-38, 1987‑1988; 221-236. Pérez de Castro fue durante munchos años Direutor del RIDEA, estudeoso de les tradiciones de Castropol y su comarca, cuenta además abonda documentación duna de les biblioteques privaes más importantes de Asturies. * Díaz López, J. y García Sánchez, M.: ''Vocabulario da Roda'', Serviciu de Publicaciones del Principau d'Asturies, Uvieu, 1994 edición que vien meyorá con so 2ª edición en 1996. * Alonso y Fernández de las Redondas, D.: "Narraciones orales en el gallego-asturiano de los Oscos: rellatos, fórmulas curativas y ensalmos de Carmen de Freixe (San Martín de Oscos)". ''Estudios Ofrecidos a Emilio Alarcos Llorach'', Vol. 1, [[1977]]; 31-40 * Alonso y Fernández de las Redondas, D.: ''Engalar, volar: casos de la velarización -n- en el dominio gallego'', * Xoan Babarro González: ''Galego de Asturias'', Fundación Pedro Barrie de la Maza, 2003; ye una tesis de doctoramientu na Universidá de Santiago de Compostela, aducida con referencies bibliográfiques y nuevos datos. * Francisco Fernández Rei: ''Dialeutoloxía da lingua galega'', edicións Xerais, 1990; hai un área asturiana qu'inclúi la llingua falada nesta comarca. * Francisco Fernández Rei y Carme Hermida Gulías: ''A Nosa Fala, bloques e áreas lingüísticas do galego'', editáu pol Instituto da Lingua Galega, 1996. Inclúi etnotestos fonéticos y grabaciones sonores del gallegu faláu en Galicia, asina como nel occidente asturiano. * Francisco Fernández Rei (ed.): ''Lingua e cultura galega de Asturias'' [Actas das 1ºs. Xornadas da Lingua e da Cultura Galega de Asturias : na busca das raíces da Terra Navia-Eo] : homenaxe a Dámaso Alonso / organizadas pola MDGA (Mesa prá Defensa del Galego de Asturias e da Cultura da Comarca). Grandas de Salime, 15-16 decembro 1990; edicións Xerais, 1994. * F.X. Frías Conde, F.X. ''El gallego exterior a las fronteras administrativas''. Edición en CD-ROM. [[Universidá Complutense de Madrid]], 2001. * F.X. Frías Conde: ''A literatura eonaviega contemporánea (notas sobre literatura galega de Asturias)''. MDGA-VTP. Xixón, 2003. * F.X. Frías Conde: "O relativo do continuum entre galego e asturiano en Asturias". en Inaua 5, 2004-05. * F.X. Frías Conde: "O continuum entre galego e asturiano en Asturias, é xustificábel?", in A Freita 15, MDGA : Eilao (Asturias), 10-14. 2000 * [[Lindley Cintra|Luis F. Lindley Cintra]]. [https://web.archive.org/web/20041103043545/http://www.instituto-camoes.pt/cvc/hlp/biblioteca/novaproposta.pdf Nova Proposta de Classificação dos Dialeutos Galego-Portugueses Boletim de Filologia], Lisboa, Centro de Estudos Filológicos, 1971, p. 16-17. * [[Ramón Menéndez Pidal]]: "El Dialeuto Leonés", ''Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos'', 2-3:130-131, 1906. * X.A. Porto Dapena, ''Fonología de la -n- velar gallega'', en homenaxe a García de Diego, RDTP, XXXII, P. 467-477. * J. Neira Martínez, ''El preflijo des, en la lengua gallego-portuguesa'', verba III, 1976, p. 309-318, y comparativamente «Los prefijos -ex, -dis en las hablas leonesas» en actes del XI congresu de filoloxía románica, ''Madrid'' [[1969]]. * VVAA, ''Actas das primeras sesiois d'estudio del occidente'', Castripol, 1 y 2 d'abril de 2005, edita Academia de la Llingua Asturiana, Secretaria Llingüística del Navia-Eo, Uvieu 2006, * VVAA, ''Actas das segundas sesiois d'estudio del occidente'', A Caridá, 8 d'agostu de 2005, edita Academia de la Llingua Asturiana, Secretaria Llingüística del Navia-Eo, Uvieu 2006. * VVAA, Revista de Estudios da tierra Navia-Eo nº 1, edita MDGA, Xineru, Xixón, 1995. * VVAA, Revista de Estudios da tierra Navia-Eo, nº 2, edita MDGA 2ª edición, Xineru, Xixón, 1998. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *[http://www.gallegoasturiano.com/ gallego asturiano.es] *[http://www.romaniaminor.net/gramatiques/gramatica_eonaviega.pdf Resume práutico de gramática eonaviega (sigún el propuestu de Cotarelo Valledor)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080227235229/http://www.romaniaminor.net/gramatiques/gramatica_eonaviega.pdf |date=2008-02-27 }}, de Xavier Frías Conde * http://www.gallegoasturiano.com/ *[http://www.falaviva.net FalaVIVA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130223024913/http://www.falaviva.net/ |date=2013-02-23 }} *[http://www.xabielxeira.e.telefonica.net/index.htm Asociación Cultural Xeira] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929134204/http://www.xabielxeira.e.telefonica.net/index.htm |date=2007-09-29 }} *[http://www.amesa.org Mesa pa la defensa del Gallegu d'Asturies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130504105048/http://amesa.org/ |date=2013-05-04 }} *[http://www.vieiros.com/galegoexterior/frias0.html Averamientu al gallego esterior] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061020021829/http://www.vieiros.com/galegoexterior/frias0.html |date=2006-10-20 }} *[https://archive.today/20130106150455/www.terra.es/personal/cvalledor/biblioteca_virtual_eonaviega.htm Biblioteca virtual eonaviega] *[http://www.vieiros.com/noticia.asp?Ed=23&N=25109 Nota sobro'l coleutivu ABERTAL] *[http://www.vieiros.com/gterra/veredicion.php?Ed=17 Noticies n'eonaviegu sobro'l Navia-Eo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061021101118/http://www.vieiros.com/gterra/veredicion.php?Ed=17 |date=2006-10-21 }} *[http://www.ub.es/filhis/culturele/gargallo.html Percorríu pela diversidá llingüística de les tierres d'España], artículu del maestru José Enrique Gargallo. *[http://www.romaniaminor.net/ianua/Ianua05/ianua05_07.pdf] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dominiu llingüísticu astur]] [[Categoría:fales de tránsitu]] [[Categoría:Gallegoasturianu]] eo4au0awwo716h7x01zr6tvqe28d6z0 0 6682 4379302 4054654 2025-06-25T06:27:52Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379302 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma |nome = '''Senabrés''' |nativu = Variedá del asturllionés |color = {{Ficha d'idioma/colores|Llingües indoeuropees}} |oficial = |países = {{ESP}} |creao por = |zona = [[Imaxe:Bandera de Zamora.svg|22px|border]] [[Senabria]] |falantes = ''Ensin datos'' |familia = [[Llingües indoeuropees]]<br /> &nbsp; [[Familia Indoeuropea - Grupu Itálicu|Itálicu]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Llingües romances|Romance]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Llingües romances ítalo-occidentales|Ítalo-occidental]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Grupu Ítalo-Occidental - Subgrupu Occidental|Subgrupu Occidental]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Grupu Ibero-Romance|Ibero-Romance]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Asturllionés]]<br /> |dialeutos = |escritura = [[Alfabetu llatín|Llatín]] |mapa = Senabrés.jpg |mapa_tamañu = 270px }} El '''senabrés''' ('''''pachuocu'' '''o''' ''machuecu''''' pa los sos falantes) ye un dialeutu del idioma [[Dominiu llingüísticu astur|asturllionés]] que se fala na comarca [[Zamora|zamorana]] de [[Senabria]], anque dellos de los sos trazos llingüísticos penetren en [[Portugal]]. La mayoría de los llingüistes enmarquen al senabrés como una variedá del [[asturianu occidental]]. Por embargu, amuesa una serie de carauterístiques propies y orixinales que lu doten d'una personalidá autónoma dientro d'esti bloque, siendo una fala que venceya les modalidaes de [[Llión]] col [[mirandés]]<ref>''El Sanabrés carauterización del dialeuto” Xavier Frías Conde. 1998</ref>. Anguaño alcuéntrase nun claru retrocesu, al ser los más de los sos falantes persones d'árees rurales y d'edá avanzada. Ello ye que too paez apuntar a una pronta desapaición. == Trazos xenerales == El senabrés presenta los principales rasgos xenerales del asturiano-llionés: * Diptongos qu'entamen nes vocales breves llatines /ŏ/, /ĕ/ : ''tierra'', ''puorta''. [[Xavier Frías Conde|Xavier Frías]] afita que'l diptongu /ue/ ye advenedizu pol influxu del [[llingua castellana|castellanu]], y que ye /uo/ l'autóctonu de Senabria. Dase asina; ''güollu'', ''muolla'', ''cuollu'', ''güoitu'' ‘ocho’, ''güoi''. El diptongu apaez tamién énte /n/: ''entuonces'', ''fuonte'', ''puonte'', ''escuonde''. * Mantenimientu del fonema inicial y intervocálicu /F/ llatín: ''fuou'', ''fame'', ''fumu''. * Palatalización de la inicial /l-/: ''lleite'', ''llume'', ''lluna'', ''lleiña''. * Acabos verbales ''tien'', ''diz'', ''sal'', ''val'', ''quier'', etc. * Encoyimientu del conxuntu secundariu /-m'n-/ a /-m-/: ''fame'', ''llume'', ''nome''. Sicasí dase'l resultáu /–mbr-/ nes pallabres derivaes: ''llumbreira''. * Caltenimientu del grupu interior /-mb-/: ''llamber'', ''llombu''. * Reacción contra hiatos col inxertu de yod epentética: ''trayere'', ''ouyere'', ''cayere'', ''breya'' < brea < ''breda''. * Piesllu del vocalismu final átonu: ''cuontu'', ''perru''. * Cayida secundaria de /d/ nel sufixu llatín –atem: ''ciudá'', ''universidá''. Concuaya tamién col asturianu occidental nos vinientes trazos: * Caltién los diptongos decrecientes /ei/ /ou/. ''poucu'', ''cousa'', ''outru'', ''cantéi'', ''falóu''. * Desconoz el [[neutru de materia]]. * Mesmo que nes faces C y D, inxerta /u/ pol influxu de /w/ na sílaba viniente: ''augua'', ''yeugua'', ''fraugua''. * Mesmo que nes faces C y D amiesta -e paragóxica tres imperativos: ''falade'', ''bebede''. Infinitivos: ''comere'', ''bebere''. Y tres llíquida: ''cárcele'', ''pastore'', ''mullere''. * Mesmo que nes faces C y D, vocaliza'l conxuntu llatín /kt/: ''lleite'', ''ñuoite''. * Mesmo que nes faces C y D, fai /ch-/ nos conxuntos llatinos pl-, kl-, fl-: ''chuvia'', ''chave'', ''chama'' nun siendo nel curixegu de Santa Cruz d'Abranes que fai l'africada alveolar /ts/ ''tsuvia'', ''tsave''<ref>''Toponimia menor del noroeste de la provincia de Zamora: 3. Santa Cruz d'Abranes con notas sobre el machuecu curixegu" en Lletres Asturianes Númberu 79. David García López & Ricardo Boyano Andrés.</ref>. Magar d'ello, xébrase del asturianu occidental no siguiente: * Concasa col [[gallegoasturianu]] nos artículos definíos ''el'', ''a'', ''us'', ''as''. Y nos indefiníos ''un'', ''ua'', ''unos'', ''uas''. * Concasa col gallegoasturianu nel desendolcu de los conxuntos d'oclusives torgaes con llíquida /pl/ y /bl/ > /pr/, /br/: ''ñubre'', ''igrexa'', ''prombu'', ''praza'', Tamién col sufixu –abile: ''probabre'', ''incribre''. * Concasa col [[Mirandés]] nel desenrollu de los conxuntos llatinos -k'l-, -g'l-, -ly- > ll: ''muller'', ''abella'', ''ñavalla'', ''collere''. * Caltién un triple estremamientu en participios y xerundios acordies coles trés conxugaciones: ''cantandu / cantáu'', ''bebendu / bebéu'' (''bebiéu'' en S. Ciprián), ''comindu / comíu''. Ye un trazu únicu en tol dominiu. * Palatalización de /n-/ y /nn/: ''ñuosu'', ''ñuovu'', ''ñuoiti'', ''cabaña'', ''ñabu'', ''ñavidá''. Concuaya col [[cabreirés]] y asturianu centro-oriental. * El diminutivu íguase col sufixu -icu: ''vallicu'', ''caminicu'', ''irmanicu'', ''bonicu''. * Mantién la conxunción ''y''. * Pese a la fechura del sufixu -inum en inu (''caminu'', ''mulinu''), sí palataliza'l conxuntu ino+eiru: ''muliñeiru'', ''diñeiru'', ''camiñeiru''. * Anticipación nos conxuntos -orium/-arium/-oriam/-ariam: ''eiru'', ''lladeira'', ''llameira'', ''cuoiru'', ''salmuoira''. * Palatalización ic > ig > i: ''amíu'' 'amigu', ''barría'' ‘barriga’, ''formía'' ‘formiga’, ''fíadu'' ‘fégadu’, ''fíu'' 'figu'. ==Subdialeutos:== Suelen estremase dos grandes árees. El '''''senabrés nortizu''''' ye'l de mayor estensión y contién una fala na parroquia de San Cibrián con trazos orixinales al que los falantes denomen '''''charru'''''. Al sur allúgase'l '''''curixegu'''''. Les sos isogloses son: * El senabrés nortizu fai l'artículu del complementu indireutu en -le/-les, y namás nel sur dase -lle/-lles. Asina, ''contóu-le'' frente a ''contóu-lle''. * Los conxuntos llatinos /i-/, /gi-/, /ge-/ faense nel norte col fonema /j/ (como en castellanu): ''jañeiru'', ''gelar'', ''jeira'', ''jubu'', ''juñir'', frente al sureñu ''xañeiru'', ''xelar'', ''xubu'', ''xuñir''. * La fala del sur camuda'l conxuntu –cc-, viniente les más de les veces del diminutivu, en ts. Asina dizse ''fontanitsu'' ‘fontanicu’ ''vallitsu'' ‘vallicu’ y ''eitsí'' ‘equí’. * La tercer persona plural del perfectu faise nel norte –onen y –onun nel sur: ''cantonen/cantonun'', ''baillonen/baillonun''. === Modalidá de San Ciprián === Dientro d'esta variedá llingüística hai que señalar la fala de San Ciprián. La so diferencia radica en que ye la única modalidá occidental que poseye los plurales femeninos en -es y los tiempos verbales en -en, como n'[[asturianu]] central, si bien la so pronunciación ye más averada a una /i/. Asina, sería "''couses''" frente a "''cousas"'' y "''es cases"'' frente a "''las casas"''. === Trazos senabreses en Portugal=== Ya na llende con Portugal (Guadramil y Rueidenore) dase una tercer fala, güei mui erosionada, rellacionada enforma col senabrés. Ésta presenta una bayura de traces gallegoportugueses. Les sos carauterístiques mixtes defínenla como una fala de transición ente dambos dominios. * A diferencia del senabrés y del dominiu asturllionés, nun palatiza la /l-/ inicial: ''leite'', ''lume'', ''lua''. Amás reduzse la xeminada llatina /–ll-/: ''cabalu'', ''ela'', ''elos'', ''elas''. * A diferencia del senabrés que fai los posesivos en "''mieu'', ''tou'', ''sou"'', esta fala casa colos galaicos "''mieu'', ''teu'', ''seu"''. * A diferencia del sufixu senabrés -inu/-ina (''caminu'', ''sobrina'', ''mulinu'') danse nel sur les formes ''camiñu'', ''sobriña'', ''touciñu''. * A diferencia de los sufixos senabreses masculinos singulares ''irmanu'', ''chenu'', ''bonu'', y plurales ''irmanos'', ''chenos'', ''corazones'', danse nesta faza les formes singulares ''irmán'', ''chen'', ''bon'', y les plurales ''irmáns'', ''chens'', ''corazóns''. * A diferencia de los sufixos senabreses femeninos singulares ''irmana'', ''chena'', ''bona'', y plurales ''irmanas'', ''chenas'', ''bonas'', danse nesta faza les formes singulares ''irmá'', ''chea'', ''bo'', y les plurales ''irmás'', ''cheas'', ''bos''. * Palatización de los verbos ''poñu'', ''teñu'', ''veñu'', frente a les formes xenerales en Senabria ''tengu'', ''vengu'', ''pongu''. * A diferencia de los indireutos senabreses ''diou-le'' / ''diou-lle'', rexístraxe'l galaicu ''o diou''. * Non palatalización de /n-/ nin /nn/: ''nuosu'', ''nuovu'', ''nuoite'', ''cabana''. * Ráramente y contra'l criteru de Senabria, desendolcu de los conxuntos llatinos -k'l-, -g'l-, -ly- > y: ''muyer'', ''abeya'', ''coyere''. == Exemplos comparativos == '''Senabrés nortizu''' Vengu achegare'l tou caballu p'abaixu das llameiras. Eillí junta'l carballicu da igrexa taban juñidas as tuas irmanas comendu coñus tous sobrinus, y trujónenme ua cuonca de lleite con ñatas. Faléi con eillas y a us fillicus cuntéi-les el cuontu da lloba y us uoitu cabriticus. Lluogu continuéi'l mieu caminu. '''Senabrés nortizu. Faliella charra''' Vengu atsegare'l tou caballu p'abaixu des llameires. Eillí junta'l carballicu da igrexa taben juñídes es túes irmanes comendu coñus tues sobrinus, y trujónenme ua cuonca de lleite con ñates. Faléi con eilles y a us fillicus cuntéi-les el cuontu da lloba y us uoitu cabriticus. Lluogu continuéi'l mieu caminu. '''Senabrés del sur. Curixegu''' Vengu achegare'l tou caballu p'abaixu das llameiras. Eillí xunta’l carballitsu da igrexa taban xuñidas as tuas irmanas comendu coñus tous sobrinus, y truxónunme ua cuonca de lleite con ñatas. Faléi con eillas y a us fillitsus cuntéi-lles el cuontu da lloba y us uoitu cabrititsus. Lluogu continuéi'l mieu caminu. '''Senabrés de Portugal''' Veñu achegare'l teu cabalu p'abaixu das lameiras. Eilí xunta’l carbayicu da igrexa, taban xunidas as tuas irmás comendu conos teus sobriños, y truxónonme ua cuonca de leite con natas. Faléi con eilas y a us fiyicos cuntéi-lles el cuontu da loba y us uoitu cabriticos. Luogu continuéi'l mieu camiñu. == Referencies == {{llistaref}} [http://www.furmientu.org/01Documentos/SenabresJLajo.htm Estensu estudiu del Senabrés] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dominiu llingüísticu astur]] [[categoría:Lleonés]] [[categoría:Provincia de Zamora]] bbhopukly4fp85pi6e0asgghibpc00d 0 12919 4379146 4284698 2025-06-24T12:58:29Z RaveDog 74504 better audio quality 4379146 wikitext text/x-wiki {{otrosusos}} {{llocalidá}} {{Ficha de Patrimoniu de la Humanidá | Nome = [[Conceyu de Bremen]] y [[Estatua de Rolando (Bremen)|Estatua de Rolando]] na [[plaza del mercáu de Bremen]] | Imaxe = Bremen Roland.jpg | Tamañu = 250 | Pie = Estatua de Rolando en Bremen. | País = {{DEU}} | Tipu = <span style="color:#F4A460">'''Cultural'''</span> | Criterios = iii, iv, vi | ID = 1087 | Rexón = [[Patrimoniu de la Humanidá n'Europa y América del Norte|Europa y América del Norte]] | Añu = 2004 | Extensión = | Peligru = | Coordenaes = non }} '''Bremen''' ({{audiu|De-Bremen2.ogg|[ˈbʁeːmən]}}), ciudá nel noroeste d'[[Alemaña]], forma xunto col puertu de [[Bremerhaven]] (60 km al NO) la ''Ciudá Llibre Hanseática de Bremen'' o [[Bremen (estáu)|Estáu de Bremen]], unu de los 16 estaos federaos que formen la República Federal d'Alemaña, del cual ye la capital. La ciudá alluga unos 550.000 habitantes, ente que l'área urbana tien unos 900.000 habitantes. L'área metropolitana Bremen-Oldenburg tien alredor de 2,3 millones d'habitantes. El nome tradicional en castellán ye '''Brema''', pero anguaño ta en desusu. == Historia == {{AP|Historia de Bremen}} [[Ficheru:Bremen-dom.jpg|thumb|left|La Catedral de Bremen.]] '''Cronoloxía''' : [[782]] - Bremen ye mentada per primer vegada nun escritu. : [[787]] - [[Carlomagno]] funda l'obispáu de Bremen, polo que Bremen pasa a ser el centru de la [[Cristianismu|cristianización]] de la Europa septentrional. : [[789]] - Willehad dedica la primera [[Catedral de San Pedro de Bremen|Catedral de Bremen]] al apóstol [[Simón Pedro|Pedro]], que'l so atributu, la llave, convertir nel escudu de Bremen. : 915 - La ciudá ye atacada polos [[maxares]].<ref>[[Thierry Dutour|D<small>UTOUR</small>, T<small>HIERRY</small>]] (2003), ''La ciudá medieval. Oríxenes y trunfu de la Europa urbana''. — Paidós, Buenos Aires, 2005, páx. 83. ISBN 950-12-5043-1</ref> : [[965]] - L'emperador [[Otón I d'Alemaña|Otón I]] da al [[Arzobispu|Arzobispáu]] de Bremen derechos de mercáu. : [[1043]]-[[1072]] - Primer crecedera económica sol arzobispáu de Adalbert. : [[1186]] - L'emperador [[Federico I Barbarroja]] promulga la primer llei de la [[burguesía]]. :[[1260]] - Bremen entra na [[Lliga hanseática]]. :[[1285]] - Bremen dixebrar por primer vegada de la Lliga hanseática por rensíes comerciales coles ciudaes portuaries del [[mar Bálticu]], situación que s'enllarga unos 70 años. :[[1300]] - Empieza la construcción de la muralla. : [[sieglu XIV]] - Bremen algama la independencia del Arzobispáu. :[[1358]] - Bremen vuelve xuntase a la Lliga Hanseática. :[[1404]] - La escultura de piedra [[Estatua_de_Rolando_(Bremen)|Roland]] ye alzada na ''Marktplatz''. :[[1427]] - Bremen ye espulsada nuevamente de la Lliga Hanseática. :[[1500]] - Bremen forma parte del [[Círculu de Baxa Saxonia]]. :[[1533]] - Llevantamientu de los ''104 Homes''. :[[1563]] - Bremen ye espulsada per tercer vegada de la Lliga Hanseática. :[[1619]]-[[1623]] - En Bremen-Vegesack constrúyese'l primer puertu artificial d'Alemaña por constructores holandeses. :[[1646]] - Dempués de la llucha contra los suecos na [[Guerra de los Trenta Años]], convertir en ciudá-reino independiente. :[[1783]] - Entamu del comerciu tresatlánticu direutu colos Estaos Xuníos. :[[1806]] - Tres la disolución del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]], l'alcalde Johann Smidt asegura la independencia de la ''ciudá llibre'' na [[Confederación del Rin]]. :[[1811]] - Ocupación de la ciudá por tropes franceses al mandu de [[Napoleón]]. Integración nel sistema alministrativu francés sol nome de departamentu de ''Bouches-du-Weser''. :[[1814]] - Fin de la ocupación francesa. :[[1815]] - En virtú del [[Congresu de Viena]] recibe'l estatus d'Estáu soberanu, siendo parte, de la mesma, de la [[Confederación Alemana]]. :[[1827]] - Fundación del puertu de [[Bremerhaven]] na desaguada del ríu [[Weser]]. L'asentamientu ye más tarde reclamáu pela ciudá llibre y absorbíu pol Estáu de Bremen. :[[1832]] - Empieza la emigración de más de siete millones de persones al "Nuevu Mundu", que s'enllarga hasta 1960. :[[1849]] - Inauguración del ''Kunsthalle Bremen'' (Pabellón de les Artes). :[[1866]] - Bremen faise miembru de la [[Confederación Alemana del Norte]]. :[[1871]] - Fundación del [[Imperiu alemán]]. Bremen forma parte del Imperiu alemán col títulu constitucional de "Ciudá llibre hanseática", según un asientu nel ''[[Cámara alta (Alemaña)|Bundesrat]]''. :[[1888]] - Incorporación de Bremen a la [[Unión Aduanera Alemana]]. Inauguración del primer puertu llibre alemán. :[[1895]] - Fin de les obres de correición del ríu. :[[1920]] - Construcción del aeropuertu. :[[1928]] - Inauguración del ''Columbuskaje'' en Bremerhaven. El barcu de pasaxeros {{barcu|SS|Bremen|1929|6}} de la [[naviera]] ''[[Norddeutscher Lloyd]]'' recibe la «[[Banda Azul]]» por realizar dende esti puertu la travesía más rápida del Atlánticu. :[[1939]] - El [[1 de payares]] entra a valir el llamáu ''Arrama Verordnung über dean Neuaufbau des Reichs'' (Cuartu decretu pa la reorganización del Imperiu) del [[28 de setiembre]] de los [[Nacionalsocialismu|nacionalsocialistes]]: Separación de la ciudá de Bremerhaven de Bremen y unión d'aquélla col puertu [[prusia]]non de [[Wesermünde]] pa formar la gran ciudá de Wesermünde. Amás incorpórense a Bremen los conceyos de Lesum, Grohn, Schönbeck, Aumund, Blumenthal, Farge, Hemelingen y Mahndorf del ''Distritu Prusia'' (Provincia de Hannover). :[[1945]] - El 25 d'abril ye ocupada polos británicos. La ciudá sufrió mientres la guerra 173 bombardeos ente'l 18 de mayu de 1940 (7 muertos) y el 24 d'abril de 1945 (19 muertos), nel intre de los cualos refundiáronse 890.000 bombes que mataron a 3.562 persones. :[[1945]] - Bremen pasa a ser una Zona d'Ocupación norteamericana (''Amerikanische Exklave'') na zona dada a la ocupación británica. :[[1947]] - El [[1 de xineru]] eslleir la gran ciudá de Wesermünde y Bremen recupera'l puertu tresoceánicu de Bremerhaven. :[[1949]] - Bremen constitúyese como un ''Bundesland'' (estáu federáu formáu pela ciudá de Bremen y la ciudá de Bremerhaven) na República Federal d'Alemaña. :[[1962]] - Nos trabayos d'ampliación del puertu afayar nel Weser los restos relativamente bien calteníos d'una embarcación hanseática del añu 1380, la ''Ubena de Bremen''. :[[2004]] - Son declaraos [[Patrimoniu Cultural de la Humanidá]] pola [[Unesco]] la [[Estatua de Rolando (Bremen)|estatua de Rolando]] y el [[Conceyu de Bremen]].<ref>{{cita web |títulu=Town Hall and Roland on the Marketplace of Bremen|url=http://whc.unesco.org/es/list/1087|editorial=UNESCO Culture Sector |fechaaccesu=11 de xineru de 2013}}</ref> == Xeografía == La ciudá de Bremen llenda polos cuatro puntos cardinales col estáu de [[Baxa Saxonia]]. Tien un llargor máximu de 38 km y un anchu máximu de 16 km. El perímetru de la ciudá ye de 136,5 km. El ríu [[Weser]] crucia la ciudá de sureste a noroeste antes de desaguar 70 km más al occidente nel [[mar del Norte]]. Bremen atopar nel sitiu onde'l ríu enancha antes de desaguar, faciéndose navegable, lo que dio orixe al so importante puertu. == Economía == Anguaño Bremen ye una ciudá industrial que cunta cola presencia d'empreses como [[Daimler-Chrysler]] y unu de los principales símbolos de la industria de la [[Xunión Europea]] (XE) anguaño, [[Airbus Group]]. La metrópolis más cercana ye [[Hamburgu]], 120 km al nordeste de Bremen. Ye una ciudá con importancia rexonal, el so puertu compitió por enforma tiempu en supremacía col puertu de Hamburgu. Anguaño'l puertu fluvial de Bremen ye'l segundu puertu comercial d'Alemaña. == Organización político-alministrativa == La ciudá de Bremen ta estremada en cinco distritos (''Bezirke''), los que de la mesma s'estremen en 23 barrios (''Stadtteile'') y 81 sub-barrios (''Ortsteile''). {| class="toccolours" style="margin:0 auto; backgrond:none;" |+ '''Distritos de Bremen''' | style="padding-right:1em;" | <ol> <li>Mitte</li> <li>Häfen</li> <li>Neustadt</li> <li>Obervieland</li> <li>Huchting</li> <li>Woltmershausen</li> <li>Seehausen</li> <li>Strom</li> <li>Östliche Vorstadt</li> <li>Schwachhausen</li> <li>Vahr</li> <li>Horn-Lehe</li> <li>Borgfeld</li> <li>Oberneuland</li> <li>Osterholz</li> <li>Hemelingen</li> <li>Blockland</li> <li>Findorff</li> <li>Walle</li> <li>Gröpelingen</li> <li>Burglesum</li> <li>Vegesack</li> <li>Blumenthal</li> </ol> | style="background:white; padding:0 1em;" class="toccolours"| [[Imaxe:Distritos de Bremen.png|300px]] | <ol start="18"> </ol> |} == Educación == {| {{tablaguapa}} |- ! !Universidá !Fundación !Acrónimu !Tipu |- |[[Ficheru:Campus der Universität Bremen, von oben, 2007.JPG|150px]] |[[Universidá de Bremen]] |[[1971]] |UB |Pública |- |[[Ficheru:Hochschule der Kuenste Bremen Speicher XI.jpg|150px]] |[[Universidá de les Artes de Bremen]] |[[1873]] |HfK |Pública |- |[[Ficheru:Hochschule Bremen.JPG|150px]] |[[Universidá de Ciencies Aplicaes de Bremen]] |[[1982]] |HB |Pública |- |[[Ficheru:Jacobs University Bremen Campus.JPG|150px]] |[[Universidá Jacobs de Bremen]] |[[2001]] |IUB |Privada |- Nel campus de la [[Universidá de Bremen]], ye posible atopar tamién l'[[Institutu Max Planck de Microbiología Marina]], unu de los centros de la [[Sociedá Max Planck]]. == Tresportes == {| {{tablaguapa}} |- ! !Aeropuertu !Códigu IATA !Códigu OACI |- |[[Ficheru:Flughafen Bremen 1.JPG|150px]] |[[Aeropuertu de Bremen]] |'''BRE''' |'''EDDW''' |} == Deporte == {| {{tablaguapa}} |- !Equipu !Deporte !Competición !Estadiu !Creación |- |[[Werder Bremen]] |[[Ficheru:Football pictogram.svg|20px]] [[Fútbol]] |[[Bundesliga (Alemaña)|Bundesliga]] |[[Weserstadion]] |1899 |} == Ciudaes hermaniaes == Bremen ta hermanada coles siguientes ciudaes: {| {{tablaguapa}} |- valign="top" | * {{bandera|SVK}} '''[[Bratislava]]'''; * {{bandera|NIC}} '''[[Corinto (Nicaragua)]]'''; * {{bandera|CHN}} '''[[Dalian]]'''; * {{bandera|TUR}} '''[[Esmirna]]'''; * {{bandera|MEX}} '''[[Celaya]]'''; | * {{bandera|POL}} '''[[Gdansk]]'''; * {{bandera|ISR}} '''[[Haifa]]'''; * {{bandera|LAT}} '''[[Riga]]'''; * {{bandera|DEU}} '''[[Rostock]]'''; * {{bandera|JAP}} '''[[Yokohama]]'''; * {{bandera|VEN}} '''[[Maracaibo]]'''; |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Bremen}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes d'Alemaña]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con plantía Otros usos a páxines que nun esisten]] bf6grdsh8lmrsztj96xa3wcop3lxl56 0 15568 4379366 4331095 2025-06-25T08:10:40Z YoaR 37624 4379366 wikitext text/x-wiki {{1000}} {{Avisu médicu}} {{ficha xenérica}} L''''aparatu dixestivu''' ye'l conxuntu de [[muérganu (bioloxía)|muérganos]] encargaos del procesu de la [[dixestión]], esto ye, la tresformación de los [[alimentu|alimentos]] de mou que puean ser absorvíos poles célules del organismu. La función que realiza ye la de tresporte (alimentos), secreción (xugos dixestivos), absorción (nutrientes) y excreción per aciu del procesu de defecación. ya formáu por: * El [[tubu dixestivu]]. * Anexos del tubu dixestivu: son una serie de formaciones [[glándula|glandulares]] que se desarrollen alredor del tubu dixestivu y que son indispensables pa la correuta dixestión. Estos órganos son: ** [[glándula salival|Glándules salivales]] ** [[Fégadu]] ** [[Páncreas]] L'aparatu dixestivu tien funciones de dixestión, absorción, secreción y de barrera, amás de ser un [[órganu endocrín]] y parte del [[sistema inmunolóxicu]] del organismu humanu. El procesu de la dixestión ye'l mesmu en tolos [[animal|animales]]: tresformar los [[Glúcidu|glúcidos]], [[Lípidu|lípidos]] y proteínes n'unidaes más cenciellas, gracies a les enzimes dixestives, pa que puedan ser absorbies y tresportaes pela [[sangre]]. == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Fisioloxía]] [[Categoría:Muérganos]] [[Categoría:Aparatos y sistemes]] cdghlkjootdf5wa70qna5dy64a7yhxe 4379367 4379366 2025-06-25T08:10:48Z YoaR 37624 Plantía: {{referencies|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379367 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250625081048}} {{1000}} {{Avisu médicu}} {{ficha xenérica}} L''''aparatu dixestivu''' ye'l conxuntu de [[muérganu (bioloxía)|muérganos]] encargaos del procesu de la [[dixestión]], esto ye, la tresformación de los [[alimentu|alimentos]] de mou que puean ser absorvíos poles célules del organismu. La función que realiza ye la de tresporte (alimentos), secreción (xugos dixestivos), absorción (nutrientes) y excreción per aciu del procesu de defecación. ya formáu por: * El [[tubu dixestivu]]. * Anexos del tubu dixestivu: son una serie de formaciones [[glándula|glandulares]] que se desarrollen alredor del tubu dixestivu y que son indispensables pa la correuta dixestión. Estos órganos son: ** [[glándula salival|Glándules salivales]] ** [[Fégadu]] ** [[Páncreas]] L'aparatu dixestivu tien funciones de dixestión, absorción, secreción y de barrera, amás de ser un [[órganu endocrín]] y parte del [[sistema inmunolóxicu]] del organismu humanu. El procesu de la dixestión ye'l mesmu en tolos [[animal|animales]]: tresformar los [[Glúcidu|glúcidos]], [[Lípidu|lípidos]] y proteínes n'unidaes más cenciellas, gracies a les enzimes dixestives, pa que puedan ser absorbies y tresportaes pela [[sangre]]. == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Fisioloxía]] [[Categoría:Muérganos]] [[Categoría:Aparatos y sistemes]] bku5xc0svna2b85mihc0vfgzmhyv3h1 4379368 4379367 2025-06-25T08:10:54Z YoaR 37624 4379368 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250625081048}} {{1000}} {{Avisu médicu}} {{ficha xenérica}} L''''aparatu dixestivu''' ye'l conxuntu de [[muérganu (bioloxía)|muérganos]] encargaos del procesu de la [[dixestión]], esto ye, la tresformación de los [[alimentu|alimentos]] de mou que puean ser absorvíos poles célules del organismu. La función que realiza ye la de tresporte (alimentos), secreción (xugos dixestivos), absorción (nutrientes) y excreción per aciu del procesu de defecación. ya formáu por: * El [[tubu dixestivu]]. * Anexos del tubu dixestivu: son una serie de formaciones [[glándula|glandulares]] que se desarrollen alredor del tubu dixestivu y que son indispensables pa la correuta dixestión. Estos órganos son: ** [[glándula salival|Glándules salivales]] ** [[Fégadu]] ** [[Páncreas]] L'aparatu dixestivu tien funciones de dixestión, absorción, secreción y de barrera, amás de ser un [[órganu endocrín]] y parte del [[sistema inmunolóxicu]] del organismu humanu. El procesu de la dixestión ye'l mesmu en tolos [[animal|animales]]: tresformar los [[Glúcidu|glúcidos]], [[Lípidu|lípidos]] y proteínes n'unidaes más cenciellas, gracies a les enzimes dixestives, pa que puedan ser absorbies y tresportaes pela [[sangre]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Fisioloxía]] [[Categoría:Muérganos]] [[Categoría:Aparatos y sistemes]] hztaa5qnrku4dratdtvrl5hvimdai9b 0 16378 4379364 2807414 2025-06-25T08:09:43Z YoaR 37624 4379364 wikitext text/x-wiki {{rexón}} '''Jurm''' ye un distritu de la provincia de [[Badakhshan]], [[Afganistán]]. Ye una de les fasteres menos poblaes de la provincia, con una población aproximao de 3.000 persones. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{entamu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Xeografía d'Afganistán]] c9ngujfwb2c5lmjcgu9iebbisps0ow1 4379365 4379364 2025-06-25T08:10:00Z YoaR 37624 Plantía: {{referencies|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379365 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250625081000}} {{rexón}} '''Jurm''' ye un distritu de la provincia de [[Badakhshan]], [[Afganistán]]. Ye una de les fasteres menos poblaes de la provincia, con una población aproximao de 3.000 persones. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{entamu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Xeografía d'Afganistán]] d19q51yhlcerh0mhgj4n5q8002nw0wt 0 16445 4379363 4378551 2025-06-25T08:09:13Z YoaR 37624 4379363 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250621212825}} {{llocalidá}} '''Sholgara''' ye un distritu d'[[Afganistán]], asitiáu na provincia de [[provincia de Balkh|Balkh]]. Tien con una población de {{persones}}. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{entamu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes d'Afganistán]] ocodpfwexsgttglphzi7vc85i3cbxpo 0 18458 4379301 4198662 2025-06-25T06:27:04Z Sahaquiel9102 9918 enllaces internos 4379301 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20240613105315}} L''''asturianu estándar''' (que convién nun tracamundiar con ''asturianu normativu'') ye una variante o rexistru del asturianu que s'encamienta emplegar nes estayes comunicatives, nos medios de comunicación, en delles etapes del enseñu (nel enseñu secundariu sobremanera), na retulación y naquelles situaciones comunicatives estandarizaes y que requieren d'unes formes d'espresión comunes, como por exemplu l'[[Asturianu Xurídicu (rexistru)|Asturianu Xurídicu]], [[l'Asturianu comunicativu (rexistru)|L'Asturianu comunicativu]] o, ensin dir más alló, l'[[asturianu]] que s'emplega davezu na [[Wikipedia n'asturianu]]. == Orixe del asturianu estándar == '''L'Asturianu estándar''' esistió tola vida, y foi la variedá d'asturianu na que se mandaben los asturfalantes ente una y otra zona. Asina, podemos falar d'[[Asturianu estándar]] nes cartes que [[Xovellanos]] se mandaba colos sos amigos asturianos, nel [[asturianu notarial medieval]] emplegáu nel [[medievu]] o, más recientemente, l'[[Asturianu estándar|estándar]] que configuró y fixó l'[[Academia de la Llingua Asturiana]]. Esti estándar, tome como base el [[Asturianu central|dialeutu central]] del asturianu (Como por exemplu los plurales n'-es, el [[neutru de materia]]...) amestándo-y dellos elementos del asturianu occidental y del oriental (Eliminación de la metafonía y preferencia de "Esti" pol "Isti" propiu del central). '''L'asturianu estándar''', foi más o menos criticáu dende los sos entamos, magar que la critica fore aselando a midida que'l rexistru estándar diba consolidándose adulces ente la población. Sicasí, estes primeres crítiques, que teníen como autores a los [[Amigos de los Bables]] y organizaciones similares, sitúense nuna dómina (los años 80) na qu'a más del estándar ye frecuente l'emplegu d'[[Hiperasturianu (rexistru)|hiperasturianismos]]. == Situación del asturianu estándar == Anguaño, paez que l'asturianu estándar consolidóse d'un mou abondo nidiu na sociedá. Toles publicaciones dixitales, tola prensa escrita en papel, los más de los programes de televisión y la inmensa mayoría de la lliteratura (lo mesmo qu'esta [[Wikipedia]]) escríbense nesta variedá del idioma que va consolidándose pal ámbitu pal que foi diseñada: Les comunicaciones d'ámbitos formales y non familiares, ámbitu esti últimu onde perviven les [[variantes del asturianu]]. == Asturianu normativu y asturianu estándar == Ello ye que l'[[Academia de la Llingua Asturiana]] establez cuatro normatives estremaes: Una pa cadún de los tres dialeutos del asturianu [[Asturianu oriental|oriental]], [[Asturianu occidental|occidental]] y [[Asturianu central|central]] y otra más pal asturianu estándar yá mentáu nesti artículu. Siendo toes elles igualmente válides y correutes, magar que seya l'asturianu estándar l'afayadiza pa les situaciones comunicacionales a les que se fai referencia nel presente artículu. == Ver tamién == *[[Asturianu Normativu]] *[[Asturianu cultu (rexistru)]] *[[Asturianu popular (rexistru)|Asturianu popular]] *[[Amestáu (rexistru)|Amestáu]] *[[Asturianu de clase baxa (rexistru)|Asturianu de clase baxa]] *[[Hiperasturianu (rexistru)|Hiperasturianu]] == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Sociollingüística]] [[Categoría:Rexistros del asturianu]] 9qel6sqvhxlwpebsax0q4xvhm3swdub 0 18462 4379296 4312384 2025-06-25T06:21:52Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379296 wikitext text/x-wiki {{Referencies}} Col nome d''''asturianu normativu''' conozse a tou aquel escritu fechu nún de los cuatro rexistros de calter normativu: La variedá oriental, la occidental, la central y l'[[Asturianu estándar (rexistru)|asturianu estándar]]. L'[[Academia de la Llingua Asturiana]] esmolecida poles estremaes variedaes de la llingua, y col enfotu de que se caltuvieren y siguieren amosando la so bayura terminolóxica y fonética, decidió afitar la diferencia de lo qu'asocede con otres llingües; una normativa pa cadún de los dialeutos del asturianu [[asturianu oriental|oriental]], [[asturianu occidental|occidental]] y [[asturianu central|central]] amás de la normativa pal [[modelu estándar de llingua]] Poro, escribir asturianu normativu, nun ye necesariamente facelo nel estándar, sinón que ye, únicamente, facelo acordies coles regles gramaticales y gráfiques de caduna de les variantes. ==Rexistros normativos== Norma, namái qu'hai una, pero ye flexible ya inclúi los estremaos dialeutos. ===Rexistru d'asturianu central=== La normativa reconoz la metafonía, como principal rasgu del asturianu central y almite formes que seríen incorreutes nun [[asturianu estándar]], como por exemplu ''ris'' por ''res'' o ''aforquéu'' por ''aforcáu''. Tamién reconoz cambeos en dellos determinantes como ''Isti'' por ''Esti''. Polo demás, nun suel haber muncha diferencia ente l'asturianu central y l'estándar, ya qu'esti últimu garra'l central como base. ===Rexistru d'asturianu oriental=== Gráficamente la so particularidá reconocida, ye l'emplegu de la ''"ḥ"'' pa pallabres como ''ḥornu'' (fornu) o ''ḥoguera'' (foguera). Amás destaca l'emplegu de los pronomes personales qu'estremen dativu y acusativu: ''Diome'' y ''diomi'' envede l'únicu del estándar ''diome'' y, dacuando, la desapaición del xéneru neutru. ===Rexistru d'asturianu occidental=== Gráficamente reconozse la ''"ḷḷ"'' y el so emplegu en pallabres que nel rexistru estándar nun taríen almitíes como ''ḷḷeite'' por ''lleche''. Amás, reconócense y respétense les diptongaciones decrecientes ''"ei"'' y ''"ou"'' en pallabres como ''marchóu'' o ''ferreiru'' por ''ferreru''. Amás del grupu it pa dellos casos que los otros rexistros del asturianu (incluyíu l'estándar) empleguen la ''ch'', como ''nueite'' (por nueche). Respétase y reconozse tamién l'emplegu de los femeninos finaos n'-as asina como la desapaición del [[neutru de materia]] fináu n'-o propiu del estándar y del central. ===Rexistru d'asturianu estándar=== L'estándar, pola so condición de talu, ye normativu dafechu. Pa más información sobro él mirar esti artículu sobro l'[[Asturianu estándar (rexistru)|asturianu estándar]] ==Ver tamién== *[[Asturianu estándar (rexistru)|Asturianu estándar]] *[[Asturianu cultu (rexistru)|Asturianu cultu]] *[[Asturianu popular (rexistru)|Asturianu popular]] *[[Amestáu (rexistru)|Amestáu]] *[[Asturianu de clase baxa (rexistru)|Asturianu de clase baxa]] *[[Hiperasturianu (rexistru)|Hiperasturianu]] *[[Lliteratura n'asturianu occidental]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://alladixital.org Academia de la Llingua Asturiana, páxina fecha acordies col estándar] [[Categoría:Sociollingüística]] [[Categoría:Rexistros del asturianu]] 0ha1v79aqdbqn5xgcaudyl761fl6j0p 0 25000 4379239 4282769 2025-06-24T18:33:13Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379239 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20240920105417}} {{estandarizar}} {{Comida}} '''Jever''' ye una marca de [[cerveza]] [[Alemaña|alemán]] qu'ellabórase dafechu na ciudá de [[Jever]], nel distritu de les [[Friesland (Distritu)|Friesland]] ([[Baxa Saxonia]]). Esta cerceza prodúcese en Friesland de magar [[1848]]. N'Alemaña tómase a temperamentu, meyor dichu a temperatura del suétano (''Keller'') que rolda ente los 15 y los 18 graos [[Grau Celsius|Celsius]], el sabor d'esta cerveza ye selemente amargoroso. == Historia == Como cervecería de Friesland en [[Jever]] puédese dicir que queyá nel [[1848]] había noticia de la so ellaboración pol cerveceru Diedrich König, y yera daquella una de les munches industries cerveceres de la rexón. Yá dende los entamos König sabía con certía que la so cerveza yera especial. Tres la so muerte en [[1867]] el so fíu mercó la fábrica y la denomó: ''Theodor Fetköter die Brauerei''. D'esti xeitu una pequeña industria familar foitornando d'a poco nuna gran fábrica qu'apotaba haber una producción considerable. La [[Primer Guerra Mundial]] foi pa la cervecería una estada enllena de disgracies ya incomenientes, el fíu de Theodor Fetköter gran conocedor de la producción cervecera de la fábrica foi mandáu al frente y ellí morió. La cervecería tevo qu'afrentar una anovación en [[1922]], y por esta sida llegó ser propiedá d'[[Hamburg]]er Bavaria-St. Pauli-Brauerei, la que güei ye'l grupu [[Dinamarca|danés]] [[Carlsberg]]. La cerveza nesti intre dexó de ser rexonal y yá en [[1934]] yera conocío como „Jever Pilsener“. Tres la [[Segunda Guerra Mundial]] la producción foi mui feble, yá que les cantidaes de gasolina y d'[[Orgu]] yeren mui probetayes. Tres esti mediutiempu provocáu pol periodu de posguerra, l'allugamientu tornó pa meyor en Jever. Nel añu [[1990]] aniciose la producción de la marca de cerveces ''Jever Exportbier''.Nel trescursu de los [[años 1960]] tornóse na [[Cerveza Pilsener|Pils]] más abogoso como "Jever Pilsener", nesti tiempu les ventes medraron abondo. De magar [[1994]] pertenez la cervecería a la empresa de [[Dortmund]] [[Brau & Brunnen]]-Gruppe, que dende entamos de [[2005]] convirtióse en parte del grupu [[Oetker-Gruppe]]. == Pronunciación == El productu Jever, a la escontra de lo que se puede ver nos anuncios de televisón alemanes, nun debe pronunciase [{{IPA|ˈjeːvɐ}}], ensinón [{{IPA|ˈjeːfɐ}}] (suena daqué como como ''yefa'') la difrencia ta na consonante "V" que nes Friesland suel pronunciase como una ''F'' dellos exemplos de pallabres que tienen esti acentu son ciodaes del norte d'[[Alemaña]]: [[Wilhelmshaven]], [[Bremerhaven]], [[Cuxhaven]], etc. == Productos == La cervecería qu'ellabora esta cerveza, tien la producción de: *'''Jever Pilsener''' – [[Cerveza Pilsener|Cerveza al xeitu Pilsen]] con un conteníu [[alcohol|alchólicu]] de 4,9&nbsp;[[Porcentaxe en Volume|%&nbsp;Vol.]]. *'''Jever Fun''' – Pilsner ensin conteníu d'alcohol *'''Jever Light''' – Cerveza sele con poco de conteníu alcohólicu *'''Jever Dark''' – [[Cerveza prieto|dunkle]] Variante de Jever *'''Jever Lime''' – [[Mestura de Cerveza]] con [[Lima]] *'''Jever Maibock''' – [[Bockbier]] con un conteníu de 7,4 %&nbsp;Vol. Y fuera del mundiu de la cerveza ellabora tamién un vinu [[Dixestivu]] ('''Jever Digestif''') con conteníu alcohólicu de 40 %&nbsp;Vol. == Ver tamién == *[[Jever]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.jever.de/ Páxina web Oficial] * [http://www.jever-fan.de/ Fueya de Fans y proyeutu de documentación] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110317175830/http://www.jever-fan.de/ |date=2011-03-17 }} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Cerveces d'Alemaña|J]] tv3wundfy6xdozar12ct7wku7f8tz4o 0 27846 4379370 4186928 2025-06-25T08:14:18Z YoaR 37624 4379370 wikitext text/x-wiki {{edificiu}} La '''Cueva de Sidrón''' ye la [[cueva]] [[Principáu d'Asturies|asturiana]] ([[España]]) más grande de piedra [[caliar]] non carbonífera. Abelluga a cinco especies de [[quirópteru|quirópteros]] y tien dos nueves especies de [[coleópteru|coleópteros]]. Asina mesmo, la cavidá aposia un xacimientu [[prehistoria|prehistóricu]] con delles [[Arte paleolíticu|pintures rupestres]] (dellos dibuxos encarnaos). Ta asitiada nel conceyu de [[Piloña]], cabu la parroquia de [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]]. En [[1994]], espeleólogos xixoneses qu'esploraben una de les galeríes de la cueva atoparen los primeros restos humanos, que resultaren ser de [[Home de Neandertal|neandertales]] d'unos cuarenta mil años d'antigüedá. Atopárese tamién bayura de [[industria llítica|material llíticu]] y oseu. Del analís de los restos de güesos, los [[científicu|científicos]] sofiten que representen a nueve individuos: a dos neños, dos rapazos y a cinco adultos . Hasta güei{{cuándo}}, la cueva de '''Sidrón''', aportare unos 1400 restos óseos, ente [[güesu|güesos]] y [[diente]]s, amás d'industria llítica y andrayos d'animales. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Piloña]] [[Categoría:Cueves d'Asturies]] [[Categoría:Bienes d'interés cultural d'Asturies]] 9dewxqhjrobyzsn4o2k033jzqshh56b 10 33165 4379354 1900245 2025-06-25T07:57:14Z YoaR 37624 4379354 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch:{{delink|{{{1}}}}} <!--Bahamas: de las? - No en categorías --> |Ciudad del Vaticano=de la <!--Comoras: de las? - No en categorías --> |República del Congo=de la República del Congu |República Democrática del Congo=de la República Democrática d'El Congu |Congo=del Congu |Ecuador=del Ecuador |Emiratos Árabes Xuníos=de los Emiratos Árabes Xuníos |India=de la India <!--Maldivas: de las? - No en categorías --> |Islles Marshall=de les Islles Marshall |Islles Salomón=de les Islles Salomón |Líbanu=del Líbanu |Países Baxos=de los Países Baxos |Perú=de Perú |Reinu Xuníu=del Reinu Xuníu |República Centroafricana=de la República Centroafricana |República Checa=de la República Checa |República Dominicana=de la República Dominicana |República Popular China=de la República Popular China <!--Seychelles: de las? - No en categorías --> |Xunión Soviética=de la Xunión Soviética |XRSS=de la XRSS |España=d'{{{1}}} |{{DE|{{{1}}}}}}}</includeonly><noinclude>{{documentación}}</noinclude> g5puyzugk3b0dpssyknfuw9v4hg3hst 2 33891 4379305 4365686 2025-06-25T06:43:06Z Sahaquiel9102 9918 /* Artículos fechos */ [[Neutru de materia]] 4379305 wikitext text/x-wiki *Castellano: Pido perdón si llego a cometer algún error al intentar expresarme en Asturiano, no nací en tierras asturianas, soy de [[Colombia]], pero su causa lingüística ha sabido tocarme el corazón. *Esperanto: Mi pardonpetas se mi misas kiam mi provas esprimi min Asturie, mi ne naskiĝis en Asturiaj teroj, mi estas el Kolombio, sed via lingvistika kauzo atingis mian koron. *Asturianu: Pido perdón si llego a cometer dalgún error al intentar espresame n'Asturianu, nun ñací en tierres asturianes, soi de Colombia, pero la so causa llingüística supo tocame'l mio corazón. {{#Babel:es|en-2|de-1|eo-3|ast-1}} {{Sofitu oficialidá}} {{Userbox_Sporting_Xixón}} == Artículos fechos == {{llista de columnes|5| # [[Santiago de Cali]] # [[Avalanch]] # [[Asociación Deportivo Cali]] # [[Paez]] # [[Xuegos Mundiales]] # [[Polandball]] # [[Kálmán Kalocsay]] # [[William Auld]] # [[Alberto Rionda]] # [[Ho, mia kor']] # [[Unua Libro]] # [[Estadiu Deportivo Cali]] # [[Asgaya]] # [[Caxirola]] # [[Castiella (rexón)]] # [[Incubus]] # [[Angoroj]] # [[Kastelo de Prelongo‎]] # [[Valle del Cauca‎]] # [[TEAM‎]] # [[Akademio de Esperanto]] # [[Asociación Universal d'Esperanto‎]] # [[Organización Mundial de Xovenes Esperantistes]] # [[Kontakto]] # [[Congresu Internacional Xuvenil]] # [[Congresu Universal d'Esperanto]] # [[1421 Esperanto]] # [[Islla Esperanto]] # [[Andres Caicedo]] # [[Proto-Esperanto]] # [[Dómina común]] # [[Gaya mutisiana]] # [[1462 Zamenhof]] # [[Donaudampfschiffahrtselektrizitätenhauptbetriebswerkbauunterbeamtengesellschaft]] # [[Día del Esperanto]] # [[Moresnet]] # [[Federación Española d'Esperanto‎]] # [[Plagiolirion]] # [[Tibor Sekelj]] # [[Xuegos Mundiales de 2013]] # [[Oxetu Zamenhof-Esperanto]] # [[Muséu d'Esperanto de Subirats]] # [[Muzaiko]] # [[Un viciu secretu]] # [[Unión Patriótica (Colombia)]] # [[Wikipedia n'esperantu]] # [[Scientific Linux]] # [[William Ospina]] # [[La infana raso]] # [[Pazo de San Lourenzo de Trasouto]] # [[Ciudá de la Lliteratura]] # [[La tierra y la sombra]] # [[César Augusto Acevedo]] # [[Open Live Writer]] # [[Mireia Boya Busquet]] # [[Ecò dau Bosqueton]] # [[Anhinojo Folk]] # [[Carmen Vera González]] # [[Gonzalo Alonso Sánchez]] # [[Aragón Musical]] # [[Terèsa Pambrun-Lavit]] # [[Los Barruecos]] # [[Diari Català]] # [[Diari de Buja]] # [[Philadelphe de Gerde]] # [[María Amalia Goyri y Goyri]] #[[Montanhes araneses (himnu)]] # [[Nacionalismu aranés]] # [[Reinhard Selten]] # [[Esperantista]] # [[Jorge Camacho Cordón]] # [[Air Asturias]] # [[Pozu Santa Bárbara]] # [[Spanta la Xente]] # [[Rodolfo Martínez]] # [[Primera Antología de Poesía Extremeña]] # [[La zona (serie de televisión)]] # [[Nordahl Grieg]] # [[Santuariu de la Virxe de Guadalupe]] # [[Romería viquinga de Catoira]] # [[Ortografía del estremeñu]] # [[Carbayal de San Xusto]] # [[Antonieta de Bèucaire]] # [[Itxaro Borda]] # [[O arame]] # [[Las Dominicales del Libre Pensamiento]] # [[Festival Canet Rock]] # [[Os Chotos]] #[[Pozu Santa Bárbara]] # [[Gran Colombia de Aviación]] # [[Haraldshaugen]] #[[Sverd i fjell]] #[[Gustavo Petro]] #[[Encyclia parkeri|''Encyclia parkeri'']] #[[Oviedo Express]] #[[Gonzalo Suárez]] #[[Idioma guambianu]] #[[Casa d'Adoración Norte del Cauca]] #[[Templu Baha'í de Chile]] #[[Asturias (F-74)]] #[[Picu del Príncipe d'Asturies]] #[[Asturias de la Paragua]] #[[Suso Moinhos]] #[[Bodil Biørn]] #[[La madre del emigrante]] #[[Katie Bouman]] #[[Castellán vallecaucanu]] #[[Víctor Fernández Coalla]] #[[Llagar]] #[[Cangas (vinu)]] #[[Vinagre de sidra]] #[[Festival de la Sidra]] #[[Cerveza Caleya]] #[[Centru Asturianu de Méxicu]] #[[Ría de Tinamayor]] #[[Tino Fernández]] #[[Dublinés (hestorieta)]] #[[Sidra d'Asturies]] #[[Liu Cixin]] #[[Francia Márquez]] #[[Muséu del Xibión Xigante]] #''[[Coendou vossi]]'' #[[Altar mayor (novela)]] #[[Altar mayor (película)]] #[[Lleón XIV]] #[[Neutru de materia]] }} [[ca:Usuari:Sahaquiel9102]] [[de:Benutzer:Sahaquiel9102]] [[en:User:Sahaquiel9102]] [[eo:Uzanto:Sahaquiel9102]] [[es:Usuario:Sahaquiel9102]] [[eu:Lankide:Sahaquiel9102]] [[fr:Utilisateur:Sahaquiel9102]] [[ia:Usator:Sahaquiel9102]] [[la:Usor:Sahaquiel9102]] [[pt:Usuário:Sahaquiel9102]] [[qu:Ruraq:Sahaquiel9102]] [[simple:User:Sahaquiel9102]] fn9gs8w5qpyubdgqut3revvmkh3a2z1 0 34211 4379395 4378917 2025-06-25T10:06:57Z Omarete 35 4379395 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''San Pedro de la Paz''' ye una ciudá de [[Chile]]. D'acuerdu col INE, la ciudá tenía una población de {{persones|unidá=habitantes}} y tien una superficie de 112,5 km² nel añu [[2002]]. {{llocalidaes hermaniaes}} == Ver tamién == * [[Gran Concepción]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de Chile]] 4c8pnmj517p6fwyzvzrjkl59ouqtf2y 4379396 4379395 2025-06-25T10:09:09Z Omarete 35 4379396 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''San Pedro de la Paz''' ye una ciudá de [[Chile]]. La ciudá tien una población de {{persones|unidá=habitantes}} y una superficie de {{superficie de|{{PAGENAME}}|1}} km². {{llocalidaes hermaniaes}} == Ver tamién == * [[Gran Concepción]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de Chile]] i2wt48v455y4lw65g89kjfovhyil8jb 0 34232 4379397 4378918 2025-06-25T10:10:07Z Omarete 35 4379397 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250623134608}} {{llocalidá}} '''Vitacura''' ye una ciudá de [[Chile]]. La ciudá tien una población de {{persones|unidá=habitantes}} y una superficie de {{superficie de|{{PAGENAME}}|1}} km². {{llocalidaes hermaniaes}} == Ver tamién == * [[Santiago de Chile]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de Chile]] oz9bhmira5h7g91ag5rydmoyizc65wi 0 34233 4379398 4378919 2025-06-25T10:11:38Z Omarete 35 4379398 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250623134610}} {{llocalidá}} '''Las Condes''' ye una ciudá de [[Chile]]. La ciudá tien una población de {{persones|unidá=habitantes}} y una superficie de {{superficie de|{{PAGENAME}}|1}} km². {{llocalidaes hermaniaes}} == Ver tamién == * [[Santiago de Chile]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de Chile]] bvim9j7s9zrlou6ewvi0vvepubcu3yt 0 34235 4379399 4378931 2025-06-25T10:11:50Z Omarete 35 4379399 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250623134615}} {{llocalidá}} '''San Fabián''' ye una ciudá y comuña de [[Chile]]. La ciudá tien una población de {{persones|unidá=habitantes}} y una superficie de {{superficie de|{{PAGENAME}}|1}} km². {{llocalidaes hermaniaes}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de Chile]] 0jrypoc17z3jf2mwcmskklww3jbqldm 0 34429 4379295 4372585 2025-06-25T06:20:55Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379295 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Alfredo Ignacio Álvarez Menéndez''' {{nym}} ye profesor titular del área de Llingua Española na [[Universidá d'Uviéu]] y imparte delles asignatures rellacionaes cola formación de profesores pa la enseñanza d'español como llingua estranxera. Foi direutor xeneral de Política Llingüística del [[Gobiernu del Principáu d'Asturies]] presidíu por [[Francisco Álvarez-Cascos]]. Amás, punxo clase d'[[asturianu]] nel Títulu d'Especialista en [[Filoloxía Asturiana]] nes primeres ediciones del títulu propiu. Tamién como docente, tuvo involucráu en Cursos de Doctoráu d'Asturianu impartiendo ún sobre'l [[Neutru de materia|Neutru de Materia]] que se dio va pocos años. == Obra == Alfredo I. Álvarez Menéndez que pasó a ocupar el cargu que desempeñara n’anterior llexislatura [[Consuelo Vega]], tien publicaos dellos trabayos y estudios en torno a la llingua asturiana. Nel cursu 1981-82 publicó n’[[Archivum]], revista de la [[Facultá de Filoloxía]] de la Universidá d'Uviéu, l'artículu «Y por YOS: un caso de neutralización morfológica en asturiano», anque va ser na década de los noventa cuando atopemos la mayor producción d'estudios asturianísticos per parte del profesor. Foi ún de los supervisiones llingüísticos, en representación de la Universidá, de [[Propostas de normas ortográficas del galego-asturiano]], normes qu'inda tán vixentes. En 1997 publica, xunto a la tamién profesora universitaria [[Virginia Gil Amate]], "Teatro de la emigración asturiana en Cuba. Aproximación lingüística y literaria a la Biblioteca «Francisco de Paula Coronado»". Nesi mesmu añu ye coautor con Fernando Cuetos y José Ramón Alameda del [[Diccionariu de frecuencies léxiques del asturianu]] publicáu pola [[Academia de la Llingua Asturiana]]. Del productivu añu 1997 tamién ye la coautoría y edición del llibru [[El asturianu en el teatro de Perfecto Fernández Usarrote: comentario lingüístico]], onde analiza les carauterístiques llingüístiques del autor astur-cubanu. Asinamesmo, collaboró cola Academia de la Llingua Asturiana na redaición de la [[Gramática de la llingua asturiana]] de la que tamién son coautores [[Ramón d'Andrés]], [[Xosé Lluis García Arias]] y [[Ana Cano]]. Del mesmu añu que la Gramática ye l'artículu «Sobre el llamado “neutro de materia” y los sincretismos morfológicos», que forma parte de los estudios ofrecíos a la memoria de [[Cristóbal Rodríguez Alonso]]. Aparte de la so carrera docente y investigadora, Álvarez Menéndez foi subdireutor del departamentu de Filoloxía Española ente los años 1993 y 1998, y direutor del Centru d'Enseñanza d'Español pa Estranxeros de la Universidá d'Uviéu ente 1999 y 2008, periodu nel que tamién foi responsable del Centru Examinador Oficial de los Exámenes DELE del [[Institutu Cervantes]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1958||Alvarez Menendez, Alfredo Ignacio}} [[Categoría:Filólogos y filólogues d'Asturies]] [[Categoría:Escritores d'Asturies]] [[Categoría:Escritores n'asturianu]] [[Categoría:Persones de Xixón]] hzh0qolqhdxp9ng2jtnvno0sserarg2 10 35338 4379169 3263846 2025-06-24T16:12:44Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1822-1825).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1822–1825).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379169 wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|amosar xeodatos</noinclude>}}} | alies = Perú | bandera alies = Flag of Peru.svg | bandera alies-estáu = Flag of Peru (state).svg | bandera alies-guerra = Flag of Peru (war).svg | bandera alies-naval = Naval Jack of Peru.svg | bandera alies-1825 = Flag of Peru (1825–1950).svg | bandera alies-1820 = Flag of Peru (1821-1822).svg | bandera alies-1822a = Flag of Peru (1822).svg | bandera alies-1822b = Flag of Peru (1822–1825).svg | bandera alies-fuerza aérea = Flag of the Peruvian Air Force.svg | enlace alies-naval = Marina de Guerra del Perú | enlace alies-fuerza aérea = Fuerza Aérea del Perú | tamañu = {{{tamañu|}}} | nome = {{{nome|}}} | alt = Bandera del Perú | variante = {{{variante|}}} | altlink = {{{altlink|}}} <noinclude> | var1 = 1820 | var2 = 1822a | var3 = 1822b | var4 = 1825 | var5 = estáu | var6 = guerra | redir1 = PER </noinclude> }}<noinclude> [[Categoría:Wikipedia:Plantíes de xeodatos por estáu|Perú]] [[Categoría:Wikipedia:Plantíes de xeodatos d'América|Perú]] </noinclude> hys9w67n79g9bilkyl7tbwga0qf5e1v 0 38378 4379325 4350500 2025-06-25T07:24:19Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379325 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Seda}} {{otros usos|Seda (dixebra)}} [[Ficheru:Khotan-fabrica-seda-d17.jpg|thumb|right|200px|Fábrica tradicional de seda en [[Khotan]], [[República Popular China]].]] [[Ficheru:Meyers b14 s0826a.jpg|thumb|right|125px|Cuatro de los más importantes viérbenes de seda adomaos, [[Meyers Konversations-Lexikon]] (1885-1892)]] [[Ficheru:Silk Dresses by David Shankbone.jpg|thumb|right|Vistíos de seda.]] La seda ye una fibra natural formada por proteínes. Anque ye producida por dellos grupos d'inseutos, na actualidá namái la seda producida polos bárabos de [[Bombyx mori]] emplegar na fabricación industrial testil. Hubo delles investigaciones en busca d'otros tipos de sedes con distintes propiedaes, que s'estremen a nivel molecular. Polo xeneral les sedes son producíes principalmente polos bárabos d'inseutos primero que éstes completen el so [[metamorfosis]], pero tamién hai casos de sedes producíes por exemplares adultos. La secreción de seda ye especialmente común nos [[artrópodos]] del xéneru [[Hymenoptera]] (abeyes, aviespes y formigues), y dacuando utilízase na construcción de niales. Otros tipos d'artrópodos tamién producen sedasobremanera diversos [[arácnidu|arácnidos]], como les arañes (vease [[Tela d'araña]]). Hai munchos artrópodos que producen seda, ente los que pueden citase: *[[Arañes]]. *[[Bárabu|Bárabos]] de seda. *[[Bárabu|Bárabos]] de [[frigánea|frigánees]]. *[[Embiópteros]]. == Historia == {{AP|Historia de la seda}} Los texíos de seda fueron ellaboraos per primer vegada na antigua [[China]], y dellos nicios apunten a que se fabricaron yá alredor del añu [[Sieglu XXX e.C.|3000 e.C.]], anque hai evidencies más firmes de que la seda usábase más llargamente hacia l'añu [[Sieglu X e.C.|1300 e.C.]] La lleenda diz que yá daquella la Emperatriz de China [[Xi Ling-Shi]] (Hsi-Ling-Shih, Lei-tzu) usaba vistíos de seda. De primeres la seda yera un texíu reservao puramente a los miembros de la familia imperial china, tantu pal so propiu usu como pa ser regaláu. Pero col tiempu, dáu'l so cada vegada mayor usu al traviés de la cultura china acabó estendiéndose la so producción, tanto xeográfica como socialmente, hasta otres zones d'[[Asia]]. La seda convirtióse rápido nun productu de luxu bien apreciáu polos comerciantes, por cuenta del so [[testura]] y [[rellumu]], amás de ser un productu bien accesible y cómodu de tresportar. Ye por ello qu'esti productu llegó a tener una fuerte [[demanda]], convirtiéndose nun elementu básicu del comerciu internacional pre-industrial. Nel añu [[2007]] unos arqueólogos afayaron nuna tumba na provincia de [[Jiangxi]] los restos d'un vistíu, que les sos fibres de seda taben estrechamente texíes y tiñíes, fechada alredor de la dómina de la [[Dinastía Zhou|dinastía Zhou del Este]], con una antigüedá d'unos 2500 años. Anque los historiadores abarrunten que la formación de la industria testil china rellacionada cola seda foi un procesu llargu, saber de la busca de la manera de poder emplegar los texíos de seda per aciu "téuniques complicaes" coles que se trataba'l texíu y tiñir. Tales pruebes concretes y direutes atopáronse primero que s'afayara la escavación de [[Mawangdui]] y otres sedes que daten de la dómina de la [[dinastía Han]] (202 e.C.-220&nbsp;d.&nbsp;C.). La primer prueba del comerciu internacional de la seda foi l'afayu d'una fibra de seda nel pelo d'una [[momia]] exipcia de la 21ª dinastía, alredor del añu 1070 e.C. N'última instancia, el comerciu de la seda algamó llugares tan alloñaos como'l [[Subcontinente Indiu]], [[Oriente Mediu]], [[Europa]] y el norte d'[[África]]. Esti comerciu taba tan estendíu que'l conxuntu de les principales rutes comerciales ente Europa y Asia llegóse-y a conocer como la [[Ruta de la Seda]]. Los emperadores de China esforciar por caltener de callao la conocencia de la [[sericicultura]] pa caltener el monopoliu del so país. Aun así, la sericicultura llegó a Corea alredor del añu 200 e.C., alredor del primer sieglu dempués de Cristu yá llegara a l'antigua [[Khotan]] y per l'añu 300&nbsp;d.&nbsp;C. ela producción de seda taba práuticamente establecíu na [[India]]. === Tailandia === La seda producir en Tailandia nunes condiciones climátiques favorables gracies a dos tipos de viérbenes de seda: los [[Bombycidae]] monteses y los adomaos por aldeanos que la so ocupación principal ye cultivar los campos d'arroz, nes zones central y noroeste del país. Les muyeres tradicionalmente texen la seda en telares de mano, tresmitiendo la tradición a les sos fíes, de cuenta que aquelles que se desempeñen meyor nesi llabor demuestren un signu de maduror col cual consiguen tener mayores y meyores oportunidaes nos sos enllaces matrimoniales. Los texíos de seda tailandés de cutiu presenten complicaos patrones de colores y estilos. La mayoría de les rexones tailandeses tienen les sos propies variedaes de seda. === India === La seda, conocida como ''Pattu'' o ''Reshmi'' nes rexones del sur de la India y como ''Resham'' n'[[hindi]] y n'[[urdú]] (dende'l [[idioma persa|persa]]), tien una amplia historia nesi país y entá anguaño produzse a gran escala. Históricamente la seda venía emplegándose per parte de les clases más altes, ente que l'algodón quedaba acutáu pa les clases baxes. Anguaño la seda ye principalmente usada en [[Bhoodhan Pochampally]], tamién conocida como "La Ciudá de la Seda", [[Kanchipuram]],Dharmavaram, [[Mysore]], nel sur de la India y Banaras nel norte pa manufacturar [[ropa]] y [[sari]]s. La "seda de Murshidabad", famosa dende tiempos antiguos produzse principalmente na ciudá de Malda y el distritu de Murshidabad, nel Oeste de Bengala y en Birbhum, onde entá prodúcense texíos en telares de mano. Otru llugar famosu pola producción de seda ye [[Bhagalpur]]. La seda de Kanchi ye particularmente conocida polos sos diseños clásicos y el so perdurable calidá. La seda ye tradicionalmente texida a mano y tiñida; polo xeneral tamién tien filos de plata texíos na tela. La mayor parte d'esta seda usar pa faer [[sari]]s. Los saris son bastante caros polo xeneral y de colores bien llamativos. Les prendes de vistir ellaboraes con seda formen parte del vestuariu xeneral pa bodes y otres celebraciones na India. Nel estáu nororiental d'Assam, prodúcense tres tipos distintos de seda, llamaes colectivamente seda Assam: Muga, Eri y Pat. Muga, la seda d'oru, y Eri son producíes por viérbene de seda que namái son nativos d'Assam. El patrimoniu de la crianza de la seda y el texíu son bien antiguos y sigue na actualidá sobremanera cola producción de Muga y Pat Riha y Mekhela Chador, los trés pieces saris de seda texida colos motivos tradicionales. Los Saris de Seda de [[Mysore]], son bien conocíos pol so nidiu testura, que perdura munchos años si caltiénense curioso. === Mediterraneu === [[Ficheru:56-aspetti di vita quotidiana,abbigliamento in seta,Taccuino.jpg|thumb|Usos de la seda, [[tacuinum sanitatis]] casanatensis (sieglu XIV)]] Na [[Odisea]] d'[[Homeru]], 19.233, méntase que [[Odiséu]] vistía una camisa "brillosu como la piel d'una cebolla seca" (varia acordies coles traducciones, traducción lliteral equí [3]). Dellos investigadores suxeren que la camisa yera de seda. L'Imperiu Romanu conocía la esistencia de la seda y de fechu comerció con ésta. Mientres el reináu del emperador [[Tiberiu]] aprobáronse les lleis de la suntuosidá, que prohibíen utilizar vistíos de seda, pero amosáronse abondo ineficaces [4]. A pesar de la popularidá de la seda, el secretu de la so ellaboración namái llegó a Europa alredor del añu 550&nbsp;d.&nbsp;C., al traviés del Imperiu Bizantín. Cunta la lleenda que los monxos que trabayaben pal emperador [[Xustinianu I]] consiguieron de contrabando güevos de viérbenes de seda procedente de Constantinopla y despintar con maña en cañes de bambú procedente de China. Mientres s'atopaben na ciudá turca, los monxos repararon el procesu d'ellaboración de la seda de los chinos. Por desgracia, los bizantinos caltuvieron esti secretu, compartíu colos chinos, apurriéndo-yos de fechu el monopoliu de la so producción n'Europa. Tolos texíos que se producíen yeren d'alta calidá ellaboraos por texedores en telares de mano que s'atopaben nel interior del complexu del Palaciu de Constantinopla. La tela producida utilizar na ellaboración de les túniques imperiales y nes rellaciones diplomátiques como regalu a dignatarios estranxeros. El restu vender a precios bien elevaos. === Mundu Islámicu === [[Ficheru:Silkworm Cocoon purchasing in Antioch.jpg|thumb|left|Comerciu de viérbenes de seda en [[Antioquía]]]] Nes enseñances islámiques, los homes musulmanes teníen prohibíu usar la seda. Munchos xuristes relixosos creen que'l razonamientu nel que se basaba esta prohibición moraba n'evitar que les prendes de vistir pa homes pudieren ser consideraes como femenines o estravagantes. [5] A pesar de los mandamientos xudiciales contra la seda pa los homes, la seda caltuvo la so popularidá nel mundu islámicu por cuenta de la posibilidá de suo nes ropes femenines. Los musulmanes introducieron la seda na Península Ibérica tres la so conquista. === Europa Medieval y Moderna === Los comerciantes venecianos comerciaron frecuentemente con seda y ello afaló a los productores a asitiase n'Italia. Nel sieglu XIII la seda italiano yera una importante fonte de comerciu. Dende esi periodu, la seda producida na provincia de [[Como]] foi considerada como la más pervalible del mundu. La riqueza de [[Florencia]] foi en gran midida construyida sobre texíos basaos en [[llana]] y seda, y otres ciudaes como [[Lucca]] tamién s'arriquecieron col so comerciu. La seda italiano yera tan popular n'Europa que Franciscu I de Francia convidó a los productores de seda italianu a Francia pa crear una industria de la seda francés, sobremanera en Lyon. L'éxodu de grandes mases de población (especialmente de [[hugonote]]s) mientres los periodos de disputes relixoses estropió gravemente a la industria francés, provocando'l zarru de munches fábriques, especialmente de distintes industries testiles, incluyíes les de seda, qu'acabaron per treslladar se a otros países. Nel casu d'Inglaterra, Xaime I trató d'establecer una producción de seda n'Inglaterra per aciu la compra y el plantíu de 100000 árboles de [[morera]], dalgunos en terrenes axacentes al Palaciu de [[Hampton Court]], pero éstos resultaron ser d'una especie non apta pa los viérbenes de seda, y l'intentu fracasó. Les empreses britániques tamién establecieron industries de seda en [[Xipre]] en 1928. N'Inglaterra, a mediaos de sieglu 20, la seda producir en Lullingstone Castle en Kent. Los viérbenes de seda fueron criaos y calteníos so la direición de la Señora Zoe Hart Dyke. La producción a escala industrial empezó n'otru llugar más tarde. N'Italia, la Stazione Bacologica Sperimentale foi fundada en [[Padua]] en 1871 y les sos investigaciones dedicar a la sericicultura. A fines del sieglu diecinueve, China, Xapón ya Italia yeren los principales productores de seda. Les ciudaes más importantes na producción de seda d'Italia fueron [[Como]] y [[Meldola]] ([[Forlì]]). Na dómina medieval, yera común que la seda usar pa faer fundes pa los plátanos y otres frutes. La seda yera bastante cara na Europa Medieval, asina que esti texíu solo taba al algame de les clases más pudientes. Comerciantes como l'italianu [[Giovanni Arnolfini]] fixéronse abondo ricos gracies al comerciu de la seda colos países del norte d'Europa. === América del Norte === Xaime I d'Inglaterra introdució'l cultivu de la seda nes colonies americanes en redol al añu 1619, supuestamente pa desanimar el plantíu de [[tabacu]]. Namái los líderes de Kentucky adoptaron el cultivu. Nel añu 1800 un nuevu intentu na industria de la seda empecipiar n'Europa con trabayadores nacíos en [[Paterson]], [[New Jersey]] y la ciudá convertir nun importante centru de producción de seda dientro d'EE.XX., anque les importaciones xaponeses fueron entá más importantes. La Segunda Guerra Mundial atayó'l comerciu de seda de Xapón. Los precios de la seda aumentaron de manera espectacular. EE.XX. y la industria testil empezaron a buscar sustitutos, lo que condució al usu de materiales sintéticos como'l [[nylon]]. Sedes sintétiques tamién fueron fabricaes a partir de lyocell, un tipu de [[celulosa]] fibrosa, y son de cutiu difíciles d'estremar de la seda real (vease l'artículu sobre la [[Tela d'araña]] pa llograr más información sobre seda sintético). == Propiedaes == === Propiedaes físiques === Les fibres de seda tienen una seición tresversal triangular con esquines arrondaes. Esto reflexa la lluz a distintos ángulos, dando a la seda un rellumu natural. Tien una testura nidio y lliso, non resbaliza, a diferencia de les [[fibra sintética|fibres sintétiques]]. El so denier ye de 4,5 g / d cuando ta seca y de 2,8-4,0 g / d cuando ta moyada. La seda ye una de les fibres naturales más fuertes, pero pierde hasta'l 20% de la so fuercia cuando ta húmeda. Tien una bona capacidá de recuperase del mugor, d'alredor d'un 11%. La so elasticidá va dende moderada a probe: si espurrir más allá d'una cierta llende de fuercia, tarda un tiempu en recuperar la so forma previa. Amás ye un texíu que ye sensible a la lluz solar, pudiéndose debilitar la so estructura si espónse enforma al [[Sol]]. Tamién ye especialmente vulnerable a l'acción de los inseutos, como les poliyes si ta puerca. La seda ye una probe conductora de la lletricidá, pudiendo atropar polo tanto cargues estátiques. Una gasa de seda ensin llavar puede encoyer hasta un 8% del total del so tamañu por cuenta de una relaxación de la so macro-estructura. Polo tanto la seda tendría de ser pre-llavada enantes d'ellaborar pieces de ropa o bien llimpiase en secu. La llimpieza en secu puede amenorgar el volume de la gasa hasta un 4%. N'ocasiones, esti amenorgamientu puede ser revertida per aciu l'aplicación d'un nidiu vapor con una rueda de prensa de tela. Práuticamente nun hai encoyimientu o gradual o contraición por cuenta de la estructura del nivel de deformación molecular. === Propiedaes químiques === La fibroína de la seda ta compuesta pola unión de los aminoácidos [[Glicina]], [[Alanina]] y [[Serina]] na estructura GLY-SER-GLY-ALA-GLY y forma [[Beta-llámina]]s. El entrelazamiento de les cadenes d'hidróxenu fórmase mientres la cara de les cadenes alcuéntrase percima y per debaxo del planu de la cadena d'hidróxenu. L'alta proporción de glicina, que ye unu de los aminoácidos de molécula más amenorgada, dexa un empacado firme gracies al cual les fibres fáense fuertes y resistentes al estiramientu. La resistencia a la tensión ye debida a los enllaces covalentes peptídicos. Yá que la proteína toma la forma d'una [[Beta-llámina]], cuando'l texíu espurre la fuercia tresmitir a estos fuertes llazos y de esta manera la fibra nun se ruempe. La seda ye resistente a la mayoría de los ácidos minerales pero ye fácilmente soluble en [[ácidu sulfúricu]]. Vuélvese amarellentada por [[trespiración]]. == Usos == La bona absorción de la seda fai que sía cómodu de llevar ropa ellaborada con ésti texíu en climes templaos y en situaciones d'actividá física. La so baxa conductividá caltién l'aire caliente cerca de la piel mientres el tiempu fríu. De cutiu utilízase pa ellaborar prendes de vistir como camises, bluses, vistíos formales, ropa d'alta cordura, [[negligés]], pijamas, bates, traxes de falta, vistíos llixeros y ropa interior. La elegancia de la seda, el so nidiu llustre y formosa cayida facer perfecta pa delles aplicaciones d'amobláu. Usar pa la [[tapicería]], parés, tratamientos de ventana (si entemecer con otra fibra), alfombres, ropa de cama y tapiceríes murales. La seda tamién s'utiliza pa la fabricación de [[paracaíes]], los [[neumáticu|neumáticos]] de bicicleta, pa enllenar los [[edredón|edredones]] y pa fabricar les bolses de pólvora de l'[[artillería]]. Los primeros chalecos antibales fueron fabricaos con seda na era de la [[pólvora]] hasta aproximao la [[I Guerra Mundial]]. Un procesu de manufactura especial consigue faela afecha como [[sutura]] quirúrxica non absorbible pol organismu. Doctores chinos utilizar pa faer arteries protésicas. El pañu de seda tamién puede utilizase como un material sobre'l qu'escribir. == Producción == El cultivu de la seda denominar [[sericicultura]]. Más de 30 países producen seda, y los más importantes son China (54%), India (14%) y Xapón (11%). {| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" width="100%" {{tablaguapa}} align=left style="clear:left" ! colspan=5|Los Diez Mayores Productores — 2005 |- ! bgcolor="#DDDDFF" width="30%" | País ! bgcolor="#DDDDFF" width="25%" | Producción (Int $1000) ! bgcolor="#DDDDFF" width="10%" | Pie de Nota ! bgcolor="#DDDDFF" width="25%" | Producción (MT) ! bgcolor="#DDDDFF" width="10%" | Pie de Nota |- | {{CHN}} || 978.013 || C || 290.003 || F |- | {{IND}} || 259.679 || C || 77.000 || F |- | {{UZB}} || 57.332 || C || 17.000 || F |- | {{BRA}} || 37.097 || C || 11.000 || F |- | {{IRN}} || 20.235 || C || 6000 || F |- | {{THA}} || 16.862 || C || 5000 || F |- | {{VNM}} || 10.117 || C || 3000 || F |- | {{KOR}} || 5059 || C || 1500 || F |- | {{ROU}} || 3372 || C || 1000 || F |- | {{JPN}} || 2023 || C || 600 || F |- |colspan=5 style="font-size:.7em"|Ensin símbolu = Cifra oficial, F = envaloráu pola FAO, ate, * = Cifra non oficial, C = Cifra calculada;<br /> La producción en Int $1000 foi calculada basada nos precios internacionales del periodu 1999-2001<br /> Fonte: [http://www.fao.org/es/ess/top/commodity.html?lang=en&item=1185&year=2005 Food And Agricultural Organization of United Nations: Economic And Social Department: The Statistical Devision] |} [[Ficheru:Turkeye.Urgüp02.jpg|thumb|Filamentos de seda desenguedeyaos d'un brotu de seda]] === Cultivu === De mano, los viérbenes de seda ponen los sos güevos nun papel especialmente preparáu. Los güevos eclosionen y los guxanos (viérbenes de seda) son alimentaes con fueyes fresques de [[morera]]. Dempués d'unos 35 díes y 4 mudes de piel los guxanos son 10.000 vegaes más pesaes que cuando nacieron y yá son capaces d'empezar a filar un [[brotu]]. Un marcu de caña asítiase sobre la bandexa colos guxanos y caúna empieza a filar un brotu moviendo la so cabeza nun movimientu patrón en forma de 8. Dos glándules producen la seda líquido y fuércenlo a salir al traviés d'unes abertures na cabeza llamaes [[espinerete]]s. La seda líquido ta recubierta con [[sericina]], una goma proteutora soluble n'agua, y que se solidifica en contautu col aire. Mientres los siguientes 2 ó 3 díes el guxanu fai xirar alredor d'un millar de filamentos sobre si mesma y queda dafechu zarrada dientro del brotu. La mayoría de los guxanos son cocíes n'agua ferviendo y retiraes curioso del so brotu y a dalgunes déxase-yos [[metamorfosis|metamorfosiase]] en [[poliya|poliyes]] pa criar asina a la próxima xeneración de guxanos. === Llogru del filo === [[Ficheru:Turkeye.Urgüp03.jpg|thumb|Filamentos de seda dempués del tiñíu]] [[Ficheru:Turkeye.Urgüp04.jpg|thumb|Endolcáu de la seda nuna rueda]] Los brotos afogaos son clasificaos pol tamañu de la fibra, la so calidá y los sos defectos y depués cepillar p'atopar los filamentos. Dellos filamentos axúntense xuntos y se ovillan sobre una rueda ('''endolcáu''', ver la semeya). Cada brotu produz aproximao 1500 [[metru|metros]] de fibra, conocida como fibra de seda en brutu. Dellos filamentos combinar pa formar un filo. Como les fibres combínense y envolubren na bobina pueden ser endolcaes pa calteneles xuntes. A esti procesu llámase-y "espurríu" y la fibra resultante recibe'l nome de "filo espurríu". El tipu de filo y la cantidá de xiru referir al texíu producíu. El tipu de filo endolcáu más finu conozse como "únicu", onde ocho filamentos son endolcaos xuntos. Los filos únicos pueden ser de dos o tres xiros por [[pulgada]] y utilícense pa rellenar los filos nes fábriques de seda. Les Borres de seda (bagazos de seda) producir a partir de les porciones interiores de los brotos. Estos son desgomados (la [[sericina]] ye neutralizada) y filaos igual que como cualesquier otra fibra básica. O tamién puede ser entemecida con otru tipu de fibra básica y ser filada nun filo. La producción de seda montés nun ta controlada. Los brotos fueron recoyíos una vegada que les poliyes salieron d'éstos, polo que suelen quedar estrozaos y la seda recoyida suel ser de peor calidá. La fibra nun puede ser endolcada y tien que ser filada a conciencia. Los tipos de seda selvaxe inclúin la seda Tussah (más común), la Dupioni y finalmente, la Momme. == Derechos animales == Como nel [[procesu]] de llogru de la seda introducen los brotos colos guxanos adientro n'agua ferviendo p'afogales, la [[sericicultura]] foi criticada a empiezos del sieglu XXI por [[activista|activistes]] de los derechos animales, especialmente dende l'apaición de les sedes artificiales. [[Mahatma Gandhi]] tamién foi un críticu de la producción de seda basándose na filosofía [[Ahimsa]]. Ahimsa ye parte de la tri-milenaria filosofía [[Jain]] de la India, "nun estropiar a cualquier criatura viviente". Esto llevó al desenvolvimientu d'una máquina de filáu d'algodón que Gandhi distribuyó pel so país qu'entá puede trate nel Institutu Gandhi. La seda Ahimsa, ellaborada a partir de los brotos d'especies monteses y semi-selvaxes de poliyes de seda, se promueve en delles partes del sur d'India per parte d'aquellos que prefieren nun usar la seda producida per aciu l'afogamientu de los guxanos dientro de los sos brotos. == Referencies == * Good, Irene. 1995. “On the question of silk in pre-Han Eurasia” ''Antiquity'' Vol. 69, Number 266, December 1995, páxs. 959-968 * Hill, John Y. 2004. ''The Peoples of the West from the Weilue'' 魏略 ''by Yu Huan'' 魚豢'': A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265 AD.'' Draft annotated English translation. Appendix Y. [http://depts.washington.edu/silkroad/texts/weilue/weilue.html] * Kuhn, Dieter. 1995. “Silk Weaving in Ancient China: From Geometric Figures to Patterns of Pictorial Likeness.” ''Chinese Science'' 12 (1995): páxs. 77-114. * Liu, Xinru. 1996. ''Silk and Religion: An Exploration of Material Life and the Thought of People, AD 600-1200''. Oxford University Press. * Sung, Ying-Hsing. 1637. ''Chinese Technology in the Seventeenth Century - T'ien-kung K'ai-wu''. Translated and annotated by Y-el to Zen Sun and Shiou-chuan Sun. Pennsylvania State University Press, 1966. Reprint: Dover, 1997. Chap. 2. Clothing materials. * Kadolph, Sara J. Testiles. 10th ed. Upper Saddle River: Pearson Prentice Hall, 2007. 76-81. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.marysecasol.com/scarves_scarf.html Pañuelos de seda] (n'inglés) * [http://www.wormspit.com/ Cría de viérbenes de seda] (n'inglés) * [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/Y/Roman/Texts/secondary/SMIGRA*/Sericum.html Referencia sobre la seda d'escritores romanos y bizantinos] (n'inglés) * [http://www.geospace.co.uk/silk/worldsilk.html Serie de mapes describiendo'l comerciu global de la seda] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071202155627/http://www.geospace.co.uk/silk/worldsilk.html |date=2007-12-02 }} (n'inglés) * {{Enllaz rotu|1=La Producción de Seda Crudo y el so Filáu |2=http://www.jiljilsilks.com/store/pages/Silk-Book.html |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} (n'inglés) * [http://www.gather.com/viewArticle.jsp?articleId=281474977152137 La Historia del Usu de la Seda en Traxes d'Artes Marciales] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071231034911/http://www.gather.com/viewArticle.jsp?articleId=281474977152137 |date=2007-12-31 }} (n'inglés) {{commonscat|Silk}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Texíos]] [[Categoría:Polímeros naturales]] [[Categoría:Sericicultura]] [[Categoría:Inventos chinos]] 10d389l1j4nofnzw3n6u97in21lnbwk 0 41110 4379394 4378894 2025-06-25T10:05:12Z Omarete 35 4379394 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250623134147}} {{banda}} [[file:Bersuit Vergarabat - Quilmes Rock 04 - Ferro.JPG|thumb|right|320px|{{PAGENAME}}]] '''Bersuit Vergarabat''' ye un grupu [[Arxentina|arxentín]] de música rock, tango, cumbia, murga, candombe y rock alternativu. == Miembros == * Juan Carlos Subirá * Carlos E. Martín * Oscar Humberto Righi * Rene Isel "Pepe" Céspedes * Daniel Suárez * Alberto Verenzuela * Germán "Cóndor" Sbarbatti == Discografía == === Albums === * [[1992]] - ''[[Y punto]]'' * [[1993]] - ''[[Asquerosa alegría]]'' * [[1996]] - ''[[Don Leopardo]]'' * [[1998]] - ''[[Libertinaje (album)|Libertinaje]]'' * [[2000]] - ''[[Hijos del culo]]'' * [[2002]] - ''[[De la cabeza con Bersuit Vergarabat]]'' * [[2004]] - ''[[La argentinidad al palo]]'' * [[2005]] - ''[[Testosterona (album)|Testosterona]]'' * [[2007]] - ''[[? (album)|?]]'' * [[2012]] - ''[[La revuelta]]'' * [[2014]] - ''[[El baile interior]]'' * [[2016]] - ''[[La nube rosa]]'' == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces banda}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Grupos de música d'Arxentina]] litnbkmuwh4pshw4at2w8eaaahdhgo9 0 41879 4379292 4377536 2025-06-25T06:19:04Z YoaR 37624 /* Abolicionismu */ 4379292 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:No. 9 Girls Kusakabe Kimbei.jpg|miniaturadeimagen|Prostitutes de [[Yokohama]] mientres la [[Dómina Meiji]]. Fotografía de [[Kusakabe Kimbei]].]] La '''prostitución''' ye la práutica de caltener rellaciones sexuales en cuenta de una compensación económica<ref name="britannica">{{cita web|url=https://www.britannica.com/topic/prostitution||títulu=Prostitution|títulotrad=Prostitución|fechaaccesu=21 de mayu de 2017|apellíu=Jenkins|nome=John Philip|editor=[[Enciclopedia Británica]]|idioma=inglés|cita=Prostitution, the practice of engaging in relatively indiscriminate sexual activity, in general with someone who is not a spouse or a friend, in exchange for immediate payment in money or other valuables. Prostitutes may be female or male or transgender, and prostitution may entail heterosexual or homosexual activity, but historically most prostitutes have been women and most clients men.}}</ref> La prostitución ye exercida mayoritariamente por muyeres (llamaes ''prostitutes'') y neñes ([[prostitución infantil]]), ente que los veceros son mayoritariamente homes.<ref name="britannica"/><ref name="playground-veceros">{{Cita web|url=http://www.playgroundmag.net/noticias/actualidad/Puteru_espanol_0_1525047484.html|títulu=Veceros: el gran tabú de la prostitución|apellíu=Patu|nome=Ignacio|sitiuweb=[[PlayGround]]|fechaaccesu=1 de xunu de 2017|fecha=28 d'abril de 2015|cita=cada añu unes 40 millones de persones vienden el so cuerpu, voluntariamente o non, por dineru. El 80% d'elles son muyeres o neñes. Un 75% tienen solo ente 13 y 25 años. [...] N'España, una Comisión del Congresu de los Diputaos de 2007 cifró nunes 400.000 les persones que se prostitúin pa una vecería nun 99,7% masculina.}}</ref> Tamién esiste, en menor midida, la [[prostitución masculina]], onde los veceros tamién son xeneralmente homes.<ref name="britannica"/> Tradicionalmente, la prostitución exercióse en sitios destinaos a esti fin, llamaos «[[Burdel|burdel]]» o «prostíbulos». Estos fueron davezu cases rexentaes por un proxeneta, nes qu'hai prostitutes y habitaciones privaes pa prauticar la prostitución. Tamién se practica en ceres de cais urbanes y llaterales de carreteres industriales, según en [[Bar|bares]] y [[discoteca]], [[Hotel|hoteles]] y a casa.<ref>{{cita web |url=http://www.espaciosdemujer.org/es/prostitucion |títulu=Atención a les muyeres en contestu y exerciciu de la prostitución |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 |fecha=2014 |sitiuweb=espaciosdemujer.org |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20161025013106/http://www.espaciosdemujer.org/es/prostitucion |fechaarchivu=2016-10-25 }}</ref> La figura de la prostituta ta frecuentemente amestada a la del [[Proxenetismu|proxeneta]], persona qu'induz a la prostitución llogrando un beneficiu económicu d'ello. Los proxenetes llogren una parte de los beneficios de la prostitutes. Esta rellación puede dase de mutuu alcuerdu en cuenta de un serviciu de mediación o proteición, o bien puede dase por aciu estorsión,<ref>{{cita noticia|nome=Manuel|apellíu=Pandiella|títulu=Soi un proxeneta, non un delincuente|url=http://sociedad.elpais.com/sociedad/2014/02/09/actualidad/1391976868_665467.html|periódicu=[[El País]]|fecha=9 de febreru de 2014|fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016}}</ref> violencia física o secuestru.<ref>{{cita web|url=http://www.unicef.org/argentina/spanish/OriginalTrataPersonas.pdf|títulu=Trata de persones|fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016|añu=2006|sitiuweb=[[UNICEF]]}}</ref> La prostitución forzada se engloba dientro del comerciu illegal de persones conocíu como [[trata de persones]]. La situación llegal de la prostitución varia llargamente en cada país. Na mayoría de los países considérase dafechu illegal. N'otros la prostitución nun ye illegal pero sí'l [[proxenetismu]]. Dellos países nórdicos ([[Suecia]], [[Noruega]] ya [[Islandia]]) adoptaron un modelu onde'l veceru comete un crime, pero non la prostituta. Tamién hai dellos países como [[Países Baxos]] o [[Alemaña]] onde la prostitución ye un oficiu reguláu. == Etimoloxía == El términu «prostitución» provién del llatín ''prostitutio'', que tien el mesmu significáu que l'actual y que de la mesma provién d'otru términu llatín, ''prostituere'', que significa lliteralmente ''exhibir pa la venta''.<ref>{{cita web |url= http://www.etymonline.com/index.php?search=prostitute&searchmode=none |títulu= Prostitute |fechaaccesu=10 d'ochobre de 2016 |fecha= |sitiuweb= Etymological Dictionary |idioma= inglés}}</ref> A lo llargo de la historia esistió una gran cantidá de términos tantu pa referise a la prostitución como a les persones que la practiquen, a los veceros, a los llugares y a les actividaes rellacionaes. Los distintos países de fala hispana usen distintos términos coloquiales como sinónimu de prostituta, con mayor o menor carga despreciatible, esistiendo una gran cantidá de términos en cada variante dialeutal del [[idioma español|español]], dellos emplegaos históricamente, y otros entá n'usu. El términu coloquial más estendíu nos países de fala hispana pa referise a una prostituta ye ''puta'', pallabra que trai una fuerte connotación despreciatible. Ello ye que y por cuenta de que suel emplegase como insultu, el so usu devasó'l de la descripción d'un oficiu, y en munchos países usar p'axetivar de forma porcaz otru elementu, al estilu del términu inglés ''fucking''. Nel [[llatín vulgar]] ''“puttus”'' (mochacha o rapazu), proveniente del [[llatín clásicu]] ''“putus”'' (neña o neñu).<ref>{{cita web |url= http://www.laizquierdadiario.com/Origen-de-la-palabra-puta |títulu= Orixe de la pallabra puta” |fechaaccesu=10 d'ochobre de 2016 |apellíu= Buich |nome= Nora |fecha= 21 d'agostu de 2016 |sitiuweb= La Izquierda}}</ref> Esiste un [[versu]] de fines del [[sieglu I e.C.]] qu'usa dicha pallabra con una connotación ofensiva, similar a l'actual, onde se refier a un ''“amor de cai”''.<ref name="CODICE">{{cita web |url= https://codiceinformativo.com/columna/puto-el-que-lo-lea/ |títulu= Puto el que lo lea… |fechaaccesu=10 d'ochobre de 2016 |fecha= 22 de xunu de 2014 |sitiuweb= Códiz informativu}}</ref> Sicasí, nel [[portugués européu]], putu caltién el significáu de ''‘rapazu''', ensin [[Connotación|connotación sexual]] dalguna, ente qu'en dellos países de [[hispanoamérica]] esta forma masculina aplícase despectivamente a los homes [[homosexuales]] non necesariamente prostitutos.<ref name="CODICE"/> El términu lloba» como equivalencia de «prostituta» vien de los ritos producíos en [[febreru]] n'honor al dios [[Faunu Luperco]]. Yeren llamaes llobes o orixinalmente ''lentes'' les qu'exercíen la [[prostitución relixosa|prostitución sagrada]] colos sacerdotes d'esti dios, los ''luperci'', nel [[Ara Máxima]].{{ensin referencies}} D'equí deriva tamién «[[forfuéganu]]», que s'emplega pa referise al prostíbulu (chamizu o «casa de cites», esto ye, el sitiu al que llega'l veceru a pagar polos servicios d'una prostituta).{{ensin referencies}} == Historia == {{AP|Historia de la prostitución}} === Edá Antigua === ==== Antiguu Oriente Próximu ==== {{VT|Ishtar}} Una de les formes más antigües de prostitución de la qu'esisten rexistros históricos ye la [[prostitución relixosa]], practicada primeramente en [[Sumeria]]. Yá dende'l [[sieglu XVIII e.C.|sieglu XVIII&nbsp;e.&nbsp;C.]], na antigua [[Mesopotamia]] reconocíase la necesidá de protexer los derechos de propiedá de les prostitutes. Nel [[Códigu d'Hammurabi]] tópense apartaos que regulen los derechos particulares de les [[Hieródulo|hieródulas]].<ref>{{cita llibru |apellíu= Bartra |nome= Agustí |enllaceautor= Agustí Bartra |títulu= Pa qué sirve la poesía? |url= https://books.google.com.co/books?id=ai4hnyE9a6UC&lpg=PA260&ots=nxpFe_gaug&dq=En%20el%20c%C3%B3digo%20de%20Hammurabi%20se%20detallen%20los%20derechos%20particulares%20de%20les%20hier%C3%B3dulas&hl=es&pg=PA260#v=onepage&q=En%20el%20c%C3%B3digo%20de%20Hammurabi%20se%20detallen%20los%20derechos%20particulares%20de%20les%20hier%C3%B3dulas&f=false |fechaaccesu=3 d'ochobre de 2016 |añu= 1999 |isbn= 9789682322037 |páxines= 260}}</ref>{{ensin referencies}} Pela so parte, los antiguos historiadores [[Heródoto]] y [[Tucídides]] documentan la esistencia en [[Babilonia (ciudá)|Babilonia]] de la obligación pa toles muyeres, siquier una vegada na so vida, d'allegar al [[Ishtar|Templu de Ishtar]] pa prauticar sexu con un estranxeru como amuesa d'hospitalidá, en cuenta de un pagu simbólicu.<ref name="SCHULZ">{{cita web |url= http://www.lanacion.cl/sexu-en-el templu-mitu-o-realidá/noticias/2010-04-03/191055.html |títulu= Sexu nel templu: ¿mitu o realidá? |fechaaccesu= 3 d'ochobre de 2016 |apellíu= Schulz |nome= Matthias |fecha= 4 d'abril de 2010 |sitiuweb= [[La Nación (Chile)]] / [[Der Spiegel]] |editorial= Comunicaciones LANET }}</ref> Tamién na [[Edá Antigua]], la prostitución taba bien presente en [[Cerdeña]] y [[Sicilia]], según en delles cultures [[fenicia|fenicies]], nes que se practicaba como ritu relixosu n'honor d'[[Astarté]].<ref>{{cita llibru |apellíu= Escacena Carrasco |nome= José Luis |títulu= Ente Dios y los homes |url= https://books.google.com.co/books?id=g1pLmcZyXUYC&lpg=PA93&ots=HZGnwLWmmE&dq=En%20el%20Mediterr%C3%A1neo%20ye%20la%20Astart%C3%A9%20venerada%20en%20el%20santuariu%20de%20Erice&hl=es&pg=PA93#v=onepage&q=En%20el%20Mediterr%C3%A1neo%20ye%20la%20Astart%C3%A9%20venerada%20en%20el%20santuariu%20de%20Erice&f=false |fechaaccesu=3 d'ochobre de 2016 |añu= 2006 |editor= [[Universidá de Sevilla]] |isbn= 9788447210268 |páxines= 93}}</ref> Sicasí, l'algame y la naturaleza d'esti fenómenu ta en disputa ente los historiadores.{{ensin referencies}} ==== Antigua Grecia ==== {{AP|Prostitución na Antigua Grecia}} [[Ficheru:NAMA Courtisane & client.jpg|thumb|right|260px|Cortesana y el so veceru, [[peliké]] [[ática]] de figures coloraes de [[Polignoto]], c.[[430 e.C.|430&nbsp;e.&nbsp;C.]], [[Muséu Arqueolóxicu Nacional d'Atenes]].]] La prostitución foi, dende la [[Dómina Arcaica]], una actividá común na vida cotidiana de les [[polis|ciudaes griegues]] más importantes. Particularmente nes zones portuaries, daba trabayu, de forma llegal, a un númberu significativu de persones, constituyendo una [[Economía na Antigua Grecia|actividá económica]] de primer nivel. Exercida tantu por homes nuevos como por muyeres de toles edaes, la vecería yera mayoritariamente masculina. Les prostitutes griegues pertenecíen a distintes categoríes, dependiendo de diversos factores rellacionaos col so trabayu: les ''pornai'', les prostitutes ''independientes'' y les ''heteras''; amás, esistía una categoría específica de los templos sagraos, la de les ''prostitutes sagraes'', que s'abastecía, davezu, de ''heteras''. Les''pórnai''yeren, de normal, [[Esclavitú na Antigua Grecia|esclaves]] propiedá d'un [[Proxenetismu|proxeneta]]. Esti propietariu podía ser un [[ciudadanu na Antigua Grecia|ciudadanu]] (tamién un o una [[metecu]]), pal qu'esi negociu constituyía una fonte d'ingresos como cualesquier otra y pol que tenía que pagar un [[impuestu proporcional]] a los beneficios que-y xeneraba. Na [[Sieglu de Pericles|dómina clásica]], les ''pórnai'' son esclaves d'orixe bárbaru; a partir del [[periodu helenísticu]], incorporar al gremiu munches moces esclaves, que solo dexaríen de selo cuando fueren adoptaes pol so amu. El so trabayu desenvolver nos prostíbulos, xeneralmente nos barrios conocíos por esta actividá, tales como [[El Pireo]] ([[puertu]] d'Atenes) o'l [[Cerámicu]] d'Atenes. Son frecuentaes polos marinos y los ciudadanos probes. Les prostitutes independientes trabayaben direutamente na cai. Estes prostitutes son d'oríxenes diversos: muyeres meteques que nun atopen otru emplegu na ciudá de llegada, vilbes probes, antigües ''pornai'' que llograron independizase. N'Atenes, teníen de tar rexistraes y pagar un impuestu. Puédese, tamién, incluyir nesta categoría a los músicos y baillarines qu'oficien nes llacuaes masculines. [[Aristóteles]], na ''[[Constitución de los atenienses]]'' (L, 2), menta ente les atribuciones específiques de diez maxistraos (cinco ''intra murios'' y cinco pal Pireo), el ''ἀστυνόμοι'', ''astynómoi'', o cargu de velar por que «les instrumentistes de flauta, de llira y de [[cítara]] nun sían arrendaes por más de dos dracmes per nueche»; queda asina claro que los servicios sexuales yeren claramente parte del arriendu que'l so preciu, a pesar del control practicáu polos ''astynomes'', tiende a ser más eleváu cuanto más cuerre'l tiempu. Les [[hetera|heteres]] constitúin la categoría más alta ente les prostitutes. A diferencia de les otres, nun ufierten namái servicios sexuales y les sos prestaciones nun son puntuales. Comparables en cierta midida a les [[geisha|geishes]] [[Xapón|xaponeses]], tienen una educación esmerada y son capaces de tomar parte nes conversaciones ente xentes cultivaes. Úniques ente toles muyeres de Grecia, [[homoioi|espartiatas]] aparte, son independientes y pueden alministrar los sos bienes. La ufrienda a les divinidaes en forma de muyeres-prostitutes nun algamar en Grecia una amplitú comparable a la qu'esistió nel [[Próximu Oriente]] antiguu; sicasí, conócense dellos casos. Per un sitiu, dientro del propiu mundu griegu, hubo prostitución sagrada en [[Sicilia]], en [[Xipre]], nel [[reinu del Ponto]] o en [[Capadocia]]; por otru, haber tamién en [[Corintu]], que'l so templo d'[[Afrodita]] agospiaba una importante tropa servil, siquier dempués de la dómina clásica. Asina, en [[464 e.C.|464&nbsp;e.&nbsp;C.]], un tal Jenofonte, ciudadanu de Corinto y vencedor de la carrera a cuerpu y del [[pentatlón]] nos [[xuegos olímpicos na antigüedá|Xuegos Olímpicos]], dedicó a [[Afrodita]], en signu d'agradecimientu, cien nuevos muyeres al templu de la diosa. ==== Antigua Roma ==== {{AP|Sexualidá na Antigua Roma#Prostitución|Chamizos de Roma}} [[Ficheru:Pompeii - Love Act on the Nile 1.jpg|thumb|400px|Escena d'entretenimientu sexual en Pompeya]] La '''prostitución''' na antigua Roma yera símbolu de vergüenza.<ref name="3d39b412">Hallett and Skinner, Roman Sexualities (Princeton University Press) 1997:66.</ref> La falta de reputación yera reflexada na llei, que, na [[República romana tardida|República Tardida]] y principios del [[Principáu (Roma)|Principáu]], clasificar a los sos prauticantes como «infames» —traducíu como «falta de reputación»—. Los fragmentos de fontes llegales sobre la prostitución son primariamente atopaos nel [[Corpus Iuris Civilis|Cuerpu de Derechu Civil]] que foi compilado nos primeros años del sieglu VI.<ref name="3d39b412" /> La prostituta yera un personaxe suxestivu na lliteratura de l'antigua Roma. Yera munches vegaes invocada como una metáfora pa un conrotu recursu lliterariu.<ref name="9cdf813f">Hallett and Skinner, Roman Sexualities (Princeton University Press) 1997:81.</ref> Yeren notaes pola so vistimienta, vistíos chillones fechos de seda tresparente. Tamién s'estremaben por usar una toga, que yeren ropes usaes típicamente por homes romanos. Poro, díxose que la prostituta nun yera ética pal home.<ref name="9cdf813f" /> Pa munchos escritores romanos, la prostitución representaba la más degradante forma imaxinable d'esistencia pa una muyer, representando lo más fondo de la impureza. Acomuñar cola suciedá, lo que realzaba entá más el so baxu rangu.<ref name="433425d9">Hallett and Skinner, Roman Sexualities (Princeton University Press) 1997:82.</ref> Los [[Proxenetismu|proxenetes]] na antigua Roma tamién yeren suxetos de «infamia». El proxenetismu yera l'actu de llograr ganancia poles aiciones de la prostituta. Esto yera por aciu el manexu de les mesmes, buscando veceres o siendo dueños d'un [[chamizu]]. Estos tipos d'asociaciones cola prostitución yeren miraos con desdeñu y estigmatizaos pola sociedá romana.<ref name="433425d9" /> Esto yera reflexáu claramente na llei romana: «La ocupación d'un proxeneta nun ye menos degradante que la práutica de la prostitución<ref name="aab8b450">Lefkowitz & Fant, Women's Life in Greece and Rome (Johns Hopkins University Press) 2005:118.</ref> y el crime por ello ye incluyíu nes ''[[Ley Julia sobre l'adulteriu|Leges Juliae]]'', como una pena caltenida contra l'home que tenga ganancies monetaries pol adulteriu de la so esposa».<ref>Lefkowitz & Fant, Women's Life in Greece and Rome (Johns Hopkins University Press) 2005:105-106.</ref> === Edá Media === {{VT|Edá Media#Delitu y pecáu. El sexu}} Mientres la [[Baxa Edá Media]] la prostitución foi oxetu crítiques morales y una reglamentación más o menos permisiva. La prostitución podía tar confinada en determinaos barrios y tar acutada en determinaes feches, como la [[Selmana Santa]]. La erradicación de la prostitución nun se concebía posible, dau lo inevitable del pecáu, y el so papel de [[mal menor]] qu'evitaba que'l deséu irrefrenable de los homes fora en contra del honor de les doncelles y les muyeres ''respetables'' y considerábase qu'evitaba la homosexualidá.<ref>{{cita web |url= https://www.uam.es/otros/muemh/downloads/emh1.pdf |títulu= L'orixe del conceutu historiográficu de la Edá media escura |fechaaccesu= 6 d'ochobre de 2016 |apellíu= Gutiérrez Álvarez |nome= Virginia |fecha= 2012 |páxina= 65 |sitiuweb= [[Universidá Autónoma de Madrid]] |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20150726192859/http://www.uam.es/otros/muemh/downloads/emh1.pdf |fechaarchivu= 2015-07-26 }}</ref> Dalgunos [[chamizu]]es yeren rexentaos polos mesmos conceyos, y dende mediaos del sieglu XIV, estos conceyos o asamblees de vecinos regulaben la prostitución arrendando los establecimientos a los padres de la [[Chamizu|mancebía]] que controlaben rigorosamente a les prostitutes, que teníen de ser solteres, con bona salú y sometese regularmente a inspeiciones sanitaries y d'hixene corporal. Ente los padres de la mancebía atopábense caballeros d'altu rangu que participaben nun negociu bien codalosu.<ref>Pérez de Colosía, M.I. Constituciones pa la Casa de Recoyíes fundada por frai Alonso de Santu Tomás, Baética: Estudios d'arte, xeografía y historia, ISSN 0212-5099, Nᵘ25, 2003, páxs. 575-588, [http://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/839140.pdf Testu completu (pdf)]</ref> === América Precolombina === Mentanto, na [[América precolombina]], les prostitutes del pueblu [[azteca]] clasificar ente aquelles que se prostituyíen como parte d'un [[intercambiu económicu]], y les que cumplíen una [[Ritual|función ritual]] como acompañantes de los guerreros, con quien teníen la posibilidá de casase.<ref>{{cita noticia |nome= Itzel |apellíu= Zúñiga |títulu= Prostitución tenía una finalidá distinta al del arriquecimientu nel Méxicu prehispánicu |url= http://www.vanguardia.com.mx/prostitucionteniaunafinalidaddistintaaldellucroenelmexicoprehispanico-1838714.html |periódicu= La Vanguardia |fecha= 24 de setiembre de 2013 |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 }}</ref> === Edá Moderna === ==== Sieglos XVI y XVII ==== [[Ficheru:Étienne Jeaurat 001.jpg|thumb|Prostitutes franceses llevaes a la comisaría, pintáu por [[Étienne Jeaurat]]]] Escontra finales del sieglu XV endureció la visión negativa de la prostitución. Un biltu de [[sífilis]] en [[Nápoles]] mientres [[1494]], que más tardienta estender por Europa, podría tener orixe nel [[intercambiu colombín]].<ref>"[http://www.livescience.com/history/080114-syphilis-columbus.html Columbus May Have Brought Syphilis to Europe]". [[LiveScience]]. 15 de xineru de 2008.</ref> La prevalencia d'otres [[Infecciones de tresmisión sexual|enfermedaes de tresmisión sexual]] a principios del sieglu XVI remaneció l'asociación ente prostitutes, plagues y andada, causando la prohibición de la prostitución y los chamizos per parte de les autoridaes seculares.<ref>{{cita llibru|last=Lydia Otis|first=Leah|títulu=Prostitution in Medieval Society: The History of an Urban Institution in Languedoc|añu=1985|publisher=University of Chicago Press|location=Chicago|isbn=0226640337|page=41}}</ref> El [[derechu canónicu]] definía una prostituta como "una muyer promiscua, independientemente d'elementos económicos."<ref>{{cita llibru|títulu=London Commissary Court Act Books|añu=1470–1473|publisher=Department of Manuscripts|location=London}}</ref> La prostituta yera considerada una puta disponible pa la lluxuria de munchos homes,” y acomuñábase estrechamente cola promiscuidá.<ref>{{cita llibru|last=Brundage|first=James|títulu=Sisters and Workers in the Middle Ages|añu=1989|publisher=University of Chicago Press|location=Chicago|page=81}}</ref> ==== La cortesana ==== Amás d'a una dama que vivía o sirvía na Corte, cortesana tamién yera n'Occidente'l nome pa les prostitutes de luxu, que los sos caros servicios solo podíen dexase homes poderosos o adineraos. De primeres aludía a les amantes que dellos reis calteníen en palaciu, y, por estensión, dende'l sieglu XVIII convertir en sinónimu de prostituta de luxu. Célebres cortesanes fueron les emperatrices [[Mesalina]] y [[Teodora]], [[Madame du Barry]], amante del rei [[Lluis XV de Francia|Lluis XV]] nel [[sieglu XVIII]], [[Marie Duplessis]] y [[Lola Montes]] nel [[sieglu XIX]] y [[Liane de Pougy]], [[La Bella Otero]] y [[Mata Hari]] mientres la [[Belle Epoque]]. === Edá Contemporánea === ==== Sieglu XIX ==== Nel sieglu XIX desamarró una discutiniu públicu tres l'aprobación en [[Francia]] y más tarde en [[Reinu Xuníu]] de lleis d'enfermedaes contaxoses. Esta llexislación obligaba a les muyeres sospechoses de ser prostitutes a sometese a exámenes coxales, tantu en Francia y Reinu Xuníu como nes sos colonies. Munches [[feministes]] llucharon por derogar estes lleis, bien porque la prostitución tendría de ser illegal y, poro, non regulada gubernamentalmente, o bien porque forzaba a les muyeres a sometese a exámenes médicos degradantes. La situación yera similar nel [[Imperiu Rusu]]. El Reinu Xuníu adoptó una política de segregación social nel [[Raj británicu]] (actual [[India]]), pero caltuvieron los chamizos llenos de muyeres indies.<ref>[http://www.tribuneindia.com/2004/20040905/spectrum/book1.htm How carnal desire put England on top]. V. N. Datta. The Sunday Tribune. September 5, 2004.</ref> A finales del sieglu XIX y principios del XX, esistía una rede que prostituyía a muyeres chines y xaponeses en países como [[China]], [[Xapón]], [[Corea]], [[Singapur]] y el Raj británicu. Tamién esistía una rede que prostituyía a muyeres europees n'India, [[Sri Lanka]], Singapur, China y Xapón mientres el mesmu periodu.<ref>{{citation|first=Harald|last=Fischer-Tiné|títulu='White women degrading themselves to the lowest depths': European networks of prostitution and colonial anxieties in British India and Ceylon ca. 1880-1914|journal=Indian Economic Social History Review|añu=2003|volume=40|doi=10.1177/001946460304000202|issue=2|pages=163–90 [175–81]|postscript=<!--none-->}}</ref> El destín más común pa les prostitutes europees n'[[Asia]] yeren les colonies britániques d'India y Ceilán, onde cientos de muyeres y neñes de la europa continental y Xapón sirvíen a los soldaos británicos.<ref>{{citation|first=Harald|last=Fischer-Tiné|títulu='White women degrading themselves to the lowest depths': European networks of prostitution and colonial anxieties in British India and Ceylon ca. 1880–1914|journal=Indian Economic Social History Review|añu=2003|volume=40|doi=10.1177/001946460304000202|issue=2|pages=163–90|postscript=<!--none-->}}</ref><ref>{{citation|first=Ashwini|last=Tambe|títulu=The Elusive Ingénue: A Transnational Feminist Analysis of European Prostitution in Colonial Bombay|journal=Gender & Society|añu=2005|volume=19|issue=2|pages=160–79|doi=10.1177/0891243204272781|postscript=<!--none-->}}</ref><ref>{{citation|títulu=Maneuvers: The International Politics of Militarizing Women's Lives|first=Cynthia H.|last=Enloe|publisher=[[University of California Press]]|añu=2000|isbn=0-520-22071-4|page=58|postscript=<!--none-->}}</ref> ==== Sieglu XX ==== [[Ficheru:Eugène Atget, Three Prostitutes, rue Asselin, 1924–25.jpg|thumbnail|Tres prostitutes nun portal de Rue Asselin, nel barriu coloráu de [[París]] en 1924–25, fotografiaes por [[Eugène Atget]]]] En [[1921]], la [[Lliga de les Naciones]] robló la [[Convención Internacional pa la Supresión de Trátase de Muyeres y Neños]]. Nesta convención, delles naciones declararon reserves al respective de la prostitución. Los principales teóricos del [[comunismu]] oponer a la prostitución. Los gobiernos comunistes de cutiu tomaron pasos pa reprimir la prostitución, anque la práutica persistió. Nos países que siguieron siendo nominalmente comunistes tres la [[Guerra Fría]], especialmente en China, la prostitución siguió siendo illegal y, sicasí, común. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], los soldaos del [[Imperiu del Xapón]] participaron en prostitución forzada mientres les sos invasiones n'[[Asia Oriental]] y [[Sureste Asiáticu]]. El términu "[[muyeres de consuelu]]" convertir nun eufemismu para ente 20.000 y 400.000 muyeres [[Etnia coreana|coreanes]] y [[Pueblu xaponés|xaponeses]] que fueron forzaes a prostituyise en chamizos del [[Exércitu Imperial Xaponés]] mientres la guerra.<ref>{{cita web|url=http://english.chosun.com/w21data/html/news/200703/200703190023.html|títulu=Comfort Women Were 'Raped': U.S. Ambassador to Japan|date=19 de marzu de 2007|work=The Chosun Ilbo (English Edition)|archive-url=https://web.archive.org/web/20090627070105/http://english.chosun.com/w21data/html/news/200703/200703190023.html|archive-date=27 de xunu de 2009|fechaaccesu=5 d'abril de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090324104443/http://english.chosun.com/w21data/html/news/200703/200703190023.html|fechaarchivu=2009-03-24}}</ref> A finales del sieglu XX remaneció'l [[turismu sexual]] como un aspeutu revesosu del turismu occidental y la [[globalización]]. El turismu sexual ye de normal lleváu a cabu por turistes internacionales provinientes de países más ricos. == Tipos == === Caleyera === [[Ficheru:10.3010 Torino-nightlife.v2.jpg|thumb|250px|Una prostituta caleyera falando con un veceru potencial en [[Turín]], [[Italia]], 2005.]] Na prostitución caleyera, la prostituta busca veceros na vía pública, esperando nuna cera o esquina. Una vegada un veceru contauta, el sexu dar nel coche del veceru, nun llugar estremáu na cai o nuna habitación arrendada. Los [[hoteles]] habituales arrienden habitaciones por hores. === En chamizos === {{AP|Chamizu}} {{VT|Zona colorada}} [[Ficheru:(Albi) Au Salon de la rue des Moulins - Henri de Toulouse-Lautrec 1894 MTL.inv180( small).jpg|thumb|Interior d'un chamizu, pintura de [[Henri de Toulouse-Lautrec]].]] Los términos ''[[chamizu]]'', ''[[forfuéganu]]'', ''[[prostíbulu]]'' y ''[[mancebía]]'' designen unu de los tipos de llugar onde se practica la prostitución. En dellos casos nel establecimientu nun hai nenguna rellación formal ente la prostituta y el llocal. Por costume, los veceros van a sabiendes de l'alta concentración de prostitutes, y viceversa. N'otros casos, el llocal y la prostituta tienen una rellación establecida ente dambos, en cuenta de un [[salariu mínimu]] o d'una [[comisión]] nes bébores que lu conviden. Ella tien de cumplir con un mínimu de normes de la casa, como por casu dir a "trabayar" un mínimu de díes a la selmana y cumplir con un [[Xornada de trabayu horariu mínimu]]. En dambos casos la prostituta termina la so xornada en cuanto consigue un veceru dispuestu a contratar los sos servicios. Con frecuencia nos chigres onde la rellación local-prostituta equival a la rellación ente un patrón y el so trabayador(a), el veceru tien de pagar una [[compensación]] por que la prostituta/o pueda escusase del trabayu, sol conceutu de que al colase, ella/el dexa de xenerar invitaciones a bébores per parte de los veceros, y al haber menos chiques/vos, el chigre pierde curiosu na nueche, polo cual amenórgase la vecería. En dambos casos, rellación llibre o formal ente'l local y la prostituta, la prostituta beneficiar d'una redolada de trabayu más seguru, ente que'l chigre beneficiar de l'atraición qu'exercen elles faciendo qu'aumenten la vecería y el consumu de bébores. Esiste tamién la modalidá de los ''"[[Masaxista|salón de masaxes]]"'', onde los "masaxistes", amás de los servicios de masaxes avenir a práutiques sexuales en cuenta de dineru, yá sía como parte d'un tratu particular o como parte de la ufierta del llocal. Les [[rellaciones sexuales]] xeneralmente realícense nos mesmos estremaos nos que se practiquen los masaxes, anque ye posible efectuar tratos pa llevar el serviciu fuera del llocal. Nestos casos, al igual que nos chigres, el llocal recibe una compensación por que'l masaxista pueda retirase o se considera como "[[Comisión|comisión de serviciu]]", polos que'l local establez una tarifa mayor. En delles grandes ciudaes los chamizos concentrar nos llamaos [[Zona colorada|barrios coloraos]]. Zones establecíes onde se tolera la prostitución. === Escorts === {{VT|Chica de compañía}} Los servicios de ''escort'' o moces de compañía estremar d'otres formes de prostitución en que les actividaes sexuales nun tán espublizaes explícitamente como incluyíes nel serviciu. El pagu ta acomuñáu a lo al tiempu y compañía de la escort. Sicasí, ye habitual la mira de que les actividaes sexuales tán incluyíes. Nesti casu, los servicios sexuales pueden dase na casa del veceru o una habitación d'hotel, o bien na casa de la escort. Les escort pueden ser independientes o trabayar pa una axencia. Los servicios suélense espublizar n'Internet, en publicaciones rexonales o [[Guía telefónica|guíes telefóniques]]. === Turismu sexual === {{AP|Turismu sexual}} El turismu sexual consiste en viaxar col fin de tener rellaciones sexuales con prostitutes o participar n'otres actividaes sexuales. Entra les razones poles que se recurre al turismu sexual cúntense: una mayor tolerancia a la prostitución que nel país d'orixe, precios más baxos, [[privacidá]] o la preferencia por determinaos grupos étnicos. Tamién ye una práutica estendida ente [[pederastes]], que buscanuna [[edá de consentimientu]] menor o permisividad al respective de la [[prostitución infantil]]. == Problemes socioeconómicos == === Tráficu de persones === {{AP|Trata de persones}} Na [[trata de persones]] delles víctimes tán obligaes a prostituyise. Frecuentemente trátase d'un fenómenu rellacionáu cola [[inmigración illegal]] onde les mafies operen pa secuestrar y vender a estes persones a otros países pa prostituyise. La [[Oficina de Naciones Xuníes contra la Droga y el Delitu]] (ONUDD) punxo en marcha delles iniciatives pa lluchar contra esta lacra del tráficu de persones, especialmente de muyeres y neños. Esta oficina define, na so xeneralidá, tratar de persones como l'aición de captar, tresportar, treslladar, acoyer o recibir persones, recurriendo a l'amenaza o al usu de la fuercia o otres formes de [[coaición]], al raptu, al fraude, al engañu, al [[abusu de poder]] o d'una situación de vulnerabilidá o a la concesión o receición de pagos o beneficios pa llograr el [[consentimientu]] d'una persona que tenga autoridá sobre otra con fines d'esplotación.<ref>[http://www.unodc.org/documents/human-trafficking/HT_GPATleaflet07_ye.pdf UNODC.org] (documentu ''Trata de persones'', publicáu pola Oficina contra la Droga y el Delitu de les Naciones Xuníes).</ref> Les [[Naciones Xuníes]], yá en [[1949]], promovieron una convención pal control de la prostitución y la llucha contra'l [[tráficu de persones esclavizadas]] xeneráu al so alredor.<ref>{{cita web |url= http://www.ohchr.org/SP/ProfessionalInterest/Pages/TrafficInPersons.aspx |títulu= Conveniu pa la represión de tratar de persones y de la esplotación de la prostitución ayena |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 |sitiuweb= [[Oficina del Altu Comisionado de les Naciones Xuníes pa los Derechos Humanos]]}}</ref> Les Naciones Xuníes declaró en 2009 que les estimaciones amuesen que podría haber alredor de 270.000 víctimes de tratar de persones na [[Xunión Europea]].<ref>{{cita noticia |títulu= EU home to 270,000 human-trafficking victims |url= http://edition.presstv.ir/detail/109015.html |periódicu= Press TV |fecha= 18 d'ochobre de 2009 |fechaaccesu= 6 d'ochobre de 2016 |idioma= inglés |archiveurl= https://web.archive.org/web/20161009230058/http://edition.presstv.ir/detail/109015.html |archivedate= 2016-10-09 }}</ref> === Prostitución infantil === {{AP|Prostitución infantil}} [[Ficheru:The White Slave statue.jpg|miniaturadeimagen|''"La esclava blanca''", escultura de Abastenia St. Leger Eberle sobre la [[prostitución infantil]].]] La llamada [[prostitución infantil]] consiste nel usu de menores d'edá con fines de prostitución. Ye llargamente consideráu como una forma d'[[esplotación sexual]]<ref>{{cita web |url= http://www.humanium.org/es/prostitucion-infantil/ |títulu= Prostitución infantil |fechaaccesu=2 d'ochobre de 2016 |sitiuweb= |editorial= Humanium}}</ref> y ta xeneralmente illegalizada. La diferenciación llegal al respective de la prostitución n'adultos ye dada pol fechu de que los neños per debaxo de la [[edá de consentimientu]] nun se consideren con capacidá de consentir rellaciones sexuales, y polo tanto cai nel ámbitu llegal del [[abusu sexual]]. L'amplitú del fenómenu ye tal, qu'a nivel mundial son desarticulaes redes de prostitución de menores tolos años, a quien amás se -yos prinden regularmente material de [[pornografía infantil]].<ref>{{cita web |url= http://www.unicef.org/spanish/crc/index_30204.html |títulu= Protocolu facultativu sobre la venta de neños, la prostitución infantil y l'usu de neños na pornografía |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 |fecha= |sitiuweb= Unicef}}</ref> === Violencia === La mayoría de les prostitutes son víctimes d'agresiones físiques o [[Violación|violaciones]].<ref name="violaciones-huffpost">{{cita web |url=http://www.huffingtonpost.com/katherine-koster/16-facts-about-sexual-ass_b_8711720.html |títulu=17 Facts About Sexual Violence and Sex Work |fechaaccesu=29 de marzu de 2017 |apellíu=Koster |nome=Katherine |fecha= |sitiuweb=[[The Huffington Post]] |idioma=inglés }}</ref><ref name="violaciones-europapress">{{cita web |url=https://www.europapress.es/epsocial/igualdá/noticia-ocho-cada diez-prostitutes-sío-violaes-sufiertu-agresiones-70-tienen-estres-postraumatico-20100225160727.html |títulu=Unes ocho de cada diez prostitutes fueron violaes o sufrieron agresiones y el 70% tienen estrés postraumático |fechaaccesu=29 de marzu de 2017 |fecha=25 de febreru de 2016 |sitiuweb=[[Europa Press]]}}</ref> Les prostitutes caleyeres tán espuestes a un mayor riesgu d'agresiones. == Posiciones == Les diverses posiciones arrexuntar en redol a tres grupos pincipales: el prohibicionismo, el regulacionismu y l'abolicionismu. === Prohibicionismu === El prohibicionismu consiste n'escorrer la prostitución en tolos sos aspeutos. Considera la prostitución como una actividá inmoral y tanto les prostitutes como los veceros son consideraos como criminales. Esta foi la posición más estendida tradicionalmente y na que se basen les lleis a valir na mayor parte del mundu. Estes posiciones tán acomuñaes a corrientes ideolóxiques [[Conservadorismu|conservadores]]. === Regulacionismu === Les posiciones regulacionistas busquen regular la prostitución como un oficiu llexítimu. La defensa del regulacionismu dar dende distintes corrientes de pensamientu [[Lliberalismu|lliberales]], [[Progresismu|progresistes]] y [[Feminismu|feministes]]. Dende un puntu de vista [[Lliberalismu|lliberal]] puede considerase que prohibir la prostitución supón llindar la [[llibertá individual]] de prostitutes, proxenetes y veceres. Dende un puntu de vista [[Progresismu|progresista]] arguméntase que, anque la prostitución pueda nun ser deseable, la prohibición nun consigue que la prostitución suma, sinón qu'emburria a les prostitutes a una clandestinidá na que les sos condiciones de vida empeoren. Dende les posiciones regulacionistas tender a utilizar la denominación ''«[[trabayador sexual]]»'' pa cualesquier qu'exerza la prostitución, según otros oficios rellacionaos col sexu. === Abolicionismu === L'abolicionismu considera la prostitución como una forma de [[violencia contra la muyer]] que tien de ser abolida por completu. Poro, la prostituta nun ye vista como una criminal, sinón como una víctima d'esplotación; ente que los veceros y proxenetes son vistos como esplotadores. El modelu nórdicu, vixente en [[Suecia]], [[Noruega]] ya [[Islandia]], ye'l reference llegal actual d'esta posición, yá que illegaliza mercar sexu, pero nun vendelo. De forma que s'escuerre a los veceros p'amenorgar la demanda y non a les prostitutes. Dende les posiciones abolicionistes tender a utilizar la denominación ''«muyeres prostituyíes»'' o ''«muyeres en situación de prostitución»''. == Relixón y prostitución == Per regla xeneral, les relixones que refuguen el sexu ensin intención reproductiva conderguen abiertamente la prostitución, anque la so actitú escontra les prostitutes puede tar suxeta a cambeos a lo llargo de la historia. La [[catolicismu|ilesia católica]], dempués de pasar per etapes d'intransixencia total escontra les prostitutes, agora inclusive les considera sometíes a una forma d'[[esclavitú]] de la que tienen de ser lliberaes.<ref>{{cita web |url= http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_councils/migrants/documents_1/rc_pc_migrants_doc_20210605_Iinc-past-don-strada-findoc_sp.html |títulu= Ier Alcuentru Internacional de Pastoral pa la Lliberación de les Muyeres de la Cai |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 |fecha= 21 de xunu de 2005 |sitiuweb= vatican.va}}</ref> Nel llibru publicáu en [[2010]], que'l so autor ye'l periodista alemán [[Peter Seewald]], tituláu ''[[La lluz del mundu. El Papa, la ilesia y les señales del tiempu]]'', el Papa [[Benitu XVI]] almite l'usu de [[preservativos]] en determinaos usos como, por casu, la prostitución.<ref>{{cita noticia |nome= |apellíu= |títulu= El Papa almite per primer vegada'l condón ''en ciertos casos'' |url= https://www.elmundo.es/elmundo/2010/11/20/internacional/1290270897.html |periódicu= El Mundo |fecha= 20 de payares de 2010 |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 }}</ref> ''{{cita|...puede ser un primer pasu p'abrir la vía a una sexualidá más humana, vivida otra manera}}'' == Situación llegal == {{VT|Prostitución per país}} Les posiciones y lleis sobre la prostitución varien llargamente en distintos países, reflexando distintes visiones de la victimización, [[esplotación social]], [[esplotación llaboral]], [[desigualdá social]], [[Rol de xéneru|roles de xéneru]], [[igualdá de xéneru]], [[ética]] y [[moralidá]], [[Llibre albedríu|llibertá d'eleición]] y [[Norma social|normes sociales]]. Anguaño, la prostitución ye dafechu illegal na mayoría de países. Los aspeutos escorríos y les penes varien notablemente, pudiendo dir dende la infraición alministrativa con multa hasta la persecución penal con penes de prisión o inclusive muerte. N'otros casos, la prostitución nun ye illegal, pero sí'l [[proxenetismu]]. N'otros casos, la prostitución puede ser considerada una forma d'esplotación a abolir. Ye la posición conocida como ''modelu nórdicu'', pola so adopción en [[Suecia]], [[Noruega]] ya [[Islandia]], onde ye illegal mercar servicios sexuales pero nun vendelos. Esto ye, el veceru comete un crime, pero non la prostituta. A lo último, dellos países consideren la prostitución una actividá llexítima y ta regulada como un oficiu, como asocede en [[Países Baxos]] o [[Alemaña]]. En [[1949]], l'[[Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes]] adoptó'l [[Conveniu pa la represión de tratar de persones y de la esplotación de la prostitución ayena]] declarando que ''«la prostitución y el mal que la acompaña, la [[trata de persones]] pa fines de prostitución, son incompatibles cola dignidá y el valor de la persona humana y ponen en peligru'l bienestar del individuu, de la familia y de la comunidá.»''<ref>{{Cita web|url=https://documents-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/XEN/NR0/054/00/IMG/NR005400.pdf?OpenElement|formatu=pdf|sitiuweb=[[Organización de les Naciones Xuníes]]|títulu=Conveniu pa la represión de tratar de persones y de la esplotación de la prostitución ayena|fecha=2 d'avientu de 1949|fechaaccesu=4 de xunu de 2017}}</ref> A fecha de 4 de xunu de 2017, el conveniu foi ratificáu por 82 países.<ref>{{Cita web|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_non=VII-11-a&chapter=7&clang=_en|títulu=Convention for the Suppression of the Traffic in Persons and of the Exploitation of the Prostitution of Others|sitiuweb=United Nations Treaty Collection|idioma=inglés}}</ref> == Prevalencia == La mayoría de países nun tienen cifres oficiales del númberu de persones qu'exercen la prostitución y, cuando estes esisten, por cuenta de la clandestinidá, suelen ser inferiores al númberu real. La [[Fondation Scelles]], tres un estudiu de la prostitución en 38 países en [[2016]]{{Harvnp|Fondation Scelles|2016|p=19}} llegó a una estimación vaga a nivel global: «decenes de millones».{{Harvnp|Fondation Scelles|2016|p=34}} El porcentaxe envaloráu de muyeres qu'exercen la prostitución bazcuya dende'l 0,1% hasta'l 7,5%, dependiendo del país.<ref>{{cita publicación|apellíu=Vandepitte|nome=Judith|apellíu2=Lyerla|nome2=Rob|apellíu3=Dallabetta|nome3=Gina|apellíu4=Crabbé|nome4=François|apellíu5=Alary|nome5=Michel|apellíu6=Buvé|nome6=Anne|añu=2006|títulu=Estimates of the number of female sex workers in different regions of the world|publicación=Sexually Transmitted Infections|volume=82|númberu=suppl 3|páxines=iii18-iii25|editorial=The Medical Society for the Study of Venereal Disease|issn=1368-4973|idioma=inglés|doi=10.1136/sti.2006.020081|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2576726/}}</ref> Tocantes a la prostitución forzada, según la [[Organización Internacional del Trabayu]], el 98% de les víctimes son muyeres y neñes y el 2% homes y neños. El 79% tienen 18 años o más, ente que el 21% tienen 17 años o menos.<ref>{{cita llibru|autor=Organización Internacional del Trabayu|enllaceautor=Organización Internacional del Trabayu|títulu=ILO Global Estimate of Forced Labour 2012: Results and Methodology|títulu-trad=Estimación Mundial sobre'l Trabayu Forzosu (2012): Resultaos y Metodoloxía|url=http://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---ed_norm/---declaration/documents/publication/wcms_182004.pdf|formatu=pdf|isbn=9789221264132|llugar=[[Xinebra]]|añu=2012|pp=14-15}}</ref> == Sanidá y riesgos == Una y bones les prostitutes y los prostitutos caltienen davezu rellaciones con un eleváu númberu de veceros, la prostitución acomuñar cola dispersión d'[[enfermedaes de tresmisión sexual]]. Ente éstes, el [[sida]] ye la qu'anguaño reviste un mayor riesgu.<ref>{{cita noticia |nome= Laura |apellíu= Tardón |títulu= Les prostitutes tienen un riesgu 14 vegaes mayor de contraer VIH |url= https://www.elmundo.es/elmundosalud/2012/03/14/hepatitissida/1331754620.html |periódicu= El Mundo |fecha= 15 de marzu de 2012 |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 }}</ref> Dicha enfermedá ta considerablemente más presente ente los homes y los transexuales qu'exercen la prostitución.<ref>{{cita noticia |nome= Emilio |apellíu= De Benito |títulu= Les enfermedaes de tresmisión sexual alzar al perdese'l mieu al VIH |url= http://sociedad.elpais.com/sociedad/2012/02/13/actualidad/1329147083_794280.html |periódicu= El País |fecha= 13 de febreru de 2012 |fechaaccesu=6 d'ochobre de 2016 }}</ref> La mayoría de les prostitutes son víctimes d'agresiones físiques o [[Violación|violaciones]].<ref name="violaciones-huffpost"/><ref name="violaciones-europapress"/> Amás, a esta violencia acomúñase'l desenvolvimientu d'[[estrés postraumático]] y [[Abusu de sustancies|abuso de drogues]].<ref>{{cita publicación |apellíu=Farley |nome=Melissa |apellíos2=Barkan |nome2=Howard |añu=1998 |títulu=Prostitution, violence, and posttraumatic stress disorder. |publicación=Women Heath |volume=27 |númberu=2 |páxines=37-89|allugamientu= |editorial= |issn= |pmid=9698636 |doi=10.1300/J013v27n03_03 |idioma=inglés |url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1300/J013v27n03_03 |fechaaccesu=29 de marzu de 2017}}</ref> == Ver tamién == * [[Trabayador sexual]] * [[Proxenetismu]] * [[Trata de persones]] * [[Pornografía]] * [[Llomar de prostituta]] == Notes == {{llistaref|2}} == Bibliografía == {{Refcomienza}} * {{cita llibru|autor=Fondation Scelles|enllaceautor=Fondation Scelles|añu=2016|títulu=Prostitution: Exploitation, Persecution, Repression|títulu-trad=Prostitución: Esplotación, Persecución, Represión|idioma=inglés|editorial=[[Editions Economica]]|llugar=[[Francia]]|url=http://www.fondationscelles.org/pdf/RM4/1_Book_Prostitution_Exploitation_Persecution_Repression_Fondation_Scelles_ENG.pdf|formatu=pdf|ref=harv}} {{Reftermina}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikcionariu|prostitución}} {{wikcionariu|prostituta}} {{Tradubot|Prostitución}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Prostitución|*]] [[Categoría:Derechu penal]] [[Categoría:Oficios]] [[Categoría:Ocupaciones illegales]] 4l191zdl6byx1l8uvp7dqppyv54p00u 0 43041 4379345 4246147 2025-06-25T07:48:07Z YoaR 37624 Plantía: {{desactualizáu|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379345 wikitext text/x-wiki {{desactualizáu|t=20250625074807}} {{Ficha d'economía de país | país = [[Afganistán]] | Moneda = [[afghani]] | organizaciones comerciales = SAARC, [[Organización pa la Cooperación Económica|OCE]] | PIB_U$ = 45,3 mil millones | añu PIB= 2013 | Ranking_PIB = 101 | crecimientu PIB = 3,1 | PIB_per_capita = $ 1 100 | PIB_per_capita_añu = 2013 | PIB_por_sector_y_añu = [[agricultura]] 20%, [[industria]] 25,6%, [[servicios]] 54,4% | Inflación = 6,8 | Inflación_añu = 2012 | Probeza = 36 | probeza añu = 2008 | fuercia de trabayu = {{formatnum:7512000}} | fuercia de trabayu añu = 2012 | fuercia de trabayu por sector y añu = agricultura 78,6%, industria 5,7%, servicios 15,7% (2008) | Desemplegu = 35 | Industries = pequeña producción de [[Lladriyu|lladriyos]] téxtiles, [[xabón]], muebles, zapatos, fertilizantes, [[cementu]]; alfombres feches a mano, gas natural, [[petroleu]], carbón, cobre | esportaciones = 376 millones | esportaciones añu = 2012 | Productos_d'esportación = [[Opiu]], frutes y frutos secos, alfombres feches a mano, [[llana]], algodón, pieles, xemes preciosos y semi-precioses | socios esportación = [[Paquistán]] 32,2%, [[India]] 27%, [[Taxiquistán]] 8,5%, [[Estaos Xuníos]] 6,2% | socios esportación añu = 2012 | importaciones = 6,39 mil millones | importaciones añu = 2012 | Productos_d'importación = máquines y otros bienes de capital, alimentos, testiles, derivaos del petroleu | socios importación = [[Paquistán]] 24,3%, [[Estaos Xuníos]] 18%, [[Rusia]] 8,7%, [[India]] 5,8%, [[República Popular de China]] 5,6%, [[Alemaña]] 4,4% | socios importación añu = 2012 | deuda esterna y añu = 1,28 mil millones ([[2010]]) | ingresos y añu = 2 333 millones ([[2012]]) | desembolsos y añu = 4 133 millones ([[2012]]) | páxina CIA = <ref name=CIA>{{Cita web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |títulu=The World Factbook |author=CIA |fechaaccesu=31 de marzu de 2014 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170920072213/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |fechaarchivu=2017-09-20 }}</ref> }} [[Ficheru:Development Bank of Afghanistan.JPG|thumb|left|Bancu de Desarrollu d'Afganistán.]] La '''[[economía]] d'[[Afganistán]]''' ta recuperándose de décades de conflictos, y ameyoró dempués de la cayida del [[talibán|réxime talibán]] en [[2001]], especialmente pola ayuda estranxera, la recuperación de l'[[agricultura]] y la crecedera del sector de servicios. El [[productu internu brutu]] devasó los 22% en [[2009]]<ref name=CIA/>. == Referencies == {{llistaref}} {{entamu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Afganistán]] [[Categoría:Economía por estáu|Afganistan]] c8i1dr2zbegk291qo333fqtc9oa9lvk 4379347 4379345 2025-06-25T07:48:15Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379347 wikitext text/x-wiki {{desactualizáu|t=20250625074807}} {{Ficha d'economía de país | país = [[Afganistán]] | Moneda = [[afghani]] | organizaciones comerciales = SAARC, [[Organización pa la Cooperación Económica|OCE]] | PIB_U$ = 45,3 mil millones | añu PIB= 2013 | Ranking_PIB = 101 | crecimientu PIB = 3,1 | PIB_per_capita = $ 1 100 | PIB_per_capita_añu = 2013 | PIB_por_sector_y_añu = [[agricultura]] 20%, [[industria]] 25,6%, [[servicios]] 54,4% | Inflación = 6,8 | Inflación_añu = 2012 | Probeza = 36 | probeza añu = 2008 | fuercia de trabayu = {{formatnum:7512000}} | fuercia de trabayu añu = 2012 | fuercia de trabayu por sector y añu = agricultura 78,6%, industria 5,7%, servicios 15,7% (2008) | Desemplegu = 35 | Industries = pequeña producción de [[Lladriyu|lladriyos]] testiles, [[xabón]], muebles, zapatos, fertilizantes, [[cementu]]; alfombres feches a mano, gas natural, [[petroleu]], carbón, cobre | esportaciones = 376 millones | esportaciones añu = 2012 | Productos_d'esportación = [[Opiu]], frutes y frutos secos, alfombres feches a mano, [[llana]], algodón, pieles, xemes preciosos y semi-precioses | socios esportación = [[Paquistán]] 32,2%, [[India]] 27%, [[Taxiquistán]] 8,5%, [[Estaos Xuníos]] 6,2% | socios esportación añu = 2012 | importaciones = 6,39 mil millones | importaciones añu = 2012 | Productos_d'importación = máquines y otros bienes de capital, alimentos, testiles, derivaos del petroleu | socios importación = [[Paquistán]] 24,3%, [[Estaos Xuníos]] 18%, [[Rusia]] 8,7%, [[India]] 5,8%, [[República Popular de China]] 5,6%, [[Alemaña]] 4,4% | socios importación añu = 2012 | deuda esterna y añu = 1,28 mil millones ([[2010]]) | ingresos y añu = 2 333 millones ([[2012]]) | desembolsos y añu = 4 133 millones ([[2012]]) | páxina CIA = <ref name=CIA>{{Cita web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |títulu=The World Factbook |author=CIA |fechaaccesu=31 de marzu de 2014 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170920072213/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html |fechaarchivu=2017-09-20 }}</ref> }} [[Ficheru:Development Bank of Afghanistan.JPG|thumb|left|Bancu de Desarrollu d'Afganistán.]] La '''[[economía]] d'[[Afganistán]]''' ta recuperándose de décades de conflictos, y ameyoró dempués de la cayida del [[talibán|réxime talibán]] en [[2001]], especialmente pola ayuda estranxera, la recuperación de l'[[agricultura]] y la crecedera del sector de servicios. El [[productu internu brutu]] devasó los 22% en [[2009]]<ref name=CIA/>. == Referencies == {{llistaref}} {{entamu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Afganistán]] [[Categoría:Economía por estáu|Afganistan]] 4ky2dgqgzly4p3f4sv14omn524a092n 0 47297 4379349 4246150 2025-06-25T07:48:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379349 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'economía de país | país = [[Armenia]] | Moneda = [[dram]] | organizaciones comerciales = [[OMC]], [[Comunidá d'Estaos Independientes|CEI]] | PIB_U$ = 20.61 mil millones | añu PIB=2013 | Ranking_PIB = 133 | crecimientu PIB = 4.6 | PIB_per_capita = $ 6 300 | PIB_per_capita_añu = 2013 | PIB_por_sector_y_añu = [[agricultura]] 20.6%, [[industria]] 37.3%, [[servicios]] 42.1% (2013) | Inflación = 6.2 | Inflación_añu = 2013 | Probeza = 35.8 | probeza añu = 2010 | fuercia de trabayu = {{formatnum:1394000}} | fuercia de trabayu añu = 2013 | fuercia de trabayu por sector y añu = agricultura 44.2%, industria 16.8%, servicios 39% (2008) | Desemplegu = 17.3 | Industries = procesamientu de diamantes, máquines-herramienta, máquines de forxa de metales, motores llétricos, neumáticos, testiles, llencería, zapatos, seda, sustancies químiques, camiones, preseos, microelectrónicos, fabricación de xoyes, desenvolvimientu de software | esportaciones = 1 653 millones | esportaciones añu = 2013 | Productos_d'esportación = arrabio, cobre, metales non-hierrosos, diamantes, productos minerales, alimentos, enerxía | socios esportación = [[Rusia]] 19.6%, [[Alemaña]] 10.7%, [[Bulgaria]] 9.1%, [[Bélxica]] 8.9%, [[Irán]] 6.9%, [[Estaos Xuníos]] 6.1%, [[Canadá]] 6%, [[Xeorxa]] 5.7%, [[Países Baxos]] 5.6%, [[Suiza]] 5% | socios esportación añu = 2012 | importaciones = 3 459 millones | importaciones añu = 2013 | Productos_d'importación = gas natural, petroleu, productos de [[tabacu]], alimentos, diamantes brutos | socios importación = [[Rusia]] 20%, [[Alemaña]] 11%, [[Bulgaria]] 9%, [[Bélxica]] 9%, [[Irán]] 6.5%, [[Estaos Xuníos]] 6.1%, [[Canadá]] 5.9%, [[Países Baxos]] 5.6%, [[Xeorxa]] 5.6%, [[Suiza]] 5.2% | socios importación añu = 2012 | deuda esterna y añu = 7 839 millones ([[2013]]) | ingresos y añu = 2 677 millones ([[2013]]) | desembolsos y añu = 2 707 millones ([[2013]]) | páxina CIA = <ref name=CIA>{{Cita web |url =https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/am.html |títulu =The World Factbook |author =CIA |fechaaccesu =3 d'abril de 2015 |urlarchivu =https://web.archive.org/web/20100719074837/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/am.html |fechaarchivu =2010-07-19 }}</ref> }} [[Archivu:Metsamor_aerien.jpg|thumb|left|250px|Central nuclear de Metsamor.]] Dempués dellos años de crecedera [[Economía|económica]] de dos díxitos, [[Armenia]] enfrentó una fuerte [[recesión]] l'añu de [[2009]], col so [[Productu internu brutu|PIB]] sufriendo una cayida de 14% aquel añu. La retracción nel sector de [[construcción civil]] y nes unviaes feches por trabayadores armenios nel esterior fueron les principales causes de la cayida.<ref name=CIA/> La [[economía]] empezó recuperase'l [[2010]] con 2.1% de crecedera, y creció entá más rápido nos 3 años siguientes.<ref name=CIA/> Mientres el periodu [[Xunión Soviética|soviéticu]] con [[economía planiada]], Armenia desenvolvió una fuerte [[industria]], suministrando máquines-herramienta, testiles y otros manufacturados a les repúbliques hermanes.<ref name=CIA/> Dende'l so [[independencia]] el país tien volvióse pa una [[agricultura]] en pequeña escala, distinta del complexu agrícola-industrial de la era soviética.<ref name=CIA/> La industria entá representa más del 30% del productu interior brutu ([[PIB]]) del país y más del 40% de la mano d'obra ta emplegada na industria y la construcción. La producción ye apoderada poles manufactures y la minería ([[oru]], [[cobre]], [[cinc]], [[plata]]). Les máquines y el [[cauchu sintéticu]], son los principales bienes manufacturados. El país tien la única [[Central Nuclear Metsamor|central nuclear]] na rexón caucásica, que foi heredada de la [[XRSS|dómina soviética]]. Esta central nun sufrió daños mientres el terremotu de [[1988]], qu'afectó a bona parte de la infraestructura del país, que los sos efeutos facer sentir hasta mediaos de los años 1990. El país tien apenes 2 frontieras abiertes - con [[Irán]] y con [[Xeorxa]] - pos les sos frontieras con [[Turquía]] y [[Azerbaixán]] fueron cerraes respeutivamente el [[1991]] y el [[1993]].<ref name=CIA/> Tres la so independencia de la XRSS, Armenia caltuvo per dellos años la moneda rusa, pero finalmente adopto'l [[dram armeniu|dram]] como moneda nacional, por cuenta d'entueyos surdíos al depender de la política monetaria de la [[Federación Rusa]]. Dende l'añu [[2011]] la [[moneda]] d'Armenia, el [[Dram]], sufrió una fuerte devaluación.<ref name=CIA/> == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Economía por estáu|Armenia]] [[Categoría:Armenia]] p8b7mtmunh2fh3kbg07i53qtwsw12vh 0 47813 4379208 4197984 2025-06-24T16:47:23Z YoaR 37624 4379208 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20201112074739}} {{infobox OS |nome = Xandros Complete Linux Desktop Solution |captura_de_pantalla = [[Archivu:Xandros41OCE.png|250px]] |pie = Xandros Desktop 4.1 OCE. |sistema_operativu = [[Linux]] |desendolcador = Xandros Incorporated |modelu_desendolcu = [[Códigu abiertu]] con partes de este privatives |estáu_actual = En desendolcu |cabera_versión = 4.2 (Home Edition, Home Edition - Premium, Professional Edition) |fecha_cabera_versión = [[26 de xunetu]] de [[2007]] |kernel = [[Linux (nucleu)|Linux]] |kernel_tipu = [[Nucleu monolíticu|Monolíticu]] |llicencia = [[Llicencia pública xeneral de GNU|GPL]] y llicencies privatives | llingua = Multillingüe. Esiste versión n'[[asturianu]] [[Archivu:Yes_check.svg|15px| ]] |páxina_web = [http://www.xandros.com www.xandros.com] }} '''Xandros''' (o más exautamente '''Xandros Complete Linux Desktop Solution''') ye una distribución Linux [[Canadá|canadiense]] comercial basada en Corel Linux (que '''Xandros mercó''' en 2001) ya inspirada en GNU/Linux Debian enfocada en crear una solución d'escritoriu que combina lo meyor de les teunoloxíes de [[códigu abiertu]] con una atención corporativa escontra'l soporte y usabilidá, según compatibilidá con software de [[Microsoft]] [[Microsoft Windows|Windows]]. Gracies a CrossOver Office, Xandros puede executar una gran gama de programes diseñaos pa [[Microsoft Windows|Windows]], siendo compatible con Internet Explorer 6, Office XP, Adobe Photoshop CS2 ente otros programes. Per otru llau y por cuenta de la inclusión de Samba ye capaz d'integrase perfechamente con #red Windows. Inclúi OpenOffice.org 2.xx, [[Mozilla Firefox|Firefox]] y variaes aplicaciones. Per aciu'l sistema de descargues Xandros Networks, ye posible instalar aplicaciones como [[k3b]], Gambes, Scribus, [[Inkscape]], [[Synaptic]], etc. tantu de los mesmos repositorios de Xandros como de Debian. Pa evitar la corrupción del sistema y del so particular KDE, ye conveniente realizar el llamáu "pinning" una vegada instaláu enantes d'ampliar los repositorios a otros distintos a los de Xandros. Anque l'escritoriu vien n'idioma inglés, ye posible la so conversión al español per aciu la descarga del paquete kde-i18n-es. La redolada ye bien amigable pa los usuarios avezaos a Windows. Por exemplu, les unidaes de discu duru, de [[Discu compautu|CD]] o [[DVD]] (C:, D:, E:, etc.) siguen identificándose de la mesma manera qu'en Windows, entá cuando pueden tratar tamién como en Linux (hda, hdb, etc). Tien un potente Alministrador de Ficheros dende'l que, con solo abasnar los ficheros al quemador, pueden crease [[Discu compautu|CD]] o [[DVD]] a gustu. La instalación configura automáticamente'l hardware. Neto qu'asocede n'otres distribuciones Linux, si existe dalguna instalación previa de [[Microsoft Windows|Windows]] #respetar y al arrincar dexa escoyer el sistema operativu. Nel Centru de Control de Xandros (una utilidá propia) puede establecese un arranque predeterminado yá seya [[Microsoft Windows|Windows]], Xandros o cualesquier otru. Con Xandros pueden lleese y escribir les particiones de Windows con sistemes de ficheros FAT, FAT32 o NTFS, amás de los mesmos de Linux. Ye dafechu compatible con redes so Windows. En 2007 Xandros mercó Scalix y en xunetu de 2008 adquirió Linspire. En xunu de 2007 robló un alcuerdu de collaboración con [[Microsoft]] El Subportátil Asus Eee PC comercialízase con una distribución Linux de Xandros. == Ediciones del sistema operativu == Hai delles ediciones: Home, '''Home''' Premium, '''Professional''' y trial (operativa mientres 30 díes en versión Desktop) == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:GNU/Linux]] [[Categoría:Software llibre]] [[Categoría:Software en llingua asturiana]] d8pfv12m8tap0aimb5f3nlvjv89dyur 0 48770 4379144 4241748 2025-06-24T12:41:46Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379144 wikitext text/x-wiki {{noaves}} {{Ficha de taxón | Zorzalito carigrís | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref =<ref name="IUCN">{{IUCN |id = 147228 |asesores = BirdLife International|añu = 2009 |títulu = Catharus minimus |edición IUCN = 2011.1|consultáu = 25 d'ochobre de 2011}}</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Passeriformes]] | familia = [[Turdidae]] | genus = ''[[Catharus]]'' | species = '''''C. minimus''''' | binomial = ''Catharus minimus'' | binomial_authority = ([[Frederic de Lafresnaye|Lafresnaye]], 1848) | synonyms = ''Hylocichla aliciae'' }} '''''Catharus minimus''''',<ref>[https://www.seo.org/wp-content/uploads/tmp/docs/vol_52_2_decimo.pdf Nomes en castellán de les aves del mundu encamentaos pola SEO] 10ª p. 396.</ref> tamién denomináu '''tordu de cara gris''', '''malvís de cara gris''', '''malvís de mexella gris''' y '''malvís migratoriu''',<ref>[https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?lang=ES&avibaseid=6519222D04872DB2 Tordu de cara Gris (Catharus minimus) (Lafresnaye, 1848)] en Avibase.</ref> ye una [[especie]] d'[[ave]] [[Passeriformes|paseriforme]] de la [[Familia (bioloxía)|familia]] [[Turdidae]] que cría n'[[América del Norte]] y el norte d'[[Asia]] y migra pa pasar l'[[iviernu]] en [[América|Centro]] y [[Suramérica]]. == Taxonomía == La especie describióse pol ornitólogu francés [[Frederic de Lafresnaye]] en [[1848]]. Forma col [[Catharus bicknelli|zorzalito de Bicknell]] un [[Complexu crípticu d'especies par crípticu d'especies]], col cual apenes estremase por ser llixeramente mayor y polos sos cantares. Polo que nel pasáu foron consideraos coespecíficos. Amás dambos tán cercanamente emparentaos col otru miembru migratoriu del xéneru, el [[Catharus fuscescens|zorzalito acoloratáu]]. == Sinonimia == * ''Hylocichla aliciae'' == Descripción == El zorzalito carigrís mide ente 15–17&nbsp;cm de llargu. Tien el patrón de color blancu y blancu puercu carauterísticu de los miembros del xéneru ''Catharus''. Los adultos tienen les partes cimeres de color pardu oliváceo. Tienen el pechu pardu buxu con llixos más escuru y les mexelles los lladrales grises, y el banduyu blancu. Tienen les pates rosaes y [[aniellos oculares]] grises. == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == *Winker, Kevin & Pruett, Christin L. (2006): Seasonal migration, speciation, and morphological convergence in the avian genus ''Catharus'' (Turdidae). ''[[Auk]]'' '''123'''(4): 1052-1068. [Artículu n'inglés con resume n'español] [[Digital Object Identifier|DOI]]: 10.1642/0004-8038(2006)123[1052:SMSAMC]2.0.CO;2 [https://web.archive.org/web/20071025135127/http://www.uaf.edu/museum/bird/personnel/KWinker/Catharus%20Auk%202006.pdf testu íntegru en PDF] == Enllaces esternos == *[http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i7570id.html ''Catharus minimus''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150701024547/http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i7570id.html |date=2015-07-01 }} - USGS Patuxent Bird Identification InfoCenter *[https://www.allaboutbirds.org/news/search/?q=Catharus%20minimus#gsc.tab=0&gsc.q=Catharus%20minimus&gsc.page=1 Cornell Lab of Ornithology {{en}}] - {{wikiespecies}} {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Catharus|Minimus]] [[Categoría:Aves d'Asia]] [[Categoría:Aves d'América del Norte]] [[Categoría:Aves d'América del Sur]] [[Categoría:Aves d'América Central]] [[Categoría:Animales descritos en 1848]] mwdzzo12jpkc9s9rq6cshislex92i6n 0 48771 4379145 4373129 2025-06-24T12:43:27Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379145 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Catharus ustulatus}} {{noaves}} {{Ficha de taxón | status = LC | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Passeriformes]] | familia = [[Turdidae]] | genus = ''[[Catharus]]'' | species = '''''C. ustulatus''''' | binomial = ''Catharus ustulatus'' | binomial_authority = ( [[Thomas Nuttall|Nuttall]], 1840) | range_map = | synonyms = ''Hylocichla swainsonii'' }} '''''Catharus ustulatus''''' ye una especie d'[[ave]] [[paseriforme]] de la familia [[Turdidae]]. Cría nel norte y oeste d'[[América del Norte]] y envierna n'[[América Central]] y [[América del Sur]] hasta [[Arxentina]]. En payares de 2023 hubo un avistamientu n'[[A Coruña]], como primer cita pa España.<ref>[https://www.g24.gal/gl/web/guest/w/expectación-na-coruña-pola-presenza-dun-paxaro-que-nunca-se-vira-en-galicia Catharus ustulatus en Galicia]</ref> == Descripción == Miden unos 16-18 cm de llargu. El so envés ye castañu (más olivado nes subespecies orientales y más acoloratáu nes del Pacíficu), na parte cimera del pechu, nel área auricular y el [[lorum]] (espacios ente güeyos y picu), tienen manches castañes sobre pardu amarellentáu claro, el [[aniellu ocular]] ye notoriamente pardu amarellentáu claru. Banduyu y pechu inferior blancos. La parte inferior de les ales tien el patrón blancu-escuru-blancu característicu del xéneru. Les piernes son rosadas. == Distribución y hábitat == El so hábitat reproductivu son los montes de coníferes d'[[Alaska]], [[Canadá]] y el norte d'[[Estaos Xuníos]]. Y tamién montes deciduos na mariña del [[Pacíficu]] d'[[América del Norte]]. [[Migración de les aves|Migra]] pa envernar nel sur dende'l sur de [[Méxicu]] hasta [[Arxentina]]. La subespecie del Pacíficu migra pola mariña hasta [[América Central]] dende'l sur de Méxicu hasta [[Costa Rica]], ente que la subespecie de tierra adientro migra escontra l'este dientro de Norteamérica (nun percorríu sustancialmente esviáu de la ruta más curtia), y nel occidente del continente vira al sur escontra la [[Florida]], transitando per Méxicu y América Central pa envernar en [[Panamá]] y n'[[América del Sur]] hasta [[Bolivia]] y el Norte d'Arxentina (escluyendo les [[Guayanes]], [[Paraguái]], [[Uruguái]] y [[Chile]]). El so hábitat ivernizu son los montes abiertos y carbes. Como errante ye bien raru n'Europa.<ref>[https://www.g24.gal/gl/web/guest/w/expectación-na-coruña-pola-presenza-dun-paxaro-que-nunca-se-vira-en-galicia Avistamientu de Catharus ustulatus en Galicia]</ref> Ye una ave de camín rara en [[Les Bahames]] y en [[Cuba]], onde ye llamáu tordu de llombu oliváu. En [[República Dominicana]] y en [[Puertu Ricu]] ye errante y ye llamáu malvís o zorzalito de Swainson. Tamién ye errante en [[Xamaica]], [[Islles Caimán]], [[Curaçao]], [[Bonaire]] y [[Barbados]] Puede ser movíu pola especie ''[[Catharus guttatus]]'' cuando les sos árees de distribución se superponen. Posiblemente débese a qu'esa especie afaise meyor a los cambeos ambientales producíos nel so hábitat pol home. Siquier nos territorios d'ivernada'l Zorzalito de Swainson tiende a caltenese alloñáu de les construcciones y otres actividaes humanes. == Comportamientu == Alimentar nel suelu del monte, tamién nos árboles. Comen principalmente inseutos, frutes y bayes<ref>Aparte del ampliu espectru de frutes que come esta ave, les de ''[[Cymbopetalum mayanum]]'' ([[Annonaceae]]) y especialmente ''[[Trophis racemosa]]'' ([[Moraceae]]) son bien gustaes siempres que tean disponibles nos sos territorios d'ivernada. Sicasí nun los comen n'alimentadores artificiales o en hábitats venaos (Foster 2007)</ref> Faen un nial de copa en cañes horizontales d'árboles. El [[cantar de les aves|cantu]] ye una serie apurada de tonos aflautaos n'espiral ascendente. == Subespecies == [[Ficheru:Catharus ustulatus.jpg|thumb|Adultu.]] Reconócense cuatro subespecies, ''Cathartus ustulatus alame'', ''C. o. swainsoni'', ''C. o. ustulatus'' y ''C. o. oedicus''. Les subespecies ''Cathartus ustulatus alame'' y ''C. o. swainsoni'' pasen el branu nel este de los [[Montes de la Mariña]] en [[Columbia Británica]], nos [[Montes de les Cascaes]] y na [[Sierra Nevada (Estaos Xuníos)|Sierra Nevada]]. Les subespecies ''C. o. ustulatus'' y ''C. o. oedicus'' pasen el branu escontra l'oeste del área de distribución de les anteriores. Hai una pequeña área onde se superponen les distribuciones nos Montes de la Mariña. Trabayos sistemáticos moleculares recién<ref>Ruegg & Smith (2002)</ref> confirmen qu'estos dos pares de subespecies formen dos [[clados]] xenéticamente distintos, denominaos ''clados'' continental y costeru, que diverxeron mientres el [[Pleistocenu]] tardíu, probablemente hai unos 10.000 años cuando terminó la postrera era glacial y los hábitats mover a lo llargo d'América del Norte. Les diferencies xenétiques ente les subespecies y la ruta migratoria esviada de les subespecies continentales, suxer fuertemente qu'esta especie tuvo una rápida espansión del so área de distribución al terminar la postrera era glacial coles poblaciones que orixinalmente pasaben el branu nel sureste de Norteamérica espandiéndose escontra'l norte y l'oeste a midida que el xelu reculaba. Detalles del analís xenéticu molecular sofiten la hipótesis de la espansión rápida de los dos poblaciones, la costera y la continental. Les actuales rutes migratories de les poblaciones continentales, especialmente les del oeste, nun son óptimas en términos ecolóxicos, y presumiblemente representen un patrón de ruta histórica heredáu que nun s'afixo inda a les locaciones modernes d'estes aves. Ensin contradicir les anteriores resultaos, analises de los datos de secuencies d'ADN mitocondriales en citocromo b y na subunidad 2 de la NADH deshidrogenasa, según del intrón 7 de la beta-fibrinógeno nuclear<ref>Winker & Pruett (2006)</ref> amuesen que'l Zorzalito de Swainson ye la especie más antigua dientro del so xéneru n'América del Norte; nun ta estrechamente emparentada con otres especies de ''Catharus'' y les semeyances esternes con otres especie d'América del Norte deber a evolución converxente. == Referencies == {{llistaref}} == Referencies == * [[BirdLife International]] (2004). [https://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/147229/0 ''Catharus ustulatus'']. 2006 IUCN Red List of Threatened Species. [[IUCN]] 2006. Consultada'l 12 de mayu de 2006. Fueya de datos qu'inclúi xustificación de por qué esta especie ye d'esmolición menor. * Foster, Mercedes S. (2007): The potential of fruiting trees to enhance converted habitats for migrating birds in southern Méxicu. ''Bird Conservation International'' '''17'''(1): 45-61. doi:10.1017/S0959270906000554 [http://journals.cambridge.org/production/action/cjoGetFulltext?fulltextid=936412 Testu completu PDF] * Ruegg, K. C., & Smith, T.B. (2002). Not as the crow flies: a historical explanation for circuitous migration in Swainson's thrush (Catharus ustulatus). ''Proc. R. Soc. B'' '''269'''(1498) 1375-1381. doi:10.1098/rspb.2002.2032 {{Enllaz rotu|1=Testu completu PDF |2=http://www.pubmedcentral.nih.gov/picrender.fcgi?artid=1691041&blobtype=pdf |date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * Winker, Kevin & Pruett, Christin L. (2006): Seasonal migration, speciation, and morphological convergence in the avian genus Catharus (Turdidae). ''Auk'' '''123'''(4): 1052-1068. [Artículu n'inglés con resume español] DOI: 10.1642/0004-8038(2006)123[1052:SMSAMC]2.0.CO;2 [https://web.archive.org/web/http://www.uaf.edu/museum/bird/personnel/KWinker/Catharus_Auk_2006.pdf Testu completu PDF] * Garrido, O.H.; Kirkconnell, A. (2000). Birds of Cuba. Helm Field Guides, Londres. 253 pp. * Centru Nacional de Biodiversidá (CeNBio) Cuba 2008. [https://web.archive.org/web/20090319224125/http://www.ecosis.cu/cenbio/biodiversidadcuba/fauna/aves.htm Diversidá Biolóxica Cubana - Clase Aves]. * Sociedá Ornitolóxica Portorricana Inc. (SOPI) 2007. {{Enllaz rotu|1=Catálogu de les aves de Puertu Ricu |2=http://www.avesdepuertorico.org/documentos/listado_avespr.pdf. |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}. * Sociedá Ornitolóxica de la Hispaniola (SOH) 2008. [http://groups.yahoo.com/group/sociedadornitologicahispaniola/files/Checklist-SOH-08.xls Llistáu d'Aves de la Hispaniola - Versión 1.4] * Denis Lepage (2003-2005) [https://avibase.bsc-eoc.org/checklist.jsp?lang=ES Avibase - Llistes d'Aves del Mundu] Consultáu en febreru de 2009 == Enllaces esternos == {{Commons}} {{wikispecies}} N'inglés: * [http://www.birds.cornell.edu/AllAboutBirds/BirdGuide/Swainsons_Thrush.html Zorzalito de Swainson - Descripción de la especie] - Cornell Lab of Ornithology * [http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i7580id.html Zorzalito de Swainson – ''Catharus ustulatus''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150225215821/http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i7580id.html |date=2015-02-25 }} - USGS Patuxent Bird Identification InfoCenter * [http://www.naturesongs.com/trogpeuc.html#turd Exemplu de llamáu en Turdidae: Thrushes- naturesongs.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150511102525/http://www.naturesongs.com/trogpeuc.html#turd |date=2015-05-11 }} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Aves migratories]] [[Categoría:Aves del Neárticu]] [[Categoría:Catharus|ustulatus]] [[Categoría:TBSpecies]] crlx9az7lafzy6zrntsswde5hgyfkdh 0 48806 4379255 4301286 2025-06-24T19:08:33Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 0 referencia(es) y marcando 1 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379255 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Chamaea fasciata}} {{noaves}} {{Ficha de taxón | Camea | image = Wrentit edit.jpg | status = LC | status_system = IUCN3.1 | status_ref =<ref>{{IUCN|id=106008067 |títulu=''Chamaea fasciata'' |assessors=[[BirdLife International]] |version=2012.2 |añu=2012 |fechaaccesu=22 de xunetu de 2013}}</ref> | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Passeriformes]] | familia = [[Sylviidae]] | genus = '''''Chamaea''''' | genus_authority = [[William Gambel|Gambel]], 1847 | species = '''''C. fasciata''''' | binomial = ''Chamaea fasciata'' | binomial_authority = (Gambel, 1845) }} '''''Chamaea fasciata'''''<ref>[https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?lang=EN&avibaseid=989B57D85694128D Ficha en Avibase]</ref> ye una [[especie]] d'[[ave]] [[Passeriformes|paseriforme]] de la familia [[Sylviidae]] que vive nel oeste d'[[América del Norte]]. Ye la [[Monotípicu|única especie]] del xéneru '''''Chamaea'''''.<ref name="SIIT">{{ITIS|id=178825|taxón=Chamaea}}</ref> El so [[taxonomía]] foi oxetu d'un llargu alderique y asitióse en munches [[familia (bioloxía)|families]] distintes a lo llargo del tiempu dende'l so descubiertu científicu. ==Descripción== [[Ficheru:Wrentit (Chamaea fasciata) 1.jpg|thumb|left|Camea en California.]] [[Ficheru:Wrentit.ogg|thumb|Canto del camea.]] El camea ye un páxaru pequeñu, d'unos 15&nbsp; de llongura incluyida les sos llarga cola, que suel caltener alzada. El so plumaxe ye de tonos pardu buxos o pardu oliváceos distribuyíos de forma bastante uniforme. Les sos ales son curties. El so picu ye curtiu y l'iris de los sos güeyos ye amarellentáu. Por cuenta de la so naturaleza torna y la so alta voz, ye más fácil oyer el so cantar que velo. El xiblíu qu'emite tien una cadencia creciente paecida a la d'una pelota de ping pong que rebotar sobre una mesa. == Taxonomía == Dende'l so descubrimientu'l caméa foi asitiáu en diverses families, dende la suya propia, Chamaeidae, la de los mitos ([[Aegithalidae]]), colos carboneros y herrerillos ([[Paridae]]), coles papudes ([[Sylviidae]]) y na de los charranes y timalíes ([[Timaliidae]]). L'[[American Ornithologists' Union]] asitiar nesta última familia a pesar de que sería la so única especie nel [[Nuevu Mundu]].<ref>{{cita web | títulu = Check-list of North American Birds | añu = 1998–2006 | url = http://www.aou.org/checklist/index.php3 | fechaaccesu = 4 de mayu de 2007| editorial = American Ornithologists' Union |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070428092938/http://www.aou.org/checklist/index.php3 |fechaarchivu = 28 d'abril de 2007}}</ref> Pa ello basóse n'estudios de [[hibridación ADN-ADN]],<ref>{{cita publicación|nome=Charles G. |apellíu=Sibley |first2= Jon Y.|last2= Ahlquist|url=http://sora.unm.edu/sites/default/files/journals/condor/v084n01/p0040-p0044.pdf|títulu= The Relationships of the Wrentit as Indicated by DNA-DNA Hybridization|publicación= The Condor|volume= 84|númberu=1|añu=1982|páxines= 40–44|doi=10.2307/1367818}}</ref> que na actualidá nun se considera un métodu fayadizu. Pero analís de les [[secuencia d'ADN]] posteriores amosaron que'l chamea ta emparentáu cercanamente coles papudes del xéneru ''[[Sylvia (animal)|Sylvia]]'' y allegaos.<ref>{{cita publicación|apellíu=Cibois|nome=Alice |añu=2003|títulu= Mitochondrial DNA Phylogeny of Babblers (Timaliidae)|publicación=[[Auk (revista)|Auk]]|jstor=4090138|volume=120|númberu=1|páxines=1–20|doi=10.1642/0004-8038(2003)120[0035:MDPOBT]2.0.CO;2}}</ref><ref>{{cita publicación|apellíu=Pasquet|nome= Eric|last2=Bourdon|first2= Estelle|last3= Kalyakin|first3=Mikhail V. |last4= Cibois|first4= Alice |añu=2006|títulu= The fulvettas (''Alcippe''), Timaliidae, Aves): a polyphyletic group|publicación=[[Zoologica Scripta]]|volume=35|páxines=559–566|doi=10.1111/j.1463-6409.2006.00253.x|númberu=6}}</ref> En consecuencia tenía d'asitiase na familia [[Sylviidae]] xunto a los [[Paradoxornis|picoloros]], que tamién resultaron parientes cercanos. Con ello'l camea resultó ser la única especie de sílvido d'América. Curiosamente, la [[Sylvia undata|papuda rabilarga]] y la so pariente cercana la [[Sylvia sarda|papuda sarda]] presenten una estelante paecencia col camea, pero les sos semeyances constitúin un casu de [[converxencia evolutiva]] por cuenta de que toos son páxaros qu'habiten nel [[Monte mediterraneu|carba mediterránea]], yá que nun son nin de lloñe los sos parientes más cercanos nel grupu.<ref>{{cita publicación|apellíu=Helbig|nome= A. J.|añu=2001|contribution=Phylogeny and biogeography of the genus ''Sylvia''|editor=Shirihai, Hadoram|títulu=Sylvia warblers|páxines= 24–29|editorial= Princeton University Press|allugamientu= Princeton, N.J.|isbn =0-691-08833-0}}</ref><ref>{{cita publicación|apellíu=Jønsson|nome=Knud A.|last2=Fjeldså|first2=Jon |añu=2006|títulu=A phylogenetic supertree of oscine passerine birds (Aves: Passeri)|publicación=[[Zoologica Scripta]]|volume=35|númberu=2|páxines=149–186|doi=10.1111/j.1463-6409.2006.00221.x}}</ref> == Distribución y hábitat == El camea ye una ave sedentaria qu'habita nuna estrecha franxa costera nel oeste d'[[América del Norte]], que s'estiende dende [[Oregón]] hasta'l norte de la [[península de California]], nel [[Organización territorial de Méxicu|estáu mexicanu]] de [[Baxa California]]. Xeneralmente acútase al [[chaparral]] y carba mediterránea de la rexón. Añera a un altor d'alredor d'un metro del suelu en carbes altes como'l [[Toxicodendron diversilobum|carbayu venenosu pacíficu]], l'[[Baccharis pilularis|arbustu de coyote]] y l'[[Rubus ursinus|artu de California]]. Baltar y otros cambeos producíos nel so hábitat conducieron a la especie apocayá a espandir la so área de distribución, principalmente escontra'l norte. == Comportamientu == El camea aliméntase restolando inseutos ente los trupos arbustos. Come principalmente escarabayos, guxanos, viérbenes y formigues, amás de pequeños frutos y granes. Los cameas empareyar pa tola vida y formen los llazos de pareya solo unos meses enantes de la incubación. Los dos sexos canten, anque'l ritmu más rápidu de los machos ye una de les poques formes d'estremar dambos sexos. Tamién los dos sexos defenden el so territoriu mientres tol añu y participen na construcción del nial, un procesu que-yos lleva dos selmanes. Suelen poner ente trés y cuatro güevos que guaren mientres 14&nbsp;díes, de nuevu los dos miembros de la pareya. Los pollos dexen el nial a los 15&nbsp;díes (nesta etapa inda nun son capaces de volar) y son alimentaos polos sos padres mientres otros 40&nbsp;díes. == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == *{{cita publicación|apellíu=Collar|nome= N. J.|last2=Robson|first2=C. |añu=2007|contribution=Family Timaliidae (Babblers)|páxines=70–291 |editors=del Hoyo, J., Elliott, A. & Christie, D. A. |títulu=[[Handbook of the Birds of the World]]. Volume 12. Picathartes to Tits and Chickadees|editorial=Lynx Edicions|ubicación=Barcelona}} <!-- remain to be checked: * Alexander JD, Seavy NE & Hosten PE. (2007). ''Using conservation plans and bird monitoring to evaluate ecological effects of management: An example with fuels reduction activities in southwest Oregon''. Forest Ecology & Management. vol '''238''', non 1-3. p. 375-383. * Baker M, Nur N & Geupel GR. (1995). ''Correcting biased estimates of dispersal and survival due to limited study area: Theory and an application using wrentits''. Condor. vol '''97''', non 3. p. 663-674. * Ballard G, Geupel GR & Nur N. (2004). ''Influence of mist-netting intensity on demographic investigations of avian populations''. Studies in Avian Biology. vol '''29''', p. 21-27. * Baptista LF. (1972). ''Cowbird Parasitism on the White-Crowned Sparrow and Wren-Tit in the San-Francisco Bay Area''. Auk. vol '''89''', non 4. p. 879-882. * Barhoum DN & Burns KJ. (2002). ''Phylogenetic relationships of the Wrentit based on mitochondrial cytochrome b sequences''. Condor. vol '''104''', non 4. p. 740-749. * Bennett KD. (2004). ''Continuing the alderique on the role of Quaternary environmental change for macroevolution''. Philosophical Transactions of the Royal Society of London B Biological Sciences. vol '''359''', non 1442. p. 295-303. * Browning MR. (1992). ''A new subspecies of Chamaea fasciata (Wrentit) from Oregon (Aves: Timaliinae)''. Proceedings of the Biological Society of Washington. vol '''105''', non 3. p. 414-419. * Burns KJ & Barhoum DN. (2006). ''Population-level history of the wrentit (Chamaea fasciata): Implications for comparative phylogeography in the California Floristic Province''. Molecular Phylogenetics and Evolution. vol '''38''', non 1. p. 117-129. * Eberhardt C & Baptista LF. (1977). ''Intraspecific and Interspecific Song Mimesis in California USA Song Sparrows''. Bird Banding. vol '''48''', non 3. p. 193-205. * Flannery ME & Gardali T. (2000). ''Incomplete first prebasic molt in the Wrentit''. Western Birds. vol '''31''', non 4. p. 249-251. * Fleischer RC, Boarman WI & Cody ML. (1985). ''Asynchrony of Song Series in Bewicks Wren Thyromanes-Bewickii and Wren Tit Chamaea-Fasciata''. Animal Behaviour. vol '''33''', non 2. p. 674-676. * Geupel, G. R., and G. Ballard. 2002. ''Wrentit (Chamaea fasciata)''. In ''The Birds of North America'', Non. 654 (A. Poole and F. Gill, eds.). The Birds of North America, Inc., Philadelphia, PA. * Geupel GR & Desante DF. (1990). ''Incidence and Determinants of Double Brooding in Wren-Tits''. Condor. vol '''92''', non 1. p. 67-75. * Nur N, Geupel GR & Ballard G. (2004). ''Estimates of adult survival, prinde probability, and recapture probability: Evaluating and validating constant-effort mist netting''. Studies in Avian Biology. vol '''29''', p. 63-70. * Patten MA & Bolger DT. (2003). ''Variation in top-down control of avian reproductive success across a fragmentation gradient''. Oikos. vol '''101''', non 3. p. 479-488. * Preston KL & Rotenberry JT. (2006). ''Independent effects of food and predator-mediated processes on annual fecundity in a songbird''. Ecology. vol '''87''', non 1. p. 160-168. * Preston KL & Rotenberry JT. (2006). ''The role of food, nest predation, and climate in timing of Wrentit reproductive activities''. Condor. vol '''108''', non 4. p. 832-841. * Ralph CJ, Paton PWC & Taylor CA. (1991). ''Habitat Association Patterns of Breeding Birds and Small Mammals in Douglas-Fir-Hardwood Stands in Northwestern California and Southwestern Oregon''. O S Forest Service General Technical Report PNW. vol '''285''', p. 379-393. * Silkey M, Nur N & Geupel GR. (1999). ''The use of mist-net prinde rates to monitor annual variation in abundance: A validation study''. Condor. vol '''101''', non 2. p. 288-298. --> == Enllaces esternos == * [http://www.indiesticks.com/?p=31 IndieSticks.com Videu HD] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120206041135/http://www.indiesticks.com/?p=31 |date=2012-02-06 }} * {{Enllaz rotu|1={title}|2={url}|date={timestamp:%B %Y}|bot=InternetArchiveBot|1=Galería de semeyes |2=http://vireo.acnatsci.org/search.html?Form=Search&SEARCHBY=Common&KEYWORDS=wrentit&showwhat=images&AGE=All&SEX=All&ACT=All&Search=Search&VIEW=All&ORIENTATION=All&RESULTS=24 |date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot }} en VIREO {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Sylviidae]] [[Categoría:Aves d'América del Norte]] [[Categoría:Xéneros monotípicos d'aves]] [[Categoría:TBSpecies]] qs6w0cdlgkqjvtpengnv222b9hophh1 0 54301 4379299 4018799 2025-06-25T06:23:37Z Sahaquiel9102 9918 [[Neutru de materia]] 4379299 wikitext text/x-wiki El '''Cabreirés''' ye un dialeutu del idioma [[Dominiu llingüísticu astur|asturllionés]] que se fala na comarca [[Lleón|llionesa]] de [[Cabreira]]. Llingüísticamente encuaya nel cuelmu occidental del [[asturlleonés]] endientro del conxuntu oeste (palatalización del cuelmu -ct- > /it/) con una riestra de carauterístiques propies y orixinales [[File:Dominio asturleonés.png|thumb|Allugamientu del cabreirés endientro del dominiu llingüísticu astur-llionés]] == Trazos xenerales: == El Cabreirés presenta los principales rasgos xenerales del asturlleonés: * Diptongos /ue/, /ie/ qu'entamen nes vocales breves llatines /ŏ/, /ĕ/. Dase asina; ''güeyu'', ''mueyu'', ''cueyu'', ''tiempu'', ''piedra'', sacantes nel tiempu verbal “yía” ‘ye’. Nun se da’l diptongu /uo/ qu'apaez más al sur en tierres de Senabria. El diptongu apaez tamién énte /n/: ''entuences'', ''fuente'', ''puente'', ''escuende''. * Mantenencia del fonema inicial y intervocálicu /F/ llatín: ''fuegu'', ''fame'', ''fumu''. * Palatalización de la inicial /l-/: ''lleite'', ''llueidu'' ‘lleldu’, ''llinu'', 'llin'. * Acabos verbales ''tien'', ''diz'', ''sal'', ''val'', ''quier'', etc. * Encoyimientu del conxuntu secundariu /-m'n-/ a /-m-/: ''fame'', ''llumi'', ''ñomi''. * Caltenimientu del grupu interior /-mb-/: ''llamber'', ''llombu''. * Reacción contra hiatos col enxertu de yod epentética: ''trayere'', ''ouyire'', ''cayere'', ''Mariya'', ''rayíz'', ''feyu'', ''tiya''. * Piesllu xeneral del vocalismu átonu: ''furmientu'', ''cunciellu'', ''duluciella'', ''iquí'', ''illí'', ''outubri'', ''ñueiti'', ''cuentu'', ''perru''. El piesllu dase tamién nes formes verbales ''cayendu'', ''fueimus'', ''creyu'' ‘creo’, ''veyu'' ‘veo’. * Cayida secundaria de /d/ nel sufixu llatín –atem: ''ciudá'', ''universidá''. * Enxertu de yod epentética xeneral ''fuercia'', ''matancia'', ''ufensia'', ''palicia'', ''graniciu''. Concuaya tamién col asturianu occidental nos vinientes trazos: * Caltién los diptongos decrecientes /ei/ /ou/. ''poucu'', ''cousa'', ''outru'', ''cantéi'', ''falóu''. * Desconoz el [[neutru de materia]]. * Mesmo que nes faces C y D, enxerta /u/ pol influxu de /w/ na sílaba viniente: ''augua'', ''yeugua'', ''fraugua''. * Mesmo que nes faces C y D amiesta -e paragóxica tres d-, r-, l-: ''falade'', ''bebede'', ''sede'', ''rede'', ''parede'', ''muñire'', ''muyere'', “esfrecere”. * Mesmo que nes faces C y D, vocaliza'l conxuntu llatín /kt/: ''lleite'', ''ñueite''. * Mesmo que nes faces C y D, fai /ch-/ nos conxuntos llatinos pl-, kl-, fl-: ''chuvia'', ''chave'', ''chama''. Magar d'ello, xébrase del asturianu occidental no siguiente: * Concasa col gallegoasturianu nel desendolcu de los conxuntos d'oclusives torgaes con llíquida /pl/ y /bl/ > /pr/, /br/: ''ñubru'', ''igrexa'', ''arregru'', ''abrana'', ''craru'', ''puebru''. Pero non nel sufixu –abile ónde dase “impusible”. * Fai l'artículu del complementu indireutu en -yi/-yis, al aviesu del senabrés que fai -lle/-lles. Asina, ''contóu-yi'', ''dixu-yis''. * Palatalización de /n-/ y /nn/: ''ñuesu'', ''ñuedu'', ''ñueite'', ''cabaña'', ''ñueca'',''ñuétiga''. Concuaya col senabrés y asturianu centro-oriental. * El diminutivu íguase mesmo col sufixu –inu del norte que col sufixu –icu del [[senabrés]]: ''vallicu'', ''caminicu'', ''irmanicu'', ''bonicu''. * Nun conoz ''ya'' y mantién la conxunción ''y''. * Enxertu de /o/ ente l'axugu vocálicu /iu/ > /iou/: ''miou'' ‘mio’, ''friou'' ‘friu’, ''riou'' ‘riu’ (sin embargu ''riyu'' 1ª pp de reyir), ''tiou'' ‘tiu’ (frente a ''tiya'' ‘tia’), ''endelgaciou'' ‘endelgazó’, ''uñiou'' ‘xunió’. * Enxertu de /e/ ente l'axugu vocálicu /ui/ > /uei/: ''muei'' ‘mui’, ''mueitu'' ‘muncho’, ''trueita'' 'truita, trucha’, ''rueidu'' ‘ruíu’, ''cueidu'' 'cuidu', ''cueitu'' 'cuchu', ''frueita'' 'fruta', ''bueitre'' 'utra'. ==Formes verbales:== * Presente 1ª p.s. en –y-: ''you oyu'', ''riyu'', ''veyu'', ''trayu'', ''cayu'', ''veyu''. * Presente 2ª p.p. en –ades, -edes, -ides: ''vosoutrus chegades'', ''sodes'' ‘sois’, ''partides''. * Imperfeutu 2ª p.p. en –ades: ''chegábades'', ''cuyíades'' ‘coyíeis’, ''partíades''. * Perfeutu 3ª p.p. en –orun pa verbos en –ar, y –erun pa verbos en –er, -ir: ''ellus chegorun'', ''cuyierun'', ''partierun''. Frente a les formes –onen del senabrés del norte ''chegonen'' y -onon nel sur ''chegonon''. ==Posesivos:== {| |- ! align=left | miou | miya |- ! align="left" | tou | tua |- ! align="left" | sou | sua |- ! align="left" | ñuesu | ñuesa |- ! align="left" | vuesu | vuesa |- |} ==Textu d'exemplu== Vengu achegare'l tou caballu p'abaixu de las llameiras. Illí xunta'l carballicu de la igrexa taban uñidas las tuas irmanas cumendu coñus tous sobrinus, y truxórunme una cuenca de lleite con ñatas. Faléi con eillas y a los fillicus cuntéi-yis el cuentu de la lloba y los güeitu cabriticus. Lluegu cuntinuéi'l miou caminu. == Referencies == {{llistaref}} - Jonatán Rodríguez Bayo. "Vocabulariu de La Baña" Preseos nu. 10. Academia de la Llingua Asturiana. 2007 - Maria Concepcion Casado Lobato "El Habla de la Cabrera Alta. Contribucion al estudio del dialeutu Leones" Revista de Filologia Espanola, Anejo XLIV. 1948 - Asina falan en Corporales de Cabreira. https://www.youtube.com/watch?v=xm0yyaNdwyA {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dominiu llingüísticu astur]] [[categoría:Lleonés]] [[categoría:Lleón]] [[categoría:Cabreira]] pqaccou63svf7oqs1bz44fu1m71elfe 0 62411 4379408 4251703 2025-06-25T10:59:57Z Omarete 35 removed [[Category:Mineralogistas d'Alemaña]]; added [[Category:Mineraloxistes]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379408 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Georgius Agricola}} {{persona}} '''Georgius Agricola''', [[llatinización]] de '''Georg Pawer'''<ref name="Pawer">[http://www.georgius-agricola.de/leben.html Agricola Research Center Chemnitz: "Wer ist Georgius Agricola?"]</ref> {{nym}} foi un [[Alquimia|alquimista]], [[Química|químicu]] y [[Mineraloxía|mineralogista]] [[Alemaña|alemán]], consideráu'l fundador de la mineraloxía moderna. Desenvolvió los principios de la [[metalurxa]] y de la [[minería]], con escritos sobre temes médiques, químicos, matemáticos y históricos. Dempués d'estudiar ciertos terrenes de [[Saxonia]], escribió la obra en doce volúmenes ''De metales'', onde per primer vegada clasifíquense los minerales según los sos calteres esternos por aciu la observación direuta. El so métodu considérase un precedente de la ciencia empírica moderna. La so obra más importante ye ''De Re Metallica'', que s'editó en llatín nel añu 1556. Esta obra foi traducida al inglés en 1912 pol futuru presidente de los Estaos Xuníos, [[Herbert Hoover]], y la so esposa, Lou Henry Hoover, dambos pertenecientes a la Stanford University y miembros del Institutu Americanu d'Inxenieros de Mines. Como médicu Gergius visitaba incansablemente les mines y les cases de los trabayadores, faciendo anotaciones y creando remedios qu'ayudaren a salvar a munchos que vivíen d'esi trabayu nes zarraes y polvorientas covarones minerales == Últimos díes == A pesar de les sos pruebes de tolerancia poles actitúes relixoses, nun se-y dexó terminar los sos díes en paz. Foi hasta'l final un fiel católicu, a pesar de tolos Chemnitz pasárense al credo luteranu. Y dizse que la so vida terminó con un ataque d'[[apoplexía]] provocada por un encaloráu discutiniu con un protestante. Y fueron violentos el sentimientu teolóxicu nel so contra, nun dexándo-y Le ser soterráu na ciudá a la qu'añadiera rellumu. Metanes manifestaciones contraries, llevar a [[Zeitz]], unos cincuenta quilómetros de distancia, y soterráu ellí. == Obra == === Publicaciones === [[Ficheru:Georg Agricola-Titelblatt.jpg|thumb|right|250px|De Re Metallica (1556)]] * ''Bermannus, sive de Re Metallica'', [[1530]] * ''De lapide philosophico'', [[1531]] * ''De Mensuis et Ponderibus'', [[1533]] * ''Dominatores Saxonici a prima anicie ad hanc aetatem'' * ''De ortu et causis subterraneorum,'', [[1544]] * ''De natura eorum quae effluunt y terra'', [[1545]] * ''De veteribus et novis metallis'', [[1546]] * ''De Natura Fossilium'', [[1546]] * ''De animantibus subterraneis'', [[1548]] * [http://archimedes.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/toc/toc.cgi?dir=agric_remet_001_la_1556 ''De Re Metallica''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110926233013/http://archimedes.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/toc/toc.cgi?dir=agric_remet_001_la_1556 |date=2011-09-26 }}, [[1556]] === Publicaciones contemporánees === * ''De Re Metallica'', traducción de H.C. Hoover & L.H. Hoover, Dover, [[1986]], ISBN 0-486-60006-8 * URL: [http://www.farlang.com/gemstones/agricola-metallica/page_001 De Re Metallica] Hoover, The Mining Magacín, 1912, testu completu, orixinal, versión en llinia * ''Bermannus (-y mineur), Un dialogue sur les mines 039;', trad. Robert Halleux y Albert Jans. Paris, les Belles Lettres, Paris, [[1990]], ISBN 2-251-34504-3 * ''De Re Metallica'', traducción de la edición orixinal llatina de [[1556]] por [[Albert France-Lanord]], [[Gérard Klopp]], [[Thionville]], [[1992]], ISBN 2-906535-62-1 * ''De Natura Fossilium'' (Testu de Mineraloxía), traducción de Mark Chance Bandy & Jean A. Bandy, Dover, [[2004]], ISBN 0-486-49591-4 * URL: [http://www.farlang.com/gemstones/agricola_textbook_of_mineralogy/page_001 ''"Textbook of Mineralogy"''] testu orixinal, payares 1955, versión en llinia * Escribió'l llibru "DE RE METALLICA" (sobre la naturaleza de los metales) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Georgius Agricola}} * (n'inglés) [http://www.farlang.com/gemstones/agricola_textbook_of_mineralogy/page_001 Agrigola sobre mineraloxía y piedres precioses] ''"De Natura Fossilium"'' testu integral + commentarios * (n'inglés) [http://www.farlang.com/gemstones/agricola-metallica/page_001 Agricola: De Re Metallica], traducíu per Herbert Hoover, ''The Mining Magacín'', 1912. {{NF|1494|1555|Agricola, Georgius}} [[Categoría:Médicos y médiques d'Alemaña]] [[Categoría:Químicos y químiques d'Alemaña]] [[Categoría:Alquimistes]] [[Categoría:Xeólogos y xeólogues d'Alemaña]] [[Categoría:Inventores d'Alemaña]] [[Categoría:Escritores en llatín]] [[Categoría:Mineraloxistes]] okpvvgfx7lco2jspqzntib17dunn1ro 0 62426 4379249 4363689 2025-06-24T19:05:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: Antonio Camareru => Antonio Camarero 4379249 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Apuleyo}} {{persona}} '''Apuleyo''' ([[Madaura]], [[123]]/[[125|5]] - en redol a [[180]]), dacuando llamáu '''Lucio Apuleyo''' -magar el [[praenomen]] ''Lucio'' tomar del protagonista d'una de les sos obres, ''[[El pollín d'oru]]''-, foi l'escritor [[Imperiu romanu|romanu]] más importante del sieglu II, bien almiráu tantu en vida como pola posteridá. Posiblemente un [[bereberes|bereber]] bien romanizado, nació en Madaura (ciudá romana de [[Numidia]] na frontera con [[Getulia]]), anguaño conocida como [[Mdaourouch]] ([[Arxelia]]). Nel so tiempu foi una zona alloñada de los principales centros culturales de la llatinidá, aniciaos n'Italia, anque'l desarrollu urbano y económico de la mesma dexaron que, escontra'l sieglu II, importantes intelectuales y políticos romanos vinieren de la zona. == Biografía == El padre de Apuleyo yera un maxistráu provincial, que, acordies con una inscripción topada nel llugar, algamó'l rangu d'alcalde de Madaura; d'él heredó una cuantiosa fortuna, que consistía nun millón de [[sestercios]] pa él y otru millón pal so hermanu. Tal cantidá yera la necesaria pa ingresar al [[Senáu]] romanu na dómina. Apuleyo estudió primero en [[Cartago]], onde conoció les retóriques griego y llatino, y depués n'[[Antigua Atenes|Atenes]], onde, ente otres materies, familiarizar cola filosofía [[platónica]]. Recordar polos sos ''Metamorfosis'', novela alegórica y picaresca, tamién conocida como ''[[El pollín d'oru]]''. Nun se tien la certidume de que "Lucio" fuera'l so nome: foi a partir del personaxe homónimu de la novela que se-y empezó a atribuyir ésti. Magar ta consideráu como unu de los pocos escritores orixinales del sieglu II, esiste un antecedente d'esta novela, ''[[Lucio o El pollín]]'', d'orixe griegu, atribuyida a [[Luciano de Samosata]]. En tal obra'l protagonista tien el mesmu nome, y, anque muncho menos ellaborada y estensa, dalgunes de les aventures narraes son paecíes. Sicasí, esiste una cierta ambigüedá tocantes a la datación d'esta obra, que pudiera ser una reelaboración posterior en griegu; seya que non, son obres qu'apaecen pola mesma dómina. Home deseosu de conocencies, Apuleyo enfusóse, amás d'en la filosofía, na [[relixón]], la [[ciencia]] y la [[retórica]]. En siendo empecipiáu nel cultu d'[[Isis]], coló a [[Antigua Roma|Roma]] a estudiar [[retórica]]. Más palantre, dedicar a percorrer [[Asia Menor]] y [[Antiguu Exiptu|Exiptu]] pa siguir los sos estudios de filosofía y relixón. Escontra [[156]]-[[158]], nel camín dende Cartago escontra Exiptu, paró en Oea (actual [[Trípoli (Libia)|Trípoli]]), onde realizó una declamación pública nuna basílica. Depués casó con una bien adinerada vilba de la llocalidá. Foi acusáu entós d'usar la [[maxa]] pa consiguir los favores (y riqueces) de la vilba [[Pudentila]]; acusaciones provenientes de la familia d'ésta. Nel so defensa declamó y publicó un agudu discursu, la ''Apoloxía pro se liber'', ante'l procónsul d'África [[Claudio Máximu]] y los maxistraos de Sabratha, na [[Tripolitania]]. Triunfante nel so discursu, marchó a vivir con Pudentila a una villa d'ella pela rodiada de Oea. La vilba tenía nel momentu unos 4 millones de sestercios y yá otorgara a los sos fíos vastos campos fértiles, 400 esclavos, enormes viviendes y enforma vieno, trigu y aceitunes. Habitaron fuera de la ciudá pa evitar dar la cantidá de 50&nbsp;000 sestercios pol matrimoniu d'unu de los fíos de Pudentila. Tal fíu convertir n'enemigu de Apuleyo, anque ésti yá lo encamentara al [[procónsul]] como abogáu (educárase en Roma y [[Antigua Atenes|Atenes]]). Apuleyo refier que, sicasí, el susodichu africanu abandonar al viciu pasándose tol tiempu colos [[gladiadores]] y nun queriendo falar llatín, sinón [[idioma púnicu|púnicu]].<ref>{{Cita llibru|apellíu=Millar|nome=Fergus|títulu=L'Imperiu Romanu y los sos pueblos estremeros|añu=1992|editorial=Sieglu Ventiún Editor|páxina=324|allugamientu=968-23-0886-0}}</ref> Les rellaciones d'estos fechos realizaes pol escritor refiérennos les riqueces y vida cotidiana de los adineraos africanos na dómina imperial. == Obra == [[Ficheru:Apuleius Metamorphoses c. 24.jpg|thumb|Psique nel xardín del amor, ilustración de les ''Metamorfosis'' de Apuleyo, c. 24. Manuscritu Vat. Lat. 2194 na Biblioteca Apostólica Vaticana en Roma.]] La so obra más conocida ye ''[[El pollín d'oru]]''. Narra cómo'l mozu Lucio, víctima d'un conxuru fallíu que lu tresforma en pollín, ensin perder les sos facultaes intelectuales -salvo'l llinguaxe-, pasa por dellos amos y diverses aventures. El tonu humorísticu ye dominante, pero tamién hai reflexones de tipu filosóficu y relixosu. Ye una obra imaxinativa, irreverente y risondera que rellata les increíbles aventures de Lucio metamorfosiáu en pollín. So esta apariencia oi y ve gran númberu de coses estrañes, mesmes que son rellataes como cuentos entrepolaos na novela, hasta que Isis devuélve-y el so forma humana. Una interpolación desenvuelve una de les más belles muestres de la cuentística de l'Antigüedá Clásica, la fábula d'[[Psique (mitoloxía)|Eros y Psique]] (Cupido y Psique). Esti rellatu ye'l más estensu de la novela y da cuenta de les moliciones de l'Alma ([[Psique (mitoloxía)|Psique]]) p'algamar al Amor ([[Eros]]) y la inmortalidá. Como yá foi mentáu, hai delles teoríes que caltienen que la iniciación nos misterios de Isis rellatada nel últimu llibru de les ''Metamorfosis'' ye autobiográfica. El llabor de Apuleyo tamién tuvo como oxetivu l'espardimientu de la filosofía (especialmente platónica), el saber retórico y l'espardimientu de los [[Relixón mistérica|cultos mistéricos]] predominantes nel [[Imperiu romanu]]. De la so obra como filósofu sobrevivieron namái testos con carauterístiques de traducciones, con bien pocu desarrollu personal: ''De deo Socratis'' (''El demón de Sócrates'', onde espón la idea de los seres mediadores ente los dioses y los homes), ''De Platone et eius dogmate'' (''Sobre [[Platón]] y la so doctrina'', que ye un compendiu de los principales conceutos de la filosofía de Platón), ''De mundu'' (''Sobre'l mundu'', escoyeta de temes científiques procedentes del [[Llicéu]] aristotélicu). Con al respective de la [[retórica]], disciplina que se creó en [[Antigua Grecia|Grecia]] pero que tuvo una puxanza importante en [[Antigua Roma|Roma]] gracies a trataos como los de [[Marco Tuliu Cicerón|Cicerón]], Apuleyo dexó la única amuesa d'un discursu llegal: ''Apoloxía'' o ''De magia pro se liber'' (''Apoloxía'' o ''Discursu sobre la maxa en defensa mesma''), según un conxuntu de fragmentos discursivos: la ''Flórida''. Otres obres sos son: ''Sobre'l daimon de Sócrates'', ''Sobre Platón y la so doctrina'' y tamién un ''Sobre'l mundu''. ''[[El pollín d'oru]] ''(o ''Metamorfosis'') ye la única [[novela romana]] que sobrevivió completa. Puede consideráse-y antecedente d'un xéneru lliterariu, el de la novela picaresca, nel que depués vamos atopar grandes desarrollos a partir del [[sieglu XVI]] (postúlense influyencies, por casu, en distintos episodios del ''[[Don Quixote de la Mancha|Quixote]]''). Hai delles teoríes que caltienen que la iniciación nos misterios de Isis rellatada en ''el Pollín d'Oru'' ye autobiográfica. == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == [[Ficheru:Apuleius, Opera omnia, 1621 - BEIC 9468424.tiff|thumb|Opera omnia, 1621]] * {{Cita llibru |apellíos=Apuleyo |nome=Lucio |títulu=Obra filosófica |url= |añu=2011 |editorial=Editorial Gredos |ubicación=Madrid |isbn=9788424922061 }} * {{Cita llibru |apellíu=– |títulu=Amor y Psique|url=http://issuu.com/atalantaweb/docs/5_-_amor_y_psique_issuu |otros=Traducción Alejandro Coroleu, epílogo Antonio Betancor |añu=2006/2014 |editorial=Ediciones Atalanta |allugamientu=Vilaür|edición=Segunda |isbn=9788494227684 }} * {{Cita llibru |apellíu=– |títulu=Les Metamorfosis o El Pollín d'Oru. Obra completa |url= |otros=Introducción, testu llatín, traducción y notes de Juan Martos |añu=2003 |editorial=Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques |ubicación=Madrid |isbn=8400081870 }} # {{Cita llibru |títulu=Volume 1: capítulos I-III |url= |isbn=8400081889 }} # {{Cita llibru |títulu=Volume 2: capítulos IV-XI |url= |isbn=8400081897 }} * {{Cita llibru |apellíu=– |títulu=Apoloxía. Florida |url= |otros=Traducción Santiago Segura Munguía |añu=1980 |editorial=Editorial Gredos |ubicación=Madrid |isbn=8424935489 }} * {{Cita llibru |apellíu=– |títulu=El pollín d'oru |url= |otros=Introducción, traducción y notes de Lisardo Rubio Fernández |añu=1978/1995 [1ª edición, 3ª impresión] |editorial=Editorial Gredos |ubicación=Madrid |isbn=8424935098 }} * {{Cita llibru |apellíu=– |títulu=Trataos filosóficos |url= |otros=Introducción, traducción y notes d'Antonio Camarero (Edición billingüe llatín/español) |añu=1968 |editorial=Universidá Nacional Autónoma de Méxicu |ubicación=Méxicu |isbn= }} == Enllaces esternos == {{commonscat|Apuleius}} {{wikiquote|Apuleyo}} {{Wikisource|Apuleyo}} Versiones de [[Diego López de Cortegana]] (1513) y Jacinto de la Vega y Marcu (¿1909?) * [http://remacle.org/bloodwolf/apulee/table.htm Testos de Apuleyo] en [[Idioma francés|francés]] nel [http://remacle.org/ sitio] de Philippe Remacle (1944 - 2011): trad. de Victor Bétolaud (1803 - 1879); edd. en París. * [http://www.intratext.com/Catalogo/Autori/AUT23.HTM Obres de Apuleyo]: testos, concordances y llista de frecuencia; n'[[Idioma inglés|inglés]]. * [https://web.archive.org/web/http://santino.blogia.com/2005/112601-la inmortalidá-a-traves-del amor-y-la conocencia-en-em-el pollín-de-oru-em-de-a.php Reseña de ''El pollín d'oru'']. La inmortalidá al traviés del amor y de la conocencia. * [http://www.cervantesvirtual.com/FichaObra.html?Ref=2511 ''El pollín d'oru''] na [[Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]]. ** Historia d'[[Eros]] y Psique (de ''[[El pollín d'oru]]''). ***[http://eskenazi.net16.net/Eros.html Testu español] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304185715/http://eskenazi.net16.net/Eros.html |date=2016-03-04 }}. **** [http://www.colecciondeverda.com/search/label/Fabula%20de%20Amor%20y%20Psique La ''Fábula d'Amor y Psique'' grabada pol Mestro del Dadu y Agostino Veneziano. Coleición De Verda]. * Apuleyo: ''Apoloxía''. ** [http://remacle.org/bloodwolf/apulee/apologie.htm Testu francés] nel sitiu de Philippe Remacle: trad. de Victor Bétolaud; ed. en París. *** [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3atext%3a2008.01.0501 Testu] [[Llatín|llatín]] con índiz electrónicu nel [[Proyeutu Perseus]]. Emplegando'l rótulu activu "''aponderái''", llógrase ayuda n'inglés col vocabulariu llatín del testu. * Apuleyo: ''Florida''. ** [http://remacle.org/bloodwolf/apulee/florides.htm Testu francés] nel sitiu de Ph. Remacle: trad. de V. Bétolaud; ed. en París. *** [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3atext%3a2008.01.0503 Testu llatín] nel Proyeutu Perseus coles carauterístiques indicaes enantes. {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Bereberes]] [[Categoría:Escritores d'Arxelia]] [[Categoría:Escritores de la Roma antigua]] [[Categoría:Escritores en llatín]] [[Categoría:Gens Apuleya]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía NF]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] e5h7od9guh0dtv1jmgv1h0wozoadnjt 0 63849 4379157 4379134 2025-06-24T13:50:57Z YoaR 37624 iguo espacios ente párrafos 4379157 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Agave tequilana}} {{Ficha de taxón | Agave de Tequila | image = Agave tequilana0.jpg | regnum = [[Plantae]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Liliopsida]] | ordo = [[Asparagales]] | familia = [[Asparagaceae]] | subfamilia = [[Agavoideae]] | genus = ''[[Agave]]'' | species = '''''Agave tequilana''''' | binomial_authority = [[F.A.C.Weber]]'' | synonyms = }} '''''Agave tequilana''''' ye una [[especie]] de [[planta ensundiosa]] perteneciente a l'antigua familia de les [[agavacees]] agora subfamilia [[Agavoideae]]. [[Ficheru:Agave tequilana 1.jpg|thumb|Vista de la planta]] [[Ficheru:Agave fermenting vat.jpg|thumb|Fermentadura de la magaya]] [[Ficheru:Agave tequilana leaves.jpg|thumb|Detalle de les fueyes]] [[Ficheru:Agave tequilana F.A.C. Weber 2013 000.jpg|thumb|Nel so hábitat]] == Descripción == El ''Agave tequilana'' ye [[monocárpico]], floria namái una vegada na so vida y muerre de siguío. El floriamientu produzse dempués d'una década. La planta produz un tarmu floral d'unos metros d'altor, con numberoses [[umbela|umbeles]] de flores verdoses y tubulares verticales. La polinización depende puramente d'un esperteyu ''[[Leptonycteris nivalis]]'', un [[filostómido]] [[nectivoro]]. == Historia == Los agaves fueron utilizaos polos habitantes de [[Mesoamérica]] dende hai aproximao 9.000 años Polo xeneral, enantes de la llegada de los españoles la utilidá de los agaves foi pa la producción d'azucres y fibres. El so usu decayó cuando'l cultivu de la [[caña d'azucre]] llegó a Méxicu colos conquistadores. El [[genus|xéneru]] ''[[Agave]]'', que'l so significáu ye en [[Idioma griegu|griegu]]: “noble” o “almirable” foi dau a conocer a la ciencia por [[Carlos Linneo]] en [[1753]]. Les plantes del xéneru Agave son orixinaries del continente americanu, cola mayor concentración d'especies natives de Méxicu onde se-yos conoz colos nomes comunes de “magueyes” o “mezcales”. Especies de agave importantes na producción de fibres son el “henequén” (''[[Henequén|Agave fourcroydes]]''), ''[[Agave sisalana]]'' ([[Howard Scott Gentry|Gentry]] 1982) y el Agave Tequilana, col cual produzse fibra a partir del raigañu cola poxa de refugaya de la industria tequilera y fibra de les fueyes o pencas. Los agaves producen distintos tipos de bébora. La cazumbre natural cuando s'estrayi ye de sabor duce y conózse-y col nome de aguamiel, a ésti mesmu, dempués de lleldáu llámase-y pulque. El líquidu destiláu deriváu de los agaves ye conocíu como mezcal o tequila (Gentry 1982). Otres bébores destilaes de Agave, d'importancia rexonal son la “raicilla” y el vinu fuécara”. En Jalisco, na fuécara de la ciudá de Tequila y Amatitán, pol so clima y vexetación, desenvolviéronse agaves que s'aprovecharon poles sos carauterístiques sobresalientes, fibres dures y tarmos y bases de les fueyes (pencas) con altes concentraciones de polisacáridos (Valenzuela, 2000). Nos años recién, cultiváronse cientos d'hectárees nel oeste de Méxicu (Especialmente onde son orixinaries [[Amatitán]] y [[Tequila (Jalisco)]], dambos nel edo. de Jalisco) con ''Agave tequilana'' y otres especies emparentaes, de que los sos tarmos se destila el llicor llamáu [[tequila]] (McVaugh, 1989). == Xéneru ''Agave'' == Grupu americanu de más de 200 especies. Gentry (1982) reconoció más de 136 especies namái de Norteamérica. Munches son cultivaes como ornamentales o pa barganales vivos, poles fibra que contienen nes sos fueyes, como forraxe y pa la ellaboración de [[pulque]], [[mezcal]], [[tequila]] y otros derivaos. == Especies de agave == Ye'l principal productu económicu del estáu de [[Jalisco]] en [[Méxicu]]. Utilízase como única materia primo básica pa la ellaboración del [[tequila]], la popular bébora mexicano. A lo llargo y anchu de la República Mexicana esisten distintes variedaes d'agaves: * Pulquero, pa la fabricación de cuerdes * pero solo la variedá azul ye la que da orixe al tequila. El agave tequilana Weber utilizáu como materia primo pa la ellaboración de tequila alcuéntrase en cinco estaos de la República como Jalisco, Michoacán, Nayarit, Guanajuato y Tamaulipas. El agave Tequilana Weber Variedá Azul alcontrar en 180 conceyos de cinco estaos de la República que formen parte de la Denominación d'Orixe Tequila como son: Jalisco, Michoacán, Tamaulipas, Nayarit y Guanajuato. Solamente nesos conceyos puede utilizase la materia primo pa la ellaboración del Tequila. Acordies cola definición prevista na Norma Oficial Mexicana NOM-006-SCFI-2005 Bébores Alcohóliques – Tequila – Especificaciones, Tequila ye la Bébora alcohólico rexonal llograda por destilación de mostios, preparaos direuta y orixinalmente del material estrayíu, nes instalaciones de la fábrica d'un Productor Autorizáu la cual tien de tar allugada nel territoriu entendíu na Declaración, derivaos de les cabeces de Agave tequilana weber variedá azul, previa o darréu hidrolizaes o cocíes, y sometíos a fermentadura alcohólica con lleldos, cultivaes o non, siendo susceptibles los mostios de ser arriquecíos y entemecíos conxuntamente na formulación con otros azucres hasta nuna proporción non mayor de 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa, nos términos establecíos por esta NOM y na intelixencia que nun tán dexaes los amiestos en fríu. El tequila ye un líquidu que, d'alcuerdu a la so clase, ye incoloru o coloriáu cuando ye madurecíu o cuando ye empuestu ensin maurecelo. Agave. El procesu de producción de Tequila dura en permediu 8 años y empecipia col plantíu de La principal materia primo utilizada na ellaboración del tequila que ye l'agave. Planta de la familia de les Agavaceas, de fueyes llargues y fibroses, de forma llanceolada, de color azuláu, que la so parte aprovechable pa la ellaboración de Tequila ye la piña o cabeza. La única especie almitida ye Agave tequilana weber variedá azul, cultivada dientro del territoriu entendíu na Declaración. == Operaciones unitaries == Les operaciones unitaries más importantes qu'asoceden nel procesu d'ellaboración del tequila, son les siguientes: esbastia, hidrólisis, estraición, formulación, fermentadura, destilación, maduración y nel so casu, filtración y envasáu. [[Esbastia]]: aición que consiste en dixebrar de la piña les pencas d'agave cuando esta algamó'l desarrollu fayadizu pal so industrialización. [[Hidrólisis]]: considerando que'l principal carbohidratu que contién el agave ye la inulina y que esti compuestu nun ye susceptible de ser lleldáu polos lleldos, ye necesariu realizar la hidrólis pa llograr azucres simples (principalmente fructosa). Pa ello, utilízase principalmente un procedimientu térmicu o enzimáticu o bien, la combinación de dambos. Nesta etapa tamién se munchos compuestos que son determinantes nel perfil del productu final. [[Estraición]]: previa o posterior a la hidrólisis, los carbohidratos o azucres conteníos nes piñes d'agave tienen de ser dixebraos de la fibra, esta estraición realízase comúnmente con una combinación de desgarradora y un tren de molinos de rodiellos. Anguaño, ye común l'usu de difusores que eficientan esta operación. [[Formulación]]: acordies cola Norma Oficial Mexicana del Tequila, el fabricante de tequila puede ellaborar 2 categoríes de tequila, que son tequila 100% d'agave y tequila respeutivamente. El tequila 100% d'agave ye aquel que s'ellabora a partir de los azucres estrayíos del agave puramente y poro, la formulación a que nos referimos puede consistir namái de la unviada de los zusmios a les tinas de fermentadura y la adición de lleldos, el resultáu d'esta operación ye'l mostiu. Sicasí, nel casu de la categoría tequila, este puede ellaborase cola participación d'hasta un 49% d'azucres provenientes de fonte distinta al agave; en tal casu, la formulación consiste nel amiestu de los azucres estrayíos del agave y d'otra fonte siempres y cuando la participación d'esta postrera nun seya mayor al 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa. Amás de lo anterior, añader los lleldos resultando a la fin d'esta fase, el Mostiu llistu pa empecipiar el procesu de fermentadura. [[Fermentadura]]: nesta fase del procesu, los azucres presentes nos mostios son tresformaos, pola aición de los lleldos, n'alcohol etílico y bióxidu de carbonu. Nesta etapa, tamién se van formar otros compuestos que van contribuyir a les carauterístiques sensoriales finales del tequila. Factores críticos a controlar nesta fase son, la temperatura, el pH y la contaminación por organismos que representen una competencia pa los lleldos. [[Destilación]]: una vegada concluyida la fase de fermentadura, ye necesariu llevar los mostios a destilación; procesu que consiste na separación de los constituyentes del mostiu. La destilación alcohólica ta basada en que l'alcohol etílico siendo más llixeru que l'agua, vaporiza a una temperatura menor que'l puntu d'ebullición de l'agua, los vapores pueden ser entestaos y convertíos a forma líquida con un altu conteníu alcohólico. La destilación realízase xeneralmente n'alambiques y consiste en dos fases. El productu llográu del primer ciclu conozse comúnmente como ordinariu; esti productu ye sometíu a un segundu ciclu o rectificación llogrando finalmente'l tequila. El tequila llográu puede tener dellos destinos como son; el envasáu como tequila blancu, la so abocamiento y envasáu como tequila nuevo o bien pue ser unviáu a maduración pal llogru de tequila reposao, aneyu o extra aneyu y el so posterior filtración y envasáu. === Categoríes del tequila === D'alcuerdu al porcentaxe de los azucres provenientes del agave que s'utilice na ellaboración del tequila, ésti puédese clasificar nuna de les siguientes categoríes: * 100% d'agave: ye'l productu, que nun ye susceptible de ser arriquecíu con otros azucres distintos a los llograos del ''Agave tequilana'' weber variedá azul cultiváu nel territoriu entendíu na Declaración. Por que esti productu seya consideráu como “tequila 100% d'agave” tien de ser envasáu na planta que controle'l mesmu Productor Autorizáu, mesma que tien de tar allugada dientro del territoriu entendíu na Declaración. * Tequila: ye'l productu, nel que los mostios son susceptibles de ser arriquecíos y entemecíos conxuntamente na formulación con otros azucres hasta nuna proporción non mayor de 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa. Esti productu puede ser envasáu en plantes ayenes a un Productor Autorizáu, siempres y cuando los envasadores cumplan coles condiciones establecíes na Norma Oficial Mexicana del tequila. === Clases de tequila === D'alcuerdu a les carauterístiques adquiríes en procesos posteriores a la destilación, el tequila clasifícase nuna de les siguientes clases: * Tequila blanco: productu que'l so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. * Tequila nuevo o oru: productu susceptible de ser empuestu, el so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. La resultancia de los amiestos de tequila blanco con tequiles reposaos o aneyos considérase como tequila nuevo o oru. Tequila reposao.- Productu susceptible de ser empuestu, suxetu a un procesu de maduración d'a lo menos dos meses en contautu direutu cola madera de recipientes de carbayu o encino. El so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. La resultancia de los amiestos de tequila reposáu con Tequiles aneyos considérase como tequila reposáu. == Taxonomía == ''Artemisia tequilana'' describióse por [[Frédéric Albert Constantin Weber]] y espublizóse en ''[[Bulletin du Muséum d'Histoire Naturelle]]'' 8(3): 220–223, f. 1–2. 1902.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/1201791 |títulu=''{{PAGENAME}}'' |fechaaccesu=16 d'ochobre de 2012 |formatu= |obra=Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130522155145/http://www.tropicos.org/Name/1201791 |fechaarchivu=2013-05-22 }}</ref> ;[[Etimoloxía]]: '''''Agave''''': nome xenéricu que foi dau a conocer científicamente en [[1753]] pol naturalista suecu [[Carlos Linneo]], quien lo tomó del griegu ''Agavos''. Na [[mitoloxía griega]], Ágave yera una [[ménade]] fía de [[Cadmo]], rei de [[Tebas (Grecia)|Tebas]] que, al mandu de un ensame de [[bacante]]s, asesinó al so fíu [[Penteo]], socesor de Cadmo nel tronu. La pallabra ''agave'' alude, pos, a daqué almirable o noble.<ref>García-Mendoza, A. J. (2012). Méxicu, país de magueyes. Suplementu "La Jornada del campo". ''La Jornada'', sábadu 18 de febreru del 2012, non. 53, p. 4. Versión electrónica: [http://www.jornada.unam.mx/2012/02/18/cam-pais.html Artículu sobre los distintos tipos de magueyes o mezcales o agaves]</ref> '''''tequilana''''': [[epítetu]] que fai referencia a que con ella se produz el [[tequila]]. ;[[sinonimia (bioloxía)|Sinonimia]]: * ''Agave angustifolia subsp. tequilana'' (F.A.C.Weber) Valenz.-Zap. & Nabhan * ''Agave palmaris'' Trel. * ''Agave palmeris'' Trel. * ''Agave pedrosana'' Trel. * ''Agave pes-mulae'' Trel. * ''Agave pseudotequilana'' Trel.<ref>[http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=Agave+tequilana ''{{PAGENAME}}'' en PlantList]</ref> == Usos melecinales == La agave tequiliana ta siendo investigada polos sos posibles usos melecinales polos sos fructanos. Tamién s'estudia como fibra dietética y como prebiótico.{{ensin referencies}} == Ver tamién == * [[Planta melecinal]] * [[Fitoterapia]] * [[Usos melecinales de los raigaños]] * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == # Gentry, H. S. 1982. Agaves Cont. N. Amer. i–xiv, 1–670. The University of Arizona Press, Tucson. == Enllaces esternos == {{commonscat|Agave tequilana}} {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Plantes melecinales]] [[Categoría:Agave|tequilana]] [[Categoría:Tequila]] [[Categoría:Cactus y suculentes]] [[Categoría:Plantes descrites en 1902]] [[Categoría:Plantes descrites por F.A.C.Weber]] [[Categoría:TBSpecies]] 9tnckc32jwzcfrruuu4s6avqknvhswn 4379158 4379157 2025-06-24T13:51:09Z XabatuBot 43102 iguo testu: tequila reposáu => tequila reposao 4379158 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Agave tequilana}} {{Ficha de taxón | Agave de Tequila | image = Agave tequilana0.jpg | regnum = [[Plantae]] | divisio = [[Magnoliophyta]] | classis = [[Liliopsida]] | ordo = [[Asparagales]] | familia = [[Asparagaceae]] | subfamilia = [[Agavoideae]] | genus = ''[[Agave]]'' | species = '''''Agave tequilana''''' | binomial_authority = [[F.A.C.Weber]]'' | synonyms = }} '''''Agave tequilana''''' ye una [[especie]] de [[planta ensundiosa]] perteneciente a l'antigua familia de les [[agavacees]] agora subfamilia [[Agavoideae]]. [[Ficheru:Agave tequilana 1.jpg|thumb|Vista de la planta]] [[Ficheru:Agave fermenting vat.jpg|thumb|Fermentadura de la magaya]] [[Ficheru:Agave tequilana leaves.jpg|thumb|Detalle de les fueyes]] [[Ficheru:Agave tequilana F.A.C. Weber 2013 000.jpg|thumb|Nel so hábitat]] == Descripción == El ''Agave tequilana'' ye [[monocárpico]], floria namái una vegada na so vida y muerre de siguío. El floriamientu produzse dempués d'una década. La planta produz un tarmu floral d'unos metros d'altor, con numberoses [[umbela|umbeles]] de flores verdoses y tubulares verticales. La polinización depende puramente d'un esperteyu ''[[Leptonycteris nivalis]]'', un [[filostómido]] [[nectivoro]]. == Historia == Los agaves fueron utilizaos polos habitantes de [[Mesoamérica]] dende hai aproximao 9.000 años Polo xeneral, enantes de la llegada de los españoles la utilidá de los agaves foi pa la producción d'azucres y fibres. El so usu decayó cuando'l cultivu de la [[caña d'azucre]] llegó a Méxicu colos conquistadores. El [[genus|xéneru]] ''[[Agave]]'', que'l so significáu ye en [[Idioma griegu|griegu]]: “noble” o “almirable” foi dau a conocer a la ciencia por [[Carlos Linneo]] en [[1753]]. Les plantes del xéneru Agave son orixinaries del continente americanu, cola mayor concentración d'especies natives de Méxicu onde se-yos conoz colos nomes comunes de “magueyes” o “mezcales”. Especies de agave importantes na producción de fibres son el “henequén” (''[[Henequén|Agave fourcroydes]]''), ''[[Agave sisalana]]'' ([[Howard Scott Gentry|Gentry]] 1982) y el Agave Tequilana, col cual produzse fibra a partir del raigañu cola poxa de refugaya de la industria tequilera y fibra de les fueyes o pencas. Los agaves producen distintos tipos de bébora. La cazumbre natural cuando s'estrayi ye de sabor duce y conózse-y col nome de aguamiel, a ésti mesmu, dempués de lleldáu llámase-y pulque. El líquidu destiláu deriváu de los agaves ye conocíu como mezcal o tequila (Gentry 1982). Otres bébores destilaes de Agave, d'importancia rexonal son la “raicilla” y el vinu fuécara”. En Jalisco, na fuécara de la ciudá de Tequila y Amatitán, pol so clima y vexetación, desenvolviéronse agaves que s'aprovecharon poles sos carauterístiques sobresalientes, fibres dures y tarmos y bases de les fueyes (pencas) con altes concentraciones de polisacáridos (Valenzuela, 2000). Nos años recién, cultiváronse cientos d'hectárees nel oeste de Méxicu (Especialmente onde son orixinaries [[Amatitán]] y [[Tequila (Jalisco)]], dambos nel edo. de Jalisco) con ''Agave tequilana'' y otres especies emparentaes, de que los sos tarmos se destila el llicor llamáu [[tequila]] (McVaugh, 1989). == Xéneru ''Agave'' == Grupu americanu de más de 200 especies. Gentry (1982) reconoció más de 136 especies namái de Norteamérica. Munches son cultivaes como ornamentales o pa barganales vivos, poles fibra que contienen nes sos fueyes, como forraxe y pa la ellaboración de [[pulque]], [[mezcal]], [[tequila]] y otros derivaos. == Especies de agave == Ye'l principal productu económicu del estáu de [[Jalisco]] en [[Méxicu]]. Utilízase como única materia primo básica pa la ellaboración del [[tequila]], la popular bébora mexicano. A lo llargo y anchu de la República Mexicana esisten distintes variedaes d'agaves: * Pulquero, pa la fabricación de cuerdes * pero solo la variedá azul ye la que da orixe al tequila. El agave tequilana Weber utilizáu como materia primo pa la ellaboración de tequila alcuéntrase en cinco estaos de la República como Jalisco, Michoacán, Nayarit, Guanajuato y Tamaulipas. El agave Tequilana Weber Variedá Azul alcontrar en 180 conceyos de cinco estaos de la República que formen parte de la Denominación d'Orixe Tequila como son: Jalisco, Michoacán, Tamaulipas, Nayarit y Guanajuato. Solamente nesos conceyos puede utilizase la materia primo pa la ellaboración del Tequila. Acordies cola definición prevista na Norma Oficial Mexicana NOM-006-SCFI-2005 Bébores Alcohóliques – Tequila – Especificaciones, Tequila ye la Bébora alcohólico rexonal llograda por destilación de mostios, preparaos direuta y orixinalmente del material estrayíu, nes instalaciones de la fábrica d'un Productor Autorizáu la cual tien de tar allugada nel territoriu entendíu na Declaración, derivaos de les cabeces de Agave tequilana weber variedá azul, previa o darréu hidrolizaes o cocíes, y sometíos a fermentadura alcohólica con lleldos, cultivaes o non, siendo susceptibles los mostios de ser arriquecíos y entemecíos conxuntamente na formulación con otros azucres hasta nuna proporción non mayor de 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa, nos términos establecíos por esta NOM y na intelixencia que nun tán dexaes los amiestos en fríu. El tequila ye un líquidu que, d'alcuerdu a la so clase, ye incoloru o coloriáu cuando ye madurecíu o cuando ye empuestu ensin maurecelo. Agave. El procesu de producción de Tequila dura en permediu 8 años y empecipia col plantíu de La principal materia primo utilizada na ellaboración del tequila que ye l'agave. Planta de la familia de les Agavaceas, de fueyes llargues y fibroses, de forma llanceolada, de color azuláu, que la so parte aprovechable pa la ellaboración de Tequila ye la piña o cabeza. La única especie almitida ye Agave tequilana weber variedá azul, cultivada dientro del territoriu entendíu na Declaración. == Operaciones unitaries == Les operaciones unitaries más importantes qu'asoceden nel procesu d'ellaboración del tequila, son les siguientes: esbastia, hidrólisis, estraición, formulación, fermentadura, destilación, maduración y nel so casu, filtración y envasáu. [[Esbastia]]: aición que consiste en dixebrar de la piña les pencas d'agave cuando esta algamó'l desarrollu fayadizu pal so industrialización. [[Hidrólisis]]: considerando que'l principal carbohidratu que contién el agave ye la inulina y que esti compuestu nun ye susceptible de ser lleldáu polos lleldos, ye necesariu realizar la hidrólis pa llograr azucres simples (principalmente fructosa). Pa ello, utilízase principalmente un procedimientu térmicu o enzimáticu o bien, la combinación de dambos. Nesta etapa tamién se munchos compuestos que son determinantes nel perfil del productu final. [[Estraición]]: previa o posterior a la hidrólisis, los carbohidratos o azucres conteníos nes piñes d'agave tienen de ser dixebraos de la fibra, esta estraición realízase comúnmente con una combinación de desgarradora y un tren de molinos de rodiellos. Anguaño, ye común l'usu de difusores que eficientan esta operación. [[Formulación]]: acordies cola Norma Oficial Mexicana del Tequila, el fabricante de tequila puede ellaborar 2 categoríes de tequila, que son tequila 100% d'agave y tequila respeutivamente. El tequila 100% d'agave ye aquel que s'ellabora a partir de los azucres estrayíos del agave puramente y poro, la formulación a que nos referimos puede consistir namái de la unviada de los zusmios a les tinas de fermentadura y la adición de lleldos, el resultáu d'esta operación ye'l mostiu. Sicasí, nel casu de la categoría tequila, este puede ellaborase cola participación d'hasta un 49% d'azucres provenientes de fonte distinta al agave; en tal casu, la formulación consiste nel amiestu de los azucres estrayíos del agave y d'otra fonte siempres y cuando la participación d'esta postrera nun seya mayor al 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa. Amás de lo anterior, añader los lleldos resultando a la fin d'esta fase, el Mostiu llistu pa empecipiar el procesu de fermentadura. [[Fermentadura]]: nesta fase del procesu, los azucres presentes nos mostios son tresformaos, pola aición de los lleldos, n'alcohol etílico y bióxidu de carbonu. Nesta etapa, tamién se van formar otros compuestos que van contribuyir a les carauterístiques sensoriales finales del tequila. Factores críticos a controlar nesta fase son, la temperatura, el pH y la contaminación por organismos que representen una competencia pa los lleldos. [[Destilación]]: una vegada concluyida la fase de fermentadura, ye necesariu llevar los mostios a destilación; procesu que consiste na separación de los constituyentes del mostiu. La destilación alcohólica ta basada en que l'alcohol etílico siendo más llixeru que l'agua, vaporiza a una temperatura menor que'l puntu d'ebullición de l'agua, los vapores pueden ser entestaos y convertíos a forma líquida con un altu conteníu alcohólico. La destilación realízase xeneralmente n'alambiques y consiste en dos fases. El productu llográu del primer ciclu conozse comúnmente como ordinariu; esti productu ye sometíu a un segundu ciclu o rectificación llogrando finalmente'l tequila. El tequila llográu puede tener dellos destinos como son; el envasáu como tequila blancu, la so abocamiento y envasáu como tequila nuevo o bien pue ser unviáu a maduración pal llogru de tequila reposao, aneyu o extra aneyu y el so posterior filtración y envasáu. === Categoríes del tequila === D'alcuerdu al porcentaxe de los azucres provenientes del agave que s'utilice na ellaboración del tequila, ésti puédese clasificar nuna de les siguientes categoríes: * 100% d'agave: ye'l productu, que nun ye susceptible de ser arriquecíu con otros azucres distintos a los llograos del ''Agave tequilana'' weber variedá azul cultiváu nel territoriu entendíu na Declaración. Por que esti productu seya consideráu como “tequila 100% d'agave” tien de ser envasáu na planta que controle'l mesmu Productor Autorizáu, mesma que tien de tar allugada dientro del territoriu entendíu na Declaración. * Tequila: ye'l productu, nel que los mostios son susceptibles de ser arriquecíos y entemecíos conxuntamente na formulación con otros azucres hasta nuna proporción non mayor de 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa. Esti productu puede ser envasáu en plantes ayenes a un Productor Autorizáu, siempres y cuando los envasadores cumplan coles condiciones establecíes na Norma Oficial Mexicana del tequila. === Clases de tequila === D'alcuerdu a les carauterístiques adquiríes en procesos posteriores a la destilación, el tequila clasifícase nuna de les siguientes clases: * Tequila blanco: productu que'l so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. * Tequila nuevo o oru: productu susceptible de ser empuestu, el so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. La resultancia de los amiestos de tequila blanco con tequiles reposaos o aneyos considérase como tequila nuevo o oru. Tequila reposao.- Productu susceptible de ser empuestu, suxetu a un procesu de maduración d'a lo menos dos meses en contautu direutu cola madera de recipientes de carbayu o encino. El so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. La resultancia de los amiestos de tequila reposao con Tequiles aneyos considérase como tequila reposao. == Taxonomía == ''Artemisia tequilana'' describióse por [[Frédéric Albert Constantin Weber]] y espublizóse en ''[[Bulletin du Muséum d'Histoire Naturelle]]'' 8(3): 220–223, f. 1–2. 1902.<ref name = Trop>{{cita web |url=http://www.tropicos.org/Name/1201791 |títulu=''{{PAGENAME}}'' |fechaaccesu=16 d'ochobre de 2012 |formatu= |obra=Tropicos.org. [[Missouri Botanical Garden]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130522155145/http://www.tropicos.org/Name/1201791 |fechaarchivu=2013-05-22 }}</ref> ;[[Etimoloxía]]: '''''Agave''''': nome xenéricu que foi dau a conocer científicamente en [[1753]] pol naturalista suecu [[Carlos Linneo]], quien lo tomó del griegu ''Agavos''. Na [[mitoloxía griega]], Ágave yera una [[ménade]] fía de [[Cadmo]], rei de [[Tebas (Grecia)|Tebas]] que, al mandu de un ensame de [[bacante]]s, asesinó al so fíu [[Penteo]], socesor de Cadmo nel tronu. La pallabra ''agave'' alude, pos, a daqué almirable o noble.<ref>García-Mendoza, A. J. (2012). Méxicu, país de magueyes. Suplementu "La Jornada del campo". ''La Jornada'', sábadu 18 de febreru del 2012, non. 53, p. 4. Versión electrónica: [http://www.jornada.unam.mx/2012/02/18/cam-pais.html Artículu sobre los distintos tipos de magueyes o mezcales o agaves]</ref> '''''tequilana''''': [[epítetu]] que fai referencia a que con ella se produz el [[tequila]]. ;[[sinonimia (bioloxía)|Sinonimia]]: * ''Agave angustifolia subsp. tequilana'' (F.A.C.Weber) Valenz.-Zap. & Nabhan * ''Agave palmaris'' Trel. * ''Agave palmeris'' Trel. * ''Agave pedrosana'' Trel. * ''Agave pes-mulae'' Trel. * ''Agave pseudotequilana'' Trel.<ref>[http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=Agave+tequilana ''{{PAGENAME}}'' en PlantList]</ref> == Usos melecinales == La agave tequiliana ta siendo investigada polos sos posibles usos melecinales polos sos fructanos. Tamién s'estudia como fibra dietética y como prebiótico.{{ensin referencies}} == Ver tamién == * [[Planta melecinal]] * [[Fitoterapia]] * [[Usos melecinales de los raigaños]] * [[Terminoloxía descriptiva de les plantes]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == # Gentry, H. S. 1982. Agaves Cont. N. Amer. i–xiv, 1–670. The University of Arizona Press, Tucson. == Enllaces esternos == {{commonscat|Agave tequilana}} {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Plantes melecinales]] [[Categoría:Agave|tequilana]] [[Categoría:Tequila]] [[Categoría:Cactus y suculentes]] [[Categoría:Plantes descrites en 1902]] [[Categoría:Plantes descrites por F.A.C.Weber]] [[Categoría:TBSpecies]] dtc5ks1nqb1ga6bpn8o30x1b5c88k0q 0 71245 4379143 4376579 2025-06-24T12:38:14Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 1 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379143 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Cathartes aura}} {{Ficha de taxón | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref = | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] |ordo = [[Incertae sedis]] <small>(en discutiniu) (posiblemente<br />[[Falconiformes]], [[Accipitriformes]], [[Ciconiiformes]], o<br />[[Cathartiformes]])</small> (para más información vease [[Cathartidae#Posición taxonómica|Cathartidae]]) | familia = [[Cathartidae]] | genus = [[Cathartes]] | species = '''C. aura''' | binomial = Cathartes aura | binomial_authority = [[Linnaeus]], 1758 | range_map=Turkeyvulturerange.jpg | range_map_caption = Distribución: | range_map_legend = {{Lleenda|#FFFF00| solo nel branu. }} {{Lleenda|#008000| tol añu. }} | synonyms = ''Vultur aura'' <small>([[Linnaeus]], 1758)</small><ref name=lin></ref><ref name="Avi">{{cita web |url=https://avibase.bsc-eoc.org/species.jsp?avibaseid=36B3872DAFE1EC1C |títulu=Aura Gallipavo (Cathartes aura) (Linnaeus, 1758)] |fechaaccesu=18 d'agostu de 2009 |editorial=Avibase }}</ref> }} '''''Cathartes aura''''' ye una [[Especie (bioloxía)|especie]] d'[[ave]] [[Accipitriformes]]<ref group="Nota">Delles clasificaciones incluyir nel orde [[Ciconiiformes]], [[Falconiformes]], o [[Cathartiformes]] (para más información vease [[Cathartidae]])</ref><ref name=zoo>{{cita web |url = http://www.zoonomen.net/avtax/cico.html |títulu = Birds of the World -- current valid scientific avian names. |fechaaccesu = 26 de setiembre de 2009 |autor = Zoonomen |idioma = inglés}}</ref> de la [[Familia (bioloxía)|familia]] [[Cathartidae]].<ref name=cle>{{cita web |url=http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%206.5.xls/view |títulu=The Clements Checklist of Birds of the World, Version 6.5 |fechaaccesu=12 de xunu de 2011 |apellíu=Clements |nome=J.F. |enllaceautor= |coautores=T.S. Schulenberg, M.J. Iliff, B.L. Sullivan, & C.L. Wood |añu=2010 |formatu=xls |editorial=Cornell University Press |ubicación= |idioma=inglés |doi= }}</ref> El so área de distribución estender dende l'estremu sur de [[Suramérica]] hasta'l sur de [[Canadá]]. Habita una variedá de zones abiertes y semiabiertas, incluyendo montes subtropicales, carbes, pacionales y desiertos.<ref name="IUCN"/> Ye una ave grande, con un valumbu de 170-183&nbsp;cm, un llargor de 64-81&nbsp;cm y un pesu que puede variar ente 0,85 y 2,26&nbsp;kg.<ref name="Hilty">{{cita llibru |apellíos=Hilty |nome=Stephen L. |títulu=A Guide to the Birds of Colombia |editorial=Princeton University Press |añu=1977 |páxina=87 |url=https://books.google.com/?id=1k5fV_hQqE8C&pg=PA88&dq= |isbn=069108372X }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.allaboutbirds.org/guide/Turkey_Vulture/lifehistory |títulu=Turkey Vulture, Life History, All About Birds&nbsp;— Cornell Lab of Ornithology |editorial=Allaboutbirds.org |fechaaccesu=24 d'avientu de 2009}}</ref><ref name="animaldiversity.ummz.umich.edu">{{cita web |url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Cathartes_aura.html |títulu=ADW: Cathartes aura: Information |editorial=Animaldiversity.ummz.umich.edu |fecha=20 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=24 d'avientu de 2009}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.peregrinefund.org/esquice_raptors/vultures/turkevul.html |títulu=Turkey Vulture |editorial=Peregrinefund.org |fechaaccesu=24 d'avientu de 2009 }}</ref> El so plumaxe ye marrón escuru hasta negru; la cabeza y el pescuezu nun tienen plumes y son de color púrpura–colloráu. El so picu ye curtiu, ganchudu, y de color marfil. El aura gallipavo aliméntase cuasi puramente de [[carroña]].<ref name="ADW">{{cita web | apellíu=Attwood, | nome=Y | títulu=''Cathartes aura'' | obra=Animal Diversity Web | editorial=University of Michigan Museum of Zoology | url=http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Cathartes_aura.html | fechaaccesu = 30 de setiembre de 2007 }}</ref> Alcuentra los cadabres cola so aguda visión y el so sentíu del olfatu, volando a un altor abondo baxa pa detectar los gases producíos polos entamos del procesu de descomposición de los animales muertos.<ref name="ADW"/> Pa movese nel aire, aprovecha [[térmica|térmiques]], amenorgando la necesidá de aletear. Pasa la nueche en llargos grupos comuñales. Como escarez de [[siringe]] – l'órganu vocal de les aves – les sos vocalizaciones llindar a xiblíos baxos y gurníos.<ref name="Miskimen">{{cita publicación |apellíu = Miskimen |nome = Mildred |títulu = Absence of Syrinx in the Turkey Vulture (Cathartes Aura) |publicación = The Auk |volume = 74 |númberu = 1 |páxines = 104–105 |editorial = |mes = xineru de |añu = 1957 |url = http://elibrary.unm.edu/sora/Auk/v074n01/p0104-p0105.pdf |formatu = PDF |fechaaccesu = 24 d'ochobre de 2006 |idioma = inglés |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070705071046/http://elibrary.unm.edu/sora/Auk/v074n01/p0104-p0105.pdf |archivedate = 2007-07-05 }}</ref> Añera en cueves, buecos d'árboles o carbes. Suel tener dos críes qu'alimenta por [[regurgitación]].<ref name="Fergus"/>Tien pocos [[depredador]]es.<ref name="snyder"/> La so esperanza de vida ye daqué percima de 16 años nun ambiente montés, ente qu'en cautiverio puede llegar a tener más de 30 años en casos escepcionales.<ref>http://vulturesociety.homestead.com/QandA.html</ref><ref>url=http://www.raptorrehab.org/raptors/tv.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080131235433/http://www.raptorrehab.org/raptors/tv.htm |date=2008-01-31 }}</ref> A pesar de tener una apariencia asemeyada a la de les [[utres del Vieyu Mundu]], nun tán estrechamente emparentaos, anque formen parte del mesmu orde Accipitriformes. Les utres del Vieyu Mundu son incluyíes na familia [[Accipitridae]], qu'inclúi tamién les [[águila|águiles]], los [[gavilán|gavilanes]], y los [[bilanu (ave)|bilanos]]. El aura gallipavo pertenez a la familia Cathartidae, qu'inclúi tamién al cóndor de los Andes (''[[Vultur gryphus]]''). == Nome común == {{nome común taxón}} == Descripción == [[Ficheru:Cathartes aura -Florida -USA -upper body-8.jpg|thumb|220px|right|Vista llateral, amosando la ñariz furada.]] El aura gallipavo adultu tien un tamañu de 66 a&nbsp;81&nbsp;cm, una [[valumbu]] de 173&nbsp;a&nbsp;183&nbsp;cm, y un pesu de 0,85&nbsp;a&nbsp;2,26&nbsp;kg.<ref name="Hilty"/> El [[dimorfismu sexual]] ye mínimu; dambos sexos son idénticos nel plumaxe y la coloración, anque la fema ye llixeramente más grande.<ref>{{cita publicación |apellíu=Hill |nome=N.P. |títulu=Sexual Dimorphism in the Falconiformes |publicación=Auk |volume=61 |númberu=April |páxina=228 |añu=1944 |url=http://elibrary.unm.edu/sora/Auk/v061n02/p0228-p0234.pdf |formatu=PDF |idioma=inglés |fechaaccesu=14 d'ochobre de 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071026103101/http://elibrary.unm.edu/sora/Auk/v061n02/p0228-p0234.pdf |archivedate=2007-10-26 }}</ref> Les plumes del cuerpu son na so mayoría de color marrón-coritu. La superficie inferior de les plumes de vuelu de les ales ye de color gris, creando contraste colos lineamientos alares más escuros.<ref name="Hilty"/> La cabeza ye pequeña en proporción al cuerpu y nun tien plumes; nos adultos ye acoloratada y nes especies xuveniles ye gris escuru. Tien un picu relativamente curtiu, ganchudu, de color marfil.<ref name="Terres">{{cita llibru |apellíos=Terres |nome=J. K. |títulu=The Audubon Society Encyclopedia of North American Birds |editorial=Knopf |añu=1980 |allugamientu=New York, NY |páxina = 959 |isbn = 0394466519 }}</ref> El [[iris]] de los güeyos ye de color marrón-buxu. Les pates y los pies son de color rosado, anque de cutiu con manches blanques. El güeyu tien una sola fila incompleta de [[pestaña|pestañes]] nel [[párpagu]] cimeru y dos files nel párpagu inferior.<ref name="Pterylosis">{{cita publicación |apellíu=Fisher |nome=Harvey I. |títulu=The Pterylosis of the Andean Condor |publicación=Condor |volume=44 |númberu=1 |páxines = 30–32 |mes= febreru de |añu = 1942 |doi = 10.2307/1364195 |jstor = 1364195 |editorial=Cooper Ornithological Society |idioma=inglés}} </ref> Los deos delanteros de los pies son llargos y tienen pequeñes [[membrana elástica|membranes]] interdixitales nes sos bases.<ref name="Feduccia"/> Les marques de les garres son llargues, ente 9,5 y 14&nbsp;cm de llargu y 8,2-10,2&nbsp;cm d'anchu. Los deos de los pies tán dispuestos nun clásicu patrón [[anisodáctilo]].<ref name="Elbroch">{{cita llibru |apellíos=Elbroch |nome =Mark |títulu=Bird Tracks & Sign |editorial=Stackpole Books |añu=2001 |allugamientu=Mechanicsburg, PA |páxina=456 |isbn=0811726967}}</ref> Los pies son planos, relativamente débiles y pocu afechos a garrar; les garres tampoco tán diseñaes pa garrar, yá que son relativamente romes.<ref name="Concise">{{cita web | títulu =2007 | obra =Britannica Concise Encyclopedia | editorial =Encyclopædia Britannica | url =http://concise.britannica.com/ebc/article-9075791/vultures#citation | fechaaccesu =14 d'ochobre de 2007 }}</ref> En vuelu, la cola paez llarga y delgada, oldeando cola del [[zopilote negru]] (''Coragyps atratus''). Les fueses nasales nun tán dixebraes por un [[Tabique nasal|tabique]], sinón que tán furaes.<ref>{{cita llibru |apellíos=Allaby |nome=Michael |títulu=The Concise Oxford Dictionary of Zoology |editorial=Oxford University Press |añu=1992 |allugamientu=Oxford, UK |páxina=348 |isbn = 0192860933}}</ref> Añalmente pasa por una [[Muda (bioloxía)|muda]] gradual que s'empecipia a fines del iviernu hasta entamos de la primavera y que dura hasta principios de la seronda.<ref name="Fergus"/> Nos exemplares xuveniles, la cabeza tien un color gris y la punta del picu ye negra.<ref>{{cita web | títulu=Turkey Vulture | editorial=Cornell Lab of Ornithology | añu =2003 | url =http://www.birds.cornell.edu/AllAboutBirds/BirdGuide/Turkey_Vulture_dtl.html | fechaaccesu = 30 de setiembre de 2007 }}</ref> Nun se sabe esautamente qué edá puede algamar. La esperanza de vida máxima rexistrada en auras gallipavo monteses ye 16 años. La esperanza de vida en cautiverio ye más elevada, polo xeneral 21 años, anque esiste un exemplar en [[Minnesota]] con una edá confirmada de 34 años.<ref name="ADW"/> == Distribución y hábitat == [[Ficheru:Cathartes aura -Florida -USA -flying-8-4c.jpg|thumb|En vuelu.]] El aura gallipavo tien una amplia distribución, con una incidencia global envalorada de 28.000.000&nbsp;km². Ye la utre más abondosa nes Amériques, y distribúyese dende'l sur de [[Canadá]] hasta'l [[Cabu de Fornos]] nel sur de [[Chile]].<ref name="Concise"/> La so población mundial envalórase en 5.000.000 d'aves.<ref name="BirdLife">{{cita web |títulu = Species factsheet: Cathartes aura |autor= |editorial=BirdLife International |url=http://www.birdlife.org/datazone/speciesfactsheet.php?id=3818&m=1 |fechaaccesu=14 de mayu de 2011}}</ref> Les auras qu'añeren en [[Canadá]] y el norte d'[[Estaos Xuníos]] migren escontra'l sur nel iviernu, dacuando llegando hasta [[Suramérica]]. Ye una ave común en campu abierto, montes subtropicales, carbes, desiertos y el piemonte.<ref name="Kaufman"/> Tamién habita pacionales, praderíes y güelgues.<ref name="BirdLife"/> Polo xeneral evita les zones de montes trupos; ye más común n'árees relativamente abiertes con montes cercanos pa la anidación.<ref name="Hilty"/> El so rangu altitudinal ye de normal menos de 2500 [[msnm]], pero vióse-y a los 4300 metros en [[Bolivia]].<ref name="BirdLife"/> == Comportamientu == [[Ficheru:Turkey_Vulture_(Cathartes_aura)_roosting.jpg|thumb|A l'amanecida.]] El aura gallipavo ye una ave [[gregariu]] que pasa la nueche en grupos comuñales, anque suel buscar alimentu individualmente mientres el día. Hasta dellos cientos d'utres pueden arrexuntase pa pasar la nueche, dacuando incluyendo [[Coragyps atratus|zopilotes negros]] (''Coragyps atratus''). Perchan n'árboles muertos, ensin xamasca, o n'estructures artificiales como torres d'agua. A pesar de qu'añera en cueves, nun entra nelles pa folgar, sacante mientres la dómina de reproducción.<ref name="Fergus"/> Mientres la nueche, amenorga la so temperatura corporal per cerca de 6 graos centígraos hasta 34[[°C]], volviéndose llixeramente [[Hipotermia|hipotérmico]].<ref name="Feduccia">{{cita llibru | apellíos =Feduccia | nome =J. Alan | títulu =The Origin and Evolution of Birds | editorial =Yale University Press | añu =1999 | páxina =116 | url = https://books.google.com/?id=8QRKV7eSqmIC&pg=PA300&dq=Cathartes+melambrotus+%2B+black | isbn =0226056414 }}</ref> [[Ficheru:Turkey vulture Bluff.jpg|thumb|left|180px|Adultu con ales estendíes.]] Ye frecuentemente vistu sentáu coles ales estendíes. Créese qu'esta postura cumple con múltiples funciones: ensugar les ales, calecer el cuerpu, y combatir bacteries. Prauticar con más frecuencia dempués de nueches lluvioses o húmedes. El mesmu comportamientu ye reparáu n'otres [[utres americanes]], [[utres del Vieyu Mundu]], y [[cigüeña|cigüeñes]].<ref name="snyder"/> Al igual que les cigüeñes, el aura gallipavo de cutiu defeca sobre les sos propies piernes como mediu pa estenar el calor tres la evaporación del líquidu conteníu nes fieces y l'orina, un procesu conocíu como [[urohidrosis]].<ref>{{cita web | apellíu = Ridenhou | nome = Larry | títulu = NCA&nbsp;– Turkey Vulture | obra = Snake River Birds of Prey National Conservation Area | editorial = Bureau of Land Management | url = http://www.birdsofprey.blm.gov/nat-res/tv.htm | fechaaccesu = 17 d'avientu de 2006 | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070502095446/http://www.birdsofprey.blm.gov/nat-res/tv.htm | fechaarchivu = 2007-05-02 }}</ref> D'esta forma esfrez los vasos sanguíneos que pasen poles pates y los pies, y causa manches blanques pol [[ácidu úricu]] que cubre les piernes.<ref>{{cita llibru | apellíos=Gordon | nome=Malcolm S. | títulu=Animal Physiology: Principles and Adaptations | editorial=Macmillan | añu=1977 | páxina=357 | url= https://books.google.com/?id=G7o0AAAAMAAJ&dq= | isbn= }}</ref> El aura gallipavo tien pocos depredadores naturales. Utres adultes y xuveniles pueden cayer presa d'[[águila real|águiles reales]], [[águila|águiles]], y [[Bubo virginianus|uxos cornudos]]. Los güevos y pitucos pueden cayer presa de [[mamíferu|mamíferos]] tales como [[mapache]]s, [[Didelphis virginiana|tlacuaches]] y [[foín|foínos]].<ref name="animaldiversity.ummz.umich.edu"/><ref name="snyder"/> La so principal forma de defensa ye regurgitar carne semi-dixerida, una sustancia maloliente qu'agafa los güeyos, cola que llogra disuadir a la mayoría de les criatures con intenciones d'asaltar un nial d'utres.<ref name="Fergus">{{cita llibru | apellíos = Fergus, Charles | títulu =Wildlife of Virginia and Maryland Washington D.C. | editorial =Stackpole Books | páxina=171 | añu =2003 | url= https://books.google.com/?id=W7UxSPd2XMAC&dq | isbn = 0811728218}}</ref> Una utre tamién puede trate obligáu a regurgitar una comida semi-dixerida pa desfacer rápido del pesu nel so [[buche]] y poder tomar vuelu col fin de fuxir d'un depredador potencial.<ref name="Terres"/> Cuando se mueve nel suelu, con saltos desgarbados, el aura gallipavo paez bien cabileñu. Rique d'un gran esfuerciu p'alzar el vuelu, nalando mientres salta.<ref name="Terres"/> Una vegada n'alza, entama coles ales en forma de [[diedru]] y frecuentemente bánciase d'un llau a otru, captando la lluz del sol que reflexa'l gris platiáu de les ales. El vuelu del aura gallipavo ye exemplar d'un vuelu estáticu, aprovechando térmiques pa caltener la so altitú, dacuando mientres hores, ensin la necesidá de bater les sos ales.<ref name="USGS">{{cita web |títulu=Turkey vulture, ''Cathartes aura'' |editorial=U.S. Geological Survey |url=http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i3250id.html |fechaaccesu=30 de setiembre de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071015200645/http://www.mbr-pwrc.usgs.gov/id/framlst/i3250id.html |fechaarchivu=2007-10-15 }}</ref><ref name="Oiseaux.net">{{cita web |títulu=Urubu à tête rouge ''Cathartes aura''|url=http://www.oiseaux.net/oiseaux/urubu.a.tete.rouge.html|editorial=oiseaux.com|fechaaccesu=12 de mayu de 2011|idioma=francés}}</ref> === Alimentación === [[Ficheru:Turkey Vulture feeding.jpg|thumb|Alimentándose d'una gavilueta muerta.]] Aliméntase principalmente d'una amplia variedá de [[carroña]], dende pequeños mamíferos a los herbívoros grandes, prefiriendo los acabante morrer, y evitando los cadabres que llegaron al puntu de [[podrizu]]. Raramente alimentar de materia vexetal, como vexetación riberana, calabaces o otros cultivos, y d'inseutos vivos y otros [[invertebraos]].<ref name="Kaufman"/> En [[Suramérica]] foi reparáu comiendo les frutes de la [[Elaeis guineensis|palma aceitera]], una especie introducida.<ref>{{cita publicación |apellíu=Pinto |nome=O.M.O. |añu=1965 |títulu=Dos frutos da palmeira Elaeis guineensis na dieta de Cathartes aura ruficollis |publicación=Forneru |volume= |númberu=8 |páxines=276–277 |id= |issn=1850-4884 |url= |fechaaccesu=25 de mayu de 2011 |idioma=portugués |cita= }}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Galetti |nome=Mauro |coautores=Paulo R. Guimarães Jr. |añu=2005 |mes=avientu de |títulu="Seed dispersal of Attalea phalerata (Palmae) by Crested caracaras (Caracara plancus) in the Pantanal and a review of frugivory by raptors |publicación=Ararajuba |volume=12 |númberu=2 |páxines=133-135 |url=http://www.ararajuba.org.br/sbo/ararajuba/artigos/Volume122/ara122not1.pdf |fechaaccesu=25 de mayu de 2011 |idioma=inglés |cita= |archiveurl=https://web.archive.org/web/20101127063439/http://www.ararajuba.org.br/sbo/ararajuba/artigos/Volume122/ara122not1.pdf |archivedate=2010-11-27 }}</ref><ref>{{cita web |url=http://francisco1000.multiply.com/photos/album/54/jardim_botanico_rj_em_22_10_2006#3 |títulu=jardim botanico rj em 22 10 2006 |fechaaccesu=25 de mayu de 2011 |autor=francisco1000 |fecha=22 d'ochobre de 2006 |editorial= |idioma=portugués |cita=semeyes tomaes por un observador d'aves de Brasil, el 22 d'ochobre de 2006 nel Xardín Botánicu de [[Rio de Janeiro]]. |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110714131658/http://francisco1000.multiply.com/photos/album/54/jardim_botanico_rj_em_22_10_2006#3 |fechaarchivu=2011-07-14 }}</ref> Ye pocu común que cace y mate a la so preses.<ref name="Kritcher">{{cita llibru | apellíos =Kritcher | nome =John C. | títulu =A Neotropical Companion | editorial =Princeton University Press | añu =1999 | páxina =286 | url = https://books.google.com/?id=Z3pgdvrSmG8C&dq=Cathartes+aura+%2B+kill | isbn =0691009740 | idioma=inglés }}</ref> De cutiu puede reparase lo a lo llargo de les carreteres, alimentándose de los cadabres d'animales atropellaos, o cerca de cuerpos d'agua, alimentándose de pexes varaos.<ref name="ADW"/><ref name="Fergus"/> Al igual qu'otres utres, desempeña un papel importante nel so [[ecosistema]], llibrando al ambiente de la carroña qu'otra manera podría representar un biltu d'enfermedaes.<ref name="cotton"/> Busca alimentu utilizando'l so sentíu del olfatu, un sentíu compartíu colos demás utres del xéneru ''[[Cathartes]]'', pero pocu común nel mundu de les aves. Alcuentra carroña al detectar el golor d'[[etanotiol]], un gas producíu al entamu de la descomposición nos animales muertos.<ref name="snyder"/> El [[olfatu|lóbulu olfativu]] del so [[celebru]], responsable del procesamientu de los golores, ye particularmente grande en comparanza con otros animales.<ref name="snyder">{{cita llibru | apellíos = Snyder, Noel F. R. and Helen Snyder | títulu = Raptors of North America: Natural History and Conservation | editorial = Voyageur Press | páxina= 40 | añu = 2006 | url= https://books.google.com/?id=g6aOgkIbEwEC&pg=PA40&dq=Cathartes+aura | isbn = 0760325820 | idioma=inglés }}</ref> Esta capacidá pa detectar golores déxa-y alcontrar carroña per debaxo de la cubierta de [[monte|montes]]. Les utres qu'escarecen d'esta capacidá, como'l [[Sarcoramphus papa|zopilote rei]] (''Sarcoramphus papa'') y el [[zopilote negru]] (''Coragyps atratus''), siguen al aura gallipavo escontra los cadabres. De cutiu el aura gallipavo ye'l primeru en llegar al animal muertu, xunto col aura sabanera y el aura selvática que comparten la mesma capacidá de goler la carroña.<ref name="snyder"/> Mueve a auras sabaneres y auras selváticas por cuenta del so tamañu más grande,<ref name="cotton">{{cita publicación | apellíu = Gomez, L.G.; Houston, D.C.; Cotton, P.; Tye, A. | títulu = The role of greater yellow-headed vultures Cathartes melambrotus as scavengers in neotropical forest | publicación = Ibis | volume =136 | númberu =2 | páxines =193–196 | añu =1994 | url =http://md1.csa.com/partners/viewrecord.php?requester=gs&collection=ENV&recid=3646491&q=Cathartes+melambrotus&uid=791396595&setcookie=yes | fechaaccesu =3 d'ochobre de 2007 | doi = 10.1111/j.1474-919X.1994.tb01084.x | idioma=inglés }}</ref> pero de la mesma ye movíu pol zopilote rei, que xeneralmente ruempe la piel de cadabres d'animales grandes con cueros duros. Esto dexa a les utres más pequeñes, con picos relativamente débiles, de tamién aportar a les partes comestibles de la carroña. Eso ye un exemplu de [[Simbiosis|dependencia mutua]] ente especies.<ref name="Dietland">{{cita llibru | apellíos =Muller-Schwarze | nome=Dietland | títulu=Chemical Ecology of Vertebrates | editorial=Cambridge University Press | páxina=350 | añu =2006 | url= https://books.google.com/?id=HaaFlUw4goIC&pg=PA1&dq=%22Chemical+Ecology+of+Vertebrates+%22 | isbn = 0521363772 | idioma=inglés }}</ref> Los seres humanos tamién aprovechen del sentíu del olfatu de les utres americanes: inyéctase etanotiol nos [[oleoductu|oleoductos]], y de siguío, los inxenieros en busca de fugues monitorean los vuelos de les utres que busquen alimentu.<ref>{{cita web | títulu=Avian Olfaction | editorial=[[Cornell University]] | url=http://instruct1.cit.cornell.edu/courses/psych396/student2002/hcs7/ | fechaaccesu=25 d'ochobre de 2007 | idioma=inglés }}</ref> === Reproducción === [[Ficheru:Turkey vulture chick.jpg|thumb|Güevu y pitucu naciellu de menos d'un día d'edá.]] L'entamu de la temporada reproductiva varia dependiendo de la llatitú en que permanez. Nel norte del área de distribución empecipiar ente principios de marzu hasta xunu.<ref name="Georgia">{{cita web | títulu=Species Description: Turkey Vulture (''Cathartes aura'') | editorial=Georgia Museum of Natural History | url=http://dromus.nhm.uga.edu/~GMNH/gawildlife/index.php?page=speciespages/species_page&key=caura | fechaaccesu=14 d'ochobre de 2007 | idioma=inglés | urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090619063859/http://dromus.nhm.uga.edu/~GMNH/gawildlife/index.php?page=speciespages/species_page&key=caura | fechaarchivu=2009-06-19 }}</ref> L'[[apareyamientu]] fórmase siguiendo un [[Cortexu sexual|cortexu]] ritual que se realiza nel suelu: dellos machos axuntar nun círculu, arrodiando a una fema mientres abren parcialmente les sos ales, pavoneándose, banciando les sos cabeces, y realizando movimientos de saltu en tol perímetru del círculu. Tamién realicen vuelos de cortexu, llanzándose o escorriéndose ente sigo.<ref name="Kaufman">{{cita llibru |apellíos=Kaufman |nome=Kenn |títulu=Lives of North American Birds |editorial=Houghton Mifflin Field Guides |añu=1996 |páxina= 112|url =https://books.google.com/?id=JhJwsTkYkoIC&pg=PA112&dq=Cathartes+aura+%2B+nest |isbn=0-618-15988-6 |idioma=inglés }}</ref> El aura gallipavo añera en sitios relativamente protexíos, como en [[cantil|cantiles]], dientro de cueves, nel buecu d'un [[árbol]], o en llugares con vexetación trupa. Nun constrúi [[nial|niales]], sinón que pon los [[güevu (bioloxía)|güevos]] no fondero del llugar escoyíu. Les femes suelen poner dos güevos, anque la puesta puede variar ente unu y tres güevos. Los güevos son de color crema, enllordiaos de castañal o lavanda alredor del so estremu más grande.<ref name="Kaufman"/> Los padres comparten la incubación que dura ente 30 y 40 díes. Los pitucos son [[altricial]]es; esto ye, nacen ciegos, desnudos ya indefensos. Mientres unes 10 o 11 selmanes, curien de los pitucos y dan-yos de comer [[regurgitación|regurgitando]]. Cuando los adultos tán amenaciaos mientres añeren, pueden regurgitar sobre l'intrusu, asonsañar la muerte, o fuxir del nial.<ref name="Fergus"/> Si los pitucos vense amenaciaos nel nial, deféndense silbiendo y regurgitando.<ref name="Kaufman"/> Los pitucos permanecen nel nial mientres 9 a 10 selmanes. Los grupos familiares permanecen xuntos hasta la seronda.<ref name="Kaufman"/> == Rellación colos humanos == N'ocasiones, el aura gallipavo foi percibíu como una amenaza por ganaderos que piensen qu'espubliza enfermedaes del ganáu como'l [[carbunclu]] o [[peste porcino]].<ref name="mossman">Kirk, D. A., and M. J. Mossman. 1998. «Turkey Vulture (Cathartes aura)». En: ''The Birds of North America'', Non. 339 (A. Poole and F. Gill, eds.). The Birds of North America, Inc., Philadelphia, PA.</ref> Sicasí, el [[tracto dixestivu]] del aura gallipavo tien [[ácidu|ácidos]] que destrúin los [[virus]].<ref name="Terres"/> Tamién esiste la perceición de que'l aura gallipavo ataca a animales naciellos. Esta perceición ye equivocada: el aura gallipavo nun mata animales vivos, anque sí s'entemez con grupos de [[Coragyps atratus|zopilotes negros]] (''Coragyps atratus'') qu'incidentalmente maten a xatos aisllaos, y aliméntense de lo que dexen.<ref>{{cita web |apellíu=Paulik |nome=Laurie |títulu=Vultures and Livestock |editorial=AgNIC Wildlife Damage Management Web |fecha=6 d'agostu de 2007 |url=http://lib.colostate.edu/research/agnic/birds/vultures/vulturesandlivestock.html |fechaaccesu=15 d'ochobre de 2007 |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070808025752/http://lib.colostate.edu/research/agnic/birds/vultures/vulturesandlivestock.html |fechaarchivu=2007-08-08 }}</ref> Los escrementos producíos pol aura gallipavo y otres utres, pueden ser dañible pa árboles y otra vexetación.<ref>{{cita web |apellíu=Paulik |nome=Laurie |títulu=Vultures |editorial=AgNIC Wildlife Damage Management Web |fecha=6 d'agostu de 2007 |url=http://lib.colostate.edu/research/agnic/birds/vultures/index.html |fechaaccesu=15 d'ochobre de 2007 |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070804003554/http://lib.colostate.edu/research/agnic/birds/vultures/index.html |fechaarchivu=2007-08-04 }}</ref> [[Ficheru:Cathartes aura cranium.jpg|thumb|Craniu de ''Cathartes aura''.]] El aura gallipavo ta protexíu por un númberu de lleis y trataos internacionales, incluyendo'l [[Migratory Bird Treaty Act of 1918|Tratáu d'Aves Migratories de 1918]] nos [[Estaos Xuníos]],<ref name="FWS">{{cita web |títulu=Birds Protected by the Migratory Bird Treaty Act |editorial=US Fish & Wildlife Service |url=http://www.fws.gov/migratorybirds/intrnltr/mbta/mbtandx.html |fechaaccesu=14 d'ochobre de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071010020817/http://www.fws.gov/migratorybirds/intrnltr/mbta/mbtandx.html |fechaarchivu=2007-10-10 }}</ref> pola [[Convention for the Protection of Migratory Birds|Convención pa la Proteición d'Aves Migratories]] en [[Canadá]],<ref name="cornell2">{{cita web |títulu=Game and Wild Birds: Preservation |obra=S Code Collection |editorial=Cornell Law School |url=http://www.law.cornell.edu/uscode/search/display.html?terms=Mexico%20+%20bird&url=/uscode/html/uscode16/usc_sec_16_00000701----000-notes.html |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2007}}</ref> y pola [[Convención pa la Proteición d'Aves Migratories y de Mamíferos]] en [[Méxicu]].<ref name="cornell2"/> Nos Estaos Xuníos ta prohibíu de prindar, matar o tener auras gallipavo, con pena d'una multa d'hasta 15.000 [[USD]] y una pena de prisión d'hasta seis meses.<ref name="cornell">{{cita web |títulu= Migratory Bird Treaty Act |obra=US Code Collection |editorial=Cornell Law School |url=http://www.law.cornell.edu/uscode/html/uscode16/usc_sup_01_16_10_7_20_II.html |fechaaccesu=14 d'ochobre de 2007}}</ref> El aura gallipavo ye tamién incluyíu na [[Conveniu de Bonn|Convención d'Especies Migratories d'Animales Monteses]] ratificada por 115 países, incluyendo 12 países llatinoamericanos: Chile (1983), Panamá (1989), Uruguái (1990), Arxentina (1992), Perú (1997), Paraguái (1999), Bolivia (2003), Ecuador (2004), Honduras (2007), Costa Rica (2007), Antigua & Barbuda (2007), Cuba (2008).<ref>[http://www.cms.int/about/part_lst.htm Parties to the Convention on the Conservation of Migratory Species of Wild Animals, 115 Parties (as of 1 March 2011)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110611110301/http://www.cms.int/about/part_lst.htm |date=2011-06-11 }}. CMS. Consultáu: 23-05-2011].</ref> Ta clasificada como una [[Especie so esmolición menor|especie d'esmolición menor]] d'alcuerdu a la [[Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura|UICN]]. Les poblaciones paecen caltenese estables, y nun s'algamó l'estragal de la inclusión como especie amenazada, que rique d'un amenorgamientu de más de 30 per cientu en diez años o en tres generaciones.<ref name="IUCN"/><ref name="BirdLife"/> == Taxonomía == [[Ficheru:Urubu a tete rouge - Turkey Vulture.jpg|upright|left|thumb|Aura gallipavo.]] El nome [[nomenclatura binomial|xenéricu]] ''Cathartes'' significa «purificador» y ye la forma [[Idioma llatín|llatinizada]] de la pallabra [[Idioma griegu|griega]] ''kathartes'' (en [[Idioma griegu|griegu]]: καθαρτης).<ref>{{cita llibru | apellíos=Liddell | nome=Henry George | coauthor=Robert Scott | añu=1980 | títulu=Greek-English Lexicon, Abridged Edition | editorial=Oxford University Press | allugamientu= Oxford | isbn= 0-19-910207-4}}</ref> El nome específicu de la especie, ''aura'', ye la forma llatinizada de ''auroura'', la pallabra indíxena mexicana pa esta utre.<ref name="Holloway">{{cita llibru | apellíos =Holloway | nome =Joel Ellis | títulu =Dictionary of Birds of the United States: Scientific and Common Names | editorial =Timber Press | añu =2003 | páxina =59 | url = https://books.google.com/?id=41knpiVqnKYC&pg=PA59&dq=Cathartes+aura+subject:%22Nature+/+Birds+%26+Birdwatching%22 | isbn =0881926000}}</ref> Foi formalmente descritu per primer vegada por [[Carolus Linnaeus|Linneo]] como ''Vultur aura'' nel so ''[[Systema Naturae]]'' en 1758, y carauterizáu como ''V. fuscogriseus, remigibus nigris, cara alba'' («utre marrón-gris, con ales negres y un picu blancu»).<ref name=lin>{{cita llibru | apellíos=Linnaeus | nome=Carolus | enllaceautor=Carolus Linnaeus | títulu=Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Tomus I. Editio decima, reformata. | editorial=Holmiae. (Laurentii Salvii). | añu=1758 | páxina= 86}}</ref> El aura gallipavo ye un miembru de la [[Familia (bioloxía)|familia]] [[Cathartidae]], xunto coles otres seis especies d'utres americanes, ya inclúyese nel [[Xéneru (bioloxía)|xéneru]] ''Cathartes'' col [[aura selvática]] (''C. melambrotus'') y el [[aura sabanera]] (''C. burrovianus''). Al igual qu'otres utres americanes, el aura gallipavo tien un númberu [[Cromosoma|cromosómico]] [[diploide]] de 80.<ref>{{cita publicación |títulu=Chromosomal analysis in Cathartidae: distribution of heterochromatic blocks and rDNA, and phylogenetic considerations |autor=Tagliarini, Marcella Mergulhão; Pieczarka, Julio Cesar; Nagamachi, Cleusa Yoshiko; Rissino, Jorge; de Oliveira, Edivaldo Herculano C. |añu=2009 |publicación=Genetica |volume=135 |pmid=18504528 |númberu=3 |páxines=299–304 |doi=10.1007/s10709-008-9278-2}}</ref> Nun esiste claridá sobre l'allugamientu [[taxonómica]] exacta del aura gallipavo y les demás seis especies d'[[utres americanes]].<ref name="SACC"/> A pesar de que les utres americanes y les utres eurasiátiques tienen una apariencia y [[Nichu ecolóxicu|funciones ecolóxiques]] asemeyaes, dambos grupos evolucionaron d'ancestros distintos en distintos partes del mundu. La midida en que son distintes ye anguaño onde s'enfoque l'alderique, con delles autoridaes suxiriendo que les utres americanes pueden ser [[Ciconiiformes]] y que tán más estrechamente rellacionaos con [[cigüeña|cigüeñes]].<ref>{{cita llibru | apellíos=Sibley | nome=Charles | apellíos2=Monroe | nome2=Burt L. | títulu=Distribution and Taxonomy of the Birds of the World | url=https://books.google.com/books?vide=ISBN0300049692 | idioma=inglés | otros= | edición= |añu=1990 | editor= | editorial=Yale University Press | allugamientu= | isbn=0-300-04969-2 | cita= | fechaaccesu=11 d'abril de 2007 }}</ref> Autoridaes taxonómiques más recién asitien les utres americanes nel orde [[Accipitriformes]] xunto colos [[Accipitridae|utres del Vieyu Mundu]],<ref name=cle /><ref>{{cita web |url=http://www.aou.org/checklist/north/full.php |títulu=Check-list of North American Birds] |fechaaccesu=14 de xunu de 2011 |autor=[[American Ornithologists' Union]] |añu=2010 |editorial=AOU |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110606012536/http://www.aou.org/checklist/north/full.php |fechaarchivu=2011-06-06 }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.worldbirdnames.org/names-fam-links.html |títulu=IOC World Bird List version 2.8 |fechaaccesu=14 de xunu de 2011 |autor=[[Congresu Ornitolóxicu Internacional]] |editorial=COI |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110724190710/http://www.worldbirdnames.org/names-fam-links.html |fechaarchivu=2011-07-24 }}</ref> o los asitien nel so propiu orde: [[Cathartiformes]].<ref group="Nota">Esta ye la posición del Comité de Clasificación d'América del Sur que retiró les utres americanes del orde Ciconiiformes pa treslladalos al orde Cathartiformes</ref> <ref name="SACC">{{cita web | autor=Remsen, J. V., Jr.; C. D. Cadena; A. Jaramillo; M. Nores; J. F. Pacheco; M. B. Robbins; T. S. Schulenberg; F. G. Stiles; D. F. Stotz y K. J. Zimmer |añu=2007 |url=http://www.museum.lsu.edu/~Remsen/SACCBaseline.html |títulu=A classification of the bird species of South America |editorial=South American Classification Committee. American Ornithologists' Union |fechaaccesu=15 d'ochobre de 2007 |idioma=inglés}}</ref> <ref name=sacc2>{{cita web |url=http://www.museum.lsu.edu/~remsen/saccbaseline.html |títulu=Cathatiformes |fechaaccesu=14 de xunu de 2011 |autor=[[American Ornithologists' Union|SACC]]|editorial= |idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita publicación | autor=Ericson, Per G. P.; Anderson, Cajsa L.; Britton, Tom; Elzanowski, Andrzej; Johansson, Ulf S.; Kallersjö, Mari; Ohlson, Jan I.; Parsons, Thomas J.; Zuccon, Dario & Mayr, Gerald |añu=2006 |títulu=Diversification of Neoaves: integration of molecular sequence data and fossils |publicación=Biology Letters |páxines=1-5 |doi=10.1098/rsbl.2006.0523 | url=http://www.systbot.uu.se/staff/c_anderson/pdf/neoaves.pdf |idioma=inglés}}</ref><ref name=zoo/> === Subespecies === [[Ficheru:Turkey Vulture, Ottawa.jpg|thumb|right|''C. a. septentrionalis'', [[Ottawa]], [[Canadá]].]] [[Ficheru:Cathartes aura in California1.jpg|thumb|right|''C. aura'', en [[Morru Bay]], California.]] Estrémense cinco [[Subespecie (bioloxía)|subespecies]]: * ''[[Cathartes aura aura|C. a. aura]]'' <small>(Linnaeus, 1758)</small>, ye la subespecie nominal. El so área de distribución estender de [[Méxicu]], [[América Central]], [[América del Sur]] y [[Antilles Mayores]]. L'área de distribución d'esta subespecie de xemes en cuando se superpone al d'otres subespecies. Ye la más pequeña de les subespecies, pero'l so plumaxe ye cuasi indistinguible de ''C.&nbsp;a.&nbsp;meridionalis''.<ref name="Amadon"/> * ''[[Cathartes aura jota|C. a. jota]]'' <small>(Molina, 1782)</small>, el aura gallipavo de [[Chile]], ye más grande, con un plumaxe marrón y un pocu más pálidu que ''C.&nbsp;a.&nbsp;ruficollis''. Les plumes secundaries y coberteras de les ales pueden tener cantos de color gris.<ref name="Blake">{{cita llibru | apellíos = Blake, Emmet Reid | títulu =Birds of Mexico: A Guide for Field Identification | editorial =University of Chicago Press | añu =1953 | páxina =267 | url =https://books.google.com/?id=YP0AX3LW8jYC&dq= | isbn= 0226056414}}</ref> * ''[[Cathartes aura meridionalis|C. a. meridionalis]]'', ye un sinónimu de ''C. a. teter''. ''C. a. teter'' foi identificáu como una subespecie por Friedman en 1933. Sicasí, en 1964 Alexander Wetmore fixo una distinción ente les aves del oeste, qu'adoptaron el nome ''meridionalis'', un nome que foi enantes aplicáu a una ave migratoriu procedente d'América del Sur. Añera nel sur de [[Manitoba]], el sur de [[Columbia Británica]], el centru d'[[Alberta]] y [[Saskatchewan]] escontra'l sur hasta [[Baxa California]], el centru-sur d'[[Arizona]] y el centru-sur de [[Texas]].<ref>{{cita llibru | apellíos =Peters J. L.; Mayr E.& Cottrell,W. | títulu =Check-list of Birds of the World | editorial =Museum of Comparative Zoology | añu =1979 | páxina =276 | url = https://books.google.com/?id=RNA9AAAAIAAJ&q=}}</ref> Ye la subespecie que cubre más distancia mientres la so migración añal, hasta llegar a América del Sur, onde se superpone al área de distribución de ''C. a. aura'', una subespecie más pequeña. Estrémase de ''C. a. septentrionalis'' polos cantos de les coberteres de les ales que son más estrechos y de un marrón más escuro.<ref name="Amadon"/> Sicasí, esta subespecie nun ye reconocida por toles autoridaes.<ref name="ITIS">{{ITIS |id=175265|taxon=Cathartes aura |fechaaccesu=12 de mayu de 2011}}</ref> * ''[[Cathartes aura ruficollis|C. a. ruficollis]]'' <small>Spix, 1824</small>, distribuyir de [[Panamá]] escontra'l sur hasta [[Uruguái]] y [[Arxentina]]. Tamién s'atopa na islla de [[Islla Trinidá|Trinidá]].<ref name="Brown"/> Comparáu a ''C. a. aura'' tien un plumaxe más escuru, coritu, colos cantos alares de color marrón, más estrechos o ausentes por completu.<ref name="Brown">{{cita llibru | apellíos = Brown, Leslie & Amadon, Dean | títulu =Eagles, Hawks, and Falcons of the World | editorial =McGraw-Hill | añu =1968 | páxina =175 | url = https://books.google.com/?id=fcM9AAAAIAAJ&q=}}</ref> La cabeza y el pescuezu son de color coloráu opacu con manches de color mariellu-blancu o verde-blancu. Los adultos suelen tener un parche de color mariellu maciu na corona de la cabeza.<ref name="Blake"/> * ''[[Cathartes aura septentrionalis|C. a. septentrionalis]]'' <small>Wied-Neuwied, 1839</small>, distribuyir dende'l sureste de [[Canadá]] escontra'l sur pel este d'[[Estaos Xuníos]]. Ye menos migratoria que ''C. a. meridionalis'' y raramente migra más allá del sur de los Estaos Xuníos. Difier de ''C. a. meridionalis'' nes proporciones de les ales y la cola.<ref name="Amadon">{{cita publicación |apellíu = Amadon |nome = Dean |títulu = Notes on the Taxonomy of Vultures |publicación = Condor |volume = 79 |númberu = 4 |páxines = 413–416 |añu = 1977 |url = http://elibrary.unm.edu/sora/Condor/files/issues/v079n04/p0413-p0416.pdf |formatu = PDF |doi = 10.2307/1367720 |jstor = 1367720 |editorial = Cooper Ornithological Society |archiveurl = https://web.archive.org/web/20110606141703/http://elibrary.unm.edu/sora/Condor/files/issues/v079n04/p0413-p0416.pdf |archivedate = 2011-06-06 |fechaaccesu = 2015-11-12 }}</ref> == Notes == {{llistaref|group="Nota"}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikispecies}} * [http://www.damisela.com/zoo/ave/otros/ciconi/catha/aura/index.htm Páxina sobre esta especie'l Zoolóxicu Electrónicu] * [https://web.archive.org/web/http://www.hawkmountain.org/education/images/TURKEY%20VULTURE%20-%20Utre%20de%20Cabeza%20Colorada.pdf Páxina sobre esta especie en Hawk Mountain] (n'inglés) * [http://www.accutek.com/vulture/ La Sociedá del aura gallipavo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050408082758/http://www.accutek.com/vulture/ |date=2005-04-08 }} (n'inglés) * [http://ibc.lynxeds.com/family/new-world-vultures-cathartidae Semeyes, videos y soníos de Aura gallipavo] n'Internet Bird Collection * [https://web.archive.org/web/20090501235309/http://www.pajarosargentinos.com.ar/jotecr.html Datos ya imáxenes de Cathartes aura] {{Traducíu ref|en|Turkey Vulture|oldid=427490448}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Cathartidae]] [[Categoría:Aves de Costa Rica]] [[Categoría:Aves de Chile]] [[Categoría:Aves migratories]] [[Categoría:Aves d'América]] [[Categoría:Animales descritos en 1758]] [[Categoría:Especies descrites por Linnaeus]] [[Categoría:TBSpecies]] fm29l1oempqjyocyfgqhbdic23b15sc 0 71506 4379211 4113066 2025-06-24T16:48:11Z XabatuBot 43102 iguo testu: a b c d y => a b c d e 4379211 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Crypturellus soui}} {{ficha de taxón | status = LC | status_ref =<ref name="IUCN">BirdLife International (2008)</ref> | image = Crypturellus soui.jpg | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Tinamiformes]] | familia = [[Tinamidae]] | subfamilia = [[Tinaminae]] | genus = ''[[Crypturellus]]'' | species = '''C. soui''' | binomial = Crypturellus soui | binomial_authority = ([[Johann Hermann|Hermann]], 1783)<ref name="Brands">Brands, S. (2008)</ref> | subdivision_ranks = Sub-species | subdivision = ''C. soui meserythrus'' <small>([[Philip Sclater|Sclater]], 1859)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui modestus'' <small>([[Jean Cabanis|Cabanis]], 1869)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui capnodes'' <small>([[Alexander Wetmore|Wetmore]], 1963)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui poliocephalus'' <small>([[Aldrich ()|Aldrich]], 1937)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui caucae'' <small>([[Frank Chapman|Chapman]], 1912)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui harterti'' <small>([[Edward Knatchbull-Hugessen, 2nd Baron Brabourne|Brabourne]] &[[Charles Chubb (ornithologist)|Chubb]], 1914)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui mustelinus'' <small>([[Outram Bangs|Bangs]], 1905)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui caqueta'' <small>([[Frank Chapman|Chapman]], 1915)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui nigriceps'' <small>([[Frank Chapman|Chapman]], 1923)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui soui'' <small>([[Johann Hermann|Hermann]], 1783)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui albigularis''<br /><small>([[Edward Knatchbull-Hugessen, 2nd Baron Brabourne|Brabourne]] & [[Chubb]], 1914)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui inconspicuus'' <small>([[Carriker()|Carriker]], 1935)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui andrei'' <small>([[Edward Knatchbull-Hugessen, 2nd Baron Brabourne|Brabourne]] & [[Charles Chubb (ornithologist)|Chubb]], 1914)<ref name="Brands" /></small><br /> ''C. soui panamensis'' <small>([[Carriker()|Carriker]], 1910)<ref name="Brands" /></small> | synonyms = Tinamus soui<ref name ="AOU">American Ornithologists' Union (1998)</ref> }} '''''Crypturellus soui''''' ye una [[especie]] d'[[ave]] de la [[Familia (bioloxía)|familia]] [[Tinamidae]]. Alcuéntrase n'[[América Central]] y [[América del Sur]].<ref name = "Clements" /> == Etimoloxía == La pallabra ''Crypturellus'' ye la resultancia de de tres pallabres llatines o grieges: ''kryptos'' significa "cubiertu o ocultu", ''oura'' significa "cola", y ''ellus'' significa "diminutu". Poro, ''Crypturellus'' significa pequeña cola despintada.<ref>Gotch, A. F. (1195)</ref> == Taxonomía == Llámase tinamúes a les aves de la familia [[Tinamidae]], perteneciente al [[clado]] de les ratites ([[Ratitae]]). A diferencia d'otres ratites, los tinamúes pueden volar, anque polo xeneral nun son fuertes voladores. Toles ratites evolucionaron de les prehistóriques aves voladores, y los tinamúes son los parientes vivos más cercanos d'estes aves.<ref name="Davies">Davies, S. J. J. F. (2003)</ref> === Subespecies === * ''C. soui meserythrus'' alcuéntrase en [[Méxicu]], [[Belize]], [[Hondures]], [[Guatemala]], [[El Salvador]] y [[Nicaragua]].<ref name="Clements">Clements, J (2007)</ref> * ''C. soui modestus'' alcuéntrase en [[Costa Rica]] y l'oeste de [[Panamá]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui capnodes'' alcuéntrase nes tierres baxes del noroeste de [[Panamá]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui poliocephalus'' atópase na mariña pacífica de [[Panamá]]: [[Provincia de Veraguas|Veraguas]], [[Provincia d'Herrera|Herrera]], [[Provincia de Los Santos|Los Santos]], [[Provincia de Coclé|Coclé]], y Panamá oeste.<ref name="Clements" /> * ''C. soui caucae'' atopar nel valle del [[ríu Magdalena]], en [[Colombia]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui harterti'' atópase na mariña pacífica de [[Colombia]] y [[Ecuador]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui mustelinus'' atopar nel nordeste de [[Colombia]] y de [[Venezuela]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui caquetae'' atopar nel sureste de [[Colombia]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui nigriceps'' atopar nel este d'[[Ecuador]] y nordeste de [[Perú]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui soui'' atopar nel este de [[Colombia]], este y sur de [[Venezuela]], [[Guayana Francesa]], [[Guyana]], [[Surinam]], y nordeste de [[Brasil]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui albigularis'' atopar nel nordeste de [[Brasil]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui inconspicuus'' atopar nel norte de [[Bolivia]] y nel centru de [[Perú]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui andrei'' alcuéntrase en [[Islla Trinidá|Trinidá]] y el norte de [[Venezuela]].<ref name="Clements" /> * ''C. soui panamensis'' alcuéntrase en dambes mariñes de [[Panamá]]<ref name="Clements" /> y nes Islles de les perlles de [[Panamá]]. == Hábitat == Ye un residente criáu nos montes tropicales de tierres baxes, nel monte en cantu del ríu, montes de fueyes perennes de tierres baxes, montes secundarios, y arbustos de tierres baxes, a una altitú de 2.000 [[Altitú|msnm]]. Tamién suelen utilizar abondo los montes claros vaciaos y plantíos o tierra cultivada. El tinamú chicu alcuéntrase al traviés del centru y sur d'América Central y el norte de Suramérica.<ref name="Clements" /><ref name="BLI">BirdLife International (2008)(a)</ref> == Comportamientu == El tinamú chicu ye vistu dacuando en montes trupos, na escuridá, diéndose pola maleza. Puede ser atopáu poles sos llamaes lentes de xiblíu (berru nidiu y descendente; tamién una serie de notes soles, con ritmu qu'aumenta escontra'l final) dau por dambos sexos. Come granes, bayes y dellos inseutos. == Reproducción == La dómina de reproducción del tinamú chicu va de mayu a ochobre. El so nial ye una pequeña depresión nel suelu del monte, dacuando forráu con unes poques fueyes na base d'un árbol. Usualmente ponen 2 [[Güevu (bioloxía)|güevos]] (dacuando namái unu), que son de color moráu escuru brillante y d'aproximao 41 por 32&nbsp;[[Milímetru|mm]]. Los güevos son guaraos pol machu. Les críes son precoces, y pueden correr cuasi asina salen del güevu. == Descripción == El tinamú chicu mide aproximao 22 a 24 [[Centímetru|cm]] de llargu y pesa unos 220 [[Gramu|g]]. Trátase d'una especie de tinamú cobarde, reserváu y solitariu. Anque paeza asemeyáu a otres aves que viven nel suelu, como'l falpayar y el urogallo, nun ta rellacionáu con estos grupos d'aves n'absolutu. Ye una ave regordeta reconocida pol so pequeñu tamañu. Tien un plumaxe de color marrón "sarriu", con una solombra gris na cabeza. El so pescuezu ye parduzo, col gargüelu ablancazáu, y el so banduyu ye de color canela brillosa. La fema, na parte inferior, ye d'un tonu marrón acoloratáu más brillosu que'l machu. Les sos pates pueden ser de color gris, aceituna o mariellu. == Caltenimientu == La [[Xunión Internacional pal Caltenimientu de la Natura|IUCN]] llista'l tinamú chicu como "Menor Esmolición" (LC), con una gama d'escurrimientu de 9.500.000&nbsp;km² (3.670.000 m cuadráu). Notes 1. ^ a b c BirdLife International (2008) 2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Brands, S. (2008) 3. ^ a b American Ornithologists' Union (1998) 4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p Clements, J (2007) 5. ^ Gotch, A. F. (1195) 6. ^ Davies, S. J. J. F. (2003) 7. ^ a b BirdLife International (2008)(a) == Notes y referencies == {{llistaref}} {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Crypturellus|Soui]] [[Categoría:Aves d'América Central]] [[Categoría:Aves d'América del Sur]] [[Categoría:TBSpecies]] 8xm8c7b777xnr3a90b0039a48xgxyi4 0 73476 4379353 4268556 2025-06-25T07:48:54Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379353 wikitext text/x-wiki {{1000}} [[Ficheru:Biochemistry.gif|thumb|derecha|Friedrich Wöhler estudiando la [[Síntesis de Wöhler|síntesis de la urea.]]|200x200px]] La '''química orgánica''' o '''química del carbonu''' ye la caña de la [[química]] qu'estudia una clase numberosa de [[molécula|molécules]] que contienen [[carbonu]] formando enllaces covalentes [[Enllace carbonu-carbonu|carbonu-carbonu]] o [[Enllace carbonu-hidróxenu|carbonu-hidróxenu]] y otros [[heteroátomos]], tamién conocíos como [[compuestos orgánicos]]. [[Friedrich Wöhler]] ye conocíu como'l padre de la química orgánica. == Historia == [[Image:Friedrich woehler.jpg|right|thumb|El trabayu de [[Friedrich Wöhler]] sobre la síntesis de la urea ye consideráu por munchos como l'entamu de la química orgánica, y en particular de la síntesis orgánica.]] La química orgánica constituyóse o se instuyo como disciplina nos [[Años 1930|años trenta]]. El desenvolvimientu de nuevos métodos d'analises de les [[sustancia químico|sustancies]] d'orixe animal y vexetal, basaos nel emplegu de disolventes como l'éter o l'alcohol, dexó l'aislamientu d'un gran númberu de sustancies orgániques que recibieron el nome de "principios inmediatos". L'apaición de la química orgánica acomúñase de cutiu al descubrimientu, en [[1828]], pol químicu alemán Friedrich Wöhler, de que la sustancia inorgánico cianato de amonio podía convertise n'urea, una [[compuestu orgánicu|sustancia orgánico]] que s'atopa na orina de munchos animales. Antes d'esti descubrimientu, los químicos creíen que pa sintetizar sustancies orgániques, yera necesaria la intervención de lo que llamaben ‘la [[fuercia vital]]', esto ye, los organismos vivos. L'esperimentu de Wöhler rompió la barrera ente sustancies orgániques ya inorgániques. Los químicos modernos consideren compuestos orgánicos a aquellos que contienen carbonu ya hidróxenu, y otros elementos (que pueden ser unu o más), siendo los más comunes: osíxenu, nitróxenu, azufre y los halóxenos. En 1856 [[Sir William Henry Perkin]], mientres trataba d'estudiar la [[quinina]], por fuercia fabricó'l primera [[colorante]] orgánicu agora conocíu como [[malva]] de Perkin. Esti descubrimientu aumentó enforma l'interés industrial pola química orgánica.<ref>D. M. Kiefer "Organic Chemicals' Mauve Beginning" Chem. Eng. News Archive, 1993, vol.71, pp 22–23. {{DOI|10.1021/cen-v071n032.p022}}</ref> La diferencia ente la química orgánica y la [[química biolóxica]] ye que na química biolóxica les molécules d'[[ADN]] tienen una hestoria y, poro, na so estructura fálennos de la so historia, del pasáu nel que se constituyeron, ente que una molécula orgánica, creada güei, ye namái testigu del so presente, ensin pasáu y ensin evolución histórica.<ref>{{Cita llibru|títulu=[https://books.google.com.ar/books?id=H2JitQAACAAJ&dq=La nacencia+del tiempu&source=bl&ots=Q_MIaD_gON&sig=_ebTVy-DFJFLwe4GOwBIQylMb0Y&hl=es&sa=X&ei=i80dUJ7hJ_K50AHm1YGIDQ&ved=0CC0Q6AEwAA La nacencia del tiempu]|autor=Ilya Prigogine|editorial=Buenos Aires, Fábula Tusquets editor|añu=2012|isbn=978-987-670-087-0}}</ref> == Cronoloxía == {{ap|Cronoloxía de la Química orgánica}} * [[1675]]: Lémery clasifica los productos químicos naturales, según el so orixe en [[minerales]], [[Plantae|vexetales]] y [[animales]] * [[1784]]: [[Antoine Lavoisier]] demuestra que tolos productos vexetal y animal tán formaos básicamente por [[carbonu]] y [[hidróxenu]] y, en menor proporción, [[nitróxenu]], [[osíxenu]] y [[azufre]] * [[1807]]: [[Jöns Jacob Berzelius]] clasifica los productos químicos en: ** '''Orgánicos''': los que vienen de organismos vivos. ** '''Inorgánicos''': los que vienen de la materia inanimao. * [[1816]]: [[Michel Eugène Chevreul]] prepara distintos [[xabones]] a partir de distintes fontes d'[[ácidos grasos]] y diverses bases, produciendo asina distintos sales d'ácidos grasos (o [[xabones]]), que nun resultaron ser más que productos orgánicos nuevos derivaos de productos naturales (grases animales y vexetales). * [[1828]]: [[Friedrich Wöhler]] sintetiza a partir de sustancies inorgániques y con téuniques normales de llaboratoriu, creó la sustancia [[Urea]], la segunda [[Compuestu orgánicu|sustancia orgánico]] llograda artificialmente, depués del oxalato de amonio. [[Ficheru:Harnstoff.svg|150px|Fórmula desenvuelta Urea]] *[[1856]] : Sir [[William Perkin]] sintetiza'l primera [[colorante]] orgánicu por accidente. == Primeros compendios == La xera de presentar la química orgánica de manera sistemática y global realizar por aciu una publicación surdida n'Alemaña, fundada pol químicu Friedrich Konrad [[Beilstein]] (1838-1906). El so ''Handbuch der organischen Chemie'' (Manual de la química orgánica) empezó a publicar en Hamburgu en 1880 y consistió en dos volúmenes que recoyíen información d'unos quince mil compuestos orgánicos conocíos. Cuando la ''Deutsche chemische Gesellschaft'' (Sociedá Alemana de Química) trató d'ellaborar la cuarta re-edición, na segunda década del sieglu XX, la cifra de compuestos orgánicos multiplicárase por diez. Trenta y siete volúmenes fueron necesarios pa la edición básica, qu'apaecieron ente 1916 y 1937. Un suplementu de 27 volúmenes publicar en 1938, recoyendo información apaecida ente 1910 y 1919. Na actualidá, ta editándose el ''Fünftes Ergänzungswerk'' (quinta serie complementaria), que recueye la documentación publicada ente 1960 y 1979. Pa ufiertar con más prontitud los sos últimos trabayos, el ''Beilstein Institut'' creó'l serviciu ''Beilstein On line'', que funciona dende 1988. Apocayá, empezóse a editar dacuando un CD-ROM, ''Beilstein Current Facts in Chemistry'', qu'escueye la información química procedente d'importantes revistes. Anguaño, la citada información ta disponible al traviés d'internet. == L'alma de la Química orgánica: El Carbonu == [[Ficheru:Methane tetrahedral lines.svg|150px|thumb|Estructura tetrahédrica del [[Metanu]].]] La gran cantidá de compuestos orgánicos qu'esisten tien la so esplicación nes carauterístiques del [[átomu]] de carbonu, que tien cuatro [[electrón|electrones]] na so capa de [[Valencia atómica|valencia]]: según la [[regla del octeto]] precisa ocho pa completala, polo que forma cuatro [[enllaz químicu|enllaces]] (valencia = 4) con otros átomos. Esta especial configuración electrónica da llugar a una variedá de posibilidaes d'hibridación orbital del átomu de Carbonu (hibridación química). {{VT|Hibridación (química)}} {{VT|Estructura de Lewis}} La molécula orgánica más senciella qu'esiste ye'l [[Metanu]]. Nesta molécula, el carbonu presenta hibridación sp3, colos átomos d'hidróxenu formando un [[tetraedru]]. El [[carbonu]] forma [[enllaces covalentes]] con facilidá p'algamar una configuración estable, estos enllaces les forma con facilidá con otros carbonos, lo que dexa formar frecuentemente cadenes abiertes (lliniales o ramificaes) y zarraes (aniellos). == Clasificación de compuestos orgánicos == La clasificación de los compuestos orgánicos puede realizase de diverses maneres: atendiendo al so orixe (natural o sintéticu), a la so estructura (p.ejm.: alifático o arumosu), al so funcionalidad (p. ejm.:alcoholes o cetonas), o al so pesu molecular (p. ex.: monómeros o polímeros). === Clasificación según el so orixe === La clasificación pol orixe suel englobarse en dos tipos: natural o sintéticu. Anque en munchos casos l'orixe natural acomuñar al presente nos seres vivos non siempres hai de ser asina, una y bones la síntesis de molécules orgániques que la so química y estructura basar nel carbonu, tamién se sinteticen ''ex-vivu'', ye dicir n'ambientes inertes, como por casu l'ácidu fórmico nel cometa Hale-Bopp. === Natural === ==== ''In-vivu'' ==== Los compuestos orgánicos presentes nos seres vivos o "biosintetizados" constitúin una gran familia de compuestos orgánicos. El so estudiu tien interés en medicina, farmacia, perfumería, cocina y munchos otros campos más. ===== Carbohidratos ===== Los [[Carbohidratu|carbohidratos]] tán compuestos fundamentalmente de carbonu (C), osíxenu (O) ya hidróxenu (H). Son de cutiu llamaos "azucres" pero esta nomenclatura nun ye del tou correuta. Tienen una gran presencia nel reinu vexetal ([[fructosa]], [[celulosa]], [[almidón]], [[Alginato|alginatos]]), pero tamién nel animal ([[glucóxenu]], [[glucosa]]). Suélense clasificar según el so grau de polimerización en: * [[Monosacáridos]] (glucosa, [[fructosa]], ribosa y desoxirrobosa) * [[Disacáridos]] ([[sacarosa]], [[lactosa]], maltosa) * Trisacáridos ([[Maltotriosa]], [[rafinosa]]) * [[Polisacáridos]] ([[alginatos]], acedu algínico, [[celulosa]], [[almidón]], etc) ===== Lípidos ===== Los '''[[Lípidu|lípidos]]''' son un conxuntu de [[molécula orgánica|molécules orgániques]], la mayoría [[biomolécula|biomolécules]], compuestes principalmente por [[carbonu]] y [[hidróxenu]] y en menor midida [[osíxenu]], anque tamién pueden contener [[fósforu (elementu)|fósforu]], [[azufre]] y [[nitróxenu]]. Tienen como carauterística principal el ser [[hidrófobu|hidrófobes]] (insolubles n'[[agua]]) y solubles en [[disolvente]]s orgánicos como la [[éter de petroleu|bencina]], el [[bencenu]] y el [[cloroformu]]. Nel usu coloquial, a los lípidos llámase-yos incorreutamente '''grases''', una y bones les grases son namái un tipu de lípidos procedentes d'[[animal|animales]]. Los lípidos cumplen funciones diverses nos [[seres vivos|organismos vivientes]], ente elles la de reserva enerxética (como los [[triglicéridos]]), la estructural (como los [[fosfolípidos]] de les [[bicapa lipídica|bicapas]]) y la reguladora (como les [[hormona|hormones]] [[esteroide]]s). (ver artículu "[[lípidu]]") ===== Proteínes ===== Les [[proteínes]] son polipéptidos, ye dicir tán formaos pola polimerización de [[Péptidu|péptidos]], y estos pola unión d'[[aminoácidos]]. Pueden considerase asina "poliamidas naturales" una y bones l'[[enllaz peptídico]] ye análogu al enllaz [[amida]]. Entienden una familia bien importante de molécules nos [[seres vivos]] pero n'especial nel [[reinu animal]]. Exemplos de proteínes son el [[coláxenu]], les [[Fibroína|fibroínas]], o la [[seda d'araña]]. ===== Ácidos nucleicos ===== Los [[acedos nucleicos]] son [[polímeru|polímeros]] formaos pola repetición de [[monómeros]] denominaos [[nucleótidos]], xuníos por aciu [[enllaz fosfodiéster|enllaces fosfodiéster]]. Fórmense, asina, llargues cadenes; delles molécules d'acedos nucleicos lleguen a algamar pesos moleculares xigantescos, con millones de nucleótidos encadenaos. Tán formaos pola molécules de [[carbonu]], [[hidróxenu]], [[osíxenu]], [[nitróxenu]] y [[fosfatu]].Los ácidos nucleicos almacenen la información xenética de los [[ser vivu|organismos vivos]] y son los responsables de la tresmisión hereditaria. Esisten dos tipos básicos, el [[ADN]] y el [[ARN]]. (ver artículu "[[Acedos nucleicos]]") ===== Molécules pequeñes ===== [[Ficheru:Testosteron.svg|200px|thumb|derecha|Estructura de la [[testosterona]]. Una [[hormona]], que puede clasificase como "molécula pequeña" na xíriga química-orgánicu.]] Les molécules pequeñes son compuestos orgánicos de pesu molecular moderáu (xeneralmente considérense "pequeñes" aquelles con pesu molecular menor a 1000 g/mol) y qu'apaecen en pequeñes cantidaes nos seres vivos pero non por ello la so importancia ye menor. A elles pertenecen distintos grupos d'hormones como la [[testosterona]], l'[[estróxenu]] o otros grupos como los [[alcaloides]]. Les molécules pequeñes tienen gran interés na industria farmacéutico pola so relevancia nel campu de la medicina. ==== ''Ex-vivu'' ==== Son compuestos orgánicos que fueron sintetizaos ensin la intervención de nengún ser vivu, n'ambientes estracelulares y extravirales. ===== Procesos xeolóxicos ===== [[Ficheru:Stamps of Germany (BRD) 1964, MiNr 440.jpg|170px|thumb|derecha|Sellu alemán de 1964 conmemorativo del la descripción de la estructura del bencenu por [[Friedrich August Kekulé]] en 1865.]] El [[petroleu]] ye una sustancia clasificada como mineral na cual preséntense una gran cantidá de compuestos orgánicos. Munchos d'ellos, como'l [[bencenu]], son emplegaos pol home talo como, pero munchos otros son trataos o derivaos pa consiguir una gran cantidá de compuestos orgánicos, como por casu los [[monómeros]] pa la síntesis de [[Polímeru|materiales poliméricos]] o plásticos. ===== Procesos atmosféricos ===== ===== Procesos de síntesis planetaria ===== Nel añu 2000 el [[ácidu fórmico]], un compuestu orgánicu senciellu, tamién foi topáu na cola del [[cometa Hale-Bopp]].<ref>D. Bockelée-Morvan et.al.: ''New molecules found in comet C/1995 O1 (Hale-Bopp): Investigating the link between cometary and interstellar material.'' In: ''Astronomy and Astrophysics.'' 2000, 353, S.&nbsp;1101–1114.</ref>^,<ref name="rodgers">S.D. Rodgers, S. D. Charnley: ''Organic synthesis in the coma of comet Hale-Bopp?'' In: ''Monthly Notices of the Royal Astronomical Society''. 2000, 320, 4, S. L61–L64 ([http://adsabs.harvard.edu/full/2001MNRAS.320L..61R Volltext]).</ref>Yá que la síntesis orgánica d'estes molécules ye invidable so les condiciones espaciales esti afayu paez suxerir qu'a la formación del [[sistema solar]] tuvo d'anteceder un periodu de calentamientu mientres el so colapsu final.<ref name="rodgers"/><br /> === Sintéticu === Dende la [[síntesis de Wöhler]] de la [[urea]] un peraltu númberu de compuestos orgánicos fueron sintetizaos químicamente pa beneficiu humanu. Estos inclúin [[fármacos]], desodorantes, arumes, [[deterxentes]], [[xabones]], [[fibra testil|fibres testiles]] sintétiques, materiales plásticos, [[polímeros]] polo xeneral, o [[colorantes]] orgánicos. == Cadenes hidrocarbonadas sencielles. Introducción a la nomenclatura en química orgánica == === Hidrocarburos === El compuestu más simple ye'l [[metanu]], un átomu de carbonu con cuatro d'hidróxenu (valencia = 1), pero tamién puede dase la unión carbonu-carbonu, formando cadenes de distintos tipos, yá que pueden dase enllaces simples, dobles o triples. Cuando'l restu d'enllaces d'estes cadenes son con hidróxenu, falar de [[hidrocarburos]], que pueden ser: * [[Hidrocarburu enchíu|Enchíos]]: con enllaces covalentes simples, [[alcanos]]. * [[Hidrocarburu insaturado|Insaturados]], con dobles enllaces covalentes ([[alquenos]]) o triples ([[alquinos]]). * [[Hidrocarburu cíclicu|Hidrocarburos cíclicu]]: Hidrocarburos enchíos con cadena zarrada, como'l [[ciclohexano]]. * [[Hidrocarburu arumosu|Arumosos]]: estructura cíclica. === Radicales y ramificaciones de cadena === [[Ficheru:Undecanoramificado.png|400px|thumb|derecha|Estructura d'un hidrocarburu ramificáu nomáu '''5-butil-3,9-dimetil-undecano''' ]] Los radicales son fragmentos de cadenes de carbonos que cuelguen de la cadena principal. La so nomenclatura facer col raigañu correspondiente (nel casu d'un carbonu met-, dos carbonos et-, tres carbonos prop-, cuatro carbonos but-, cinco carbonos pent-, seis carbonos hex-, y asina socesivamente...) y el sufixu -il. Amás, indicar con un númberu, asitiáu delantre, la posición qu'ocupen. El compuestu más simple que puede faese con radicales ye'l ''2-metilpropano''. En casu de qu'haya más d'un radical, van nomar por orde alfabéticu de los raigaños. Por casu, el ''2-etil, 5-metil, 8-butil, 10-docoseno''. == Clasificación según los grupos funcionales == Los compuestos orgánicos tamién pueden contener otros elementos, tamién otros grupos d'átomos amás del carbonu ya hidróxenu, llamaos [[Grupu funcional|grupos funcionales]]. Un exemplu ye'l grupu hidroxilo, que forma los [[alcohol]]es: un átomu d'osíxenu enllazáu a unu d'hidróxenu (-OH), al que-y queda una valencia llibre. Coles mesmes tamién esisten funciones [[alqueno]] (dobles enllaces), [[éteres]], [[ésteres]], [[Aldehído|aldehídos]], [[cetonas]], [[Acedu carboxílico|carboxílicos]], carbamoilos, [[Azoderivado|azo]], [[grupu nitro|nitro]] o [[sulfóxido]], ente otros. <gallery widths="75px" heights="102px" perrow="6"> Archivu:Alkyne general.svg|[[Alquino]] Archivu:Alcohol-(general)-skeletal.png|[[Hidroxilo]] Archivu:Ether-(general).png|[[Éter (química)|Éter]] Archivu:Amino-group-primary-2D-flat.png|[[Amina]] Archivu:Aldehyde2.png|[[Aldehido]] Archivu:Ketony.svg|[[Cetona]] Archivu:Carboxylic-acid-skeletal.png|[[Carboxilo]] Archivu:Ester-general.png|[[Éster]] Archivu:Carbamoyl-group-2D.svg|[[Amida]] Archivu:Azo-group.png|[[Azoderivado|Azo]] Archivu:Nitro-group.png|[[grupu nitro|Nitro]] Archivu:Sulfoxide.png|[[Sulfóxido]] </gallery>[[Ficheru:Cellulose Haworth.svg|150px|thumb|Monómero de la [[celulosa]].]] === Osixenaos === Son cadenes de carbonos con unu o dellos átomos d'osíxenu. Pueden ser: * [[Alcohol]]es: Les propiedaes físiques d'un alcohol básense principalmente na so estructura. L'alcohol ta compuestu por un alcano y agua. Contién un grupu hidrofóbicu (ensin afinidá pel agua) del tipu d'un alcano, y un grupu hidroxilo que ye hidrófilu (con afinidá pel agua), similar a l'agua. D'estos dos unidaes estructurales, el grupu –OH da a los alcoholes les sos propiedaes físiques carauterístiques, y l'arriendo ye'l que les modificar, dependiendo del so tamañu y forma. El grupu –OH ye bien polar y, lo que ye más importante, ye capaz d'establecer pontes d'hidróxenu: coles sos molécules compañeres o con otres molécules neutres. * [[Aldehídos]]: Los aldehídos son compuestos orgánicos carauterizaos por tener el grupu funcional -CHO. Denominar como los alcoholes correspondientes, camudando la terminación -ol por -al: Esto ye, el grupu carbonilo H-C=O ta xuníu a un solu radical orgánicu. [[Ficheru:Butanone-structure-skeletal.png|120px|thumb|derecha|2-Butanona o metil-etil-cetona]] * [[Cetona (química)|Cetonas]]: Una cetona ye un compuestu orgánicu carauterizáu por tener un grupu funcional carbonilo xuníu a dos átomos de carbonu, a diferencia d'un aldehído, onde'l grupu carbonilo alcuéntrase xuníu siquier a un átomu d'hidróxenu.1 Cuando'l grupu funcional carbonilo ye'l de mayor relevancia en dichu compuestu orgánicu, les cetonas nómense amestando'l sufixu -ona al hidrocarburu del cual provienen (hexano, hexanona; heptano, heptanona; etc). Tamién puede nomase retardando cetona a los radicales a los cualos ta xuníu (por casu: metilfenil cetona). Cuando'l grupu carbonilo nun ye'l grupu prioritariu, utilízase'l prefixu oxo- (exemplu: 2-oxopropanal). El grupu funcional carbonilo consiste nun átomu de carbonu xunío con un doble enllaz covalente a un átomu d'osíxenu. El tener dos átomos de carbonu xuníu al grupu carbonilo, ye lo que lo estrema de los ácidos carboxílicos, aldehídos, ésteres. El doble enllaz col osíxenu, ye lo que lo estrema de los alcoholes y éteres. Les cetonas suelen ser menos reactives que los aldehídos yá que los grupos alquílicos actúen como dadores d'electrones per efeutu inductivu. * [[Acedu carboxílico|Acedos carboxílicos]]: Los ácidos carboxílicos constitúin un grupu de compuestos que se caractericen porque tienen un grupu funcional llamáu grupu carboxilo o grupu carboxi (–COOH); produzse cuando coinciden sobre'l mesmu carbonu un grupu hidroxilo (-OH) y carbonilo (C=O). Puede representase como COOH ó CO2H... * [[Ésteres]]: Los ésteres presenten el grupu éster (-O-CO-) na so estructura. Dellos exemplos de sustancies con esti grupu inclúin l'[[acedu acetilsalicílicu|acedu acetil salicílicu]], componente de la aspirina, o dellos compuestos arumosos como'l [[acetato de isoamilo]], con carauterísticu golor a plátanu. Los aceites tamién son ésteres d'[[ácidos grasos]] con [[glicerol]]. * [[Éteres]]: Los éteres presenten el grupu éter(-O-) na so estructura. Suelen tener so puntu de ebullición y son fácilmente descomponibles. Por dambos motivos, los éteres de baxa masa molecular suelen ser peligrosos una y bones los sos vapores pueden ser esplosivos. === Nitrogenados === * [[Aminas]]: Les aminas son compuestos orgánicos carauterizaos pola presencia del grupu amina (-N<). Les aminas pueden ser primaries (R-NH₂), secundaries (R-NH-R") o terciaries (R-NR´-R"). Les aminas suelen dar compuestos llixeramente amarellentaos y con golores que recuerden a pexe o orina. * [[Amida|Amides]]: Les amidas son compuestos orgánicos carauterizaos pola presencia del grupu amida (-NH-CO-) na so estructura. Les [[proteínes]] o [[polipéptidos]] son [[poliamida|poliamides]] naturales formaes por enllaces peptídicos ente distintos aminoácidos. * [[Isocianatos]]: Los isocianatos tienen el grupu isocianato (-N=C=O). Esti grupu ye bien electrófilu, reaccionando fácilmente cola agua pa descomponese por aciu la [[transposición de Hofmann]] dar una amina y anhídricu carbónicu, colos hidroxilos pa dar [[uretanos]], y coles aminas primaries o secundaries pa dar [[urea|urees]]. === Cíclicos === Son compuestos que contienen un ciclu enchíu. Un exemplu d'estos son los [[norbornanos]], qu'en realidá son compuestos bicíclicos, los [[Terpenu|terpenos]], o hormones como'l [[estróxenu]], [[progesterona]], [[testosterona]] o otres biomoléculas como'l [[colesterol]]. === Arumosos === [[Ficheru:Furan 3D.png|160px|thumb|derecha|El [[Furano]] (C₄H₄O) ye un exemplu de compuestu arumosu. Estructura tridimensional del Furano amosando la nube electrónica d'electrones ''π''.]] Los compuestos arumosos tienen estructures cícliques insaturadas. El [[bencenu]] ye'l claru exemplu d'un compuestu arumosu, ente que los sos derivaos tán el [[tolueno]], el [[fenol]] o'l [[acedu benzoico]]. Polo xeneral defínese un compuestu arumosu aquel que tien aniellos que cumplen la [[regla de Hückel]], ye dicir que tienen 4''n''+2 electrones n'orbitales π (n=0,1,2,...). A los compuestos orgánicos que tienen otru grupu distintu al carbonu nos sos cilos (de normal N, O o S) denominar [[Compuestos heterocíclicos|compuestos arumosos heterocíclicos]]. Asina los compuestos arumosos suélense estremar en: * Derivaos del bencenu: [[Hidrocarburu arumosu policíclico|Policíclicos]] ([[antraceno]], [[naftaleno]], [[fenantreno]], etc), fenoles, aminas arumoses, [[Fulereno|fulerenos]], etc * [[Compuestos heterocíclicos]]: [[Piridina]], [[furano]], [[tiofeno]], [[pirrol]], [[porfirina]], etc == Isómeros == [[Ficheru:C6H12 isomers displayed.svg|240px|thumb|izquierda|Isómeros del C₆H₁₂]] Una y bones el carbonu puede enllazase de distintes maneres, una cadena puede tener distintes configuraciones d'enllaz dando llugar a los llamaos [[isómeros]], molécules tienen la mesma fórmula química pero distintes estructures y propiedaes.<br /> Esisten distintos tipos d'[[Isometría|isomería:]] isomería de cadena, isomería de función, tautomería, estereoisomería, y estereoisomería configuracional.<br /> L'exemplu amosáu a la izquierda ye un casu de isometría de cadena na que'l compuestu con fórmula C₆H₁₂ puede ser un ciclu ([[ciclohexano]]) o un alqueno llinial, el [[Hexeno|1-hexeno]]. Un exemplu de isomería de función sería'l casu del [[propanal]] y l'[[acetona]], dambos con fórmula C₃H₆O. == Compuestos orgánicos == Los compuestos orgánicos pueden estremase de manera bien xeneral en: * [[Compuestu alifático|compuestos alifáticos]] * [[Compuestu arumosu|compuestos arumosos]] * [[Compuestu heterocíclico|compuestos heterocíclicos]] * [[Compuestu organometálico|compuestos organometálicos]] * [[Polímeru|Polímeros]] == Ver tamién == * [[Bioquímica]] * [[Química]] * [[Compuestu orgánicu]] * [[Nomenclatura química]] * [[Nomenclatura química de los compuestos inorgánicos]] * [[Nomenclatura química de los compuestos orgánicos]] * [[Grupu funcional]] * [[Química inorgánica]] == Enllaces esternos == {{commonscat|Organic chemistry}} {{wikiquote}} * [http://organica1.pquim.unam.mx/nomencla/nomencla.htm Nomenclatura de química orgánica IUPAC] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20030402093537/http://organica1.pquim.unam.mx/nomencla/nomencla.htm |date=2003-04-02 }}. * [http://www.organic-chemistry.org Portal Química orgánica ('''en''')] * [http://www.organicworldwide.net Portales Química orgánica ('''en''')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150316232647/http://www.organicworldwide.net/ |date=2015-03-16 }} * [http://www.ufp.pt/~pedros/qo2000/intro.htm Introducción a la Química orgánica ('''pt''')] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060216222811/http://www2.ufp.pt/~pedros/qo2000/intro.htm |date=2006-02-16 }} * [http://www.acdlabs.com/download/ Freeware Químicu en www.acdlabs.com] * [http://www.vaxasoftware.com/doc_edu/qui.html Tabla de funciones orgániques - Tabla de radicales] {{ORDENAR:Quimica organica}} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Química orgánica}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Química orgánica| ]] [[Categoría:Química| ]] [[Categoría:Polímeros| ]] [[Categoría:Química melecinal| ]] jf6b9hrrsfn46omvfdxlqlpx7xre1mb 0 73558 4379298 4297400 2025-06-25T06:23:23Z YoaR 37624 /* Demografía */ 4379298 wikitext text/x-wiki {{1000}} {{mal traducíu}} {{Correxir}} {{Llocalidá}} '''Kinxasa'''{{cartafueyu|países}}, conocida hasta [[1966]] como '''Léopoldville''' {{Etimoloxía|francés|Léopoldville}} o {{Etimoloxía|neerlandés|Leopoldstad}}, ye la [[capital (política)|capital]] y la mayor ciudá de la [[República Democrática d'El Congu]].<ref>{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=-46&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gcis&lng=es |títulu=Congo (Rep. Dem.): Les ciudaes más grandes con estadístiques de población |fechaaccesu=24 de marzu de 2009 |editorial=World Gazetteer |idioma=castellanu}}</ref> Trátase del centru alministrativu, económicu y cultural del país. Según l'artículu 2 de la Constitución de la República Democrática d'El Congu de [[2006]] tien l'estatus alministrativu de ciudá y [[Provincies de la República Democrática d'El Congo|provincia]].<ref name=constitucion>{{cita web |url=http://fr.wikisource.org/wiki/Constitution_de_la_R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo#Article_2 |títulu=Constitution de la République démocratique du Congo |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |fecha=18 de febreru de 2006 |editorial=Wikisource |idioma=francés}}</ref> Atópase na vera sur del [[ríu Congu]], primero que'l ríu llegue a les [[tabayones Livingstone]], y asitiada enfrente de [[Brazzaville]], la capital d'[[El Congu]], de la que namái la dixebra'l ríu. Estimaciones pa [[2009]] cifraben en 9.518.988 el númberu d'habitantes de la ciudá. Cabero la capital esiste un área metropolitana con 1,5 millones d'habitantes.<ref>{{cita web |url=http://www.cnsee.org/Donnees/structurelle/Démographie/RepartPop.htm |títulu=Répartition de la population par Départements et Communes en 1984 et projetée de 2000 à 2015 |editorial=Centre National de la Statistique et des Etudes Economiques (CNSEE) |fechaaccesu=30 de xunu de 2007|idioma=francés }}</ref> Esti área axuntase col de la ciudá de Brazzaville faciendo l'[[Área metropolitana de Kinshasa-Brazzaville|Área metropolitana de Kinxasa-Brazzaville]], que con una población calculada para [[2009]] de más de diez millones d'habitantes,<ref>{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=1237890901&lng=en&des=gamelan&geo=-1048676&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Kinshasa-Brazzaville - perfil de la entidá xeográfica y variantes de los nomes |fechaaccesu=24 de marzu de 2009 |editorial=World Gazetteer |idioma=castellanu}}</ref> ye la tercer [[conurbación]] más grande d'África.<ref name="poblacion2009">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=308503532&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Kinshasa - perfil de la entidá xeográfica y variantes de nomar |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref><ref name="poblacionbrazaville2009">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=308719526&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Brazzaville - perfil de la entidá xeográfica y variantes de nomar |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref><ref name="aglomeraciones">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=es&des=wg&geo=-1&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&va=&pt=a |títulu=Africa: aglomeraciones |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref> Zarra aredor de 30 km d'este a oeste y 15 km de norte a sur. Una parte importante de la superficie de la rexón de Kinshasa ye rural, cubierta por una [[sabana]] arbolada con dellos arbustos. La comuña rural de Maluku, na parte oriental de la provincia, ocupa'l 79% del territoriu. Ello ye que ésta ye una ciudá de fuertes contrastes, con elegantes sectores residenciales, comerciales y universidaes como tamién barrios de chabolos, y polo tanto de vastes zones «rurales» envolubrando la ciudá, hasta'l puntu de formar esplotaciones agrícoles y botániques na mesma ciudá. == Historia == === Sieglos X e.C. al XIX === Los trazos d'ocupación humana nel África central remontar al [[I mileniu e.C.]] Los sieglos previos a la colonización europea ven la instalación de los pueblos [[Bantú|bantús]] na rexón del mediu y so Congu, primeramente ocupáu puramente por [[Pigméu|pigmeos]]. Distintes tribus y pueblos componíen la nueva población. Al altor del estanque Malebo los [[tio]] poblaben la ribera derecha (norte) del ríu, ente que pueblos asimilaos a los tíu, humbu y mfinu poblaben la izquierda (sur). La rexón foi víctima de la [[esclavitú|trata d'esclavos]] y protagonista del comerciu de [[marfil]]; dambes actividaes arriquecieron al pueblu tio, entós alzáu nel reinu.<ref>''Vie matérielle, échanges et capitalisme sur la rive méridionale du Pool du fleuve Congo (1815-1930)'', Première partie : [http://www.mmsh.univ-aix.fr/iea/Clio/numbero/18/Partie%201%2018.html les structures du quotidien et les jeux de l'échange sur la rive méridionale du Pool Malebo (1815-1881)]</ref> === Colonización europea === [[Ficheru:Hw-stanley.jpg|thumb|125px|left|[[Henry Morton Stanley]], fundador de la ciudá.]] Sir [[Henry Morton Stanley]] foi'l primer européu en visitar l'enclave nel qu'anguaño s'asitia la ciudá al llegar a Ntamo el [[12 de marzu]] de [[1878]], metanes la so travesía pol continente africanu, cuando entamaba percorrelo dende la mariña atlántica nel oeste hasta l'Océanu Índicu nel este. En [[1881]], robló'l Tratáu de l'amistá» con un xefe tio, [[Ngalyema]], llogrando asina'l derechu de construyir un campamentu en [[Stanley Pool]]. Al cabu de cuatro meses de termináu'l camín qu'arrodiaba les [[tabayones Livingstone]] y enllazaba col campamentu de [[Manyanga]], terminárase'l nuevu campamentu. Esti atópase na actual comuña de Kintambo, sobre los cantos de la [[badea de Ngaliema]], ente les aldegues de Ntamo y Kinsasa. Foi llamáu Leopoldville n'honor del rei [[Leopoldu II de Bélxica]], financiador de la espedición de Stanley. Leopolville yera'l mayor campamentu que se construyera hasta aquel momentu y cuntaba cola ventaya de tar asitiáu nel estrechu onde'l ríu Congu empieza a ser navegable hasta 1.500&nbsp;km ríu arriba.<ref name=Forbath>{{cita llibru |apellíos=Forbath |nome=Peter |títulu=El ríu Congu |añu=2002 |editorial=Turner - Fondu de Cultura Económica |ubicación=Madrid |idioma=castellanu |isbn=84-7506-508-2 |páxines=383-446}}</ref> El sitiu, espaciosu y bono de defender yá taba poblada por 66 aldees enantes de la llegada de Stanley con una población total envalorada en 30.000 habitantes.<ref>[http://www.congonline.com/geo/kinshasa.htm Kinshasa], congonline.com</ref> Stanley fundó asina mesmu otra estación, cerca de l'aldega de Kinshasa (''nshasa'' significa «mercáu»), con un alcuerdu col xefe Ntsuvila. Esti pueblu dio-y el so nome a la ciudá actual, desenvolviéndose col aumentu de l'aldega Mpumba, onde güei s'alcuentra'l distritu de negocios. Cuando Stanley tornó al Congu en [[1882]] el campamentu atopar nunes condiciones llamentables y tuvo que reconstruyilo mientres dellos meses.<ref name=Forbath /> [[Ficheru:Leopoldville 92.jpg|250px|thumb|Leopoldville en 1896.]] El puestu espolletó al ser el primer puertu fluvial navegable del [[ríu Congu]] agües enriba de les [[tabayones Livingstone]], una serie de [[rabiones]] que s'estienden por más de 300 quilómetros ríu abajo de Kinshasa. Nun principiu, toles mercancíes que dende l'interior yeren llevaes al mar y viceversa teníen de ser porteadas por persones ente Leopoldville y la ciudá de [[Matadi]], un puertu fluvial asitiáu ríu abajo de los rabiones, a unos 150 quilómetros de la mariña. Los inversores y comerciantes europeos crearon una agrupación internacional pa construyir un ferrocarril qu'arrodiara los tabayones Livingstone y que xuniera Matadi con Livingstone. La llinia empezar a construyir en [[1890]] y en [[1898]] foi terminada.<ref name=Forbath /> La so importancia económica amontóse y el ferrocarril dio l'impulsu definitivu a la crecedera de la ciudá, sicasí en [[1910]] cuntaba con apenes 10.000 habitantes. === Crecedera de la capital === En [[1929]], la ciudá foi nomada capital del [[Congu Belga]], asocediendo a la ciudá qu'hasta esi momentu yera la capital, [[Boma]], asitiada nel estuariu del ríu Congu. Esti cambéu diose dempués de la puesta n'aplicación del Real Decretu del [[1 de xunetu]] de [[1923]] emitíu en [[Bruxeles]]. Nesta dómina, Leopoldville taba confinada a les comuñes de Kintambo y del Gombe actual, desenvueltes en redol de la Badea de Ngaliema, depués xuniéronse los conceyos de Kinshasa, Braumbu y Lingwala. Nos años 1930 construyéronse la mayoría de les viviendes pa los emplegaos de la Chanic, la Filstisaf y la Utex Africa. [[Ficheru:Stanley pool01.jpg|thumb|250px|right|Mapa de la rexón de Kinshasa y del Stanley Pool nel sieglu XIX. Yá pueden identificase notablemente Kintambo, Lemba, Kallina (actual Gombe) y la comuña de Kinshasa, puede ver igualmente'l pueblu de Kindolo.]] Leopoldville nun se convirtió en ciudá dende'l puntu de vista xurídicu hasta'l 25 de xunu de 1941 (con 5.000 hectárees y 53.000 habitantes). Dende 1923 yera un meru « distritu urbanu ». Na mesma ocasión convertir na capital de la colonia, cabecera de la provincia del Congu-Kasai y del distritu de Mediu-Congu. Taba estremada en dos zones: La zona urbana, partida de la mesma en Léo (abreviatura de Léopold, remembrando a los distintos reis de los belgues) II, Léo-Ouest, Kalina, Léo-I o Léo Est y Ndolo, y la zona indíxena al sur. La crecedera de la ciudá empezó en 1945, tres el final del trabayu forzáu, que dexó qu'aumentara la población negra. La ciudá convirtióse asina nel destín de numberosos habitantes de los sectores rurales en busca d'un emplegu, quien s'asitiaron nes cases de la zona indíxena. La ciudá empezó a poblase sobremanera de miembros de la etnia Bakongo. Na [[años 1950|década de 1950]] les ciudaes planiaes de Lemba, Matete y una parte de Ndjili fueron diseñaes p'acoyer a los emplegaos de la zona industrial de Limete. En [[1954]], la ciudá abrió la [[Lovanium University]], institución especial pa los nativos y que taba fiscalizada pa evitar qu'a los sos alumnos llegárenlos influencia estranxeres. En [[1955]], el rei [[Balduín I de Bélxica]] visitó Leopoldville y afirmó «Va Llegar el momentu en que se-y garantice a toos, blancos o negros, la parte que-y correspuende nel gobiernu del país, según les cualidaes y capacidaes que tenga».<ref name=Forbath /> La ciudá cuntaba con 11 comuñes y 6 zones amiestes en 1957: Les comuñes de Kalamu, Dendale (actual Kasa-Vubu), San Juan (actual Lingwala), Ngiri-Ngiri, Kintambo, Limete, Bandalungwa, Léopoldville (actual Gombe), Barumbum, Kinshasa y Ngaliema, pela so parte les zones amiestes yeren Lemba, Binza, Makala, Kimwenza, Kimbanseke y Kingasaani, a les que se-yos sumaron Ndjili y Matete. Colos disturbios de xineru de [[1959]] la independencia política empezó a tomar solidez. Les eleiciones municipales, parllamentaries y presidenciales dieron llugar a tensiones étniques qu'implicaron la intervención de la fuercia público. Los bakongos vencieron sicasí nes eleiciones municipal y presidencial. La guerra civil que lu siguió a la independencia en [[1960]] reforzó la inmigración de los balubas. Con tomar de poder del mariscal Mobutu, en 1965 el lingala convertir na llingua rexonal, enseñada al par del francés. [[Ficheru:Kinshasa 2001.jpg|thumb|250px|left|Mapa de Kinshasa, 2001.]] Cabo notar que ye nesta ciudá onde se produció la primer infeición documentada del [[VIH]], lo qu'asocedió en [[1959]]. La enfermedá foi afayada nel sangre caltenida d'un residente local.{{Añedir referencies}} En [[1965]] [[Mobutu Sese Seko]] tomó control del país tres la [[Crisis d'El Congu]] y el so segundu [[Golpe d'Estáu]] y empecipió una política de ''Africanización'' que promovía el cambéu de nomes de persones y llugares del país. Asina, en [[1966]] la ciudá camudó'l so nome pol de Kinshasa, tomando'l nome la población de [[Kinchassa]], una población asitiada a unos dos hores al este de Leopoldville y onde la [[Compañía Comercial Belga]] creara'l so principal puestu comercial.<ref>{{cita web |url=http://www.archive.org/stream/actualafricaorco00vinc/actualafricaorco00vinc_djvu.txt |títulu=Actual Africa; or, The coming continent; a tour of exploration |fechaaccesu=16 de marzu de 2009 |apellíu=Vincent |nome=Frank |añu=1895 |editorial=Internet Archive |idioma=inglés }}</ref> La ciudá creció rápido sol gobiernu de Mobutu, atrayendo xente de tol país que llegaba en busca de fortuna o tratando d'escapar de conflictos étnicos d'otres zones. Esto traxo un inevitable cambéu na composición étnica de la ciudá. Anque Kinshasa asitiar nun territoriu que tradicionalmente pertenez a los [[bateke]] y a los [[bahumbu]], la ''[[llingua franca]]'' en Kinshasa anguaño ye'l [[Idioma lingala|lingala]]. En [[1991]], y de nuevu en [[1993]], Kinshasa foi víctima de [[Saqueos de Kinshasa|saqueos]], que les sos consecuencies entá yeren visibles tanto material como humanitariamente a finales de los [[años 2000]]. Estos saqueos fueron siguíos por una crisis económica provocada por un sistema políticu y económicu ineficaz y corruptu en tol país. Kinshasa sufrió gravemente polos escesos, la corrupción, el [[nepotismu]] del gobiernu de Mobutu y pola [[Primer guerra d'El Congu]], que favoreció la so cayida. Sicasí, Kinshasa sigue siendo unu de los principales centros culturales ya intelectuales d'[[África Central]], con una creciente comunidá de músicos y artistes. Tamién ye'l principal centru industrial del país, onde se procesen munchos de les materies primes que lleguen del interior. == Xeografía == [[Ficheru:Kinshasa 15.32343E 4.32974S.jpg|230px|thumb|Vista satelital de Kinshasa.]] La ciudá-provincia abarca un área de 9.965 km². Compónse d'un gran altiplanu (pandu Kwango), una cadena de montes (montes Ngaliema, Amba, Ngafula), un terrenu llanu, y les güelgues nel cantu de [[Pool Malebo]] (dende antiguo se le conoció como ''Stanley Pool''). El llano es el más poblado y se extiende en forma de media luna desde la badea, nel este, hasta'l pandu Kwango Ngaliema, al oeste de Pool Malebo. La ciudad se desenvuelve ente'l pueblo de Gombe, el Pool Malebo y la badea de Ngaliema en antes de las [[tabayones Livingstone]] y las llombes del sur a sitios cerca del río (al oeste del Monte Ngaliema), quince quilómetros al sur de Pool Malebo. Kinshasa es una ciudad de contrastes, con lujosas áreas residenciales y comerciales, tres universidades, y barrios de chabolas. Está situada a la rivera del [[ríu Congu]], direutamente opuesta de la ciudad de [[Brazzaville]], capital d'[[El Congu]]. Como sucede con Buenos Aires y Montevideo que es el único lugar en el mundo donde dos capitales nacionales están frente a frente separadas por un río, aunque en este caso están mucho más cercanas y a la vista la una de la otra. === Clima === <center> {{Clima |metric_first=Yes |single_line= Yes |llugar= Kinshasa |Xin record high C = 36 |Feb record high C = 36 |Mar record high C = 36 |Abr record high C = 36 |May record high C = 35 |Xun record high C = 34 |Xnt record high C = 32 |Ago record high C = 35 |Set record high C = 36 |Och record high C = 36 |Pay record high C = 34 |Avi record high C = 36 |year record high C = 36 |Xin high C = 31 |Feb high C = 31 |Mar high C = 32 |Abr high C = 32 |May high C = 31 |Xun high C = 29 |Xnt high C = 27 |Ago high C = 29 |Set high C = 31 |Och high C = 31 |Pay high C = 31 |Avi high C = 30 |year high C = 30 |Xin low C = 21 |Feb low C = 22 |Mar low C = 22 |Abr low C = 22 |May low C = 22 |Xun low C = 19 |Xnt low C = 18 |Ago low C = 18 |Set low C = 20 |Och low C = 21 |Pay low C = 22 |Avi low C = 21 |year low C = 21 |Xin record low C = 18 |Feb record low C = 18 |Mar record low C = 18 |Abr record low C = 19 |May record low C = 18 |Xun record low C = 15 |Xnt record low C = 14 |Ago record low C = 14 |Set record low C = 16 |Och record low C = 15 |Pay record low C = 17 |Avi record low C = 17 |year record low C = 14 |Xin rain days= 11 |Feb rain days= 11 |Mar rain days= 12 |Abr rain days= 16 |May rain days= 12 |Xun rain days= 1 |Xnt rain days= 0 |Ago rain days= 1 |Set rain days= 5 |Och rain days= 11 |Pay rain days= 16 |Avi rain days= 15 |Xin rain mm = 135 |Feb rain mm = 145 |Mar rain mm = 196 |Abr rain mm = 196 |May rain mm = 159 |Xun rain mm = 8 |Xnt rain mm = 3 |Ago rain mm = 3 |Set rain mm = 30 |Och rain mm = 119 |Pay rain mm = 222 |Avi rain mm = 142 |Xin sun= 124 |Feb sun= 140 |Mar sun= 155 |Abr sun= 150 |May sun= 155 |Xun sun= 120 |Xnt sun= 124 |Ago sun= 155 |Set sun= 120 |Och sun= 155 |Pay sun= 150 |Avi sun= 124 |source 1 = BBC Weather<ref name="weather1">{{cita web |url=https://www.bbc.co.uk/weather/2314302|títulu=Average Conditions Kinshasa, Congo Democratic Republic|fechaaccesu=27 de marzu de 2011 |publicación=BBC Weather}}</ref> |fecha=agostu de 2010 }} </center> == Demografía == {| border="1" style="float:right; margin: 1em;border-collapse:collapse;" |+ '''Evolución de la población de Kinsasa''' | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Añu ! style="background:#efefef;" | Habitantes |----- | [[1920]]^* || align="right" | 1.600 |----- | [[1936]] || align="right" | 40.300 |----- | [[1938]] || align="right" | 35.900 |----- | [[1939]] || align="right" | 42.000 |----- | [[1947]] || align="right" | 126.100 |----- | [[1957]] || align="right" | 299.800 |----- | [[1959]] || align="right" | 402.500 |----- | [[1967]] || align="right" | 901.520 |----- | [[1968]] || align="right" | 1.052.500 |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Añu ! style="background:#efefef;" | Habitantes |----- | [[1970]] || align="right" | 1.323.039 |----- | [[1974]] || align="right" | 1.990.700 |----- | [[1976]] || align="right" | 2.443.900 |----- | [[1984]] || align="right" | 2.664.309 |----- | [[1991]] || align="right" | 3.804.000 |----- | [[1994]] || align="right" | 4.655.313 |----- | [[2003]] || align="right" | 6.786.000 |----- | [[2005]] || align="right" | 7.500.000 |----- | ''2015'' || align="right" | ''est. 12.000.000'' |} |- | colspan="2" | <small>''Fonte: [http://www.library.uu.nl/wesp/populstat/Africa/congokit.htm Populstat], [http://www.gazetteer.de/c/c_cd.htm World Gazetteer]''</small><br /><small>(*) namái se tuvieron en cuenta les comuñes que pertenecíen en cada dómina a Leopoldville</small> |} En [[1945]] la capital del [[Congu Belga]], Leopoldville, tenía unos 100.000 habitantes. Tres la independencia del país, en [[1960]], esa cifra elevóse a 400.000 persones, siendo la principal ciudá del [[África central]]. Quince años más tarde, depués de que la ciudá fuera rebautizada como Kinxasa en [[1966]], la población algamaba una cifra que rondaba los dos millones d'habitantes. La ciudá creció de forma considerable, pasando de mediu millón d'habitantes a finales de los [[años 1960]] a 4.787.000 en [[1998]]. Les últimes estimaciones de [[2005]] dan una cifra que ronda los 7.500.000 d'habitantes. Según les estimaciones, podría superar los 10 millones d'habitantes en [[2015]], sitiándose ente les 30 mayores ciudaes del mundu. Según el [[Bancu Mundial]], el volume de los emplegos creaos de forma illegal ye inigualable con respeuto al restu de les zones urbanes d'África, con un 95% (contra el 45 y 50% de ciudaes como [[Freetown]] o [[Uagadugú]]). Según un estudiu que la Rede d'educadores de neños y nuevos de la cai (''Réseaux des éducateurs des enfants et jeunes de la rue'', REEJER) ellaboró nel [[2006]], 13.877 neños viven y trabayen nes cais de Kinxasa, principalmente nes comuñes de Masina, Kimbanseke y Limete. == Organización territorial == [[Ficheru:DCongoKinshasa06.png|thumb|Provincia de Kinxasa na República Democrática d'El Congu.]] Según el artículo 2 de la Constitución de la República Democrática del Congu de [[2006]], Kinsasa tiene l'estatus administrativo de ciudad (''ville'' en [[idioma francés|francés]]) y de [[Provincies de la República Democrática del Congu|provincia]] (''province'').<ref name=constitucion /> === División alministrativa === La ciudad-provincia de Kinxasa está dividida en 4 distritos y 24 comunas o concejos.<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/prv/prv_cg_06.html |títulu=Kinshasa Province - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> El centro comercial y administrativo de la capital congolesa es [[La Gombe]]. La comuna de [[Kinsasa (comuna)|Kinsasa]] presta su nombre a toda la ciudad, pero no es el centro comercial ni administrativo de la metrópolis. {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="200"|Distritu !width="500"|Comuñes |-align=center |[[Funa (Kinsasa)|Funa]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_1.html |títulu=Funa Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Bandalungwa]], [[Bumbu]], [[Kalamu (Kinsasa)|Kalamu]], [[Kasa-Vubu (Kinsasa)|Kasa-Vubu]], [[Makala]], [[Ngiri-Ngiri]] y [[Selembao]] |-align=center |[[Lukunga]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_2.html |títulu=Lukunga Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Barumbu]], [[La Gombe (Kinsasa)|La Gombe]], [[Kinsasa (comuña)|Kinsasa]], [[Kintambo]], [[Lingwala]], [[Mont Ngafula]] y [[Ngaliema]] |-align=center |[[Mont Amba]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_4.html |títulu=Mont Amba Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Kisenso]], [[Lemba (Kinsasa)|Lemba]], [[Limete]], [[Matete]] y [[Ngaba]] |-align=center |[[Tshangu]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_3.html |títulu=Tshangu Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Kimbanseke]], [[Maluku (República Democrática del Congu)|Maluku]], [[Masina]], [[Ndjili]] y [[Nsele]] |} <br /> <center> {| id="kinshasa" cellspacing=0 style="width: 200px; margin: 0 0 5px 1em; background-color:#f7f8ff; padding:5px; border:1px solid #8888aa; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; line-height: 1.5em" | style="padding: 0.5em" | {| align="center" style="background-color: #ccccff" width="95%" | align="center" width="100%" | '''Les 24 comuñes de Kinsasa<br />''' | style="padding: 5px 10px 5px 5px" | [[Ficheru:Kinshasa-flag.png|60px|Bandera de Kinsasa]] |} |- | <div style="width:100%;position:relative;text-align:left">[[Ficheru:Kinshasa-communes.svg|500px|]] <!-- centre-ville --> <div style="position:absolute; font-size:12px; border:none ;left:50px; top:22px;">[[Brazzaville]]</div> <div style="position:absolute; font-size:12px; border:none ;left:155px; top:42px">''[[Ríu Congu]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none ;left:260px; top:66px">''[[Pool Malebo]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:6px; top:85px; text-align:center;">''[[Badea de Ngaliema|Badea<br />de Ngaliema]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:112px; top:86px">[[La Gombe (Kinsasa)|Gombe]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:180px; top:95px">[[Barumbu]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:162px; top:105px">[[Kinsasa (comuña)|Kin.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:140px; top:120px">[[Lingwala|Ling.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:148px; top:143px">[[Kasa-Vubu (Kinsasa)|K.-V.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:130px; top:171px">[[Ngiri-Ngiri|Ng.-Ng.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:176px; top:157px">[[Kalamu (Kinsasa)|Kal.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:100px; top:130px">[[Bandalungwa|Banda-<br />lungwa]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:62px; top:115px">[[Kintambo]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:25px; top:180px">[[Ngaliema]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:100px; top:243px">[[Selembao]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:120px; top:200px">[[Bumbu]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:150px; top:220px">[[Makala]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:185px; top:210px">[[Ngaba]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:170px; top:257px">[[Lemba (Kinsasa)|Lemba]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:220px; top:143px">[[Limete]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:238px; top:230px">[[Matete]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:212px; top:280px">[[Kinsenso]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:325px; top:205px">[[Masina]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:281px; top:255px">[[Ndjili]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:325px; top:280px">[[Kimbanseke]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:425px; top:243px">[[Nsele]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:140px; top:315px">[[Mont Ngafula]]</div> <!-- carte provinciale --> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:402px; top:30px">[[Nsele]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:420px; top:12px">[[Maluku (República Democrática del Congu)|Maluku]]</div> </div> |- | <div style="font-size:11px;">abreviaciones: Kalamu (Kal.), Kinsasa (Kin.), Kasa-Vubu (K.-V.), Lingwala (Ling.) y Ngiri-Ngiri (Ng.-Ng.)</div> |} </center> == Educación == === Nivel universitariu === [[Ficheru:Université de Kinshasa (Unikin1).JPG|thumb|260px|Edificiu del rectoráu de la [[Universidá de Kinsasa]].]] En Kinsasa funciona la [[Universidá de Kinsasa]] (sigles UNIKIN), establecimientu francófono d'enseñanza cimera na ciudá. Asitiada sobre'l Monte Amba, na actual comuña de Lemba, onde ocupa 400 hectárees. Fundada nos sos empiezos como Universidá Lovanium (en llatín Lovaina, remembrando a esta importante ciudá belga) tomó'l so nome actual cuando foi nacionalizada pola ordenanza-llei n°&nbsp;81-142 el 3 d'ochobre de 1891. Ta compuesta por 10 facultaes: Derechu, Lletres y Ciencies humanes, Ciencies económiques y de xestión, Ciencies sociales, polítiques y alministratives, Ciencies, Farmacia, Medicina, Psicoloxía y Ciencies de la Educación, Agronomía y Politéunica. Dependen de la mesma d'ella seis unidaes descentralizaes: Les Clíniques universitaries, el Centru neuropsicopatológico, el Centru hospitalariu de Monte Amba, l'Institutu Téunicu Médicu, l'Academia de construcción y la Escuela postuniversitaria de planificación y xestión integrada de montes y territorios. Enseñar n'idioma francés, tenía 23&thinsp;000 estudiantes en 2006, y el so actual rector ye Lututala Mumpasi. Ye la mayor, la más antigua y la más prestixosa universidá de la República Democrática del Congu. Constitúi de la mesma un centru d'investigación ya importante formador de profesores de níveles cimeros. === Nivel escolar === El colexu Saint-Joseph de Kinsasa foi fundáu'l 9 de marzu de 1917 pol padre [[Raphaël de la Kethulle de Ryhove|Raphaël de la Kethulle]]. La so sede atopar nel n°&nbsp;1 de l'avenida Isoro na comuña de Gombe. D'antiguo el so nome yera Sainte-Anne, y foi la primer escuela pa indíxenes en Leopoldville, hasta mediaos de los años 1950 foi una escuela primaria. Ye anguaño un establecimientu d'enseñanza secundaria masculina. En 1971 camudóse-y el nome a colexu Elikya, que siguió teniendo hasta empiezos de los años 1990. «Pro Deo - Pro Patria» (por Dios - pola patria) ye la so divisa. Mobutu Sese Seko estudió nesti institutu. Otros colexos son el Colexu Bonsomi, fundáu polos jesuítas y el Boboto. == Cultura == Kinsasa ta considerada como una capital artística.<ref name="Review">{{cita publicación | autor = Vellut, Jean-Luc | títulu = Review of 60 ans de peinture au Zaïre | añu = 1990 | revista = 60 ans de peinture au Zaïre | volume = 3 | númberu = 31 | id = 507-508 | url = http://www.sil.si.edu/SILPublications/ModernAfricanArt/maaprint.cfm?subcategory=Congo%20(Democratic%20Republic) }}</ref> El términu la "escuela de Kinsasa" (''École de Kinshasa''), ye utilizáu p'arrexuntar a les distintes agrupaciones artístiques que faen vida na ciudá. El corazón d'esti movimientu ye l'Academia de Belles Artes (l'Académie des Beaux-Arts),<ref name="Review" /> fundada en [[1943]] pol misioneru [[Bélxica|belga]] [[Marc Wallenda]], sol nome de ''École Saint-Luc''.<ref>{{cita llibru | apellíos = Ekanga Botombele | nome = Dr. Bokonga | editorial = The Unesco Press | títulu = Cultural policy in the Republic of Zaire | url = http://unesdoc.unesco.org/images/0001/000190/019083eo.pdf | añu = 1976 | allugamientu = París | isbn = }}</ref> Orixinalmente allugada en Gombe-Matadi, funcionó primeramente como una clase d'escultura. La exhibiciones d'arte de los sos estudiantes tuvieron tanto ésitu, qu'en [[1949]] solicitóse-y que tresfiriera la escuela a Kinsasa, y en [[1957]] recibió'l so nome actual. Wallenda evitó que los sos primeros aprendices estudiaren arte europeo, coles mires de nun alteriar la so interpretación africana de la naturaleza. Lufwa Mawidi tuvo l'honor de ser el primer graduáu d'esta escuela. Eventualmente, cola llegada de nuevos maestros, la intención orixinal de Wallenda foi atayada.<ref name="Review" /> Ente les principales instituciones artístiques y culturales de Kinsasa destaquen ''L'école de Stanley Pool'', ''L'école Alhadeff'', ''l'école Saint-Luc'', ''Le Grand Atelier'', la seición congolesa de ''l'Association Internationale des Critiques d'Art'', ''-yos Sablistes'', y la denomada "La Nueva Xeneración".<ref name="Review" /> Dellos pintores famosos de Kinsasa son: Mongita, Domba, Nkusu Felelo, Mavinga, Kamba Luesa, Konde Bila y Nduku a Nzambi.<ref name="Review" /> == Economía == El Gran Mercáu de Kinsasa, llamáu tamién Mercáu central, ye'l mayor mercáu nel centru de la ciudá. Ta asitiada al este del Xardín Botánicu na comuña de Kinsasa. Foi'l mercáu más grande de tola ciudá hasta l'apertura del Mercáu de Llibertar na comuña de Mesina. Ésti últimu foi construyíu so la presidencia de [[Laurent-Désiré Kabila]] pa compensar a los habitantes del distritu de Tshangu por aguantar a l'agresión de los rebeldes n'agostu de 1998. Otros mercaos importantes son el de Gambela y el de Somba Zikita. == Relixón == Les principales relixones en Kinsasa son el [[catolicismu]], traíu al país mientres la colonización [[Bélxica|belga]], anque nel [[Congu Belga]] foi más importante la presencia [[Flandes|flamenca]], de relixón predominantemente [[Protestantismu|protestante]], que la [[Valonia|valona]], de relixón principalmente católica, y el [[animismu]], na rexón dende va munchos sieglos. La ciudá ye la sede de l'[[Arquidócesis de Kinsasa|Archidiócesis católica de Kinsasa]] (''Archidioecesis Kinshasanus'' en [[llatín]]). La archidiócesis toma una rexón de 8.500 km² y cuenta con una población de 7.203.000 habitantes ([[2006]]) de los cualos, el 50% son católicos. El so arzobispu ye [[Laurent Monsengwo Pasinya]], nomáu'l [[6 d'avientu]] de [[2007]] tres la muerte de la so prodecesor, [[Frédéric Etsou-Nzabi-Bamungwabi]]. La archidiócesis cuntaba con 125 parroquies en 2006, y della dependíen ocho diócesis sufragáneas: [[Diócesis de Boma|Boma]], [[Diócesis de Idiofa|Idiofa]], [[Diócesis de Inongo|Inongo]], [[Diócesis de Kenge|Kenge]], [[Diócesis de Kikwit|Kikwit]], [[Diócesis de Kisantu|Kisantu]], [[Diócesis de Matadi|Matadi]] y [[Diócesis de Popokabaka|Popokabaka]].<ref name=ch>{{cita web |url=http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/dkins.html |títulu=Archdiocese of Kinshasa |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |apellíu=Cheney |nome=David M. |fecha=11 de payares de 2008 |editorial=Catholic-Hierarchy |idioma=inglés}}</ref> La archidiócesis estrémase en tres rexones apostóliques (Centru, Este y Oeste) y el Vicariato de les Fuercies Armaes.<ref>{{cita web |url=http://www.archikinshasa.org/ |títulu=Archidiocèse de Kinshasa |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |editorial=Archidiocèse de Kinshasa |idioma=francés}}</ref> Los oríxenes de la archidiócesis remontar al [[22 de payares]] de [[1886]], cuando se creó la [[Misión Independiente|misión ''Sui Iuris'']] del [[Congu Belga]]. El [[11 de mayu]] de [[1888]] creóse'l Vicariato Apostólicu de Leopoldville, del que darréu se segregaron los vicariatos apostólicos de Boma, Lulua y Katanga Central, Kole y Inongo. El [[10 de payares]] de [[1959]] el vicariato apostólicu foi alzáu a archidiócesis y el [[30 de mayu]] de [[1966]] foi rebautizada como Archidiócesis de Kinsasa.<ref name=ch /> == Tresporte ya infraestructures == Kinsasa ta coneutada por [[ferry]] dende'l puertu fluvial (llamáu'l "Beach Ngobila"), travesando'l [[ríu Congu]], hasta [[Brazzaville]]. Tamién esisten otres llinies de tresporte fluvial que conducen ríu arriba escontra ciudaes del interior del país como [[Kisangani]], o que darréu tomen otros ríos de la [[cuenca hidrográfica del Congu]], como'l [[Ríu Ubangui|Ubangui]] hasta llegar a [[Bangui]], capital de la [[República Centroafricana]].<ref>{{cita web |url=http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V93-4FY9M58-1&_user=1595635&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000053934&_version=1&_urlVersion=0&_userid=1595635&md5=3d272f1265b8y9y35b0b23fb401a807a |títulu=Physiogeographic features of the Oubangui catchment and environmental trends reflected in discharge and floods at Bangui 1911–1999, Central African Republic |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |apellíu=Runge |nome=Jürgen |coautores=Nguimalet, Cyriaque-Rufin |fecha=15 d'abril de 2005 |editorial=Elsevier B.V. |idioma=inglés}}</ref> Tamién esisten carreteres y ferrocarriles que conecten la ciudá colos puertos marítimos principales nel [[Océanu Atlánticu]], como [[Matadi]]. [[Ficheru:Aéroport International de N'djili Kinshasa(A).JPG|thumb|200px|Vista del Aeropuertu de N'Djili.]] L'aeropuertu de Kinsasa ye'l [[Aeropuertu de Kinxasa|Aeropuertu de N'Djili]]. Munches compañíes privaes ufierten el so serviciu al traviés de la Sociedá de tresporte urbanu (STUC) y la sociedá pública City train (12 buses en 2002): * Selembaô - Mercáu central. * UPN - Selembaô. * Estación de trenes central – Kingasani (comuña de Kimbanseke, reabierta en setiembre de 2005). * Kingasani–Mercáu central. * Matete-Royale (reabierta en xunu de 2006). * Matete–UPN (reabierta en xunu de 2006). * Rotonda Ngaba–UPN (reabierta en xunu de 2006). * Rotonda Victoria–clínica Ngliema (abierta en marzu de 2007). Otra sociedaes provisores de tresporte urbanu son: Urbaco, Tshatu, Socogestra , Fesac y MB Sprl. Los servicios d'autobuses urbanos de la ciudá tresporten un máximu de 67.000 viaxeros al día. Munches sociedaes alministren de la mesma taxis y taxis-buses. La mayoría (95,8 %) del tresporte públicu ye lleváu a cabu por particulares. [[Ficheru:Head office of ONATRA in Kinshasa (east of boulevard du 30 juin).jpg|thumb|190px|Sede de la Oficina Nacional de Tresportes (ONATRA).]] La ciudá encaró la creación d'una tranvía en collaboración cola Sociedá Bruselense de Tresporte Intercomunales (STIB), que los sos trabayos de construcción podríen empezar en 2009, pa terminase ente 2012 y 2015. La cuestión de la lletricidá permanez en suspensu.<ref>{{cita web |url= http://www.7sur7.be/hlns/cache/fr/det/art_471230.html?wt.bron=hlnRPArtikels |títulu= ''La STIB au Congo ?'' |idioma=francés}}</ref> La ONATRA esplota tres llinies de ferrocarriles qu'enllacen el centru coles comuñes perifériques. Una d'elles va a Baxu Congu:<ref>{{cita web |url=http://www.lepotentiel.com/afficher_article.php?id_edition=&id_article=10906 |títulu= ''L'enfer des chemins de fer urbains kinois'' |autor= -y Potentiel |fecha= 25 de xunetu |añu=2005 |idioma=francés}}</ref> * La llinia principal enllaza la Estación central de trenes col Aeropuertu de Ndjili, y cuenta con 9 estaciones : Estación central, Ndolo, Amicongo, Uzam, Masina/Petro-Congo, Masina a seques, Masina/Mapela, Masina/Barriu III, Masina/Siforco, Campu Badara y l'aeropuertu de Ndjili. * La segunda llinia enllaza la Estación de trenes central con Kasagulu, nel Baxu Congu, pasando por Matete, Riflart y Kimwenza. * La tercer llinia xune la Estación central con Kinsula-Pompage, na comuña de Ngaliema. === El Puertu de Kinsasa === [[Ficheru:Port de Kinshasa01.jpg|thumb|150px|El Puertu de Kinsasa en Limete.]] El Puertu de Kinsasa tien un papel destacáu, coles mesmes, na unviada y receición de mercaderías d'esportación ya importación dende'l puertu de Matadi, qu'acueye a los navíos que lleguen dende alta mar. De cutiu ye consideráu como l'interior del puertu de Matadi. Entamáu alministrativamente nel Departamentu homónimu, nel senu de la Oficina Nacional de Tresportes (ONATRA), el puertu de Kinsasa ye'l puntu de partida y la terminal de la navegación sobre'l ríu Congu ente, per una parte Kinsasa y Kisangani, sobre'l mesmu ríu, y por otru Kinsasa y [[Ilebo]], sobre'l [[ríu Kasai]]. == Deporte == === Fútbol === [[Ficheru:Martyrs stadium.jpg|thumb|Vista esterior del [[Estadiu de los Mártires]].]] Na comuña de [[Lingwala]] alcuéntrase'l [[Estadiu de los Mártires]] (''Stade des Martyrs de la Pentecôte'' en francés), inauguráu en [[1994]] y qu'enantes se llamaba «Kamanyola», el segundu mayor estadiu d'África, con una capacidá pa 80.000 espectadores. Alluga partíos de la [[Seleición de fútbol de la República Democrática del Congu]] y los principales partíos de los equipos locales, amás d'usase pa otros eventos culturales.<ref>{{cita web |url=http://www.fussballtempel.net/caf/listecaf.html |títulu=Football stadiums of the world - Stadium List Africa |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |editorial=fussballtempel |idioma=alemán/inglés/francés}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.leopardsfoot.com/index.php?page=stademartyrs |títulu=Stade des Martyrs |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Makuwa |nome=Kisaki |añu=2009 |editorial=Leopardsfoot |idioma=francés}}</ref> Amás, la ciudá de Kinsasa cunta con otros dos estadios de gran capacidá, l'[[Estadiu Tata Raphaël]], enantes llamadado «del 20 de mayu», con una capacidá pa unos 30.000 espectadores y anováu en [[2006]], y l'[[Estadiu Municipal de Kinsasa]], con capacidá pa unos 20.000 espectadores.<ref>{{cita web |url=http://www.fussballtempel.net/caf/COD.html |títulu=Football stadiums of the world - Stadiums in Democratic Republic Congo |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |editorial=fussballtempel |idioma=alemán/inglés/francés}}</ref> D'antiguo apostábase'l Campeonatu del Congo-Leopoldville, qu'apostaben los equipos de Leopoldville y contorna;<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesl/leopoldchamp.html |títulu=DR Congo (Zaire) - Congo-Léopoldville Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=15 de febreru de 2006 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> Ente [[1923]] y [[1950]], los clubes ganadores apostaba colos de [[Brazzaville]] el [[Campeonatu de Stanley Pool]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/stanleypool.html |títulu=Stanley Pool Championship |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Kungler |nome=Peter |coautores=Schöggl, Hans |fecha=12 de xineru de 2007 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> La provincia-ciudá de Kinsasa cunta con una Lliga de [[fútbol]] que depende de la [[Federación de fútbol de la República d'El Congu]]. Dicha lliga, la EPKIN (''Entente Provinciale de Football de Kinshasa'') cuenta con 20 equipos participantes na temporada [[2008]]-[[2009|09]], que van ser amenorgaos a 18 dende la temporada [[2009]]-[[2010|10]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zaire-regchamp.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo; formerly Zaire) - Rexonal Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |coautores=Stokkermans, Karel |fecha=12 de febreru de 2009 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref><ref name=futbol /> El campeón y el subcampeón de cada lliga provincial, amás d'otros equipos por méritos contraíos la temporada anterior, pasen a apostar la [[Linafoot]], la máxima categoría del fútbol congolés; en [[2009]] yeren cuatro los clubes de la ciudá nesa competición.<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zairechamp.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo; formerly Zaire) Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=27 de payares de 2008 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref><ref name=futbol /> Kinsasa cunta amás con una división inferior a la EPKIN, la EUFKIN, que cunta con seis grupos (EUFKIN-Kilimani, EUFKIN-Lipopo, EUFKIN-Lukunga, EUFKIN-Malebo, EUFKIN-Plateau y EUFKIN-Tshangu). Na ciudá tamién s'apuesta, dende [[2001]], la [[Supercopa de Kinsasa]].<ref name=futbol>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zaire09.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo) 2008/09 |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=6 de marzu de 2009 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> Los dos clubes con más títulos de lliga de la República Democrática del Congu son de Kinsasa: el [[Daring Club Motema Pembe]], que ganó una [[Recopa Africana]] en [[1994]], y l'[[Association Sportive Vita Club]], club que ganó la [[Lliga de Campeones del CAF|Copa Africana de Clubes Campeones]] en [[Copa Africana de Clubes Campeones 1973|1973]] y foi subcampeón n'otra edición. Amás, tamién ye de Kinsasa el [[Amicale Sportive Bilima]], agora llamáu [[Amicale Sportive Dragons]], dos veces subcampeón de la Copa Africana de Clubes Campeones. Otros clubes de la ciudá son el [[Athletic Club Sodigraf]], subcampeón de la Recopa, o l'[[Association Sportive Canon Buromeca]].<ref name=futbol /> En Kinsasa nacieron dellos futbolistes profesionales que fixeron carrera en lligues europees como [[Hérita Ilunga]], [[Blaise Nkufo]], [[Péguy Luyindula]], [[Steve Mandanda]], [[Claude Makélélé]], [[Ariza Makukula]] o [[Kiki Musampa]]. === Otros deportes === [[Ficheru:Dikembe Mutombo.jpg|thumb|[[Dikembe Mutombo]], quien fuera xugador de [[baloncestu]] na [[NBA]] foi unu de los deportistes más famosos nacíos en Kinsasa.]] En [[baloncestu]], la Entente Provincial de Baloncestu de Kinsasa (EPROBAKIN) y la Entente Urbana de Baloncestu de Kinsasa (EUBAKIN) estrémense los equipos. El [[B. C. Onatra]] de Kinsasa foi'l primer equipu de [[Dikembe Mutombo]], baloncestista orixinariu de la ciudá y unu de los meyores defensores de la [[historia de la NBA]], ganador en cuatro causes del premiu al [[Meyor Defensor de la NBA]] y participante en 8 [[All-Star Game de la NBA]].<ref>{{cita web |url=http://www.ultimatenba.com/fichas/estadisticas/premios/nba/jugador/DikembeMutombo-78.html |títulu=Dikembe Mutombo |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Belmonte |nome=Demian |coautor=Calvo, Sergio |fecha=19 de xineru de 2009 |editorial=ultimatenba.com |idioma=castellanu}}</ref> El [[31 d'ochobre]] de [[1974]], Kinsasa allugó'l combate de [[boxéu]] ente [[Muhammad Ali]] y [[George Foreman]], conocíu como ''[[The Rumble in the Jungle]]'' y consideráu'l meyor combate de la hestoria, nel que Ali ganó a Foreman nel octavu asaltu pa reconquistar el títulu mundial de los pesos pesaos. El combate foi guardáu por unos 60.000 espectadores.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundodeporte/2004/10/30/masdeporte/1099126555.html |títulu=El míticu combate ente Ali y Foreman cumple 30 años |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |autor=Europa Press |fecha=30 d'ochobre de 2004 |editorial=elmundo.es |idioma=castellanu}}</ref> == Bandera y nomatu == [[Ficheru:Kinshasa-flag.png|thumb|Bandera de Kinsasa.]] [[Ficheru:Flag of the Congo Free State.svg|thumb|Bandera del [[Estáu Llibre del Congu]].]] La bandera de Kinsasa ye azul con una llinia horizontal ondulada de color blancu y sobre ella, la lletra K y una estrella de cinco puntes a cada llau de la lletra de color mariellu. Una variante de la mesma ye la qu'amuesa la lletra K na parte esquierda, colos dos estrelles, una enriba de la otra, a la so derecha. Ente [[1960]] y [[1967]], cuando la ciudá llamábase Leopoldville, había una L en cuenta de una K. Enantes, ente [[1925]] y [[1960]], la bandera yera similar a l'actual, pero con una corona real sobre la K en llugar de les dos estrelles.<ref>{{cita web |url=http://flagspot.net/flags/cd-ksh.html |títulu=Kinshasa city (DR Congo) |fechaaccesu=20 de marzu de 2009 |editorial=Flagspot.net |idioma=inglés}}</ref> La K ye la inicial del nome de la ciudá, la llinia blanca representa'l [[ríu Congu]] y les dos estrelles tienen el mesmu significáu que la qu'apaez na [[bandera de la República Democrática del Congu]] y que supuestamente foi diseñada por [[Henry Morton Stanley]], representando lo que la sociedá imperialista de la dómina vía como la lluz de la civilización allumando a la África Negra. La bandera de Kinsasa ye bien similar a la del [[Estáu Llibre del Congu]] y del [[Congu Belga]], les que curiosamente son idéntiques a la [[bandera de la Rexón d'Atacama]], ([[Chile]]), la que foi creada en 1859. El nomatu de la ciudá ye ''Kin la belle'', qu'en francés significa «Kin la bella». Sicasí, tres el colapsu de los servicios públicos en [[2004]], dalgunos de los sos habitantes se refieron irónicamente a la ciudá col nomatu de ''Kin la Poubelle'', que significa «Kin el cubu de la basura».<ref>{{cita web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4002967.stm |títulu=Kinshasa begins clean-up |fechaaccesu=20 de marzu de 2009 |apellíu=Chitera |nome=Patrice |fecha=11 de payares de 2004 |editorial=BBC |allugamientu=Kinsasa |idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Kinsasa}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:República Democrática d'El Congu]] n3sw9pszf5varjvv9dzcfbgi2fwm30u 4379300 4379298 2025-06-25T06:25:56Z YoaR 37624 /* Organización territorial */ 4379300 wikitext text/x-wiki {{1000}} {{mal traducíu}} {{Correxir}} {{Llocalidá}} '''Kinxasa'''{{cartafueyu|países}}, conocida hasta [[1966]] como '''Léopoldville''' {{Etimoloxía|francés|Léopoldville}} o {{Etimoloxía|neerlandés|Leopoldstad}}, ye la [[capital (política)|capital]] y la mayor ciudá de la [[República Democrática d'El Congu]].<ref>{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=-46&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gcis&lng=es |títulu=Congo (Rep. Dem.): Les ciudaes más grandes con estadístiques de población |fechaaccesu=24 de marzu de 2009 |editorial=World Gazetteer |idioma=castellanu}}</ref> Trátase del centru alministrativu, económicu y cultural del país. Según l'artículu 2 de la Constitución de la República Democrática d'El Congu de [[2006]] tien l'estatus alministrativu de ciudá y [[Provincies de la República Democrática d'El Congo|provincia]].<ref name=constitucion>{{cita web |url=http://fr.wikisource.org/wiki/Constitution_de_la_R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo#Article_2 |títulu=Constitution de la République démocratique du Congo |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |fecha=18 de febreru de 2006 |editorial=Wikisource |idioma=francés}}</ref> Atópase na vera sur del [[ríu Congu]], primero que'l ríu llegue a les [[tabayones Livingstone]], y asitiada enfrente de [[Brazzaville]], la capital d'[[El Congu]], de la que namái la dixebra'l ríu. Estimaciones pa [[2009]] cifraben en 9.518.988 el númberu d'habitantes de la ciudá. Cabero la capital esiste un área metropolitana con 1,5 millones d'habitantes.<ref>{{cita web |url=http://www.cnsee.org/Donnees/structurelle/Démographie/RepartPop.htm |títulu=Répartition de la population par Départements et Communes en 1984 et projetée de 2000 à 2015 |editorial=Centre National de la Statistique et des Etudes Economiques (CNSEE) |fechaaccesu=30 de xunu de 2007|idioma=francés }}</ref> Esti área axuntase col de la ciudá de Brazzaville faciendo l'[[Área metropolitana de Kinshasa-Brazzaville|Área metropolitana de Kinxasa-Brazzaville]], que con una población calculada para [[2009]] de más de diez millones d'habitantes,<ref>{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=1237890901&lng=en&des=gamelan&geo=-1048676&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Kinshasa-Brazzaville - perfil de la entidá xeográfica y variantes de los nomes |fechaaccesu=24 de marzu de 2009 |editorial=World Gazetteer |idioma=castellanu}}</ref> ye la tercer [[conurbación]] más grande d'África.<ref name="poblacion2009">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=308503532&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Kinshasa - perfil de la entidá xeográfica y variantes de nomar |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref><ref name="poblacionbrazaville2009">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=308719526&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Brazzaville - perfil de la entidá xeográfica y variantes de nomar |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref><ref name="aglomeraciones">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=es&des=wg&geo=-1&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&va=&pt=a |títulu=Africa: aglomeraciones |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref> Zarra aredor de 30 km d'este a oeste y 15 km de norte a sur. Una parte importante de la superficie de la rexón de Kinshasa ye rural, cubierta por una [[sabana]] arbolada con dellos arbustos. La comuña rural de Maluku, na parte oriental de la provincia, ocupa'l 79% del territoriu. Ello ye que ésta ye una ciudá de fuertes contrastes, con elegantes sectores residenciales, comerciales y universidaes como tamién barrios de chabolos, y polo tanto de vastes zones «rurales» envolubrando la ciudá, hasta'l puntu de formar esplotaciones agrícoles y botániques na mesma ciudá. == Historia == === Sieglos X e.C. al XIX === Los trazos d'ocupación humana nel África central remontar al [[I mileniu e.C.]] Los sieglos previos a la colonización europea ven la instalación de los pueblos [[Bantú|bantús]] na rexón del mediu y so Congu, primeramente ocupáu puramente por [[Pigméu|pigmeos]]. Distintes tribus y pueblos componíen la nueva población. Al altor del estanque Malebo los [[tio]] poblaben la ribera derecha (norte) del ríu, ente que pueblos asimilaos a los tíu, humbu y mfinu poblaben la izquierda (sur). La rexón foi víctima de la [[esclavitú|trata d'esclavos]] y protagonista del comerciu de [[marfil]]; dambes actividaes arriquecieron al pueblu tio, entós alzáu nel reinu.<ref>''Vie matérielle, échanges et capitalisme sur la rive méridionale du Pool du fleuve Congo (1815-1930)'', Première partie : [http://www.mmsh.univ-aix.fr/iea/Clio/numbero/18/Partie%201%2018.html les structures du quotidien et les jeux de l'échange sur la rive méridionale du Pool Malebo (1815-1881)]</ref> === Colonización europea === [[Ficheru:Hw-stanley.jpg|thumb|125px|left|[[Henry Morton Stanley]], fundador de la ciudá.]] Sir [[Henry Morton Stanley]] foi'l primer européu en visitar l'enclave nel qu'anguaño s'asitia la ciudá al llegar a Ntamo el [[12 de marzu]] de [[1878]], metanes la so travesía pol continente africanu, cuando entamaba percorrelo dende la mariña atlántica nel oeste hasta l'Océanu Índicu nel este. En [[1881]], robló'l Tratáu de l'amistá» con un xefe tio, [[Ngalyema]], llogrando asina'l derechu de construyir un campamentu en [[Stanley Pool]]. Al cabu de cuatro meses de termináu'l camín qu'arrodiaba les [[tabayones Livingstone]] y enllazaba col campamentu de [[Manyanga]], terminárase'l nuevu campamentu. Esti atópase na actual comuña de Kintambo, sobre los cantos de la [[badea de Ngaliema]], ente les aldegues de Ntamo y Kinsasa. Foi llamáu Leopoldville n'honor del rei [[Leopoldu II de Bélxica]], financiador de la espedición de Stanley. Leopolville yera'l mayor campamentu que se construyera hasta aquel momentu y cuntaba cola ventaya de tar asitiáu nel estrechu onde'l ríu Congu empieza a ser navegable hasta 1.500&nbsp;km ríu arriba.<ref name=Forbath>{{cita llibru |apellíos=Forbath |nome=Peter |títulu=El ríu Congu |añu=2002 |editorial=Turner - Fondu de Cultura Económica |ubicación=Madrid |idioma=castellanu |isbn=84-7506-508-2 |páxines=383-446}}</ref> El sitiu, espaciosu y bono de defender yá taba poblada por 66 aldees enantes de la llegada de Stanley con una población total envalorada en 30.000 habitantes.<ref>[http://www.congonline.com/geo/kinshasa.htm Kinshasa], congonline.com</ref> Stanley fundó asina mesmu otra estación, cerca de l'aldega de Kinshasa (''nshasa'' significa «mercáu»), con un alcuerdu col xefe Ntsuvila. Esti pueblu dio-y el so nome a la ciudá actual, desenvolviéndose col aumentu de l'aldega Mpumba, onde güei s'alcuentra'l distritu de negocios. Cuando Stanley tornó al Congu en [[1882]] el campamentu atopar nunes condiciones llamentables y tuvo que reconstruyilo mientres dellos meses.<ref name=Forbath /> [[Ficheru:Leopoldville 92.jpg|250px|thumb|Leopoldville en 1896.]] El puestu espolletó al ser el primer puertu fluvial navegable del [[ríu Congu]] agües enriba de les [[tabayones Livingstone]], una serie de [[rabiones]] que s'estienden por más de 300 quilómetros ríu abajo de Kinshasa. Nun principiu, toles mercancíes que dende l'interior yeren llevaes al mar y viceversa teníen de ser porteadas por persones ente Leopoldville y la ciudá de [[Matadi]], un puertu fluvial asitiáu ríu abajo de los rabiones, a unos 150 quilómetros de la mariña. Los inversores y comerciantes europeos crearon una agrupación internacional pa construyir un ferrocarril qu'arrodiara los tabayones Livingstone y que xuniera Matadi con Livingstone. La llinia empezar a construyir en [[1890]] y en [[1898]] foi terminada.<ref name=Forbath /> La so importancia económica amontóse y el ferrocarril dio l'impulsu definitivu a la crecedera de la ciudá, sicasí en [[1910]] cuntaba con apenes 10.000 habitantes. === Crecedera de la capital === En [[1929]], la ciudá foi nomada capital del [[Congu Belga]], asocediendo a la ciudá qu'hasta esi momentu yera la capital, [[Boma]], asitiada nel estuariu del ríu Congu. Esti cambéu diose dempués de la puesta n'aplicación del Real Decretu del [[1 de xunetu]] de [[1923]] emitíu en [[Bruxeles]]. Nesta dómina, Leopoldville taba confinada a les comuñes de Kintambo y del Gombe actual, desenvueltes en redol de la Badea de Ngaliema, depués xuniéronse los conceyos de Kinshasa, Braumbu y Lingwala. Nos años 1930 construyéronse la mayoría de les viviendes pa los emplegaos de la Chanic, la Filstisaf y la Utex Africa. [[Ficheru:Stanley pool01.jpg|thumb|250px|right|Mapa de la rexón de Kinshasa y del Stanley Pool nel sieglu XIX. Yá pueden identificase notablemente Kintambo, Lemba, Kallina (actual Gombe) y la comuña de Kinshasa, puede ver igualmente'l pueblu de Kindolo.]] Leopoldville nun se convirtió en ciudá dende'l puntu de vista xurídicu hasta'l 25 de xunu de 1941 (con 5.000 hectárees y 53.000 habitantes). Dende 1923 yera un meru « distritu urbanu ». Na mesma ocasión convertir na capital de la colonia, cabecera de la provincia del Congu-Kasai y del distritu de Mediu-Congu. Taba estremada en dos zones: La zona urbana, partida de la mesma en Léo (abreviatura de Léopold, remembrando a los distintos reis de los belgues) II, Léo-Ouest, Kalina, Léo-I o Léo Est y Ndolo, y la zona indíxena al sur. La crecedera de la ciudá empezó en 1945, tres el final del trabayu forzáu, que dexó qu'aumentara la población negra. La ciudá convirtióse asina nel destín de numberosos habitantes de los sectores rurales en busca d'un emplegu, quien s'asitiaron nes cases de la zona indíxena. La ciudá empezó a poblase sobremanera de miembros de la etnia Bakongo. Na [[años 1950|década de 1950]] les ciudaes planiaes de Lemba, Matete y una parte de Ndjili fueron diseñaes p'acoyer a los emplegaos de la zona industrial de Limete. En [[1954]], la ciudá abrió la [[Lovanium University]], institución especial pa los nativos y que taba fiscalizada pa evitar qu'a los sos alumnos llegárenlos influencia estranxeres. En [[1955]], el rei [[Balduín I de Bélxica]] visitó Leopoldville y afirmó «Va Llegar el momentu en que se-y garantice a toos, blancos o negros, la parte que-y correspuende nel gobiernu del país, según les cualidaes y capacidaes que tenga».<ref name=Forbath /> La ciudá cuntaba con 11 comuñes y 6 zones amiestes en 1957: Les comuñes de Kalamu, Dendale (actual Kasa-Vubu), San Juan (actual Lingwala), Ngiri-Ngiri, Kintambo, Limete, Bandalungwa, Léopoldville (actual Gombe), Barumbum, Kinshasa y Ngaliema, pela so parte les zones amiestes yeren Lemba, Binza, Makala, Kimwenza, Kimbanseke y Kingasaani, a les que se-yos sumaron Ndjili y Matete. Colos disturbios de xineru de [[1959]] la independencia política empezó a tomar solidez. Les eleiciones municipales, parllamentaries y presidenciales dieron llugar a tensiones étniques qu'implicaron la intervención de la fuercia público. Los bakongos vencieron sicasí nes eleiciones municipal y presidencial. La guerra civil que lu siguió a la independencia en [[1960]] reforzó la inmigración de los balubas. Con tomar de poder del mariscal Mobutu, en 1965 el lingala convertir na llingua rexonal, enseñada al par del francés. [[Ficheru:Kinshasa 2001.jpg|thumb|250px|left|Mapa de Kinshasa, 2001.]] Cabo notar que ye nesta ciudá onde se produció la primer infeición documentada del [[VIH]], lo qu'asocedió en [[1959]]. La enfermedá foi afayada nel sangre caltenida d'un residente local.{{Añedir referencies}} En [[1965]] [[Mobutu Sese Seko]] tomó control del país tres la [[Crisis d'El Congu]] y el so segundu [[Golpe d'Estáu]] y empecipió una política de ''Africanización'' que promovía el cambéu de nomes de persones y llugares del país. Asina, en [[1966]] la ciudá camudó'l so nome pol de Kinshasa, tomando'l nome la población de [[Kinchassa]], una población asitiada a unos dos hores al este de Leopoldville y onde la [[Compañía Comercial Belga]] creara'l so principal puestu comercial.<ref>{{cita web |url=http://www.archive.org/stream/actualafricaorco00vinc/actualafricaorco00vinc_djvu.txt |títulu=Actual Africa; or, The coming continent; a tour of exploration |fechaaccesu=16 de marzu de 2009 |apellíu=Vincent |nome=Frank |añu=1895 |editorial=Internet Archive |idioma=inglés }}</ref> La ciudá creció rápido sol gobiernu de Mobutu, atrayendo xente de tol país que llegaba en busca de fortuna o tratando d'escapar de conflictos étnicos d'otres zones. Esto traxo un inevitable cambéu na composición étnica de la ciudá. Anque Kinshasa asitiar nun territoriu que tradicionalmente pertenez a los [[bateke]] y a los [[bahumbu]], la ''[[llingua franca]]'' en Kinshasa anguaño ye'l [[Idioma lingala|lingala]]. En [[1991]], y de nuevu en [[1993]], Kinshasa foi víctima de [[Saqueos de Kinshasa|saqueos]], que les sos consecuencies entá yeren visibles tanto material como humanitariamente a finales de los [[años 2000]]. Estos saqueos fueron siguíos por una crisis económica provocada por un sistema políticu y económicu ineficaz y corruptu en tol país. Kinshasa sufrió gravemente polos escesos, la corrupción, el [[nepotismu]] del gobiernu de Mobutu y pola [[Primer guerra d'El Congu]], que favoreció la so cayida. Sicasí, Kinshasa sigue siendo unu de los principales centros culturales ya intelectuales d'[[África Central]], con una creciente comunidá de músicos y artistes. Tamién ye'l principal centru industrial del país, onde se procesen munchos de les materies primes que lleguen del interior. == Xeografía == [[Ficheru:Kinshasa 15.32343E 4.32974S.jpg|230px|thumb|Vista satelital de Kinshasa.]] La ciudá-provincia abarca un área de 9.965 km². Compónse d'un gran altiplanu (pandu Kwango), una cadena de montes (montes Ngaliema, Amba, Ngafula), un terrenu llanu, y les güelgues nel cantu de [[Pool Malebo]] (dende antiguo se le conoció como ''Stanley Pool''). El llano es el más poblado y se extiende en forma de media luna desde la badea, nel este, hasta'l pandu Kwango Ngaliema, al oeste de Pool Malebo. La ciudad se desenvuelve ente'l pueblo de Gombe, el Pool Malebo y la badea de Ngaliema en antes de las [[tabayones Livingstone]] y las llombes del sur a sitios cerca del río (al oeste del Monte Ngaliema), quince quilómetros al sur de Pool Malebo. Kinshasa es una ciudad de contrastes, con lujosas áreas residenciales y comerciales, tres universidades, y barrios de chabolas. Está situada a la rivera del [[ríu Congu]], direutamente opuesta de la ciudad de [[Brazzaville]], capital d'[[El Congu]]. Como sucede con Buenos Aires y Montevideo que es el único lugar en el mundo donde dos capitales nacionales están frente a frente separadas por un río, aunque en este caso están mucho más cercanas y a la vista la una de la otra. === Clima === <center> {{Clima |metric_first=Yes |single_line= Yes |llugar= Kinshasa |Xin record high C = 36 |Feb record high C = 36 |Mar record high C = 36 |Abr record high C = 36 |May record high C = 35 |Xun record high C = 34 |Xnt record high C = 32 |Ago record high C = 35 |Set record high C = 36 |Och record high C = 36 |Pay record high C = 34 |Avi record high C = 36 |year record high C = 36 |Xin high C = 31 |Feb high C = 31 |Mar high C = 32 |Abr high C = 32 |May high C = 31 |Xun high C = 29 |Xnt high C = 27 |Ago high C = 29 |Set high C = 31 |Och high C = 31 |Pay high C = 31 |Avi high C = 30 |year high C = 30 |Xin low C = 21 |Feb low C = 22 |Mar low C = 22 |Abr low C = 22 |May low C = 22 |Xun low C = 19 |Xnt low C = 18 |Ago low C = 18 |Set low C = 20 |Och low C = 21 |Pay low C = 22 |Avi low C = 21 |year low C = 21 |Xin record low C = 18 |Feb record low C = 18 |Mar record low C = 18 |Abr record low C = 19 |May record low C = 18 |Xun record low C = 15 |Xnt record low C = 14 |Ago record low C = 14 |Set record low C = 16 |Och record low C = 15 |Pay record low C = 17 |Avi record low C = 17 |year record low C = 14 |Xin rain days= 11 |Feb rain days= 11 |Mar rain days= 12 |Abr rain days= 16 |May rain days= 12 |Xun rain days= 1 |Xnt rain days= 0 |Ago rain days= 1 |Set rain days= 5 |Och rain days= 11 |Pay rain days= 16 |Avi rain days= 15 |Xin rain mm = 135 |Feb rain mm = 145 |Mar rain mm = 196 |Abr rain mm = 196 |May rain mm = 159 |Xun rain mm = 8 |Xnt rain mm = 3 |Ago rain mm = 3 |Set rain mm = 30 |Och rain mm = 119 |Pay rain mm = 222 |Avi rain mm = 142 |Xin sun= 124 |Feb sun= 140 |Mar sun= 155 |Abr sun= 150 |May sun= 155 |Xun sun= 120 |Xnt sun= 124 |Ago sun= 155 |Set sun= 120 |Och sun= 155 |Pay sun= 150 |Avi sun= 124 |source 1 = BBC Weather<ref name="weather1">{{cita web |url=https://www.bbc.co.uk/weather/2314302|títulu=Average Conditions Kinshasa, Congo Democratic Republic|fechaaccesu=27 de marzu de 2011 |publicación=BBC Weather}}</ref> |fecha=agostu de 2010 }} </center> == Demografía == {| border="1" style="float:right; margin: 1em;border-collapse:collapse;" |+ '''Evolución de la población de Kinsasa''' | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Añu ! style="background:#efefef;" | Habitantes |----- | [[1920]]^* || align="right" | 1.600 |----- | [[1936]] || align="right" | 40.300 |----- | [[1938]] || align="right" | 35.900 |----- | [[1939]] || align="right" | 42.000 |----- | [[1947]] || align="right" | 126.100 |----- | [[1957]] || align="right" | 299.800 |----- | [[1959]] || align="right" | 402.500 |----- | [[1967]] || align="right" | 901.520 |----- | [[1968]] || align="right" | 1.052.500 |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Añu ! style="background:#efefef;" | Habitantes |----- | [[1970]] || align="right" | 1.323.039 |----- | [[1974]] || align="right" | 1.990.700 |----- | [[1976]] || align="right" | 2.443.900 |----- | [[1984]] || align="right" | 2.664.309 |----- | [[1991]] || align="right" | 3.804.000 |----- | [[1994]] || align="right" | 4.655.313 |----- | [[2003]] || align="right" | 6.786.000 |----- | [[2005]] || align="right" | 7.500.000 |----- | ''2015'' || align="right" | ''est. 12.000.000'' |} |- | colspan="2" | <small>''Fonte: [http://www.library.uu.nl/wesp/populstat/Africa/congokit.htm Populstat], [http://www.gazetteer.de/c/c_cd.htm World Gazetteer]''</small><br /><small>(*) namái se tuvieron en cuenta les comuñes que pertenecíen en cada dómina a Leopoldville</small> |} En [[1945]] la capital del [[Congu Belga]], Leopoldville, tenía unos 100.000 habitantes. Tres la independencia del país, en [[1960]], esa cifra elevóse a 400.000 persones, siendo la principal ciudá del [[África central]]. Quince años más tarde, depués de que la ciudá fuera rebautizada como Kinxasa en [[1966]], la población algamaba una cifra que rondaba los dos millones d'habitantes. La ciudá creció de forma considerable, pasando de mediu millón d'habitantes a finales de los [[años 1960]] a 4.787.000 en [[1998]]. Les últimes estimaciones de [[2005]] dan una cifra que ronda los 7.500.000 d'habitantes. Según les estimaciones, podría superar los 10 millones d'habitantes en [[2015]], sitiándose ente les 30 mayores ciudaes del mundu. Según el [[Bancu Mundial]], el volume de los emplegos creaos de forma illegal ye inigualable con respeuto al restu de les zones urbanes d'África, con un 95% (contra el 45 y 50% de ciudaes como [[Freetown]] o [[Uagadugú]]). Según un estudiu que la Rede d'educadores de neños y nuevos de la cai (''Réseaux des éducateurs des enfants et jeunes de la rue'', REEJER) ellaboró nel [[2006]], 13.877 neños viven y trabayen nes cais de Kinxasa, principalmente nes comuñes de Masina, Kimbanseke y Limete. == Organización territorial == [[Ficheru:DCongoKinshasa06.png|thumb|Provincia de Kinxasa na República Democrática d'El Congu.]] Según l'artículu 2 de la Constitución de la República Democrática d'El Congu de [[2006]], Kinxasa tien l'estatus alministrativu de ciudá (''ville'' en [[idioma francés|francés]]) y de [[Provincies de la República Democrática del Congu|provincia]] (''province'').<ref name=constitucion /> === División alministrativa === La ciudá-provincia de Kinxasa ta estremada en 4 distritos y 24 comuñes o conceyos.<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/prv/prv_cg_06.html |títulu=Kinshasa Province - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> El centru comercial y alministrativu de la capital congolesa ye [[La Gombe]]. La comuña de [[Kinxasa (comuña)|Kinxasa]] da'l so nome a tola ciudá, pero nun ye'l centru comercial nin alministrativu de la metrópolis. {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="200"|Distritu !width="500"|Comuñes |-align=center |[[Funa (Kinsasa)|Funa]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_1.html |títulu=Funa Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Bandalungwa]], [[Bumbu]], [[Kalamu (Kinsasa)|Kalamu]], [[Kasa-Vubu (Kinsasa)|Kasa-Vubu]], [[Makala]], [[Ngiri-Ngiri]] y [[Selembao]] |-align=center |[[Lukunga]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_2.html |títulu=Lukunga Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Barumbu]], [[La Gombe (Kinsasa)|La Gombe]], [[Kinsasa (comuña)|Kinsasa]], [[Kintambo]], [[Lingwala]], [[Mont Ngafula]] y [[Ngaliema]] |-align=center |[[Mont Amba]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_4.html |títulu=Mont Amba Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Kisenso]], [[Lemba (Kinsasa)|Lemba]], [[Limete]], [[Matete]] y [[Ngaba]] |-align=center |[[Tshangu]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_3.html |títulu=Tshangu Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Kimbanseke]], [[Maluku (República Democrática del Congu)|Maluku]], [[Masina]], [[Ndjili]] y [[Nsele]] |} <br /> <center> {| id="kinshasa" cellspacing=0 style="width: 200px; margin: 0 0 5px 1em; background-color:#f7f8ff; padding:5px; border:1px solid #8888aa; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; line-height: 1.5em" | style="padding: 0.5em" | {| align="center" style="background-color: #ccccff" width="95%" | align="center" width="100%" | '''Les 24 comuñes de Kinsasa<br />''' | style="padding: 5px 10px 5px 5px" | [[Ficheru:Kinshasa-flag.png|60px|Bandera de Kinsasa]] |} |- | <div style="width:100%;position:relative;text-align:left">[[Ficheru:Kinshasa-communes.svg|500px|]] <!-- centre-ville --> <div style="position:absolute; font-size:12px; border:none ;left:50px; top:22px;">[[Brazzaville]]</div> <div style="position:absolute; font-size:12px; border:none ;left:155px; top:42px">''[[Ríu Congu]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none ;left:260px; top:66px">''[[Pool Malebo]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:6px; top:85px; text-align:center;">''[[Badea de Ngaliema|Badea<br />de Ngaliema]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:112px; top:86px">[[La Gombe (Kinsasa)|Gombe]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:180px; top:95px">[[Barumbu]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:162px; top:105px">[[Kinsasa (comuña)|Kin.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:140px; top:120px">[[Lingwala|Ling.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:148px; top:143px">[[Kasa-Vubu (Kinsasa)|K.-V.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:130px; top:171px">[[Ngiri-Ngiri|Ng.-Ng.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:176px; top:157px">[[Kalamu (Kinsasa)|Kal.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:100px; top:130px">[[Bandalungwa|Banda-<br />lungwa]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:62px; top:115px">[[Kintambo]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:25px; top:180px">[[Ngaliema]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:100px; top:243px">[[Selembao]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:120px; top:200px">[[Bumbu]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:150px; top:220px">[[Makala]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:185px; top:210px">[[Ngaba]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:170px; top:257px">[[Lemba (Kinsasa)|Lemba]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:220px; top:143px">[[Limete]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:238px; top:230px">[[Matete]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:212px; top:280px">[[Kinsenso]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:325px; top:205px">[[Masina]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:281px; top:255px">[[Ndjili]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:325px; top:280px">[[Kimbanseke]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:425px; top:243px">[[Nsele]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:140px; top:315px">[[Mont Ngafula]]</div> <!-- carte provinciale --> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:402px; top:30px">[[Nsele]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:420px; top:12px">[[Maluku (República Democrática d'El Congu)|Maluku]]</div> </div> |- | <div style="font-size:11px;">Abreviatures: Kalamu (Kal.), Kinsasa (Kin.), Kasa-Vubu (K.-V.), Lingwala (Ling.) y Ngiri-Ngiri (Ng.-Ng.)</div> |} </center> == Educación == === Nivel universitariu === [[Ficheru:Université de Kinshasa (Unikin1).JPG|thumb|260px|Edificiu del rectoráu de la [[Universidá de Kinsasa]].]] En Kinsasa funciona la [[Universidá de Kinsasa]] (sigles UNIKIN), establecimientu francófono d'enseñanza cimera na ciudá. Asitiada sobre'l Monte Amba, na actual comuña de Lemba, onde ocupa 400 hectárees. Fundada nos sos empiezos como Universidá Lovanium (en llatín Lovaina, remembrando a esta importante ciudá belga) tomó'l so nome actual cuando foi nacionalizada pola ordenanza-llei n°&nbsp;81-142 el 3 d'ochobre de 1891. Ta compuesta por 10 facultaes: Derechu, Lletres y Ciencies humanes, Ciencies económiques y de xestión, Ciencies sociales, polítiques y alministratives, Ciencies, Farmacia, Medicina, Psicoloxía y Ciencies de la Educación, Agronomía y Politéunica. Dependen de la mesma d'ella seis unidaes descentralizaes: Les Clíniques universitaries, el Centru neuropsicopatológico, el Centru hospitalariu de Monte Amba, l'Institutu Téunicu Médicu, l'Academia de construcción y la Escuela postuniversitaria de planificación y xestión integrada de montes y territorios. Enseñar n'idioma francés, tenía 23&thinsp;000 estudiantes en 2006, y el so actual rector ye Lututala Mumpasi. Ye la mayor, la más antigua y la más prestixosa universidá de la República Democrática del Congu. Constitúi de la mesma un centru d'investigación ya importante formador de profesores de níveles cimeros. === Nivel escolar === El colexu Saint-Joseph de Kinsasa foi fundáu'l 9 de marzu de 1917 pol padre [[Raphaël de la Kethulle de Ryhove|Raphaël de la Kethulle]]. La so sede atopar nel n°&nbsp;1 de l'avenida Isoro na comuña de Gombe. D'antiguo el so nome yera Sainte-Anne, y foi la primer escuela pa indíxenes en Leopoldville, hasta mediaos de los años 1950 foi una escuela primaria. Ye anguaño un establecimientu d'enseñanza secundaria masculina. En 1971 camudóse-y el nome a colexu Elikya, que siguió teniendo hasta empiezos de los años 1990. «Pro Deo - Pro Patria» (por Dios - pola patria) ye la so divisa. Mobutu Sese Seko estudió nesti institutu. Otros colexos son el Colexu Bonsomi, fundáu polos jesuítas y el Boboto. == Cultura == Kinsasa ta considerada como una capital artística.<ref name="Review">{{cita publicación | autor = Vellut, Jean-Luc | títulu = Review of 60 ans de peinture au Zaïre | añu = 1990 | revista = 60 ans de peinture au Zaïre | volume = 3 | númberu = 31 | id = 507-508 | url = http://www.sil.si.edu/SILPublications/ModernAfricanArt/maaprint.cfm?subcategory=Congo%20(Democratic%20Republic) }}</ref> El términu la "escuela de Kinsasa" (''École de Kinshasa''), ye utilizáu p'arrexuntar a les distintes agrupaciones artístiques que faen vida na ciudá. El corazón d'esti movimientu ye l'Academia de Belles Artes (l'Académie des Beaux-Arts),<ref name="Review" /> fundada en [[1943]] pol misioneru [[Bélxica|belga]] [[Marc Wallenda]], sol nome de ''École Saint-Luc''.<ref>{{cita llibru | apellíos = Ekanga Botombele | nome = Dr. Bokonga | editorial = The Unesco Press | títulu = Cultural policy in the Republic of Zaire | url = http://unesdoc.unesco.org/images/0001/000190/019083eo.pdf | añu = 1976 | allugamientu = París | isbn = }}</ref> Orixinalmente allugada en Gombe-Matadi, funcionó primeramente como una clase d'escultura. La exhibiciones d'arte de los sos estudiantes tuvieron tanto ésitu, qu'en [[1949]] solicitóse-y que tresfiriera la escuela a Kinsasa, y en [[1957]] recibió'l so nome actual. Wallenda evitó que los sos primeros aprendices estudiaren arte europeo, coles mires de nun alteriar la so interpretación africana de la naturaleza. Lufwa Mawidi tuvo l'honor de ser el primer graduáu d'esta escuela. Eventualmente, cola llegada de nuevos maestros, la intención orixinal de Wallenda foi atayada.<ref name="Review" /> Ente les principales instituciones artístiques y culturales de Kinsasa destaquen ''L'école de Stanley Pool'', ''L'école Alhadeff'', ''l'école Saint-Luc'', ''Le Grand Atelier'', la seición congolesa de ''l'Association Internationale des Critiques d'Art'', ''-yos Sablistes'', y la denomada "La Nueva Xeneración".<ref name="Review" /> Dellos pintores famosos de Kinsasa son: Mongita, Domba, Nkusu Felelo, Mavinga, Kamba Luesa, Konde Bila y Nduku a Nzambi.<ref name="Review" /> == Economía == El Gran Mercáu de Kinsasa, llamáu tamién Mercáu central, ye'l mayor mercáu nel centru de la ciudá. Ta asitiada al este del Xardín Botánicu na comuña de Kinsasa. Foi'l mercáu más grande de tola ciudá hasta l'apertura del Mercáu de Llibertar na comuña de Mesina. Ésti últimu foi construyíu so la presidencia de [[Laurent-Désiré Kabila]] pa compensar a los habitantes del distritu de Tshangu por aguantar a l'agresión de los rebeldes n'agostu de 1998. Otros mercaos importantes son el de Gambela y el de Somba Zikita. == Relixón == Les principales relixones en Kinsasa son el [[catolicismu]], traíu al país mientres la colonización [[Bélxica|belga]], anque nel [[Congu Belga]] foi más importante la presencia [[Flandes|flamenca]], de relixón predominantemente [[Protestantismu|protestante]], que la [[Valonia|valona]], de relixón principalmente católica, y el [[animismu]], na rexón dende va munchos sieglos. La ciudá ye la sede de l'[[Arquidócesis de Kinsasa|Archidiócesis católica de Kinsasa]] (''Archidioecesis Kinshasanus'' en [[llatín]]). La archidiócesis toma una rexón de 8.500 km² y cuenta con una población de 7.203.000 habitantes ([[2006]]) de los cualos, el 50% son católicos. El so arzobispu ye [[Laurent Monsengwo Pasinya]], nomáu'l [[6 d'avientu]] de [[2007]] tres la muerte de la so prodecesor, [[Frédéric Etsou-Nzabi-Bamungwabi]]. La archidiócesis cuntaba con 125 parroquies en 2006, y della dependíen ocho diócesis sufragáneas: [[Diócesis de Boma|Boma]], [[Diócesis de Idiofa|Idiofa]], [[Diócesis de Inongo|Inongo]], [[Diócesis de Kenge|Kenge]], [[Diócesis de Kikwit|Kikwit]], [[Diócesis de Kisantu|Kisantu]], [[Diócesis de Matadi|Matadi]] y [[Diócesis de Popokabaka|Popokabaka]].<ref name=ch>{{cita web |url=http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/dkins.html |títulu=Archdiocese of Kinshasa |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |apellíu=Cheney |nome=David M. |fecha=11 de payares de 2008 |editorial=Catholic-Hierarchy |idioma=inglés}}</ref> La archidiócesis estrémase en tres rexones apostóliques (Centru, Este y Oeste) y el Vicariato de les Fuercies Armaes.<ref>{{cita web |url=http://www.archikinshasa.org/ |títulu=Archidiocèse de Kinshasa |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |editorial=Archidiocèse de Kinshasa |idioma=francés}}</ref> Los oríxenes de la archidiócesis remontar al [[22 de payares]] de [[1886]], cuando se creó la [[Misión Independiente|misión ''Sui Iuris'']] del [[Congu Belga]]. El [[11 de mayu]] de [[1888]] creóse'l Vicariato Apostólicu de Leopoldville, del que darréu se segregaron los vicariatos apostólicos de Boma, Lulua y Katanga Central, Kole y Inongo. El [[10 de payares]] de [[1959]] el vicariato apostólicu foi alzáu a archidiócesis y el [[30 de mayu]] de [[1966]] foi rebautizada como Archidiócesis de Kinsasa.<ref name=ch /> == Tresporte ya infraestructures == Kinsasa ta coneutada por [[ferry]] dende'l puertu fluvial (llamáu'l "Beach Ngobila"), travesando'l [[ríu Congu]], hasta [[Brazzaville]]. Tamién esisten otres llinies de tresporte fluvial que conducen ríu arriba escontra ciudaes del interior del país como [[Kisangani]], o que darréu tomen otros ríos de la [[cuenca hidrográfica del Congu]], como'l [[Ríu Ubangui|Ubangui]] hasta llegar a [[Bangui]], capital de la [[República Centroafricana]].<ref>{{cita web |url=http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V93-4FY9M58-1&_user=1595635&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000053934&_version=1&_urlVersion=0&_userid=1595635&md5=3d272f1265b8y9y35b0b23fb401a807a |títulu=Physiogeographic features of the Oubangui catchment and environmental trends reflected in discharge and floods at Bangui 1911–1999, Central African Republic |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |apellíu=Runge |nome=Jürgen |coautores=Nguimalet, Cyriaque-Rufin |fecha=15 d'abril de 2005 |editorial=Elsevier B.V. |idioma=inglés}}</ref> Tamién esisten carreteres y ferrocarriles que conecten la ciudá colos puertos marítimos principales nel [[Océanu Atlánticu]], como [[Matadi]]. [[Ficheru:Aéroport International de N'djili Kinshasa(A).JPG|thumb|200px|Vista del Aeropuertu de N'Djili.]] L'aeropuertu de Kinsasa ye'l [[Aeropuertu de Kinxasa|Aeropuertu de N'Djili]]. Munches compañíes privaes ufierten el so serviciu al traviés de la Sociedá de tresporte urbanu (STUC) y la sociedá pública City train (12 buses en 2002): * Selembaô - Mercáu central. * UPN - Selembaô. * Estación de trenes central – Kingasani (comuña de Kimbanseke, reabierta en setiembre de 2005). * Kingasani–Mercáu central. * Matete-Royale (reabierta en xunu de 2006). * Matete–UPN (reabierta en xunu de 2006). * Rotonda Ngaba–UPN (reabierta en xunu de 2006). * Rotonda Victoria–clínica Ngliema (abierta en marzu de 2007). Otra sociedaes provisores de tresporte urbanu son: Urbaco, Tshatu, Socogestra , Fesac y MB Sprl. Los servicios d'autobuses urbanos de la ciudá tresporten un máximu de 67.000 viaxeros al día. Munches sociedaes alministren de la mesma taxis y taxis-buses. La mayoría (95,8 %) del tresporte públicu ye lleváu a cabu por particulares. [[Ficheru:Head office of ONATRA in Kinshasa (east of boulevard du 30 juin).jpg|thumb|190px|Sede de la Oficina Nacional de Tresportes (ONATRA).]] La ciudá encaró la creación d'una tranvía en collaboración cola Sociedá Bruselense de Tresporte Intercomunales (STIB), que los sos trabayos de construcción podríen empezar en 2009, pa terminase ente 2012 y 2015. La cuestión de la lletricidá permanez en suspensu.<ref>{{cita web |url= http://www.7sur7.be/hlns/cache/fr/det/art_471230.html?wt.bron=hlnRPArtikels |títulu= ''La STIB au Congo ?'' |idioma=francés}}</ref> La ONATRA esplota tres llinies de ferrocarriles qu'enllacen el centru coles comuñes perifériques. Una d'elles va a Baxu Congu:<ref>{{cita web |url=http://www.lepotentiel.com/afficher_article.php?id_edition=&id_article=10906 |títulu= ''L'enfer des chemins de fer urbains kinois'' |autor= -y Potentiel |fecha= 25 de xunetu |añu=2005 |idioma=francés}}</ref> * La llinia principal enllaza la Estación central de trenes col Aeropuertu de Ndjili, y cuenta con 9 estaciones : Estación central, Ndolo, Amicongo, Uzam, Masina/Petro-Congo, Masina a seques, Masina/Mapela, Masina/Barriu III, Masina/Siforco, Campu Badara y l'aeropuertu de Ndjili. * La segunda llinia enllaza la Estación de trenes central con Kasagulu, nel Baxu Congu, pasando por Matete, Riflart y Kimwenza. * La tercer llinia xune la Estación central con Kinsula-Pompage, na comuña de Ngaliema. === El Puertu de Kinsasa === [[Ficheru:Port de Kinshasa01.jpg|thumb|150px|El Puertu de Kinsasa en Limete.]] El Puertu de Kinsasa tien un papel destacáu, coles mesmes, na unviada y receición de mercaderías d'esportación ya importación dende'l puertu de Matadi, qu'acueye a los navíos que lleguen dende alta mar. De cutiu ye consideráu como l'interior del puertu de Matadi. Entamáu alministrativamente nel Departamentu homónimu, nel senu de la Oficina Nacional de Tresportes (ONATRA), el puertu de Kinsasa ye'l puntu de partida y la terminal de la navegación sobre'l ríu Congu ente, per una parte Kinsasa y Kisangani, sobre'l mesmu ríu, y por otru Kinsasa y [[Ilebo]], sobre'l [[ríu Kasai]]. == Deporte == === Fútbol === [[Ficheru:Martyrs stadium.jpg|thumb|Vista esterior del [[Estadiu de los Mártires]].]] Na comuña de [[Lingwala]] alcuéntrase'l [[Estadiu de los Mártires]] (''Stade des Martyrs de la Pentecôte'' en francés), inauguráu en [[1994]] y qu'enantes se llamaba «Kamanyola», el segundu mayor estadiu d'África, con una capacidá pa 80.000 espectadores. Alluga partíos de la [[Seleición de fútbol de la República Democrática del Congu]] y los principales partíos de los equipos locales, amás d'usase pa otros eventos culturales.<ref>{{cita web |url=http://www.fussballtempel.net/caf/listecaf.html |títulu=Football stadiums of the world - Stadium List Africa |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |editorial=fussballtempel |idioma=alemán/inglés/francés}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.leopardsfoot.com/index.php?page=stademartyrs |títulu=Stade des Martyrs |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Makuwa |nome=Kisaki |añu=2009 |editorial=Leopardsfoot |idioma=francés}}</ref> Amás, la ciudá de Kinsasa cunta con otros dos estadios de gran capacidá, l'[[Estadiu Tata Raphaël]], enantes llamadado «del 20 de mayu», con una capacidá pa unos 30.000 espectadores y anováu en [[2006]], y l'[[Estadiu Municipal de Kinsasa]], con capacidá pa unos 20.000 espectadores.<ref>{{cita web |url=http://www.fussballtempel.net/caf/COD.html |títulu=Football stadiums of the world - Stadiums in Democratic Republic Congo |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |editorial=fussballtempel |idioma=alemán/inglés/francés}}</ref> D'antiguo apostábase'l Campeonatu del Congo-Leopoldville, qu'apostaben los equipos de Leopoldville y contorna;<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesl/leopoldchamp.html |títulu=DR Congo (Zaire) - Congo-Léopoldville Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=15 de febreru de 2006 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> Ente [[1923]] y [[1950]], los clubes ganadores apostaba colos de [[Brazzaville]] el [[Campeonatu de Stanley Pool]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/stanleypool.html |títulu=Stanley Pool Championship |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Kungler |nome=Peter |coautores=Schöggl, Hans |fecha=12 de xineru de 2007 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> La provincia-ciudá de Kinsasa cunta con una Lliga de [[fútbol]] que depende de la [[Federación de fútbol de la República d'El Congu]]. Dicha lliga, la EPKIN (''Entente Provinciale de Football de Kinshasa'') cuenta con 20 equipos participantes na temporada [[2008]]-[[2009|09]], que van ser amenorgaos a 18 dende la temporada [[2009]]-[[2010|10]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zaire-regchamp.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo; formerly Zaire) - Rexonal Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |coautores=Stokkermans, Karel |fecha=12 de febreru de 2009 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref><ref name=futbol /> El campeón y el subcampeón de cada lliga provincial, amás d'otros equipos por méritos contraíos la temporada anterior, pasen a apostar la [[Linafoot]], la máxima categoría del fútbol congolés; en [[2009]] yeren cuatro los clubes de la ciudá nesa competición.<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zairechamp.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo; formerly Zaire) Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=27 de payares de 2008 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref><ref name=futbol /> Kinsasa cunta amás con una división inferior a la EPKIN, la EUFKIN, que cunta con seis grupos (EUFKIN-Kilimani, EUFKIN-Lipopo, EUFKIN-Lukunga, EUFKIN-Malebo, EUFKIN-Plateau y EUFKIN-Tshangu). Na ciudá tamién s'apuesta, dende [[2001]], la [[Supercopa de Kinsasa]].<ref name=futbol>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zaire09.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo) 2008/09 |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=6 de marzu de 2009 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> Los dos clubes con más títulos de lliga de la República Democrática del Congu son de Kinsasa: el [[Daring Club Motema Pembe]], que ganó una [[Recopa Africana]] en [[1994]], y l'[[Association Sportive Vita Club]], club que ganó la [[Lliga de Campeones del CAF|Copa Africana de Clubes Campeones]] en [[Copa Africana de Clubes Campeones 1973|1973]] y foi subcampeón n'otra edición. Amás, tamién ye de Kinsasa el [[Amicale Sportive Bilima]], agora llamáu [[Amicale Sportive Dragons]], dos veces subcampeón de la Copa Africana de Clubes Campeones. Otros clubes de la ciudá son el [[Athletic Club Sodigraf]], subcampeón de la Recopa, o l'[[Association Sportive Canon Buromeca]].<ref name=futbol /> En Kinsasa nacieron dellos futbolistes profesionales que fixeron carrera en lligues europees como [[Hérita Ilunga]], [[Blaise Nkufo]], [[Péguy Luyindula]], [[Steve Mandanda]], [[Claude Makélélé]], [[Ariza Makukula]] o [[Kiki Musampa]]. === Otros deportes === [[Ficheru:Dikembe Mutombo.jpg|thumb|[[Dikembe Mutombo]], quien fuera xugador de [[baloncestu]] na [[NBA]] foi unu de los deportistes más famosos nacíos en Kinsasa.]] En [[baloncestu]], la Entente Provincial de Baloncestu de Kinsasa (EPROBAKIN) y la Entente Urbana de Baloncestu de Kinsasa (EUBAKIN) estrémense los equipos. El [[B. C. Onatra]] de Kinsasa foi'l primer equipu de [[Dikembe Mutombo]], baloncestista orixinariu de la ciudá y unu de los meyores defensores de la [[historia de la NBA]], ganador en cuatro causes del premiu al [[Meyor Defensor de la NBA]] y participante en 8 [[All-Star Game de la NBA]].<ref>{{cita web |url=http://www.ultimatenba.com/fichas/estadisticas/premios/nba/jugador/DikembeMutombo-78.html |títulu=Dikembe Mutombo |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Belmonte |nome=Demian |coautor=Calvo, Sergio |fecha=19 de xineru de 2009 |editorial=ultimatenba.com |idioma=castellanu}}</ref> El [[31 d'ochobre]] de [[1974]], Kinsasa allugó'l combate de [[boxéu]] ente [[Muhammad Ali]] y [[George Foreman]], conocíu como ''[[The Rumble in the Jungle]]'' y consideráu'l meyor combate de la hestoria, nel que Ali ganó a Foreman nel octavu asaltu pa reconquistar el títulu mundial de los pesos pesaos. El combate foi guardáu por unos 60.000 espectadores.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundodeporte/2004/10/30/masdeporte/1099126555.html |títulu=El míticu combate ente Ali y Foreman cumple 30 años |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |autor=Europa Press |fecha=30 d'ochobre de 2004 |editorial=elmundo.es |idioma=castellanu}}</ref> == Bandera y nomatu == [[Ficheru:Kinshasa-flag.png|thumb|Bandera de Kinsasa.]] [[Ficheru:Flag of the Congo Free State.svg|thumb|Bandera del [[Estáu Llibre del Congu]].]] La bandera de Kinsasa ye azul con una llinia horizontal ondulada de color blancu y sobre ella, la lletra K y una estrella de cinco puntes a cada llau de la lletra de color mariellu. Una variante de la mesma ye la qu'amuesa la lletra K na parte esquierda, colos dos estrelles, una enriba de la otra, a la so derecha. Ente [[1960]] y [[1967]], cuando la ciudá llamábase Leopoldville, había una L en cuenta de una K. Enantes, ente [[1925]] y [[1960]], la bandera yera similar a l'actual, pero con una corona real sobre la K en llugar de les dos estrelles.<ref>{{cita web |url=http://flagspot.net/flags/cd-ksh.html |títulu=Kinshasa city (DR Congo) |fechaaccesu=20 de marzu de 2009 |editorial=Flagspot.net |idioma=inglés}}</ref> La K ye la inicial del nome de la ciudá, la llinia blanca representa'l [[ríu Congu]] y les dos estrelles tienen el mesmu significáu que la qu'apaez na [[bandera de la República Democrática del Congu]] y que supuestamente foi diseñada por [[Henry Morton Stanley]], representando lo que la sociedá imperialista de la dómina vía como la lluz de la civilización allumando a la África Negra. La bandera de Kinsasa ye bien similar a la del [[Estáu Llibre del Congu]] y del [[Congu Belga]], les que curiosamente son idéntiques a la [[bandera de la Rexón d'Atacama]], ([[Chile]]), la que foi creada en 1859. El nomatu de la ciudá ye ''Kin la belle'', qu'en francés significa «Kin la bella». Sicasí, tres el colapsu de los servicios públicos en [[2004]], dalgunos de los sos habitantes se refieron irónicamente a la ciudá col nomatu de ''Kin la Poubelle'', que significa «Kin el cubu de la basura».<ref>{{cita web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4002967.stm |títulu=Kinshasa begins clean-up |fechaaccesu=20 de marzu de 2009 |apellíu=Chitera |nome=Patrice |fecha=11 de payares de 2004 |editorial=BBC |allugamientu=Kinsasa |idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Kinsasa}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:República Democrática d'El Congu]] djhkdpihyn2mz7gmk2mjtrwtpzjlhad 4379357 4379300 2025-06-25T07:58:19Z XabatuBot 43102 iguo testu: República Democrática del Congu => República Democrática d'El Congu 4379357 wikitext text/x-wiki {{1000}} {{mal traducíu}} {{Correxir}} {{Llocalidá}} '''Kinxasa'''{{cartafueyu|países}}, conocida hasta [[1966]] como '''Léopoldville''' {{Etimoloxía|francés|Léopoldville}} o {{Etimoloxía|neerlandés|Leopoldstad}}, ye la [[capital (política)|capital]] y la mayor ciudá de la [[República Democrática d'El Congu]].<ref>{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=-46&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gcis&lng=es |títulu=Congo (Rep. Dem.): Les ciudaes más grandes con estadístiques de población |fechaaccesu=24 de marzu de 2009 |editorial=World Gazetteer |idioma=castellanu}}</ref> Trátase del centru alministrativu, económicu y cultural del país. Según l'artículu 2 de la Constitución de la República Democrática d'El Congu de [[2006]] tien l'estatus alministrativu de ciudá y [[Provincies de la República Democrática d'El Congo|provincia]].<ref name=constitucion>{{cita web |url=http://fr.wikisource.org/wiki/Constitution_de_la_R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_du_Congo#Article_2 |títulu=Constitution de la République démocratique du Congo |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |fecha=18 de febreru de 2006 |editorial=Wikisource |idioma=francés}}</ref> Atópase na vera sur del [[ríu Congu]], primero que'l ríu llegue a les [[tabayones Livingstone]], y asitiada enfrente de [[Brazzaville]], la capital d'[[El Congu]], de la que namái la dixebra'l ríu. Estimaciones pa [[2009]] cifraben en 9.518.988 el númberu d'habitantes de la ciudá. Cabero la capital esiste un área metropolitana con 1,5 millones d'habitantes.<ref>{{cita web |url=http://www.cnsee.org/Donnees/structurelle/Démographie/RepartPop.htm |títulu=Répartition de la population par Départements et Communes en 1984 et projetée de 2000 à 2015 |editorial=Centre National de la Statistique et des Etudes Economiques (CNSEE) |fechaaccesu=30 de xunu de 2007|idioma=francés }}</ref> Esti área axuntase col de la ciudá de Brazzaville faciendo l'[[Área metropolitana de Kinshasa-Brazzaville|Área metropolitana de Kinxasa-Brazzaville]], que con una población calculada para [[2009]] de más de diez millones d'habitantes,<ref>{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=1237890901&lng=en&des=gamelan&geo=-1048676&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Kinshasa-Brazzaville - perfil de la entidá xeográfica y variantes de los nomes |fechaaccesu=24 de marzu de 2009 |editorial=World Gazetteer |idioma=castellanu}}</ref> ye la tercer [[conurbación]] más grande d'África.<ref name="poblacion2009">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=308503532&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Kinshasa - perfil de la entidá xeográfica y variantes de nomar |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref><ref name="poblacionbrazaville2009">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&lng=en&des=wg&geo=308719526&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&men=gpro&lng=es |títulu=Brazzaville - perfil de la entidá xeográfica y variantes de nomar |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref><ref name="aglomeraciones">{{cita web |url=http://population-statistics.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=es&des=wg&geo=-1&srt=pnan&col=abcdefghinoq&msz=1500&va=&pt=a |títulu=Africa: aglomeraciones |autor=World Gazetteer |idioma=castellanu |fechaaccesu=16 de marzu de 2009}}</ref> Zarra aredor de 30 km d'este a oeste y 15 km de norte a sur. Una parte importante de la superficie de la rexón de Kinshasa ye rural, cubierta por una [[sabana]] arbolada con dellos arbustos. La comuña rural de Maluku, na parte oriental de la provincia, ocupa'l 79% del territoriu. Ello ye que ésta ye una ciudá de fuertes contrastes, con elegantes sectores residenciales, comerciales y universidaes como tamién barrios de chabolos, y polo tanto de vastes zones «rurales» envolubrando la ciudá, hasta'l puntu de formar esplotaciones agrícoles y botániques na mesma ciudá. == Historia == === Sieglos X e.C. al XIX === Los trazos d'ocupación humana nel África central remontar al [[I mileniu e.C.]] Los sieglos previos a la colonización europea ven la instalación de los pueblos [[Bantú|bantús]] na rexón del mediu y so Congu, primeramente ocupáu puramente por [[Pigméu|pigmeos]]. Distintes tribus y pueblos componíen la nueva población. Al altor del estanque Malebo los [[tio]] poblaben la ribera derecha (norte) del ríu, ente que pueblos asimilaos a los tíu, humbu y mfinu poblaben la izquierda (sur). La rexón foi víctima de la [[esclavitú|trata d'esclavos]] y protagonista del comerciu de [[marfil]]; dambes actividaes arriquecieron al pueblu tio, entós alzáu nel reinu.<ref>''Vie matérielle, échanges et capitalisme sur la rive méridionale du Pool du fleuve Congo (1815-1930)'', Première partie : [http://www.mmsh.univ-aix.fr/iea/Clio/numbero/18/Partie%201%2018.html les structures du quotidien et les jeux de l'échange sur la rive méridionale du Pool Malebo (1815-1881)]</ref> === Colonización europea === [[Ficheru:Hw-stanley.jpg|thumb|125px|left|[[Henry Morton Stanley]], fundador de la ciudá.]] Sir [[Henry Morton Stanley]] foi'l primer européu en visitar l'enclave nel qu'anguaño s'asitia la ciudá al llegar a Ntamo el [[12 de marzu]] de [[1878]], metanes la so travesía pol continente africanu, cuando entamaba percorrelo dende la mariña atlántica nel oeste hasta l'Océanu Índicu nel este. En [[1881]], robló'l Tratáu de l'amistá» con un xefe tio, [[Ngalyema]], llogrando asina'l derechu de construyir un campamentu en [[Stanley Pool]]. Al cabu de cuatro meses de termináu'l camín qu'arrodiaba les [[tabayones Livingstone]] y enllazaba col campamentu de [[Manyanga]], terminárase'l nuevu campamentu. Esti atópase na actual comuña de Kintambo, sobre los cantos de la [[badea de Ngaliema]], ente les aldegues de Ntamo y Kinsasa. Foi llamáu Leopoldville n'honor del rei [[Leopoldu II de Bélxica]], financiador de la espedición de Stanley. Leopolville yera'l mayor campamentu que se construyera hasta aquel momentu y cuntaba cola ventaya de tar asitiáu nel estrechu onde'l ríu Congu empieza a ser navegable hasta 1.500&nbsp;km ríu arriba.<ref name=Forbath>{{cita llibru |apellíos=Forbath |nome=Peter |títulu=El ríu Congu |añu=2002 |editorial=Turner - Fondu de Cultura Económica |ubicación=Madrid |idioma=castellanu |isbn=84-7506-508-2 |páxines=383-446}}</ref> El sitiu, espaciosu y bono de defender yá taba poblada por 66 aldees enantes de la llegada de Stanley con una población total envalorada en 30.000 habitantes.<ref>[http://www.congonline.com/geo/kinshasa.htm Kinshasa], congonline.com</ref> Stanley fundó asina mesmu otra estación, cerca de l'aldega de Kinshasa (''nshasa'' significa «mercáu»), con un alcuerdu col xefe Ntsuvila. Esti pueblu dio-y el so nome a la ciudá actual, desenvolviéndose col aumentu de l'aldega Mpumba, onde güei s'alcuentra'l distritu de negocios. Cuando Stanley tornó al Congu en [[1882]] el campamentu atopar nunes condiciones llamentables y tuvo que reconstruyilo mientres dellos meses.<ref name=Forbath /> [[Ficheru:Leopoldville 92.jpg|250px|thumb|Leopoldville en 1896.]] El puestu espolletó al ser el primer puertu fluvial navegable del [[ríu Congu]] agües enriba de les [[tabayones Livingstone]], una serie de [[rabiones]] que s'estienden por más de 300 quilómetros ríu abajo de Kinshasa. Nun principiu, toles mercancíes que dende l'interior yeren llevaes al mar y viceversa teníen de ser porteadas por persones ente Leopoldville y la ciudá de [[Matadi]], un puertu fluvial asitiáu ríu abajo de los rabiones, a unos 150 quilómetros de la mariña. Los inversores y comerciantes europeos crearon una agrupación internacional pa construyir un ferrocarril qu'arrodiara los tabayones Livingstone y que xuniera Matadi con Livingstone. La llinia empezar a construyir en [[1890]] y en [[1898]] foi terminada.<ref name=Forbath /> La so importancia económica amontóse y el ferrocarril dio l'impulsu definitivu a la crecedera de la ciudá, sicasí en [[1910]] cuntaba con apenes 10.000 habitantes. === Crecedera de la capital === En [[1929]], la ciudá foi nomada capital del [[Congu Belga]], asocediendo a la ciudá qu'hasta esi momentu yera la capital, [[Boma]], asitiada nel estuariu del ríu Congu. Esti cambéu diose dempués de la puesta n'aplicación del Real Decretu del [[1 de xunetu]] de [[1923]] emitíu en [[Bruxeles]]. Nesta dómina, Leopoldville taba confinada a les comuñes de Kintambo y del Gombe actual, desenvueltes en redol de la Badea de Ngaliema, depués xuniéronse los conceyos de Kinshasa, Braumbu y Lingwala. Nos años 1930 construyéronse la mayoría de les viviendes pa los emplegaos de la Chanic, la Filstisaf y la Utex Africa. [[Ficheru:Stanley pool01.jpg|thumb|250px|right|Mapa de la rexón de Kinshasa y del Stanley Pool nel sieglu XIX. Yá pueden identificase notablemente Kintambo, Lemba, Kallina (actual Gombe) y la comuña de Kinshasa, puede ver igualmente'l pueblu de Kindolo.]] Leopoldville nun se convirtió en ciudá dende'l puntu de vista xurídicu hasta'l 25 de xunu de 1941 (con 5.000 hectárees y 53.000 habitantes). Dende 1923 yera un meru « distritu urbanu ». Na mesma ocasión convertir na capital de la colonia, cabecera de la provincia del Congu-Kasai y del distritu de Mediu-Congu. Taba estremada en dos zones: La zona urbana, partida de la mesma en Léo (abreviatura de Léopold, remembrando a los distintos reis de los belgues) II, Léo-Ouest, Kalina, Léo-I o Léo Est y Ndolo, y la zona indíxena al sur. La crecedera de la ciudá empezó en 1945, tres el final del trabayu forzáu, que dexó qu'aumentara la población negra. La ciudá convirtióse asina nel destín de numberosos habitantes de los sectores rurales en busca d'un emplegu, quien s'asitiaron nes cases de la zona indíxena. La ciudá empezó a poblase sobremanera de miembros de la etnia Bakongo. Na [[años 1950|década de 1950]] les ciudaes planiaes de Lemba, Matete y una parte de Ndjili fueron diseñaes p'acoyer a los emplegaos de la zona industrial de Limete. En [[1954]], la ciudá abrió la [[Lovanium University]], institución especial pa los nativos y que taba fiscalizada pa evitar qu'a los sos alumnos llegárenlos influencia estranxeres. En [[1955]], el rei [[Balduín I de Bélxica]] visitó Leopoldville y afirmó «Va Llegar el momentu en que se-y garantice a toos, blancos o negros, la parte que-y correspuende nel gobiernu del país, según les cualidaes y capacidaes que tenga».<ref name=Forbath /> La ciudá cuntaba con 11 comuñes y 6 zones amiestes en 1957: Les comuñes de Kalamu, Dendale (actual Kasa-Vubu), San Juan (actual Lingwala), Ngiri-Ngiri, Kintambo, Limete, Bandalungwa, Léopoldville (actual Gombe), Barumbum, Kinshasa y Ngaliema, pela so parte les zones amiestes yeren Lemba, Binza, Makala, Kimwenza, Kimbanseke y Kingasaani, a les que se-yos sumaron Ndjili y Matete. Colos disturbios de xineru de [[1959]] la independencia política empezó a tomar solidez. Les eleiciones municipales, parllamentaries y presidenciales dieron llugar a tensiones étniques qu'implicaron la intervención de la fuercia público. Los bakongos vencieron sicasí nes eleiciones municipal y presidencial. La guerra civil que lu siguió a la independencia en [[1960]] reforzó la inmigración de los balubas. Con tomar de poder del mariscal Mobutu, en 1965 el lingala convertir na llingua rexonal, enseñada al par del francés. [[Ficheru:Kinshasa 2001.jpg|thumb|250px|left|Mapa de Kinshasa, 2001.]] Cabo notar que ye nesta ciudá onde se produció la primer infeición documentada del [[VIH]], lo qu'asocedió en [[1959]]. La enfermedá foi afayada nel sangre caltenida d'un residente local.{{Añedir referencies}} En [[1965]] [[Mobutu Sese Seko]] tomó control del país tres la [[Crisis d'El Congu]] y el so segundu [[Golpe d'Estáu]] y empecipió una política de ''Africanización'' que promovía el cambéu de nomes de persones y llugares del país. Asina, en [[1966]] la ciudá camudó'l so nome pol de Kinshasa, tomando'l nome la población de [[Kinchassa]], una población asitiada a unos dos hores al este de Leopoldville y onde la [[Compañía Comercial Belga]] creara'l so principal puestu comercial.<ref>{{cita web |url=http://www.archive.org/stream/actualafricaorco00vinc/actualafricaorco00vinc_djvu.txt |títulu=Actual Africa; or, The coming continent; a tour of exploration |fechaaccesu=16 de marzu de 2009 |apellíu=Vincent |nome=Frank |añu=1895 |editorial=Internet Archive |idioma=inglés }}</ref> La ciudá creció rápido sol gobiernu de Mobutu, atrayendo xente de tol país que llegaba en busca de fortuna o tratando d'escapar de conflictos étnicos d'otres zones. Esto traxo un inevitable cambéu na composición étnica de la ciudá. Anque Kinshasa asitiar nun territoriu que tradicionalmente pertenez a los [[bateke]] y a los [[bahumbu]], la ''[[llingua franca]]'' en Kinshasa anguaño ye'l [[Idioma lingala|lingala]]. En [[1991]], y de nuevu en [[1993]], Kinshasa foi víctima de [[Saqueos de Kinshasa|saqueos]], que les sos consecuencies entá yeren visibles tanto material como humanitariamente a finales de los [[años 2000]]. Estos saqueos fueron siguíos por una crisis económica provocada por un sistema políticu y económicu ineficaz y corruptu en tol país. Kinshasa sufrió gravemente polos escesos, la corrupción, el [[nepotismu]] del gobiernu de Mobutu y pola [[Primer guerra d'El Congu]], que favoreció la so cayida. Sicasí, Kinshasa sigue siendo unu de los principales centros culturales ya intelectuales d'[[África Central]], con una creciente comunidá de músicos y artistes. Tamién ye'l principal centru industrial del país, onde se procesen munchos de les materies primes que lleguen del interior. == Xeografía == [[Ficheru:Kinshasa 15.32343E 4.32974S.jpg|230px|thumb|Vista satelital de Kinshasa.]] La ciudá-provincia abarca un área de 9.965 km². Compónse d'un gran altiplanu (pandu Kwango), una cadena de montes (montes Ngaliema, Amba, Ngafula), un terrenu llanu, y les güelgues nel cantu de [[Pool Malebo]] (dende antiguo se le conoció como ''Stanley Pool''). El llano es el más poblado y se extiende en forma de media luna desde la badea, nel este, hasta'l pandu Kwango Ngaliema, al oeste de Pool Malebo. La ciudad se desenvuelve ente'l pueblo de Gombe, el Pool Malebo y la badea de Ngaliema en antes de las [[tabayones Livingstone]] y las llombes del sur a sitios cerca del río (al oeste del Monte Ngaliema), quince quilómetros al sur de Pool Malebo. Kinshasa es una ciudad de contrastes, con lujosas áreas residenciales y comerciales, tres universidades, y barrios de chabolas. Está situada a la rivera del [[ríu Congu]], direutamente opuesta de la ciudad de [[Brazzaville]], capital d'[[El Congu]]. Como sucede con Buenos Aires y Montevideo que es el único lugar en el mundo donde dos capitales nacionales están frente a frente separadas por un río, aunque en este caso están mucho más cercanas y a la vista la una de la otra. === Clima === <center> {{Clima |metric_first=Yes |single_line= Yes |llugar= Kinshasa |Xin record high C = 36 |Feb record high C = 36 |Mar record high C = 36 |Abr record high C = 36 |May record high C = 35 |Xun record high C = 34 |Xnt record high C = 32 |Ago record high C = 35 |Set record high C = 36 |Och record high C = 36 |Pay record high C = 34 |Avi record high C = 36 |year record high C = 36 |Xin high C = 31 |Feb high C = 31 |Mar high C = 32 |Abr high C = 32 |May high C = 31 |Xun high C = 29 |Xnt high C = 27 |Ago high C = 29 |Set high C = 31 |Och high C = 31 |Pay high C = 31 |Avi high C = 30 |year high C = 30 |Xin low C = 21 |Feb low C = 22 |Mar low C = 22 |Abr low C = 22 |May low C = 22 |Xun low C = 19 |Xnt low C = 18 |Ago low C = 18 |Set low C = 20 |Och low C = 21 |Pay low C = 22 |Avi low C = 21 |year low C = 21 |Xin record low C = 18 |Feb record low C = 18 |Mar record low C = 18 |Abr record low C = 19 |May record low C = 18 |Xun record low C = 15 |Xnt record low C = 14 |Ago record low C = 14 |Set record low C = 16 |Och record low C = 15 |Pay record low C = 17 |Avi record low C = 17 |year record low C = 14 |Xin rain days= 11 |Feb rain days= 11 |Mar rain days= 12 |Abr rain days= 16 |May rain days= 12 |Xun rain days= 1 |Xnt rain days= 0 |Ago rain days= 1 |Set rain days= 5 |Och rain days= 11 |Pay rain days= 16 |Avi rain days= 15 |Xin rain mm = 135 |Feb rain mm = 145 |Mar rain mm = 196 |Abr rain mm = 196 |May rain mm = 159 |Xun rain mm = 8 |Xnt rain mm = 3 |Ago rain mm = 3 |Set rain mm = 30 |Och rain mm = 119 |Pay rain mm = 222 |Avi rain mm = 142 |Xin sun= 124 |Feb sun= 140 |Mar sun= 155 |Abr sun= 150 |May sun= 155 |Xun sun= 120 |Xnt sun= 124 |Ago sun= 155 |Set sun= 120 |Och sun= 155 |Pay sun= 150 |Avi sun= 124 |source 1 = BBC Weather<ref name="weather1">{{cita web |url=https://www.bbc.co.uk/weather/2314302|títulu=Average Conditions Kinshasa, Congo Democratic Republic|fechaaccesu=27 de marzu de 2011 |publicación=BBC Weather}}</ref> |fecha=agostu de 2010 }} </center> == Demografía == {| border="1" style="float:right; margin: 1em;border-collapse:collapse;" |+ '''Evolución de la población de Kinsasa''' | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Añu ! style="background:#efefef;" | Habitantes |----- | [[1920]]^* || align="right" | 1.600 |----- | [[1936]] || align="right" | 40.300 |----- | [[1938]] || align="right" | 35.900 |----- | [[1939]] || align="right" | 42.000 |----- | [[1947]] || align="right" | 126.100 |----- | [[1957]] || align="right" | 299.800 |----- | [[1959]] || align="right" | 402.500 |----- | [[1967]] || align="right" | 901.520 |----- | [[1968]] || align="right" | 1.052.500 |} | valign="top" | {| ! style="background:#efefef;" | Añu ! style="background:#efefef;" | Habitantes |----- | [[1970]] || align="right" | 1.323.039 |----- | [[1974]] || align="right" | 1.990.700 |----- | [[1976]] || align="right" | 2.443.900 |----- | [[1984]] || align="right" | 2.664.309 |----- | [[1991]] || align="right" | 3.804.000 |----- | [[1994]] || align="right" | 4.655.313 |----- | [[2003]] || align="right" | 6.786.000 |----- | [[2005]] || align="right" | 7.500.000 |----- | ''2015'' || align="right" | ''est. 12.000.000'' |} |- | colspan="2" | <small>''Fonte: [http://www.library.uu.nl/wesp/populstat/Africa/congokit.htm Populstat], [http://www.gazetteer.de/c/c_cd.htm World Gazetteer]''</small><br /><small>(*) namái se tuvieron en cuenta les comuñes que pertenecíen en cada dómina a Leopoldville</small> |} En [[1945]] la capital del [[Congu Belga]], Leopoldville, tenía unos 100.000 habitantes. Tres la independencia del país, en [[1960]], esa cifra elevóse a 400.000 persones, siendo la principal ciudá del [[África central]]. Quince años más tarde, depués de que la ciudá fuera rebautizada como Kinxasa en [[1966]], la población algamaba una cifra que rondaba los dos millones d'habitantes. La ciudá creció de forma considerable, pasando de mediu millón d'habitantes a finales de los [[años 1960]] a 4.787.000 en [[1998]]. Les últimes estimaciones de [[2005]] dan una cifra que ronda los 7.500.000 d'habitantes. Según les estimaciones, podría superar los 10 millones d'habitantes en [[2015]], sitiándose ente les 30 mayores ciudaes del mundu. Según el [[Bancu Mundial]], el volume de los emplegos creaos de forma illegal ye inigualable con respeuto al restu de les zones urbanes d'África, con un 95% (contra el 45 y 50% de ciudaes como [[Freetown]] o [[Uagadugú]]). Según un estudiu que la Rede d'educadores de neños y nuevos de la cai (''Réseaux des éducateurs des enfants et jeunes de la rue'', REEJER) ellaboró nel [[2006]], 13.877 neños viven y trabayen nes cais de Kinxasa, principalmente nes comuñes de Masina, Kimbanseke y Limete. == Organización territorial == [[Ficheru:DCongoKinshasa06.png|thumb|Provincia de Kinxasa na República Democrática d'El Congu.]] Según l'artículu 2 de la Constitución de la República Democrática d'El Congu de [[2006]], Kinxasa tien l'estatus alministrativu de ciudá (''ville'' en [[idioma francés|francés]]) y de [[Provincies de la República Democrática d'El Congu|provincia]] (''province'').<ref name=constitucion /> === División alministrativa === La ciudá-provincia de Kinxasa ta estremada en 4 distritos y 24 comuñes o conceyos.<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/prv/prv_cg_06.html |títulu=Kinshasa Province - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> El centru comercial y alministrativu de la capital congolesa ye [[La Gombe]]. La comuña de [[Kinxasa (comuña)|Kinxasa]] da'l so nome a tola ciudá, pero nun ye'l centru comercial nin alministrativu de la metrópolis. {|align="center" bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse;" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="200"|Distritu !width="500"|Comuñes |-align=center |[[Funa (Kinsasa)|Funa]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_1.html |títulu=Funa Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Bandalungwa]], [[Bumbu]], [[Kalamu (Kinsasa)|Kalamu]], [[Kasa-Vubu (Kinsasa)|Kasa-Vubu]], [[Makala]], [[Ngiri-Ngiri]] y [[Selembao]] |-align=center |[[Lukunga]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_2.html |títulu=Lukunga Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Barumbu]], [[La Gombe (Kinsasa)|La Gombe]], [[Kinsasa (comuña)|Kinsasa]], [[Kintambo]], [[Lingwala]], [[Mont Ngafula]] y [[Ngaliema]] |-align=center |[[Mont Amba]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_4.html |títulu=Mont Amba Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Kisenso]], [[Lemba (Kinsasa)|Lemba]], [[Limete]], [[Matete]] y [[Ngaba]] |-align=center |[[Tshangu]]<ref>{{cita web |url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/dis/dis_cg_06_3.html |títulu=Tshangu Administrative Zone - Congo (DRC) |fechaaccesu=18 de marzu de 2009 |fecha=18 d'abril de 2007 |editorial=AfDevInfo |idioma=inglés}}</ref> |[[Kimbanseke]], [[Maluku (República Democrática d'El Congu)|Maluku]], [[Masina]], [[Ndjili]] y [[Nsele]] |} <br /> <center> {| id="kinshasa" cellspacing=0 style="width: 200px; margin: 0 0 5px 1em; background-color:#f7f8ff; padding:5px; border:1px solid #8888aa; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; line-height: 1.5em" | style="padding: 0.5em" | {| align="center" style="background-color: #ccccff" width="95%" | align="center" width="100%" | '''Les 24 comuñes de Kinsasa<br />''' | style="padding: 5px 10px 5px 5px" | [[Ficheru:Kinshasa-flag.png|60px|Bandera de Kinsasa]] |} |- | <div style="width:100%;position:relative;text-align:left">[[Ficheru:Kinshasa-communes.svg|500px|]] <!-- centre-ville --> <div style="position:absolute; font-size:12px; border:none ;left:50px; top:22px;">[[Brazzaville]]</div> <div style="position:absolute; font-size:12px; border:none ;left:155px; top:42px">''[[Ríu Congu]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none ;left:260px; top:66px">''[[Pool Malebo]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:6px; top:85px; text-align:center;">''[[Badea de Ngaliema|Badea<br />de Ngaliema]]''</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:112px; top:86px">[[La Gombe (Kinsasa)|Gombe]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:180px; top:95px">[[Barumbu]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:162px; top:105px">[[Kinsasa (comuña)|Kin.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:140px; top:120px">[[Lingwala|Ling.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:148px; top:143px">[[Kasa-Vubu (Kinsasa)|K.-V.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:130px; top:171px">[[Ngiri-Ngiri|Ng.-Ng.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:176px; top:157px">[[Kalamu (Kinsasa)|Kal.]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:100px; top:130px">[[Bandalungwa|Banda-<br />lungwa]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:62px; top:115px">[[Kintambo]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:25px; top:180px">[[Ngaliema]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:100px; top:243px">[[Selembao]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:120px; top:200px">[[Bumbu]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:150px; top:220px">[[Makala]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:185px; top:210px">[[Ngaba]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:170px; top:257px">[[Lemba (Kinsasa)|Lemba]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:220px; top:143px">[[Limete]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:238px; top:230px">[[Matete]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:212px; top:280px">[[Kinsenso]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:325px; top:205px">[[Masina]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:281px; top:255px">[[Ndjili]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:325px; top:280px">[[Kimbanseke]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:425px; top:243px">[[Nsele]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:140px; top:315px">[[Mont Ngafula]]</div> <!-- carte provinciale --> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:402px; top:30px">[[Nsele]]</div> <div style="position:absolute; font-size:11px; border:none; left:420px; top:12px">[[Maluku (República Democrática d'El Congu)|Maluku]]</div> </div> |- | <div style="font-size:11px;">Abreviatures: Kalamu (Kal.), Kinsasa (Kin.), Kasa-Vubu (K.-V.), Lingwala (Ling.) y Ngiri-Ngiri (Ng.-Ng.)</div> |} </center> == Educación == === Nivel universitariu === [[Ficheru:Université de Kinshasa (Unikin1).JPG|thumb|260px|Edificiu del rectoráu de la [[Universidá de Kinsasa]].]] En Kinsasa funciona la [[Universidá de Kinsasa]] (sigles UNIKIN), establecimientu francófono d'enseñanza cimera na ciudá. Asitiada sobre'l Monte Amba, na actual comuña de Lemba, onde ocupa 400 hectárees. Fundada nos sos empiezos como Universidá Lovanium (en llatín Lovaina, remembrando a esta importante ciudá belga) tomó'l so nome actual cuando foi nacionalizada pola ordenanza-llei n°&nbsp;81-142 el 3 d'ochobre de 1891. Ta compuesta por 10 facultaes: Derechu, Lletres y Ciencies humanes, Ciencies económiques y de xestión, Ciencies sociales, polítiques y alministratives, Ciencies, Farmacia, Medicina, Psicoloxía y Ciencies de la Educación, Agronomía y Politéunica. Dependen de la mesma d'ella seis unidaes descentralizaes: Les Clíniques universitaries, el Centru neuropsicopatológico, el Centru hospitalariu de Monte Amba, l'Institutu Téunicu Médicu, l'Academia de construcción y la Escuela postuniversitaria de planificación y xestión integrada de montes y territorios. Enseñar n'idioma francés, tenía 23&thinsp;000 estudiantes en 2006, y el so actual rector ye Lututala Mumpasi. Ye la mayor, la más antigua y la más prestixosa universidá de la República Democrática d'El Congu. Constitúi de la mesma un centru d'investigación ya importante formador de profesores de níveles cimeros. === Nivel escolar === El colexu Saint-Joseph de Kinsasa foi fundáu'l 9 de marzu de 1917 pol padre [[Raphaël de la Kethulle de Ryhove|Raphaël de la Kethulle]]. La so sede atopar nel n°&nbsp;1 de l'avenida Isoro na comuña de Gombe. D'antiguo el so nome yera Sainte-Anne, y foi la primer escuela pa indíxenes en Leopoldville, hasta mediaos de los años 1950 foi una escuela primaria. Ye anguaño un establecimientu d'enseñanza secundaria masculina. En 1971 camudóse-y el nome a colexu Elikya, que siguió teniendo hasta empiezos de los años 1990. «Pro Deo - Pro Patria» (por Dios - pola patria) ye la so divisa. Mobutu Sese Seko estudió nesti institutu. Otros colexos son el Colexu Bonsomi, fundáu polos jesuítas y el Boboto. == Cultura == Kinsasa ta considerada como una capital artística.<ref name="Review">{{cita publicación | autor = Vellut, Jean-Luc | títulu = Review of 60 ans de peinture au Zaïre | añu = 1990 | revista = 60 ans de peinture au Zaïre | volume = 3 | númberu = 31 | id = 507-508 | url = http://www.sil.si.edu/SILPublications/ModernAfricanArt/maaprint.cfm?subcategory=Congo%20(Democratic%20Republic) }}</ref> El términu la "escuela de Kinsasa" (''École de Kinshasa''), ye utilizáu p'arrexuntar a les distintes agrupaciones artístiques que faen vida na ciudá. El corazón d'esti movimientu ye l'Academia de Belles Artes (l'Académie des Beaux-Arts),<ref name="Review" /> fundada en [[1943]] pol misioneru [[Bélxica|belga]] [[Marc Wallenda]], sol nome de ''École Saint-Luc''.<ref>{{cita llibru | apellíos = Ekanga Botombele | nome = Dr. Bokonga | editorial = The Unesco Press | títulu = Cultural policy in the Republic of Zaire | url = http://unesdoc.unesco.org/images/0001/000190/019083eo.pdf | añu = 1976 | allugamientu = París | isbn = }}</ref> Orixinalmente allugada en Gombe-Matadi, funcionó primeramente como una clase d'escultura. La exhibiciones d'arte de los sos estudiantes tuvieron tanto ésitu, qu'en [[1949]] solicitóse-y que tresfiriera la escuela a Kinsasa, y en [[1957]] recibió'l so nome actual. Wallenda evitó que los sos primeros aprendices estudiaren arte europeo, coles mires de nun alteriar la so interpretación africana de la naturaleza. Lufwa Mawidi tuvo l'honor de ser el primer graduáu d'esta escuela. Eventualmente, cola llegada de nuevos maestros, la intención orixinal de Wallenda foi atayada.<ref name="Review" /> Ente les principales instituciones artístiques y culturales de Kinsasa destaquen ''L'école de Stanley Pool'', ''L'école Alhadeff'', ''l'école Saint-Luc'', ''Le Grand Atelier'', la seición congolesa de ''l'Association Internationale des Critiques d'Art'', ''-yos Sablistes'', y la denomada "La Nueva Xeneración".<ref name="Review" /> Dellos pintores famosos de Kinsasa son: Mongita, Domba, Nkusu Felelo, Mavinga, Kamba Luesa, Konde Bila y Nduku a Nzambi.<ref name="Review" /> == Economía == El Gran Mercáu de Kinsasa, llamáu tamién Mercáu central, ye'l mayor mercáu nel centru de la ciudá. Ta asitiada al este del Xardín Botánicu na comuña de Kinsasa. Foi'l mercáu más grande de tola ciudá hasta l'apertura del Mercáu de Llibertar na comuña de Mesina. Ésti últimu foi construyíu so la presidencia de [[Laurent-Désiré Kabila]] pa compensar a los habitantes del distritu de Tshangu por aguantar a l'agresión de los rebeldes n'agostu de 1998. Otros mercaos importantes son el de Gambela y el de Somba Zikita. == Relixón == Les principales relixones en Kinsasa son el [[catolicismu]], traíu al país mientres la colonización [[Bélxica|belga]], anque nel [[Congu Belga]] foi más importante la presencia [[Flandes|flamenca]], de relixón predominantemente [[Protestantismu|protestante]], que la [[Valonia|valona]], de relixón principalmente católica, y el [[animismu]], na rexón dende va munchos sieglos. La ciudá ye la sede de l'[[Arquidócesis de Kinsasa|Archidiócesis católica de Kinsasa]] (''Archidioecesis Kinshasanus'' en [[llatín]]). La archidiócesis toma una rexón de 8.500 km² y cuenta con una población de 7.203.000 habitantes ([[2006]]) de los cualos, el 50% son católicos. El so arzobispu ye [[Laurent Monsengwo Pasinya]], nomáu'l [[6 d'avientu]] de [[2007]] tres la muerte de la so prodecesor, [[Frédéric Etsou-Nzabi-Bamungwabi]]. La archidiócesis cuntaba con 125 parroquies en 2006, y della dependíen ocho diócesis sufragáneas: [[Diócesis de Boma|Boma]], [[Diócesis de Idiofa|Idiofa]], [[Diócesis de Inongo|Inongo]], [[Diócesis de Kenge|Kenge]], [[Diócesis de Kikwit|Kikwit]], [[Diócesis de Kisantu|Kisantu]], [[Diócesis de Matadi|Matadi]] y [[Diócesis de Popokabaka|Popokabaka]].<ref name=ch>{{cita web |url=http://www.catholic-hierarchy.org/diocese/dkins.html |títulu=Archdiocese of Kinshasa |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |apellíu=Cheney |nome=David M. |fecha=11 de payares de 2008 |editorial=Catholic-Hierarchy |idioma=inglés}}</ref> La archidiócesis estrémase en tres rexones apostóliques (Centru, Este y Oeste) y el Vicariato de les Fuercies Armaes.<ref>{{cita web |url=http://www.archikinshasa.org/ |títulu=Archidiocèse de Kinshasa |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |editorial=Archidiocèse de Kinshasa |idioma=francés}}</ref> Los oríxenes de la archidiócesis remontar al [[22 de payares]] de [[1886]], cuando se creó la [[Misión Independiente|misión ''Sui Iuris'']] del [[Congu Belga]]. El [[11 de mayu]] de [[1888]] creóse'l Vicariato Apostólicu de Leopoldville, del que darréu se segregaron los vicariatos apostólicos de Boma, Lulua y Katanga Central, Kole y Inongo. El [[10 de payares]] de [[1959]] el vicariato apostólicu foi alzáu a archidiócesis y el [[30 de mayu]] de [[1966]] foi rebautizada como Archidiócesis de Kinsasa.<ref name=ch /> == Tresporte ya infraestructures == Kinsasa ta coneutada por [[ferry]] dende'l puertu fluvial (llamáu'l "Beach Ngobila"), travesando'l [[ríu Congu]], hasta [[Brazzaville]]. Tamién esisten otres llinies de tresporte fluvial que conducen ríu arriba escontra ciudaes del interior del país como [[Kisangani]], o que darréu tomen otros ríos de la [[cuenca hidrográfica del Congu]], como'l [[Ríu Ubangui|Ubangui]] hasta llegar a [[Bangui]], capital de la [[República Centroafricana]].<ref>{{cita web |url=http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6V93-4FY9M58-1&_user=1595635&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000053934&_version=1&_urlVersion=0&_userid=1595635&md5=3d272f1265b8y9y35b0b23fb401a807a |títulu=Physiogeographic features of the Oubangui catchment and environmental trends reflected in discharge and floods at Bangui 1911–1999, Central African Republic |fechaaccesu=23 de marzu de 2009 |apellíu=Runge |nome=Jürgen |coautores=Nguimalet, Cyriaque-Rufin |fecha=15 d'abril de 2005 |editorial=Elsevier B.V. |idioma=inglés}}</ref> Tamién esisten carreteres y ferrocarriles que conecten la ciudá colos puertos marítimos principales nel [[Océanu Atlánticu]], como [[Matadi]]. [[Ficheru:Aéroport International de N'djili Kinshasa(A).JPG|thumb|200px|Vista del Aeropuertu de N'Djili.]] L'aeropuertu de Kinsasa ye'l [[Aeropuertu de Kinxasa|Aeropuertu de N'Djili]]. Munches compañíes privaes ufierten el so serviciu al traviés de la Sociedá de tresporte urbanu (STUC) y la sociedá pública City train (12 buses en 2002): * Selembaô - Mercáu central. * UPN - Selembaô. * Estación de trenes central – Kingasani (comuña de Kimbanseke, reabierta en setiembre de 2005). * Kingasani–Mercáu central. * Matete-Royale (reabierta en xunu de 2006). * Matete–UPN (reabierta en xunu de 2006). * Rotonda Ngaba–UPN (reabierta en xunu de 2006). * Rotonda Victoria–clínica Ngliema (abierta en marzu de 2007). Otra sociedaes provisores de tresporte urbanu son: Urbaco, Tshatu, Socogestra , Fesac y MB Sprl. Los servicios d'autobuses urbanos de la ciudá tresporten un máximu de 67.000 viaxeros al día. Munches sociedaes alministren de la mesma taxis y taxis-buses. La mayoría (95,8 %) del tresporte públicu ye lleváu a cabu por particulares. [[Ficheru:Head office of ONATRA in Kinshasa (east of boulevard du 30 juin).jpg|thumb|190px|Sede de la Oficina Nacional de Tresportes (ONATRA).]] La ciudá encaró la creación d'una tranvía en collaboración cola Sociedá Bruselense de Tresporte Intercomunales (STIB), que los sos trabayos de construcción podríen empezar en 2009, pa terminase ente 2012 y 2015. La cuestión de la lletricidá permanez en suspensu.<ref>{{cita web |url= http://www.7sur7.be/hlns/cache/fr/det/art_471230.html?wt.bron=hlnRPArtikels |títulu= ''La STIB au Congo ?'' |idioma=francés}}</ref> La ONATRA esplota tres llinies de ferrocarriles qu'enllacen el centru coles comuñes perifériques. Una d'elles va a Baxu Congu:<ref>{{cita web |url=http://www.lepotentiel.com/afficher_article.php?id_edition=&id_article=10906 |títulu= ''L'enfer des chemins de fer urbains kinois'' |autor= -y Potentiel |fecha= 25 de xunetu |añu=2005 |idioma=francés}}</ref> * La llinia principal enllaza la Estación central de trenes col Aeropuertu de Ndjili, y cuenta con 9 estaciones : Estación central, Ndolo, Amicongo, Uzam, Masina/Petro-Congo, Masina a seques, Masina/Mapela, Masina/Barriu III, Masina/Siforco, Campu Badara y l'aeropuertu de Ndjili. * La segunda llinia enllaza la Estación de trenes central con Kasagulu, nel Baxu Congu, pasando por Matete, Riflart y Kimwenza. * La tercer llinia xune la Estación central con Kinsula-Pompage, na comuña de Ngaliema. === El Puertu de Kinsasa === [[Ficheru:Port de Kinshasa01.jpg|thumb|150px|El Puertu de Kinsasa en Limete.]] El Puertu de Kinsasa tien un papel destacáu, coles mesmes, na unviada y receición de mercaderías d'esportación ya importación dende'l puertu de Matadi, qu'acueye a los navíos que lleguen dende alta mar. De cutiu ye consideráu como l'interior del puertu de Matadi. Entamáu alministrativamente nel Departamentu homónimu, nel senu de la Oficina Nacional de Tresportes (ONATRA), el puertu de Kinsasa ye'l puntu de partida y la terminal de la navegación sobre'l ríu Congu ente, per una parte Kinsasa y Kisangani, sobre'l mesmu ríu, y por otru Kinsasa y [[Ilebo]], sobre'l [[ríu Kasai]]. == Deporte == === Fútbol === [[Ficheru:Martyrs stadium.jpg|thumb|Vista esterior del [[Estadiu de los Mártires]].]] Na comuña de [[Lingwala]] alcuéntrase'l [[Estadiu de los Mártires]] (''Stade des Martyrs de la Pentecôte'' en francés), inauguráu en [[1994]] y qu'enantes se llamaba «Kamanyola», el segundu mayor estadiu d'África, con una capacidá pa 80.000 espectadores. Alluga partíos de la [[Seleición de fútbol de la República Democrática d'El Congu]] y los principales partíos de los equipos locales, amás d'usase pa otros eventos culturales.<ref>{{cita web |url=http://www.fussballtempel.net/caf/listecaf.html |títulu=Football stadiums of the world - Stadium List Africa |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |editorial=fussballtempel |idioma=alemán/inglés/francés}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.leopardsfoot.com/index.php?page=stademartyrs |títulu=Stade des Martyrs |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Makuwa |nome=Kisaki |añu=2009 |editorial=Leopardsfoot |idioma=francés}}</ref> Amás, la ciudá de Kinsasa cunta con otros dos estadios de gran capacidá, l'[[Estadiu Tata Raphaël]], enantes llamadado «del 20 de mayu», con una capacidá pa unos 30.000 espectadores y anováu en [[2006]], y l'[[Estadiu Municipal de Kinsasa]], con capacidá pa unos 20.000 espectadores.<ref>{{cita web |url=http://www.fussballtempel.net/caf/COD.html |títulu=Football stadiums of the world - Stadiums in Democratic Republic Congo |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |editorial=fussballtempel |idioma=alemán/inglés/francés}}</ref> D'antiguo apostábase'l Campeonatu del Congo-Leopoldville, qu'apostaben los equipos de Leopoldville y contorna;<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesl/leopoldchamp.html |títulu=DR Congo (Zaire) - Congo-Léopoldville Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=15 de febreru de 2006 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> Ente [[1923]] y [[1950]], los clubes ganadores apostaba colos de [[Brazzaville]] el [[Campeonatu de Stanley Pool]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/stanleypool.html |títulu=Stanley Pool Championship |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Kungler |nome=Peter |coautores=Schöggl, Hans |fecha=12 de xineru de 2007 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> La provincia-ciudá de Kinsasa cunta con una Lliga de [[fútbol]] que depende de la [[Federación de fútbol de la República d'El Congu]]. Dicha lliga, la EPKIN (''Entente Provinciale de Football de Kinshasa'') cuenta con 20 equipos participantes na temporada [[2008]]-[[2009|09]], que van ser amenorgaos a 18 dende la temporada [[2009]]-[[2010|10]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zaire-regchamp.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo; formerly Zaire) - Rexonal Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |coautores=Stokkermans, Karel |fecha=12 de febreru de 2009 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref><ref name=futbol /> El campeón y el subcampeón de cada lliga provincial, amás d'otros equipos por méritos contraíos la temporada anterior, pasen a apostar la [[Linafoot]], la máxima categoría del fútbol congolés; en [[2009]] yeren cuatro los clubes de la ciudá nesa competición.<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zairechamp.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo; formerly Zaire) Champions |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=27 de payares de 2008 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref><ref name=futbol /> Kinsasa cunta amás con una división inferior a la EPKIN, la EUFKIN, que cunta con seis grupos (EUFKIN-Kilimani, EUFKIN-Lipopo, EUFKIN-Lukunga, EUFKIN-Malebo, EUFKIN-Plateau y EUFKIN-Tshangu). Na ciudá tamién s'apuesta, dende [[2001]], la [[Supercopa de Kinsasa]].<ref name=futbol>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tablesz/zaire09.html |títulu=Congo-Kinshasa (DR Congo) 2008/09 |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Schöggl |nome=Hans |fecha=6 de marzu de 2009 |editorial=RSSSF |idioma=inglés}}</ref> Los dos clubes con más títulos de lliga de la República Democrática d'El Congu son de Kinsasa: el [[Daring Club Motema Pembe]], que ganó una [[Recopa Africana]] en [[1994]], y l'[[Association Sportive Vita Club]], club que ganó la [[Lliga de Campeones del CAF|Copa Africana de Clubes Campeones]] en [[Copa Africana de Clubes Campeones 1973|1973]] y foi subcampeón n'otra edición. Amás, tamién ye de Kinsasa el [[Amicale Sportive Bilima]], agora llamáu [[Amicale Sportive Dragons]], dos veces subcampeón de la Copa Africana de Clubes Campeones. Otros clubes de la ciudá son el [[Athletic Club Sodigraf]], subcampeón de la Recopa, o l'[[Association Sportive Canon Buromeca]].<ref name=futbol /> En Kinsasa nacieron dellos futbolistes profesionales que fixeron carrera en lligues europees como [[Hérita Ilunga]], [[Blaise Nkufo]], [[Péguy Luyindula]], [[Steve Mandanda]], [[Claude Makélélé]], [[Ariza Makukula]] o [[Kiki Musampa]]. === Otros deportes === [[Ficheru:Dikembe Mutombo.jpg|thumb|[[Dikembe Mutombo]], quien fuera xugador de [[baloncestu]] na [[NBA]] foi unu de los deportistes más famosos nacíos en Kinsasa.]] En [[baloncestu]], la Entente Provincial de Baloncestu de Kinsasa (EPROBAKIN) y la Entente Urbana de Baloncestu de Kinsasa (EUBAKIN) estrémense los equipos. El [[B. C. Onatra]] de Kinsasa foi'l primer equipu de [[Dikembe Mutombo]], baloncestista orixinariu de la ciudá y unu de los meyores defensores de la [[historia de la NBA]], ganador en cuatro causes del premiu al [[Meyor Defensor de la NBA]] y participante en 8 [[All-Star Game de la NBA]].<ref>{{cita web |url=http://www.ultimatenba.com/fichas/estadisticas/premios/nba/jugador/DikembeMutombo-78.html |títulu=Dikembe Mutombo |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |apellíu=Belmonte |nome=Demian |coautor=Calvo, Sergio |fecha=19 de xineru de 2009 |editorial=ultimatenba.com |idioma=castellanu}}</ref> El [[31 d'ochobre]] de [[1974]], Kinsasa allugó'l combate de [[boxéu]] ente [[Muhammad Ali]] y [[George Foreman]], conocíu como ''[[The Rumble in the Jungle]]'' y consideráu'l meyor combate de la hestoria, nel que Ali ganó a Foreman nel octavu asaltu pa reconquistar el títulu mundial de los pesos pesaos. El combate foi guardáu por unos 60.000 espectadores.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundodeporte/2004/10/30/masdeporte/1099126555.html |títulu=El míticu combate ente Ali y Foreman cumple 30 años |fechaaccesu=19 de marzu de 2009 |autor=Europa Press |fecha=30 d'ochobre de 2004 |editorial=elmundo.es |idioma=castellanu}}</ref> == Bandera y nomatu == [[Ficheru:Kinshasa-flag.png|thumb|Bandera de Kinsasa.]] [[Ficheru:Flag of the Congo Free State.svg|thumb|Bandera del [[Estáu Llibre del Congu]].]] La bandera de Kinsasa ye azul con una llinia horizontal ondulada de color blancu y sobre ella, la lletra K y una estrella de cinco puntes a cada llau de la lletra de color mariellu. Una variante de la mesma ye la qu'amuesa la lletra K na parte esquierda, colos dos estrelles, una enriba de la otra, a la so derecha. Ente [[1960]] y [[1967]], cuando la ciudá llamábase Leopoldville, había una L en cuenta de una K. Enantes, ente [[1925]] y [[1960]], la bandera yera similar a l'actual, pero con una corona real sobre la K en llugar de les dos estrelles.<ref>{{cita web |url=http://flagspot.net/flags/cd-ksh.html |títulu=Kinshasa city (DR Congo) |fechaaccesu=20 de marzu de 2009 |editorial=Flagspot.net |idioma=inglés}}</ref> La K ye la inicial del nome de la ciudá, la llinia blanca representa'l [[ríu Congu]] y les dos estrelles tienen el mesmu significáu que la qu'apaez na [[bandera de la República Democrática d'El Congu]] y que supuestamente foi diseñada por [[Henry Morton Stanley]], representando lo que la sociedá imperialista de la dómina vía como la lluz de la civilización allumando a la África Negra. La bandera de Kinsasa ye bien similar a la del [[Estáu Llibre del Congu]] y del [[Congu Belga]], les que curiosamente son idéntiques a la [[bandera de la Rexón d'Atacama]], ([[Chile]]), la que foi creada en 1859. El nomatu de la ciudá ye ''Kin la belle'', qu'en francés significa «Kin la bella». Sicasí, tres el colapsu de los servicios públicos en [[2004]], dalgunos de los sos habitantes se refieron irónicamente a la ciudá col nomatu de ''Kin la Poubelle'', que significa «Kin el cubu de la basura».<ref>{{cita web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4002967.stm |títulu=Kinshasa begins clean-up |fechaaccesu=20 de marzu de 2009 |apellíu=Chitera |nome=Patrice |fecha=11 de payares de 2004 |editorial=BBC |allugamientu=Kinsasa |idioma=inglés}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Kinsasa}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:República Democrática d'El Congu]] lr20ogv8xl4znehd3f0uik676e3s24z 0 73717 4379359 4378428 2025-06-25T08:00:49Z YoaR 37624 4379359 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Paul Klee''' {{nym}} foi un [[Pintura artística|pintor]] alemán<ref>http://www.paulkleezentrum.ch/ww/en/pub/web_root/act/wissenschaftliches_archiv/biografie/schweizer_ohne_roten_pass.cfm sobre la ciudadania suiza dada darréu a la so muerte</ref> nacíu en [[Suiza]], que desenvolvió la so vida n'[[Alemaña]], que'l so estilu varia ente'l [[surrealismu]], l'[[espresionismu]] y l'[[Arte astracto|astracción]]. == Biografía == === Entamos === Klee nació en [[Münchenbuchsee]], cerca de [[Berna]], [[Suiza]], nuna familia de [[músicu|músicos]], de padre alemán y madre suiza. Del so padre llogró la ciudadanía alemana, qu'usaría tola so vida, yá que Suiza negóse a da-y ciudadanía mientres el so exiliu nesi país mientres la persecución [[nazi]]. Estudió [[arte]] en [[Múnich]] con [[Heinrich Knirr]] y [[Franz von Stuck]]. A los sos diecisiete años pintó la tinta "La mio Habitación" (1896), amosada de siguío: [[Ficheru:Paul Klee My Room 1896.jpg|thumb|"La mio Habitación"]] Klee trabayaba n'[[pintura al oleu|oleu]], [[acuarela]], [[tinta]] y otros materiales, xeneralmente combinándolos nun solu trabayu. Los sos [[Pintura|cuadro]] frecuentemente aluden a la [[poesía]], la [[música]] y los [[Ensueño|sueño]], y dacuando inclúin pallabres o [[nota musical|notes musicales]]. Al tornar d'un viaxe a [[Italia]], asitiar en [[Múnich]], onde conoció a [[Vasili Kandinski]], [[Franz Marc]] y otres figures de vanguardia, y acomuñóse al [[Blaue Reiter]]. === El Blaue Reiter === En [[1911]] [[Wassily Kandinski]] y [[Franz Marc]] fundaron en [[Múnich]] un grupu d'artistes venceyáu al [[espresionismu]]. Paul Klee nun yera oficialmente miembru d'esta asociación, pero con tou sentíase bien xuníu al círculu d'artistes que lu integraben y participó nes sos esposiciones. Ente los miembros del [[Blaue Reiter]] cuntábense [[August Macke]], [[Gabriele Münter]] y [[Marianne von Werefkin]]. Toos compartíen un interés pol [[arte góticu]] y primitivu y polos movimientos modernos del ''[[fovismo]]'' y el ''[[cubismu]]''. El nome del grupu derivar d'una obra pictórica de Kandinsky de [[1903]] qu'a partir de [[1912]] sirvió d'ilustración pa los títulos d'un anuariu con esi mesmu nome. La primera de los dos esposiciones del Blaue Reiter inauguróse'l [[18 d'avientu]] de [[1911]] y permaneció na Galería Moderna de [[Heinrich Thannhauser]], en Múnich, hasta'l [[1 de xineru]] de [[1912]]. Nella incluyéronse 49 obres de [[Henri Rousseau]], [[Albert Bloch]], [[Heinrich Campendonk]], [[Robert Delaunay]], Kandinsky, Klee y Macke. Tres esti periodu, la esposición empecipió la so itinerancia per otres ciudaes alemanes, ente elles [[Colonia (Alemaña)|Colonia]] y [[Berlín]]. === Viaxes === [[Ficheru:Revolving House.JPG|thumb|La Casa xiratoria, obra de [[1921]], [[Muséu Thyssen-Bornemisza]].]] En [[1914]], visitó [[Tunicia]] y quedó impresionáu cola calidá de la lluz del llugar, polo qu'escribió nel so [[Diariu personal|diario]]: {{cita|"El [[color]] tienme, nun tengo necesidá d'escorrelo, sé que me tener pa siempres... el color y yo somos una sola cosa. Yo soi [[Pintura artística|pintor]]."}} Tamién visitó [[Italia]] en 1901 y [[Exiptu]] en 1928, siendo dambos llugares una fuerte influencia pal so arte. Klee yera unu de los [[Die Blaue Vier]] (Los Cuatro Azules) xunto a [[Vasili Kandinski|Kandinski]], [[Lyonel Feininger|Feininger]] y [[Alexej von Jawlensky|Jawlensky]]. Esta agrupación, formada en 1923 espunxo conxuntamente nos [[Estaos Xuníos]] en 1924. === Bauhaus === [[Ficheru:Klee Paul Cat and Bird.jpg|thumb|El gatu y el páxaru, obra de 1928, [[Muséu d'Arte Moderno de Nueva York]].]] Dempués de la [[Primer Guerra Mundial]], onde participó como soldáu por ser ciudadanu alemán, Klee enseñó na [[Escuela de la Bauhaus|Bauhaus]], y a partir de [[1931]], na [[Academia de Belles Artes de Düsseldorf|Academia de Belles Artes]] de [[Düsseldorf]], enantes de ser denunciáu polos [[nazi]]s por producir «[[arte dexeneráu]]». === Exiliu === En [[1933]] dexó la [[enseñanza]] y tornó a [[Berna]], onde realizó una gran esposición na [[Kunsthalle]] ([[1935]]). En 1936 diagnosticóse-y [[esclerodermia]], una grave enfermedá dexenerativa que-y acompañaría'l restu de la so vida, anque siguió trabayando a bon ritmu. En [[1940]] foi internáu nuna clínica de [[Muralto-Locarno]], onde finó'l [[29 de xunu]]. == Analís estilísticu == [[Ficheru:Zentrum Paul Klee Bern 15.JPG|thumb|Muséu de Paul Klee en Berna.]] [[Pamela Kort]] escribió: "Los dibuxos de 1933 de Klee enfrenten al espectador cola inigualable oportunidá de reparar l'aspeutu central del so [[estética]], tocantes a combinación de parodia ya inxeniu. Y ye equí onde anicia'l so verdaderu significáu, especialmente p'aquelles persones que nun lleguen a percibir les dimensiones polítiques del arte de Klee.<ref>{{cita web |url=http://www.culturekiosque.com/art/exhibiti/paulklee.html |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080513031101/http://www.culturekiosque.com/art/exhibiti/paulklee.html |fechaarchivu=2008-05-13 }}</ref> === Klee y el color === A lo llargo de la so vida, Paul Klee usó'l color de maneres variaes y úniques, y caltuvo con él una rellación que progresó col tiempu. Pa un artista qu'amaba tanto la naturaleza paez daqué estrañu que nos sos empiezos Klee despreciara'l color, creyendo que nun yera sinón una decoración. Col tiempu Klee camudó d'idea y llegó a manipoliar el color con una enorme precisión y pasión, hasta tal puntu que terminó enseñando teoría del color y del so amiestu na [[Escuela de la Bauhaus]]. Esta progresión, por sigo mesma, ye de gran importancia porque-y dexó escribir sobre'l color con una mirada única ente los sos contemporáneos. == Delles obres == * ''[[Angelus Novus]]'' ([[1920]]) * ''[[Pequeñu abetu]]'' ([[1922]]) * ''[[La máquina del garllo]]'' ([[1922]]) * ''[[Cai principal y cai secundaria]]'' ([[1929]]) * ''[[Ad Parnassum]]'' ([[1932]]) * ''[[Cabeza d'un mártir]]'' ([[1933]]) * ''[[L'home futuru]]'' ([[1933]]) * ''[[Ángel probe]]'' ([[1939]]) * ''[[Teoría del arte moderno]]'' ([[1879-1940]]) * ''[[Llámome Paul, Paul Klee]]'' ([[1941]]) == Galería == <gallery> A Young Lady's Adventure.JPG| ''Aventura d'una moza'', 1921, [[Tate Modern]] Klee, Angelus novus.png|''[[Angelus Novus]]'', 1920, [[Muséu d'Israel]] Senecio2.JPG|''Senecio'', 1922, [[Muséu d'Arte de Basilea]] Red Balloon.JPG|''Globu coloráu'',1922, [[Muséu Solomon R. Guggenheim]] Death and Fire (1940) - Paul Klee (Zentrum Paul Klee).jpg|''Muerte y fueu'', 1940, Museo Paul Klee, [[Berna]] Cosmic Composition.JPG|''Composión cósmica'', 1919, Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen Polyphony.JPG|''Polifonía'', 1932, Fundación Emanuel Hoffman, [[Basilea]] Fish_Magic.JPG|''Pexe máxicu'', 1925, [[Muséu d'Arte de Filadelfia]] Paul Klee My Room 1896.jpg|"La mio Habitación", 1896 [[Klee Foundation]] Paul Klee Puppe Ohne Titel (Selbstportrait).jpg|Marioneta de mano sin título (autorretrato), 1922 </gallery> == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == Escritos de Paul Klee * Über das Licht, traduzione del saggio di R. Delaunay La lumière, in “Der Sturm”, anno III, n° 144-145, Berlin 1913. * Schöpferische Konfession, in “Tribüne der Kunst und Zeit”, a cura di K. Edschmid, Erich Reiss, vol. XIII, Berlino 1920, parzialmente ripubblicata da W. Hausenstein in Kairuan oder eine Geschichte vom Maler Klee und von Kunst dieser Zeit, Kurt Wolf, München 1921, trad. it. completa in Teoria della forma y della figurazione, vol. I, Feltrinelli, Milano, 1959. * Klees Biographie nach Angaben des Künstlers, in H. von Wedderkop, Paul Klee, Junge Kunst, vol. XIII, Klinkhardt & Biedermann, Leipzig 1920, anche in Eine biographische Skizze nach eigenen Angaben des Künstlers, in “Der Arat”, secondo numbero straordinario, “Paul Klee”, Goltzverlag, München 1921. * Die Ausstellung des modernen Bundes im Kunsthaus, Zürich, in “Die Alpen”, anno VI, n° 12, Bern 1921. * Über dean Wert der Kritik, in “Der Arat”, anno II, München 1921. * Wege des Naturstudiums, in “Staatliches Bauhaus Weimar 1919-1923”, Bauhaus, Weimar und Karl Nierendorf, Köln, Bauhausverlag, Weimar und München 1923, trad. it. in Teoria della forma y della figurazione, vol. I, Feltrinelli, Milano 1959. * Über die moderne Kunst, Benteli, Bern 1945, trad. it. in Teoria della forma y della figurazione, vol. I, Feltrinelli, Milano 1959. * Pädagogisches Skizzenbuch, Bauhausbücher n° 2, herausgegeben von W. Gropius und L. Moholy-Nagy, Albert Langen, München 1925, ed. it. Quaderno di schizzi pedagogici, a cura di M. Lupano, Vallecchi Firenze, 1979. * Wassili Kandinsky, in Katalog der Jubiläumsausstellung zum 60. Geburtstage von W. Kandinsky, Galerie Arnold, Dresden 1926. * Emil Nolde, in Festschrift zum 60. Geburtstag von Y. Nolde, Neue Kunst Fides, Dresden 1927. * Exakte Versuche im Bereiche der Kunst, in “Bauhaus, Vierteljahrzeitschrift für Gestaltung”, anno II, n° 2-3, Dessau 1928, ripubblicato col titolo di Paul Klee spricht, in “Junge Menschen kommt ans Bauhaus”, Dessau 1929, trad. it. Esperienze esatte nel campu dell'arte, in Teoria della forma y della figurazione, vol. I, Feltrinelli, Milano 1959. * Tagebücher von Paul Klee 1898-1918, Verlag M. DuMont Schauberg, Köln 1957, ed. it., Diari 1898-1918, prefazione di G. C. Argan con una nota di F. Klee, trad. it. di A. Foelkel, Il Saggiatore, Milano 1960-1995. * Das bildnerische Denken (Benno Schwabe & Co., Basel 1956), a cura di J. Spiller, ed. it. Teoria della forma y della figurazione, vol. I, a cura di M. Spagnol y R. Sapper, trad. it. di M. Spagnol y F. Saba Sardi, introduzione di G. C. Argan, Feltrinelli, Milano 1959. * Unendliche Naturgeschichte (Benno Schwabe & Co., Basel 1970), ed. it. Teoria della forma y della figurazione. Storia naturale infinita, vol. II, trad. it. di C. Mainoldi, Feltrinelli, Milano 1970. * Gedichte, a cura di F. Klee, ed. it. Poesie, a cura di G. Manacorda, Guanda, Parma 1978-1995. * Briefe an die Familie, vol. I: 1893-1906; vol. II: 1907-1940, a cura di F. Klee, DuMont Buchverlag, Köln 1979. === Escritos sobre Paul Klee === * R. Barilli, ''La poetica di Klee'', in id., ''Informale Oggetto Comportamento'', vol. I, ''La ricerca artistica negli anni ‘50 y ‘60'', Feltrinelli, Milán 1979. * R. Barilli, Il cosmo di Klee, in id. L’arte contemporánea. Da Cézanne alle peracabe tendenze, Feltrinelli, Milano 1984. * A. Bonfand, Paul Klee. L’œil en trop, Éditions de la Différence, Paris 1988. * P. Boulez, Il paese fertile. Paul Klee y la musica, Leonardo Editore, Milano 1989. * P. Cappelletti, L'inafferrabile visione. Pittura y scrittura in Paul Klee, Jaca Book, Milano 2003. * P. Cherchi, Paul Klee teorico, De Donato, Bari 1978. * M. Dantini, Klee, Jaca Book, Milano 1999. * G. Di Giacomo, Introduzione a Paul Klee, Laterza, Roma-Bari, 2003. * C. Fontana (a cura di), Paul Klee. Preistoria del visibile, Silvana Editoriale, Milano 1996 * M. Foucault, Klee, Kandinsky, Magritte, in Questo non è una pipa, SE, Milano 1988. * Y. Franzini, Arte y mondi possibili. Estetica y interpretazione da Leibniz a Klee, Guerini y associati, Milano 1994-1999. * C. Geelhaar, Paul Klee et le Bauhaus, Ides et Calendes, Neuchâtel 1972. * C. Greenberg, Saggio el so Klee, trad. it. a cura di Y. Pocar y C. Salmaggi, Il Saggiatore, Milano 1960. * W. Grohmann, Paul Klee, trad. it., Sansoni, Firenze 1954. * W. Grohmann, Klee, trad. it., Garzanti, Milano 1991. * W. Haftmann, Nell'interregno, trad. it., Il Saggiatore, Milano 1962. * W. Haftmann, The Mind and the Work of Paul Klee, Faber & Faber, London 1967. * J. M. Jordan, Paul Klee and Cubism, University Press, Princeton 1984. * F. Klee, Vita y opera di Paul Klee, trad. it., Einaudi, Torino 1971. * C. Naubert-Riser, La création chez Paul Klee, Klincksieck, Paris 1978. * S. Partsch, Paul Klee 1879-1940, Benedikt Taschen Verlag, Berlin 1991. * P. Petitpierre, Aus der Malklasse von Paul Klee, Benteli, Bern 1957. * C. Roy, Paul Klee alle sorgenti della pittura, Istituto italianu di arti grafiche, Bergamo 1966. * R. Verdi, Klee and Nature, Zwemmer, London 1984. * O. K. Werckmeister, Versuche über Paul Klee, Syndikat, Frankfurt 1981. === Catálogu razonáu Paul Klee === * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. I, 1883-1912, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 1998. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. II, 1913-1918, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 2000. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. III, 1919-1922, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 1999. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. IV, 1923-1926, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 2000. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. V, 1927-1930, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 2001. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. VI, 1931-1933, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 2002. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. VII, 1934-1938, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 2003. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. VIII, 1939, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 2003. * P. Klee, Catalogue Raisonné, vol. IX, 1940, Paul Klee Stiftung, Kunstmuseum Bern, Bern 2004. == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} * [http://www.zpk.org/ww/en/pub/web_root.cfm Zentrum Paul Klee - The Paul Klee museum en Berna] * [http://www.swissinfo.org/specials/klee/paul_klee_index.html Paul Klee – Swissinfo web special] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061117155112/http://www.swissinfo.org/specials/klee/paul_klee_index.html |fecha=2006-11-17 }} * [http://www.moma.org/collection/browse_results.php?criteria=O%3AAD%3AE%3A3130&page_number=1&template_id=6&sort_order=1 Paul Klee at the Museum of Modern Art (MoMA)] {{NF|1879|1940|Klee, Paul}} {{Tradubot|Paul Klee}} [[Categoría:Pintores d'Alemaña]] [[Categoría:Pintores del Espresionismu]] [[Categoría:Pintores del Surrealismu]] [[Categoría:Pintores astrautos]] rpvxzs6hzqvgaa2zmr89rqjgeg53s4l 0 73780 4379403 4251693 2025-06-25T10:18:58Z Omarete 35 removed [[Category:Pintores]]; added [[Category:Persones de Wisconsin]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379403 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Georgia O'Keeffe''' {{nym}} foi una artista d'[[Estaos Xuníos]], pionera nel campu de les artes visuales y famosa residente de [[Nuevu Méxicu]]. == Menciones == Apaez mentada na serie ''[[Breaking Bad]]'', nel capítulu 9 de la 2ª temporada "4 díes fuera". Nesti episodiu ver al protagonista [[Jesse Pinkman]] y la so novia [[Jane Margolis]] que tán na cama y ella propón-y dir a [[Santa Fe (Nuevu Méxicu)|Santa Fe]] a ver el muséu de [[Georgia O´Keeffe]]. Nel capítulu de la tercer temporada ''ABQ''. Nesti episodiu puede vese al protagonista [[Jesse Pinkman]] y la so novia visitando una esposición d'esta pintora. [[Dan Brown]] mentar nel so llibru ''[[El Códigu Da Vinci (novela)|El Códigu Da Vinci]]'', faciendo referencia al estilu de les sos pintures. [[Ficheru:Blue-green.jpg|thumb|250px|''Blue-Green Music'', Georgia O'Keeffe, 1921.]] [[Ficheru:Stieglitz okeeffe 1918.jpg|thumb|250px|Semeya de Georgia O'Keeffe por [[Alfred Stieglitz]], 1918.]] [[Ficheru:O'Keeffe Home4.jpg|thumb|250px|Estudiu y casa en Nuevu Méxicu.]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Georgia O'Keeffe}} {{wikiquote|Georgia O'Keeffe}} * [https://web.archive.org/web/20080518031713/http://www.okeeffemuseum.org/background/chronology.html Georgia O'Keeffe Museum.] * [http://www.worldcatlibraries.org/wcpa/ow/d729543b2ed70922.html "Aerial Perception: The Earth as Seen from Aircraft and Spacecraft and Its Influence on Contemporary Art"] (Associated University Presses: [[Cranbury, NJ]]; London, England; [[Mississauga, Ontario]]: 1985) ISBN 0-87982-040-3 {{NF|1887|1986|OKeeffe, Georgia}} {{Tradubot|Georgia O'Keeffe}} [[Categoría:Pintores d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Wisconsin]] t6bm4376ona012mw5sw2jqhjqilxrem 0 73846 4379340 4373067 2025-06-25T07:39:11Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camareru => Camarero 4379340 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Caravaggio}} {{persona}} '''Michelangelo Merisi da Caravaggio''' {{nym}} foi un [[pintor]] [[Italia|italianu]] activu en [[Roma]], [[Nápoles]], [[Malta]] y [[Sicilia]] ente los años de [[1593]] y [[1610]]. Ye consideráu como'l primer gran esponente de la [[pintura del Barrocu]]. == Introducción == {{cita|«Dempués de dellos años de trabayu, Caravaggio pasó d'una ciudá a otra sirviendo a dellos señores importantes. Ye una persona trabayadora, pero al empar arguyosa, terca y siempres dispuesta a participar nun discutiniu o a atollase nuna engarradiella, polo que ye difícil llevase bien con él».|Floris Claes van Dijk.<ref>Contemporaneu de Caravaggio en Roma, escontra [[1601]]. citáu en GASK, John: ''Caravaggio'', p.13. La cita orixinal apaez en VAN MANDER'S, Carl (o Karel): ''Het Schilder-Boek'' de [[1604]], traducida dafechu al [[idioma inglés|inglés]] en HIBBARD, Howard: ''Caravaggio''. La primer referencia a Caravaggio nun documentu contemporaneu de Roma ye la inclusión nuna llista del so nome, na que tamién apaez [[Prósperu Orsi]] como'l so compañeru y asistente nuna procesión d'[[ochobre]] de [[1594]], n'honor a [[Lucas l'Evanxelista|San Lucas]], (ver WAGA, H: ''Vita nota y ignota dei virtuosi al Pantheon'' (n'[[idioma italianu|italianu]], ensin traducción al español. Roma, [[1992]], Apéndiz I, páxs.219 and 220ff). Pero la más recién información apaeció nos archivos de trescripción d'una acta de la corte romana, que data de [[1597]]. Nesti documentu, apaecen citaos Caravaggio y Orsi como testigos d'un crime perpetáu cerca del barriu de San Luigi de' Francesi. (Ver: CORRADINI, Sandro (collaboración de Maurizio Marini): ''La vida de Caravaggio en Roma' The Burlington Magacín, páxs.25-28).</ref>}}Salvu nos sos principios, Caravaggio produció mayoritariamente pintures relixoses. Sicasí, de cutiu escupuliciaba y los sos llenzos yeren refugaos polos sos veceros. Dos de reprochar habituales yeren el realismu de les sos figures relixoses raspiando'l naturalismu tempranu, según la eleición de los sos modelos ente la xente de más baxo condición.<ref name=autogenerated1>Gombrich, páxina 390.</ref>En llugar de buscar belles figures etéreas pa representar los actos y personaxes de la [[Biblia]], Caravaggio prefería escoyer a los sos modelos d'ente'l pueblu: prostitutes, mozos de la cai o méndigos posaron de cutiu pa los personaxes de los sos cuadros. Para [[La flagelación de Cristu (Caravaggio)|''La Flagelación'']], compunxo una coreografía de cuerpos en clarescuru con un Cristu en movimientu de total abandonu y de una guapura carismática. Pal ''San Xuan Bautista col carneru'', amuesa a un mozacu de mirada provocatible y en posición lasciva –dicíase que'l modelu yera unu de los sos amantes.<ref>Gombrich, páxina 392-394.</ref>La posición de la Ilesia al respeutu da testimoniu de cierta esquizofrenia:{{demostrar}} per una parte, esti tipu de vulgarización de la relixón interésa-y enforma nuna dómina na que la [[contrarreforma]] estender pola Italia católica, col fin d'amosase so una apariencia humana en contraste cola austeridá apregonada pol [[protestantismu]]: per otra parte, la representación de los santos baxu traces vulgares de golfos salíos de los baxos fondos foi xulgáu incompatible colos valores de pureza y de santidá quasiaristocráticos que tresmitía la Ilesia d'aquella dómina.<ref name=autogenerated1 />Esti sentimientu reforzar pola eleición de Caravaggio d'esmolecese descomanadamente pol realismu na execución de les sos figures: refugaba correxir les imperfecciones de los sos modelos pa representalos más «bellos» o d'una manera más acorde a les visiones que la Ilesia tien de los sos santos. Por casu, la primer versión de la so ''San Matéu y l'ánxel'' foi refugada non yá pola sensualidá del [[ánxel]], que foi xulgada como trivial, sinón tamién pola suciedá de los pies del santu, minuciosamente reproducida del modelu.<ref name=autogenerated1 />La pintura de Caravaggio que causaría los mayor escándalu a los güeyos de la Ilesia foi ''[[La muerte de la Virxe (Caravaggio)|La muerte de la Virxe]]'', pola representación tan realista del cuerpu de la [[Virxe María]] col banduyu enchíu -acompañáu de sulfurosos rumores según los cualos el modelu sería los cadabre d'una prostituta encinta afogada nel [[Tíber]]. Asina, la considerancia de la Ilesia católica escontra Caravaggio y los sos cuadros va bazcuyar d'un estremu a otru de la so carrera ente l'acoyimientu entusiasta y el refugu absolutu. El pintor va atopar nella los sos mayores proteutores –como'l cardenal Del Monte- según a los sos más grandes enemigos.<ref>Gombrich, páxina 397.</ref> En [[1606]] asesinó a un home mientres una agarrada, polo que fuxó de Roma pos les autoridaes punxeren preciu a la so cabeza. En [[1608]] viose nuevamente envolubráu n'otra reña, lo que se repitió más tarde en [[Nápoles]] escontra [[1609]], causáu posiblemente por un atentáu nel so contra, realizáu polos sos enemigos. Tres estos incidentes, la so carrera foi decayendo, lo que-y causó una [[depresión]] que dexeneró na so muerte dos años más tarde.<ref>Gombrich, páxina 405-407.</ref>La contrarreforma motivó la necesidá de crear más ilesies pa espublizar la doctrina, polo que les pintures fueron imprescindibles pa la so decoración. La [[Contrarreforma]] precisaba buscar un nuevu arte qu'espresara de meyor forma la doctrina católica en contraposición al [[protestantismu]]. Tomando como base les regles del [[manierismu]], Caravaggio creó una nueva forma de [[naturalismu]], na que combinó figures zarraes cola observación física, dramática y teatral de los oxetos, a lo que sumó l'aprovechamientu del [[clarescuru]], esto ye, l'usu de [[Lluz|lluces]] y [[solombra|solombres]].<ref>Gombrich, páxina 427.</ref>Nel so tiempu Caravaggio foi famosu, apreciáu, reconocíu y amás exerció gran influyencia sobre los sos contemporáneos. Sicasí, en sieglos posteriores la so fama foi clisada por otros pintores de la so dómina como [[Poussin]], [[Rubens]] o [[Rembrandt]], magar toos ellos acusaron la so influencia en mayor o menor midida. Sicasí, nun sería hasta'l [[sieglu XX]] cuando la so figura repunxera importancia al estudiase nuevamente l'arte barroco italianu. Dende l'estudiu del barrocu, pudo apreciase nuevamente al manierismu, y con él a Caravaggio. Andre Berne-Joffroy, secretariu de [[Paul Valéry]], dixo avera del artista italianu: «Caravaggio empezó col so arte daqué simple, la pintura moderna».<ref>Citáu en LAMBERT, Giles: ''Caravaggio'', p.8.</ref> == Biografía == ===Primeros años (1571–1592)=== Caravaggio nació en Milán,<ref>Confirmáu pol afayu de la so acta de bautismu na parroquia italiana de Santu Stefano in Brolo: [http://www.italica.rai.it/index.php?categoria=bio&scheda=caravaggio_prima_parte Rai International Online]</ref> onde'l so padre, Fermo Merisi, trabayaba como alministrador y arquiteutu decorador del Marqués de [[Caravaggio (Italia)|Caravaggio]], ciudá de la que más tarde tomaría los nome. La so madre Lucía Aratori provenía d'una familia adinerada del mesmu llugar. En [[1576]] la familia camudar a Caravaggio por cuenta de la [[Peste Negro|peste]] qu'azotó [[Milán]]. El padre de Caravaggio finó en [[1577]]. La cercanía coles families [[Colonna]] y [[Sforza]], ayudaron más tarde a Caravaggio na so carrera.<ref>Los Colonna yeren una de les más aristocrátiques families romanes, y al matrimoniarse colos Sforza xuntaben entá más venceyos con Caravaggio y la so familia, lo que lu ayudar en puntos cruciales de la so vida. Escontra [[1606]], depués de la muerte de Tomassoni, a quien Caravaggio mató, ésti decidió abellugase nel sur de Roma, onde los Colonna yeren señores del llugar, pero más tarde viaxó a [[Nápoles]], señoríu de Constanza Colonna Sforza, vilba de Francesco Sforza. Nestos llugares, Caravaggio consolidó la so posición d'home de familia y pintor, que lo caltuvo con ganancies mientres enforma tiempu. L'hermanu de Constanza, Ascanio, yera Cardenal Proteutor del [[Reinu de Nápoles]], ente qu'otru hermanu, Marzio, yera conseyeru del virréi español, amás de qu'una hermana de Constanza taba casada con un importante miembru de la familia [[Caraffa]]. Estes conexones ayudaron a que Caravaggio consiguiera más encargos. El fíu de Constanza, Fabrizio Sforza Colonna, [[caballeru de Malta]], facilitó la fuxida del pintor en [[1607]], y brindó-y agospio nel palaciu de la so madre hasta [[1609]]. Toles rellaciones de Caravaggio y la so influencia nel so arte fueron estudiaes nes biografíes y trataos sobre la so vida. Ver PUGLISI, Catherine: ''Caravaggio'', p.258. Pa una curtia reseña LANGDON, Helen, ''Caravaggio: A Life'', capítulos 12 y 15, y ROBB, Peter ''M'', páxs.398ff y 459ff, quien ufierten un panorama completu de la so vida y rellaciones públiques.</ref>En [[1584]] entró a trabayar como aprendiz del pintor [[Lombardía|lombardu]] [[Simone Peterzano]], quien foi descritu nel contratu como pupilu de [[Ticianu]]. En concluyendo'l so aprendizaxe empezó a movese nel circuitu Milán-Caravaggio, y probablemente visitó [[Venecia]], onde tuvo de conocer les obres de [[Giorgione]], (les que Caravaggio foi acusáu de copiar) y de [[Ticianu]]. La so familia amosó-y el patrimoniu artísticu y cultural de Milán, la so ciudá natal, onde tuvo la oportunidá de conocer la obra ''[[La última cena]]'' de [[Leonardo da Vinci]]. L'arte milanés, yera, nes sos propies pallabres «un estilu nel que valoraba "la simplicidá y l'atención al detalle naturalista", y que taba más próximu al naturalismu d'Alemaña qu'a la formalidá y el grandor del manierismu romanu».<ref>Rosa Giorgi, ''Caravaggio: Master of light and dark - his life in paintings'', p.12.</ref> === Roma (1592–1600) === [[Ficheru:Caravaggio-Crucifixion of Peter.jpg|thumb|''[[La crucifixón de San Pedro]]'', [[1601]]. [[Cappella Cerasi]], [[Santa Maria del Popolo]], [[Roma]].]] Escontra mediaos de [[1592]] Caravaggio llegó a Roma, «desnudu y desaxeradamente precisáu, ensin una direición fixa y ensin provisiones... amás curtiu de dineru».<ref>Citáu ensin atribución en ROBB, p.35, aparentemente basáu en tres fuentes primaries: Mancini, Baglione y Bellori, quien describen a Caravaggio nos sos momentos de probeza al llegar a Roma. Amás, esiste una semeya del pintor (güei perdíu) onde se-y amuesa con pocos ánimos por cuenta de los sos problemes económicos.</ref> Pocos meses dempués empezó'l trabayu esitosu que nun concluyiría hasta dexar Roma. Contautó con [[Giuseppe Cesari]], pintor de cámara de [[Clemente VIII]], «pintor de flores y frutos»,<ref>Giovanni Pietro Bellori, ''Le Vite de' pittori, scultori, et architetti moderni'', [[1672]]: «Michele (Caravaggio) foi forzáu por cuenta de la necesidá d'entrar a trabayar nos talleres del caballeru Cesari, quien yera emplegáu pa pintar flores y frutes, pos lo faía d'una manera tan bella y realista, lo que causaba almiración y guapura nos sos mecenes, y siguir causando hasta agora».</ref> quien-y ufiertó trabayu nel so taller de pintura. Caravaggio pintó dellos cuadros mientres esa dómina, ente los que s'inclúin ''[[Rapazu coyendo fruta]]'' (la so primer pintura conocida), ''[[Cestu con frutes]]'' y ''[[Baco (Caravaggio)|Baco]]'', supuestamente un autorretratu realizáu tres una convalecencia posterior a la so salida del taller de Cesari. Estos trés obres demuestren una particularidá física, —un aspeutu del so realismu—, pol cual Caravaggio adquirió sonadía: les frutes de la canasta en ''Cestu de frutes'', fueron analizaes por un profesor de [[horticultura]], quien llogró afayar cultivos particulares nel cuadru: «una gran fueya de [[figal]], con una mancha causada por un [[fungu]], que paez ser [[antracnosis]]».<ref>[http://www.hort.purdue.edu/newcrop/caravaggio/caravaggio_l.html Caravaggio's Fruit: Una mirada a la horticultura barroca (Jules Janick, Departamentu d'Horticultura y Arquiteutura del Paisaxe, Purdue University, [[West Lafayette]], [[Indiana]]) (n'inglés)]</ref>Caravaggio abandonó'l taller de Cesari en xineru de [[1594]], decidíu a abrir pasu pola so propia mano. La so fortuna económica taba nel so puntu más baxu pero foi entós cuando empezó a forxar importantes amistaes, como'l pintor [[Prósperu Orsi]], l'arquiteutu [[Onorio Longhi]] y el mozu [[Sicilia|sicilianu]] [[Mario Minniti]]. Orsi, establecíu nes altes esferes de la ciudá, introdució-y colos grandes coleicionistes; Longhi, más contrariu, llevó-y al mundu de les engarradielles caleyeres romanes, ente que Minniti sirvió-y de modelu y años más tarde foi'l so ayudante en Sicilia.<ref>PUGLISI, Catherine, ''Caravaggio'', p.79. Longhi taba con Caravaggio mientres la nueche en qu'ésti mató a Tomassoni; Robb, ''M'', p.341, cunta que Minniti tamién guardó la reña Caravaggio-Tomassoni.</ref> [[Ficheru:Boy with a Basket of Fruit-Caravaggio (1593).jpg|thumb|left|''[[Neñu con un cestu de frutes]]'', h. [[1593]]. Oleu sobre llenzu, 67 x 53 cm. [[Galería Borghese]], [[Roma]].]] ''[[La bonaventura]]'' ye la so primer composición con más d'una figura, na qu'amuesa a Mario engañáu por una neña xitana. Esta tema foi un pocu nuevu pa la sociedá romana y amás demostró una increíble inflúi sobre l'arte italiano, pero eso asocedió nel futuru pos na so dómina Caravaggio vender por una pequeña suma de [[Llira italiana|llires]]. ''[[Los xugadores de cartes (Caravaggio)|Los xugadores de cartes]]'' —qu'amuesa otra pocu sofisticada forma en qu'un mozu cai na trampa de los xugadores de cartes— ye psicolóxicamente más complexa que les sos anteriores obres y por ello foi considerada como la so primer obra maestra. Al igual que ''La bonaventura'', foi inmensamente popular, y della sobreviven alredor de cincuenta copies. Más importante entá, foi atraida pol patronatu del [[Cardenal (catolicismu)|cardenal]] [[Francesco María Del Monte]], en Roma. Pal cardenal y el so círculu amigu del arte, Caravaggio executó un gran númberu d'obres de cámara, como ''[[Los músicos (Caravaggio)|Los músicos]]'', ''[[Apolo tocando'l llaúd]]'', una copia de la so ''Baco'' y una alegoría realista, ''[[Mozu mordíu por una llagartesa]]'', na que Mario destaca como modelu.<ref>El críticu d'arte [[Robert Hughes]] describe a los chicos modelos de Caravaggio como «maduros sobremanera, como diamantes en brutu y el pelo negru como un xeláu».</ref> La posibilidá d'un ambiente homoeróticu d'eses pintures foi centru de disputes ente los estudiosos de la so figura, desque esta teoría foi plantegada a metá del [[sieglu XX]].<ref>POSNAR, Donald: ''Caravaggio's Early Homo-erotic Works'' (Art Quarterly 24 (1971), páxs.301-26). Esti autor foi'l primeru en señalar una posible homosexualidá del pintor y la so repercusión nel arte. Dellos biógrafos de Caravaggio dan por sentada esta teoría sobre la so homosexualidá, pero entá nun foi comprobada. ´Pa una nueva perspeutiva, ver: TOVAR, Brian: [https://web.archive.org/web/20071219033744/http://emedia.art.sunysb.edu/britov/ess2.html «Pecaos contra natura: El homoerotismu de Caravaggio» (n'inglés)] Pa un puntu de vista opuestu ver: CALVESI, Maurizio ''Caravaggio'' (ArtDossier, [[1986]], n'italianu). Calvesi acota que la primer fase de la obra caravaggista ye frutu del puntu de vista artísticu del cardenal del Monte, xusto na era anterior al advenimiento del modernu conceutu del autu-espresión.</ref> [[Ficheru:The Cardsharps.jpg|thumb|''[[Los xugadores de cartes (Caravaggio)|Los xugadores de cartes]]'', h. [[1594]]. Oleu sobre llenzu, 107 x 99 cm. [[Muséu d'Arte Kimbell]], [[Fort Worth]], [[Texas]].]] Caravaggio adquier una nueva forma de realismu, pos per primer vegada son-y encargaos trabayos relixosos. La contrarreforma precisaba afatar los sos vistosos templos, y Caravaggio foi unu de los comisionados pa ilustrar los sos nuevos templos. La primera d'estes pintures foi ''[[Madalena penitente (Caravaggio)|Madalena Penitente]]'', na qu'amuesa a la pecadora bíblica abandonando la so vida de cortesana y sentándose a llorar nel pisu, mientres les sos xoyes atópense tiraes al so alredor. «Nun paez una pintura relixosa del tou, ¿una chica sentándose a llorar nel pisu mientres ensuga'l so pelo? ¿Ónde queda'l sufrimientu, la redención, la promesa de salvación».<ref>Robb, p.79. Esti autor concuerda con Bellori, nel sentíu de que l'usu de colores per parte de Caravaggio da pie a la nacencia del naturalismu ofensivu: «Él (Caravaggio) taba satisfechu con [les] representaciones vives de la naturaleza, porque asina exercitaba la so mente».</ref> Esto ye entendíu a la manera lombarda, non tan histriónicamente como los romanos. Esti estilu de pintures foi repitíu nos sos siguientes trabayos, tamién eclesiásticos: ''[[San Franciscu d'Asís en meditación]]''; ''[[San Franciscu d'Asís n'éxtasis]]'', ''[[Los músicos (Caravaggio)|Los músicos]]'', ''[[Descansu na fuxida a Exiptu (Caravaggio)|Descansu na fuxida a Exiptu]]'', ''[[Marta y María Madalena]]'' y ''[[David cola cabeza de Goliat]]''. Al ser presentaos públicamente, estos cuadros catapultaron la fama de Caravaggio nel pueblu y nel gremiu artísticu. Pero esta reputación dependía totalmente de los encargos públicos, que yeren necesarios pa caltener satisfecha a la Ilesia. === El más famosu pintor de Roma (1600–1606) === [[Ficheru:Calling-of-st-matthew.jpg|thumb|left|''[[La vocación de San Matéu (Caravaggio)|La vocación de San Matéu]]''. Oleu sobre llenzu, h. [[1599]]-[[1600]]. [[Capiya Contarelli]], [[Ilesia de San Luis de los Franceses (Roma)|San Luis de los Franceses]], [[Roma]].]] En [[1599]], presumiblemente so la influencia del cardenal Del Monte, Caravaggio foi contratáu pa decorar la [[Capiya Contarelli]], na ilesia romana de [[Ilesia de San Luis de los Franceses (Roma)|San Luis de los Franceses]]. Los dos trabayos fechos pa esti encargu fueron: ''[[El martiriu de San Matéu]]'', y ''[[La vocación de San Matéu (Caravaggio)|La vocación de San Matéu]]'', apurríos en [[1600]]. El [[tenebrismu]] amosóse una vegada más nestos trabayos, aumentando'l [[clarescuru]] y un realismu barrocu bien emocional. Esti clarescuru realizar por aciu el contraste de lluces proyeutaes sobre los elementos de la obra, otorgándo-y mayor importancia a unos sobre otros. D'ende que por aciu esta téunica aplicára-y cierta esencia ''tenebrosa'' a la obra. Foi criticáu pol so escesivu realismu y por non usar dibuxos preparatorios. Ente que dalgunos de los pintores italianos aclamaron a Caravaggio por estes obres, que lo empericotiaben, siempres dende'l so puntu de vista, como maestru del arte relixoso italianu: «Los pintores romanos de la dómina fueron sorprendíos grandemente por estes pintures, principalmente los mozos. Éstos axuntáronse nun círculu en redol al pintor, aclamándo-y como'l meyor artista de la naturaleza y considerando la so obra como un milagru».<ref>Bellori. El pasaxe sigue: «[Los nuevos pintores] nun pensaron na opción de copiar l'arte caravaggista, sinón que s'inspiraron nel maestru p'atopar modelos de la naturaleza en cualquier llugar, yá fora nes cais, nes places, o consigo mesmu».</ref>En ''La vocación de San Matéu'', Caravaggio amuesa un fexe de lluz entrando per una ventana, qu'espresa simbólicamente la conversión de Leví en Matéu. Otres alegoríes a la redención del cobrador d'impuestos son el gonciu de la puerta sostenida polos ánxeles, a partir de nubes o otros artefautos. [[Ficheru:Michelangelo Caravaggio 069.jpg|thumb|''[[La muerte de la virxe]]''. 1601 - 1606. Oleu sobre llenzu, 396 x 245 cm. [[Muséu del Louvre]], [[París]].]] Caravaggio siguió faciendo mientres dalgún tiempu encargos relixosos, nos que destacaba la muerte en figures grotesques de martirios, decapitaciones y asesinatos. Pa la mayoría de la xente romano, estes obres aumentaron la popularidá del pintor, ente que pa delles persones paecía-yos violentu y ensin el verdaderu sentíu de la doctrina católica, polo que Caravaggio tuvo de refaer delles pintures ensin el sentíu violentu característicu de la so obra. La esencia del problema consistía en que Caravaggio tenía una forma bastante esplícita de representar el dramatismu, vistu munches vegaes como vulgar.<ref>Pa un discutiniu sobre la política contrarreformista del decoro nel arte, ver Gash, p.8ff; y pa un panorama del papel xugáu poles nociones de decoro nel arte manierista y el refugu de ''San Matéu y l'ánxel'', ver Puglisi, páxs.179-188.</ref> Xusto nesi añu surdió'l primera gran escándalu de la so carrera: Caravaggio tenía de pintar a San Matéu inspiráu pa escribir el so [[evanxeliu de Matéu|evanxeliu]], xunto a un ánxel que supuestamente-y dictaría les divines enseñances. Pero Caravaggio, nuevu y ensin esperiencia en trabayos relixosos, representó al santu como un home vieyu, paecíu a un xornaleru, cola frente engurriada y sosteniendo torpemente el llibru, como si tuviera cansáu. L'ánxel foi pintáu como un adolescente, cuasi neñu, que llevaba la mano de Matéu cual maestru qu'enseña a escribir al alumnu. Como yera d'esperase, la obra foi refugada pol cleru y el pueblu, por considerala una falta de respetu escontra'l santu. Caravaggio tuvo de pintala de nuevu, ateniéndose a los cánones más ortodoxos de la pintura sacra. El primer cuadru caltúvose, hasta que foi destruyíu nel [[sieglu XX]].<ref>''Historia del Arte'', por E. H. Gombrich, páxina 30 y 31.</ref>De forma similar, ''[[La conversión de San Pablo (Caravaggio)|La conversión de San Pablo]]'' tampoco foi aceptada, pero otra versión pictórica del mesma tema bíblica, (''[[La conversión de San Pablo nel camín a Damascu]]''), sí lo foi. La primera amosaba al santu empequeñecido ante'l [[caballu]], lo que nun gustó al pueblu de Roma. Un soldáu y Caravaggio aldericaron sópito por esta tema: «¿Por qué punxisti al caballu en mediu y a San Pablo nel suelu. ¿Ye acasu'l caballu Dios? ¿Por qué?», a lo que Caravaggio respondió: «Non, pero l'animal ta nel centru de la lluz de Dios».<ref>Citáu ensin nenguna atribución en: Lambert, p.66.</ref> Otros trabayos inclúin ''[[L'entierru de Cristu]]'', la ''[[Madonna de Loreto]]'' (tamién conocida como ''Madonna de los pelegrinos''), ''[[Madonna col neñu y Santa Ana]]'' y la ''[[Muerte de la Virxe (Caravaggio)|Muerte de la Virxe]]''. Les últimes dos pintures atestiguaron, de forma especial, un recibimientu pocu templáu ente'l pueblu de Roma. La ''[[Madonna col neñu y Santa Ana]]'', conocida como ''Madonna dei palafrenieri'' foi pintada pa un pequeñu altar de la [[Basílica de San Pedro]], namái permaneció nel so llugar dos díes, y foi retirada. El secretariu d'un cardenal escribió al respeutu: «Nesta pintura toa ye vulgaridá, sacrilexu y disgustu. Una cosa puedo dicir, ye un trabayu fechu por un pintor que non pinta bien, con un espíritu escuru y que tuvo alloñáu de Dios mientres enforma tiempu, y tamién de cualesquier otra cosa bona». ''La muerte de la virxe'', foi-y encargada a Caravaggio por un fanegueru xurista, quien pensaba allugar el cuadru na so capiya personal, caltenida por [[carmelita|carmelites]]. Éstos refugaron dafechamente'l cuadru en [[1606]], y el contemporaneu de Caravaggio, [[Giulio Mancini]] recuerda que'l fechu que motivu tal refugu foi que'l pintor usó a una reconocida prostituta como modelu pa la Virxe;<ref>Mancini: «Asina pueden entendese les calamidaes del arte moderno, por casu, col deséu de retratar a la Virxe La nuesa Señora, Caravaggio usó a la prostituta Ortaccio, lo que fizo que los bonos padres carmelites refugaren la so pintura».</ref> [[Giovanni Baglione]], otru contemporaneu, rellata qu'otru puntu pol que la obra nun llogró aceptación foi que la virxe tenía les piernes desnudes<ref>Baglione: «Para [la ilesia] de Santa María in Trastevere había pintáu ''La Muerte de la Virxe'', y de nun ser porque lo fixo con pocu decoro y les piernes desnudes de la Virxe, anguaño esti cuadru tuviera na meyor galería de los carmelites«</ref> —un problema de decoro seya que non—. John Gash, estudiosu de Caravaggio, suxer que'l problema pa los carmelites yera que teníen una visión más teolóxica qu'estética, y que por ello Caravaggio falló al afigurar de manera errónea la doctrina de l'[[Asunción de María]], n'específicu la idea de que la Madre de Dios nun morrió en forma ordinaria sinón que foi llevada al cielu. El reemplazu pal altar foi fechu por unu de los más conspicuos discípulos de Caravaggio, [[Carlo Saraceni]], na qu'amosaba a la Virxe viva y sentada, al igual que Caravaggio, pero n'actitú cuasi morrebunda. Nuevamente refugada, nel trabayu que lu sustituyó la Virxe yá se vía siendo llevada al cielu por ánxeles. ''La muerte de la Virxe'', foi mercada pol Duque de Mantua por conseyu de [[Rubens]], como un agasayo pal monarca [[Carlos I d'Inglaterra]]. Finalmente entró na corte francesa en [[1671]]. [[Ficheru:Amor Victorious.jpg|thumb|left|''[[L'amor victorioso]]''. [[1602]] - [[1603]]. Oleu sobre llenzu. 156 x 113 cm. [[Gemäldegalerie de Berlín|Gemäldegalerie]], [[Berlín]]. Caravaggio amuesa a [[Cupidu]] percima de tolos poderes terrenales: [[guerra]], [[música]], [[ciencia]], [[gobiernu]].]] Una de les poques pintures de calter secular y non relixosu d'aquella dómina foi ''[[L'amor victorioso|El trunfu del amor]]'', pintada en [[1602]] para [[Vincenzo Giustiniani]], miembru del círculu social del cardenal Del Monte. Nun diariu que data del [[sieglu XVII]], el modelu ye llamáu «Cecco», n'italianu, diminutivu de Francesco. Posiblemente tratóse de Francesco Boneri, artista italianu activu ente [[1610]] y [[1625]], y conocíu popularmente como [[Cecco del Caravaggio]].<ref>Gianni Papi establez ciertes conexones ente Bonieri y Caravaggio, de tipu siervu-amu, qu'empiecen a partir de [[1600]]. Ver Robb, pp193-196.</ref> La obra amuesa a un [[Cupidu]] desnudu, cargando un [[Arcu (arma)|arcu]] y unes [[flecha|fleches]], mientres apataya los símbolos de les artes, les ciencies y el gobiernu. El modelu ta desvistíu, y ye difícil aceptar que se trate d'unu de los sos siervos. El puntu culminante que rellaciona esta pintura coles relixoses ye la intensa ambigüedá cola que'l pintor remana los modelos de distintes postures, yá seya sacra o profana. === Exiliu y muerte (1606-1610) === [[Ficheru:Michelangelo Merisi da Caravaggio - The Seven Acts of Mercy - WGA04173.jpg|thumb|''Siete remanes de misericordia'', [[1607]] Oleu sobre llenzu, 390 x 260 cm. [[Pio Monte della Misericordia]], [[Nápoles]].]] [[Ficheru:Saint Jerome Writing-Caravaggio (c. 1607).jpg|thumb|''San Jerónimo escribiendo'', [[La Valeta]], [[Malta]], [[1608]].]] [[Ficheru:Michelangelo Caravaggio 021.jpg|thumb|''La decapitación de San Xuan Bautista'', Catedral de San Xuan, La Valeta, Malta.]][[Ficheru:Caravaggio - La Flagellazione di Cristo.jpg|thumb|left|upright|''La flagelación de Cristu'', [[1607]] Oleu sobre llenzu, 286 x 213, [[Muséu de Capodimonte]], [[Nápoles]].]] Caravaggio tuvo una vida tumultuosa. Con una gran capacidá d'atollase en reñes, munches d'elles fueron nos mesmos llugares ya inclusive se-y llegó a procesar por esto. La nueche del [[29 de mayu]] de [[1606]] mató, probablemente por accidente, a un home llamáu Ranuccio Tomassoni.<ref>Les circunstancies de la reña entá nun fueron esclariaes del tou. Nel xuiciu posterior los testigos afirmaron que la engarradiella foi productu d'una delda y de la derrota de Caravaggio nun xuegu de [[tenis]], y esta versión quedó asitiada na imaxinación popular como la causa verdadera. [http://www.telegraph.co.uk/news/main.jhtml?xml=/news/2002/06/02/wcara02.xml&sSheet=/news/2002/06/02/ixworld.html&_requestid=254296 Informe sobre'l xuiciu de Caravaggio].</ref> Enantes, los sos mecenes protexéronlu de posibles aiciones xudiciales na so contra, motivaes por reñes, pero esta vegada foi distinta. Con una orde de aprehensión a los sos llombos y fora de la llei, Caravaggio fuxó a [[Nápoles]]. Ende, so la proteición de los Colonna, l'autoridá romana vía amenorgáu'l so poder. Llueu se convirtió na estrella de la pintura napolitana. Nesta etapa realizó ''[[Siete remanes de misericordia]]'' y la ''[[Madonna del Rosario]]'', ente otros.Depués d'esti socesu, Caravaggio permaneció unos meses más en Nápoles y finalmente coló a [[Malta]], al cuartel de los [[Caballeros de Malta]]. Piénsase que'l so viaxe foi patrocináu por [[Alof de Wignacourt]], Gran Maestre de la Orde, y quien collaboró pal indultu al pintor nel casu Tomasonni. De Wignacourt taba tan satisfechu col trabayu del pintor, que-y indució a ser Caballeru de Malta. Unu de los sos biógrafos, Bellori, señala que Caravaggio taba contentu cola so nueva distinción. Amás, nomóse-y pintor xeneral de la Orde. Los principales trabayos d'esta dómina fueron ''[[La decapitación de San Xuan Bautista (Caravaggio)|La degollación de San Xuan Bautista]]'' (la única pintura de Caravaggio cola so firma) y ''[[Semeya del gran maestre de la Orde de Malta Alof de Wignacourt]]'', según semeyes d'otros caballeros de la Orde. Les circunstancies qu'arrodien al sópitu cambéu de fortuna del pintor nun fueron revelaes del tou, pero señálase que se debió a una reña caleyera na qu'una casa resultó con serios daños y un caballeru foi mancáu de gravedá.<ref>El descubrimientu de la evidencia d'esta engarradiella foi reportáu pol doctor Keith Sciberras, de la [[Universidá de Malta]], en «Razones del arrestu de Caravaggio en Malta» (n'inglés), ''The Burlington Magacín'', CXLV, abril de 2002 (n'inglés), páxs.229-232, y ''Riflessioni: Malta na dómina de Caravaggio'', ''Paragone Arte'', Anno LII N.629, xunetu de 2002, páxs.3-20 (n'italianu). Los afayos de Sciberras tán resumíos en [http://caravaggio.com/preview/attach/data01/D000199.htm Caravaggio.com (n'inglés)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060310151813/http://caravaggio.com/preview/attach/data01/D000199.htm |date=2006-03-10 }}.</ref> Para [[avientu]] foi espulsáu de la Orde por faltes a la moral y ser un miembru non prestosu».<ref>Esta foi la espresión real usada polos caballeros de la [[Orde de Malta]], que celebró sesión solemne pa dictaminar sobre la espulsión del pintor. La Orde votó unánimemente a favor d'espulsar a la so «putridum et foetidum ex miembru». La verdadera razón pola que Caravaggio foi echáu de los Caballeros de Malta foi que salió del país ensin el so previu consentimientu, y non la reña en que mancó a otru caballeru.</ref> Depués de la so espulsión de Malta, Caravaggio asítiase en Sicilia, col sofitu del so vieyu amigu y discípulu [[Mario Minniti]], quien agora taba casáu y vivía en [[Siracusa (Sicilia)|Siracusa]]. Xuntos realizaron una xira de trabayu por Siracusa, [[Messina]] y la ciudá capital, [[Palermo]]. Nesos años, Caravaggio siguió realizando trabayos bien pagos, como ''[[La sepultura de Santa Lucía]]'', ''[[La resurreición de Lázaro]]'' y ''[[Adoración de los pastores (Caravaggio)|L'adoración de los pastores]]''. El so estilu siguió evolucionando, cola particularidá de qu'agora s'amosaben nos sos cuadros figures aisllaes ante un enorme vacíu. «Les sos grandes obres sicilianes demuestren solombres aisllaes. Al contrariu de opacar ruinamente a los personaxes, la obra suxer medranes y fraxilidaes del home, al empar que tresmite la guapura y cencellez de los humildes, mansos y senciellos, que van recibir por heriedu la tierra».<ref>Langdon, p.365.</ref> Les crítiques contemporánees definieron al Caravaggio d'esa dómina como hosco y astórdiga, que dormía armáu y taba inseguru de la so suerte. La so vida vio munches vegaes reflexada na so obra, la d'esi tiempu ye burllona y satírica, especialmente col pintores locales.<ref>Caravaggio foi una persona estraña y de calter difícil dende los sos primeros años. El so amigu Mancini descríbelu como «bien llocu», según delles cartes de Del Monte nel mesmu sentíu. Unu de los sos biógrafos ([[1724]]) señala que'l quebre de la so amistá con Mario Minniti foi pol so comportamientu amarradiegu. Escontra principios del [[sieglu XIX]] Susinno escribió ''Le vite de' pittori Messinesi'' y ''Lives of the Painters of Messina'' (n'italianu ya inglés, respeutivamente). Nestes obres detállense anécdotes de la vida siciliana del pintor, reproducíes sieglos dempués nos llibros de Robb y Bellori. Estos autores afirmen la inseguridá de Caravaggio en Nápoles, que sentía que-y taben escorriendo los sos enemigos», pero nengunu detalla a quién se refería.</ref> [[Ficheru:Michelangelo Caravaggio 006.jpg|thumb|left|upright|''[[La resurreición de Lázaro]]'' ([[1609]]), [[Muséu Nacional de Mesina|Muséu Nacional]], [[Messina]].]] Dempués de nueve meses en Sicilia, Caravaggio tornó a Nápoles. D'alcuerdu a una de les sos más recién biografíes, en Nápoles taba a salvo del acesmo de los sos enemigos, so la proteición de los Colonna. Amás, yá llograra perdón, gracies al nuevu Papa, el cardenal [[Camilo Borghese]] ([[Pablo V]]) y pudo tornar a Roma.<ref>Según Baglione, Caravaggio en Nápoles, «namái esperaba la trampa del enemigu», del so siempres ocultu enemigu.</ref> En Nápoles realizó ''[[La negación de San Pedro]]'' y ''[[El martiriu de Santa Úrsula]]'', la so última pintura. Nuevamente, l'estilu de Caravaggio evolucionaba. En ''El martiriu de [[Santa Úrsula]]'' la santa traviesa unu de los momentos de mayor intensidá, aición y drama nel so martiriu, cuando la flecha disparada pol rei de los [[hunos]], mancar nos sos [[mama|senos]]. Tou esto estrema especialmente'l cuadru d'otros, carauterizaos pola inmovilidá de los sos modelos. La vivacidad del cuadru abrió una nueva etapa na carrera del pintor. [[Ficheru:CaravaggioUrsula.jpg|thumb|''[[El martiriu de Santa Úrsula]]'', [[1610]] Oleu sobre llenzu, 140.5 x 170.5 cm. [[Palaciu Zevallos Stigliano]], [[Nápoles]].]] [[Ficheru:Caravaggio denial.jpg|thumb|left|''[[La negación de San Pedro]]'', [[1610]] Oleu sobre llenzu, 94 x 125 cm. [[Muséu Metropolitanu d'Arte]], [[Nueva York]].]] En Nápoles foi víctima d'un intentu d'asesinatu, por persones desconocíes. De primeres hubo rumores en Roma alrodiu de «la muerte del famosu artista Caravaggio» y más tarde súpose que salvara la vida, pero tuvo series firíes que -y desfiguraron la cara. Al recuperase pintó ''[[Salomé sostién la cabeza de Xuan el Bautista]]'', amosando la so propia cabeza nel platu, obra unviada a Wignacourt pa consiguir el perdón. Nesi mesmu tiempu pintó ''[[David cola cabeza de Goliat]]'', amosando al mozu David con un aura de murnia al mirar la cabeza del vencíu xigante Goliat, daqué repetitivu na obra caravaggista. Esti cuadru foi-y unviáu al cardenal [[Scipione Caffarelli Borghese|Scipione Borghese]], sobrín del Papa, conocíu pola so falta d'escupulicios y polos sos mecenalgos. Dellos críticos consideren a ''David cola cabeza de Goliat'', como un pagu de Caravaggio pola ayuda emprestada por Borghese pa llograr el perdón papal.<ref>Según un escritor del sieglu XVII, la cabeza de Goliat ye un autorretratu de Caravaggio, ente que David ye «el so pequeñu Caravaggio». Esta frase foi interpretada como una semeya del pintor muncho más nuevu, o más bien, a Cecco (modelu pa ''[[L'amor victorioso]]''). La fueya de la espada tien una frase titulada «La humildá vence al arguyu». El cuadru en principiu foi atribuyíu a la dómina romana, pero Bellori afirma que foi concebíu mientres el segundu periodu napolitanu.</ref>Una de les sos obres más conocíes de la dómina ye ''La negación de San Pedro''. Nel [[clarescuru]] d'esta pintura, dos muyeres señalen colos sos deos a Pedro, ente que un soldáu completa'l tríu. D'esta manera, Caravaggio representó simbólicamente los trés negaciones de Pedro escontra Cristu.Nel branu de [[1610]] tomó un barcu camín de Roma pa poder ser indultáu, lo que consiguió gracies a les sos influyentes amistaes romanes.<ref>Una carta del obispu de [[Caserta]] (daquella en Nápoles), dirixida al cardenal Scipione Borghese en Roma, de fecha [[29 de xunetu]] de [[1610]] señala al cardenal que la marquesa de Caravaggio taba empresta a a unvia-y dos obres de Michelangelo Merisi (Caravaggio), como pagu al so indultu.</ref> Los estraños sucesos socedíos en Roma fueron oxetu de munches suspicacias populares. El [[28 de xunetu]] un «avviso» (periódicu priváu de Roma pa la corte d'[[Urbino]].) anunció que Caravaggio morriera. Dellos díes más tarde otru «avviso» afirmó que'l pintor morriera de fiebre en [[Monte Argentario|Porto Ércole]]. Los tracamundios xeneraos pol segundu avisu fueron tan grandes que nunca se supo a ciencia cierta la verdá, pero'l cuerpu nun s'atopó.<ref>El periódicu detallaba la muerte de Caravaggio en camín de Roma a Nápoles. Nuevamente, l'obispu de Caserta informó a Borghese que'l pintor nun morrió en Procida, pero sí en Porto Ércole. Nun diariu (perdíu) l'obispu declaró que la muerte de Caravaggio producir en Porto Ércole, el so barcu foi fondiáu en Palu y pocu dempués tornó a Nápoles.Caravaggio, yá llibre, coló a Porto Ércole onde topó la muerte. Palu yera un puertu cerca de la desaguada del [[Tíber]] y Porto Ércole atopar al norte del puertu de Civitavecchia. Ver: Robb, ''M'', p. 473ff.</ref> Un poeta, amigu íntimu del pintor, dio como fecha de la so muerte'l [[18 de xunetu]], víctima de [[fiebre]] en Porto Ércole,<ref>{{cita publicación | títulu=BBC News : Artes: Atopóse'l certificáu de fallecimientu de Caravaggio. | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/1723833.stm | fechaaccesu=22 d'avientu de 2005|editorial=BBC }} (n'inglés). Esta noticia nun tuvo una confirmación posterior.</ref> cerca de [[Grosseto]], en [[Toscana]]. == Caravaggio como artista == === La nacencia del Barrocu=== [[Ficheru:Caravaggio_-_Taking_of_Christ_-_Odessa.jpg|thumb|''[[El prendimiento de Cristu]]'', [[1602]]. [[Galería Nacional d'Irlanda]], [[Dublín]].]] Caravaggio «asitió la escuridá (solombres) nel clarescuru».<ref>Lambert, p.11.</ref> El clarescuru llegó a escena muncho primero del apuerto de Caravaggio a la pintura, pero foi ésti quien-y dio la téunica definitiva, escureciendo les solombres y tresformando l'oxetu nuna exa de la lluz, cada vegada más caltriante. Con esti tipu de pintura, los artistes empezaron a afigurar el físicu y la psicoloxía de los personaxes d'una forma cada vegada más real y aguda. Esto causó-y dellos problemes pola so forma d'interpretar dellos trabayos relixosos que yeren riquíos n'encargos. Carauterizáu pola so rapidez pa executar obres marcando les llinies básiques direutamente sobre'l llenzu col estremu del mangu del pincel, Caravaggio llueu se convirtió nun anatema pa los ortodoxos, pos se negaba a idealizar les figures y tampoco faía bocetos nin dibuxos preparatorios. Pero los modelos son parte esencial del so trabayu, Caravaggio emplega a dos qu'a lo postrero van ser pintores, pero siempres a la solombra del so maestru. Ellos fueron [[Mario Minniti]] y [[Francesco Boneri]]. Al primeru usólu pa les figures de calter secular, el segundu foi la so inspiración pa realizar obres relixoses, como ''[[David cola cabeza de Goliat]]'' y delles representaciones d'ánxeles. Les figures femenines apaecen en menor midida, pero con una presencia sorprendente. Exemplos son [[Semeya d'una cortesana|Fillide Melandron]], [[Martha y María Madalena|Anna Bianchini]] y Maddalena Antognetti («Ḷḷena» y testigu nel famosu «caso alcachofa»),<ref>Munchos testimonios sobre la vida del pintor provienen d'archivos xudiciales en Roma. El casu alcachofa» referir a un incidente Caravaggio llanzó un platu d'[[alcachofa|alcachofes]] enceses a un camareru, por razones desconocíes.</ref> quien munches vegaes ye nomada como concubina del pintor. Otres modelos son dalgunes [[Prostitución|prostitutes]], quien posaben pa figures de vírxenes o santes, daqué bien criticáu en Caravaggio.<ref>Robb realiza un esfuerciu por identificar a les modelos en distintos llenzos, y esaminar la so rellación personal col pintor, más allá del ámbitu llaboral.</ref> Caravaggio se autorretrató d'una manera sutil y poco perceptible en delles de les sos obres. Unu de los más evidentes casos ye ''[[L'entierru de Santa Lucía]]'', onde apaez nel estremu derechu.<ref>La carrera de discretos autorretratos del pintor va dende ''[[El mozu Baco]]'' hasta ''[[David cola cabeza de Goliat]]''. Dalgunos de los sos biógrafos quixeron ver una imitación de pintores manieristes (como [[Ticianu]]), pero señálase que Caravaggio nun quixo asonsañar a naide, sinón que s'incluyó a sigo mesmu como un participante más de la corriente d'aquel entós.</ref> Destaca nesti periodu ''El prendimiento de Cristu'', onde l'aplicación del [[clarescuru]] va más allá de les cares y les armadures, a pesar de la evidente falta de lluz. El personaxe de la estrema derecha ye, evidentemente, un autorretratu. [[Ficheru:caravaggio.emmaus.750pix.jpg|thumb|left|''[[Los discípulos de Emaús]]'', [[1601]]. Oleu sobre tela, 139 x 195 cm. [[National Gallery de Londres]].]] Caravaggio tuvo una notable habilidá pa espresar en determinaes escenes d'insuperable viveza la llegada d'un momentu crucial. En ''[[Los discípulos de Emaús]]'', espresa'l momentu en que Cristu, faciéndose pasar por un viaxeru, axuntar colos sos discípulos pa compartir la so allegría. El cuadru centrar nos güeyos de Jesús, yá que nun perciben los sos siguidores la verdá. A la fin, afayar qu'Él ye'l Salvador resucitáu, colo que Caravaggio llogró'l so más grande aciertu en materia de pintura sacra. ''[[La vocación de San Matéu]]'', afigura'l momentu en que Cristu llama a Leví, cobrador d'impuestos, quien fai un xestu similar a «¿quién, yo?». Pero al empar, los sos güeyos señalen a Jesús diciendo: «Sí, te voi siguir». Con ''[[La resurreición de Lázaro]]'', el cuerpu del muertu ta entá podrientu, pero al sentir la mano del Mesíes, la vida vuelve a la so ser. === Los «Caravaggistas» === {{AP|Caravaggismo}} [[Ficheru:Judith Beheading Holofernes - Caravaggio.jpg|thumb|''[[Judit y Holofernes (Caravaggio)|Judit y Holofernes]]'' [[1598]]-[[1599]]. [[Galería Nacional d'Arte Antiguo]], Roma.]] La instalación del conxuntu de pintures referíes a San Matéu na Capiya Contarelli tuvo un inmediatu impautu ente los mozos artistes romanos, y el caravaggismo convertir na moda pa los incipientes artistes. Ente los primeres «caravaggistas» atopábense [[Giovanni Baglione]] (anque la so etapa «caravaggista» duró pocu) y [[Orazio Gentileschi]]. A pesar de la barrera xeneracional, Gentileschi foi quien meyor afacer al estilu del so maestru y llogró faer una carrera artística propia, que lu llevó a la corte de [[Carlos I d'Inglaterra]]. La so fía [[Artemisia Gentileschi]] tuvo cerca de Caravaggio y llogró crear el so propiu estilu, con muncha influencia d'ésti. Otros pintores como [[Annibale Carracci]], afixeron el caravaggismo, qu'entemecía elementos del Altu Renacimientu y del realismu lombardu. Esti estilu terminó trunfando.La estancia de Caravaggio en Nápoles produció una escuela notable pal caravaggismo napolitanu, qu'incluyó a [[Battistello Caracciolo]] y [[Carlo Sellitto]]. El caravaggismo tuvo la so final mientres la tarrecible plaga de [[1656]], pero les conexones con España – al ser Nápoles posesiones española, mientres [[Felipe IV d'España|Felipe IV]] – foi básica pa la nacencia del caravaggismo español. Un grupu d'artistes católicos d'[[Utrecht]], conocíu como [[Escuela d'Utrecht|«Los caravaggistas d'Utrecht»]], viaxaron a Roma a principios del [[sieglu XVII]], y fueron fondamente influyíos pola obra de Caravaggio, como describe Bellori. Al regresu a la so ciudá, esti enclín nun duró enforma, pero mientres la década de los [[Años 1620|20]] renació na persona de pintores como [[Hendrick ter Brugghen]], [[Gerrit van Honthorst]], [[Andries Both]] y [[Dirck van Baburen]]. Na siguiente xeneración, el caravaggismo influyó en dellos pintores, como [[Peter Paul Rubens]] (quien realizó una copia de ''[[L'entierru de Cristu]]''), [[Rembrandt Harmenszoon van Rijn]] y [[Diego Velázquez]], quien mientres la so estancia n'Italia tuvo la oportunidá de conocer y estudiar sobre l'arte de Caravaggio. === Muerte y renacencia de la so reputación === [[Ficheru:Michelangelo Caravaggio 052.jpg|thumb|''[[L'entierru de Cristu]]'' ([[1602]]-[[1603]]). [[Museos Vaticanos]].]] La fama de Caravaggio apenes sobrevivió a la so muerte. Pero la so influencia nel clarescuru y na interpretación del realismu psicolóxicu perduró al traviés de los tiempos. Exerció una influencia bien direuta sobre'l so compañeru [[Orazio Gentileschi]], y la fía d'ésti, [[Artemisia Gentileschi]]. Décades más tarde, la so obra inspiró a los franceses [[Georges de La Tour]] y [[Simon Vouet]], y al español [[José de Ribera]]. Les sos obres, col tiempu, fueron atribuyíes a otros pintores más conocíos o a cencielles pasáronse por altu. El [[Barrocu]], a que'l so desenvolvimientu tantu contribuyera Caravaggio, foi-y dexando nel olvidu adulces. Otra de les razones d'esti olvidu foi'l fechu de que Caravaggio nun creara'l so propiu taller (como sí fixo'l so rival, Carracci) pa espublizar el so estilu. Tampoco escribió nunca sobre la so particular visión del arte, el realismu psicolóxicu, que solo puede conocese de les pintures sos que se caltuvieron. Tou esto fíxo-y gustante a ser desfamáu polos sos primeros biógrafos, como Giovanni Baglione, un pintor rival qu'allugaba rensía escontra él, y l'influyente críticu del sieglu XVII [[Giovanni Bellori]], que nunca conoció a Caravaggio, pero qu'escribía so la influencia del francés [[Nicolas Poussin]], quien repunaba la so obra, anque tampoco llegó a conocer a Caravaggio.<ref>[http://www.academon.com/lib/paper/97534.html Caravaggio y Poussin] (n'inglés).</ref> Ye tamién representativa la crítica del italianu instaláu n'España [[Vicente Carducho|Vincenzo Carducci]] (Vicente Carducho), quien consideraba a Caravaggio l'anticristu» de la pintura, con "monstruoses" aptitúes pal engañu. Na [[década de 1920]] el críticu de arte Roberto Longhi llevó'l nome de Caravaggio a les altes esferes del arte europeo y asitió-y nel centru de l'atención pública con esta frase: «Ribera, [[Johannes Vermeer|Vermeer]], La Tour y Rembrandt nunca podríen esistir ensin él. Y el arte de [[Delacroix]], [[Courbet]] y [[Manet]] sería totalmente distintu».<ref>Roberto Longhi, citáu en Lambert, op. cit., p.15</ref> El críticu d'arte [[Bernard Berenson]] afirmó que namái [[Michelangelo]] exerciera tanta influencia nel arte italiano como Caravaggio.<ref>Bernard Berenson, en Lambert, op. cit., p.8</ref> === Influencia na pintura moderna === [[Ficheru:Michelangelo Caravaggio 021.jpg|thumb|''[[La decapitación de San Xuan Bautista (Caravaggio)|La decapitación de San Xuan Bautista]]'', [[1608]]. Oratoriu de la [[Catedral de San Xuan (Malta)|Catedral de San Xuan]], [[La Valeta]].]] Munchos importantes museos alluguen sales nes que pueden trate numberosos cuadros, obra d'otros tantos artistes, nos que puede apreciase l'estilu característicu de Caravaggio: ambientación nocherniega, llume dramático, persones corrientes utilizaes como modelos, descripción honesta de la naturaleza. Amás, en tiempos modernos, pintores como'l [[Noruega|noruegu]] [[Odd Nerdrum]] y l'[[Hungría|húngaru]] [[Tibor Csernus]] emularon a Caravaggio nel so enfotu de ver la naturaleza d'otra manera. L'artista estauxunidense [[Doug Ohlson]] rindió homenaxe a la influencia de Caravaggio nel arte cola so propia obra. El [[Cine|direutor de cine]] [[Derek Jarman]] llevó la lleenda del artista al séptimu arte na película ''[[Caravaggio (película)|Caravaggio]]'', y el falsificador d'arte holandés [[Han van Meegeren]] utilizó modelos caravaggistas pa les sos obres falses. ===Obres esistentes y perdíes=== Namái alredor de 50 pintures de Caravaggio sobreviven. Una d'elles, ''[[La vocación de los santos Andrés y Pedro]]'' foi identificada y restaurada en [[2004]]. Atopábase almacenada en [[Hampton Court]] ([[Royal Collection]]), considerada por error una copia. Nel sieglu XIX [[Richard Francis Burton]] afirmó qu'esistía una pintura de Caravaggio na Galería del duque de Florencia que representaba'l ''[[Santu Rosario]]'' na que taben pintaos nun círculu trenta homes desnudos «turpiter ligati» ("indecorosamente enllazaos").<ref>[http://www.fordham.edu/halsall/pwh/burton-te.html Sir Richard Francis Burton: "Terminal Essay", from his translation of The Arabian Nights, 1885] (n'inglés).</ref> La primera y refugada versión de ''[[San Matéu y l'ánxel]]'', ye otra de les obres perdíes de Caravaggio. Foi destruyida mientres el [[bombardéu de Dresde]] —ciudá a la que'l cuadru fuera lleváu en [[1811]] por [[Jérôme Bonaparte]]. D'esti cuadru esisten, namái, delles fotografíes en blancu y negru. ===Obres de Caravaggio n'España=== Anguaño esisten cinco pintures de Caravaggio n'España, catalogaes como autógrafas del artista: ''[[David vencedor de Goliat (Caravaggio)|David vencedor de Goliat]]'' ([[Muséu del Prado]]), ''[[Santa Catalina d'Alexandría (Caravaggio)|Santa Catalina d'Alexandría]]'' ([[Muséu Thyssen-Bornemisza]]), ''[[Salomé cola cabeza de Xuan el Bautista (Caravaggio, Madrid)|Salomé cola cabeza de Xuan el Bautista]]'' ([[Palaciu Real de Madrid]]), ''San Jerónimo'' ([[Muséu de Montserrat]]) y ''San Xuan Bautista col corderu'' ([[Catedral de Toledo]]). D'antiguo esistieron en coleiciones españoles siquier dos obres más, agora nel estranxeru: ''Martiriu de san Andrés'' ([[Muséu d'Arte de Cleveland]]) y ''[[El sacrificiu de Isaac (Caravaggio, Princeton)|El sacrificiu de Isaac]]'' ([[Coleición Barbara Piasecka Johnson]]). == Caravaggio nel cine == * 1941. '' [[Caravaggio, il pittore maledetto (1941)|Caravaggio]].'' Empobinada por [[Goffredo Alessandrini]]. Producida por Elica Film. * 1985. '' [[Caravaggio, (1985)|Caravaggio]].'' Empobinada por [[Derek Jarman]], con [[Nigel Terry]], [[Sean Bean]], [[Dexter Fletcher]], [[Spencer Leigh]], [[Tilda Swinton]], [[Michael Gough]]. Producida por Channel Four/BFI. * 2007. ''[[Caravaggio. L´ombra del xeniu]].'' Empobinada por [[Angelo Longoni]]. Producida por [[Día di Benedetto]] y [[Stefania Bifano]], pa Titania Produzioni.(Miniserie pa televisión en dos partes). == Ver tamién == * [[Cuadros de Caravaggio]] * [[Pintures atribuyíes a Caravaggio]] * [[Barrocu]] * [[Manierismu]] * [[Caravaggismo]] * [[Artemisia Gentileschi]] * [[Historia del arte occidental]] == Bibliografía utilizada == * C<small>ALVESI</small>, Maurizio, ''Caravaggio'', Art Dossier [[1986]], Giunti Editori (1986) (ISBN non disponible) * C<small>ARRASAT</small>, Patricia, ''Maestros de la pintura'', Spes Editorial, ISBN 84-8332-597-7. * F<small>RIEDLAENDER</small>, Walter, ''Caravaggio Studies'', [[Princeton (Nueva Jersey)|Princeton]], [[Universidá de Princeton|Princeton University Press]], [[1955]]. * G<small>ASH</small>, John, ''Caravaggio'', Chaucer Press, ([[2004]]) ISBN 1-904449-22-0) * G<small>IORGI</small>, Rosa, ''Caravaggio, Master of light and dark - his life in paintings'', Dorling Kindersley ([[1999]]) ISBN 978-0-7894-4138-6 * K<small>OCH</small>, Pietro, ''Caravaggio - The Painter of Blood and Darkness'', Gunther Edition, ([[Roma]] - [[2004]]) * L<small>AMBERT</small>, Gilles, ''Caravaggio'', Taschen, (2000) ISBN 978-3-8228-6305-3* L<small>ANGDON</small>, Helen, ''Caravaggio, A Life'', Farrar, Straus y Giroux, 1999 (edición orixinal nel [[Reinu Xuníu]], 1998) ISBN 978-0-374-11894-5 * M<small>OIR</small>, Alfred,''The Italian Followers of Caravaggio'', [[Universidá de Harvard|Harvard University Press]] ([[1967]]) (ISBN non disponible) * P<small>UGLISI</small>, Catherine, ''Caravaggio'', Phaidon (1998) ISBN 978-0-7148-3966-0 * R<small>OBB</small>, Peter, ''M'', Duffy & Snellgrove, edición correxida de 2003 (edición orixinal, [[1998]]) ISBN 978-1-876631-79-6 * S<small>CHÜTZE</small>, Sebastian, ''Caravaggio. Obra completa'', Taschen, ([[2009]]) ISBN 978-3-8365-1911-3 * S<small>PIKE</small>, John, ''Caravaggio'' (inclúi catálogu de pintures en CD-ROM), Abbeville Press, [[Nueva York]] ([[2001]]) ISBN 978-0-7892-0639-8 * T<small>RIADO</small> T<small>UR</small>, Juan Ramón, ''Caravaggio'', España, Susaeta Ediciones, ISBN 84-305-3645-0. * M<small>ACCHI</small>, Alberto, ''L'uomo Caravaggio - atto unico'' / prefazione di Stefania Macioce, AETAS, Roma 1995, ISBN 88-85172-19-9 * M<small>ONGUILOT BENZAL</small>, Felix , ''Lluces y solombres: adautaciones cinematográfiques de la vida de Caravaggio'', en Gloria Camarero (ed.), ''La biografía fílmica: actes del Segundu Congresu Internacional d'Historia y Cine'' , T&B editores, Madrid, 2011, [cd-rom], ISBN 978-84-694-3147-4 == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{wikiquote}} * {{cita web |url= https://web.archive.org/web/http://boj.cnice.mecd.es/~aalamill/artistes.htm |títulu= Artistes del barrocu (n'orde alfabéticu) |fechaaccesu= 19 de mayu de 2008 |añoacceso= |autor= |últimu= |primeru= |enllaceautor= |coautores= |fecha= |añu= |mes= |formatu= HTML|obra = |editorial= |páxines= |idioma= |doi= |urlarchivu= |fechaarchivu= |cita= }} * {{cita web |url= http://www.artehistoria.jcyl.es/xenios/pintores/1493.htm |títulu= Biografía de Caravaggio|fechaaccesu= 19 de mayu de 2008|añoacceso= |autor= Xunta de Gobiernu de Castiella y Lleón |últimu= |primeru= |enllaceautor= |coautores= |fecha= |añu= |mes= |formatu= HTML |obra = |editorial= ArteHistoria.com|páxina= |idioma= |doi= |urlarchivu= |fechaarchivu= |cita= }} * {{cita web |url= http://www.spanisharts.com/history/barrocu/barrocu_caravaggio.html |títulu= Obra y vida de Michelangelo Merisi da Caravaggio |fechaaccesu= 19 de mayu de 2008 |añoacceso= |autor= |últimu= |primeru= |enllaceautor= |coautores= |fecha= |añu= |mes= |formatu= HTML |obra = Curtia historia del Arte |editorial= |páxina= |idioma= |doi= |urlarchivu= |fechaarchivu= |cita= }} * {{cita web |url= http://www.telecable.es/personales/angel1/pinbar/caravaggio/ |títulu= Caravaggio y la pintura barroca |fechaaccesu= 19 de mayu de 2008 |añoacceso= |autor= |últimu= |primeru= |enllaceautor= |coautores= |fecha= |añu= |mes= |formatu= HTML |obra= |editorial= |páxines= |idioma= |doi= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080508172754/http://www.telecable.es/personales/angel1/pinbar/caravaggio/ |fechaarchivu= 2008-05-08 |cita= }} * {{cita web |url= http://www.epdlp.com/pintor.php?id=207 |títulu= Obres de Caravaggio |fechaaccesu= 19 de mayu de 2008 |añoacceso= |autor= |últimu= |primeru= |enllaceautor= |coautores= |fecha= |añu= |mes= |formatu= HTML |obra = |editorial= |páxines= |idioma= |doi= |urlarchivu= |fechaarchivu= |cita= }} * {{cita web |url= http://www.artelista.com/288-caravaggio.html |títulu= Llista de pintures de Caravaggio, en detalle |fechaaccesu= 19 de mayu de 2008 |añoacceso= |autor= |últimu= |primeru= |enllaceautor= |coautores= |fecha= |añu= |mes= |formatu= HTML |obra = |editorial= |páxines= |idioma= |doi= |urlarchivu= |fechaarchivu= |cita= }} * [http://www.porroartconsulting.it/pdf/porro_asta_29.pdf Pintores italianos 4 (del XV al XIX), 200 páxs.] * [https://web.archive.org/web/http://www.iespana.es/llexislaciones/Caravaggio.htm Biografía n'español ya información de les sos principales obres] * [http://www.telegraph.co.uk/culture/art/art-news/9379713/Italian-art-historians-find-100-Caravaggio-paintings.html El telegrafo 2012] {{NF|1571|1610|Caravaggio}} [[Categoría:Pintores d'Italia]] [[Categoría:Persones de Milán]] ay4wu8u7ru73q6m763qixu5tdh19vzo 0 74007 4379371 4320855 2025-06-25T08:16:04Z YoaR 37624 /* Biografía */ 4379371 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Joseph Leo Mankiewicz''' {{nym}} foi un aclamáu guionista y direutor de cine d'Estaos Xuníos, unu de los meyores exemplos del clasicismu norteamericanu del denomináu «Hollywood doráu». == Biografía == El so padre, Franz Mankiewicz, xudíu berlinés qu'emigró a los 17 años d'[[Alemaña]] en 1885, aportó a nos [[Estaos Xuníos]] un famosu profesor nel [[New York City College]]. Enseñó llingua, teoloxía [[hebrea]] y educación; amás frecuentó la élite cultural de Nueva York. Tuvo tres fíos con una muyer xudía proveniente de [[Curlandia]]. El mayor, [[Herman Mankiewicz]] (n. 1897), sería un importante guionista y productor de cine, autor del guión de la película [[Citizen Kane]]. Tres la so hermana Erna, nació'l redrueyu, Joseph Leo; Franz quixo que toos ellos tuvieren una esmerada formación. El mozu Joseph empezó la carrera de [[medicina]], na caña de la [[psiquiatría]], pero la baxa puntuación nuna asignatura torgó-y terminar esos estudios, anque lleería depués enforma psicoanálisis. Por contraste, en [[1928]] estudió la caña d'Arte de la [[Universidá de Columbia]]. A los 19 años, una vegada terminaos los estudios, viaxó a [[Berlín]] pa estudiar, unviáu pol so padre, pero empezó a aficionase pol teatru —entusiasmáron-y [[Max Reinhardt]], Piscator y Brecht—, y el cine —naquellos momentos taba en plenu apoxéu la corriente [[Cine espresionista alemán|espresionista]] del cine alemán—. Trabayó como corresponsal del ''[[Chicago Tribune]]'' y foi traductor de intertítulos pa la productora [[Universum Film AG|UFA]]. Foi la so única aportación al cine alemán. En [[1929]], el so hermanu Herman llamar dende [[Hollywood]], onde trabayaba como guionista, asina que Joseph, abellugáu en París con escasos medios, decidió aceptar la invitación del so hermanu y dir a Hollywood.<ref>M. Clement, ''Billy & Joe'', páxs. 87-89</ref> Los primeros pasos nel cine d'Estaos Xuníos dar nos estudios [[Paramount Pictures|Paramount]] onde'l so llabor foi secundaria y apenes ensin relevancia profesional. Poco dempués, y yá so contratu de la [[Metro-Goldwyn-Mayer]], llogró'l so primer ésitu profesional al collaborar nel guión del melodrama negru ''[[Manhattan Melodrama]]'' ([[1934]]) dirixida por [[W. S. Van Dyke]], película que consiguió l'[[Óscar al meyor guión orixinal|Óscar al meyor guión]], anque'l premiu foi concedíu a [[Arthur Caesar]], yá que foi quien robló finalmente'l guión. Pero aquel primer pasu dio resultancies positives, que se consolidaron con otros dos guiones pal mesmu direutor pensaos como vehículos pal llucimientu de l'actriz [[Joan Crawford]]: ''[[Forsaking All Others]]'' (1934) y ''[[Vivu la mio vida]]'' ([[1935]]). Afaláu pol so ésitu inicial, intentó que [[Louis B. Mayer]] dexar dirixir los sos propios guiones, pero ésti sopesaba bien la valía de cada unu de los sos emplegaos enantes d'embarcalos nun proyeutu distintu al que davezu desempeñaben. A pesar de que nun venció a los sos intentos, Mayer aportó sicasí a nomalo productor y desempeñó bien notablemente esti cargu ente 1935 y [[1942]], periodu mientres el cual produció 19 filme pa MGM, ente los que destaquen dos títulos: ''[[Fury (película de 1936)|Fury]]'' ([[1936]]), dirixida por [[Fritz Lang]], alegatu contra la intolerancia y el racismu nuna llectura claramente política, y ''[[The Philadelphia Story]]'' ([[1940]]), una comedia sobre la llucha de sexos dirixida por [[George Cukor]]. Decepcionáu por Nun poder dirixir les sos propies películes, Mankiewicz dexó la MGM y púnxose al serviciu de la [[20th Century Fox]]. Nesti estudiu realizó la so ópera prima como direutor, ''[[El castiellu de Dragonwyck]]'' ([[1944]]), dirixendo a la fascinante [[Gene Tierney]] con secundarios del calibre de [[Jessica Tandy]] o [[Vincent Price]]. En 1947 llogró otra obra maestra cola poética ''[[La pantasma y la señora Muir]]'', con [[Gene Tierney]], [[Rex Harrison]] y una [[Natalie Wood]] d'ocho años, más una escelente fotografía de [[Charles Lang]] y una impagable música de [[Bernard Herrmann]]. Aprendió de Ernst Lubitsch, el so maestru, que lu enseñó lo que nun hai que faer»<ref>M. Clement, ''Billy & Joe'', páxs. 100</ref> En [[1949]] estrenó ''[[A Letter to Three Wives]]'', película onde se pon de manifiestu'l so interés pola psicoloxía femenina y cola que llogró dos [[Premios Óscar|Premiu Óscar]], el de [[Óscar al meyor guión adautáu|meyor guión adautáu]] y el de [[Óscar al meyor direutor|meyor direición]]; cuenta coles interpretaciones de [[Kirk Douglas]] y [[Linda Darnell]] nuna historia tan innovadora como ''[[Sunset Boulevard (película)|Sunset Boulevard]]'' tocantes a narrativa fílmica. L'ésitu que llogró foi refrendáu cola so siguiente película, unu de los consideraos clásicos del séptimu arte, ''[[All About Eve]]'' ([[1950]]), sobre les ambiciones ensin piedá nel mundu teatral. Con esti filme, Mankiewicz llogró seis Óscar, ente ellos el de [[Óscar a la meyor película|meyor película]], meyor direición y meyor guión adautáu; l'ésitu de la película fizo que se creara'l premiu «Sarah Siddons» qu'él inventara pal rellatu.<ref>M. Clement, ''Billy & Joe'', páxs. 122</ref> Depués asocediéronse otres películes destacaes y de bien distintu tipu (ello ye que foi denomináu un direutor inclasificable»), como ''[[5 Fingers]]'' ([[1951]]), con [[James Mason]] y [[Dannielle Darrieux]], d'espíes; un clásicu, ''[[Julius Caesar (película 1953)|Julius Caesar]]'' ([[1952]]), con dalgunos de los meyores actores de la dómina nel repartu ([[Marlon Brando]], James Mason, [[Deborah Kerr]], [[Greer Carson]] y [[Louis Calhern]]); ''[[The Barefoot Contessa]]'' ([[1954]]), sobre'l mundu devorador del cine, cola meyor actuación d'[[Ava Gardner]] hasta esi momentu; ''[[Ellos y elles]]'' ([[1955]]), l'únicu musical que dirixó, y ''[[De sópitu, l'últimu branu]]'' ([[1959]]), adautación a la pantalla d'una historia de [[Tennessee Williams]]. Pero llegó lo que Mankiewicz llamaría la so «velea»: ''[[Cleopatra (película de 1963)|Cleopatra]]''. Tres un desastrosu prólogu en [[Londres]], pos tuvo que refugar tol material filmado, en setiembre de [[1961]] reiniciar en [[Roma]] el rodaxe de la epopeya histórica basada na vida de la reina exipcia, y que'l so rodaxe enllargar hasta 1963. Foi la primer vegada qu'una actriz ([[Elizabeth Taylor]]) cobraba un millón de dólares pol so trabayu, lo qu'encareció'l proyeutu. Amás, desastres de toa índole qu'arrodiaron la preparación y el rodaxe del filme frayaron la salú de Mankiewicz, quien precisó dos años pa recuperase, anque en mediu dirixó una película pa la TV. Magar la espectacularidá de ''[[Cleopatra (película de 1963)|Cleopatra]]'', decepcionó a crítica y públicu nel so estrenu, convirtiéndose n'unu de los mayores desastres de taquilla de la historia. En [[1967]] dirixó ''[[The Honey Pot]]'', película que foi recibida fríamente pola crítica y el públicu; en [[1970]] realizó'l so únicu western, ''[[There Was a Crooked Man...]]''. Y en [[1972]] punxo fin a la so carrera cinematográfica al filmar l'adautación de la obra teatral d'[[Anthony Shaffer]] ''[[Sleuth (película de 1972)|Sleuth]]''. {{cita|"Los nuevos direutores cometieron un grave error al aprender a faer cine n'escueles y universidaes. Que se cultiven, que llean, qu'apriendan de [[Shakespeare]], de [[Molière]] o de [[Cervantes]], que fueron terribles guionistes."|Joseph Mankiewicz (años 70)}} Mankiewicz pasó los sos últimos años de vida retiráu na so granxa de [[Willow Pond]], arrodiáu de les alcordances que guardaba de toles sos películes, y finó'l [[5 de febreru]] de [[1993]] en [[Bedford (Nueva York)|Bedford]] ([[Nueva York (estáu)|Nueva York]]) cuando taba a puntu de cumplir 84 años, por causa de un ataque al corazón. Llicenciáu en [[Historia del Arte]] y críticu teatral pal ''New York Times'' en [[Berlín]], lleó hasta la so muerte innumberables llibros de psiquiatría, pero Mankiewicz ye consideráu sobremanera como un gran y cultu guionista, espertu n'adautaciones lliteraries ([[Graham Greene]] en ''L'americanu impasible'', [[William Shakespeare]] en ''Julius Caesar'', [[Tennessee Williams]] en ''De sópitu, l'últimu branu'' (1959) y [[Anthony Shaffer]] en ''Sleuth''). Curiaba la estructura de les sos histories y la carauterización de los sos personaxes y yera un gran direutor d'actores, que llegaba al virtuosismu nos diálogos de los sos filmes. {{cita|"Creo que bonalmente se puede dicir que tuvi nel empiezu, l'ascensu, el visu, la cayida y el fin del cine sonoru."|Joseph Mankiewicz}} == Filmografía == === Como direutor === {| {{tablaguapa}} |- !Añu!!Film!!Nominaciones al Óscar!!Óscars recibíos |- |rowspan="3" | [[1946]] || ''[[Dragonwyck]]'' || || |- | ''[[Backfire (película de 1946)|Backfire]]'' || || |- | ''[[Somewhere in the Night]]'' || || |- |rowspan="2" | [[1947]] || ''[[The Late George Apley (película)|The Late George Apley]]'' || || |- | ''[[The Ghost and Mrs. Muir]]'' || 1 || |- | [[1948]] || ''[[Escape (película de 1948)|Escape]]'' || || |- |rowspan="2" | [[1949]] || ''[[A Letter to Three Wives]]'' || 3 || 2 |- | ''[[House of Strangers]]'' || || |- |rowspan="2" | [[1950]] || ''[[No Way Out (película de 1950)|No Way Out]]'' || 1 || |- | ''[[All About Eve]]'' || 14 || 6 |- | [[1951]] || ''[[People Will Talk]]'' || || |- | [[1952]] || ''[[5 Fingers]]'' || 2 || |- | [[1953]] || ''[[Julius Caesar (película de 1953)|Julius Caesar]]'' || 5 || 1 |- | [[1954]] || ''[[The Barefoot Contessa]]'' || 2 || 1 |- | [[1955]] || ''[[Guys and Dolls (película)|Guys and Dolls]]'' || 4 || |- | [[1958]] || ''[[The Quiet American (película de 1958)|The Quiet American]]'' || || |- | [[1959]] || ''[[Suddenly, Last Summer]]'' || 3 || |- | [[1963]] || ''[[Cleopatra (película de 1963)|Cleopatra]]'' || 9 || 4 |- | [[1964]] || ''[[Carol for Another Christmas]]'' || || |- | [[1967]] || ''[[The Honey Pot]]'' || || |- |rowspan="2" | [[1970]] || ''[[King: a Filmed Record...Montgomery To Memphis]]'' || 1 || |- | ''[[There Was a Crooked Man...]]'' || || |- | [[1972]] || ''[[Sleuth (película de 1972)|Sleuth]]'' (Sleuth)|| 4 || |} === Como guionista === *1929: ''[[Fast Company (película de 1929)|Fast Company]]'' co-guionista *1930: ''[[Slightly Scarlet (película de 1930)|Slightly Scarlet]]'' co-guionista *1930: ''[[Paramount on Parade]]'' *1931: ''The Social Lion'' adautación *1931: ''Only Saps Work'' co-guionista *1931: ''The Gang Buster'' *1931: ''Finn & Hattie'' *1931: ''[[June Moon]]'' co-guionista *1931: ''[[Skippy]]'' co-guionista *1931: ''Newly Rich'' co-guionista *1931: ''Sooky'' co-guionista *1932: ''This Reckless Age'' co-guionista *1932: ''Sky Bride'' co-guionista *1932: ''[[Million Dollar Legs]]'' guión *1932: ''[[If I Had A Million]]'' (partes de ''"China Shop", "Three Marines", "Violet"'') ensin acreitar *1933: ''Diplomaniacs'' co-guionista *1933: ''Emergency Call'' co-guionista *1933: ''Too Much Harmony'' guión *1933: ''Alice In Wonderland'' co-guionista *1934: ''[[Manhattan Melodrama]]'' co-guionista *1934: ''[[El pan el nuesu d'acaldía]]'' diálogu *1934: ''Forsaking All Others'' *1935: ''I Live My Life'' *1944: ''[[Les llaves del Reinu]]'' co-guionista *1946: ''[[Dragonwyck]]'' *1946: ''[[Somewhere in the Night]]'' co-guionista *1949: ''[[A Letter to Three Wives]]'' *1949: ''[[House of Strangers]]'' ensin acreitar *1950: ''[[No Way Out]]'' co-guionista *1950: ''[[All About Eve]]'' *1951: ''[[People Will Talk]]'' *1953: ''[[Julius Caesar (película de 1953)|Julius Caesar]]'' ensin acreitar *1954: ''[[The Barefoot Contessa]]'' *1955: ''[[Guys and Dolls (filme)|Guys and Dolls]]'' *1958: ''[[The Quiet American (película de 1958)|The Quiet American]]'' *1963: ''[[Cleopatra (película de 1963)|Cleopatra]]'' co-guionista *1967: ''[[The Honey Pot]]'' == Premios y candidatures == {| {{tablaguapa}} style="font-size:95%" |- style="text-align:center;" ! style="background:#B0C4DE;" | Añu ! style="background:#B0C4DE;" | Película ! style="background:#B0C4DE;" | Categoría ! style="background:#B0C4DE;" | Resultáu |- ! colspan="8" style="background:#ccc; text-align:center;"|'''[[Premios Óscar|Premiu Óscar]]''' |- | [[Premios Óscar de 1931|1931]] | ''[[Skippy]]'' | [[Óscar al meyor guión adautáu|Meyor guión adautáu]] | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1941|1941]] | ''[[The Philadelphia Story]]'' | [[Óscar a la meyor película|Meyor película]] | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1950|1950]] | ''[[A Letter to Three Wives]]'' | [[Óscar al meyor direutor|Meyor direutor]] | '''Ganador''' |- | | | [[Óscar al meyor guión orixinal|Meyor guión orixinal]] | '''Ganador''' |- | [[Premios Óscar de 1951|1951]] | ''[[All About Eve]]'' | Meyor direutor | '''Ganador''' |- | | | Meyor guión orixinal | '''Ganador''' |- | | ''[[No Way Out]]'' | Meyor guión orixinal | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1953|1953]] | ''[[5 Fingers]]'' | Meyor direutor | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1955|1955]] | ''[[The Barefoot Contessa]]'' | Meyor guión orixinal | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1973|1973]] | ''[[Sleuth (película de 1972)|Sleuth]]'' | Meyor direutor | Candidatu |- ! colspan="8" style="background:#ccc; text-align:center;"|'''[[Sindicatu de direutores d'Estaos Xuníos]]''' |- | 1949 | ''A Letter to Three Wives'' | Premiu al llogru escepcional como Direutor | '''Ganador''' |- | 1951 | ''All About Eve'' | Premiu al llogru escepcional como Direutor | '''Ganador''' |- | 1953 | ''5 Fingers'' | Premiu al llogru escepcional como Direutor | Candidatu |- | 1954 | ''[[Julius Caesar (película de 1953)|Julius Caesar]]'' | Premiu al llogru escepcional como Direutor | Candidatu |- | 1981 | | Premiu honoríficu como miembru vitaliciu | '''Ganador''' |- | 1986 | | Premiu honoríficu a tola so carrera | '''Ganador''' |- ! colspan="8" style="background:#ccc; text-align:center;"|'''[[Writers Guild of America Award|Writers Guild of America]]''' |- | 1950 | ''A Letter to Three Wives'' | Comedia americana meyor escrita | '''Ganador''' |- | 1951 | ''All About Eve'' | Comedia americana meyor escrita | '''Ganador''' |- | | | Drama americanu meyor escritu | Candidatu |- | | ''No Way Out'' | Premiu Robert Meltzer | Candidatu |- | 1952 | ''[[People Will Talk]]'' | Comedia americana meyor escrita | Candidatu |- | 1955 | ''The Barefoot Contessa'' | Drama americanu meyor escritu | Candidatu |- |1956 | ''[[Guys and Dolls]]'' | Musical americanu meyor escritu | Candidatu |- | 1963 | | Premiu Lloréu al llogru como guionista | '''Ganador''' |} === Premios Óscar a interpretaciones empobinaes === {| {{tablaguapa}} style="font-size:95%" |- style="text-align:center;" ! style="background:#B0C4DE;" | Añu ! style="background:#B0C4DE;" | Intérprete ! style="background:#B0C4DE;" | Película ! style="background:#B0C4DE;" | Resultáu |- | colspan="8" style="text-align:center;"|'''[[Óscar al meyor actor|Meyor actor]]''' |- | [[Premios Óscar de 1953|1953]] | [[Marlon Brando]] | ''[[Julius Caesar (película de 1953)|Julius Caesar]]'' | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1963|1963]] | [[Rex Harrison]] | ''[[Cleopatra (película de 1963)|Cleopatra]]'' | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1972|1972]] | [[Michael Caine]] | ''[[Sleuth (película de 1972)|Sleuth]]'' | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1972|1972]] | [[Laurence Olivier]] | ''[[Sleuth (película de 1972)|Sleuth]]'' | Candidatu |- | colspan="8" style="text-align:center;"|'''[[Óscar a la meyor actriz |Meyor actriz]]''' |- | [[Premios Óscar de 1950|1950]] | [[Anne Baxter]] | ''[[All About Eve]]'' | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1950|1950]] | [[Bette Davis]] | ''[[All About Eve]]'' | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1959|1959]] | [[Katharine Hepburn]] | ''[[Suddenly, Last Summer]]'' | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1959|1959]] | [[Elizabeth Taylor]] | ''[[Suddenly, Last Summer]]'' | Candidatu |- | colspan="8" style="text-align:center;"|'''[[Óscar al meyor actor de repartu|Meyor actor de repartu]]''' |- | [[Premios Óscar de 1950|1950]] | [[George Sanders]] | ''[[All About Eve]]'' | '''Ganador''' |- | [[Premios Óscar de 1954|1954]] | [[Edmond O'Brien]] | ''[[The Barefoot Contessa]]'' | '''Ganador''' |- | colspan="8" style="text-align:center;"|'''[[Óscar a la meyor actriz de repartu|Meyor actriz de repartu]]''' |- | [[Premios Óscar de 1950|1950]] | [[Celeste Holm]] | ''[[All About Eve]]'' | Candidatu |- | [[Premios Óscar de 1950|1950]] | [[Thelma Ritter]] | ''[[All About Eve]]'' | Candidatu |}. == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * N. T. Binh, ''Joseph L. Mankiewicz'', Cátedra, 1994 * M. Clement, ''Billy & Joe. Conversaciones con B. Wilder y J. L. Mankiewicz'', Plot, 1988. == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1909|1993|Mankiewicz, Joseph L}} {{Tradubot|Joseph L. Mankiewicz}} [[Categoría:Direutores de cine d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ganadores del premiu Óscar a la meyor direición]] [[Categoría:Ganadores del premiu Óscar al meyor guión adautáu]] 77c9ktfv8qu037tikwt5x9b6zmeb18z 0 74448 4379358 4334324 2025-06-25T07:58:27Z XabatuBot 43102 iguo testu: República Democrática del Congu => República Democrática d'El Congu 4379358 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Mobutu Sese Seko Nkuku Ngbendu wa Za Banga''' {{nym}}, foi un [[militar]] y [[dictador]] de la [[República de Zaire]], conocíu popularmente como "''Mobutu''". Foi'l primer y únicu [[presidente]] de la [[República de Zaire]], anguaño denomada [[República Democrática d'El Congu]], ente [[payares]] de [[1965]] y [[marzu]] de [[1997]], y [[Comandante en Xefe]] del [[Exércitu]] congolés dende [[1965]] hasta [[1997]]. == Biografía == Nacíu como '''Joseph-Désiré Mobutu''' en [[Lisala]], [[Congu belga]], nel senu d'una familia d'etnia Ngbandi, una de les etnies menos numberoses del país y d'una zona remota considerada rústica por un congolés urbanu. La madre de Mobutu, [[Marie Madeleine Yemo]], foi criada nun hotel y fuxera a Lisala del harén d'un xefe llocal de l'aldega. Ellí ella atopara a [[Albéric Gbemani]], que trabayaba como cocineru pa un xuez belga. Yemo cásase con Gbemani dos meses enantes de la nacencia de Mobutu. El nome [[Mobutu]], con connotaciones de guerreru, foi escoyíu pol so tíu. [[Gbemani]] morrió cuando Mobutu tenía ocho años, y la falta d'información posterior sobre él sería utilizada polos sos críticos pa representar a Mobutu como la progenitura bastarda d'una muyer a namái un pasu de ser prostituta. La esposa del xuez belga namorar del mozu y enseñólu a falar, lleer y escribir en francés con soltura. Yemo dependió de l'ayuda de parientes pa sostener a los sos cuatro neños, y la familia movíase de cutiu. Los estudios más tempranos de Mobutu fueron en [[Léopoldville]]; la so madre finalmente mandar col so tíu a [[Coquilhatville]], onde asistió a la escuela, un internáu católicu d'una misión. Con una figura físicamente pimpana, apoderó los deportes na escuela, pero tamién sobresalió en nivel académicu, inclusive como atleta, yá que llegaba a clases corriendo a diariu p'asistir a les clases. Foi conocíu tamién poles sos chancies y sentíu del humor travieso; un compañeru de clase recordó que cuando los sacerdotes belgues, que la so llingua materna yera'l flamencu, cometíen un error al falar, Mobutu aína intervenía pa señalar l'error. En [[1949]], Mobutu partió a bordu d'un barcu a [[Léopoldville]], una ciudá considerada como un taburdiu de viciu polos sacerdotes, y conoció a una moza. Los sacerdotes atopar delles selmanes más tarde, y al rematar l'añu escolar foi mandáu a la [[Force Publique]] (FP), l'exércitu congolesobelga, un castigu pa estudiantes desaxeradamente rebalbos y onde tuvo siete años. Mobutu recordaría'l tiempu pasáu nel exércitu, nel que xubió al rangu de [[sarxentu]], como'l más feliz na so vida. Atopó la disciplina na vida militar y un padre adoptivu na figura del [[Sarxentu]] [[Joseph Bobozo]]. Mobutu caltuvo'l ritmu de los sos estudios pidiendo emprestaos periódicos europeos a los oficiales belgues, y lleendo cualquier llibru que pudiera atopar, lleéndolos nes sos veces como centinela o nos sos ratos llibres. Los sos llibros favoritos éran los escritos pol presidente francés [[Charles de Gaulle]], el primer Ministru británicu [[Winston Churchill]] y el filósofu italianu [[Nicolás Maquiavelo]]. Dempués de realizar un cursu de contabilidá, empezó a exercer profesionalmente el periodismu. Casóse con Marie Antoinette a la edá de 14 años, una edá normal pal casoriu na sociedá congolesa tradicional. Inda enoxáu dempués de los sos choques colos sacerdotes de la escuela, nun se casó pola ilesia. La so contribución a les festividaes de la boda foi un caxón de cerveza, lo único que foi capaz d'apurrir col so salariu del exércitu. Cuando yera un soldáu, [[Mobutu]] escribió, baxu [[seudónimu]], sobre política contemporánea pa una revista fundada por colonos belgues, "Actunigalités Africaines". En [[1956]], dexó l'exércitu y convirtióse en periodista a tiempu completu, escribiendo diariamente pal periódicu L'Avenir, na ciudá de [[Léopoldville]]. Dos años dempués, foi a [[Bélxica]] pa cubrir la [[Esposición Universal]] de [[1958]] onde se quedó pa recibir formación en periodismu. Nesta ocasión, Mobutu conoció a munchos mozos intelectuales congoleses que desafiaben les lleis del país colonial. Llegó a establecer amistá colos destacaos, el más importante d'estos sería'l posterior primer presidente [[Patrice Lumumba]], y xunióse al [[Movimientu Nacional Congolés]]. Mobutu convirtióse finalmente nel ayudante personal de Lumumba, anque dellos contemporáneos indiquen que los servicios d'intelixencia belga habíen reclutado a Mobutu como informador. Mientres los discursos en [[Bruxeles]] sobre la independencia congolesa en [[1960]], la embaxada d'[[Estaos Xuníos]] entamó una receición pa consiguir un meyor puntu de vista de la delegación congolesa. A cada miembru de la embaxada americana asignáronse-y unes llistes colos nomes de los delegaos congoleses colos que tendríen d'entrevistase y compartir impresiones. L'embaxador reparó: "Un nome desconocíu remanez. Pero nun taba en nenguna llista, yá que nun yera un miembru oficial de la delegación, sinón el secretariu de Lumumba". Pero toos tuvieron d'alcuerdu en que yera un home "bien intelixente, bien nuevu, daqué inmaduru, pero un home con gran potencial". Nos años posteriores a la independencia d'El Congu, el [[30 de xunu]] de [[1960]], formóse un gobiernu de coalición, dirixíu pol [[primer Ministru]] [[Patrice Lumumba]] sol [[presidente]] [[Joseph Kasavubu]]. La nueva nación viose envolubrada rápido na Crisis d'El Congu. Mientres l'exércitu remontar en contra de los oficiales belgues que permanecieren, [[Lumumba]] designó a Mobutu como [[Comandante en Xefe]] del exércitu; una vegada designáu, viaxó per tol país convenciendo a los soldaos de tornar a los sos cuarteles. Afalaos por iniciativa del gobiernu belga pa siguir l'accesu a les riques mines del Congu, xestáronse violentos movimientos secesionistes nel sur. Cafiante de que les fuercies de les [[Naciones Xuníes]] unviaes a restaurar l'orde, nun taben ayudando a ganar a los secesionistes, Lumumba solicitó ayuda a la Xunión Soviética, recibiendo nel ralu de 6 selmanes una cuantiosa ayuda militar y alredor d'un millar de conseyeros téunicos. El gobiernu de los [[Estaos Xuníos]], vio esto como una maniobra patente de [[Guerra Fría]] pa tremar el comunismu nel [[África]] central. [[Joseph Kasavubu|Kasavuru]], agafáu pola llegada soviética, despide a Lumumba. De la mesma [[Lumumba]], indignáu, declara depuestu a [[Joseph Kasavubu|Kasavuru]]. Tanto Lumumba como Kasavubu ordenen a Mobutu detener al otru. Nel so papel de xefe del exércitu, Mobutu foi sometíu a grandes presiones dende distintes fontes. Les embaxaes de les naciones occidentales (qu'ayudaben a pagar los salarios de los soldaos), según los subordinaos de Kasavubu y Mobutu, viéronse favorecíos al sumir la presencia soviética. El [[14 de setiembre]] de [[1960]], Mobutu tomó'l control por aciu un golpe d'estáu orquestado pola CIA, poniendo a [[Lumumba]] baxu arrestu domiciliariu per segunda vegada y calteniendo a [[Joseph Kasavubu|Kasavuru]] como Presidente. == Golpe d'Estáu == En [[1965]], l'entós Teniente Xeneral Mobutu arrampuñó-y el poder al presidente Kasavubu tres otra disputa ente ésti y el primer ministru [[Moise Tshombe]], nomándose presidente por cinco años. Rápido centralizó'l poder y encaloró un intentu de golpe d'estáu en [[1967]]. En [[1970]] foi oficialmente escoyíu presidente y empezó la so campaña pro-africana y anti-europea. En 1971, el país pasó a llamase Zaire. En [[1972]], camudóse'l nome a Mobutu Sese Seko Nkuku Wa Za Banga ("El guerreru toupoderosu que, por cuenta de la so resistencia y voluntá inflexible, va dir de conquista en conquista, dexando'l fueu al so pasu"), y Mobutu Sese Seko como versión curtia. El so nome foi traducíu ya interpretáu de diverses maneres, y nun hai un consensu sobre cual forma ye la más apropiada. == Cleptocracia == [[Ficheru:Mobutu Nixon.jpg|thumb|right|250px|Mobutu con [[Richard Nixon]], en 1973.]] Lleva a cabu en 1974, la "Zairenización", unu de los eventos más importantes pol réxime de Mobutu, la nacionalización gradual de propiedaes comerciales y esquiñones propiedá de ciudadanos o grupos financieros estranxeros. En realidá, esta midida oficialmente yera parte d'un esfuerciu pa la reapropiación de la economía nacional, según redistribución de la riqueza adquirida mientres el periodu colonial, pero foi sobremanera un fracasu.<ref>{{Cita web |url=http://www.dokolo.com/La%20banque%20de%20Kinshasa.html |títulu=Un exemple de la zaïrianisation de l'économie: le cas de Banque de Kinshasa |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150923215725/http://www.dokolo.com/La%20banque%20de%20Kinshasa.html |fechaarchivu=2015-09-23 }}</ref> Nes primeres dómines, nacionalizó les firmes estranxeres y espulsó a los inversionistas europeos del país. Esto llevó a una crisis económica de tal magnitú qu'en 1977 trató d'atraer de vuelta a los inversores estranxeros. Nesi mesmu añu, precisó l'ayuda de [[Bélxica]] pa vencer a los rebeldes de [[Katanga]] qu'atacaben dende [[Angola]]. Sostener nel poder por aciu el sofitu de les potencies occidentales, principalmente [[Estaos Xuníos]] y [[Francia]]. Polo xeneral, esmolecióse pocu polos deberes de la so posición, anque sí se tomó'l trabayu d'aumentar la so fortuna personal, qu'en 1984 xubía a 4.000 millones de dólares americanos, la mayor parte de los que taba en bancos suizos. Esta suma yera casi igual a la delda esterna del país nesi momentu. Nel añu 1989 el gobiernu viose forzáu a declarar la suspensión de pagos por intereses y vencimientos de los préstamos internacionales. Tou esto valió-y a Mobutu la reputación de ser el líder d'un gobiernu, exemplu perfectu de [[cleptocracia]]. Según l'axencia de vixilancia de la corrupción Tresparencia Internacional, Mobutu Sese Seko, el presidente de Zaire ente 1965 y 1997, robaría siquier US$5.000 millones al país.<ref>{{cita web |url = http://online.wsj.com/article/SB123835814995466969.html?mod=2_1362_middlebox |títulu = Por qué l'ayuda internacional fai más dañu que bien a África |fechaaccesu = 13 d'abril de 2 009 |autor = Dambisa Moyo |fecha = 29 de marzu de 2 009 |editorial = The Wall Street Journal }}</ref> == Gobiernu de coalición == En mayu de [[1990]], por cuenta de los problemes económicu y social, Mobutu aportó a llevantar la prohibición d'esistencia de [[Partíu políticu|partíos políticos]], y formó un gobiernu de transición hasta la llegada d'[[eleiciones]], a pesar de lo cual caltuvo importantes poderes. Sicasí, los llevantamientos de soldaos a quien se-yos debía'l salariu, forzar a incluyir [[Oposición política|opositores]] nel so gobiernu. En [[1993]], el gobiernu estremar en dos facciones, una a favor y otra en contra de Mobutu. El gobiernu anti-Mobutu taba lideráu por [[Laurent Monsengwo]] y [[Étienne Tshisekedi]]. La situación económica siguía siendo caótica, y en [[1994]] los gobiernos xuniéronse. Mobutu nomó a [[Kengo Wa Dongo]], partidariu de l'austeridá y un [[Lliberalismu|mercáu lliberal]], como primer ministru. Mobutu taba cada vegada peor de salú y n'unu de los sos viaxes pa recibir tratamientu médicu n'Europa, los [[tutsi]]s, unu de los principales pueblos nativos, prindaron gran parte del este de [[Zaire]]. == Cayida == Los tutsis opunxérense a Mobutu pol so sofitu abiertu a los hutus nel [[xenocidiu de Rwanda]] de 1994. Cuando en [[1996]] decretóse que los tutsis teníen de retirase del país so l'amenaza de pena de muerte, la rebelión españó. Dende l'este de Zaire, y col sofitu del presidente [[Paul Kagame]] de Rwanda, empecipióse una importante ofensiva pa deponer a Mobutu, xuniéndose a ellos tamién munchos residentes locales que nun taben acordies col gobiernu. El [[16 de mayu]] de 1997, depués d'infructuosos intentos d'alcordar la paz, los rebeldes tutsis y otros grupos contrarios a Mobutu arrexuntaos na ''[[Alianza de les fuercies democrátiques pa la lliberación del Congu-Zaire|Alliance des Forces Démocratiques pour la Libération du Congo-Zaïre]]'' (Alianza de les fuercies democrátiques pa la lliberación del Congo-Zaire) prindaron [[Kinxasa]]. Zaire pasó a denominase República Democrática d'El Congu, Mobutu escapó y [[Laurent-Désiré Kabila]] convertir nel nuevu presidente. == Intereses == * La so piel de lleopardu ye una especie de corona [[bantú]], l'atributu de los Reis, emperadores y otros aristócrates. Na tradición bantú, el lleopardu ye consideráu como animal astutu. * Mobutu foi unu de los organizadores de la engarradiella de boxéu '' [[Rumble in the jungle]]'' ente [[Muhammad Alí]] y [[George Foreman]] en Zaire el 30 d'ochobre de 1974. Según el documental '' [[When We Were Kings]]'', foi xunto con [[Don King]] quien prometió a cada lluchador 5 millones de dólares pa la llucha. * La so fortuna personal calcular na so muerte ente 5000 y 6000 millones de dólares. Dexando al Estáu una delda pública de 13,000 millones de dólares.<ref>[http://www.ccfd.asso.fr/ewb_pages/i/info_999.php informe "ganancies mal habíes... demasiao de cutiu ardíciense!" CCFD marzu de 2007]</ref> == Muerte == Mobutu morrió'l [[7 de setiembre]] de [[1997]], mientres taba exiliáu en [[Rabat]] ([[Marruecos]]) d'un [[cáncer de próstata]] que se-y desenvolviera dende [[1962]]. Ta soterráu nel campusantu católicu d'esa ciudá. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Mobutu Sese Seko}} * {{Enllaz rotu|1={title}|2={url}|date={timestamp:%B %Y}|bot=InternetArchiveBot|1=Llega al so fin el réxime de Mobutu. Diariu La Nación, Buenos Aires, 17 de mayu de 1997 |2=http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=69062%7C |date=February 2025 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=76441&high=mobutu| Muerre de cáncer l'ex dictador Mobutu. Diariu La Nación, Buenos Aires, 8 de setiembre de 1997] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090425190309/http://www.lanacion.com.ar/nota.asp?nota_id=76441&high=mobutu%7C |date=2009-04-25 }} ==== Inglés ==== * De Witte, Ludo. ''The Assassination of Lumumba''. Versu. ISBN 1-85984-410-3 * Edgerton, Robert. ''The Troubled Heart of Africa: A History of the Congo.'' [[St. Martin's Press]]. ISBN 0-312-30486-2 * Elliot, Jeffrey M., and Mervyn M. Dymally (eds.). ''Voices of Zaire: Rhetoric or Reality.'' Washington Institute Press. ISBN 0-88702-045-3 * Kelly, Sean. ''America's Tyrant: The CIA and Mobutu of Zaire''. [[American University Press]]. ISBN 1-879383-17-9 * Schatzberg, Michael G. ''Mobutu or Chaos?'' University Press of America. ISBN 0-8191-8130-7 * Wrong, Michela. ''In The Footsteps of Mr. Kurtz: Living on the Brink of Disaster in Mobutu's Congo''. Perennial. ISBN 0-06-093443-3 ==== Francés ==== * Braeckman, Colette. ''-y Dinosaure, Le Zaïre de Mobutu''. Fayard. ISBN 2-213-02863-X * [[Emmanuel Dungia|Dungia, Emmanuel]], ''Mobutu et l'Argent du Zaïre, Les révélations d'un diplomate, ex-agent des Services secrets''. L'Harmattan. ISBN 2-7384-1133-9, ISBN 978-2-7384-1133-4. * Chomé, Jules. ''L'ascension de Mobutu: Du sergent Désiré Joseph au général Sese Seko''. F. Maspero. ISBN 2-7071-1075-2 * Janssen, Pierre. ''À la cour de Mobutu''. Michel Lafon. ISBN 2-84098-332-X * Mobutu Sese Seko. ''Discours, allocutions et messages, 1965–1975''. Éditions J.A. ISBN 2-85258-022-5 * Monheim, Francis. ''Mobutu, l'homme seul''. Editions Actuelles. (Unknown ISBN) * Ngbanda Nzambo-ku-Atumba, Honoré. ''Ainsi sonne -y glas! les Derniers Jours du Maréchal Mobutu''. Gideppe. ISBN 2-9512000-2-1 {{socesión| títulu=[[Presidente de la República Democrática d'El Congu|Presidente de Zaire]] | periodu=[[1965]] - [[1997]] | predecesor=[[Joseph Kasa-Vubu]]| socesor= [[Laurent-Désiré Kabila]]}} {{Tradubot|Mobutu Sese Seko}} {{NF|1930|1997|Sese Seko, Mobutu}} [[Categoría:Persones de República Democrática d'El Congu]] [[Categoría:Dictadores]] cwe0gctogw74zjvdngukskpllbrw8pu 0 74760 4379209 4339435 2025-06-24T16:48:03Z XabatuBot 43102 iguo testu: a b c d y => a b c d e 4379209 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Robert James Fischer''' {{nym}}, más conocíu como '''Bobby Fischer''',<ref>{{cita web | url = https://afp.google.com/article/ALeqM5iSxOh9bvXPAAjpTSuAbaKNO2rhBA | títulu = El llexendariu axedrecista Bobby Fischer muerre a los 64 años, AFP|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080121085052/https://afp.google.com/article/ALeqM5iSxOh9bvXPAAjpTSuAbaKNO2rhBA|fechaarchivu=21 de xineru de 2008}}</ref> foi un [[gran maestru internacional|gran maestru]] d'[[axedrez]], [[campeonatu del mundu d'axedrez|campeón mundial]] ente [[1972]] y [[1975]]. Llogró'l títulu máximu del axedrez mundial al vencer al [[Xunión Soviética|soviéticu]] [[Borís Spaski|Borís Spassky]] nel denomináu [[Campeonatu Mundial d'Axedrez 1972|«Match del Sieglu».]] Sicasí, dempués de llograr el títulu nun volvió xugar nunca más. Americanu de nacencia, el so país dictó orde de busca y captura contra él en 1992 y más tarde revocó'l so pasaporte. En xunetu de 2004 Fischer foi deteníu nel aeropuertu [[Narita]], de [[Tokiu]] (Xapón), por intentar salir del país utilizando un pasaporte non válidu; foi lliberáu ocho meses dempués y autorizáu a viaxar a Islandia, país qu'acababa de concede-y la nacionalidá islandesa a pesar del malestar qu'ello xeneró nes autoridaes d'EEXX. Finó n'Islandia tres años dempués. == Primeros años == Puramente falando, Bobby Fischer nun foi un neñu maravía como lo fueron [[José Raúl Capablanca]], [[Samuel Reshevsky]] o [[Arturo Pomar]]. El so desarrollu de primeres foi más bien lentu. Hasta los trelce años nun empezó a espuntar como un xugador de capacidá cimera; enantes d'esa edá nun s'apreciaben nes sos resultaos y la so calidá de xuegu signu d'estraordinariu talentu axedrecísticu. Ye exacta l'aseveración del árbitru internacional español [[Pablo Morán]] nel sentíu de que "''Como ''neñu maravía'' nun foi bien brillosu; sicasí, como ''adolescente maravía'' nun tuvo comparanza na hestoria del axedrez''".<ref> {{Cita llibru|apellíos=Morán|nome=Pablo|títulu=Los neños maravía del axedrez|añu=1978|editorial=Madrid: Mr Ediciones|id=ISBN 84-270-0229-7|otros=(páx. 94)}}</ref> Foi fíu de la enfermera suiza Regina Wender, intelixente y políglota, y del físicu d'orixe alemán Hans-Gerhardt Fischer, anque esiste discutiniu respeuto de si esti postreru foi'l padre biolóxicu de Bobby, pos Regina y Hans-Gerhardt nun vivíen xuntos dende 1939.<ref> {{Cita llibru|apellíos=Edmons|nome=David y John Eidinow|títulu=Bobby Fischer dir a la guerra|añu=2006|editorial=Debate|otros=(páxs. 359-361)}}</ref> Considérase cuasi seguro que so padre biolóxicu foi'l físicu húngaru Paul Nemenyi, dotáu d'estelante intelixencia de tipu matemáticu. Sía que non, Regina y Hans-Gerhardt nun llograron el divorciu hasta 1945; Bobby, qu'entós tenía dos años, quedó, xunto cola so hermana mayor Joan, al cuidu de so madre. En 1949 Regina treslladóse colos sos dos fíos a [[New York]], a un pequeñu apartamentu en [[Brooklyn]]. Fischer aprendió a xugar axedrez por sigo mesmu, a partir de les instrucciones que veníen nun estoxu con diversos xuegos que-y regaló la so hermana. La so afición pol axedrez foi aumentando hasta llegar a la obsesión; so madre, esmolecida, llevólu a la consulta d'un psiquiatra pero l'actitú del mozu nun varió. En xineru de 1951, gracies a un anunciu nel periódicu, Bobby participó nuna sesión de simultánees contra'l maestru Max Pavey; esa foi la so primer apaición pública como axedrecista, y anque perdió sirvió-y, según confesión propia, pa siguir esmerándose n'axedrez. El presidente del Brooklyn Chess Club, Carmine Nigro, foi'l so mentor d'axedrez, enseñó-y los fundamentos de la estratexa ya introduciólu nel mundu del axedrez de competición. En 1955 ingresó nel Manhattan Chess Club y participó per primer vegada nel Campeonatu Junior d'Estaos Xuníos, rematando en décimu llugar. Un añu dempués, en Filadelfia, conquistaría'l títulu xuvenil, ganando ocho partíes, faciendo tables nuna y perdiendo otra. Poco dempués d'esta victoria, Fischer abandonó la Erasmus Hall High School a los 16 años pa dedicase por completu al axedrez; aducía qu'estudiar yera una perda de tiempu. Los sos profesores recordábenlu como un rapazu difícil. Tenía un coeficiente intelectual peraltu, anque yera antisocial. En [[1956]], [[John Collins]], que fuera tutor d'otros xugadores sobresalientes como Robert Byrne y [[William Lombardy]], aceptólu como alumnu. En delles ocasiones describióse a Collins como una figura paterna pa Fischer. Sobre la so partida con Donald Byrne, conocida por dalgunos como la "partida del sieglu", el doctor [[Max Euwe]], campeón del mundu ente 1935 y 1937, comentó: "''Qu'un renombráu Maestru confíese demasiáu ante un xugador nuevu en plenu progresu, y sufra por ello una seria derrota, nun tien en sí nada de particular, y na hestoria del axedrez rexístrense bastantes exemplos. Mas lo que nun asocede tolos díes ye qu'un escolar de trece años supere francamente na combinación a unu de los meyores xugadores d'América. Les combinaciones de Fischer nun son particularmente fondes, anque tampoco evidentes''".<ref> {{Cita llibru|apellíos=Morán|nome=Pablo|títulu=Bobby Fischer la so vida y partíes|añu=1988|editorial=Ediciones Martínez Roca|otros=(páxs. 88-89)}}</ref> Cuando Bobby tenía 17 años so madre decidió que nun podía siguir conviviendo con él y camudóse al Bronx, dexando solu al so fíu nel apartamentu de Brooklyn, apurríu totalmente al axedrez. == Axedrez profesional == La so carrera coincide col encumbramiento de la escuela soviética d'axedrez que, subvencionada pol Estáu, apoderó la disciplina dende [[1948]] hasta la desintegración de la [[XRSS]] en [[1991]], col paréntesis de Fischer; y entá dempués de dicha desintegración, los xugadores formaos en dicha escuela soviética tuvieron nel visu mientres años. El campeonatu d'Estaos Xuníos de [[1957]] tuvo pa la Federación Internacional d'Axedrez ([[FIDE]]), nel sistema de Candidatos al títulu mundial, categoría Zonal. Bobby, yá campeón xuvenil d'Estaos Xuníos y que terminara novenu na edición anterior del campeonatu absolutu, alzar col primer llugar, y clasificóse pal Tornéu Interzonal de Portoroz (güei Eslovenia) del añu siguiente, nel que llogró'l sestu puestu. Una resultancia magnífica que-y dexó aportar al tornéu de Candidatos y llograr de forma automática'l títulu de Gran Maestru. Munchos xugadores superaron dende entós el récor de precocidá de Fischer en llograr el títulu de Gran Maestru (facer con quince años y mediu); cabo señalar, sicasí, que l'americanu algamar con recursos bien llindaos, nuna dómina na que la información ajedrecística, particularmente la que llegaba a Estaos Xuníos, yera mínima; en solitariu y ensin entrenadores ( ente que los xugadores soviéticos recibíen sofitu oficial), y ensin l'auxiliu de potentes programes de xuegu y bases de datos disponibles pa los xugadores actuales. Tuvieron De pasar trenta y tres años por que la húngara [[Judit Polgár]] estableciera una nueva marca. {| border="0" |- valign="top" |{{Chess diagram|= | tright | |= 8 |rd| | | |rd| |kd| |= 7 |pd|pd| | | |pd|bd|pd|= 6 | |qd|pd| |bd| |pd| |= 5 | | |bl| | | | | |= 4 | | |bl|pl| | | | |= 3 |ql| |nd| | |nl| | |= 2 |pl| | | | |pl|pl|pl|= 1 | | | |rl| |kl| |rl|= a b c d e f g h | Donald Byrne vs Bobby Fischer, New York, 1956. Posición dempués de 16 - Ae6. }} Apostó nueve veces el Tornéu Rosenwald de [[New York]], nel que se dirimía el campeonatu d'Estaos Xuníos. Na so primer participación namái pudo ganar un par de partíes, anque una d'elles, la so victoria ante Donald Byrne de la que yá falemos, proyeutar a la fama internacional pos se publicar en revistes especializaes práuticamente de tol mundu. En dichu xuegu Fischer venció por aciu un perbrillante xuegu combinativo, entá más sorprendente si tomar en cuenta qu'apenes cuntaba con trece años d'edá. Nos sos restantes ocho apaiciones llogró en toes el títulu nacional con siquier un puntu de ventaya sobre'l segundu clasificáu. Na edición de 1963 llogró amás la proeza de coronase campeón venciendo en toles partíes; una fazaña ensin precedentes pos participaben nel certame figures de la talla de [[Samuel Reshevsky|Reshevsky]], [[Larry Evans]], [[Pal Benko]] y Robert Byrne. === Olimpiaes d'Axedrez === Robert Fischer allegó a cuatro [[Olimpiaes d'axedrez]] col equipu d'Estaos Xuníos. En toes elles consiguió resultaos sobresalientes, incluyendo dos medayes de plata y una de bronce defendiendo'l primer tableru del so país. Los sos enfrentamientos contra l'equipu de la XRSS, que'l so primer tableru xeneralmente ocupaba'l campeón del mundu, producieron partíes estraordinaries que recueyen les antoloxíes. En [[Leipzig]] (Alemaña), en 1960, empató espectacularmente col soviéticu entós campeón del mundu [[Mijaíl Tal]]; al términu del xuegu, Fischer díxo-y con sorna al campeón: "''Nun xuega usté mal''", a lo que Tal respondió: "''Ye la primer vegada qu'usté lo reconoz, y si ganárame afirmaría que xugué como un xeniu''".<ref name="Morán1988p.126">Morán (1988), p. 126.</ref> En [[Varna (Bulgaria)|Varna]] (Bulgaria), dos años dempués, atopar col llexendariu [[Mijaíl Botvinnik]], al qu'apoderó mientres tola partida anque ésti salvaría l'empate gracies a l'ayuda nel analís de la posición aplazada de los sos compañeros d'equipu, especialmente d'[[Efim Geller]], algamando un final de tables teóriques en desventaxa material. Na Olimpiada de [[L'Habana]] (Cuba), l'equipu de la Xunión Soviética acutó al campéon mundial Petrosián, polo que Fischer enfrentar al entós subcampeón [[Borís Spassky]] con quien roblaría les tables dempués de cincuenta y siete movimientos nuna partida qu'empezó cola [[Apertura española|Apertura Española o Ruy López]]. Na so última presentación "olímpica", en [[Siegen]] ( Alemaña), Spassky, yá como campeón mundial, ganaría brillantemente al gran maestru de Brooklyn. Fischer en total ganó cuarenta partíes, empató dieciocho y perdió siete nes máxima competición por equipos del axedrez, con un porcentaxe d'efectividá de 75,4 per cientu. === Torneos internacionales === Entá col so enorme talentu y dedicación al xuegu, el campeonatu del mundu habría d'esperar dellos años. Nel maratoniano tornéu de Candidatos 1959, en Yugoslavia (xugar en tres ciudaes: [[Bled]], [[Zagreb]] y [[Belgráu]]), terminó en quintu llugar, empatáu a puntos con [[Svetozar Gligorić]], gran figura del axedrez internacional; nesta ocasión Fisher perdió los sos cuatro partíes con Tal. En 1962, trunfó nel Interzonal d'[[Estocolmu]] (Suecia), con dos puntos de ventaya sobre [[Tigran Petrosian|Tigran Petrosián]], quien se coronaría campéon del mundu un añu dempués, y Geller. Nel tornéu de Candidatos de [[Curaçao]] (Antilles Holandeses), sicasí, Fischer terminaría sorprendentemente nun llonxanu cuartu llugar, detrás de Petrosián, [[Paul Keres]] y Geller, y denunciaría nun artículu de revista que los soviéticos xugaben n'equipu, asistiéndose, y faciendo tables fáciles ente ellos pa partise los puntos y acutar, con oxetu d'alloñar de los puestos preferentes a otros xugadores. En concencia, les acusaciones de Fischer nun pudieron probase, pero pocu dempués la FIDE camudaría les regles del campeonatu del mundu, sustituyendo'l sistema del tornéu de Candidatos pol de los enfrentamientos individuales. Fischer estremóse temporalmente del axedrez profesional mientres dellos meses ente 1964 y 1965, dedicar a dar exhibiciones y nun participó nel ciclu de candidatos que remató col match pol títulu mundial ente Petrosián y [[Borís Spaski|Boris Spassky]] en 1966, nin allegó a la Olimpiada de [[Tel Aviv]] (Israel). En 1967, sicasí, presentaríase al Interzonal de [[Sousse]] (Túnez) nuna nueva acometida pol títulu mundial. Dempués de diez rondes, Fischer encabezaba la clasificación con un récor impresionante de siete victories y trés empates, cuando decidió intempestivamente abandonar el tornéu, alegando un calendariu cargáu. La crítica de Fischer paecía inxusta pos el tornéu habíase estructurado, ente otres coses, pa respetar los díes de descansu que los sos creencías relixoses imponíen-y. D'esi certame ye memorable la so partida frente a Reshevsky, pos Fischer apaeció na sala de xuegu pocos minutos enantes de perder por incomparecencia, y cola metá del tiempu asignáu nel so reló ganó con relativa facilidá al so pernomáu contrincante. [[Ficheru:Fischer Score Card.jpg|200px|thumb|Planilla d'anotación de Fischer correspondiente a la tercer ronda de les [[Olimpiaes d'Axedrez]] de 1970, frente a [[Miguel Najdorf]].]] Bobby Fischer ganó tolos torneos nos que participó dende'l mes d'avientu de 1962 hasta'l Campeonatu del Mundu de 1972, con namái dos esceiciones: el Tornéu Memorial Capablanca de 1965 (que se celebró en L'Habana y Bobby xugó por teletipu dende Nueva York), nel que quedó empatáu en segundu llugar con [[Borislav Ivkov]] y Geller, mediu puntu por detrás del ganador [[Vasili Smyslov|Smyslov]]; y la Copa Piatigorsky de 1966, na qu'ocupó'l segundu llugar, un puntu y mediu detrás de Spassky. En tola so carrera enxamás perdió un enfrentamientu individual o match, como se-y conoz na xíriga ajedrecística. Ganó al filipín Cardoso en 1957, y en 1961 dexó inconcluso un duelu con Reshevsky, que quedó n'empate dempués d'once partíes, por causa de desalcuerdos colos organizadores; nel so camín al campeonatu del mundu axudicóse trés victories inapellables (ante'l danés [[Bent Larsen]] y los soviéticos [[Mark Taimanov]] y Petrosián), y finalmente ganó a Spassky nel yá mentáu y famosu Match del Sieglu. Venti años dempués, en 1992, apostó frente al so vieyu rival Spassky un alcuentru d'exhibición, del que vamos falar. Una de les carauterístiques qu'estremaben a Fischer yera la rapidez del so xuegu. En bien contaes ocasiones víase n'apuros de tiempu, pos cuasi siempres xugaba de manera axilosa y bien correuta. Nun ye d'estrañar que col so escepcional talentu convertir n'unu de los meyores xugadores de partíes rápides (llamaes "blitz", onde cada xugador dispón de cinco minutos pa tola partida). En 1970 apostar en [[Herceg Novi]] (Montenegro, antigua Yugoslavia), el tornéu de partíes rápides más importante celebráu hasta entós. Fischer trunfó al llograr diecinueve de los ventidós puntos posibles contra rivales de primerísima fila, como los ex campeones mundiales Tal, Petrosián y Smyslov y los ex aspirantes [[David Bronstein]] y Reshevsky. Namái Fischer y Tal fueron capaces de reproducir de memoria, una vegada terminada la competencia, les partíes que xugaren. Esi mesmu añu llevar a cabu en [[Belgráu]] (Serbia, antigua Yugoslavia) l'entós añal alcuentru ente la [[XRSS]] y el restu del mundu. Bobby Fischer aportó a xugar nel segundu tableru, dexando'l primeru a Larsen, que llograra meyores resultaos nos meses anteriores, pos l'americanu permaneciera inactivu. Fischer tuvo qu'enfrentase a Petrosián, entós subcampeón mundial, a quien venció convincentemente 3 a 1 (dos victories y dos tables), a pesar de permanecer alloñáu de los tableros. Na edición 1971, l'americanu ganaría per primer vegada'l [[Óscar del Axedrez]], distinción que repitiría los dos años siguientes. === Alcuentros de Candidatos === En 1972, finalmente, algamó'l derechu a apostar el Campeonatu del Mundu. Llogró'l primer llugar nel Tornéu Interzonal de [[Palma de Mallorca]] (islles Baleares, España), nel que ganó quince de los venticuatro partíes qu'apostó, daqué verdaderamente inusual tomando en considerancia'l nivel del tornéu. Darréu, nel apoxéu de la so fuercia, arolló nel ciclu de Candidatos a los grandes maestros Taimánov y Larsen, dexando a dambos en cero nos sos respeutivos enfrentamientos. Lo escepcional d'estos resultaos solamente puede esplicase diciendo que'l gran talentu de Fischer llegara a la so máxima rellumanza. Nel axedrez d'altu nivel l'empate ye un resultáu natural, pos lo normal ye qu'a los contendentes cuéstelos trabayu romper l'equilibriu. Hai que remontase a 1876, una dómina d'axedrez entá rudimentariu, concretamente l'enfrentamientu ente [[Wilhelm Steinitz]] y [[Joseph Henry Blackburne]], pa topar un resultáu similar. Na final de Candidatos, Fischer ganó en [[Buenos Aires]] (Arxentina) al ex campeón mundial Petrosián por 6,5 a 2,5, ganando con ello'l derechu a enfrentase a Spassky col títulu mundial en xuegu. La so cadena de 19 victories consecutives (los seis últimes del [[Interzonal]], les de los sos enfrentamientos con Taimánov y Larsen y la primera del so alcuentru con Petrosián) constitúi un auténticu finxu na hestoria del axedrez d'élite. == Fuercia de xuegu == A partir de 1970, la Federación Internacional d'Axedrez adoptó la fórmula del científicu húngaru [[Árpád Élő]] pa envalorar la fuercia de xuegu nel axedrez. Robert Fischer, a la lluz d'esti sistema, vixente nos nuesos díes, algamó la marca de 2785 puntos, rexistru que mientres enforma tiempu consideróse'l meyor rendimientu consiguíu por un axedrecista. Col tiempu, dellos xugadores notables fueron superando la barrera de los 2800 puntos, ente ellos, cinco campeones del mundu, [[Gari Kaspárov]], [[Veselin Topálov]], [[Vladímir Krámnik]], [[Viswanathan Anand]] y [[Magnus Carlsen]], según los grandes maestros [[Levon Aronian]], [[Alexander Grischuk]] y [[Fabiano Caruana]]. Esti fechu por sigo solo, sicasí, nun significa que'l so desempeñu fuera cimeru al llográu por Fischer años tras, siquier dende'l puntu de vista estadísticu. Esto debe al fenómenu conocíu como "inflación del Elo".<ref>{{cita web | autor = Jeff Sonas | añu = 2009 | url = http://www.chessbase.com/newsdetail.asp?newsid=5608 | títulu = Rating inflation – its causes and possible cures}}</ref> Los ratings de los xugadores fueron aumentando de manera imperceptible pero sostenida al traviés de los años, y anque entepasa'l propósitu d'esti artículu referir les causes del fenómenu en cita, al que constantemente se-y busca solución,<ref>{{cita web | año = 2009 | url = http://www.chessbase.com/espanola/newsdetail2.asp?id=7065 | títulu = FIDE: Sofitamos l'aumentu del factor K}}</ref> ye cosa establecida que la evaluación [[Elo]] nun resulta un criteriu fiable pa comparar el nivel d'axedrecistes pertenecientes a distintes dómines. Sicasí hai que reconocer, siendo xustos, que'l nivel xeneral de los maestros d'axedrez nos tiempos modernos aumentó considerablemente, lo que fai más difícil xubir nel "escalafón". Con independencia de cómo pueda midise la potencia d'un axedrecista, Fischer foi, ensin dulda, un xugador escepcional. El so estilu nun ye bono de definir, pero, según los sos propios rivales, basar nuna combinación d'enerxía y ambición de victoria, precisión táctica, preparación teórica, firmeza estratéxica y enfotu en sí mesmu. == El llamáu «Match del Sieglu» == L'alcuentru pol [[Campeonatu Mundial d'Axedrez 1972|campeonatu del mundu de 1972]] foi singular por diverses razones, anque dalgunes d'elles nada teníen que ver col axedrez. [[Reikiavik]], capital d'Islandia, representó l'enfrentamientu de dos mitos del tableru. El primeru yera'l mesmu Fischer, que nunca despintara'l so fobia deportiva escontra los grandes maestros soviéticos. Les sos escentricidaes, esixencies y reacciones eventualmente infantiles, para bien o pa mal llograron interesar al gran públicu, d'ordinariu ayenu a les incidencies del axedrez profesional. Lo escepcional del norteamericanu, sicasí, yeren les sos resultaos. La so puntuación Elo yera 125 puntos cimeru a la de Spassky. Si nun se tratara del númberu unu y dos del escalafón mundial, la estadística indicaría solamente l'enfrentamientu de dos axedrecistes de distinta categoría. Tal yera la distancia que Fischer llegó a tener con rellación a los sos contemporáneos. El retador, n'efeutu, paecía invencible. Sicasí, enfrentaba a un rival tarrecible, otru auténticu mitu de invulnerabilidad. Esi rival nun yera solamente Spassky, un xugador de talentu escepcional al que Fischer nun pudiera vencer enantes d'esti alcuentru, sinón la poderosa estructura d'axedrez de la [[Xunión Soviética]], dirixida pol Comité d'Educación Física y Deportes, que produxera a tolos campeones y subcampeones mundiales dende 1948, y ganara toes y caúna les Olimpiaes que s'efectuaren dende entós. Nengún campeonatu del mundu dende 1951 apostárase fuera de Moscú. L'axedrez, a última hora, yera una cosa bien seria na [[Xunión Soviética]], con importantes implicaciones polítiques, pos los sos frecuentes trunfos yeren consideraos una prueba de la superioridá del réxime; nun podíen dexase, arriendes d'ello, perder el títulu a manes d'un aspirante d'[[Estaos Xuníos]]. L'ex campeón mundial Mijaíl [[Botvinnik]] punxo a disposición del equipu de Spassky un analís refechu de les partíes de Fischer; [[Ígor Bondarevski|Igor Bondarevsky]] encetaría la parte téunica; [[Efim Geller]] el repertoriu d'[[Apertura (axedrez)|apertures]]; Nicolay Krogius, de l'asistencia psicolóxica; y Ivo Ney encargar de la puesta a puntu física del campeón.<ref name="Edmons, David y John Eidinow2006pp.131-133">Edmons, David y John Eidinow (2006), páxs.131-133.</ref> El sofitu de Fischer componer Lombardy, l'abogáu Paul Marshall (que tuvo un papel destacáu) y Fred Cramer, per parte de -y Federación d'Axedrez d'EEXX. El match nun podía ser, poles sos circunstancies particulares, un meru eventu deportivu. Enfrentábense dos maneres bien distintes d'entender al mundu qu'aspiraben a la supremacía. Per unos meses la [[Guerra Fría]] treslladóse a un tableru d'axedrez. Al cabu de llegar a la xugada númberu 30 los dos xugadores llegaron a una posición dafechu simétrica ( 2 alfiles de caxellu negru y 6 peones partíos d'igual manera por dambos lladrales ) .Fischer pierde al cometer un error amateur al comer un peón col so alfil ,que depués con un movimientu de peón de Spassky dexaría al alfil de Fischer ensin escapadera siendo una presa fácil pal rei que s'atopaba cerca . Nun se presentó a la segunda alegando disconformidá cola organización. Paecía que Spassky retendría'l títulu pal axedrez soviéticu; pero Bobby venció na tercera. La cuarta partida foi tables, y dende la quinta impúnxose rotundamente'l gran maestru d'Estaos Xuníos. Dempués d'un tirante desarrollu, Fischer venció al so rival tres 21 partíes (Spassky abandonó per teléfonu la última partida, qu'había quedáu aplazada) y coronóse [[campeones del mundu d'axedrez campeón mundial]] el 1 de setiembre de 1972 con un total de 7 partíes ganaes, 3 perdíes y 11 tables. Foi l'únicu americanu en conquistar el títulu. {| border="0" |- valign="top" |{{Diagrama d'axedrez|= | tright | |= | | | | | | | | |= | | | |bl| | | | |= | | | | | |pd| | |= | | | | | |pl| |pd|= |pl| | | | |kd| | |= | |pl| | | | | | |= |rd| | | | |pl|kl| |= | | | | | | | | |= | Nesta posición, tres la mala xugada 41. Ad7, quedó aplazada la partida. El blancu abandonó enantes de la continuación. }} | Trescripción (en [[notación alxebraica (axedrez)|notación alxebraica]]) de la partida 21 y postrera del match:<br /> '''Blanques:''' Spassky<br /> '''Negres:''' Fischer<br /> '''1.'''e4 c5 '''2.'''Cf3 e6 '''3.'''d4 cxd4 '''4.'''Cxd4 a6 '''5.'''Cc3 Cc6 '''6.'''Ae3 Cf6 '''7.'''Ad3 d5 '''8.'''exd5 exd5 '''9.'''O-O Ad6 '''10.'''Cxc6 bxc6 '''11.'''Ad4 O-O '''12.'''Df3 Ae6 '''13.'''Tfe1 c5 '''14.'''Axf6 Dxf6 '''15.'''Dxf6 gxf6 '''16.'''Tad1 Tfd8 '''17.'''Ae2 Tab8 '''18.'''b3 c4 '''19.'''Cxd5 Axd5 '''20.'''Txd5 Axh2+ '''21.'''Rxh2 Txd5 '''22.'''Axc4 Td2 '''23.'''Axa6 Txc2 '''24.'''Te2 Txe2 '''25.'''Axe2 Td8 '''26.'''a4 Td2 '''27.'''Ac4 Ta2 '''28.'''Rg3 Rf8 '''29.'''Rf3 Re7 '''30.'''g4 f5 '''31.'''gxf5 f6 '''32.'''Ag8 h6 '''33.'''Rg3 Rd6 '''34.'''Rf3 Ta1 '''35.'''Rg2 Re5 '''36.'''Ae6 Rf4 '''37.'''Ad7 Tb1 '''38.'''Ae6 Tb2 '''39.'''Ac4 Ta2 '''40.'''Ae6 h5 '''41.'''Ad7. Nesta posición la partida quedó aplazada, pero'l blancu abandonó enantes de la continuación porque'l rei negru puede agora sofitar la meyora del so peón de la columna h por aciu 41.- Rg4, ganando. Spassky tuvo de xugar 41.Rh3, con bones posibilidaes de tables. Claro que la xugada anterior de Fischer tamién foi fluexa, pos en llugar de 40.- h5 tuvo de xugar 40.- Rg4, cola mesma idea de sofitu al so peón llibre y torgando el pasu al rei contrariu. |} == L'eclís == Resultó incomprensible pa tol mundu que'l momentu culminante de la carrera de Bobby Fischer al conquistar el campeonatu mundial significara tamién el so abrupto y completu final, pos nunca más quixo volver xugar una sola partida de competición oficial a pesar de tener solamente 29 años. La única esplicación plausible pa esta actitú ye una medrana insuperable a ser derrotáu, lo cual sumir a los diversos nicios d'obsesión y desequilibriu mental qu'hasta entós diera. Amás de que al nun volver xugar atayó les mires de tolos aficionaos y organizadores del mundu, hai que reparar que la única fonte de futuros ingresos de Bobby sería l'axedrez o taría n'estrecha rellación con este. Cumplíu'l siguiente ciclu de clasificación tres años más tarde, en [[1975]], llegó una vegada más la ocasión de que'l campeón defendiera'l so títulu frente al nuevu aspirante, nesti casu'l mozu soviéticu [[Anatoli Kárpov]], de 24 años. Entós Bobby plantegó a la FIDE que nun deseyaba defender el so títulu de la mesma forma que lo ganara, sinón según otru esquema anterior a 1948, que consistía, ente otres coses, en que la victoria sería pa quien primero algamara 10 victories (ensin cuntar les tables), reteniendo'l títulu'l campeón en casu d'empate a 10. Hasta equí puede dicise que ye un planteamientu equitativo y razonable; de gustos personales, si quierse, pero razonable. El gran inconveniente ye que Fischer pretendía introducir amás la condición de qu'él (Fischer) tamién retendría'l títulu si empatar a nueve. Anque la FIDE y la delegación soviética aceptaron les restantes esixencies de Fischer, la cuestión del empate a nueve nun yera razonable nin almitible. Por que s'entienda meyor lo irracional d'esta condición, podemos enunciala asina: ''El campeón va ser Kárpov si gana diez partíes, y Fischer si gana nueve''. Esta condición sería risible n'otros deportes que s'apuesten a un tantéu prefijado, como'l tenis, o cuando en fútbol hai que recurrir al llanzamientu de penaltis. Botwinnik calificó esta condición de "unfair" (inxusta). La FIDE desautorizó esta pretensión, pero entós Fischer negar en redondu a xugar. Nun quedó otra opción que quitar a Fisher del so títulu y proclamar campeón a Kárpov, quien, colos sos resonantes trunfos en grandes torneos y matches pol campeonatu mundial mientres los diez años siguientes, fíxose merecedor indiscutible al títulu mundial y, col pasu del tiempu, demostró ser unu de los xugadores más terribles de la hestoria del axedrez, que ganó un cuasi increíble total de 160 torneos d'axedrez d'élite. Fisher, decepcionando fondamente a l'afición mundial, siguió ensin xugar ya inclusive sumió de la vida pública. Kárpov, que dixo sentise como un neñu al que nun-y dan un xuguete llargu tiempu prometíu, entrevistar en 1976 con Bobby p'alcordar un alcuentru, pero'l so intentu nun tuvo ésitu. En 1981 Bobby, con aspeutu de vagamundu, foi deteníu en [[Pasadena (California)|Pasadena]] (California) cuando la policía confundió-y col atracador d'un bancu. Muncho depués, en 1992, Fischer, coles mesmes de 49 años, aceptó xugar un alcuentru amistosu d'exhibición contra'l so antiguu adversariu Spassky, d'entós 55 años d'edá. El match empezaría en [[Sveti Stefan]], a veres del Adriáticu, y acabaría en Belgráu, enclaves ambos de la [[República Federal de Yugoslavia]], nación procedente del esmembramientu de l'antigua [[Yugoslavia]]. Anque tuvo notoriedá por ser el remanecimientu de Fischer dempués de venti años, esti alcuentru taba bien lloñe de ser una repetición del famosu de 1972, pos: la Xunión Soviética habíase disueltu y yá nun había intereses nin tensiones internacionales; Spassky habíase nacionalizáu francés y -esto ye destacable- reculara na clasificación internacional Elo hasta'l puestu 124; y, a lo último, nun había en xuegu nengún títulu oficial nin estraoficial. Lo único realmente relevante yera l'apartáu financieru, pos la exhibición taba dotada con sustanciosos premios en metálicu: 3,65 millones de dólares pal vencedor y 1,35 pal perdedor. Estaos Xuníos prohibió a Fischer -como a tolos sos conciudadanos- arreyase nel match por causa de les restricciones nel comerciu impuestes a la República Federal de Yugoslavia pola so intervención na recién [[guerra de Bosnia]]. Ante les cámares, Fischer (que xugaba con una bandera d'Estaos Xuníos na mesa) cuspió sobre la carta del gobiernu del so país que-y encamentaba a arrenunciar de xugar. L'alcuentru celebróse y acabó cola victoria del americanu, anque la calidá de les partíes y el desarrollu xeneral del acontecimientu espertaron escasu interés nel mundu del axedrez. Les autoridaes d'Estaos Xuníos dictaron orde de busca y captura contra Fischer, lo cual podía llegar a costar hasta 10 años de cárcel. A lo llargo d'años, coles mesmes que la so salú mental empezaba a deteriorase, Bobby Fischer caracterizárase por llanzar gafientos pronunciamientos [[antisemitismu|antisemites]] y [[antiamericanismu|antiamericanos]]. A pesar de ser él mesmu d'ascendencia xudía pel llau maternu, almiraba a [[Adolf Hitler|Hitler]] y yera un negacionista del [[Holocaustu]].<ref>http://www.csicop.org/si/show/bobby_fischer_genius_and_idiot</ref><ref>http://observer.theguardian.com/osm/story/0,,870785,00.html</ref> En siquier una oportunidá declarárase a favor d'un hipotéticu golpe militar derechiegu nel so país, siguíu de la destrucción de sinagogues y la execución de cientos de miles de xudíos.<ref>http://www.nytimes.com/2008/01/19/crosswords/chess/19fischer.html</ref> Nuna entrevista a una radio filipina'l 12 de setiembre de 2001, Fischer proclamó'l so prestu polos [[Atentaos del 11 de setiembre de 2001|ataques terroristes contra les Torres Ximielgues y el Pentágonu]] asocedíos el día anterior y pronuncióse en perduros términos contra EE. UU ya [[Israel]].<ref>http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/northamerica/usa/1364118/Bobby-Fischer-speaks-out-to-applaud-Trade-Centre-attacks.html</ref> Sicasí, cabo esclariar que'l so odiu nunca se extrapoló al tableru pos mientres tola so vida caltuvo una cordial rellación con otros axedrecistes xudíos. == El final == En xunetu de 2004 foi deteníu nel aeropuertu de Narita, en Tokiu (Xapón) por utilizar un [[pasaporte]] non válidu, pos Estaos Xuníos lo anulara. Bobby, permaneció ocho meses deteníu hasta qu'en marzu de 2005, finalmente, Islandia concedió-y la ciudadanía islandesa, colo que les autoridaes xaponeses autorizáronlu a que viaxara a esi país. Islandia fixo esti xestu por razones sentimentales, pos el match de 1972 fixo famosa la so capital, Reikiakiv, en tol mundu. Les autoridaes d'Estaos Xuníos, sicasí, espresaron el so malestar pola concesión de dicha nacionalidá, pos reclamaben que l'axedrecista fuera estraditáu [[Ficheru:Bobby Fischer grave.JPG|thumb|160px|Balta de Fischer en [[Selfoss (pueblu)|Selfoss]], [[Islandia]].]] a EEXX pa ser xulgáu. Tres años más tarde, el 18 de xineru de 2008, Fischer finó a los 64 años en Reikiavik (Islandia) por causa d'una [[enfermedá renal]] y foi soterráu nuna tumba senciella nun campusantu cercanu a [[Selfoss]], pequeña llocalidá costera al suroeste del país. En xunu de 2010 la Corte Suprema d'Islandia determinó que'l cuerpu de Fischer fuera desenterráu pa llograr una muestra de la so [[ADN]] y poder asina establecer si fuera'l padre de Jinky Young, una neña filipina de nueve años que la so madre aseguraba tener una rellación col ex campeón. En xunetu de 2010 el cuerpu foi desenterráu y, en tomando amuesa del so ADN, soterráu de nuevu. Magnus Skulason, íntimu amigu de Fischer, sostenía que l'axedrecista nun yera'l padre de la neña. N'agostu de 2010 informar de que la [[prueba d'ADN]] revelara que Jinky Young nun yera fía del ex campeón del mundu. {{Socesión | predecesor = [[Borís Spaski|Borís Spassky]] | títulu = [[Campeonatu del mundu d'axedrez Campeón del mundu d'axedrez]] | periodu = 1972 - 1975 | socesor = [[Anatoli Kárpov]] }} == Ver tamién == * [[Axedrez aleatoriu de Fischer]] * [[Bobby Fischer contra'l mundu]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{Cita llibru|apellíos=Kasparov|nome=Gary|enllaceautor=Gari Kaspárov|títulu=Los mios xeniales predecesores (Vol. IV - Fischer)|edición=1ª|añu=2006|editor=Jesús J. Boyero|editorial=Ediciones Merán|allugamientu=La Roda (Albacete)|isbn=84-96279-05-7}} * {{Cita llibru|apellíos=Morán|nome=Pablo|añu=1988|títulu=Bobby Fischer la so vida y partíes|editorial=Martínez Roca|isbn=978-84-270-0111-4}} * ''Endgame: Bobby Fischer's Remarkable Rise and Fall - from America's Brightest Prodigy to the Edge of Madness'', Frank Brady, 2011, Crown, ISBN 978-0-307-46390-6 == Enllaces esternos == {{Commons|Bobby Fischer}} {{Wikinews|Finó l'axedrecista Bobby Fischer}} {{wikiquote}} * [http://www.wtharvey.com/fisc.html 65 posiciones crítiques nes sos partíes] {{NF|1943|2008|Fischer, Robert James}} {{Tradubot|Bobby Fischer}} [[Categoría:Axedrecistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Campeones mundiales d'axedrez]] [[Categoría:Escritores d'axedrez]] [[Categoría:Persones de Chicago]] [[Categoría:Negadores del Holocaustu]] [[Categoría:Grandes maestros y maestres internacionales d'axedrez]] 8e07gapp9m37owgljisyrn97k1dd8z0 0 78730 4379350 4246161 2025-06-25T07:48:33Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379350 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'economía de país | país = [[Hungría]] | Moneda = [[forint]] | organizaciones comerciales = [[ONX]], [[Xunión Europea]], [[OCDE]] | PIB_U$ = 247.1 mil millones | añu PIB= 2014 | Ranking_PIB = 59 | crecimientu PIB = 3.6 | PIB_per_capita = $ 25 000 | PIB_per_capita_añu = 2014 | PIB_por_sector_y_añu = [[agricultura]] 4.4%, [[industria]] 30.7%, [[servicios]] 64.9% | Inflación = (-0.2 | Inflación_añu = 2014 | Probeza = 14 | probeza añu = 2012 | fuercia de trabayu = {{formatnum:4444000}} | fuercia de trabayu añu = 2014 | fuercia de trabayu por sector y añu = agricultura 7.1%, industria 29.7%, servicios 63.2% (2011) | Desemplegu = 7.7 | Industries = [[minería]], [[metalurxa]], materiales de construcción, procesamientu d'alimentos, testiles, productos químicos (especialmente fármacos) vehículos motorizaos | esportaciones = 100 mil millones | esportaciones añu = 2014 | Productos_d'esportación = máquines y equipamientos 53.5%, otros manufacturados 31.2%, alimentos 8.7%, materies primes 3.4%, combustibleis y lletricidá 3.9% | socios esportación = [[Alemaña]] 28.8%, [[Austria]] 5.8%, [[Rumanía]] 5.7%, [[Eslovaquia]] 5.1%, [[Italia]] 4.8%, [[Francia]] 4.7%, [[Polonia]] 4%, [[Chequia]] 4% | socios esportación añu = 2014 | importaciones = 96.42 mil millones | importaciones añu = 2014 | Productos_d'importación = máquines y equipamientos 45.4%, otros manufacturaos 34,3%, combustibles y lletricidá 12.6%, alimentos 5.3%, materies primes 2.5% | socios importación = [[Alemaña]] 25.6%, [[Austria]] 7.4%, [[Rusia]] 7%, [[República Popular de China]] 6.2%, [[Eslovaquia]] 5.5%, [[Polonia]] 5.3%, [[Francia]] 4.8%, [[Chequia]] 4.6%, [[Italia]] 4.5%, [[Países Baxos]] 4.1% | socios importación añu = 2014 | deuda esterna y añu = 145.3 mil millones ([[2014]]) | ingresos y añu = 56.21 mil millones ([[2014]]) | desembolsos y añu = 68.73 mil millones ([[2014]]) | páxina CIA = <ref name=CIA>{{Cita web |url =https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hu.html |títulu =The World Factbook |author =CIA |fechaaccesu =26 d'avientu de 2015 |urlarchivu =https://web.archive.org/web/20170907162215/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hu.html |fechaarchivu =2017-09-07 }}</ref> }} [[Hungría]], al entrar a la [[Xunión Europea]] esperaba modernizar la so [[agricultura]], estabilizar la so economía y asegurala nes crisis, modernizar y ampliar les sos infraestructures y recibir ayudes económiques pal desenvolvimientu de les sos rexones. Según otres economíes de la Europa del Este, fixo una transición d'una economía centralizao y planiao pa una economía de mercáu nos [[Década de 1990|años 1990.]] Güei el sector priváu respuende pol 80% del productu interior brutu del país.<ref name=CIA/> Les inversiones y la posesión d'empreses húngares por estranxeros atropen más de 60 mil millones de dólares dende [[1989]]. Les midíes d'austeridá propuestes pol [[Fondu Monetariu Internacional|FMI]] amenorgaron el déficit presupuestariu de más del 9% en 2006 pa 3,3% del PIB en [[2006|2008]].<ref name=CIA/> [[Archivu:Dunatower,Budapest.jpg|thumb|250px|left|Modernos edificios nel sector financieru de [[Budapest]].]] == Referencies == {{Llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Economía por estáu|Hungría]] [[Categoría:Hungría]] shg85nz0un2e22t8nanlqa3nk65csmg 0 79421 4379279 4378815 2025-06-25T01:53:35Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379279 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?yob ?yod WHERE { ?item wdt:P19 ?pob . ?pob wdt:P131* wd:Q25 . OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob . BIND(YEAR(?dob) as ?yob) } OPTIONAL { ?item wdt:P570 ?dod . BIND(YEAR(?dod) as ?yod) } . } |wdq=. |sort=569 |section=31 |columns=number:#,P18,label,description,?yob:Year of birth,?yod:Year of death,P19 }} == human whose existence is disputed == {| class='wikitable sortable' ! # ! imaxe ! label ! description ! Year of birth ! Year of death ! llugar de nacimientu |- | style='text-align:right'| 1 | [[Ficheru:01madog07.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1883439|Madog ab Owain Gwynedd]]'' | | 1150 | | ''[[:d:Q2369922|Dolwyddelan Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 2 | | ''[[:d:Q13127568|Y Crythor Du]]'' | | | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |} == humanu == {| class='wikitable sortable' ! # ! imaxe ! label ! description ! Year of birth ! Year of death ! llugar de nacimientu |- | style='text-align:right'| 1 | [[Ficheru:King Edward II of England.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5236|Edward II of England]]'' | aristócrata galés (1284–1327) | 1284 | 1327 | ''[[:d:Q275128|Caernarfon Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 2 | [[Ficheru:Elmer Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8287|Elmer Gethin Rees]]'' | | 1941 | 2019 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 3 | [[Ficheru:Cskamu 17.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10524|Ryan Giggs]]'' | futbolista británicu | 1973 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[Ficheru:Page, Robert.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10552|Robert Page]]'' | futbolista británicu | 1974 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 5 | [[Ficheru:Leanne Wood AM (27555056394).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10694|Leanne Wood]]'' | política británica | 1971 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 6 | [[Ficheru:(John Rhys-Davies) 2018-02-11 15-35-40 ILCE-6500 DSC07150 (31235662177) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16455|John Rhys-Davies]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 7 | [[Ficheru:AlunMichael crop.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19397|Alun Michael]]'' | políticu británicu | 1943 | | ''[[:d:Q3401558|Bryngwran]]'' |- | style='text-align:right'| 8 | [[Ficheru:Edward and Tsuneko Gauntlett.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q22742|George Edward Luckman Gauntlett]]'' | esperantista británicu (1868–1956) | 1868 | 1956 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9 | [[Ficheru:Roald Dahl.jpg|center|128px]] | [[Roald Dahl]] | | 1916 | 1990 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 10 | [[Ficheru:Hugh Dalton.png|center|128px]] | ''[[:d:Q26207|Hugh Dalton]]'' | | 1887 | 1962 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11 | [[Ficheru:Desmond Llewelyn 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29092|Desmond Llewelyn]]'' | | 1914 | 1999 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 12 | [[Ficheru:Official portrait of Baroness Jones of Whitchurch crop 2, 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29732|Maggie Jones, Baroness Jones of Whitchurch]]'' | | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 13 | | ''[[:d:Q29738|Rod Thomas]]'' | futbolista británicu | 1947 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 14 | [[Ficheru:Fred Keenor statue.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30518|Fred Keenor]]'' | futbolista británicu (1894–1972) | 1894 | 1972 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 15 | | ''[[:d:Q31362|Martyn Lloyd-Jones]]'' | teólogu galés (1899–1981) | 1899 | 1981 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 16 | [[Ficheru:Bertrand Russell photo.jpg|center|128px]] | [[Bertrand Russell]] | | 1872 | 1970 | ''[[:d:Q3057926|Trellech]]'' |- | style='text-align:right'| 17 | [[Ficheru:David Broome.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q34784|David Broome]]'' | | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 18 | | ''[[:d:Q40005|Sarah Thomas]]'' | xugadora de ḥoquei británica | 1981 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 19 | [[Ficheru:Timothy Dalton 1987.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q41233|Timothy Dalton]]'' | | 1946 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 20 | [[Ficheru:Julia Gillard.jpg|center|128px]] | [[Julia Gillard]] | | 1961 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 21 | [[Ficheru:Christian Bale-7837.jpg|center|128px]] | [[Christian Bale]] | actor británicu | 1974 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 22 | [[Ficheru:John-cale.jpg|center|128px]] | [[John Cale]] | cantante y escritor de rock británicu | 1942 | | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 23 | [[Ficheru:Catherine Zeta-Jones VF 2012 Shankbone.jpg|center|128px]] | [[Catherine Zeta-Jones]] | | 1969 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 24 | | ''[[:d:Q48009|Anna Ryder Richardson]]'' | modelu malasia | 1964 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 25 | [[Ficheru:Rowan Williams -001b.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q49615|Rowan Williams]]'' | | 1950 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 26 | [[Ficheru:Peter greenaway.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55282|Peter Greenaway]]'' | | 1942 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 27 | [[Ficheru:Y botanegwr Hugh Davies (1739 – 1821) Welsh botanist.png|center|128px]] | ''[[:d:Q56170|Hugh Davies]]'' | | 1739 | 1821 | ''[[:d:Q6661266|Llandyfrydog]]'' |- | style='text-align:right'| 28 | | ''[[:d:Q58331|Kenny Morgans]]'' | futbolista británicu (1939–2012) | 1939 | 2012 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 29 | [[Ficheru:AnthonyHopkins10TIFF.jpg|center|128px]] | [[Anthony Hopkins]] | actor británicu | 1937 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 30 | [[Ficheru:Daisy von Pless.jpg|center|128px]] | [[Daisy Cornwallis West]] | | 1873 | 1943 | ''[[:d:Q3403676|Ruthin Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 31 | [[Ficheru:Charles Warren carbon print portrait by Herbert Rose Barraud of London.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q74338|Charles Warren]]'' | | 1840 | 1927 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 32 | [[Ficheru:Admiral Sir Erasmus Gower.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q74563|Erasmus Gower]]'' | soldáu galés (1742–1814) | 1742 | 1814 | ''[[:d:Q5119942|Cilgerran]]'' |- | style='text-align:right'| 33 | | ''[[:d:Q74605|W. F. Grimes]]'' | | 1905 | 1988 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 34 | | ''[[:d:Q75658|John Hefin]]'' | direutor de televisión británicu (1941–2012) | 1941 | 2012 | ''[[:d:Q3405993|Tre-Taliesin]]'' |- | style='text-align:right'| 35 | [[Ficheru:AUT vs. WAL 2016-10-06 (118).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q93555|Ben Davies]]'' | futbolista británicu | 1993 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 36 | [[Ficheru:Easter at Bristol Rovers in October 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q93828|Jermaine Easter]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 37 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Jones of Penybont crop 2, 2025.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111840|Carwyn Jones]]'' | | 1967 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 38 | | [[Sally Hodge]] | ciclista británica | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 39 | | ''[[:d:Q116496|Michael Bogdanov]]'' | | 1938 | 2017 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 40 | [[Ficheru:Gwenda Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q117720|Gwenda Thomas]]'' | política británica | 1942 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 41 | [[Ficheru:Petter Solberg - 2009 Cyprus Rally 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q117756|Phil Mills]]'' | copilotu británicu | 1963 | | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 42 | | ''[[:d:Q118542|Nicholas A'Hern]]'' | atleta australianu | 1969 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 43 | [[Ficheru:Sir Thomas Picton by Sir Martin Archer Shee.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q121734|Thomas Picton]]'' | | 1758 | 1815 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 44 | | ''[[:d:Q122122|Karl Johnson]]'' | | 1948 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 45 | [[Ficheru:Carl-Robinson-2009-06-02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q126360|Carl Robinson]]'' | futbolista británicu | 1976 | | [[Llandrindod]] |- | style='text-align:right'| 46 | [[Ficheru:David Vaughan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q126444|David Vaughan]]'' | futbolista británicu | 1983 | | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 47 | [[Ficheru:Henry V Miniature.jpg|center|128px]] | [[Enrique V d'Inglaterra]] | políticu británicu (1386–1422) | 1386 | 1422 | ''[[:d:Q525635|Monmouth Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 48 | | ''[[:d:Q132259|David Crighton]]'' | | 1942 | 2000 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 49 | [[Ficheru:AUT vs. WAL 2016-10-06 (108).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q138839|Wayne Hennessey]]'' | futbolista británicu | 1987 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 50 | [[Ficheru:Julian Hodgson 2001 Solingen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q142319|Julian Hodgson]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 51 | [[Ficheru:Michael sadler saga2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q143120|Michael Sadler]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 52 | [[Ficheru:Richard Burton - The Robe.jpg|center|128px]] | [[Richard Burton]] | | 1925 | 1984 | ''[[:d:Q3072939|Pontrhydyfen]]'' |- | style='text-align:right'| 53 | [[Ficheru:David Griffith (Clwydfardd, 1800-94) NLW3364606 retouched (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q152720|David Griffith]]'' | poeta galés (1800–1894) | 1800 | 1894 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 54 | [[Ficheru:Bonnie Tyler, ESC2013 press conference 02 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Bonnie Tyler]] | | 1951 | | ''[[:d:Q3396741|Skewen]]'' |- | style='text-align:right'| 55 | [[Ficheru:James Collins 2023 (cropped).jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q158980|James Collins]]'' | futbolista británicu | 1983 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 56 | [[Ficheru:Alfred-Russel-Wallace-c1895.jpg|center|128px]] | [[Alfred Russel Wallace]] | bc p to t Ty iin. we in mo I&#39;m oC | 1823 | 1913 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 57 | | ''[[:d:Q163452|Tom James]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 58 | [[Ficheru:Terry Jones Monty Python O2 Arena (cropped) (2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q166159|Terry Jones]]'' | | 1942 | 2020 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 59 | [[Ficheru:Lucy Cohen-Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q166910|Lucy Owen]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 60 | [[Ficheru:Presidente Abugattás recibió a Parlamentario Británico (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q168235|Tristan Garel-Jones]]'' | | 1941 | 2020 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 61 | [[Ficheru:Te lawrence.jpg|center|128px]] | [[Thomas Edward Lawrence]] | | 1888 | 1935 | ''[[:d:Q2035368|Tremadog]]'' |- | style='text-align:right'| 62 | [[Ficheru:Henry Morton Stanley 1.jpg|center|128px]] | [[Henry Morton Stanley]] | | 1841 | 1904 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 63 | | ''[[:d:Q172273|Alan Rees]]'' | pilotu de carreres británicu | 1938 | 2024 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 64 | [[Ficheru:Tom Pryce 1975 Watkins Glen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q172835|Tom Pryce]]'' | | 1949 | 1977 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 65 | | ''[[:d:Q173689|Shane Summers]]'' | pilotu d&#39;automovilismu galés (1936–1961) | 1936 | 1961 | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 66 | | ''[[:d:Q175294|Charles Robert Harington]]'' | químicu británicu (1897–1972) | 1897 | 1972 | ''[[:d:Q6661318|Llanerfyl]]'' |- | style='text-align:right'| 67 | [[Ficheru:Clive Rowlands.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q176596|Clive Rowlands]]'' | | 1938 | 2023 | ''[[:d:Q3008014|Cwmtwrch]]'' |- | style='text-align:right'| 68 | [[Ficheru:Robert Owen by William Henry Brooke.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q179374|Robert Owen]]'' | | 1771 | 1858 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 69 | [[Ficheru:Sir Tom Jones at The Queen's Birthday Party (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q180850|Tom Jones]]'' | | 1940 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 70 | [[Ficheru:Brian Josephson, March 2004.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q181363|Brian David Josephson]]'' | | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 71 | [[Ficheru:Ray Milland by A. L. Whitey Schafer, 1947.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q181774|Ray Milland]]'' | | 1907 | 1986 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 72 | [[Ficheru:2022 FIFA World Cup United States 1–1 Wales - (32) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Gareth Bale]] | futbolista británicu | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 73 | [[Ficheru:Sir John Conroy, 1st Bt by Henry William Pickersgill.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q185188|John Conroy]]'' | | 1786 | 1854 | ''[[:d:Q3400184|Caerhun]]'' |- | style='text-align:right'| 74 | [[Ficheru:Cotton Claudius B VII f.224 Merlin Vortigern.jpg|center|128px]] | [[Godofredo de Monmouth]] | | 1100 | 1155 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 75 | [[Ficheru:Craig Bellamy 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q190515|Craig Bellamy]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 76 | | ''[[:d:Q191023|Dylan Thomas]]'' | | 1914 | 1953 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 77 | [[Ficheru:Duffy 2010 erdoedy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q192587|Duffy]]'' | | 1984 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 78 | | ''[[:d:Q194621|Edith Austin]]'' | tenista británica (1867–1953) | 1867 | 1953 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 79 | [[Ficheru:Gary Speed 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q202153|Gary Speed]]'' | futbolista británicu | 1969 | 2011 | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 80 | | ''[[:d:Q204537|Justin Kerrigan]]'' | | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 81 | [[Ficheru:Ken Follett official.jpg|center|128px]] | [[Ken Follett]] | novelista británicu | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 82 | [[Ficheru:Aaron Ramsey 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q213427|Aaron Ramsey]]'' | futbolista británicu | 1990 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 83 | [[Ficheru:1 mark hughes 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q214513|Mark Hughes]]'' | | 1963 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 84 | [[Ficheru:Rhys Ifans 2011 cropped.jpg|center|128px]] | [[Rhys Ifans]] | | 1967 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 85 | [[Ficheru:Morgan,Henry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q215502|Henry Morgan]]'' | | 1631 | 1688 | ''[[:d:Q1403122|Llanrumney]]'' |- | style='text-align:right'| 86 | [[Ficheru:Deep Purple - MN Gredos - 03.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q216700|Roger Glover]]'' | | 1945 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 87 | [[Ficheru:SIWANMORRIS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q218245|Siwan Morris]]'' | actriz británica | 1976 | | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 88 | [[Ficheru:Ian Rush in Singapore.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q219354|Ian Rush]]'' | futbolista británicu | 1961 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 89 | [[Ficheru:Andy Whitfield by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q219700|Andy Whitfield]]'' | | 1971 | 2011 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 90 | [[Ficheru:Ernest Jones 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q221870|Ernest Jones]]'' | | 1879 | 1958 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 91 | | ''[[:d:Q221876|Chris Bell]]'' | | 1960 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 92 | [[Ficheru:Francis Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q223235|Francis Lewis]]'' | políticu d&#39;Estaos Xuníos (1713–1803) | 1713 | 1802<br/>1803 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 93 | [[Ficheru:Portrait of Henry, Duke of Lancaster - William Bruges's Garter Book (c.1440-1450), f.8 - BL Stowe MS 594 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q225604|Henry of Grosmont, 1st Duke of Lancaster]]'' | | 1310 | 1361 | ''[[:d:Q731439|Grosmont]]'' |- | style='text-align:right'| 94 | [[Ficheru:Mary Hopkin 1969.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q230594|Mary Hopkin]]'' | | 1950 | | [[Ystradgynlais]]<br/>''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 95 | [[Ficheru:Nicole Cooke Geelong World Cup 2007 podium 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q230996|Nicole Cooke]]'' | ciclista británica | 1983 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 96 | [[Ficheru:Charlotte Church by Law Keven.jpg|center|128px]] | [[Charlotte Church]] | | 1986 | | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 97 | [[Ficheru:Lilian of Sweden 1940s as Mrs. Craig.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q234171|Princess Lilian, Duchess of Halland]]'' | modelu sueca (1915–2013) | 1915 | 2013 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 98 | [[Ficheru:Marina Diamandis @ YouTube Theater 03 09 2022 (52297979794).jpg|center|128px]] | [[Marina and the Diamonds]] | | 1985 | | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 99 | [[Ficheru:Sarah Siddons (1755-1831).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q234746|Sarah Siddons]]'' | actriz británica (1755-1831) | 1755 | 1831 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 100 | [[Ficheru:Shirley Bassey (1971).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q234754|Shirley Bassey]]'' | cantante británica | 1937 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 101 | [[Ficheru:Dawn French 4.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q236309|Dawn French]]'' | | 1957 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 102 | [[Ficheru:Jem Walking 2005.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q237182|Jem]]'' | | 1975 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 103 | [[Ficheru:Sarah Waters.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q237555|Sarah Waters]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q1939963|Neyland]]'' |- | style='text-align:right'| 104 | [[Ficheru:Siân Phillips in "Crossing Borders".jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q237778|Siân Phillips]]'' | | 1933 | | ''[[:d:Q5623368|Gwaun-Cae-Gurwen]]'' |- | style='text-align:right'| 105 | [[Ficheru:Delaney, Mark.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q246379|Mark Delaney]]'' | futbolista británicu | 1976 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 106 | [[Ficheru:Gary Jones stargate cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q248414|Gary Jones]]'' | | 1958 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 107 | | ''[[:d:Q251038|Peter George]]'' | | 1924 | 1966 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 108 | | ''[[:d:Q251436|Michael White]]'' | futbolista neozelandés | 1987 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 109 | [[Ficheru:Shefali Chowdhury.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q253495|Shefali Chowdhury]]'' | actriz británica | 1988 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 110 | [[Ficheru:6702 Victor Spinetti.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q253813|Victor Spinetti]]'' | | 1929 | 2012 | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 111 | | ''[[:d:Q254781|Margaret Price]]'' | | 1941 | 2011 | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 112 | [[Ficheru:Rachel Roberts.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q254828|Rachel Roberts]]'' | actriz británica (1927-1980) | 1927 | 1980 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 113 | [[Ficheru:Eve Myles 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q254876|Eve Myles]]'' | | 1978 | | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 114 | [[Ficheru:NeudeBunny.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q257113|Barry Flanagan]]'' | escultor británicu | 1941 | 2009 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 115 | | ''[[:d:Q258600|Barbara Margaret Trimble]]'' | escritora británica (1915–1995) | 1915 | 1995 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 116 | [[Ficheru:23Zeruk Green-from sitebuilder 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q259185|Peg Entwistle]]'' | | 1908 | 1932 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 117 | [[Ficheru:Official portrait of Stuart Andrew crop 2, 2021.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q259707|Stuart Andrew]]'' | políticu británicu | 1971 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 118 | | ''[[:d:Q259988|John Disley]]'' | atleta británicu (1928–2016) | 1928 | 2016 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 119 | | ''[[:d:Q260670|Dion Fortune]]'' | | 1890 | 1946 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 120 | [[Ficheru:Official portrait of Guto Bebb crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q260772|Guto Bebb]]'' | políticu británicu | 1968 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 121 | | ''[[:d:Q261477|Gareth Llewellyn]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1969 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 122 | [[Ficheru:Gwyneth Jones.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q261571|Gwyneth Jones]]'' | | 1936 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 123 | [[Ficheru:Colin Pascoe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q262177|Colin Pascoe]]'' | futbolista británicu | 1965 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 124 | [[Ficheru:Thomas Lewis (cardiologist).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q262827|Thomas Lewis]]'' | | 1881 | 1945 | ''[[:d:Q1401784|Taff's Well]]'' |- | style='text-align:right'| 125 | [[Ficheru:Robert Walter, president European security and Defence Assembly. Session 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q263532|Robert Walter]]'' | políticu británicu | 1948 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 126 | [[Ficheru:I. D. Hooson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q264107|Isaac Daniel Hooson]]'' | escritor británicu | 1880 | 1948 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 127 | [[Ficheru:Official portrait of Kevin Brennan crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q264964|Kevin Brennan]]'' | políticu galés | 1959 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 128 | | ''[[:d:Q266062|Gareth John Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1979 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 129 | [[Ficheru:Chris Bryant MP July 2024 Official portrait 2 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q266146|Chris Bryant]]'' | | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 130 | [[Ficheru:Official portrait of Hywel Williams crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q266189|Hywel Williams]]'' | políticu galés | 1953 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 131 | [[Ficheru:Roger Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q266434|Roger Williams]]'' | políticu galés | 1948 | | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 132 | [[Ficheru:Stephen Williams MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q266548|Stephen Williams]]'' | políticu galés | 1966 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 133 | [[Ficheru:Official portrait of Rt Hon Alun Cairns MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q268030|Alun Cairns]]'' | | 1970 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 134 | | ''[[:d:Q268875|Herbert Bowden, Baron Aylestone]]'' | políticu galés (1905–1994) | 1905 | 1994 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 135 | [[Ficheru:Official portrait of Rt Hon Robert Buckland MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q269853|Robert Buckland]]'' | políticu galés | 1968 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 136 | [[Ficheru:Evans, Jill-1665.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q272522|Jill Evans]]'' | política británica | 1959 | | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 137 | [[Ficheru:Sir Peter Lely - Lucy Walter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q272539|Lucy Walter]]'' | | 1630 | 1658 | ''[[:d:Q7353760|Roch Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 138 | [[Ficheru:Jade Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q272570|Jade Jones]]'' | taekwondista británica | 1993 | | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 139 | | ''[[:d:Q272575|Ethel Lina White]]'' | | 1876 | 1944 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 140 | [[Ficheru:Donna Lewis (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q272578|Donna Lewis]]'' | | 1959 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 141 | [[Ficheru:Katherine Jenkins in 2022 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q272581|Katherine Jenkins]]'' | | 1980 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 142 | | ''[[:d:Q272592|Aimee-Ffion Edwards]]'' | actriz británica | 1987 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 143 | [[Ficheru:Gwen John - Self-portrait (1900).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q274339|Gwen John]]'' | | 1876 | 1939 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 144 | [[Ficheru:Emma Booth (8182107944).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q275421|Emma]]'' | cantante británica | 1974 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 145 | [[Ficheru:Admiral Thomas Mathews.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q278125|Thomas Mathews]]'' | | 1676 | 1751 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 146 | [[Ficheru:Evan John Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q278385|Evan Roberts]]'' | clérigu británicu (1878–1951) | 1878 | 1951 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 147 | | ''[[:d:Q282493|Edmund Mortimer, 3rd Earl of March]]'' | | 1352 | 1382 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 148 | [[Ficheru:Official portrait of Ann Clwyd crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q285249|Ann Clwyd]]'' | política británica | 1937 | 2023 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 149 | | ''[[:d:Q285258|Ron Waldron]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1933 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 150 | | ''[[:d:Q287292|Andrew Selby]]'' | boxeador británicu | 1988 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 151 | | ''[[:d:Q287791|Gary Owen]]'' | xugador de snooker galés (1929–1995) | 1929 | 1995 | ''[[:d:Q7852544|Tumble]]'' |- | style='text-align:right'| 152 | [[Ficheru:George Twyber Travers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q289332|George Travers]]'' | xugador de rugbi union británicu (1877–1945) | 1877 | 1945 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 153 | | ''[[:d:Q289342|Sylvia Sleigh]]'' | pintora estauxunidense (1916–2010) | 1916 | 2010 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 154 | [[Ficheru:Bp John Owen NPG.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q290367|John Owen]]'' | sacerdote galés (1854–1926) | 1854 | 1926 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 155 | [[Ficheru:Cerys Matthews Glastonbury 2008 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q291300|Cerys Matthews]]'' | | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 156 | [[Ficheru:Hester Thrale (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q291322|Hester Thrale]]'' | | 1741 | 1821 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 157 | | ''[[:d:Q291686|Lindy Hemming]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 158 | [[Ficheru:Ioan Gruffudd at the 2011 Comic-Con International.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q295974|Ioan Gruffudd]]'' | | 1973 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 159 | [[Ficheru:Official portrait of Wayne David MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q296716|Wayne David]]'' | políticu galés | 1957 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 160 | [[Ficheru:Glyn Davies (Welsh Politician) profile photo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q296920|Glyn Davies]]'' | | 1944 | | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 161 | [[Ficheru:Michael Sheen crop n2 Good Omens panel at NYCC (61104).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q298276|Michael Sheen]]'' | | 1969 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 162 | [[Ficheru:Official portrait of Jonathan Edwards crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q302892|Jonathan Edwards]]'' | políticu británicu | 1976 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 163 | [[Ficheru:Official portrait of Chris Evans crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q303577|Chris Evans]]'' | políticu británicu | 1977 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 164 | [[Ficheru:Evans, Jonathan (crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q303716|Jonathan Evans]]'' | políticu galés | 1950 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 165 | [[Ficheru:Official portrait of Mr Nigel Evans crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q303814|Nigel Evans]]'' | políticu británicu | 1957 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 166 | [[Ficheru:Simon Davies Wales October 2006.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q310733|Simon Davies]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 167 | [[Ficheru:Hugh griffith publicity photo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q310934|Hugh Griffith]]'' | | 1912 | 1980 | ''[[:d:Q6761826|Marian-glas]]'' |- | style='text-align:right'| 168 | [[Ficheru:Athletissima 2012 - Colin Jackson (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q311300|Colin Jackson]]'' | atleta británicu | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 169 | [[Ficheru:Danny Gabbidon 1.png|center|128px]] | ''[[:d:Q312067|Danny Gabbidon]]'' | futbolista británicu | 1979 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 170 | [[Ficheru:John Charles, Wales versus Scotland, Ninian Park, 1954.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q312404|John Charles]]'' | | 1931 | 2004 | ''[[:d:Q5197236|Cwmbwrla]]'' |- | style='text-align:right'| 171 | [[Ficheru:Clive Granger by Olaf Storbeck.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q312575|Clive Granger]]'' | economista británicu | 1934 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 172 | [[Ficheru:JonathanPryce2007 cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q312702|Jonathan Pryce]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q5043241|Carmel]]'' |- | style='text-align:right'| 173 | [[Ficheru:AUT vs. WAL 2016-10-06 (135).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q313250|Joe Allen]]'' | futbolista británicu | 1990 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 174 | [[Ficheru:Bartholomew Roberts.png|center|128px]] | ''[[:d:Q313430|Bartholomew Roberts]]'' | | 1682 | 1722 | ''[[:d:Q13126879|Little Newcastle]]'' |- | style='text-align:right'| 175 | [[Ficheru:Mason Ryan Cropped.png|center|128px]] | ''[[:d:Q314920|Mason Ryan]]'' | futbolista británicu | 1982 | | ''[[:d:Q2035368|Tremadog]]'' |- | style='text-align:right'| 176 | | ''[[:d:Q314929|Dick Francis]]'' | | 1920 | 2010 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 177 | | ''[[:d:Q316155|John Holloway]]'' | | 1948 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 178 | [[Ficheru:Start campagne voor Europese verkiezingen van PvdA (Rotterdam) Neal Kinnoch , k, Bestanddeelnr 932-9811.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q317258|Neil Kinnock]]'' | políticu galés | 1942 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 179 | [[Ficheru:MarkWilliams2025Masters.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q317265|Mark Williams]]'' | xugador de snooker británicu | 1975 | | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 180 | [[Ficheru:Owain Glyndŵr at Cardiff City Hall.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q317279|Owain Glyndŵr]]'' | monarca galés (1359–1416) | 1359 | 1415 | ''[[:d:Q2369922|Dolwyddelan Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 181 | [[Ficheru:George Herbert.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q317887|George Herbert]]'' | | 1593 | 1633 | ''[[:d:Q1311946|Montgomery]]'' |- | style='text-align:right'| 182 | [[Ficheru:Robert Recorde (uncropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q318192|Robert Recorde]]'' | | 1510 | 1558 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 183 | [[Ficheru:Thomas Barker, Barker of Bath - Self Portrait.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q321465|Thomas Barker]]'' | pintor galés (1769–1847) | 1769 | 1847 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 184 | [[Ficheru:John Weathers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q322031|John Weathers]]'' | ornitólogu galés | 1947 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 185 | [[Ficheru:Bryn Terfel in Stockholm 2013-22.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q322211|Bryn Terfel]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q7131619|Pant Glas]]'' |- | style='text-align:right'| 186 | [[Ficheru:Kim Simmonds 2002 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q322303|Kim Simmonds]]'' | | 1947 | 2022 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 187 | [[Ficheru:Roy Jenkins 1977 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q323488|Roy Jenkins]]'' | | 1920 | 2003 | ''[[:d:Q3304459|Abersychan]]'' |- | style='text-align:right'| 188 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Howard of Lympne crop 2, 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q325381|Michael Howard]]'' | | 1941 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 189 | [[Ficheru:Aneurin Bevan (1943).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q325403|Aneurin Bevan]]'' | | 1897 | 1960 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 190 | | ''[[:d:Q325417|Gareth Williams]]'' | | 1941 | 2003 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 191 | | ''[[:d:Q325437|Vernon Watkins]]'' | | 1906 | 1967 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 192 | [[Ficheru:Hugh Llewellyn Glyn Hughes 1945.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q325881|Hugh Llewellyn Glyn Hughes]]'' | | 1892 | 1973 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 193 | | ''[[:d:Q327187|Mark Pembridge]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 194 | | ''[[:d:Q327410|John Graham Chambers]]'' | | 1843 | 1883 | ''[[:d:Q6661303|Llanelly House]]'' |- | style='text-align:right'| 195 | [[Ficheru:1894. Portrait of John Hughes, founder of Hughesovka (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q328225|John Hughes]]'' | | 1814 | 1889 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 196 | | ''[[:d:Q328421|Ricky Valance]]'' | cantante galés | 1936 | 2020 | ''[[:d:Q8054074|Ynysddu]]'' |- | style='text-align:right'| 197 | [[Ficheru:Richard Roberts portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q329017|Richard Roberts]]'' | | 1789 | 1864 | ''[[:d:Q3397480|Llanymynech]]'' |- | style='text-align:right'| 198 | [[Ficheru:Eglwys Dewi Sant - St David's Church, Blaenporth, Ceredigion, Wales 20.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q331697|Saint David]]'' | | 512 | 589 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 199 | [[Ficheru:Lord Heseltine, Deputy Prime Minister, UK (1995-97) (10559130986).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q332314|Michael Heseltine]]'' | | 1933 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 200 | [[Ficheru:Geoffrey Howe (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q332323|Geoffrey Howe]]'' | | 1926 | 2015 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 201 | [[Ficheru:John Prescott official portrait (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q332393|John Prescott]]'' | | 1938 | 2024 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 202 | [[Ficheru:Francis Pym (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q332759|Francis Pym]]'' | políticu galés (1922–2008) | 1922 | 2008 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 203 | [[Ficheru:Elwyn Jones in Romania (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q332851|Elwyn Jones, Baron Elwyn-Jones]]'' | | 1909 | 1989 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 204 | [[Ficheru:Gwynfor Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333132|Gwynfor Evans]]'' | | 1912 | 2005 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 205 | [[Ficheru:Cropped image of Rhodri Morgan at The Celebration of the Mace 5840623762 b47ba98d73 o.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333141|Rhodri Morgan]]'' | políticu galés (1939–2017) | 1939 | 2017 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 206 | [[Ficheru:Karl Jenkins - St David Awards 2017.png|center|128px]] | ''[[:d:Q333168|Karl Jenkins]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 207 | | ''[[:d:Q333309|Ivor Richard, Baron Richard]]'' | | 1932 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 208 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Baker of Dorking 2020 crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333390|Kenneth Baker, Baron Baker of Dorking]]'' | políticu galés | 1934 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 209 | [[Ficheru:Lord Macdonald.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333437|Gordon Macdonald, 1st Baron Macdonald of Gwaenysgor]]'' | | 1888 | 1966 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 210 | [[Ficheru:Elfyn Llwyd MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333590|Elfyn Llwyd]]'' | | 1951 | | [[Betws-y-Coed]] |- | style='text-align:right'| 211 | [[Ficheru:Peter Thomas MP, Secretary of State for Wales, opening Bryn y Neuadd Hospital, Llanfairfechan (1588098) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333616|Peter Thomas]]'' | políticu británicu (1920–2008) | 1920 | 2008 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 212 | [[Ficheru:Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1979, Caernarfon (1555539).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333639|Emlyn Hooson, Baron Hooson]]'' | | 1925 | 2012 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 213 | | ''[[:d:Q333652|Cledwyn Hughes, Baron Cledwyn of Penrhos]]'' | políticu galés (1916–2001) | 1916 | 2001 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 214 | [[Ficheru:Lieutenant Gwilym Lloyd George.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333823|Gwilym Lloyd George]]'' | políticu galés (1894–1967) | 1894 | 1967 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 215 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Murphy of Torfaen 2020 crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333828|Paul Murphy]]'' | políticu galés | 1948 | | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 216 | | ''[[:d:Q333834|Jim Griffiths]]'' | políticu galés (1890–1975) | 1890 | 1975 | ''[[:d:Q850566|Betws]]'' |- | style='text-align:right'| 217 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Elis-Thomas crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333841|Dafydd Elis-Thomas]]'' | políticu galés | 1946 | 2025 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 218 | [[Ficheru:Official portrait of Rt Hon Dame Cheryl Gillan MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333852|Cheryl Gillan]]'' | política británica | 1952 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 219 | [[Ficheru:David Alfred Thomas, 1st Viscount Rhondda.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q333863|Thomas, D. A.]]'' | | 1856 | 1918 | ''[[:d:Q8059773|Ysguborwen]]'' |- | style='text-align:right'| 220 | [[Ficheru:Rondavies1998.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333869|Ron Davies]]'' | políticu galés | 1946 | | ''[[:d:Q6723489|Machen]]'' |- | style='text-align:right'| 221 | | ''[[:d:Q333876|Leo Abse]]'' | | 1917 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 222 | [[Ficheru:Richard Livsey.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333882|Richard Livsey, Baron Livsey of Talgarth]]'' | políticu británicu (1935–2010) | 1935 | 2010 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 223 | [[Ficheru:George Thomas (Lord Tonypandy) and his mother (1460789).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333919|George Thomas, 1st Viscount Tonypandy]]'' | políticu galés (1909–1997) | 1909 | 1997 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 224 | | ''[[:d:Q333924|Elystan Morgan, Baron Elystan-Morgan]]'' | políticu británicu | 1932 | 2021 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 225 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Morris of Aberavon crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q333932|John Morris]]'' | políticu galés | 1931 | 2023 | ''[[:d:Q3404518|Capel Bangor]]'' |- | style='text-align:right'| 226 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Touhig crop 2, 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q334278|Don Touhig]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q3304459|Abersychan]]'' |- | style='text-align:right'| 227 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Anderson of Swansea crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q334411|Donald Anderson]]'' | | 1939 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 228 | [[Ficheru:Tony pulis 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q334541|Tony Pulis]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 229 | | ''[[:d:Q334627|Wyn Roberts, Baron Roberts of Conwy]]'' | | 1930 | 2013 | ''[[:d:Q13644942|Llansadwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 230 | [[Ficheru:1stLordAberdare.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q335550|Henry Bruce, 1st Baron Aberdare]]'' | | 1815 | 1895 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 231 | [[Ficheru:Francis Wallace Grenfell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q335773|Francis Grenfell, 1st Baron Grenfell]]'' | | 1841 | 1925 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 232 | [[Ficheru:Lord-justice-lawrence-at-nuremberg-72-867.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q336459|Geoffrey Lawrence, 1st Baron Oaksey]]'' | | 1880 | 1971 | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 233 | [[Ficheru:Eluned Morgan AM (28136582086) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q336521|Eluned Morgan]]'' | política británica | 1967 | | ''[[:d:Q5368392|Ely]]'' |- | style='text-align:right'| 234 | [[Ficheru:Lord German.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q336526|Mike German, Baron German]]'' | políticu galés | 1945 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 235 | [[Ficheru:Merlyn Rees appearing on "After Dark", 16 July 1988.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q336534|Merlyn Rees]]'' | políticu galés (1920–2006) | 1920 | 2006 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 236 | [[Ficheru:Baroness Grey-Thompson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q336543|Tanni Grey-Thompson]]'' | | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 237 | [[Ficheru:George, 1st Baron Jeffreys of Wem, by John Riley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q336556|George Jeffreys, 1st Baron Jeffreys]]'' | xuez galés (1645–1689) | 1645 | 1689 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 238 | [[Ficheru:Bundesarchiv B 145 Bild-F021984-0013, Auswärtiges Amt, Staatsminister Großbritannien.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q336837|Alun Gwynne Jones, Baron Chalfont]]'' | políticu británicu | 1919 | 2020 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 239 | | ''[[:d:Q337590|Alan Williams]]'' | políticu galés (1930–2014) | 1930 | 2014 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 240 | [[Ficheru:Vernon Hartshorn MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q337822|Vernon Hartshorn]]'' | | 1872 | 1931 | ''[[:d:Q5188698|Crosskeys]]'' |- | style='text-align:right'| 241 | | ''[[:d:Q338044|Denzil Davies]]'' | políticu galés (1938–2018) | 1938 | 2018 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 242 | [[Ficheru:James Henry Thomas (1874-1949) portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q338294|James Henry Thomas]]'' | | 1874 | 1949 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 243 | [[Ficheru:Chico Slimani May 07.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q339786|Chico Slimani]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 244 | [[Ficheru:Matthew Rhys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q342784|Matthew Rhys]]'' | | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 245 | [[Ficheru:John Toshack 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q342989|John Toshack]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 246 | [[Ficheru:Dave Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q346480|Dave Evans]]'' | cantante australianu | 1953 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 247 | [[Ficheru:VCBernardArmitageWarburtonWarburton-Lee.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q346518|Bernard Warburton-Lee]]'' | oficial naval galés (1895–1940) | 1895 | 1940 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 248 | [[Ficheru:Chris Slade.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q348704|Chris Slade]]'' | batería galés | 1946 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 249 | [[Ficheru:Map of Missouri River and Vicinity.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q348948|John Evans]]'' | esplorador galés (1770–1799) | 1770 | 1799 | [[Caernarfon]]<br/>''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 250 | [[Ficheru:Adam Matthews.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q350383|Adam Matthews]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 251 | [[Ficheru:Adam Jones (rugby player).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q350686|Adam Rhys Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1981 | | ''[[:d:Q3402341|Abercrave]]'' |- | style='text-align:right'| 252 | [[Ficheru:RobbieSavage01.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q350799|Robbie Savage]]'' | | 1974 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 253 | | ''[[:d:Q351606|Walley Barnes]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1975 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 254 | | ''[[:d:Q351615|Dan Lewis]]'' | futbolista británicu (1902–1965) | 1902 | 1965 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 255 | [[Ficheru:Beady Eye Andy Bell (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q353388|Andy Bell]]'' | | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 256 | | ''[[:d:Q355049|Owain Yeoman]]'' | actor británicu | 1978 | | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 257 | | ''[[:d:Q356091|Max Boyce]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 258 | [[Ficheru:Rhodri Meilir 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q356108|Rhodri Meilir]]'' | | 1978 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 259 | [[Ficheru:Geraint Thomas 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q356327|Geraint Thomas]]'' | | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 260 | [[Ficheru:Hartson, John.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q356392|John Hartson]]'' | futbolista británicu | 1975 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 261 | [[Ficheru:St.David's Cathedral - Dreieinigkeitskapelle 5 Giraldus Cambrensis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q357824|Gerald of Wales]]'' | | 1146 | 1220 | ''[[:d:Q1508342|Manorbier Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 262 | [[Ficheru:Finding of Taliesin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q357835|Taliesin]]'' | | 534<br/>518 | 599 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 263 | [[Ficheru:Johnny Owen Merthyr Boxer by Aberdare Blog.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q360522|Johnny Owen]]'' | boxeador galés (1956–1980) | 1956 | 1980 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 264 | | ''[[:d:Q361128|Owen Tudor]]'' | | 1400 | 1461 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 265 | | ''[[:d:Q361465|Gerran Howell]]'' | actor británicu | 1991 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 266 | [[Ficheru:Owen Teale 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q361536|Owen Teale]]'' | | 1961 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 267 | [[Ficheru:Russell T. Davies (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q361981|Russell T Davies]]'' | | 1963 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 268 | | ''[[:d:Q363711|John Penry]]'' | | 1563 | 1593 | ''[[:d:Q17740348|Cefn Brith]]'' |- | style='text-align:right'| 269 | [[Ficheru:David Edward Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q366078|David Edward Hughes]]'' | | 1831 | 1900 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 270 | [[Ficheru:Motorhead-johngullo-photograph-sofajockey-com.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q366807|Phil Campbell]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 271 | | ''[[:d:Q367554|John Gwilliam]]'' | xugador de rugbi union británicu (1923–2016) | 1923 | 2016 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 272 | [[Ficheru:Valentine Henry Baker.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q369985|Valentine Baker]]'' | | 1888 | 1942 | ''[[:d:Q787395|Llanfairfechan]]'' |- | style='text-align:right'| 273 | [[Ficheru:AUT vs. WAL 2016-10-06 (172).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q370527|Joe Ledley]]'' | futbolista británicu | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 274 | [[Ficheru:William Jones, the Mathematician.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q371877|William Jones]]'' | | 1675 | 1749 | ''[[:d:Q13129642|Llanfihangel Tre'r Beirdd]]'' |- | style='text-align:right'| 275 | [[Ficheru:Adrian Goldsworthy-2 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q373061|Adrian Goldsworthy]]'' | historiador militar galés | 1969 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 276 | | ''[[:d:Q377361|Fanny Parkes]]'' | | 1794 | 1875 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 277 | | ''[[:d:Q377872|Ivor Powell]]'' | futbolista británicu | 1916 | 2012 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 278 | [[Ficheru:Sophie Dee 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q378678|Sophie Dee]]'' | actriz pornográfica británica | 1984 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 279 | [[Ficheru:Robert Partridge.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q380859|Rob Partridge]]'' | ciclista británicu | 1985 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 280 | | ''[[:d:Q380860|Derek Tapscott]]'' | futbolista británicu (1932–2008) | 1932 | 2008 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 281 | [[Ficheru:Alastair Reynolds.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q380869|Alastair Reynolds]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 282 | | ''[[:d:Q380912|Neil Aspinall]]'' | | 1941 | 2008 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 283 | | ''[[:d:Q381649|Gareth Cooper]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1979 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 284 | [[Ficheru:Stuttgart 2023 -Comic Con Germany- Vincent Regan- by-RaBoe 023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q381664|Vincent Regan]]'' | | 1965 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 285 | [[Ficheru:AUT vs. WAL 2016-10-06 (097).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q381769|Chris Coleman]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 286 | [[Ficheru:John Greaves (musician).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q382676|John Greaves]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 287 | | ''[[:d:Q382731|John Warlow]]'' | | 1939 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 288 | [[Ficheru:Cardiff Bay Rugby Codebreakers (1).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q385839|Clive Sullivan]]'' | | 1943 | 1985 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 289 | [[Ficheru:David Williams historian Screenshot 2024-03-05-14-51-53-91 965bbf4d18d205f782c6b8409c5773a4.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q386316|David Williams]]'' | historiador británicu (1900–1978) | 1900 | 1978 | ''[[:d:Q20594376|Llanycefn]]'' |- | style='text-align:right'| 290 | | ''[[:d:Q387265|Vic Crowe]]'' | futbolista británicu | 1932 | 2009 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 291 | [[Ficheru:St-jacut.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q390440|Jacut]]'' | | 401 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 292 | | ''[[:d:Q390611|Paul Flynn]]'' | | 1935 | 2019 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 293 | [[Ficheru:Official portrait of Nick Smith MP crop 2, 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q390760|Nick Smith]]'' | políticu británicu | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 294 | | ''[[:d:Q390825|Hywel Francis]]'' | | 1946 | 2021 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 295 | [[Ficheru:Official portrait of Damian Green crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q391960|Damian Green]]'' | políticu galés | 1956 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 296 | | ''[[:d:Q393069|Dai Llewellyn]]'' | | 1946 | 2009 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 297 | [[Ficheru:Raymond Williams At Saffron Walden.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q394628|Raymond Williams]]'' | | 1921 | 1988 | ''[[:d:Q7130788|Pandy]]'' |- | style='text-align:right'| 298 | [[Ficheru:Ryan Day at Snooker German Masters (DerHexer) 2015-02-05 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q402985|Ryan Day]]'' | xugador de snooker británicu | 1980 | | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 299 | | ''[[:d:Q428905|Asser]]'' | | 900 | 909 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 300 | [[Ficheru:Martha Hughes Cannon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q433736|Martha Hughes Cannon]]'' | | 1857 | 1932 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 301 | | ''[[:d:Q434154|Henry Spinetti]]'' | músicu británicu | 1951 | | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 302 | | ''[[:d:Q435411|Marilyn Strathern]]'' | antropóloga británica | 1941 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 303 | | ''[[:d:Q436394|Paula Yates]]'' | | 1959 | 2000 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 304 | [[Ficheru:Richey Edwards (7227817420).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q436648|Richey Edwards]]'' | | 1967 | 2014 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 305 | [[Ficheru:NevilleSouthall.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q436650|Neville Southall]]'' | futbolista británicu | 1958 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 306 | [[Ficheru:Novello LCCN2014715473.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q436693|Ivor Novello]]'' | | 1893 | 1951 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 307 | [[Ficheru:Jo Walton (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q438330|Jo Walton]]'' | | 1964 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 308 | | ''[[:d:Q438506|John Yapp]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 309 | | ''[[:d:Q438515|Dafydd Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1979 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 310 | [[Ficheru:Michael Jones (Fête de la musique, Vitrolles, Bouches-du-Rhône, France).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q438832|Michael Jones]]'' | | 1952 | | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 311 | [[Ficheru:Honeysuckle weeks november 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q440206|Honeysuckle Weeks]]'' | actriz británica | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 312 | [[Ficheru:Amanda Levete.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q440786|Amanda Levete]]'' | arquiteuta galesa | 1959<br/>1955 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 313 | [[Ficheru:Peggy Cummins. Promotion 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q441467|Peggy Cummins]]'' | actriz británica | 1925 | 2017 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 314 | [[Ficheru:DWDavis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q442086|David William Davis]]'' | políticu galés (1873–1959) | 1873 | 1959 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 315 | [[Ficheru:Billy meredith city.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q444611|Billy Meredith]]'' | futbolista británicu (1874–1958) | 1874 | 1958 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 316 | | ''[[:d:Q444638|Sharon Maguire]]'' | | 1960 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 317 | | ''[[:d:Q446140|Jon Brown]]'' | maratonista canadianu | 1971 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 318 | | ''[[:d:Q446789|Dai Young]]'' | | 1967 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 319 | | ''[[:d:Q447945|Alun Hoddinott]]'' | compositor británicu (1929–2008) | 1929 | 2008 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 320 | | ''[[:d:Q447948|Alun Morgan]]'' | | 1928 | 2018 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 321 | | ''[[:d:Q447949|Bryn Meredith]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1930 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 322 | | ''[[:d:Q447951|Alun Owen]]'' | guionista galés (1925–1994) | 1925 | 1994 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 323 | [[Ficheru:Alun Wyn Jones 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q447961|Alun Wyn Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1985 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 324 | | ''[[:d:Q448212|Bobby Windsor]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1948 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 325 | | ''[[:d:Q448515|David Nash]]'' | | 1939 | 2016 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 326 | [[Ficheru:Jamie Roberts cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q449012|Jamie Roberts]]'' | | 1986 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 327 | | ''[[:d:Q449028|Bernice Rubens]]'' | | 1923 | 2004 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 328 | [[Ficheru:Nina Hamnett by Roger Fry 1917.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q449054|Nina Hamnett]]'' | | 1890 | 1956 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 329 | [[Ficheru:Rebecca James 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q449100|Rebecca James]]'' | ciclista galesa | 1991 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 330 | [[Ficheru:Barry Morgan (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q449108|Barry Morgan]]'' | | 1947 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 331 | | ''[[:d:Q449114|Laura Ashley]]'' | | 1925 | 1985 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 332 | [[Ficheru:Notable women authors of the day - Rhoda Broughton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q449136|Rhoda Broughton]]'' | | 1840 | 1920 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 333 | | ''[[:d:Q449142|Gwladus Ddu]]'' | | 1300 | 1251 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 334 | [[Ficheru:Elaine Morgan in 1998.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q449734|Elaine Morgan]]'' | | 1920 | 2013 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 335 | [[Ficheru:IsabelaMarshall.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q449884|Isabel Marshal]]'' | | 1200 | 1240 | ''[[:d:Q1422235|Pembroke Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 336 | | ''[[:d:Q449926|Alwyn Williams]]'' | | 1921 | 2004 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 337 | | ''[[:d:Q450826|Gwenllian ferch Gruffydd]]'' | monarca galesa (1097–1136) | 1097 | 1136 | ''[[:d:Q319576|Aberffraw]]'' |- | style='text-align:right'| 338 | | ''[[:d:Q455094|Hayley Tullett]]'' | mediofondista británica | 1973 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 339 | | ''[[:d:Q456444|G. E. R. Lloyd]]'' | | 1933 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 340 | [[Ficheru:Henry Somerset (1629–1699), 1st Duke of Beaufort, KG, PC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q456519|Henry Somerset, 1st Duke of Beaufort]]'' | políticu galés (1629–1700) | 1629 | 1700 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 341 | [[Ficheru:Evans W.png|center|128px]] | ''[[:d:Q456905|William Davies Evans]]'' | | 1790 | 1872 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 342 | | ''[[:d:Q459155|Edward Youde]]'' | | 1924 | 1986 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 343 | [[Ficheru:Penn Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q459764|Jessie Penn-Lewis]]'' | | 1861 | 1927 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 344 | [[Ficheru:Sam Warburton cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q460627|Sam Warburton]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 345 | [[Ficheru:John Mayall and Duster Bennett 1970.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q460654|Duster Bennett]]'' | | 1946 | 1976 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 346 | [[Ficheru:2025-04-03 Premier League Darts Berlin 2025 by Sandro Halank–138.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q460672|Mark Webster]]'' | xugador de dardos galés | 1983 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 347 | [[Ficheru:David Greene Barcelona 2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q460929|Dai Greene]]'' | atleta británicu | 1986 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 348 | | ''[[:d:Q460934|Morgan Stoddart]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1984 | | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 349 | [[Ficheru:Retrato de Pedro Mejía.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q462274|Pedro Mexía]]'' | | 1497 | 1551 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 350 | [[Ficheru:Jon Lilygreen ESC 2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q463870|Jon Lilygreen]]'' | cantante galés | 1987 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 351 | [[Ficheru:Sandy Griffiths, Estadio, 1951-05-19 (418) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q465029|Sandy Griffiths]]'' | árbitru de fútbol británicu (1909–1974) | 1909 | 1974 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 352 | [[Ficheru:Kelle Marie at 2006 AEE Friday 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q465457|Kelle Marie]]'' | actriz británica | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 353 | | ''[[:d:Q465547|Matthew Elias]]'' | atleta británicu | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 354 | [[Ficheru:Harold Lowe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q466171|Harold Lowe]]'' | marineru galés (1882–1944) | 1882 | 1944 | ''[[:d:Q6661729|Llanrhos]]'' |- | style='text-align:right'| 355 | | ''[[:d:Q466632|Terry Hennessey]]'' | futbolista británicu | 1942 | | ''[[:d:Q6661943|Llay]]'' |- | style='text-align:right'| 356 | | ''[[:d:Q466837|Hywel Lloyd]]'' | pilotu d&#39;automovilismu galés | 1985 | | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 357 | [[Ficheru:Kelly Sotherton (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q466878|Kelly Sotherton]]'' | atleta británica | 1976 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 358 | [[Ficheru:Llywelyn the Great (cropped).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q467685|Llywelyn ab Iorwerth]]'' | monarca galés (1173–1240) | 1173 | 1240 | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 359 | | ''[[:d:Q467749|Joanna Page]]'' | | 1978 | | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 360 | | ''[[:d:Q467755|Ruth Ellis]]'' | modelu británica (1926–1955) | 1926 | 1955 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 361 | | ''[[:d:Q468004|Margaret John]]'' | actriz británica | 1926 | 2011 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 362 | [[Ficheru:Swinburne, Kay-2652.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q468023|Kay Swinburne]]'' | política británica | 1967 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 363 | | ''[[:d:Q468060|Helen Watts]]'' | cantante d&#39;ópera británica (1927–2009) | 1927 | 2009 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 364 | [[Ficheru:Saint Malo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q468195|Malo]]'' | sacerdote galés (487–565) | 520 | 621 | ''[[:d:Q1027137|Llancarfan]]'' |- | style='text-align:right'| 365 | | ''[[:d:Q469952|Gwenllian of Wales]]'' | monxa galesa (1282–1337) | 1282 | 1337 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 366 | [[Ficheru:Chrisgunter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q470751|Chris Gunter]]'' | futbolista británicu | 1989 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 367 | [[Ficheru:Mengs - Richard Wilson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q471387|Richard Wilson]]'' | | 1713 | 1782 | ''[[:d:Q3404986|Penegoes]]'' |- | style='text-align:right'| 368 | | [[Richard Marquand]] | | 1937 | 1987 | ''[[:d:Q3397990|Llanishen]]'' |- | style='text-align:right'| 369 | [[Ficheru:SamEdwardsBetter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q472382|Sam Edwards]]'' | | 1928 | 2015 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 370 | [[Ficheru:Cyril-John-Radcliffe-1st-Viscount-Radcliffe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q472691|Cyril Radcliffe, 1st Viscount Radcliffe]]'' | | 1899 | 1977 | ''[[:d:Q6661917|Llanychan]]'' |- | style='text-align:right'| 371 | [[Ficheru:Wales and British and Irish Lions Hooker, Matthew Rees. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q474788|Matthew Rees]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1980 | | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 372 | | ''[[:d:Q478565|Dai Havard]]'' | políticu galés | 1950 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 373 | [[Ficheru:Joan Ruddock.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q479115|Joan Ruddock]]'' | política británica | 1943 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 374 | [[Ficheru:Official portrait of Chris Ruane crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q479188|Chris Ruane]]'' | políticu británicu | 1958 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 375 | [[Ficheru:Roger-Livesey-Storm-Over-Patsy-Stage-1937.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q490072|Roger Livesey]]'' | | 1906 | 1976 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 376 | [[Ficheru:Sir Tannatt William Edgeworth David (1858-1934).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q498915|Edgeworth David]]'' | | 1858 | 1934 | ''[[:d:Q390036|St Fagans]]''<br/>[[Cárdif]]<br/>[[Organización territorial de Gales|divisiones alministratives de Gales]] |- | style='text-align:right'| 377 | | ''[[:d:Q503493|John Bevan]]'' | xugador de rugbi union británicu (1948–1986) | 1948 | 1986 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 378 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120075.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q503776|Andrew Bishop]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1985 | | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 379 | [[Ficheru:Andrew Davies (writer).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q504430|Andrew Davies]]'' | | 1936 | | ''[[:d:Q7320726|Rhiwbina]]'' |- | style='text-align:right'| 380 | [[Ficheru:George Strong Nares. Photograph. Wellcome V0026912.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q504761|George Nares]]'' | | 1831 | 1915 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 381 | | ''[[:d:Q505190|Andrew Hourmont]]'' | empresariu galés | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 382 | [[Ficheru:Andrew Pagett PHC 2011-1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q506650|Andrew Pagett]]'' | xugador de snooker galés | 1982 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 383 | | ''[[:d:Q511364|Rosemary Joshua]]'' | | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 384 | [[Ficheru:John James Williams 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q512413|J. J. Williams]]'' | | 1948 | 2020 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 385 | [[Ficheru:LauraFord.ChinaCats.2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q512659|Laura Ford]]'' | escultora galesa | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 386 | [[Ficheru:Kenneth Jeffrey Jones 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q513201|Ken Jones]]'' | | 1921 | 2006 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 387 | [[Ficheru:Lyn Evans - pictures donated by CERN-7.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q514831|Lyn Evans]]'' | físicu galés | 1945 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 388 | | ''[[:d:Q514898|Aneirin]]'' | | 525 | 600 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 389 | [[Ficheru:Sir-john-meurig-thomas rare-book-room.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q514935|John Meurig Thomas]]'' | | 1932 | 2020 | ''[[:d:Q7852544|Tumble]]'' |- | style='text-align:right'| 390 | | ''[[:d:Q515207|Perdita Weeks]]'' | actriz británica | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 391 | [[Ficheru:Dafydd ap Gwilym at Cardiff City Hall.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q517287|Dafydd ap Gwilym]]'' | | 1320 | 1380 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]''<br/>''[[:d:Q29506026|Brogynin Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 392 | | ''[[:d:Q518175|Doris Hare]]'' | actriz británica | 1905 | 2000 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 393 | | ''[[:d:Q518290|Kelly Morgan]]'' | xugadora de bádminton británica | 1975 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 394 | [[Ficheru:Mike Phillips 2016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q519589|Mike Phillips]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 395 | [[Ficheru:Rear-admiral Sir Hugh Evan-thomas Kcb Mvo- 1917 Art.IWMART1734.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q520341|Hugh Evan-Thomas]]'' | oficial británicu (1862–1928) | 1862 | 1928 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 396 | | ''[[:d:Q522134|Stuart Urban]]'' | | 1958 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 397 | [[Ficheru:Matt Ryan At Wales Comic-Con Homecoming Wrexham 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q522373|Matt Ryan]]'' | | 1981 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 398 | [[Ficheru:Richard Deacon II (2017).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q523810|Richard Deacon]]'' | | 1949 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 399 | [[Ficheru:Andy Fairweather-Low, July 02 2006.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q525714|Andy Fairweather Low]]'' | | 1948 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 400 | [[Ficheru:Dewi Wyn o Eifion.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q525803|David Owen]]'' | | 1784 | 1841 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 401 | [[Ficheru:Shane Williams 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q525873|Shane Williams]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 402 | | ''[[:d:Q526714|Andy Melville]]'' | futbolista británicu | 1968 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 403 | [[Ficheru:Andy Powell zoonabar london wasps.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q527084|Andy Powell]]'' | | 1981 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 404 | [[Ficheru:Andy Scott - Wacken Open Air 2018 03.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q527532|Andy Scott]]'' | | 1949 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 405 | | ''[[:d:Q528311|Owain Cyfeiliog]]'' | | 1130 | 1197 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 406 | | ''[[:d:Q530256|Edwin Regan]]'' | | 1935 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 407 | [[Ficheru:Eve de Braose.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q530524|Eva Marshal]]'' | | 1203 | 1246 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 408 | | ''[[:d:Q530921|Naunton Wayne]]'' | | 1901 | 1970 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 409 | | ''[[:d:Q531221|Emyr Wyn Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 410 | | ''[[:d:Q531350|Bethan Huws]]'' | artista británica | 1961 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 411 | [[Ficheru:Jayne Ludlow.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q533245|Jayne Ludlow]]'' | futbolista británica | 1979 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 412 | | ''[[:d:Q533591|Hue de Rotelande]]'' | poeta galés (1150–1190) | 1150 | 1190 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 413 | | ''[[:d:Q533743|Owain Tudur Jones]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 414 | [[Ficheru:Petroc.png|center|128px]] | ''[[:d:Q534049|Saint Petroc]]'' | monxu galés (450–564) | 450 | 564 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 415 | [[Ficheru:Michael White PHC 2016-2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q537531|Michael White]]'' | xugador de snooker británicu | 1991 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 416 | [[Ficheru:High Contrast AKA Lincoln Barrett.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q538289|High Contrast]]'' | | 1979 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 417 | | ''[[:d:Q539515|Gwendoline Davies]]'' | coleicionista d&#39;arte galesa (1882–1951) | 1882 | 1951 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 418 | | ''[[:d:Q539583|Rachel Rice]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q643919|Torfaen]]'' |- | style='text-align:right'| 419 | | ''[[:d:Q539596|Tessie O'Shea]]'' | | 1913 | 1995 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 420 | [[Ficheru:Arthur Machen - ImgID14891187.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q540166|Arthur Machen]]'' | | 1863 | 1947 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 421 | | ''[[:d:Q540181|Margaret Davies]]'' | comisaria d&#39;arte galesa (1884–1963) | 1884 | 1963 | ''[[:d:Q6661212|Llandinam]]'' |- | style='text-align:right'| 422 | | ''[[:d:Q541502|Glyn Simon]]'' | sacerdote británicu (1903–1972) | 1903 | 1972 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 423 | [[Ficheru:John Prichard Grave.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q541594|John Prichard]]'' | arquiteutu británicu | 1817 | 1886 | ''[[:d:Q6661429|Llangan]]'' |- | style='text-align:right'| 424 | [[Ficheru:AnneWarwick1483.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q543665|Anne de Beauchamp, 15th Countess of Warwick]]'' | política galesa (1444–1449) | 1444 | 1449 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 425 | [[Ficheru:Sandra Gidley, September 2009 1 rotated and cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q544101|Sandra Gidley]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 426 | | ''[[:d:Q544397|Angus Charles Graham]]'' | | 1919 | 1991 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 427 | [[Ficheru:Brynle Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q544524|Brynle Williams]]'' | | 1949 | 2011 | ''[[:d:Q5119934|Cilcain]]'' |- | style='text-align:right'| 428 | | ''[[:d:Q545109|Huw Ceredig]]'' | actor británicu (1942–2011) | 1942 | 2011 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 429 | [[Ficheru:ThomasPennant oil.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q545123|Thomas Pennant]]'' | | 1726 | 1798 | ''[[:d:Q5303195|Downing]]'' |- | style='text-align:right'| 430 | [[Ficheru:DaveEdmunds1980crop.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q545186|Dave Edmunds]]'' | | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 431 | | ''[[:d:Q545198|Julian Winn]]'' | ciclista británicu | 1972 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 432 | [[Ficheru:Samuel Harrison TA 2013 (Cropping).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q545242|Sam Harrison]]'' | ciclista británicu | 1992 | | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 433 | [[Ficheru:Ray Reardon 1949.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q545289|Ray Reardon]]'' | xugador de snooker británicu | 1932 | 2024 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 434 | [[Ficheru:Saunders, Dean 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q545303|Dean Saunders]]'' | futbolista británicu | 1964 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 435 | | ''[[:d:Q545328|Tom Ward]]'' | actor británicu | 1971 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 436 | | ''[[:d:Q545363|Henry Vaughan]]'' | | 1621 | 1695 | ''[[:d:Q6661758|Llansantffraed]]'' |- | style='text-align:right'| 437 | | ''[[:d:Q545471|Philip Madoc]]'' | | 1934 | 2012 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 438 | | ''[[:d:Q546364|Della Jones]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q16248422|Tonna]]'' |- | style='text-align:right'| 439 | [[Ficheru:Richard Meade 1973.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q547154|Richard Meade]]'' | | 1938 | 2015 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 440 | [[Ficheru:Portrait of Edward Williams, bardd braint a defod (4672175).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q547716|Iolo Morganwg]]'' | | 1747 | 1826 | ''[[:d:Q1027137|Llancarfan]]'' |- | style='text-align:right'| 441 | | ''[[:d:Q548671|Johnny Williams]]'' | boxeador galés (1926–2007) | 1926 | 2007 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 442 | [[Ficheru:Jak Jones PHC 2016-3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q549519|Jak Jones]]'' | xugador de snooker británicu | 1993 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 443 | [[Ficheru:Paul Radmilovic 1909.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q551257|Paul Radmilovic]]'' | | 1886 | 1968 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 444 | [[Ficheru:Matthew Stevens PHC 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q551261|Matthew Stevens]]'' | xugador de snooker británicu | 1977 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 445 | | ''[[:d:Q552881|Les Davies]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 446 | [[Ficheru:Jason Koumas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q553549|Jason Koumas]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 447 | [[Ficheru:Sashaspooky (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q556024|Sasha]]'' | | 1969 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 448 | [[Ficheru:E.E. Clive in The Little Princess.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q556552|E. E. Clive]]'' | | 1883<br/>1879 | 1940 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 449 | [[Ficheru:Dr Richard Price, DD, FRS - Benjamin West.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q561101|Richard Price]]'' | | 1723 | 1791 | ''[[:d:Q6661452|Llangeinor]]'' |- | style='text-align:right'| 450 | [[Ficheru:William Robert Grove 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q561117|William Robert Grove]]'' | | 1811 | 1896 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 451 | | ''[[:d:Q561168|Roy Clarke]]'' | futbolista británicu (1925–2006) | 1925 | 2006 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 452 | | ''[[:d:Q561356|Kevin Allen]]'' | | 1962 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 453 | [[Ficheru:Christian Malcolm Barcelona 2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q561374|Christian Malcolm]]'' | velocista británicu | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 454 | | ''[[:d:Q561383|Brian Hibbard]]'' | | 1946 | 2012 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 455 | [[Ficheru:Augustus John by George Charles Beresford (1902) (NPG x13487).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q562540|Augustus John]]'' | | 1878 | 1961 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 456 | | ''[[:d:Q564059|Annabel Schofield]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 457 | [[Ficheru:Tony Atkinson - Festival Economia 2015.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q564905|Anthony Barnes Atkinson]]'' | economista británicu | 1944 | 2017 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 458 | [[Ficheru:Prof. Anne Rasa, Kalahari Trails, Red Dune Route, Northern Cape, South Africa.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q565725|Anne Rasa]]'' | | 1940 | 2020 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 459 | [[Ficheru:John Edward Jones, governor of Nevada.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q567826|John Edward Jones]]'' | políticu estauxunidense (1840–1896) | 1840 | 1896 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 460 | [[Ficheru:Portrait of Ross Lovegrove.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q573143|Ross Lovegrove]]'' | diseñador galés | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 461 | [[Ficheru:Anthony George Lyster, dock engineer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q573284|Anthony George Lyster]]'' | arquiteutu británicu | 1852 | 1920 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 462 | [[Ficheru:Emrys Hughes (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q574920|Emrys Hughes]]'' | | 1894 | 1969 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 463 | [[Ficheru:Official portrait of Albert Owen crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q576121|Albert Owen]]'' | políticu galés | 1959 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 464 | | ''[[:d:Q578107|Paul Collier]]'' | árbitru galés | 1970 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 465 | | ''[[:d:Q579550|Peter Biziou]]'' | direutor de fotografía británicu | 1944 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 466 | | ''[[:d:Q581084|Robert d'Escourt Atkinson]]'' | | 1898 | 1982 | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 467 | [[Ficheru:Emlyn Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q581262|Emlyn Williams]]'' | | 1905 | 1987 | ''[[:d:Q2424760|Mostyn]]'' |- | style='text-align:right'| 468 | | ''[[:d:Q584317|Mervyn Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1946–2012) | 1946 | 2012 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 469 | [[Ficheru:Jack Williams 1905.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q585747|Jack Williams]]'' | | 1882 | 1911 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 470 | [[Ficheru:Up percy jones.png|center|128px]] | ''[[:d:Q587649|Percy Jones]]'' | | 1947 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 471 | [[Ficheru:Abraham Matthews (ca.1870).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q589424|Abraham Matthews]]'' | agricultor arxentín (1832–1899) | 1832 | 1899 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 472 | [[Ficheru:Jamie Jones PHC 2015-2.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q590142|Jamie Jones]]'' | xugador de snooker británicu | 1988 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 473 | | ''[[:d:Q592561|Dafydd ap Gruffudd]]'' | | 1238 | 1283 | ''[[:d:Q21496553|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 474 | | ''[[:d:Q595372|Bob John]]'' | futbolista británicu | 1899 | 1982 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 475 | [[Ficheru:Mrschippy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q599469|Perce Blackborow]]'' | | 1894 | 1949 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 476 | [[Ficheru:Teddy Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q602404|Teddy Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu (1880–1949) | 1880 | 1949 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 477 | [[Ficheru:Stapleton Cotton, 1st Viscount Combermere by Mary Martha Pearson (née Dutton).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q607265|Stapleton Cotton, 1st Viscount Combermere]]'' | | 1773 | 1865 | ''[[:d:Q6662131|Lleweni Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 478 | | ''[[:d:Q608262|George Vaughan Maddox]]'' | | 1802 | 1864 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 479 | [[Ficheru:Edward Wingfield Humphreys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q611441|Edward Wingfield Humphreys]]'' | | 1841 | 1892 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 480 | [[Ficheru:Tommy Cooper.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q612027|Tommy Cooper]]'' | | 1921 | 1984 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 481 | [[Ficheru:Saint Beuno Window.png|center|128px]] | ''[[:d:Q612390|Beuno]]'' | santu patrón galés (501–640) | 570<br/>501 | 640 | [[Reinu de Powys]] |- | style='text-align:right'| 482 | | ''[[:d:Q613119|Dai Rees]]'' | golfista británicu (1913–1983) | 1913 | 1983 | ''[[:d:Q5465078|Font-y-Gary]]'' |- | style='text-align:right'| 483 | [[Ficheru:Gary Hocking (1961).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q614845|Gary Hocking]]'' | | 1937 | 1962 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 484 | | ''[[:d:Q614928|Cliff Morgan]]'' | | 1930 | 2013 | ''[[:d:Q7837340|Trebanog]]'' |- | style='text-align:right'| 485 | | ''[[:d:Q626445|Llewelyn Davies]]'' | as de l&#39;aviación galés (1889–1918) | 1889 | 1918 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 486 | [[Ficheru:Ernest Norton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q626472|Ernest Norton]]'' | as de l&#39;aviación galés (1893–1966) | 1893 | 1966 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 487 | [[Ficheru:Film actress Mary Glynne (SAYRE 2893).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q627588|Mary Glynne]]'' | actriz galesa (1895–1954) | 1895 | 1954 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 488 | | ''[[:d:Q628479|Terry Nation]]'' | | 1930 | 1997 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 489 | [[Ficheru:Nicky Grist.png|center|128px]] | ''[[:d:Q631339|Nicky Grist]]'' | pilotu de rally británicu | 1961 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 490 | | ''[[:d:Q632606|Francis Kitto]]'' | | 1897 | 1926 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 491 | | ''[[:d:Q633039|Richard Amerike]]'' | esplorador galés (1440–1503) | 1440 | 1503 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 492 | | ''[[:d:Q634238|Ewart Jones]]'' | químicu galés (1911–2002) | 1911 | 2002 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 493 | [[Ficheru:Saint-Pol-de-Léon - Chapelle Notre-Dame du Kreisker - Sept saints fondateurs bretons - St Pol.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q634405|Paul Aurelian]]'' | sacerdote galés (492–573) | 492 | 573 | ''[[:d:Q13131807|Kingdom of Morgannwg]]'' |- | style='text-align:right'| 494 | | ''[[:d:Q634827|Caradoc of Llancarfan]]'' | haxógrafu galés (1150–1156) | 1150 | 1156 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 495 | [[Ficheru:Charles Somerset, 4th Duke of Beaufort.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q642090|Charles Somerset, 4th Duke of Beaufort]]'' | | 1709 | 1756 | ''[[:d:Q722585|Caldicot]]'' |- | style='text-align:right'| 496 | | ''[[:d:Q642630|Harry Payne]]'' | xugador de rugbi union británicu (1907–2000) | 1907 | 2000 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 497 | [[Ficheru:Richard Duffy.png|center|128px]] | ''[[:d:Q642981|Richard Duffy]]'' | futbolista británicu | 1985 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 498 | [[Ficheru:Harold Day.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q646592|Harold Day]]'' | as de l&#39;aviación galés (1897–1918) | 1897 | 1918 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 499 | [[Ficheru:Phil Woosnam, NASL 1975 media guide page 4.png|center|128px]] | ''[[:d:Q646614|Phil Woosnam]]'' | futbolista británicu | 1932 | 2013 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]''<br/>''[[:d:Q635169|Caersws]]'' |- | style='text-align:right'| 500 | [[Ficheru:Tighpaul.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q648341|Thighpaulsandra]]'' | músicu británicu | 1958 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 501 | | ''[[:d:Q655506|Mervyn Stockwood]]'' | | 1913 | 1995 | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 502 | [[Ficheru:Max Horton 1943 IWM A 20789.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q657148|Max Kennedy Horton]]'' | | 1883 | 1951 | ''[[:d:Q7321494|Rhosneigr]]'' |- | style='text-align:right'| 503 | [[Ficheru:Statue of John Davies, Translators' Memorial, St Asaph 12.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q661947|John Davies]]'' | | 1567 | 1644 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 504 | | ''[[:d:Q662951|Roy Mathias]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 505 | [[Ficheru:MatthewHenry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q663216|Matthew Henry]]'' | teólogu galés (1662–1714) | 1662 | 1714 | ''[[:d:Q6089564|Isycoed]]'' |- | style='text-align:right'| 506 | [[Ficheru:Enrique VII de Inglaterra, por un artista anónimo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q675493|Henry VII of England]]'' | monarca galés (1457–1509) | 1457 | 1509 | ''[[:d:Q1422235|Pembroke Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 507 | | ''[[:d:Q676629|Kenneth Griffith]]'' | | 1921 | 2006 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 508 | [[Ficheru:Llandaf, yr eglwys gadeiriol Llandaf Cathedral De Cymru South Wales 96.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q680538|Teilo]]'' | | 600 | 560 | ''[[:d:Q7162166|Penally]]'' |- | style='text-align:right'| 509 | | ''[[:d:Q685402|Gavin Williams]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 510 | [[Ficheru:Portrait of J. Frost (4673712) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q686947|John Frost]]'' | | 1784 | 1877 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 511 | [[Ficheru:David Jacobs 1913.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q690597|David Jacobs]]'' | velocista británicu (1888–1976) | 1888 | 1976 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 512 | [[Ficheru:Huw-irranca-davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q691388|Huw Irranca-Davies]]'' | políticu galés | 1963 | | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 513 | [[Ficheru:Anne Main (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q694996|Anne Main]]'' | política galesa | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 514 | [[Ficheru:Alan Woods 2018.png|center|128px]] | ''[[:d:Q704897|Alan Woods]]'' | | 1944 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 515 | [[Ficheru:Bernard Fox Werner Klemperer Hogan's Heroes 1968.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q707734|Bernard Fox]]'' | | 1927 | 2016 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 516 | | ''[[:d:Q709999|Arthur Herbert]]'' | | 1855 | 1921 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 517 | [[Ficheru:Donald Swann (1966 publicity photo).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q710220|Donald Swann]]'' | | 1923 | 1994 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 518 | | ''[[:d:Q710460|Arthur Loveridge]]'' | zoólogu británicu (1891–1980) | 1891 | 1980 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 519 | [[Ficheru:Arthur Symons.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q711666|Arthur Symons]]'' | poeta británicu | 1865 | 1945 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 520 | [[Ficheru:Terry Griffith 1991 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q713009|Terry Griffiths]]'' | xugador de snooker británicu | 1947 | 2024 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 521 | [[Ficheru:Glyn Daniel at Tinkinswood.png|center|128px]] | ''[[:d:Q713440|Glyn Daniel]]'' | | 1914 | 1986 | ''[[:d:Q15958998|Lampeter Velfrey]]'' |- | style='text-align:right'| 522 | | ''[[:d:Q713489|David Kelly]]'' | biólogu británicu (1944–2003) | 1944 | 2003 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 523 | | ''[[:d:Q713720|Kevin Sheedy]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 524 | [[Ficheru:Henry Stafford.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q714480|Henry Stafford, 2nd Duke of Buckingham]]'' | políticu galés (1455–1483) | 1455 | 1483 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 525 | | ''[[:d:Q714976|Leon Pownall]]'' | actor británicu | 1943 | 2006 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 526 | [[Ficheru:CecilGriffiths.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q717007|Cecil Griffiths]]'' | atleta británicu (1900–1945) | 1900 | 1945 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 527 | [[Ficheru:Beau-Nash.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q717787|Beau Nash]]'' | | 1674 | 1761 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 528 | | ''[[:d:Q718057|Jeffrey Weeks]]'' | | 1945 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 529 | [[Ficheru:BpThomasCoke.png|center|128px]] | ''[[:d:Q718439|Thomas Coke]]'' | | 1747 | 1814 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 530 | [[Ficheru:Walter Devereux, 1st Earl of Essex from NPG.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q719792|Walter Devereux, 1st Earl of Essex]]'' | militar galés (1541–1576) | 1541 | 1576 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 531 | [[Ficheru:Steve Jones Boston 2018.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q720491|Steve Jones]]'' | | 1955 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 532 | [[Ficheru:DavidLangford.01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q720787|David Langford]]'' | escritor británicu | 1953 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 533 | | ''[[:d:Q721273|Richard Ian Cox]]'' | actor canadianu | 1973 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 534 | [[Ficheru:Luke Evans in 2018 (cropped 4).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q722001|Luke Evans]]'' | | 1979 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 535 | [[Ficheru:Wingfield.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725054|Walter Clopton Wingfield]]'' | | 1833 | 1912 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 536 | [[Ficheru:Charles Kemble by J. Dickinson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725104|Charles Kemble]]'' | actor de teatru galés (1775–1854) | 1775 | 1854 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 537 | [[Ficheru:Lynn Davies 1964.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725365|Lynn Davies]]'' | atleta británicu | 1942 | | ''[[:d:Q6964400|Nant-y-moel]]'' |- | style='text-align:right'| 538 | [[Ficheru:Kelly jones cardiff 2005.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725516|Kelly Jones]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q3365170|Cwmaman]]'' |- | style='text-align:right'| 539 | [[Ficheru:Kieth Allen (7323203024) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725519|Keith Allen]]'' | | 1953 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 540 | [[Ficheru:J. P. R. Williams 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725555|J. P. R. Williams]]'' | | 1949 | 2024 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 541 | | ''[[:d:Q725556|Roy Vernon]]'' | futbolista británicu (1937–1993) | 1937 | 1993 | ''[[:d:Q5446245|Ffynnongroew]]'' |- | style='text-align:right'| 542 | [[Ficheru:Rob Terry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725567|Rob Terry]]'' | lluchador profesional británicu | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 543 | | ''[[:d:Q725570|Byron Stevenson]]'' | futbolista británicu (1956–2007) | 1956 | 2007 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 544 | [[Ficheru:Bradley Dredge KLM Open 2010.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q725572|Bradley Dredge]]'' | golfista galés | 1973 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 545 | [[Ficheru:Reverend R S Thomas being interviewed for 'Y Cymro' (1468612).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q725745|R. S. Thomas]]'' | | 1913 | 2000 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 546 | [[Ficheru:Edward Stafford 3rd Duke of Buckingham 1520.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q726243|Edward Stafford, 3rd Duke of Buckingham]]'' | duque galés (1478–1521) | 1478 | 1521 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 547 | [[Ficheru:Siân James at Canal Parade Amsterdam - EuroPride 2016 - PvdA (28225698514) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q727410|Siân James]]'' | política galesa | 1959 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 548 | | ''[[:d:Q727494|Terry Williams]]'' | batería británicu | 1948 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 549 | | ''[[:d:Q727897|Gruffydd ap Llywelyn]]'' | | 1000 | 1063 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 550 | | ''[[:d:Q730648|Steve Upton]]'' | batería galés | 1946 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 551 | | ''[[:d:Q730668|Lewys Glyn Cothi]]'' | poeta galés (1420–1490) | 1420 | 1490 | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 552 | | ''[[:d:Q730721|Iolo Goch]]'' | | 1320 | 1398 | ''[[:d:Q7909529|Vale of Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 553 | | ''[[:d:Q731353|Ian Flanagan]]'' | tenista británicu | 1982 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 554 | [[Ficheru:Jimmy Murphy statue.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q735062|Jimmy Murphy]]'' | futbolista británicu | 1910 | 1989 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 555 | [[Ficheru:Kim Howells 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q736160|Kim Howells]]'' | | 1946 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 556 | | ''[[:d:Q736226|Clive Thomas]]'' | árbitru de fútbol británicu | 1936 | | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 557 | [[Ficheru:Notre-Dame des Fleurs Plouharnel Saint-Armel Droit.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q737268|Armel]]'' | | 482 | 570 | ''[[:d:Q13131807|Kingdom of Morgannwg]]'' |- | style='text-align:right'| 558 | | ''[[:d:Q740632|William Mathias]]'' | | 1934 | 1992 | ''[[:d:Q1996667|Whitland]]'' |- | style='text-align:right'| 559 | [[Ficheru:Ieuan Evans (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q741112|Ieuan Evans]]'' | | 1964 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 560 | [[Ficheru:Gareth-jones (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q741120|Gareth Jones]]'' | periodista británicu (1905–1935) | 1905 | 1935 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 561 | | ''[[:d:Q741130|Michael Baxandall]]'' | | 1933 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 562 | [[Ficheru:Alfred George Edwards by Solomon J Solomon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q741437|Alfred Edwards]]'' | sacerdote galés (1848–1937) | 1848 | 1937 | ''[[:d:Q3402405|Llanymawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 563 | | ''[[:d:Q746440|Saint Wethoc]]'' | | 401 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 564 | | ''[[:d:Q746920|Owen Thomas Jones]]'' | xeólogu británicu (1878–1967) | 1878 | 1967 | ''[[:d:Q3402099|Beulah]]'' |- | style='text-align:right'| 565 | | ''[[:d:Q747068|David Rees]]'' | | 1918 | 2013 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 566 | | ''[[:d:Q747672|Mark Titley]]'' | xugador de rugbi union galés | 1959 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 567 | [[Ficheru:Official portrait of Dr Julian Lewis crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q749612|Julian Lewis]]'' | políticu británicu | 1951 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 568 | [[Ficheru:Official portrait of Susan Elan Jones crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q750381|Susan Elan Jones]]'' | política británica | 1968 | | ''[[:d:Q7227631|Ponciau]]'' |- | style='text-align:right'| 569 | | ''[[:d:Q751510|Lloyd Burns]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1984 | | ''[[:d:Q7131674|Panteg]]'' |- | style='text-align:right'| 570 | | ''[[:d:Q761573|Catherine Fisher]]'' | | 1957 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 571 | | ''[[:d:Q762958|Harry Secombe]]'' | | 1921 | 2001 | ''[[:d:Q7595549|St Thomas]]'' |- | style='text-align:right'| 572 | | ''[[:d:Q763721|Haydn Tanner]]'' | xugador de rugbi union británicu (1917–2009) | 1917 | 2009 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 573 | [[Ficheru:Saint Mellon.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q767764|Mellonius]]'' | sacerdote francés | 229 | 314 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 574 | [[Ficheru:Vannes - cathédrale, vitrail des saints Patern et Mériadec Detail Padarn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q770633|Padarn]]'' | sacerdote católicu galés (500–510) | 500 | 510 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 575 | [[Ficheru:JAMES WILSON BRFC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q771149|James Wilson]]'' | futbolista británicu | 1989 | | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 576 | [[Ficheru:Anna Williams by Frances Reynolds.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q772966|Anna Williams]]'' | | 1706 | 1783 | ''[[:d:Q7368291|Rosemarket]]'' |- | style='text-align:right'| 577 | [[Ficheru:Barry John.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q775742|Barry John]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1945 | 2024 | ''[[:d:Q1033068|Cefneithin]]'' |- | style='text-align:right'| 578 | | ''[[:d:Q776095|Joseph Pugsley]]'' | | 1885 | 1976 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 579 | | ''[[:d:Q780432|John Bach]]'' | | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 580 | [[Ficheru:Sid Bevan rugby player.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q780557|Sid Bevan]]'' | xugador de rugbi union británicu (1877–1933) | 1877 | 1933 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 581 | [[Ficheru:Ian Gough 2008 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q781211|Ian Gough]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1976 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 582 | [[Ficheru:USO - ASM - 20150905 - Nicky Robinson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q786362|Nicky Robinson]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 583 | [[Ficheru:Miss Wales 08 Chloe Morgan.jpg|center|128px]] | [[Chloe-Beth Morgan]] | | 1986 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 584 | | ''[[:d:Q829262|Berwyn Jones]]'' | | 1940 | 2007 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 585 | [[Ficheru:Timothy-Richard-at-34.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q837541|Timothy Richard]]'' | misioneru galés (1845–1919) | 1845 | 1919 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 586 | | ''[[:d:Q839022|Donald Houston]]'' | actor de cine británicu (1923–1991) | 1923 | 1991 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 587 | [[Ficheru:Hen Gerddi Fy Ngwlad - Favourite Songs Of Wales, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q847735|Stuart Burrows]]'' | | 1933 | | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 588 | | ''[[:d:Q849718|Brinley Newton-John]]'' | | 1914 | 1992 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 589 | [[Ficheru:Bullet for My Valentine - Rock am Ring 2018-4319.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q855207|Matthew Tuck]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 590 | | ''[[:d:Q862305|Bill Meilen]]'' | | 1932 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 591 | [[Ficheru:Cardiff Bay Rugby Codebreakers (1).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q863024|Billy Boston]]'' | | 1934 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 592 | | ''[[:d:Q869503|Ted Vizard]]'' | futbolista británicu | 1889 | 1973 | ''[[:d:Q5141073|Cogan]]'' |- | style='text-align:right'| 593 | | ''[[:d:Q869553|Billy Jennings]]'' | | 1893 | 1968 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 594 | [[Ficheru:Bleddyn Williams 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q883404|Bleddyn Williams]]'' | | 1923 | 2009 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 595 | [[Ficheru:BlueWiki.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q885939|Blue Weaver]]'' | | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 596 | | ''[[:d:Q888051|Brochfael ap Elisedd]]'' | rei galés (800–773) | 800 | 773 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 597 | | ''[[:d:Q888143|Bob Morgan]]'' | saltador galés | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 598 | [[Ficheru:Alex Thomson VG2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q892605|Alex Thomson]]'' | | 1974 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 599 | | ''[[:d:Q896857|Leighton Durham Reynolds]]'' | | 1930 | 1999 | ''[[:d:Q4666797|Abercanaid]]'' |- | style='text-align:right'| 600 | | ''[[:d:Q897007|Bradley Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 601 | [[Ficheru:Bro Myrddin National Eisteddfod, 1974 (1551217).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q901131|Dafydd Ifans]]'' | escritor galés | 1949 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 602 | [[Ficheru:William Hallowes Miller.png|center|128px]] | ''[[:d:Q908116|William Hallowes Miller]]'' | | 1801 | 1880 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 603 | | ''[[:d:Q910728|Dudley Lloyd-Evans]]'' | as de l&#39;aviación galés (1895–1972) | 1895 | 1972 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 604 | | ''[[:d:Q912228|Brian Godding]]'' | | 1945 | 2023 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 605 | | ''[[:d:Q912373|Brian Huggett]]'' | golfista galés | 1936 | 2024 | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 606 | | ''[[:d:Q913050|Brian Savegar]]'' | | 1932 | 2007 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 607 | [[Ficheru:Justin Tipuric. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q914227|Justin Tipuric]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1989 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 608 | [[Ficheru:Gwilym Simcock IBK.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q919013|Gwilym Simcock]]'' | | 1981 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 609 | | ''[[:d:Q919835|Eric Linklater]]'' | | 1899 | 1974 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 610 | [[Ficheru:The Who Philadelphia PA Oct. 26, 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q922252|Pino Palladino]]'' | | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 611 | [[Ficheru:Abraham Rees by James Lonsdale.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q922838|Abraham Rees]]'' | botánicu galés (1743–1825) | 1743 | 1825 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 612 | | ''[[:d:Q924074|Angus McBean]]'' | fotógrafu galés (1904–1990) | 1904 | 1990 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]''<br/>''[[:d:Q11017004|Newbridge-on-Wye]]'' |- | style='text-align:right'| 613 | | ''[[:d:Q925761|Eric Griffiths]]'' | | 1940 | 2005 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 614 | [[Ficheru:Christopher Jones with Wales logo - England Olympic polo team 1920 Antwerp (2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q927275|Christopher Jones]]'' | nadador galés (1886–1937) | 1886 | 1937 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 615 | [[Ficheru:Enzo Maccarinelli.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q928194|Enzo Maccarinelli]]'' | boxeador británicu | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 616 | | ''[[:d:Q928575|Derrick Sullivan]]'' | futbolista británicu | 1930 | 1983 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 617 | [[Ficheru:Reginald Brooks-King.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q929046|Reginald Brooks-King]]'' | arqueru británicu (1861–1938) | 1861 | 1938 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 618 | [[Ficheru:Richard Barrett in June 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q929476|Richard Barrett]]'' | compositor británicu | 1959 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 619 | | ''[[:d:Q929691|Rupert Charles Barneby]]'' | | 1911 | 2000 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 620 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120009.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q930461|Duncan Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1978 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 621 | [[Ficheru:Jonathan Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q934120|Jonathan Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 622 | [[Ficheru:Isaac Roberts.png|center|128px]] | ''[[:d:Q934428|Isaac Roberts]]'' | | 1829 | 1904 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 623 | [[Ficheru:Gareth David-Lloyd by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q934461|Gareth David-Lloyd]]'' | actor británicu | 1981 | | ''[[:d:Q4898677|Bettws]]'' |- | style='text-align:right'| 624 | [[Ficheru:Dwayne Peel (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q934472|Dwayne Peel]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1981 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 625 | | ''[[:d:Q934488|Fred Evans]]'' | boxeador británicu | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 626 | [[Ficheru:Martyn Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q934531|Martyn Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1975 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 627 | | ''[[:d:Q934587|Mark Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1979 | | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 628 | [[Ficheru:Gethin Jenkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q934631|Gethin Jenkins]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q3406126|Llantwit Fardre]]'' |- | style='text-align:right'| 629 | [[Ficheru:Huw Bennett - Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q934769|Huw Bennett]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1983 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 630 | [[Ficheru:Jimmy Michael.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q935055|Jimmy Michael]]'' | | 1877 | 1904 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 631 | [[Ficheru:Simon Richardson London 2012 Paralympic Games torch relay.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q935347|Simon Richardson]]'' | ciclista británicu (1966-) | 1966 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 632 | | ''[[:d:Q939952|Maud de Braose, Baroness Wigmore]]'' | | 1224 | 1301 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 633 | [[Ficheru:Fred Welsh LCCN2014697376 (3x4a).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q942249|Freddie Welsh]]'' | boxeador británicu (1886–1927) | 1886 | 1927 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 634 | | ''[[:d:Q942385|Jack Kelsey]]'' | futbolista británicu (1929–1992) | 1929 | 1992 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 635 | [[Ficheru:Swansea Town Football Club (20740154461).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q944231|Ivor Allchurch]]'' | futbolista británicu (1929–1997) | 1929 | 1997 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 636 | [[Ficheru:Histoire des Jésuites II p130 Complot de William Parry par T Fragonard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q944974|William Parry]]'' | | | 1585 | ''[[:d:Q2573736|Northop]]'' |- | style='text-align:right'| 637 | | ''[[:d:Q945352|Richie Collins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 638 | [[Ficheru:Gareth Thomas (rugby player).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q949204|Gareth Thomas]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q7424317|Sarn]]'' |- | style='text-align:right'| 639 | [[Ficheru:BartleFrere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q950220|Henry Bartle Frere]]'' | | 1815 | 1884 | ''[[:d:Q17743864|Clydach House]]'' |- | style='text-align:right'| 640 | [[Ficheru:Hugh Hamshaw Thomas British Mycological Society 1913 a.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q950806|Hugh Hamshaw Thomas]]'' | | 1885 | 1962 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 641 | | ''[[:d:Q953078|Roger Mortimer, 4th Earl of March]]'' | militar galés (1374–1398) | 1374 | 1398 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 642 | | ''[[:d:Q953257|Robert Pugh]]'' | actor británicu | 1950 | | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 643 | | ''[[:d:Q955586|Matt Rees]]'' | escritor británicu | 1967 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 644 | [[Ficheru:Isabel Ice adjusted.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q958043|Isabel Ice]]'' | actriz pornográfica galesa | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 645 | [[Ficheru:J Conway Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q958919|Conway Rees]]'' | | 1870 | 1932 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 646 | | ''[[:d:Q965304|Gareth Wyatt]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]''<br/>[[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 647 | | ''[[:d:Q967593|Jimmy Sangster]]'' | | 1927 | 2011 | ''[[:d:Q13125694|Kinmel Bay]]'' |- | style='text-align:right'| 648 | | ''[[:d:Q968698|Thomas Tomkins]]'' | | 1572 | 1656 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 649 | [[Ficheru:Peter Carpenter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q970171|Peter Carpenter]]'' | aviador británicu (1891–1971) | 1891 | 1971 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 650 | [[Ficheru:James Ira Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q970206|James Ira Thomas Jones]]'' | as de l&#39;aviación galés (1896–1960) | 1896 | 1960 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 651 | [[Ficheru:Daniel Wells at Snooker German Masters (DerHexer) 2013-01-30 03.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q970221|Daniel Wells]]'' | xugador de snooker británicu | 1988 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 652 | [[Ficheru:David Cotterill.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q971539|David Cotterill]]'' | futbolista británicu | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 653 | | ''[[:d:Q975285|Percy Mansell Jones]]'' | | 1889 | 1968 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 654 | [[Ficheru:Neal Eardley BCFC 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q975917|Neal Eardley]]'' | futbolista británicu | 1988 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 655 | | ''[[:d:Q976254|Paul Davies]]'' | xugador de snooker galés | 1970 | | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 656 | | ''[[:d:Q977667|Noel Kinsey]]'' | futbolista británicu (1925–2017) | 1925 | 2017 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 657 | [[Ficheru:Shakin' Stevens.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q978793|Shakin' Stevens]]'' | | 1948 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 658 | | ''[[:d:Q979098|Craig Thomas]]'' | | 1942 | 2011 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 659 | | ''[[:d:Q979114|Paul Rhys]]'' | | 1963 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 660 | | ''[[:d:Q979163|Carwyn James]]'' | | 1929 | 1983 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 661 | | ''[[:d:Q979204|Gerald Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1945 | | ''[[:d:Q6661740|Llansaint]]'' |- | style='text-align:right'| 662 | | ''[[:d:Q979276|Jason Hughes]]'' | actor británicu | 1971 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 663 | [[Ficheru:John Dawes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q979301|John Dawes]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1940 | 2021 | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 664 | [[Ficheru:Edgar Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q979325|Edgar Evans]]'' | | 1876 | 1912 | ''[[:d:Q2148317|Rhossili]]'' |- | style='text-align:right'| 665 | [[Ficheru:Delme Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q979336|Delme Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1942 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 666 | [[Ficheru:Sir Henry Jones (1852-1922) NLW3364587.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q979372|Henry Jones]]'' | filósofu galés (1852–1922) | 1852 | 1922 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 667 | [[Ficheru:Grace Coddington.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q981330|Grace Coddington]]'' | | 1941 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 668 | | ''[[:d:Q981494|John of Wales]]'' | | 1300 | 1285 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 669 | | ''[[:d:Q981527|Nick Evans]]'' | | 1947 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 670 | [[Ficheru:Ryan Bevington. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q981688|Ryan Bevington]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 671 | [[Ficheru:Robert Howley Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q981948|Rob Howley]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 672 | [[Ficheru:Sir Howard Stringer Shankbone Metropolitan Opera 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q983336|Howard Stringer]]'' | | 1942 | | [[Cárdif]]<br/>[[Organización territorial de Gales|divisiones alministratives de Gales]] |- | style='text-align:right'| 673 | [[Ficheru:Nathan Walker.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q984365|Nathan Walker]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu británicu | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 674 | [[Ficheru:Ranulf de Blondeville.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q984430|Ranulf de Blondeville, 6th Earl of Chester]]'' | | 1170 | 1232 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 675 | [[Ficheru:William Henry Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q985138|W. H. Davies]]'' | | 1871 | 1940 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 676 | [[Ficheru:AnthonyLlewellyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q986620|Anthony Llewellyn]]'' | astronauta galés (1933–2013) | 1933 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 677 | [[Ficheru:Paris 2005 Robin Owain.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q994769|Robin Llwyd ab Owain]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q5200185|Cynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 678 | [[Ficheru:Bryony Worthington, Baroness Worthington (born 1971) at World Economic Forum Davos 2021.png|center|128px]] | ''[[:d:Q995315|Bryony Worthington, Baroness Worthington]]'' | política galesa | 1971 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 679 | | ''[[:d:Q1003578|Franklin Saunders]]'' | | 1891 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 680 | [[Ficheru:CaesarJenkyns.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1025420|Caesar Jenkyns]]'' | futbolista británicu (1866–1941) | 1866 | 1941 | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 681 | | ''[[:d:Q1029131|Camille Butcher]]'' | | 1980 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 682 | | ''[[:d:Q1035345|Caradoc Freichfras]]'' | rei galés (470–500) | 470 | 500 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 683 | | ''[[:d:Q1036305|Carissa Turner]]'' | xugadora de bádminton británica | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 684 | [[Ficheru:David Sullivan co-owner West Ham United F.C..jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1046824|David Sullivan]]'' | | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 685 | | ''[[:d:Q1055273|Cerith Wyn Evans]]'' | escultor galés | 1958 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 686 | | ''[[:d:Q1056022|Howard King]]'' | árbitru de fútbol británicu | 1946 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 687 | [[Ficheru:Jessica Sula.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1058973|Jessica Sula]]'' | actriz británica | 1994 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 688 | | ''[[:d:Q1061908|Michael Owen]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1980 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 689 | | ''[[:d:Q1063375|Madog ap Llywelyn]]'' | | | 1312 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 690 | [[Ficheru:Bp Charles Green NPG.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1063535|Charles Green]]'' | sacerdote galés (1864–1944) | 1864 | 1944 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 691 | | ''[[:d:Q1064759|C. H. Dodd]]'' | | 1884 | 1973 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 692 | [[Ficheru:Thomas Richards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1065207|Tom Richards]]'' | | 1910 | 1985 | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 693 | [[Ficheru:Chris Bartley2.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1076979|Chris Bartley]]'' | remeru británicu | 1984 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 694 | | ''[[:d:Q1077147|Chris Czekaj]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 695 | | ''[[:d:Q1077808|Chris Type]]'' | corredor de skeleton británicu | 1981 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 696 | [[Ficheru:Peter Wingfield 20100701 Japan Expo 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1082835|Peter Wingfield]]'' | actor galés | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 697 | [[Ficheru:Christopher Timothy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1087011|Christopher Timothy]]'' | actor británicu | 1940 | | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 698 | [[Ficheru:Tewdrig Sant.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1088014|Tewdrig]]'' | monarca galés | 550 | | ''[[:d:Q2253783|Kingdom of Glywysing]]''<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 699 | | ''[[:d:Q1088032|Llywelyn Bren]]'' | revolucionariu galés (1267–1318) | 1267 | 1318 | ''[[:d:Q3404686|Senghenydd]]'' |- | style='text-align:right'| 700 | | [[Mark Bowen]] | futbolista británicu | 1963 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 701 | [[Ficheru:Clayton Blackmore juli 1991.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1099281|Clayton Blackmore]]'' | futbolista británicu | 1964 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 702 | [[Ficheru:Cliff Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1101163|Cliff Jones]]'' | futbolista británicu | 1935 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 703 | | ''[[:d:Q1101282|John Gow]]'' | árbitru de fútbol británicu | 1930 | 2017 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 704 | [[Ficheru:C.W. Nicol - Headshot in Afan Woodland.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1102013|C. W. Nicol]]'' | | 1940 | 2020 | ''[[:d:Q748078|Neath Port Talbot]]'' |- | style='text-align:right'| 705 | | ''[[:d:Q1103370|Stuart Robbins]]'' | xugador de baloncestu británicu (1976–2010) | 1976 | 2010 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 706 | [[Ficheru:Terry Yorath, Wales Team, 1988.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1103503|Terry Yorath]]'' | futbolista británicu | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 707 | [[Ficheru:Gareth Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1103587|Gareth Roberts]]'' | futbolista británicu | 1978 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 708 | | ''[[:d:Q1106063|Keith Cooper]]'' | | 1948 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 709 | | ''[[:d:Q1106064|Keith Burge]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 710 | | ''[[:d:Q1115849|Jonathan Davies]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q7842265|Trimsaran]]'' |- | style='text-align:right'| 711 | | ''[[:d:Q1118055|Sydenham Edwards]]'' | | 1768 | 1819 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 712 | | ''[[:d:Q1118742|James Brewerton]]'' | futbolista británicu | 1979 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 713 | | ''[[:d:Q1125037|John Elsworthy]]'' | futbolista británicu | 1931 | 2009 | ''[[:d:Q6964261|Nant-y-derry]]'' |- | style='text-align:right'| 714 | | ''[[:d:Q1129178|Leo Callaghan]]'' | árbitru de fútbol británicu (1924–1987) | 1924 | 1987 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 715 | | ''[[:d:Q1130154|Gwilym Jenkins]]'' | | 1932 | 1982 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 716 | | ''[[:d:Q1130431|Grace Williams]]'' | compositora galesa (1906–1977) | 1906 | 1977 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 717 | | ''[[:d:Q1131742|Lorwerth Price Jones]]'' | | 1927 | 2023 | ''[[:d:Q7837990|Trelewis]]'' |- | style='text-align:right'| 718 | | ''[[:d:Q1138615|Craig Mitchell]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1986 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 719 | | ''[[:d:Q1148624|Cyril Frank Colebrook]]'' | físicu británicu (1910–1997) | 1910 | 1997 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 720 | [[Ficheru:Iwan Rheon by Gage Skidmore.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1148937|Iwan Rheon]]'' | | 1985 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 721 | [[Ficheru:Richard Ellis recipient of the 2023 Gruber Cosmology Prize (iau2302).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1153445|Richard Ellis]]'' | astrónomu británicu | 1950 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 722 | | ''[[:d:Q1153763|Robin McBryde]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1970 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 723 | [[Ficheru:Dafydd Iwan from Emynau album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1157150|Dafydd Iwan]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 724 | | ''[[:d:Q1157152|Dafydd Llywelyn]]'' | | 1939 | 2013 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 725 | [[Ficheru:Llywelyn the Great (Dafydd).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1157156|Dafydd ap Llywelyn]]'' | | 1215<br/>1208 | 1246 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 726 | [[Ficheru:Dale Appleby - Sachsentour.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1157833|Dale Appleby]]'' | ciclista británicu | 1986 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 727 | [[Ficheru:Dan Biggar 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1158997|Dan Biggar]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1989 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 728 | | ''[[:d:Q1160939|Daniel Granville West, Baron Granville-West]]'' | políticu galés (1904–1984) | 1904 | 1984 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 729 | | ''[[:d:Q1161262|Daniel Jones]]'' | | 1912 | 1993 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 730 | [[Ficheru:Dannie Abse (2014).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1164478|Dannie Abse]]'' | | 1923 | 2014 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 731 | [[Ficheru:Darren Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1166651|Darren Morgan]]'' | xugador de snooker británicu | 1966 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 732 | | ''[[:d:Q1173794|David Bowen]]'' | | 1924 | 2011 | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 733 | | ''[[:d:Q1173795|David Bower]]'' | actor británicu | 1969 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 734 | | ''[[:d:Q1174338|David Emanuel]]'' | diseñador de moda galés | 1952 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 735 | [[Ficheru:Saint David Lewis, engraving 1683.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1175222|David Lewis]]'' | sacerdote católicu galés (1616–1679) | 1616 | 1679 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 736 | | ''[[:d:Q1176710|David Stanley Evans]]'' | astrónomu galés (1916–2004) | 1916 | 2004 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 737 | [[Ficheru:Lord Stoddart.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1176748|David Stoddart, Baron Stoddart of Swindon]]'' | políticu británicu | 1926 | 2020 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 738 | | ''[[:d:Q1176766|David Broucher]]'' | diplomáticu británicu | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 739 | [[Ficheru:David Williams (mathematician).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1177203|David Williams]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 740 | [[Ficheru:Rob Jones.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1179039|Rob Jones]]'' | | 1971 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 741 | [[Ficheru:Oxford univ afc 1874.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1179945|Frederick Green]]'' | futbolista británicu (1851–1928) | 1851 | 1928 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 742 | | ''[[:d:Q1181577|Deborah Kay Davies]]'' | | 2000 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 743 | | ''[[:d:Q1183309|Deiniol Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1977 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 744 | [[Ficheru:Deiniol Sant Cadeirlan Bangor Cathedral St Deiniol - geograph.org.uk - 593071.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1183310|Deiniol]]'' | sacerdote galés (530–584) | 530 | 584 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 745 | [[Ficheru:James Fox.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1189996|James Fox]]'' | cantante británicu | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 746 | [[Ficheru:Neil Taylor vs Arsenal (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1191188|Neil Taylor]]'' | futbolista británicu | 1989 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 747 | [[Ficheru:John Houghton High Wycombe 20050226.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1193243|John Houghton]]'' | | 1931 | 2020 | ''[[:d:Q5319397|Dyserth]]'' |- | style='text-align:right'| 748 | [[Ficheru:Aled Eames in an exhibition to publicise his book, Ships and Seamen of Anglesey (1551928).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1195620|Aled Eames]]'' | | 1921 | 1996 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 749 | [[Ficheru:Visit of Derek Vaughan to the European Commission - 2023 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1200134|Derek Vaughan]]'' | políticu galés | 1961 | | [[Aberfan]] |- | style='text-align:right'| 750 | | ''[[:d:Q1209771|Dick Richardson]]'' | boxeador galés (1934–1999) | 1934 | 1999 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 751 | | ''[[:d:Q1225513|Dill Jones]]'' | | 1923 | 1984 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 752 | | [[John Owen]] | | 1564 | 1622 | ''[[:d:Q29497284|Plas Du]]'' |- | style='text-align:right'| 753 | [[Ficheru:William Cadogan (physician).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1237175|William Cadogan]]'' | | 1711 | 1797 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 754 | | ''[[:d:Q1240231|Donald Peers]]'' | | 1908 | 1973 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 755 | | ''[[:d:Q1240482|Donald Davies]]'' | | 1924 | 2000 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 756 | | ''[[:d:Q1247700|Clive Merrison]]'' | actor galés | 1945 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 757 | [[Ficheru:Richard Maybery aviator.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1249040|Richard Maybery]]'' | militar galés (1895–1917) | 1895 | 1917 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 758 | | ''[[:d:Q1251830|Doug Mountjoy]]'' | xugador de snooker galés | 1942 | 2021 | ''[[:d:Q105630108|Tir-y-berth]]'' |- | style='text-align:right'| 759 | | ''[[:d:Q1255546|Samuel Parry]]'' | militar galés (1892–1918) | 1892 | 1918 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 760 | [[Ficheru:Mark Rowlands 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1257097|Mark Rowlands]]'' | filósofu galés | 1962 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 761 | | ''[[:d:Q1258743|Wenna]]'' | | 500<br/>463 | 544 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 762 | [[Ficheru:Gwyneth Glyn5638.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1267203|Gwyneth Glyn]]'' | | 1979 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 763 | [[Ficheru:Saint Samson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1269091|Samson of Dol]]'' | sacerdote galés (490–565) | 490 | 565 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 764 | [[Ficheru:EbdAlone14012016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1273470|E. Brian Davies]]'' | matemáticu galés | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 765 | [[Ficheru:Saint Tugdual.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1281133|Tudwal]]'' | sacerdote galés (490–564) | 490 | 564 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 766 | | ''[[:d:Q1282921|Eddie Niedzwiecki]]'' | futbolista polacu | 1959 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 767 | | ''[[:d:Q1292893|Edward Lord]]'' | | 1781 | 1859 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 768 | [[Ficheru:Buste reliquaire de saint Suliac, Sizun, France.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1293017|Tysilio]]'' | santu galés (550–640) | 550 | 640 | [[Reinu de Powys]] |- | style='text-align:right'| 769 | | ''[[:d:Q1293238|George Noakes]]'' | sacerdote galés (1924–2008) | 1924 | 2008 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 770 | [[Ficheru:Edward V Robertson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1293950|Edward V. Robertson]]'' | | 1881 | 1963 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 771 | [[Ficheru:Karl Wallinger.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1302516|Karl Wallinger]]'' | | 1957 | 2024 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 772 | [[Ficheru:Eifion Lewis Roberts (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1302969|Eifion Lewis-Roberts]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1981 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 773 | [[Ficheru:Stanley Baker visit Israel 1967.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1306352|Stanley Baker]]'' | | 1928 | 1976 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 774 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Wilson of Dinton crop 2, 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1310059|Richard Wilson, Baron Wilson of Dinton]]'' | políticu británicu | 1942 | | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 775 | [[Ficheru:Eirian Williams at Snooker German Masters (DerHexer) 2013-01-30 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1310576|Eirian Williams]]'' | árbitru británicu | 1955 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 776 | [[Ficheru:Thomas Olivers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1320386|Thomas Olivers]]'' | | 1725 | 1799 | ''[[:d:Q7837893|Tregynon]]'' |- | style='text-align:right'| 777 | [[Ficheru:UCI Track World Championships 2020 154.jpg|center|128px]] | [[Elinor Barker]] | ciclista británica | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 778 | | ''[[:d:Q1331208|Elizabeth Grünbaum]]'' | profesora británica | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 779 | [[Ficheru:Elizabeth griffith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1331217|Elizabeth Griffith]]'' | | 1727 | 1793 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 780 | [[Ficheru:N. J. A. Sloane.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1333178|Neil Sloane]]'' | matemáticu británicu | 1939 | | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 781 | [[Ficheru:Emily Pfeiffer.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1337615|Emily Pfeiffer]]'' | | 1827 | 1890 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 782 | [[Ficheru:Thomas Button.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1338420|Thomas Button]]'' | esplorador galés (1575–1634) | 1575<br/>1565 | 1634 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 783 | [[Ficheru:Paul Whitehouse in 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1343140|Paul Whitehouse]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q7600082|Stanleytown]]'' |- | style='text-align:right'| 784 | [[Ficheru:Tom Ellis (2016).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1343564|Tom Ellis]]'' | | 1978 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 785 | | ''[[:d:Q1351086|Eric Barnes]]'' | matemáticu australianu (1924–2000) | 1924 | 2000 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 786 | [[Ficheru:Ernest Howard Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1356371|Ernest Howard Griffiths]]'' | físicu galés (1851–1932) | 1851 | 1932 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 787 | | ''[[:d:Q1360094|Terry Medwin]]'' | futbolista británicu | 1932 | 2024 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 788 | [[Ficheru:Taylor, Rhys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1361619|Rhys Taylor]]'' | futbolista británicu | 1990 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 789 | | ''[[:d:Q1368597|David Taylor]]'' | futbolista británicu | 1965 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 790 | [[Ficheru:The Strange and Dangerous Voyage (Thomas James, 1633) - 3 foldout map The Platt of Sayling - 2 The True Portraict.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1369409|Thomas James]]'' | | 1593 | 1635 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 791 | [[Ficheru:Julian Cope (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1371735|Julian Cope]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q5262556|Deri]]'' |- | style='text-align:right'| 792 | | ''[[:d:Q1379647|Evan Evans]]'' | científicu galés (1765–1844) | 1765 | 1844 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 793 | | ''[[:d:Q1379655|Evan James Williams]]'' | físicu galés (1903–1945) | 1903 | 1945 | ''[[:d:Q15987289|Cwmsychbant]]'' |- | style='text-align:right'| 794 | | ''[[:d:Q1380259|Lee Byrne]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 795 | [[Ficheru:Stephen Jones 2014.jpg|center|128px]] | [[Stephen Jones]] | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 796 | [[Ficheru:John Bufton UKIP MEP for Wales.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1380953|John Bufton]]'' | políticu galés | 1962 | | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 797 | [[Ficheru:Jimmy Wilde.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1380989|Jimmy Wilde]]'' | boxeador británicu (1892–1969) | 1892 | 1969 | ''[[:d:Q7268591|Quakers Yard]]'' |- | style='text-align:right'| 798 | | ''[[:d:Q1381003|Rhys ap Tewdwr]]'' | rei galés (997–1093) | | 1093 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 799 | [[Ficheru:Phil Bennett.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1381032|Phil Bennett]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1948 | 2022 | ''[[:d:Q5441920|Felinfoel]]'' |- | style='text-align:right'| 800 | [[Ficheru:Gareth Edwards 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1381089|Gareth Edwards]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1947 | | ''[[:d:Q5623368|Gwaun-Cae-Gurwen]]'' |- | style='text-align:right'| 801 | [[Ficheru:Tom James MBE.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1381114|Tom James]]'' | remeru británicu | 1984 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 802 | [[Ficheru:Neil Jenkins. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1381233|Neil Jenkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1971 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 803 | | ''[[:d:Q1381454|Gomer Edwin Evans]]'' | compositor de cantares galés | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 804 | [[Ficheru:Ryan Jones. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1386825|Ryan Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1981 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 805 | [[Ficheru:Hedd Wyn 01(a-dg).JPG|center|128px]] | [[Hedd Wyn]] | poeta galés (1887–1917) | 1887 | 1917 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 806 | [[Ficheru:Steve Jones.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1391397|Steve Jones]]'' | | 1944 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 807 | | ''[[:d:Q1396040|Sue Jones-Davies]]'' | | 1949 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 808 | [[Ficheru:Rhys Williams 2006.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1397897|Rhys Williams]]'' | atleta británicu | 1984 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 809 | | ''[[:d:Q1397946|Lewis Bayly]]'' | | 1565 | 1631 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 810 | [[Ficheru:Leigh Halfpenny. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012 Leigh Halfpenny. Dathliadau Camp Lawn Cymru, Senedd 19 Mawrth 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1398346|Leigh Halfpenny]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 811 | [[Ficheru:Llywelyn the Great (Gruffudd).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1398384|Gruffudd ap Llywelyn ab Iorwerth]]'' | | 1200 | 1244 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 812 | [[Ficheru:Arthur Gould, Newport.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q1403116|Arthur Gould]]'' | | 1864 | 1919 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 813 | | ''[[:d:Q1403137|Dewi Bebb]]'' | | 1938 | 1996 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 814 | | ''[[:d:Q1403150|Derek Quinnell]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 815 | | ''[[:d:Q1404569|Gareth Jenkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1951 | | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 816 | | ''[[:d:Q1404576|Mike Ruddock]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 817 | [[Ficheru:Lostprophetswarped2012mansfield.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1405258|Jamie Oliver]]'' | compositor galés | 1975 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 818 | [[Ficheru:Robert Griffiths, Britain Needs Socialism, 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1405477|Robert Griffiths]]'' | | 1952 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 819 | | ''[[:d:Q1407412|Watcyn Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1906–1977) | 1906 | 1977 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 820 | [[Ficheru:Stuleedswikipic.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1407544|Stuart Richardson]]'' | músicu galés | 1973 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 821 | | ''[[:d:Q1410416|Jim Sullivan]]'' | | 1903 | 1977 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 822 | [[Ficheru:Geraint Howells cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1418483|Geraint Howells]]'' | políticu británicu (1925–2004) | 1925 | 2004 | ''[[:d:Q3399417|Ponterwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 823 | | ''[[:d:Q1422009|Valerie Davies]]'' | nadadora galesa (1912–2001) | 1912 | 2001 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 824 | | ''[[:d:Q1423384|Matt Crowell]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 825 | | ''[[:d:Q1423984|Lee Williams]]'' | | 1974 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 826 | [[Ficheru:Kai Owen Fedcon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1427818|Kai Owen]]'' | actor británicu | 1975 | | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 827 | | ''[[:d:Q1428289|Steve Speirs]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 828 | | ''[[:d:Q1428717|Matthew Rowe]]'' | ciclista galés | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 829 | | ''[[:d:Q1432739|Roy Evans]]'' | | 1909 | 1998 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 830 | | ''[[:d:Q1438867|T. G. Jones]]'' | futbolista británicu | 1917 | 2004 | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 831 | | ''[[:d:Q1451848|Brian Godfrey]]'' | futbolista británicu | 1940 | 2010 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 832 | | ''[[:d:Q1463642|Wallace Smart]]'' | militar galés (1898–1943) | 1898 | 1943 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 833 | [[Ficheru:Georgecornwalliswest.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1465068|George Cornwallis-West]]'' | | 1874 | 1951 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 834 | | ''[[:d:Q1475708|Michael Kerstgens]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 835 | | ''[[:d:Q1492803|Nick Whitehead]]'' | atleta británicu (1933–2002) | 1933 | 2002 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 836 | [[Ficheru:Pete ham.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1493339|Pete Ham]]'' | | 1947 | 1975 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 837 | [[Ficheru:Mika Chunuonsee 20180316.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1494329|Mika Chunuonsee]]'' | futbolista tailandés | 1989 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 838 | [[Ficheru:Gavin Henson.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1496438|Gavin Henson]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 839 | | ''[[:d:Q1502967|Geoffrey Eglinton]]'' | químicu británicu | 1927 | 2016 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 840 | | ''[[:d:Q1507413|Mary Fulbrook]]'' | historiadora británica | 1951 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 841 | [[Ficheru:Portrait George Nevill, 5th Baron Bergavenny – Hans Holbein the Younger.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1507985|George Nevill, 5th Baron Bergavenny]]'' | políticu galés (1469–1535) | 1469 | 1535 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 842 | | ''[[:d:Q1517534|John Rees]]'' | | 1927 | 1994 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 843 | | ''[[:d:Q1523841|Gil Reece]]'' | futbolista británicu (1942–2003) | 1942 | 2003 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 844 | | ''[[:d:Q1528561|Ivor Bulmer-Thomas]]'' | periodista británicu | 1905 | 1993 | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 845 | | ''[[:d:Q1529691|Tom Burke]]'' | futbolista británicu | 1864 | 1914 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 846 | | ''[[:d:Q1530769|Glen Garfield Williams]]'' | | 1923 | 1994 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 847 | | ''[[:d:Q1533250|Jonathan Neil Morgan]]'' | xugador de bádminton británicu | 1979 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 848 | [[Ficheru:Captain Jenkins shows his ear to Robert Walpole cartoon, 1738 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1536332|Robert Jenkins]]'' | marineru británicu (1700–1745) | 1700 | 1745 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 849 | [[Ficheru:Richard Bell.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1536928|Richard Bell]]'' | | 1859 | 1930 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 850 | [[Ficheru:Howard Saint.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1538550|Howard Saint]]'' | militar galés (1893–1976) | 1893 | 1976 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 851 | [[Ficheru:Hubert Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1538588|Hubert Jones]]'' | as de l&#39;aviación galés (1890–1943) | 1890 | 1943 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 852 | | ''[[:d:Q1541902|Graham Bool]]'' | fotógrafu galés (1948–2010) | 1948 | 2010 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 853 | | ''[[:d:Q1543275|Granville Beynon]]'' | | 1914 | 1996 | ''[[:d:Q5315782|Dunvant]]'' |- | style='text-align:right'| 854 | | ''[[:d:Q1545710|Grenville Morris]]'' | futbolista británicu | 1877 | 1959 | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 855 | [[Ficheru:Lord janner.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1546121|Greville Janner, Baron Janner of Braunstone]]'' | políticu galés (1928–2015) | 1928 | 2015 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 856 | [[Ficheru:Griff Rhys Jones 2019.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1546589|Griff Rhys Jones]]'' | | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 857 | [[Ficheru:Lordwilliams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1549580|Michael Williams]]'' | diplomáticu británicu (1949–2017) | 1949 | 2017 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 858 | [[Ficheru:Kevin Ratcliffe - Panini Football 84 (cropped).png|center|128px]] | ''[[:d:Q1555434|Kevin Ratcliffe]]'' | futbolista británicu | 1960 | | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 859 | | ''[[:d:Q1557879|Gwilym Prys Prys-Davies, Baron Prys-Davies]]'' | políticu británicu (1923–2017) | 1923 | 2017 | ''[[:d:Q13129617|Llanegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 860 | [[Ficheru:Gwyn Ashton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1557923|Gwyn Ashton]]'' | músicu australianu | 1961 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 861 | | ''[[:d:Q1557927|Gwyn Prosser]]'' | políticu galés | 1943 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 862 | [[Ficheru:Paul James. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1558855|Paul James]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 863 | | ''[[:d:Q1562304|Tony Cowell]]'' | escritor británicu | 1950 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 864 | [[Ficheru:Internationale tenniskampioenschappen te Hilversum, G Battrick met beker, Bestanddeelnr 924-7801.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1565118|Gerald Battrick]]'' | tenista británicu (1947–1998) | 1947 | 1998 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 865 | | ''[[:d:Q1565612|George Henry Powell]]'' | | 1880 | 1951 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 866 | [[Ficheru:Portrait of Sir Harford Jones Brydges by Sir Thomas Lawrence.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1585304|Sir Harford Jones-Brydges, 1st Baronet]]'' | | 1764 | 1847 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 867 | | ''[[:d:Q1585788|Harold Carter]]'' | | 1925 | 2017 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 868 | | ''[[:d:Q1586685|Harry Parry]]'' | | 1912 | 1956 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 869 | | ''[[:d:Q1586858|Harry Thomas]]'' | futbolista británicu | 1901 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 870 | | ''[[:d:Q1587265|Tom Jones]]'' | futbolista británicu (1899–1978) | 1899 | 1978 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 871 | | ''[[:d:Q1592323|Ronald Noel Walpole]]'' | | 1903 | 1986 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 872 | | ''[[:d:Q1601789|Heledd ferch Cyndrwyn]]'' | | | | ''[[:d:Q837136|Kingdom of Deheubarth]]'' |- | style='text-align:right'| 873 | | ''[[:d:Q1606988|Henry Lloyd]]'' | | 1720 | 1783 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 874 | [[Ficheru:Hilary Marquand.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1618119|Hilary Marquand]]'' | | 1901 | 1972 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 875 | | ''[[:d:Q1620977|Jeff Young]]'' | xugador de rugbi union británicu (1942–2005) | 1942 | 2005 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 876 | [[Ficheru:Dennis Howard Marks (2000).PNG|center|128px]] | ''[[:d:Q1631875|Howard Marks]]'' | | 1945 | 2016 | ''[[:d:Q6389163|Kenfig Hill]]'' |- | style='text-align:right'| 877 | | ''[[:d:Q1631915|Howard Spring]]'' | escritor galés (1889–1965) | 1889 | 1965 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 878 | [[Ficheru:Darcy Blake Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1633006|Darcy Blake]]'' | futbolista británicu | 1988 | | ''[[:d:Q3402398|New Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 879 | [[Ficheru:Hugh Owen Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1634494|Hugh Owen Thomas]]'' | ciruxanu galés (1834–1891) | 1834 | 1891 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 880 | | ''[[:d:Q1637205|Rachel Trezise]]'' | escritora galesa | 1978 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 881 | [[Ficheru:Huw warren high res.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1639396|Huw Warren]]'' | | 1962 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 882 | | ''[[:d:Q1645638|Lyndon Williams]]'' | xugador de bádminton británicu | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 883 | [[Ficheru:Williams, Matthew.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1646990|Matthew Williams]]'' | futbolista británicu | 1982 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 884 | | ''[[:d:Q1649429|Owen Morris]]'' | | 1968 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 885 | | ''[[:d:Q1650964|Ron Stitfall]]'' | futbolista británicu (1925–2008) | 1925 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 886 | [[Ficheru:Ian Hislop - 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1655550|Ian Hislop]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q1952591|The Mumbles]]'' |- | style='text-align:right'| 887 | [[Ficheru:Ian simmonds 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1655630|Ian Simmonds]]'' | músicu de jazz galés | 1966 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 888 | | ''[[:d:Q1655632|Ian Shaw]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 889 | [[Ficheru:Stuttgart 2024 - ComicCon - Ian Whyte - by-RaBoe 007.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1655682|Ian Whyte]]'' | actor británicu | 1971 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 890 | [[Ficheru:Roger Roberts at Bournemouth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1663616|Roger Roberts, Baron Roberts of Llandudno]]'' | | 1935 | | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 891 | [[Ficheru:2015 UEC Track Elite European Championships 174.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1665252|Lewis Oliva]]'' | ciclista británicu | 1992 | | ''[[:d:Q5266612|Devauden]]'' |- | style='text-align:right'| 892 | [[Ficheru:National Library of Ireland MS 700 f77v Raymond de Gros.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1670013|Raymond FitzGerald]]'' | militar galés (1200–1182) | 1200 | 1185 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 893 | [[Ficheru:Nathan Cleverly.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1677227|Nathan Cleverly]]'' | boxeador británicu | 1987 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 894 | [[Ficheru:Manic Street Preachers in London2005-4.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1680270|James Dean Bradfield]]'' | | 1969 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 895 | [[Ficheru:Rugby World Cup 2007 James Hook.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1680577|James Hook]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1985 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 896 | [[Ficheru:DAVIS, JAMES. HONORABLE LCCN2016860969.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1680613|James J. Davis]]'' | políticu galés (1873–1947) | 1873 | 1947 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 897 | | ''[[:d:Q1680829|James Miller]]'' | | 1968 | 2003 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 898 | | ''[[:d:Q1685695|Jean McFarlane, Baroness McFarlane of Llandaff]]'' | | 1926 | 2012 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 899 | [[Ficheru:Kosheen Sian Evans Wien2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1686156|Sian Evans]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 900 | [[Ficheru:Passio 2010 (5340704340) (Jeffrey John cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1686451|Jeffrey John]]'' | sacerdote británicu | 1953 | | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 901 | | ''[[:d:Q1686862|Thomas Young]]'' | | 1507 | 1568 | ''[[:d:Q19850630|Hodgeston]]'' |- | style='text-align:right'| 902 | | ''[[:d:Q1691410|Joe Erskine]]'' | boxeador británicu (1934–1990) | 1934 | 1990 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 903 | | ''[[:d:Q1691828|Joey Jones]]'' | futbolista británicu | 1955 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 904 | [[Ficheru:Butler, Ainsworth-Davis, Lindsay, Griffiths 1920.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1699100|John Ainsworth-Davis]]'' | | 1895 | 1976 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 905 | | ''[[:d:Q1699421|John Brooks, Baron Brooks of Tremorfa]]'' | políticu británicu (1927–2016) | 1927 | 2016 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 906 | | ''[[:d:Q1700056|John Ffowcs Williams]]'' | | 1935 | 2020 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 907 | [[Ficheru:John Gibson by Margaret Sarah Carpenter (née Geddes).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1700207|John Gibson]]'' | | 1790 | 1866 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 908 | | ''[[:d:Q1700863|John Llewellyn Rhys]]'' | | 1910 | 1940 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 909 | | ''[[:d:Q1700866|John Lloyd]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 910 | [[Ficheru:John Lort Stokes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1700884|John Lort Stokes]]'' | | 1811 | 1885 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 911 | | ''[[:d:Q1700954|John Maddox]]'' | | 1925 | 2009 | ''[[:d:Q7163093|Penllergaer]]'' |- | style='text-align:right'| 912 | [[Ficheru:John Parsons..jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1701334|John Parsons]]'' | | 1954 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 913 | | ''[[:d:Q1701605|John Rogers Thomas]]'' | compositor galés (1830–1896) | 1830<br/>1829 | 1896 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 914 | | ''[[:d:Q1701635|John Ryan]]'' | xugador de rugbi union galés | 1939 | 2022 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 915 | [[Ficheru:Portrait of John Thomas (4671480).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1701921|John Thomas]]'' | | 1826 | 1913 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 916 | [[Ficheru:Tudor Walters MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1701969|Tudor Walters]]'' | políticu británicu (1868–1933) | 1866 | 1933 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 917 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Clement-Jones crop 2, 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1706931|Timothy Clement-Jones, Baron Clement-Jones]]'' | políticu galés | 1949 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 918 | | ''[[:d:Q1720081|Scott Quinnell]]'' | | 1972 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 919 | | ''[[:d:Q1738621|Ken Jones]]'' | | 1936 | 2013 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 920 | [[Ficheru:Kenneth Morris.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1738888|Kenneth Morris]]'' | escritor británicu | 1879 | 1937 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 921 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Carlile of Berriew crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1739190|Alex Carlile, Baron Carlile of Berriew]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 922 | | ''[[:d:Q1743733|Leslie Dilley]]'' | | 1941 | 2025 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 923 | [[Ficheru:Thomas Jones 1742–1803.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1743855|Thomas Jones]]'' | pintor galés (1742–1803) | 1742 | 1803 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 924 | [[Ficheru:Btv1b84489297-p099 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1748013|Tom Linton]]'' | | 1876 | 1914 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 925 | [[Ficheru:Roger Rees.jpg|center|128px]] | [[Roger Rees]] | | 1944 | 2015 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 926 | [[Ficheru:1stLordTrevethin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1756405|Alfred Lawrence]]'' | | 1843 | 1936 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 927 | [[Ficheru:Tim Wright aka CoLD SToRAGE Circa 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1757629|Tim Wright]]'' | | 1967 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 928 | [[Ficheru:Twm o'r Nant (4702939).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1767904|Twm o'r Nant]]'' | | 1739 | 1810 | ''[[:d:Q13129615|Llannefydd]]'' |- | style='text-align:right'| 929 | | ''[[:d:Q1768572|Mel Rees]]'' | futbolista británicu (1967–1993) | 1967 | 1993 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 930 | [[Ficheru:Christian Ribeiro.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1770354|Christian Ribeiro]]'' | futbolista británicu | 1989 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 931 | [[Ficheru:JohnHumphrys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1770803|John Humphrys]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q7578756|Splott]]'' |- | style='text-align:right'| 932 | [[Ficheru:Morgan, Craig.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1771428|Craig Morgan]]'' | futbolista británicu | 1985 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 933 | [[Ficheru:Portrait of Wm. Edwards Archt (4672851) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1773997|William Edwards]]'' | | 1719 | 1789 | ''[[:d:Q5348100|Eglwysilan]]''<br/>''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 934 | | ''[[:d:Q1778676|Rhys Day]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 935 | [[Ficheru:MichaelThomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1799438|Michael Thomas]]'' | músicu galés | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 936 | [[Ficheru:Julie Gardner at Comic Con 2008.jpg|center|128px]] | [[Julie Gardner]] | | 1969 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 937 | | ''[[:d:Q1801939|Gary Taylor]]'' | | 1961 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 938 | | ''[[:d:Q1803014|Albert Gladstone]]'' | remeru británicu (1886–1967) | 1886 | 1967 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 939 | [[Ficheru:2021-02-13 IBSF World Championships Bobsleigh and Skeleton Altenberg 1DX 4145 by Stepro.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1807733|Laura Deas]]'' | | 1988 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 940 | | ''[[:d:Q1807932|Lauren Francis]]'' | cantante galesa | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 941 | [[Ficheru:2009 Women's British Open - Becky Brewerton (3).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1808384|Becky Brewerton]]'' | golfista galesa | 1982 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 942 | | ''[[:d:Q1811580|William Cowhig]]'' | ximnasta artísticu galés (1887–1964) | 1887 | 1964 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 943 | | ''[[:d:Q1815066|Leighton Rees]]'' | xugador de dardos galés (1940–2003) | 1940 | 2003 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 944 | [[Ficheru:Mark Lewis Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1820758|Mark Lewis Jones]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 945 | [[Ficheru:The Reverend the Lord Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1820785|Leslie Griffiths]]'' | ministru británicu | 1942 | | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 946 | [[Ficheru:Lisa Palfrey, Tanjimei.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1827777|Lisa Palfrey]]'' | actriz británica | 1967 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 947 | | ''[[:d:Q1842946|Gareth Wood]]'' | | 1950 | 2023 | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 948 | | ''[[:d:Q1849841|Rhydian Roberts]]'' | | 1983 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 949 | [[Ficheru:Aled Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1849861|Aled Jones]]'' | | 1970 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 950 | [[Ficheru:Richard Brake Comic Con Brussels 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Richard Brake]] | | 1964 | | ''[[:d:Q1774850|Ystrad Mynach]]'' |- | style='text-align:right'| 951 | [[Ficheru:Official portrait of Baroness Golding crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1866867|Llin Golding, Baroness Golding]]'' | política galesa | 1933 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 952 | | ''[[:d:Q1871528|Rhodri Giggs]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 953 | [[Ficheru:Luke Rowe - 2023 UCI Road World Championships (Men's road race).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1877075|Luke Rowe]]'' | | 1990 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 954 | [[Ficheru:Ben Johnson Liverpool.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1886336|Ben Johnson]]'' | pintor galés | 1946 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 955 | [[Ficheru:Mal (singer).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1886591|Mal Ryder]]'' | cantante galés | 1944 | | ''[[:d:Q3835725|Llanfrechfa]]'' |- | style='text-align:right'| 956 | [[Ficheru:Saint Cado.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1889720|Cadoc]]'' | monxu galés (600–580) | 497 | 580 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 957 | [[Ficheru:Marc Evans at JDIFF 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1892607|Marc Evans]]'' | | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 958 | | ''[[:d:Q1894812|Margaret Delacourt-Smith, Baroness Delacourt-Smith of Alteryn]]'' | política galesa (1916–2010) | 1916 | 2010 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 959 | | ''[[:d:Q1900176|Mark Kendall]]'' | futbolista británicu (1958–2008) | 1958 | 2008 | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 960 | | ''[[:d:Q1900455|Mark Thomas]]'' | compositor británicu | 1956 | 2023 | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 961 | | ''[[:d:Q1903320|Martin Allen]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 962 | | ''[[:d:Q1904830|Martin Roberts]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 963 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Thomas of Gresford crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1905135|Martin Thomas, Baron Thomas of Gresford]]'' | | 1937 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 964 | | ''[[:d:Q1905841|Martyn Lewis]]'' | xugador de bádminton británicu | 1982 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 965 | [[Ficheru:MatthewHughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1909528|Matthew Hughes]]'' | xugador de bádminton británicu | 1978 | | ''[[:d:Q2653611|Penmaenmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 966 | | ''[[:d:Q1914627|Richie Burnett]]'' | xugador de dardos galés | 1967 | | ''[[:d:Q5197252|Cwmparc]]'' |- | style='text-align:right'| 967 | | ''[[:d:Q1918215|M. J. Trow]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 968 | | ''[[:d:Q1921937|Merlyn Oliver Evans]]'' | pintor galés (1910–1973) | 1910 | 1973 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 969 | [[Ficheru:1944TheHalfwayHouseMervynJohns.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1922184|Mervyn Johns]]'' | actor británicu (1899–1992) | 1899 | 1992 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 970 | | ''[[:d:Q1931375|Mickey Thomas]]'' | futbolista británicu | 1954 | | ''[[:d:Q6887543|Mochdre]]'' |- | style='text-align:right'| 971 | | ''[[:d:Q1933109|Mike Davies]]'' | | 1936 | 2015 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 972 | | ''[[:d:Q1933327|Thomas James Powell]]'' | | 1897 | 1965 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 973 | | ''[[:d:Q1933580|Mike Walker]]'' | futbolista británicu | 1945 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 974 | | ''[[:d:Q1933591|Mike Zaworotko]]'' | químicu británicu | 1956 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 975 | [[Ficheru:Stuart Manley.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1950162|Stuart Manley]]'' | golfista galés | 1979 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 976 | | ''[[:d:Q1969415|Timothy Benjamin]]'' | velocista británicu | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 977 | | ''[[:d:Q1972440|Timothy Evans]]'' | camioneru británicu (1924–1950) | 1924 | 1950 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 978 | | ''[[:d:Q1974074|Ifor Williams]]'' | | 1881 | 1965 | ''[[:d:Q3398942|Tregarth]]'' |- | style='text-align:right'| 979 | | ''[[:d:Q1974867|Neil Roberts]]'' | futbolista británicu | 1978 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 980 | | ''[[:d:Q1975116|Robert Tear]]'' | | 1939 | 2011 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 981 | [[Ficheru:Nick Reilly 2010.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q1985492|Nick Reilly]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 982 | [[Ficheru:Peredur ap Gwynedd.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q1987718|Peredur ap Gwynedd]]'' | músicu galés | 1975 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 983 | [[Ficheru:Shaun MacDonald.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1996125|Shaun MacDonald]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 984 | [[Ficheru:2022-08-12 European Championships 2022 – Triathlon Elite Women by Sandro Halank–291.jpg|center|128px]] | [[Non Stanford]] | triatleta británica | 1989 | | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 985 | [[Ficheru:NC Courage vs Angel City (Oct 2024) 062.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1997219|Eleri Earnshaw]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 986 | | ''[[:d:Q1999688|Norman Solomon]]'' | | 1933 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 987 | [[Ficheru:Fairs Cup final 1971, Causio, Bremner, Sprake, Juventus v Leeds.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2000214|Gary Sprake]]'' | futbolista británicu (1945–2016) | 1945 | 2016 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 988 | [[Ficheru:Steve Strange at Harrachov World Ski Championships.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2005601|Steve Strange]]'' | | 1959 | 2015 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 989 | | ''[[:d:Q2008671|Leslie Palmer]]'' | nadador británicu | 1910 | 1997 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 990 | [[Ficheru:Kyron Sullivan.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2020469|Kyron Sullivan]]'' | golfista galés | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 991 | | ''[[:d:Q2027321|Len Allchurch]]'' | futbolista británicu (1933–2016) | 1933 | 2016 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 992 | | ''[[:d:Q2039045|Wyn Morris]]'' | | 1929 | 2010 | ''[[:d:Q3057926|Trellech]]'' |- | style='text-align:right'| 993 | | ''[[:d:Q2047547|Lewis Robling]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 994 | [[Ficheru:Matthew Pritchard 2015 -2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2047865|Mathew Pritchard]]'' | | 1973 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 995 | [[Ficheru:Garry Houston.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2048628|Garry Houston]]'' | golfista galés | 1971 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 996 | [[Ficheru:Patrick Jones, Welsh Poet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2057711|Patrick Jones]]'' | poeta británicu | 1965 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 997 | [[Ficheru:Sir John Perrot (c. 1527-1592) mezzotint after George Powle.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2058500|John Perrot]]'' | políticu galés (1528–1592) | 1528 | 1592 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 998 | [[Ficheru:Llandaf, yr eglwys gadeiriol Llandaf Cathedral De Cymru South Wales 98.png|center|128px]] | ''[[:d:Q2062366|Tydfil]]'' | | | 480 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 999 | | ''[[:d:Q2064266|Baruc]]'' | monxu galés | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1000 | [[Ficheru:Lee Walker PHC 2015-3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2070562|Lee Walker]]'' | xugador de snooker británicu | 1976 | | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 1001 | [[Ficheru:Rear-admiral Sir Walter Henry Cowan, Kcb, Mvo, Dso - 1920 Art.IWMART3143.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2072451|Walter Cowan]]'' | oficial naval galés (1871–1956) | 1871 | 1956 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 1002 | | ''[[:d:Q2078620|Peter Temple-Morris, Baron Temple-Morris]]'' | políticu galés (1938–2018) | 1938 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1003 | [[Ficheru:Mike Peters of The Alarm.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2084377|Mike Peters]]'' | | 1959 | 2025 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1004 | [[Ficheru:Philip Bruce White, microbiologist, 1891-1946.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2086073|Philip Bruce White]]'' | microbiólogu galés (1891–1949) | 1891 | 1949 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1005 | | ''[[:d:Q2086251|Philip Jenkins]]'' | historiador británicu | 1952 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 1006 | | ''[[:d:Q2086471|Philip Sutton]]'' | xugador de bádminton británicu | 1960 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 1007 | | ''[[:d:Q2086499|Philip Vaughan]]'' | | 1757 | 1824 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1008 | | ''[[:d:Q2099688|Mike Lewis]]'' | guitarrista galés | 1977 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1009 | | ''[[:d:Q2102183|Ritchie Davies]]'' | xugador de dardos galés | 1971 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1010 | | ''[[:d:Q2114948|Alex Gough]]'' | xugador de squash británicu | 1970 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1011 | | ''[[:d:Q2116510|Malcolm Davies]]'' | xugador de dardos galés | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1012 | [[Ficheru:Jeffrey Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2120207|Jeffrey Thomas]]'' | | 1945 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1013 | [[Ficheru:James Donaldson.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2133288|Jamie Donaldson]]'' | golfista británicu | 1975 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1014 | | ''[[:d:Q2133976|Ray Smith]]'' | | 1936 | 1991 | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 1015 | | ''[[:d:Q2135567|Barrie Bates]]'' | xugador de dardos galés | 1969 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1016 | [[Ficheru:William Henry Preece mca.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2140313|William Henry Preece]]'' | | 1834 | 1913 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 1017 | | ''[[:d:Q2142612|Martin Phillips]]'' | xugador de dardos galés | 1960 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 1018 | [[Ficheru:Spencer Davis 08072006 NSU 01.JPG|center|128px]] | [[Spencer Davis]] | guitarrista británicu (1939-2020) | 1939 | 2020 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1019 | [[Ficheru:Rhys Williams in Bonanza episode Bitter Water.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2148362|Rhys Williams]]'' | actor galés (1897–1969) | 1897 | 1969 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1020 | | ''[[:d:Q2149093|Richard Bond]]'' | pilotu de carreres británicu (2000–2011) | 2000 | 2011 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1021 | [[Ficheru:USO-Gloucester Rugby - 20141025 - Richard Hibbard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2149806|Richard Hibbard]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1983 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1022 | | ''[[:d:Q2150376|Richard Pearson]]'' | | 1918 | 2011 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 1023 | | ''[[:d:Q2150807|Richard Vaughan]]'' | xugador de bádminton británicu | 1978 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1024 | [[Ficheru:Rob Wainwright cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2156106|Rob Wainwright]]'' | criminalista galés | 1967 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1025 | | ''[[:d:Q2159761|Robin Davies]]'' | | 1954 | 2010 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1026 | | ''[[:d:Q2159914|Robin Sowden-Taylor]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1027 | [[Ficheru:Elenor de clare.png|center|128px]] | ''[[:d:Q2160835|Eleanor de Clare]]'' | | 1292 | 1337 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1028 | | ''[[:d:Q2163367|Jan Robbins]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 1029 | [[Ficheru:Badfinger 2016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2165437|Ron Griffiths]]'' | cantante británicu | 1946 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1030 | | ''[[:d:Q2165458|Ron Hewitt]]'' | futbolista británicu (1928–2001) | 1928 | 2001 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 1031 | | ''[[:d:Q2183770|Marc Lloyd Williams]]'' | futbolista británicu | 1973 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1032 | [[Ficheru:Robert Jones (1857–1898).png|center|128px]] | ''[[:d:Q2186278|Robert Jones]]'' | soldáu galés (1857–1898) | 1857 | 1898 | ''[[:d:Q744944|Raglan]]'' |- | style='text-align:right'| 1033 | | ''[[:d:Q2187563|Alfred Hazledine]]'' | pintor belxicanu (1876–1957) | 1874 | 1957 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 1034 | [[Ficheru:Trevor Ford (1959).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2196018|Trevor Ford]]'' | futbolista británicu | 1923 | 2003 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1035 | | ''[[:d:Q2210169|Marshall James]]'' | xugador de dardos galés | 1970 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1036 | | ''[[:d:Q2223400|Imogen Thomas]]'' | modelu galesa | 1982 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 1037 | | ''[[:d:Q2224511|Sarah Thomas]]'' | xugadora de bádminton británica | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1038 | | ''[[:d:Q2227475|Saul David]]'' | | 1966 | | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 1039 | | ''[[:d:Q2235810|Evin Crowley]]'' | actriz de cine británica | 1945 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1040 | | ''[[:d:Q2245403|Paul Jones]]'' | futbolista británicu | 1967 | | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 1041 | [[Ficheru:PSV tegen Go Ahead 1-1, Nick Deacy scoort langs doelman Van Zoghel, Bestanddeelnr 929-5477.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2250384|Nick Deacy]]'' | futbolista británicu | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1042 | [[Ficheru:Chaz Daytona 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2251359|Chaz Davies]]'' | pilotu de motociclismu británicu | 1987 | | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 1043 | [[Ficheru:Sean Moore 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2255749|Sean Moore]]'' | | 1968 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1044 | [[Ficheru:9.24.13WaitingForGodot-NoMansLandPressJunketByLuigiNovi4.2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2262221|Sean Mathias]]'' | actor británicu | 1956 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1045 | | ''[[:d:Q2265631|David Barry]]'' | actor galés | 1943 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1046 | | ''[[:d:Q2271991|Walter Marshall, Baron Marshall of Goring]]'' | | 1932 | 1996 | ''[[:d:Q7379326|Rumney]]'' |- | style='text-align:right'| 1047 | | ''[[:d:Q2276821|Shane Clash]]'' | | 1979 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1048 | [[Ficheru:Ched Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2277114|Ched Evans]]'' | futbolista británicu | 1988 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 1049 | [[Ficheru:KLM 2009 Mark Mouland.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2279901|Mark Mouland]]'' | golfista galés | 1961 | | ''[[:d:Q3400328|St Athan]]'' |- | style='text-align:right'| 1050 | | ''[[:d:Q2280729|Dai Astley]]'' | futbolista británicu | 1909 | 1989 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 1051 | [[Ficheru:General Carl Ap pryce.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2282661|Carol Ap Rhys Pryce]]'' | militar galés (1876–1955) | 1876 | 1955 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1052 | [[Ficheru:View through the ruins of Saint Dwynwen's Church - geograph.org.uk - 5350254.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2287423|Dwynwen]]'' | | 450 | 460 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 1053 | | ''[[:d:Q2293838|Gordon Thomas]]'' | | 1933 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1054 | | ''[[:d:Q2304861|Rhys Griffiths]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1055 | [[Ficheru:NC Courage vs Seattle Reign (Apr 2024) 032.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2318784|Jess Fishlock]]'' | futbolista británica | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1056 | [[Ficheru:Rob Brydon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2322261|Rob Brydon]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q2477613|Baglan]]'' |- | style='text-align:right'| 1057 | [[Ficheru:Stephen Dodd (cropped).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2344657|Stephen Dodd]]'' | golfista galés | 1966 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 1058 | | ''[[:d:Q2346871|Steve Brace]]'' | maratonista galés | 1961 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1059 | [[Ficheru:Parry, Paul.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2353120|Paul Parry]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 1060 | [[Ficheru:Sparta-trainer Barry Hughes, Bestanddeelnr 930-9802 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2354151|Barry Hughes]]'' | futbolista británicu | 1937 | 2019 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 1061 | [[Ficheru:Stuart Cable4.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2355882|Stuart Cable]]'' | batería galés (1970–2010) | 1970 | 2010 | ''[[:d:Q3365170|Cwmaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1062 | | ''[[:d:Q2382658|Don Tarr]]'' | xugador de rugbi union británicu (1910–1980) | 1910 | 1980 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1063 | [[Ficheru:Gwynedd Museum and Art Gallery 2019 079.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2383305|T. H. Parry-Williams]]'' | | 1887 | 1975 | ''[[:d:Q1899529|Rhyd-ddu]]'' |- | style='text-align:right'| 1064 | [[Ficheru:Ian Watkins (2010) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2386801|Ian Watkins]]'' | | 1977 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1065 | [[Ficheru:Jim Driscoll 1910s.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2393901|Jim Driscoll]]'' | | 1880 | 1925 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1066 | [[Ficheru:Brychan (straightened) Eglwys Aberhonddu (Brecon, Wales) 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2398021|Brychan Brycheiniog]]'' | | 400 | 480 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1067 | | ''[[:d:Q2413249|Iris Gower]]'' | | 1935 | 2010 | ''[[:d:Q1952591|The Mumbles]]'' |- | style='text-align:right'| 1068 | | ''[[:d:Q2421698|Ron Davies]]'' | futbolista británicu (1942–2013) | 1942 | 2013 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 1069 | | ''[[:d:Q2421928|Geraint Lewis]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1974 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1070 | | ''[[:d:Q2422650|Desmond Barrit]]'' | actor galés | 1944 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 1071 | | ''[[:d:Q2423674|George Parsons]]'' | | 1926 | 2009 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 1072 | | ''[[:d:Q2424156|Thomas Garnet Henry James]]'' | exiptólogu británicu (1923–2009) | 1923 | 2009 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1073 | [[Ficheru:Thomas Henry (1734-1816).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2424681|Thomas Henry]]'' | | 1734 | 1816 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1074 | | ''[[:d:Q2424831|James Cellan Jones]]'' | direutor de televisión británicu (1931-2019) | 1931 | 2019 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1075 | | ''[[:d:Q2426055|Thomas McKenny Hughes]]'' | | 1832 | 1917 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 1076 | | ''[[:d:Q2429227|Sion Bebb]]'' | golfista galés | 1968 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 1077 | [[Ficheru:Elizabeth from Rhuddlan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2435894|Elizabeth of Rhuddlan]]'' | | 1282 | 1316 | ''[[:d:Q1585938|Rhuddlan Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 1078 | [[Ficheru:Tommyfarr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2440993|Tommy Farr]]'' | boxeador británicu (1913–1986) | 1913 | 1986 | ''[[:d:Q3400833|Clydach Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 1079 | | ''[[:d:Q2442492|Tony Chappel]]'' | xugador de snooker galés | 1960 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1080 | [[Ficheru:Manic Street Preachers in London2005-6-crop.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2446658|Nicky Wire]]'' | | 1969 | | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 1081 | [[Ficheru:St Gwladus in Gwladus.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2449206|Gwladys]]'' | santa galesa | 500 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 1082 | | ''[[:d:Q2454625|Jack Parry]]'' | | 1924 | 2010 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 1083 | | ''[[:d:Q2457794|David Van de Woestijne]]'' | | 1915 | 1979 | ''[[:d:Q6661212|Llandinam]]'' |- | style='text-align:right'| 1084 | | ''[[:d:Q2458875|Tim Wylton]]'' | actor británicu | 1940 | | ''[[:d:Q3404531|Bangor-on-Dee]]'' |- | style='text-align:right'| 1085 | [[Ficheru:Jazz Richards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2463858|Jazz Richards]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1086 | | ''[[:d:Q2471118|Colin Webster]]'' | futbolista británicu (1932–2001) | 1932 | 2001 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1087 | [[Ficheru:Portrait of Mr. Christophorus Love (4671633).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2476024|Christopher Love]]'' | | 1618 | 1651 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1088 | [[Ficheru:Harry Wilson 2020.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2476368|Harry Wilson]]'' | futbolista británicu | 1997 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1089 | [[Ficheru:015 Plonivel Saint Brieuc.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2476943|Brioc]]'' | sacerdote católicu galés (460–502) | 409 | 502 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 1090 | | ''[[:d:Q2480212|Stuart Williams]]'' | futbolista británicu | 1930 | 2013 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1091 | [[Ficheru:William Boyd Dawkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2484394|William Boyd Dawkins]]'' | | 1838 | 1929 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 1092 | | ''[[:d:Q2487274|David Davies]]'' | nadador británicu | 1985 | | [[Cárdif]]<br/>''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 1093 | [[Ficheru:Dirinon (31) Chapelle Sainte-Nonne.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2487289|Non]]'' | monxa galesa (500–600) | 500 | 600 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 1094 | | ''[[:d:Q2487332|Mel Charles]]'' | futbolista británicu | 1935 | 2016 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1095 | | ''[[:d:Q2488951|Cynog ap Brychan]]'' | | 500 | 492 | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 1096 | [[Ficheru:Victoria Cross Winners- Pre 1914 Q88647.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2492966|John Williams]]'' | soldáu galés (1857–1932) | 1857 | 1932 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1097 | [[Ficheru:Church Window at St Morwenna and St John the Baptist's - geograph.org.uk - 413334.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2500792|Morwenna]]'' | | | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 1098 | [[Ficheru:Saint Aaron.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2501319|Aaron of Aleth]]'' | | 550 | 552 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1099 | | ''[[:d:Q2523538|Marc Jenkins]]'' | | 1976 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1100 | | ''[[:d:Q2523705|Richard Maldwyn Price]]'' | | 1890 | 1952 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 1101 | | ''[[:d:Q2526575|Vincent Cronin]]'' | | 1924 | 2011 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1102 | [[Ficheru:Laurence Cottle.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2527728|Laurence Cottle]]'' | | 1953 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1103 | | ''[[:d:Q2530628|Hywel Simons]]'' | actor británicu | 1970 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1104 | [[Ficheru:W. Aubrey Thomas 1909.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2536632|W. Aubrey Thomas]]'' | | 1866 | 1951 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1105 | | ''[[:d:Q2537433|Dic Jones]]'' | | 1934 | 2009 | ''[[:d:Q13131979|Tre'r-ddôl]]'' |- | style='text-align:right'| 1106 | | ''[[:d:Q2545239|Alan Durban]]'' | futbolista británicu | 1941 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1107 | | ''[[:d:Q2563910|Saint Lunaire]]'' | | 509 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1108 | [[Ficheru:Rennes (35) Métropole Saint-Pierre - Intérieur - Procession des saints de Bretagne - Saint Austol et Méen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2565483|Méen]]'' | | 540 | 617 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1109 | [[Ficheru:John Williams (snooker referee) 2025.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2567288|John Williams]]'' | árbitru galés | 1937 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1110 | | ''[[:d:Q2575137|Cynan Garwyn]]'' | soberanu galés (545–613) | 545 | 613 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1111 | | ''[[:d:Q2575163|Cadell Ddyrnllwg]]'' | soberanu galés | 430 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1112 | [[Ficheru:Sir-William-Nott-by-J-Deffett-Francis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2580155|William Nott]]'' | soldáu galés (1782–1845) | 1782 | 1845 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1113 | [[Ficheru:Valentine, Ryan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2587487|Ryan Valentine]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1114 | [[Ficheru:Wirth Dr W.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2591794|Wolfgang Wirth]]'' | | 1898 | 1996 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1115 | | ''[[:d:Q2596210|Carl Harris]]'' | futbolista británicu | 1956 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1116 | | ''[[:d:Q2596530|Tara Bethan]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 1117 | [[Ficheru:Yanto Barker 2015.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2599561|Yanto Barker]]'' | ciclista británicu | 1980 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1118 | | ''[[:d:Q2603439|Alan Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1948 | | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 1119 | | ''[[:d:Q2605051|Brian Flynn]]'' | futbolista británicu | 1955 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 1120 | | ''[[:d:Q2605207|Paulinus]]'' | santu galés | 500 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1121 | [[Ficheru:Nigel Owens Pro 12 2016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2609520|Nigel Owens]]'' | árbitru de rugbi a 15 británicu | 1971 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1122 | | ''[[:d:Q2609780|Dean Kelley]]'' | xugador de baloncestu británicu (1931–1996) | 1931 | 1996 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 1123 | | ''[[:d:Q2614469|Cadwgan ap Bleddyn]]'' | | 1051 | 1111 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 1124 | [[Ficheru:BpWilliamMorgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2624753|William Morgan]]'' | | 1547 | 1604 | ''[[:d:Q14478006|Tŷ Mawr Wybrnant]]'' |- | style='text-align:right'| 1125 | [[Ficheru:Jay-bfmv.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2631222|Jason James]]'' | músicu galés | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1126 | | ''[[:d:Q2641401|Alex Jones]]'' | pilotu d&#39;automovilismu galés | 1988 | 2019 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 1127 | | ''[[:d:Q2662059|Harold Thomas]]'' | | 1914 | 1989 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1128 | | ''[[:d:Q2663877|Mel Hopkins]]'' | futbolista británicu (1934–2010) | 1934 | 2010 | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 1129 | [[Ficheru:Euros Lyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2663889|Euros Lyn]]'' | direutor de televisión británicu | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1130 | | ''[[:d:Q2663895|Rosemarie Frankland]]'' | | 1943 | 2000 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1131 | | ''[[:d:Q2670636|Meilyr Brydydd]]'' | | 1050 | 1137 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1132 | | ''[[:d:Q2682630|Jet Naessens]]'' | actriz belxicana (1915–2010) | 1915 | 2010 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 1133 | [[Ficheru:KLM 2009 Phillip Price.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2693197|Phillip Price]]'' | golfista galés | 1966 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1134 | | ''[[:d:Q2696817|Peter Nicholas]]'' | futbolista británicu | 1959 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1135 | | ''[[:d:Q2699091|Hywel Teifi Edwards]]'' | historiador británicu (1934–2010) | 1934 | 2010 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1136 | [[Ficheru:Grant Nicholas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2706947|Grant Nicholas]]'' | cantante británicu | 1967 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1137 | [[Ficheru:Christopher Dawson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2707044|Christopher Dawson]]'' | historiador británicu | 1889 | 1970 | [[Y Gelli Gandryll]] |- | style='text-align:right'| 1138 | [[Ficheru:Eisteddfod Genedlaethol Cymru, Glynebwy, 1958.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2717838|T. Llew Jones]]'' | | 1915 | 2009 | ''[[:d:Q3400302|Pentrecwrt]]'' |- | style='text-align:right'| 1139 | | ''[[:d:Q2717918|Arthur Jenkins]]'' | | 1882 | 1946 | ''[[:d:Q7916189|Varteg]]'' |- | style='text-align:right'| 1140 | [[Ficheru:Jongroom.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2736121|Jon Groom]]'' | | 1953 | | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 1141 | [[Ficheru:Major Lord Henry Arthur George Somerset (1851-1926), - Vanity fair nov 19 1887.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2737983|Lord Arthur Somerset]]'' | | 1851 | 1926 | ''[[:d:Q1324473|Troy House]]'' |- | style='text-align:right'| 1142 | [[Ficheru:Tegla.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2741543|Edward Tegla Davies]]'' | | 1880 | 1967 | ''[[:d:Q3107398|Llandegla]]'' |- | style='text-align:right'| 1143 | [[Ficheru:Andy Secombe (7283016042).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2742666|Andy Secombe]]'' | actor británicu | 1953 | | [[Abertawe|Swansea]]<br/>''[[:d:Q24639697|Mumbles Head]]'' |- | style='text-align:right'| 1144 | | ''[[:d:Q2745169|Llywelyn Goch ap Meurig Hen]]'' | | 1335 | 1390 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1145 | [[Ficheru:Jim Burns 2005.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2745954|Jim Burns]]'' | pintor galés | 1948 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1146 | | ''[[:d:Q2755519|Nigel Walker]]'' | atleta británicu | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1147 | | ''[[:d:Q2756320|Trezza Azzopardi]]'' | | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1148 | [[Ficheru:Statue of St Carannog, Llangrannog, Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2758802|Carantoc]]'' | Abá galés | | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 1149 | [[Ficheru:Nottingham Pride MMB 11c Lisa Scott-Lee.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2782424|Lisa Scott-Lee]]'' | cantante galesa | 1976<br/>1975 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 1150 | | ''[[:d:Q2792014|Jamie Robinson]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1980 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1151 | | ''[[:d:Q2825023|Adrian Durston]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1975 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1152 | | ''[[:d:Q2825031|Adrian Hadley]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1153 | | ''[[:d:Q2825645|Aeron Edwards]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1154 | | ''[[:d:Q2827000|Anna Maria Bennett]]'' | | 1746 | 1808 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1155 | [[Ficheru:Alan Doss close.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2830489|Alan Doss]]'' | | 1945 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1156 | | ''[[:d:Q2830554|Alan Llwyd]]'' | | 1948 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 1157 | | ''[[:d:Q2830572|Alan Phillips]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1954 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1158 | [[Ficheru:Aled Brew 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2832399|Aled Brew]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1159 | | ''[[:d:Q2832925|Alex Darlington]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1160 | | ''[[:d:Q2833520|Eric Burden]]'' | xugador de dardos galés | 1945 | | ''[[:d:Q7227990|Pont Henri]]'' |- | style='text-align:right'| 1161 | | ''[[:d:Q2837292|Alix Popham]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1979 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1162 | | ''[[:d:Q2837676|Allan Bateman]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q5016879|Caerau]]'' |- | style='text-align:right'| 1163 | | ''[[:d:Q2837744|Allan Martin]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1948 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 1164 | | ''[[:d:Q2840540|Alun Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1926–1991) | 1926 | 1991 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1165 | | ''[[:d:Q2840543|Alun Pask]]'' | xugador de rugbi union británicu (1937–1995) | 1937 | 1995 | ''[[:d:Q7228311|Pontllanfraith]]'' |- | style='text-align:right'| 1166 | | ''[[:d:Q2846618|Andrew Grieve]]'' | | 1939 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1167 | | ''[[:d:Q2846634|Andrew House]]'' | | 1965 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1168 | | ''[[:d:Q2849138|Andy Legg]]'' | futbolista británicu | 1966 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1169 | | ''[[:d:Q2849189|Andy Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1981 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1170 | | ''[[:d:Q2852820|Anthony Buchanan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1955 | | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 1171 | [[Ficheru:Paul Amos Animate Florida 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2857635|Paul Amos]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q2567716|Pencoed]]'' |- | style='text-align:right'| 1172 | | ''[[:d:Q2865205|Arthur Lewis]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1941 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1173 | | ''[[:d:Q2866086|Arwel Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1974 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 1174 | | ''[[:d:Q2866538|Ashley Evans]]'' | futbolista británicu | 1989 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 1175 | | ''[[:d:Q2866548|Ashley Morris]]'' | futbolista británicu | 1984 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1176 | | ''[[:d:Q2866557|Ashley Smith]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 1177 | | ''[[:d:Q2867035|Paul Bodin]]'' | futbolista británicu | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1178 | [[Ficheru:Augusta Hall.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2870954|Augusta Hall Llanover]]'' | periodista galesa (1802–1896) | 1802 | 1896 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1179 | [[Ficheru:Portret van Phillipus Evans, RP-P-1921-1870.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2884061|Philip Evans]]'' | misioneru galés (1645–1679) | 1645 | 1679 | [[Trefynwy]]<br/>''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1180 | | ''[[:d:Q2885721|Barry Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1981 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1181 | | ''[[:d:Q2885748|Barry Horne]]'' | futbolista británicu | 1962 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 1182 | | ''[[:d:Q2885757|Barry Jones]]'' | boxeador galés | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1183 | | ''[[:d:Q2885809|Barry Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1974 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1184 | | ''[[:d:Q2898051|Ray Daniel]]'' | | 1928 | 1997 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1185 | [[Ficheru:Bert Dauncey.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2899185|Bert Dauncey]]'' | | 1871 | 1955 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1186 | [[Ficheru:G H Bert Gould.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2899186|Bert Gould]]'' | | 1870 | 1913 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1187 | | ''[[:d:Q2899803|Berwyn Price]]'' | atleta galés | 1951 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1188 | | ''[[:d:Q2900084|Charlie Jones]]'' | futbolista británicu (1899–1966) | 1899 | 1966 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1189 | | ''[[:d:Q2903163|Bill Clement]]'' | xugador de rugbi union británicu (1915–2007) | 1915 | 2007 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1190 | | ''[[:d:Q2903257|Bill James]]'' | escritor británicu | 1929 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1191 | | ''[[:d:Q2903371|Bill Tamplin]]'' | xugador de rugbi union británicu (1917–1989) | 1917 | 1989 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1192 | [[Ficheru:Billy Cleaver 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2903616|Billy Cleaver]]'' | xugador de rugbi union británicu (1921–2003) | 1921 | 2003 | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 1193 | [[Ficheru:William McCutcheon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2903678|William McCutcheon]]'' | | 1870 | 1949 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1194 | [[Ficheru:Billy O'Neill.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2903688|Billy O'Neill]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu (1878–1955) | 1878 | 1955 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1195 | | ''[[:d:Q2903706|Billy Raybould]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1196 | | ''[[:d:Q2903719|Billy Spiller]]'' | | 1886 | 1970 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1197 | | ''[[:d:Q2903745|Billy Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1921 | 2002 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1198 | | ''[[:d:Q2903748|Billy Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1929–2013) | 1929 | 2013 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1199 | [[Ficheru:Robert Thomas Evans 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2907653|Bob Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu (1921–2003) | 1921 | 2003 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 1200 | [[Ficheru:Robert Bob Gould.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2907680|Bob Gould]]'' | xugador de rugbi union británicu (1863–1931) | 1863 | 1931 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1201 | | ''[[:d:Q2907786|Bob Norster]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1957 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 1202 | [[Ficheru:Charles Nicholl.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2910477|Charles Nicholl]]'' | xugador de rugbi union británicu (1870–1939) | 1870 | 1939 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1203 | [[Ficheru:Thomas jones at cambridge.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2911997|Thomas Jones]]'' | matemáticu galés (1756–1807) | 1756 | 1807 | ''[[:d:Q3309484|Berriew]]'' |- | style='text-align:right'| 1204 | | ''[[:d:Q2913257|John Roberts]]'' | | 1946 | 2016 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 1205 | | ''[[:d:Q2913295|David Evans]]'' | xugador de squash galés | 1974 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1206 | [[Ficheru:Brian Price.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2924982|Brian Price]]'' | | 1937 | 2023 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 1207 | | ''[[:d:Q2925023|Brian Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1940–2012) | 1940 | 2012 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1208 | | ''[[:d:Q2927242|Elvira Out]]'' | actriz neerlandesa | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1209 | [[Ficheru:Buller stadden.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2928012|William Stadden]]'' | | 1861 | 1906 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1210 | [[Ficheru:William Henry Alexander.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2928014|William Henry Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1873–1936) | 1873 | 1936 | ''[[:d:Q7228312|Pontlottyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1211 | | ''[[:d:Q2928233|Bunner Travers]]'' | xugador de rugbi union británicu (1913–1998) | 1913 | 1998 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1212 | [[Ficheru:Burke Shelley.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2928498|Burke Shelley]]'' | | 1950 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1213 | [[Ficheru:Burnett Bolloten 1980.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q2928553|Burnett Bolloten]]'' | historiador galés (1909–1987) | 1909 | 1987 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1214 | [[Ficheru:Richard Valentine Pitchford magician.png|center|128px]] | ''[[:d:Q2938073|Richard Valentine Pitchford]]'' | magu británicu (1895–1973) | 1895 | 1973 | ''[[:d:Q1952591|The Mumbles]]'' |- | style='text-align:right'| 1215 | | ''[[:d:Q2946640|Ceri Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1216 | | ''[[:d:Q2946643|Ceri Sherlock]]'' | direutor de cine británicu | 1954 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1217 | | ''[[:d:Q2946644|Ceri Sweeney]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1980 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 1218 | | ''[[:d:Q2946682|Cerith Rees]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1979 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1219 | | ''[[:d:Q2959086|Charles Foweraker]]'' | futbolista británicu | 1877 | 1950 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 1220 | | ''[[:d:Q2959651|Charles Lewis]]'' | | 1852 | 1923 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1221 | [[Ficheru:Charles Henry Newman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2959898|Charlie Newman]]'' | | 1857 | 1922 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1222 | [[Ficheru:C. G. Taylor.png|center|128px]] | ''[[:d:Q2960293|Charles Taylor]]'' | | 1863 | 1915 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1223 | | ''[[:d:Q2960849|Charlie Faulkner]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1941 | 2023 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1224 | [[Ficheru:Charlie Pritchard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2960878|Charlie Pritchard]]'' | | 1882 | 1916 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1225 | [[Ficheru:Charlotte Mason.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2961003|Charlotte Mason]]'' | | 1842 | 1923 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1226 | [[Ficheru:Chris Addison cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2964639|Chris Addison]]'' | | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1227 | | ''[[:d:Q2964643|Chris Anthony]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1976 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1228 | | ''[[:d:Q2964739|Chris Holloway]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1229 | | ''[[:d:Q2964749|Chris Jones]]'' | futbolista británicu | 1985 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1230 | | ''[[:d:Q2964792|Chris Marriott]]'' | futbolista británicu | 1989 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1231 | | ''[[:d:Q2964844|Chris Roberts]]'' | futbolista británicu | 1985 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1232 | | ''[[:d:Q2964900|Chris Wyatt]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1973 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1233 | | ''[[:d:Q2965430|Christian Loader]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1973 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1234 | | ''[[:d:Q2966604|Chris Jenkins]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 1235 | [[Ficheru:Christopher Pugsley (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2966638|Christopher Pugsley]]'' | historiador neozelandés | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1236 | | ''[[:d:Q2976625|Claude Davey]]'' | xugador de rugbi union británicu (1908–2001) | 1908 | 2001 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 1237 | | ''[[:d:Q2978734|Clayton Thomas]]'' | árbitru de rugbi a 15 británicu | 1950 | | ''[[:d:Q13126340|Bryncoch]]'' |- | style='text-align:right'| 1238 | | ''[[:d:Q2978800|Clem Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1929–1996) | 1929 | 1996 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1239 | [[Ficheru:Clifford Alfred Bowen (1875–1929).png|center|128px]] | ''[[:d:Q2979039|Cliff Bowen]]'' | | 1875 | 1929 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1240 | [[Ficheru:Cliff Davies 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2979047|Cliff Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1919–1967) | 1919 | 1967 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1241 | [[Ficheru:Wales Rugby1905.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2979063|Cliff Pritchard]]'' | xugador de rugbi union británicu (1881–1954) | 1881 | 1954 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1242 | | ''[[:d:Q2979442|Clive Williams]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1243 | | ''[[:d:Q2979449|Clive Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1947 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 1244 | | ''[[:d:Q2982642|Colin Noon]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1975 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1245 | [[Ficheru:HowellDavies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2989294|Howell Davis]]'' | | 1690 | 1719 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 1246 | [[Ficheru:Shaheen Jafargholi 2016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2989336|Shaheen Jafargholi]]'' | actor británicu | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]]<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1247 | | ''[[:d:Q2993447|Connell Rawlinson]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1248 | [[Ficheru:Quimper 12 Cathédrale Saint Conogan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2993516|Conogan]]'' | preláu galés | 450 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1249 | | ''[[:d:Q3001503|Courtney Meredith]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1926 | 2024 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1250 | | ''[[:d:Q3002041|Craig Moses]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 1251 | | ''[[:d:Q3002042|Craig Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1978 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1252 | | ''[[:d:Q3002051|Craig Quinnell]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1975 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1253 | | ''[[:d:Q3002796|Crispin Nash-Williams]]'' | matemáticu galés (1932–2001) | 1932 | 2001 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1254 | | ''[[:d:Q3008718|Cynan ab Iago]]'' | | 1014 | 1063 | ''[[:d:Q319576|Aberffraw]]'' |- | style='text-align:right'| 1255 | [[Ficheru:Dai Fitzgerald (rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3012007|Dai Fitzgerald]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu (1872–1951) | 1872 | 1951 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1256 | [[Ficheru:Dai Tarw Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3012009|David Jones]]'' | | 1881 | 1933 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1257 | | ''[[:d:Q3012010|Dai Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1916–2000) | 1916 | 2000 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1258 | | ''[[:d:Q3012016|Dai Morris]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1941 | | ''[[:d:Q258665|Rhigos]]'' |- | style='text-align:right'| 1259 | [[Ficheru:Daniel Evans Ospreys 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3014013|Daniel Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1260 | [[Ficheru:Danny Coyne.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3015228|Danny Coyne]]'' | futbolista británicu | 1973 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1261 | [[Ficheru:Darren Morris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3016529|Darren Morris]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1974 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1262 | | ''[[:d:Q3016531|Darren Moss]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1263 | | ''[[:d:Q3017152|W. J. A. Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1890–1967) | 1890 | 1967 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 1264 | [[Ficheru:Missionary David Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3018170|David Jones]]'' | | 1796 | 1841 | ''[[:d:Q15987529|Pen-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 1265 | [[Ficheru:David Pipe 12-05-2012 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3018627|David Pipe]]'' | futbolista británicu | 1983 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1266 | | ''[[:d:Q3018684|David Richards]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1954 | | ''[[:d:Q748078|Neath Port Talbot]]'' |- | style='text-align:right'| 1267 | | ''[[:d:Q3018755|David Samuel]]'' | xugador de rugbi union británicu (1869–1943) | 1869 | 1943 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1268 | | ''[[:d:Q3018959|David Watkins]]'' | | 1942 | 2023 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1269 | [[Ficheru:Portrait of David Williams (Waun-Waelod) (4672169) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3018998|David Williams]]'' | | 1738 | 1816 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 1270 | | ''[[:d:Q3023438|Denzil Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1938 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1271 | | ''[[:d:Q3023702|Derek Bevan]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 1272 | | ''[[:d:Q3025583|Dewi Morris]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 1273 | | ''[[:d:Q3025590|Dewi Zephaniah Phillips]]'' | | 1934 | 2006 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1274 | | ''[[:d:Q3026609|Dick Moriarty]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1957 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1275 | | ''[[:d:Q3026625|Dick Richards]]'' | futbolista británicu (1890–1934) | 1890 | 1934 | ''[[:d:Q5572835|Llansantffraid Glyn Ceiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 1276 | [[Ficheru:Dick Thomas. caps and shirts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3026630|Dick Thomas]]'' | | 1880 | 1916 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1277 | | ''[[:d:Q3026655|Dickie Garrett]]'' | | 1865 | 1908 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1278 | [[Ficheru:Dicky Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3026670|Dicky Owen]]'' | xugador de rugbi union británicu (1876–1932) | 1876 | 1932 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1279 | | ''[[:d:Q3033499|Wilf Cude]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu canadianu (1910–1968) | 1910 | 1968 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 1280 | [[Ficheru:Dorian West - Northampton Saints vs Sale October 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3037029|Dorian West]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1967 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1281 | | ''[[:d:Q3037194|Dorothy Squires]]'' | cantante británica (1915–1998) | 1915 | 1998 | ''[[:d:Q7228397|Pontyberem]]'' |- | style='text-align:right'| 1282 | | ''[[:d:Q3038019|Douglas McKie]]'' | químicu británicu (1896–1967) | 1896 | 1967 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1283 | | ''[[:d:Q3038045|Douglas Vaughan]]'' | xugador de rugbi union británicu (1925–1977) | 1925 | 1977 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1284 | | ''[[:d:Q3039882|Hugh Percy Wilkins]]'' | | 1896 | 1960 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1285 | | ''[[:d:Q3048504|Edward Edwards]]'' | | 1803 | 1879 | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 1286 | [[Ficheru:Edward George Bowen at Parkes Observatory, c. 1961.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3048530|Edward George Bowen]]'' | físicu británicu (1911–1991) | 1911 | 1991 | ''[[:d:Q5139596|Cockett]]'' |- | style='text-align:right'| 1287 | [[Ficheru:Bardd y Brenin, Edward Jones (1752–1824) (gcf10063).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3048577|Edward Jones]]'' | | 1752 | 1824 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 1288 | [[Ficheru:Edward Ravenscroft Esqr (BM 1860,1013.73).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3048652|Edward Ravenscroft]]'' | | 1654 | 1707 | ''[[:d:Q684016|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1289 | [[Ficheru:Wales1881.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3048696|Edward Treharne]]'' | | 1862 | 1904 | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 1290 | | ''[[:d:Q3048724|Edward Wynne]]'' | políticu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1291 | [[Ficheru:Elaine Morgan & Dan Ar Braz.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3050399|Elaine Morgan]]'' | cantante galesa | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1292 | [[Ficheru:The Right Hon. Sir John Rhŷs, P.C., M.A., D.Litt (5227644) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3050565|John, Sir Rhys]]'' | | 1840 | 1915 | ''[[:d:Q3399417|Ponterwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 1293 | [[Ficheru:The Pipettes - Gwennoi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3050580|Gwenno Saunders]]'' | | 1981 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1294 | [[Ficheru:Turning Tides Festival Gruffest Rhys (48292037606).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3050590|Gruff Rhys]]'' | cantante británicu | 1970 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 1295 | | ''[[:d:Q3050840|Elgan Rees]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1954 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1296 | | ''[[:d:Q3053432|Emyr Lewis]]'' | | 1968 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1297 | [[Ficheru:Euros Childs 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3060850|Euros Childs]]'' | | 1975 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1298 | [[Ficheru:Portrait of Evan James (4670936) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3061325|Evan James]]'' | | 1809 | 1878 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1299 | [[Ficheru:2011 Cup of China Lloyd Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3065503|Lloyd Jones]]'' | | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1300 | [[Ficheru:Portrait of Sir William Goscombe John by Simon Harmon Vedder.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3069617|William Goscombe John]]'' | escultor galés (1860–1952) | 1860 | 1952 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1301 | | ''[[:d:Q3072247|Filthy Pedro]]'' | músicu británicu | 1953 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1302 | [[Ficheru:Finbarr O'Reilly par Claude Truong-Ngoc septembre 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3072545|Finbarr O'Reilly]]'' | fotógrafu canadianu | 1971 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1303 | | ''[[:d:Q3079096|Frances Thomas]]'' | | 1943 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 1304 | [[Ficheru:Gavin Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3080918|Gavin Rees]]'' | boxeador galés | 1980 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1305 | [[Ficheru:Frank Hill (Rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3082655|Frank Hill]]'' | | 1866 | 1927 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1306 | [[Ficheru:Fred Parfitt (rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3086926|Fred Parfitt]]'' | xugador de rugbi union británicu (1869–1953) | 1869 | 1953 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1307 | [[Ficheru:Fred Scrine.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3086951|Fred Scrine]]'' | xugador de rugbi union británicu (1877–1962) | 1877 | 1962 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1308 | | ''[[:d:Q3090747|Fulke Walwyn]]'' | entrenador de caballos británicu (1910–1991) | 1910 | 1991 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1309 | | ''[[:d:Q3095279|Garan Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1973 | | ''[[:d:Q7842265|Trimsaran]]'' |- | style='text-align:right'| 1310 | [[Ficheru:Gareth Davies 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3098294|Gareth Davies]]'' | | 1955 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1311 | [[Ficheru:Garethdelve.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3098295|Gareth Delve]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1312 | | ''[[:d:Q3098300|Gareth Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1952 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1313 | | ''[[:d:Q3098302|Gareth Gwenlan]]'' | | 1937 | 2016 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 1314 | | ''[[:d:Q3098303|Gareth Myles]]'' | | 1978 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1315 | | ''[[:d:Q3098305|Gareth Prothero]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1941 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1316 | | ''[[:d:Q3098308|Gareth Morgan]]'' | sociólogu canadianu | 1943 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 1317 | | ''[[:d:Q3098309|Gareth Roberts]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1959 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1318 | | ''[[:d:Q3098315|Gareth Williams]]'' | batería galés (1953–2001) | 1953 | 2001 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1319 | | ''[[:d:Q3098316|Gareth Powell Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1954–2018) | 1954 | 2018 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1320 | | ''[[:d:Q3098336|Garfield Owen]]'' | | 1932 | 2019 | ''[[:d:Q6661593|Llanharan]]'' |- | style='text-align:right'| 1321 | | ''[[:d:Q3098384|Garin Jenkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1966 | | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 1322 | | ''[[:d:Q3099581|Gavin Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1323 | | ''[[:d:Q3101049|Geoff Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu (1942-) | 1942 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1324 | | ''[[:d:Q3101064|Geoff Wheel]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1951 | 2024 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1325 | | ''[[:d:Q3101068|Geoffrey Conway]]'' | xugador de rugbi union británicu (1897–2000) | 1897 | 2000 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1326 | [[Ficheru:George Boots.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3101430|George Boots]]'' | xugador de rugbi union británicu (1874–1928) | 1874 | 1928 | ''[[:d:Q4666790|Aberbeeg]]'' |- | style='text-align:right'| 1327 | | ''[[:d:Q3101435|George Bowen]]'' | | 1863 | 1919 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1328 | [[Ficheru:George Davies, Rugby player.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3101517|George Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1875–1959) | 1875 | 1959 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 1329 | | ''[[:d:Q3101615|George Guest]]'' | | 1924 | 2002 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1330 | [[Ficheru:George Hayward.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3101635|George Hayward]]'' | | 1886 | 1946 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1331 | [[Ficheru:Geraint Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3103853|Geraint Evans]]'' | | 1922 | 1992 | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 1332 | | ''[[:d:Q3104447|Gerwyn Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1924–2009) | 1924 | 2009 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1333 | [[Ficheru:Haypresent.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3104663|Gethin Jones]]'' | | 1978 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1334 | | ''[[:d:Q3108690|Glen Renfrew]]'' | empresariu australianu (1928–2006) | 1928 | 2006 | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 1335 | | ''[[:d:Q3109363|Glyn Loosmore]]'' | espía británicu (1923–2007) | 1923 | 2007 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1336 | | ''[[:d:Q3109364|Glyn Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1927–1976) | 1927 | 1976 | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 1337 | | ''[[:d:Q3109365|Glyn Houston]]'' | | 1925 | 2019 | ''[[:d:Q3400833|Clydach Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 1338 | | ''[[:d:Q3109367|Glyn Moses]]'' | | 1928 | 2021 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1339 | | ''[[:d:Q3113252|Graham Jenkins]]'' | | 1927 | 2015 | ''[[:d:Q748078|Neath Port Talbot]]'' |- | style='text-align:right'| 1340 | | ''[[:d:Q3116627|Griffith Hughes]]'' | naturalista galés (1707–1758) | 1707 | 1758 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1341 | | ''[[:d:Q3122557|Gwennan Harries]]'' | futbolista británica | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1342 | [[Ficheru:Gwladys Yvonne McKeon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3122587|Gwladys Yvonne McKeon]]'' | bióloga marina británica (1897–1979) | 1897 | 1979 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1343 | | ''[[:d:Q3122593|Gwynne Walters]]'' | árbitru de rugbi a 15 galés | 1928 | | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 1344 | | ''[[:d:Q3122600|Gwynne Howell]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 1345 | [[Ficheru:Michael Moritz 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3124567|Michael Moritz]]'' | informáticu teóricu británicu | 1954 | | [[Cárdif]]<br/>[[Organización territorial de Gales|divisiones alministratives de Gales]] |- | style='text-align:right'| 1346 | | ''[[:d:Q3127737|Harri Webb]]'' | | 1920 | 1994 | ''[[:d:Q7534773|Sketty]]'' |- | style='text-align:right'| 1347 | [[Ficheru:Harry bowen, rugby union player.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3127791|Harry Bowen]]'' | | 1864 | 1913 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1348 | [[Ficheru:Harry Day (rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3127809|Harry Day]]'' | | 1863 | 1911 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1349 | [[Ficheru:Harry Jarman.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3127841|Harry Jarman]]'' | xugador de rugbi union británicu (1883–1928) | 1883 | 1928 | ''[[:d:Q13131732|Talywain]]'' |- | style='text-align:right'| 1350 | | ''[[:d:Q3127937|Harry Vaughan Watkins]]'' | | 1875 | 1945 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1351 | | ''[[:d:Q3128848|Haydn Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu (1936–2018) | 1936 | 2018 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1352 | | ''[[:d:Q3129078|Heather Dohollau]]'' | | 1925 | 2013 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 1353 | | ''[[:d:Q3129370|Hefin O'Hare]]'' | | 1979 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1354 | | ''[[:d:Q3129631|Helen Morgan]]'' | xugadora de ḥoquei galesa | 1966 | 2020 | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 1355 | | ''[[:d:Q3133040|Geoff Thomas]]'' | | 1948 | 2013 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1356 | | ''[[:d:Q3133452|Herbert Godwin]]'' | xugador de rugbi union galés (1935–2006) | 1935 | 2006 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1357 | | ''[[:d:Q3135573|Hilary Summers]]'' | | 1965 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1358 | [[Ficheru:Horace Lyne.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3140461|Horace Lyne]]'' | | 1860 | 1949 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1359 | | ''[[:d:Q3142269|Hugh Iorys Hughes]]'' | | 1902 | 1977 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1360 | | ''[[:d:Q3147258|Ian Edwards]]'' | futbolista británicu | 1955 | | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 1361 | | ''[[:d:Q3147273|Ian Hall]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1946 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1362 | | ''[[:d:Q3147329|Ian Stephens]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1952 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1363 | | ''[[:d:Q3147332|Ian Walsh]]'' | futbolista británicu | 1958 | | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 1364 | | ''[[:d:Q3147333|Ian Watkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1962 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 1365 | | ''[[:d:Q3147943|Idwal Rees]]'' | xugador de rugbi union británicu (1910–1991) | 1910 | 1991 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1366 | [[Ficheru:Iestyn thomas scarlets.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3148028|Iestyn Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1976 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1367 | | ''[[:d:Q3148103|Ifor Jenkins]]'' | | 1906 | 1972 | ''[[:d:Q748078|Neath Port Talbot]]'' |- | style='text-align:right'| 1368 | | ''[[:d:Q3156345|Ivor Barry]]'' | actor británicu (1919–2006) | 1919 | 2006 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1369 | [[Ficheru:Ivor Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3156348|Ivor Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu (1884–1943) | 1884 | 1943 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 1370 | [[Ficheru:Jack bancroft rugby union.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q3157121|Jack Bancroft]]'' | | 1879 | 1942 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1371 | [[Ficheru:Jack Jones.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3157222|Jack Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1886–1951) | 1886 | 1951 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1372 | [[Ficheru:Jack Matthews rugby 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3157267|Jack Matthews]]'' | | 1920 | 2012 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1373 | | ''[[:d:Q3160120|Jacques Vaillant de Guélis]]'' | | 1907 | 1945 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1374 | [[Ficheru:James James composer of the music of 'Hen wlad fy nhadau' (5292122) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3161184|James James]]'' | | 1832 | 1902 | ''[[:d:Q378738|Argoed]]'' |- | style='text-align:right'| 1375 | | ''[[:d:Q3161527|Jamie Corsi]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1376 | | ''[[:d:Q3162903|Jason Bowen]]'' | futbolista británicu | 1972 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1377 | | ''[[:d:Q3162947|Jason Hobson]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1983 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1378 | | ''[[:d:Q3176589|Jeff Squire]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1951 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1379 | [[Ficheru:Jehoida Hodges.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3176811|Jehoida Hodges]]'' | xugador de rugbi union británicu (1876–1930) | 1876 | 1930 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 1380 | [[Ficheru:Jim Hannan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3178817|Jim Hannan]]'' | | 1864 | 1905 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1381 | | ''[[:d:Q3178941|Jim Shanklin]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1948 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 1382 | | ''[[:d:Q3180936|John Arthur Jones]]'' | | 1856 | 1919 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1383 | | ''[[:d:Q3181054|John Bevan]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 1384 | | ''[[:d:Q3181079|John Bloomfield]]'' | | 1942 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1385 | | ''[[:d:Q3181171|John Callis]]'' | | | 1576 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1386 | [[Ficheru:John Devereux.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3181347|John Devereux]]'' | | 1966 | | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 1387 | [[Ficheru:John Gwyn Jeffreys cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3181658|John Gwyn Jeffreys]]'' | | 1809 | 1885 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1388 | | ''[[:d:Q3181859|John Kendall-Carpenter]]'' | xugador de rugbi union británicu (1925–1990) | 1925 | 1990 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1389 | | ''[[:d:Q3181992|John Mantle]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu (1942–2018) | 1942 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1390 | | ''[[:d:Q3182121|John Morgan]]'' | | 1930 | 2004 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 1391 | | ''[[:d:Q3182417|John Samuel]]'' | xugador de rugbi union británicu (1868–1947) | 1868 | 1947 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1392 | | ''[[:d:Q3182436|John Savage]]'' | políticu canadianu (1932–2003) | 1932 | 2003 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1393 | [[Ficheru:Archbishop John Williams 1582 - 1650 portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3182765|John Williams]]'' | | 1582 | 1650 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 1394 | [[Ficheru:Johnnie Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3182987|Johnny Williams]]'' | | 1882 | 1916 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1395 | | ''[[:d:Q3183202|Jon Jones]]'' | | 1967 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1396 | | ''[[:d:Q3183687|Jordan Follows]]'' | futbolista británicu | 1990 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1397 | [[Ficheru:Josiah Tucker, Dean of Gloucester 02259.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3186047|Josiah Tucker]]'' | | 1713 | 1799 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 1398 | [[Ficheru:JulianRichards(director).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3189104|Julian Richards]]'' | | 1968 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1399 | [[Ficheru:Keith Jarrett 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3194743|Keith Jarrett]]'' | | 1948 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1400 | | ''[[:d:Q3194950|Kel Coslett]]'' | | 1942 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1401 | | ''[[:d:Q3195050|Ken Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1941 | 2022 | ''[[:d:Q1351146|Cross Hands]]'' |- | style='text-align:right'| 1402 | [[Ficheru:Ken Owens. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3195079|Ken Owens]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1403 | | ''[[:d:Q3195435|Keri Collins]]'' | | 1978 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1404 | | ''[[:d:Q3195767|Kevin Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1405 | | ''[[:d:Q3195786|Kevin Phillips]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1961 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1406 | | ''[[:d:Q3199733|Kris Thomas]]'' | futbolista británicu | 1983 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1407 | | ''[[:d:Q3228892|Lee Jarvis]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1976 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1408 | | ''[[:d:Q3228894|Lee Kendall]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1409 | | ''[[:d:Q3228944|Lee Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1984 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1410 | | ''[[:d:Q3236188|Leslie Williams]]'' | | 1922 | 2006 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1411 | [[Ficheru:Benjamin Lewis Jones 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3237297|Lewis Jones]]'' | | 1931 | 2024 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 1412 | | ''[[:d:Q3242418|Lisa Lazarus]]'' | | 1987 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1413 | | ''[[:d:Q3242440|Lisa Rogers]]'' | | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1414 | | ''[[:d:Q3250688|Caradog Prichard]]'' | escritor británicu | 1904 | 1980 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 1415 | | ''[[:d:Q3251003|Tom Macdonald]]'' | periodista galés (1900–1980) | 1900 | 1980 | ''[[:d:Q3401728|Llandre]]'' |- | style='text-align:right'| 1416 | [[Ficheru:Llewellyn Lloyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3257496|Llewellyn Lloyd]]'' | xugador de rugbi union británicu (1877–1957) | 1877 | 1957 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1417 | [[Ficheru:Lloyd Williams March 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3257547|Lloyd Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1418 | [[Ficheru:Llyr Ifans, Terry Waite ar Asid.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3257561|Llŷr Ifans]]'' | | 1968 | | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 1419 | [[Ficheru:Lou Phillips 1900.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3262891|Lou Phillips]]'' | | 1878 | 1916 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1420 | | ''[[:d:Q3266024|Lucy Vincent]]'' | | 1958 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1421 | | ''[[:d:Q3269512|Lyndon Mustoe]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1969 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 1422 | | ''[[:d:Q3270230|Goronwy Rees]]'' | | 1909 | 1979 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 1423 | [[Ficheru:Mac Adams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3273906|Mac Adams]]'' | pintor británicu | 1943 | | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 1424 | [[Ficheru:Dorothea Minola Alice Bate.jpg|center|128px]] | [[Dorothea Bate]] | | 1878 | 1951 | ''[[:d:Q29488358|Napier House]]'' |- | style='text-align:right'| 1425 | [[Ficheru:Malcolm Campbell Thomas 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3281723|Malcolm Thomas]]'' | | 1929 | 2012 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1426 | [[Ficheru:Marc limbert (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3288217|Marc Limbert]]'' | futbolista británicu | 1973 | | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 1427 | | ''[[:d:Q3294221|Mark Ring]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1428 | | ''[[:d:Q3294253|Mark Taylor]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1973 | | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 1429 | | ''[[:d:Q3296143|Mary Balogh]]'' | | 1944 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1430 | | ''[[:d:Q3296186|Mary Katherine Herbert]]'' | | 1903 | 1983 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 1431 | [[Ficheru:Matthew Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3299493|Matt Jones]]'' | futbolista británicu | 1980 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1432 | | ''[[:d:Q3299663|Matthew Bancroft]]'' | actor galés | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1433 | | ''[[:d:Q3299703|Matthew Dent]]'' | diseñador gráficu galés | 1981 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1434 | | ''[[:d:Q3299747|Matthew Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1984 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1435 | | ''[[:d:Q3299763|Matthew Myers]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1984 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1436 | | ''[[:d:Q3299818|Matthew Watkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1978 | 2020 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1437 | [[Ficheru:David Brunt in 1949.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3300771|David Brunt]]'' | meteorólogu galés (1886–1965) | 1886 | 1965 | ''[[:d:Q7605133|Staylittle]]'' |- | style='text-align:right'| 1438 | | ''[[:d:Q3301335|Maurice Richards]]'' | | 1945 | | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 1439 | [[Ficheru:Mefin Davies Rugby Union Player.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3304186|Mefin Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1972 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1440 | [[Ficheru:Mel Baker.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3304839|Mel Baker]]'' | xugador de rugbi union británicu (1885–2000) | 1885 | 2000 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1441 | | ''[[:d:Q3308132|Michael David]]'' | actor de cine británicu | 1930 | 1999 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1442 | | ''[[:d:Q3308279|Michael Jones]]'' | historiador británicu | 1940 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1443 | [[Ficheru:Bullet for my Valentine - Wacken Open Air 2016-AL2256.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3308429|Michael Paget]]'' | | 1979<br/>1978 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1444 | | ''[[:d:Q3309503|Cy Thomas]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu estauxunidense (1926–2009) | 1926 | 2009 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 1445 | [[Ficheru:Iwan Roberts (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3309601|Iwan Roberts]]'' | futbolista británicu | 1968 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1446 | [[Ficheru:Mike gibbins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3313332|Mike Gibbins]]'' | | 1949 | 2005 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1447 | | ''[[:d:Q3313349|Mike Griffiths]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1962 | | ''[[:d:Q3400833|Clydach Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 1448 | | ''[[:d:Q3313351|Mike Hall]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1965 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1449 | | ''[[:d:Q3313516|Mike Roberts]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1946 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 1450 | | ''[[:d:Q3323734|Alexandra Roach]]'' | actriz británica | 1987 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1451 | | ''[[:d:Q3324109|Einion ap Gwgon]]'' | | 1150 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1452 | | ''[[:d:Q3324117|Llywarch ap Llywelyn]]'' | | 1150 | 1220 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1453 | | ''[[:d:Q3324139|Y Prydydd Bychan]]'' | | 1205 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1454 | | ''[[:d:Q3324142|Peryf ap Cedifor]]'' | | 1150 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1455 | | ''[[:d:Q3330999|Gwgon ap Meurig]]'' | soberanu galés (808–871) | 808 | 872 | ''[[:d:Q2578706|Reinu de Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 1456 | | ''[[:d:Q3331107|Hywel Foel ap Griffri ap Pwyll Wyddel]]'' | | 1250 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1457 | | ''[[:d:Q3331114|Goronwy Foel]]'' | poeta galés | | 1201 | ''[[:d:Q837136|Kingdom of Deheubarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1458 | [[Ficheru:Mererid Hopwood, Cadeirydd y cyfarfod Dyfodol i’r Iaith, Yr Egin, Caerfyrddin (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3331118|Mererid Hopwood]]'' | | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1459 | | ''[[:d:Q3331132|Phylip Brydydd]]'' | | 1200 | 1225 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1460 | | ''[[:d:Q3331138|Bleddyn Fardd]]'' | | 1258 | 1284 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1461 | | ''[[:d:Q3331143|Iorwerth Fychan]]'' | | 1250 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1462 | | ''[[:d:Q3331150|Gwilym Rhyfel]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1463 | | ''[[:d:Q3331168|Dafydd Benfras]]'' | poeta galés (1230–1260) | 1230 | 1260 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1464 | | ''[[:d:Q3331180|Llywelyn Fardd I]]'' | poeta galés (1125–1200) | 1125 | 1200 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1465 | | ''[[:d:Q3332440|Beirdd y Tywysogion]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1466 | | ''[[:d:Q3334867|Nadia Chambers]]'' | actriz de cine británica | 1968 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1467 | [[Ficheru:20150922 1826 W AUT WAL 3962.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3336457|Natasha Harding]]'' | futbolista británica | 1989 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1468 | [[Ficheru:Neil Hamilton (politician), March 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3337819|Neil Hamilton]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1469 | | ''[[:d:Q3339853|Nick Ward]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1470 | | ''[[:d:Q3340532|Nicolas Lloyd]]'' | | 1630 | 1680 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1471 | | ''[[:d:Q3341363|Nigel Redman]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1472 | | ''[[:d:Q3341371|Nigel Williams]]'' | árbitru de rugbi a 15 británicu | 1961 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1473 | [[Ficheru:Non Evans (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3343310|Non Evans]]'' | | 1974 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1474 | [[Ficheru:Norman Biggs.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3343747|Norman Biggs]]'' | | 1870 | 1908 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1475 | | ''[[:d:Q3343775|Norman Gale]]'' | xugador de rugbi union británicu (1939–2005) | 1939 | 2005 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 1476 | | ''[[:d:Q3350202|Tony Lewis]]'' | | 1938 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1477 | | ''[[:d:Q3357354|Ossie Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1921–1988) | 1921 | 1988 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1478 | [[Ficheru:Owen Badger.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3358989|Owen Badger]]'' | | 1871 | 1939 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1479 | | ''[[:d:Q3366739|James Williams]]'' | xugador de ḥoquei galés (1878–1929) | 1878 | 1929 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1480 | | ''[[:d:Q3367043|Edwin Richards]]'' | xugador de ḥoquei británicu (1879–1930) | 1879 | 1930 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1481 | | ''[[:d:Q3367054|Philip Turnbull]]'' | xugador de ḥoquei británicu (1879–1930) | 1879 | 1930 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1482 | | ''[[:d:Q3370513|Paul Arnold]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1968 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 1483 | [[Ficheru:WLA lacma Smibert Scotland portrait of Paul Mascarene.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3371796|Paul Mascarene]]'' | | 1684 | 1760 | ''[[:d:Q5648626|Hanmer]]'' |- | style='text-align:right'| 1484 | | ''[[:d:Q3371870|Paul Moriarty]]'' | | 1964 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1485 | | ''[[:d:Q3373812|Kevin Beurle]]'' | | 1956 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1486 | [[Ficheru:Percy Bush 1905.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3375183|Percy Bush]]'' | xugador de críquet británicu (1879–1955) | 1879 | 1955 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1487 | | ''[[:d:Q3375217|Percy Phillips]]'' | | 1869 | 1947 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1488 | | ''[[:d:Q3376765|Peter Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1959 | 2024 | ''[[:d:Q4971889|Broad Haven]]'' |- | style='text-align:right'| 1489 | [[Ficheru:Official portrait of Stephen Kinnock MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3377178|Stephen Kinnock]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1490 | | ''[[:d:Q3378756|Phil Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1963 | | ''[[:d:Q748078|Neath Port Talbot]]'' |- | style='text-align:right'| 1491 | [[Ficheru:Phil Dwyer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3378770|Phil Dwyer]]'' | futbolista británicu | 1953 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1492 | | ''[[:d:Q3378979|Philip Burton]]'' | | 1904 | 1995 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 1493 | [[Ficheru:Philip Hopkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3379022|Phil Hopkins]]'' | xugador de rugbi union británicu (1880–1966) | 1880 | 1966 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 1494 | | ''[[:d:Q3379099|Philip Wood]]'' | médicu galés (1928–2008) | 1928 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1495 | | ''[[:d:Q3390705|Laurence Eaves]]'' | físicu galés | 1948 | | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 1496 | [[Ficheru:Daniel Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3391364|Daniel Evans]]'' | | 1973 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 1497 | [[Ficheru:Philip Jones Griffiths in Bali, Fall, 2000AD.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3395389|Philip Jones Griffiths]]'' | | 1936 | 2008 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 1498 | [[Ficheru:Tim Vincent in 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3395436|Tim Vincent]]'' | actor galés | 1972 | | ''[[:d:Q7114024|Overton]]'' |- | style='text-align:right'| 1499 | [[Ficheru:Storïau o Hanes Cymru cyf I (Daniel Owen).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3395446|Daniel Owen]]'' | escritor galés (1836–1895) | 1836 | 1895 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 1500 | [[Ficheru:Dr Joseph Parry (Pencerdd America, 1841-1903) NLW3364255.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3395608|Joseph Parry]]'' | compositor galés (1841–1903) | 1841 | 1903 | ''[[:d:Q23540859|Joseph Parry's Cottage]]''<br/>[[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1501 | | ''[[:d:Q3395749|Robert Morton Nance]]'' | | 1873 | 1959 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1502 | [[Ficheru:Carnhuanawc.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3395909|Thomas Price]]'' | | 1787 | 1848 | ''[[:d:Q56099430|Llanfihangel Bryn Pabuan]]'' |- | style='text-align:right'| 1503 | | ''[[:d:Q3396307|Eileen Beasley]]'' | | 1921 | 2012 | ''[[:d:Q5714715|Henllan Amgoed]]'' |- | style='text-align:right'| 1504 | [[Ficheru:Castell Llanymddyfri Sir Gaerfyrddin gyda cherflun o - LLywelyn ap Gruffydd Fychan 07.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3396721|Llywelyn ap Gruffydd Fychan]]'' | | 1341 | 1401 | ''[[:d:Q20586538|Caeo]]'' |- | style='text-align:right'| 1505 | [[Ficheru:Ieuan Wyn Jones 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3396810|Ieuan Wyn Jones]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 1506 | | ''[[:d:Q3396852|Geraint Bowen]]'' | | 1915 | 2011 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1507 | [[Ficheru:William Ambrose Bebb (5236463).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3396876|Ambrose Bebb]]'' | historiador británicu | 1894 | 1955 | ''[[:d:Q15427716|Goginan]]'' |- | style='text-align:right'| 1508 | | ''[[:d:Q3397209|Thomas Vaughan]]'' | | 1621 | 1666 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1509 | [[Ficheru:Richard Gwyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3397314|Richard Gwyn]]'' | poeta galés (1537–1584) | 1537 | 1584 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 1510 | | ''[[:d:Q3397327|Glanmor Williams]]'' | historiador galés (1920–2005) | 1920 | 2005 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 1511 | [[Ficheru:John Dyer Dalziel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3397435|John Dyer]]'' | poeta galés (1699–1757) | 1699 | 1757 | ''[[:d:Q770818|Llanfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 1512 | [[Ficheru:Portrait of Parch. William Williams, Pant-y-Celyn (4674719) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3397600|William Williams Pantycelyn]]'' | | 1717 | 1791 | ''[[:d:Q3403140|Llanfair-ar-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 1513 | [[Ficheru:Howell harris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3397651|Howell Harris]]'' | predicador galés (1714–1773) | 1714 | 1773 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1514 | | ''[[:d:Q3397705|Eifion Williams]]'' | futbolista británicu | 1975 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1515 | [[Ficheru:Owain Owain Traeth Coch circa 1966 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398027|Owain Owain]]'' | | 1929 | 1993 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 1516 | | ''[[:d:Q3398074|Mihangel Morgan]]'' | | 1955 | | ''[[:d:Q7837453|Trecynon]]'' |- | style='text-align:right'| 1517 | [[Ficheru:Catrinfinch-anoriant2008.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3398131|Catrin Finch]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]''<br/>''[[:d:Q6661651|Llannon]]'' |- | style='text-align:right'| 1518 | [[Ficheru:Eglwys Tudno Sant - St Tudno's Church (geograph 1419209).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398315|Tudno]]'' | Abá galés | 600 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1519 | | ''[[:d:Q3398331|Siôn Aled Owen]]'' | políticu británicu | 1957 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1520 | [[Ficheru:Lewis Morris 1701-1765.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3398347|Lewis Morris]]'' | | 1701 | 1765 | ''[[:d:Q13129642|Llanfihangel Tre'r Beirdd]]'' |- | style='text-align:right'| 1521 | [[Ficheru:Meic Stevens 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398374|Meic Stevens]]'' | cantautor galés | 1942 | | ''[[:d:Q1022259|Solva]]'' |- | style='text-align:right'| 1522 | [[Ficheru:Dic Tryfan (Cymeriadau TGJ).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398381|Richard Hughes Williams]]'' | | 1878 | 1919 | ''[[:d:Q3396925|Rhosgadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 1523 | [[Ficheru:D.J.Williams memorial stone - geograph.org.uk - 312323.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398425|D. J. Williams]]'' | | 1885 | 1970 | ''[[:d:Q3406111|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 1524 | [[Ficheru:Parch Lewis Valentine yn ifanc.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398434|Lewis Valentine]]'' | | 1893 | 1986 | ''[[:d:Q6661173|Llanddulas]]'' |- | style='text-align:right'| 1525 | [[Ficheru:Dyfnallt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398467|John Dyfnallt Owen]]'' | | 1873 | 1956 | ''[[:d:Q11157973|Llan-giwg]]'' |- | style='text-align:right'| 1526 | | ''[[:d:Q3398492|Emily Huws]]'' | | 1942 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 1527 | | ''[[:d:Q3398669|Jon Lee]]'' | músicu galés (1968–2002) | 1968 | 2002 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1528 | [[Ficheru:Jeremy Bowen at City University.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3398769|Jeremy Bowen]]'' | periodista galés | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1529 | | ''[[:d:Q3398798|Richard I. Aaron]]'' | | 1901 | 1987 | ''[[:d:Q7457421|Seven Sisters]]'' |- | style='text-align:right'| 1530 | | ''[[:d:Q3398931|Euros Bowen]]'' | poeta británicu (1904–1988) | 1904 | 1988 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 1531 | | ''[[:d:Q3398951|Urien Wiliam]]'' | escritor galés (1929–2006) | 1929 | 2006 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 1532 | | ''[[:d:Q3399070|Llywarch y Nam]]'' | | 1150 | 1160 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1533 | | ''[[:d:Q3399200|April Jones]]'' | | 2007 | 2012 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 1534 | [[Ficheru:William Roos - Christmas Evans (1835).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3399253|Christmas Evans]]'' | | 1766 | 1838 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 1535 | [[Ficheru:Rice Grug.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3399280|Rhys Gryg]]'' | | 1160 | 1234 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1536 | | ''[[:d:Q3399335|D. Gwenallt Jones]]'' | | 1899 | 1968 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 1537 | [[Ficheru:Eglwys Sant Beuno, St Beuno's Church, Penmorfa, Eifionydd, Gwynedd, Cymru Wales 46.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3399340|Cybi]]'' | sacerdote galés (483–555) | 483 | 555 | [[Cornualles]]<br/>''[[:d:Q7163120|Penmon]]'' |- | style='text-align:right'| 1538 | [[Ficheru:John Parry (Bardd Alaw) The Welsh Harper (1848) 02.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3399352|John Parry]]'' | | 1776 | 1851 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 1539 | [[Ficheru:Eifion Wyn 01(dg).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3399383|Eliseus Williams]]'' | poeta galés (1867–1926) | 1867 | 1926 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 1540 | [[Ficheru:Statue of Ifan ab Owen Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3399427|Ifan ab Owen Edwards]]'' | historiador galés (1895–1970) | 1895 | 1970 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1541 | [[Ficheru:John Roberts (martyr).webp|center|128px]] | ''[[:d:Q3399552|John Roberts]]'' | sacerdote galés (1577–1610) | 1577 | 1610 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 1542 | [[Ficheru:Ian 'H' Watkins at a Steps in-store album signing, 19th August 2022, HMV Manchester.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3399667|Ian "H" Watkins]]'' | cantante galés | 1976 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 1543 | [[Ficheru:Portrait of Rowland Williams (4671222) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3399695|Rowland Williams]]'' | | 1817 | 1870 | ''[[:d:Q5642527|Halkyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1544 | | ''[[:d:Q3399714|Tavis Knoyle]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1990 | | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 1545 | | ''[[:d:Q3399737|Wilf Wooller]]'' | futbolista británicu | 1912 | 1997 | ''[[:d:Q2075495|Rhos-on-Sea]]'' |- | style='text-align:right'| 1546 | | ''[[:d:Q3399746|Rhys H. Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1930–1993) | 1930 | 1993 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1547 | [[Ficheru:Scott Williams 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3399819|Scott Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1990 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1548 | [[Ficheru:Portrait of Thomas Gee (4672372).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3399836|Thomas Gee]]'' | periodista británicu | 1815 | 1898 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 1549 | | ''[[:d:Q3399847|Alun Lewis]]'' | | 1915 | 1944 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 1550 | | ''[[:d:Q3399895|Dafydd ab Edmwnd]]'' | poeta galés (1450–1497) | 1450 | 1497 | ''[[:d:Q5648626|Hanmer]]'' |- | style='text-align:right'| 1551 | | ''[[:d:Q3400194|William Evans]]'' | poeta galés (1883–1968) | 1883 | 1968 | ''[[:d:Q6661877|Llanwinio]]'' |- | style='text-align:right'| 1552 | [[Ficheru:Revd John Roberts (Ieuan Gwyllt) - cropped, retouched.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400203|John Roberts]]'' | | 1822 | 1877 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 1553 | | ''[[:d:Q3400343|Eluned Phillips]]'' | | 1914 | 2009 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1554 | [[Ficheru:Craig Roberts at the Moet BIFA British Independent Film Awards 2014 (15356308524).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400399|Craig Roberts]]'' | | 1991 | | ''[[:d:Q6729370|Maesycwmmer]]'' |- | style='text-align:right'| 1555 | | ''[[:d:Q3400408|Morgan Llwyd]]'' | | 1619 | 1659 | ''[[:d:Q6729249|Maentwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 1556 | | ''[[:d:Q3400435|Keidrych Rhys]]'' | | 1915 | 1987 | ''[[:d:Q4898006|Bethlehem]]'' |- | style='text-align:right'| 1557 | [[Ficheru:Portrait of Parch. Daniel Rowland, Llangeitho (4674724).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400440|Daniel Rowland]]'' | pastor galés (1713–1790) | 1713 | 1790 | ''[[:d:Q16542738|Nantcwnlle]]'' |- | style='text-align:right'| 1558 | | ''[[:d:Q3400456|John Robert Jones]]'' | filósofu británicu | 1911 | 1970 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 1559 | | ''[[:d:Q3400520|Vavasor Powell]]'' | | 1617 | 1670 | ''[[:d:Q6423716|Knucklas]]'' |- | style='text-align:right'| 1560 | [[Ficheru:Owen Edwards yn olynu ei dad yn yr Urdd (1493150).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400599|Owen Edwards]]'' | mánager galés (1933–2010) | 1933 | 2010 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 1561 | | ''[[:d:Q3400605|Idris Davies]]'' | poeta galés (1905–1953) | 1905 | 1953 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 1562 | [[Ficheru:1952OG-Llewellyn-Foxhunter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400624|Sir Harry Llewellyn, 3rd Baronet]]'' | | 1911 | 1999 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 1563 | | ''[[:d:Q3400660|Rhygyfarch]]'' | | 1057<br/>1056 | 1099 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 1564 | [[Ficheru:Nina Davies 2008MarathonChamps.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400672|Nina Davies]]'' | ciclista galesa | 1974 | | ''[[:d:Q844784|The Vale of Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 1565 | [[Ficheru:Thomas Stephens (1821–1875) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400718|Thomas Stephens]]'' | | 1821 | 1875 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 1566 | [[Ficheru:Jon Ronson (27846097432) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400803|Jon Ronson]]'' | | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1567 | [[Ficheru:Gwyneth Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400851|Gwyneth Lewis]]'' | poeta británica | 1959 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1568 | [[Ficheru:Escutcheon of Elystan Glodrydd.svg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400896|Elystan Glodrydd]]'' | | 975 | 1010 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1569 | [[Ficheru:Talynau A Chan - Folk Songs & Harps, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3400917|Elinor Bennett]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 1570 | | ''[[:d:Q3401013|Powys Thomas]]'' | actor británicu (1925–1977) | 1925 | 1977 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1571 | [[Ficheru:LewisJones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3401048|Lewis Jones]]'' | periodista arxentín (1836–1904) | 1836 | 1904 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 1572 | [[Ficheru:John-jones.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3401261|John Jones]]'' | monxu galés | | 1598 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 1573 | [[Ficheru:Howard-Winstone-boxer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3401313|Howard Winstone]]'' | boxeador galés (1939–2000) | 1939 | 2000 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1574 | | ''[[:d:Q3401348|Arwel Hughes]]'' | | 1909 | 1988 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 1575 | [[Ficheru:Rhys Gabe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3401357|Rhys Gabe]]'' | xugador de rugbi union británicu (1880–1967) | 1880 | 1967 | [[Gales]]<br/>''[[:d:Q13644933|Llangennech]]'' |- | style='text-align:right'| 1576 | | ''[[:d:Q3401572|Robert ap Huw]]'' | poeta británicu (1580–1665) | 1580 | 1665 | ''[[:d:Q17742498|Plas Penmynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 1577 | [[Ficheru:Simon Weston cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3401584|Simon Weston]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1578 | [[Ficheru:Llangynllo Church - geograph.org.uk - 722642.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3401592|Cynllo]]'' | | | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 1579 | | ''[[:d:Q3401615|Islwyn Ffowc Elis]]'' | | 1924 | 2004 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1580 | [[Ficheru:Waldo Williams dim dyddiad gwella contrast crop.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3401655|Waldo Williams]]'' | | 1904 | 1971 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 1581 | | ''[[:d:Q3401662|Pennar Davies]]'' | poeta británicu (1911–1996) | 1911 | 1996 | ''[[:d:Q27556140|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 1582 | [[Ficheru:Emrys ap Iwan (cropped).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3401736|Emrys ap Iwan]]'' | escritor británicu | 1848 | 1906 | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 1583 | | ''[[:d:Q3401751|Irma Chilton]]'' | escritora galesa (1930–1990) | 1930 | 1990 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 1584 | [[Ficheru:Llanberis Eglwys Sant Padarn - Church of St Padarn, Llanberis, Gwynedd, Wales 16.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3401988|Peris]]'' | monxu galés | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1585 | [[Ficheru:Doctor Who Symphonic Spectacular (Leeds 2015) (17603021913).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3402000|Elin Manahan Thomas]]'' | | 1977 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1586 | [[Ficheru:Angharad Tomos.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3402032|Angharad Tomos]]'' | escritora galesa | 1958 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1587 | | ''[[:d:Q3402075|Dic Penderyn]]'' | | 1808 | 1831 | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 1588 | [[Ficheru:John Jones (Jac Glanygors).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3402110|John Jones]]'' | | 1766 | 1821 | ''[[:d:Q5064823|Cerrigydrudion]]'' |- | style='text-align:right'| 1589 | | ''[[:d:Q3402172|Iorwerth Peate]]'' | poeta galés (1901–1982) | 1901 | 1982 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 1590 | | ''[[:d:Q3402227|Twm Siôn Cati]]'' | | 1532<br/>1530 | 1608 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 1591 | | ''[[:d:Q3402307|Gwyn Jones]]'' | escritor británicu | 1907 | 1999 | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 1592 | | ''[[:d:Q3402381|Anneliese Heard]]'' | | 1981 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1593 | [[Ficheru:Kate Roberts 1923.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3402447|Kate Roberts]]'' | | 1891 | 1985 | ''[[:d:Q29499111|Cae'r Gors]]'' |- | style='text-align:right'| 1594 | | ''[[:d:Q3402507|Gwynn ap Gwilym]]'' | | 1950 | 2016 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1595 | [[Ficheru:Rhys Davies 1921.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3402530|Rhys Davies]]'' | escritor galés (1901–1978) | 1901 | 1978 | ''[[:d:Q20161307|Blaenclydach]]'' |- | style='text-align:right'| 1596 | [[Ficheru:Charles Ashton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3402590|Charles Ashton]]'' | | 1848 | 1899 | ''[[:d:Q11130142|Llawryglyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1597 | | ''[[:d:Q3402674|Seren Gibson]]'' | modelu galesa | 1988 | | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 1598 | | ''[[:d:Q3402724|Sian Adey-Jones]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q11008013|Bodfari]]'' |- | style='text-align:right'| 1599 | [[Ficheru:Love Jones Parry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3402767|Sir Love Jones-Parry, 1st Baronet]]'' | políticu galés (1832–1891) | 1832 | 1891 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 1600 | [[Ficheru:Vulcana1900.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3402902|Vulcana]]'' | actriz galesa (1875–1946) | 1874 | 1946 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1601 | [[Ficheru:Robert Croft.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403069|Robert Croft]]'' | xugador de críquet galés | 1970 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 1602 | | ''[[:d:Q3403081|Allan Watkins]]'' | | 1922 | 2011 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 1603 | | ''[[:d:Q3403131|Theophilus Evans]]'' | historiador | 1693 | 1767 | ''[[:d:Q20598147|Cwm-cou]]''<br/>''[[:d:Q11932059|Llandygwydd]]'' |- | style='text-align:right'| 1604 | [[Ficheru:William Abraham - Mabon.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403145|William Abraham]]'' | | 1842 | 1922 | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 1605 | | ''[[:d:Q3403153|Tiggy Legge-Bourke]]'' | nana británica | 1965 | | ''[[:d:Q5566651|Glanusk Park]]'' |- | style='text-align:right'| 1606 | [[Ficheru:Leslie Thomas, John Kirkham, Henry Buckton 50796451733) (Thomas cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403159|Leslie Thomas]]'' | escritor galés (1931–2014) | 1931 | 2014 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1607 | | ''[[:d:Q3403217|Primel]]'' | | 550 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1608 | | ''[[:d:Q3403412|Carys Parry]]'' | atleta británica | 1981 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1609 | [[Ficheru:Portrait of Ann Griffiths (1776-1805).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403496|Ann Griffiths]]'' | | 1776 | 1805 | ''[[:d:Q10989923|Llanfihangel-yng-Ngwynfa]]'' |- | style='text-align:right'| 1610 | | ''[[:d:Q3403511|Llew Smith]]'' | políticu británicu | 1944 | 2021 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 1611 | | ''[[:d:Q3403520|Tom Ellis]]'' | políticu británicu (1924–2010) | 1924 | 2010 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 1612 | | ''[[:d:Q3403524|Eurig Wyn]]'' | | 1944 | 2019 | ''[[:d:Q5741986|Hermon]]'' |- | style='text-align:right'| 1613 | | ''[[:d:Q3403530|Jack Jones]]'' | | 1884 | 1970 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1614 | [[Ficheru:Griffith Jenkins Griffith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403537|Griffith J. Griffith]]'' | periodista galés (1850–1919) | 1850 | 1919 | ''[[:d:Q4898674|Bettws]]'' |- | style='text-align:right'| 1615 | [[Ficheru:Johndillwyn thoughful.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403542|John Dillwyn Llewelyn]]'' | | 1810 | 1882 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1616 | [[Ficheru:John Thomas (Photographer).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403561|John Thomas]]'' | fotógrafu galés (1838–1905) | 1838 | 1905 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 1617 | | ''[[:d:Q3403718|Sara Sugarman]]'' | actriz británica | 1962 | | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1618 | [[Ficheru:Rhys Priestland. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012 Rhys Priestland. Dathliadau Camp Lawn Cymru, Senedd 19 Mawrth 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403741|Rhys Priestland]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1619 | [[Ficheru:John Blackwell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3403756|John Blackwell]]'' | escritor británicu | 1797 | 1840 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 1620 | | ''[[:d:Q3403967|David Cornell]]'' | futbolista británicu | 1991 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 1621 | | ''[[:d:Q3404022|Pete Fowler]]'' | ilustrador galés | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1622 | [[Ficheru:Elizabeth Phillips Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3404038|Elizabeth Phillips Hughes]]'' | pedagoga galesa (1851–1925) | 1851 | 1925 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1623 | [[Ficheru:James Dickson Innes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3404191|James Dickson Innes]]'' | pintor galés (1887–1914) | 1887 | 1914 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1624 | [[Ficheru:Michael Daniel Jones (1822-1898).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3404290|Michael D. Jones]]'' | | 1822 | 1898 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1625 | | ''[[:d:Q3404358|Julien Macdonald]]'' | diseñador de moda galés | 1971 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1626 | [[Ficheru:David Davies, Esquire (5294050).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3404390|David Davies, 1st Baron Davies]]'' | políticu británicu (1880–1944) | 1880 | 1944 | ''[[:d:Q6661212|Llandinam]]'' |- | style='text-align:right'| 1627 | | ''[[:d:Q3404451|George Fisher]]'' | | 1909 | 1970 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 1628 | [[Ficheru:Canna (santez) Santes Canna Llangan disc-headed cross slab (cropped).PNG|center|128px]] | ''[[:d:Q3404543|Canna]]'' | monxa galesa (600–501) | 600 | 501 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1629 | | ''[[:d:Q3404550|Elis Gruffydd]]'' | | 1490 | 1552 | ''[[:d:Q5623571|Gwespyr]]'' |- | style='text-align:right'| 1630 | | ''[[:d:Q3404614|Dilys Cadwaladr]]'' | poeta británica | 1902 | 1979 | ''[[:d:Q13129672|Llanrhychwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1631 | | ''[[:d:Q3404816|Tudur Aled]]'' | | 1465 | 1525 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 1632 | | ''[[:d:Q3404909|Ray Gravell]]'' | xugador de rugbi union británicu (1951–2007) | 1951 | 2007 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 1633 | [[Ficheru:Glyndwr Michael.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3404928|Glyndwr Michael]]'' | | 1909 | 1943 | ''[[:d:Q2564732|Aberbargoed]]'' |- | style='text-align:right'| 1634 | [[Ficheru:Adam-price (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3405033|Adam Price]]'' | | 1968 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1635 | [[Ficheru:Cynog Dafis yn annerch y dorf Climate Strike, Aberystwyth (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3405113|Cynog Dafis]]'' | políticu galés | 1938 | | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 1636 | | ''[[:d:Q3405552|W. J. Gruffydd]]'' | poeta galés (1916–2011) | 1916 | 2011 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1637 | [[Ficheru:Pepsitate GoM 2007.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3405562|Pepsi Tate]]'' | guitarrista galés (1965–2007) | 1965 | 2007 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1638 | [[Ficheru:John Owen-Jones as Jean Valjean.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3405572|John Owen-Jones]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 1639 | [[Ficheru:Alun Ffred Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3405595|Alun Ffred Jones]]'' | políticu galés | 1949 | | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 1640 | | ''[[:d:Q3405919|Jac Jones]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q9001581|Gwalchmai]]'' |- | style='text-align:right'| 1641 | | ''[[:d:Q3406018|Mary Vaughan Jones]]'' | | 1918 | 1983 | ''[[:d:Q1883614|Maenan]]'' |- | style='text-align:right'| 1642 | | ''[[:d:Q3406160|Emyr Humphreys]]'' | | 1919 | 2020 | ''[[:d:Q7837982|Trelawnyd]]'' |- | style='text-align:right'| 1643 | | ''[[:d:Q3406214|Gruffudd ap Dafydd ap Tudur]]'' | | 1250 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1644 | | ''[[:d:Q3406223|Arthur Owens]]'' | | 1899 | 1957 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 1645 | | ''[[:d:Q3420485|Ray Cale]]'' | | 1922 | 2006 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 1646 | | ''[[:d:Q3420523|Ray Hopkins]]'' | | 1946 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 1647 | [[Ficheru:Rees Stephens 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3423032|Rees Stephens]]'' | xugador de rugbi union británicu (1922–1998) | 1922 | 1998 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1648 | | ''[[:d:Q3423320|Reg Skrimshire]]'' | xugador de rugbi union británicu (1878–1963) | 1878 | 1963 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1649 | [[Ficheru:Reggie Gibbs.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3423421|Reggie Gibbs]]'' | | 1882 | 1938 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1650 | [[Ficheru:Rex Willis 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3428841|Rex Willis]]'' | xugador de rugbi union británicu (1924–2000) | 1924 | 2000 | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 1651 | | ''[[:d:Q3429880|Rhys Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1980 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1652 | [[Ficheru:Nova2013 Stereophonics Richard Jones 0001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3430918|Richard Jones]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q3365170|Cwmaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1653 | [[Ficheru:Richard Parks.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3431101|Richard Parks]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1654 | | ''[[:d:Q3431321|Richard Webster]]'' | | 1967 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1655 | [[Ficheru:Richard Garnons Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3431329|Richard Garnons Williams]]'' | | 1856 | 1915 | ''[[:d:Q6662218|Llowes]]'' |- | style='text-align:right'| 1656 | [[Ficheru:Rita Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3433248|Rita Morgan Williams]]'' | llingüista inglesa | 1933 | 2018 | ''[[:d:Q5197248|Cwmgors]]'' |- | style='text-align:right'| 1657 | [[Ficheru:Rob Ackerman 2013, watching the St Pat's Silverstream 2nd XV beat Wellington College.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3434143|Robert Ackerman]]'' | | 1961 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 1658 | | ''[[:d:Q3435545|Robert Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1965 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 1659 | | ''[[:d:Q3436303|Robert Sidoli]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1979 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1660 | | ''[[:d:Q3436446|Ray Bennion]]'' | futbolista británicu | 1896 | 1968 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1661 | | ''[[:d:Q3436554|Robert Wilfort]]'' | actor británicu | 1977 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 1662 | | ''[[:d:Q3437797|Bertrand Turnbull]]'' | | 1887 | 1943 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1663 | | ''[[:d:Q3438077|Robert Lyne]]'' | xugador de ḥoquei británicu (1885–1957) | 1885 | 1957 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1664 | | ''[[:d:Q3439676|Graham Dadds]]'' | xugador de ḥoquei galés (1911–1980) | 1911 | 1980 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1665 | | ''[[:d:Q3439724|William Griffiths]]'' | xugador de ḥoquei británicu (1922–2010) | 1922 | 2010 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1666 | | ''[[:d:Q3441369|Ron Burgess]]'' | futbolista británicu | 1917 | 2005 | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 1667 | | ''[[:d:Q3445568|Rowe Harding]]'' | | 1901 | 1991 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1668 | | ''[[:d:Q3445577|Rowland Griffiths]]'' | | 1886 | 1914 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1669 | | ''[[:d:Q3445664|Rowley Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1864–1949) | 1864 | 1949 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1670 | [[Ficheru:Rugby Roy Bish stadio Flaminio.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3445745|Roy Bish]]'' | xugador de rugbi union británicu (1929–2006) | 1929 | 2006 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 1671 | | ''[[:d:Q3445756|Roy Burnett]]'' | xugador de rugbi union británicu (1926–1998) | 1926 | 1998 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 1672 | [[Ficheru:Ernest Raymond John 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3445784|Roy John]]'' | xugador de rugbi union británicu (1925–1981) | 1925 | 1981 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1673 | | ''[[:d:Q3445807|Roy Paul]]'' | futbolista británicu (1920–2002) | 1920 | 2002 | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 1674 | [[Ficheru:Tom -gt.jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3449512|Tom Parry Jones]]'' | químicu galés (1935–2013) | 1935 | 2013 | ''[[:d:Q5046060|Carreglefn]]'' |- | style='text-align:right'| 1675 | [[Ficheru:Gareth Miles.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3462680|Gareth Miles]]'' | | 1938 | 2023 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 1676 | [[Ficheru:Sculpture of St Congar of Congresbury at the Museum of Somerset 4.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3463717|Saint Congar]]'' | sacerdote galés (470–520) | 470 | 520 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1677 | | ''[[:d:Q3463769|Saint Enéour]]'' | | 550 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1678 | | ''[[:d:Q3463819|Saint Guirec]]'' | monxu galés | 450 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1679 | [[Ficheru:San-Maglorio di Dol.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q3463964|Magloire]]'' | sacerdote galés (550–575) | 535 | 575 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 1680 | [[Ficheru:Ninnoc.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3464537|Ninnoc]]'' | | 450 | 467 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1681 | [[Ficheru:Sir Samuel Walker Griffith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3471137|Samuel Griffith]]'' | políticu australianu | 1845 | 1920 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1682 | | ''[[:d:Q3476218|Scott Gibbs]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1683 | | ''[[:d:Q3476277|Scott Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1978 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1684 | | ''[[:d:Q3477940|Seisyll ap Clydog]]'' | monarca galés (665–730) | | | ''[[:d:Q2578706|Reinu de Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 1685 | [[Ficheru:Selwyn Biggs.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3478230|Selwyn Biggs]]'' | | 1872 | 1943 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1686 | | ''[[:d:Q3484297|Simon Halliday]]'' | | 1960 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 1687 | | ''[[:d:Q3484454|Simon Spender]]'' | futbolista británicu | 1985 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 1688 | | ''[[:d:Q3485111|Sion Edwards]]'' | futbolista británicu | 1987 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1689 | [[Ficheru:Paul Chapman playing a gig with Dave Currey and Blake Foster.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3497115|Paul Chapman]]'' | | 1954 | 2020 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1690 | | ''[[:d:Q3498839|Steve Aizlewood]]'' | futbolista británicu (1952–2013) | 1952 | 2013 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1691 | | ''[[:d:Q3498851|Steve Bates]]'' | xugador de rugbi union galés | 1963 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1692 | | ''[[:d:Q3498920|Steve Evans]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1693 | | ''[[:d:Q3498924|Steve Fenwick]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1694 | [[Ficheru:Steve Jenkins October 2020.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3498965|Steve Jenkins]]'' | futbolista británicu | 1972 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1695 | | ''[[:d:Q3498970|Steve Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1696 | | ''[[:d:Q3499185|Steve Blackmore]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1962 | 2020 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1697 | | ''[[:d:Q3499351|Steve Llewellyn]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1924–2002) | 1924 | 2002 | ''[[:d:Q596885|Blaenau Gwent County Borough]]'' |- | style='text-align:right'| 1698 | [[Ficheru:Andrew Howard 2016.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3499384|Andrew Howard]]'' | actor británicu | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1699 | | ''[[:d:Q3500815|Stuart Jones]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 1700 | | ''[[:d:Q3500816|Stuart Lane]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1952 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1701 | [[Ficheru:Stuart Watkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3500845|Stuart Watkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1941 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1702 | | ''[[:d:Q3501939|Wilfred Abse]]'' | | 1915 | 2005 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1703 | | ''[[:d:Q3506759|Ray Phillips]]'' | músicu galés | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1704 | | ''[[:d:Q3506825|Steve Williams]]'' | músicu británicu | 1953 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1705 | | ''[[:d:Q3507204|Tony Bourge]]'' | guitarrista galés | 1948 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1706 | [[Ficheru:1846 SelfPortrait detail byJohnPlumbe.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3512144|John Plumbe]]'' | | 1809 | 1857 | ''[[:d:Q16548107|Castle Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 1707 | | ''[[:d:Q3518894|Terry Cobner]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1946 | | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 1708 | | ''[[:d:Q3518904|Terry Holmes]]'' | | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1709 | [[Ficheru:Terence Graham Price 1966.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3518922|Terry Price]]'' | | 1945 | 1993 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1710 | | ''[[:d:Q3524912|Thomas Bevan]]'' | | 1796 | 1819 | ''[[:d:Q55868756|Neuadd-Lwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 1711 | | ''[[:d:Q3525028|Tom David]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 1712 | [[Ficheru:Thomas Foley2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3525120|Thomas Foley]]'' | | 1757 | 1833 | ''[[:d:Q29485358|Ridgeway]]'' |- | style='text-align:right'| 1713 | [[Ficheru:Sir Thomas Hanmer by Godfrey Kneller.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3525188|Sir Thomas Hanmer]]'' | | 1677 | 1746 | ''[[:d:Q16245967|Bettisfield]]'' |- | style='text-align:right'| 1714 | [[Ficheru:Dr T J Pryce-Jenkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3525255|Thomas Pryce-Jenkins]]'' | | 1862 | 1922 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1715 | [[Ficheru:Thomas Rhys Thomas 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3525517|T. Rhys Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1982 | | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 1716 | | ''[[:d:Q3526537|Gilbert Parkhouse]]'' | | 1925 | 2000 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1717 | | ''[[:d:Q3526728|Hugh Morris]]'' | xugador de críquet galés | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1718 | [[Ficheru:Cyril Walters 1933.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3526811|Cyril Walters]]'' | xugador de críquet británicu (1905–1992) | 1905 | 1992 | ''[[:d:Q3910782|Bedlinog]]'' |- | style='text-align:right'| 1719 | | ''[[:d:Q3526860|Maurice Turnbull]]'' | | 1906 | 1944 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1720 | [[Ficheru:Timothy Richards Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3529077|Timothy Richards Lewis]]'' | | 1841 | 1886 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1721 | | ''[[:d:Q3530718|Tom Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu (1882–1955) | 1882 | 1955 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1722 | | ''[[:d:Q3530807|Tom Morgan]]'' | | 1866 | 1899 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1723 | [[Ficheru:Tom Prydie 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3530852|Tom Prydie]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 1724 | [[Ficheru:Tom Williams WRU.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3530926|Tom Williams]]'' | | 1859 | 1913 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 1725 | | ''[[:d:Q3531420|Tomos Roberts]]'' | futbolista británicu | 1991 | | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1726 | | ''[[:d:Q3531720|Tony Clement]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1967 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1727 | | ''[[:d:Q3538565|Trevor Brewer]]'' | xugador de rugbi union británicu (1930–2018) | 1930 | 2018 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1728 | | ''[[:d:Q3555478|Venetia Dearden]]'' | fotógrafa británica | 1975 | | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 1729 | | ''[[:d:Q3555990|Vernon Cooper]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1730 | [[Ficheru:Young vr portrait 3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3555997|Vernon R. Young]]'' | bioquímicu británicu (1937–2004) | 1937 | 2004 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1731 | | ''[[:d:Q3561558|Vivian Jenkins]]'' | | 1911 | 2004 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 1732 | | ''[[:d:Q3566386|Warren Fury]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1985 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1733 | | ''[[:d:Q3566853|Wayne Proctor]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1972 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1734 | [[Ficheru:Will Joseph (WRU).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3568294|Will Joseph]]'' | xugador de rugbi union británicu (1877–1959) | 1877 | 1959 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 1735 | [[Ficheru:Billy Bancroft.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3568414|Billy Bancroft]]'' | | 1871 | 1959 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1736 | [[Ficheru:William Bowen (Rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3568451|William Bowen]]'' | | 1862 | 1925 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 1737 | [[Ficheru:William Dowell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3568566|William Dowell]]'' | | 1885 | 1949 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1738 | | ''[[:d:Q3568591|William Edward de Winton]]'' | | 1856 | 1922 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1739 | [[Ficheru:William Ouseley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3568860|William Ouseley]]'' | | 1767 | 1842 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1740 | [[Ficheru:Billy Trew 1905.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3569004|Billy Trew]]'' | | 1879 | 1926 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1741 | [[Ficheru:Willie Llewellyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3569085|Willie Llewellyn]]'' | xugador de rugbi union británicu (1878–1973) | 1878 | 1973 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1742 | | ''[[:d:Q3570190|Wyatt Gould]]'' | | 1879 | 1960 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1743 | | ''[[:d:Q3570213|Wyn Thomas]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1744 | | ''[[:d:Q3603082|Aaron Morris]]'' | futbolista británicu | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1745 | | ''[[:d:Q3604991|Adam M. Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1746 | [[Ficheru:Alexander Vlahos 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3610807|Alexander Vlahos]]'' | | 1988 | | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 1747 | | ''[[:d:Q3611713|Alice de Lacy, 3rd Countess of Lincoln]]'' | aristócrata galesa (1281–1348) | 1282<br/>1281 | 1348 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 1748 | | ''[[:d:Q3614735|Amy Charles]]'' | cantante galesa | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1749 | | ''[[:d:Q3614741|Amy Guy]]'' | | 1983 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1750 | | ''[[:d:Q3616280|Andrew Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1973 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1751 | | ''[[:d:Q3624264|Arthur E. Powell]]'' | escritor galés (1882–1969) | 1882 | 1969 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 1752 | | ''[[:d:Q3624265|Arthur Emyr]]'' | | 1962 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1753 | | ''[[:d:Q3634630|Barbara Sidney, Countess of Leicester]]'' | | 1563 | 1621 | ''[[:d:Q1107288|Coity Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 1754 | [[Ficheru:Benjamin Piercy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3638260|Benjamin Piercy]]'' | | 1827 | 1888 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 1755 | | ''[[:d:Q3644380|Brett Morse]]'' | atleta galés | 1989 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1756 | | ''[[:d:Q3646166|Brynley Allen]]'' | futbolista británicu (1921–2005) | 1921 | 2005 | ''[[:d:Q3401786|Gilfach Goch]]'' |- | style='text-align:right'| 1757 | | ''[[:d:Q3648334|Mark Anthony]]'' | actor pornográficu galés | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1758 | [[Ficheru:John Petherick.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3656278|John Petherick]]'' | | 1813 | 1882 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 1759 | | ''[[:d:Q3661738|Casey Thomas]]'' | futbolista británicu | 1990 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 1760 | | ''[[:d:Q3666366|Charles Cook]]'' | futbolista británicu | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1761 | [[Ficheru:Chris Maxwell Wrexham FC at Wembley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3675531|Chris Maxwell]]'' | futbolista británicu | 1990 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 1762 | | ''[[:d:Q3681914|Ruth Dunning]]'' | actriz británica (1911–1983) | 1911 | 1983 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1763 | | ''[[:d:Q3682628|Colin Baker]]'' | futbolista británicu | 1934 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1764 | [[Ficheru:Constance Edwina, Duchess of Westminster.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3687588|Constance Lewis]]'' | regatista británica (1876–1970) | 1876 | 1970 | ''[[:d:Q3403676|Ruthin Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 1765 | [[Ficheru:Bronze portrait of Constantinus I in the Musei Capitolini.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3699742|Cystennin Fawr]]'' | | 361 | | ''[[:d:Q1309657|Segontium]]'' |- | style='text-align:right'| 1766 | | ''[[:d:Q3701545|Daniel Alfei]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1767 | | ''[[:d:Q3701618|Daniel Gooch]]'' | esplorador galés (1869–1926) | 1869 | 1926 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 1768 | | ''[[:d:Q3703268|David Morgan]]'' | | 1937 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1769 | [[Ficheru:Eddie Butler and Iqwal.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3718921|Eddie Butler]]'' | xugador de rugbi union galés | 1957 | 2022 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1770 | | ''[[:d:Q3740753|Penelope Mortimer]]'' | | 1918 | 1999 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 1771 | | ''[[:d:Q3743241|William Simons]]'' | actor galés (1940-2019) | 1940 | 2019 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1772 | | ''[[:d:Q3751249|Henry Habberley Price]]'' | filósofu británicu | 1899 | 1984 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1773 | | ''[[:d:Q3751833|Frank Hauser]]'' | direutor de teatru galés (1922–2007) | 1922 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1774 | | ''[[:d:Q3758994|Gavin Quinnell]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1775 | | ''[[:d:Q3771885|Glan Letheren]]'' | futbolista británicu | 1956 | 2024 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1776 | | ''[[:d:Q3773585|Goronwy Owen]]'' | poeta galés (1723–1769) | 1723 | 1769 | ''[[:d:Q13129624|Llanfair-Mathafarn-Eithaf]]'' |- | style='text-align:right'| 1777 | | ''[[:d:Q3774223|Graham Vearncombe]]'' | futbolista británicu (1934–1992) | 1934 | 1992 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1778 | [[Ficheru:Michael Dahl (1656-1659-1743) - Henry Somerset (1684–1714), 2nd Duke of Beaufort, KG, in Ducal Robes - 1180909 - National Trust.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3784998|Henry Somerset, 2nd Duke of Beaufort]]'' | | 1684 | 1714 | ''[[:d:Q525635|Monmouth Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 1779 | [[Ficheru:Hwe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3786307|Holly Hale]]'' | | 1990 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1780 | [[Ficheru:Genoa 1893.png|center|128px]] | ''[[:d:Q3787233|Howard Passadoro]]'' | futbolista británicu | 1871 | 1921 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1781 | [[Ficheru:CopyofTT072.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3791483|Ian Lougher]]'' | pilotu de motociclismu galés | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1782 | | ''[[:d:Q3791526|Russell Lloyd]]'' | montador galés (1916–2008) | 1916 | 2008 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1783 | | ''[[:d:Q3806461|James Berkeley, 1st Baron Berkeley]]'' | | 1394 | 1463 | ''[[:d:Q2630723|Raglan Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 1784 | | ''[[:d:Q3806739|James Thomas]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1785 | | ''[[:d:Q3807026|Janet Price]]'' | | 1941<br/>1938 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 1786 | | ''[[:d:Q3809621|John Sloman]]'' | cantante galés | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1787 | | ''[[:d:Q3809908|Jonathan Brown]]'' | futbolista británicu | 1990 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1788 | [[Ficheru:Aitor Arino Bengoechea 20161112.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3809936|Aitor Ariño]]'' | xugador de balonmano galés | 1992 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1789 | | ''[[:d:Q3814488|Ken Leek]]'' | futbolista británicu (1935–2007) | 1935 | 2007 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 1790 | | ''[[:d:Q3814797|Kevin Bowring]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1954 | 2024 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1791 | | ''[[:d:Q3815276|Kim Ashfield]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 1792 | [[Ficheru:Lee Lucas 08-02-2014 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3829377|Lee Lucas]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 1793 | [[Ficheru:Leigh Richmond Roose.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3830019|Leigh Richmond Roose]]'' | futbolista británicu | 1877 | 1916 | ''[[:d:Q5884520|Holt]]'' |- | style='text-align:right'| 1794 | | ''[[:d:Q3830023|Leighton Phillips]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1795 | | ''[[:d:Q3852373|Maud Chaworth]]'' | | 1282 | 1322 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1796 | | ''[[:d:Q3857385|Mike England]]'' | futbolista británicu | 1941 | | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 1797 | | ''[[:d:Q3885328|Ralph Evans]]'' | boxeador británicu | 1953 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 1798 | [[Ficheru:Portrait of D. Jones, Dolau Bach (4670288) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3896362|Dafydd Jones]]'' | | 1803 | 1868 | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 1799 | | ''[[:d:Q3897540|Pat Glover]]'' | futbolista británicu (1910–1971) | 1910 | 1971 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1800 | | ''[[:d:Q3898091|Paul James]]'' | | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1801 | | ''[[:d:Q3899285|Penvhyn Llewellyn Neville]]'' | futbolista británicu | 1872 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1802 | [[Ficheru:Peterkarrie.gif|center|128px]] | ''[[:d:Q3900874|Peter Karrie]]'' | cantante galés | 1946 | | ''[[:d:Q844784|The Vale of Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 1803 | | ''[[:d:Q3940078|Roger Freestone]]'' | futbolista británicu | 1968 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 1804 | | ''[[:d:Q3943059|Ryan Doble]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1805 | | ''[[:d:Q3945649|Sally El Hosaini]]'' | guionista exipciana | 1976 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1806 | | ''[[:d:Q3951052|Innes Lloyd]]'' | productor de televisión británicu (1925–1991) | 1925 | 1991 | ''[[:d:Q2653611|Penmaenmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 1807 | | ''[[:d:Q3960034|Sibyl de Neufmarché]]'' | | 1100 | 1143 | ''[[:d:Q15107961|Brecon Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 1808 | [[Ficheru:Nicole Scherzinger & the Phantoms - 16.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3961106|Simon Bowman]]'' | actor británicu | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1809 | [[Ficheru:Quaregnon - Le Samyn des Dames & Le Samyn, 2 mars 2016, départ (B107).JPG|center|128px]] | [[Amy Roberts]] | ciclista británica | 1994 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1810 | | ''[[:d:Q3990627|George Baker]]'' | futbolista británicu | 1936 | 2024 | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 1811 | | ''[[:d:Q3992473|Tom Griffiths]]'' | futbolista británicu (1906–1981) | 1906 | 1981 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1812 | | ''[[:d:Q3998498|Trevor Edwards]]'' | futbolista británicu | 1937 | 2024 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 1813 | | ''[[:d:Q4009682|Venissa Head]]'' | atleta galesa | 1956 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1814 | | ''[[:d:Q4010127|Vernon Pugh]]'' | xugador de rugbi union galés (1945–2003) | 1945 | 2003 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1815 | | ''[[:d:Q4020019|William George Trice]]'' | organista galés (1848–1920) | 1848 | 1920 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1816 | [[Ficheru:William Henry Gladstone, Vanity Fair, 1882-02-11.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4020043|William Henry Gladstone]]'' | | 1840 | 1891 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 1817 | | ''[[:d:Q4020156|William Squire]]'' | actor británicu (1917–1989) | 1917 | 1989 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1818 | | ''[[:d:Q4026445|Julie Gore]]'' | xugadora de dardos galesa | 1958 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1819 | [[Ficheru:Portrait of Nimrod (4671244).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4068173|Charles James Apperley]]'' | | 1778 | 1843 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1820 | [[Ficheru:St Afan's Church, Llanafan-Fawr - geograph.org.uk - 1468440.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4072521|Afan]]'' | sacerdote galés | 600 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 1821 | | ''[[:d:Q4083831|Mark Bennett]]'' | xugador de snooker galés | 1963 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1822 | [[Ficheru:Monaghan Saint Macartan's Cathedral Window Clogher Saints II Detail Saint Dobheóg of Lough Derg 2013 09 21.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4086821|Dabheog]]'' | | 400 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1823 | [[Ficheru:Frederick Birks VC AWM P02939.023.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q4087034|Frederick Birks]]'' | militar galés (1894–1917) | 1894 | 1917 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 1824 | | ''[[:d:Q4101408|Tommy Bamford]]'' | futbolista británicu | 1905 | 1967 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 1825 | | ''[[:d:Q4111556|Greville Wynne]]'' | espía británicu (1919–1990) | 1919 | 1990 | ''[[:d:Q1774850|Ystrad Mynach]]'' |- | style='text-align:right'| 1826 | | ''[[:d:Q4134498|Gwilym Ddu o Arfon]]'' | poeta galés (1250–1400) | 1250 | 1400 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1827 | [[Ficheru:David John PHC 2016-4.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4160395|David John]]'' | xugador de snooker británicu | 1984 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1828 | | ''[[:d:Q4160419|Kingsley Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1969 | | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 1829 | | ''[[:d:Q4161903|Dingad of Llandingat]]'' | | | | [[Reinu de Powys]] |- | style='text-align:right'| 1830 | | ''[[:d:Q4172032|Anthony Davies]]'' | xugador de snooker británicu | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1831 | | ''[[:d:Q4201328|Joseph Murray Ince]]'' | | 1806 | 1859 | [[Londres]]<br/>[[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 1832 | [[Ficheru:Gareth Evans2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4207234|Gareth Evans]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q5771888|Hirwaun]]'' |- | style='text-align:right'| 1833 | [[Ficheru:Steve Jones (presenter).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4207586|Steve Jones]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 1834 | | ''[[:d:Q4212534|Maud Cunnington]]'' | | 1869 | 1951 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1835 | | ''[[:d:Q4215697|Tom Carpenter]]'' | xugador de snooker galés | 1887 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1836 | [[Ficheru:St Keyne's Well - geograph.org.uk - 1556016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4218975|Keyne]]'' | | 425 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 1837 | | ''[[:d:Q4219999|Cywair]]'' | | 600<br/>455 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1838 | | ''[[:d:Q4220725|Wiliam Cynwal]]'' | | | 1587 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1839 | | ''[[:d:Q4232388|Gareth Coppack]]'' | xugador de snooker británicu | 1980 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1840 | [[Ficheru:Eglwys St Cristiolus Church, Llangristiolus.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4241293|Cristiolus]]'' | monxu galés | 550 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 1841 | | ''[[:d:Q4252416|Elizabeth Howard]]'' | | 1497<br/>1494 | 1558<br/>1559 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 1842 | [[Ficheru:The Most Reverend Francis Mostyn (5292133).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4304585|Francis Mostyn]]'' | sacerdote galés (1860–1939) | 1860 | 1939 | ''[[:d:Q7678779|Talacre]]'' |- | style='text-align:right'| 1843 | | ''[[:d:Q4328347|Steve Newbury]]'' | xugador de snooker galés | 1956 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1844 | [[Ficheru:Newton Heath - Jack Powell - First Incarnation.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4347281|Jack Powell]]'' | futbolista británicu (1860–1947) | 1860 | 1947 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1845 | | ''[[:d:Q4354797|Aubrey Powell]]'' | futbolista británicu | 1918 | 2009 | ''[[:d:Q3008014|Cwmtwrch]]'' |- | style='text-align:right'| 1846 | [[Ficheru:Irene Steer 1912 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4355198|Irene Steer]]'' | nadadora galesa (1889–1977) | 1889 | 1977 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1847 | [[Ficheru:Lord Edmund Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4360990|Edmund Davies, Baron Edmund-Davies]]'' | | 1906 | 1992 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 1848 | [[Ficheru:David Powell Price.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4376401|David Price]]'' | militar galés (1790–1854) | 1790 | 1854 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1849 | [[Ficheru:Ian Preece PHC 2017-1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4379087|Ian Preece]]'' | xugador de snooker británicu | 1982 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1850 | [[Ficheru:Emyr Jones Parry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4385607|Emyr Jones Parry]]'' | diplomáticu galés | 1947 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1851 | [[Ficheru:Sant Trillo St Trillo Betws yn Rhos Conwy Gogledd Cymru North Wales 16.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4411544|Elian]]'' | monxu galés | 600 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1852 | | ''[[:d:Q4457143|Tutglud ach Brychan]]'' | santa galesa | 500 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 1853 | | ''[[:d:Q4470042|Cliff Wilson]]'' | xugador de snooker galés (1934–1994) | 1934 | 1994 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1854 | | ''[[:d:Q4470106|Philip Williams]]'' | xugador de snooker galés | 1967 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1855 | | ''[[:d:Q4476244|Walter Watkins]]'' | futbolista británicu (1880–1942) | 1880 | 1942 | ''[[:d:Q635169|Caersws]]'' |- | style='text-align:right'| 1856 | | ''[[:d:Q4482653|Mark Fenton]]'' | xugador de snooker galés | 1972 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1857 | | ''[[:d:Q4502691|William John Hewlett]]'' | sindicalista galés (1876–1921) | 1876 | 1921 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 1858 | | ''[[:d:Q4505352|Arthen ap Seisyll]]'' | rei galés (750–807) | 750 | 807 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 1859 | | ''[[:d:Q4529658|Clive Everton]]'' | xugador de snooker inglés | 1937 | 2024 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1860 | [[Ficheru:Eluned (straightened) Eglwys Aberhonddu (Brecon, Wales) 03.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4530046|Eluned]]'' | | 500 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 1861 | [[Ficheru:Erin Richards filming on Penarth Pier January 2016 (cropped).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4539315|Erin Richards]]'' | actriz galesa | 1986 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1862 | [[Ficheru:Griffith-John-China.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4569597|Griffith John]]'' | | 1831 | 1912 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1863 | | ''[[:d:Q4575731|Geraint Williams]]'' | futbolista británicu | 1962 | | ''[[:d:Q5197252|Cwmparc]]'' |- | style='text-align:right'| 1864 | | ''[[:d:Q4647963|A. J. R. Russell-Wood]]'' | historiador estauxunidense (1940–2010) | 1940<br/>1939 | 2010 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1865 | | ''[[:d:Q4648124|A. M. Esmonde]]'' | novelista galés | 1977 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1866 | | ''[[:d:Q4661867|Aaron Bramwell]]'' | | 1986 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 1867 | | ''[[:d:Q4661931|Aaron Cook]]'' | futbolista británicu | 1979 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1868 | | ''[[:d:Q4661935|Aaron Coundley]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1869 | | ''[[:d:Q4663748|Abbas Farid]]'' | futbolista británicu | 1983 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1870 | | ''[[:d:Q4666174|Abdulrahim Abby Farah]]'' | | 1919 | 2018 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 1871 | [[Ficheru:Abel Christmas Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4666550|Abel Davies]]'' | | 1861 | 1914 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 1872 | | ''[[:d:Q4666582|Abel J. Jones]]'' | | 1878 | 1949 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 1873 | | [[Abi Morgan]] | | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1874 | [[Ficheru:Abraham Garrod Thomas2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4668868|Abraham Garrod Thomas]]'' | políticu galés (1853–1931) | 1853 | 1931 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1875 | | ''[[:d:Q4678792|Adam Brown]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1876 | | ''[[:d:Q4678942|Adam Davies]]'' | xugador de críquet galés | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1877 | | ''[[:d:Q4679184|Adam Harding]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1878 | | ''[[:d:Q4679194|Adam Harrison]]'' | xugador de críquet galés | 1985 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1879 | | ''[[:d:Q4679263|Adam Hughes]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1880 | | ''[[:d:Q4679561|Adam O'Brian]]'' | actor galés | 1989 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1881 | | ''[[:d:Q4679574|Adam Owen]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1882 | [[Ficheru:Adam Phillips. Photogr. by Bracha L. Ettinger.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4679608|Adam Phillips]]'' | escritor galés | 1954 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1883 | | ''[[:d:Q4679626|Adam Powell]]'' | | 1976 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1884 | | ''[[:d:Q4679892|Adam Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 1885 | | ''[[:d:Q4679946|Adam Warren]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 1886 | | ''[[:d:Q4684916|Adrian Cambriani]]'' | | 1962 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1887 | | ''[[:d:Q4684968|Adrian Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1969 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1888 | [[Ficheru:Adrian and Pat Dingle Wedding 1941-12-15.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4684982|Adrian Dingle]]'' | | 1911 | 1974 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 1889 | | ''[[:d:Q4685066|Adrian Griffiths]]'' | xugador de críquet galés | 1959 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1890 | | ''[[:d:Q4685114|Adrian Holmes]]'' | | 1974 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1891 | | ''[[:d:Q4685181|Adrian Lewis Morgan]]'' | actor galés | 1973 | | ''[[:d:Q3404708|Beddau]]'' |- | style='text-align:right'| 1892 | | ''[[:d:Q4685352|Adrian Shaw]]'' | xugador de críquet galés | 1972 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1893 | [[Ficheru:Adrian Street.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4685382|Adrian Street]]'' | lluchador profesional británicu | 1940 | 2023 | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 1894 | | ''[[:d:Q4685401|Adrian Tucker]]'' | futbolista británicu | 1976 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1895 | | ''[[:d:Q4704294|Al Lewis]]'' | cantante británicu | 1984 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 1896 | | ''[[:d:Q4706157|Alan Beer]]'' | futbolista británicu | 1950 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1897 | | ''[[:d:Q4706343|Alan Caughter]]'' | futbolista británicu | 1946 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1898 | | ''[[:d:Q4706459|Alan Curtis]]'' | futbolista británicu | 1954 | | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 1899 | | ''[[:d:Q4706473|Alan David]]'' | actor británicu | 1941 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 1900 | | ''[[:d:Q4706576|Alan Edwards]]'' | | 1943 | 1987 | ''[[:d:Q6389163|Kenfig Hill]]'' |- | style='text-align:right'| 1901 | | ''[[:d:Q4706594|Alan Evans]]'' | xugador de dardos galés (1949–1999) | 1949 | 1999 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 1902 | | ''[[:d:Q4706644|Alan Fox]]'' | futbolista británicu | 1936 | 2021 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 1903 | | ''[[:d:Q4706822|Alan Harrington]]'' | futbolista británicu | 1933 | 2019 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 1904 | | ''[[:d:Q4706991|Alan Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1957 | | ''[[:d:Q4733322|Alltwen]]'' |- | style='text-align:right'| 1905 | | ''[[:d:Q4706993|Alan Jones]]'' | xugador de críquet australianu | 1938 | | ''[[:d:Q5441898|Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 1906 | | ''[[:d:Q4706994|Alan Jones]]'' | futbolista británicu | 1945 | 2023 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1907 | | ''[[:d:Q4707361|Alan Morgan]]'' | | 1973 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 1908 | | ''[[:d:Q4707362|Alan Morgan]]'' | sacerdote británicu (1940–2011) | 1940 | 2011 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1909 | | ''[[:d:Q4707517|Alan Petherbridge]]'' | yudoca galés | 1927 | 2020 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1910 | | ''[[:d:Q4707597|Alan Rees]]'' | | 1938 | 2022 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1911 | [[Ficheru:AlanRudkin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4707682|Alan Rudkin]]'' | boxeador galés (1941–2010) | 1941 | 2010 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 1912 | | ''[[:d:Q4707769|Alan Simons]]'' | futbolista británicu | 1968 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1913 | | ''[[:d:Q4707782|Alan Smith]]'' | | 1949 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1914 | | ''[[:d:Q4707899|Alan Thompson]]'' | | 1963 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1915 | | ''[[:d:Q4708055|Alan Wilkins]]'' | xugador de críquet galés | 1953 | | ''[[:d:Q7320726|Rhiwbina]]'' |- | style='text-align:right'| 1916 | | ''[[:d:Q4708093|Alan Wood]]'' | | 1941 | 2018 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1917 | | ''[[:d:Q4708112|Alan Wynne Williams]]'' | políticu británicu | 1945 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1918 | | ''[[:d:Q4708700|Alastair Dalton]]'' | xugador de críquet galés | 1973 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1919 | | ''[[:d:Q4708724|Alastair Hetherington]]'' | periodista galés (1919–1999) | 1919 | 1999 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 1920 | | ''[[:d:Q4708997|Alban Davies]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1921 | | ''[[:d:Q4709005|Alban Hill]]'' | médicu galés | | 1559 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1922 | | ''[[:d:Q4709611|Albert Alan Owen]]'' | compositor británicu | 1948 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1923 | | ''[[:d:Q4709696|Albert Barnes]]'' | boxeador británicu (1913–1990) | 1913 | 1990 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1924 | [[Ficheru:Albert Bruntnell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4709825|Albert Bruntnell]]'' | políticu australianu (1866–1929) | 1866 | 1929 | ''[[:d:Q6661614|Llanigon]]'' |- | style='text-align:right'| 1925 | | ''[[:d:Q4709940|Clifford Williams]]'' | | 1905 | 1987 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 1926 | | ''[[:d:Q4710021|Albert Day]]'' | futbolista británicu | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1927 | [[Ficheru:Cynan 1956 Aberdar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4710162|Albert Evans-Jones]]'' | poeta galés (1895–2005) | 1895 | 1970 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 1928 | | ''[[:d:Q4710188|Albert Fear]]'' | | 1907 | 2000 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 1929 | | ''[[:d:Q4710243|Albert Freethy]]'' | | 1885 | 1966 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1930 | | ''[[:d:Q4710353|Albert Green]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1931 | | ''[[:d:Q4710365|Albert Groves]]'' | | 1886 | 1960 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1932 | | ''[[:d:Q4710369|Albert Gubay]]'' | | 1928 | 2016 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 1933 | | ''[[:d:Q4710405|Albert Hall]]'' | futbolista británicu (1918–1998) | 1918 | 1998 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 1934 | | ''[[:d:Q4710519|Albert Hybart]]'' | xugador de rugbi galés (1865–1945) | 1865 | 1945 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1935 | [[Ficheru:Albertjenkinsrugby.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4710573|Albert Jenkins]]'' | xugador de rugbi union británicu (1895–1953) | 1895 | 1953 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 1936 | | ''[[:d:Q4710747|Albert Love]]'' | boxeador galés (1911–1943) | 1911 | 1943 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1937 | | ''[[:d:Q4711030|Albert Powell]]'' | xugador de críquet galés (1893–1979) | 1893 | 1979 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 1938 | | ''[[:d:Q4711276|Albert Stitfall]]'' | | 1924 | 1998 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1939 | | ''[[:d:Q4711277|Albert Stock]]'' | xugador de rugbi union británicu (1897–1969) | 1897 | 1969 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1940 | | ''[[:d:Q4711320|Albert Thomas]]'' | xugador de críquet galés (1893–1965) | 1893 | 1965 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 1941 | | ''[[:d:Q4711325|Albert Thompson]]'' | futbolista británicu | 1912 | | ''[[:d:Q3398355|Llanbradach]]'' |- | style='text-align:right'| 1942 | | ''[[:d:Q4711432|Albert Wardell]]'' | futbolista británicu | 1908 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1943 | | ''[[:d:Q4711486|Albert Willis]]'' | políticu australianu (1876–1954) | 1876 | 1954 | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 1944 | | ''[[:d:Q4711516|Albert Young]]'' | futbolista británicu (1917–2013) | 1917 | 2013 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 1945 | | ''[[:d:Q4714175|Alec James]]'' | xugador de críquet australianu (1889–1961) | 1889 | 1961 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 1946 | | ''[[:d:Q4714179|Alec Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1947 | | ''[[:d:Q4714181|Alec Jones]]'' | políticu británicu (1924–1983) | 1924 | 1983 | ''[[:d:Q3400833|Clydach Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 1948 | [[Ficheru:AlecTempleton.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4714268|Alec Templeton]]'' | compositor británicu | 1910<br/>1909 | 1963 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1949 | | ''[[:d:Q4714328|Aled Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1950 | [[Ficheru:Aled Davies (29997772112).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4714330|Aled Davies]]'' | atleta galés | 1991 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1951 | [[Ficheru:Aled James.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4714333|Aled James]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 1952 | | ''[[:d:Q4714338|Aled Owen]]'' | futbolista británicu | 1934 | 2022 | ''[[:d:Q4981044|Brynteg]]'' |- | style='text-align:right'| 1953 | [[Ficheru:Aledhaydnjones11.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4714340|Aled Haydn Jones]]'' | | 1976 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 1954 | | ''[[:d:Q4714342|Aled Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1955 | | ''[[:d:Q4714343|Aled Williams]]'' | futbolista británicu (1933–2005) | 1933 | 2005 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 1956 | [[Ficheru:Erwau'r Daith, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4714348|Aled Wyn Davies]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 1957 | | ''[[:d:Q4716965|Alex Evans]]'' | futbolista británicu | 1991 | | ''[[:d:Q3404051|Treharris]]'' |- | style='text-align:right'| 1958 | | ''[[:d:Q4717057|Alex Givvons]]'' | | 1913 | 2002 | ''[[:d:Q7194170|Pillgwenlly]]'' |- | style='text-align:right'| 1959 | | ''[[:d:Q4717093|Alex Greenfield]]'' | ciclista británica | 1990 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 1960 | | ''[[:d:Q4717250|Alex Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 1961 | [[Ficheru:Alex Jones 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4717255|Alex Jones]]'' | presentadora de televisión galesa | 1977 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1962 | | ''[[:d:Q4717296|Alex Kersey-Brown]]'' | | 1942 | 2015 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1963 | [[Ficheru:Alex Lawless 24-09-2011 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4717348|Alex Lawless]]'' | futbolista británicu | 1985 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 1964 | | ''[[:d:Q4717889|Alex Titchiner]]'' | futbolista británicu | 1991 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 1965 | | ''[[:d:Q4717948|Alex Walker]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 1966 | | ''[[:d:Q4717998|Alex Winters]]'' | presentador de televisión galés | 1977 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 1967 | | ''[[:d:Q4718381|Alexander Bland]]'' | xugador de rugbi union británicu (1866–1947) | 1866 | 1947 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 1968 | | ''[[:d:Q4719014|Alexander Griffith]]'' | | 1601 | 1676 | ''[[:d:Q6662969|Llysfaen]]'' |- | style='text-align:right'| 1969 | | ''[[:d:Q4719968|Alexander Rolls]]'' | | 1818 | 1882 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1970 | | ''[[:d:Q4720591|Alexandra Boyd]]'' | actriz galesa | 2000 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 1971 | | ''[[:d:Q4721654|Alf Day]]'' | futbolista británicu (1907–1997) | 1907 | 1997 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 1972 | [[Ficheru:Alf Morgans (1850-1933).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4721725|Alf Morgans]]'' | | 1850 | 1933 | ''[[:d:Q6723489|Machen]]'' |- | style='text-align:right'| 1973 | | ''[[:d:Q4721734|Alf Pugh]]'' | futbolista británicu (1869–1942) | 1869 | 1942 | ''[[:d:Q5397307|Esclusham]]'' |- | style='text-align:right'| 1974 | | ''[[:d:Q4721752|Alf Shea]]'' | xugador de críquet galés (1898–1969) | 1898 | 1969 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 1975 | | ''[[:d:Q4721754|Alf Sherwood]]'' | futbolista británicu | 1923 | 1990 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 1976 | | ''[[:d:Q4722523|Alfred Davies]]'' | futbolista británicu | 1850 | 1891 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 1977 | | ''[[:d:Q4722541|Alfred Dickinson]]'' | futbolista británicu | 1914 | 1998 | [[Saltney]] |- | style='text-align:right'| 1978 | [[Ficheru:Alfred Dillon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4722542|Alfred Dillon]]'' | | 1847 | 1915 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1979 | | ''[[:d:Q4722679|Alfred Francis]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1885–1968) | 1885 | 1968 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 1980 | | ''[[:d:Q4722738|Alfred Gooding]]'' | entamador galés (1932–2018) | 1932 | 2018 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 1981 | | ''[[:d:Q4722846|Alfred Higgs]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1904–1931) | 1904 | 1931 | ''[[:d:Q13131732|Talywain]]'' |- | style='text-align:right'| 1982 | | ''[[:d:Q4722948|Alfred Janes]]'' | | 1911 | 1999 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 1983 | [[Ficheru:Portrait of Sir Alfred Lewis Jones. Wellcome L0050182.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4723069|Alfred Lewis Jones]]'' | armador galés (1845–1909) | 1845 | 1909 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1984 | [[Ficheru:Albert Agustus Mathews.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4723134|Alfred Mathews]]'' | xugador de rugbi union británicu (1864–1946) | 1864 | 1946 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 1985 | | ''[[:d:Q4723318|Alfred Pullin]]'' | periodista galés (1860–1934) | 1860 | 1934 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 1986 | [[Ficheru:1906 Sir Alfred Thomas MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4723516|Alfred Thomas, 1st Baron Pontypridd]]'' | políticu británicu (1840–1927) | 1840 | 1927 | ''[[:d:Q7165413|Penylan]]'' |- | style='text-align:right'| 1987 | | ''[[:d:Q4724154|Algernon Islay de Courcy Lyons]]'' | fotógrafu galés (1922–1993) | 1922 | 1993 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 1988 | | ''[[:d:Q4726041|Alice Ormsby-Gore]]'' | | 1952 | 1995 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 1989 | [[Ficheru:Alison portret april 26, 1989.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4727193|Alison Statton]]'' | cantante galesa | 1959 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 1990 | | ''[[:d:Q4730737|Allan Jones]]'' | futbolista británicu | 1940 | 1993 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 1991 | | ''[[:d:Q4730784|Allan Lewis]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1942 | | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 1992 | | ''[[:d:Q4730947|Allan Rogers]]'' | políticu británicu | 1932 | 2023 | ''[[:d:Q3401140|Gelligaer]]'' |- | style='text-align:right'| 1993 | | ''[[:d:Q4731649|Allen Forward]]'' | xugador de rugbi union británicu (1921–1994) | 1921 | 1994 | ''[[:d:Q5197227|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 1994 | [[Ficheru:Allen Raine (1836–1908).png|center|128px]] | ''[[:d:Q4731836|Allen Raine]]'' | | 1836 | 1908 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 1995 | | ''[[:d:Q4732812|Allison Pearson]]'' | periodista británica | 1960 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 1996 | | ''[[:d:Q4737488|Alun Davies]]'' | | 1943 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 1997 | [[Ficheru:Alun Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4737493|Alun Davies]]'' | políticu galés | 1964 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 1998 | [[Ficheru:Alun Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4737495|Alun Evans]]'' | deportista galés (1942–2011) | 1942 | 2011 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 1999 | | ''[[:d:Q4737502|Alun Pugh]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2000 | | ''[[:d:Q4737505|Alun Owen]]'' | ciclista británicu | | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2001 | [[Ficheru:Alun Pugh.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4737506|Alun Pugh]]'' | políticu galés | 1955 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 2002 | | ''[[:d:Q4737508|Alun Richards]]'' | novelista británicu (1929–2004) | 1929 | 2004 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2003 | | ''[[:d:Q4737513|Alun Talfan Davies]]'' | | 1913 | 2000 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 2004 | [[Ficheru:Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1979, Caernarfon (1555513).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4737514|Alun Williams]]'' | | 1920 | 1992 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2005 | | ''[[:d:Q4737658|Alvan Williams]]'' | futbolista británicu | 1932 | 2003 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 2006 | | ''[[:d:Q4738519|Alwyn Harris]]'' | xugador de críquet galés (1936–2018) | 1936 | 2018 | ''[[:d:Q4667051|Aberdulais]]'' |- | style='text-align:right'| 2007 | | ''[[:d:Q4738526|Alwyn Jones]]'' | | 1947 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2008 | | ''[[:d:Q4738533|Alwyn Rice Jones]]'' | | 1934 | 2007 | ''[[:d:Q3400769|Capel Curig]]'' |- | style='text-align:right'| 2009 | | ''[[:d:Q4738536|Alwyn Sheppard Fidler]]'' | arquiteutu británicu | 1909 | 1990 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 2010 | | ''[[:d:Q4741760|Ambrose Baker]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu (1897–1976) | 1897 | 1976 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2011 | | ''[[:d:Q4746125|Amice de Clare]]'' | | 1220 | 1284 | ''[[:d:Q207176|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2012 | | ''[[:d:Q4749104|Amy Beth Hayes]]'' | | 1982 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2013 | [[Ficheru:Harry and Amy Dillwyn (children of Lewis Llewelyn Dillwyn) by M. D. 1853 (3947813464).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4749165|Amy Dillwyn]]'' | | 1845 | 1935 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2014 | [[Ficheru:AmyEvans1911.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4749176|Amy Evans]]'' | | 1884 | 1983 | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 2015 | | ''[[:d:Q4756448|Andrew Brown]]'' | xugador de rugbi union galés | 1980 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 2016 | | ''[[:d:Q4756669|Andrew Coombs]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2017 | [[Ficheru:AndrewDavies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4756770|Andrew Davies]]'' | xugador de dardos galés | 1983 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2018 | [[Ficheru:Andrew Dilnot 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4756812|Andrew Dilnot]]'' | economista británicu | 1960 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2019 | | ''[[:d:Q4757162|Andrew Gray]]'' | antropólogu galés (1955–1999) | 1955 | 1999 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2020 | | ''[[:d:Q4757241|Andrew Harris]]'' | xugador de críquet galés | 1971 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2021 | [[Ficheru:TMR Andy John.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4757506|Andrew John]]'' | sacerdote británicu | 1964 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 2022 | | ''[[:d:Q4757532|Andrew Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1972 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2023 | | ''[[:d:Q4757535|Andrew Jones]]'' | | 1983 | 2023 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2024 | | ''[[:d:Q4757840|Andrew MacLachlan]]'' | actor británicu | 1941 | 2019 | ''[[:d:Q628633|Trearddur]]'' |- | style='text-align:right'| 2025 | | ''[[:d:Q4757992|Andrew McNeillie]]'' | poeta británicu | 1946 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2026 | | ''[[:d:Q4758034|Andrew Millward]]'' | xugador de rugbi union galés | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2027 | | ''[[:d:Q4758081|Andrew Mumford]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2028 | [[Ficheru:Andrew Phillip Smith.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q4758266|Andrew Phillip Smith]]'' | escritor británicu | 1966 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 2029 | [[Ficheru:Andrew RT Davies 2016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4758350|Andrew R. T. Davies]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q844784|The Vale of Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 2030 | [[Ficheru:Andrew Richmond (Tyree, cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4758389|Andrew Richmond]]'' | políticu neozelandés (1832–1880) | 1832 | 1880 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2031 | | ''[[:d:Q4758493|Andrew Salter]]'' | xugador de críquet galés | 1993 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 2032 | [[Ficheru:Andrew Vicari at the Celtic Manor (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4758799|Andrew Vicari]]'' | pintor galés (1938–2016) | 1932 | 2016 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2033 | | ''[[:d:Q4760358|Andy Allen]]'' | xugador de rugbi galés | 1967 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2034 | | ''[[:d:Q4760525|Andy Clement]]'' | futbolista británicu | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2035 | [[Ficheru:Dibble, Andy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4760597|Andy Dibble]]'' | futbolista británicu | 1965 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 2036 | | ''[[:d:Q4760648|Andy Evans]]'' | futbolista británicu | 1975 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 2037 | | ''[[:d:Q4760660|Andy Fenby]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 2038 | | ''[[:d:Q4760715|Andy Goddard]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 2039 | | ''[[:d:Q4760820|Andy Hockley]]'' | actor británicu | 1959 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2040 | | ''[[:d:Q4760823|Andy Holden]]'' | futbolista británicu | 1962 | | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 2041 | | ''[[:d:Q4760865|Andy Jones]]'' | futbolista británicu | 1963 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2042 | | ''[[:d:Q4760958|Andy Lloyd]]'' | xugador de rugbi union galés | 1981 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2043 | | ''[[:d:Q4760995|Andy Martin]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2044 | | ''[[:d:Q4761069|Andy Moule]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2045 | | ''[[:d:Q4761195|Andy Puddle]]'' | xugador de críquet galés | 1956 | | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 2046 | | ''[[:d:Q4761292|Andy Scott-Lee]]'' | cantautor británicu | 1980 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 2047 | | ''[[:d:Q4761436|Andy Vine]]'' | | 1944 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2048 | | ''[[:d:Q4761470|Andy White]]'' | | 1948 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2049 | [[Ficheru:Aneirin Hughes 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4761604|Aneirin Hughes]]'' | actor galés | 1958 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 2050 | | ''[[:d:Q4761606|Aneirin Talfan Davies]]'' | | 1909 | 1980 | ''[[:d:Q5441898|Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 2051 | | ''[[:d:Q4761761|Aneurin Norman]]'' | xugador de críquet galés | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2052 | | ''[[:d:Q4761764|Aneurin Rees]]'' | xugador de rugbi union británicu (1858–1932) | 1858 | 1932 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 2053 | | ''[[:d:Q4761765|Aneurin Williams]]'' | políticu británicu | 1859 | 1924 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 2054 | | ''[[:d:Q4762459|Angela Hazeldine]]'' | actriz británica | 1981 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 2055 | [[Ficheru:Angharad James 2020-10-22 Cymru v Faroe Islands JS-103.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4763155|Angharad James]]'' | futbolista británica | 1994 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 2056 | [[Ficheru:Portrait of Angharad Llwyd (4670528) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4763157|Angharad Llwyd]]'' | anticuaria galesa (1780–1866) | 1780 | 1866 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 2057 | | ''[[:d:Q4763159|Angharad James]]'' | | 1677 | 1749 | ''[[:d:Q3404501|Nantlle]]'' |- | style='text-align:right'| 2058 | | ''[[:d:Q4763160|Angharad Mason]]'' | | 1979 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2059 | | ''[[:d:Q4763163|Angharad ferch Meurig]]'' | | 801 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2060 | [[Ficheru:Ann Lesley Cotton From Poverty to Prosperity- Engaging the Next Generation (5579338412) (3).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4766340|Ann Cotton]]'' | entamadora galesa | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2061 | [[Ficheru:Gwyneth Vaughan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4766441|Ann Harriet Hughes]]'' | | 1852 | 1910 | ''[[:d:Q7680325|Talsarnau]]'' |- | style='text-align:right'| 2062 | [[Ficheru:Ann Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4766480|Ann Jones]]'' | política galesa | 1953 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 2063 | [[Ficheru:Ann Keen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4766483|Ann Keen]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 2064 | [[Ficheru:Portrait of Ann Thomas (4674199) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4766531|Ann Maddocks]]'' | | 1704 | 1727 | ''[[:d:Q29489729|Cefn-ydfa]]'' |- | style='text-align:right'| 2065 | | ''[[:d:Q4767193|Anna Laetitia Waring]]'' | | 1823 | 1910 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2066 | | ''[[:d:Q4767676|Annabel Giles]]'' | | 1959 | 2023 | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 2067 | [[Ficheru:Anne Griffith-Jones01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4768405|Anne Griffith-Jones]]'' | | 1890 | 1973 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 2068 | | ''[[:d:Q4768477|Anne Johnston]]'' | política canadiana | 1932 | 2019 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2069 | [[Ficheru:AnnekaRice.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4768946|Anneka Rice]]'' | presentadora de televisión galesa | 1958 | | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 2070 | | ''[[:d:Q4769415|Annie Powell]]'' | política galesa (1906–1986) | 1906 | 1986 | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 2071 | [[Ficheru:Anthony Blackwood.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4772117|Anthony Blackwood]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1982 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2072 | | ''[[:d:Q4772713|Anthony Hicks]]'' | musicólogu galés (1943–2010) | 1943 | 2010 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2073 | [[Ficheru:Anthony Howells.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4772751|Anthony Howells]]'' | políticu galés (1832–1915) | 1832 | 1915 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 2074 | | ''[[:d:Q4772758|Anthony Hulme]]'' | actor galés (1910–2007) | 1910 | 2007 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 2075 | | ''[[:d:Q4772937|Anthony Leonard Harris]]'' | xeólogu británicu | 1935 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2076 | | ''[[:d:Q4772944|Anthony Ling]]'' | xugador de críquet galés (1910–1987) | 1910 | 1987 | ''[[:d:Q3396741|Skewen]]'' |- | style='text-align:right'| 2077 | | ''[[:d:Q4772997|Anthony Malarczyk]]'' | ciclista británicu | 1975 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2078 | | ''[[:d:Q4773210|Anthony O'Donnell]]'' | actor galés | 1949 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2079 | | ''[[:d:Q4773224|Anthony Oliver]]'' | actor galés (1922–1995) | 1922 | 1995 | ''[[:d:Q3304459|Abersychan]]'' |- | style='text-align:right'| 2080 | | ''[[:d:Q4773354|Anthony Reynolds]]'' | | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2081 | | ''[[:d:Q4773723|Anthony Williams]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2082 | | ''[[:d:Q4773726|Anthony Windham Jones]]'' | xugador de rugbi union galés (1879–1959) | 1879 | 1959 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2083 | [[Ficheru:Tony Williams, ACS Spring, 2018.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4777220|Antony John Williams]]'' | químicu británicu | 1964 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 2084 | [[Ficheru:Richard George William Pitt Booth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4782136|Richard Booth]]'' | | 1938 | 2019 | [[Y Gelli Gandryll]] |- | style='text-align:right'| 2085 | [[Ficheru:Arabella Elizabeth Roupell13.png|center|128px]] | [[Arabella Elizabeth Roupell]] | | 1817 | 1914 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2086 | [[Ficheru:Arash Amel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4784337|Arash Amel]]'' | | 1976 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2087 | | ''[[:d:Q4786506|Archibald Rowlands]]'' | | 1892 | 1953 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 2088 | | ''[[:d:Q4786631|Archie Brown]]'' | | 1894 | | ''[[:d:Q5188698|Crosskeys]]'' |- | style='text-align:right'| 2089 | | ''[[:d:Q4789156|Arfon Griffiths]]'' | futbolista británicu | 1941 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2090 | [[Ficheru:Portrait of One Evins a Welch man was lately comited to New Gate for saying hee was Christ (4670716) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4790887|Arise Evans]]'' | | 1607 | 1660 | ''[[:d:Q6661464|Llangelynnin]]'' |- | style='text-align:right'| 2091 | | ''[[:d:Q4793810|Frances Hoggan]]'' | | 1843 | 1927 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 2092 | | ''[[:d:Q4795190|F. Gwendolen Rees]]'' | zoóloga galesa (1906–1994) | 1906 | 1994 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 2093 | | ''[[:d:Q4795256|Arnold Silverstone, Baron Ashdown]]'' | entamador galés (1911–1977) | 1911 | 1977 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2094 | [[Ficheru:ArronDavies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4796062|Arron Davies]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2095 | | ''[[:d:Q4797913|Arthur Banks]]'' | militar galés (1923–1944) | 1923 | 1944 | ''[[:d:Q6661173|Llanddulas]]'' |- | style='text-align:right'| 2096 | | ''[[:d:Q4797944|Arthur Bassett]]'' | | 1914 | 1999 | ''[[:d:Q6389163|Kenfig Hill]]'' |- | style='text-align:right'| 2097 | [[Ficheru:Arthur Brown Port Vale footballer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4798110|Arthur Brown]]'' | futbolista británicu (1903–1971) | 1903 | 1971 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2098 | | ''[[:d:Q4798124|Arthur Buckler]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1882–1921) | 1882 | 1921 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2099 | | ''[[:d:Q4798130|Arthur Bulkeley]]'' | sacerdote galés (1445–1553) | 1445 | 1553 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 2100 | | ''[[:d:Q4798338|Arthur Cornish]]'' | xugador de rugbi union británicu (1897–1948) | 1897 | 1948 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2101 | | ''[[:d:Q4798355|Arthur Creber]]'' | xugador de críquet galés (1909–1966) | 1909 | 1966 | ''[[:d:Q7534773|Sketty]]'' |- | style='text-align:right'| 2102 | | ''[[:d:Q4798409|Arthur Daniels]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1922–2001) | 1922 | 2001 | ''[[:d:Q7228397|Pontyberem]]'' |- | style='text-align:right'| 2103 | [[Ficheru:Arthur Edward Hardinge - retouched.png|center|128px]] | ''[[:d:Q4798571|Arthur Edward Hardinge]]'' | | 1828 | 1892 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2104 | | ''[[:d:Q4798596|Arthur Ellis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2105 | | ''[[:d:Q4798724|Arthur Francis]]'' | xugador de críquet galés | 1953 | | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 2106 | | ''[[:d:Q4798875|Arthur Granville]]'' | futbolista británicu | 1911 | 1987 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 2107 | [[Ficheru:Portrait of Sir Arthur Griffith Boscawen Wellcome M0003100.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4798898|Arthur Griffith-Boscawen]]'' | políticu británicu (1865–1946) | 1865 | 1946 | ''[[:d:Q7838916|Trevalyn Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 2108 | | ''[[:d:Q4798904|Arthur Griffiths]]'' | futbolista británicu (1908–1995) | 1908 | 1995 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 2109 | | ''[[:d:Q4799042|Arthur Henry Williams]]'' | | 1894 | 1968 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 2110 | | ''[[:d:Q4799063|Arthur Hickman]]'' | | 1910 | 1995 | ''[[:d:Q3396741|Skewen]]'' |- | style='text-align:right'| 2111 | | ''[[:d:Q4799128|Arthur Horner]]'' | sindicalista galés (1894–1968) | 1894 | 1968 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2112 | [[Ficheru:General Sir Arthur Herbert KCB (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4799229|Arthur James Herbert]]'' | | 1820 | 1897 | ''[[:d:Q36789652|Llansantffraed]]'' |- | style='text-align:right'| 2113 | [[Ficheru:Arthur James Mason by George Henry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4799230|Arthur James Mason]]'' | | 1851 | 1928 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 2114 | | ''[[:d:Q4799265|Arthur John Ensor]]'' | pintor galés (1905–1995) | 1905 | 1995 | ''[[:d:Q3397990|Llanishen]]'' |- | style='text-align:right'| 2115 | [[Ficheru:Arthur John Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4799273|Arthur John Williams]]'' | | 1834 | 1911 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2116 | | ''[[:d:Q4799341|Arthur Kelton]]'' | escritor británicu | | 1549<br/>1550 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2117 | | ''[[:d:Q4799469|Arthur Lea]]'' | futbolista británicu (1866–1945) | 1866 | 1945 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2118 | | ''[[:d:Q4799486|Arthur Lemon]]'' | xugador de rugbi union galés (1905–1982) | 1905 | 1982 | ''[[:d:Q16248422|Tonna]]'' |- | style='text-align:right'| 2119 | | ''[[:d:Q4799506|Arthur Lever]]'' | futbolista británicu (1920–2004) | 1920 | 2004 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2120 | | ''[[:d:Q4799542|Arthur Lloyd]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2121 | | ''[[:d:Q4800100|Arthur Rees]]'' | | 1912 | 1998 | ''[[:d:Q3401549|Llangadog]]'' |- | style='text-align:right'| 2122 | [[Ficheru:Arthur Rosser.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4800175|Arthur Rosser]]'' | | 1864 | 1954 | ''[[:d:Q13656930|Oystermouth]]'' |- | style='text-align:right'| 2123 | | ''[[:d:Q4800443|Arthur Thomas]]'' | xugador de críquet galés (1895–1953) | 1895 | 1953 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2124 | | ''[[:d:Q4800445|Arthur Thomas]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1901–1970) | 1901 | 1970 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2125 | | ''[[:d:Q4800586|Arthur Wade-Evans]]'' | historiador británicu (1875–1964) | 1875 | 1964 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 2126 | | ''[[:d:Q4800617|Arthur Waters]]'' | | 1888 | 1953 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2127 | | ''[[:d:Q4800631|Arthur Weare]]'' | futbolista británicu | 1912 | 1994 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2128 | | ''[[:d:Q4800988|Artie Moore]]'' | | 1887 | 1949 | ''[[:d:Q7228311|Pontllanfraith]]'' |- | style='text-align:right'| 2129 | [[Ficheru:ArwelRichardsJune2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4802552|Arwel Richards]]'' | columnista galés | 1982 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2130 | | ''[[:d:Q4805363|Ashley Bateman]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1988 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 2131 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120074.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4805364|Ashley Beck]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2132 | | ''[[:d:Q4805629|Ashley Way]]'' | | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2133 | | ''[[:d:Q4812804|Atarah Ben-Tovim]]'' | música británica | 1940 | 2022 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2134 | | ''[[:d:Q4815657|Atholl Oakeley]]'' | | 1900 | 1987 | ''[[:d:Q3401042|Rhoscolyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2135 | | ''[[:d:Q4819086|Aubrey Casewell]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1909–1974) | 1909 | 1974 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 2136 | | ''[[:d:Q4819096|Aubrey Davies]]'' | xugador de críquet galés (1915–1994) | 1915 | 1994 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2137 | | ''[[:d:Q4819135|Aubrey Jones]]'' | | 1911 | 2003 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2138 | | ''[[:d:Q4819183|Aubrey Richards]]'' | actor galés (1920–2000) | 1920 | 2000 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2139 | [[Ficheru:Augustus Anson VC IWM Q 80462.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4821369|Augustus Anson]]'' | | 1835 | 1877 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 2140 | | ''[[:d:Q4840761|Baden Powell]]'' | políticu australianu (1900–1955) | 1900 | 1955 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 2141 | | ''[[:d:Q4846432|Frederick Bowley]]'' | xugador de críquet británicu (1873–1943) | 1873 | 1943 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 2142 | [[Ficheru:David Bailey Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4848345|Bailey Davies]]'' | xugador de rugbi union galés (1884–1968) | 1884 | 1968 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 2143 | [[Ficheru:Portrait of Brinley Richards, composer (4670494).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4850963|Henry Brinley Richards]]'' | | 1819 | 1885 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2144 | | ''[[:d:Q4858774|Barbara Brooke, Baroness Brooke of Ystradfellte]]'' | política galesa (1908–2000) | 1908 | 2000 | ''[[:d:Q6661867|Llanwern]]'' |- | style='text-align:right'| 2145 | | ''[[:d:Q4860676|Bari Morgan]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2146 | [[Ficheru:Barnett Janner.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4861635|Barnett Janner]]'' | políticu británicu (1892–1982) | 1892 | 1982 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2147 | [[Ficheru:Barrie Hole.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4863526|Barrie Hole]]'' | futbolista británicu | 1942 | 2019 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2148 | | ''[[:d:Q4863529|Barrie Jones]]'' | futbolista británicu | 1941 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2149 | | ''[[:d:Q4863573|Barrie Williams]]'' | | 1955<br/>1939 | 2018 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2150 | [[Ficheru:Barry Elsby (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4864199|Barry Elsby]]'' | | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2151 | | ''[[:d:Q4864430|Barry Livesey]]'' | | 1905 | 1959 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2152 | | ''[[:d:Q4864433|Barry Lloyd]]'' | xugador de críquet galés (1953–2016) | 1953 | 2016 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2153 | | ''[[:d:Q4864507|Barry Metcalf]]'' | xugador de críquet galés | 1960 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 2154 | | ''[[:d:Q4864878|Barry Watkins]]'' | futbolista británicu (1921–2004) | 1921 | 2004 | ''[[:d:Q3910782|Bedlinog]]'' |- | style='text-align:right'| 2155 | | ''[[:d:Q4864914|Barry Wright]]'' | futbolista británicu | 1939 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2156 | [[Ficheru:Rhyl National Eisteddfod, 1985 (1512958) (Beata Brooks).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4877002|Beata Brookes]]'' | política británica (1931–2015) | 1930 | 2015 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 2157 | [[Ficheru:2013 Women's British Open - Becky Morgan (1).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4878858|Becky Morgan]]'' | golfista galesa | 1974 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2158 | [[Ficheru:William Beddoe Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4879027|Beddoe Rees]]'' | políticu británicu (1877–1931) | 1877 | 1931 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2159 | | ''[[:d:Q4879327|Bedo Aeddren]]'' | | 1505 | | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 2160 | | ''[[:d:Q4879480|Bedwyr Williams]]'' | artista galés | 1974 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 2161 | | ''[[:d:Q4885193|Ben Addis]]'' | actor galés | | | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 2162 | [[Ficheru:Ben Beynon rugby player.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4885297|Ben Beynon]]'' | futbolista británicu | 1894 | 1969 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2163 | [[Ficheru:Leadership, Paris - UNESCO - PHOTO0000003811 0001.tiff|center|128px]] | ''[[:d:Q4885324|Ben Bowen Thomas]]'' | | 1899 | 1977 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 2164 | [[Ficheru:Ben Davies (1873-1930).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4885512|Ben Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1873–1930) | 1873 | 1930 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2165 | | ''[[:d:Q4885596|Ben Ellis]]'' | futbolista británicu | 1906 | 1968 | ''[[:d:Q2564732|Aberbargoed]]'' |- | style='text-align:right'| 2166 | | ''[[:d:Q4885611|Ben Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2167 | [[Ficheru:Ben Evans London Broncos.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4885613|Ben Evans]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1992 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2168 | [[Ficheru:Ben Flower.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4885643|Ben Flower]]'' | | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2169 | | ''[[:d:Q4885931|Ben John]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 2170 | | ''[[:d:Q4885953|Ben Jones]]'' | futbolista británicu (1992-) | 1992 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2171 | | ''[[:d:Q4886058|Ben Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2172 | | ''[[:d:Q4886292|Ben Phillips]]'' | xugador de rugbi union galés | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2173 | | ''[[:d:Q4886365|Ben Roberts]]'' | | 1950 | 2021 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2174 | | ''[[:d:Q4886472|Ben Slade]]'' | presentador de televisión británicu | 1976 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2175 | [[Ficheru:Ben Swallow 18-02-12.png|center|128px]] | ''[[:d:Q4886530|Ben Swallow]]'' | futbolista británicu | 1989 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2176 | | ''[[:d:Q4886643|Ben Watts-Jones]]'' | futbolista británicu | 1885 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2177 | | ''[[:d:Q4886701|Ben Williams]]'' | actor británicu (1892–1959) | 1892 | 1959 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 2178 | | ''[[:d:Q4886702|Ben Williams]]'' | futbolista británicu (1900–1968) | 1900 | 1968 | ''[[:d:Q7164562|Penrhiwceiber]]'' |- | style='text-align:right'| 2179 | | ''[[:d:Q4887284|Benedict James]]'' | guionista británicu (1871–1957) | 1871 | 1957 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 2180 | [[Ficheru:Ben Davies as Geoffrey Wilder (Dorothy).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4888470|Benjamin Davies]]'' | | 1858 | 1943 | [[Abertawe|Swansea]]<br/>''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 2181 | [[Ficheru:Benjamin Gronow.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4888734|Benjamin Gronow]]'' | | 1887 | 1967 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2182 | [[Ficheru:Portrait of Benjamin Hall, Esqr. M.P (4670824) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4888758|Benjamin Hall]]'' | políticu británicu | 1777 | 1817 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 2183 | | ''[[:d:Q4889295|Benjamin Thomas Williams]]'' | políticu británicu | 1832 | 1890 | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 2184 | | ''[[:d:Q4889329|Benjamin Vaughan]]'' | | 1917 | 2003 | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 2185 | [[Ficheru:Skindred - Elbriot 2018 20.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4889528|Benji Webbe]]'' | cantante británicu | 1967 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2186 | | ''[[:d:Q4889664|Bennett Arron]]'' | | 1973 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2187 | | ''[[:d:Q4891798|Beriah Moore]]'' | futbolista británicu | 1919 | 2005 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2188 | | ''[[:d:Q4893143|Bernard Frederick]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2189 | | ''[[:d:Q4893182|Bernard Gould]]'' | | 1893 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 2190 | | ''[[:d:Q4893213|Bernard Hedges]]'' | xugador de críquet galés (1927–2014) | 1927 | 2014 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2191 | | ''[[:d:Q4893330|Bernard Knight]]'' | | 1931 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2192 | | ''[[:d:Q4893436|Bernard McNally]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2193 | | ''[[:d:Q4893711|Bernard Turnbull]]'' | xugador de rugbi británicu (1904–1984) | 1904 | 1984 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2194 | | ''[[:d:Q4894429|Bernie Lewis]]'' | futbolista británicu | 1945 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2195 | | ''[[:d:Q4895054|Bert Evans]]'' | futbolista británicu (1922–2008) | 1922 | 2008 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2196 | | ''[[:d:Q4895128|Bert Hodgkinson]]'' | futbolista británicu (1884–1939) | 1884 | 1939 | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 2197 | | ''[[:d:Q4895132|Bert Hollingdale]]'' | xugador de rugbi union británicu (1889–1961) | 1889 | 1961 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2198 | | ''[[:d:Q4895151|Bert Jenkins]]'' | | 1885 | 1943 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 2199 | | ''[[:d:Q4895159|Bert Jones]]'' | | 1906 | 1982 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2200 | [[Ficheru:Herbert Samuel ('Bert') Thomas from NPG.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4895337|Bert Thomas]]'' | humorista gráficu galés (1883–1966) | 1883 | 1966 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2201 | | ''[[:d:Q4895348|Bert Turner]]'' | | 1909 | 1981 | ''[[:d:Q10970286|Brithdir]]'' |- | style='text-align:right'| 2202 | | ''[[:d:Q4895661|Bertie Williams]]'' | futbolista británicu | 1907 | 1968 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2203 | | ''[[:d:Q4895662|Bertie Perkins]]'' | xugador de críquet galés (1905–1992) | 1905 | 1992 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2204 | | ''[[:d:Q4897594|Beth Morris]]'' | actriz británica (1949–2018) | 1949 | 2018 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 2205 | | ''[[:d:Q4897683|Bethan Elfyn]]'' | | 1974 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2206 | [[Ficheru:Bethan Jenkins 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4897688|Bethan Jenkins]]'' | | 1981 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2207 | [[Ficheru:Betsan Powys 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4898223|Betsan Powys]]'' | periodista británica | 1965 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2208 | [[Ficheru:Betsi Cadwaladr.JPG|center|128px]] | [[Betsi Cadwaladr]] | enfermera galesa (1789–1860) | 1789 | 1860 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 2209 | | ''[[:d:Q4899014|Betty Williams]]'' | política galesa | 1944 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2210 | | ''[[:d:Q4899417|Beverley Jones]]'' | atleta galesa | 1974 | | [[Queensferry]] |- | style='text-align:right'| 2211 | | ''[[:d:Q4908703|Bill Davies]]'' | xugador de críquet galés (1906–1971) | 1906 | 1971 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2212 | | ''[[:d:Q4908899|Bill Emery]]'' | xugador de críquet galés (1897–1962) | 1897 | 1962 | ''[[:d:Q7165293|Pentrebach]]'' |- | style='text-align:right'| 2213 | | ''[[:d:Q4908928|Bill Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu (1857–1935) | 1857 | 1935 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 2214 | | ''[[:d:Q4908933|Bill Everson]]'' | xugador de rugbi union galés (1906–1966) | 1906 | 1966 | ''[[:d:Q7377542|Rudry]]'' |- | style='text-align:right'| 2215 | | ''[[:d:Q4909319|Bill Harris]]'' | futbolista británicu (1928–1989) | 1928 | 1989 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2216 | | ''[[:d:Q4909481|Bill Hopkin]]'' | | 1914 | 2002 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2217 | | ''[[:d:Q4910257|Bill Morris]]'' | xugador de rugbi union británicu (1869–1946) | 1869 | 1946 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2218 | | ''[[:d:Q4910477|Bill Perry]]'' | | 1886 | 1970 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2219 | | ''[[:d:Q4910545|Bill Price]]'' | | 1909 | 1993 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2220 | | ''[[:d:Q4910664|Bill Roberts]]'' | | 1908 | 1976 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 2221 | | ''[[:d:Q4910867|Bill Shortt]]'' | futbolista británicu (1920–2004) | 1920 | 2004 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2222 | | ''[[:d:Q4911257|Bill Waite]]'' | futbolista británicu (1917–1980) | 1917 | 1980 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2223 | | ''[[:d:Q4911295|Bill Watkins]]'' | | 1923 | 2005 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2224 | | ''[[:d:Q4912140|Billy Baker]]'' | futbolista británicu (1920–2005) | 1920 | 2005 | ''[[:d:Q7164562|Penrhiwceiber]]'' |- | style='text-align:right'| 2225 | | ''[[:d:Q4912156|Billy Bassett]]'' | futbolista británicu (1912–1977) | 1912 | 1977 | ''[[:d:Q10970286|Brithdir]]'' |- | style='text-align:right'| 2226 | | ''[[:d:Q4912241|Billy Bowen]]'' | | 1897 | 1960 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2227 | [[Ficheru:Billy Butler 2018.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4912305|Billy Butler]]'' | llocutor de radio galés | 1942 | | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 2228 | [[Ficheru:W.C.Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4912428|Billy Davies]]'' | futbolista británicu (1883–1960) | 1883 | 1960 | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 2229 | [[Ficheru:Billy Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4912429|Billy Davies]]'' | políticu australianu (1884–1956) | 1882 | 1956 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 2230 | | ''[[:d:Q4912481|Billy Douglas]]'' | | 1863 | 1943 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2231 | | ''[[:d:Q4912558|Billy Foulkes]]'' | futbolista británicu (1926–1979) | 1926 | 1979 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2232 | [[Ficheru:Billy Geen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4912588|Billy Geen]]'' | | 1891 | 1915 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2233 | | ''[[:d:Q4912622|Billy Gore]]'' | | 1919 | 2010 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 2234 | | ''[[:d:Q4912742|Billy Hughes]]'' | futbolista británicu (1918–1981) | 1918 | 1981 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2235 | | ''[[:d:Q4912750|Billy Hullin]]'' | xugador de rugbi union británicu (1942–2012) | 1942 | 2012 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 2236 | | ''[[:d:Q4912779|Billy James]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1956 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2237 | | ''[[:d:Q4912896|Billy Lewis]]'' | futbolista británicu | 1864 | 1935 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2238 | | ''[[:d:Q4912914|Billy Lucas]]'' | futbolista británicu | 1918 | 1998 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2239 | | ''[[:d:Q4912940|Billy Mainwaring]]'' | xugador de rugbi union galés | 1941 | 2019 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2240 | | ''[[:d:Q4913055|Billy Moore]]'' | | 1910 | 1976 | ''[[:d:Q7337446|River Garw]]'' |- | style='text-align:right'| 2241 | | ''[[:d:Q4913065|Billy Morris]]'' | futbolista británicu | 1918 | 2002 | ''[[:d:Q6661173|Llanddulas]]'' |- | style='text-align:right'| 2242 | | ''[[:d:Q4913219|Billy Reed]]'' | futbolista británicu | 1928 | 2003 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 2243 | | ''[[:d:Q4913221|Billy Rees]]'' | futbolista británicu (1924–1996) | 1924 | 1996 | ''[[:d:Q3406145|Blaengarw]]'' |- | style='text-align:right'| 2244 | [[Ficheru:Billy Shergold - Newport County FC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4913299|Billy Shergold]]'' | futbolista británicu | 1923 | 1968 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2245 | | ''[[:d:Q4913312|Billy Slade]]'' | xugador de críquet galés | 1941 | 2019 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2246 | | ''[[:d:Q4913355|Billy Tabram]]'' | futbolista británicu | 1909 | 1992 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2247 | | ''[[:d:Q4913424|Billy Waith]]'' | boxeador galés | 1950 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2248 | | ''[[:d:Q4913438|Billy Watkins]]'' | | 1910 | 1972 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2249 | | ''[[:d:Q4913472|Billy Williams]]'' | | 1905 | 1973 | ''[[:d:Q3404679|Crumlin]]'' |- | style='text-align:right'| 2250 | [[Ficheru:Blake Pelly in 1941.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4924461|Blake Pelly]]'' | aviador australianu (1907–1990) | 1907 | 1990 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 2251 | | ''[[:d:Q4925838|Bleddyn Bowen]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1961 | | ''[[:d:Q7837341|Trebanos]]'' |- | style='text-align:right'| 2252 | | ''[[:d:Q4925840|Bleddyn Jones]]'' | | 1948 | 2021 | ''[[:d:Q6693348|Lower Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 2253 | | ''[[:d:Q4925842|Bleddyn Taylor]]'' | | 1962 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2254 | | ''[[:d:Q4932039|Bob Catley]]'' | | 1942 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2255 | | ''[[:d:Q4932261|Bob Delgado]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2256 | | ''[[:d:Q4932323|Bob Dudley-Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1952 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2257 | | ''[[:d:Q4932383|Bob Evans]]'' | futbolista británicu (1881–1962) | 1881 | 1962 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2258 | [[Ficheru:Bob Franklin 1, 2011, jjron.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4932463|Bob Franklin]]'' | | 1965 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2259 | | ''[[:d:Q4932881|Bob Humphrys]]'' | periodista galés (1952–2008) | 1952 | 2008 | ''[[:d:Q7578756|Splott]]'' |- | style='text-align:right'| 2260 | | ''[[:d:Q4932960|Bob Jones]]'' | xugador de rugbi union galés (1875–1944) | 1875 | 1944 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2261 | | ''[[:d:Q4933076|Bob Kucera]]'' | políticu australianu | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2262 | | ''[[:d:Q4933698|Bob Pugh]]'' | futbolista británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2263 | | ''[[:d:Q4933800|Bob Roberts]]'' | futbolista británicu (1863–1950) | 1863 | 1950 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2264 | | ''[[:d:Q4934328|Bob Weaver]]'' | futbolista británicu | 1912 | | ''[[:d:Q7227631|Ponciau]]'' |- | style='text-align:right'| 2265 | | ''[[:d:Q4934724|Bobby Atherton]]'' | | 1876 | 1917 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 2266 | | ''[[:d:Q4934923|Bobby Delahay]]'' | xugador de rugbi union británicu (1900–1978) | 1900 | 1978 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2267 | | ''[[:d:Q4935708|Bobby Weale]]'' | futbolista británicu (1903–1970) | 1903 | 1970 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 2268 | | ''[[:d:Q4935805|Bobi Jones]]'' | | 1929 | 2017 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2269 | | ''[[:d:Q4943807|Claire Curtis-Thomas]]'' | | 1958 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2270 | [[Ficheru:Bradley Pryce.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4955010|Bradley Pryce]]'' | boxeador galés | 1981 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2271 | | ''[[:d:Q4955057|Bradley Wadlan]]'' | xugador de críquet galés | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2272 | | ''[[:d:Q4958557|Brayley Reynolds]]'' | futbolista británicu | 1935 | 2023 | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 2273 | [[Ficheru:Brendachamberlain.png|center|128px]] | ''[[:d:Q4960646|Brenda Chamberlain]]'' | | 1912 | 1971 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2274 | | ''[[:d:Q4963005|Brian Attley]]'' | futbolista británicu | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2275 | | ''[[:d:Q4963078|Brian Bedford]]'' | futbolista británicu | 1933 | 2022 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 2276 | | ''[[:d:Q4963131|Brian Blears]]'' | futbolista británicu (1933–2005) | 1933 | 2005 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2277 | | ''[[:d:Q4963178|Brian Bowditch]]'' | matemáticu británicu | 1961 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2278 | | ''[[:d:Q4963235|Brian Butler]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2279 | | ''[[:d:Q4963253|Brian Cairns]]'' | xugador de dardos británicu (1939–1993) | 1939 | 1993 | ''[[:d:Q11020503|Trethomas]]'' |- | style='text-align:right'| 2280 | | ''[[:d:Q4963315|Brian Caswell]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q5623557|Gwernaffield]]'' |- | style='text-align:right'| 2281 | | ''[[:d:Q4963491|Brian Curvis]]'' | boxeador galés (1937–2012) | 1937 | 2012 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2282 | | ''[[:d:Q4963529|Sarah Loosemore]]'' | tenista británica | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2283 | | ''[[:d:Q4963649|Brian Earnshaw]]'' | escritor de ciencia ficción británicu | 1929 | 2014 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2284 | | ''[[:d:Q4963686|Brian Evans]]'' | xugador de críquet británicu (1936–2011) | 1936 | 2011 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 2285 | | ''[[:d:Q4963687|Brian Evans]]'' | futbolista británicu (1942–2003) | 1942 | 2003 | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 2286 | | ''[[:d:Q4963897|Brian Griffiths]]'' | futbolista británicu | 1933 | | ''[[:d:Q7165398|Penycae]]'' |- | style='text-align:right'| 2287 | [[Ficheru:Brian Hancock.png|center|128px]] | ''[[:d:Q4963931|Brian Hancock]]'' | políticu galés | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2288 | | ''[[:d:Q4964112|Brian Hughes]]'' | futbolista británicu (1937–2018) | 1937 | 2018 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2289 | [[Ficheru:Brian Jenkins 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4964202|Brian Jenkins]]'' | políticu galés | 1942 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2290 | | ''[[:d:Q4964204|Brian Jenkins]]'' | nadador británicu (1943–2017) | 1943 | 2017 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2291 | | ''[[:d:Q4964251|Brian Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1935 | 2025 | ''[[:d:Q5197235|Cwmcarn]]'' |- | style='text-align:right'| 2292 | | ''[[:d:Q4964262|Brian Juliff]]'' | | 1952 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 2293 | | ''[[:d:Q4964454|Brian Law]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2294 | | ''[[:d:Q4964513|Brian Lloyd]]'' | futbolista británicu | 1948 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 2295 | | ''[[:d:Q4964714|Brian McGuinness]]'' | filósofu británicu | 1927 | 2019 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2296 | | ''[[:d:Q4964811|Brian Morris, Baron Morris of Castle Morris]]'' | | 1930 | 2001 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2297 | | ''[[:d:Q4964875|Brian Nicholas]]'' | futbolista británicu | 1933 | 2021 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2298 | | ''[[:d:Q4965053|Brian Plummer]]'' | | 1936 | 2003 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2299 | | ''[[:d:Q4965080|Brian Purcell]]'' | futbolista británicu | 1938 | 1969 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2300 | | ''[[:d:Q4965353|Brian Sparks]]'' | | 1931 | 2013 | ''[[:d:Q6661593|Llanharan]]'' |- | style='text-align:right'| 2301 | | ''[[:d:Q4965445|Ruth Manning-Sanders]]'' | | 1886 | 1988 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2302 | | ''[[:d:Q4965619|Brian Whitcombe]]'' | | 1934 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2303 | [[Ficheru:Madam Bevan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4966702|Bridget Bevan]]'' | | 1698 | 1779 | ''[[:d:Q6661653|Llannewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 2304 | [[Ficheru:Rod Thomas Trickledown.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4967443|Bright Light Bright Light]]'' | | 1982 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2305 | | ''[[:d:Q4968450|Brinley Williams]]'' | | 1895 | 1987 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2306 | | ''[[:d:Q4968451|Brinley Richards]]'' | | 1904 | 1981 | ''[[:d:Q107032717|Nantyffyllon]]'' |- | style='text-align:right'| 2307 | [[Ficheru:BruceGeorge 21 Jan 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4977546|Bruce George]]'' | políticu galés | 1942 | 2020 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 2308 | | ''[[:d:Q4980282|Bryan Orritt]]'' | futbolista británicu (1937–2014) | 1937 | 2014 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 2309 | | ''[[:d:Q4980848|Bryn Day]]'' | | 1919 | 1977 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2310 | | ''[[:d:Q4980857|Bryn Evans]]'' | xugador de rugbi británicu (1902–1970) | 1902 | 1970 | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 2311 | | ''[[:d:Q4980860|Bryn Goldswain]]'' | | 1922 | 1983 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2312 | | ''[[:d:Q4980861|Bryn Griffiths]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 2313 | | ''[[:d:Q4980875|Bryn Howells]]'' | | 1911 | 1983 | ''[[:d:Q5714075|Hendy]]'' |- | style='text-align:right'| 2314 | | ''[[:d:Q4980876|Bryn Jones]]'' | futbolista británicu | 1939 | | ''[[:d:Q3401133|Bagillt]]'' |- | style='text-align:right'| 2315 | | ''[[:d:Q4980877|Bryn Jones]]'' | futbolista británicu (1931–1990) | 1931 | 1990 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2316 | | ''[[:d:Q4980879|Bryn Jones]]'' | | 1948 | | [[Llandrindod]] |- | style='text-align:right'| 2317 | | ''[[:d:Q4980880|Bryn Jones]]'' | futbolista británicu (1912–1985) | 1912 | 1985 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2318 | | ''[[:d:Q4980884|Bryn Lewis]]'' | | 1891 | 1917 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 2319 | | ''[[:d:Q4980907|Bryn Merrick]]'' | guitarrista galés (1958–2015) | 1958 | 2015 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2320 | | ''[[:d:Q4980910|Bryn Phillips]]'' | | 1900 | 1980 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2321 | | ''[[:d:Q4980919|Bryn Williams]]'' | chef británicu | 1977 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 2322 | | ''[[:d:Q4981006|Brynley Jones]]'' | futbolista británicu | 1959 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 2323 | | ''[[:d:Q4981007|Brynley F. Roberts]]'' | críticu lliterariu británicu | 1931 | 2023 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2324 | | ''[[:d:Q4981021|Brynmor Williams]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 2325 | [[Ficheru:Lt-Col-W-Buckley-Roderick.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4983367|Buckley Roderick]]'' | | 1862 | 1908 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2326 | | ''[[:d:Q4984759|Buddug Verona James]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 2327 | | ''[[:d:Q4984762|Buddug Williams]]'' | | 1932 | 2021 | ''[[:d:Q1033068|Cefneithin]]'' |- | style='text-align:right'| 2328 | [[Ficheru:Phil Kite.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5004293|Byron Anthony]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2329 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Davies of Gower crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5004338|Byron Davies]]'' | políticu galés | 1952 | | ''[[:d:Q1141148|Gower Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 2330 | | ''[[:d:Q5004379|Byron Hayward]]'' | xugador de rugbi union galés | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2331 | | ''[[:d:Q5006278|C. Anne Wilson]]'' | historiadora social británica | 1927 | 2023 | ''[[:d:Q1141148|Gower Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 2332 | [[Ficheru:C E Wynn Williams 1927.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5006423|C. E. Wynn-Williams]]'' | físicu galés (1903–1979) | 1903 | 1979 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2333 | | ''[[:d:Q5006871|C. Stewart Sheppard]]'' | profesor galés (1915–2002) | 1915 | 2002 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2334 | | ''[[:d:Q5016641|Cadwaladr Bryner Jones]]'' | | 1872 | 1954 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 2335 | | ''[[:d:Q5016647|Cadwgan of Llandyfai]]'' | | 1150 | 1241 | ''[[:d:Q6482424|Lamphey]]'' |- | style='text-align:right'| 2336 | | ''[[:d:Q5016650|Cadwgan ap Meurig]]'' | | | 1074 | ''[[:d:Q13131807|Kingdom of Morgannwg]]'' |- | style='text-align:right'| 2337 | | ''[[:d:Q5017482|Cai Griffiths]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2338 | | ''[[:d:Q5022959|Callum Hart]]'' | futbolista británicu | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2339 | [[Ficheru:David brewster group.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5024269|Calvert Jones]]'' | | 1804 | 1877 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2340 | | ''[[:d:Q5026396|Cameron Toshack]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2341 | | ''[[:d:Q5026420|Cameron Wright]]'' | inxenieru galés (1901–1979) | 1901 | 1979 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2342 | | ''[[:d:Q5032084|Candy Evans]]'' | | 1903 | 1952 | ''[[:d:Q3304459|Abersychan]]'' |- | style='text-align:right'| 2343 | [[Ficheru:Captain Beany - geograph.org.uk - 6822015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5036555|Captain Beany]]'' | políticu británicu | 1954 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2344 | | ''[[:d:Q5037322|Cara Readle]]'' | actriz galesa | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2345 | [[Ficheru:Caradoc Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5037598|Caradoc Evans]]'' | escritor galés (1878–1945) | 1878 | 1945 | ''[[:d:Q3404590|Llanfihangel-ar-Arth]]'' |- | style='text-align:right'| 2346 | [[Ficheru:Caradog Roberts as Young Man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5037600|Caradog Roberts]]'' | compositor galés (1878–1935) | 1878 | 1935 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 2347 | | ''[[:d:Q5037601|Caradog Jones]]'' | esplorador galés | 1962 | | ''[[:d:Q3401544|Pontrhydfendigaid]]'' |- | style='text-align:right'| 2348 | [[Ficheru:Carey-Morris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5039201|Carey Morris]]'' | pintor galés (1882–1968) | 1882 | 1968 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 2349 | | ''[[:d:Q5040015|Carl Dale]]'' | futbolista británicu | 1966 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 2350 | | ''[[:d:Q5040714|Carl Roberts]]'' | xugador de críquet galés | 1983 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2351 | | ''[[:d:Q5040764|Carl Sargent]]'' | escritor británicu (1952–2018) | 1952 | 2018 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 2352 | [[Ficheru:Carl Sargeant.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5040766|Carl Sargeant]]'' | políticu galés (1968–2017) | 1968 | 2017 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 2353 | | ''[[:d:Q5044318|Carol Evans]]'' | | 1938 | 2007 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 2354 | | ''[[:d:Q5044730|Carole Seymour-Jones]]'' | | 1943 | 2015 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2355 | | ''[[:d:Q5045217|Caroline Sheen]]'' | actriz galesa | 1974 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 2356 | [[Ficheru:Caryshawkins glory.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5047746|Carys Hawkins]]'' | futbolista británica | 1989<br/>1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2357 | [[Ficheru:Cate Le Bon in 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5051783|Cate Le Bon]]'' | cantante galesa | 1983 | | ''[[:d:Q7162279|Pen-boyr]]'' |- | style='text-align:right'| 2358 | [[Ficheru:Portrait of Mrs. Gladstone (4670770).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5052698|Catherine Gladstone]]'' | política galesa (1812–1900) | 1812 | 1900 | ''[[:d:Q370127|Hawarden Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 2359 | | ''[[:d:Q5053946|Catrin Edwards]]'' | | 1980 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2360 | [[Ficheru:Catrin Stewart.jpg|center|128px]] | [[Catrin Stewart]] | actriz británica | 1988 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2361 | | ''[[:d:Q5053949|Catrin Thomas]]'' | | 1964 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 2362 | | ''[[:d:Q5055956|Cecil Biggs]]'' | | 1881 | 1944 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2363 | [[Ficheru:Cecil Raleigh (1856–1914).png|center|128px]] | ''[[:d:Q5056292|Cecil Raleigh]]'' | | 1856 | 1914 | ''[[:d:Q4667220|Aberystruth]]'' |- | style='text-align:right'| 2364 | | ''[[:d:Q5056310|Cecil Smith]]'' | futbolista británicu (1904–1977) | 1904 | 1977 | ''[[:d:Q6757051|Marchwiel]]'' |- | style='text-align:right'| 2365 | | ''[[:d:Q5056313|Cecil Spiller]]'' | xugador de críquet galés (1900–1974) | 1900 | 1974 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2366 | | ''[[:d:Q5056381|Cecil Woodham-Smith]]'' | | 1896 | 1977 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 2367 | [[Ficheru:Vivien Gribble 1888–1932 Cedric Morris outside Pound Farm, Higham, Suffolk, c.1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5057131|Cedric Morris]]'' | pintor británicu (1889–1982) | 1889 | 1982 | ''[[:d:Q7534773|Sketty]]'' |- | style='text-align:right'| 2368 | | ''[[:d:Q5057382|Ceiri Torjussen]]'' | compositor galés | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2369 | | ''[[:d:Q5057386|Ceiron Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2370 | | ''[[:d:Q5057975|Celia Barlow]]'' | política galesa | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2371 | | ''[[:d:Q5058868|Cennydd Traherne]]'' | hacendado galés (1910–1995) | 1910 | 1995 | ''[[:d:Q5140546|Coedarhydyglyn]]''<br/>''[[:d:Q7590820|St Nicholas]]'' |- | style='text-align:right'| 2372 | [[Ficheru:LLangennith church.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5063221|Cenydd]]'' | ermitañu galés | | | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 2373 | | ''[[:d:Q5064233|Ceri Hughes]]'' | futbolista británicu | 1971 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2374 | | ''[[:d:Q5064236|Ceri Peach]]'' | xeógrafu británicu (1939–2018) | 1939 | 2018 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2375 | | ''[[:d:Q5064237|Ceri Morgan]]'' | xugador de dardos galés | 1947 | 2020 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 2376 | | ''[[:d:Q5064239|Ceri Phillips]]'' | actor galés | 1987 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 2377 | | ''[[:d:Q5064241|Ceri Richards]]'' | pintor británicu (1903–1971) | 1903 | 1971 | ''[[:d:Q5315782|Dunvant]]'' |- | style='text-align:right'| 2378 | [[Ficheru:Chad Bond.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q5066169|Chad Bond]]'' | futbolista británicu | 1987 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2379 | | ''[[:d:Q5074191|Chard Hayward]]'' | actor australianu | 1949 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2380 | [[Ficheru:Sir Charles Alexander Harris (1855-1947).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5075044|Charles Alexander Harris]]'' | políticu canadianu (1855–1947) | 1855 | 1947 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2381 | [[Ficheru:C A Duval.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5075082|Charles Allen Duval]]'' | | 1810 | 1872 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 2382 | | ''[[:d:Q5075534|Charles Benjamin Redrup]]'' | inxenieru británicu | 1878 | 1961 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2383 | | ''[[:d:Q5076594|Charles Curran]]'' | políticu británicu (1903–1972) | 1903 | 1972 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2384 | | ''[[:d:Q5076682|Charles Dale]]'' | actor británicu | 1963 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 2385 | | ''[[:d:Q5077255|Charles Edward Breese]]'' | políticu británicu (1867–1932) | 1867 | 1932 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 2386 | [[Ficheru:Sir Charles Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5077316|Charles Edwards]]'' | políticu británicu (1867–1954) | 1867 | 1954 | ''[[:d:Q60845686|Gravel]]'' |- | style='text-align:right'| 2387 | | ''[[:d:Q5077323|Charles Edwards]]'' | | 1628 | 1691 | ''[[:d:Q3402947|Rhydycroesau]]'' |- | style='text-align:right'| 2388 | [[Ficheru:Charles Lionel Gibbs.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5078021|Charles Gibbs]]'' | | 1877 | 1934 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2389 | [[Ficheru:Charles Gresford Edmondes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5078428|Charles Gresford Edmondes]]'' | | 1838 | 1893 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 2390 | | ''[[:d:Q5079440|Charles James Jackson]]'' | | 1849 | 1923 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 2391 | [[Ficheru:CJWatkinWilliamsAS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5079461|Watkin Williams]]'' | | 1827 | 1884 | ''[[:d:Q3399915|Llangar]]'' |- | style='text-align:right'| 2392 | | ''[[:d:Q5080412|Charles Lynn Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1929 | | ''[[:d:Q4854175|Bancyfelin]]'' |- | style='text-align:right'| 2393 | | ''[[:d:Q5081077|Charles Morgan]]'' | actor británicu (1909–2000) | 1909 | 2000 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 2394 | [[Ficheru:Octavius Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5081341|Octavius Morgan]]'' | políticu galés (1803–1888) | 1803 | 1888 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2395 | | ''[[:d:Q5081561|Charles Peart]]'' | escultor galés (1759–1798) | 1759 | 1798 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 2396 | | ''[[:d:Q5081757|Charles Prestwood Lucas]]'' | | 1853 | 1931 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 2397 | | ''[[:d:Q5081973|Charles Rees]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2398 | | ''[[:d:Q5082319|Charles Sage]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2399 | | ''[[:d:Q5082587|Charles Spencer]]'' | xugador de críquet galés (1903–1941) | 1903 | 1941 | ''[[:d:Q6661223|Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 2400 | | ''[[:d:Q5082610|Charles St John David]]'' | | 1855 | 1924 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 2401 | | ''[[:d:Q5082619|Charles Staines]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2402 | [[Ficheru:Charles-Butt-Stanton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5082639|Charles Stanton]]'' | | 1873 | 1946 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 2403 | [[Ficheru:Reverend Dr Charles Symmons, by William Beechey (1753-1839).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5082797|Charles Symmons]]'' | | 1749 | 1826 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 2404 | | ''[[:d:Q5083599|Charles Williams]]'' | | 1807<br/>1804 | 1877 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 2405 | | ''[[:d:Q5083602|Charles Williams]]'' | | 1906 | 1961 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2406 | | ''[[:d:Q5084581|Charli Britton]]'' | batería británicu | 1952 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2407 | | ''[[:d:Q5085086|Charlie Jones]]'' | | 1911 | 1985 | ''[[:d:Q6947883|Mynyddislwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2408 | | ''[[:d:Q5085136|Charlie Landsborough]]'' | cantante británicu | 1941 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2409 | | ''[[:d:Q5085196|Charlie Martin]]'' | pilotu de carreres galés (1913–1998) | 1913 | 1998 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2410 | [[Ficheru:Parry 180395.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5085359|Charlie Parry]]'' | futbolista británicu | 1870 | 1922 | ''[[:d:Q6661768|Llansilin]]'' |- | style='text-align:right'| 2411 | | ''[[:d:Q5085395|Charlie Phillips]]'' | futbolista británicu (1910–1969) | 1910 | 1969 | ''[[:d:Q7926510|Victoria]]'' |- | style='text-align:right'| 2412 | | ''[[:d:Q5085414|Charlie Pugh]]'' | xugador de rugbi union británicu (1896–1951) | 1896 | 1951 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2413 | | ''[[:d:Q5085603|Charlie Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1864–1948) | 1864 | 1948 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2414 | | ''[[:d:Q5085718|Charlie Winslade]]'' | | 1931 | 1993 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2415 | [[Ficheru:Charlotte Godley sketch, 1877.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5085957|Charlotte Godley]]'' | | 1821 | 1907 | ''[[:d:Q7165298|Pentrefoelas]]'' |- | style='text-align:right'| 2416 | | ''[[:d:Q5086967|Charubel]]'' | | 1826 | 1908 | ''[[:d:Q16548107|Castle Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 2417 | | ''[[:d:Q5092334|Cherry Dee]]'' | modelu galesa | 1987 | | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 2418 | [[Ficheru:Cheryl Foster 20181101.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5092726|Cheryl Foster]]'' | futbolista británica | 1990<br/>1980 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2419 | | ''[[:d:Q5096125|Chick Jenkins]]'' | | 1882 | 1932 | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 2420 | | ''[[:d:Q5105819|Chris Barnard]]'' | futbolista británicu | 1947 | 2025 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2421 | | ''[[:d:Q5105905|Chris Birch]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2422 | | ''[[:d:Q5106346|Chris Dale]]'' | músicu galés | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2423 | | ''[[:d:Q5106362|Chris Davies]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | 1991 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2424 | | ''[[:d:Q5106395|Chris Dicomidis]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q2567716|Pencoed]]'' |- | style='text-align:right'| 2425 | | ''[[:d:Q5106513|Chris Evans]]'' | futbolista británicu | 1962 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 2426 | | ''[[:d:Q5106601|Chris Fry]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2427 | | ''[[:d:Q5106660|Chris Giles]]'' | futbolista británicu | 1982 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2428 | | ''[[:d:Q5107005|Chris Jenkins]]'' | actor británicu | 1987 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2429 | [[Ficheru:Chrisjenkinsbodypower.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5107007|Chris Jenkins]]'' | llevantador de potencia galés | | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2430 | | ''[[:d:Q5107015|Chris Johns]]'' | xugador de dardos galés | 1958 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2431 | | ''[[:d:Q5107037|Chris Jones]]'' | futbolista galés | 1989 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2432 | [[Ficheru:Chris Llewellyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5107253|Chris Llewellyn]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2433 | | ''[[:d:Q5107359|Chris Marustik]]'' | futbolista británicu (1961–2015) | 1961 | 2015 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2434 | | ''[[:d:Q5107567|Chris Needs]]'' | músicu y llocutor de radio galés | 1954 | 2020 | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 2435 | | ''[[:d:Q5107713|Chris Pearce]]'' | futbolista británicu | 1961 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2436 | | ''[[:d:Q5107766|Chris Pike]]'' | futbolista británicu | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2437 | | ''[[:d:Q5107913|Chris Rodon]]'' | futbolista británicu | 2000<br/>1963 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2438 | | ''[[:d:Q5108280|Chris Todd]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2439 | | ''[[:d:Q5108299|Chris Townsend]]'' | futbolista británicu | 1966 | | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 2440 | | ''[[:d:Q5109563|Christian Edwards]]'' | futbolista británicu | 1975 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2441 | | ''[[:d:Q5110078|Christian Roberts]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2442 | [[Ficheru:Christine Chapman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5110965|Christine Chapman]]'' | política galesa | 1956 | | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 2443 | [[Ficheru:Christinegwyther.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5111036|Christine Gwyther]]'' | política galesa | 1959 | | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 2444 | [[Ficheru:Christine James Cyn-Archdderwydd Awst 2018 7.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5111062|Christine James]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 2445 | | ''[[:d:Q5111419|Christmas Samuel]]'' | | 1674 | 1764 | ''[[:d:Q6661278|Llanegwad]]'' |- | style='text-align:right'| 2446 | | ''[[:d:Q5111917|Christopher Bassett]]'' | | 1752 | 1784 | ''[[:d:Q4667189|Aberthaw]]'' |- | style='text-align:right'| 2447 | | ''[[:d:Q5112290|Christopher Evans]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 2448 | | ''[[:d:Q5112291|Christopher Evans]]'' | empresariu británicu | 1957 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2449 | | ''[[:d:Q5112292|Christopher Evans]]'' | | 1931 | 1979 | ''[[:d:Q319536|Aberdyfi]]'' |- | style='text-align:right'| 2450 | [[Ficheru:Christopher J. Yorath.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5112621|Christopher J. Yorath]]'' | inxenieru canadianu | 1879 | 1932 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2451 | | ''[[:d:Q5112865|Christopher Meredith]]'' | poeta galés | 1954 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 2452 | | ''[[:d:Q5112896|Christopher Monger]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q1401784|Taff's Well]]'' |- | style='text-align:right'| 2453 | | ''[[:d:Q5112979|Christopher O'Brien]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q7020578|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 2454 | [[Ficheru:Christopher Rice Mansel Talbot by Alfred Count D'Orsay in 1834.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5113133|Christopher Rice Mansel Talbot]]'' | | 1803 | 1890 | ''[[:d:Q7164590|Penrice Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 2455 | [[Ficheru:Christopher Salmon PCC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5113189|Christopher Salmon]]'' | | 1978 | | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 2456 | | ''[[:d:Q5113212|Christopher Seldon]]'' | | 1953 | | ''[[:d:Q5572913|Glyncoch]]'' |- | style='text-align:right'| 2457 | [[Ficheru:Self Portrait (gcf02743).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5113432|Christopher Williams]]'' | pintor galés (1873–1934) | 1873 | 1934 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2458 | [[Ficheru:Cian Ciaran Summersonic 2008 crop&lighten.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5119067|Cian Ciaran]]'' | | 1976 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2459 | | ''[[:d:Q5119143|Ciaran Jenkins]]'' | | 1984 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2460 | | ''[[:d:Q5119144|Ciaran Joyce]]'' | actor galés | 1987 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2461 | | ''[[:d:Q5125191|Claire Evans]]'' | | 1983 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 2462 | [[Ficheru:Claire Summers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5125320|Claire Summers]]'' | presentadora de televisión galesa | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2463 | | ''[[:d:Q5125351|Claire Williams]]'' | atleta galesa | 1987 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2464 | [[Ficheru:ClaraNovelloDavies.tiff|center|128px]] | ''[[:d:Q5126032|Clara Novello Davies]]'' | | 1861 | 1943 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2465 | | ''[[:d:Q5126175|Clare Greenwood]]'' | ciclista británica | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2466 | | ''[[:d:Q5129068|Claude Warner]]'' | xugador de críquet galés (1882–1965) | 1882 | 1965 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2467 | | ''[[:d:Q5131184|Clem Lewis]]'' | xugador de rugbi union británicu (1890–1944) | 1890 | 1944 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2468 | [[Ficheru:Clement Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5131308|Clement Davies]]'' | | 1884 | 1962 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 2469 | [[Ficheru:Clem-Edwards-AS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5131317|Clement Edwards]]'' | | 1869 | 1938 | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 2470 | | ''[[:d:Q5132540|Cliff Birch]]'' | futbolista británicu | 1928 | 1990 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2471 | | ''[[:d:Q5132577|Cliff Curvis]]'' | boxeador galés (1927–2009) | 1927 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2472 | | ''[[:d:Q5132650|Cliff Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1914–1990) | 1914 | 1990 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 2473 | | ''[[:d:Q5132743|Cliff Richards]]'' | xugador de rugbi union galés (1901–1964) | 1901 | 1964 | ''[[:d:Q5638416|Hafodyrynys]]'' |- | style='text-align:right'| 2474 | | ''[[:d:Q5132760|Cliff Sear]]'' | futbolista británicu | 1936 | 2000 | ''[[:d:Q7321505|Rhostyllen]]'' |- | style='text-align:right'| 2475 | | ''[[:d:Q5132796|Cliff Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1898–1930) | 1898 | 1930 | ''[[:d:Q13644933|Llangennech]]'' |- | style='text-align:right'| 2476 | | ''[[:d:Q5132853|Clifford Allen, 1st Baron Allen of Hurtwood]]'' | políticu galés (1889–1939) | 1889 | 1939 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2477 | [[Ficheru:Clifford Evans.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5132938|Clifford Evans]]'' | | 1912 | 1985 | ''[[:d:Q3404686|Senghenydd]]'' |- | style='text-align:right'| 2478 | | ''[[:d:Q5132939|Clifford Evans]]'' | | 1913 | 1982 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 2479 | | ''[[:d:Q5133076|Clifford Williams]]'' | | 1939 | 2014 | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 2480 | | ''[[:d:Q5133077|Clifford Williams]]'' | | 1926 | 2005 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2481 | | ''[[:d:Q5133081|Clifford Wright]]'' | sacerdote galés (1922–2014) | 1922 | 2014 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2482 | | ''[[:d:Q5134124|Clinton Greyn]]'' | actor británicu | 1936<br/>1933 | 2019 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2483 | | ''[[:d:Q5134498|Clive Best]]'' | | 1931 | 2013 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 2484 | | ''[[:d:Q5134504|Clive Bowen]]'' | | 1943 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2485 | | ''[[:d:Q5134507|Clive Branson]]'' | deportista galés | 1951 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2486 | | ''[[:d:Q5134542|Clive Davies]]'' | xugador de críquet galés | 1951 | | ''[[:d:Q3072939|Pontrhydyfen]]'' |- | style='text-align:right'| 2487 | | ''[[:d:Q5134585|Clive Griffiths]]'' | futbolista británicu | 1955 | 2022 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2488 | | ''[[:d:Q5134586|Clive Griffiths]]'' | | 1954 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2489 | | ''[[:d:Q5134598|Clive Hill]]'' | actor británicu | 1958 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2490 | | ''[[:d:Q5134608|Clive Jenkins]]'' | sindicalista galés (1926–1999) | 1926 | 1999 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2491 | | ''[[:d:Q5134610|Clive Jones]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2492 | | ''[[:d:Q5134640|Clive Norling]]'' | | 1950 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2493 | | ''[[:d:Q5134670|Clive Shell]]'' | xugador de rugbi union galés (1947–2012) | 1947 | 2012 | ''[[:d:Q3400823|Y Pîl]]'' |- | style='text-align:right'| 2494 | | ''[[:d:Q5144947|Colin Campbell, 7th Earl Cawdor]]'' | arquiteutu británicu | 1962 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2495 | | ''[[:d:Q5144972|Colin Casemore]]'' | xugador de críquet galés | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2496 | | ''[[:d:Q5145044|Colin Dixon]]'' | | 1943 | 1993 | ''[[:d:Q5002508|Butetown]]'' |- | style='text-align:right'| 2497 | | ''[[:d:Q5145075|Colin Evans]]'' | | 1936 | 1992 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 2498 | | ''[[:d:Q5145089|Colin Fletcher]]'' | escritor galés (1922–2007) | 1922 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2499 | | ''[[:d:Q5145124|Colin Gale]]'' | futbolista británicu | 1932 | 2008 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2500 | | ''[[:d:Q5145156|Colin Green]]'' | futbolista británicu | 1942 | | ''[[:d:Q4980803|Brymbo]]'' |- | style='text-align:right'| 2501 | | ''[[:d:Q5145170|Colin H. Williams]]'' | académicu británicu | 1950 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2502 | | ''[[:d:Q5145200|Colin Hillman]]'' | | 1961 | 2009 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2503 | | ''[[:d:Q5145239|Colin Jeavons]]'' | actor galés | 1929 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2504 | | ''[[:d:Q5145249|Colin Jones]]'' | boxeador galés | 1959 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 2505 | [[Ficheru:ColinLeys-2016-SOAS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5145287|Colin Leys]]'' | | 1931 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2506 | | ''[[:d:Q5145355|Colin McCormack]]'' | actor galés (1941–2004) | 1941 | 2004 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 2507 | | ''[[:d:Q5145479|Colin Phipps]]'' | | 1934 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2508 | | ''[[:d:Q5145499|Colin Randell]]'' | futbolista británicu | 1952 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2509 | | ''[[:d:Q5145585|Colin Standing]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2510 | | ''[[:d:Q5157987|Con Murphy]]'' | | 1908 | 1964 | [[Aberfan]] |- | style='text-align:right'| 2511 | | ''[[:d:Q5167027|Cooke Davies]]'' | políticu canadianu (1897–1970) | 1897 | 1970 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 2512 | [[Ficheru:Cory Allen at The Arms Park 2013-10-21 17-55.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5173537|Cory Allen]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2513 | | ''[[:d:Q5180912|Craig Draper]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2514 | | ''[[:d:Q5180944|Craig Evans]]'' | xugador de críquet galés | 1971 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2515 | | ''[[:d:Q5180983|Craig Gallivan]]'' | actor británicu | 1984 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2516 | | ''[[:d:Q5180995|Craig Goodwin]]'' | futbolista británicu | 1974 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2517 | | ''[[:d:Q5181010|Craig Handley]]'' | direutor de cine galés | 1977 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2518 | | ''[[:d:Q5181044|Craig Hill]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2519 | | ''[[:d:Q5181147|Craig Lawton]]'' | futbolista británicu | 1972 | | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 2520 | | ''[[:d:Q5181341|Craig Price]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2521 | | ''[[:d:Q5181370|Craig Richards]]'' | futbolista británicu | 1959 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2522 | | ''[[:d:Q5181496|Craig Stiens]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2523 | | ''[[:d:Q5195826|Curtis McDonald]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2524 | | ''[[:d:Q5196810|Cuthbert Taylor]]'' | boxeador británicu (1909–1977) | 1909 | 1977 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2525 | | ''[[:d:Q5200682|Cyril Davies]]'' | futbolista británicu | 1948 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2526 | | ''[[:d:Q5200745|Cyril Gwynn]]'' | | 1897 | 1988 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2527 | [[Ficheru:Cyril Lakin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5200787|Cyril Lakin]]'' | | 1893 | 1948 | ''[[:d:Q13132002|Cadoxton]]'' |- | style='text-align:right'| 2528 | [[Ficheru:Cyril Lea (1978).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5200789|Cyril Lea]]'' | futbolista británicu | 1934 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2529 | | ''[[:d:Q5200865|Cyril Rowland]]'' | xugador de críquet galés (1905–1971) | 1905 | 1971 | ''[[:d:Q2075495|Rhos-on-Sea]]'' |- | style='text-align:right'| 2530 | | ''[[:d:Q5200894|Cyril Tamplin]]'' | xugador de críquet indiu | 1921 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2531 | | ''[[:d:Q5200900|Cyril Trailor]]'' | futbolista británicu (1919–1986) | 1919 | 1986 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2532 | | ''[[:d:Q5208339|Daffyd Dyvyr]]'' | futbolista británicu | 1919 | 1991 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2533 | | ''[[:d:Q5208377|Dafydd Carter]]'' | | 1992 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2534 | [[Ficheru:Eglwys Corpus Christi, Tremeirchion Sir Ddinbych Church Denbighshire, North Wales 35.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5208379|Dafydd Ddu o Hiraddug]]'' | | 1350 | 1371 | ''[[:d:Q16068256|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 2535 | | ''[[:d:Q5208381|Dafydd Hewitt]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2536 | | ''[[:d:Q5208382|Dafydd Gorlech]]'' | | 1410 | 1490 | ''[[:d:Q13125329|Abergorlech]]'' |- | style='text-align:right'| 2537 | | ''[[:d:Q5208383|Dafydd Ieuan]]'' | batería galés | 1969 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2538 | | ''[[:d:Q5208384|Dafydd Lockyer]]'' | | 1985 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2539 | | ''[[:d:Q5208385|Dafydd Nanmor]]'' | | 1420 | 1485 | ''[[:d:Q3401919|Nantmor]]'' |- | style='text-align:right'| 2540 | | ''[[:d:Q5208977|Dai Bevan]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2541 | | ''[[:d:Q5208983|Dai Davies]]'' | | 1896 | 1976 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2542 | | ''[[:d:Q5208985|Dai Davies]]'' | | 1880 | 1944 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2543 | | ''[[:d:Q5208986|Dai Davies]]'' | futbolista británicu | 1948 | 2021 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 2544 | [[Ficheru:David Maldwyn Davies 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5208987|Dai Davies]]'' | xugador de rugbi union galés (1925–2003) | 1925 | 2003 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 2545 | [[Ficheru:David Davies c215f5bacb.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5208989|Dai Davies]]'' | políticu galés | 1959 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 2546 | | ''[[:d:Q5208990|Dai Edwards]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1896–1960) | 1896 | 1960 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 2547 | [[Ficheru:Cymro front page, 2-10-55, showing a picture of Dai Dower, Abercynon, and his fiancé, Evelyn Trapp (1469059) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5208992|Dai Dower]]'' | boxeador galés (1933–2016) | 1933 | 2016 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 2548 | | ''[[:d:Q5208993|Dai Evans]]'' | | 1872 | 1912 | ''[[:d:Q6729228|Maenclochog]]'' |- | style='text-align:right'| 2549 | | ''[[:d:Q5208994|Dai Evans]]'' | futbolista británicu (1902–1951) | 1902 | 1951 | ''[[:d:Q4666797|Abercanaid]]'' |- | style='text-align:right'| 2550 | | ''[[:d:Q5209000|Dai Francis]]'' | | 1911 | 1981 | ''[[:d:Q7457421|Seven Sisters]]'' |- | style='text-align:right'| 2551 | | ''[[:d:Q5209004|Dai Hiddlestone]]'' | | 1890 | 1973 | ''[[:d:Q5714075|Hendy]]'' |- | style='text-align:right'| 2552 | | ''[[:d:Q5209010|Dai Jones]]'' | futbolista británicu | 1941 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2553 | | ''[[:d:Q5209014|Dai Lawrence]]'' | futbolista británicu | 1947 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2554 | [[Ficheru:Dai Lewis (Rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5209015|Dai Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés (1866–1943) | 1866 | 1943 | ''[[:d:Q7281814|Radyr]]'' |- | style='text-align:right'| 2555 | | ''[[:d:Q5209023|Dai Nicholas]]'' | futbolista británicu (1897–1982) | 1897 | 1982 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2556 | [[Ficheru:Dai Parker 1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5209025|Dai Parker]]'' | xugador de rugbi union británicu (1904–1965) | 1904 | 1965 | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 2557 | | ''[[:d:Q5209027|Dai Prosser]]'' | | 1912 | 1973 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2558 | | ''[[:d:Q5209028|Dai Rees]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2559 | | ''[[:d:Q5209029|Dai Rees]]'' | | | | ''[[:d:Q5277964|Dinas Cross]]'' |- | style='text-align:right'| 2560 | | ''[[:d:Q5209031|Dai Rees]]'' | xugador de rugbi union galés | 1964 | | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 2561 | | ''[[:d:Q5209032|Dai Richards]]'' | futbolista británicu | 1906 | 1969 | ''[[:d:Q4666797|Abercanaid]]'' |- | style='text-align:right'| 2562 | | ''[[:d:Q5209035|Dai Royston Bevan]]'' | | 1928 | 2008 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2563 | | ''[[:d:Q5209037|Dai Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1909 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2564 | | ''[[:d:Q5209039|Dai Thomas]]'' | | 1879 | 1958 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 2565 | | ''[[:d:Q5209040|Dai Thomas]]'' | futbolista británicu | 1975 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2566 | | ''[[:d:Q5209043|Dai Ward]]'' | futbolista británicu (1934–1996) | 1934 | 1996 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2567 | | ''[[:d:Q5209044|Dai Westacott]]'' | xugador de rugbi galés (1882–1917) | 1882 | 1917 | ''[[:d:Q5595745|Grangetown]]'' |- | style='text-align:right'| 2568 | | ''[[:d:Q5210441|Dale Ford]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2569 | | ''[[:d:Q5210694|Dale Williams]]'' | futbolista británicu | 1987 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 2570 | [[Ficheru:Dalton Grant.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5211687|Dalton Grant]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1990 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2571 | | ''[[:d:Q5212277|Damian Keyes]]'' | profesor de música británicu | 1976 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2572 | | ''[[:d:Q5212328|Damian Shirazi]]'' | xugador de críquet galés | 1983 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2573 | | ''[[:d:Q5212452|Damien Hudd]]'' | | 1981 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2574 | [[Ficheru:Damon Searle.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5212879|Damon Searle]]'' | futbolista británicu | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2575 | [[Ficheru:Dan Beddoe facing left in 1918 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5213131|Dan Beddoe]]'' | | 1863 | 1937 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2576 | | ''[[:d:Q5213252|Dan Cherry]]'' | xugador de críquet galés | 1980 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2577 | [[Ficheru:Dan Fish.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5213482|Dan Fish]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1990 | | ''[[:d:Q1152204|South Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 2578 | | ''[[:d:Q5213554|Dan George]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2579 | | ''[[:d:Q5213612|Dan Griffiths]]'' | xugador de rugbi union británicu (1857–1936) | 1857 | 1936 | ''[[:d:Q5197243|Cwmduad]]'' |- | style='text-align:right'| 2580 | | ''[[:d:Q5213878|Dan Lewis]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2581 | [[Ficheru:Dan-thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5214493|Dan Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2582 | | ''[[:d:Q5216926|Daniel Davies]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2583 | [[Ficheru:Daniel Ddu.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5217090|Daniel Evans]]'' | poeta británicu | 1792 | 1846 | ''[[:d:Q6661375|Llanfihangel Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 2584 | | ''[[:d:Q5217091|Daniel Evans]]'' | | 1774 | 1835 | ''[[:d:Q5348103|Eglwyswrw]]'' |- | style='text-align:right'| 2585 | | ''[[:d:Q5217351|Daniel Griffiths]]'' | xugador de rugbi union galés | 1979 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2586 | | ''[[:d:Q5217448|Daniel Hawksford]]'' | actor británicu | 1980 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2587 | | ''[[:d:Q5217665|Daniel James]]'' | poeta galés (1848–1920) | 1848 | 1920 | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 2588 | | ''[[:d:Q5217713|Daniel Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1875–1959) | 1875 | 1959 | ''[[:d:Q7675879|Taibach]]'' |- | style='text-align:right'| 2589 | [[Ficheru:Dan Lloyd a Mr Pinc.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5217957|Daniel Lloyd]]'' | cantautor galés | 1982 | | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 2590 | | ''[[:d:Q5218257|Daniel Newton]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1989 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2591 | | ''[[:d:Q5218391|Daniel Pascoe]]'' | | 1900 | 1971 | ''[[:d:Q6661593|Llanharan]]'' |- | style='text-align:right'| 2592 | [[Ficheru:Daniel Protheroe.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5218493|Daniel Protheroe]]'' | | 1866 | 1934 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 2593 | [[Ficheru:Portrait of Daniel Silvan Evans (4674117).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5218767|Daniel Silvan Evans]]'' | | 1818 | 1903 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 2594 | [[Ficheru:Daniel Williams (1643-1716).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5219099|Daniel Williams]]'' | teólogu galés (1643–1716) | 1643 | 1716 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2595 | [[Ficheru:DanielleLineker2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5219402|Danielle Lineker]]'' | modelu galesa | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2596 | | ''[[:d:Q5220206|Danny Canning]]'' | futbolista británicu (1926–2014) | 1926 | 2014 | ''[[:d:Q7164562|Penrhiwceiber]]'' |- | style='text-align:right'| 2597 | | ''[[:d:Q5220344|Danny Ferguson]]'' | | 1903 | 1971 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2598 | | ''[[:d:Q5220422|Danny Harris]]'' | | 1937 | | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 2599 | | ''[[:d:Q5220457|Danny Hurcombe]]'' | | 1895 | 1965 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2600 | | ''[[:d:Q5220672|Danny Newall]]'' | futbolista británicu | 1991 | 1997 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2601 | [[Ficheru:Danny Parslow 2017-08-28 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5220721|Danny Parslow]]'' | futbolista británicu | 1985 | | ''[[:d:Q3401108|Hengoed]]'' |- | style='text-align:right'| 2602 | | ''[[:d:Q5220880|Danny Thomas]]'' | futbolista británicu (1975-) | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2603 | | ''[[:d:Q5220937|Danny Williams]]'' | futbolista británicu (1979-) | 1979 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2604 | | ''[[:d:Q5220946|Danny Wilson]]'' | | 1955 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2605 | | ''[[:d:Q5222071|Daral Pugh]]'' | futbolista británicu | 1961 | | ''[[:d:Q5190499|Crynant]]'' |- | style='text-align:right'| 2606 | | ''[[:d:Q5222678|Dari Taylor]]'' | política galesa | 1944 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 2607 | [[Ficheru:Darren Allinson 2 crop.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5224748|Darren Allinson]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2608 | | ''[[:d:Q5224868|Darren Daniel]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 2609 | | ''[[:d:Q5224871|Darren Davies]]'' | futbolista británicu | 1978 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2610 | | ''[[:d:Q5224901|Darren Edwards]]'' | xugador de rugbi union galés | 1974 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2611 | | ''[[:d:Q5224966|Darren Heyes]]'' | futbolista británicu | 1967 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2612 | | ''[[:d:Q5224988|Darren Jeffries]]'' | actor británicu | 1982 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2613 | [[Ficheru:Darrenjones.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5224996|Darren Jones]]'' | futbolista británicu | 1983 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2614 | | ''[[:d:Q5225131|Darran Rowbotham]]'' | futbolista británicu | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2615 | | ''[[:d:Q5225192|Darren Thomas]]'' | xugador de críquet galés | 1972 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2616 | | ''[[:d:Q5225199|Darren Tinson]]'' | futbolista británicu | 1969 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 2617 | | ''[[:d:Q5225221|Darren Waters]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | ''[[:d:Q3404708|Beddau]]'' |- | style='text-align:right'| 2618 | | ''[[:d:Q5225252|Darren Wynne]]'' | futbolista británicu | 1970 | | ''[[:d:Q3405926|Deeside]]'' |- | style='text-align:right'| 2619 | | ''[[:d:Q5228468|Dave Cameron]]'' | futbolista británicu | 1975 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2620 | [[Ficheru:Dave Colclough.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5228567|Dave Colclough]]'' | | 1964 | 2016 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2621 | | ''[[:d:Q5228883|Dave Gwyther]]'' | futbolista británicu | 1948 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2622 | | ''[[:d:Q5228986|Dave Hollins]]'' | futbolista británicu | 1938 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2623 | | ''[[:d:Q5229055|Dave Jones]]'' | futbolista británicu | 1932 | 2022 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2624 | | ''[[:d:Q5229167|Dave Lee]]'' | xugador de dardos inglés | 1956 | | ''[[:d:Q7228311|Pontllanfraith]]'' |- | style='text-align:right'| 2625 | [[Ficheru:Dave newsham silverstone2012.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5229464|Dave Newsham]]'' | pilotu de carreres galés | 1967 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2626 | | ''[[:d:Q5230110|Dave Williams]]'' | futbolista británicu | 1942 | 2015 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2627 | | ''[[:d:Q5230426|David Davies]]'' | inxenieru británicu | 1935 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2628 | | ''[[:d:Q5230584|David Abruzzese]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2629 | [[Ficheru:David Anthony and William Groulx at the 2012 Summer Paralympics.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5230801|David Anthony]]'' | | 1989 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2630 | [[Ficheru:Dr D.Ben Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5231301|David Benjamin Rees]]'' | historiador británicu | 1937 | | ''[[:d:Q922270|Llanddewi Brefi]]'' |- | style='text-align:right'| 2631 | | ''[[:d:Q5231397|David Beynon]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2632 | | ''[[:d:Q5231425|David Bishop]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 2633 | [[Ficheru:1906 Sir David Brynmor Jones MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5231862|David Brynmor Jones]]'' | políticu británicu | 1852<br/>1851 | 1921 | [[Londres]]<br/>[[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2634 | | ''[[:d:Q5231897|David Burcher]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1972 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2635 | [[Ficheru:Portrait of David Charles (4674418).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5232309|David Charles]]'' | | 1762 | 1834 | ''[[:d:Q10987143|Llanfihangel Abercywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2636 | [[Ficheru:Revd David Charles Davies (1826-91) (1864) NLW3362033.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5232316|David Charles Davies]]'' | | 1826 | 1891 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 2637 | | ''[[:d:Q5232685|David Crouch]]'' | historiador galés | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2638 | | ''[[:d:Q5232755|David D'Auria]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2639 | [[Ficheru:David Daniel (rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5232811|David Daniel]]'' | xugador de rugbi union galés (1871–1948) | 1871 | 1948 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2640 | | ''[[:d:Q5232812|David Daniel Davis]]'' | | 1777 | 1841 | ''[[:d:Q6661270|Llandyfaelog]]'' |- | style='text-align:right'| 2641 | [[Ficheru:Trydedd gân David Davies, (Dai'r Cantwr) - yn gosod allan ei alar dwys a'i hiraeth am ei wlad enedigol, yn nghyd â rhybuddion i bawb ochelyd pechod - a dderbyniwyd mewn llythyr at gyfaill (IA wg35-2-181).pdf|center|128px]] | ''[[:d:Q5232848|David Davies]]'' | | 1812 | 1874 | ''[[:d:Q1027137|Llancarfan]]'' |- | style='text-align:right'| 2642 | | ''[[:d:Q5232850|David Davies]]'' | | 1742 | 1819 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 2643 | | ''[[:d:Q5232851|David Davies]]'' | políticu galés (1870–1958) | 1870 | 1958 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 2644 | | ''[[:d:Q5232854|David Davies]]'' | futbolista británicu (1879–1956) | 1879 | 1956 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 2645 | | ''[[:d:Q5232856|David Davies]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2646 | [[Ficheru:David Davies industrialist.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5232857|David Davies]]'' | | 1818 | 1890 | ''[[:d:Q6661212|Llandinam]]'' |- | style='text-align:right'| 2647 | | ''[[:d:Q5232858|David Davies]]'' | | 1905 | 1992 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 2648 | | ''[[:d:Q5232859|David Davies]]'' | | 1915 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2649 | [[Ficheru:Portrait of Revd. David Davis (4673253) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5232862|David Davis]]'' | poeta galés (1745–1827) | 1745 | 1827 | ''[[:d:Q3401686|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 2650 | | ''[[:d:Q5232874|David Dawson]]'' | | 1960 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 2651 | | ''[[:d:Q5233287|David Edwards]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2652 | [[Ficheru:David R Edwards, Datblygu (3890950400).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5233299|David Edwards]]'' | | 1964 | 2021 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 2653 | | ''[[:d:Q5233354|David Ellis]]'' | | 1736 | 1795 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 2654 | | ''[[:d:Q5233447|David Evans]]'' | sacerdote galés (1830–1910) | 1830 | 1910 | ''[[:d:Q13644939|Llanrhystud]]'' |- | style='text-align:right'| 2655 | | ''[[:d:Q5233450|David Evans]]'' | | 1705 | 1788 | ''[[:d:Q6661589|Llangynyw]]'' |- | style='text-align:right'| 2656 | | ''[[:d:Q5233461|David Evans]]'' | compositor galés (1874–1948) | 1874 | 1948 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 2657 | | ''[[:d:Q5233468|David Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2658 | | ''[[:d:Q5233602|David Felgate]]'' | futbolista británicu | 1960 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 2659 | | ''[[:d:Q5233851|David Freeman]]'' | | 1928 | 2015 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2660 | [[Ficheru:David Fulker, geneticist headshot.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5233893|David Fulker]]'' | xenetista galés (1937–1998) | 1937 | 1998 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2661 | | ''[[:d:Q5233969|David Gadsby]]'' | | 1947 | 2019 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2662 | [[Ficheru:David Galloway2.1.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5233996|David Galloway]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1884–1913) | 1884 | 1913 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2663 | | ''[[:d:Q5234131|David Giles]]'' | futbolista británicu | 1956 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2664 | | ''[[:d:Q5234177|David Glyndwr Tudor Williams]]'' | | 1930 | 2009 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2665 | | ''[[:d:Q5234352|David Green]]'' | xugador de críquet galés (1939–2016) | 1939 | 2016 | ''[[:d:Q3400567|Llanengan]]'' |- | style='text-align:right'| 2666 | [[Ficheru:David Grenfell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5234398|David Grenfell]]'' | políticu británicu (1881–1968) | 1881 | 1968 | ''[[:d:Q7165418|Penyrheol]]'' |- | style='text-align:right'| 2667 | [[Ficheru:David Griffiths.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5234415|David Griffiths]]'' | | 1792 | 1863 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2668 | | ''[[:d:Q5234488|David Gwilym Morris Roberts]]'' | | 1925 | 2020 | ''[[:d:Q1024935|Harlech]]'' |- | style='text-align:right'| 2669 | | ''[[:d:Q5234490|Gwyn Williams]]'' | | 1904 | 1990 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2670 | | ''[[:d:Q5234492|David Gwynn]]'' | | 1861 | 1910 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2671 | | ''[[:d:Q5234493|David Gwynne]]'' | xugador de críquet galés (1904–1934) | 1904 | 1934 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2672 | | ''[[:d:Q5234669|David Hamer]]'' | futbolista británicu | 1869<br/>1866 | | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 2673 | | ''[[:d:Q5234749|David Harris]]'' | | 1879 | 1958 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 2674 | | ''[[:d:Q5234750|David Harris Davies]]'' | xugador de rugbi union galés (1877–1944) | 1877 | 1944 | ''[[:d:Q16248422|Tonna]]'' |- | style='text-align:right'| 2675 | | ''[[:d:Q5234759|David Harrison]]'' | xugador de críquet galés | 1981 | | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2676 | | ''[[:d:Q5235221|David Hughes]]'' | | 1785 | 1850 | ''[[:d:Q15963888|Trefilan]]'' |- | style='text-align:right'| 2677 | | ''[[:d:Q5235226|David Hughes]]'' | futbolista británicu (1943-) | 1943 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 2678 | | ''[[:d:Q5235229|David Hughes]]'' | | 1978 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2679 | | ''[[:d:Q5235233|David Hughes Parry]]'' | | 1893 | 1973 | ''[[:d:Q3398834|Llanaelhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 2680 | [[Ficheru:David James, rugby player.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5235561|David James]]'' | | 1866 | 1929 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2681 | | ''[[:d:Q5235562|David James]]'' | | 1906 | 1981 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 2682 | | ''[[:d:Q5235563|David James]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1985 | | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 2683 | | ''[[:d:Q5235566|David James Davies]]'' | | 1893 | 1956 | ''[[:d:Q5043238|Carmel]]'' |- | style='text-align:right'| 2684 | | ''[[:d:Q5235575|David James Jones]]'' | filósofu británicu (1886–1947) | 1886 | 1947 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 2685 | [[Ficheru:JudgeDavidJenkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5235613|David Jenkins]]'' | xuez galés (1582–1663) | 1582 | 1663 | ''[[:d:Q7162500|Pendoylan]]'' |- | style='text-align:right'| 2686 | [[Ficheru:Professor David Jenkins (1848–1915) (gcf02646).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5235615|David Jenkins]]'' | | 1848 | 1915 | ''[[:d:Q7837433|Trecastle]]'' |- | style='text-align:right'| 2687 | | ''[[:d:Q5235616|David Jenkins]]'' | | 1912 | 2002 | ''[[:d:Q3400833|Clydach Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 2688 | | ''[[:d:Q5235621|David Jenkins]]'' | | 1914 | 1979 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2689 | | ''[[:d:Q5235622|David Jenkins]]'' | | 1904 | 1951 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 2690 | [[Ficheru:Dai John, Salford Rugby League player.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5235651|David John]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2691 | [[Ficheru:Dai Bowen 2013-10-04 23-18.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5235657|David John Bowen]]'' | | 1891 | 1912 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 2692 | | ''[[:d:Q5235664|David John Hayward]]'' | xugador de rugbi union galés (1934–2003) | 1934 | 2003 | ''[[:d:Q3404679|Crumlin]]'' |- | style='text-align:right'| 2693 | | ''[[:d:Q5235681|David John Thomas]]'' | | 1879 | 1925 | ''[[:d:Q5315782|Dunvant]]'' |- | style='text-align:right'| 2694 | | ''[[:d:Q5235729|David Jones]]'' | | 1765 | 1816 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 2695 | | ''[[:d:Q5235732|David Jones]]'' | xugador de dardos galés (1949–1995) | 1949 | 1995 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 2696 | [[Ficheru:David Jones (1793-1873).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5235741|David Jones]]'' | | 1793 | 1873 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 2697 | | ''[[:d:Q5235746|David Jones]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2698 | | ''[[:d:Q5235758|David Joseph Miller]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2699 | | ''[[:d:Q5236556|David Lewis]]'' | clérigu galés (1760–1850) | 1760 | 1850 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 2700 | | ''[[:d:Q5236563|David Lewis]]'' | | 1520 | 1584 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2701 | | ''[[:d:Q5236567|David Lewis]]'' | | 1682 | 1760 | ''[[:d:Q6661158|Llanddewi Velfrey]]'' |- | style='text-align:right'| 2702 | | ''[[:d:Q5236568|David Lewis]]'' | sacerdote galés (1814–1884) | 1814 | 1895 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 2703 | | ''[[:d:Q5236569|David Lewis]]'' | futbolista británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2704 | | ''[[:d:Q5236575|David Ley]]'' | xeógrafu británicu | 1947 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2705 | [[Ficheru:Davidllewellin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5236683|David Llewellin]]'' | pilotu de rally británicu | 1960 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 2706 | | ''[[:d:Q5236686|David Llewellyn]]'' | políticu británicu (1916–1992) | 1916 | 1992 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2707 | | ''[[:d:Q5236691|David Llewellyn]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1970 | | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 2708 | [[Ficheru:Dai Lloyd AM (28170816265).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5236695|David Lloyd]]'' | políticu galés | 1956 | | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2709 | | ''[[:d:Q5236703|David Lloyd]]'' | | 1656 | 1731 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2710 | [[Ficheru:Y Caneuon Cynnar (1940-41), album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5236710|David Lloyd]]'' | | 1912 | 1969 | ''[[:d:Q7838021|Trelogan]]'' |- | style='text-align:right'| 2711 | | ''[[:d:Q5236811|David Luckes]]'' | xugador de ḥoquei británicu | 1968 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2712 | | ''[[:d:Q5237047|David Maidment]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2713 | | ''[[:d:Q5237142|David Marquand]]'' | políticu galés | 1934 | 2024 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2714 | | ''[[:d:Q5237240|David Maurice]]'' | | 1626 | 1702 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2715 | [[Ficheru:David McNaught.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5237447|David McNaught]]'' | políticu canadianu (1839–1922) | 1839 | 1922 | ''[[:d:Q7164556|Penpont]]'' |- | style='text-align:right'| 2716 | [[Ficheru:David Melding AM.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5237493|David Melding]]'' | políticu galés | 1962 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2717 | [[Ficheru:David Morgan, Welsh rugby.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5237715|David Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu (1872–1933) | 1872 | 1933 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2718 | | ''[[:d:Q5237721|David Morgan Evans]]'' | | 1911 | 1941 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 2719 | | ''[[:d:Q5237724|David Morgan Jenkins]]'' | | 1901 | 1968 | ''[[:d:Q3400823|Y Pîl]]'' |- | style='text-align:right'| 2720 | | ''[[:d:Q5237740|David Morrell]]'' | xugador de críquet galés | 1971 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2721 | | ''[[:d:Q5237764|David Moses]]'' | | 1925 | 1999 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2722 | [[Ficheru:David Nicholl (rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5238012|David Nicholl]]'' | | 1871 | 1918 | ''[[:d:Q6661278|Llanegwad]]'' |- | style='text-align:right'| 2723 | | ''[[:d:Q5238274|David Owen]]'' | | 1796 | 1866 | ''[[:d:Q3272480|Llanpumsaint]]'' |- | style='text-align:right'| 2724 | | ''[[:d:Q5238279|David Owen]]'' | | 1712 | 1741 | ''[[:d:Q20602435|Ynyscynhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 2725 | | ''[[:d:Q5238403|David Parry-Jones]]'' | | 1933 | 2017 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2726 | | ''[[:d:Q5238411|David Parry]]'' | | 1682 | 1714 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 2727 | | ''[[:d:Q5238466|David Pearce]]'' | boxeador galés (1959–2000) | 1959 | 2000 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2728 | | ''[[:d:Q5238549|David Petersen]]'' | escultor galés | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2729 | | ''[[:d:Q5238554|David Phelps]]'' | tirador galés | 1977 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2730 | | ''[[:d:Q5238564|David Phillips Jones]]'' | xugador de rugbi union galés (1881–1936) | 1881 | 1936 | ''[[:d:Q7228398|Pontymoile]]'' |- | style='text-align:right'| 2731 | | ''[[:d:Q5238568|David Pickering]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1960 | | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2732 | | ''[[:d:Q5238682|David Powell]]'' | futbolista británicu | 1944 | 2023 | ''[[:d:Q3399645|Dolgarrog]]'' |- | style='text-align:right'| 2733 | | ''[[:d:Q5238710|David Price]]'' | | 1762 | 1835 | ''[[:d:Q3404562|Merthyr Cynog]]'' |- | style='text-align:right'| 2734 | [[Ficheru:David Probert 2009 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5238724|David Probert]]'' | | 1988 | | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 2735 | | ''[[:d:Q5238746|David Pugh]]'' | | 1806 | 1890 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 2736 | [[Ficheru:Lord Ogmore.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5238956|David Rees-Williams, 1st Baron Ogmore]]'' | | 1903 | 1976 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2737 | [[Ficheru:David Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5238958|David Rees]]'' | | 1801 | 1869 | ''[[:d:Q7837984|Trelech]]'' |- | style='text-align:right'| 2738 | [[Ficheru:David Richards (Dafydd Ionawr, 1751-1827) (print) NLW3362443 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5239033|David Richards]]'' | | 1751 | 1827 | ''[[:d:Q7830339|Towyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2739 | [[Ficheru:David Roberts (swimmer) 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5239120|David Roberts]]'' | nadador galés | 1980 | | ''[[:d:Q3406126|Llantwit Fardre]]'' |- | style='text-align:right'| 2740 | | ''[[:d:Q5239157|David Rocyn-Jones]]'' | | 1862 | 1953 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 2741 | [[Ficheru:David-ryder-prangley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5239330|David Ryder Prangley]]'' | músicu galés | | | ''[[:d:Q3403308|Dinas Powys]]'' |- | style='text-align:right'| 2742 | [[Ficheru:David samwell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5239456|David Samwell]]'' | | 1751 | 1798 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2743 | | ''[[:d:Q5239892|David C. Smith]]'' | | 1930 | 2018 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2744 | | ''[[:d:Q5240329|David Thaxton]]'' | cantante galés | 1982 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2745 | [[Ficheru:Photolithograph of Archdeacon D R Thomas, 1897..jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q5240335|David Thomas]]'' | | 1833 | 1916 | ''[[:d:Q6661359|Llanfechain]]'' |- | style='text-align:right'| 2746 | | ''[[:d:Q5240339|David Thomas]]'' | políticu británicu (1892–1954) | 1892 | 1954 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2747 | [[Ficheru:Dewi Hefin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5240340|David Thomas]]'' | poeta galés (1828–1909) | 1828 | 1909 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 2748 | | ''[[:d:Q5240342|David Thomas]]'' | políticu británicu | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2749 | [[Ficheru:Portrait of The Editor of 'The Homilist' (4672059).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5240346|David Thomas]]'' | | 1813 | 1894 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 2750 | | ''[[:d:Q5240350|David John Thomas]]'' | | 1881 | 1928 | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 2751 | [[Ficheru:Industrialist David Thomas.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5240352|David Thomas]]'' | metalúrxicu galés (1794–1882) | 1794 | 1882 | ''[[:d:Q5016593|Cadoxton-juxta-Neath]]'' |- | style='text-align:right'| 2752 | | ''[[:d:Q5240355|David Thomas]]'' | misioneru galés (1829–1905) | 1829 | 1905 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 2753 | | ''[[:d:Q5240358|David Thomas]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2754 | | ''[[:d:Q5240743|David W. Spencer]]'' | | 1837 | 1920 | ''[[:d:Q3400328|St Athan]]'' |- | style='text-align:right'| 2755 | | ''[[:d:Q5240883|David Watts]]'' | | 1886 | 1916 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2756 | | ''[[:d:Q5240884|David Watts Morgan]]'' | | 1867 | 1933 | ''[[:d:Q3396741|Skewen]]'' |- | style='text-align:right'| 2757 | | ''[[:d:Q5241114|David William Evans]]'' | | 1866 | 1926 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 2758 | | ''[[:d:Q5241124|David William Thomas]]'' | | 1876 | 1961 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2759 | | ''[[:d:Q5241128|David Williams]]'' | | 1709 | 1784 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2760 | [[Ficheru:David-Williams-Castell-Deudraeth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5241134|David Williams]]'' | | 1800<br/>1799 | 1869 | ''[[:d:Q3404510|Llangian]]'' |- | style='text-align:right'| 2761 | | ''[[:d:Q5241135|David Williams]]'' | | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2762 | | ''[[:d:Q5241137|David Williams]]'' | políticu británicu (1865–1941) | 1865 | 1941 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2763 | | ''[[:d:Q5241141|David Williams]]'' | escritor galés (1926–2003) | 1926 | 2003 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2764 | | ''[[:d:Q5241167|David Willicombe]]'' | | | 2023 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2765 | | ''[[:d:Q5241336|David Wynne]]'' | compositor británicu (1900–1983) | 1900 | 1983 | ''[[:d:Q2567716|Pencoed]]'' |- | style='text-align:right'| 2766 | [[Ficheru:Air Marshall Julian Young with Dawn McCafferty and Carol Vorderman (McCafferty cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5242467|Dawn McCafferty]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 2767 | | ''[[:d:Q5247441|Gareth Williams]]'' | matemáticu británicu (1978–2010) | 1978 | 2010 | ''[[:d:Q3400948|Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 2768 | | ''[[:d:Q5249315|Declan Affley]]'' | cantante australianu (1939–1985) | 1939 | 1985 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2769 | [[Ficheru:Declan John 1.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5249348|Declan John]]'' | futbolista británicu | 1995 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2770 | [[Ficheru:Killag Church SE 2010 09 27.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5249703|Decuman]]'' | médicu galés (700–706) | 700 | 706 | ''[[:d:Q7321488|Rhoscrowther]]'' |- | style='text-align:right'| 2771 | | ''[[:d:Q5249730|Deddie Davies]]'' | actriz británica | 1938 | 2016 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 2772 | | ''[[:d:Q5252401|Deian Hopkin]]'' | historiador galés | 1944 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2773 | [[Ficheru:Leonard 2015-09-12.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5252782|Deke Leonard]]'' | | 1944 | 2017 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2774 | | ''[[:d:Q5254281|Delme Bryn-Jones]]'' | cantante d&#39;ópera galés (1934–2001) | 1934 | 2001 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 2775 | | ''[[:d:Q5254967|Delwyn Williams]]'' | políticu británicu | 1938 | 2024 | ''[[:d:Q5468045|Forden]]'' |- | style='text-align:right'| 2776 | [[Ficheru:Delyth Evans.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5254977|Delyth Evans]]'' | política galesa | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2777 | | ''[[:d:Q5255333|Demi Holborn]]'' | cantante británica | 1992 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2778 | | ''[[:d:Q5257247|Denis Galloway]]'' | | 1878 | 1957 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2779 | | ''[[:d:Q5257297|Denis John Boocker]]'' | xugador de lliga de rugbi australianu (1922–1987) | 1922 | 1987 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 2780 | | ''[[:d:Q5257677|Denise Gyngell]]'' | actriz británica | 1961 | | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 2781 | [[Ficheru:Deniseidrisjones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5257685|Denise Idris Jones]]'' | | 1950 | 2020 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 2782 | | ''[[:d:Q5258121|Dennis A'Court]]'' | xugador de críquet británicu | 1937 | 2021 | ''[[:d:Q6770972|Markham]]'' |- | style='text-align:right'| 2783 | | ''[[:d:Q5258163|Dennis Avoth]]'' | boxeador galés | 1947 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2784 | | ''[[:d:Q5258234|Dennis Brown]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2785 | | ''[[:d:Q5258237|Dennis Burgess]]'' | | 1926 | 1980 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2786 | | ''[[:d:Q5258320|Dennis Curling]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2787 | | ''[[:d:Q5258496|Dennis Hawkins]]'' | futbolista británicu | 1947 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2788 | | ''[[:d:Q5258538|Dennis Hughes]]'' | xugador de rugbi union galés | 1941 | | ''[[:d:Q378738|Argoed]]'' |- | style='text-align:right'| 2789 | | ''[[:d:Q5258574|Dennis John]]'' | futbolista británicu | 1935 | 2013 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2790 | | ''[[:d:Q5258650|Dennis Lewis]]'' | futbolista británicu | 1925 | 1996 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 2791 | | ''[[:d:Q5258685|Dennis Madden]]'' | | 1913 | | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 2792 | [[Ficheru:Caro Mio Ben, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5258810|Dennis O'Neill]]'' | | 1948 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2793 | | ''[[:d:Q5258940|Dennis Selby]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1969 | ''[[:d:Q990946|Broughton]]'' |- | style='text-align:right'| 2794 | | ''[[:d:Q5258949|Dennis Shea]]'' | xugador de críquet galés (1924–1982) | 1924 | 1982 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2795 | | ''[[:d:Q5259321|Densey Clyne]]'' | naturalista (1922–2019) | 1922 | 2019 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 2796 | | ''[[:d:Q5259851|Denys Graham]]'' | actor británicu | 1926 | 2024 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2797 | | ''[[:d:Q5259856|Denys Irving]]'' | cineasta galés (1944–1976) | 1944 | 1976 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 2798 | | ''[[:d:Q5260010|Deon Saffery]]'' | xugadora de squash británica | 1988 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2799 | | ''[[:d:Q5261835|Derek Brewer]]'' | oficial británicu (1923–2008) | 1923 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2800 | | ''[[:d:Q5261840|Derek Brockway]]'' | presentador de televisión galés | 1967 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2801 | | ''[[:d:Q5261927|Derek Draper]]'' | futbolista británicu | 1943 | 2024 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2802 | | ''[[:d:Q5262063|Derek Howes]]'' | xugador de rugbi union galés | 1913 | | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 2803 | [[Ficheru:Sir derek jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5262090|Derek Jones]]'' | funcionariu galés | 1952 | | ''[[:d:Q7379326|Rumney]]'' |- | style='text-align:right'| 2804 | | ''[[:d:Q5262285|Derek Prag]]'' | políticu galés (1923–2010) | 1923 | 2010 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2805 | | ''[[:d:Q5262353|Derek Showers]]'' | futbolista británicu | 1953 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2806 | | ''[[:d:Q5262465|Derek Williams]]'' | | 1924 | 2014 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2807 | | ''[[:d:Q5262848|Dermot Tynan]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 2808 | | ''[[:d:Q5263378|Derwyn Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1970 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2809 | [[Ficheru:Deryn Brace2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5263401|Deryn Brace]]'' | futbolista británicu | 1975 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 2810 | | ''[[:d:Q5263425|Desmond Barry]]'' | novelista galés | 1954 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2811 | | ''[[:d:Q5263436|Des Case]]'' | | 1918 | 1997 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2812 | | ''[[:d:Q5263461|Des Harlock]]'' | futbolista británicu | 1922 | 1981 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 2813 | | ''[[:d:Q5263558|Des Tennant]]'' | futbolista británicu (1925–2009) | 1925 | 2009 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 2814 | | ''[[:d:Q5264803|Desmond Skirrow]]'' | | 1923 | 1976 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2815 | | ''[[:d:Q5264804|Desmond Star]]'' | | 1983 | | ''[[:d:Q6984487|Neath]]'' |- | style='text-align:right'| 2816 | [[Ficheru:David Roberts (Dewi Havhesp, 1831-84) NLW3361824.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5268239|David Roberts]]'' | | 1831 | 1884 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 2817 | | ''[[:d:Q5268240|Dewi Morgan]]'' | | 1877 | 1971 | ''[[:d:Q5320352|Dôl-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 2818 | | ''[[:d:Q5270024|Di Botcher]]'' | | 1959 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2819 | | ''[[:d:Q5271247|Diana Morgan]]'' | | 1908 | 1996 | ''[[:d:Q5052273|Cathedral Road]]'' |- | style='text-align:right'| 2820 | | ''[[:d:Q5271679|Dianne Edwards]]'' | | 1942 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2821 | [[Ficheru:Dic Aberdaron 1823.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5272311|Dic Aberdaron]]'' | | 1780 | 1843 | ''[[:d:Q2556821|Aberdaron]]'' |- | style='text-align:right'| 2822 | [[Ficheru:Youngtaid.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5272316|Dic Goodman]]'' | poeta británicu (1920–2013) | 1920 | 2013 | ''[[:d:Q13651447|Mynytho]]'' |- | style='text-align:right'| 2823 | | ''[[:d:Q5273043|Dick Huxtable]]'' | xugador de rugbi británicu (1890–1970) | 1890 | 1970 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2824 | | ''[[:d:Q5273112|Dick Krzywicki]]'' | futbolista británicu | 1947 | | ''[[:d:Q3402867|Penley]]'' |- | style='text-align:right'| 2825 | | ''[[:d:Q5273289|Dick Power]]'' | | 1903 | | ''[[:d:Q3404679|Crumlin]]'' |- | style='text-align:right'| 2826 | | ''[[:d:Q5273450|Dick Thomas]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2827 | | ''[[:d:Q5273569|Dick Yates]]'' | futbolista británicu (1921–1976) | 1921 | 1976 | [[Queensferry]] |- | style='text-align:right'| 2828 | | ''[[:d:Q5273682|Dickie David]]'' | | 1879 | 1939 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2829 | | ''[[:d:Q5273702|Dickie Morris]]'' | futbolista británicu | 1879 | 2000 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 2830 | | ''[[:d:Q5273709|Dickie Williams]]'' | | 1925 | 1997 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 2831 | | ''[[:d:Q5273850|Dicky Ralph]]'' | | 1908 | 1989 | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 2832 | | ''[[:d:Q5276961|Dillwyn Miles]]'' | | 1915 | 2007 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2833 | | ''[[:d:Q5276963|Dillwyn Thomas]]'' | | 1905 | 1996 | ''[[:d:Q1973162|Neath Abbey]]'' |- | style='text-align:right'| 2834 | | ''[[:d:Q5277103|Dilwyn Lewis]]'' | | 1924 | 2000 | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 2835 | | ''[[:d:Q5277104|Dilwyn John]]'' | futbolista británicu | 1944 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 2836 | | ''[[:d:Q5277105|Dilys Breese]]'' | | 1932 | 2007 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2837 | | ''[[:d:Q5277110|Dilys Elwyn-Edwards]]'' | | 1918 | 2011 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 2838 | | ''[[:d:Q5277723|Dimmy Franks]]'' | | 1876 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2839 | | ''[[:d:Q5287114|Doc Sarpolis]]'' | | 1897 | 1967 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2840 | | ''[[:d:Q5290516|Dominic Day]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1985 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 2841 | | ''[[:d:Q5292506|Don Dearson]]'' | futbolista británicu (1914–1990) | 1914 | 1990 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 2842 | | ''[[:d:Q5292513|Don Devereux]]'' | | 1932 | 1995 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2843 | | ''[[:d:Q5292576|Don Emery]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1993 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2844 | [[Ficheru:Don Hayward 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5292760|Don Hayward]]'' | | 1925 | 1999 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 2845 | | ''[[:d:Q5293242|Don Oakes]]'' | futbolista británicu (1928–1977) | 1928 | 1977 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 2846 | [[Ficheru:Don Shepherd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5293514|Don Shepherd]]'' | xugador de críquet galés (1927–2017) | 1927 | 2017 | ''[[:d:Q7230620|Port Eynon]]'' |- | style='text-align:right'| 2847 | | ''[[:d:Q5293533|Don Skene]]'' | ciclista británicu | 1936 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2848 | | ''[[:d:Q5294021|Donald Baverstock]]'' | | 1924 | 1995 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2849 | | ''[[:d:Q5294060|Donald Braithwaite]]'' | boxeador galés | 1937 | 2017 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2850 | | ''[[:d:Q5294183|Donald Coleman]]'' | políticu británicu (1925–1991) | 1925 | 1991 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2851 | | ''[[:d:Q5294449|Donald Gullick]]'' | | 1924 | 2000 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 2852 | | ''[[:d:Q5294516|Donald Holroyde Hey]]'' | químicu galés (1904–1987) | 1904 | 1987 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2853 | | ''[[:d:Q5295244|Donald Vines]]'' | | 1932 | 1989 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 2854 | | ''[[:d:Q5295437|Donato Nardiello]]'' | futbolista británicu | 1957 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 2855 | | ''[[:d:Q5296340|Donna Edwards]]'' | | 1963 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2856 | | ''[[:d:Q5298404|Dorothy Edwards]]'' | novelista galesa (1902–1934) | 1902 | 1934 | ''[[:d:Q7080139|Ogmore Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 2857 | | ''[[:d:Q5298551|Dorothy Miles]]'' | | 1931 | 1993 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 2858 | | ''[[:d:Q5298607|Dorothy Rees]]'' | política galesa (1898–1987) | 1898 | 1987 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2859 | | ''[[:d:Q5298632|Dorothy Simpson]]'' | escritora de ficción de detectives británica | 1933 | 2020 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 2860 | [[Ficheru:Official portrait of Baroness Thornhill crop 2, 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5298657|Dorothy Thornhill]]'' | política galesa | 1955 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 2861 | [[Ficheru:Rhian O'Sullivan at the Dutch Open 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5298825|Rhian Edwards]]'' | xugadora de dardos galesa | 1981 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2862 | | ''[[:d:Q5300818|Doug Phillips]]'' | | 1919 | 2000 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 2863 | | ''[[:d:Q5300842|Doug Rees]]'' | futbolista británicu | 1923 | 2000 | ''[[:d:Q5137115|Clyne]]'' |- | style='text-align:right'| 2864 | | ''[[:d:Q5301021|Doug Witcomb]]'' | futbolista británicu | 1918 | 1999 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 2865 | | ''[[:d:Q5301326|Douglas Chamberlain]]'' | | 1931 | 2025 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2866 | | ''[[:d:Q5301668|Douglas Jones]]'' | futbolista británicu (1914–1997) | 1914 | 1997 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 2867 | | ''[[:d:Q5301779|Douglas Marsden-Jones]]'' | xugador de rugbi union galés (1893–1955) | 1893 | 1955 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2868 | | ''[[:d:Q5303665|Dowster]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 2869 | | ''[[:d:Q5311941|Dudley Peake]]'' | futbolista británicu | 1934 | 2012 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2870 | | ''[[:d:Q5311954|Dudley Price]]'' | futbolista británicu | 1931 | 2021 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2871 | | ''[[:d:Q5314279|Duncan Bush]]'' | poeta británicu | 1946 | 2017 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2872 | | ''[[:d:Q5318593|Dyfan Dwyfor]]'' | actor británicu | | | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 2873 | | ''[[:d:Q5318595|Dyfed Wyn-Evans]]'' | | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2874 | | ''[[:d:Q5318618|Dyfodwg]]'' | | | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 2875 | | ''[[:d:Q5318721|Dylan Harris]]'' | | 1926 | 1988 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2876 | [[Ficheru:A713 Dylan Jones Evans 1x1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5318732|Dylan Jones-Evans]]'' | | 1966 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2877 | | ''[[:d:Q5321815|E. D. Jones]]'' | bibliotecariu galés (1903–1987) | 1903 | 1987 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 2878 | [[Ficheru:EbenUpton.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q5331614|Eben Upton]]'' | | 1978 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 2879 | [[Ficheru:Eben Fardd.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5331737|Ebenezer Thomas]]'' | | 1802 | 1863 | ''[[:d:Q6661066|Llanarmon]]'' |- | style='text-align:right'| 2880 | [[Ficheru:Edshervingtonpic.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5335402|Ed Shervington]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2881 | | ''[[:d:Q5335828|Eddie Avoth]]'' | | 1945 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2882 | | ''[[:d:Q5336169|Eddie Jones]]'' | | 1914 | 1984 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 2883 | | ''[[:d:Q5336328|Eddie Morgan]]'' | xugador de rugbi union galés (1913–1978) | 1913 | 1978 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 2884 | | ''[[:d:Q5336386|Eddie Parris]]'' | futbolista británicu (1911–1971) | 1911 | 1971 | ''[[:d:Q7262781|Pwllmeyric]]'' |- | style='text-align:right'| 2885 | | ''[[:d:Q5336493|Eddie Smart]]'' | ciclista británicu (1946–2000) | 1946 | 2000 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2886 | [[Ficheru:EddieThomasSculptureMerthyr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5336533|Eddie Thomas]]'' | boxeador galés (1926–1997) | 1926 | 1997 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2887 | | ''[[:d:Q5336559|Eddie Watkins]]'' | | 1916 | 1995 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 2888 | | ''[[:d:Q5336579|Eddie Woods]]'' | futbolista británicu | 1951 | | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 2889 | [[Ficheru:Eddie temple morris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5336695|Eddy Temple-Morris]]'' | | 1965 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2890 | | ''[[:d:Q5337183|Edgar Cooper]]'' | xugador de críquet galés (1891–1959) | 1891 | 1959 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2891 | | ''[[:d:Q5337227|Edgar Evans]]'' | | 1912 | 2007 | ''[[:d:Q13127611|Cwrtnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 2892 | | ''[[:d:Q5337317|Edgar Jones]]'' | | 1910 | 1986 | ''[[:d:Q7534773|Sketty]]'' |- | style='text-align:right'| 2893 | | ''[[:d:Q5337382|Edgar Montford]]'' | futbolista británicu (1865–1940) | 1865 | 1940 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 2894 | | ''[[:d:Q5337384|Edgar Morgan]]'' | | 1896 | 1983 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2895 | | ''[[:d:Q5337386|Edgar Morgan]]'' | xugador de rugbi union galés (1882–1962) | 1882 | 1962 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 2896 | [[Ficheru:Cyhoeddi Eisteddfod Genedlaethol 1962, Llanelli yn 1961 (1468338).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5337422|Edgar Phillips]]'' | | 1889 | 1962 | ''[[:d:Q7837785|Trefin]]'' |- | style='text-align:right'| 2897 | | ''[[:d:Q5337424|Edgar Powell]]'' | futbolista británicu (1899–1955) | 1899 | 1955 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2898 | | ''[[:d:Q5337426|Edgar Purnell Hooley]]'' | inventor galés (1860–1942) | 1860 | 1942 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2899 | [[Ficheru:Edgar-Jones-AS-Merthyr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5337436|Edgar Rees Jones]]'' | | 1878 | 1962 | ''[[:d:Q5197221|Cwmamman]]'' |- | style='text-align:right'| 2900 | [[Ficheru:Edith Hannah Gostick.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5338553|Edith Gostick]]'' | política canadiana (1894–1984) | 1894 | 1984 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 2901 | | ''[[:d:Q5339515|Edmund Griffith]]'' | | 1570 | 1637 | ''[[:d:Q1541249|Llŷn Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 2902 | | ''[[:d:Q5339668|Edmund Meyrick]]'' | | 1636 | 1713 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 2903 | [[Ficheru:Edmwnd Edmund Prys ar Gofeb Llanelwy, Sir Ddinbych Bible Translators' Memorial St Asaph 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5339760|Edmund Prys]]'' | | 1544<br/>1541 | 1623<br/>1624 | ''[[:d:Q29484380|Gerddi Bluog]]'' |- | style='text-align:right'| 2904 | [[Ficheru:EdmundWSamuel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5339891|Edmund W. Samuel]]'' | políticu galés (1857–1930) | 1857 | 1930 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 2905 | | ''[[:d:Q5341722|Edward Baker]]'' | xugador de críquet galés (1892–1969) | 1892 | 1969 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2906 | [[Ficheru:Edward Bishop rugby player.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5341900|Edward Bishop]]'' | | 1864 | 1919 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2907 | | ''[[:d:Q5341916|Edward Blayney, 1st Baron Blayney]]'' | militar británicu (1570–1629) | 1570 | 1629 | ''[[:d:Q517587|Gregynog Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 2908 | | ''[[:d:Q5342184|Edward Cadogan]]'' | remeru galés (1833–1890) | 1833 | 1890 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2909 | | ''[[:d:Q5342230|Edward Caswell]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2910 | | ''[[:d:Q5342535|Edward Davies]]'' | | 1756 | 1831 | ''[[:d:Q20593921|Llanfaredd]]'' |- | style='text-align:right'| 2911 | | ''[[:d:Q5342662|Edward Dumaresq]]'' | | 1802 | 1906 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2912 | | ''[[:d:Q5342738|Edward Edwards]]'' | | 1726 | 1783 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 2913 | | ''[[:d:Q5342788|Edward Ernest Hughes]]'' | historiador británicu | 1877 | 1953 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2914 | | ''[[:d:Q5342797|Edward Evans]]'' | | 1716 | 1798 | ''[[:d:Q6662903|Llwydcoed]]'' |- | style='text-align:right'| 2915 | [[Ficheru:Edward Herbert, 2nd Earl of Powis, by Francis Grant.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5343428|Edward Herbert, Earl of Powis]]'' | | 1785 | 1848 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2916 | | ''[[:d:Q5343522|Edward Howel Francis]]'' | | 1924 | 2014 | ''[[:d:Q5197227|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 2917 | | ''[[:d:Q5343539|Edward Hughes]]'' | poeta británicu | 1772 | 1850 | ''[[:d:Q6963824|Nannerch]]'' |- | style='text-align:right'| 2918 | | ''[[:d:Q5343621|Edward J. Blythin]]'' | políticu estauxunidense (1884–1958) | 1884 | 1958 | ''[[:d:Q7837982|Trelawnyd]]'' |- | style='text-align:right'| 2919 | | ''[[:d:Q5343717|Edward James]]'' | | 1569 | 1610 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 2920 | | ''[[:d:Q5343718|Edward James]]'' | xugador de críquet galés (1896–1975) | 1896 | 1975 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2921 | | ''[[:d:Q5343788|Edward John Lewis]]'' | | 1859 | 1925 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 2922 | | ''[[:d:Q5343822|Edward Jones]]'' | xugador de críquet galés (1896–1978) | 1896 | 1978 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2923 | [[Ficheru:St Etheldreda, Ely Place, London EC1 - Nave statue - geograph.org.uk - 1613372.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5343827|Edward Jones]]'' | | | 1590 | ''[[:d:Q6661284|Llanelidan]]'' |- | style='text-align:right'| 2924 | | ''[[:d:Q5343829|Edward Jones]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 2925 | [[Ficheru:EdwardMorganLewis.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5344278|Edward M. Lewis]]'' | xugador de béisbol galés (1872–1936) | 1872 | 1936 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 2926 | | ''[[:d:Q5344507|Edward Moore]]'' | | 1835 | 1916 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2927 | | ''[[:d:Q5344515|Edward Morgan]]'' | | | 1642 | ''[[:d:Q16245967|Bettisfield]]'' |- | style='text-align:right'| 2928 | [[Ficheru:Edward Owen AM (died 1807).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5344711|Edward Owen]]'' | | 1728 | 1807 | ''[[:d:Q6661527|Llangurig]]'' |- | style='text-align:right'| 2929 | | ''[[:d:Q5344713|Edward Owen]]'' | | 1903 | | ''[[:d:Q3404679|Crumlin]]'' |- | style='text-align:right'| 2930 | [[Ficheru:Edward Pegge.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5344807|Edward Pegge]]'' | | 1864 | 1915 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 2931 | | ''[[:d:Q5344829|Edward Perkins Alexander]]'' | | 1863 | 1931 | ''[[:d:Q7592977|St Donats]]'' |- | style='text-align:right'| 2932 | | ''[[:d:Q5344893|Edward Powell]]'' | | 1478 | 1540 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2933 | [[Ficheru:TedRelph.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5345025|Edward Relph]]'' | | 1944 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2934 | | ''[[:d:Q5345094|Edward Roderick Davies]]'' | políticu galés (1915–1992) | 1915 | 1992 | ''[[:d:Q5016879|Caerau]]'' |- | style='text-align:right'| 2935 | | ''[[:d:Q5345328|Edward Siggery]]'' | | 1991 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2936 | [[Ficheru:Edward Lyulph Stanley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5345410|Edward Stanley, 4th Baron Stanley of Alderley]]'' | | 1839 | 1925 | ''[[:d:Q29502285|Grosvenor Court]]'' |- | style='text-align:right'| 2937 | [[Ficheru:Revd Edward (Jones) Stephen (Tanymarian, 1822-85) NLW3362706.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5345430|Edward Stephen]]'' | | 1822 | 1885 | ''[[:d:Q6729249|Maentwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 2938 | | ''[[:d:Q5345587|Edward Thomas]]'' | | | | ''[[:d:Q5530463|Gelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2939 | | ''[[:d:Q5345588|Edward Thomas Chapman]]'' | militar galés (1920–2002) | 1920 | 2002 | ''[[:d:Q7228312|Pontlottyn]]'' |- | style='text-align:right'| 2940 | | ''[[:d:Q5345705|Edward Vaughan]]'' | políticu galés | | 1683 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 2941 | | ''[[:d:Q5345834|Edward Welch]]'' | arquiteutu británicu | 1806 | 1868 | ''[[:d:Q7114024|Overton]]'' |- | style='text-align:right'| 2942 | | ''[[:d:Q5345919|Edward Williams]]'' | | 1890 | 1963 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 2943 | | ''[[:d:Q5346009|Edward Wynne]]'' | abogáu galés (1681–1755) | 1681 | 1755 | ''[[:d:Q11138487|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 2944 | | ''[[:d:Q5346268|Edwin Brooks]]'' | políticu británicu | 1929 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 2945 | | ''[[:d:Q5346324|Edwin Cross]]'' | futbolista británicu | 1859 | 1924 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2946 | [[Ficheru:Balaclavaned.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5346531|Edwin Hughes]]'' | militar galés (1830–1927) | 1830 | 1927 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2947 | | ''[[:d:Q5346733|Edwin Pain]]'' | xugador de críquet galés (1891–1947) | 1891 | 1947 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2948 | [[Ficheru:Edwin Thomas Maynard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5346868|Edwin Thomas Maynard]]'' | xugador de rugbi union británicu (1878–1961) | 1878 | 1961 | ''[[:d:Q7898590|Upper Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 2949 | | ''[[:d:Q5346920|Edwin Williams]]'' | | 1898 | 1983 | ''[[:d:Q268367|Cwmllynfell]]'' |- | style='text-align:right'| 2950 | [[Ficheru:Edwina Hart.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5346948|Edwina Hart]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 2951 | | ''[[:d:Q5348887|Eifion Jones]]'' | | 1925 | 2004 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 2952 | | ''[[:d:Q5349538|Eiluned Lewis]]'' | | 1900 | 1979 | ''[[:d:Q20007204|Penstrowed]]'' |- | style='text-align:right'| 2953 | | ''[[:d:Q5349876|Eirlys Bellin]]'' | | 1978 | | ''[[:d:Q13130796|Pont-faen]]'' |- | style='text-align:right'| 2954 | | ''[[:d:Q5349883|Eirug Wyn]]'' | novelista galés (1950–2004) | 1950 | 2004 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 2955 | | ''[[:d:Q5353384|Elan Closs Stephens]]'' | profesora universitaria galesa | 1948 | | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 2956 | [[Ficheru:Democracy Day in Ysgol Dyffryn Nantlle, Penygroes, Gwynedd (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5354231|Eleanor Burnham]]'' | política galesa | | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2957 | | ''[[:d:Q5354271|Eleanor Evans]]'' | | 1893 | 1969 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 2958 | | ''[[:d:Q5354362|Eleanor Pilgrim]]'' | golfista galesa | 1977 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2959 | [[Ficheru:Eleazar Roberts.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q5354460|Eleazar Roberts]]'' | | 1825 | 1912 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 2960 | [[Ficheru:Rhydian-Vaughan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5356565|Rhydian Vaughan]]'' | | 1988 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2961 | | ''[[:d:Q5359884|Elfed Evans]]'' | futbolista británicu | 1926 | 1988 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 2962 | | ''[[:d:Q5359886|Elfed Morris]]'' | futbolista británicu | 1942 | 2013 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 2963 | | ''[[:d:Q5359947|Elfyn Edwards]]'' | futbolista británicu | 1960 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 2964 | [[Ficheru:WRC Central European Rallye 2023 Elfyn Evans (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5359948|Elfyn Evans]]'' | pilotu de rally galés | 1988 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 2965 | [[Ficheru:Elfyn Richards (2010).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5359949|Elfyn Richards]]'' | | 1914 | 1995 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 2966 | | ''[[:d:Q5360201|Eli Davies]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2967 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120076.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5360339|Eli Walker]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 2968 | [[Ficheru:Elias Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5360573|Elias Owen]]'' | | 1833 | 1899 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2969 | [[Ficheru:Elias Owen Jr..jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5360574|Elias Owen]]'' | futbolista británicu | 1863 | 1888 | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 2970 | | ''[[:d:Q5360783|Eliezer Williams]]'' | | 1754 | 1820 | ''[[:d:Q107032868|Pibwr-lwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 2971 | [[Ficheru:Dim Gair, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5361081|Elin Fflur]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 2972 | [[Ficheru:Elin-jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5361084|Elin Jones]]'' | política galesa | 1966 | | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 2973 | [[Ficheru:Eliot Richards 2014-01-18 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5361252|Eliot Richards]]'' | futbolista británicu | 1991 | | ''[[:d:Q3402398|New Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 2974 | [[Ficheru:Elis James (41363128095) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5361330|Elis James]]'' | | 1980 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2975 | | ''[[:d:Q5362301|Elizabeth Andrews]]'' | política galesa (1882–1960) | 1882 | 1960 | ''[[:d:Q5771888|Hirwaun]]'' |- | style='text-align:right'| 2976 | | ''[[:d:Q5362547|Elizabeth Casson]]'' | médica galesa (1881–1954) | 1881 | 1954 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 2977 | [[Ficheru:Elizabethfritsch.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5362806|Elizabeth Fritsch]]'' | ceramista galesa | 1940 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2978 | | ''[[:d:Q5363240|Elizabeth Morgan]]'' | actriz wales | 1930 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2979 | | ''[[:d:Q5363245|Elizabeth Mortimer]]'' | | 1371 | 1417 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 2980 | [[Ficheru:Elizabeth Randles.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5363403|Elizabeth Randles]]'' | pianista galesa (1801–1829) | 1801 | 1829 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2981 | | ''[[:d:Q5363418|Elizabeth Rees-Williams]]'' | actriz británica | 1936 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2982 | | ''[[:d:Q5363690|Elizabeth Watkin-Jones]]'' | escritora galesa (1877–1966) | 1877 | 1966 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 2983 | | ''[[:d:Q5364567|Ella Smith]]'' | actriz británica | 1983 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 2984 | | ''[[:d:Q5364886|Ellen Hunter]]'' | ciclista británica | 1968 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 2985 | [[Ficheru:Elliot Kear.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5365501|Elliot Kear]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 2986 | | ''[[:d:Q5365664|Elliott Hewitt]]'' | futbolista británicu | 1994 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 2987 | | ''[[:d:Q5365877|Ellis Evans]]'' | | 1930 | 2013 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 2988 | [[Ficheru:Ellis warming up for Bristol Rovers in 2015.PNG|center|128px]] | ''[[:d:Q5365899|Ellis Harrison]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 2989 | [[Ficheru:Eluned Parrott (6324905297).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5367919|Eluned Parrott]]'' | política galesa | 1974 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 2990 | | ''[[:d:Q5368039|Elvet Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1912–1989) | 1912 | 1989 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2991 | | ''[[:d:Q5368267|Elvyn Bowen]]'' | xugador de críquet galés (1907–1965) | 1907 | 1965 | ''[[:d:Q6661651|Llannon]]'' |- | style='text-align:right'| 2992 | | ''[[:d:Q5368370|Elwyn Gwyther]]'' | | 1921 | 1996 | ''[[:d:Q1141148|Gower Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 2993 | | ''[[:d:Q5368372|Elwyn Jones]]'' | | 1923 | 1982 | ''[[:d:Q3365170|Cwmaman]]'' |- | style='text-align:right'| 2994 | | ''[[:d:Q5368405|Ely Devons]]'' | economista británicu | 1913 | 1967 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 2995 | | ''[[:d:Q5372673|Emlyn Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1922–2016) | 1922 | 2016 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 2996 | | ''[[:d:Q5372676|Emlyn Gwynne]]'' | | 1898 | 1962 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 2997 | | ''[[:d:Q5372680|Emlyn Jenkins]]'' | | 1910 | 1993 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 2998 | | ''[[:d:Q5372681|Emlyn Jones]]'' | futbolista británicu | 1907 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 2999 | | ''[[:d:Q5372684|Emlyn Walters]]'' | | 1918 | 2001 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 3000 | | ''[[:d:Q5372687|Emlyn Watkins]]'' | | 1904 | 1978 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 3001 | | ''[[:d:Q5372689|Emlyn Williams]]'' | | 1903 | | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 3002 | | ''[[:d:Q5372690|Emlyn Williams]]'' | | 1912 | 1989 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3003 | [[Ficheru:Emma jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5372864|Emma Jones]]'' | futbolista británica | 1982 | | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 3004 | | ''[[:d:Q5372866|Emma Jones]]'' | periodista galesa | 1975 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 3005 | [[Ficheru:Lewes Ladies 1 QPR Ladies 2 28 02 2016-7651 (24789317084).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5372925|Emma Plewa]]'' | futbolista británica | 1990 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 3006 | | ''[[:d:Q5372963|Emma Stansfield]]'' | actriz galesa | 1978 | | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 3007 | | ''[[:d:Q5374087|Empire ISIS]]'' | cantante canadiana | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3008 | | ''[[:d:Q5374801|Emrys Evans]]'' | | 1911 | 1983 | ''[[:d:Q5623368|Gwaun-Cae-Gurwen]]'' |- | style='text-align:right'| 3009 | [[Ficheru:Emrys George Bowen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5374802|Emrys G. Bowen]]'' | xeógrafu galés (1900–1983) | 1900 | 1983 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3010 | | ''[[:d:Q5374803|Emrys Hughes]]'' | | | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 3011 | | ''[[:d:Q5374804|Emrys James]]'' | actor británicu (1928–1989) | 1928 | 1989 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 3012 | [[Ficheru:Emrys Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5374805|Emrys Jones]]'' | xeógrafu británicu (1920–2006) | 1920 | 2006 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3013 | | ''[[:d:Q5374807|Emrys Roberts]]'' | | 1910 | 1990 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3014 | [[Ficheru:Emyr Huws 2016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5374906|Emyr Huws]]'' | futbolista británicu | 1993 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3015 | [[Ficheru:Scarlets.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5374908|Emyr Phillips]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1987 | | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 3016 | [[Ficheru:Dilyn Y Graen, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5375924|Endaf Emlyn]]'' | | 1944 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3017 | | ''[[:d:Q5378861|Enid Charles]]'' | | 1894 | 1972 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 3018 | | ''[[:d:Q5378877|Enid Luff]]'' | compositora británica | 1935 | 2022 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 3019 | [[Ficheru:Enoch W. Bagshaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5379271|Enoch William Bagshaw]]'' | | 1884 | 1930 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 3020 | | ''[[:d:Q5379295|Enoch Francis]]'' | | 1688 | 1740 | ''[[:d:Q6661644|Llanllwni]]'' |- | style='text-align:right'| 3021 | [[Ficheru:Eos Chater - Metrocentre 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5381878|Eos Counsell]]'' | música australiana | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3022 | | ''[[:d:Q5384966|Erasmus Lewes]]'' | | 1663 | 1745 | ''[[:d:Q6661564|Llangunllo]]'' |- | style='text-align:right'| 3023 | | ''[[:d:Q5384974|Erasmus Saunders]]'' | | 1670 | 1724 | ''[[:d:Q5136827|Clydau]]'' |- | style='text-align:right'| 3024 | | ''[[:d:Q5386383|Eric Dolman]]'' | xugador de críquet galés (1903–1969) | 1903 | 1969 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 3025 | | ''[[:d:Q5386454|Eric Evans]]'' | | 1894 | 1955 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3026 | | ''[[:d:Q5386513|Eric Francis]]'' | arquiteutu galés (1887–1976) | 1887 | 1976 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 3027 | [[Ficheru:Eric Jones (solo climber).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5386843|Eric Jones]]'' | montañeru británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3028 | | ''[[:d:Q5387133|Eric Morris]]'' | futbolista británicu (1940–2011) | 1940 | 2011 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 3029 | | ''[[:d:Q5387714|Eric Weaver]]'' | futbolista británicu | 1943 | | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 3030 | | ''[[:d:Q5389230|Erin Vaughan]]'' | | 1986 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3031 | | ''[[:d:Q5392768|Ernest Basil Verney]]'' | | 1894 | 1967 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3032 | [[Ficheru:Ernest Evans (5292082).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5393040|Ernest Evans]]'' | | 1885 | 1965 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3033 | | ''[[:d:Q5393664|Ernest Peake]]'' | futbolista británicu | 1888 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3034 | | ''[[:d:Q5393758|Ernest Rowland]]'' | xugador de rugbi union británicu (1864–1940) | 1864 | 1940 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3035 | | ''[[:d:Q5393924|Ernest Turner]]'' | futbolista británicu (1898–1951) | 1898 | 1951 | ''[[:d:Q10970286|Brithdir]]'' |- | style='text-align:right'| 3036 | | ''[[:d:Q5394048|Ernest Zobole]]'' | pintor galés (1927–1999) | 1927 | 1999 | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 3037 | | ''[[:d:Q5394380|Ernie Bryan]]'' | futbolista británicu | 1926 | 2008 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 3038 | | ''[[:d:Q5394444|Ernie Curtis]]'' | futbolista británicu (1907–1992) | 1907 | 1992 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3039 | | ''[[:d:Q5394472|Ernie Finch]]'' | xugador de rugbi union británicu (1899–1983) | 1899 | 1983 | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 3040 | | ''[[:d:Q5394482|Ernie George]]'' | xugador de rugbi union británicu (1871–1952) | 1871 | 1952 | ''[[:d:Q2347528|Llantwit Major]]'' |- | style='text-align:right'| 3041 | | ''[[:d:Q5394513|Ernie Harris]]'' | xugador de críquet galés (1919–1996) | 1919 | 1996 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3042 | [[Ficheru:Ernie Jenkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5394553|Ernie Jenkins]]'' | | 1880 | 1958 | ''[[:d:Q7898590|Upper Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 3043 | | ''[[:d:Q5394565|Ernie Jones]]'' | futbolista británicu (1920–2002) | 1920 | 2002 | ''[[:d:Q5197236|Cwmbwrla]]'' |- | style='text-align:right'| 3044 | | ''[[:d:Q5394569|Ernie Jones]]'' | futbolista galés (1919–2011) | 1919 | 2011 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 3045 | | ''[[:d:Q5394780|Ernie Walley]]'' | futbolista británicu | 1933 | 2025 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3046 | | ''[[:d:Q5395517|Errie Ball]]'' | golfista galés (1910–2014) | 1910 | 2014 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3047 | | ''[[:d:Q5396271|Eryl Thomas]]'' | sacerdote británicu (1910–2001) | 1910 | 2001 | ''[[:d:Q6661405|Llangadwaladr]]'' |- | style='text-align:right'| 3048 | | ''[[:d:Q5396272|Eryl McNally]]'' | política galesa | 1942 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3049 | [[Ficheru:Eufryl ap Gwilym, Senedd 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5411301|Eurfyl ap Gwilym]]'' | | 1944 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3050 | | ''[[:d:Q5413794|Euros Lewis]]'' | xugador de críquet galés (1942–2014) | 1942 | 2014 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3051 | | ''[[:d:Q5414305|Eustace Hill]]'' | xugador de críquet galés (1869–1933) | 1869 | 1933 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 3052 | | ''[[:d:Q5415309|Evan Abraham]]'' | futbolista británicu | 1899 | 1990 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3053 | | ''[[:d:Q5415360|Evan Davies]]'' | misioneru malasiu (1805–1864) | 1805 | 1864 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 3054 | | ''[[:d:Q5415361|Evan Davies]]'' | | | | ''[[:d:Q7852544|Tumble]]'' |- | style='text-align:right'| 3055 | | ''[[:d:Q5415380|Evan Evans]]'' | | 1804 | 1886 | ''[[:d:Q922270|Llanddewi Brefi]]'' |- | style='text-align:right'| 3056 | | ''[[:d:Q5415381|Evan Evans]]'' | | 1731 | 1788<br/>1789 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]''<br/>''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 3057 | | ''[[:d:Q5415404|Evan Griffiths]]'' | | 1795 | 1873 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3058 | | ''[[:d:Q5415434|Evan James]]'' | xugador de críquet galés (1918–1989) | 1918 | 1989 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 3059 | [[Ficheru:Evan James, rugby player.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5415435|Evan James]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1869–1901) | 1869 | 1901 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3060 | | ''[[:d:Q5415438|Evan Jenkins]]'' | futbolista británicu | 1906 | 1990 | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 3061 | | ''[[:d:Q5415457|Evan Lewis]]'' | | 1818 | 1901 | ''[[:d:Q13129660|Llanilar]]'' |- | style='text-align:right'| 3062 | | ''[[:d:Q5415460|Evan Llewelyn]]'' | políticu australianu (1875–1967) | 1875 | 1967 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3063 | | ''[[:d:Q5415462|Evan Lloyd]]'' | | 1734 | 1776 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 3064 | | ''[[:d:Q5415464|Evan Lloyd]]'' | xugador de rugbi union británicu (1871–1951) | 1871 | 1951 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3065 | | ''[[:d:Q5415513|Evan Price]]'' | políticu británicu | 1967 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3066 | | ''[[:d:Q5415519|Evan Rees]]'' | | 1896 | 1978 | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 3067 | | ''[[:d:Q5415523|Evan Richards]]'' | | 1862 | 1931 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3068 | [[Ficheru:Evan Rees (Dyfed).png|center|128px]] | ''[[:d:Q5415524|Evan Rees]]'' | | 1850 | 1923 | ''[[:d:Q7259990|Puncheston]]'' |- | style='text-align:right'| 3069 | [[Ficheru:Evan Roberts (rygbi Llanelli a Chymru).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5415528|Evan Roberts]]'' | xugador de rugbi union galés (1861–1927) | 1861 | 1927 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3070 | | ''[[:d:Q5415557|Evan Thomas]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3071 | [[Ficheru:Evan W Evans.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5415561|Evan W. Evans]]'' | políticu estauxunidense | | 1917 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3072 | | ''[[:d:Q5415565|Evan Watkins]]'' | | 1882 | 1956 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3073 | | ''[[:d:Q5415574|Evan Williams]]'' | | 1906 | 1976 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 3074 | | ''[[:d:Q5415575|Evan Williams]]'' | jockey galés (1912–2001) | 1912 | 2001 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3075 | | ''[[:d:Q5416255|Eveline Willett Cunnington]]'' | escritora neozelandesa (1849–1916) | 1849 | 1916 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 3076 | | ''[[:d:Q5418903|Ewan Davies]]'' | xugador de rugbi galés (1887–1979) | 1887 | 1979 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3077 | [[Ficheru:Ewen Macintosh.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5418983|Ewen MacIntosh]]'' | comediante galés | 1973 | 2024 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3078 | | ''[[:d:Q5422950|Eynon Evans]]'' | | 1903 | 1989 | ''[[:d:Q3403439|Nelson]]'' |- | style='text-align:right'| 3079 | | ''[[:d:Q5422952|Eynon Hawkins]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1920–2001) | 1920 | 2001 | ''[[:d:Q6661593|Llanharan]]'' |- | style='text-align:right'| 3080 | | ''[[:d:Q5423242|Ezer Griffiths]]'' | físicu británicu (1888–1962) | 1888 | 1962 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3081 | | ''[[:d:Q5442307|Felix Powell]]'' | compositor británicu (1878–1942) | 1878 | 1942 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3082 | | ''[[:d:Q5446220|Fflur Dafydd]]'' | escritora británica | 1978 | | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 3083 | [[Ficheru:Children of Blaenau Ffestiniog calling for a social centre after a Welsh Language Campaign (1532298).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5446237|Ffred Ffransis]]'' | llingüista galés | 1948 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 3084 | | ''[[:d:Q5451046|Fiona Fox]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 3085 | | ''[[:d:Q5454825|Fisher Morgan]]'' | | 1908 | 1959 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 3086 | [[Ficheru:W. Bramwell Booth & wife LCCN2014719302.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5460608|Florence Eleanor Soper]]'' | | 1861 | 1957 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 3087 | | ''[[:d:Q5462444|Floyd Havard]]'' | boxeador galés | 1965 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3088 | [[Ficheru:Francis Dodd.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5480742|Francis Dodd]]'' | | 1874 | 1949 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 3089 | | ''[[:d:Q5481174|Francis Gulston]]'' | remeru galés (1845–1917) | 1845 | 1917 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 3090 | [[Ficheru:Bp Francis Jayne by Bassano.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5481482|Francis Jayne]]'' | sacerdote británicu (1845–1921) | 1845 | 1921 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3091 | | ''[[:d:Q5481533|Francis Jones]]'' | | 1908 | 1993 | ''[[:d:Q7837785|Trefin]]'' |- | style='text-align:right'| 3092 | | ''[[:d:Q5485025|Frank Andrews]]'' | | 1886 | 1944 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3093 | | ''[[:d:Q5485358|Frank Blew]]'' | futbolista británicu (1902–1968) | 1902 | 1968 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3094 | | ''[[:d:Q5486078|Frank Curtis]]'' | futbolista británicu (1890–1957) | 1890 | 1957 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3095 | | ''[[:d:Q5486265|Frank Donovan]]'' | futbolista británicu | 1919 | 2003 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 3096 | | ''[[:d:Q5486506|Frank Evans]]'' | | 1897 | 1972 | ''[[:d:Q5208304|Dafen]]'' |- | style='text-align:right'| 3097 | | ''[[:d:Q5487506|Frank Jackett]]'' | futbolista británicu | 1927 | 2010 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 3098 | | ''[[:d:Q5488213|Frank Matson]]'' | futbolista británicu (1905–1985) | 1905 | 1985 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3099 | | ''[[:d:Q5488823|Frank Osmond]]'' | | 1920 | 1973 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3100 | | ''[[:d:Q5488892|Frank Parkin]]'' | sociólogu galés (1931–2011) | 1931 | 2011 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3101 | | ''[[:d:Q5488912|Philip Caveney]]'' | escritor británicu | 1951 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3102 | | ''[[:d:Q5488986|Frank Phillips]]'' | xugador de críquet galés (1873–1955) | 1873 | 1955 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3103 | | ''[[:d:Q5489069|Frank Powell]]'' | futbolista británicu | 1883 | 1946 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3104 | | ''[[:d:Q5489150|Frank Rankmore]]'' | futbolista británicu | 1939 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3105 | [[Ficheru:FrankShugars.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q5489556|Frank Shugars]]'' | | 1875 | 1953 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3106 | | ''[[:d:Q5490110|Frank Vickery]]'' | dramaturgu británicu (1951–2018) | 1951 | 2018 | ''[[:d:Q4923806|Blaencwm]]'' |- | style='text-align:right'| 3107 | | ''[[:d:Q5490126|Frank Vining]]'' | | 1924 | 1989 | [[Aberfan]] |- | style='text-align:right'| 3108 | | ''[[:d:Q5490324|Frank Whitcombe]]'' | | 1913 | 1958 | ''[[:d:Q5595745|Grangetown]]'' |- | style='text-align:right'| 3109 | | ''[[:d:Q5490382|Frank Williams]]'' | futbolista británicu (1906–1982) | 1906 | 1982 | ''[[:d:Q5057245|Cefn-y-bedd]]'' |- | style='text-align:right'| 3110 | | ''[[:d:Q5490389|Frank Williams]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3111 | | ''[[:d:Q5490423|Frank Wilson]]'' | | 1944 | 2024 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3112 | | ''[[:d:Q5490493|Frank Wrentmore]]'' | | 1884 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3113 | | ''[[:d:Q5490537|Frank Young]]'' | | 1885 | 1941 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3114 | | ''[[:d:Q5491049|Frankie Prince]]'' | futbolista británicu | 1949 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 3115 | | ''[[:d:Q5494458|Fred Andrews]]'' | xugador de rugbi británicu (1864–1929) | 1864 | 1929 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3116 | | ''[[:d:Q5494638|Fred Birt]]'' | xugador de rugbi union británicu (1886–1956) | 1886 | 1956 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3117 | | ''[[:d:Q5494964|Fred Davies]]'' | futbolista británicu | 1871 | | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 3118 | [[Ficheru:Fred Dyer - Welsh boxer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5495031|Fred Dyer]]'' | | 1888 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3119 | | ''[[:d:Q5495274|Fred Godfrey]]'' | compositor de cantares galés (1880–1953) | 1880 | 1953 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3120 | | ''[[:d:Q5495313|Fred Griffiths]]'' | futbolista británicu | 1873 | 1917 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 3121 | | ''[[:d:Q5495365|Fred Hando]]'' | historiador galés (1888–1970) | 1888 | 1970 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3122 | | ''[[:d:Q5495472|Fred Hole]]'' | diseñador de producción galés (1935–2011) | 1935 | 2011 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3123 | [[Ficheru:Fred Hutchinson (rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5495530|Fred Hutchinson]]'' | xugador de rugbi union británicu (1867–1941) | 1867 | 1941 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3124 | | ''[[:d:Q5495593|Fred Jones]]'' | | 1867 | 1910 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 3125 | | ''[[:d:Q5495604|Fred Jones]]'' | | 1938 | 2013 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 3126 | | ''[[:d:Q5495622|Fred Jowett]]'' | | 1879 | 1939 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3127 | | ''[[:d:Q5495881|Fred Mathias]]'' | | 1898 | 1955 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 3128 | | ''[[:d:Q5496060|Fred Perrett]]'' | | 1891 | 1918 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 3129 | | ''[[:d:Q5496211|Fred Samuel]]'' | | 1897 | 1941 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3130 | | ''[[:d:Q5496251|Fred Sheldon]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 3131 | | ''[[:d:Q5496283|Fred Smallwood]]'' | futbolista británicu (1910–1965) | 1910 | 1965 | ''[[:d:Q16963321|Brynteg]]'' |- | style='text-align:right'| 3132 | | ''[[:d:Q5496333|Fred Stansfield]]'' | futbolista británicu | 1917 | 2014 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3133 | | ''[[:d:Q5496506|Fred Warren]]'' | futbolista británicu (1907–1986) | 1907 | 1986 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3134 | | ''[[:d:Q5496831|Freddie Williams]]'' | pilotu de motociclismu galés (1926–2013) | 1926 | 2013 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 3135 | | ''[[:d:Q5496892|Freddy Morgan]]'' | boxeador galés (1908–1990) | 1908 | 1990 | ''[[:d:Q3401786|Gilfach Goch]]'' |- | style='text-align:right'| 3136 | [[Ficheru:Frederick Barter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5497346|Frederick Barter]]'' | militar galés (1891–1952) | 1891 | 1953 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3137 | | ''[[:d:Q5497427|Frederick Brown]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3138 | | ''[[:d:Q5498030|Frederick Higginson]]'' | xugador de rugbi union galés (1913–2003) | 1913 | 2003 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 3139 | | ''[[:d:Q5498073|Frederick Hughes]]'' | | | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3140 | | ''[[:d:Q5498286|Frederick Llewellyn-Jones]]'' | políticu galés (1866–1941) | 1866 | 1941 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 3141 | | ''[[:d:Q5498353|Frederick Margrave]]'' | xugador de rugbi union británicu (1858–1946) | 1858 | 1946 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3142 | [[Ficheru:Engineer Frederick Palmer.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5498509|Frederick Palmer]]'' | inxenieru británicu | 1862 | 1934 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3143 | | ''[[:d:Q5498557|Frederick Phillips]]'' | xugador de ḥoquei británicu (1884–1948) | 1884 | 1948 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3144 | [[Ficheru:Apr 95 Rosiers St Clement Danes cropsm.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5498664|Frederick Rosier]]'' | militar galés (1915–1998) | 1915 | 1998 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3145 | | ''[[:d:Q5498740|Frederick Smart]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | | ''[[:d:Q3398389|Whitchurch]]'' |- | style='text-align:right'| 3146 | | ''[[:d:Q5498823|Frederick Talbot]]'' | | 1908 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 3147 | [[Ficheru:Frederick wilding.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5499041|Frederick Wilding]]'' | xugador de críquet neozelandés (1852–1945) | 1852 | 1945 | ''[[:d:Q1311946|Montgomery]]'' |- | style='text-align:right'| 3148 | | ''[[:d:Q5499127|Frederick Willis]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3149 | [[Ficheru:Gabriel Goodman by GP Harding.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5515655|Gabriel Goodman]]'' | | 1528 | 1601 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 3150 | [[Ficheru:Gai Toms.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5516960|Gai Toms]]'' | cantautor galés | 1976 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3151 | | ''[[:d:Q5522758|Garel Rhys]]'' | escritor galés (1940–2017) | 1940 | 2017 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3152 | | ''[[:d:Q5522777|Gareth Abraham]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3153 | | ''[[:d:Q5522779|Gareth Alban Davies]]'' | poeta británicu | 1926 | 2009 | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 3154 | | ''[[:d:Q5522783|Gareth Armstrong]]'' | actor galés | 1948 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 3155 | [[Ficheru:Gareth Baber 2018.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5522787|Gareth Baber]]'' | xugador de rugbi union galés | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3156 | | ''[[:d:Q5522798|Gareth Chapman]]'' | xugador de rugbi union galés | 1981 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3157 | | ''[[:d:Q5522812|Gareth Davies]]'' | xugador de críquet galés | 1975 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 3158 | | ''[[:d:Q5522815|Gareth Davies]]'' | futbolista británicu (1949-) | 1949 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3159 | | ''[[:d:Q5522816|Gareth Davies]]'' | futbolista británicu (1959-) | 1959 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3160 | | ''[[:d:Q5522819|Gareth Davies]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1973 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3161 | | ''[[:d:Q5522821|Gareth Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 3162 | | ''[[:d:Q5522825|Gareth Dean]]'' | | 1981 | | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 3163 | | ''[[:d:Q5522829|Gareth Edwards]]'' | xugador de críquet galés | 1976 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3164 | | ''[[:d:Q5522834|Gareth Evans]]'' | futbolista británicu (1987-) | 1987 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3165 | [[Ficheru:Gareth2011small.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5522851|Gareth Glyn]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 3166 | | ''[[:d:Q5522852|Gareth Griffiths]]'' | xugador de rugbi union británicu (1931–2016) | 1931 | 2016 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 3167 | | ''[[:d:Q5522855|Gareth Gwynn]]'' | escritor británicu | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3168 | | ''[[:d:Q5522867|Gareth Holgate]]'' | xugador de rugbi union filipín | 1987 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3169 | [[Ficheru:Garethhughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5522872|Gareth Hughes]]'' | | 1894 | 1965 | ''[[:d:Q5208304|Dafen]]'' |- | style='text-align:right'| 3170 | | ''[[:d:Q5522878|Gareth Jelleyman]]'' | futbolista británicu | 1980 | | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 3171 | | ''[[:d:Q5522880|Gareth Jewell]]'' | | 1983 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 3172 | | ''[[:d:Q5522883|Gareth Jones]]'' | políticu galés | 1939 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 3173 | | ''[[:d:Q5522889|Gareth Jones]]'' | xugador de rugbi union galés (1979–2008) | 1979 | 2008 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3174 | | ''[[:d:Q5522905|Gareth Maule]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3175 | | ''[[:d:Q5522934|Gareth Owen]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3176 | | ''[[:d:Q5522939|Gareth Payne]]'' | xugador de rugbi union británicu (1935–2004) | 1935 | 2004 | ''[[:d:Q7837990|Trelewis]]'' |- | style='text-align:right'| 3177 | | ''[[:d:Q5522946|Gareth Price]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3178 | | ''[[:d:Q5522947|Gareth Price]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1917–1992) | 1917 | 1992 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3179 | [[Ficheru:Gareth Pierce 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5522948|Gareth Pierce]]'' | actor galés | 1981 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 3180 | | ''[[:d:Q5522951|Gareth Rees]]'' | xugador de críquet galés | 1985 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3181 | | ''[[:d:Q5522960|Gareth Roberts]]'' | físicu galés (1940–2007) | 1940 | 2007 | ''[[:d:Q2653611|Penmaenmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 3182 | | ''[[:d:Q5522966|Gareth Salisbury]]'' | futbolista británicu | 1941 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3183 | [[Ficheru:Gareth Thomas Clwyd and Aberconwy Count National Assembly Election 2016.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5522982|Gareth Thomas]]'' | políticu galés | 1954 | | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 3184 | | ''[[:d:Q5522989|Gareth Walters]]'' | compositor británicu | 1928 | 2012 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3185 | | ''[[:d:Q5523005|Gareth Williams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3186 | [[Ficheru:Garnon Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5523710|Garnon Davies]]'' | actor galés | 1983<br/>1982 | | ''[[:d:Q3400823|Y Pîl]]'' |- | style='text-align:right'| 3187 | | ''[[:d:Q5524223|Garry Shephard]]'' | futbolista británicu | 1976 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3188 | | ''[[:d:Q5524777|Gary Buckland]]'' | boxeador galés | 1986 | | ''[[:d:Q7379326|Rumney]]'' |- | style='text-align:right'| 3189 | | ''[[:d:Q5525024|Gary Emmanuel]]'' | futbolista británicu | 1954 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3190 | | ''[[:d:Q5525472|Gary Ley]]'' | escritor galés | 1956 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3191 | | ''[[:d:Q5525478|Gary Lockett]]'' | boxeador galés | 1976 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 3192 | | ''[[:d:Q5525700|Gary Owen]]'' | | 1972 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 3193 | | ''[[:d:Q5525727|Gary Pearce]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 3194 | | ''[[:d:Q5525779|Gary Powell]]'' | | 1979 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 3195 | | ''[[:d:Q5525836|Gary Roberts]]'' | futbolista británicu (1959-) | 1959 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 3196 | | ''[[:d:Q5526231|Garyn Preen]]'' | futbolista británicu | 1991 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 3197 | | ''[[:d:Q5526232|Garyn Lucas]]'' | xugador de rugbi union galés | 2000 | | ''[[:d:Q7321615|Rhydyfelin]]'' |- | style='text-align:right'| 3198 | | ''[[:d:Q5528098|Gavin Cattle]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3199 | [[Ficheru:Geoff Charles self portrait, 1945.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5534081|Geoff Charles]]'' | | 1909 | 2002 | ''[[:d:Q4980803|Brymbo]]'' |- | style='text-align:right'| 3200 | | ''[[:d:Q5534127|Geoff Ellis]]'' | xugador de críquet galés | 1950 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 3201 | [[Ficheru:Geoffholderlibrary.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5534167|Geoff Holder]]'' | escritor galés | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3202 | | ''[[:d:Q5534202|Geoff Lewis]]'' | entrenador de caballos británicu | 1935 | | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 3203 | | ''[[:d:Q5534703|Geoffrey James]]'' | fotógrafu galés | 1942 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3204 | | ''[[:d:Q5534908|Geoffrey Somerset, 6th Baron Raglan]]'' | | 1932 | | ''[[:d:Q5057283|Cefntilla Court]]'' |- | style='text-align:right'| 3205 | | ''[[:d:Q5534927|Geoffrey Thomas]]'' | profesor galés | 1941 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3206 | | ''[[:d:Q5536260|George Andrews]]'' | | 1904 | 1989 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3207 | | ''[[:d:Q5536664|George Ballsom]]'' | futbolista británicu (1912–1983) | 1912 | 1983 | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 3208 | | ''[[:d:Q5536893|George Bennet]]'' | | 1913 | 1970 | ''[[:d:Q5468045|Forden]]'' |- | style='text-align:right'| 3209 | | ''[[:d:Q5536905|George Benson]]'' | actor británicu (1911–1983) | 1911 | 1983 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3210 | | ''[[:d:Q5537002|George Bishop]]'' | futbolista británicu | 1901 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 3211 | | ''[[:d:Q5537937|George Clark Williams]]'' | | 1878 | 1958 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3212 | | ''[[:d:Q5538123|George Cording]]'' | xugador de críquet galés (1878–1946) | 1878 | 1946 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 3213 | [[Ficheru:George Dobson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5538555|George Dobson]]'' | xugador de rugbi union galés (1873–1917) | 1873 | 1917 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3214 | | ''[[:d:Q5538902|George Edwards]]'' | futbolista británicu (1920–2008) | 1920 | 2008 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 3215 | | ''[[:d:Q5539049|George Evans]]'' | futbolista británicu (1935–2000) | 1935 | 2000 | ''[[:d:Q7321505|Rhostyllen]]'' |- | style='text-align:right'| 3216 | | ''[[:d:Q5539058|George Ewart Evans]]'' | escritor británicu (1909–1988) | 1909 | 1988 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 3217 | | ''[[:d:Q5539858|George Grant Francis]]'' | | 1814 | 1882 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3218 | [[Ficheru:George Griffith DD, Bp of St Asaph.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5539921|George Griffith]]'' | | 1601 | 1666 | ''[[:d:Q3405864|Llandygai]]'' |- | style='text-align:right'| 3219 | | ''[[:d:Q5539968|George Gummer]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3220 | [[Ficheru:1906 George Hay Morgan MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5540341|George Hay Morgan]]'' | políticu británicu (1866–1931) | 1866 | 1931 | [[Y Gelli Gandryll]] |- | style='text-align:right'| 3221 | | ''[[:d:Q5540434|George Henry Challenger]]'' | | 1881 | 1947 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3222 | [[Ficheru:George Henry Hall 1945.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5540460|George Henry Hall, 1st Viscount Hall]]'' | políticu galés (1881–1965) | 1881 | 1965 | ''[[:d:Q7164562|Penrhiwceiber]]'' |- | style='text-align:right'| 3223 | | ''[[:d:Q5540799|George Howells]]'' | | 1871 | 1955 | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 3224 | [[Ficheru:George Latham.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5541549|George Latham]]'' | futbolista británicu | 1881 | 1939 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 3225 | | ''[[:d:Q5541703|George Lewis]]'' | futbolista británicu | 1913 | 1981 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 3226 | | ''[[:d:Q5541706|George Lewis]]'' | | 1901 | 1988 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3227 | | ''[[:d:Q5541768|George Littlewood Hirst]]'' | xugador de rugbi union galés (1890–1967) | 1890 | 1967 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 3228 | [[Ficheru:George Lockwood Morris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5541799|George Lockwood Morris]]'' | xugador de rugbi union galés (1859–1947) | 1859 | 1947 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3229 | | ''[[:d:Q5541851|George Lowrie]]'' | futbolista británicu (1919–1989) | 1919 | 1989 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 3230 | [[Ficheru:George Manning, 1938.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5542118|George Manning]]'' | políticu neozelandés (1887–1976) | 1887 | 1976 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 3231 | | ''[[:d:Q5542707|George Murphy]]'' | futbolista británicu | 1915 | 1983 | ''[[:d:Q7975053|Wattsville]]'' |- | style='text-align:right'| 3232 | | ''[[:d:Q5543029|George Oliver]]'' | | 1891 | 1977 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3233 | | ''[[:d:Q5543080|George Owens]]'' | | 1894 | 1978 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3234 | | ''[[:d:Q5543081|George Owen]]'' | naturalista galés (1552–1613) | 1552 | 1613 | ''[[:d:Q1936328|Nevern]]'' |- | style='text-align:right'| 3235 | [[Ficheru:George Prowse VC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5543567|George Prowse]]'' | militar galés (1886–1918) | 1886 | 1918 | ''[[:d:Q3401786|Gilfach Goch]]'' |- | style='text-align:right'| 3236 | | ''[[:d:Q5543769|George Reed]]'' | xugador de críquet galés (1906–1988) | 1906 | 1988 | ''[[:d:Q390036|St Fagans]]'' |- | style='text-align:right'| 3237 | | ''[[:d:Q5543824|George Reynolds]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3238 | [[Ficheru:George Robert Wythen Baxter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5543939|George Robert Wythen Baxter]]'' | escritor británicu | 1814 | 1854 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 3239 | | ''[[:d:Q5544086|George Rowles]]'' | | 1866 | 1922 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3240 | | ''[[:d:Q5544096|George Ruddick]]'' | | 1881 | 1949 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 3241 | | ''[[:d:Q5544476|George Shaw]]'' | xugador de críquet galés (1931–1984) | 1931 | 1984 | ''[[:d:Q3404051|Treharris]]'' |- | style='text-align:right'| 3242 | | ''[[:d:Q5544970|George Sutton]]'' | boxeador galés (1922–1995) | 1922 | 1995 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3243 | | ''[[:d:Q5545141|George Thomas]]'' | | 1930 | 2014 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3244 | | ''[[:d:Q5545143|George Thomas]]'' | | 1881 | 1916 | ''[[:d:Q7228313|Pontnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3245 | | ''[[:d:Q5545144|George Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1857–1934) | 1857 | 1934 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3246 | [[Ficheru:George-Morgan-Trefgarne-n-Garro-Jones-1st-Baron-Trefgarne.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5545309|George Trefgarne, 1st Baron Trefgarne]]'' | políticu británicu (1894–1960) | 1894 | 1960 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 3247 | | ''[[:d:Q5545378|George Tuxford]]'' | militar galés (1870–1942) | 1870 | 1942 | ''[[:d:Q13130691|Penmorfa]]'' |- | style='text-align:right'| 3248 | | ''[[:d:Q5545871|George Warburton]]'' | futbolista británicu | 1934 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3249 | [[Ficheru:George Whitcombe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5546209|George Whitcombe]]'' | futbolista británicu | 1902 | 1986 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3250 | | ''[[:d:Q5546236|George Whitney]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3251 | | ''[[:d:Q5546252|George Wightwick]]'' | | 1802 | 1872 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 3252 | | ''[[:d:Q5546607|George Young]]'' | | 1950 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3253 | [[Ficheru:First Sea Lord Admiral Sir George Zambellas KCB DSC ADC MOD 45155508.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5546629|George Zambellas]]'' | | 1958 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3254 | | ''[[:d:Q5546680|George de Cantilupe]]'' | | 1252 | 1273 | ''[[:d:Q4667087|Abergavenny Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 3255 | | ''[[:d:Q5547526|Georgia Henshaw]]'' | actriz británica | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3256 | [[Ficheru:Geraint Davies.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5548803|Geraint Davies]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3257 | [[Ficheru:2012-09-17 Prof Geraint Lewis Cropped.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5548804|Geraint F. Lewis]]'' | astrónomu galés | 1969 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3258 | | ''[[:d:Q5548806|Geraint Goodwin]]'' | escritor galés (1903–1942) | 1903 | 1942 | ''[[:d:Q13129664|Llanllwchaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 3259 | [[Ficheru:Geraint Davies (Rhondda).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5548808|Geraint Davies]]'' | políticu galés | 1948 | | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 3260 | | ''[[:d:Q5548819|Geraint Lloyd Owen]]'' | poeta británicu | 1941 | | ''[[:d:Q13131214|Sarnau]]'' |- | style='text-align:right'| 3261 | | ''[[:d:Q5548821|Geraint Morris]]'' | | 1941 | 1997 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3262 | [[Ficheru:Geraint Wyn Davies 2004.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5548829|Geraint Wyn Davies]]'' | | 1957 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3263 | | ''[[:d:Q5549028|Gerald Cordle]]'' | futbolista británicu | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3264 | | ''[[:d:Q5549181|Gerald Gladstone]]'' | | 1901 | 1978 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 3265 | | ''[[:d:Q5549216|Gerald Hamer]]'' | | 1886 | 1972 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 3266 | [[Ficheru:Chaired bard and crowned bard at Eisteddfod Criccieth, 1975 (1517631).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5549841|Gerallt Lloyd Owen]]'' | | 1944 | 2014 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 3267 | | ''[[:d:Q5553517|Gerwyn Edwards]]'' | xugador de críquet galés | 1953 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 3268 | | ''[[:d:Q5554439|Gethin Jones]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3269 | | ''[[:d:Q5554440|Gethin ap Gruffydd]]'' | políticu galés | | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3270 | | ''[[:d:Q5554442|Gethin Robinson]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3271 | [[Ficheru:ComScoreFulgoni.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5558035|Gian M. Fulgoni]]'' | | 1948 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3272 | | ''[[:d:Q5561126|Gilbert Morgan]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1908–1973) | 1908 | 1973 | ''[[:d:Q6661603|Llanhilleth]]'' |- | style='text-align:right'| 3273 | | ''[[:d:Q5562222|Gillian Clarke]]'' | | 1937 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3274 | | ''[[:d:Q5562229|Gillian Elisa]]'' | | 1953 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3275 | | ''[[:d:Q5563045|Ginger Jones]]'' | boxeador galés (1905–1986) | 1905 | 1986 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 3276 | | ''[[:d:Q5563602|Giotto Griffiths]]'' | xugador de rugbi union galés (1864–1938) | 1864 | 1938 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3277 | | ''[[:d:Q5564080|Gipsy Daniels]]'' | boxeador galés (1903–1967) | 1903 | 1967 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3278 | | ''[[:d:Q5566441|Gladys Morgan]]'' | comedianta galesa (1898–1983) | 1898 | 1983 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3279 | | ''[[:d:Q5566655|Glanville Williams]]'' | abogáu galés (1911–1997) | 1911 | 1997 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3280 | | ''[[:d:Q5567906|Glen Moody]]'' | boxeador galés (1909–1989) | 1909 | 1989 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3281 | | ''[[:d:Q5568095|Glen Webbe]]'' | xugador de rugbi union galés | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3282 | | ''[[:d:Q5569151|Glenn Tolley]]'' | futbolista británicu | 1983 | | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 3283 | | ''[[:d:Q5572832|Glyn Berry]]'' | diplomáticu galés (1946–2006) | 1946 | 2006 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 3284 | | ''[[:d:Q5572834|Glyn Davidge]]'' | xugador de rugbi union británicu (1933–2006) | 1933 | 2006 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3285 | [[Ficheru:Glyn Garner.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5572840|Glyn Garner]]'' | futbolista británicu | 1976 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3286 | | ''[[:d:Q5572845|Glyn James]]'' | futbolista británicu | 1941 | | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 3287 | | ''[[:d:Q5572850|Glyn Jones]]'' | futbolista británicu | 1959<br/>1958 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3288 | | ''[[:d:Q5572853|Glyn Jones]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3289 | | ''[[:d:Q5572857|Glyn Jones]]'' | | 1905 | 1995 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3290 | | ''[[:d:Q5572861|Glyn Mathias]]'' | presentador de televisión galés | 1945 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 3291 | | ''[[:d:Q5572864|Glyn Morgan]]'' | | | | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 3292 | | ''[[:d:Q5572880|Glyn Prosser]]'' | | 1907 | 1972 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 3293 | | ''[[:d:Q5572883|Glyn Samuel]]'' | xugador de críquet galés (1917–1985) | 1917 | 1985 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3294 | | ''[[:d:Q5572885|Glyn Shaw]]'' | | 1951 | 2022 | ''[[:d:Q258665|Rhigos]]'' |- | style='text-align:right'| 3295 | | ''[[:d:Q5572889|Glyn Stephens]]'' | xugador de rugbi union británicu (1891–1965) | 1891 | 1965 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3296 | [[Ficheru:GlynTaylor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5572892|Glyn Taylor]]'' | pilotu de motociclismu australianu | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3297 | [[Ficheru:Glyn Turner WRU Cap Presentaton 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5572896|Glyn Turner]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 3298 | | ''[[:d:Q5572900|Glyn Williams]]'' | futbolista británicu | 1918 | 2011 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3299 | | ''[[:d:Q5576447|Godfrey Goodman]]'' | | 1583<br/>1582 | 1656 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 3300 | | ''[[:d:Q5576469|Godfrey John]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3301 | [[Ficheru:The Viscount Tredegar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5576507|Godfrey Morgan, 1st Viscount Tredegar]]'' | políticu británicu | 1831 | 1913 | ''[[:d:Q2970467|Ruperra Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 3302 | | ''[[:d:Q5581158|Gomer Gunn]]'' | | 1885 | 1935 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 3303 | | ''[[:d:Q5581165|Gomer Hughes]]'' | | 1910 | 1974 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3304 | | ''[[:d:Q5582130|Roy Booth]]'' | | 1938 | 2024 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3305 | | ''[[:d:Q5584853|Gordon Bastian]]'' | | 1902 | 1987 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 3306 | | ''[[:d:Q5584971|Gordon Child]]'' | xugador de críquet galés | 1939 | | ''[[:d:Q24639697|Mumbles Head]]'' |- | style='text-align:right'| 3307 | [[Ficheru:Gordon Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5585060|Gordon Davies]]'' | futbolista británicu | 1955 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3308 | | ''[[:d:Q5585440|Gordon Lang]]'' | políticu galés (1893–1981) | 1893 | 1981 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 3309 | | ''[[:d:Q5585456|Gordon Lewis]]'' | | 1939 | | ''[[:d:Q6947838|Mynyddygarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 3310 | | ''[[:d:Q5585653|Gordon Parry, Baron Parry]]'' | | 1925 | 2004 | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 3311 | | ''[[:d:Q5585662|Gordon Pembery]]'' | futbolista británicu (1926–2013) | 1926 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3312 | | ''[[:d:Q5585685|Gordon Pritchard]]'' | | 1974 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3313 | | ''[[:d:Q5585687|Gordon Pritchard]]'' | | 1954 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3314 | | ''[[:d:Q5585732|Gordon Richards]]'' | futbolista británicu (1933–1993) | 1933 | 1993 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 3315 | [[Ficheru:Goronwy Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5586826|Goronwy Roberts, Baron Goronwy-Roberts]]'' | políticu galés (1913–1981) | 1913 | 1981 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 3316 | [[Ficheru:Grace McCleen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5591287|Grace McCleen]]'' | | 1980 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3317 | | ''[[:d:Q5592729|Graham Coldrick]]'' | futbolista británicu | 1945 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3318 | | ''[[:d:Q5592776|Graham Dixon-Lewis]]'' | | 1922 | 2010 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 3319 | | ''[[:d:Q5592968|Graham Jones]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3320 | | ''[[:d:Q5592985|Graham Kingston]]'' | xugador de críquet galés | 1950 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3321 | | ''[[:d:Q5593084|Graham Moore]]'' | futbolista británicu (1941–2016) | 1941 | 2016 | ''[[:d:Q3401108|Hengoed]]'' |- | style='text-align:right'| 3322 | | ''[[:d:Q5593167|Graham Rathbone]]'' | futbolista británicu | 1942 | 2012 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3323 | | ''[[:d:Q5593171|Graham Rees]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1936–1987) | 1936 | 1987 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3324 | | ''[[:d:Q5593294|Graham Sutton]]'' | | 1903 | 1977 | ''[[:d:Q5197235|Cwmcarn]]'' |- | style='text-align:right'| 3325 | | ''[[:d:Q5593332|Graham Walters]]'' | | 1953 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3326 | | ''[[:d:Q5593359|Graham Williams]]'' | | 1936 | 2018 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3327 | | ''[[:d:Q5593360|Graham Williams]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 3328 | | ''[[:d:Q5593419|Grahame Hodgson]]'' | xugador de rugbi union británicu (1936–2016) | 1936 | 2016 | ''[[:d:Q7080139|Ogmore Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 3329 | [[Ficheru:Grant Llewellyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5596323|Grant Llewellyn]]'' | direutor d&#39;orquesta británicu | 1960 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 3330 | | ''[[:d:Q5596915|Granville James]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3331 | | ''[[:d:Q5596946|Granville Smith]]'' | futbolista británicu | 1937 | 2024 | ''[[:d:Q7164562|Penrhiwceiber]]'' |- | style='text-align:right'| 3332 | [[Ficheru:Green Gartside 2006.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5602580|Green Gartside]]'' | | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3333 | [[Ficheru:GregDavies-byPhilipRomano.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5605472|Greg Davies]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3334 | | ''[[:d:Q5606341|Greg Thomas]]'' | xugador de críquet sudafricanu | 1960 | | ''[[:d:Q7837341|Trebanos]]'' |- | style='text-align:right'| 3335 | | ''[[:d:Q5606517|Gregg Coombes]]'' | futbolista británicu | 1988 | | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 3336 | [[Ficheru:Gregory-Cameron.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5606843|Gregory Cameron]]'' | sacerdote galés | 1959 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3337 | | ''[[:d:Q5607529|Grenville Millington]]'' | futbolista británicu | 1951 | 2025 | [[Queensferry]] |- | style='text-align:right'| 3338 | | ''[[:d:Q5608863|Griffith Arthur Jones]]'' | | 1827 | 1906 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 3339 | [[Ficheru:Portrait of Griffith Davies, F.R.S. 1788-1855 (4671504) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5608882|Griffith Davies]]'' | | 1788 | 1855 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 3340 | [[Ficheru:Griffith Hartwell Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5608888|Griffith Hartwell Jones]]'' | | 1859 | 1944 | ''[[:d:Q1026572|Llanrhaeadr-ym-Mochnant]]'' |- | style='text-align:right'| 3341 | | ''[[:d:Q5608910|Griffith Powell]]'' | filósofu británicu | 1561 | 1620 | ''[[:d:Q3406111|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 3342 | [[Ficheru:GriffithRhysJonesCaradogAberdare.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5608920|Griffith Rhys Jones]]'' | direutor d&#39;orquesta galés (1834–1897) | 1834 | 1897 | ''[[:d:Q7837453|Trecynon]]'' |- | style='text-align:right'| 3343 | | ''[[:d:Q5610965|Howard Collins]]'' | karateka galés | 1949 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 3344 | | ''[[:d:Q5611974|Gruffudd Gryg]]'' | poeta galés (1310–1380) | 1310 | 1380 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 3345 | | ''[[:d:Q5611977|Gruffudd Hiraethog]]'' | | | 1564 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 3346 | | ''[[:d:Q5611979|Gruffudd ab Owain Glyndŵr]]'' | | 1375 | 1412 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3347 | | ''[[:d:Q5615933|Lee Dainton]]'' | | 1973 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3348 | | ''[[:d:Q5616240|Ormonde Maddock Dalton]]'' | | 1866 | 1945 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3349 | [[Ficheru:T Witton Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5617820|Thomas Witton Davies]]'' | | 1851 | 1923 | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 3350 | | ''[[:d:Q5620625|Gus Broughton]]'' | xugador de rugbi union británicu (1904–1981) | 1904 | 1981 | ''[[:d:Q13644928|Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 3351 | [[Ficheru:Cardiff Bay Rugby Codebreakers (1).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5620755|Gus Risman]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1911–1994) | 1911 | 1994 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3352 | | ''[[:d:Q5621832|Guto'r Glyn]]'' | | 1430 | 1490 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3353 | [[Ficheru:Guto Harri, 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5621836|Guto Harri]]'' | periodista galés | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3354 | [[Ficheru:Guto Pryce.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5621838|Guto Pryce]]'' | músicu galés | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3355 | | ''[[:d:Q5622295|Guy Griffiths]]'' | militar galés (1915–1999) | 1915 | 1999 | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 3356 | | ''[[:d:Q5622477|Guy Morgan]]'' | | 1907 | 1973 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 3357 | | ''[[:d:Q5623379|Gwawr Edwards]]'' | cantante galesa | 1984 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3358 | [[Ficheru:Gwenan Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5623469|Gwenan Edwards]]'' | periodista británica | | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3359 | | ''[[:d:Q5623522|Gwenllwyfo]]'' | monxa galesa | | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 3360 | | ''[[:d:Q5623524|Gwenllian Lansdown]]'' | política galesa | 1979 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3361 | [[Ficheru:Gwenlyn Parry at Caernarfon (1537229).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5623526|Gwenlyn Parry]]'' | guionista galés (1932–1991) | 1932 | 1991 | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 3362 | | ''[[:d:Q5623534|Gwenno Teifi]]'' | activista británica | 1987 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3363 | | ''[[:d:Q5623555|Gwerful Mechain]]'' | | | | ''[[:d:Q6804459|Mechain]]'' |- | style='text-align:right'| 3364 | | ''[[:d:Q5623556|Gwerful Fychan]]'' | | 1450 | 1490 | ''[[:d:Q7163095|Penllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3365 | [[Ficheru:Parchedig Gwilym Arthur Edwards, MA, DD, Athro yng Ngholeg y Bala (1929–1939), Prifathro yng Ngholeg Diwinyddol Aberystwyth (1939–1949) (gcf10121).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5623621|Gwilym Edwards]]'' | | 1881 | 1963 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3366 | | ''[[:d:Q5623630|Gwilym Puw]]'' | | 1618 | 1689 | ''[[:d:Q5184753|Creuddyn peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 3367 | | ''[[:d:Q5623632|Gwilym R. Jones]]'' | | 1903 | 1993 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 3368 | | ''[[:d:Q5623636|Gwilym Tew]]'' | | 1450 | 1401 | ''[[:d:Q7809073|Tir Iarll]]'' |- | style='text-align:right'| 3369 | | ''[[:d:Q5623638|Gwilym Tilsley]]'' | | 1911 | 1997 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 3370 | [[Ficheru:GwionEdwardsBntIps1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5623678|Gwion Edwards]]'' | futbolista británicu | 1993 | | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 3371 | | ''[[:d:Q5623679|Gwion Hallam]]'' | escritor británicu | 1973 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3372 | | ''[[:d:Q5623765|Gwyn Davies]]'' | | 1908 | 1992 | ''[[:d:Q4667120|Aberkenfig]]'' |- | style='text-align:right'| 3373 | | ''[[:d:Q5623767|Gwyn A. Williams]]'' | historiador galés (1925–1995) | 1925 | 1995 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 3374 | | ''[[:d:Q5623770|Gwyn Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1957 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3375 | | ''[[:d:Q5623771|Gwyn Francis]]'' | xugador de rugbi union británicu (1896–1987) | 1896 | 1987 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 3376 | | ''[[:d:Q5623776|Gwyn Hughes]]'' | xugador de críquet galés | 1941 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3377 | | ''[[:d:Q5623777|Gwyn Hughes]]'' | futbolista británicu | 1922 | 1999 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 3378 | | ''[[:d:Q5623783|Gwyn Jones]]'' | futbolista británicu (1912-) | 1912 | | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 3379 | | ''[[:d:Q5623785|Gwyn Jones]]'' | futbolista británicu | 1935 | 2020 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 3380 | | ''[[:d:Q5623786|Gwyn Jones]]'' | | 1917 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3381 | | ''[[:d:Q5623788|Gwyn Manning]]'' | futbolista británicu | 1915 | 2003 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3382 | | ''[[:d:Q5623791|Gwyn Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1972 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3383 | | ''[[:d:Q5623794|Gwyn Richards]]'' | | 1905 | 1985 | ''[[:d:Q4980933|Bryncethin]]'' |- | style='text-align:right'| 3384 | | ''[[:d:Q5623795|Gwyn Richards]]'' | xugador de críquet galés | 1951 | 2023 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3385 | | ''[[:d:Q5623796|Gwyn Morgan]]'' | poeta británicu | 1954 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3386 | | ''[[:d:Q5623802|Gwyn Thomas]]'' | futbolista británicu | 1957 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3387 | | ''[[:d:Q5623807|Gwyn Thomas]]'' | | 1892 | 1984 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 3388 | | ''[[:d:Q5623808|Gwyn Thomas]]'' | escritor galés (1913–1981) | 1913 | 1981 | ''[[:d:Q5199740|Cymmer]]'' |- | style='text-align:right'| 3389 | | ''[[:d:Q5623809|Gwyn Thomas]]'' | poeta británicu (1936–2016) | 1936 | 2016 | ''[[:d:Q3398814|Tanygrisiau]]'' |- | style='text-align:right'| 3390 | | ''[[:d:Q5623810|Gwyn Williams]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3391 | | ''[[:d:Q5623812|Gwyndaf Evans]]'' | pilotu de rally británicu | 1959 | | ''[[:d:Q5277968|Dinas Mawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3392 | | ''[[:d:Q5623843|Gwyneth Keyworth]]'' | actriz británica | 1990 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3393 | | ''[[:d:Q5623859|Gwynfor Davies]]'' | xugador de críquet galés (1908–1972) | 1908 | 1972 | ''[[:d:Q7417111|Sandy]]'' |- | style='text-align:right'| 3394 | | ''[[:d:Q5623862|Gwynfor Williams]]'' | | 1956 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3395 | | ''[[:d:Q5623872|Gwynn Evans]]'' | xugador de críquet galés (1915–2001) | 1915 | 2001 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 3396 | | ''[[:d:Q5623877|Gwynn Parry Jones]]'' | cantante d&#39;ópera británicu (1891–1963) | 1891 | 1963 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 3397 | | ''[[:d:Q5623887|Gwynne Williams]]'' | | 1937 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3398 | | ''[[:d:Q5638525|Hagan Bayley]]'' | | 1951 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3399 | | ''[[:d:Q5638528|Hagan Evans]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3400 | | ''[[:d:Q5648869|Hannah Keryakoplis]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q2752670|Penyffordd]]'' |- | style='text-align:right'| 3401 | | ''[[:d:Q5648940|Hannah Rich]]'' | ciclista británica | 1991 | | ''[[:d:Q7884080|Undy]]'' |- | style='text-align:right'| 3402 | [[Ficheru:Harold Bird-Wilson by Cuthbert Orde.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5660102|Harold Bird-Wilson]]'' | as de l&#39;aviación galés (1919–2000) | 1919 | 2000 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3403 | | ''[[:d:Q5660453|Harold Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1898–1976) | 1898 | 1976 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3404 | | ''[[:d:Q5660490|Harold Dickinson]]'' | xugador de críquet galés (1911–1997) | 1911 | 1997 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 3405 | | ''[[:d:Q5660587|Harold Edwards]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1909–1993) | 1909 | 1993 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 3406 | | ''[[:d:Q5661301|Harold Jones]]'' | | 1907 | 1955 | ''[[:d:Q7080139|Ogmore Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 3407 | | ''[[:d:Q5661519|Harold Lloyd]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1984 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 3408 | | ''[[:d:Q5662786|Harold Williams]]'' | futbolista británicu | 1924 | 2014 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 3409 | [[Ficheru:Harry Bowcott 1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5667442|Harry Bowcott]]'' | xugador de rugbi galés (1907–2004) | 1907 | 2004 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3410 | | ''[[:d:Q5669252|Harry Greene]]'' | actor galés (1923–2013) | 1923 | 2013 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 3411 | | ''[[:d:Q5669304|Harry Griffiths]]'' | | 1931 | 1978 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3412 | [[Ficheru:Harry 3 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5669329|Harry Guest]]'' | poeta galés | 1932 | 2021 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 3413 | | ''[[:d:Q5669515|Harry Harris]]'' | futbolista británicu | 1933 | 2004 | ''[[:d:Q6732359|Magor]]'' |- | style='text-align:right'| 3414 | | ''[[:d:Q5669781|Harry Holt]]'' | futbolista británicu (1889–1956) | 1889 | 1956 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3415 | | ''[[:d:Q5670114|Harry Jones]]'' | xugador de críquet galés (1922–1995) | 1922 | 1995 | ''[[:d:Q13644933|Llangennech]]'' |- | style='text-align:right'| 3416 | | ''[[:d:Q5670133|Harry Judge]]'' | académicu galés (1928–2019) | 1928 | 2019 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3417 | | ''[[:d:Q5670978|Harry McDaniel]]'' | | | 1932 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3418 | [[Ficheru:Last Ministers UFO 1955.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5671113|Harry Mills]]'' | políticu canadianu (1874–1959) | 1874 | 1959 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 3419 | | ''[[:d:Q5671513|Harry Peacock]]'' | xugador de rugbi union británicu (1909–1996) | 1909 | 1996 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3420 | | ''[[:d:Q5671568|Harry Phillips]]'' | xugador de rugbi union británicu (1903–1978) | 1903 | 1978 | ''[[:d:Q5188698|Crosskeys]]'' |- | style='text-align:right'| 3421 | | ''[[:d:Q5671750|Harry Pugh]]'' | futbolista británicu (1875–1945) | 1875 | 1945 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3422 | | ''[[:d:Q5671894|Harry Rees]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3423 | | ''[[:d:Q5671999|Harry Robinson]]'' | xugador de rugbi británicu | 1993 | | ''[[:d:Q7165336|Pentyrch]]'' |- | style='text-align:right'| 3424 | | ''[[:d:Q5672058|Harry Royal]]'' | xugador de rugbi galés | 1914 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3425 | | ''[[:d:Q5686436|Haydn Dackins]]'' | futbolista británicu (1912–1943) | 1912 | 1943 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3426 | | ''[[:d:Q5686444|Haydn Davies]]'' | xugador de críquet galés (1912–1993) | 1912 | 1993 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3427 | [[Ficheru:Algoma Blue - Haydn Llewellyn Davies 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5686464|Haydn Llewellyn Davies]]'' | escultor galés (1921–2008) | 1921 | 2008 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 3428 | | ''[[:d:Q5686472|Haydn Price]]'' | futbolista británicu | 1883 | 1964 | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 3429 | | ''[[:d:Q5701785|Helen Adams]]'' | | 1978 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 3430 | [[Ficheru:Helen Lederer in 2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5702657|Helen Lederer]]'' | | 1954 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3431 | | ''[[:d:Q5717896|Henry Bayly]]'' | | 1769 | 1846 | ''[[:d:Q7201721|Plas Newydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3432 | [[Ficheru:Oswald Hornby Joseph Birley (1880–1952) - Henry Campbell Bruce (1851–1929), 2nd Baron Aberdare - NMW A 1705 - National Museum Cardiff.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5718742|Henry Bruce, 2nd Baron Aberdare]]'' | | 1851 | 1929 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 3433 | | ''[[:d:Q5720203|Henry Davies]]'' | xugador de críquet galés (1865–1934) | 1865 | 1934 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 3434 | [[Ficheru:Henry Thomas Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5720773|Henry Edwards]]'' | | 1837 | 1884 | ''[[:d:Q3402405|Llanymawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3435 | | ''[[:d:Q5720858|Henry English Fulford]]'' | diplomáticu galés (1859–1929) | 1859 | 1929 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 3436 | [[Ficheru:Henry-Haydn-Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5722774|Henry Haydn Jones]]'' | políticu galés (1863–1950) | 1863 | 1950 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 3437 | [[Ficheru:Henry Hicks (geologist).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5722978|Henry Hicks]]'' | | 1837 | 1899 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 3438 | | ''[[:d:Q5724046|Henry Jones]]'' | chef galés (1812–1891) | 1812 | 1891 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 3439 | | ''[[:d:Q5724643|Henry Lannigan]]'' | entrenador de baloncestu estauxunidense (1863–1930) | 1863 | 1930 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3440 | | ''[[:d:Q5724892|Henry Lewis]]'' | | 1889 | 1968 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3441 | | ''[[:d:Q5724898|Henry Lewis Guy]]'' | inxenieru británicu | 1887 | 1956 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 3442 | | ''[[:d:Q5725614|Henry Maurice]]'' | | 1634 | 1682 | ''[[:d:Q2556821|Aberdaron]]'' |- | style='text-align:right'| 3443 | | ''[[:d:Q5726020|Henry Morgan]]'' | | | 1560 | ''[[:d:Q5268253|Dewisland]]'' |- | style='text-align:right'| 3444 | [[Ficheru:Portrait of Rev. Henry Owen, M.D (4671718) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5726568|Henry Owen]]'' | matemáticu galés (1716–1795) | 1716 | 1795 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 3445 | [[Ficheru:Henry Paget, 1st Earl of Uxbridge Romney.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5726649|Henry Paget]]'' | | 1744 | 1812 | ''[[:d:Q3404314|Llanddaniel Fab]]'' |- | style='text-align:right'| 3446 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Henry Parry (4671746) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5726737|Henry Parry]]'' | | 1766 | 1854 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3447 | [[Ficheru:Henry Richard Esq MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5727523|Henry Richard]]'' | | 1812 | 1888 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 3448 | | ''[[:d:Q5727766|Henry Rowlands]]'' | | 1551 | 1616 | ''[[:d:Q3398367|Sarn Meyllteyrn]]'' |- | style='text-align:right'| 3449 | | ''[[:d:Q5729799|Henry Walter]]'' | | 1611 | 1678 | ''[[:d:Q7191844|Piercefield House]]'' |- | style='text-align:right'| 3450 | [[Ficheru:Henry Weale (1897–1959).png|center|128px]] | ''[[:d:Q5729939|Henry Weale]]'' | militar galés (1897–1959) | 1897 | 1959 | ''[[:d:Q2355142|Shotton]]'' |- | style='text-align:right'| 3451 | [[Ficheru:Mr. J Herbert Lewis Y.H.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5734947|Herbert Lewis]]'' | políticu británicu (1858–1933) | 1858 | 1933 | ''[[:d:Q2424760|Mostyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3452 | [[Ficheru:Isambard Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5735196|Isambard Owen]]'' | | 1850 | 1927 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 3453 | [[Ficheru:Douglas Foley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5735218|Douglas Foley]]'' | | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3454 | | ''[[:d:Q5735948|Herbert Wilson]]'' | físicu galés (1929–2008) | 1929 | 2008 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 3455 | [[Ficheru:Evans, Herbie.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5736088|Herbie Evans]]'' | futbolista británicu | 1894 | 1982 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 3456 | | ''[[:d:Q5736164|Herbie Williams]]'' | futbolista británicu | 1940 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3457 | | ''[[:d:Q5739697|Michael Francis]]'' | direutor d&#39;orquesta galés | 1979<br/>1976 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3458 | | ''[[:d:Q5761498|Hilda Vaughan]]'' | | 1892 | 1985 | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]''<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3459 | | ''[[:d:Q5800067|Christopher Bale]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3460 | | ''[[:d:Q5800336|David Rowland]]'' | | 1568 | 1576 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 3461 | | ''[[:d:Q5875568|Hockey Driscoll]]'' | | 1876 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3462 | | ''[[:d:Q5882068|Holly Holyoake]]'' | | 1988 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3463 | | ''[[:d:Q5901548|Horace Blew]]'' | futbolista británicu (1878–1957) | 1878 | 1957 | ''[[:d:Q5397307|Esclusham]]'' |- | style='text-align:right'| 3464 | | ''[[:d:Q5901653|Horace Cumner]]'' | futbolista británicu (1918–1999) | 1918 | 1999 | ''[[:d:Q3365170|Cwmaman]]'' |- | style='text-align:right'| 3465 | | ''[[:d:Q5901709|Horace Evans, 1st Baron Evans]]'' | | 1903 | 1963 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3466 | | ''[[:d:Q5902209|Horace Viner]]'' | futbolista británicu | 1880 | 1955 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 3467 | | ''[[:d:Q5907734|Ian Michael]]'' | | 1936 | 2020 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3468 | | ''[[:d:Q5919459|Howard Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1916–1987) | 1916 | 1987 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3469 | | ''[[:d:Q5920440|Howard Morgan]]'' | xugador de críquet galés | 1931 | 2019 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3470 | | ''[[:d:Q5920501|Howard Nicholls]]'' | xugador de rugbi union galés (1931–2011) | 1931 | 2011 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3471 | | ''[[:d:Q5920514|Howard Norris]]'' | xugador de rugbi union británicu (1934–2015) | 1934 | 2015 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 3472 | | ''[[:d:Q5920650|Howard Pritchard]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3473 | | ''[[:d:Q5920696|Howard Radford]]'' | futbolista británicu | 1930 | 2022 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 3474 | | ''[[:d:Q5921646|Syr Hywel y Fwyall]]'' | condestable galés (1330–1381) | 1330 | 1381 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3475 | [[Ficheru:Howell Arthur Gwynne (1865–1950).png|center|128px]] | ''[[:d:Q5921673|Howell Arthur Gwynne]]'' | escritor británicu | 1865 | 1950 | ''[[:d:Q6408281|Kilvey Hill]]'' |- | style='text-align:right'| 3476 | | ''[[:d:Q5921699|Howell Davies]]'' | | 1885 | 1961 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3477 | | ''[[:d:Q5921707|Howell Evans]]'' | actor galés (1928–2014) | 1928 | 2014 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3478 | [[Ficheru:Rev H Elvet Lewis (5185309).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5921714|Howell Elvet Lewis]]'' | | 1860 | 1953 | ''[[:d:Q4923824|Blaenycoed]]'' |- | style='text-align:right'| 3479 | | ''[[:d:Q5921716|Howell Glynne]]'' | | 1906 | 1969 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3480 | [[Ficheru:Howel-Jones-NeathRFC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5921747|Howell Jones]]'' | | 1882 | 1908 | ''[[:d:Q7228314|Pontneddfechan]]'' |- | style='text-align:right'| 3481 | | ''[[:d:Q5921750|Howell Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés (1888–1971) | 1888 | 1971 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 3482 | | ''[[:d:Q5925776|James Iliff]]'' | botánicu galés (1923–2014) | 1923 | 2014 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3483 | | ''[[:d:Q5927246|Hubert Day]]'' | | 1908 | 1977 | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 3484 | | ''[[:d:Q5927578|Hubert Rees]]'' | actor británicu (1928–2009) | 1928 | 2009 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 3485 | | ''[[:d:Q5927583|Hubert Rhys]]'' | xugador de críquet galés (1897–1970) | 1897 | 1970 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3486 | [[Ficheru:Guggs.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q5927683|Hubert William Lewis]]'' | militar galés (1896–1977) | 1896 | 1977 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 3487 | | ''[[:d:Q5927692|Hubert Winthrop Young]]'' | políticu galés (1885–1950) | 1885 | 1950 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3488 | | ''[[:d:Q5930459|Hugh Cudlipp]]'' | periodista galés (1913–1998) | 1913 | 1998 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3489 | | ''[[:d:Q5930505|Hugh David]]'' | | 1925 | 1987 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3490 | [[Ficheru:J-Hugh-Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5930657|Hugh Edwards]]'' | | 1869 | 1945 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3491 | | ''[[:d:Q5930689|Hugh Evans]]'' | futbolista británicu | 1919 | 2010 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 3492 | | ''[[:d:Q5930990|Hugh Gustafson]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3493 | | ''[[:d:Q5931218|Hugh Ingledew]]'' | xugador de críquet británicu (1865–1937) | 1865 | 1937 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3494 | | ''[[:d:Q5931495|Hugh Lloyd-Davies]]'' | | 1926 | 1986 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 3495 | | ''[[:d:Q5932035|Hugh Morris]]'' | futbolista británicu | 1872 | 1897 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 3496 | [[Ficheru:Sir Hugh Myddelton, 1st Bt by Cornelius Johnson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5932086|Hugh Myddelton]]'' | | 1560 | 1631 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3497 | [[Ficheru:Portrait of Sir Hugh Owen (4671720) Exposure.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5932209|Hugh Owen]]'' | | 1804 | 1881 | ''[[:d:Q13129635|Llangeinwen]]'' |- | style='text-align:right'| 3498 | [[Ficheru:Hugh Price.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5932383|Hugh Price]]'' | | 1495 | 1574 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 3499 | [[Ficheru:Hugh Rowlands (1828–1909).png|center|128px]] | ''[[:d:Q5932551|Hugh Rowlands]]'' | militar galés (1828–1909) | 1828 | 1909 | ''[[:d:Q3401562|Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 3500 | | ''[[:d:Q5932957|Hugh Vincent]]'' | | 1862 | 1931 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3501 | | ''[[:d:Q5932997|John Traherne Moggridge]]'' | | 1842 | 1874 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3502 | | ''[[:d:Q5941416|Humphrey Foulkes]]'' | | 1673 | 1737 | ''[[:d:Q13129615|Llannefydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3503 | [[Ficheru:Bp Humphrey Humphreys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5941466|Humphrey Humphreys]]'' | sacerdote británicu (1648–1712) | 1648 | 1712 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 3504 | | ''[[:d:Q5941475|Humphrey Jones]]'' | futbolista británicu | 1862 | 1946 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3505 | [[Ficheru:Humphrey Lhuyd (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5941507|Humphrey Llwyd]]'' | | 1527 | 1568 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 3506 | | ''[[:d:Q5941550|Humphrey Owen]]'' | | 1702 | 1768 | ''[[:d:Q3363693|Meifod]]'' |- | style='text-align:right'| 3507 | [[Ficheru:HuwBunford1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5951215|Huw Bunford]]'' | compositor británicu | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3508 | [[Ficheru:Huw Dixon 1992 cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5951222|Huw Dixon]]'' | economista galés | 1958 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3509 | | ''[[:d:Q5951232|Huw Edwards]]'' | | | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 3510 | [[Ficheru:Huw Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5951262|Huw Lewis]]'' | | 1964 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3511 | | ''[[:d:Q5951270|Huw Morus]]'' | | 1622 | 1709 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 3512 | | ''[[:d:Q5951279|Huw Menai]]'' | poeta galés (1886–1961) | 1888<br/>1886 | 1961 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3513 | | ''[[:d:Q5951282|Huw Richards]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1960 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3514 | | ''[[:d:Q5951297|Huw Waters]]'' | xugador de críquet galés | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3515 | | ''[[:d:Q5951303|Huw T. Edwards]]'' | | 1892 | 1970 | ''[[:d:Q3399502|Rowen]]'' |- | style='text-align:right'| 3516 | | ''[[:d:Q5951307|Huw Watkins]]'' | | 1976 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3517 | | ''[[:d:Q5959734|Kim Lawrence]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 3518 | [[Ficheru:Michael "Pancho" Locke 2021.png|center|128px]] | ''[[:d:Q5962128|Michael Locke]]'' | comediante galés | 1979 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 3519 | | ''[[:d:Q5962726|Hywel Bennett]]'' | actor británicu (1944–2017) | 1944 | 2017 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 3520 | | ''[[:d:Q5962743|Hywel Coetmor]]'' | | | 1440 | ''[[:d:Q13130344|Nant Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3521 | | ''[[:d:Q5962754|Hywel David Lewis‏]]'' | | 1910 | 1992 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 3522 | | ''[[:d:Q5962763|Hywel Gwynfryn]]'' | actor británicu | 1942 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 3523 | [[Ficheru:Revd John Evans (I D Ffraid or Adda Jones, 1814-75) NLW3364082.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5967953|John Evans]]'' | | 1814 | 1875 | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3524 | | ''[[:d:Q5974169|Lewis Owen]]'' | | 1572 | 1629 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3525 | [[Ficheru:Parry Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5978031|John Godfrey Parry-Thomas]]'' | inxenieru galés (1884–1927) | 1884 | 1927 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3526 | | ''[[:d:Q5978168|William Frost]]'' | científicu británicu (1848–1935) | 1848 | 1935 | ''[[:d:Q3405190|Saundersfoot]]'' |- | style='text-align:right'| 3527 | [[Ficheru:Iain Sinclair cheltenham.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5980623|Iain Sinclair]]'' | escritor británicu | 1943 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3528 | | ''[[:d:Q5980849|Ian Barker]]'' | regatista galés | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3529 | | ''[[:d:Q5980981|Ian Bray]]'' | futbolista británicu | 1962 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3530 | | ''[[:d:Q5981133|Ian Capon]]'' | xugador de críquet galés | 1977 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 3531 | | ''[[:d:Q5981455|Ian Easton]]'' | | 1917 | 1989 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 3532 | | ''[[:d:Q5981808|Ian Hillier]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3533 | | ''[[:d:Q5981839|Ian Howat]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3534 | | ''[[:d:Q5981847|Ian Hughes]]'' | futbolista británicu | 1974 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3535 | | ''[[:d:Q5981864|Ian Hutchinson]]'' | xugador de críquet galés | 1964 | | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 3536 | | ''[[:d:Q5981894|Ian Jenkins]]'' | médicu militar galés (1944–2009) | 1944 | 2009 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3537 | [[Ficheru:Ian Puleston-Davies in Midnight Man 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5982646|Ian Puleston-Davies]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 3538 | | ''[[:d:Q5983385|Ianto Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1892–1946) | 1892 | 1946 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3539 | | ''[[:d:Q5989198|Idloes Owen]]'' | | 1894 | 1964 | ''[[:d:Q6820697|Merthyr Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 3540 | | ''[[:d:Q5989587|Idris Cox]]'' | | 1899 | 1989 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3541 | | ''[[:d:Q5989612|Idris Hopkins]]'' | futbolista británicu (1910–1994) | 1910 | 1994 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3542 | | ''[[:d:Q5989657|Idris Jones]]'' | | 1900 | 1971 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3543 | | ''[[:d:Q5989707|Idris Towill]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1909–1988) | 1909 | 1988 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3544 | | ''[[:d:Q5989861|Idwal Davies]]'' | | 1915 | 1990 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3545 | | ''[[:d:Q5989871|Idwal Fisher]]'' | | 1935 | 2012 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3546 | | ''[[:d:Q5989872|Idwal Jones]]'' | escritor galés (1887–1964) | 1888 | 1964 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 3547 | | ''[[:d:Q5989881|Idwal Pugh]]'' | | 1918 | 2010 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 3548 | | ''[[:d:Q5989892|Idwal Jones]]'' | poeta británicu | 1895 | 1937 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 3549 | | ''[[:d:Q5990126|Ieuan Ddu ap Dafydd ab Owain]]'' | | 1440 | 1480 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3550 | | ''[[:d:Q5990139|Ieuan Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 3551 | | ''[[:d:Q5990144|Ieuan Lloyd]]'' | nadador británicu | 1993 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 3552 | | ''[[:d:Q5990154|Ieuan Rhys Williams]]'' | | 1909 | 1973 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 3553 | [[Ficheru:Ieuan Head Shots 2009 116 (2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5990159|Ieuan Rhys]]'' | actor galés | 1961 | | ''[[:d:Q7837453|Trecynon]]'' |- | style='text-align:right'| 3554 | | ''[[:d:Q5990172|Ieuan ap Tudur Penllyn]]'' | poeta galés | 1500 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 3555 | | ''[[:d:Q5991237|Ifor Davies]]'' | políticu británicu (1910–1982) | 1910 | 1982 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 3556 | | ''[[:d:Q5991239|Ifor Owen]]'' | | 1915 | 2007 | ''[[:d:Q5057281|Cefnddwysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 3557 | | ''[[:d:Q5991242|Ifor Leslie Evans]]'' | | 1897 | 1952 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3558 | | ''[[:d:Q5995606|Ike Fowler]]'' | | 1894 | 1981 | ''[[:d:Q7131949|Pantyffynnon]]'' |- | style='text-align:right'| 3559 | | ''[[:d:Q5995656|Ike Owens]]'' | | 1918 | 1998 | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 3560 | | ''[[:d:Q6000246|Illtyd Buller Pole-Evans]]'' | | 1879 | 1968 | ''[[:d:Q13644937|Llanmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 3561 | [[Ficheru:Imad Wasim.png.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6001994|Imad Wasim]]'' | xugador de críquet paquistanín | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3562 | | ''[[:d:Q6061783|Ioan Evans]]'' | políticu británicu (1927–1984) | 1927 | 1984 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3563 | | ''[[:d:Q6061870|John Jones]]'' | | 1792 | 1852 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 3564 | | ''[[:d:Q6063518|Iona Jones]]'' | | | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 3565 | | ''[[:d:Q6063933|Iorrie Isaacs]]'' | | 1911 | 1966 | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3566 | | ''[[:d:Q6063946|Iorwerth Evans]]'' | xugador de rugbi union galés (1906–1985) | 1906 | 1985 | ''[[:d:Q7837990|Trelewis]]'' |- | style='text-align:right'| 3567 | | ''[[:d:Q6063954|Iorwerth Jones]]'' | | 1903 | 1983 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 3568 | [[Ficheru:Iorwerth Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6063957|Iorwerth Thomas]]'' | políticu británicu (1895–1966) | 1895 | 1966 | ''[[:d:Q5197252|Cwmparc]]'' |- | style='text-align:right'| 3569 | | ''[[:d:Q6073462|Peter Penry-Jones]]'' | actor galés (1938–2009) | 1938 | 2009 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3570 | | ''[[:d:Q6076157|Isaac Cohen]]'' | rabín israelín (1914–2007) | 1914 | 2007 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3571 | | ''[[:d:Q6076220|Isaac Davis]]'' | | 1758 | 1810 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 3572 | | ''[[:d:Q6076478|Isaac Hayward]]'' | políticu británicu | 1884 | 1976 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 3573 | | ''[[:d:Q6084453|Islwyn Davies]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1912–1997) | 1912 | 1997 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3574 | | ''[[:d:Q6084457|Islwyn Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu (1898–1974) | 1898 | 1974 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3575 | | ''[[:d:Q6084469|Islwyn Morris]]'' | actor británicu (1920–2011) | 1920 | 2011 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3576 | | ''[[:d:Q6097409|Ivan Sansom]]'' | paleontólogu galés | 2000 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3577 | [[Ficheru:Sir Ivor Atkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6099316|Ivor Atkins]]'' | | 1869 | 1953 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3578 | | ''[[:d:Q6099370|Ivor Davies]]'' | pintor galés | 1935 | | ''[[:d:Q3404051|Treharris]]'' |- | style='text-align:right'| 3579 | | ''[[:d:Q6099383|Ivor Emmanuel]]'' | | 1927 | 2007 | ''[[:d:Q3072939|Pontrhydyfen]]''<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3580 | | ''[[:d:Q6099393|Ivor Griffiths]]'' | futbolista británicu (1918–1993) | 1918 | 1993 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 3581 | [[Ficheru:Ivor John Caradoc Herbert.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6099414|Ivor Herbert, 1st Baron Treowen]]'' | políticu británicu (1851–1933) | 1851 | 1933 | ''[[:d:Q6661073|Llanarth Court]]'' |- | style='text-align:right'| 3582 | [[Ficheru:Ivor Jones 1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6099424|Ivor Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1901–1982) | 1901 | 1982 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 3583 | | ''[[:d:Q6099429|Ivor Jones]]'' | futbolista británicu | 1899 | 1974 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3584 | [[Ficheru:Ivor Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6099434|Ivor Lewis]]'' | escultor británicu (1882–1958) | 1882 | 1958 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3585 | | ''[[:d:Q6099547|Ivor Watts]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1924–2006) | 1924 | 2006 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 3586 | | ''[[:d:Q6100562|Iwan Brown]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1986 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3587 | | ''[[:d:Q6100567|Iwan Edwards]]'' | | 1937 | 2022 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3588 | [[Ficheru:Iwan Griffiths The Automatic Tear The Signs Down.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6100571|Iwan Griffiths]]'' | batería británicu | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3589 | | ''[[:d:Q6105857|J. Gwyn Griffiths]]'' | | 1911 | 2004 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 3590 | | ''[[:d:Q6106368|J. Lloyd Williams]]'' | | 1854 | 1945 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 3591 | | ''[[:d:Q6106503|J. Meirion Lloyd]]'' | | 1913 | 1998 | ''[[:d:Q3398830|Corris]]'' |- | style='text-align:right'| 3592 | [[Ficheru:The Archivist at Work, J. S. Matthews, 1941.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6107038|J. S. Matthews]]'' | | 1878 | 1970 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3593 | | ''[[:d:Q6109438|Robert East]]'' | actor galés | 1943<br/>1932 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]''<br/>[[Londres]] |- | style='text-align:right'| 3594 | [[Ficheru:John Wallace Linton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6109742|John Wallace Linton]]'' | oficial galés (1905–1943) | 1905 | 1943 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3595 | | ''[[:d:Q6111026|Jack Anthony]]'' | | 1890 | 1954 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 3596 | [[Ficheru:Jack Bassett 1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6111191|Jack Bassett]]'' | xugador de rugbi union galés (1905–1989) | 1905 | 1989 | ''[[:d:Q7837340|Trebanog]]'' |- | style='text-align:right'| 3597 | | ''[[:d:Q6111207|Jack Beames]]'' | | 1890 | 1970 | ''[[:d:Q4666790|Aberbeeg]]'' |- | style='text-align:right'| 3598 | | ''[[:d:Q6111561|Jack Capper]]'' | futbolista británicu (1931–2009) | 1931 | 2009 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3599 | | ''[[:d:Q6111669|Jack Chilcott]]'' | | 1885 | 1973 | ''[[:d:Q6964400|Nant-y-moel]]'' |- | style='text-align:right'| 3600 | | ''[[:d:Q6111756|Jack Compton]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3601 | | ''[[:d:Q6111849|Jack Court]]'' | futbolista británicu | 1919 | 1975 | ''[[:d:Q7809064|Tir-Phil]]'' |- | style='text-align:right'| 3602 | | ''[[:d:Q6112030|Jack Davies]]'' | | | | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 3603 | [[Ficheru:Jack Dixon 2021.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6112111|Jack Dixon]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 3604 | | ''[[:d:Q6112296|Jack Edwards]]'' | militar galés (1918–2006) | 1918 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3605 | | ''[[:d:Q6112306|Jack Edwards]]'' | | 1929 | 2014 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 3606 | | ''[[:d:Q6112343|Jack Elwyn Evans]]'' | | 1897 | 1941 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 3607 | | ''[[:d:Q6112380|Jack Evans]]'' | futbolista británicu (1889–1971) | 1889 | 1971 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 3608 | | ''[[:d:Q6112390|Jack Evans]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu canadianu (1928–1996) | 1928 | 1996 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 3609 | | ''[[:d:Q6112392|Jack Evans]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3610 | | ''[[:d:Q6112394|Jack Evans]]'' | | 1871 | 1924 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 3611 | | ''[[:d:Q6112570|Jack Fowler]]'' | futbolista británicu (1899–1975) | 1899 | 1975 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3612 | | ''[[:d:Q6112751|Jack Gore]]'' | | 1899 | 1971 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 3613 | | ''[[:d:Q6112960|Jack Harris]]'' | cantautor galés | 1986 | | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 3614 | | ''[[:d:Q6113228|Jack Howells]]'' | | 1913 | 1990 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 3615 | | ''[[:d:Q6113340|Jack Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés (1880–1971) | 1880 | 1971 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 3616 | | ''[[:d:Q6113370|Jack Jones]]'' | | 1890 | | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 3617 | | ''[[:d:Q6113547|Jack L. Jones]]'' | futbolista británicu | 1869 | 1931 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 3618 | | ''[[:d:Q6113680|Jack Lewis]]'' | futbolista británicu | 1912 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 3619 | [[Ficheru:Jack Morley 1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6114189|Jack Morley]]'' | | 1909 | 1972 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3620 | | ''[[:d:Q6114314|Jack Newnes]]'' | futbolista británicu (1895–1969) | 1895 | 1969 | ''[[:d:Q14477598|Trefnant]]'' |- | style='text-align:right'| 3621 | | ''[[:d:Q6114325|Jack Nicholls]]'' | futbolista británicu (1898–1970) | 1898 | 1970 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3622 | | ''[[:d:Q6114479|Jack Owen]]'' | futbolista británicu | 1866 | | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 3623 | | ''[[:d:Q6114593|Jack Petersen]]'' | boxeador galés (1911–1990) | 1911 | 1990 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3624 | [[Ficheru:Jack Powell, rugby player.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6114657|Jack Powell]]'' | xugador de rugbi union galés (1882–1941) | 1882 | 1941 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3625 | | ''[[:d:Q6114683|Jack Pring]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3626 | | ''[[:d:Q6114816|Jack Rhapps]]'' | | 1876 | 1950 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 3627 | | ''[[:d:Q6114855|Jack Rippon]]'' | xugador de críquet galés (1918–1994) | 1918 | 1994 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3628 | | ''[[:d:Q6115221|Jack Smith]]'' | | 1911 | 1975 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3629 | | ''[[:d:Q6115670|Jack Warner]]'' | futbolista británicu | 1911 | 1980 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3630 | | ''[[:d:Q6115734|Jack Wetter]]'' | xugador de rugbi union británicu (1887–1967) | 1887 | 1967 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3631 | | ''[[:d:Q6115766|Jack Whitfield]]'' | xugador de rugbi union británicu (1892–1927) | 1892 | 1927 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3632 | | ''[[:d:Q6115803|Jack Williams]]'' | | 1886 | 1953 | [[Y Gelli Gandryll]] |- | style='text-align:right'| 3633 | | ''[[:d:Q6116226|Jackie Benyon]]'' | futbolista británicu (2000–1937) | 1909 | 1937 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3634 | | ''[[:d:Q6116246|Jackie Bowen]]'' | | 1915 | 2009 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3635 | | ''[[:d:Q6116417|Jackie Hughes]]'' | boxeador galés | 1923 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3636 | | ''[[:d:Q6116543|Jackie Mittell]]'' | futbolista británicu (1906–1976) | 1906 | 1976 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3637 | | ''[[:d:Q6116619|Jackie Roberts]]'' | futbolista británicu (1918–2001) | 1918 | 2001 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3638 | | ''[[:d:Q6119347|Jacob Thomas]]'' | oficial galés (1833–1911) | 1833 | 1911 | ''[[:d:Q6661877|Llanwinio]]'' |- | style='text-align:right'| 3639 | | ''[[:d:Q6120960|Santiago Jorge Bynnon]]'' | militar arxentín (1798–1883) | 1798 | 1883 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3640 | | ''[[:d:Q6124605|Jake Cassidy]]'' | futbolista británicu | 1993 | | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3641 | | ''[[:d:Q6127543|Jamal Easter]]'' | futbolista británicu | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3642 | | ''[[:d:Q6128579|Jim Alford]]'' | mediofondista galés (1913–2004) | 1913 | 2004 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3643 | | ''[[:d:Q6128991|James Augustus St. John]]'' | | 1795 | 1875 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 3644 | | ''[[:d:Q6129470|James Bater]]'' | xugador de rugbi union galés | 1980 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3645 | | ''[[:d:Q6131297|James Childs Gould]]'' | políticu británicu (1882–1944) | 1882 | 1944 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3646 | | ''[[:d:Q6131667|James Conway Davies]]'' | historiador británicu | 1891 | 1971 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3647 | [[Ficheru:James Davies Lewin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6132403|James Davies Lewin]]'' | políticu canadianu (1812–1900) | 1812 | 1900 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 3648 | | ''[[:d:Q6132803|James Down]]'' | | 1987 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3649 | | ''[[:d:Q6134726|James Goode]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3650 | [[Ficheru:James Harris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6135615|James Harris]]'' | xugador de críquet galés | 1990 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 3651 | | ''[[:d:Q6135632|James Harrison]]'' | militar británicu (1880–1957) | 1880 | 1957 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 3652 | | ''[[:d:Q6136198|James Honeyben]]'' | | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3653 | [[Ficheru:James Howell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6136324|James Howell]]'' | | 1594 | 1666 | ''[[:d:Q6661427|Llangammarch]]'' |- | style='text-align:right'| 3654 | | ''[[:d:Q6136411|James Humphreys]]'' | | 1768 | 1830 | ''[[:d:Q1311946|Montgomery]]'' |- | style='text-align:right'| 3655 | | ''[[:d:Q6136538|James Idwal Jones]]'' | políticu británicu (1900–1982) | 1900 | 1982 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 3656 | [[Ficheru:J Kitchener Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6137411|James Kitchener Davies]]'' | poeta galés (1902–1952) | 1902 | 1952 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3657 | | ''[[:d:Q6137766|James Langworth]]'' | xugador de críquet galés | 1973 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3658 | | ''[[:d:Q6137887|James Leadbeater]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | ''[[:d:Q7131674|Panteg]]'' |- | style='text-align:right'| 3659 | | ''[[:d:Q6138035|James Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 3660 | | ''[[:d:Q6138128|James Llewellyn Davies]]'' | militar galés (1886–1917) | 1886 | 1917 | ''[[:d:Q7080139|Ogmore Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 3661 | [[Ficheru:Portrait of James Milo Griffith (4670005).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6139826|James Milo Griffith]]'' | escultor galés (1843–1897) | 1843 | 1897 | ''[[:d:Q4941233|Boncath]]'' |- | style='text-align:right'| 3662 | | ''[[:d:Q6140710|James Owen]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3663 | | ''[[:d:Q6140907|James Parfitt]]'' | xugador de críquet galés (1857–1926) | 1857 | 1926 | ''[[:d:Q5003693|Bwlch]]'' |- | style='text-align:right'| 3664 | | ''[[:d:Q6141939|James Regan]]'' | xugador de rugbi union galés | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3665 | | ''[[:d:Q6141972|James Relly]]'' | | 1722 | 1778 | ''[[:d:Q6176372|Jeffreyston]]'' |- | style='text-align:right'| 3666 | | ''[[:d:Q6142239|James Roberts]]'' | | 1878 | 2000 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3667 | | ''[[:d:Q6142242|James Roberts]]'' | | 1891 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 3668 | | ''[[:d:Q6142792|James Sauvage]]'' | | 1849 | 1922 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 3669 | | ''[[:d:Q6143405|James Sommerin]]'' | chef británicu | | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 3670 | | ''[[:d:Q6143570|James Stephens]]'' | sindicalista galés (1821–1889) | 1821 | 1889 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 3671 | | ''[[:d:Q6144142|James Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3672 | [[Ficheru:JamesTrow23.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6144426|James Trow]]'' | políticu canadianu (1826–1892) | 1826 | 1892 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 3673 | [[Ficheru:James Wiegold.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6145491|James Wiegold]]'' | | 1934 | 2009 | ''[[:d:Q16897451|Trecenydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3674 | | ''[[:d:Q6145614|James William Richards]]'' | políticu canadianu (1850–1915) | 1850 | 1915 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3675 | | ''[[:d:Q6145639|James Williams]]'' | xugador de críquet galés | 1973 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3676 | | ''[[:d:Q6145643|James Williams]]'' | | 1885<br/>1880 | 1916 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 3677 | | ''[[:d:Q6145721|James Winstone]]'' | | 1863 | 1921 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 3678 | [[Ficheru:Jamie Bevan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6146625|Jamie Bevan]]'' | | 1953 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3679 | | ''[[:d:Q6146982|Jamie Harris]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3680 | | ''[[:d:Q6147109|Jamie Lewis]]'' | xugador de dardos galés | 1991 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3681 | | ''[[:d:Q6147282|Jamie Murphy]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | 1989 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3682 | | ''[[:d:Q6147322|Jamie Owen]]'' | periodista británicu | 1967 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 3683 | | ''[[:d:Q6147393|Jamie Ringer]]'' | xugador de rugbi union galés | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3684 | | ''[[:d:Q6147533|Jamie Sylvester]]'' | xugador de críquet galés | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3685 | | ''[[:d:Q6148467|Jan Anderson]]'' | actriz galesa | 1974 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 3686 | | ''[[:d:Q6151119|Jane Arden]]'' | | 1927 | 1982 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3687 | | ''[[:d:Q6151191|Jane Brereton]]'' | | 1685 | 1740 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 3688 | | ''[[:d:Q6152242|Jane Freeman]]'' | actriz galesa (1921–2017) | 1921 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3689 | [[Ficheru:JanetDavies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6153289|Janet Davies]]'' | política galesa | 1938 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3690 | [[Ficheru:Janet Finch-Saunders.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6153343|Janet Finch-Saunders]]'' | política galesa | 1950 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 3691 | [[Ficheru:Janice Gregory.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6154241|Janice Gregory]]'' | política galesa | 1955 | | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 3692 | | ''[[:d:Q6161756|Jasmine Cresswell]]'' | novelista galesa | 1941 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3693 | | ''[[:d:Q6162253|Jason Cook]]'' | boxeador galés | 1975 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 3694 | [[Ficheru:Footballer Jason Andrew jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6162809|Jason Jones]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3695 | [[Ficheru:2012-03-19 Jason Mohammad at Wales Grand Slam Celebrations.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6163128|Jason Mohammad]]'' | | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3696 | | ''[[:d:Q6163246|Jason Perry]]'' | futbolista británicu | 1970 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 3697 | [[Ficheru:Jason Price.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6163292|Jason Price]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3698 | | ''[[:d:Q6163322|Jason Rees]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3699 | | ''[[:d:Q6163565|Jason Strange]]'' | xugador de rugbi union galés | 1973 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 3700 | | ''[[:d:Q6163640|Jason Tovey]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3701 | [[Ficheru:Jay Curtis Headshot3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6166525|Jay Curtis]]'' | actor galés | 1984 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3702 | [[Ficheru:DSC 0061-Edit.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6167716|Jayce Lewis]]'' | músicu galés | 1984 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3703 | [[Ficheru:Jayne Pierson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6167907|Jayne Pierson]]'' | diseñadora de moda galesa | 1975<br/>1970 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3704 | | ''[[:d:Q6171595|Jean Thomas]]'' | bioquímica galesa | 1942 | | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 3705 | | ''[[:d:Q6172646|Jed Williams]]'' | | 1952 | 2003 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3706 | [[Ficheru:Jeff Banks.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6173293|Jeff Banks]]'' | diseñador de moda galés | 1943 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 3707 | | ''[[:d:Q6173783|Jeff Evans]]'' | periodista británicu | 1960 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 3708 | | ''[[:d:Q6174089|Jeff Hopkins]]'' | futbolista británicu | 1964 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3709 | | ''[[:d:Q6174175|Jeff Johnson]]'' | futbolista británicu | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3710 | | ''[[:d:Q6174186|Jeff Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1941 | | ''[[:d:Q5208304|Dafen]]'' |- | style='text-align:right'| 3711 | | ''[[:d:Q6174369|Jeff Linton]]'' | xugador de críquet galés (1909–1989) | 1909 | 1989 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 3712 | | ''[[:d:Q6174649|Jeff Parton]]'' | futbolista británicu | 1953 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3713 | | ''[[:d:Q6175116|Jeff T. Thomas]]'' | direutor de televisión británicu | 1901 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 3714 | | ''[[:d:Q6175154|Jeff Thomas]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3715 | | ''[[:d:Q6175261|Jeff Whitefoot]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1956 | | ''[[:d:Q3401157|Bedwas]]'' |- | style='text-align:right'| 3716 | [[Ficheru:Flag of the British Union of Fascists.svg|center|128px]] | ''[[:d:Q6176030|Jeffrey Hamm]]'' | | 1915 | 1994 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 3717 | | ''[[:d:Q6176386|Jeffris Hopkins]]'' | xugador de críquet galés | 1950 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3718 | [[Ficheru:Jehoida Brewer Wyatt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6176481|Jehoiada Brewer]]'' | | 1752 | 1817 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3719 | | ''[[:d:Q6177041|Jem Evans]]'' | xugador de rugbi union galés (1867–1942) | 1867 | 1942 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3720 | | ''[[:d:Q6177165|Jemima Nicholas]]'' | | 1750 | 1832 | ''[[:d:Q6661716|Llanrhian]]'' |- | style='text-align:right'| 3721 | | ''[[:d:Q6177538|Jenkin Alban Davies]]'' | xugador de rugbi union galés (1885–1976) | 1885 | 1976 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 3722 | | ''[[:d:Q6177546|Jenkin Jones]]'' | | 1639 | | ''[[:d:Q19799831|Llanddeti]]'' |- | style='text-align:right'| 3723 | [[Ficheru:Dr. Jenkin Lloyd Jones LCCN2014700500 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6177549|Jenkin Lloyd Jones]]'' | | 1843 | 1918 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3724 | | ''[[:d:Q6177967|Jennie Eirian Davies]]'' | periodista galesa (1925–1982) | 1925 | 1982 | ''[[:d:Q3272480|Llanpumsaint]]'' |- | style='text-align:right'| 3725 | | ''[[:d:Q6178238|Jennifer Daniel]]'' | actriz británica | 1936 | 2017 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3726 | | ''[[:d:Q6178528|Jennifer Leak]]'' | actriz canadiana | 1947 | 2024 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3727 | | ''[[:d:Q6178864|Jennifer Sullivan]]'' | | 1945 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3728 | [[Ficheru:Jere Blake 2.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6180635|Jere Blake]]'' | xugador de rugbi union británicu (1875–1933) | 1875 | 1933 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3729 | | ''[[:d:Q6181214|Jeremy Charles]]'' | futbolista británicu | 1959 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3730 | | ''[[:d:Q6181512|Jeremy Huw Williams]]'' | | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3731 | | ''[[:d:Q6181975|Jeremy Treglown]]'' | escritor británicu | 1946 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 3732 | | ''[[:d:Q6184422|Jerry Shea]]'' | | 1892 | 1947 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3733 | | ''[[:d:Q6193473|Jim Bacon]]'' | | 1896 | 1968 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3734 | | ''[[:d:Q6194264|Jim Cole]]'' | futbolista británicu (1925–1997) | 1925 | 1997 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3735 | | ''[[:d:Q6194552|Jim Davies]]'' | | 1886 | 1971 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3736 | | ''[[:d:Q6196282|Jim Lang]]'' | xugador de rugbi union británicu (1909–1991) | 1909 | 1991 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 3737 | | ''[[:d:Q6196963|Jim Mills]]'' | | 1944 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3738 | | ''[[:d:Q6197427|Jim Pearce]]'' | futbolista británicu | 2000<br/>1909 | 1986 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 3739 | | ''[[:d:Q6197530|Jim Pleass]]'' | xugador de críquet galés (1923–2016) | 1923 | 2016 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3740 | | ''[[:d:Q6197601|Jim Pressdee]]'' | xugador de críquet sudafricanu (1933–2016) | 1933 | 2016 | ''[[:d:Q24639697|Mumbles Head]]'' |- | style='text-align:right'| 3741 | | ''[[:d:Q6197932|Jim Ryan]]'' | futbolista británicu | 1942 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3742 | | ''[[:d:Q6198340|Jim Stewart]]'' | xugador de críquet británicu | 1934 | | ''[[:d:Q6661307|Llanelly]]'' |- | style='text-align:right'| 3743 | [[Ficheru:Jimmy Austin baseball card.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6199547|Jimmy Austin]]'' | xugador de béisbol galés (1879–1965) | 1879 | 1965 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3744 | | ''[[:d:Q6199562|Jimmy Baker]]'' | futbolista británicu | 1904 | 1979 | ''[[:d:Q11020503|Trethomas]]'' |- | style='text-align:right'| 3745 | | ''[[:d:Q6200082|Jimmy Evans]]'' | futbolista británicu (1894–1975) | 1894 | 1975 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 3746 | | ''[[:d:Q6201287|Jimmy Singer]]'' | futbolista británicu | 1937 | 2010 | ''[[:d:Q5057266|Cefn Hengoed]]'' |- | style='text-align:right'| 3747 | [[Ficheru:Jo Caulfield @ The Late Show 2002.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6204177|Jo Caulfield]]'' | | 1963 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3748 | | ''[[:d:Q6204983|Joan Curran]]'' | | 1916 | 1999 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3749 | | ''[[:d:Q6204998|Joan Davis]]'' | | 1911 | 2004 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 3750 | [[Ficheru:Pettaugh window.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6205148|Joan Howson]]'' | | 1885 | 1964 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3751 | [[Ficheru:Jocelyn Davies 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6207115|Jocelyn Davies]]'' | política galesa | 1959 | | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 3752 | [[Ficheru:Jodie Marie (53355801223) (sq cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6207972|Jodie Marie]]'' | | 1991 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3753 | [[Ficheru:JoeBlackman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6208659|Joe Blackman]]'' | empresariu galés | 1984 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3754 | [[Ficheru:Joe Burke.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6208866|Joe Burke]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1990 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3755 | | ''[[:d:Q6209387|Joe Davies]]'' | futbolista británicu (1864–1943) | 1864 | 1943 | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 3756 | | ''[[:d:Q6209389|Joe Davies]]'' | futbolista británicu (1888–1943) | 1888<br/>1870<br/>1866 | 1943 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 3757 | [[Ficheru:Joe Jacobson 25-04-2011 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6210509|Joe Jacobson]]'' | futbolista británicu | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3758 | | ''[[:d:Q6210540|Joe Johns]]'' | boxeador galés (1892–1927) | 1892 | 1927 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3759 | | ''[[:d:Q6210576|Joe Jones]]'' | futbolista británicu (1887–1941) | 1887 | 1941 | ''[[:d:Q7321514|Rhosymedre]]'' |- | style='text-align:right'| 3760 | | ''[[:d:Q6210580|Joe Jones]]'' | | 1916 | 1974 | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3761 | | ''[[:d:Q6211974|Joe Rees]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3762 | [[Ficheru:Sir John Trevor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6215184|John Trevor]]'' | políticu británicu | 1637 | 1717 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 3763 | [[Ficheru:John Alf Brown.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6218655|John Alf Brown]]'' | xugador de rugbi union británicu (1881–1936) | 1881 | 1936 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3764 | | ''[[:d:Q6219807|John Avon]]'' | ilustrador galés | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3765 | [[Ficheru:John Ballinger, S. K. Greenslade, Evan Davies Jones and Sir John Williams with the American Ambassador , the Hon. Whitelaw Reid (5449722).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6220486|John Ballinger]]'' | bibliotecariu galés (1860–1933) | 1860 | 1933 | ''[[:d:Q7228316|Pontnewynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3766 | | ''[[:d:Q6221041|John Basson Humffray]]'' | políticu galés (1824–1891) | 1824 | 1891 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 3767 | [[Ficheru:John Batchelor statue, The Hayes, Cardiff.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6221065|John Batchelor]]'' | políticu británicu | 1820 | 1883 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3768 | | ''[[:d:Q6221241|John Beard]]'' | pintor australianu | 1943 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3769 | | ''[[:d:Q6221954|John Bird]]'' | futbolista británicu | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3770 | [[Ficheru:John Breynton.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6223123|John Breynton]]'' | misioneru galés (1719–1799) | 1719 | 1799 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 3771 | | ''[[:d:Q6224066|John Bury]]'' | | 1925 | 2000 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3772 | | ''[[:d:Q6224716|John Cadogan]]'' | químicu galés | 1930 | 2020 | ''[[:d:Q7161927|Pembrey]]'' |- | style='text-align:right'| 3773 | [[Ficheru:Revd John Cadvan Davies (Cadvan, 1846-1923) NLW3364602.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6224719|John Cadvan Davies]]'' | | 1846 | 1923 | ''[[:d:Q6661409|Llangadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 3774 | | ''[[:d:Q6225143|John Cargill Brough]]'' | | 1834 | 1872 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 3775 | | ''[[:d:Q6225585|John Cayo Evans]]'' | matemáticu galés (1879–1958) | 1879 | 1958 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3776 | [[Ficheru:John Challen c1895cr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6225635|John Challen]]'' | futbolista británicu | 1863 | 1937 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 3777 | | ''[[:d:Q6225689|John Chandless]]'' | xugador de críquet galés (1884–1968) | 1884 | 1968 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3778 | | ''[[:d:Q6225882|John Cheshire]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1933 | 2024 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3779 | | ''[[:d:Q6226439|John Coates]]'' | inxenieru británicu (1922–2010) | 1922 | 2010 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3780 | | ''[[:d:Q6226726|John Collins]]'' | futbolista británicu (1949-2020) | 1949 | 2020 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 3781 | | ''[[:d:Q6228033|John Cutt]]'' | políticu galés (1613–1681) | 1613 | 1681 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3782 | | ''[[:d:Q6228290|John D. Reese]]'' | | 1855 | 1931 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 3783 | | ''[[:d:Q6228636|John David]]'' | | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3784 | [[Ficheru:Welsh-bishops (John Davies cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6228737|John Davies]]'' | sacerdote galés | 1953 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3785 | [[Ficheru:John Davies (historian).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6228759|John Davies]]'' | | 1938 | 2015 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 3786 | | ''[[:d:Q6228764|John Davies]]'' | | 1941 | 1969 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3787 | | ''[[:d:Q6228768|John Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1969 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 3788 | | ''[[:d:Q6228770|John Davies]]'' | | 1625 | 1693 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 3789 | | ''[[:d:Q6228804|John Davis]]'' | xugador de críquet galés | 1939 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3790 | | ''[[:d:Q6229241|John Derrick]]'' | xugador de críquet neozelandés (1963–2017) | 1963 | 2017 | ''[[:d:Q3365170|Cwmaman]]'' |- | style='text-align:right'| 3791 | | ''[[:d:Q6230602|John Dyke]]'' | xugador de rugbi union británicu (1884–1960) | 1884 | 1960 | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 3792 | [[Ficheru:JEDaniel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6231293|John Edward Daniel]]'' | | 1902 | 1962 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3793 | | ''[[:d:Q6231366|John Edwards]]'' | | 1699 | 1776 | ''[[:d:Q5572835|Llansantffraid Glyn Ceiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 3794 | | ''[[:d:Q6231368|John Edwards]]'' | | 1747 | 1792 | ''[[:d:Q5572835|Llansantffraid Glyn Ceiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 3795 | | ''[[:d:Q6231378|John Edwards]]'' | llingüista galés (1605–1656) | 1605 | 1656 | ''[[:d:Q722585|Caldicot]]'' |- | style='text-align:right'| 3796 | | ''[[:d:Q6231381|John Edwards]]'' | | 1882 | 1960 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 3797 | [[Ficheru:William Roos - John Elias (1839).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6231573|John Elias]]'' | | 1774 | 1841 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 3798 | | ''[[:d:Q6231655|John Ellis]]'' | | 1674 | 1735 | ''[[:d:Q13644927|Llandegwning]]'' |- | style='text-align:right'| 3799 | | ''[[:d:Q6231675|John Ellis]]'' | | 1598 | 1665 | ''[[:d:Q6729249|Maentwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 3800 | | ''[[:d:Q6231731|John Emanuel]]'' | futbolista británicu | 1948 | | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 3801 | | ''[[:d:Q6231753|John Emlyn-Jones]]'' | políticu galés (1889–1952) | 1889 | 1952 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3802 | | ''[[:d:Q6231972|John Evan Thomas]]'' | escultor galés (1810–1873) | 1810 | 1873 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 3803 | | ''[[:d:Q6231977|John Evans]]'' | políticu canadianu (1816–1879) | 1816 | 1879 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 3804 | | ''[[:d:Q6231979|John Evans]]'' | relixosu galés (1767–1827) | 1767 | 1827 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 3805 | [[Ficheru:Rev. John Evans, Llwynfortun.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6231984|John Evans]]'' | | 1779 | 1847 | ''[[:d:Q7162285|Pencader]]'' |- | style='text-align:right'| 3806 | | ''[[:d:Q6231990|John Evans]]'' | políticu canadianu (1867–1958) | 1867 | 1958 | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 3807 | [[Ficheru:Bp John Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6231996|John Evans]]'' | | 1650 | 1724 | ''[[:d:Q6661066|Llanarmon]]'' |- | style='text-align:right'| 3808 | [[Ficheru:Portrait of John Evans, D.D (4673284).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6232005|John Evans]]'' | | 1680 | 1730 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3809 | [[Ficheru:John Evans, Careening, from the Pirates of the Spanish Main series (N19) for Allen & Ginter Cigarettes MET DP835003.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6232012|John Evans]]'' | pirata galés | | 1723 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3810 | | ''[[:d:Q6232013|John Evans]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu (1897–1940) | 1897 | 1940 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 3811 | | ''[[:d:Q6232015|John Evans]]'' | xugador de rugbi union galés (1911–1943) | 1911 | 1943 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3812 | | ''[[:d:Q6232017|John Evans]]'' | | 1756 | 1846 | ''[[:d:Q3397480|Llanymynech]]'' |- | style='text-align:right'| 3813 | [[Ficheru:Johnbocha.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6232022|John Evans]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3814 | | ''[[:d:Q6232808|John Faull]]'' | xugador de rugbi union británicu (1933–2017) | 1933 | 2017 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 3815 | | ''[[:d:Q6233557|John Foley]]'' | | 1878 | 1949 | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 3816 | | ''[[:d:Q6234190|John Freeman]]'' | | 1934 | 2017 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3817 | | ''[[:d:Q6234314|John Frowen]]'' | futbolista británicu (1931–2011) | 1931 | 2011 | ''[[:d:Q7837990|Trelewis]]'' |- | style='text-align:right'| 3818 | | ''[[:d:Q6235537|John Glover]]'' | xugador de críquet galés | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3819 | | ''[[:d:Q6235655|John Golightly]]'' | actor británicu | 1936 | | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 3820 | | ''[[:d:Q6235701|John Goodman]]'' | | | 1645 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 3821 | | ''[[:d:Q6235888|John Goulstone Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés (1859–1935) | 1859 | 1935 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 3822 | | ''[[:d:Q6236103|John Gray]]'' | diplomáticu galés (1936–2003) | 1936 | 2003 | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 3823 | [[Ficheru:Sir John Purser Griffith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6236372|John Griffith]]'' | | 1848 | 1938 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 3824 | | ''[[:d:Q6236398|John Griffiths]]'' | militar galés | 1835 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3825 | [[Ficheru:John Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6236400|John Griffiths]]'' | políticu galés | 1956 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3826 | [[Ficheru:Portrait of John Griffiths (4672891).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6236405|John Griffiths]]'' | | 1837 | 1918 | ''[[:d:Q2666382|Llanfair Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 3827 | | ''[[:d:Q6236409|John Griffiths]]'' | matemáticu galés (1837–1916) | 1837 | 1916 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 3828 | [[Ficheru:J. Gwenogvryn Evans (1852–1930), MA, DLitt (gcf01707).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6236665|John Gwenogvryn Evans]]'' | | 1852 | 1930 | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 3829 | | ''[[:d:Q6236821|John H. Fisher]]'' | | 1837 | 1895 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 3830 | | ''[[:d:Q6237166|John Habakkuk]]'' | historiador británicu (1915–2002) | 1915 | 2002 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 3831 | | ''[[:d:Q6237949|John Harris]]'' | | 1680 | 1738 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 3832 | | ''[[:d:Q6238674|John Hennessey]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3833 | | ''[[:d:Q6238798|John Henry Evans]]'' | | 1872 | 1947 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3834 | [[Ficheru:John Hinds.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6239362|John Hinds]]'' | políticu británicu (1862–1928) | 1862 | 1928 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3835 | [[Ficheru:John Hughes (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6240277|John Hughes]]'' | diplomáticu galés | 1947 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3836 | | ''[[:d:Q6240280|John Hughes]]'' | futbolista canadianu | 1965 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3837 | | ''[[:d:Q6240302|John Hughes]]'' | | 1855 | 1914 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 3838 | | ''[[:d:Q6240307|John Hughes]]'' | | 1880 | | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 3839 | [[Ficheru:John Humphreys Davies (5292076).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6240404|John Humphreys Davies]]'' | | 1871 | 1926 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 3840 | [[Ficheru:The House of Commons, 1833 by Sir George Hayter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6240740|John Iltyd Nicholl]]'' | | 1797 | 1853 | ''[[:d:Q13644937|Llanmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 3841 | | ''[[:d:Q6240907|John Islan Jones]]'' | escritor británicu | 1874 | 1968 | ''[[:d:Q5184909|Cribyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3842 | [[Ficheru:John James (musician) on stage at Greenwich, U.K., 1982.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6241487|John James]]'' | músicu de jazz galés | 1943 | | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 3843 | [[Ficheru:John James Williams (JJ).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6241609|John James Williams]]'' | | 1869 | 1954 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3844 | | ''[[:d:Q6241666|John Jarman]]'' | futbolista británicu | 1931 | 2009 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 3845 | [[Ficheru:John Gwili Jenkins (5254851).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6241777|John Jenkins]]'' | | 1872 | 1936 | ''[[:d:Q5714075|Hendy]]''<br/>''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 3846 | | ''[[:d:Q6241779|John Jenkins]]'' | | 1770 | 1829 | ''[[:d:Q3401679|Llangoedmor]]'' |- | style='text-align:right'| 3847 | | ''[[:d:Q6241786|John Jenkins]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1880–1971) | 1880 | 1971 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 3848 | [[Ficheru:Revd John Jones, Talysarn 1796-1857.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6242001|John Jones]]'' | | 1796 | 1857 | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 3849 | | ''[[:d:Q6242004|John Jones]]'' | | 1775 | 1834 | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 3850 | | ''[[:d:Q6242009|John Jones]]'' | | 1812 | 1886 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 3851 | [[Ficheru:Portrait of Mr. John Jones, Plymouth Dock (4673762).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6242023|John Jones]]'' | | 1766 | 1827 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 3852 | [[Ficheru:Llun johnjones bangor sas1923 tud272.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6242024|John Jones]]'' | astrónomu galés (1818–1898) | 1818 | 1898 | ''[[:d:Q5318367|Dwyran]]'' |- | style='text-align:right'| 3853 | | ''[[:d:Q6242032|John Jones]]'' | | 1700 | 1770 | ''[[:d:Q13129660|Llanilar]]'' |- | style='text-align:right'| 3854 | | ''[[:d:Q6242038|John Jones]]'' | futbolista británicu | 1848 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3855 | | ''[[:d:Q6242042|John Jones]]'' | | 1895 | 1962 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 3856 | | ''[[:d:Q6242044|John Jones]]'' | | 1773 | 1853 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 3857 | | ''[[:d:Q6242046|John Jones]]'' | futbolista británicu (1916–1978) | 1916 | 1978 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 3858 | [[Ficheru:Portrait of John Jones (4671536) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6242062|John Jones]]'' | | 1597 | 1660 | ''[[:d:Q29484376|Maesygarnedd]]'' |- | style='text-align:right'| 3859 | | ''[[:d:Q6242066|John Jones]]'' | | 1777 | 1842 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 3860 | | ''[[:d:Q6242070|John Jones]]'' | | 1578 | 1658 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 3861 | [[Ficheru:Sir J. J. Guest (?). Mezzotint by W. Walker, 1852, after R. Wellcome V0006515 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6242277|John Josiah Guest]]'' | políticu galés (1785–1852) | 1785 | 1852 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 3862 | | ''[[:d:Q6242653|Daniel P Williams]]'' | | 1882 | 1947 | ''[[:d:Q7162078|Pen-y-groes]]'' |- | style='text-align:right'| 3863 | [[Ficheru:J K Edwards & Dr Roberts (5254811) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6242756|John Kelt Edwards]]'' | humorista gráficu galés (1875–1934) | 1875 | 1934 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 3864 | | ''[[:d:Q6243125|John King]]'' | | 1933 | 1982 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 3865 | | ''[[:d:Q6244480|John Leighton Davies]]'' | | 1927 | 1995 | ''[[:d:Q3396741|Skewen]]'' |- | style='text-align:right'| 3866 | | ''[[:d:Q6244754|John Lewis]]'' | futbolista británicu (1881–1954) | 1881 | 1954 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3867 | | ''[[:d:Q6244759|John Lewis]]'' | | 1955 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 3868 | [[Ficheru:Portrait of The Reverend John Lloyd Rector of Caerwis (4671619).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6245031|John Lloyd]]'' | | 1733 | 1793 | ''[[:d:Q6661071|Llanarmon-yn-Iâl]]'' |- | style='text-align:right'| 3869 | [[Ficheru:Rev. John Lloyd 1780 by Moses Griffith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6245033|John Lloyd]]'' | | 1638 | 1687 | ''[[:d:Q3403473|Pendine]]'' |- | style='text-align:right'| 3870 | | ''[[:d:Q6245037|John Lloyd]]'' | clérigu galés | 1754 | | ''[[:d:Q13644944|Llansteffan]]'' |- | style='text-align:right'| 3871 | | ''[[:d:Q6245044|John Lloyd]]'' | | 1833 | 1915 | ''[[:d:Q29501531|Dinas]]'' |- | style='text-align:right'| 3872 | | ''[[:d:Q6245047|John Lloyd]]'' | futbolista británicu | 1948 | | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3873 | [[Ficheru:John Lloyd Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6245058|John Lloyd Morgan]]'' | | 1861 | 1944 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3874 | | ''[[:d:Q6245362|John Love Jones]]'' | futbolista británicu | 1885 | 1913 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 3875 | [[Ficheru:JP Lyons.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6245648|John Lyons]]'' | futbolista británicu (1956–1982) | 1956 | 1982 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 3876 | | ''[[:d:Q6246101|John MacGregor]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1885 | 1940 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3877 | | ''[[:d:Q6247450|John McCarthy]]'' | | 1967 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3878 | | ''[[:d:Q6248405|John Meirion Morris]]'' | escultor galés (1936–2020) | 1936 | 2020 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3879 | | ''[[:d:Q6248513|John Meredith]]'' | | 1863 | 1920 | ''[[:d:Q4980972|Brynhyfryd]]'' |- | style='text-align:right'| 3880 | | ''[[:d:Q6248571|John Metcalf]]'' | compositor galés | 1946 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3881 | | ''[[:d:Q6248845|John Mills]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1982 | ''[[:d:Q3401133|Bagillt]]'' |- | style='text-align:right'| 3882 | | ''[[:d:Q6249221|John Montgomery Traherne]]'' | | 1788 | 1860 | ''[[:d:Q5140546|Coedarhydyglyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3883 | | ''[[:d:Q6249387|John Morgan]]'' | sacerdote galés (1886–1957) | 1886 | 1957 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 3884 | | ''[[:d:Q6249396|John Morgan]]'' | | 1855 | 1937 | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 3885 | | ''[[:d:Q6249398|John Morgan]]'' | | 1876 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3886 | | ''[[:d:Q6249412|John Morgan]]'' | | 1688 | 1733 | ''[[:d:Q6661464|Llangelynnin]]'' |- | style='text-align:right'| 3887 | [[Ficheru:Sir John Morris-Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6249473|John Morris-Jones]]'' | poeta galés (1864–1929) | 1864 | 1929 | ''[[:d:Q20593558|Llandrygarn]]'' |- | style='text-align:right'| 3888 | | ''[[:d:Q6250035|John Myles]]'' | ministru galés (1621–1683) | 1621 | 1683 | [[Gales]]<br/>''[[:d:Q3400273|Clifford]]'' |- | style='text-align:right'| 3889 | | ''[[:d:Q6251165|John Ogwen]]'' | | 1944 | | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 3890 | | ''[[:d:Q6251311|John Ormond]]'' | poeta británicu | 1923 | 1990 | ''[[:d:Q5315782|Dunvant]]'' |- | style='text-align:right'| 3891 | | ''[[:d:Q6251352|John Osborn Williams]]'' | empresariu galés (1886–1963) | 1886 | 1963 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3892 | | ''[[:d:Q6251370|John Osmond]]'' | escritor británicu | 1946 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 3893 | [[Ficheru:Colonel Sir John Owen of Clenenney, Knt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6251441|John Owen]]'' | | 1600 | 1666 | ''[[:d:Q13127132|Clenennau]]'' |- | style='text-align:right'| 3894 | | ''[[:d:Q6251444|John Owen]]'' | | 1698 | 1755 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 3895 | [[Ficheru:Ap Ffarmwr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6251454|John Owen Jones]]'' | periodista británicu | 1861 | 1899 | ''[[:d:Q7837762|Trefdraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 3896 | [[Ficheru:John Parry (Mormon).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6251980|John Parry]]'' | direutor d&#39;orquesta estauxunidense (1789–1868) | 1789 | 1868 | ''[[:d:Q7837982|Trelawnyd]]'' |- | style='text-align:right'| 3897 | [[Ficheru:John Parry, harpist.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q6251987|John Parry Ddall]]'' | | 1710 | 1782 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 3898 | | ''[[:d:Q6251994|John Parsons]]'' | futbolista británicu | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3899 | | ''[[:d:Q6253147|John Pook]]'' | poeta galés | 1942 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 3900 | [[Ficheru:SirJohnPowell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6253276|John Powell]]'' | | 1633 | 1696 | ''[[:d:Q6661893|Llanwrda]]'' |- | style='text-align:right'| 3901 | | ''[[:d:Q6253393|John Price]]'' | | | 1584 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3902 | | ''[[:d:Q6253403|John Price]]'' | futbolista británicu | 1936 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 3903 | | ''[[:d:Q6253405|John Price]]'' | | 1854 | 1907 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3904 | [[Ficheru:Portrait of J. Price, B.D., F.S.A (4673426).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6253407|John Price]]'' | | 1735 | 1813 | ''[[:d:Q3107398|Llandegla]]''<br/>[[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 3905 | | ''[[:d:Q6253409|John Price Davies]]'' | futbolista británicu (1862–1955) | 1862 | 1955 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 3906 | | ''[[:d:Q6253502|John Pryce]]'' | | 1828 | 1903 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 3907 | | ''[[:d:Q6253539|John Pullen]]'' | futbolista británicu | 1901 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3908 | | ''[[:d:Q6253643|John Quantick]]'' | futbolista británicu (1909–1972) | 1909 | 1972 | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 3909 | | ''[[:d:Q6254476|John Rees]]'' | | 1857 | 1949 | ''[[:d:Q20598284|Cwmgiedd]]'' |- | style='text-align:right'| 3910 | [[Ficheru:John-rhys-evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6254706|John Rhys Evans]]'' | | 1930 | 2010 | ''[[:d:Q5900757|Hopkinstown]]'' |- | style='text-align:right'| 3911 | [[Ficheru:Tryfanwy 01.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6254763|Tryfanwy]]'' | | 1867 | 1924 | ''[[:d:Q11015816|Rhostryfan]]'' |- | style='text-align:right'| 3912 | | ''[[:d:Q6255172|John Roberts]]'' | | 1880 | 1959 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 3913 | | ''[[:d:Q6255179|John Roberts]]'' | | 1775 | 1829 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3914 | [[Ficheru:John Roberts (missionary).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6255191|John Roberts]]'' | | 1853 | 1949 | ''[[:d:Q5319397|Dyserth]]'' |- | style='text-align:right'| 3915 | [[Ficheru:John Robins rugby 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6255264|John Robins]]'' | xugador de rugbi galés (1926–2007) | 1926 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3916 | [[Ficheru:John Ross.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6255691|John Ross]]'' | esplorador galés (1817–1903) | 1817 | 1903 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3917 | | ''[[:d:Q6255826|John Rowland]]'' | | 1936 | 2002 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3918 | | ''[[:d:Q6255842|John Rowlands]]'' | escritor británicu (1938–2015) | 1938 | 2015 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 3919 | | ''[[:d:Q6255974|John Russell]]'' | médicu militar galés (1893–1917) | 1893 | 1917 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 3920 | [[Ficheru:Sir John Salisbury by Moses Griffith 02197.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6256556|John Salusbury]]'' | | 1565 | 1612<br/>1613 | ''[[:d:Q6662131|Lleweni Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 3921 | [[Ficheru:John Smith MP 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6258296|John Smith]]'' | políticu galés | 1951 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 3922 | | ''[[:d:Q6258580|John Sparkes]]'' | | 1954 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3923 | [[Ficheru:John Chick.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6258851|John Stanley Chick]]'' | as de l&#39;aviación galés (1897–1960) | 1897 | 1960 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 3924 | [[Ficheru:J Strand-Jones-1901.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6259367|John Strand-Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1877–1958) | 1877 | 1958 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 3925 | [[Ficheru:Reverend John Sylvester John Gardiner.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6259875|John Sylvester John Gardiner]]'' | sacerdote estauxunidense (1765–1830) | 1765 | 1830 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 3926 | [[Ficheru:John T. Pritchard (1883-1965) (8276639652).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6260079|John T. Pritchard]]'' | políticu estauxunidense | 1883 | 1965 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 3927 | | ''[[:d:Q6260494|John Thomas]]'' | | | 1920 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3928 | | ''[[:d:Q6260506|John Thomas]]'' | clérigu galés (1736–1769) | 1736 | 1769 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3929 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Thomas of Cwmgiedd crop 2, 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6260516|John Thomas]]'' | | 1947 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3930 | [[Ficheru:John Thomas Job.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6260584|John Thomas Job]]'' | | 1867 | 1938 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 3931 | | ''[[:d:Q6260713|John Thorley]]'' | | 1927 | 2005 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 3932 | [[Ficheru:JAPT Karsch.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6261173|John Treasure]]'' | | 1924 | 2004 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 3933 | | ''[[:d:Q6261246|John Trevor]]'' | | | 1357 | ''[[:d:Q7839020|Trevor]]'' |- | style='text-align:right'| 3934 | | ''[[:d:Q6261280|John Tripp]]'' | poeta británicu | 1927 | 1986 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 3935 | [[Ficheru:JTWilliams1976.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6261362|John Tudno Williams]]'' | | 1938 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3936 | | ''[[:d:Q6261637|John Uzzell Edwards]]'' | pintor galés (1934–2014) | 1934 | 2014 | ''[[:d:Q5262556|Deri]]'' |- | style='text-align:right'| 3937 | | ''[[:d:Q6261849|John Vaughan, 1st Viscount Lisburne]]'' | políticu galés (1667–1721) | 1667 | 1720<br/>1721 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3938 | [[Ficheru:John Vaughan (1603-1674), follower of John Michael Wright.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6261871|John Vaughan]]'' | | 1603 | 1674 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 3939 | [[Ficheru:John Viriamu Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6262037|John Viriamu Jones]]'' | | 1856 | 1901 | ''[[:d:Q13130712|Pentre Poeth]]'' |- | style='text-align:right'| 3940 | [[Ficheru:Wisconsin politician John W. Thomas.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6262574|John W. Thomas]]'' | políticu estauxunidense (1846–1925) | 1846 | 1925 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3941 | | ''[[:d:Q6262923|John Walter Jones]]'' | | 1946 | 2020 | ''[[:d:Q3397276|Moelfre]]'' |- | style='text-align:right'| 3942 | | ''[[:d:Q6262936|John Walters]]'' | | 1760 | 1789 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3943 | | ''[[:d:Q6263231|John Watson]]'' | futbolista británicu | 1942 | | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 3944 | [[Ficheru:Portrait of Effigies of the White's in Tenby Church (4672150).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6263796|John White]]'' | | 1590 | 1645 | ''[[:d:Q7321488|Rhoscrowther]]'' |- | style='text-align:right'| 3945 | | ''[[:d:Q6263798|John G. White]]'' | científicu galés | 1943 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3946 | | ''[[:d:Q6264119|John William Best]]'' | | 1912 | 2000 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3947 | | ''[[:d:Q6264149|John William Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu (1875–1947) | 1875 | 1947 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 3948 | [[Ficheru:Jwgreene.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6264172|John William Greene]]'' | políticu galés (1876–1959) | 1876 | 1959 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3949 | | ''[[:d:Q6264353|John Williams]]'' | | 1762 | 1802 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 3950 | | ''[[:d:Q6264359|John Williams]]'' | | 1626 | 1673 | ''[[:d:Q1541249|Llŷn Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 3951 | | ''[[:d:Q6264368|John Williams]]'' | | 1907 | | ''[[:d:Q7321458|Rhos]]'' |- | style='text-align:right'| 3952 | | ''[[:d:Q6264378|John Williams]]'' | | 1760 | 1826 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 3953 | | ''[[:d:Q6265051|John Wynne]]'' | | 1650 | 1714 | ''[[:d:Q16934171|Tegeingl]]''<br/>''[[:d:Q7837982|Trelawnyd]]'' |- | style='text-align:right'| 3954 | | ''[[:d:Q6265540|John de Ferrers, 1st Baron Ferrers of Chartley]]'' | | 1271 | 1324 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3955 | [[Ficheru:John de Vere, 15th Earl of Oxford cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6265659|John de Vere, 15th Earl of Oxford]]'' | poeta galés (1488–1540) | 1488 | 1540 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3956 | | ''[[:d:Q6265805|John of Monmouth]]'' | militar galés (1182–1248) | 1182 | 1248 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 3957 | | ''[[:d:Q6265973|Johnathan Edwards]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 3958 | | ''[[:d:Q6266053|Johnnie Clay]]'' | xugador de críquet británicu (1898–1973) | 1898 | 1973 | ''[[:d:Q4942682|Bonvilston]]'' |- | style='text-align:right'| 3959 | [[Ficheru:Johnny Basham 1914.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6266298|Johnny Basham]]'' | boxeador galés (1890–1947) | 1890 | 1947 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3960 | | ''[[:d:Q6266931|Johnny Houlston]]'' | boxeador galés (1917–1962) | 1917 | 1962 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3961 | [[Ficheru:Johnny Jenkins (1875–1945).png|center|128px]] | ''[[:d:Q6266963|Johnny Jenkins]]'' | | 1875 | 1945 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3962 | | ''[[:d:Q6267335|Johnny Morris]]'' | presentador de televisión galés (1916–1999) | 1916 | 1999 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3963 | | ''[[:d:Q6267578|Johnny Ring]]'' | | 1900 | 1984 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 3964 | | ''[[:d:Q6267780|Johnny Thomas]]'' | | 1880 | 1954 | ''[[:d:Q4667120|Aberkenfig]]'' |- | style='text-align:right'| 3965 | | ''[[:d:Q6270436|Jon Breakingbury]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1982 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3966 | | ''[[:d:Q6271045|Jon Kenworthy]]'' | futbolista británicu | 1974 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 3967 | [[Ficheru:Langford.gif|center|128px]] | ''[[:d:Q6271100|Jon Langford]]'' | | 1957 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3968 | [[Ficheru:Jon Manchip White171.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6271197|Jon Manchip White]]'' | | 1924 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3969 | | ''[[:d:Q6271262|Jon Moore]]'' | futbolista británicu | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3970 | [[Ficheru:Jon Mould (Edinburgh).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6271270|Jonathan Mould]]'' | ciclista británicu | 1991 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3971 | | ''[[:d:Q6271344|Jon Owen Jones]]'' | políticu galés | 1954 | | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 3972 | | ''[[:d:Q6271440|Jon Raven]]'' | | 2000 | 2015 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3973 | [[Ficheru:Jonathan Shanklin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6271551|Jon Shanklin]]'' | científicu galés | 1953 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3974 | | ''[[:d:Q6272670|Jonathan Bryant]]'' | xugador de rugbi union galés | 1976 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 3975 | | ''[[:d:Q6272774|Jonathan Clark]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3976 | | ''[[:d:Q6272787|Jonathan Coates]]'' | futbolista británicu | 1975 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 3977 | | ''[[:d:Q6273019|Jonathan Edwards]]'' | | 1629 | 1712 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3978 | [[Ficheru:Jonathan Elphick -Boquer Valley -Mallorca -31May2007.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6273042|Jonathan Elphick]]'' | | 1945 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 3979 | | ''[[:d:Q6273065|Jonathan Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3980 | | ''[[:d:Q6273235|Jonathan Goodwin]]'' | especialista de cine galés | 1980 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 3981 | | ''[[:d:Q6273277|Jonathan Griffiths]]'' | | 1972 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 3982 | | ''[[:d:Q6273441|Jonathan Humphreys]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1969 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 3983 | | ''[[:d:Q6273443|Jonathan Hughes]]'' | | 1721 | 1805 | ''[[:d:Q29481655|Pengwern Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 3984 | | ''[[:d:Q6273500|Jonathan Jones]]'' | futbolista británicu | 1978 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 3985 | | ''[[:d:Q6273665|Jonathan Legard]]'' | periodista galés | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3986 | [[Ficheru:Meades and Barcham.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6273874|Jonathan Meades]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3987 | | ''[[:d:Q6273991|Jonathan Myerson]]'' | guionista galés | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3988 | | ''[[:d:Q6274141|Jonathan Phillips]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3989 | [[Ficheru:Jonathan Rogers GC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6274260|Jonathan Rogers]]'' | militar galés (1920–1964) | 1920 | 1964 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 3990 | | ''[[:d:Q6274785|Jonathan Williams]]'' | | 1754<br/>1752 | 1829 | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 3991 | | ''[[:d:Q6275805|Jonny Owen]]'' | | 1971 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 3992 | | ''[[:d:Q6275834|Jonny Vaughton]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3993 | | ''[[:d:Q6276627|Jordan Howe]]'' | atleta británicu | 1995 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3994 | | ''[[:d:Q6281609|Joseph Booth]]'' | xugador de rugbi union británicu (1873–1958) | 1873 | 1958 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 3995 | | ''[[:d:Q6282275|Joseph Corsi]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1894–1959) | 1894 | 1959 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 3996 | [[Ficheru:Portrait of J. D. Jones (4671538).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6282491|Joseph David Jones]]'' | | 1827 | 1870 | ''[[:d:Q2666382|Llanfair Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 3997 | [[Ficheru:Joseph Davies (1866-1954) portrait.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q6282502|Joseph Davies]]'' | políticu británicu (1866–1954) | 1866 | 1954 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 3998 | | ''[[:d:Q6282851|Joseph Edward Crawshay Partridge]]'' | xugador de rugbi union sudafricanu (1879–1965) | 1879 | 1965 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 3999 | [[Ficheru:Joseph Edwards (1814–1882) sculptor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6282865|Joseph Edwards]]'' | | 1814 | 1882 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4000 | | ''[[:d:Q6283815|Joseph Harris]]'' | | 1704<br/>1702 | 1764 | ''[[:d:Q7837765|Trefeca]]'' |- | style='text-align:right'| 4001 | [[Ficheru:Portrait of Joseph Harris, 'Gomer' (4670840) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6283821|Joseph Harris]]'' | | 1773 | 1825 | ''[[:d:Q6661158|Llanddewi Velfrey]]''<br/>''[[:d:Q3460673|Wolf's Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 4002 | | ''[[:d:Q6284379|Joseph Jenkins]]'' | | 1818 | 1898 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4003 | | ''[[:d:Q6285232|Joseph Mahoney]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4004 | | ''[[:d:Q6287209|Joseph Stone]]'' | médicu militar británicu (1903–1986) | 1903 | 1986 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4005 | [[Ficheru:Josh Navidi.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6289200|Josh Navidi]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4006 | [[Ficheru:Josh Turnbull 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6289460|Josh Turnbull]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 4007 | [[Ficheru:Joshua T Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6290254|Joshua T. Owen]]'' | | 1821 | 1887 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4008 | | ''[[:d:Q6290431|Josiah Boydell]]'' | pintor británicu (1752–1817) | 1752 | 1817 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 4009 | [[Ficheru:JosiahDuaneHicks.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6290468|Josiah Duane Hicks]]'' | | 1844 | 1923 | ''[[:d:Q6723489|Machen]]'' |- | style='text-align:right'| 4010 | | ''[[:d:Q6290548|Josiah Lewis Morgan]]'' | as de l&#39;aviación galés (1893–1982) | 1893 | 1982 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 4011 | | ''[[:d:Q6290605|Josiah Rees]]'' | | 1744 | 1804 | ''[[:d:Q3403140|Llanfair-ar-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 4012 | [[Ficheru:Josiah Towyn Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6290641|Josiah Towyn Jones]]'' | políticu galés (1858–1925) | 1858 | 1925 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 4013 | [[Ficheru:Josie d'Arby.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6290786|Josie d'Arby]]'' | actriz británica | 1972 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4014 | | ''[[:d:Q6297402|Joyce Bland]]'' | actriz británica | 1906 | 1963 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 4015 | [[Ficheru:Joyce Watson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6297656|Joyce Watson]]'' | política galesa | 1955 | | ''[[:d:Q3402241|Manorbier]]'' |- | style='text-align:right'| 4016 | [[Ficheru:JulesWilliamsWiki.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6306064|Jules Williams]]'' | direutor de televisión galés | 1968 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4017 | | ''[[:d:Q6306356|Julia Davis]]'' | xugadora d&#39;esgrima galesa | 1941 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4018 | | ''[[:d:Q6307044|Julian Cayo-Evans]]'' | | 1937 | 1995 | ''[[:d:Q7514896|Silian]]'' |- | style='text-align:right'| 4019 | | ''[[:d:Q6307098|Julian Davies]]'' | | 1932 | 2025 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4020 | | ''[[:d:Q6307356|Julian Lewis Jones]]'' | actor británicu | 1968 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4021 | [[Ficheru:Julie James - National Assembly for Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6308284|Julie James]]'' | política galesa | 1957 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4022 | [[Ficheru:Julie Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6308404|Julie Morgan]]'' | política galesa | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4023 | [[Ficheru:Sir Julien Cahn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6308663|Julien Cahn]]'' | xugador de críquet galés (1882–1944) | 1882 | 1944 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4024 | | ''[[:d:Q6312335|June Knox-Mawer]]'' | novelista galesa (1930–2006) | 1930 | 2006 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4025 | | ''[[:d:Q6317431|Justin Burnell]]'' | | 1967 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4026 | [[Ficheru:Jyninejamesbw001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6319360|Jynine James]]'' | actriz galesa | 1972 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4027 | | ''[[:d:Q6369590|Karen Davies]]'' | golfista estauxunidense | 1965 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4028 | | ''[[:d:Q6369945|Karen Paullada]]'' | actriz galesa | 2000 | | ''[[:d:Q7054913|North Cornelly]]''<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4029 | [[Ficheru:Karen Sinclair.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6370035|Karen Sinclair]]'' | política galesa | 1952 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4030 | [[Ficheru:Karl Francis, 2014 (wedi'i gropio).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6371796|Karl Francis]]'' | | 1943<br/>1942 | | ''[[:d:Q3401157|Bedwas]]'' |- | style='text-align:right'| 4031 | | ''[[:d:Q6371908|Karl Hocking]]'' | | 1975 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4032 | | ''[[:d:Q6372187|Karl Ready]]'' | futbolista británicu | 1972 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4033 | | ''[[:d:Q6375562|Kate Jarman]]'' | actriz galesa | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4034 | [[Ficheru:Kate McGill 2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6375640|Kate McGill]]'' | cantante galesa | 1990 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4035 | | ''[[:d:Q6376387|Katherine Grant, 12th Countess of Dysart]]'' | política británica (1918–2011) | 1918 | 2011 | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 4036 | [[Ficheru:Adriaen of Cronenburgh, Katheryn of Berain.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6376590|Katheryn of Berain]]'' | | 1534 | 1591 | ''[[:d:Q17738193|Berain]]'' |- | style='text-align:right'| 4037 | | ''[[:d:Q6376713|Kathleen Freeman]]'' | | 1897 | 1959 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4038 | | ''[[:d:Q6377256|Kathy Lloyd]]'' | modelu galesa | 1967 | | ''[[:d:Q737888|Portmeirion]]'' |- | style='text-align:right'| 4039 | [[Ficheru:Katie Prankerd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6377422|Katie Curtis]]'' | ciclista británica | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4040 | | ''[[:d:Q6377553|Katie Sherwood]]'' | futbolista británica | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4041 | | ''[[:d:Q6377585|Katie Williams]]'' | futbolista británica | 1984 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4042 | [[Ficheru:Katy Wix.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6378533|Katy Wix]]'' | | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4043 | [[Ficheru:Kayne McLaggon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6380641|Kayne McLaggon]]'' | futbolista británicu | 1990 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4044 | [[Ficheru:R.J.Berwyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6382451|Richard Jones Berwyn]]'' | escritor arxentín (1838–1917) | 1838 | 1917 | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]''<br/>''[[:d:Q3406382|Glyndyfrdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4045 | | ''[[:d:Q6383816|Keiron Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 4046 | | ''[[:d:Q6383819|Keiron Self]]'' | actor galés | 1971 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4047 | | ''[[:d:Q6384028|Keith Barnes]]'' | xugador de lliga de rugbi australianu | 1934 | 2024 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4048 | [[Ficheru:Paul Rogers-Keith Baxter in Sleuth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6384037|Keith Baxter]]'' | actor británicu | 1933 | 2023 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4049 | | ''[[:d:Q6384099|Keith Bradshaw]]'' | xugador de rugbi union británicu (1939–2014) | 1939 | 2014 | ''[[:d:Q5057255|Cefn Cribwr]]'' |- | style='text-align:right'| 4050 | [[Ficheru:KeithBurnettDec08.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6384144|Keith Burnett]]'' | físicu galés | 1953 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 4051 | [[Ficheru:Keith Davies - National Assembly for Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6384255|Keith Davies]]'' | políticu galés | | | ''[[:d:Q5623368|Gwaun-Cae-Gurwen]]'' |- | style='text-align:right'| 4052 | [[Ficheru:Keith Haynes of Picture Frame Seduction.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6384474|Keith Haynes]]'' | escritor galés | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4053 | | ''[[:d:Q6384571|Keith Jones]]'' | futbolista británicu (1928–2007) | 1928 | 2007 | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 4054 | | ''[[:d:Q6384761|Keith Miles]]'' | escritor británicu | 1940 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 4055 | | ''[[:d:Q6384884|Keith Peters]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q2477613|Baglan]]'' |- | style='text-align:right'| 4056 | | ''[[:d:Q6384891|Keith Pontin]]'' | futbolista británicu | 1956 | 2020 | ''[[:d:Q3404556|Pontyclun]]'' |- | style='text-align:right'| 4057 | | ''[[:d:Q6384900|Keith Pring]]'' | futbolista británicu | 1943 | 2018 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4058 | | ''[[:d:Q6385114|Keith Thomas]]'' | historiador galés | 1933 | | ''[[:d:Q3400611|Wick]]'' |- | style='text-align:right'| 4059 | | ''[[:d:Q6385127|Keith Todd]]'' | futbolista británicu | 1941 | 2022 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 4060 | | ''[[:d:Q6385196|Keith Webber]]'' | futbolista británicu (1943–1983) | 1943 | 1983 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4061 | | ''[[:d:Q6387293|Ken Barton]]'' | futbolista británicu (1937–1982) | 1937 | 1982 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 4062 | | ''[[:d:Q6387568|Ken Ellis]]'' | | 1928 | 2003 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 4063 | | ''[[:d:Q6387817|Ken Hollyman]]'' | futbolista británicu (1922–2009) | 1922 | 2009 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4064 | [[Ficheru:Ken Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6387901|Ken Jones]]'' | policía australianu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4065 | | ''[[:d:Q6388051|Ken MacDonald]]'' | futbolista británicu | 1898 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4066 | | ''[[:d:Q6388362|Ken Richards]]'' | | 1934 | 1972 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4067 | | ''[[:d:Q6388387|Ken Roberts]]'' | futbolista británicu | 1936 | 2021 | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4068 | | ''[[:d:Q6388417|Ken Rowlands]]'' | boxeador galés | 1927 | 2011 | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 4069 | [[Ficheru:Ken Skates - National Assembly for Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6388501|Ken Skates]]'' | políticu británicu | 1976 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4070 | | ''[[:d:Q6388602|Ken Thomas]]'' | sindicalista galés (1927–2008) | 1927 | 2008 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4071 | | ''[[:d:Q6388718|Ken Wookey]]'' | | 1922 | 2003 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4072 | | ''[[:d:Q6388720|Ken Wookey]]'' | | 1946 | 1992 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4073 | [[Ficheru:LLwyd Ap Iwan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6389658|Llwyd ap Iwan]]'' | esplorador arxentín (1862–1909) | 1862 | 1909 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 4074 | | ''[[:d:Q6389808|Kenneth Allott]]'' | poeta irlandés | 1912 | 1973 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 4075 | | ''[[:d:Q6389993|Kenneth Cooper]]'' | militar británicu (1905–1981) | 1905 | 1981 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4076 | | ''[[:d:Q6391211|Kenny Simpkins]]'' | futbolista británicu | 1943 | 2023 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4077 | | ''[[:d:Q6391344|Kenrick Harris]]'' | xugador de críquet galés | 1885 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4078 | | ''[[:d:Q6392945|Kenyon Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1911–1998) | 1911 | 1998 | ''[[:d:Q3397990|Llanishen]]'' |- | style='text-align:right'| 4079 | | ''[[:d:Q6393868|Keri Davies]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 4080 | | ''[[:d:Q6393873|Keri Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1969 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4081 | | ''[[:d:Q6394594|Kerry Morgan]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4082 | | ''[[:d:Q6395702|Kevin Aherne-Evans]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4083 | [[Ficheru:Kevin Ellis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6396226|Kevin Ellis]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4084 | [[Ficheru:Kevin Gall York City v. Ebbsfleet United 14-11-09.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6396343|Kevin Gall]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4085 | | ''[[:d:Q6396787|Kevin Lloyd]]'' | futbolista británicu | 1970 | | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 4086 | | ''[[:d:Q6397382|Kevin Rogers]]'' | futbolista británicu | 1963 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4087 | | ''[[:d:Q6398588|Kezia Burrows]]'' | actriz británica | | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4088 | | ''[[:d:Q6404453|Kid Chaos]]'' | músicu galés | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4089 | | ''[[:d:Q6405352|Kieran Crawford]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4090 | | ''[[:d:Q6413323|Kingsley Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1935–2003) | 1935 | 2003 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4091 | [[Ficheru:European Kira GEIL Tobias EISENBAUER.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6414752|Kira Geil]]'' | baillarina sobre xelu galesa | 1985 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4092 | [[Ficheru:Kirby Myhill.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6414951|Kirby Myhill]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 4093 | | ''[[:d:Q6416168|Kirsty Jones]]'' | | 1978 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 4094 | | ''[[:d:Q6437879|Kristian Bell]]'' | xugador de críquet galés | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4095 | | ''[[:d:Q6437885|Kristian Dacey]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1989 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4096 | | ''[[:d:Q6437967|Kristian O'Leary]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4097 | | ''[[:d:Q6437973|Kristian Phillips]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4098 | | ''[[:d:Q6446940|Kurt Nogan]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4099 | [[Ficheru:Cerflun Kyffin Williams statue.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6450928|Kyffin Williams]]'' | pintor galés (1918–2006) | 1918 | 2006 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 4100 | [[Ficheru:Kyle Letheren 2017-03-04 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6451266|Kyle Letheren]]'' | futbolista británicu | 1987 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4101 | | ''[[:d:Q6451479|Kyle Tudge]]'' | xugador de críquet galés | 1987 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4102 | [[Ficheru:Kyron Duke - Our Greatest Team Parade (1).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6452565|Kyron Duke]]'' | | 1992 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4103 | | ''[[:d:Q6483606|Lancelot Bulkeley]]'' | | 1568 | 1650 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 4104 | [[Ficheru:LauraEvans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6498889|Laura Evans]]'' | actriz galesa | 1982 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4105 | | ''[[:d:Q6500336|Lauren Phillips]]'' | | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4106 | | ''[[:d:Q6501718|Laurie Sheffield]]'' | futbolista británicu | 1939 | 2021 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4107 | | ''[[:d:Q6503979|Lawrence Davies]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4108 | | ''[[:d:Q6504240|Lawrence Jones]]'' | empresariu galés | 1968 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 4109 | [[Ficheru:Lawrence Langner portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6504303|Lawrence Langner]]'' | | 1890 | 1962 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]''<br/>[[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4110 | | ''[[:d:Q6513002|Lee Baddeley]]'' | futbolista británicu | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4111 | | ''[[:d:Q6513047|Lee Beach]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 4112 | [[Ficheru:Lee Fowler 07-04-12.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6513621|Lee Fowler]]'' | futbolista británicu (1983-) | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4113 | | ''[[:d:Q6514132|Lee Jarman]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4114 | | ''[[:d:Q6514139|Lee Jenkins]]'' | | 1979 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4115 | | ''[[:d:Q6514183|Lee Jones]]'' | futbolista británicu (1970-) | 1970 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4116 | | ''[[:d:Q6514659|Lee Nogan]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4117 | | ''[[:d:Q6514721|Lee Phillips]]'' | | 1979 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4118 | | ''[[:d:Q6514744|Lee Powell]]'' | futbolista británicu | 1973 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 4119 | [[Ficheru:Lee Selby 2015 (cropped).png|center|128px]] | ''[[:d:Q6514983|Lee Selby]]'' | boxeador galés | 1987 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4120 | [[Ficheru:Lee Williams Celtic Crusaders.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6515526|Lee Williams]]'' | xugador de lliga de rugbi australianu | 1988 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4121 | | ''[[:d:Q6515531|Lee Williams]]'' | | 1986 | | ''[[:d:Q7228397|Pontyberem]]'' |- | style='text-align:right'| 4122 | | ''[[:d:Q6519569|Leigh Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1976 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4123 | | ''[[:d:Q6519628|Leigh Loveday]]'' | escritor de videoxuegu galés | 1973 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4124 | [[Ficheru:Leighton Andrews.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6519732|Leighton Andrews]]'' | políticu galés | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4125 | | ''[[:d:Q6519760|Leighton Hodges]]'' | | 1975 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 4126 | | ''[[:d:Q6519766|Leighton James]]'' | futbolista británicu | 1953 | 2024 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 4127 | [[Ficheru:Leila Megane.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6519893|Leila Megane]]'' | cantante d&#39;ópera galesa (1891–1960) | 1891 | 1960 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 4128 | | ''[[:d:Q6521654|Len Apsey]]'' | futbolista británicu | 1910 | 1967 | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 4129 | | ''[[:d:Q6521680|Len Beynon]]'' | boxeador galés (1912–1992) | 1912 | 1992 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4130 | | ''[[:d:Q6521686|Len Blyth]]'' | | 1920 | 1995 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4131 | [[Ficheru:Davies, Len.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6521737|Len Davies]]'' | futbolista británicu | 1899 | 1945 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4132 | | ''[[:d:Q6521762|Len Evans]]'' | futbolista británicu (1903–1977) | 1903 | 1977 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 4133 | | ''[[:d:Q6521816|Len Hill]]'' | | 1941 | 2007 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 4134 | | ''[[:d:Q6522001|Len Trump]]'' | | 1887 | 1948 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4135 | | ''[[:d:Q6522013|Len Weare]]'' | futbolista británicu | 1934 | 2012 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4136 | | ''[[:d:Q6523015|Lenny Woodard]]'' | | 1976 | | ''[[:d:Q5187462|Croesyceiliog]]'' |- | style='text-align:right'| 4137 | [[Ficheru:Sir Leoline Jenkins by Herbert Tuer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6524435|Leoline Jenkins]]'' | | 1625 | 1685 | ''[[:d:Q6661804|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 4138 | | ''[[:d:Q6524712|Leon Jeanne]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4139 | [[Ficheru:Leonard Brockington.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6525150|Leonard Brockington]]'' | abogáu galés (1888–1966) | 1888 | 1966 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4140 | | ''[[:d:Q6525189|Leonard Constance]]'' | | 1922 | 1990 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4141 | | ''[[:d:Q6525197|Leonard Cox]]'' | escritor británicu | 1495 | 1549 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 4142 | | ''[[:d:Q6525258|Leonard Eastment]]'' | políticu australianu (1901–1956) | 1901 | 1956 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 4143 | | ''[[:d:Q6525823|Leonard Watkins]]'' | | 1859 | 1901 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4144 | | ''[[:d:Q6529155|Les Anthony]]'' | | 1921 | 2010 | ''[[:d:Q7320729|Rhiwfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4145 | | ''[[:d:Q6529820|Les Owen]]'' | futbolista británicu | 1933 | 2020 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 4146 | | ''[[:d:Q6530036|Les Thomas]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4147 | [[Ficheru:The Liberation of Bergen-belsen Concentration Camp, April 1945 BU4270.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6530869|Leslie Hardman]]'' | rabín británicu (1913–2008) | 1913 | 2008 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 4148 | | ''[[:d:Q6530924|Leslie Jenkins]]'' | xugador de críquet galés (1898–1971) | 1898 | 1971 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4149 | | ''[[:d:Q6530940|Leslie Jones]]'' | futbolista británicu (1911–1981) | 1911 | 1981 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4150 | | ''[[:d:Q6530999|Leslie Manfield]]'' | xugador de rugbi union británicu (1915–2006) | 1915 | 2006 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 4151 | [[Ficheru:Cmglee Cambridge graduation Leszek Borysiewicz.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6532137|Leszek Borysiewicz]]'' | inmunólogu galés | 1951 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4152 | | [[Eleanor Mary Wynne-Edwards Reid]] | | 1860 | 1953 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 4153 | | ''[[:d:Q6535418|Levi Gibbon]]'' | | 1807 | 1870 | ''[[:d:Q264304|Cwmfelin Mynach]]'' |- | style='text-align:right'| 4154 | | ''[[:d:Q6535944|Lew Booth]]'' | futbolista británicu (1912–1984) | 1912 | 1984 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4155 | [[Ficheru:Captain Lewis Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6536139|Lewes Roberts]]'' | | 1596 | 1641 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 4156 | | ''[[:d:Q6536435|Lewis Cobden Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés (1865–1928) | 1865 | 1928 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4157 | | ''[[:d:Q6536486|Lewis Davies]]'' | | 1913 | 2011 | ''[[:d:Q20161307|Blaenclydach]]'' |- | style='text-align:right'| 4158 | [[Ficheru:Revd Dr Lewis Edwards (1809-87) NLW3363289.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6536522|Lewis Edwards]]'' | | 1809 | 1887 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4159 | | ''[[:d:Q6536534|Lewis Evans]]'' | matemáticu galés (1755–1827) | 1755 | 1827 | ''[[:d:Q4868001|Bassaleg]]''<br/>[[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 4160 | | ''[[:d:Q6536535|Lewis Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4161 | | ''[[:d:Q6536537|Lewis Evans]]'' | | 1700 | 1756 | ''[[:d:Q3404407|Llangwnnadl]]'' |- | style='text-align:right'| 4162 | | ''[[:d:Q6536585|Lewis Gilbertson]]'' | | 1814 | 1896 | ''[[:d:Q13131979|Tre'r-ddôl]]'' |- | style='text-align:right'| 4163 | | ''[[:d:Q6536746|Lewis Jones]]'' | escritor galés (1897–1939) | 1897 | 1939 | ''[[:d:Q3400833|Clydach Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 4164 | | ''[[:d:Q6536796|Lewis Llewellyn]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1881–1931) | 1881 | 1931 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4165 | [[Ficheru:Lewis Llewelyn Dillwyn Vanity Fair 13 May 1882.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6536798|Lewis Llewelyn Dillwyn]]'' | políticu británicu | 1814 | 1892 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4166 | | ''[[:d:Q6536806|Lewis Lougher]]'' | | 1871 | 1955 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 4167 | [[Ficheru:Germany Under Allied Occupation BU8524.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6536811|Lewis Lyne]]'' | | 1899 | 1970 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4168 | | ''[[:d:Q6536889|Lewis Mills]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4169 | [[Ficheru:Lewis Morris woodburytype.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6536902|Lewis Morris]]'' | | 1833 | 1907 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4170 | | ''[[:d:Q6536981|Lewis Pugh Pugh]]'' | | 1837 | 1908 | ''[[:d:Q13129660|Llanilar]]'' |- | style='text-align:right'| 4171 | [[Ficheru:Lewis Reece.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6536998|Lewis Reece]]'' | | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4172 | | ''[[:d:Q6537000|Lewis Rees]]'' | | 1910 | 1976 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 4173 | | ''[[:d:Q6537243|Lewis Owen]]'' | | 1501 | 1555 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 4174 | | ''[[:d:Q6537490|Lewys Dwnn]]'' | | 1550 | 1616 | ''[[:d:Q4898676|Bettws Cedewain]]'' |- | style='text-align:right'| 4175 | | ''[[:d:Q6537492|Lewys Morgannwg]]'' | | | 1565 | ''[[:d:Q7809073|Tir Iarll]]''<br/>''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 4176 | | ''[[:d:Q6538148|Leyton Maxwell]]'' | futbolista británicu | 1979 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4177 | | ''[[:d:Q6539548|Liam Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1986 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4178 | [[Ficheru:Liam Williams 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6539846|Liam Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4179 | | ''[[:d:Q6541894|Martin Hinds]]'' | historiador británicu (1941–1988) | 1941 | 1988 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4180 | [[Ficheru:Lillie Goodisson.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6548260|Lillie Goodisson]]'' | enfermera australiana (1860–1947) | 1859 | 1947 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 4181 | | ''[[:d:Q6548532|Lily Matthews]]'' | ciclista británica | 1989 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4182 | [[Ficheru:Lindsay Whittle 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6552839|Lindsay Whittle]]'' | políticu galés | 1953 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4183 | | ''[[:d:Q6555628|Lionel Emmitt]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1930 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4184 | [[Ficheru:Lionel Rees VC IWM Q 68027.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6555769|Lionel Rees]]'' | militar galés (1884–1955) | 1884 | 1955 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 4185 | | ''[[:d:Q6557938|Lisa Diveney]]'' | actriz galesa | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4186 | | ''[[:d:Q6558184|Lisa Lee Dark]]'' | | 1981 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4187 | [[Ficheru:Hayley jones stage two womens tour 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6572944|Hayley Jones]]'' | ciclista británica | 1995 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4188 | [[Ficheru:Shooter - Movie premiere (439610088) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6660144|Liz Fuller]]'' | | 1975 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4189 | | ''[[:d:Q6660196|Liz Johnson]]'' | nadadora galesa | 1985 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4190 | [[Ficheru:Portrait of Parchedig John Jones, Llanllyfni (Swydd Gaernarfon) (4673763).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6661978|John Jones]]'' | | 1786 | 1863 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 4191 | | ''[[:d:Q6662032|Llew Ashcroft]]'' | futbolista británicu | 1921 | 2005 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 4192 | | ''[[:d:Q6662036|Llew Edwards]]'' | boxeador galés (1894–1965) | 1894 | 1965 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 4193 | | ''[[:d:Q6662070|Llewellyn Heycock, Baron Heycock]]'' | políticu británicu (1905–1990) | 1905 | 1990 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4194 | | ''[[:d:Q6662082|Llewellyn Treharne]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4195 | | ''[[:d:Q6662097|Llewelyn David Bevan]]'' | | 1842 | 1918 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4196 | | ''[[:d:Q6662102|Llewelyn Davies]]'' | | 1881 | 1961 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4197 | [[Ficheru:Llewelyn kenrick.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6662110|Llewelyn Kenrick]]'' | | 1847 | 1933 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 4198 | | ''[[:d:Q6662111|Llewelyn Traherne]]'' | | 1766 | 1842 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4199 | | ''[[:d:Q6662119|Llewelyn Wyn Griffith]]'' | novelista galés (1890–1977) | 1890 | 1977 | ''[[:d:Q2075495|Rhos-on-Sea]]'' |- | style='text-align:right'| 4200 | | ''[[:d:Q6662167|Llion Iwan]]'' | escritor galés | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4201 | | ''[[:d:Q6662169|Llinor ap Gwynedd]]'' | actriz británica | 1974 | | ''[[:d:Q3460580|Crymych]]'' |- | style='text-align:right'| 4202 | | ''[[:d:Q6662381|Lloyd Davies]]'' | futbolista británicu (1877–1957) | 1877 | 1957 | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4203 | [[Ficheru:Lloyd Kenyon, 1st Baron Kenyon by William Davison.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6662537|Lloyd Kenyon]]'' | | 1732 | 1802 | ''[[:d:Q5648626|Hanmer]]'' |- | style='text-align:right'| 4204 | [[Ficheru:Ospreys - Warm-up - 2012-12-08 - 24.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6662689|Lloyd Peers]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4205 | [[Ficheru:Lloyd White Crusaders.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6662812|Lloyd White]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4206 | | ''[[:d:Q6662817|Lloyd Williams]]'' | xugador de críquet galés (1925–2007) | 1925 | 2007 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 4207 | | ''[[:d:Q6662819|Lloyd Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1933–2017) | 1933 | 2017 | ''[[:d:Q1401784|Taff's Well]]'' |- | style='text-align:right'| 4208 | | ''[[:d:Q6662995|Llywelyn Siôn]]'' | | 1540 | 1615 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]''<br/>''[[:d:Q39011804|Llangewydd Castle, Laleston]]'' |- | style='text-align:right'| 4209 | | ''[[:d:Q6674884|Lonza Bowdler]]'' | xugador de rugbi union galés (1901–1962) | 1901 | 1962 | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 4210 | | ''[[:d:Q6685709|Lou Reed]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 4211 | [[Ficheru:Louis Dyke.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6687073|Louis Dyke]]'' | xugador de rugbi union británicu (1888–1961) | 1888 | 1961 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4212 | | ''[[:d:Q6688546|Louisa Nott-Bower]]'' | arquera británica (1861–1925) | 1861 | 1925 | ''[[:d:Q13132036|Troedyraur]]'' |- | style='text-align:right'| 4213 | | ''[[:d:Q6694820|Lu Corfield]]'' | actriz británica | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4214 | | ''[[:d:Q6701976|Luke Ford]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4215 | [[Ficheru:Luke Hamilton.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6702019|Luke Hamilton]]'' | xugador de rugbi union galés | 1992 | | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 4216 | | ''[[:d:Q6708312|Lyn Davies]]'' | futbolista británicu | 1947 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4217 | [[Ficheru:Mr. Lyn Harding LCCN2014692774 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6708323|Lyn Harding]]'' | actor británicu (1867–1952) | 1867 | 1952 | ''[[:d:Q7587366|St Brides Wentloog]]'' |- | style='text-align:right'| 4218 | | ''[[:d:Q6708330|Lyn James]]'' | actriz británica (1935–2017) | 1935<br/>1929 | 2017 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 4219 | | ''[[:d:Q6708332|Lyn Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1964 | | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 4220 | | ''[[:d:Q6708718|Lyndon Bateman]]'' | xugador de rugbi union galés | 1979 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4221 | | ''[[:d:Q6708735|Lyndon Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1976 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4222 | [[Ficheru:Warrant Officer Lindsey Morgan (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6708773|Lyndsay Hugh Morgan]]'' | | 2000 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4223 | | ''[[:d:Q6708817|Lynette Davies]]'' | actriz británica (1948–1993) | 1948 | 1993 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 4224 | | ''[[:d:Q6708943|Lynn Bowles]]'' | | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4225 | [[Ficheru:Lynn Howells 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6709072|Lynn Howells]]'' | xugador de rugbi union galés | 1950 | | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 4226 | | ''[[:d:Q6709269|Lynn Ungoed-Thomas]]'' | | 1904 | 1972 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4227 | | ''[[:d:Q6709334|Lynne Carol]]'' | actriz galesa (1914–1990) | 1914 | 1990 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 4228 | [[Ficheru:Lynne Neagle official portrait 2021 (cropped).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6709399|Lynne Neagle]]'' | política galesa | 1968 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4229 | [[Ficheru:Macauley Cook.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6722772|Macauley Cook]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1991 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 4230 | | ''[[:d:Q6728347|Madoline Thomas]]'' | actriz galesa (1890–1989) | 1890 | 1989 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4231 | | ''[[:d:Q6735137|Mai Jones]]'' | | 1899 | 1960 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4232 | | ''[[:d:Q6740608|Mal Griffiths]]'' | futbolista británicu | 1919 | 1969 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4233 | | ''[[:d:Q6740639|Mal Pope]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q4980972|Brynhyfryd]]'' |- | style='text-align:right'| 4234 | | ''[[:d:Q6742252|Malcolm Collins]]'' | boxeador galés | 1935 | | ''[[:d:Q5033865|Canton]]'' |- | style='text-align:right'| 4235 | | ''[[:d:Q6742263|Malcolm Dacey]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1960 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4236 | | ''[[:d:Q6742267|Malcolm Davies]]'' | | 1926 | 2011 | ''[[:d:Q5197244|Cwmfelin]]'' |- | style='text-align:right'| 4237 | | ''[[:d:Q6742298|Malcolm Edwards]]'' | futbolista británicu | 1939 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4238 | [[Ficheru:Malcolm Johnson - WSIS Forum 2018 (28097516059) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6742407|Malcolm Johnson]]'' | funcionariu galés | 1947 | | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 4239 | | ''[[:d:Q6742531|Malcolm Nash]]'' | xugador de críquet galés | 1945 | 2019 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4240 | | ''[[:d:Q6742541|Malcolm Page]]'' | futbolista británicu | 1947 | | ''[[:d:Q6423716|Knucklas]]'' |- | style='text-align:right'| 4241 | | ''[[:d:Q6742570|Malcolm Price]]'' | | 1937 | 2024 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4242 | | ''[[:d:Q6742678|Malcolm Uphill]]'' | | 1935 | 1999 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 4243 | | ''[[:d:Q6742681|Malcolm Vaughan]]'' | | 1929 | 2010 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 4244 | | ''[[:d:Q6742895|Maldwyn Evans]]'' | xugador de bolos británicu (1937–2009) | 1937 | 2009 | ''[[:d:Q5530463|Gelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4245 | | ''[[:d:Q6742896|Maldwyn James]]'' | xugador de rugbi union galés (1913–2003) | 1913 | 2003 | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 4246 | | ''[[:d:Q6743287|Mali Harries]]'' | actriz galesa | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4247 | [[Ficheru:Stephen Halden Beattie.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6746179|Stephen Halden Beattie]]'' | militar galés (1908–1975) | 1908 | 1975 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4248 | | ''[[:d:Q6751586|Mansel Thomas]]'' | compositor británicu | 1909 | 1986 | ''[[:d:Q7228404|Pontygwaith]]'' |- | style='text-align:right'| 4249 | | ''[[:d:Q6755417|Marc Breeze]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 4250 | | ''[[:d:Q6755651|Marc Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4251 | | ''[[:d:Q6755915|Marc Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4252 | | ''[[:d:Q6755964|Marc Williams]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 4253 | | ''[[:d:Q6758141|Marcus Ebdon]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4254 | | ''[[:d:Q6759465|Margaret Grey, Lady Bonville]]'' | | 1397 | | ''[[:d:Q3403676|Ruthin Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 4255 | | ''[[:d:Q6759490|Margaret Hanmer]]'' | | 1370 | 1420 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4256 | | ''[[:d:Q6759606|Margaret Lacey]]'' | actriz galesa (1910–1989) | 1911<br/>1910 | 1988<br/>1989 | [[Conwy]] |- | style='text-align:right'| 4257 | [[Ficheru:Margaret Lindsay Williams & painting of Warren G. Harding.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6759645|Margaret Lindsay Williams]]'' | | 1888 | 1960 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4258 | [[Ficheru:Marie Novello.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6762973|Marie Novello]]'' | pianista británica (1898–1928) | 1884 | 1928 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 4259 | | ''[[:d:Q6766497|Mark Aizlewood]]'' | futbolista británicu | 1959 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4260 | [[Ficheru:A portrait of Mark Bowden by Raphaël Neal, London 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6766803|Mark Bowden]]'' | compositor británicu | 1979 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4261 | [[Ficheru:Mark Brake.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6766824|Mark Brake]]'' | científicu galés | 1958 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 4262 | | ''[[:d:Q6767108|Mark Colbourne]]'' | | 1969 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 4263 | | ''[[:d:Q6767281|Mark Davies]]'' | xugador de críquet galés | 1959 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 4264 | | ''[[:d:Q6767282|Mark Davies]]'' | | 1969 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4265 | [[Ficheru:Mark Davies Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6767286|Mark Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1958 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 4266 | [[Ficheru:Mark Drakeford (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6767407|Mark Drakeford]]'' | políticu galés | 1954 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4267 | | ''[[:d:Q6767505|Mark Elliott]]'' | futbolista británicu | 1959 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 4268 | | ''[[:d:Q6767547|Mark Evans]]'' | actor galés | 1985 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4269 | | ''[[:d:Q6768134|Mark Hughes]]'' | futbolista galés (1962-) | 1962 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4270 | | ''[[:d:Q6768278|Mark Jones]]'' | pilotu de motociclismu galés | 1979 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4271 | | ''[[:d:Q6768280|Mark Jones]]'' | futbolista británicu (1984-) | 1984 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4272 | | ''[[:d:Q6768286|Mark Jones]]'' | | 1965 | 2025 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 4273 | | ''[[:d:Q6768584|Mark Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1982 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4274 | | ''[[:d:Q6768592|Mark Lewis]]'' | xugador de rugbi union británicu (1889–1968) | 1889 | 1968 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4275 | | ''[[:d:Q6768819|Mark McJennett]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1954 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4276 | | ''[[:d:Q6769161|Mark Parry]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4277 | | ''[[:d:Q6769232|Mark Peters]]'' | futbolista galés | 1972 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4278 | | ''[[:d:Q6769267|Mark Pilkington]]'' | golfista galés | 1978 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4279 | | ''[[:d:Q6769338|Mark Pritchard]]'' | futbolista británicu | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4280 | | ''[[:d:Q6769569|Mark Salmon]]'' | xugador de dardos galés | 1963 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4281 | | ''[[:d:Q6769646|Mark Sconce]]'' | futbolista británicu | 1968 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4282 | [[Ficheru:Mark Serwotka 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6769678|Mark Serwotka]]'' | sindicalista galés | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4283 | | ''[[:d:Q6769814|Mark Stacey]]'' | | 1964 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4284 | | ''[[:d:Q6770200|Mark Wallace]]'' | xugador de críquet galés | 1981 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4285 | | ''[[:d:Q6770218|Mark Walton]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4286 | | ''[[:d:Q6770423|Mark Wool]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1990 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4287 | | ''[[:d:Q6770449|Mark Wyatt]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1957 | | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 4288 | | ''[[:d:Q6774469|Martha Llwyd]]'' | | 1766 | 1845 | ''[[:d:Q5200192|Cynwyl Elfed]]'' |- | style='text-align:right'| 4289 | | ''[[:d:Q6775622|Martin Harley]]'' | cantautor galés | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4290 | | ''[[:d:Q6775799|Martin Jarvis]]'' | | 1951 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 4291 | | ''[[:d:Q6776739|Martin Thomas]]'' | futbolista británicu (1959-) | 1959 | | ''[[:d:Q3404686|Senghenydd]]'' |- | style='text-align:right'| 4292 | [[Ficheru:Martyn Ashton (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6777595|Martyn Ashton]]'' | ciclista galés | 1974 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4293 | | ''[[:d:Q6777631|Martyn Giles]]'' | futbolista británicu | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4294 | | ''[[:d:Q6777642|Martyn Jones]]'' | políticu galés | 1947 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4295 | [[Ficheru:Martyn Jones 2009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6777644|Martyn Jones]]'' | pintor galés | 1955 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4296 | [[Ficheru:Martyn Joseph.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6777647|Martyn Joseph]]'' | compositor de cantares galés | 1960 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4297 | [[Ficheru:Martyn Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6777655|Martyn Lewis]]'' | periodista galés | 1945 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4298 | [[Ficheru:Martyn Margetson in 2008.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6777659|Martyn Margetson]]'' | futbolista británicu | 1971 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4299 | | ''[[:d:Q6777660|Martyn Madden]]'' | xugador de rugbi union galés | 1973 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4300 | | ''[[:d:Q6777681|Martyn Sprague]]'' | futbolista británicu | 1949 | | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 4301 | | ''[[:d:Q6777683|Martyn Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4302 | | ''[[:d:Q6777688|Martyn Woodroffe]]'' | nadador británicu | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4303 | [[Ficheru:Edward Burne-Jones The Golden Stairs.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6779642|Mary Gladstone]]'' | | 1847 | 1927 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 4304 | | ''[[:d:Q6779667|Mary Grant Price]]'' | | 1917 | 2002 | ''[[:d:Q4971889|Broad Haven]]'' |- | style='text-align:right'| 4305 | | ''[[:d:Q6779879|Mary Jane Innes]]'' | empresaria neozelandesa (1852–1941) | 1852 | 1941 | ''[[:d:Q6661829|Llanvaches]]'' |- | style='text-align:right'| 4306 | [[Ficheru:Mary Charlotte Lloyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6780105|Mary Lloyd]]'' | escultora galesa (1819–1896) | 1819 | 1896 | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 4307 | | ''[[:d:Q6780377|Mary Morgan]]'' | trabayadora doméstica galesa (1788–1805) | 1788 | 1805 | ''[[:d:Q5566706|Glasbury]]'' |- | style='text-align:right'| 4308 | [[Ficheru:Mary Sophia Allen (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6780744|Mary Sophia Allen]]'' | | 1878 | 1964 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4309 | | ''[[:d:Q6786991|Mathew Bevan]]'' | | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4310 | [[Ficheru:Matt Johnson 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6788852|Matt Johnson]]'' | presentador de televisión galés | 1982 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4311 | | ''[[:d:Q6789197|Matt Postle]]'' | ciclista galés | 1970 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4312 | | ''[[:d:Q6789223|Matt Rees]]'' | comediante galés | | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 4313 | | ''[[:d:Q6790320|Matthew Collins]]'' | futbolista británicu | 1986 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4314 | | ''[[:d:Q6790325|Matthew Compton]]'' | xugador de críquet galés | 1979 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4315 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120027.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6790439|Matthew Dwyer]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4316 | | ''[[:d:Q6790586|Matthew Gravelle]]'' | | 1976 | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 4317 | | ''[[:d:Q6790741|Matthew Jarvis]]'' | xugador de rugbi galés | 1990 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4318 | | ''[[:d:Q6790752|Matthew Jones]]'' | | 1974 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4319 | | ''[[:d:Q6790774|Matthew Keating]]'' | políticu británicu | 1869 | 1937 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 4320 | | ''[[:d:Q6790988|Matthew Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4321 | | ''[[:d:Q6791026|Matthew Nuthall]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4322 | | ''[[:d:Q6791076|Matthew Pewtner]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4323 | | ''[[:d:Q6791116|Matthew Rees]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4324 | | ''[[:d:Q6791147|Matthew Robinson]]'' | xugador de críquet galés | 1973 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4325 | | ''[[:d:Q6791226|Matthew Silva]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q7838183|Tremorfa]]'' |- | style='text-align:right'| 4326 | | ''[[:d:Q6791328|Matthew Tipton]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4327 | [[Ficheru:Mr. Vaughan Davies, M.P. for Cardiganshire (5236475).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6791359|Matthew Vaughan-Davies, 1st Baron Ystwyth]]'' | políticu británicu (1840–1935) | 1840 | 1935 | ''[[:d:Q29497855|Tanybwlch]]'' |- | style='text-align:right'| 4328 | | ''[[:d:Q6792322|Maudie Edwards]]'' | | 1906 | 1991 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4329 | [[Ficheru:Maureen Evans.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6792674|Maureen Evans]]'' | cantante galesa | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4330 | | ''[[:d:Q6793046|Maurice Edelman]]'' | políticu británicu (1911–1975) | 1911 | 1975 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4331 | | ''[[:d:Q6793161|Maurice Griffith]]'' | sacerdote galés (1507–1558) | 1507 | 1558 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 4332 | | ''[[:d:Q6793398|Maurice Orbach]]'' | políticu galés (1902–1979) | 1902 | 1979 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4333 | | ''[[:d:Q6794260|Mavis Nicholson]]'' | periodista británica | 1930 | 2022 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 4334 | [[Ficheru:MaxWideman2000R2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6795379|Max Wideman]]'' | | 1927 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4335 | | ''[[:d:Q6795965|Maxine Evans]]'' | | 1966 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4336 | | ''[[:d:Q6802996|Me One]]'' | cantante galés | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4337 | [[Ficheru:The capped tower of Eglwys Mechell Sant.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6804706|Mechell]]'' | | 600 | 501 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4338 | | ''[[:d:Q6805202|Meddy Ford]]'' | modelu galesa | 1989 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4339 | | ''[[:d:Q6807451|Medwyn Williams]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 4340 | | ''[[:d:Q6807980|Meg Elis]]'' | | 1950 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4341 | [[Ficheru:Meganlloydgeorge (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6808694|Megan Lloyd George]]'' | política británica (1902–1966) | 1902 | 1966 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 4342 | | ''[[:d:Q6809953|Meic Stephens]]'' | | 1938 | 2018 | ''[[:d:Q478218|Treforest]]'' |- | style='text-align:right'| 4343 | | ''[[:d:Q6809955|Meic Povey]]'' | actor británicu (1950–2017) | 1950 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4344 | | ''[[:d:Q6810308|Meirion Pennar]]'' | poeta galés (1944–2010) | 1944 | 2010 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4345 | | ''[[:d:Q6810741|Mel James]]'' | | 1948 | 2022 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4346 | | ''[[:d:Q6810800|Mel Nurse]]'' | futbolista británicu | 1937 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4347 | | ''[[:d:Q6810830|Mel Rosser]]'' | | 1901 | 1988 | ''[[:d:Q6723489|Machen]]'' |- | style='text-align:right'| 4348 | | ''[[:d:Q6811342|Melanie Roberts]]'' | ximnasta artística galesa | 1988 | | [[Saltney]] |- | style='text-align:right'| 4349 | | ''[[:d:Q6811374|Melanie Walters]]'' | actriz galesa | 1962 | | ''[[:d:Q1952591|The Mumbles]]'' |- | style='text-align:right'| 4350 | | ''[[:d:Q6811900|Melbourne Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1896–1966) | 1896 | 1966 | ''[[:d:Q6964400|Nant-y-moel]]'' |- | style='text-align:right'| 4351 | | ''[[:d:Q6811901|Melbourne Tierney]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1924 | 2014 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4352 | | ''[[:d:Q6813870|Melville De Lloyd]]'' | | 1917 | 1985 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 4353 | | ''[[:d:Q6814128|Melvyn Ford]]'' | | 1924 | | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 4354 | | ''[[:d:Q6814138|Melvyn Meek]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4355 | | ''[[:d:Q6817164|Menna Richards]]'' | periodista británica | 1953 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 4356 | | ''[[:d:Q6817169|Menna Gallie]]'' | escritora galesa (1919–1990) | 1919 | 1990 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 4357 | [[Ficheru:Meredith Edwards in One Step Beyond (Justice).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6818922|Meredith Edwards]]'' | | 1917 | 1999 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 4358 | | ''[[:d:Q6819009|Meredydd Evans]]'' | | 1919 | 2015 | ''[[:d:Q13129617|Llanegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 4359 | | ''[[:d:Q6819012|Meredydd Hughes]]'' | policía galés | 2000 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4360 | | ''[[:d:Q6819086|Merfyn Jones]]'' | futbolista británicu | 1931 | 2016 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4361 | [[Ficheru:Meri Huws (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6819154|Meri Huws]]'' | | | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4362 | | ''[[:d:Q6820496|Merryl Wyn Davies]]'' | | 1948 | 2021 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4363 | | ''[[:d:Q6820803|Merv Hicks]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q5188698|Crosskeys]]'' |- | style='text-align:right'| 4364 | | ''[[:d:Q6820867|Mervyn Bennett]]'' | boxeador galés (1960–1999) | 1960 | 1999 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4365 | | ''[[:d:Q6820875|Mervyn Burtch]]'' | compositor galés (1929–2015) | 1929 | 2015 | ''[[:d:Q1774850|Ystrad Mynach]]'' |- | style='text-align:right'| 4366 | | ''[[:d:Q6820908|Mervyn Hill]]'' | xugador de críquet galés (1902–1948) | 1902 | 1948 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 4367 | | ''[[:d:Q6820925|Mervyn Levy]]'' | historiador del arte británicu (1914–1996) | 1914 | 1996 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4368 | | ''[[:d:Q6821110|Mesac Thomas]]'' | sacerdote galés (1816–1892) | 1816 | 1892 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4369 | | ''[[:d:Q6828351|Michael Baer]]'' | xugador de críquet galés | 1987 | | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 4370 | | ''[[:d:Q6829403|Michael Condon]]'' | | 1919 | 1960 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4371 | | ''[[:d:Q6829746|Michael Davies]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4372 | | ''[[:d:Q6830117|Michael Elwyn]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4373 | | ''[[:d:Q6830352|Michael Flynn]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4374 | [[Ficheru:Gustavius Payne - Welsh artist - 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6830845|Michael Gustavius Payne]]'' | pintor galés | 1969 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4375 | | ''[[:d:Q6831441|Michael J. Leahy]]'' | sindicalista británicu (1949–1979) | 1949 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4376 | | ''[[:d:Q6831686|Michael Johnson]]'' | | 1941 | 1991 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4377 | | ''[[:d:Q6832322|Michael Lort]]'' | | 1725 | 1790 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4378 | | ''[[:d:Q6833053|Michael Newbold]]'' | xugador de críquet galés | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4379 | | ''[[:d:Q6833756|Michael Raven]]'' | | 1938 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4380 | | ''[[:d:Q6833845|Michael Richards]]'' | nadador galés | 1950 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4381 | | ''[[:d:Q6833909|Michael Roberts]]'' | políticu británicu (1927–1983) | 1927 | 1983 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4382 | | ''[[:d:Q6834952|Michael Tremellen]]'' | xugador de críquet galés | 1965 | | ''[[:d:Q3403473|Pendine]]'' |- | style='text-align:right'| 4383 | [[Ficheru:Michelle Green.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6837058|Michelle Green]]'' | futbolista británica | 1982 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4384 | | ''[[:d:Q6838178|Mick Flynn]]'' | militar galés | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4385 | | ''[[:d:Q6838620|Mickey Evans]]'' | futbolista británicu | 1947 | | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 4386 | | ''[[:d:Q6838640|Mickey Gee]]'' | guitarrista galés (1944–2009) | 1944 | 2009 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4387 | | ''[[:d:Q6846242|Mike Cann]]'' | xugador de críquet sudafricanu | 1965 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4388 | | ''[[:d:Q6846612|Mike Dowler]]'' | futbolista británicu | 1957 | | ''[[:d:Q722585|Caldicot]]'' |- | style='text-align:right'| 4389 | | ''[[:d:Q6846689|Mike Elliott]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1945 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4390 | [[Ficheru:Mike Gwilym.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q6847105|Mike Gwilym]]'' | actor británicu | 1949 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4391 | [[Ficheru:Members of the Fifth Senedd (taken May 11, 2011) Members of the Fifth Senedd Mike Hedges AS MS (28170821805).png|center|128px]] | ''[[:d:Q6847187|Mike Hedges]]'' | políticu galés | 1956 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4392 | | ''[[:d:Q6847304|Mike Hook]]'' | | 1982 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4393 | [[Ficheru:Mike Jenkins, Welsh poet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6847395|Mike Jenkins]]'' | poeta galés | 1953 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4394 | | ''[[:d:Q6847692|Mike Llewellyn]]'' | xugador de críquet galés | 1953 | | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 4395 | | ''[[:d:Q6847868|Mike McBurney]]'' | futbolista británicu | 1953 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4396 | | ''[[:d:Q6848187|Mike Nicholas]]'' | | 1942 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4397 | | ''[[:d:Q6848254|Mike O'Shea]]'' | xugador de críquet galés | 1987 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4398 | | ''[[:d:Q6848353|Mike Pearson]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4399 | | ''[[:d:Q6848419|Mike Poole]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4400 | | ''[[:d:Q6848445|Mike Powell]]'' | xugador de críquet galés | 1977 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4401 | | ''[[:d:Q6848516|Mike Rayer]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1965 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4402 | | ''[[:d:Q6849180|Mike Voyle]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1978 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4403 | | ''[[:d:Q6849198|Mike Walker]]'' | tenista galés | 1966 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4404 | | ''[[:d:Q6849220|Mike Watkins]]'' | xugador de rugbi union galés | 1952 | | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 4405 | | ''[[:d:Q6849279|Mike Williams]]'' | futbolista británicu (1965-) | 1965 | | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 4406 | | ''[[:d:Q6849282|Mike Williams]]'' | futbolista británicu (1986-) | 1986 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 4407 | | ''[[:d:Q6849355|Mike Young]]'' | empresariu galés | 1945 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4408 | [[Ficheru:Miles Morgan by J. S. Hartley - Springfield, MA - DSC03231.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q6851487|Miles Morgan]]'' | | 1616 | 1699 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 4409 | | ''[[:d:Q6851560|Miles Thomas]]'' | mánager galés (1897–1980) | 1897 | 1980 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4410 | [[Ficheru:Milsom Rees 1931.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6860747|Milsom Rees]]'' | ciruxanu galés (1866–1952) | 1866 | 1952 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4411 | | ''[[:d:Q6860753|Milson Hunt]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1926 | 1988 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4412 | | ''[[:d:Q6865038|Mini Grey]]'' | | | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 4413 | | ''[[:d:Q6890179|Moelwyn Hughes]]'' | | 1897 | 1955 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 4414 | [[Ficheru:Moelona1917.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6890185|Elizabeth Mary Jones]]'' | | 1877 | 1953 | ''[[:d:Q7321606|Rhydlewis]]'' |- | style='text-align:right'| 4415 | | ''[[:d:Q6890208|Moelwyn Merchant]]'' | | 1913 | 1997 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4416 | [[Ficheru:Weidenfeld Parkin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6896659|Molly Parkin]]'' | | 1932 | | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 4417 | [[Ficheru:Archives of American Art - Monty Lewis - 2587.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6906709|Monty Lewis]]'' | artista galés (1907–1997) | 1907 | 1997 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4418 | | ''[[:d:Q6909612|Mordecai Jones]]'' | | 1813 | 1880 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 4419 | | ''[[:d:Q6911506|Morfydd Llwyn Owen]]'' | | 1891 | 1918 | ''[[:d:Q478218|Treforest]]'' |- | style='text-align:right'| 4420 | | ''[[:d:Q6911577|Morgan Allen]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4421 | [[Ficheru:Morgan B. Williams (Pennsylvania Congressman).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6911580|Morgan B. Williams]]'' | políticu galés (1831–1903) | 1831 | 1903 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4422 | | ''[[:d:Q6911650|Morgan Edwards]]'' | | 1722 | 1795 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4423 | | ''[[:d:Q6911703|Morgan Hunt]]'' | futbolista británicu | 1931 | 2012 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 4424 | | ''[[:d:Q6911720|Morgan John Rhys]]'' | | 1760 | 1804 | ''[[:d:Q3398355|Llanbradach]]'' |- | style='text-align:right'| 4425 | [[Ficheru:Morgan-Lloyd-AS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6911751|Morgan Lloyd]]'' | | 1820 | 1893 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 4426 | | ''[[:d:Q6911804|Morgan Owen]]'' | | 1585 | 1645 | ''[[:d:Q6947263|Myddfai]]'' |- | style='text-align:right'| 4427 | | ''[[:d:Q6911815|Morgan Phillips]]'' | | 1902 | 1963 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4428 | | ''[[:d:Q6911824|Morgan Rhys]]'' | | 1716 | 1779 | ''[[:d:Q13127117|Cilycwm]]'' |- | style='text-align:right'| 4429 | | ''[[:d:Q6915147|Morus Dwyfech]]'' | escritor británicu | 1523 | 1590 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4430 | [[Ficheru:Clynnog by Moses Griffith 1782.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6915789|Moses Griffith]]'' | | 1747 | 1819 | ''[[:d:Q3398974|Bryncroes]]'' |- | style='text-align:right'| 4431 | [[Ficheru:Moses Russell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6915930|Moses Russell]]'' | futbolista británicu (1888–1946) | 1888 | 1946 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 4432 | | ''[[:d:Q6917024|Mostyn Thomas]]'' | | 1896 | 1984 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 4433 | | ''[[:d:Q6947452|Myfanwy Howell]]'' | presentadora de televisión británica | 1903 | 1988 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 4434 | [[Ficheru:Myfanwy Talog.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6947457|Myfanwy Talog]]'' | actriz galesa (1944–1995) | 1944 | 1995 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 4435 | | ''[[:d:Q6947663|Myles Davies]]'' | | 1662 | 1715 | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 4436 | [[Ficheru:Myrddin Fardd NLW3362574.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6948163|John Jones]]'' | | 1836 | 1921 | ''[[:d:Q3404510|Llangian]]'' |- | style='text-align:right'| 4437 | | ''[[:d:Q6948612|Myrtle Devenish]]'' | actriz galesa (1913–2007) | 1913 | 2007 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 4438 | | ''[[:d:Q6962803|Nancy Lee]]'' | novelista canadiana | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4439 | | ''[[:d:Q6964248|Nansi Richards]]'' | | 1888 | 1979 | ''[[:d:Q20589424|Pen-y-bont-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4440 | | ''[[:d:Q6964330|Nantlais Williams]]'' | | 1874 | 1959 | ''[[:d:Q15407742|Gwyddgrug]]'' |- | style='text-align:right'| 4441 | | ''[[:d:Q6968475|Natasha Marsh]]'' | | 1975 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 4442 | | ''[[:d:Q6968486|Natasha Perdue]]'' | llevantadora de peses galesa | 1975 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4443 | | ''[[:d:Q6968912|Nathan Blake]]'' | futbolista británicu | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4444 | | ''[[:d:Q6968916|Nathan Bonner-Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1978 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4445 | | ''[[:d:Q6968940|Nathan Buck]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4446 | | ''[[:d:Q6968941|Nathan Budgett]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1975 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4447 | | ''[[:d:Q6968996|Nathan Craig]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 4448 | | ''[[:d:Q6969312|Nathan Rocyn-Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1902–1984) | 1902 | 1984 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 4449 | | ''[[:d:Q6969314|Nathan Rogers]]'' | escritor galés (1638–1708) | 1638 | 1708 | ''[[:d:Q6661829|Llanvaches]]'' |- | style='text-align:right'| 4450 | | ''[[:d:Q6969374|Nathan Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1976 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4451 | [[Ficheru:NathanWyburn-inStudio-C.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6969436|Nathan Wyburn]]'' | artista galés | 1989 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 4452 | [[Ficheru:Jarvis, Nathaniel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6969699|Nathaniel Jarvis]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4453 | [[Ficheru:Nathaniel Cynhafal Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6969710|Nathaniel Jones]]'' | | 1832 | 1905 | ''[[:d:Q16540181|Llangynhafal]]'' |- | style='text-align:right'| 4454 | | ''[[:d:Q6969928|Nathaniel Williams]]'' | | 1742 | 1826 | ''[[:d:Q6661877|Llanwinio]]'' |- | style='text-align:right'| 4455 | | ''[[:d:Q6983198|Naz Ball]]'' | | 1962 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 4456 | | ''[[:d:Q6986019|Ned Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés (1904–1990) | 1904 | 1990 | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 4457 | | ''[[:d:Q6986087|Ned Roberts]]'' | xugador de rugbi union británicu (1867–1940) | 1867 | 1940 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4458 | | ''[[:d:Q6988305|Neil Boobyer]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1972 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4459 | | ''[[:d:Q6988465|Neil Davies]]'' | | 1980 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4460 | | ''[[:d:Q6988618|Neil Gibson]]'' | futbolista británicu | 1979 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4461 | | ''[[:d:Q6988674|Neil Haddock]]'' | boxeador galés | 1964 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4462 | | ''[[:d:Q6989019|Neil McPherson]]'' | xugador de rugbi union galés (1892–1957) | 1892 | 1957 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4463 | | ''[[:d:Q6989128|Neil Patel]]'' | diseñador galés | 1964 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4464 | | ''[[:d:Q6989319|Neil Slatter]]'' | futbolista británicu | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4465 | [[Ficheru:Nerys Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6997045|Nerys Evans]]'' | política galesa | 1980 | | ''[[:d:Q6661421|Llangain]]'' |- | style='text-align:right'| 4466 | [[Ficheru:NoahMMason.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7002124|Noah Morgan Mason]]'' | políticu estauxunidense | 1882 | 1965 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 4467 | | ''[[:d:Q7004817|Neville Powell]]'' | futbolista británicu | 1963 | | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 4468 | | ''[[:d:Q7023480|Nia Caron]]'' | actriz británica | 1959 | | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 4469 | [[Ficheru:OIFF 2015-07-17 143447 - Nia Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7023504|Nia Roberts]]'' | actriz galesa | 1972 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 4470 | | ''[[:d:Q7024261|Nic Cudd]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4471 | [[Ficheru:Nic Parry Tachwedd 2014.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7024310|Nic Parry]]'' | | 1957 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4472 | | ''[[:d:Q7025356|Nicholas Evans]]'' | pintor galés (1907–2004) | 1907 | 2004 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4473 | | ''[[:d:Q7025584|Nicholas Hunt]]'' | oficial naval galés (1930–2013) | 1930 | 2013 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 4474 | | ''[[:d:Q7025678|Nicholas Jones]]'' | | 1942 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4475 | | ''[[:d:Q7026147|Nicholas Rudall]]'' | | 1940 | 2018 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4476 | | ''[[:d:Q7027072|Nick Ellis]]'' | | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4477 | | ''[[:d:Q7027121|Nick Fletcher]]'' | | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4478 | | ''[[:d:Q7027494|Nick Macleod]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4479 | [[Ficheru:Nick Ramsay 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7027777|Nick Ramsay]]'' | políticu galés | 1975 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 4480 | | ''[[:d:Q7028008|Nick Swetman]]'' | xugador de críquet galés | 1984 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4481 | | ''[[:d:Q7028665|Nicky Piper]]'' | boxeador galés | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4482 | | ''[[:d:Q7031408|Niel Morgan]]'' | xugador de críquet galés (1904–1985) | 1904 | 1985 | ''[[:d:Q5199901|Cyncoed]]'' |- | style='text-align:right'| 4483 | | ''[[:d:Q7032258|Nigel Boulton]]'' | futbolista británicu | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4484 | | ''[[:d:Q7032329|Nigel Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1965 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4485 | | ''[[:d:Q7032450|Nigel Heseltine]]'' | escritor británicu | 1916 | 1995 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4486 | | ''[[:d:Q7032604|Nigel Pulsford]]'' | músicu galés | 1963 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4487 | | ''[[:d:Q7032608|Nigel Rees]]'' | futbolista británicu | 1953 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4488 | | ''[[:d:Q7032660|Nigel Stevenson]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4489 | | ''[[:d:Q7032689|Nigel Vaughan]]'' | futbolista británicu | 1959 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 4490 | | ''[[:d:Q7032732|Nigel Yates]]'' | archiveru británicu | 1944 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4491 | | ''[[:d:Q7039571|Nipper Pat Daly]]'' | boxeador galés (1913–1988) | 1913 | 1988 | ''[[:d:Q3402341|Abercrave]]'' |- | style='text-align:right'| 4492 | | ''[[:d:Q7045349|Noah Ablett]]'' | sindicalista británicu (1883–1935) | 1883 | 1935 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 4493 | [[Ficheru:Noel Humphreys.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7046945|Noel Forbes Humphreys]]'' | | 1890 | 1918 | ''[[:d:Q6661429|Llangan]]'' |- | style='text-align:right'| 4494 | | ''[[:d:Q7047028|Noel Jones]]'' | | 1932 | 2009 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4495 | [[Ficheru:Noel Performing 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7047187|Noel Richards]]'' | escritor d&#39;himnos galés | 1955 | | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 4496 | | ''[[:d:Q7047219|Noel Sullivan]]'' | cantante galés | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4497 | | ''[[:d:Q7047242|Noel Trigg]]'' | boxeador galés | 1934 | 2020 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4498 | | ''[[:d:Q7051658|Norma Curtis]]'' | escritora galesa | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4499 | | ''[[:d:Q7052107|Norman Coslett]]'' | | 1909 | 1987 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4500 | | ''[[:d:Q7052209|Norman Fender]]'' | | 1910 | 1983 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4501 | | ''[[:d:Q7052330|Norman Harris]]'' | | 1918 | 2007 | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 4502 | | ''[[:d:Q7052397|Norman Jacob]]'' | xugador de críquet galés (1901–1970) | 1901 | 1970 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4503 | | ''[[:d:Q7052739|Norman Riches]]'' | xugador de críquet galés (1883–1975) | 1883 | 1975 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4504 | | ''[[:d:Q7053254|Norrie Alden]]'' | futbolista británicu | 1909 | 1980 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4505 | | ''[[:d:Q7071254|Nyree Kindred]]'' | nadadora galesa | 1980 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 4506 | | ''[[:d:Q7080312|Ogwyn Davies]]'' | artista británicu (1925–2015) | 1925 | 2015 | ''[[:d:Q7837341|Trebanos]]'' |- | style='text-align:right'| 4507 | | ''[[:d:Q7087219|Olive Wheeler]]'' | psicóloga galesa (1886–1963) | 1886 | 1963 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 4508 | | ''[[:d:Q7087625|Oliver James]]'' | xugador de críquet galés | 1990 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4509 | | ''[[:d:Q7087668|Oliver Lloyd]]'' | | 1570 | 1625 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4510 | | ''[[:d:Q7087707|Oliver Morris]]'' | | 1916 | 1944 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4511 | [[Ficheru:O.J.S. Piper.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7087761|Oliver Piper]]'' | xugador de rugbi union galés (1884–1933) | 1884 | 1933 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4512 | | ''[[:d:Q7087790|Oliver Reynolds]]'' | poeta británicu | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4513 | | ''[[:d:Q7087796|Oliver Robert Gould]]'' | políticu canadianu (1874–1951) | 1874 | 1951 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4514 | | ''[[:d:Q7087873|Oliver Thornton]]'' | actor galés | 1979 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4515 | | ''[[:d:Q7088315|Ollie Burton]]'' | futbolista británicu | 1941 | | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 4516 | | ''[[:d:Q7088359|Ollie Olds]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1993 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4517 | | ''[[:d:Q7094141|Onllwyn Brace]]'' | xugador de rugbi union galés (1932–2013) | 1932 | 2013 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 4518 | | ''[[:d:Q7102440|Orig Williams]]'' | futbolista británicu | 1931 | 2009 | ''[[:d:Q3406271|Ysbyty Ifan]]'' |- | style='text-align:right'| 4519 | | ''[[:d:Q7103444|Ormond Jones]]'' | futbolista británicu | 1910 | 1972 | ''[[:d:Q7830339|Towyn]]'' |- | style='text-align:right'| 4520 | [[Ficheru:Osi Rhys Osmond.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7106669|Osi Rhys Osmond]]'' | pintor británicu | 1942 | 2015 | ''[[:d:Q7975053|Wattsville]]'' |- | style='text-align:right'| 4521 | [[Ficheru:Osian Ellis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7106681|Osian Ellis]]'' | | 1928 | 2021 | ''[[:d:Q5446245|Ffynnongroew]]'' |- | style='text-align:right'| 4522 | | ''[[:d:Q7106908|Michael Berry, Baron Hartwell]]'' | | 1911 | 2001 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4523 | | ''[[:d:Q7107483|Ossie Jones]]'' | futbolista británicu | 1909 | 2002 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 4524 | | ''[[:d:Q7107485|Ossie Male]]'' | xugador de rugbi union británicu (1893–1975) | 1893 | 1975 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4525 | | ''[[:d:Q7108121|Oswald Griffiths]]'' | | 1909 | 1989 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4526 | | ''[[:d:Q7114239|Owain Arwel Hughes]]'' | | 1942 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4527 | [[Ficheru:Owain Fôn Williams playing for Wales vs Austria 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114242|Owain Fôn Williams]]'' | futbolista británicu | 1987 | | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 4528 | | ''[[:d:Q7114245|Owain Hopkins]]'' | xugador de críquet galés | 1980 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4529 | | ''[[:d:Q7114249|Owain Warlow]]'' | futbolista británicu | 1987 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4530 | [[Ficheru:Owen Edwards & Louise Walden GBR.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7114467|Owen Edwards]]'' | baillarín sobre xelu galés | 1987 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4531 | | ''[[:d:Q7114471|Owen Evans]]'' | | 1876 | 1945 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 4532 | | ''[[:d:Q7114472|Owen Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 4533 | [[Ficheru:Owen John Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114528|Owen John Thomas]]'' | políticu galés (1939-2024) | 1939 | 2024 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4534 | [[Ficheru:Portrait of Owain Jones, Myfyr (4670959) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114529|Owen Jones]]'' | | 1741 | 1814 | ''[[:d:Q13129629|Llanfihangel Glyn Myfyr]]'' |- | style='text-align:right'| 4535 | | ''[[:d:Q7114531|Owen Jones]]'' | futbolista británicu (1871–1955) | 1871 | 1955 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4536 | [[Ficheru:Owen Lewis Jones, 1953.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114532|Owen Jones]]'' | políticu canadianu (1889–1964) | 1889 | 1964 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 4537 | | ''[[:d:Q7114543|Owen Lewis]]'' | | 1533 | 1595 | ''[[:d:Q6661405|Llangadwaladr]]'' |- | style='text-align:right'| 4538 | | ''[[:d:Q7114580|Owen Money]]'' | cantante británicu | 1947 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4539 | [[Ficheru:Owen Morgan Edwards in 1916 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114583|Owen Morgan Edwards]]'' | | 1858 | 1920 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 4540 | | ''[[:d:Q7114598|Owen Phillips]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4541 | [[Ficheru:Portrait of E. Owen Phillips (4670553).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114599|Owen Phillips]]'' | | 1826 | 1897 | ''[[:d:Q13131980|Trecwn]]'' |- | style='text-align:right'| 4542 | | ''[[:d:Q7114657|Owen Thomas]]'' | xugador de dardos galés | 1953 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4543 | | ''[[:d:Q7114698|Owen Williams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4544 | | ''[[:d:Q7114699|Owen Williams]]'' | | 1986 | | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 4545 | [[Ficheru:Owen Williams 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114700|Owen Williams]]'' | | 1992 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4546 | | ''[[:d:Q7114710|Owen Wynne]]'' | | 1652 | 1700 | ''[[:d:Q13129688|Llechylched]]'' |- | style='text-align:right'| 4547 | [[Ficheru:Revd Owen Wynne Jones (Glasynys, 1828-70) NLW3365408 Cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7114713|Owen Wynne Jones]]'' | | 1828 | 1870 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 4548 | | ''[[:d:Q7119548|P. K. Thomas]]'' | | 1926 | 2008 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4549 | | ''[[:d:Q7128230|Palmer Griffiths]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1880–1973) | 1880 | 1973 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4550 | | ''[[:d:Q7138398|Parker Williams]]'' | políticu canadianu (1873–1958) | 1873 | 1958 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4551 | | ''[[:d:Q7143239|Pat Brain]]'' | | 1896 | 1945 | ''[[:d:Q5016880|Caerau]]'' |- | style='text-align:right'| 4552 | | ''[[:d:Q7143662|Pat Leach]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4553 | | ''[[:d:Q7143720|Pat McCarthy]]'' | futbolista británicu | 1888 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4554 | | ''[[:d:Q7143810|Pat Mountain]]'' | futbolista británicu | 1976 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4555 | | ''[[:d:Q7143923|Pat Pocock]]'' | xugador de críquet galés | 1946 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4556 | | ''[[:d:Q7145521|Patricia Clarke]]'' | bioquímica galesa (1919–2010) | 1919 | 2010 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4557 | | ''[[:d:Q7145665|Patricia Kane]]'' | actriz británica | 1929 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4558 | | ''[[:d:Q7145670|Patricia Kern]]'' | | 1927 | 2015 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4559 | | ''[[:d:Q7146558|Patrick Gibbs]]'' | | 1915 | 2008 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4560 | | ''[[:d:Q7146653|Patrick Hannan]]'' | | 1941 | 2009 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 4561 | | ''[[:d:Q7147445|Patrick Palmer]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4562 | | ''[[:d:Q7149015|Paul Affleck]]'' | golfista galés | 1966 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4563 | | ''[[:d:Q7149081|Paul Anthony]]'' | | 1955 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4564 | [[Ficheru:Paul 'Legs' Barrett.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7149243|Paul Barrett]]'' | | 1940 | 2019 | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 4565 | | ''[[:d:Q7149356|Paul Beynon-Davies]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 4566 | | ''[[:d:Q7149394|Paul Blackwell]]'' | futbolista británicu | 1963 | | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 4567 | | ''[[:d:Q7149548|Paul Brown]]'' | presentador de noticies galés (1950–1997) | 1950 | 1997 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4568 | | ''[[:d:Q7149821|Paul Child]]'' | cantante galés | 1969 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4569 | [[Ficheru:Paul-davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7150146|Paul Davies]]'' | políticu galés | 1969 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4570 | | ''[[:d:Q7150147|Paul Davies]]'' | futbolista británicu | 1952 | | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 4571 | [[Ficheru:DAVIES Paul (GBR).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7150149|Paul Davies]]'' | tenista de mesa galés | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4572 | | ''[[:d:Q7150515|Paul Erickson]]'' | escritor británicu | 1920 | 1991 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4573 | | ''[[:d:Q7150527|Paul Esposti]]'' | ciclista galés | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4574 | | ''[[:d:Q7150900|Paul Giles]]'' | futbolista británicu | 1961 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4575 | | ''[[:d:Q7150980|Paul Grant]]'' | | 1943 | 2003 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4576 | [[Ficheru:Paul Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7151017|Paul Griffiths]]'' | direutor de teatru galés | 1973 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4577 | | ''[[:d:Q7151019|Paul Griffiths]]'' | escritor británicu | 1947 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4578 | | ''[[:d:Q7151248|Paul Henry]]'' | poeta británicu | 1959 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4579 | | ''[[:d:Q7151549|Paul James Wheeler]]'' | | 1947 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4580 | | ''[[:d:Q7152147|Paul Maddy]]'' | futbolista británicu | 1962 | | ''[[:d:Q5197235|Cwmcarn]]'' |- | style='text-align:right'| 4581 | [[Ficheru:Paulmealorphoto.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q7152438|Paul Mealor]]'' | compositor galés | 1975 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4582 | | ''[[:d:Q7152599|Paul Morgan]]'' | | 1974 | 2015 | ''[[:d:Q2567716|Pencoed]]'' |- | style='text-align:right'| 4583 | | ''[[:d:Q7153006|Paul Prendiville]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | 1954 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4584 | | ''[[:d:Q7154096|Paul Turner]]'' | xugador de rugbi union galés | 1960 | | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 4585 | | ''[[:d:Q7154348|Paul Whitsun-Jones]]'' | actor galés (1923–1974) | 1923 | 1974 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4586 | | ''[[:d:Q7154476|Paul Woods]]'' | | 1950 | 2007 | ''[[:d:Q7228311|Pontllanfraith]]'' |- | style='text-align:right'| 4587 | | ''[[:d:Q7155038|Pauline Jarman]]'' | política galesa | 1945 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 4588 | | ''[[:d:Q7155074|Pauline Peters]]'' | | 1896 | 1976 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4589 | [[Ficheru:Percy Coldrick.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q7167285|Percy Coldrick]]'' | | 1888 | 1953 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 4590 | | ''[[:d:Q7167294|Percy Cudlipp]]'' | | 1905 | 1962 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4591 | [[Ficheru:Percy Egerton Herbert.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7167325|Percy Herbert]]'' | políticu galés (1822–1876) | 1822 | 1876 | ''[[:d:Q1377263|Powis Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 4592 | [[Ficheru:British (English) School - Sir Percy Herbert (c.1598–1667), 2nd Baron Powis - 1180923 - National Trust.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7167388|Percy Herbert, 2nd Baron Powis]]'' | | 1598 | 1666 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 4593 | | ''[[:d:Q7167433|Percy Jones]]'' | | 1892 | 1922 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 4594 | | ''[[:d:Q7167435|Percy Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1887–1969) | 1887 | 1969 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4595 | | ''[[:d:Q7167462|Percy Lloyd]]'' | xugador de rugbi union británicu (1871–1959) | 1871 | 1959 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 4596 | | ''[[:d:Q7167493|Percy Morgan]]'' | xugador de críquet galés (1905–1983) | 1905 | 1983 | ''[[:d:Q3402341|Abercrave]]'' |- | style='text-align:right'| 4597 | [[Ficheru:Peredur Lynch ym Mangor, Medi 2018.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7167764|Peredur Lynch]]'' | | 1963 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4598 | | ''[[:d:Q7172097|Pete Lee-Wilson]]'' | actor británicu | 1960 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4599 | [[Ficheru:Pete Price at Superhero Skyfall 2018-1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7172205|Pete Price]]'' | llocutor de radio británicu | 1946 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4600 | | ''[[:d:Q7172477|Peter Aitken]]'' | futbolista británicu | 1954 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4601 | [[Ficheru:Portrait of Peter Bayley Williams (4673911) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7172638|Peter Bailey Williams]]'' | | 1763 | 1836 | ''[[:d:Q6661270|Llandyfaelog]]'' |- | style='text-align:right'| 4602 | | ''[[:d:Q7172726|Peter Baynham]]'' | | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4603 | | ''[[:d:Q7173295|Peter Clarke]]'' | | 1948 | 2007 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 4604 | | ''[[:d:Q7173568|Peter Davies]]'' | científicu galés | 1948 | 2020 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4605 | | ''[[:d:Q7173980|Peter Finch]]'' | escritor galés | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4606 | | ''[[:d:Q7174079|Peter Fraser]]'' | fotógrafu galés | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4607 | | ''[[:d:Q7174185|Peter Gatehouse]]'' | xugador de críquet galés | 1936 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4608 | | ''[[:d:Q7174237|Peter Gill]]'' | direutor de teatru galés | 1939 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4609 | | ''[[:d:Q7174347|Peter Gray]]'' | químicu galés (1926–2012) | 1926 | 2012 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4610 | | ''[[:d:Q7174491|Peter Halliday]]'' | actor británicu (1924–2012) | 1924 | 2012 | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4611 | | ''[[:d:Q7174549|Peter Harris]]'' | boxeador galés | 1962 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4612 | [[Ficheru:Peterlaw.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7175376|Peter Law]]'' | políticu galés (1948–2006) | 1948 | 2006 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4613 | | ''[[:d:Q7175499|Peter Locke]]'' | xugador de dardos galés | 1956 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4614 | | ''[[:d:Q7175943|Peter Moore]]'' | criminal británicu | 1940 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]''<br/>[[Saint Helens (Merseyside)|Saint Helens]] |- | style='text-align:right'| 4615 | | ''[[:d:Q7175951|Peter Morris]]'' | xugador de béisbol galés (1854–1884) | 1854 | 1884 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 4616 | | ''[[:d:Q7176193|Peter O'Sullivan]]'' | futbolista británicu | 1951 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 4617 | | ''[[:d:Q7176382|Peter Philp]]'' | dramaturgu británicu (1920–2006) | 1920 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4618 | | ''[[:d:Q7176440|Peter Prendergast]]'' | pintor británicu (1946–2007) | 1946 | 2007 | ''[[:d:Q4667208|Abertridwr]]'' |- | style='text-align:right'| 4619 | | ''[[:d:Q7176450|Peter Price]]'' | | 1949 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4620 | | ''[[:d:Q7176554|Peter Rees]]'' | futbolista británicu | 1932 | | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 4621 | | ''[[:d:Q7176583|Peter Richards]]'' | fotógrafu británicu | 1970 | | [[Cárdif]]<br/>[[Organización territorial de Gales|divisiones alministratives de Gales]] |- | style='text-align:right'| 4622 | | ''[[:d:Q7176642|Peter Rodon]]'' | futbolista británicu | 1940 | 2000 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4623 | | ''[[:d:Q7176643|Peter Rodrigues]]'' | futbolista británicu | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4624 | [[Ficheru:Psr99.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7176650|Peter Rogers]]'' | políticu galés | 1940 | 2025 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4625 | | ''[[:d:Q7176685|Peter Rowe]]'' | | 1947 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4626 | | ''[[:d:Q7176768|Peter Sanders]]'' | futbolista británicu | 1942 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4627 | | ''[[:d:Q7176791|Peter Sayer]]'' | futbolista británicu | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4628 | | ''[[:d:Q7176927|Peter Shreeves]]'' | futbolista británicu | 1940 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4629 | | ''[[:d:Q7176932|Peter Sidoli]]'' | xugador de rugbi union galés | 1980 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4630 | | ''[[:d:Q7176999|Peter Smith]]'' | futbolista británicu (1978-) | 1978 | | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 4631 | | ''[[:d:Q7177126|Peter Stimpson]]'' | xugador de críquet galés | 1947 | | [[Aberfan]] |- | style='text-align:right'| 4632 | | ''[[:d:Q7177186|Peter Sunman]]'' | profesor de música australianu | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4633 | | ''[[:d:Q7177481|Peter Vaughan]]'' | policía galés | 2000 | | [[Aberfan]] |- | style='text-align:right'| 4634 | | ''[[:d:Q7179526|Peveril William-Powlett]]'' | xugador de rugbi union galés (1898–1985) | 1898 | 1985 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4635 | | ''[[:d:Q7181686|Phil Bater]]'' | futbolista británicu | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4636 | | ''[[:d:Q7181762|Phil Carradice]]'' | escritor británicu | 1947 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4637 | | ''[[:d:Q7181840|Phil Dollman]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4638 | | ''[[:d:Q7181880|Phil Evans]]'' | | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4639 | | ''[[:d:Q7181889|Phil Ford]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4640 | [[Ficheru:Phil Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7181939|Phil Griffiths]]'' | futbolista británicu (1905–1978) | 1905 | 1978 | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 4641 | | ''[[:d:Q7181976|Phil Harrington]]'' | futbolista británicu | 1963 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4642 | | ''[[:d:Q7182004|Phil Hill]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4643 | | ''[[:d:Q7182043|Phil John]]'' | xugador de rugbi union galés | 1981 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 4644 | [[Ficheru:Phil Kerslake MNZM (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7182080|Phil Kerslake]]'' | presentador de televisión neozelandés | 1959 | 2021 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4645 | [[Ficheru:Phil Morris speedway rider.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7182197|Phil Morris]]'' | | 1975 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4646 | | ''[[:d:Q7182228|Phil North]]'' | xugador de críquet británicu | 1965 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4647 | | ''[[:d:Q7182292|Phil Price]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4648 | | ''[[:d:Q7182339|Phil Roberts]]'' | futbolista británicu | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4649 | | ''[[:d:Q7182365|Phil Ryan]]'' | | 1946 | 2016 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4650 | | ''[[:d:Q7182476|Phil Thomas]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4651 | | ''[[:d:Q7182507|Phil Vance]]'' | | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4652 | | ''[[:d:Q7182544|Phil Whitlock]]'' | futbolista británicu (1930–2009) | 1930 | 2009 | ''[[:d:Q6661603|Llanhilleth]]'' |- | style='text-align:right'| 4653 | | ''[[:d:Q7182554|Phil Williams]]'' | | 1963 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4654 | [[Ficheru:Phil Williams.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7182555|Phil Williams]]'' | | 1939 | 2003 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 4655 | [[Ficheru:Philip Baxter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7183190|Philip Baxter]]'' | inxenieru británicu (1905–1989) | 1905 | 1989 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 4656 | [[Ficheru:Professor Philip Conrad Donoghue FRS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7183455|Philip Donoghue]]'' | paleontólogu galés | 1971 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 4657 | | ''[[:d:Q7183607|Philip George]]'' | xugador de críquet galés | 1978 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4658 | [[Ficheru:Portrait of Colonel Philip Jones (1618–1674).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7183865|Philip Jones of Fonmon]]'' | | 1618<br/>1617 | 1674 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4659 | | ''[[:d:Q7184059|Philip McGough]]'' | actor británicu | | | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 4660 | | ''[[:d:Q7184104|Philip Morgan]]'' | | | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4661 | | ''[[:d:Q7184141|Philip Nicholas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1876–1952) | 1876 | 1952 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 4662 | [[Ficheru:Philip Palmer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7184189|Philip Palmer]]'' | | 1960 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4663 | | ''[[:d:Q7184201|Philip Pedlar]]'' | futbolista británicu | 1899 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4664 | [[Ficheru:Portrait of Father Philip Powel (4672675) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7184229|Philip Powell]]'' | | 1594 | 1646 | ''[[:d:Q7833102|Trallong]]'' |- | style='text-align:right'| 4665 | | ''[[:d:Q7184350|Philip Sayce]]'' | guitarrista canadianu | 1976 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4666 | | ''[[:d:Q7184351|Philip Sayer]]'' | | 1946 | 1989 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4667 | [[Ficheru:Thomas Gainsborough (1727-1788) - Philip Yorke I (1743–1804), MP - 1151302 - National Trust.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7184597|Philip Yorke]]'' | políticu galés (1743–1804) | 1743 | 1804 | ''[[:d:Q5385260|Erddig]]'' |- | style='text-align:right'| 4668 | | ''[[:d:Q7184733|Philippa Roles]]'' | | 1978 | 2017 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4669 | | ''[[:d:Q7185718|Phillip Joll]]'' | | 1954 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4670 | | ''[[:d:Q7186356|Phineas John]]'' | boxeador galés (1910–1985) | 1910 | 1985 | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 4671 | [[Ficheru:Phoebe Davies 01.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7186662|Phoebe Davies]]'' | | 1864 | 1912 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 4672 | | ''[[:d:Q7192602|Piers Griffith]]'' | | 1568 | 1628 | ''[[:d:Q3405864|Llandygai]]'' |- | style='text-align:right'| 4673 | | ''[[:d:Q7199739|Pixie O'Harris]]'' | | 1903 | 1991 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4674 | | ''[[:d:Q7228389|Ponty Davies]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4675 | | ''[[:d:Q7228390|Ponty Thomas]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4676 | [[Ficheru:Joshua Pritchard Hughes by Elliott & Fry circa 1910s NPG x159177.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7245941|Pritchard Hughes]]'' | sacerdote galés (1847–1938) | 1847 | 1938 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 4677 | [[Ficheru:Pryce Pryce-Jones.gif|center|128px]] | ''[[:d:Q7253236|Pryce Pryce-Jones]]'' | políticu galés (1834–1920) | 1834 | 1920 | ''[[:d:Q13129664|Llanllwchaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 4678 | | ''[[:d:Q7253279|Prys Morgan]]'' | | 1937 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4679 | | ''[[:d:Q7273649|R. Geraint Gruffydd]]'' | críticu lliterariu galés (1928–2015) | 1928 | 2015 | ''[[:d:Q3402540|Talybont]]'' |- | style='text-align:right'| 4680 | | ''[[:d:Q7274067|R. Tudur Jones]]'' | teólogu británicu (1921–1998) | 1921 | 1998 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 4681 | [[Ficheru:R. Williams Parry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7274124|R. Williams Parry]]'' | | 1884 | 1956 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 4682 | | [[Rachael Bland]] | | 1978 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4683 | [[Ficheru:720.Rahel o Fon photo portrait web.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7279216|Rachel Davies]]'' | | 1846 | 1915 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 4684 | | ''[[:d:Q7279427|Rachel Thomas]]'' | actriz británica | 1905 | 1995 | ''[[:d:Q4733322|Alltwen]]'' |- | style='text-align:right'| 4685 | | ''[[:d:Q7286596|Rakesh Aggarwal]]'' | empresariu galés | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4686 | [[Ficheru:Ralph Champneys Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7287329|Ralph Champneys Williams]]'' | | 1848 | 1927 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 4687 | [[Ficheru:Hancock FRHS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7287596|Ralph Hancock]]'' | arquiteutu del paisaxe galés (1893–1950) | 1893 | 1950 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4688 | | ''[[:d:Q7287883|Ralph Morgan]]'' | | 1920 | 2009 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4689 | | ''[[:d:Q7293962|Raphael Gray]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q5137116|Clynderwen]]'' |- | style='text-align:right'| 4690 | | ''[[:d:Q7297200|Ray Bishop]]'' | futbolista británicu | 1955 | | ''[[:d:Q3401108|Hengoed]]'' |- | style='text-align:right'| 4691 | | ''[[:d:Q7297448|Ray Elliott]]'' | futbolista británicu | 1929 | 2006 | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 4692 | | ''[[:d:Q7297530|Ray Glastonbury]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | 1938 | | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 4693 | | ''[[:d:Q7297551|Ray Griffiths]]'' | futbolista británicu | 1931 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4694 | | ''[[:d:Q7297562|Ray Gunter]]'' | | 1909 | 1977 | ''[[:d:Q6661603|Llanhilleth]]'' |- | style='text-align:right'| 4695 | | ''[[:d:Q7297733|Ray Lambert]]'' | futbolista británicu (1922–2009) | 1922 | 2009 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4696 | | ''[[:d:Q7297839|Ray Mielczarek]]'' | futbolista británicu (1946–2013) | 1946 | 2013 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 4697 | | ''[[:d:Q7297975|Ray Powell]]'' | políticu galés (1928–2001) | 1928 | 2001 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 4698 | | ''[[:d:Q7297992|Ray Prosser]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1927 | 2020 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4699 | | ''[[:d:Q7297994|Ray Pulis]]'' | futbolista británicu | 1964 | | ''[[:d:Q7194170|Pillgwenlly]]'' |- | style='text-align:right'| 4700 | | ''[[:d:Q7298291|Ray Wilcox]]'' | futbolista británicu | 1921 | 2003 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4701 | | ''[[:d:Q7298300|Ray Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1927–2014) | 1927 | 2014 | ''[[:d:Q5441920|Felinfoel]]'' |- | style='text-align:right'| 4702 | [[Ficheru:Ray williams weightlifter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7298301|Ray Williams]]'' | llevantador de peses galés | 1959 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 4703 | | ''[[:d:Q7298707|Raymond Davies Hughes]]'' | | 1923 | 1999 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 4704 | | ''[[:d:Q7298803|Raymond Glendenning]]'' | comentarista deportivu británicu (1907–1974) | 1907 | 1974 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4705 | [[Ficheru:Raymond Gower in 1953.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7298808|Raymond Gower]]'' | | 1916 | 1989 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 4706 | | ''[[:d:Q7299084|Raymond Price]]'' | | 1924 | 1988 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 4707 | | ''[[:d:Q7299161|Raymond Steed]]'' | militar galés (1928–1943) | 1928 | 1943 | ''[[:d:Q7594726|St Mellons]]'' |- | style='text-align:right'| 4708 | | ''[[:d:Q7299231|Raymond Wilkins]]'' | | 1950 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4709 | | ''[[:d:Q7301732|Rebecca Evans]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q3072939|Pontrhydyfen]]'' |- | style='text-align:right'| 4710 | [[Ficheru:Rebecca Evans AM (27555062324) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7301733|Rebecca Evans]]'' | política galesa | 1976 | | ''[[:d:Q3072939|Pontrhydyfen]]'' |- | style='text-align:right'| 4711 | | ''[[:d:Q7301790|Rebecca John]]'' | periodista británica | 1970 | | ''[[:d:Q844784|The Vale of Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 4712 | | ''[[:d:Q7301813|Rebecca Llewellyn]]'' | tenista galesa | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4713 | | ''[[:d:Q7306428|Redvern Edmunds]]'' | futbolista británicu | 1943 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4714 | | ''[[:d:Q7306435|Redvers Sangoe]]'' | boxeador galés (1936–1964) | 1936 | 1964 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4715 | [[Ficheru:Rees G Richards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7306965|Rees G. Richards]]'' | | 1842 | 1917 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4716 | | ''[[:d:Q7306966|Rees Davies]]'' | historiador galés (1938–2005) | 1938 | 2005 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 4717 | [[Ficheru:Portrait of R. H. Gronow (4670809).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7306968|Rees Howell Gronow]]'' | políticu británicu | 1794 | 1865 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 4718 | | ''[[:d:Q7306969|Rees Howells]]'' | misioneru galés (1879–1950) | 1879 | 1950 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 4719 | | ''[[:d:Q7306970|Rees Richards]]'' | | 1886 | | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 4720 | | ''[[:d:Q7306973|Rees Thomas]]'' | | 1926 | 1984 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 4721 | | ''[[:d:Q7306974|Rees Williams]]'' | futbolista británicu | 1900 | 1963 | ''[[:d:Q3306663|Merthyr Tydfil County Borough]]'' |- | style='text-align:right'| 4722 | | ''[[:d:Q7306975|Rees Thomas]]'' | | 1882 | 1926 | ''[[:d:Q722585|Caldicot]]'' |- | style='text-align:right'| 4723 | | ''[[:d:Q7307724|Reg Anderson]]'' | | 1914 | 1972 | ''[[:d:Q4980972|Brynhyfryd]]'' |- | style='text-align:right'| 4724 | | ''[[:d:Q7307734|Reg Blakemore]]'' | | 1924 | 2006 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4725 | | ''[[:d:Q7307740|Reg Braddick]]'' | ciclista galés (1913–1999) | 1913 | 1999 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4726 | | ''[[:d:Q7307755|Reg Cudlipp]]'' | editor de periódicu británicu (1910–2005) | 1910 | 2005 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4727 | | ''[[:d:Q7307759|Reg Davies]]'' | futbolista británicu (1929–2009) | 1929 | 2009 | ''[[:d:Q5199742|Cymmer]]'' |- | style='text-align:right'| 4728 | | ''[[:d:Q7307801|Reg Hunter]]'' | futbolista británicu | 1938 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 4729 | | ''[[:d:Q7307835|Reg Parker]]'' | futbolista británicu (1921–1997) | 1921 | 1997 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 4730 | [[Ficheru:Reg Plummer (rugby player).png|center|128px]] | ''[[:d:Q7307840|Reg Plummer]]'' | xugador de rugbi union británicu (1888–1953) | 1888 | 1953 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4731 | | ''[[:d:Q7307846|Reg Pugh]]'' | futbolista británicu | 1917 | 1981 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 4732 | | ''[[:d:Q7307859|Reg Spencer]]'' | futbolista británicu | 1908 | 1981 | [[Queensferry]] |- | style='text-align:right'| 4733 | [[Ficheru:Reginald Thomas 1929.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7307870|Reg Thomas]]'' | mediofondista galés (1907–1946) | 1907 | 1946 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 4734 | | ''[[:d:Q7308736|Reginald Hathway]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1907 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4735 | | ''[[:d:Q7308776|Reginald Jones]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4736 | | ''[[:d:Q7308794|Reginald Lloyd]]'' | | 1917 | | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 4737 | | ''[[:d:Q7308838|Reginald Phillips]]'' | xugador de críquet galés (1897–1963) | 1897 | 1963 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4738 | | ''[[:d:Q7319298|Rex Richards]]'' | | 1934 | 1989 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4739 | | ''[[:d:Q7320502|Rhian Davies]]'' | futbolista australiana | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4740 | | ''[[:d:Q7320505|Rhian Pugh]]'' | ximnasta artística galesa | 1989 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4741 | | ''[[:d:Q7320507|Rhian Samuel]]'' | compositora británica | 1944 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4742 | | ''[[:d:Q7320519|Rhidian Brook]]'' | guionista británicu | 1964 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 4743 | | ''[[:d:Q7320717|Rhisiart ap Rhys]]'' | | | | ''[[:d:Q7809073|Tir Iarll]]'' |- | style='text-align:right'| 4744 | [[Ficheru:Rhod Gilbert.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7320826|Rhod Gilbert]]'' | | 1968 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4745 | | ''[[:d:Q7321237|Rhodri Davies]]'' | | 1971 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4746 | | ''[[:d:Q7321238|Rhodri Evans]]'' | xugador de críquet galés | 1989 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4747 | [[Ficheru:Rhodri glyn thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321239|Rhodri Glyn Thomas]]'' | políticu británicu | 1953 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4748 | [[Ficheru:CDF Glos Dragons 09 (2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321241|Rhodri Gomer-Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4749 | | ''[[:d:Q7321243|Rhodri Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1991 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4750 | | ''[[:d:Q7321244|Rhodri McAtee]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4751 | | ''[[:d:Q7321247|Rhodri Owen]]'' | periodista galés | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4752 | [[Ficheru:Rhodri Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321249|Rhodri Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4753 | | ''[[:d:Q7321251|Rhodri Williams]]'' | | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4754 | | ''[[:d:Q7321762|Rhys Brydydd]]'' | poeta británicu | | | ''[[:d:Q13131807|Kingdom of Morgannwg]]'' |- | style='text-align:right'| 4755 | | ''[[:d:Q7321763|Rhys Buckley]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4756 | | ''[[:d:Q7321764|Rhys Cadwaladr]]'' | | 1666 | 1690 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4757 | [[Ficheru:RhysEvans0811.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321776|Rhys Evans]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1992 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4758 | [[Ficheru:Rhys Gill 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321779|Rhys Gill]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1986 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 4759 | | ''[[:d:Q7321781|Rhys Gethin]]'' | | 1350 | 1405 | ''[[:d:Q13130344|Nant Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4760 | | ''[[:d:Q7321793|Rhys Hughes]]'' | escritor de ciencia ficción galés | 1966 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4761 | | ''[[:d:Q7321794|Rhys Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 4762 | | ''[[:d:Q7321796|Rhys Jones]]'' | | 1941 | 2001 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4763 | [[Ficheru:Rhys Jones - Great Britain Paralympic sprinter 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321797|Rhys Jones]]'' | atleta galés | 1994 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 4764 | | ''[[:d:Q7321799|Rhys Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4765 | [[Ficheru:Rhys Meirion 2011 llai.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321814|Rhys Meirion]]'' | cantante d&#39;ópera galés | 1966 | | ''[[:d:Q2035368|Tremadog]]'' |- | style='text-align:right'| 4766 | | ''[[:d:Q7321821|Rhys Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1954 | 2021 | ''[[:d:Q7570735|Southerndown]]'' |- | style='text-align:right'| 4767 | [[Ficheru:Rhys Patchell 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321829|Rhys Patchell]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1993 | | ''[[:d:Q6661223|Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 4768 | | ''[[:d:Q7321830|Rhys Prichard]]'' | poeta galés (1579–1644) | 1579 | 1644 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 4769 | | ''[[:d:Q7321834|Rhys Rees]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4770 | | ''[[:d:Q7321835|Rhys Rhys-Williams]]'' | | 1865 | 1955 | ''[[:d:Q6875781|Miskin]]'' |- | style='text-align:right'| 4771 | | ''[[:d:Q7321838|Rhys Shellard]]'' | | 1985 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4772 | [[Ficheru:Rhys Webb. Wales Grand Slam Celebration, Senedd 19 March 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321844|Rhys Webb]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4773 | [[Ficheru:Rhys Williams Warrington.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7321847|Rhys Williams]]'' | xugador de lliga de rugbi australianu | 1989 | | ''[[:d:Q2364012|Mynydd Isa]]'' |- | style='text-align:right'| 4774 | | ''[[:d:Q7321848|Rhys Williams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4775 | | ''[[:d:Q7321849|Rhys Williams]]'' | | 1990 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4776 | | ''[[:d:Q7321850|Rhys Wilmot]]'' | futbolista británicu | 1962 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4777 | [[Ficheru:Portrait of Sir Rhys ab Thomas, Knight Banneret & K-G (4672073).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7321859|Rhys ap Thomas]]'' | | 1449 | 1525 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 4778 | | ''[[:d:Q7322910|Riccardo Gabbiadini]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4779 | | ''[[:d:Q7323024|Rice Mansel]]'' | | 1487 | 1559 | ''[[:d:Q645198|Oxwich]]'' |- | style='text-align:right'| 4780 | | ''[[:d:Q7323907|Richard Bagnall-Oakeley]]'' | arqueru galés (1865–1947) | 1865 | 1947 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 4781 | | ''[[:d:Q7324005|Richard Bassett]]'' | | 1777 | 1852 | ''[[:d:Q2347528|Llantwit Major]]'' |- | style='text-align:right'| 4782 | | ''[[:d:Q7324011|Richard Bates]]'' | | 1829 | 1889 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4783 | | ''[[:d:Q7324421|Richard Bryn Williams]]'' | | 1902 | 1981 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 4784 | [[Ficheru:Carwardine july2010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7324655|Richard Carwardine]]'' | | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4785 | [[Ficheru:Sir Richard Clough by Moses Griffith 02188.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7324802|Richard Clough]]'' | | 1539<br/>1530 | 1570 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 4786 | | ''[[:d:Q7324958|Richard Crawley]]'' | | 1840 | 1893 | ''[[:d:Q744944|Raglan]]'' |- | style='text-align:right'| 4787 | [[Ficheru:Richard-Davies-AS-Môn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325106|Richard Davies]]'' | políticu galés (1818–1896) | 1818 | 1896 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 4788 | [[Ficheru:Richard Davies, Llanbryn-mair (Mynyddog, 1833-77) NLW3364536.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325108|Richard Davies]]'' | poeta galés (1833–1877) | 1833 | 1877 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 4789 | | ''[[:d:Q7325109|Richard Davies]]'' | actor galés (1926–2015) | 1926 | 2015 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 4790 | [[Ficheru:Richard Davies Esgob Llanelwy a Thyddewi Bishp of St Davids, Wales (d. 1581) 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325110|Richard Davies]]'' | | 1501 | 1581 | ''[[:d:Q13128908|Gyffin]]'' |- | style='text-align:right'| 4791 | [[Ficheru:Richard Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325458|Richard Edwards]]'' | políticu australianu | 1842 | 1915 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4792 | [[Ficheru:Richard Edwards, former Labour AM.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325461|Richard Edwards]]'' | políticu galés | 1956 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4793 | [[Ficheru:Richard Ellis (Cymeriadau TGJ).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325487|Richard Ellis]]'' | | 1865 | 1928 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 4794 | | ''[[:d:Q7325548|Richard Evans]]'' | futbolista británicu | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4795 | | ''[[:d:Q7325626|Richard Farrington]]'' | | 1702 | 1772 | ''[[:d:Q13129688|Llechylched]]'' |- | style='text-align:right'| 4796 | [[Ficheru:Richard Fenton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325647|Richard Fenton]]'' | | 1746 | 1821 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 4797 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120089.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7325812|Richard Fussell]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | ''[[:d:Q3910782|Bedlinog]]'' |- | style='text-align:right'| 4798 | [[Ficheru:Pfeninger, R. E.; R. Glynn Vivian.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7325950|Richard Glynn Vivian]]'' | | 1835 | 1910 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4799 | | ''[[:d:Q7326022|Richard Grant]]'' | xugador de críquet galés | 1984 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4800 | | ''[[:d:Q7326090|Richard Griffiths]]'' | | 1756 | 1826 | ''[[:d:Q17715131|Llanwonno]]'' |- | style='text-align:right'| 4801 | [[Ficheru:RGwyn 2008.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7326127|Richard Gwyn]]'' | escritor británicu | 1956 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4802 | | ''[[:d:Q7326205|Richard Haig]]'' | futbolista británicu | 1970 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4803 | | ''[[:d:Q7326280|Richard Harrington]]'' | actor galés | 1975 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4804 | | ''[[:d:Q7326420|Richard Herbert]]'' | xugador de dardos galés (1972–2012) | 1972 | 2012 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4805 | [[Ficheru:Richard James at the ICA - 3315264865.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7326809|Richard James]]'' | | 1975 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4806 | | ''[[:d:Q7326900|Richard Johnson]]'' | golfista galés | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4807 | | ''[[:d:Q7326904|Richard Johnson]]'' | | 1985 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4808 | | ''[[:d:Q7326925|Richard Jones]]'' | | 1603 | 1650 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 4809 | | ''[[:d:Q7326929|Richard Jones]]'' | | 1757 | 1814 | ''[[:d:Q6661917|Llanychan]]'' |- | style='text-align:right'| 4810 | | ''[[:d:Q7327041|Richard Kelly]]'' | | 1987 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4811 | [[Ficheru:Richard Llwyd.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q7327422|Richard Llwyd]]'' | | 1752 | 1835 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 4812 | | ''[[:d:Q7327487|Richard Lucas]]'' | | 1648 | 1715 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 4813 | | ''[[:d:Q7327515|Richard Lynch]]'' | actor galés | 1965 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4814 | | ''[[:d:Q7327908|Richard Morris]]'' | | 1703 | 1779 | ''[[:d:Q13129642|Llanfihangel Tre'r Beirdd]]'' |- | style='text-align:right'| 4815 | [[Ficheru:Richard Mullock.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7327948|Richard Mullock]]'' | árbitru de rugbi a 15 galés (1851–1920) | 1851 | 1920 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4816 | | ''[[:d:Q7327965|Richard Mustoe]]'' | xugador de rugbi union galés | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4817 | | ''[[:d:Q7327975|Richard Mylan]]'' | actor galés | 1973 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4818 | | ''[[:d:Q7328001|Richard Nanney]]'' | | 1691 | 1767 | ''[[:d:Q17744296|Cefndeuddwr Farmhouse]]'' |- | style='text-align:right'| 4819 | [[Ficheru:Portrait of Y Parch. Richard Owen, (y diwygiwr enwog) (4671728) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7328216|Richard Owen]]'' | | 1839 | 1887 | ''[[:d:Q3400997|Llangristiolus]]'' |- | style='text-align:right'| 4820 | | ''[[:d:Q7328258|Richard Page]]'' | políticu galés | 1941 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 4821 | | ''[[:d:Q7328276|Richard Parkhouse]]'' | xugador de críquet galés (1910–1984) | 1910 | 1984 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 4822 | | ''[[:d:Q7328285|Richard Parry-Jones]]'' | | 1951 | 2021 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4823 | [[Ficheru:Richard Pennant Thomson 1790s.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7328358|Richard Pennant, 1st Baron Penrhyn]]'' | políticu británicu | 1737 | 1808 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 4824 | [[Ficheru:Richard Perryn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7328379|Richard Perryn]]'' | | 1723 | 1803 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 4825 | | ''[[:d:Q7328490|Richard Powell]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 4826 | | ''[[:d:Q7328491|Richard Powell]]'' | xugador de rugbi union británicu (1864–1944) | 1864 | 1944 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4827 | | ''[[:d:Q7328531|Richard Pryse]]'' | | 1501 | 1623 | ''[[:d:Q26212157|Gogerddan Mansion]]'' |- | style='text-align:right'| 4828 | | ''[[:d:Q7329060|Richard Singleton]]'' | pilotu de carreres galés | 1988 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4829 | | ''[[:d:Q7329076|Richard Skone]]'' | xugador de críquet galés | 1974 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4830 | | ''[[:d:Q7329117|Richard Smith]]'' | xugador de rugbi union galés | 1973 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 4831 | | ''[[:d:Q7329296|Richard Summers]]'' | xugador de rugbi union británicu (1860–1941) | 1860 | 1941 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 4832 | | ''[[:d:Q7329418|Richard Tecwyn Williams]]'' | bioquímicu galés (1900–1979) | 1909 | 1979 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 4833 | | ''[[:d:Q7329440|Richard Thomas]]'' | oficial británicu (1932–1998) | 1932 | 1998 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 4834 | | ''[[:d:Q7329445|Richard Thomas]]'' | | 1753 | 1780 | ''[[:d:Q20602435|Ynyscynhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 4835 | [[Ficheru:Richard Trefor (1558 - 1638).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7329554|Richard Trevor]]'' | políticu galés (1558–1638) | 1558 | 1638 | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 4836 | [[Ficheru:Portrait of Ricardvs Vavghanvs (4672123).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7329644|Richard Vaughan]]'' | sacerdote británicu (1550–1607) | 1550 | 1607 | ''[[:d:Q1541249|Llŷn Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 4837 | | ''[[:d:Q7329946|Richard Whitford]]'' | | 1495 | 1543 | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 4838 | | ''[[:d:Q7329960|Richard Wiegold]]'' | | 1967 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 4839 | | ''[[:d:Q7329983|Richard William Allen]]'' | | 1867 | 1955 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4840 | [[Ficheru:Richard William Leslie Wain (1896–1917).png|center|128px]] | ''[[:d:Q7329992|Richard William Leslie Wain]]'' | militar galés (1896–1917) | 1896 | 1917 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4841 | | ''[[:d:Q7330013|Richard Williams Morgan]]'' | | 1815 | 1889 | ''[[:d:Q6661559|Llangynfelyn]]'' |- | style='text-align:right'| 4842 | | ''[[:d:Q7330502|Richie Gendall]]'' | futbolista británicu | 1960 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4843 | | ''[[:d:Q7330545|Richie Morgan]]'' | futbolista británicu | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4844 | | ''[[:d:Q7330560|Richie Pugh]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4845 | | ''[[:d:Q7330564|Richie Rees]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1983 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4846 | | ''[[:d:Q7330585|Richie Thomas]]'' | xugador de críquet galés | 1942 | | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 4847 | | ''[[:d:Q7331266|Rick Brookes]]'' | humorista gráficu galés | 1948 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4848 | | ''[[:d:Q7332065|Ricky Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1960 | | ''[[:d:Q319672|Aberporth]]'' |- | style='text-align:right'| 4849 | | ''[[:d:Q7339945|Rob Appleyard]]'' | xugador de rugbi union galés | 1972 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 4850 | | ''[[:d:Q7340065|Rob Davies]]'' | futbolista británicu | 1987 | | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 4851 | | ''[[:d:Q7340119|Rob Evans]]'' | dramaturgu británicu | 1978 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 4852 | | ''[[:d:Q7340132|Rob Folland]]'' | futbolista británicu | 1979 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4853 | | ''[[:d:Q7340204|Rob Higgitt]]'' | | 1981 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4854 | | ''[[:d:Q7340357|Rob McCusker]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1985 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4855 | | ''[[:d:Q7340465|Rob Piercy]]'' | | 1949<br/>1946 | | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 4856 | [[Ficheru:Robbie James.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7340921|Robbie James]]'' | futbolista británicu (1957–1998) | 1957 | 1998 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4857 | | ''[[:d:Q7340978|Robbie Regan]]'' | boxeador galés | 1968 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 4858 | [[Ficheru:Robert Armstrong-Jones 1933.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7341588|Robert Armstrong-Jones]]'' | psiquiatra británicu | 1857 | 1943 | ''[[:d:Q20602435|Ynyscynhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 4859 | | ''[[:d:Q7342182|Robert Blythe]]'' | actor galés (1947–2018) | 1947 | 2018 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4860 | [[Ficheru:Mr. R. Bryan (5292071).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7342477|Robert Bryan]]'' | | 1858 | 1920 | ''[[:d:Q6661071|Llanarmon-yn-Iâl]]'' |- | style='text-align:right'| 4861 | [[Ficheru:Robert Bye VC IWM Q 114616.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7342553|Robert Bye]]'' | soldáu galés (1889–1962) | 1889 | 1962 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4862 | | ''[[:d:Q7342900|Robert Chester]]'' | | 1586 | 1604 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4863 | | ''[[:d:Q7342978|Robert Clift]]'' | xugador de ḥoquei galés | 1962 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4864 | [[Ficheru:Robert Daniell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7343389|Robert Daniell]]'' | políticu galés (1646–1718) | 1646 | 1718 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 4865 | | ''[[:d:Q7343424|Robert Davies]]'' | | 1861 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4866 | | ''[[:d:Q7343425|Robert Davies]]'' | | 1863 | | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4867 | | ''[[:d:Q7343426|Robert Davies]]'' | futbolista británicu (1869–1930) | 1869 | 1930 | ''[[:d:Q2483466|Caergwrle]]'' |- | style='text-align:right'| 4868 | | ''[[:d:Q7343516|Robert Dewi Williams]]'' | | 1870 | 1955 | ''[[:d:Q3406258|Pandy Tudur]]'' |- | style='text-align:right'| 4869 | | ''[[:d:Q7343531|Robert Dickie]]'' | boxeador galés (1964–2010) | 1964 | 2010 | ''[[:d:Q1033068|Cefneithin]]'' |- | style='text-align:right'| 4870 | | ''[[:d:Q7343672|Robert Duffy]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4871 | [[Ficheru:Revd Robert Ellis (Cynddelw, 1812-75) NLW3364283.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7344015|Robert Ellis]]'' | | 1812 | 1875 | ''[[:d:Q20589424|Pen-y-bont-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 4872 | | ''[[:d:Q7344030|Robert Ellis]]'' | | 1956 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4873 | | ''[[:d:Q7344034|Robert Ellis]]'' | | 1898 | 1966 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 4874 | | ''[[:d:Q7344461|Robert Fountain]]'' | escritor británicu | 1969 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4875 | | ''[[:d:Q7345014|Robert Gwilym]]'' | actor galés | 1956 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4876 | | ''[[:d:Q7345142|Robert Hadley]]'' | xugador de críquet galés | 1951 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4877 | [[Ficheru:Robert Harris, C.M.G., R.C.A. (I0007812).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7345286|Robert Harris]]'' | pintor canadianu | 1849 | 1919 | ''[[:d:Q3400184|Caerhun]]'' |- | style='text-align:right'| 4878 | | ''[[:d:Q7345469|Robert Herring]]'' | poeta británicu | 1903 | 1975 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4879 | | ''[[:d:Q7345683|Robert Hughes]]'' | xugador de dardos galés | 1966 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4880 | [[Ficheru:Robert Huw Morgan Stanford October 2019 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7345746|Robert Huw Morgan]]'' | músicu estauxunidense | 1967 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4881 | [[Ficheru:Robert Jermain Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7346107|Robert Jermain Thomas]]'' | misioneru galés (1840–1866) | 1840 | 1866 | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 4882 | | ''[[:d:Q7346173|Robert Jones]]'' | futbolista británicu (1868–1939) | 1868 | 1939 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4883 | [[Ficheru:Robert Jones (surgeon).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7346178|Robert Jones]]'' | | 1857 | 1933 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 4884 | | ''[[:d:Q7346179|Robert Jones]]'' | | 1809 | 1879 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 4885 | [[Ficheru:Robert Jones Derfel (1824-1905) NLW3364553.jpg|center|128px]] | [[Robert Jones Derfel]] | | 1824 | 1905 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 4886 | | ''[[:d:Q7346820|Robert Lee Roberts]]'' | futbolista británicu (1868–1943) | 1868 | 1943 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 4887 | | ''[[:d:Q7346876|Robert Lewis-Lloyd]]'' | remeru galés (1836–1915) | 1836 | 1915 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 4888 | | ''[[:d:Q7346880|Robert Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 4889 | | ''[[:d:Q7347000|Robert Lougher]]'' | | 1530 | 1585 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 4890 | [[Ficheru:Mansell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7347323|Robert Mansell]]'' | | 1573 | 1656 | ''[[:d:Q6759079|Margam]]'' |- | style='text-align:right'| 4891 | | ''[[:d:Q7347624|Robert Mends]]'' | militar galés (1767–1823) | 1767 | 1823 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 4892 | [[Ficheru:Preston north end art (Mills-Roberts).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7347692|Robert Mills-Roberts]]'' | futbolista británicu | 1862 | 1935 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 4893 | [[Ficheru:Robert Minhinnick.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7347710|Robert Minhinnick]]'' | poeta británicu | 1952 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 4894 | | ''[[:d:Q7347796|Robert Morgan]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4895 | [[Ficheru:Robert Morgan, Bishop of Bangor (1608-73).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7347797|Robert Morgan]]'' | | 1608 | 1673 | ''[[:d:Q6661272|Llandyssil]]'' |- | style='text-align:right'| 4896 | | ''[[:d:Q7348182|Robert Owen]]'' | | 1820 | 1902 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 4897 | | ''[[:d:Q7348749|Robert Parry]]'' | | 1563 | 1613 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4898 | | ''[[:d:Q7348762|Robert Paterson]]'' | | 1949 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4899 | | ''[[:d:Q7348841|Robert Perkins]]'' | | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4900 | | ''[[:d:Q7349052|Robert Prosser]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 4901 | [[Ficheru:Eos Morlais.gif|center|128px]] | ''[[:d:Q7349208|Robert Rees]]'' | cantante galés (1841–1892) | 1841 | 1892 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 4902 | | ''[[:d:Q7349268|Robert Richards]]'' | | 1884 | 1954 | ''[[:d:Q13129653|Llangynog]]'' |- | style='text-align:right'| 4903 | [[Ficheru:Robert Richardson-Gardner Vanity Fair 1877-02-17.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7349272|Robert Richardson-Gardner]]'' | | 1827 | 1898 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4904 | | ''[[:d:Q7349314|Robert Roberts]]'' | | 1864 | 1932 | ''[[:d:Q7165398|Penycae]]'' |- | style='text-align:right'| 4905 | [[Ficheru:Official portrait of Lord Lisvane crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7349356|Robert Rogers]]'' | funcionariu británicu | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4906 | | ''[[:d:Q7349408|Robert Rowthorn]]'' | economista galés | 1939 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 4907 | [[Ficheru:Portrait of Robert Shields (4670523) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7349760|Robert Shields]]'' | militar galés (1827–1864) | 1827 | 1864 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4908 | [[Ficheru:Robert Thomas South Australian Register.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q7350340|Robert Thomas]]'' | | 1781 | 1860 | ''[[:d:Q3397480|Llanymynech]]'' |- | style='text-align:right'| 4909 | [[Ficheru:Thefamily-sculpture-robert-thomas-7.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7350341|Robert Thomas]]'' | escultor galés (1926–1999) | 1926 | 1999 | ''[[:d:Q5197252|Cwmparc]]'' |- | style='text-align:right'| 4910 | | ''[[:d:Q7350584|Robert Vaughan]]'' | | 1592 | 1667 | ''[[:d:Q20600573|Hengwrt]]'' |- | style='text-align:right'| 4911 | [[Ficheru:Robert Vaughn - Montana pioneer - 1900.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7350590|Robert Vaughn]]'' | ganaderu galés (1836–1918) | 1836 | 1918 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4912 | [[Ficheru:ONL (1887) 1.066 - Alderman Waithman, from an authentic portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7350786|Robert Waithman]]'' | | 1764 | 1833 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4913 | | ''[[:d:Q7350851|Robert Wanbon]]'' | | 1943 | 2022 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4914 | [[Ficheru:RWGriffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7351086|Robert William Griffiths]]'' | agricultor galés (1896–1962) | 1896 | 1962 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 4915 | [[Ficheru:Robert Williams (Trebor Mai, 1830-77) NLW3364532.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7351121|Robert Williams]]'' | poeta galés (1830–1877) | 1830 | 1877 | ''[[:d:Q13129672|Llanrhychwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 4916 | | ''[[:d:Q7352623|Robin Llywelyn]]'' | escritor británicu | 1958 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 4917 | | ''[[:d:Q7352873|Robin Williams]]'' | entrenador de remu británicu | 1959 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 4918 | | ''[[:d:Q7356255|Rod Jones]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q7320728|Rhiwderin]]'' |- | style='text-align:right'| 4919 | [[Ficheru:Rodrogers1999.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7356340|Rod Richards]]'' | políticu galés | 1947 | 2019 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4920 | [[Ficheru:Rod de'Ath cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7356419|Rod de'Ath]]'' | músicu galés (1950–2014) | 1950 | 2014 | ''[[:d:Q3405190|Saundersfoot]]'' |- | style='text-align:right'| 4921 | | ''[[:d:Q7356486|Roddy Hughes]]'' | | 1891 | 1970 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 4922 | | ''[[:d:Q7356492|Roddy Llewellyn]]'' | horticultor británicu | 1947 | | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 4923 | | ''[[:d:Q7356568|Roderic Bowen]]'' | | 1913 | 2001 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 4924 | | ''[[:d:Q7356724|Rodger Gifford]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q3398355|Llanbradach]]'' |- | style='text-align:right'| 4925 | | ''[[:d:Q7357782|Roger Addison]]'' | xugador de rugbi union galés (1945–2010) | 1945 | 2010 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4926 | | ''[[:d:Q7358079|Roger Davis]]'' | xugador de críquet británicu | 1946 | | ''[[:d:Q3398389|Whitchurch]]'' |- | style='text-align:right'| 4927 | | ''[[:d:Q7358144|Roger Edgeworth]]'' | | 1485 | 1560 | ''[[:d:Q5884534|Holt Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 4928 | [[Ficheru:Portrait of Roger Edwards (4674356) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7358146|Roger Edwards]]'' | | 1811 | 1886 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 4929 | | ''[[:d:Q7358254|Roger Green]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4930 | | ''[[:d:Q7358753|Roger Owen]]'' | | 1953 | 2021 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4931 | | ''[[:d:Q7358800|Roger Pratt]]'' | ciclista británicu | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4932 | | ''[[:d:Q7358860|Roger Royle]]'' | presentador de televisión galés | 1939 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4933 | | ''[[:d:Q7359001|Roger Thomas]]'' | políticu británicu (1925–1994) | 1925 | 1994 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 4934 | | ''[[:d:Q7360342|Roland Mathias]]'' | | 1915 | 2007 | ''[[:d:Q7680426|Tal-y-bont on Usk]]'' |- | style='text-align:right'| 4935 | | ''[[:d:Q7360675|Roley Williams]]'' | futbolista británicu | 1927 | 1999 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4936 | | ''[[:d:Q7363525|Ron Berry]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1997 | ''[[:d:Q4923806|Blaencwm]]'' |- | style='text-align:right'| 4937 | | ''[[:d:Q7363679|Ron Davies]]'' | futbolista británicu (1932–2007) | 1932 | 2007 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 4938 | [[Ficheru:Ron davies thumbnail.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7363680|Ron Davies]]'' | | 1921 | 2013 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 4939 | | ''[[:d:Q7363838|Ron Gostick]]'' | políticu canadianu (1918–2005) | 1918 | 2005 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4940 | | ''[[:d:Q7363946|Ron Howells]]'' | futbolista británicu (1927–2011) | 1927 | 2011 | ''[[:d:Q7227990|Pont Henri]]'' |- | style='text-align:right'| 4941 | | ''[[:d:Q7363949|Ron Hughes]]'' | futbolista británicu | 1930 | 2019 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 4942 | | ''[[:d:Q7363996|Ronald Jones]]'' | velocista galés | 1934 | 2021 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 4943 | | ''[[:d:Q7364275|Ron Powell]]'' | futbolista británicu (1929–1992) | 1929 | 1992 | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 4944 | | ''[[:d:Q7364322|Ron Roberts]]'' | futbolista británicu | 1942 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 4945 | | ''[[:d:Q7364652|Ronald Atkins]]'' | políticu británicu | 1916 | 2020 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4946 | | ''[[:d:Q7364676|Ronald Bell]]'' | | 1914 | 1982 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4947 | | ''[[:d:Q7364707|Ronald Burge]]'' | | 1932 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4948 | | ''[[:d:Q7364729|Ronald Cass]]'' | escritor británicu | 1923 | 2006 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4949 | | ''[[:d:Q7364983|Ronald James]]'' | | 1938 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4950 | | ''[[:d:Q7365011|Ronald Karslake Starr Wood]]'' | | 1919 | 2017 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 4951 | | ''[[:d:Q7365062|Ronald Lewis]]'' | actor británicu (1928–1982) | 1928 | 1982 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 4952 | | ''[[:d:Q7365384|Ronald Waterhouse]]'' | | 1926 | 2011 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 4953 | | ''[[:d:Q7365803|Ronnie Boon]]'' | | 1909 | 1998 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4954 | | ''[[:d:Q7365892|Ronnie James]]'' | boxeador galés (1917–1977) | 1917 | 1977 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4955 | | ''[[:d:Q7365964|Ronnie Rees]]'' | futbolista británicu | 1944 | 2023 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 4956 | | ''[[:d:Q7366940|Rory Pitman]]'' | | 1989 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4957 | | ''[[:d:Q7366962|Rory Watts-Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 4958 | | ''[[:d:Q7368892|Rosie Harris]]'' | novelista galesa | 1925 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4959 | | ''[[:d:Q7368928|Rosie Thomas]]'' | novelista galesa | 1947 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 4960 | | ''[[:d:Q7369277|Ross Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | ''[[:d:Q17317956|Trinant]]'' |- | style='text-align:right'| 4961 | | ''[[:d:Q7369288|Ross Divorty]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4962 | [[Ficheru:Ross Jamison.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7369430|Ross Jamison]]'' | pilotu de carreres chinu | 1990 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4963 | | ''[[:d:Q7369438|Ross Johnson]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4964 | | ''[[:d:Q7369441|Ross Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1992 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4965 | | ''[[:d:Q7369602|Ross Reid]]'' | ciclista británicu | 1987 | | ''[[:d:Q6661600|Llanharry]]'' |- | style='text-align:right'| 4966 | | ''[[:d:Q7369697|Ross Wardle]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4967 | | ''[[:d:Q7369797|Rosser Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1867 | | ''[[:d:Q5197228|Cwmbach]]'' |- | style='text-align:right'| 4968 | | ''[[:d:Q7371713|Rovi]]'' | | 1919 | 1996 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 4969 | | ''[[:d:Q7372121|Rowland Ellis]]'' | | 1841 | 1911 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 4970 | | ''[[:d:Q7372122|Rowland Ellis]]'' | políticu estauxunidense (1650–1731) | 1650 | 1731 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 4971 | | ''[[:d:Q7372152|Rowland Jones]]'' | llingüista británicu | 1722 | 1774 | ''[[:d:Q1002782|Llannor]]'' |- | style='text-align:right'| 4972 | [[Ficheru:Portrait of Coll. Langhorne (4673350) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7372156|Rowland Laugharne]]'' | | 1607 | 1675 | ''[[:d:Q7592714|St Brides]]'' |- | style='text-align:right'| 4973 | | ''[[:d:Q7372175|Rowland Phillips]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 4974 | [[Ficheru:Portrait of Mr. Pritchard (4670459).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7372176|Rowland Prichard]]'' | | 1812 | 1887 | ''[[:d:Q13129650|Llangywer]]'' |- | style='text-align:right'| 4975 | [[Ficheru:Caer Gai, Llanuwchllyn, Plasty o'r 17g y tu fewn i gaer Rhufeinig; a grade II* important mid C17 gentry house withing a Roman fort (Caer Gai); Eryri National Park 10.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7372196|Rowland Vaughan]]'' | | 1590 | 1667 | ''[[:d:Q123060428|Caer Gai]]'' |- | style='text-align:right'| 4976 | | ''[[:d:Q7372204|Rowland Williams]]'' | | 1779 | 1854 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 4977 | [[Ficheru:Revd Rowland Williams (Hwfa Mon, 1823-1905) NLW3361827 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7372206|Rowland Williams]]'' | poeta galés (1823–1905) | 1823 | 1905 | ''[[:d:Q7837762|Trefdraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 4978 | | ''[[:d:Q7372572|Roy Bergiers]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1950 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 4979 | | ''[[:d:Q7372734|Roy Davies]]'' | | 1928 | 2013 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 4980 | | ''[[:d:Q7372783|Roy Evans]]'' | futbolista británicu (1943–1969) | 1943 | 1969 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4981 | | ''[[:d:Q7372819|Roy Francis]]'' | | 1919 | 1989 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4982 | | ''[[:d:Q7372899|Roy Harris]]'' | inxenieru británicu (1902–1973) | 1902 | 1973 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4983 | | ''[[:d:Q7373003|Roy John]]'' | futbolista británicu (1911–1973) | 1911 | 1973 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 4984 | | ''[[:d:Q7373056|Roy Lambert]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4985 | [[Ficheru:RoyNobleAberdareBlog.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7373216|Roy Noble]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 4986 | | ''[[:d:Q7375253|Royston Evans]]'' | futbolista británicu | 1939 | | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 4987 | [[Ficheru:Earl of Denbigh Vanity Fair 23 August 1894.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7377413|Rudolph Feilding, 9th Earl of Denbigh]]'' | | 1859 | 1939 | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 4988 | | ''[[:d:Q7380331|Rupert Morris]]'' | | 1843 | 1918 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 4989 | | ''[[:d:Q7381435|Russell Coughlin]]'' | futbolista británicu (1960–2016) | 1960 | 2016 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 4990 | [[Ficheru:Russell George.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7381514|Russell George]]'' | políticu británicu | 1974 | | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 4991 | | ''[[:d:Q7381526|Russell Goodway]]'' | políticu británicu | 1955 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 4992 | | ''[[:d:Q7381608|Russell Jones]]'' | actor británicu | 1978 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 4993 | [[Ficheru:Professor Russell Morris FRS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7381697|Russell Morris]]'' | | 1967 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 4994 | | ''[[:d:Q7381750|Russell Robins]]'' | | 1932 | 2019 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 4995 | | ''[[:d:Q7381817|Russell Taylor]]'' | xugador de rugbi union británicu (1914–1965) | 1914 | 1965 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 4996 | | ''[[:d:Q7382906|Ruth Bidgood]]'' | | 1922 | 2022 | ''[[:d:Q7457421|Seven Sisters]]'' |- | style='text-align:right'| 4997 | | ''[[:d:Q7383015|Ruth Goodman]]'' | historiadora británica | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 4998 | [[Ficheru:Ruth Jones Little Britain Gavin and Stacey.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7383058|Ruth Jones]]'' | actriz británica | 1966 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 4999 | | ''[[:d:Q7383062|Ruth Jên]]'' | | 1964 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 5000 | [[Ficheru:Ffrindiau Ryan, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7384008|Ryan Davies]]'' | actor británicu | 1937 | 1977 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 5001 | | ''[[:d:Q7384100|Ryan Green]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5002 | | ''[[:d:Q7384121|Ryan Harford]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q7838183|Tremorfa]]'' |- | style='text-align:right'| 5003 | | ''[[:d:Q7384374|Ryan Nicholls]]'' | futbolista británicu | 1973 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5004 | | ''[[:d:Q7384446|Ryan Prosser]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5005 | | ''[[:d:Q7384568|Ryan Sylvester]]'' | xugador de críquet galés | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5006 | | ''[[:d:Q7384624|Ryan Watkins]]'' | xugador de críquet galés | 1983 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5007 | | ''[[:d:Q7385154|Ryland Davies]]'' | cantante d&#39;ópera británicu | 1943 | 2023 | ''[[:d:Q5197175|Cwm]]'' |- | style='text-align:right'| 5008 | | ''[[:d:Q7387186|S.G. Courteen]]'' | | 1864 | 1945 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 5009 | | ''[[:d:Q7387421|Stephen Dewar Holden]]'' | inxenieru galés (1870–1918) | 1870 | 1918 | [[Saltney]] |- | style='text-align:right'| 5010 | [[Ficheru:S.O. Davies portrait 1490010.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7387725|S. O. Davies]]'' | | 1886 | 1972 | ''[[:d:Q4666838|Abercwmboi]]'' |- | style='text-align:right'| 5011 | | ''[[:d:Q7401077|Saint Caradoc]]'' | | | 1124 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5012 | | [[Derfel Gadarn]] | | 566 | 660 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5013 | [[Ficheru:St Eigon, Llanigon - geograph.org.uk - 714248.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7401197|Saint Eigen]]'' | | | 1 | ''[[:d:Q2573736|Northop]]'' |- | style='text-align:right'| 5014 | [[Ficheru:Eglwys St Fflewin Church, Llanfflewin, Mynydd Mechell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7401235|Saint Flewyn]]'' | | | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5015 | | ''[[:d:Q7401288|Gelert]]'' | | 601 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5016 | | ''[[:d:Q7405039|Sally Amis]]'' | | 1954 | 2000 | ''[[:d:Q7898360|Uplands]]'' |- | style='text-align:right'| 5017 | | ''[[:d:Q7407397|Sam Davies]]'' | xugador de críquet galés | 1992 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5018 | | ''[[:d:Q7407398|Sam Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5019 | | ''[[:d:Q7407611|Sam Hobbs]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5020 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120025.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7407791|Sam Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5021 | | ''[[:d:Q7407801|Sam Livesey]]'' | actor galés (1873–1936) | 1873 | 1936 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5022 | | ''[[:d:Q7407834|Sam Mainwaring]]'' | | 1841 | 1907 | ''[[:d:Q107032804|Penrhiwtyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5023 | [[Ficheru:Sam Parry 20250419 152653.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7408004|Sam Parry]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1991 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 5024 | | ''[[:d:Q7408265|Sam Turner]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5025 | | ''[[:d:Q7408625|Samantha Bowen]]'' | xugadora de voleibol galesa | 1986 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 5026 | | ''[[:d:Q7410381|Samson Lee]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5027 | | ''[[:d:Q7410805|Samuel Augustus Perry]]'' | | 1787 | 1854 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5028 | | ''[[:d:Q7411260|Samuel Devons]]'' | físicu británicu (1914–2006) | 1914 | 2006 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5029 | [[Ficheru:SamuelGriffithPA.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7411541|Samuel Griffith]]'' | | 1816 | 1893 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5030 | [[Ficheru:Sienoch.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7411771|Samuel Ifor Enoch]]'' | | 1914 | 2001 | ''[[:d:Q5119956|Ciliau Aeron]]'' |- | style='text-align:right'| 5031 | [[Ficheru:Samuel Jagger (1).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7411824|Samuel Jagger]]'' | xugador de críquet galés (1904–1964) | 1904 | 1964 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 5032 | | ''[[:d:Q7411872|Samuel Jones]]'' | | 1628 | 1697 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 5033 | [[Ficheru:Samuel M Jones.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7412071|Samuel M. Jones]]'' | políticu galés (1846–1904) | 1846 | 1904 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5034 | | ''[[:d:Q7412239|Samuel Moss]]'' | políticu británicu | 1858 | 1918 | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 5035 | [[Ficheru:Samuel Pearse VC (AWM H06653).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7412373|Samuel Pearse]]'' | militar galés (1897–1919) | 1897 | 1919 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 5036 | [[Ficheru:Revd Samuel Roberts (SR, 1800-85) NLW3361790.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7412490|Samuel Roberts]]'' | | 1800 | 1885 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 5037 | | ''[[:d:Q7412628|Samuel Silkin, Baron Silkin of Dulwich]]'' | | 1918 | 1988 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5038 | [[Ficheru:The Times history of the war (1914) (14577874670).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7412772|Samuel Evans]]'' | | 1859 | 1918 | ''[[:d:Q3396741|Skewen]]'' |- | style='text-align:right'| 5039 | [[Ficheru:Samuel Warren by John Linnell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7412884|Samuel Warren]]'' | | 1807 | 1877 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5040 | [[Ficheru:Sandy Mewies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7417378|Sandy Mewies]]'' | política galesa | 1950 | | ''[[:d:Q4980803|Brymbo]]'' |- | style='text-align:right'| 5041 | | ''[[:d:Q7417391|Sandy Orford]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1911–1986) | 1911 | 1986 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5042 | [[Ficheru:Sara Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7421612|Sara Edwards]]'' | periodista británica | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5043 | | ''[[:d:Q7421643|Sara Gregory]]'' | actriz británica | 1986 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 5044 | [[Ficheru:Sara Head (GBR) (6925416825).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7421653|Sara Head]]'' | tenista de mesa galesa | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5045 | [[Ficheru:Edith Wynne.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7422270|Sarah Edith Wynne]]'' | | 1842 | 1897 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 5046 | | ''[[:d:Q7422514|Sarah Lark]]'' | actriz británica | 1983 | | ''[[:d:Q7339915|Roath]]'' |- | style='text-align:right'| 5047 | | ''[[:d:Q7427449|Saunders Davies]]'' | sacerdote británicu (1937–2018) | 1937 | 2018 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 5048 | | ''[[:d:Q7428669|Sawnder Sion]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5049 | | ''[[:d:Q7435895|Scott Andrews]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1989 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 5050 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120012.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7435941|Scott Baldwin]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5051 | | ''[[:d:Q7436380|Scott Gammer]]'' | boxeador galés | 1976 | | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 5052 | [[Ficheru:Scott Young.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7437554|Scott Young]]'' | | 1976 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 5053 | | ''[[:d:Q7440197|Seaborne Davies]]'' | | 1904 | 1984 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 5054 | | ''[[:d:Q7441218|Sean McCarthy]]'' | futbolista británicu | 1967 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5055 | | ''[[:d:Q7441234|Sean McGoldrick]]'' | boxeador galés | 1991 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5056 | | ''[[:d:Q7441342|Sean Palfrey]]'' | xugador de dardos británicu | 1968 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5057 | | ''[[:d:Q7441351|Sean Parrish]]'' | futbolista británicu | 1972 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5058 | | ''[[:d:Q7448922|Selwyn Griffith]]'' | escritor británicu | 1928 | 2011 | ''[[:d:Q3402550|Bethel]]'' |- | style='text-align:right'| 5059 | | ''[[:d:Q7456519|Seth Joshua]]'' | | 1858 | 1925 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5060 | [[Ficheru:Baron Buckland by Goscombe John in Merthyr Tydfil.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7459132|Seymour Berry, 1st Baron Buckland]]'' | | 1877 | 1928 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5061 | | ''[[:d:Q7459191|Seymour J. Farmer]]'' | políticu canadianu (1878–1951) | 1878 | 1951 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5062 | | ''[[:d:Q7459206|Seymour Morris]]'' | futbolista británicu (1913–1991) | 1913 | 1991 | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 5063 | | ''[[:d:Q7459474|Seán Burke]]'' | | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5064 | | ''[[:d:Q7460864|Shadrach Pryce]]'' | | 1833 | 1914 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 5065 | | ''[[:d:Q7488043|Shane Dix]]'' | | 1960 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5066 | | ''[[:d:Q7489879|Sharla Passariello]]'' | futbolista británica | 1992 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5067 | | ''[[:d:Q7490161|Sharon Morgan]]'' | actriz galesa | 1949 | | ''[[:d:Q6661270|Llandyfaelog]]'' |- | style='text-align:right'| 5068 | | ''[[:d:Q7490820|Shaun Connor]]'' | xugador de rugbi union galés | 1975 | | ''[[:d:Q7131674|Panteg]]'' |- | style='text-align:right'| 5069 | | ''[[:d:Q7490884|Shaun Hopkins]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q5190499|Crynant]]'' |- | style='text-align:right'| 5070 | | ''[[:d:Q7493819|Shelley Rees]]'' | actriz galesa | 1974 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5071 | [[Ficheru:Shoni (William John) Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7500411|Shoni Jones]]'' | futbolista británicu | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5072 | | ''[[:d:Q7500413|Shoni Sguborfawr]]'' | | 1811 | 1858 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5073 | [[Ficheru:ShânCothi.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7506042|Shân Cothi]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q5446199|Ffarmers]]'' |- | style='text-align:right'| 5074 | [[Ficheru:Siân Lloyd (news presenter).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7506792|Sian Lloyd]]'' | | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5075 | | ''[[:d:Q7506799|Sian Reese-Williams]]'' | actriz galesa | 1981 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 5076 | | ''[[:d:Q7507823|Sid Judd]]'' | xugador de rugbi union británicu (1928–1959) | 1928 | 1959 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5077 | | ''[[:d:Q7509163|Sidney Jerram]]'' | | 1891 | 1959 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5078 | | ''[[:d:Q7509422|Sidney Wilcox]]'' | xugador de críquet galés (1893–1973) | 1893 | 1973 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 5079 | | ''[[:d:Q7515728|Silvanus Bevan]]'' | farmacéuticu galés (1691–1765) | 1691 | 1765 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5080 | [[Ficheru:Silyn 01.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7517201|R. Silyn Roberts]]'' | poeta galés (1871–1930) | 1871 | 1930 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 5081 | | ''[[:d:Q7518575|Simon Davey]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5082 | | ''[[:d:Q7518708|Simon Evans]]'' | | 1895 | 1940 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5083 | | ''[[:d:Q7518821|Simon Gardiner]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 5084 | | ''[[:d:Q7518929|Simon Haworth]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5085 | [[Ficheru:Simon Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7519069|Simon Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1978 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 5086 | | ''[[:d:Q7519190|Simon Lee Evans]]'' | futbolista británicu | 1975 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5087 | | ''[[:d:Q7519203|Simon Lewis]]'' | escritor galés | 1971 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5088 | [[Ficheru:Y Parch Simon Lloyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7519221|Simon Lloyd]]'' | | 1756 | 1836 | ''[[:d:Q29502896|Plas-yn-Dre]]'' |- | style='text-align:right'| 5089 | | ''[[:d:Q7519575|Simon Price]]'' | | 1967 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 5090 | | ''[[:d:Q7519973|Simon Wallace]]'' | | 1957 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5091 | [[Ficheru:Siobhan Flynn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7525296|Siobhan Flynn]]'' | actriz galesa | 1970 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5092 | | ''[[:d:Q7525303|Siobhan Owen]]'' | | 1993 | | [[Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch]] |- | style='text-align:right'| 5093 | | ''[[:d:Q7525362|Sion Morris]]'' | xugador de críquet galés | 1977 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5094 | | ''[[:d:Q7525365|Sion Russell Jones]]'' | cantante británicu | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5095 | | ''[[:d:Q7526403|Sir David Llewellyn, 1st Baronet]]'' | | 1879 | 1940 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5096 | | ''[[:d:Q7526659|Sir Evan Davies Jones, 1st Baronet]]'' | | 1859 | 1949 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 5097 | [[Ficheru:1906 Francis Edwards MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7526702|Sir Francis Edwards, 1st Baronet]]'' | | 1852 | 1927 | ''[[:d:Q319536|Aberdyfi]]'' |- | style='text-align:right'| 5098 | [[Ficheru:British School - Admiral Sir Francis Geary (1709-1710–1796) - BHC2706 - Royal Museums Greenwich.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7526707|Sir Francis Geary, 1st Baronet]]'' | oficial naval galés (1709–1796) | 1709 | 1796 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 5099 | [[Ficheru:John Dillwyn-Llewelyn Vanity Fair 11 October 1900.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7527724|Sir John Dillwyn-Llewelyn, 1st Baronet]]'' | políticu británicu (1836–1927) | 1836 | 1927 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5100 | | ''[[:d:Q7527751|Sir John Edwards, 1st Baronet, of Garth]]'' | | 1770 | 1850 | ''[[:d:Q7201716|Plas Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 5101 | [[Ficheru:John Nicholl Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7527969|John Nicholl]]'' | políticu galés (1759–1838) | 1759 | 1838 | ''[[:d:Q13644937|Llanmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 5102 | [[Ficheru:Sir John Owen 1776 to 1861.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7527984|Sir John Owen, 1st Baronet]]'' | políticu británicu | 1776 | 1861 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5103 | [[Ficheru:Sir John Williams, 1st Baronet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7528143|Sir John Williams, 1st Baronet, of the City of London]]'' | médicu galés (1840–1926) | 1840 | 1926 | ''[[:d:Q13128899|Gwynfe]]'' |- | style='text-align:right'| 5104 | [[Ficheru:John Wynn, 5th Bt, by English School of the 18th Century.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7528163|Sir John Wynn, 5th Baronet]]'' | | 1628 | 1718<br/>1719 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5105 | | ''[[:d:Q7528532|Sir Rhys Llewellyn, 2nd Baronet]]'' | | 1910 | 1978 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5106 | [[Ficheru:Portrait of Sir Robert Williames Vaughan, Bart. M.P. for the County of Merioneth (4674639) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7528861|Robert Williames Vaughan]]'' | | 1768 | 1843 | ''[[:d:Q20600573|Hengwrt]]'' |- | style='text-align:right'| 5107 | [[Ficheru:Sir Stephen Glynne 01.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q7528986|Sir Stephen Glynne, 9th Baronet]]'' | políticu británicu | 1807 | 1874 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 5108 | [[Ficheru:Major-General Sir Thomas Morgan 1604-1679.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7529216|Sir Thomas Morgan, 1st Baronet]]'' | | 1606<br/>1604 | 1679 | ''[[:d:Q6661439|Llangattock Lingoed]]'' |- | style='text-align:right'| 5109 | [[Ficheru:Sir Thomas Salusbury and Family.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7529259|Sir Thomas Salusbury, 2nd Baronet]]'' | | 1612 | 1643 | ''[[:d:Q6662131|Lleweni Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 5110 | [[Ficheru:Syr Walter Vaughan Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7529393|Sir Walter Morgan, 1st Baronet]]'' | políticu británicu | 1831 | 1916 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5111 | | ''[[:d:Q7529416|Sir Watkin Williams-Wynn, 10th Baronet]]'' | | 1904 | 1988 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5112 | | ''[[:d:Q7529423|Sir Watkin Williams-Wynn, 11th Baronet]]'' | | 1940 | 2023 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5113 | [[Ficheru:John Jackson (1778–1831) (by or after) - Sir Watkin Williams Wynn (1772–1840), 5th Bt - PCF200 - Denbighshire Heritage Service Store.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7529424|Sir Watkin Williams-Wynn, 5th Baronet]]'' | | 1772 | 1840 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5114 | | ''[[:d:Q7529427|Sir Watkin Williams-Wynn, 9th Baronet]]'' | militar galés (1862–1951) | 1862 | 1951 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5115 | [[Ficheru:Sir William James.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7529640|Sir William James, 1st Baronet]]'' | | 1720 | 1783 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 5116 | [[Ficheru:Portrait of Sir William Williams Bart (4672199) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7529825|Sir William Williams, 1st Baronet, of Gray's Inn]]'' | | 1634 | 1700 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5117 | | ''[[:d:Q7530227|Siri Neal]]'' | actriz británica | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5118 | [[Ficheru:SiwHughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7532512|Siw Hughes]]'' | actriz británica | 1958 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5119 | | ''[[:d:Q7533472|Siân James]]'' | escritora británica | 1930 | 2021 | ''[[:d:Q15987290|Coed-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 5120 | [[Ficheru:Siân Lloyd (weather presenter).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7533474|Siân Lloyd]]'' | presentadora de televisión galesa | 1958 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 5121 | [[Ficheru:Ceinion Llenyddiaeth Cymreig Cyf I (Siôn Cent).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7533490|Siôn Cent]]'' | poeta galés (1367–1430) | 1367 | 1430 | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 5122 | [[Ficheru:Sophie Evans 2013 (10005216415).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7562994|Sophie Evans]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 5123 | [[Ficheru:20150922 1827 W AUT WAL 3986.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7563011|Sophie Ingle]]'' | futbolista británica | 1991 | | ''[[:d:Q6661223|Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 5124 | | ''[[:d:Q7563068|Sophie Stanton]]'' | actriz británica | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5125 | | ''[[:d:Q7576045|Spencer Evans]]'' | futbolista británicu | 1911 | 1981 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5126 | [[Ficheru:Sir Spencer Summers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7576189|Spencer Summers]]'' | políticu británicu (1902–1976) | 1902 | 1976 | ''[[:d:Q684016|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5127 | [[Ficheru:Spencer Wilding at the Pan Premiere.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7576224|Spencer Wilding]]'' | actor galés | 1972 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5128 | | ''[[:d:Q7596554|Staff Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1959 | | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 5129 | | ''[[:d:Q7597536|Stan Awbery]]'' | | 1888 | 1969 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5130 | | ''[[:d:Q7597565|Stan Bowsher]]'' | futbolista británicu (1899–1968) | 1899 | 1968 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5131 | | ''[[:d:Q7597610|Stan Davies]]'' | futbolista británicu | 1898 | 1972 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 5132 | | ''[[:d:Q7597761|Stan Leonard]]'' | futbolista británicu | 1924 | 1995 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 5133 | | ''[[:d:Q7597805|Stan Morgan]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1971 | ''[[:d:Q4667111|Abergwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 5134 | | ''[[:d:Q7597821|Stan Owen]]'' | | 1932<br/>1929 | 2019 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5135 | | ''[[:d:Q7597848|Stan Richards]]'' | futbolista británicu (1917–1987) | 1917 | 1987 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5136 | [[Ficheru:Stan Rowlands.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7597866|Stan Rowlands]]'' | futbolista británicu | 1889 | | ''[[:d:Q13125767|Bausley with Criggion]]'' |- | style='text-align:right'| 5137 | [[Ficheru:Stan Stennett.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7597900|Stan Stennett]]'' | comediante galés (1925–2013) | 1925 | 2013 | ''[[:d:Q2567716|Pencoed]]'' |- | style='text-align:right'| 5138 | | ''[[:d:Q7599810|Stanley Mountain]]'' | | 1909 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5139 | | ''[[:d:Q7599882|Stanley Powell]]'' | | 1916 | 1995 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 5140 | [[Ficheru:Stanley Williams (rugby union).png|center|128px]] | ''[[:d:Q7600045|Stanley Williams]]'' | | 1886 | 1936 | ''[[:d:Q7359368|Rogerstone]]'' |- | style='text-align:right'| 5141 | | ''[[:d:Q7600051|Stanley Winmill]]'' | xugador de rugbi union galés (1889–1940) | 1889 | 1940 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 5142 | | ''[[:d:Q7606146|Stefan Jenkins]]'' | xugador de críquet galés | 1974 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5143 | | ''[[:d:Q7606231|Stefan Pejic]]'' | comediante galés | 1988 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5144 | | ''[[:d:Q7606592|Steffan Cook]]'' | futbolista británicu | 1989 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5145 | | ''[[:d:Q7606593|Steffan Cravos]]'' | | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5146 | | ''[[:d:Q7606597|Steffan Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 5147 | | ''[[:d:Q7606598|Steffan Jones]]'' | xugador de críquet galés | 1974 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5148 | | ''[[:d:Q7606601|Steffan Rhodri]]'' | actor británicu | 1967 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5149 | [[Ficheru:Steph davies 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7608097|Steph Davies]]'' | xugadora de críquet galesa | 1987 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5150 | | ''[[:d:Q7608105|Steph Reynolds]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5151 | [[Ficheru:Official portrait of Stephen Doughty MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7609085|Stephen Doughty]]'' | políticu galés | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5152 | | ''[[:d:Q7609157|Stephen Evans]]'' | actor galés | 1970 | | ''[[:d:Q1067984|Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 5153 | | ''[[:d:Q7609158|Stephen Evans]]'' | futbolista británicu | 1980 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 5154 | | ''[[:d:Q7609455|Stephen Healey]]'' | futbolista británicu | 1982 | 2012 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5155 | | ''[[:d:Q7609929|Stephen Maybery]]'' | novelista galés | 1949 | 2020 | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 5156 | | ''[[:d:Q7610382|Stephen Roberts]]'' | futbolista británicu | 1980 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5157 | | ''[[:d:Q7610673|Stephen Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1865–1937) | 1865 | 1937 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 5158 | | ''[[:d:Q7610762|Stephen Volk]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5159 | | ''[[:d:Q7611777|Steve Alker]]'' | xugador de dardos británicu | 1964 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5160 | [[Ficheru:Steve Andrews, promotional image.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7611798|Steve Andrews]]'' | cantante galés | 1950 | | ''[[:d:Q5033865|Canton]]'' |- | style='text-align:right'| 5161 | | ''[[:d:Q7611858|Steve Balsamo]]'' | | 1971 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5162 | | ''[[:d:Q7611877|Steve Barry]]'' | atleta galés | 1950 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5163 | | ''[[:d:Q7611884|Steve Barwick]]'' | xugador de críquet galés | 1960 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5164 | | ''[[:d:Q7611899|Steve Bayliss]]'' | | 1960 | | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 5165 | | ''[[:d:Q7612324|Steve Curtis]]'' | boxeador galés (1948–1994) | 1948 | 1994 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5166 | | ''[[:d:Q7612376|Steve Derrett]]'' | futbolista británicu | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5167 | | ''[[:d:Q7612423|Steve Doyle]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5168 | | ''[[:d:Q7612487|Steve Emery]]'' | futbolista británicu | 1956 | | ''[[:d:Q791811|Beddgelert]]'' |- | style='text-align:right'| 5169 | | ''[[:d:Q7612568|Steve Ford]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1965 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5170 | | ''[[:d:Q7613188|Steve Lovell]]'' | | 1960 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5171 | | ''[[:d:Q7613191|Steve Lowndes]]'' | futbolista británicu | 1960 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5172 | [[Ficheru:Steve Morris -Tom Parker 1922.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7613422|Steve Morris]]'' | xugador de rugbi union británicu (1896–1965) | 1896 | 1964<br/>1965 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5173 | | ''[[:d:Q7613494|Steve O'Shaughnessy]]'' | futbolista británicu | 1967 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5174 | | ''[[:d:Q7613555|Steve Parry]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1988 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5175 | | ''[[:d:Q7613556|Steve Parry]]'' | | 1958 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5176 | | ''[[:d:Q7613567|Steve Paulding]]'' | ciclista británicu | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5177 | | ''[[:d:Q7613700|Steve Ray]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1906 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5178 | | ''[[:d:Q7613774|Steve Robinson]]'' | boxeador galés | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5179 | | ''[[:d:Q7613812|Steve Rowland]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5180 | | ''[[:d:Q7613936|Steve Sims]]'' | boxeador galés | 1958 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5181 | | ''[[:d:Q7614093|Steve Tandy]]'' | xugador de rugbi union galés | 1980 | | ''[[:d:Q7821564|Tonmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5182 | | ''[[:d:Q7614247|Steve Watkin]]'' | xugador de críquet galés | 1964 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 5183 | | ''[[:d:Q7614248|Steve Watkin]]'' | futbolista británicu | 1971 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5184 | | ''[[:d:Q7614314|Steve Williams]]'' | futbolista británicu (1974-) | 1974 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 5185 | [[Ficheru:181117--steve williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7614316|Steve Williams]]'' | músicu galés | 1971 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5186 | | ''[[:d:Q7615049|Steven Meo]]'' | actor galés | 1977 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5187 | | ''[[:d:Q7615264|Steven Shingler]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5188 | | ''[[:d:Q7615593|Stevie Lyle]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1979 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5189 | [[Ficheru:Stormie Mills (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7620234|Stormie Mills]]'' | pintor galés | 1969 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 5190 | | ''[[:d:Q7626453|Stuart Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1965 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5191 | | ''[[:d:Q7626511|Stuart Evans]]'' | | 1963 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5192 | | ''[[:d:Q7626525|Stuart Ferguson]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5193 | | ''[[:d:Q7626565|Stuart Gallacher]]'' | | 1946 | 2014 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5194 | | ''[[:d:Q7626628|Stuart Harrison]]'' | xugador de críquet británicu | 1951 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 5195 | | ''[[:d:Q7626870|Stuart Morgan]]'' | | 1949 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5196 | | ''[[:d:Q7626948|Stuart Phelps]]'' | xugador de críquet galés | 1975 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5197 | | ''[[:d:Q7626974|Stuart Prosser]]'' | | 1887 | 1939 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 5198 | | ''[[:d:Q7627025|Stuart Roberts]]'' | futbolista británicu (1980-) | 1980 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5199 | | ''[[:d:Q7627026|Stuart Roberts]]'' | futbolista británicu | 1967 | 2023 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 5200 | | ''[[:d:Q7634158|Sue Jones]]'' | actriz australiana | 1901 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5201 | [[Ficheru:Plaque for Sulien, Llanbadarn Fawr - geograph.org.uk - 2104435.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7636261|Sulien]]'' | | 1012<br/>1011 | 1091 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5202 | [[Ficheru:Suzanne Packer at the Chsiwick Book Festival (51449023075) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7650929|Suzanne Packer]]'' | actriz galesa | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5203 | [[Ficheru:Suzy Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7651414|Suzy Davies]]'' | política galesa | 1963 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5204 | | ''[[:d:Q7651983|Sven Hansen]]'' | | 1876 | 1958 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 5205 | | ''[[:d:Q7655213|Sweet Baboo]]'' | cantante galés | 1986 | | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 5206 | [[Ficheru:Sybil Burton Christopher.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7659507|Sybil Christopher]]'' | actriz británica | 1929 | 2013 | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 5207 | | ''[[:d:Q7659509|Sybil Connolly]]'' | diseñadora de moda galesa (1921–1998) | 1921 | 1998 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5208 | | ''[[:d:Q7659682|Syd Fursland]]'' | futbolista británicu (1914–1990) | 1914 | 1990 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 5209 | | ''[[:d:Q7659702|Syd Jenkins]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5210 | | ''[[:d:Q7659721|Syd Reid]]'' | futbolista británicu | 2000 | | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 5211 | | ''[[:d:Q7659740|Syd Worgan]]'' | boxeador galés | 1917 | 1996 | ''[[:d:Q6661593|Llanharan]]'' |- | style='text-align:right'| 5212 | | ''[[:d:Q7659969|Sydney Hinam]]'' | | 1898 | 1982 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5213 | | ''[[:d:Q7660223|Sydney Williams]]'' | | 1918 | 1976 | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 5214 | | ''[[:d:Q7660931|Sylvia Heal]]'' | política galesa | 1942 | | ''[[:d:Q2355142|Shotton]]'' |- | style='text-align:right'| 5215 | [[Ficheru:Tom Ellis 01.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7668222|T. E. Ellis]]'' | políticu galés (1859–1899) | 1859 | 1899 | ''[[:d:Q5057281|Cefnddwysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 5216 | [[Ficheru:Author T Glynne Davies (1553852).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7668266|T. Glynne Davies]]'' | | 1926 | 1988 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 5217 | [[Ficheru:T. Gwynn Jones (1871–1949) (gcf02648).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7668277|T. Gwynn Jones]]'' | | 1871 | 1949 | ''[[:d:Q4899223|Betws yn Rhos]]'' |- | style='text-align:right'| 5218 | | ''[[:d:Q7668315|T. Ifor Rees]]'' | diplomáticu galés (1890–1977) | 1890 | 1977 | ''[[:d:Q7321618|Rhydypennau]]'' |- | style='text-align:right'| 5219 | | ''[[:d:Q7668365|T. J. Morgan]]'' | | 1907 | 1986 | ''[[:d:Q5566489|Glais]]'' |- | style='text-align:right'| 5220 | | ''[[:d:Q7674964|Taffy Davies]]'' | futbolista británicu (1910–1995) | 1910 | 1995 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 5221 | | ''[[:d:Q7674966|Taffy O'Callaghan]]'' | futbolista británicu (1906–1946) | 1906 | 1946 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 5222 | | ''[[:d:Q7674969|Taffy Williams]]'' | mercenariu galés (1934–1996) | 1933 | 1996 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5223 | | ''[[:d:Q7678702|Tal Harris]]'' | xugador de rugbi británicu (1902–1963) | 1902 | 1963 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5224 | | ''[[:d:Q7678716|Tal Selley]]'' | xugador de rugbi union galés | 1980 | | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 5225 | | ''[[:d:Q7679434|Talfryn Evans]]'' | xugador de críquet galés (1914–1944) | 1914 | 1944 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5226 | | ''[[:d:Q7679435|Talfryn Thomas]]'' | actor galés (1922–1982) | 1922 | 1982 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5227 | [[Ficheru:John Jones, 'Talhaiarn'.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7679452|John Jones]]'' | | 1810 | 1869 | ''[[:d:Q3404936|Llanfair Talhaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 5228 | | ''[[:d:Q7681592|Tammy Jones]]'' | cantante británica | 1944 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5229 | [[Ficheru:Tanwg.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7683954|Tanwg]]'' | | | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5230 | | ''[[:d:Q7686269|Tarki Micallef]]'' | futbolista británicu | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5231 | [[Ficheru:Sir Tasker Watkins VC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7687359|Tasker Watkins]]'' | xuez galés (1918–2007) | 1918 | 2007 | ''[[:d:Q3403439|Nelson]]'' |- | style='text-align:right'| 5232 | | ''[[:d:Q7692924|Tecwyn Jones]]'' | futbolista británicu | 1941 | | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 5233 | [[Ficheru:Tecwyn Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7692926|Tecwyn Roberts]]'' | inxenieru galés (1925–1988) | 1925 | 1988 | ''[[:d:Q3404314|Llanddaniel Fab]]'' |- | style='text-align:right'| 5234 | [[Ficheru:Ted Pooley.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7693615|Ted Pooley]]'' | xugador de críquet galés (1842–1907) | 1842 | 1907 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 5235 | | ''[[:d:Q7693850|Ted Ward]]'' | | 1953 | 1988 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5236 | | ''[[:d:Q7694070|Teddy Peers]]'' | futbolista británicu (1886–1935) | 1886 | 1935 | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 5237 | | ''[[:d:Q7701873|Terence Cook]]'' | | 1927 | 2016 | ''[[:d:Q3401157|Bedwas]]'' |- | style='text-align:right'| 5238 | | ''[[:d:Q7703511|Terrence Robbins]]'' | | 1937 | 2015 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5239 | | ''[[:d:Q7704135|Terry Boyle]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 5240 | | ''[[:d:Q7704246|Terry Cooke]]'' | futbolista británicu (1962-) | 1962 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5241 | | ''[[:d:Q7704251|Terry Cooper]]'' | futbolista británicu | 1950 | | ''[[:d:Q5187462|Croesyceiliog]]'' |- | style='text-align:right'| 5242 | | ''[[:d:Q7704285|Terry Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1933 | 2021 | ''[[:d:Q6662916|Llwynhendy]]'' |- | style='text-align:right'| 5243 | | ''[[:d:Q7704351|Terry Evans]]'' | futbolista británicu | 1976 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5244 | | ''[[:d:Q7704519|Terry Higgins]]'' | | 1945 | 1982 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 5245 | | ''[[:d:Q7704540|Terry Hubbard]]'' | futbolista británicu | 1950 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5246 | | ''[[:d:Q7704747|Terry Matthews]]'' | | 1943 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5247 | [[Ficheru:Terry Morris and Dame Shirley Bassey.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7704824|Terry Morris]]'' | fotógrafu británicu | 1965 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5248 | | ''[[:d:Q7705046|Terry Stephens]]'' | futbolista británicu | 1935 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5249 | [[Ficheru:Theo Wharton 2017-08-05 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7781507|Theo Wharton]]'' | futbolista británicu | 1994 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 5250 | | ''[[:d:Q7781956|Theodore Price]]'' | | 1570 | 1631 | ''[[:d:Q13129621|Llanenddwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5251 | [[Ficheru:Portrait of Thes. Jones (4672942) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7782307|Theophilus Jones]]'' | historiador galés (1758–1812) | 1759 | 1812 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5252 | [[Ficheru:Theophilus Redwood.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7782323|Theophilus Redwood]]'' | | 1806 | 1892 | ''[[:d:Q4950529|Boverton]]'' |- | style='text-align:right'| 5253 | | ''[[:d:Q7787281|Thomas Babington Jones]]'' | xugador de críquet galés (1851–1890) | 1851 | 1890 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 5254 | | ''[[:d:Q7787333|Thomas Baker Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1862–1959) | 1862 | 1959 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5255 | | ''[[:d:Q7787443|Thomas Bartley]]'' | futbolista británicu (1874–1951) | 1874 | 1951 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 5256 | [[Ficheru:Thomas Brigstocke.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7787897|Thomas Brigstocke]]'' | pintor galés (1809–1881) | 1809 | 1881 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5257 | | ''[[:d:Q7787900|Thomas Briscoe]]'' | | 1813 | 1895 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5258 | | ''[[:d:Q7788056|Thomas Burgoyne]]'' | | 1827 | 1920 | ''[[:d:Q5566244|Gladestry]]'' |- | style='text-align:right'| 5259 | [[Ficheru:Thomas Charles, Bala.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7788335|Thomas Charles]]'' | clérigu galés (1755–1814) | 1755 | 1814 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5260 | [[Ficheru:Principal Thomas Charles Edwards (1837-1900) NLW3362721.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7788342|Thomas Charles Edwards]]'' | | 1837 | 1900 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 5261 | [[Ficheru:Thomas Crofts 1722 Catalogue.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7788707|Thomas Crofts]]'' | esplorador galés (1722–1781) | 1722 | 1781 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 5262 | | ''[[:d:Q7788864|Thomas David Frank Evans]]'' | oficial británicu (1917–1996) | 1917 | 1996 | ''[[:d:Q15963900|Llanwnnen]]'' |- | style='text-align:right'| 5263 | | ''[[:d:Q7788876|Thomas Davies]]'' | futbolista británicu (1872–1950) | 1872 | 1950 | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5264 | | ''[[:d:Q7789102|Thomas Duncombe Dee]]'' | empresariu estauxunidense (1844–1905) | 1844 | 1905 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5265 | | ''[[:d:Q7789165|Thomas E. Heywood]]'' | | 1877 | 1953 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5266 | | ''[[:d:Q7789203|Thomas E. Stephens]]'' | pintor estauxunidense (1884–1966) | 1884 | 1966 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5267 | | ''[[:d:Q7789287|Thomas Edwards]]'' | | 1779 | 1858 | ''[[:d:Q2573736|Northop]]'' |- | style='text-align:right'| 5268 | | ''[[:d:Q7789292|Thomas Edwards]]'' | | 1652 | 1721 | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 5269 | | ''[[:d:Q7789331|Thomas Ellis]]'' | | 1625 | 1673 | ''[[:d:Q990100|Dolbenmaen]]'' |- | style='text-align:right'| 5270 | | ''[[:d:Q7789332|Thomas Ellis]]'' | | 1711 | 1792 | ''[[:d:Q6812351|Meliden]]'' |- | style='text-align:right'| 5271 | | ''[[:d:Q7789396|Thomas Evans]]'' | soldáu galés (1824–1866) | 1824 | 1866 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5272 | | ''[[:d:Q7789400|Thomas Evans]]'' | | 1764 | 1833 | ''[[:d:Q13128837|Gwernogle]]'' |- | style='text-align:right'| 5273 | [[Ficheru:John Bettes the Elder Sir Thomas Exmewe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7789414|Thomas Exmewe]]'' | | 1450 | 1529 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 5274 | | ''[[:d:Q7789686|Thomas Flynn]]'' | | 1898 | 1974 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5275 | [[Ficheru:Dr T. F. Roberts (1860–1919), MA, LLD, Principal of University of Wales, Aberystwyth (1892–1919) (OP81).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7789785|Thomas Francis Roberts]]'' | | 1860 | 1919 | ''[[:d:Q319536|Aberdyfi]]'' |- | style='text-align:right'| 5276 | | ''[[:d:Q7790073|Thomas Glyn Watkin]]'' | abogáu británicu | 1952 | | ''[[:d:Q5197252|Cwmparc]]'' |- | style='text-align:right'| 5277 | [[Ficheru:BG T Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7790212|Thomas Griffiths]]'' | | 1865 | 1947 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 5278 | [[Ficheru:Tom-Griffiths-AS-Pont-y-pŵl.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7790214|Thomas Griffiths]]'' | | 1867 | 1955 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5279 | | ''[[:d:Q7790335|Thomas Haffield]]'' | nadador galés | 1988 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5280 | [[Ficheru:Tom Hollingdale 1928.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7790756|Thomas Hollingdale]]'' | | 1900 | 1978 | ''[[:d:Q7975195|Waunarlwydd]]'' |- | style='text-align:right'| 5281 | | ''[[:d:Q7791002|Thomas Mardy Jones]]'' | | 1879 | 1970 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 5282 | | ''[[:d:Q7791373|Thomas Jones]]'' | | 1870 | 1955 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 5283 | | ''[[:d:Q7791377|Thomas Jones]]'' | futbolista británicu (1884–1958) | 1884 | 1958 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 5284 | | ''[[:d:Q7791381|Thomas Jones]]'' | bibliotecariu galés (1810–1875) | 1810 | 1875 | ''[[:d:Q6759079|Margam]]'' |- | style='text-align:right'| 5285 | [[Ficheru:Portrait of Thomas Jones (4673346).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7791382|Thomas Jones]]'' | misioneru galés (1810–1849) | 1810 | 1849 | ''[[:d:Q20600098|Tan-y-ffridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5286 | | ''[[:d:Q7791384|Thomas Jones]]'' | xugador de rugbi union galés (1895–1933) | 1895 | 1933 | ''[[:d:Q7228313|Pontnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 5287 | | ''[[:d:Q7791392|Thomas Joseph-Watkin]]'' | | 1856 | 1915 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5288 | | ''[[:d:Q7791847|Thomas Leyson]]'' | | 1549 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5289 | | ''[[:d:Q7791887|Thomas Lloyd-Mostyn]]'' | | 1830 | 1861 | ''[[:d:Q2424760|Mostyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5290 | | ''[[:d:Q7791891|Thomas Lloyd]]'' | médicu galés (1640–1694) | 1640 | 1694 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5291 | | ''[[:d:Q7791892|Thomas Lloyd]]'' | xugador de rugbi union británicu (1882–1938) | 1882 | 1938 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5292 | [[Ficheru:Thomas Monaghan (1833–1895).png|center|128px]] | ''[[:d:Q7792509|Thomas Monaghan]]'' | | 1833 | 1895 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5293 | | ''[[:d:Q7792550|Thomas Morgan]]'' | | | 1565 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5294 | | ''[[:d:Q7792552|Thomas Morgan]]'' | | 1542<br/>1540 | 1595 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5295 | | ''[[:d:Q7792716|Thomas Neville George]]'' | | 1904 | 1980 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 5296 | | ''[[:d:Q7792777|Thomas Nowell]]'' | | 1730 | 1801 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5297 | | ''[[:d:Q7792907|Thomas Owen]]'' | | 1749 | 1812 | ''[[:d:Q2278993|Pentraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 5298 | | ''[[:d:Q7792960|Thomas Paddison]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1883 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5299 | | ''[[:d:Q7793019|Thomas Parker]]'' | | 1901 | 1969 | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 5300 | [[Ficheru:Professor Thomas Parry on his appointment as Principal of Aberystwyth University College (1529363).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793031|Thomas Parry]]'' | bibliotecariu británicu (1904–1985) | 1904 | 1985 | ''[[:d:Q302496|Carmel]]'' |- | style='text-align:right'| 5301 | [[Ficheru:Thomas Parry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793039|Thomas Parry]]'' | | 1768 | 1824 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 5302 | [[Ficheru:Church of St David, Newtown - geograph.org.uk - 1424901.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793099|Thomas Penson]]'' | | 1790 | 1859 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5303 | [[Ficheru:Portrait of Sir Thomas Phillips (4671785).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793148|Thomas Phillips]]'' | | 1801 | 1867 | ''[[:d:Q6661307|Llanelly]]'' |- | style='text-align:right'| 5304 | [[Ficheru:Professor Thomas Powel (1845-1922) NLW3364243.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793237|Thomas Powel]]'' | | 1845 | 1922 | ''[[:d:Q15242569|Llanwrtyd]]'' |- | style='text-align:right'| 5305 | | ''[[:d:Q7793241|Thomas Powell]]'' | | 1608 | 1660 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]''<br/>[[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5306 | [[Ficheru:Thomas Price (Australian politician).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793275|Tom Price]]'' | políticu australianu | 1852 | 1909 | ''[[:d:Q4980803|Brymbo]]'' |- | style='text-align:right'| 5307 | [[Ficheru:Thomas Protheroe (1780-1853).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793310|Thomas Prothero]]'' | | 1780 | 1853 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 5308 | | ''[[:d:Q7793450|Thomas Rees]]'' | | 1777 | 1864 | ''[[:d:Q107032579|Gelli-gron]]'' |- | style='text-align:right'| 5309 | | ''[[:d:Q7793451|Thomas Rees]]'' | | 1806 | 1876 | ''[[:d:Q3405168|Mynachlog-Ddu]]'' |- | style='text-align:right'| 5310 | | ''[[:d:Q7793503|Thomas Richard Lloyd]]'' | | 1820 | 1891 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5311 | [[Ficheru:Thomas Richards 1905.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7793509|Thomas Richards]]'' | | 1859 | 1931 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 5312 | | ''[[:d:Q7793510|Thomas Richards]]'' | | 1687 | 1760 | ''[[:d:Q3400212|Llanfarian]]'' |- | style='text-align:right'| 5313 | | ''[[:d:Q7793516|Thomas Richards]]'' | historiador británicu (1878–1962) | 1878 | 1962 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 5314 | | ''[[:d:Q7793653|T. Rowland Hughes]]'' | | 1903 | 1949 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 5315 | [[Ficheru:Thomas Salisbury died 1586 by Moses Griffith 02198.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7793755|Thomas Salisbury]]'' | políticu galés (1564–1586) | 1564 | 1586 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5316 | [[Ficheru:Thomas Thomas.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7794427|Thomas Thomas]]'' | boxeador galés (1880–1911) | 1880 | 1911 | ''[[:d:Q15221773|Glynarthen]]'' |- | style='text-align:right'| 5317 | | ''[[:d:Q7794430|Thomas Thomas]]'' | | 1829 | 1913 | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 5318 | [[Ficheru:Thomas Williams (Christadelphian).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7795183|Thomas Williams]]'' | carpinteru galés (1847–1913) | 1847 | 1913 | ''[[:d:Q15265478|Parkmill]]'' |- | style='text-align:right'| 5319 | | ''[[:d:Q7795189|Thomas Dominic Williams]]'' | sacerdote católicu galés (1660–1740) | 1660 | 1740 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5320 | | ''[[:d:Q7795190|Thomas Williams]]'' | xugador de críquet galés (1884–1954) | 1884 | 1954 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5321 | | ''[[:d:Q7795195|Thomas Williams]]'' | | 1658 | 1726 | ''[[:d:Q3401668|Eglwysbach]]'' |- | style='text-align:right'| 5322 | | ''[[:d:Q7795196|Thomas Williams]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5323 | [[Ficheru:Thomas Williams of Llanidan.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q7795206|Thomas Williams of Llanidan]]'' | | 1737 | 1802 | ''[[:d:Q3402736|Llanidan]]'' |- | style='text-align:right'| 5324 | | ''[[:d:Q7795299|Thomas Woods]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1890 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5325 | [[Ficheru:The War in the Far East- the Burma Campaign 1941-1945 SE3257.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7795360|Thomas Wynford Rees]]'' | militar galés (1898–1959) | 1898 | 1959 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 5326 | | ''[[:d:Q7795363|Thomas Wynne]]'' | | 1627 | 1692 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 5327 | | ''[[:d:Q7795382|Thomas Young]]'' | | 1992 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5328 | | ''[[:d:Q7795391|Thomas Zacharias]]'' | xugador de béisbol estauxunidense (1860–1892) | 1860 | 1892 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5329 | | ''[[:d:Q7795526|Thomas of Monmouth]]'' | monxu galés | 1200 | | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 5330 | [[Ficheru:Tich Gwilym (Aberystwyth, November 1985)-1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7800585|Tich Gwilym]]'' | músicu galés (1950–2005) | 1950 | 2005 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 5331 | | ''[[:d:Q7803430|Tim Dinsdale]]'' | | 1924 | 1987 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 5332 | [[Ficheru:Tim Rhys-Evans conducting at the AMIS Honor Choir 2019 in Beijing.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7804161|Tim Rhys-Evans]]'' | direutor d&#39;orquesta británicu | 1972 | | ''[[:d:Q3402398|New Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 5333 | | ''[[:d:Q7804257|Tim Selwood]]'' | xugador de críquet neozelandés | 1944 | 2021 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5334 | [[Ficheru:Timothy Everest.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7807185|Timothy Everest]]'' | diseñador de moda galés | 1961 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 5335 | | ''[[:d:Q7807530|Timothy Stamps]]'' | políticu zimbabuanu (1936–2017) | 1936 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5336 | | ''[[:d:Q7808784|Tip Williams]]'' | xugador de críquet galés (1900–1974) | 1900 | 1974 | ''[[:d:Q4942682|Bonvilston]]'' |- | style='text-align:right'| 5337 | | ''[[:d:Q7810316|Titus Lewis]]'' | | 1773 | 1811 | ''[[:d:Q5119942|Cilgerran]]'' |- | style='text-align:right'| 5338 | | ''[[:d:Q7811780|Toby Charles]]'' | | 1940 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5339 | [[Ficheru:Tom Arthur 1928.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7814803|Tom Arthur]]'' | xugador de rugbi union británicu (1906–1986) | 1906 | 1986 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5340 | [[Ficheru:Tom Cave, 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7815245|Tom Cave]]'' | | 1991 | | ''[[:d:Q319536|Aberdyfi]]'' |- | style='text-align:right'| 5341 | | ''[[:d:Q7815265|Tom Cheeseman]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5342 | | ''[[:d:Q7815366|Tom Collings]]'' | sacerdote galés (1938–2014) | 1938 | 2014 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5343 | | ''[[:d:Q7815371|Tom Collins]]'' | | 1895 | 1957 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5344 | [[Ficheru:TomCullen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7815481|Tom Cullen]]'' | actor británicu | 1985 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 5345 | | ''[[:d:Q7815542|Tom Day]]'' | xugador de rugbi británicu (1907–1980) | 1907 | 1980 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 5346 | [[Ficheru:Tom Deacon rugby player.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7815552|Tom Deacon]]'' | | 1868 | 1921 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5347 | | ''[[:d:Q7815721|Tom Emanuel]]'' | futbolista británicu (1915–1997) | 1915 | 1997 | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 5348 | | ''[[:d:Q7815737|Tom Evans]]'' | futbolista galés (1907–1993) | 1907 | 1993 | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 5349 | | ''[[:d:Q7815982|Tom Grabham]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5350 | | ''[[:d:Q7816039|Tom Habberfield]]'' | xugador de rugbi union galés | 1992 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5351 | | ''[[:d:Q7816060|Tom Hallett]]'' | | 1939 | | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 5352 | | ''[[:d:Q7816227|Tom Hooson]]'' | políticu británicu (1933–1985) | 1933 | 1985 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 5353 | | ''[[:d:Q7816231|Tom Horabin]]'' | políticu británicu (1896–1956) | 1896 | 1956 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5354 | | ''[[:d:Q7816281|Tom Hurry Riches]]'' | | 1846 | 1911 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5355 | [[Ficheru:ST vs Ospreys 08-12-120001.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7816300|Tom Isaacs]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5356 | | ''[[:d:Q7816308|Tom Jackson]]'' | xugador de rugbi galés (1870–1952) | 1870 | 1952 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5357 | | ''[[:d:Q7816335|Tom John]]'' | futbolista británicu | 1995 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5358 | | ''[[:d:Q7816351|Tom Johnson]]'' | xugador de rugbi galés (1893–1948) | 1893 | 1948 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5359 | | ''[[:d:Q7816369|Tom Jones]]'' | xugador de críquet británicu (1901–1935) | 1901 | 1935 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5360 | | ''[[:d:Q7816582|Tom Lewis]]'' | xugador de rugbi union británicu (1904–1994) | 1904 | 1994 | ''[[:d:Q1401784|Taff's Well]]'' |- | style='text-align:right'| 5361 | [[Ficheru:Tom Lockyer in action for Wales v Croatia.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7816609|Tom Lockyer]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5362 | [[Ficheru:Tommaynard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7816749|Tom Maynard]]'' | xugador de críquet galés (1989–2012) | 1989 | 2012 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5363 | | ''[[:d:Q7817055|Tom Norris]]'' | | | | ''[[:d:Q3400833|Clydach Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 5364 | [[Ficheru:Tom Parker.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q7817160|Tom Parker]]'' | xugador de rugbi británicu (1891–1967) | 1891 | 1967 | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 5365 | [[Ficheru:Tom Ramasut 05042025 (1).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7817323|Tom Ramasut]]'' | futbolista británicu | 1977 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5366 | | ''[[:d:Q7817340|Tom Reason]]'' | | 1890 | 1935 | ''[[:d:Q5016593|Cadoxton-juxta-Neath]]'' |- | style='text-align:right'| 5367 | | ''[[:d:Q7817387|Tom Riley]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | ''[[:d:Q5593460|Graig]]'' |- | style='text-align:right'| 5368 | | ''[[:d:Q7817394|Tom Roberts]]'' | xugador de rugbi union británicu (1897–1972) | 1897 | 1972 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 5369 | | ''[[:d:Q7817785|Tom Taylor]]'' | xugador de críquet galés (1911–1970) | 1911 | 1970 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5370 | | ''[[:d:Q7817808|Tom Thomas]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | | | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 5371 | | ''[[:d:Q7817972|Tom Walley]]'' | futbolista británicu | 1945 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5372 | | ''[[:d:Q7817986|Tom Walters]]'' | futbolista británicu | 1909 | 1968 | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 5373 | [[Ficheru:Tom Whittaker at Malmstrom-cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7818042|Tom Whittaker]]'' | montañeru galés | 1948 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5374 | | ''[[:d:Q7818044|Tom Whittington]]'' | xugador de críquet galés (1881–1944) | 1881 | 1944 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5375 | | ''[[:d:Q7818067|Tom Williams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5376 | | ''[[:d:Q7819187|Tommy Astbury]]'' | futbolista británicu (1920–1993) | 1920 | 1993 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 5377 | | ''[[:d:Q7819227|Tommy Best]]'' | futbolista británicu (1920–2018) | 1920 | 2018 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 5378 | | ''[[:d:Q7819339|Tommy Davies]]'' | boxeador galés (1920–1988) | 1920 | 1988 | ''[[:d:Q5197248|Cwmgors]]'' |- | style='text-align:right'| 5379 | | ''[[:d:Q7819500|Tommy Harris]]'' | | 1927 | 2006 | ''[[:d:Q3404679|Crumlin]]'' |- | style='text-align:right'| 5380 | [[Ficheru:Tommy Jones-Davies 1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7819577|Tommy Jones-Davies]]'' | | 1906 | 1960 | ''[[:d:Q6964312|Nantgaredig]]'' |- | style='text-align:right'| 5381 | [[Ficheru:Tommy Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7819582|Tommy Jones]]'' | futbolista británicu | 1909 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 5382 | | ''[[:d:Q7819747|Tommy Nutter]]'' | diseñador de moda galés (1943–1992) | 1943 | 1992 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 5383 | [[Ficheru:Tommy O'Sullivan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7819760|Tommy O'Sullivan]]'' | futbolista británicu | 1995 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 5384 | | ''[[:d:Q7819800|Tommy Rees]]'' | | 1904 | 1968 | ''[[:d:Q3404556|Pontyclun]]'' |- | style='text-align:right'| 5385 | | ''[[:d:Q7819839|Tommy Scourfield]]'' | | 1909 | 1976 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5386 | [[Ficheru:Tommy Vile.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7819968|Tommy Vile]]'' | | 1882 | 1958 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5387 | | ''[[:d:Q7819994|Tommy Weale]]'' | | 1910 | 1971 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5388 | [[Ficheru:Tomos Prys portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7820312|Tomos Prys]]'' | | 1564 | 1634 | ''[[:d:Q20591139|Plas Iolyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5389 | | ''[[:d:Q7821745|Tony Adams]]'' | actor galés | 1940 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5390 | | ''[[:d:Q7821903|Tony Bird]]'' | futbolista británicu | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5391 | | ''[[:d:Q7822067|Tony Clark]]'' | xugador de dardos galés | 1955 | | ''[[:d:Q5623567|Gwersyllt]]'' |- | style='text-align:right'| 5392 | | ''[[:d:Q7822122|Tony Cottey]]'' | | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5393 | | ''[[:d:Q7822155|Tony Curtis]]'' | | 1946 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5394 | | ''[[:d:Q7822341|Tony Fisher]]'' | | 1943 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5395 | [[Ficheru:Tony James Hereford United.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7822639|Tony James]]'' | futbolista británicu | 1978 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5396 | | ''[[:d:Q7822985|Tony Millington]]'' | futbolista británicu (1943–2015) | 1943 | 2015 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 5397 | | ''[[:d:Q7823053|Tony Nelson]]'' | futbolista británicu | 1930 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5398 | | ''[[:d:Q7823064|Tony Norman]]'' | futbolista británicu | 1958 | | ''[[:d:Q3405295|Mancot]]'' |- | style='text-align:right'| 5399 | [[Ficheru:Tony Pennock.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q7823155|Tony Pennock]]'' | futbolista británicu | 1971 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5400 | | ''[[:d:Q7823245|Tony Rees]]'' | | 1964 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5401 | | ''[[:d:Q7823270|Tony Ridler]]'' | xugador de dardos británicu (1954–2015) | 1954 | 2015 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5402 | [[Ficheru:Roberts, Tony.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7823281|Tony Roberts]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 5403 | | ''[[:d:Q7823324|Tony Rowley]]'' | | 1929 | 2006 | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 5404 | | ''[[:d:Q7823414|Tony Simmons]]'' | | 1948 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 5405 | | ''[[:d:Q7823432|Tony Skuse]]'' | xugador de dardos galés | 1956 | | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 5406 | | ''[[:d:Q7823625|Tony Villars]]'' | futbolista británicu | 1952 | 2020 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5407 | | ''[[:d:Q7827600|Tosh Powell]]'' | | 1908 | 1928 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5408 | [[Ficheru:Tracey Corderoy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7831207|Tracey Corderoy]]'' | escritora galesa | 1965 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5409 | | ''[[:d:Q7831231|Tracey Hinton]]'' | | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5410 | | ''[[:d:Q7831254|Tracey Moberly]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 5411 | [[Ficheru:Hannah Mills.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7836739|Hannah Mills]]'' | patrona de barcu galesa | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5412 | [[Ficheru:Trefor Jenkins00.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7837812|Trefor Jenkins]]'' | xenetista sudafricanu | 1932 | | ''[[:d:Q6820697|Merthyr Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 5413 | | ''[[:d:Q7838982|Trevil Morgan]]'' | xugador de críquet galés (1907–1976) | 1907 | 1976 | ''[[:d:Q5199901|Cyncoed]]'' |- | style='text-align:right'| 5414 | | ''[[:d:Q7839033|Trevor Arnott]]'' | xugador de críquet galés (1902–1975) | 1902 | 1975 | ''[[:d:Q7281814|Radyr]]'' |- | style='text-align:right'| 5415 | | ''[[:d:Q7839139|Trevor Every]]'' | xugador de críquet galés (1909–1990) | 1909 | 1990 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5416 | | ''[[:d:Q7839152|Trevor Foster]]'' | | 1914 | 2005 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5417 | | ''[[:d:Q7839165|Trevor Gardner]]'' | | 1915 | 1963 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5418 | | ''[[:d:Q7839243|Trevor Jones]]'' | políticu británicu (1926–2016) | 1926 | 2016 | ''[[:d:Q5319397|Dyserth]]'' |- | style='text-align:right'| 5419 | | ''[[:d:Q7839282|Trevor Llewellyn]]'' | boxeador galés | 1898 | 1981 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5420 | | ''[[:d:Q7839287|Trevor Lloyd]]'' | xugador de rugbi union galés (1924–2015) | 1924 | 2015 | ''[[:d:Q7675879|Taibach]]'' |- | style='text-align:right'| 5421 | | ''[[:d:Q7839340|Trevor Morris]]'' | | 1920 | 2003 | ''[[:d:Q5586893|Gorslas]]'' |- | style='text-align:right'| 5422 | | ''[[:d:Q7839382|Trevor Preece]]'' | xugador de críquet galés (1882–1965) | 1882 | 1965 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 5423 | | ''[[:d:Q7839401|Trevor Roberts]]'' | | 1942 | 1972 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5424 | | ''[[:d:Q7839460|Trevor Thomas]]'' | | 1909 | 1969 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5425 | | ''[[:d:Q7839477|Trevor Walters]]'' | futbolista británicu | 1916 | 1989 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5426 | [[Ficheru:Trish Law AM 2007.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7843996|Trish Law]]'' | política galesa | 1954 | | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 5427 | | ''[[:d:Q7848821|Trystan Gravelle]]'' | actor británicu | 1981 | | ''[[:d:Q7842265|Trimsaran]]'' |- | style='text-align:right'| 5428 | | ''[[:d:Q7851276|Tudor Davies]]'' | cantante d&#39;ópera británicu (1892–1958) | 1892 | 1958 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 5429 | | ''[[:d:Q7851307|Tudor Parfitt]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 5430 | | ''[[:d:Q7851330|Tudor Watkins, Baron Watkins]]'' | políticu británicu (1903–1983) | 1903 | 1983 | ''[[:d:Q3402341|Abercrave]]'' |- | style='text-align:right'| 5431 | [[Ficheru:Tyrone OSullivan by Aberdare Blog.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7861628|Tyrone O'Sullivan]]'' | sindicalista galés | 1945 | 2023 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5432 | | ''[[:d:Q7861631|Tyrone Powell]]'' | xugador de críquet neozelandés | 1953 | | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 5433 | | ''[[:d:Q7899835|Urban]]'' | | | 1134 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 5434 | [[Ficheru:Val Feld.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7909090|Val Feld]]'' | política galesa (1947–2001) | 1947 | 2001 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5435 | [[Ficheru:Val Lloyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7909111|Val Lloyd]]'' | política británica | 1943 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5436 | | ''[[:d:Q7917296|Vaughan Jones]]'' | futbolista británicu | 1959 | | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 5437 | [[Ficheru:HunterAllenMotttheHoople.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7921085|Verden Allen]]'' | compositor de cantares británicu | 1944 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5438 | [[Ficheru:Vernon Hill.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7922142|Vernon Hill]]'' | xugador de críquet galés (1871–1932) | 1871 | 1932 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 5439 | | ''[[:d:Q7922194|Vernon Morris]]'' | xugador de críquet galés (1894–1973) | 1894 | 1973 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 5440 | | ''[[:d:Q7924902|Vic Rouse]]'' | | 1936 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5441 | | ''[[:d:Q7925889|Victor Erle Nash-Williams]]'' | | 1897 | 1955 | ''[[:d:Q56087668|Fleur-de-Lys]]'' |- | style='text-align:right'| 5442 | | ''[[:d:Q7927089|Victoria Thornley]]'' | remera británica | 1987 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5443 | | ''[[:d:Q7931505|Vince Griffiths]]'' | xugador de rugbi union británicu (1901–1967) | 1901 | 1967 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5444 | | ''[[:d:Q7931909|Vincent Lloyd-Jones]]'' | xuez galés (1901–1986) | 1901 | 1986 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5445 | | ''[[:d:Q7937419|Viv Huzzey]]'' | | 1876 | 1929 | ''[[:d:Q7916189|Varteg]]'' |- | style='text-align:right'| 5446 | | ''[[:d:Q7937718|Vivian Harrison]]'' | | 1921 | 1989 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5447 | | ''[[:d:Q7937766|Vivian Ridler]]'' | editor británicu (1913–2009) | 1913 | 2009 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5448 | [[Ficheru:W. Llewelyn Williams (5254833) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7945802|William Llewelyn Williams]]'' | | 1867 | 1922 | ''[[:d:Q6661743|Llansadwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 5449 | [[Ficheru:W S Gwynn Williams, Llangollen (1544595).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7945968|W. S. Gwynn Williams]]'' | compositor británicu (1896–1978) | 1896 | 1978 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 5450 | | ''[[:d:Q7945972|W. S. Jones]]'' | escritor británicu | 1920 | 2007 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5451 | | ''[[:d:Q7955445|WR Parry]]'' | | 1890 | 1955 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5452 | | ''[[:d:Q7964582|Walter Coffin]]'' | | 1784 | 1867 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5453 | | ''[[:d:Q7964611|Walter Cradock]]'' | | 1606 | 1659 | ''[[:d:Q6661540|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 5454 | | ''[[:d:Q7964653|Walter Davis]]'' | futbolista británicu (1888–1937) | 1888 | 1937 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 5455 | [[Ficheru:Walter E Rees.png|center|128px]] | ''[[:d:Q7964728|Walter E. Rees]]'' | secretariu galés (1863–1949) | 1863 | 1949 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5456 | | ''[[:d:Q7964785|Walter Evans]]'' | | 1867 | 1897 | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 5457 | [[Ficheru:StateLibQld 1 110840 Honourable Walter Horatio Wilson 1887.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7965162|Walter Horatio Wilson]]'' | políticu australianu (1839–1902) | 1839 | 1902 | ''[[:d:Q7321514|Rhosymedre]]'' |- | style='text-align:right'| 5458 | [[Ficheru:Professor Walter Jenkin Evans (1856–1927), Carmarthen Presbyterian College (gcf02731).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7965269|Walter Jenkin Evans]]'' | historiador británicu | 1856 | 1927 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5459 | | ''[[:d:Q7965470|Walter Lloyd]]'' | | 1580 | 1662 | ''[[:d:Q6661336|Llanfair Clydogau]]'' |- | style='text-align:right'| 5460 | | ''[[:d:Q7965658|Walter Monslow, Baron Monslow]]'' | | 1895 | 1966 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5461 | | ''[[:d:Q7965863|Walter Powell]]'' | | 1842 | 1881 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5462 | | ''[[:d:Q7965960|Walter Rice Evans]]'' | | 1863 | 1909 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5463 | | ''[[:d:Q7965980|Walter Robbins]]'' | futbolista británicu (1910–1979) | 1910 | 1979 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5464 | | ''[[:d:Q7966122|Walter Shaw Sparrow]]'' | | 1862 | 1940 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5465 | | ''[[:d:Q7966361|Walter W. Thomas]]'' | arquiteutu galés (1849–1912) | 1849 | 1912 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 5466 | | ''[[:d:Q7970188|Warren Feeney, Sr.]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5467 | | ''[[:d:Q7972932|Wat Jones]]'' | xugador de críquet galés (1917–1994) | 1917 | 1994 | ''[[:d:Q5623368|Gwaun-Cae-Gurwen]]'' |- | style='text-align:right'| 5468 | | ''[[:d:Q7976022|Wayne Atwood]]'' | xugador de dardos galés | 1964 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5469 | | ''[[:d:Q7976043|Wayne Bickerton]]'' | | 1941 | 2015 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 5470 | | ''[[:d:Q7976202|Wayne Edwards]]'' | militar galés (1966–1993) | 1966 | 1993 | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5471 | | ''[[:d:Q7976216|Wayne Evans]]'' | futbolista británicu | 1971 | 2023 | ''[[:d:Q3404980|Abermule]]'' |- | style='text-align:right'| 5472 | | ''[[:d:Q7976218|Wayne Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5473 | | ''[[:d:Q7976374|Wayne Jones]]'' | futbolista británicu | 1948 | | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 5474 | | ''[[:d:Q7976416|Wayne Law]]'' | xugador de críquet galés | 1978 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5475 | | ''[[:d:Q7976425|Wayne Lock]]'' | xugador de dardos británicu | 1956 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5476 | | ''[[:d:Q7976496|Wayne Mumford]]'' | futbolista británicu | 1964 | | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 5477 | | ''[[:d:Q7976534|Wayne Phillips]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5478 | | ''[[:d:Q7976580|Wayne Russell]]'' | futbolista británicu | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5479 | | ''[[:d:Q7976757|Wayne Warren]]'' | xugador de dardos galés | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5480 | | ''[[:d:Q7982581|Wendy Albiston]]'' | actriz británica | 1969 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5481 | | ''[[:d:Q7982737|Wendy Mulford]]'' | | 1941 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5482 | [[Ficheru:Wes Burns 2 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q7983858|Wesley Burns]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5483 | | ''[[:d:Q7990708|Wharton Davies]]'' | | 1873 | 1961 | ''[[:d:Q3403708|St Ishmael's]]'' |- | style='text-align:right'| 5484 | | ''[[:d:Q7998393|Wickham Powell]]'' | | 1892 | 1961 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5485 | | ''[[:d:Q8001663|Wilf Hughes]]'' | xugador de críquet galés (1910–1984) | 1910 | 1984 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 5486 | | ''[[:d:Q8001666|Wilf Lewis]]'' | | 1903 | 1976 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5487 | | ''[[:d:Q8001693|Wilf Walsh]]'' | | 1917 | 1977 | ''[[:d:Q7228312|Pontlottyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5488 | | ''[[:d:Q8001810|Wilfred Hodder]]'' | | 1896 | 1957 | ''[[:d:Q3304459|Abersychan]]'' |- | style='text-align:right'| 5489 | [[Ficheru:Llun o Wilfred Mitford Davies (1451201).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8001847|Wilfred Mitford Davies]]'' | pintor británicu | 1895 | 1966 | [[Porthaethwy]] |- | style='text-align:right'| 5490 | | ''[[:d:Q8001858|Wilfred Pallott]]'' | xugador de ḥoquei británicu (1884–1957) | 1884 | 1957 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5491 | | ''[[:d:Q8001891|Wilfred Trubshaw]]'' | | 1870 | 1944 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 5492 | | ''[[:d:Q8002410|Wiliam Midleton]]'' | | 1550 | 1600 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 5493 | | ''[[:d:Q8002411|William Owen Roberts]]'' | escritor galés | 1960 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5494 | | ''[[:d:Q8002713|Will Bragg]]'' | xugador de críquet galés | 1986 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5495 | | ''[[:d:Q8002779|Will Davies]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5496 | | ''[[:d:Q8002780|Will Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu (1906–1975) | 1906 | 1975 | ''[[:d:Q5197248|Cwmgors]]'' |- | style='text-align:right'| 5497 | | ''[[:d:Q8002851|Will Harries]]'' | xugador de rugbi union galés | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5498 | | ''[[:d:Q8002875|Will Hopkins]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5499 | | ''[[:d:Q8002998|Will Osborne]]'' | | 1875 | 1942 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 5500 | | ''[[:d:Q8003002|Will Owen]]'' | xugador de críquet galés | 1988 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5501 | | ''[[:d:Q8003009|Will Parker]]'' | xugador de rugbi union galés (1873–1955) | 1873 | 1955 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5502 | | ''[[:d:Q8003012|Will Paynter]]'' | | 1903 | 1984 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5503 | | ''[[:d:Q8003041|Will Roberts]]'' | futbolista británicu | 1994 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 5504 | | ''[[:d:Q8003042|Will Roberts]]'' | pintor galés (1907–2000) | 1907 | 2000 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 5505 | | ''[[:d:Q8003141|Will Taylor]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5506 | | ''[[:d:Q8004161|William Addams Williams]]'' | | 1787 | 1861 | ''[[:d:Q13129646|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 5507 | | ''[[:d:Q8004223|William Albert Jenkins]]'' | | 1878 | 1968 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5508 | | ''[[:d:Q8004251|William Alexander]]'' | xugador de rugbi union británicu (1874–1937) | 1874 | 1937 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 5509 | [[Ficheru:WilliamAubrey.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8004673|William Aubrey]]'' | | 1529 | 1595 | ''[[:d:Q52158053|Cantref]]'' |- | style='text-align:right'| 5510 | | ''[[:d:Q8005020|William Banks]]'' | | 1925 | 1991 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 5511 | | ''[[:d:Q8005220|William Baxter]]'' | | 1650 | 1723 | ''[[:d:Q13129655|Llanllugan]]'' |- | style='text-align:right'| 5512 | | ''[[:d:Q8005289|William Beck]]'' | actor galés | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5513 | | ''[[:d:Q8005312|William Bedloe]]'' | | 1650 | 1680 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 5514 | [[Ficheru:Sir Wm. Berry LCCN2014715089.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8005480|William Berry, 1st Viscount Camrose]]'' | | 1879 | 1954 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5515 | | ''[[:d:Q8005633|William Blethyn]]'' | | 1501 | 1591 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 5516 | [[Ficheru:William Bloomfield Douglas.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q8005643|William Bloomfield Douglas]]'' | | 1822 | 1906 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 5517 | [[Ficheru:William Brace.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q8005819|William Brace]]'' | | 1865 | 1947 | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 5518 | [[Ficheru:William Bradshaw by Enoch Seeman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8005843|William Bradshaw]]'' | | 1671 | 1732 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5519 | | ''[[:d:Q8006111|William Bulkeley]]'' | | 1691 | 1760 | ''[[:d:Q13129631|Llanfechell]]'' |- | style='text-align:right'| 5520 | | ''[[:d:Q8006477|William Camden Edwards]]'' | | 1777 | 1855 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5521 | [[Ficheru:Lance Corporal Fuller VC. Welsh Regiment.png|center|128px]] | ''[[:d:Q8006723|William Charles Fuller]]'' | militar galés (1884–1974) | 1884 | 1974 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 5522 | [[Ficheru:Lord Cope.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8007106|William Cope, 1st Baron Cope]]'' | | 1870 | 1946 | ''[[:d:Q7339915|Roath]]'' |- | style='text-align:right'| 5523 | | ''[[:d:Q8007183|William Cove]]'' | políticu británicu (1888–1963) | 1888 | 1963 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5524 | [[Ficheru:William Crawshay II (1788–1867).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8007280|William Crawshay II]]'' | | 1788 | 1867 | ''[[:d:Q7162500|Pendoylan]]'' |- | style='text-align:right'| 5525 | | ''[[:d:Q8007617|William David Owen]]'' | escritor británicu | 1874 | 1925 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 5526 | | ''[[:d:Q8007618|William David Phillips]]'' | | 1855 | 1918 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5527 | [[Ficheru:Syr-William-Davies-AS-Sir-Benfro.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8007633|William Davies]]'' | | 1821 | 1895 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 5528 | | ''[[:d:Q8007637|William Davies]]'' | futbolista británicu (1882–1966) | 1882 | 1966 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5529 | | ''[[:d:Q8007641|William Davies]]'' | | 1890 | 1967 | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 5530 | | ''[[:d:Q8007642|William Davies]]'' | | | 1593 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 5531 | | ''[[:d:Q8007644|William Davies]]'' | | 1916 | | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 5532 | | ''[[:d:Q8008479|William Edwards]]'' | | 1851 | 1940 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5533 | | ''[[:d:Q8008480|William Edwards]]'' | | 1938 | 2007 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 5534 | | ''[[:d:Q8008498|William Egan]]'' | futbolista británicu (1872–1946) | 1872 | 1946 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 5535 | | ''[[:d:Q8008562|William Ellis Bailiff]]'' | | 1882 | 1972 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 5536 | | ''[[:d:Q8008626|William Erbery]]'' | | 1604 | 1654 | ''[[:d:Q39011988|Roath Dogfield]]'' |- | style='text-align:right'| 5537 | | ''[[:d:Q8008690|William Evans]]'' | cardiólogu galés (1895–1988) | 1895 | 1988 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 5538 | | ''[[:d:Q8008691|William Evans]]'' | | 1853 | 1919 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 5539 | | ''[[:d:Q8008695|William Evans]]'' | | | | ''[[:d:Q6661277|Llanedi]]'' |- | style='text-align:right'| 5540 | [[Ficheru:William George Evans (1883 – 1946).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8008698|William Evans]]'' | | 1883 | 1946 | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 5541 | | ''[[:d:Q8009059|William Finney]]'' | xugador de críquet galés (1866–1927) | 1866 | 1927 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 5542 | | ''[[:d:Q8009287|William Foxwist]]'' | | 1610 | 1673 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5543 | [[Ficheru:The Pierhead Building, Cardiff Bay - geograph.org.uk - 852953.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8009291|William Frame]]'' | arquiteutu galés (1848–1906) | 1848 | 1906 | ''[[:d:Q1035742|Cardiff Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 5544 | [[Ficheru:William Gilbert Rees, July 1853.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8009876|William Gilbert Rees]]'' | xugador de críquet australianu (1827–1898) | 1827 | 1898 | ''[[:d:Q18160141|Haroldston St. Issell's]]'' |- | style='text-align:right'| 5545 | [[Ficheru:William Graham - National Assembly for Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8010078|William Graham]]'' | políticu galés | 1949 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5546 | [[Ficheru:Gwynn William.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q8010301|William Gwynn]]'' | | 1856 | 1897 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5547 | | ''[[:d:Q8010926|William Harris]]'' | | 1884 | 1956 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 5548 | [[Ficheru:Bishop Havard by Evan Walters.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8011018|William Havard]]'' | | 1889 | 1956 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 5549 | | ''[[:d:Q8012147|William Henry Scourfield]]'' | políticu británicu | 1776 | 1843 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 5550 | [[Ficheru:WHSeager.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8012148|William Henry Seager]]'' | políticu británicu (1862–1941) | 1862 | 1941 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5551 | [[Ficheru:William Herbert Waring (1885–1918).png|center|128px]] | ''[[:d:Q8012259|William Herbert Waring]]'' | militar galés (1885–1918) | 1885 | 1918 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 5552 | | ''[[:d:Q8012322|William Higgins]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5553 | | ''[[:d:Q8012504|William Hopper]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1922–2008) | 1922 | 2008 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5554 | | ''[[:d:Q8012598|William Howell]]'' | xugador de rugbi union galés | 1863 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5555 | | ''[[:d:Q8012638|William Hughes]]'' | futbolista británicu | 1865 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5556 | | ''[[:d:Q8013054|Gerry Humphreys]]'' | | 1931 | 2006 | [[Llandrindod]] |- | style='text-align:right'| 5557 | | ''[[:d:Q8013397|William Jackson]]'' | | 1876 | 1954 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 5558 | | ''[[:d:Q8013423|William James]]'' | | 1902 | 1972 | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 5559 | [[Ficheru:W. J. Gruffydd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8013623|William John Gruffydd]]'' | | 1881 | 1954 | ''[[:d:Q3402550|Bethel]]'' |- | style='text-align:right'| 5560 | [[Ficheru:WJParry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8013655|William John Parry]]'' | | 1842 | 1927 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 5561 | | ''[[:d:Q8013687|William Johnson]]'' | xugador de rugbi galés | | 1997 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5562 | | ''[[:d:Q8013720|William Jones]]'' | | 1755 | 1821 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5563 | [[Ficheru:William Lloyd Jones - Illustrated Australian News (1874).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8013723|William Jones]]'' | | 1809 | 1873 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5564 | [[Ficheru:William Jones AS Arfon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8013725|William Jones]]'' | políticu galés (1859–1915) | 1859 | 1915 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 5565 | | ''[[:d:Q8013728|William Jones]]'' | | 1876 | 1918 | ''[[:d:Q7164562|Penrhiwceiber]]'' |- | style='text-align:right'| 5566 | [[Ficheru:William Jones (1726-1795).jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q8013729|William Jones]]'' | | 1726 | 1795 | ''[[:d:Q6661409|Llangadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 5567 | | ''[[:d:Q8013731|William Jones]]'' | direutor galés (1676–1725) | 1676 | 1725 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 5568 | [[Ficheru:William Lewis, 1st Baron Merthyr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8014533|Lewis, W. T.]]'' | industrial galés (1837–1914) | 1837 | 1914 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5569 | | ''[[:d:Q8014542|William Lewis]]'' | | 1847 | 1926 | ''[[:d:Q13129674|Llanwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 5570 | | ''[[:d:Q8014552|William Lewis Thomas]]'' | | 1913 | 1995 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 5571 | | ''[[:d:Q8014626|William Llewellyn Morgan]]'' | xugador de rugbi union galés (1884–1960) | 1884 | 1960 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5572 | | ''[[:d:Q8014627|William Llewellyn Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu (1872–1943) | 1872 | 1943 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5573 | | ''[[:d:Q8014630|William Llewelyn Davies]]'' | | 1887 | 1952 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 5574 | | ''[[:d:Q8014638|William Lloyd]]'' | | 1782 | 1857 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5575 | | ''[[:d:Q8014765|William Lucas Collins]]'' | | 1815 | 1887 | ''[[:d:Q645198|Oxwich]]'' |- | style='text-align:right'| 5576 | | ''[[:d:Q8015052|William Mainwaring]]'' | | 1884 | 1971 | ''[[:d:Q5446227|Fforestfach]]'' |- | style='text-align:right'| 5577 | [[Ficheru:WilliamLortMansel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8015101|William Mansel]]'' | | 1753 | 1820 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 5578 | | ''[[:d:Q8015535|William Meggitt]]'' | as de l&#39;aviación galés (1894–1927) | 1894 | 1927 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5579 | [[Ficheru:William M James the judge.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8015629|William Milbourne James]]'' | xuez galés (1807–1881) | 1807 | 1881 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5580 | | ''[[:d:Q8015715|William Molloy, Baron Molloy]]'' | | 1918 | 2001 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5581 | [[Ficheru:Thomas Lawrence - Portrait of William Morgan (1750-1833).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8015809|William Morgan]]'' | | 1750 | 1833 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5582 | | ''[[:d:Q8015812|William Morgan]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 5583 | | ''[[:d:Q8016046|William Nathaniel Jones]]'' | políticu británicu (1858–1934) | 1858 | 1934 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 5584 | | ''[[:d:Q8016190|William Norton]]'' | xugador de rugbi union galés (1862–1898) | 1862 | 1898 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5585 | [[Ficheru:William Osborne Smith -Past masters, St Paul's Lodge, 374, ERmontage of 36 photographs (HS85-10-25525) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8016385|William Osborne Smith]]'' | militar canadianu (1833–1887) | 1833 | 1887 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5586 | [[Ficheru:William Owen Pughe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8016424|William Owen Pughe]]'' | | 1759 | 1835 | ''[[:d:Q3400119|Llanfihangel-y-Pennant]]'' |- | style='text-align:right'| 5587 | | ''[[:d:Q8016742|William Penfro Rowlands]]'' | compositor británicu (1860–1937) | 1860 | 1937 | ''[[:d:Q18160658|Llys-y-frân]]'' |- | style='text-align:right'| 5588 | | ''[[:d:Q8017032|William Powell]]'' | políticu galés | 1948 | 2022 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 5589 | [[Ficheru:William Powell - National Assembly for Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8017036|William Powell]]'' | políticu galés | | | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 5590 | [[Ficheru:William Price painting (2).jpg|center|128px]] | [[William Price (médicu)|William Price]] | | 1800 | 1893 | ''[[:d:Q7377542|Rudry]]'' |- | style='text-align:right'| 5591 | [[Ficheru:Bro Myrddin National Eisteddfod, 1974 (1551147).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8017260|William R. P. George]]'' | | 1912 | 2006 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 5592 | [[Ficheru:Dr William Rees (Gwilym Hiraethog, 1802-83) (1870) NLW3364252.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8017443|William Rees]]'' | | 1802 | 1883 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 5593 | [[Ficheru:William Rees-Davies.png|center|128px]] | ''[[:d:Q8017448|William Rees Morgan Davies]]'' | | 1863 | 1939 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 5594 | | ''[[:d:Q8017467|William Reid Clanny]]'' | | 1776 | 1850 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5595 | | ''[[:d:Q8017511|William Rhodes]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5596 | | ''[[:d:Q8017514|William Rhys-Herbert]]'' | compositor estauxunidense (1868–1921) | 1868 | 1921 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 5597 | | ''[[:d:Q8017521|William Richard Arnold]]'' | | 1881 | 1957 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 5598 | | ''[[:d:Q8017537|William Richards]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 5599 | [[Ficheru:William Richards minister.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8017538|William Richards]]'' | escritor galés (1749–1818) | 1749 | 1818 | ''[[:d:Q16898205|Penrydd]]'' |- | style='text-align:right'| 5600 | | ''[[:d:Q8017648|William Roberts]]'' | | 1585 | 1665 | ''[[:d:Q13129677|Llanynys]]'' |- | style='text-align:right'| 5601 | | ''[[:d:Q8017651|William Roberts]]'' | | 1859 | | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 5602 | | ''[[:d:Q8017653|William Roberts]]'' | | 1863 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 5603 | [[Ficheru:William Roberts (physician).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8017657|William Roberts]]'' | | 1830 | 1899 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 5604 | | ''[[:d:Q8017668|William Robertson]]'' | | 1874<br/>1873 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 5605 | | ''[[:d:Q8017750|William Roos]]'' | | 1808 | 1878 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 5606 | | ''[[:d:Q8017810|William Rowland]]'' | xugador de críquet galés (1904–1942) | 1904 | 1942 | ''[[:d:Q2075495|Rhos-on-Sea]]'' |- | style='text-align:right'| 5607 | [[Ficheru:William Salesbury on the Translator's Memorial; Llanelwy - St Asaph, Cymru 07.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8018052|William Salesbury]]'' | | 1520 | 1584 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 5608 | | ''[[:d:Q8018108|William Sandham]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5609 | | ''[[:d:Q8018129|William Sarvis]]'' | | 1898 | 1968 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5610 | [[Ficheru:William Tecumseh Davies (1831–1912), Lieutenant Governor of Pennsylvania from 1887–91.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8019049|William T. Davies]]'' | políticu estauxunidense | 1831 | 1912 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 5611 | [[Ficheru:Revd William Thomas (Gwilym Marles, 1834-79) (U) NLW3364226.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8019284|William Thomas]]'' | | 1834 | 1879 | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 5612 | [[Ficheru:Portrait of William Thomas, 'Islwyn' (4671182).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8019287|William Thomas]]'' | | 1832 | 1878 | ''[[:d:Q8054074|Ynysddu]]'' |- | style='text-align:right'| 5613 | | ''[[:d:Q8019290|William Thomas]]'' | | 1734 | 1799 | ''[[:d:Q6759079|Margam]]'' |- | style='text-align:right'| 5614 | | ''[[:d:Q8019294|William Thomas]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1885 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5615 | | ''[[:d:Q8019295|William Thomas]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | 1972 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5616 | | ''[[:d:Q8019440|William Todd-Jones]]'' | titiriteru británicu | 1958 | | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 5617 | [[Ficheru:Portrait of William Watkin Edward Wynne (4674672) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8020060|William Watkin Edward Wynne]]'' | | 1801 | 1880 | ''[[:d:Q11047227|Peniarth]]'' |- | style='text-align:right'| 5618 | [[Ficheru:William-Williams-AS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8020385|William Williams]]'' | | 1840 | 1904 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 5619 | [[Ficheru:VCWilliamWilliams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8020386|William Williams]]'' | militar galés (1890–1965) | 1890 | 1965 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5620 | | ''[[:d:Q8020391|William Williams]]'' | futbolista británicu | 1856 | | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 5621 | | ''[[:d:Q8020392|William Williams]]'' | misioneru galés (1859–1892) | 1859 | 1892 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 5622 | | ''[[:d:Q8020395|William Williams]]'' | | 1925 | 2007 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 5623 | | ''[[:d:Q8020396|William Williams]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5624 | | ''[[:d:Q8020402|William Williams]]'' | inxenieru canadianu (1927–2011) | 1927 | 2011 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 5625 | [[Ficheru:Revd William Williams (1781-1840) (print) NLW3365416.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8020407|William Williams of Wern]]'' | | 1781 | 1840 | ''[[:d:Q3402212|Llanfachreth]]'' |- | style='text-align:right'| 5626 | [[Ficheru:1882 MHRs William Wynn-Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8020624|William Wynn-Williams]]'' | | 1828 | 1913 | ''[[:d:Q3399915|Llangar]]'' |- | style='text-align:right'| 5627 | | ''[[:d:Q8020629|William Wynne]]'' | | 1671 | 1704 | ''[[:d:Q17744479|Garthewin]]'' |- | style='text-align:right'| 5628 | | ''[[:d:Q8020631|William Wynter]]'' | políticu galés (1521–1589) | 1521 | 1589 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5629 | | ''[[:d:Q8021457|Willie Davies]]'' | | 1916 | 2002 | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 5630 | | ''[[:d:Q8021458|Willie Davies]]'' | futbolista británicu (1900–1953) | 1900 | 1953 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 5631 | [[Ficheru:Willie Thomas (Rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8021846|Willie Thomas]]'' | | 1866 | 1921 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 5632 | | ''[[:d:Q8021889|Willie Whitehill]]'' | xugador de críquet galés | 1934 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5633 | [[Ficheru:1946 AIK-Birmingham ity FC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8023109|Wilson Jones]]'' | | 1914 | 1986 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5634 | [[Ficheru:Winifred Maxwell, Countess of Nithsdale.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8025410|Winifred Maxwell, Countess of Nithsdale]]'' | | 1672 | 1749 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 5635 | | ''[[:d:Q8026122|Winston Roddick]]'' | | 1940 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5636 | | ''[[:d:Q8040064|Wyn Davies]]'' | futbolista británicu | 1942 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5637 | [[Ficheru:Wyn Davies (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8040067|Wyn Davies]]'' | direutor d&#39;orquesta galés | 1952 | | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 5638 | [[Ficheru:Wyn Calvin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8040069|Wyn Calvin]]'' | | 1925 | 2022 | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 5639 | [[Ficheru:Wyn Williams.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q8040073|Wyn Williams]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 5640 | | ''[[:d:Q8040109|Wyndham Emery]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1897–1969) | 1897 | 1969 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5641 | | ''[[:d:Q8040147|Wynford Dore]]'' | empresariu galés | 1949 | | ''[[:d:Q7821209|Tongwynlais]]'' |- | style='text-align:right'| 5642 | [[Ficheru:The Wynford Vaughan-Thomas Memorial (5665468287).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8040155|Wynford Vaughan-Thomas]]'' | | 1908 | 1987 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5643 | | ''[[:d:Q8040203|Wynne Hooper]]'' | | 1952 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 5644 | [[Ficheru:A Song In My Heart.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8040207|Wynne Evans]]'' | | 1972 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5645 | | ''[[:d:Q8040449|Wyre Davies]]'' | periodista británicu | | | ''[[:d:Q13644939|Llanrhystud]]'' |- | style='text-align:right'| 5646 | | ''[[:d:Q8049836|Yasmin Yusoff]]'' | participante en concursos de belleza malasia | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5647 | [[Ficheru:Zephaniah Williams - Illustrated Australian News (1874).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8069294|Zephaniah Williams]]'' | artista galés (1795–1874) | 1795 | 1874 | ''[[:d:Q378738|Argoed]]'' |- | style='text-align:right'| 5648 | [[Ficheru:Zoe Lyons Cigar Wink High Res.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q8073285|Zoe Lyons]]'' | comedianta británica | 1971 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 5649 | | ''[[:d:Q8451565|Robert Wade]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 5650 | | ''[[:d:Q8784090|Nathan Craze]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1986 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5651 | [[Ficheru:L.Ryees DBay.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9218440|Lyndon Rees]]'' | | 1939 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5652 | | ''[[:d:Q9275390|Graham Harcourt]]'' | deportista británicu (1934–2015) | 1934 | 2015 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5653 | | ''[[:d:Q9346589|Evan Jenkins]]'' | | 1895 | 1959 | ''[[:d:Q13128409|Ffair Rhos]]'' |- | style='text-align:right'| 5654 | [[Ficheru:Teresa Helena Higginson Servant of God.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q9357296|Teresa Helena Higginson]]'' | | 1844 | 1905 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 5655 | | ''[[:d:Q9371662|Wayne Cegielski]]'' | futbolista británicu | 1956 | | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 5656 | | ''[[:d:Q10314880|Kyle Redmond-Jones]]'' | actor británicu | 1986 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5657 | | ''[[:d:Q10379452|Lee Jones]]'' | futbolista británicu | 1973 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5658 | [[Ficheru:Lot Jones Footballer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10382040|Lot Jones]]'' | futbolista británicu (1882–1941) | 1882 | 1941 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 5659 | [[Ficheru:Nathan Jones (Welsh footballer).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10387537|Nathan Jones]]'' | | 1973 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 5660 | | ''[[:d:Q10388322|Malcolm Allen]]'' | futbolista británicu | 1967 | | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 5661 | | ''[[:d:Q10391964|Billy Thomas]]'' | | 1903 | 1992 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5662 | | ''[[:d:Q10392508|John Mahoney]]'' | | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5663 | | ''[[:d:Q10395857|Ivor Perry]]'' | futbolista británicu | 1904 | | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 5664 | | ''[[:d:Q10396757|Neil Edwards]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5665 | [[Ficheru:Kaid Mohamed York City v. Bath City 16-10-10 1.png|center|128px]] | ''[[:d:Q10407045|Kaid Mohamed]]'' | futbolista británicu | 1984 | | ''[[:d:Q5368392|Ely]]'' |- | style='text-align:right'| 5666 | | ''[[:d:Q10409543|Dudley Lewis]]'' | futbolista británicu | 1962 | 2025 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5667 | | ''[[:d:Q10409906|Bernard Purdie]]'' | | 1949 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5668 | | ''[[:d:Q10413935|Karl Elsey]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5669 | | ''[[:d:Q10416121|Horace Williams]]'' | | 1900 | 1960 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 5670 | | ''[[:d:Q10427199|Nigel Edwards]]'' | futbolista británicu | 1950 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5671 | | ''[[:d:Q10428766|Jason Rowbotham]]'' | futbolista británicu | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5672 | | ''[[:d:Q10429555|Linden Jones]]'' | futbolista británicu | 1961 | | ''[[:d:Q3402398|New Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 5673 | | ''[[:d:Q10433007|Paul Wheeler]]'' | futbolista británicu | 1965 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 5674 | | ''[[:d:Q10441659|Richard Jones]]'' | | 1969 | | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 5675 | [[Ficheru:Harry Beadles.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10449958|Harry Beadles]]'' | | 1897 | 1958 | ''[[:d:Q13129664|Llanllwchaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 5676 | | ''[[:d:Q10455270|John Hughes]]'' | futbolista británicu | 1942 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5677 | [[Ficheru:Edward "Ted" Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10459260|Ted Hughes]]'' | futbolista británicu | 1876 | | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 5678 | | ''[[:d:Q10477308|Richard Hurlin]]'' | futbolista británicu | 1984 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5679 | | ''[[:d:Q10480632|Milly Durrant]]'' | futbolista británica | 1985 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 5680 | | ''[[:d:Q10488853|Morrys Scott]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5681 | | ''[[:d:Q10493312|Steve Gammon]]'' | | 1939 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5682 | | ''[[:d:Q10495488|Jack Lewis]]'' | | 1902 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5683 | | ''[[:d:Q10499403|Robert Roberts]]'' | | 1865 | 1945 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 5684 | [[Ficheru:James Trainer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10501113|James Trainer]]'' | | 1863 | 1915 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5685 | | ''[[:d:Q10510315|Frank Hoddinott]]'' | | 1894 | 1980 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5686 | | ''[[:d:Q10510353|Tony James]]'' | | 1919 | 1981 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 5687 | | ''[[:d:Q10511916|Harry Montford]]'' | futbolista británicu (1859–1942) | 1859 | 1942 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 5688 | | ''[[:d:Q10513359|Nicola Davies]]'' | futbolista británica | 1985 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5689 | | ''[[:d:Q10513486|Zac Evans]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 5690 | [[Ficheru:Loren Dykes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10514110|Loren Dykes]]'' | futbolista británica | 1988 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 5691 | | ''[[:d:Q10514727|Wyndham Evans]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5692 | | ''[[:d:Q10517262|David Davies]]'' | futbolista británicu | 1888 | | ''[[:d:Q3404051|Treharris]]'' |- | style='text-align:right'| 5693 | [[Ficheru:Farah, Ibrahim.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10518079|Ibrahim Farah]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5694 | | ''[[:d:Q10519662|John Pugsley]]'' | | 1900 | 1976 | ''[[:d:Q5595745|Grangetown]]'' |- | style='text-align:right'| 5695 | | ''[[:d:Q10521309|David Summerhayes]]'' | | 1940 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5696 | | ''[[:d:Q10524861|Bert Gray]]'' | futbolista británicu (1900–1969) | 1900 | 1969 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 5697 | | ''[[:d:Q10525511|Bill Roberts]]'' | futbolista británicu (1859–1945) | 1859 | 1945 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5698 | | ''[[:d:Q10527809|Idwal Davies]]'' | futbolista británicu (1899–1980) | 1899 | 1980 | ''[[:d:Q3401129|Ewloe]]'' |- | style='text-align:right'| 5699 | | ''[[:d:Q10538955|Percy Roberts]]'' | futbolista británicu | 2000 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5700 | | ''[[:d:Q10546480|Harry Hanford]]'' | futbolista británicu (1907–1996) | 1907 | 1996 | ''[[:d:Q4923812|Blaengwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 5701 | | ''[[:d:Q10548006|Les Jones]]'' | futbolista británicu | 1940 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5702 | | ''[[:d:Q10548318|Harvey Jones]]'' | futbolista británicu | 1936 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5703 | | ''[[:d:Q10554425|Alan Halsall]]'' | | 1940 | | [[Porthaethwy]] |- | style='text-align:right'| 5704 | | ''[[:d:Q10555802|Roy Finch]]'' | futbolista británicu (1922–2007) | 1922 | 2007 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 5705 | | ''[[:d:Q10555958|Carl Slee]]'' | | 1947 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5706 | | ''[[:d:Q10556877|Robert Speakman]]'' | | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5707 | | ''[[:d:Q10556901|Micky Bloor]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5708 | [[Ficheru:Desmond Brayley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10567797|Desmond Brayley, Baron Brayley]]'' | políticu galés (1917–1977) | 1917 | 1977 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5709 | | ''[[:d:Q10965002|Gwladus ferch Senana]]'' | | 1250 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5710 | | ''[[:d:Q10969182|Gwyn Griffiths]]'' | | 1941 | 2018 | ''[[:d:Q15963881|Swyddffynnon]]'' |- | style='text-align:right'| 5711 | | ''[[:d:Q10970620|Nigel Jenkins]]'' | poeta galés (1949–2014) | 1949 | 2014 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 5712 | | ''[[:d:Q10976448|Hannah Stone]]'' | actriz británica | 1987 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5713 | | ''[[:d:Q10978349|Edward Richard]]'' | | 1714 | 1777 | ''[[:d:Q3402138|Ystrad Meurig]]'' |- | style='text-align:right'| 5714 | | ''[[:d:Q10982897|William Williams]]'' | | 1832 | 1900 | ''[[:d:Q23727092|Bontnewydd]]''<br/>''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5715 | | ''[[:d:Q10994531|Marged ferch Ifan]]'' | strongwoman galesa (1696–1793) | 1768<br/>1699 | 1788 | ''[[:d:Q791811|Beddgelert]]'' |- | style='text-align:right'| 5716 | | ''[[:d:Q10995139|Afan Ferddig]]'' | poeta galés (700–800) | 700 | 800 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5717 | | ''[[:d:Q10997050|Dyddgu Owen]]'' | escritora británica (1906–1992) | 1906 | 1992 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5718 | | ''[[:d:Q11001414|Huw Garmon]]'' | actor galés | 1966 | | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 5719 | [[Ficheru:William Crwys Williams (Crwys).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11003861|William Williams]]'' | poeta británicu (1875–1968) | 1875 | 1968 | ''[[:d:Q5180813|Craig Cefn Parc]]'' |- | style='text-align:right'| 5720 | | ''[[:d:Q11005077|Rhiannon Davies Jones]]'' | | 1921 | 2014 | ''[[:d:Q3395863|Llanbedr]]'' |- | style='text-align:right'| 5721 | | ''[[:d:Q11010724|Sion Jones]]'' | ciclista británicu | 1979 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5722 | | ''[[:d:Q11017673|Humphrey Owen Jones]]'' | | 1878 | 1912 | ''[[:d:Q15427716|Goginan]]'' |- | style='text-align:right'| 5723 | | ''[[:d:Q11024973|John Harries]]'' | | 1785 | 1839 | ''[[:d:Q13127612|Cwrt-y-cadno]]'' |- | style='text-align:right'| 5724 | | ''[[:d:Q11025719|Jane Edwards]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 5725 | | ''[[:d:Q11026121|Llŷr Williams]]'' | pianista británicu | 1976 | | ''[[:d:Q7165288|Pentre Bychan]]'' |- | style='text-align:right'| 5726 | | ''[[:d:Q11063761|Dafydd Huws]]'' | | 1949 | 2020 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5727 | | ''[[:d:Q11129881|Ernest Willows]]'' | aviador galés (1886–1926) | 1886 | 1926 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5728 | [[Ficheru:Goreuon, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11155368|Tecwyn Ifan]]'' | | 1952 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 5729 | | ''[[:d:Q11161686|Idwal Robling]]'' | | 1927 | 2011 | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 5730 | [[Ficheru:Jonathan-Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11162843|Jonathan Morgan]]'' | políticu galés | 1974 | | ''[[:d:Q7821209|Tongwynlais]]'' |- | style='text-align:right'| 5731 | [[Ficheru:Rowenahill01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11193133|Rowena Hill]]'' | | 1938 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5732 | [[Ficheru:ThomasTudor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11208643|Thomas Tudor]]'' | pintor galés (1785–1885) | 1785 | 1885 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 5733 | | ''[[:d:Q11246040|Ralph Hancock]]'' | xugador de críquet galés (1887–1914) | 1887 | 1914 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 5734 | [[Ficheru:Beriah Gwynfe Evans (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11280238|Beriah Gwynfe Evans]]'' | periodista galés (1848–1927) | 1848 | 1927 | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 5735 | | ''[[:d:Q11288719|Walter Gibb]]'' | pilotu de pruebes británicu (1919–2006) | 1919 | 2006 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 5736 | [[Ficheru:Lorna Morgan.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q11351025|Lorna Morgan]]'' | modelu galesa | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5737 | [[Ficheru:Captain Archibald Dickson Uniform cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11679925|Archibald Dickson]]'' | | 1892 | 1939 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5738 | [[Ficheru:John Daniel Evans (1862-1943).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11685171|John Daniel Evans]]'' | esplorador arxentín (1862–1943) | 1862 | 1943 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 5739 | | ''[[:d:Q11685219|John Stone]]'' | actor británicu (1924–2007) | 1924 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5740 | | ''[[:d:Q11738693|Ken Buffin]]'' | deportista británicu (1923–1972) | 1923 | 1972 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 5741 | [[Ficheru:Portrait of a Man in Black, Follower of Hans Holbein the Younger, c. 1600.png|center|128px]] | ''[[:d:Q11801889|Richard Williams]]'' | | 1510 | 1544 | ''[[:d:Q3397990|Llanishen]]'' |- | style='text-align:right'| 5742 | | ''[[:d:Q11833942|Rebecca Rowe]]'' | remera británica | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5743 | | ''[[:d:Q11866743|John George Williams]]'' | ornitólogu británicu (1913–1997) | 1913 | 1997 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5744 | | ''[[:d:Q11891034|Robert Prys-Jones]]'' | ornitólogu británicu | 1949 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5745 | [[Ficheru:Esyllt T. Lawrence.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11921104|Esyllt T. Lawrence]]'' | escritora española (1917–1995) | 1917 | 1995 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 5746 | | ''[[:d:Q11935381|Maredudd ap Rhys Gryg]]'' | | 1250 | 1271 | ''[[:d:Q3401324|Dryslwyn Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 5747 | | ''[[:d:Q11963604|Chris Twiddy]]'' | futbolista británicu | 1976 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5748 | | ''[[:d:Q11964288|Cyril Jenkins]]'' | compositor galés (1889–1978) | 1889<br/>1885 | 1978 | [[Abertawe|Swansea]]<br/>''[[:d:Q5315782|Dunvant]]'' |- | style='text-align:right'| 5749 | | ''[[:d:Q12025739|Joe Dunthorne]]'' | escritor británicu | 1982 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5750 | [[Ficheru:Portrait of Penry Williams (4671215).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q12065586|Penry Williams]]'' | | 1802 | 1885 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5751 | [[Ficheru:Henry Hussey Vivian, Vanity Fair, 1886-06-05.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q12072266|Henry Vivian, 1st Baron Swansea]]'' | políticu galés (1821–1894) | 1821 | 1894 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5752 | [[Ficheru:Morgan Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q12072959|Morgan Williams]]'' | | 1878 | 1970 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5753 | | ''[[:d:Q12162082|Darran Smith]]'' | guitarrista galés | 1975 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5754 | [[Ficheru:Adrian Lloyd Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q12300610|Adrian Lloyd Hughes]]'' | periodista danés | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5755 | | ''[[:d:Q12346622|Douglas B. Gregor]]'' | esperantista británicu (1909–1995) | 1909 | 1995 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5756 | | ''[[:d:Q12386943|Daniel ap Llosgwrn Mew]]'' | | 1150 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5757 | | ''[[:d:Q12390330|Gwernen ap Clyddno]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5758 | | ''[[:d:Q12407875|Hugh Holland]]'' | poeta galés (1569–1633) | 1569 | 1633 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5759 | [[Ficheru:OP050 Shelagh ROBERTS 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q12740776|Shelagh Roberts]]'' | política británica (1924–1992) | 1924 | 1992 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 5760 | | ''[[:d:Q12784125|Albert Edward Nash]]'' | militar canadianu (1882–1944) | 1882 | 1944 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5761 | | ''[[:d:Q12794838|Lewis Henry Owain Pugh]]'' | | 1907 | 1981 | ''[[:d:Q5566621|Glandyfi]]'' |- | style='text-align:right'| 5762 | | ''[[:d:Q12795056|Llewellyn Isaac Gethin Morgan-Owen]]'' | militar galés (1879–1960) | 1879 | 1960 | ''[[:d:Q6661212|Llandinam]]'' |- | style='text-align:right'| 5763 | | ''[[:d:Q12813930|Clive Kingston]]'' | | 1915 | 1994 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5764 | | ''[[:d:Q12859012|Margaret Purves]]'' | | 1935 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5765 | | ''[[:d:Q12881301|Betty Bartlett-Ambatielos]]'' | periodista británica (1917–2011) | 1917 | 2011 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 5766 | | ''[[:d:Q12977437|Kay Green]]'' | | 1927 | 1997 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5767 | | ''[[:d:Q12988572|Lynne Thomas]]'' | xugadora de críquet galesa | 1939 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5768 | [[Ficheru:Jones Hewson (1874–1902) as Luiz in The Gondoliers.png|center|128px]] | ''[[:d:Q13107212|Jones Hewson]]'' | | 1874 | 1902 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5769 | [[Ficheru:AledPugh2020.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13125438|Aled Pugh]]'' | actor galés | 1980 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5770 | [[Ficheru:Aled Rhys Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13125439|Aled Rhys Hughes]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 5771 | | ''[[:d:Q13125469|Alun Jones]]'' | | 1946 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 5772 | | ''[[:d:Q13125471|Alun Llywelyn-Williams]]'' | poeta británicu (1913–1988) | 1913 | 1988 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5773 | | ''[[:d:Q13125540|Annes Glynn]]'' | | | | ''[[:d:Q16103637|Brynsiencyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5774 | | ''[[:d:Q13125546|Anthony Campbell]]'' | bioquímicu galés | 1945 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5775 | | ''[[:d:Q13125580|Arfon Gwilym]]'' | cantante galés | 1950 | | ''[[:d:Q13131064|Rhydymain]]'' |- | style='text-align:right'| 5776 | | ''[[:d:Q13125586|Arfon Wyn]]'' | cantante galés | 2001 | | [[Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch]] |- | style='text-align:right'| 5777 | | ''[[:d:Q13125608|Arthur Howard Williams]]'' | axedrecista británicu | 1950 | | ''[[:d:Q3404556|Pontyclun]]'' |- | style='text-align:right'| 5778 | | ''[[:d:Q13125609|Arthur of Bardsey]]'' | | 1150 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5779 | | ''[[:d:Q13125672|Benjamin Thomas Hopkins]]'' | | 1897 | 1981 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 5780 | [[Ficheru:Ben Davies, Pant-teg.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13125957|Ben Davies]]'' | | 1864 | 1937 | ''[[:d:Q268367|Cwmllynfell]]'' |- | style='text-align:right'| 5781 | [[Ficheru:Portrait of The Revd. Benjamin Francis, A.M (4670733) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13125985|Benjamin Francis]]'' | | 1734 | 1799 | ''[[:d:Q5058788|Cenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 5782 | [[Ficheru:Yr actores Beryl Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13125995|Beryl Williams]]'' | actriz galesa (1937–2004) | 1937 | 2004 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 5783 | | ''[[:d:Q13126247|Brinley Rees]]'' | | 1919 | 2004 | ''[[:d:Q3404696|Tondu]]'' |- | style='text-align:right'| 5784 | [[Ficheru:Llen Natur Conference May 2017 26.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13126293|Bruce Griffiths]]'' | | 1938 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 5785 | | ''[[:d:Q13126322|Bryan Martin Davies]]'' | | 1933 | 2015 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 5786 | | ''[[:d:Q13126457|Cadwallon ap Gruffydd]]'' | | 1090 | 1132 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5787 | | ''[[:d:Q13126875|Cassie Jane Davies]]'' | profesora británica | 1898 | 1988 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 5788 | | ''[[:d:Q13126878|Caryl Lewis]]'' | escritora británica | 1978 | | ''[[:d:Q746718|Birkenhead]]''<br/>[[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 5789 | [[Ficheru:Catrin Dafydd Bardd y Goron Awst 2018 cropped 4.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13126947|Catrin Dafydd]]'' | | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5790 | | ''[[:d:Q13127291|Crach Ffinnant]]'' | | 1350 | | [[Reinu de Powys]] |- | style='text-align:right'| 5791 | | ''[[:d:Q13127753|D. J. Davies]]'' | | 1885 | 1970 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5792 | | ''[[:d:Q13127762|Dafydd Benwyn]]'' | | 1550 | | ''[[:d:Q6661452|Llangeinor]]'' |- | style='text-align:right'| 5793 | | ''[[:d:Q13127765|Dafydd Alaw]]'' | | | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5794 | | ''[[:d:Q13127766|Dafydd Nicolas]]'' | | 1705 | 1774 | ''[[:d:Q6661579|Llangynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 5795 | [[Ficheru:Portrait of Dan Isaac Davies (4669990).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127784|Dan Isaac Davies]]'' | | 1839 | 1887 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 5796 | | ''[[:d:Q13127787|Damian Walford Davies]]'' | | 1971 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 5797 | | ''[[:d:Q13127791|Daniel Morden]]'' | escritor británicu | 1964 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 5798 | [[Ficheru:Daniel Rees (Cymeriadau TGJ).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127792|Daniel Rees]]'' | | 1855 | 1931 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 5799 | | ''[[:d:Q13127794|D. Simon Evans]]'' | eruditu británicu (1921–1998) | 1921 | 1998 | ''[[:d:Q770818|Llanfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 5800 | [[Ficheru:Portrait of David (Dewi Emlyn) Davies (4673062) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127810|David Davies]]'' | | 1817 | 1888 | ''[[:d:Q5058788|Cenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 5801 | [[Ficheru:David Ffrangcon Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127814|David Ffrangcon-Davies]]'' | | 1855 | 1918 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 5802 | [[Ficheru:Revd David Rowlands (Dewi Mon, 1836-1907) NLW3361826.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127816|David Rowlands]]'' | | 1836 | 1907 | ''[[:d:Q15272454|Rhosybol]]'' |- | style='text-align:right'| 5803 | | ''[[:d:Q13127818|David Mathew Williams]]'' | | 1900 | 1970 | ''[[:d:Q13126981|Cellan]]'' |- | style='text-align:right'| 5804 | | ''[[:d:Q13127821|David Tecwyn Lloyd]]'' | | 1914 | 1992 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5805 | | ''[[:d:Q13127822|David Myrddin Lloyd]]'' | | 1909 | 1981 | ''[[:d:Q5446227|Fforestfach]]'' |- | style='text-align:right'| 5806 | [[Ficheru:David-Miall-Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127823|David Miall Edwards]]'' | | 1873 | 1941 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 5807 | | ''[[:d:Q13127839|Deiniolen]]'' | | 600 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5808 | | ''[[:d:Q13127844|Deio ab Ieuan Du]]'' | | | | ''[[:d:Q6661559|Llangynfelyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5809 | [[Ficheru:Dewi Emrys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127867|Dewi Emrys]]'' | poeta británicu (1881–1952) | 1881 | 1952 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 5810 | [[Ficheru:Ras yr Iaith dau ddraig a Dewi Pws 2016 Cei Newydd (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13127868|Dewi 'Pws' Morris]]'' | | 1948 | 2024 | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 5811 | | ''[[:d:Q13127871|Dewi Nantbrân]]'' | escritor británicu | 1750 | 1781 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 5812 | | ''[[:d:Q13127926|Dona]]'' | monxu galés | 600 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5813 | [[Ficheru:Church of St Dwywe, Dyffryn Ardudwy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128004|Dwywe]]'' | | 600 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5814 | | ''[[:d:Q13128010|Dyfan Roberts]]'' | | 1949 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 5815 | | ''[[:d:Q13128017|Dyfrig Wynn Jones]]'' | | 1977 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5816 | [[Ficheru:Dyfnallt Morgan after visiting Klogenfurt in Holland where he worked with refugees in 1945 (1557527).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128018|Dyfnallt Morgan]]'' | poeta galés (1917–1994) | 1917 | 1994 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5817 | | ''[[:d:Q13128080|Edward Dafydd]]'' | | 1550 | | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5818 | | ''[[:d:Q13128085|Edward Charles]]'' | | 1757 | 1828 | ''[[:d:Q16071047|Clocaenog]]'' |- | style='text-align:right'| 5819 | | ''[[:d:Q13128086|Edward David Hughes]]'' | | 1906 | 1963 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 5820 | | ''[[:d:Q13128095|Efa ferch Madog]]'' | | 1200 | | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 5821 | | ''[[:d:Q13128122|Eigra Lewis Roberts]]'' | | 1939 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 5822 | | ''[[:d:Q13128224|Elena Puw Morgan]]'' | | 1900 | 1973 | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 5823 | [[Ficheru:Hugh Emyr Davies (Emyr).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128262|Emyr Davies]]'' | poeta británicu (1878–1950) | 1878 | 1950 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 5824 | | ''[[:d:Q13128265|Emyr Wyn]]'' | | 1952 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5825 | [[Ficheru:The Llanynghenedl Standing Stone, Anglesey. - geograph.org.uk - 110758.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128270|Enghenedl]]'' | monxa galesa | 600 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5826 | | ''[[:d:Q13128283|Enid Pierce Roberts]]'' | | 1917 | 2010 | ''[[:d:Q6661409|Llangadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 5827 | | ''[[:d:Q13128321|Evan Thomas Davies]]'' | | 1878 | 1969 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5828 | [[Ficheru:Evan Jones (Ieuan Gwynedd).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128322|Evan Jones]]'' | | 1820 | 1852 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 5829 | [[Ficheru:Portrait of Evan Davies (4672729).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128324|Evan Davies]]'' | | 1801 | 1888 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5830 | | ''[[:d:Q13128327|Evan Jones]]'' | | 1787 | 1859 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 5831 | [[Ficheru:E Keri Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128330|Evan Keri Evans]]'' | escritor británicu (1860–1941) | 1860 | 1941 | ''[[:d:Q16247790|Pont Ceri]]'' |- | style='text-align:right'| 5832 | [[Ficheru:Ieuan Glan Geirionydd.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q13128331|Evan Evans]]'' | | 1795 | 1855 | ''[[:d:Q29483107|Tan-y-Celyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5833 | | ''[[:d:Q13128333|Evan Jenkin Evans]]'' | físicu galés (1882–1944) | 1882 | 1944 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 5834 | | ''[[:d:Q13128566|Gareth Wynn Jones]]'' | | 1937 | 2007 | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 5835 | | ''[[:d:Q13128575|Garry Owen]]'' | | 1958 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5836 | | ''[[:d:Q13128587|Gary Slaymaker]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q5197224|Cwmann]]'' |- | style='text-align:right'| 5837 | | ''[[:d:Q13128611|George Lewis]]'' | | 1763 | 1822 | ''[[:d:Q7837984|Trelech]]'' |- | style='text-align:right'| 5838 | [[Ficheru:GeraintJarman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128619|Geraint Jarman]]'' | | 1950 | 2025 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5839 | [[Ficheru:Band Trefor carol singing around the village as was traditional in the last century (1587451).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13128623|Geraint Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5840 | | ''[[:d:Q13128625|Geraint Griffiths]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q3072939|Pontrhydyfen]]'' |- | style='text-align:right'| 5841 | | ''[[:d:Q13128662|Glyn M. Ashton]]'' | | 1910 | 1991 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 5842 | | ''[[:d:Q13128670|Glyn Wise]]'' | | 1988 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 5843 | | ''[[:d:Q13128682|Golyddan Fardd]]'' | poeta galés | 650 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5844 | | ''[[:d:Q13128702|Goronwy ap Heilin]]'' | | | 1283 | ''[[:d:Q6661279|Llaneilian]]'' |- | style='text-align:right'| 5845 | | ''[[:d:Q13128777|Gronw Ddu o Fôn]]'' | poeta galés | | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5846 | | ''[[:d:Q13128779|Gruffudd Llwyd]]'' | | 1250 | 1335 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5847 | | ''[[:d:Q13128780|Gronw Ddu]]'' | poeta galés | | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5848 | | ''[[:d:Q13128784|Gruffydd Young]]'' | sacerdote galés (1370–1435) | 1370 | 1435 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5849 | | ''[[:d:Q13128786|Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan]]'' | | 1485 | 1553 | ''[[:d:Q6662131|Lleweni Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 5850 | | ''[[:d:Q13128794|Gruffudd ap Nicolas]]'' | mecenes galés | 1450<br/>1385 | 1461 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5851 | | ''[[:d:Q13128795|Gruffudd ap Llywelyn Lwyd]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5852 | | ''[[:d:Q13128796|Gruffydd Sion Pritchard]]'' | | 1987 | | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 5853 | | ''[[:d:Q13128800|Gruffydd Robert]]'' | | 1527 | 1598 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5854 | | ''[[:d:Q13128857|Gwilym Owen]]'' | | 1880 | 1940 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 5855 | | ''[[:d:Q13128861|Gwilym Thomas Hughes]]'' | | 1895 | 1978 | ''[[:d:Q5572835|Llansantffraid Glyn Ceiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 5856 | | ''[[:d:Q13128891|Gwyn Elfyn]]'' | actor británicu | 1960 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5857 | | ''[[:d:Q13128896|Gwynhoedl]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5858 | | ''[[:d:Q13128901|Gwynin]]'' | monxu galés | | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 5859 | | ''[[:d:Q13129026|Heledd Cynwal]]'' | presentadora de televisión galesa | 1975 | | ''[[:d:Q4898006|Bethlehem]]'' |- | style='text-align:right'| 5860 | | ''[[:d:Q13129028|Hywel Heilyn]]'' | poeta galés | | | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 5861 | | ''[[:d:Q13129090|Hilma Lloyd Edwards]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q3396864|Bontnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 5862 | | ''[[:d:Q13129092|Hillyn]]'' | | 1250 | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 5863 | | ''[[:d:Q13129132|Hopcyn ap Tomas]]'' | | 1335 | | ''[[:d:Q1767482|Ynysforgan]]'' |- | style='text-align:right'| 5864 | | ''[[:d:Q13129135|Horace Charles Jones]]'' | poeta británicu (1906–1998) | 1906 | 1998 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5865 | | ''[[:d:Q13129158|Hugh Bevan]]'' | | 1911 | 1979 | ''[[:d:Q7424466|Saron]]'' |- | style='text-align:right'| 5866 | [[Ficheru:Hugh Evans Cwm eithin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129159|Hugh Evans]]'' | | 1854 | 1934 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 5867 | | ''[[:d:Q13129160|Hugh Brython Hughes]]'' | | 1848 | 1913 | ''[[:d:Q3398942|Tregarth]]'' |- | style='text-align:right'| 5868 | [[Ficheru:Hugh Hughes (Hugh Tegai, 1805-64) (print) NLW3361210.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129165|Hugh Hughes]]'' | | 1805 | 1864 | ''[[:d:Q3405864|Llandygai]]'' |- | style='text-align:right'| 5869 | | ''[[:d:Q13129166|Hugh Jones]]'' | | 1749 | 1825 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 5870 | | ''[[:d:Q13129169|Hugh Hughes]]'' | | 1693 | 1776 | ''[[:d:Q6661266|Llandyfrydog]]'' |- | style='text-align:right'| 5871 | | ''[[:d:Q13129177|Hugh Hughes]]'' | | 1824 | 1898 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5872 | [[Ficheru:Huw Chiswell - 4492516889.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129190|Huw Chiswell]]'' | | 1961 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5873 | | ''[[:d:Q13129194|Hugh Jones]]'' | | 1700 | 1782 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 5874 | | ''[[:d:Q13129199|Huw Llywelyn Davies]]'' | | 1945 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 5875 | | ''[[:d:Q13129200|Huw Llwyd]]'' | | 1568 | 1630 | ''[[:d:Q29484382|Cynfal-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5876 | [[Ficheru:Huw Edwards (James Tamim crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129201|Huw Edwards]]'' | periodista galés | 1961 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 5877 | | ''[[:d:Q13129204|Huw Pritchard]]'' | ciclista británicu | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5878 | [[Ficheru:Meltdown Festival Sunday Surprises Huw Stephens (41075747240).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129206|Huw Stephens]]'' | llocutor radiofónicu galés | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5879 | | ''[[:d:Q13129207|Hydwedd Boyer]]'' | | 1912 | 1970 | ''[[:d:Q4733322|Alltwen]]'' |- | style='text-align:right'| 5880 | | ''[[:d:Q13129225|Ian Cottrell]]'' | | 1973 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 5881 | | ''[[:d:Q13129235|Idwal Jones]]'' | | 1910 | 1985 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 5882 | | ''[[:d:Q13129236|Idris Caffrey]]'' | | | | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 5883 | [[Ficheru:Three prominent Welshmen, Ernest Roberts, Sir Idris Foster and the folk-singer Elfed Lewis (1544715).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129237|Idris Foster]]'' | | 1911 | 1984 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 5884 | | ''[[:d:Q13129239|Iestyn Garlick]]'' | | 1952 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5885 | | ''[[:d:Q13129240|Ifan Morgan Jones]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5886 | | ''[[:d:Q13129262|Ioan Bowen Rees]]'' | abogáu británicu (1929–1999) | 1929 | 1999 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 5887 | | ''[[:d:Q13129264|Ioan Siencyn]]'' | | 1716 | 1796 | ''[[:d:Q6661964|Llechryd]]'' |- | style='text-align:right'| 5888 | | ''[[:d:Q13129265|Iorwerth ab y Cyriog]]'' | poeta galés | 1400 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5889 | [[Ficheru:Iolo Ceredig Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129267|Iolo Ceredig Jones]]'' | axedrecista galés | 1947 | 2021 | ''[[:d:Q15987290|Coed-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 5890 | | ''[[:d:Q13129276|Isaac Carter]]'' | | | 1741 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5891 | | ''[[:d:Q13129280|Isaac Hughes]]'' | | 1852 | 1928 | ''[[:d:Q7268591|Quakers Yard]]'' |- | style='text-align:right'| 5892 | [[Ficheru:Mr. Isaac Foulkes (Llyfrbryf) ganwyd Tachwedd 9fed, 1836 ; bu farw Tachwedd 2il, 1904 (5294020).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129281|Isaac Foulkes]]'' | | 1836 | 1904 | ''[[:d:Q2913827|Llanfwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 5893 | [[Ficheru:Iwan Bala (2009).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129288|Iwan Bala]]'' | pintor británicu | 1956 | | ''[[:d:Q13131214|Sarnau]]'' |- | style='text-align:right'| 5894 | | ''[[:d:Q13129291|J. Brynach Davies]]'' | | 1873 | 1923 | ''[[:d:Q6661403|Llanfyrnach]]'' |- | style='text-align:right'| 5895 | | ''[[:d:Q13129292|Iwan Llwyd]]'' | poeta (1957–2010) | 1957 | 2010 | ''[[:d:Q3402958|Carno]]'' |- | style='text-align:right'| 5896 | [[Ficheru:James Spinther James.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129296|James Spinther James]]'' | | 1837 | 1914 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 5897 | | ''[[:d:Q13129297|James Nicholas]]'' | | 1928 | 2013 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 5898 | | ''[[:d:Q13129299|Jane Hughes]]'' | | 1811 | 1878 | ''[[:d:Q3403463|Pontrobert]]'' |- | style='text-align:right'| 5899 | [[Ficheru:Jane Cave from her book.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129300|Jane Cave]]'' | | 1754 | 1813 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5900 | | ''[[:d:Q13129307|Jenkin Morgan Edwards]]'' | poeta británicu (1903–1978) | 1903 | 1978 | ''[[:d:Q13644939|Llanrhystud]]'' |- | style='text-align:right'| 5901 | | ''[[:d:Q13129308|Jenny Ogwen]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 5902 | [[Ficheru:Y Prifardd Jim Parc Nest (cropped).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q13129316|T. James Jones]]'' | | 1934 | | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5903 | [[Ficheru:John Ambrose Lloyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129318|John Ambrose Lloyd]]'' | | 1815 | 1874 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 5904 | | ''[[:d:Q13129319|John Dafydd]]'' | | 1727 | 1783 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5905 | [[Ficheru:John-Jenkins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129321|John Barnard Jenkins]]'' | | 1933 | 2020 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5906 | | ''[[:d:Q13129322|John Elwyn Jones]]'' | traductor británicu (1921–2008) | 1921 | 2008 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 5907 | [[Ficheru:John Griffith Williams, the author and carpenter from Cricieth (1511536).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129327|John Griffith Williams]]'' | | 1915 | 1987 | ''[[:d:Q3404407|Llangwnnadl]]'' |- | style='text-align:right'| 5908 | | ''[[:d:Q13129328|John Geraint Jenkins]]'' | | 1929 | 2009 | ''[[:d:Q927739|Llangrannog]]'' |- | style='text-align:right'| 5909 | | ''[[:d:Q13129329|John Gwilym Jones]]'' | | 1936 | | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5910 | | ''[[:d:Q13129332|John Gruffydd Moelwyn Hughes]]'' | | 1866 | 1944 | ''[[:d:Q3398814|Tanygrisiau]]'' |- | style='text-align:right'| 5911 | | ''[[:d:Q13129334|John Humphreys Parry]]'' | | 1786 | 1825 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 5912 | [[Ficheru:John Griffith (Y Gohebydd, 1821-77) NLW3365401.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129335|John Griffith]]'' | | 1821 | 1877 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 5913 | | ''[[:d:Q13129338|John Lloyd]]'' | | 1797 | 1875 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5914 | | ''[[:d:Q13129341|John Lloyd-Jones]]'' | | 1885 | 1956 | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 5915 | [[Ficheru:Dr John Parry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129342|John Parry]]'' | | 1812 | 1874 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 5916 | | ''[[:d:Q13129344|John Robert Pryse]]'' | poeta galés (1840–1862) | 1840 | 1862 | ''[[:d:Q4657278|Llanrhuddlad]]'' |- | style='text-align:right'| 5917 | | ''[[:d:Q13129345|John Roberts Evans]]'' | escritor británicu (1914–1982) | 1914 | 1982 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 5918 | | ''[[:d:Q13129347|John Owen Griffith]]'' | | 1828 | 1881 | [[Caernarfon]]<br/>[[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 5919 | | ''[[:d:Q13129355|John Williams]]'' | | 1728 | 1806 | ''[[:d:Q14508467|Blaenpennal]]'' |- | style='text-align:right'| 5920 | [[Ficheru:Portrait of Y bardd yn ei wely (4674271).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129356|John Thomas]]'' | | 1786 | 1859 | ''[[:d:Q3405649|Chwilog]]'' |- | style='text-align:right'| 5921 | | ''[[:d:Q13129357|John Roderick Rees]]'' | | 1920 | 2009 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 5922 | [[Ficheru:Reverend John Williams (1853–1921) (gcf10374).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129358|John Williams]]'' | | 1854 | 1921 | ''[[:d:Q6661266|Llandyfrydog]]'' |- | style='text-align:right'| 5923 | | ''[[:d:Q13129360|John Rowlands]]'' | militar galés (1915–2006) | 1915 | 2006 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 5924 | | ''[[:d:Q13129361|John Williams]]'' | | 1811 | 1862 | ''[[:d:Q16540181|Llangynhafal]]'' |- | style='text-align:right'| 5925 | [[Ficheru:Portrait of Joshua Thomas (4673043) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129363|Joshua Thomas]]'' | | 1719 | 1797 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 5926 | | ''[[:d:Q13129368|Josiah Jones]]'' | escritor estauxunidense (1807–1887) | 1807 | 1887 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 5927 | | ''[[:d:Q13129369|Josiah Thomas Jones]]'' | | 1799 | 1873 | ''[[:d:Q5136827|Clydau]]'' |- | style='text-align:right'| 5928 | | ''[[:d:Q13129373|Kate Crockett]]'' | | | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 5929 | [[Ficheru:Laura Anne Jones MS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129493|Laura Anne Jones]]'' | política galesa | 1979 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 5930 | | ''[[:d:Q13129508|Leah Owen]]'' | cantante británica | 1953 | 2024 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5931 | | ''[[:d:Q13129533|Lewis Davies]]'' | escritor de lliteratura infantil galés (1863–1951) | 1863 | 1951 | ''[[:d:Q5771888|Hirwaun]]'' |- | style='text-align:right'| 5932 | [[Ficheru:Lewis William Lewis (Llew Llwyfo, 1831-1901) NLW3364260.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129535|Llew Llwyfo]]'' | | 1831 | 1901 | ''[[:d:Q20594352|Llanwenllwyfo]]'' |- | style='text-align:right'| 5933 | | ''[[:d:Q13129536|Lewis Caerleon]]'' | | 1500 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 5934 | | ''[[:d:Q13129538|Lewis Hopkin]]'' | | 1708 | 1771 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5935 | | ''[[:d:Q13129541|Lewis Holme Lewis]]'' | | 1866 | 1955 | ''[[:d:Q7162285|Pencader]]'' |- | style='text-align:right'| 5936 | [[Ficheru:Llanllechid Church - geograph.org.uk - 110331.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129679|Llechid]]'' | | 600 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5937 | | ''[[:d:Q13129698|Lleucu Llwyd]]'' | | | | ''[[:d:Q3404443|Pennal]]'' |- | style='text-align:right'| 5938 | | ''[[:d:Q13129915|Manon Rhys]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 5939 | [[Ficheru:Margaret Williams, the Anglesey songstress, Charles Williams, and other singers (1460340).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13129942|Margaret Williams]]'' | | | | ''[[:d:Q16103637|Brynsiencyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5940 | | ''[[:d:Q13129949|Mari Lövgreen]]'' | presentadora de televisión británica | 1983 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5941 | | ''[[:d:Q13129962|Martin Davis]]'' | escritor galés | 1957 | | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 5942 | | ''[[:d:Q13129976|Maureen Rhys]]'' | actriz británica | | | ''[[:d:Q3402521|Cwm y Glo]]'' |- | style='text-align:right'| 5943 | | ''[[:d:Q13130138|Mici Plwm]]'' | actor | 1944 | | ''[[:d:Q3405667|Llan Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 5944 | [[Ficheru:Bro Myrddin National Eisteddfod, 1974 (1551282).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13130248|Moses Glyn Jones]]'' | | 1913 | 1994 | ''[[:d:Q13651447|Mynytho]]'' |- | style='text-align:right'| 5945 | | ''[[:d:Q13130254|Morys Clynnog]]'' | | 1525 | 1581 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5946 | | ''[[:d:Q13130283|Muriel Drinkwater]]'' | | 1933 | 1946 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5947 | | ''[[:d:Q13130336|Myron Wyn Evans]]'' | químicu galés | 1950 | 2019 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5948 | | ''[[:d:Q13130346|Nans Jones]]'' | | 1915 | 2009 | ''[[:d:Q22673780|Penrhosgarnedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5949 | | ''[[:d:Q13130360|Nerys Hughes]]'' | actriz galesa | 1941 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 5950 | | ''[[:d:Q13130551|Owain Meirion]]'' | | 1803 | 1868 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 5951 | [[Ficheru:Portrait of Owen Jones, 'Meudwy Môn' (4670352) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13130554|Owen Jones]]'' | | 1806 | 1889 | ''[[:d:Q10987925|Llanfihangel Ysgeifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 5952 | [[Ficheru:Owen Gruffydd.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q13130555|Owen Gruffydd]]'' | poeta galés (1643–1730) | 1643 | 1730 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5953 | [[Ficheru:Owen Williams (Owain Gwyrfai, 1790-1874) NLW3362699.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13130556|Owen Williams]]'' | poeta galés (1790–1874) | 1790 | 1874 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 5954 | | ''[[:d:Q13130558|Owen Owen]]'' | | 1847 | 1910 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 5955 | [[Ficheru:Portrait of Paul Panton Esqre. and his chestnut gelding 'The Marquiss' (4670430).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13130596|Paul Panton]]'' | | 1727 | 1797 | ''[[:d:Q3401133|Bagillt]]'' |- | style='text-align:right'| 5956 | [[Ficheru:Llanbeblig Hours (f. 3v.) A bishop, possibly St. Peblig, blessing and wearing a mitre, and holding a crosier.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13130598|Peblig]]'' | santu galés | 380 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5957 | | ''[[:d:Q13130599|Paul Sheppard]]'' | ciclista británicu | 1978 | | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 5958 | [[Ficheru:Portrait of Peter Jones, Bard, Llynlleifiad (4672939) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13130737|Peter Jones]]'' | poeta galés (1775–1845) | 1775 | 1845 | ''[[:d:Q3398962|Garndolbenmaen]]'' |- | style='text-align:right'| 5959 | | ''[[:d:Q13130915|R. Gerallt Jones]]'' | | 1934 | 1999 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 5960 | | ''[[:d:Q13130916|Ronald Lockley]]'' | ornitólogu neozelandés (1903–2000) | 1903 | 2000 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5961 | | ''[[:d:Q13131021|Rhiannon Wyn]]'' | | 1979 | | ''[[:d:Q3402429|Groeslon]]'' |- | style='text-align:right'| 5962 | | ''[[:d:Q13131044|Rhosier Smyth]]'' | | 1541 | 1625 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5963 | | ''[[:d:Q13131071|Rhydwen Williams]]'' | poeta británicu (1916–1997) | 1916 | 1997 | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 5964 | | ''[[:d:Q13131075|Rhys Iorwerth]]'' | | 1983 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 5965 | | ''[[:d:Q13131078|Rhys Jones]]'' | músicu británicu (1927–2015) | 1927 | 2015 | ''[[:d:Q7837982|Trelawnyd]]'' |- | style='text-align:right'| 5966 | | ''[[:d:Q13131094|Richard Williams]]'' | | 1790 | 1865 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 5967 | | ''[[:d:Q13131102|Robert Alun Roberts]]'' | | 1894 | 1969 | ''[[:d:Q3404501|Nantlle]]'' |- | style='text-align:right'| 5968 | | ''[[:d:Q13131111|Robert Williams]]'' | | 1810 | 1881 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 5969 | | ''[[:d:Q13131118|Robyn Léwis]]'' | | 1929 | 2019 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 5970 | [[Ficheru:Rev Robin Williams advising on renovations at Capel Gorphwysa, Penrhyndeudraeth (1492299).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13131119|Robin Williams]]'' | escritor galés (1923–2004) | 1923 | 2004 | ''[[:d:Q14508708|Rhoslan]]'' |- | style='text-align:right'| 5971 | | ''[[:d:Q13131184|Samantha Wynne Rhydderch]]'' | poeta británica | 1966 | | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 5972 | [[Ficheru:Sarah jacob.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13131210|Sarah Jacob]]'' | | 1857 | 1869 | ''[[:d:Q3404590|Llanfihangel-ar-Arth]]'' |- | style='text-align:right'| 5973 | [[Ficheru:Sassie Rees, Caernarfon, cantores gyda'r BBC (1476258).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13131218|Sassie Rees]]'' | cantante británica (1916–2013) | 1916 | 2013 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 5974 | | ''[[:d:Q13131449|Sian Owen]]'' | | 1965 | 2013 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 5975 | | ''[[:d:Q13131459|Simon B. Jones]]'' | | 1894 | 1964 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5976 | | ''[[:d:Q13131617|Stephen J. Williams]]'' | | 1896 | 1992 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 5977 | | ''[[:d:Q13131712|Sue Noake]]'' | profesora británica | 1952 | 2004 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 5978 | [[Ficheru:Thomas Jacob Thomas (Sarnicol).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13131848|Thomas Jacob Thomas]]'' | | 1873 | 1945 | ''[[:d:Q11054093|Capel Cynon]]'' |- | style='text-align:right'| 5979 | | ''[[:d:Q13131852|Thomas Hudson-Williams]]'' | profesor universitariu estauxunidense | 1873 | 1961 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 5980 | | ''[[:d:Q13131853|Thomas James Jenkin]]'' | botánicu galés (1885–1965) | 1885 | 1965 | ''[[:d:Q6729228|Maenclochog]]''<br/>''[[:d:Q29505758|Budloy]]'' |- | style='text-align:right'| 5981 | | ''[[:d:Q13131854|Thomas Evans]]'' | | 1840 | 1865 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 5982 | [[Ficheru:Tudno 00.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q13131856|Thomas Jones]]'' | | 1844 | 1895 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 5983 | [[Ficheru:T. E. Nicholas and D. J. Williams conversing at a CND rally at Aberystwyth (6773943208).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13131857|Thomas Evan Nicholas]]'' | poeta galés (1879–1971) | 1879 | 1971 | ''[[:d:Q6661403|Llanfyrnach]]'' |- | style='text-align:right'| 5984 | [[Ficheru:Thomas Iorwerth Ellis (5292079).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13131858|Thomas Iorwerth Ellis]]'' | | 1899 | 1970 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 5985 | | ''[[:d:Q13131864|Thomas Williams]]'' | | 1848 | 1927 | ''[[:d:Q3365170|Cwmaman]]'' |- | style='text-align:right'| 5986 | | ''[[:d:Q13131865|Thomas Williams]]'' | | 1769 | 1848 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 5987 | [[Ficheru:Gwilym Morganwg, bard.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13131866|Thomas Williams]]'' | poeta galés (1778–1835) | 1778 | 1835 | ''[[:d:Q19799831|Llanddeti]]'' |- | style='text-align:right'| 5988 | [[Ficheru:Glan Alun.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q13131882|Thomas Jones]]'' | | 1811 | 1866 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 5989 | | ''[[:d:Q13131904|Tim Jones]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 5990 | | ''[[:d:Q13131944|Tom Parri Jones]]'' | | 1905 | 1980 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5991 | | ''[[:d:Q13131982|Trebor Lloyd Evans]]'' | | 1909 | 1979 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 5992 | [[Ficheru:Tudur Dylan Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132053|Tudur Dylan Jones]]'' | poeta galés | 1965 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 5993 | [[Ficheru:Entrance to Llandybie Parish Church - geograph.org.uk - 4445311.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132095|Santa Tybie]]'' | santa galesa | | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 5994 | [[Ficheru:St Tyfaelog's Church, Pontlottyn - geograph.org.uk - 1152586.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132101|Tyfaelog]]'' | monxu galés | | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 5995 | [[Ficheru:Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1979, Caernarfon (1555519).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132174|Vaughan Hughes]]'' | periodista británicu | 1947 | 2024 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 5996 | | ''[[:d:Q13132175|Vaughan Roderick]]'' | periodista galés | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 5997 | | ''[[:d:Q13132177|Vernon Jones]]'' | poeta galés | 2000 | | ''[[:d:Q3401604|Bow Street]]'' |- | style='text-align:right'| 5998 | | ''[[:d:Q13132185|W. Gareth Jones]]'' | | 1936 | | ''[[:d:Q7653726|Cwm Tawe]]'' |- | style='text-align:right'| 5999 | | ''[[:d:Q13132190|William Rhys Nicholas]]'' | poeta británicu | 1914 | 1996 | ''[[:d:Q13131775|Tegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 6000 | | ''[[:d:Q13132358|William John Griffith]]'' | | 1875 | 1931 | ''[[:d:Q319576|Aberffraw]]'' |- | style='text-align:right'| 6001 | [[Ficheru:Llanrwst Poets (1876) (8363305937).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132359|William John Roberts]]'' | | 1828 | 1904 | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 6002 | | ''[[:d:Q13132360|William Jones]]'' | poeta británicu (1896–1961) | 1896 | 1961 | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 6003 | | ''[[:d:Q13132361|William Jones]]'' | | 1764 | 1822 | ''[[:d:Q5200185|Cynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 6004 | [[Ficheru:Portrait of William Williams, 'Gwilym Cyfeiliog' (4672196) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132362|William Williams]]'' | | 1801 | 1876 | ''[[:d:Q20601420|Winllan]]'' |- | style='text-align:right'| 6005 | | ''[[:d:Q13132363|William Morris]]'' | botánicu galés (1705–1763) | 1705 | 1763 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 6006 | | ''[[:d:Q13132364|William Spurrell]]'' | | 1813 | 1889 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6007 | [[Ficheru:Portrait of Y Parch. Wm. Rowlands, 'Gwilym Lleyn' (4671153).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132366|William Rowlands]]'' | | 1802 | 1865 | ''[[:d:Q3398974|Bryncroes]]'' |- | style='text-align:right'| 6008 | [[Ficheru:Portrait of Hon. W. O. Stanley, M.P (4673027).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13132369|William Owen Stanley]]'' | políticu británicu | 1802 | 1884 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 6009 | | [[Jaime Gareth Flórez]] | políticu asturianu | 1969 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 6010 | | ''[[:d:Q13157407|Henry Harries]]'' | | 1821 | 1849<br/>1862 | ''[[:d:Q13127612|Cwrt-y-cadno]]'' |- | style='text-align:right'| 6011 | | ''[[:d:Q13157452|J. E. Caerwyn Williams]]'' | eruditu galés (1912–1999) | 1912 | 1999 | ''[[:d:Q5623368|Gwaun-Cae-Gurwen]]'' |- | style='text-align:right'| 6012 | | ''[[:d:Q13218562|David Griffiths]]'' | botánicu galés (1867–1935) | 1867 | 1935 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6013 | | ''[[:d:Q13231953|Neil A. Oakman]]'' | | 1962 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6014 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Isaac Williams (4671204).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13341457|Isaac Williams]]'' | | 1802 | 1865 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6015 | | ''[[:d:Q13405416|Einir Dafydd]]'' | cantante galesa | 1989 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6016 | [[Ficheru:Bryn Fon gan Dogfael.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13405418|Bryn Fôn]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 6017 | [[Ficheru:Mark joseph.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13405478|Mark Joseph]]'' | | 1965 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6018 | | ''[[:d:Q13405589|Iris Williams]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6019 | [[Ficheru:Mary Dillwyn M.D. 1853.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13406331|Mary Dillwyn]]'' | | 1816 | 1906 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6020 | | ''[[:d:Q13415127|James Holmes-Siedle]]'' | | 1910 | 1995 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6021 | [[Ficheru:Catrin Collier - colour.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13416998|Catrin Collier]]'' | escritora británica | 1948 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6022 | | ''[[:d:Q13423692|Mary Letitia Green]]'' | | 1886 | 1978 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6023 | | ''[[:d:Q13522455|Ian Buckett]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1967 | 2024 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 6024 | [[Ficheru:Judge John Rice Jones.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q13522489|John Rice Jones]]'' | políticu estauxunidense | 1759 | 1824 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 6025 | | ''[[:d:Q13522522|Hugh Schofield]]'' | | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6026 | | ''[[:d:Q13530049|John Stradling Thomas]]'' | políticu británicu (1925–1991) | 1925 | 1991 | ''[[:d:Q1067991|Dyfed]]'' |- | style='text-align:right'| 6027 | | ''[[:d:Q13563004|Gillian Gill]]'' | escritora galesa | 1942 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6028 | | ''[[:d:Q13581065|Jamie Jones]]'' | | 1980 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6029 | [[Ficheru:Hugh Price Hughes3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13583800|Hugh Price Hughes]]'' | teólogu galés (1847–1902) | 1847 | 1902 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6030 | | ''[[:d:Q13584022|Edward Morgan Humphreys]]'' | | 1882 | 1955 | ''[[:d:Q922365|Dyffryn Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6031 | [[Ficheru:JohnLewis01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13616740|John T. Lewis]]'' | | 1932 | 2004 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6032 | [[Ficheru:EdwynCynrigRoberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13634239|Edwin Cynrig Roberts]]'' | | 1837 | 1893 | ''[[:d:Q5119934|Cilcain]]'' |- | style='text-align:right'| 6033 | [[Ficheru:Ellis Wynne plaque.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13634263|Ellis Wynne]]'' | | 1671 | 1734 | ''[[:d:Q29484377|Y Lasynys Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6034 | | ''[[:d:Q13635446|Grahame Davies]]'' | escritor británicu | 1964 | | ''[[:d:Q5140559|Coedpoeth]]'' |- | style='text-align:right'| 6035 | [[Ficheru:Walter Davies (Gwallter Mechain).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13635559|Gwallter Mechain]]'' | | 1761 | 1849 | ''[[:d:Q6661359|Llanfechain]]'' |- | style='text-align:right'| 6036 | | ''[[:d:Q13637417|Ian Jeremiah]]'' | ciclista galés | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6037 | [[Ficheru:Iolo Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13638382|Iolo Williams]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 6038 | [[Ficheru:Portrait of John Ceiriog Hughes (4674472).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13639581|John Ceiriog Hughes]]'' | poeta galés (1832–1887) | 1832 | 1887 | ''[[:d:Q13129603|Llanarmon Dyffryn Ceiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 6039 | | ''[[:d:Q13643306|Leslie Norris]]'' | escritor británicu | 1921 | 2006 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6040 | | ''[[:d:Q13643406|Lewys Daron]]'' | poeta galés (1600–1530) | 1600 | 1530 | ''[[:d:Q2556821|Aberdaron]]'' |- | style='text-align:right'| 6041 | | ''[[:d:Q13645303|Lucy Christopher]]'' | escritora australiana | 1981 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6042 | [[Ficheru:Mark Donovan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q13646991|Mark Donovan]]'' | actor británicu | 1968 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6043 | | ''[[:d:Q13703019|Haydn Morris]]'' | direutor d&#39;orquesta británicu (1891–1965) | 1891 | 1965 | ''[[:d:Q6661077|Llanarthney]]'' |- | style='text-align:right'| 6044 | | ''[[:d:Q14095064|Mark Whitby]]'' | | 1973 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6045 | | ''[[:d:Q14159639|Heather Jones]]'' | cantante galesa | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6046 | [[Ficheru:Rhun ap Iorwerth official portrait (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14420732|Rhun ap Iorwerth]]'' | | 1972 | | ''[[:d:Q7821690|Tonteg]]'' |- | style='text-align:right'| 6047 | [[Ficheru:Terwyn davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14476341|Terwyn Davies]]'' | presentador de televisión galés | 1979 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6048 | [[Ficheru:Er cof am y diweddar Barch Thos Jones, Dynbych .. NLW3364382.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14476852|Thomas Jones]]'' | | 1756 | 1820 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 6049 | [[Ficheru:Revd Williams Ambrose (1813-73) NLW3362510.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14480365|William Ambrose]]'' | poeta galés (1813–1873) | 1813 | 1873 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6050 | | ''[[:d:Q14480438|William Glyn]]'' | | 1504 | 1558 | ''[[:d:Q5714157|Heneglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 6051 | | ''[[:d:Q14508446|Aled Jones Williams]]'' | | 1956 | | ''[[:d:Q3400157|Llanwnda]]'' |- | style='text-align:right'| 6052 | | ''[[:d:Q14508501|Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed]]'' | | 1335 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6053 | | ''[[:d:Q14508516|Humphrey Lloyd]]'' | | 1610 | 1689 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 6054 | | ''[[:d:Q14508527|John Jones]]'' | | 1904 | 1956 | ''[[:d:Q6661740|Llansaint]]'' |- | style='text-align:right'| 6055 | | ''[[:d:Q14508658|Myrddin ap Dafydd]]'' | poeta galés | 1956 | | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 6056 | | ''[[:d:Q14593035|Isaac D. Seyburn]]'' | oficial galés (1824–1895) | 1824 | 1895 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6057 | | [[Eleanor Vachell]] | botánica británica (1879–1948) | 1879 | 1948 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6058 | | ''[[:d:Q14918258|John Lloyd]]'' | | 1649 | 1679 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6059 | [[Ficheru:Richard John Lloyd Price of Rhiwlas, Vanity Fair, 1885-10-10.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14945454|Richard John Lloyd Price]]'' | | 1843 | 1923 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 6060 | [[Ficheru:David davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14945645|J. D. Davies]]'' | historiador galés | 1957 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6061 | | ''[[:d:Q14945647|Arthur Evanson]]'' | xugador de rugbi union británicu (1859–1934) | 1859 | 1934 | ''[[:d:Q11029875|Llansoy]]'' |- | style='text-align:right'| 6062 | [[Ficheru:St Grwst.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14945657|Hugh Jones]]'' | | 1816 | 1897 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 6063 | | ''[[:d:Q14945659|John Lewis]]'' | | 1580 | | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6064 | | ''[[:d:Q14945665|John Mason]]'' | | 1920 | 2009 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6065 | [[Ficheru:Owen Owen (arolygydd ysgolion).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14945672|Owen Owen]]'' | | 1850 | 1920 | ''[[:d:Q3402021|Llaniestyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6066 | | ''[[:d:Q14945674|Emlyn Rhoderick]]'' | físicu galés (1920–2007) | 1920 | 2007 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6067 | | ''[[:d:Q14945676|William Bowen Rowlands]]'' | políticu británicu | 1837 | 1906 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 6068 | | ''[[:d:Q14945684|Hugh Williams]]'' | | 1722 | 1779 | ''[[:d:Q3400567|Llanengan]]'' |- | style='text-align:right'| 6069 | | ''[[:d:Q14946841|Mark Evans]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6070 | [[Ficheru:Paul Atherton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q14949171|Paul Atherton]]'' | | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6071 | | ''[[:d:Q14949184|Clement Price Thomas]]'' | | 1893 | 1973 | [[Abercarn]] |- | style='text-align:right'| 6072 | | ''[[:d:Q14949186|Hilary Tann]]'' | compositora británica | 1947 | 2023 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 6073 | | ''[[:d:Q14982023|John Walters]]'' | | 1721 | 1797 | ''[[:d:Q6661277|Llanedi]]'' |- | style='text-align:right'| 6074 | | ''[[:d:Q15008212|Dafydd Bullock]]'' | direutor d&#39;orquesta galés | 1953 | | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 6075 | [[Ficheru:Daniel Lleufer Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15049074|Daniel Lleufer Thomas]]'' | | 1863 | 1940 | ''[[:d:Q7680110|Talley]]'' |- | style='text-align:right'| 6076 | | ''[[:d:Q15050659|Leo McAuliffe]]'' | | 1933 | 2018 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 6077 | | ''[[:d:Q15052584|Martin Daunton]]'' | historiador galés | 1949 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6078 | | ''[[:d:Q15052605|Richard Evans]]'' | | 1968 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 6079 | | ''[[:d:Q15054657|John Lasarus Williams]]'' | | 1924 | 2004 | ''[[:d:Q3404757|Llangoed]]'' |- | style='text-align:right'| 6080 | | ''[[:d:Q15062913|Matt Parry]]'' | pilotu de carreres británicu | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6081 | [[Ficheru:Watcyn Wyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15074921|Watkin Hezekiah Williams]]'' | | 1844 | 1905 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 6082 | [[Ficheru:Trebor Edwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15077570|Trebor Edwards]]'' | cantante británicu | 1939 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 6083 | | ''[[:d:Q15109553|Jim Ede]]'' | | 1895 | 1990 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6084 | [[Ficheru:Illingworth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15109565|Leslie Gilbert Illingworth]]'' | | 1902 | 1979 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6085 | [[Ficheru:Hungarian National Circus 2014 Richter József Jr. 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15148558|József Richter]]'' | | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6086 | | ''[[:d:Q15149236|Jonathan Jones]]'' | | 1976 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6087 | [[Ficheru:Gutyn Peris.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q15244394|Griffith Williams]]'' | poeta galés (1769–1838) | 1769 | 1838 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6088 | [[Ficheru:Antoing - Triptyque des Monts et Châteaux, étape 1, 4 avril 2014, départ (100).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q15285212|Owain Doull]]'' | ciclista británicu | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6089 | | ''[[:d:Q15378581|Peter Thomas]]'' | futbolista británicu | 1932 | | ''[[:d:Q478218|Treforest]]'' |- | style='text-align:right'| 6090 | | ''[[:d:Q15378630|Thomas Davis]]'' | | 1837 | 1919 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 6091 | | ''[[:d:Q15378639|Phil Clift]]'' | | 1918 | 2005 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 6092 | [[Ficheru:Joseph Davis 1865 public domain USGov.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15378641|Joseph Davis]]'' | soldáu galés | 1838 | 1895 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 6093 | | ''[[:d:Q15401784|Simon Cox]]'' | golfista británicu | 1952 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6094 | | ''[[:d:Q15427153|Patricia Llewellyn]]'' | direutora de televisión británica (1962–2017) | 1962 | 2017 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6095 | | ''[[:d:Q15428968|Dean Gratton]]'' | escritor galés | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6096 | [[Ficheru:Reverend Benjamin Evans (Telynfab) (1845–1900) (gcf10105).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15429196|Benjamin Evans]]'' | | 1844 | 1900 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 6097 | | ''[[:d:Q15429403|John Vaughan]]'' | | 1871 | 1956 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 6098 | | ''[[:d:Q15433564|Stephen Knight]]'' | escritor británicu | 1960 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6099 | | ''[[:d:Q15434762|Jack Livesey]]'' | actor galés (1901–1961) | 1901 | 1961 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6100 | | ''[[:d:Q15435915|Bernard Lloyd]]'' | | 1934 | 2018 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6101 | | ''[[:d:Q15438714|W. D. Davies]]'' | teólogu británicu (1911–2001) | 1911 | 2001 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 6102 | [[Ficheru:Ian Hamilton, Author image 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15446774|Ian Hamilton]]'' | | 1946 | | [[Toronto]]<br/>[[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 6103 | | ''[[:d:Q15447289|Christopher Hann]]'' | | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6104 | | ''[[:d:Q15452420|Louis Barnett Abrahams]]'' | profesor galés (1839–1918) | 1839 | 1918 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6105 | | ''[[:d:Q15453116|Michael Shepherd]]'' | | 1923 | 1995 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6106 | [[Ficheru:John Hughes editor 1985.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15453135|John Hughes]]'' | | 1930 | 2022 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6107 | [[Ficheru:John Bowen (bishop).png|center|128px]] | ''[[:d:Q15453626|John Bowen]]'' | | 1815 | 1859 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 6108 | | ''[[:d:Q15453717|Charles Wynford Parsons]]'' | zoólogu galés (1901–1950) | 1901 | 1950 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6109 | | ''[[:d:Q15453874|Paul Ferris]]'' | biógrafu británicu (1929–2018) | 1929 | 2018 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6110 | | ''[[:d:Q15453944|Terence Rees]]'' | historiador británicu (1928–2014) | 1928 | 2014 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6111 | | ''[[:d:Q15454409|Myfanwy Haycock]]'' | | 1913 | 1963 | ''[[:d:Q7228316|Pontnewynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 6112 | [[Ficheru:Portrait of W. Williams (4673914).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15456236|William Williams]]'' | políticu galés (1788–1865) | 1788 | 1865 | ''[[:d:Q3272480|Llanpumsaint]]'' |- | style='text-align:right'| 6113 | [[Ficheru:Mival and Barrie 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15456259|Eric Mival]]'' | direutor de cine británicu | 1939 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 6114 | [[Ficheru:Peter Reynolds Korea (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15458784|Peter Reynolds]]'' | compositor galés (1958–2016) | 1958 | 2016 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6115 | | ''[[:d:Q15459489|John James]]'' | poeta británicu (1939–2018) | 1939 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6116 | | ''[[:d:Q15460120|T. Harri Jones]]'' | poeta británicu | 1921 | 1965 | ''[[:d:Q6661068|Llanafan Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6117 | | ''[[:d:Q15460527|Paul Carey Jones]]'' | cantante d&#39;ópera galés | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6118 | [[Ficheru:Sion Trevor - John Trevor (1563–1630) memorial St Cynfarch Ch, Hope, Flintshire Cymru Wales 08.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15460645|John Trevor]]'' | políticu galés (1563–1630) | 1563 | 1630 | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 6119 | [[Ficheru:William Ifor Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15491437|William Ifor Jones]]'' | | 1900 | 1988 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6120 | | ''[[:d:Q15493820|Howard Thomas]]'' | productor de radio galés (1909–1986) | 1909 | 1986 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6121 | [[Ficheru:Retrato de C. W. King (1847) - Visconde de Meneses.png|center|128px]] | ''[[:d:Q15523834|Charles William King]]'' | escritor británicu | 1818 | 1888 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6122 | | ''[[:d:Q15619225|William Glynne-Jones]]'' | | 1907 | 1977 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6123 | [[Ficheru:Bardd Cocos 01.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q15624399|John Evans]]'' | | 1826 | 1888 | [[Porthaethwy]] |- | style='text-align:right'| 6124 | [[Ficheru:Mark Sampson, England Ladies v Montenegro 5 4 2014 1058.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15631605|Mark Sampson]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q5184032|Creigiau]]'' |- | style='text-align:right'| 6125 | | ''[[:d:Q15637773|Kenneth "Ken" Davies]]'' | | 1916 | 1984 | ''[[:d:Q3406145|Blaengarw]]'' |- | style='text-align:right'| 6126 | | ''[[:d:Q15637838|John Cooke]]'' | oficial galés (1922–2011) | 1922 | 2011 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 6127 | | ''[[:d:Q15710759|Neil Thomas]]'' | ximnasta artísticu británicu | 1968 | | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 6128 | | ''[[:d:Q15712409|Nic Strange]]'' | xugador de bádminton británicu | 1987 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6129 | | ''[[:d:Q15806311|Donald Marcus Kelway Marendaz]]'' | | 1897 | 1988 | ''[[:d:Q748078|Neath Port Talbot]]'' |- | style='text-align:right'| 6130 | | ''[[:d:Q15831077|Daniel Font]]'' | xugador de bádminton británicu | 1993 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 6131 | | ''[[:d:Q15831079|Raj Popat]]'' | xugador de bádminton británicu | 1986 | | ''[[:d:Q7359368|Rogerstone]]'' |- | style='text-align:right'| 6132 | | ''[[:d:Q15840050|Peter Creed]]'' | xugador de squash británicu | 1987 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 6133 | | ''[[:d:Q15954198|Hans Busk]]'' | poeta británicu | 1772 | 1862 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6134 | | ''[[:d:Q15967265|Sir John Beynon, 1st Baronet]]'' | empresariu británicu (1864–1944) | 1864 | 1944 | ''[[:d:Q5050623|Castleton]]'' |- | style='text-align:right'| 6135 | | ''[[:d:Q15967282|Thomas Dalton-Morgan]]'' | aviador galés (1917–2004) | 1917 | 2004 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6136 | | ''[[:d:Q15967649|Denis Crowley-Milling]]'' | | 1919 | 1996 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6137 | [[Ficheru:Sir Robert Fry - Self Portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15967923|Robert Fry]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6138 | [[Ficheru:Air Vice-Marshal Meredith Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15969655|Meredith Thomas]]'' | militar galés (1892–1984) | 1892 | 1984 | ''[[:d:Q5441898|Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 6139 | | ''[[:d:Q15971211|Wilfrith Green]]'' | | 1872 | 1937 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 6140 | [[Ficheru:Nathaniel Edward Yorke-Davies Vanity Fair 1900-04-12.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15983646|N. E. Yorke Davis]]'' | | 1841 | 1914 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 6141 | | ''[[:d:Q15983878|Francis James Burgoyne]]'' | | 1858 | 1913 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 6142 | | ''[[:d:Q15983891|William Retlaw Williams]]'' | | 1863 | 1944 | ''[[:d:Q4666761|Aberclydach]]'' |- | style='text-align:right'| 6143 | | ''[[:d:Q15989799|James Allen]]'' | | 1802 | 1897 | ''[[:d:Q5000782|Burton]]'' |- | style='text-align:right'| 6144 | | ''[[:d:Q15990059|William Hughes]]'' | | 1535 | 1600 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6145 | | ''[[:d:Q15990317|Horace Thomas]]'' | | 1890 | 1916 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6146 | | ''[[:d:Q15990363|Thomas Williams]]'' | sacerdote galés (1725–1770) | 1725 | 1770 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6147 | | ''[[:d:Q15991307|Charlotte Voake]]'' | | 1957 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6148 | | ''[[:d:Q15991633|Robert Williams]]'' | políticu galés (1695–1763) | 1695 | 1763 | ''[[:d:Q5385173|Erbistock]]'' |- | style='text-align:right'| 6149 | | ''[[:d:Q15992732|John Thomas Burton Wollaston]]'' | clérigu galés (1841–1911) | 1841 | 1911 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6150 | | ''[[:d:Q15993118|Huw Jenkins]]'' | xugador de críquet galés (1944–2013) | 1944 | 2013 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6151 | | ''[[:d:Q15993548|Tony Summers]]'' | nadador galés (1924–2013) | 1924 | 2013 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6152 | | ''[[:d:Q15994361|Maureen Elizabeth Church]]'' | | 1930 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6153 | [[Ficheru:Sarah Cruddas (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15994385|Sarah Cruddas]]'' | meteoróloga británica | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6154 | | ''[[:d:Q15994396|William Davies]]'' | paleontólogu galés (1814–1891) | 1814 | 1891 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 6155 | | ''[[:d:Q15994452|George Phillips Bevan]]'' | | 1830 | 1889 | ''[[:d:Q4877452|Beaufort]]'' |- | style='text-align:right'| 6156 | | ''[[:d:Q15994548|Carl Jones]]'' | biólogu galés | 1954 | | ''[[:d:Q2085995|St Clears]]'' |- | style='text-align:right'| 6157 | | ''[[:d:Q15994588|John Lloyd]]'' | | 1750<br/>1749 | 1815 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6158 | [[Ficheru:Thomas Richard Owen, SWGA president 1966-1968.png|center|128px]] | ''[[:d:Q15994666|Thomas Richard Owen]]'' | | 1918 | 1990 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6159 | | ''[[:d:Q15994689|William Phillips]]'' | | 1822 | 1905 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 6160 | | ''[[:d:Q15994726|Harry Morrey Salmon]]'' | | 1892 | 1985 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6161 | | ''[[:d:Q15996134|Gus Merry]]'' | | 1888 | 1943 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6162 | [[Ficheru:The disillusionment of Idris like a cork out of a soda-water bottle! (5236536).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15996281|Thomas Howell Williams Idris]]'' | políticu británicu (1842–1942) | 1842 | 1925 | ''[[:d:Q5000782|Burton]]'' |- | style='text-align:right'| 6163 | [[Ficheru:James John Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15997564|James John Thomas]]'' | políticu galés (1868–1947) | 1868 | 1947 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6164 | | ''[[:d:Q15997566|Herbert Charles Tippet]]'' | arquiteutu del paisaxe galés (1892–1947) | 1892 | 1947 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6165 | | ''[[:d:Q15997578|Job Wilding]]'' | futbolista británicu (1862–1947) | 1862 | 1947 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6166 | | ''[[:d:Q15998021|Phil Tanner]]'' | cantante galés (1862–1950) | 1862 | 1950 | ''[[:d:Q6661467|Llangennith]]'' |- | style='text-align:right'| 6167 | | ''[[:d:Q15998730|Joe Pullman]]'' | xugador de rugbi union británicu (1876–1955) | 1876 | 1955 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6168 | | ''[[:d:Q15998907|Nathaniel Walters]]'' | xugador de rugbi union galés (1875–1956) | 1875 | 1956 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6169 | | ''[[:d:Q15999154|Edgar Long]]'' | xugador de rugbi union galés (1907–1958) | 1907 | 1958 | ''[[:d:Q1141148|Gower Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 6170 | | ''[[:d:Q15999184|Gilbert Rattenbury]]'' | xugador de críquet galés (1878–1958) | 1878 | 1958 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6171 | | ''[[:d:Q15999292|Dick Duckfield]]'' | xugador de críquet galés (1907–1959) | 1907 | 1959 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6172 | | ''[[:d:Q15999400|Sir Evan Williams, 1st Baronet]]'' | | 1871 | 1959 | ''[[:d:Q6662916|Llwynhendy]]'' |- | style='text-align:right'| 6173 | | ''[[:d:Q15999402|Frank Williams]]'' | xugador de rugbi británicu (1910–1959) | 1910 | 1959 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6174 | | ''[[:d:Q15999467|Joseph Jones]]'' | | 1899 | 1960 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 6175 | [[Ficheru:Percy Holland Latham c1905.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q15999888|Percy Latham]]'' | | 1873 | 1922 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 6176 | | ''[[:d:Q15999899|Martin Davies]]'' | futbolista británicu | 1974 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6177 | | ''[[:d:Q15999960|Gary Richards]]'' | futbolista británicu | 1963 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6178 | [[Ficheru:Lewis Pugh Evans VC IWM HU 93411.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16000236|Lewis Pugh Evans]]'' | militar galés (1881–1962) | 1881 | 1962 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6179 | [[Ficheru:Young Allsopp, boxer.png|center|128px]] | ''[[:d:Q16003649|Young Allsopp]]'' | | 1901 | 1964 | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 6180 | | ''[[:d:Q16003708|James Phillips Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu (1883–1964) | 1883 | 1964 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 6181 | | ''[[:d:Q16003922|Billy Tudor]]'' | futbolista británicu (1918–1965) | 1918 | 1965 | ''[[:d:Q2355142|Shotton]]'' |- | style='text-align:right'| 6182 | [[Ficheru:MalcolmMcColm1956.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16004072|Malcolm McColm]]'' | | 1914 | 1966 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6183 | [[Ficheru:Howard Poole 1930.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16004090|Howard Poole]]'' | | 1905 | 1966 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6184 | | ''[[:d:Q16005766|Edward Benson]]'' | xugador de críquet galés (1907–1967) | 1907 | 1967 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6185 | | ''[[:d:Q16005824|Colin Jones]]'' | | 1928 | 1967 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6186 | | ''[[:d:Q16005835|Ronald Lewis]]'' | | 1916 | 1967 | ''[[:d:Q7162698|Pengam]]'' |- | style='text-align:right'| 6187 | [[Ficheru:Ivor Rees VC IWM Q 70903.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16005869|Ivor Rees]]'' | militar galés (1893–1967) | 1893 | 1967 | ''[[:d:Q5441920|Felinfoel]]'' |- | style='text-align:right'| 6188 | | ''[[:d:Q16005912|Bobbie Williams]]'' | xugador de rugbi galés (1886–1967) | 1886 | 1967 | ''[[:d:Q7821209|Tongwynlais]]'' |- | style='text-align:right'| 6189 | | ''[[:d:Q16006585|Herbert Huntingdon]]'' | xugador d&#39;esgrima británicu (1898–1969) | 1898 | 1968 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6190 | | ''[[:d:Q16007439|Albert Mays]]'' | | 1929 | 1973 | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 6191 | | ''[[:d:Q16007473|Wick Powell]]'' | xugador de rugbi union británicu (1905–1973) | 1905 | 1973 | ''[[:d:Q4666790|Aberbeeg]]'' |- | style='text-align:right'| 6192 | | ''[[:d:Q16007476|Kenneth Raikes]]'' | | 1889 | 1973 | ''[[:d:Q6744584|Malpas]]'' |- | style='text-align:right'| 6193 | | ''[[:d:Q16007482|Trevor Rowlands]]'' | futbolista británicu (1922–1973) | 1922 | 1973 | ''[[:d:Q7975052|Wattstown]]'' |- | style='text-align:right'| 6194 | | ''[[:d:Q16007521|Morris Meredith Williams]]'' | | 1881 | 1973 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 6195 | | ''[[:d:Q16007647|Bessie Jones]]'' | | 1887 | 1974 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 6196 | | ''[[:d:Q16007792|Trevor Edmunds]]'' | | 1903 | 1975 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6197 | | ''[[:d:Q16007849|Tom Morgan]]'' | | 1893 | 1975 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 6198 | | ''[[:d:Q16007857|R. Ifor Parry]]'' | | 1908 | 1975 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 6199 | | ''[[:d:Q16008200|Glyn Gething]]'' | xugador de rugbi union británicu (1892–1977) | 1892 | 1977 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6200 | | ''[[:d:Q16008355|Owen Davies]]'' | | 1914 | 1978 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6201 | | ''[[:d:Q16008415|William Marsh]]'' | xugador de críquet galés (1917–1978) | 1917 | 1978 | ''[[:d:Q3401149|Newbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 6202 | | ''[[:d:Q16008683|Harold Finch]]'' | políticu británicu (1898–1979) | 1898 | 1979 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6203 | | ''[[:d:Q16008703|Tyssul Griffiths]]'' | | 1919 | 1979 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6204 | | ''[[:d:Q16008819|Jackie Williams]]'' | | 1911 | 1987 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6205 | | ''[[:d:Q16009241|Thomas Danter]]'' | xugador de lliga de rugbi galés (1922–1980) | 1922 | 1980 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6206 | | ''[[:d:Q16009948|George Crisp]]'' | futbolista británicu | 1911 | 1982 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 6207 | | ''[[:d:Q16010271|Len Attewell]]'' | xugador de rugbi union británicu (1895–1983) | 1895 | 1983 | ''[[:d:Q6966749|Nash]]'' |- | style='text-align:right'| 6208 | | ''[[:d:Q16011255|Leslie Harris]]'' | xugador de críquet galés (1915–1985) | 1915 | 1985 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6209 | | ''[[:d:Q16011565|Howard Ford]]'' | atleta galés (1905–1986) | 1905 | 1986 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 6210 | | ''[[:d:Q16011583|Bert Hodges]]'' | xugador de críquet galés (1905–1986) | 1905 | 1986 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6211 | | ''[[:d:Q16011855|Ernie Carless]]'' | | 1912 | 1987 | ''[[:d:Q13132002|Cadoxton]]'' |- | style='text-align:right'| 6212 | | ''[[:d:Q16011912|Jimmy Jewell]]'' | montañeru británicu (1953–1987) | 1953 | 1987 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 6213 | | ''[[:d:Q16012094|David Jones]]'' | | 1914 | 1988 | ''[[:d:Q8054074|Ynysddu]]'' |- | style='text-align:right'| 6214 | | ''[[:d:Q16012333|Wynne Samuel]]'' | | 1911 | 1989 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 6215 | | ''[[:d:Q16012454|David Jones]]'' | xugador de críquet galés (1920–1990) | 1920 | 1990 | ''[[:d:Q4667120|Aberkenfig]]'' |- | style='text-align:right'| 6216 | | ''[[:d:Q16012809|Roderick Jones]]'' | | 1910 | 1992 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 6217 | [[Ficheru:Boxing - Dennis Powell v Mel Brown (USA).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16013064|Dennis Powell]]'' | boxeador galés (1924–1993) | 1924 | 1993 | ''[[:d:Q6661162|Llanddewi Skirrid]]'' |- | style='text-align:right'| 6218 | | ''[[:d:Q16013604|Thomas Nathaniel Davies]]'' | | 1922 | 1996 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 6219 | | ''[[:d:Q16013662|Willie Jones]]'' | | 1916 | 1996 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6220 | | ''[[:d:Q16013737|John Roberts]]'' | xugador de críquet galés (1913–1996) | 1913 | 1996 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 6221 | | ''[[:d:Q16015013|Walter Vickery]]'' | xugador de rugbi union británicu (1909–2000) | 1909 | 2000 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6222 | [[Ficheru:National Eisteddfod 1972, Haverfordwest (1580227).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16015267|Dafydd Rowlands]]'' | | 1931 | 2001 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 6223 | | ''[[:d:Q16015315|David Thomas]]'' | xugador de críquet galés (1911–2001) | 1911 | 2001 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6224 | | ''[[:d:Q16015743|Leslie James Bennett]]'' | | 1920 | 2003 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 6225 | | ''[[:d:Q16015797|Graham Davies]]'' | futbolista británicu (1921–2003) | 1921 | 2003 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6226 | | ''[[:d:Q16015856|Norah Isaac]]'' | escritora británica (1914–2003) | 1914 | 2003 | ''[[:d:Q5016879|Caerau]]'' |- | style='text-align:right'| 6227 | | ''[[:d:Q16015862|Michael John]]'' | | 1943 | 2003 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6228 | | ''[[:d:Q16017367|Aubrey Darmody]]'' | futbolista británicu (1921–2006) | 1921 | 2006 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6229 | | ''[[:d:Q16017775|Clive Graham]]'' | actor galés (1937–2007) | 1937 | 2007 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6230 | | ''[[:d:Q16017871|Geoffrey Olsen]]'' | | 1943 | 2007 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6231 | | ''[[:d:Q16018255|Graham Reynolds]]'' | xugador de críquet galés (1937–2008) | 1937 | 2008 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6232 | [[Ficheru:Jim Davies 1951.png|center|128px]] | ''[[:d:Q16018720|Jim Davies]]'' | | 1926 | 2010 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6233 | | ''[[:d:Q16018796|Katrina Jacks]]'' | remera británica (1980–2010) | 1986 | 2010 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 6234 | | ''[[:d:Q16018799|Denzil Jones]]'' | | 1926 | 2010 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6235 | | ''[[:d:Q16019700|Jocelyn Hay]]'' | periodista galesa (1927–2014) | 1927 | 2014 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6236 | [[Ficheru:Major-general James Frederick Noel Birch, Cb Art.IWMART1784.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16022834|Noel Birch]]'' | militar británicu (1865–1939) | 1865 | 1939 | ''[[:d:Q13129669|Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch]]'' |- | style='text-align:right'| 6237 | | ''[[:d:Q16022941|Edwin Rowlands]]'' | misioneru galés (1867–1939) | 1867 | 1939 | ''[[:d:Q775880|Pensarn]]'' |- | style='text-align:right'| 6238 | [[Ficheru:J Aeron Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16026297|John Aeron Thomas]]'' | | 1850 | 1935 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 6239 | | ''[[:d:Q16026316|William Arthur Evelyn]]'' | historiador británicu | 1860 | 1935 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 6240 | [[Ficheru:James Watts (rygbi).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16029271|James Watts]]'' | xugador de rugbi union británicu (1878–1933) | 1878 | 1933 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6241 | | ''[[:d:Q16029495|John Jones]]'' | | 1854 | 1913 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6242 | [[Ficheru:Edward John.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16029927|Edward Thomas John]]'' | políticu británicu (1857–1931) | 1857 | 1931 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6243 | | ''[[:d:Q16030023|David Davies]]'' | sacerdote galés (1820–1930) | 1858 | 1930 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6244 | | ''[[:d:Q16030060|Huw Robert Jones]]'' | | 1894 | 1930 | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 6245 | | ''[[:d:Q16030073|Bobby Lloyd]]'' | | 1888 | 1930 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 6246 | | ''[[:d:Q16030266|David Morgan]]'' | | 1840 | 1900 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6247 | [[Ficheru:Arthur Osmond Williams, Vanity Fair, 1909-12-01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16030721|Sir Osmond Williams, 1st Baronet]]'' | | 1849 | 1927 | ''[[:d:Q10989234|Llanfihangel-y-traethau]]'' |- | style='text-align:right'| 6248 | [[Ficheru:Llawdden.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16030806|David Howell]]'' | | 1831 | 1903 | ''[[:d:Q6661429|Llangan]]'' |- | style='text-align:right'| 6249 | | ''[[:d:Q16030858|Eliezer Pugh]]'' | | 1815 | 1903 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 6250 | | ''[[:d:Q16031163|James Bevan Bowen]]'' | políticu galés (1828–1905) | 1828 | 1905 | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 6251 | [[Ficheru:John Williams 1905.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q16031849|John Williams]]'' | | 1861 | 1922 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 6252 | | ''[[:d:Q16037727|Thomas Humphreys]]'' | | | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6253 | [[Ficheru:Hopkin Maddock.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16037803|Hopkin Maddock]]'' | xugador de rugbi union galés (1881–1921) | 1881 | 1921 | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 6254 | [[Ficheru:Owen Morgan, Morien.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16037844|Owen Morgan]]'' | | 1836 | 1921 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 6255 | | ''[[:d:Q16041125|Lyndon Sims]]'' | pilotu de rally británicu (1917–1999) | 1917 | 1999 | ''[[:d:Q3404051|Treharris]]'' |- | style='text-align:right'| 6256 | [[Ficheru:Richard Watkins Richards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16043610|Richard Watkins Richards]]'' | políticu australianu (1863–1920) | 1863 | 1920 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 6257 | [[Ficheru:JohnStevens.png|center|128px]] | ''[[:d:Q16043621|John Stevens]]'' | inventor galés (1840–1920) | 1840 | 1920 | ''[[:d:Q6661964|Llechryd]]'' |- | style='text-align:right'| 6258 | [[Ficheru:HenryBracyAustralia.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16059274|Henry Bracy]]'' | | 1846 | 1917 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6259 | | ''[[:d:Q16059441|William Creese]]'' | | 1870 | 1918 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 6260 | | ''[[:d:Q16059767|David Edwards]]'' | | 1841 | 1897 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6261 | [[Ficheru:Archddeacon John Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16059778|John Griffiths]]'' | clérigu galés (1820–1897) | 1820 | 1897 | ''[[:d:Q5119956|Ciliau Aeron]]''<br/>[[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 6262 | | ''[[:d:Q16060029|David Davies]]'' | políticu australianu (1840–1894) | 1840 | 1894 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 6263 | [[Ficheru:Eleanor Bufton-3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16062191|Eleanor Bufton]]'' | actriz galesa (1840–1893) | 1840 | 1893 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6264 | | ''[[:d:Q16062277|Robert J. Davies]]'' | políticu británicu | 1839 | 1892 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6265 | | ''[[:d:Q16062575|Enoch Salisbury]]'' | | 1819 | 1890 | ''[[:d:Q3401133|Bagillt]]'' |- | style='text-align:right'| 6266 | | ''[[:d:Q16062627|Samuel Goldsworthy]]'' | | 1855 | 1889 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6267 | [[Ficheru:Reverend J R Kilsby Jones 1813-89.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16062637|James Rhys Jones]]'' | | 1813 | 1889 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 6268 | | ''[[:d:Q16062664|Thomas Purnell]]'' | | 1834 | 1889 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 6269 | [[Ficheru:StateLibQld 1 131563 Portrait Honourable Henry R. Beor, ca. 1880.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16063361|Henry Beor]]'' | políticu galés (1846–1880) | 1846 | 1880 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6270 | | ''[[:d:Q16065475|John Mills]]'' | | 1812 | 1873 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 6271 | | ''[[:d:Q16065541|Evan Jones]]'' | misioneru | 1788 | 1872 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6272 | [[Ficheru:Portrait of Coll. Lloyd V. Watkins, M.P (4674634) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16065913|John Lloyd Vaughan Watkins]]'' | políticu británicu | 1802 | 1865 | ''[[:d:Q7450887|Sennybridge]]'' |- | style='text-align:right'| 6273 | [[Ficheru:John Williams 'Yr Hen Syr'.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16066202|John Williams]]'' | | 1792 | 1858 | ''[[:d:Q3402138|Ystrad Meurig]]'' |- | style='text-align:right'| 6274 | | ''[[:d:Q16066761|Dai St. John]]'' | boxeador sudafricanu (1871–1899) | 1871 | 1899 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 6275 | | ''[[:d:Q16066973|Joe Moran]]'' | futbolista británicu | 1880 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6276 | | ''[[:d:Q16069708|Lydia Hall]]'' | golfista galesa | 1987 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6277 | [[Ficheru:Dan Jones 1928.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16073356|David Jones]]'' | | 1901 | 1968 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6278 | | ''[[:d:Q16079066|Len Orchard]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1912 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6279 | | ''[[:d:Q16087651|Jackie Sutton]]'' | boxeador galés | 1920 | 2010 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6280 | | ''[[:d:Q16089618|Robert Jones]]'' | | 1921 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6281 | | ''[[:d:Q16089619|Archie Lamb]]'' | diplomáticu británicu | 1921 | 2021 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6282 | | ''[[:d:Q16089913|Glenys Cour]]'' | pintora británica | 1924 | | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 6283 | | ''[[:d:Q16090378|Robert Morris]]'' | xugador de críquet galés (1926–2007) | 1926 | 2007 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6284 | | ''[[:d:Q16090862|Haydn Morris]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1928 | 2021 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 6285 | | ''[[:d:Q16091470|Owen Harries]]'' | | 1930 | 2020 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 6286 | | ''[[:d:Q16091496|Les Jones]]'' | futbolista británicu (1930–2016) | 1930 | 2016 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 6287 | | ''[[:d:Q16091540|Edward Millward]]'' | | 1930 | 2020 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6288 | | ''[[:d:Q16091844|Ted Grace]]'' | políticu australianu | 1931 | 2020 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6289 | [[Ficheru:Jeffrey-steele-10-2-2014.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q16092037|Jeffrey Steele]]'' | artista británicu | 1931 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6290 | | ''[[:d:Q16092619|Hugh Davies]]'' | | 1932 | 2017 | ''[[:d:Q7161927|Pembrey]]'' |- | style='text-align:right'| 6291 | | ''[[:d:Q16095921|Don Ward]]'' | xugador de críquet británicu | 1934 | | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 6292 | | ''[[:d:Q16097086|Robert Alwyn Hughes]]'' | | 1935 | 2020 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 6293 | | ''[[:d:Q16097119|Vincent Kane]]'' | periodista británicu | 1935 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6294 | | ''[[:d:Q16104409|Frank Clarke]]'' | xugador de críquet galés | 1936 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6295 | | ''[[:d:Q16104421|Billy Davies]]'' | xugador de críquet galés | 1936 | 2022 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6296 | | ''[[:d:Q16104431|Phil Edwards]]'' | boxeador galés | 1936 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6297 | | ''[[:d:Q16104440|Valerie Ganz]]'' | | 1936 | 2015 | ''[[:d:Q1952591|The Mumbles]]'' |- | style='text-align:right'| 6298 | | ''[[:d:Q16104637|Fenton Coles]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1937 | | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 6299 | | ''[[:d:Q16104808|Juliet Ace]]'' | dramaturga británica | 1938 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6300 | | ''[[:d:Q16105402|David Lewis]]'' | xugador de críquet galés | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6301 | [[Ficheru:Judith-lumley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16105688|Judith M. Lumley]]'' | xinecóloga galesa (1941–2018) | 1941 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6302 | [[Ficheru:Howard.cole.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16106220|Howard Cole]]'' | pilotu de motociclismu británicu | 1943 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6303 | | ''[[:d:Q16106245|Pete Drummond]]'' | disc-jockey británicu | 1943 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6304 | | ''[[:d:Q16106590|John Cooper]]'' | | 1944 | | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 6305 | | ''[[:d:Q16106615|Ken Elias]]'' | pintor galés | 1944 | | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 6306 | | ''[[:d:Q16106933|Hywel Evans]]'' | patinador artísticu sobre xelu galés | 1945 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 6307 | | ''[[:d:Q16106974|John Harris]]'' | atleta galés | 1945 | | ''[[:d:Q7442720|Sebastopol]]'' |- | style='text-align:right'| 6308 | | ''[[:d:Q16106989|Neville Hughes]]'' | actor británicu (1945–2015) | 1945 | 2015 | ''[[:d:Q2085995|St Clears]]'' |- | style='text-align:right'| 6309 | | ''[[:d:Q16106997|John Jeffery]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1945 | | ''[[:d:Q3404041|Oakdale]]'' |- | style='text-align:right'| 6310 | | ''[[:d:Q16107026|Brian Lewis]]'' | xugador de críquet galés | 1945 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6311 | | ''[[:d:Q16107406|Kevin Lyons]]'' | xugador de críquet galés | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6312 | | ''[[:d:Q16107436|Ian Morris]]'' | xugador de críquet galés | 1946 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6313 | | ''[[:d:Q16107553|Lawrence Williams]]'' | xugador de críquet galés | 1946 | 2023 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6314 | | ''[[:d:Q16116092|Pat Murphy]]'' | futbolista británicu | 1947 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6315 | [[Ficheru:David Nott addressing the Keep Her Safe conference in 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16123852|David Nott]]'' | ciruxanu galés | 1956 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6316 | | ''[[:d:Q16135575|Hilary Boyd]]'' | novelista británica | 1949 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6317 | [[Ficheru:Lorraine Barrett AM.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16144618|Lorraine Barrett]]'' | política galesa | 1950 | | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 6318 | | ''[[:d:Q16145283|Michael Hollingsworth]]'' | escritor canadianu | 1950 | | [[Abertawe|Swansea]]<br/>[[Canadá]] |- | style='text-align:right'| 6319 | | ''[[:d:Q16146280|Dan Baker]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6320 | | ''[[:d:Q16146480|Martin J. Ball]]'' | llingüista galés | 1951 | | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6321 | | ''[[:d:Q16148201|Paul Chapman]]'' | | 1951 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6322 | | ''[[:d:Q16148758|Nick Griffiths]]'' | políticu australianu | 1951 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6323 | | ''[[:d:Q16148893|Clive Hicks-Jenkins]]'' | pintor británicu | 1951 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6324 | | ''[[:d:Q16150175|Roger Argente]]'' | | 1962 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6325 | | ''[[:d:Q16150554|Nicky Stevens]]'' | cantante galesa | 1949 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6326 | | ''[[:d:Q16152009|Barry Tucker]]'' | futbolista británicu | 1952 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6327 | | ''[[:d:Q16154488|Rakie Ayola]]'' | actriz galesa | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6328 | | ''[[:d:Q16156023|Kieran Evans]]'' | guionista galés | 1969 | | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 6329 | | ''[[:d:Q16185522|Marc Phillips]]'' | políticu galés | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6330 | [[Ficheru:Keith Griffiths at TEDx Nov2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16186256|Keith Griffiths]]'' | | 1954 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6331 | | ''[[:d:Q16186314|Les Keen]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1954 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6332 | | ''[[:d:Q16187020|James Coombes]]'' | actor británicu | 1956 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6333 | | ''[[:d:Q16188850|Roger Blake]]'' | actor galés | 1957 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6334 | [[Ficheru:PhilipBounds2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16190199|Philip Bounds]]'' | historiador británicu | 1950 | 2020 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6335 | | ''[[:d:Q16190509|Helen Griffin]]'' | | 1958 | 2018 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6336 | [[Ficheru:David Rees (5804396479).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16191114|David Rees]]'' | políticu galés | 1957 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6337 | | ''[[:d:Q16191353|Thomas Thomas]]'' | políticu canadianu (1899–1980) | 1899 | 1980 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6338 | [[Ficheru:Installing 846.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16192714|David Garner]]'' | artista británicu | 1958 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 6339 | [[Ficheru:Dr Roger Highfield.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q16192753|Roger Highfield]]'' | científicu galés | 1958 | | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 6340 | | ''[[:d:Q16193115|Stephen Garlick]]'' | | 1959 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6341 | | ''[[:d:Q16193706|Peter Lawlor]]'' | xugador de críquet galés | 1960 | | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 6342 | | ''[[:d:Q16193861|Kelvin Smart]]'' | boxeador galés | 1960 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 6343 | [[Ficheru:Violet Berlin and Gareth Jones (Gareth Jones).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16194126|Gareth Jones]]'' | presentador de televisión galés | 1961 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6344 | | ''[[:d:Q16194528|Mark Evans]]'' | futbolista estauxunidense | 1962 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 6345 | | ''[[:d:Q16195606|David Martyn Jones]]'' | | 1964 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 6346 | | ''[[:d:Q16195738|Kerry Peers]]'' | actriz galesa | 1964 | | ''[[:d:Q2622469|Northop Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 6347 | [[Ficheru:Gary Dobbs.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16195981|Gary M Dobbs]]'' | actor galés | 1965 | | ''[[:d:Q817960|Rhondda Cynon Taf]]'' |- | style='text-align:right'| 6348 | | ''[[:d:Q16197935|Albert Bumford]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 6349 | | ''[[:d:Q16198194|Lew Baker]]'' | policía galés | 1825 | 1870 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6350 | | ''[[:d:Q16199209|Justin Chaston]]'' | atleta galés | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6351 | | ''[[:d:Q16199534|Ian Lloyd]]'' | | | 1989 | ''[[:d:Q5197252|Cwmparc]]'' |- | style='text-align:right'| 6352 | [[Ficheru:Osian Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16199536|Osian Roberts]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 6353 | | ''[[:d:Q16199645|Jesse Meredith]]'' | | 1906 | 1974 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 6354 | | ''[[:d:Q16199881|Norman Pugh]]'' | | 1911 | | ''[[:d:Q13128677|Godre'r Graig]]'' |- | style='text-align:right'| 6355 | | ''[[:d:Q16200395|Rees Hopkin Rhys]]'' | | 1819 | 1899 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6356 | [[Ficheru:CharletStraton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16203457|Emmeline Lewis Lloyd]]'' | guía de monte galesa (1827–1913) | 1827 | 1913 | ''[[:d:Q1324865|Elan Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 6357 | [[Ficheru:Official portrait of Baroness Hunt of Bethnal Green crop 2, 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16205127|Ruth Hunt]]'' | activista LGBT galesa | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6358 | [[Ficheru:William lathan bevan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16205567|William Latham Bevan]]'' | | 1821 | 1908 | ''[[:d:Q4877452|Beaufort]]'' |- | style='text-align:right'| 6359 | | ''[[:d:Q16205582|Gavin Dacey]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6360 | | ''[[:d:Q16205780|Howell de Francis]]'' | | | | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 6361 | | ''[[:d:Q16205902|Thomas Grey]]'' | | | 1915 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6362 | | ''[[:d:Q16206111|Hywel Davies]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1981 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6363 | | ''[[:d:Q16206117|Jennifer Davies]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 6364 | | ''[[:d:Q16206127|Jonathan Davies]]'' | xugador de críquet galés | 1980 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6365 | | ''[[:d:Q16206141|Tom Llewellyn]]'' | | | | ''[[:d:Q3398389|Whitchurch]]'' |- | style='text-align:right'| 6366 | [[Ficheru:Rob Davies 2016.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16206142|Rob Davies]]'' | tenista de mesa galés | 1984 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6367 | | ''[[:d:Q16206326|William Rees]]'' | | 1899 | 1968 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 6368 | | ''[[:d:Q16206367|Johnny Rogers]]'' | | 1892 | 1958 | ''[[:d:Q4667111|Abergwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 6369 | | ''[[:d:Q16206879|Hugh Lloyd]]'' | | 1586 | 1667 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6370 | | ''[[:d:Q16207211|Richard Elis]]'' | actor británicu | 1975 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6371 | [[Ficheru:Hannah Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16207950|Hannah Jones]]'' | xugadora de snooker británica | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6372 | | ''[[:d:Q16208301|Gareth Duke]]'' | nadador británicu | 1986 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 6373 | | ''[[:d:Q16208797|Russell Gomer]]'' | actor galés | | | ''[[:d:Q478218|Treforest]]'' |- | style='text-align:right'| 6374 | | ''[[:d:Q16210221|Glyn Meredith]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6375 | | ''[[:d:Q16210390|Louisa Henrietta Sheridan]]'' | | 1810 | 1842 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 6376 | | ''[[:d:Q16211037|Dominic Evans]]'' | deportista galés | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6377 | | ''[[:d:Q16212127|Ness Flowers]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6378 | [[Ficheru:Amy hill stage two womens tour 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16212417|Amy Hill]]'' | ciclista británica | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6379 | [[Ficheru:2016 2017 UCI Track World Cup Apeldoorn 228.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16212823|Rachel James]]'' | ciclista británica | 1988 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6380 | | ''[[:d:Q16213085|Nathan Stephens]]'' | atleta galés | 1988 | | ''[[:d:Q6389163|Kenfig Hill]]'' |- | style='text-align:right'| 6381 | | ''[[:d:Q16213713|Toby Radford]]'' | xugador de críquet galés | 1971 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 6382 | | ''[[:d:Q16213798|Neil Swain]]'' | boxeador galés | 1971 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6383 | | ''[[:d:Q16213945|Steve Evans]]'' | xugador de dardos galés | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6384 | | ''[[:d:Q16213995|Mark Hill]]'' | | 1972 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 6385 | [[Ficheru:Leigh Phillips (Composer).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16214561|Leigh Phillips]]'' | compositor británicu | 1973 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 6386 | | ''[[:d:Q16215062|Nicola Reynolds]]'' | actriz británica | 1972 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6387 | | ''[[:d:Q16215512|Jimmy Richards]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1975 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6388 | | ''[[:d:Q16216112|Nathan Strong]]'' | | 1976 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6389 | | ''[[:d:Q16216574|James Griffiths]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1977 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 6390 | | ''[[:d:Q16216635|Damien Lacey]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6391 | | ''[[:d:Q16221709|Nathan Brew]]'' | xugador de rugbi galés | 1982 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6392 | | ''[[:d:Q16222166|Ifan Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6393 | | ''[[:d:Q16222332|Kate Alicia Morgan]]'' | | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6394 | | ''[[:d:Q16222538|Nathan Williams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1983 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 6395 | | ''[[:d:Q16223279|James Merriman]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6396 | [[Ficheru:USO-Sale Sharks - 20131205 - Jonathan Mills.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16223286|Jonathan Mills]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6397 | | ''[[:d:Q16223405|Scott Roberts]]'' | xugador de rugbi union galés | 1984 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 6398 | | ''[[:d:Q16223639|Nicky Griffiths]]'' | xugador de rugbi union galés | 1985 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6399 | | ''[[:d:Q16223817|James Morgan]]'' | actor galés | 1985 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6400 | | ''[[:d:Q16223980|Ross Stephens]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 6401 | [[Ficheru:JoeThomas2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16224261|Joe Thomas]]'' | atleta galés | 1988 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6402 | | ''[[:d:Q16224682|William Griffin]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6403 | | ''[[:d:Q16224740|David Lloyd]]'' | xugador de críquet británicu | 1992 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6404 | | ''[[:d:Q16224744|Hannah Lloyd]]'' | xugadora de críquet galesa | 1979 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6405 | [[Ficheru:Chris Jenkins, Welsh light-Welterweight boxer 2013.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16226895|Chris Jenkins]]'' | boxeador galés | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6406 | | ''[[:d:Q16228121|Brian Radford]]'' | | | | ''[[:d:Q6389163|Kenfig Hill]]'' |- | style='text-align:right'| 6407 | | ''[[:d:Q16230200|Thomas Chapman]]'' | futbolista británicu | 1871 | 1929 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 6408 | | ''[[:d:Q16230676|Howard Giles]]'' | llingüista estauxunidense | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6409 | | ''[[:d:Q16231553|Jonathan Spratt]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6410 | | ''[[:d:Q16231561|Hywel Stoddart]]'' | xugador de rugbi union galés | 1986 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6411 | | ''[[:d:Q16231957|Richard Smith]]'' | | 1987 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6412 | | ''[[:d:Q16231982|Bruce Tasker]]'' | pilotu de bobsleigh galés | 1987 | | ''[[:d:Q6504834|Lawrenny]]'' |- | style='text-align:right'| 6413 | | ''[[:d:Q16232132|Jevon Groves]]'' | xugador de rugbi union galés | 1988 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6414 | | ''[[:d:Q16232219|Iwan Lewis]]'' | actor galés | 1988 | | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 6415 | [[Ficheru:Darragh Mortell Directing.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16232794|Darragh Mortell]]'' | actor galés | 1989 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6416 | | ''[[:d:Q16232878|Nic Reynolds]]'' | xugador de rugbi union galés | 1989 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6417 | [[Ficheru:Gareth Davies 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16233083|Gareth Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1990 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6418 | | ''[[:d:Q16233186|Harri Greville]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1990 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6419 | | ''[[:d:Q16233500|Lloyd Read]]'' | pilotu d&#39;automovilismu galés | 1990 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6420 | | ''[[:d:Q16233638|Josh Tyler]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1990 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6421 | [[Ficheru:Monte-Carlo Squash Classic 2018 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16234541|Tesni Evans]]'' | xugadora de squash británica | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6422 | [[Ficheru:Cory Hill 2020.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16234630|Cory Hill]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | ''[[:d:Q6729365|Maesycoed]]''<br/>''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6423 | [[Ficheru:Andrew Hughes 26-04-2014 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16234640|Andrew Hughes]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6424 | | ''[[:d:Q16234958|Rob Evans]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 6425 | [[Ficheru:Matthew Screech 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16235000|Matthew Screech]]'' | xugador de rugbi union galés | 1992 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 6426 | [[Ficheru:Joe Walsh Crawley Town 1 November 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16235144|Joe Walsh]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6427 | | ''[[:d:Q16235445|Aaron Amadi-Holloway]]'' | futbolista británicu | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6428 | | ''[[:d:Q16235485|Alex Jones]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 6429 | [[Ficheru:Rhodri Lloyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16235579|Rhodri Lloyd]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1993 | | ''[[:d:Q7164547|Penpedairheol]]'' |- | style='text-align:right'| 6430 | | ''[[:d:Q16235894|Luke Thomas]]'' | chef galés | 1993 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 6431 | [[Ficheru:Jordan Williams (2012).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16235976|Jordan Williams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6432 | | ''[[:d:Q16236079|Elliot Dee]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6433 | [[Ficheru:Lee Evans (Wolves).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16236125|Lee Evans]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6434 | [[Ficheru:DanielGossetBangorFC2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16236166|Danny Gosset]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6435 | | ''[[:d:Q16236193|Cameron Herring]]'' | xugador de críquet británicu | 1994 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6436 | | ''[[:d:Q16236232|Luc Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6437 | [[Ficheru:Tom Lawrence.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16236289|Tom Lawrence]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6438 | | ''[[:d:Q16236306|James Loveridge]]'' | futbolista británicu | 1994 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6439 | | ''[[:d:Q16236782|Dafydd Howells]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1995 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 6440 | | ''[[:d:Q16236924|Seb Morris]]'' | pilotu de carreres británicu | 1995 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6441 | | ''[[:d:Q16237062|Leona Kate Vaughan]]'' | actriz británica | 1995 | | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 6442 | | ''[[:d:Q16237410|Wynford Evans]]'' | cantante galés (1946–2009) | 1946 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6443 | | ''[[:d:Q16239399|Geraint Todd]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6444 | | ''[[:d:Q16239500|Jennifer Evans]]'' | actriz galesa | 1982 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6445 | | ''[[:d:Q16240285|Chris Lilygreen]]'' | | 1965 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6446 | | ''[[:d:Q16240303|Oliver Lloyd]]'' | | 1520 | 1589 | ''[[:d:Q20600968|Leighton]]'' |- | style='text-align:right'| 6447 | | ''[[:d:Q16255748|Julia Watson]]'' | actriz galesa | 1953 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6448 | [[Ficheru:Sarah Gwynne Wesley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16258569|Sarah Wesley]]'' | | 1726 | 1822 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]''<br/>''[[:d:Q5524325|Garth]]'' |- | style='text-align:right'| 6449 | | ''[[:d:Q16266578|Ray Henwood]]'' | actor neozelandés | 1937 | 2019 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6450 | [[Ficheru:2016 Nazareth - Carl Sentance - by 2eight - DSC2639.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16318727|Carl Sentance]]'' | cantante galés | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6451 | | ''[[:d:Q16325363|Frank Spiller Locke]]'' | escritor galés (1866–1949) | 1866 | 1949 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6452 | | ''[[:d:Q16522550|Robert Ernest Smith]]'' | | 1917 | 1986 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6453 | | ''[[:d:Q16524116|Isabella Gifford]]'' | | 1825 | 1891 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 6454 | | ''[[:d:Q16527618|Alex Morgan]]'' | | 1987 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6455 | [[Ficheru:Edward Owen's photography 'Arrived at Chubut in 1874' (2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16559378|Edward Maes Llaned Owen]]'' | inxenieru galés (1846–1931) | 1846 | 1931 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 6456 | | ''[[:d:Q16561032|Andrew Matthews]]'' | escritor británicu | 1948 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6457 | | ''[[:d:Q16564560|Ian Thomas]]'' | batería galés | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6458 | | ''[[:d:Q16591980|Owen Roberts]]'' | | 1939 | 2012 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 6459 | | ''[[:d:Q16610733|Tim Davies]]'' | | 1950 | | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 6460 | | ''[[:d:Q16623283|William Peart]]'' | futbolista británicu | 1904 | 1991 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6461 | | ''[[:d:Q16658494|Mathonwy Hughes]]'' | | 1901 | 1999 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 6462 | | ''[[:d:Q16658495|Edward Prosser Rhys]]'' | | 1901 | 1945 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6463 | [[Ficheru:John Ellis Williams, the author, at his desk (1540166).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16658496|J. Ellis Williams]]'' | | 1901 | 1975 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 6464 | | ''[[:d:Q16707733|Harry Goodwin]]'' | xugador de críquet galés (1870–1955) | 1870 | 1955 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6465 | | ''[[:d:Q16727629|Cara Braia]]'' | cantante británica | 1992 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6466 | | ''[[:d:Q16728064|Claire Jones]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6467 | [[Ficheru:Rachel K Collier General Press Pic.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16728146|Rachel K Collier]]'' | cantante galesa | 1989 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6468 | | ''[[:d:Q16729053|John Forrester-Clack]]'' | pintor australianu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6469 | | ''[[:d:Q16729677|Tom Harrison]]'' | músicu de jazz galés | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6470 | | ''[[:d:Q16729774|Rhiannon Henry]]'' | ciclista galesa | 1987 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6471 | | ''[[:d:Q16731153|Eddie Ladd]]'' | baillarina británica | 1964 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 6472 | [[Ficheru:Kate Lambert - Kato (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16731199|Kate Lambert]]'' | modelu galesa | 1983 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6473 | | ''[[:d:Q16731446|Flex Lewis]]'' | deportista galés | 1983 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6474 | | ''[[:d:Q16734442|John Peter]]'' | | 1938 | 2020 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 6475 | [[Ficheru:Phlegm's interpretation of a character in 'The Triumph of David' by Nicholas Poussin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16734502|Phlegm]]'' | | | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 6476 | | ''[[:d:Q16735285|Beth Robert]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q3397975|Pont-rhyd-y-groes]]'' |- | style='text-align:right'| 6477 | [[Ficheru:Aled Roberts (6324905377).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16735288|Aled Roberts]]'' | políticu británicu | 1962 | 2022 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 6478 | | ''[[:d:Q16737328|John William Thomas]]'' | | 1805 | 1840 | ''[[:d:Q11012111|Pentir]]'' |- | style='text-align:right'| 6479 | [[Ficheru:Revd Robert Thomas (Ap Vychan, 1809-80) NLW3362405 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16737330|Robert Thomas]]'' | | 1809 | 1880 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6480 | [[Ficheru:Revd William Williams (Caledfryn, 1801-69) NLW3362700.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16737332|William Williams]]'' | | 1801 | 1869 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 6481 | | ''[[:d:Q16737333|John Williams]]'' | | 1801 | 1859 | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6482 | [[Ficheru:George-lawrence-en-la-imprenta.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16738650|George Lawrence Davis]]'' | misioneru galés (1830–1894) | 1830 | 1894 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 6483 | [[Ficheru:ProfessorElaineTreharne-4.16.19.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16740079|Elaine Treharne]]'' | | 1964 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6484 | | ''[[:d:Q16743899|Huw Jenkins]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q6184895|Jersey Marine]]'' |- | style='text-align:right'| 6485 | | ''[[:d:Q16744933|John Bulloch]]'' | periodista británicu (1928–2010) | 1928 | 2010 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6486 | [[Ficheru:Danny Winter (1947).png|center|128px]] | ''[[:d:Q16745080|Danny Winter]]'' | futbolista británicu | 1918 | 2004 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 6487 | | ''[[:d:Q16745471|Connor Roberts]]'' | futbolista británicu (1992-) | 1992 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6488 | | ''[[:d:Q16762663|Calum Antell]]'' | | 1992 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6489 | | ''[[:d:Q16822099|Preston Austin]]'' | | 1827 | 1908 | ''[[:d:Q6662903|Llwydcoed]]'' |- | style='text-align:right'| 6490 | | ''[[:d:Q16839740|Hugh Foulkes]]'' | futbolista británicu (1909–1981) | 1909 | 1981 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 6491 | | ''[[:d:Q16840644|Marmaduke Gwynne]]'' | | 1691 | 1769 | ''[[:d:Q6661068|Llanafan Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6492 | [[Ficheru:The Trial of Queen Caroline 1820 by Sir George Hayter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16842663|Henry Devereux, 14th Viscount Hereford]]'' | | 1777 | 1843 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 6493 | [[Ficheru:Hugh Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16845399|Hugh Hughes]]'' | pintor británicu | 1790 | 1863 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 6494 | [[Ficheru:Sir John Salisbury by Moses Griffith 02197.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16846411|John Salusbury]]'' | | 1520 | 1578 | ''[[:d:Q6662131|Lleweni Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 6495 | | ''[[:d:Q16848905|Ehud Rogers]]'' | futbolista británicu | 1909 | 1996 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 6496 | [[Ficheru:Bishop John Wynne.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16849924|John Wynne]]'' | sacerdote galés (1667–1743) | 1667 | 1743 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 6497 | [[Ficheru:Er cof am y diweddar Barch D Jones, Llangan .. NLW3365112.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16850823|David Jones]]'' | | 1736 | 1810 | ''[[:d:Q6661644|Llanllwni]]'' |- | style='text-align:right'| 6498 | | ''[[:d:Q16851896|William Jones]]'' | | 1762 | 1846 | ''[[:d:Q3406264|Gresford]]'' |- | style='text-align:right'| 6499 | | ''[[:d:Q16854017|Joshua Parry]]'' | | 1719 | 1776 | ''[[:d:Q6661429|Llangan]]'' |- | style='text-align:right'| 6500 | | ''[[:d:Q16855987|D. Geraint James]]'' | | 1922 | 2010 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 6501 | | ''[[:d:Q16856736|Albert Purchas]]'' | arquiteutu australianu (1825–1909) | 1825 | 1909 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 6502 | [[Ficheru:William Jenkins Rees Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16858267|William Jenkins Rees]]'' | | 1772 | 1855 | ''[[:d:Q20593537|Llandingad]]'' |- | style='text-align:right'| 6503 | [[Ficheru:Sir John Waters by William Salter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16859200|John Waters]]'' | líder militar galés (1774–1842) | 1774 | 1842 | ''[[:d:Q5057255|Cefn Cribwr]]'' |- | style='text-align:right'| 6504 | | ''[[:d:Q16859745|David Lloyd]]'' | biógrafu galés (1635–1692) | 1635 | 1692 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 6505 | | ''[[:d:Q16859746|Hugh Lloyd]]'' | | 1546 | 1601 | ''[[:d:Q1541249|Llŷn Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 6506 | | ''[[:d:Q16863488|Ellis Price]]'' | políticu galés (1505–1594) | 1505 | 1594 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6507 | [[Ficheru:Lauren Price in 2021.png|center|128px]] | ''[[:d:Q16863591|Lauren Price]]'' | boxeadora galesa | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6508 | | ''[[:d:Q16863621|Walter Rumsey]]'' | | 1584 | 1660 | ''[[:d:Q6661701|Llanover]]'' |- | style='text-align:right'| 6509 | | ''[[:d:Q16863901|David Davies]]'' | | 1906 | 1974 | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6510 | | ''[[:d:Q16885562|Richard Price]]'' | | 1773 | 1861 | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 6511 | [[Ficheru:Dave Smith NRL.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16885739|David Smith]]'' | | 1950 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6512 | | ''[[:d:Q16931125|Emma Manners, Duchess of Rutland]]'' | agricultora galesa | 1963 | | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 6513 | | ''[[:d:Q16933947|Martin Lluelyn]]'' | | 1616 | 1682 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6514 | [[Ficheru:Rosemary Moravec 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16937524|Rosemary Dorothy Moravec]]'' | | 1946 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6515 | | ''[[:d:Q16943691|Edward Alfred Jones]]'' | | 1872 | 1943 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 6516 | | ''[[:d:Q16943702|Laurence Bedford Potter]]'' | ganaderu canadianu (1883–1943) | 1883 | 1943 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 6517 | [[Ficheru:British School - David Davis (1797–1866), of Blaengarn - NMW A 3806 - National Museum Cardiff.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16973311|David Davis, Blaengwawr]]'' | | 1797 | 1866 | ''[[:d:Q6661154|Llanddeusant]]'' |- | style='text-align:right'| 6518 | | ''[[:d:Q16973316|David Williams]]'' | industrial galés (1809–1863) | 1809 | 1863 | ''[[:d:Q8059810|Ystradowen]]'' |- | style='text-align:right'| 6519 | | ''[[:d:Q16976371|Benjamin Davies]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu galés | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6520 | | ''[[:d:Q16982750|Griffith George]]'' | | 1847 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6521 | [[Ficheru:Caleb McDuff - Deaf Go Kart Racer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16985888|Caleb McDuff]]'' | pilotu de carreres británicu | 2008 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6522 | | ''[[:d:Q16988006|Christopher Painter]]'' | compositor británicu | 1962 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6523 | | ''[[:d:Q16988285|Jonathan Woodhouse]]'' | | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6524 | | ''[[:d:Q16991664|Evan Edwards]]'' | | 1898 | 1958 | ''[[:d:Q3910782|Bedlinog]]'' |- | style='text-align:right'| 6525 | | ''[[:d:Q17002888|Ewart Lewis]]'' | | 1914 | 1963 | ''[[:d:Q1996667|Whitland]]'' |- | style='text-align:right'| 6526 | | ''[[:d:Q17006607|Frances Williams]]'' | | 1904 | 1978 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6527 | [[Ficheru:Rev Thomas Price.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17014441|Thomas Price]]'' | | 1820 | 1888 | ''[[:d:Q6661585|Llanhamlach]]'' |- | style='text-align:right'| 6528 | | ''[[:d:Q17016985|Patricia Wiltshire]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q1376956|Gwent]]'' |- | style='text-align:right'| 6529 | [[Ficheru:Major William Henry Skinner.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17020455|William Henry Skinner]]'' | arquiteutu neozelandés (1838–1915) | 1838 | 1915 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6530 | | ''[[:d:Q17020826|Simon Williams]]'' | historietista galés | 1973 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6531 | | ''[[:d:Q17027823|Chris Williams]]'' | | 1963 | 2024 | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 6532 | [[Ficheru:Idris Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17029028|Idris Williams]]'' | | 1836 | 1894 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 6533 | [[Ficheru:The Rev. William Morris D.D., Treorchy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17053621|William Morris]]'' | | 1843 | 1922 | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 6534 | [[Ficheru:Brynmor Evans (MDG).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17058143|Brynmor Evans]]'' | políticu noruegu | 1972 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 6535 | | ''[[:d:Q17130218|Toni Murray]]'' | | 1992 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6536 | | ''[[:d:Q17141872|Jennette Fothergill]]'' | escritora galesa (1821–1921) | 1821 | 1921 | ''[[:d:Q6176372|Jeffreyston]]'' |- | style='text-align:right'| 6537 | [[Ficheru:Georgia Ruth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17151106|Georgia Ruth]]'' | cantante británica | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6538 | [[Ficheru:Tom Rees 1915.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17152128|Tom Rees]]'' | | 1895 | 1916 | ''[[:d:Q7450887|Sennybridge]]'' |- | style='text-align:right'| 6539 | | ''[[:d:Q17159675|Celyn Jones]]'' | actor británicu | 1979 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 6540 | | ''[[:d:Q17161194|Anthony Charles]]'' | lluchador profesional xaponés (1936–2015) | 1936 | 2015 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 6541 | | ''[[:d:Q17198217|John Bryan Evans]]'' | | 1980 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6542 | | ''[[:d:Q17198796|Kevin Thomas]]'' | xugador de dardos galés | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6543 | [[Ficheru:Tony Orchard Univ portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17199130|Tony Orchard]]'' | químicu galés (1941–2005) | 1941 | 2005 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6544 | | ''[[:d:Q17233261|Ray Desmond]]'' | | 1925 | 2020 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6545 | | ''[[:d:Q17306402|Michael Price]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6546 | | ''[[:d:Q17307366|Robert Hughes]]'' | poeta galés (1744–1785) | 1744 | 1785 | ''[[:d:Q3400990|Penmynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 6547 | [[Ficheru:Bankes JE Vanity Fair 1906-03-29.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17308772|John Eldon Bankes]]'' | | 1854 | 1946<br/>1947 | ''[[:d:Q2573736|Northop]]'' |- | style='text-align:right'| 6548 | [[Ficheru:Arthur D. Houghton, botanist and politician.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17309155|Arthur D. Houghton]]'' | botánicu galés (1870–1938) | 1870 | 1938 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6549 | | ''[[:d:Q17309161|John Hughes]]'' | | 1872 | 1914 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6550 | | ''[[:d:Q17309163|John Hughes]]'' | | 1873 | 1932 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 6551 | [[Ficheru:Joseph Munitiz in Oxford in 2012.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17318796|Joseph A. Munitiz]]'' | | 1931 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6552 | | ''[[:d:Q17353645|Catherine Davies]]'' | | 1773 | 1841 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 6553 | [[Ficheru:Eglwys y Santes Julitta St Julitta's Church, Capel Curig 32.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q17377054|Curig]]'' | sacerdote galés | 600 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6554 | | ''[[:d:Q17385896|Jeff Evans]]'' | | 1954 | 2025 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6555 | [[Ficheru:2025-04-03 Premier League Darts Berlin 2025 by Sandro Halank–167.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17386578|Gerwyn Price]]'' | xugador de dardos galés | 1985 | | ''[[:d:Q6770972|Markham]]'' |- | style='text-align:right'| 6556 | [[Ficheru:Deanofbreconshackerley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17402905|Paul Shackerley]]'' | | 1956 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 6557 | [[Ficheru:2019 Tour of Austria – 3rd stage 20190608 (02).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17403332|Scott Davies]]'' | ciclista británicu | 1995 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6558 | [[Ficheru:Jamie Lucas at Bristol Rovers in 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17403531|Jamie Lucas]]'' | futbolista británicu | 1995 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6559 | | ''[[:d:Q17418382|Phil Basey]]'' | | 1948 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6560 | | ''[[:d:Q17418759|Calum Jarvis]]'' | nadador británicu | 1992 | | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 6561 | | ''[[:d:Q17421625|Lumley Jones]]'' | militar galés (1887–1918) | 1876 | 1918 | ''[[:d:Q6661272|Llandyssil]]'' |- | style='text-align:right'| 6562 | [[Ficheru:WHPowell.png|center|128px]] | ''[[:d:Q17421719|William Henry Powell]]'' | | 1825 | 1904 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 6563 | | ''[[:d:Q17423834|William Williams]]'' | | 1738 | 1817 | ''[[:d:Q7837762|Trefdraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 6564 | | ''[[:d:Q17427011|Huw D. Edwards]]'' | físicu galés (1925–2003) | 1925 | 2003 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6565 | | ''[[:d:Q17435926|Merfyn Turner]]'' | | 1915 | 1991 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 6566 | | ''[[:d:Q17442758|Rae Jenkins]]'' | | 1903 | 1985 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 6567 | | ''[[:d:Q17449785|Angel Romaeo]]'' | ximnasta artística galesa | 1997 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6568 | | ''[[:d:Q17449824|Raer Theaker]]'' | ximnasta artística galesa | 1997 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6569 | [[Ficheru:Eglwys Sant Beuno, St Beuno's Church, Penmorfa, Eifionydd, Gwynedd, Cymru Wales 47.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q17479540|Cyngar ap Geraint]]'' | monxu galés (490–501) | 490 | 501 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 6570 | [[Ficheru:Eglwys Sant Dogfan, Church of St Dogfan, Llanrhaeadr-ym-Mochnant, Powys 23.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q17479557|Dogfan]]'' | monxu galés | 500 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6571 | | ''[[:d:Q17479587|Gwrddelw]]'' | | | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 6572 | | ''[[:d:Q17479637|Jack Austin]]'' | | 1917 | 1993 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 6573 | | ''[[:d:Q17484243|Shaun Pickering]]'' | atleta británicu | 1961 | 2023 | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 6574 | | ''[[:d:Q17492322|Ashley Williams]]'' | boxeador galés | 1991 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6575 | | ''[[:d:Q17496545|Dyddgu Hywel]]'' | | 1989 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6576 | [[Ficheru:Penmachno Parish Church - geograph.org.uk - 756583.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17509327|Tudclyd]]'' | | 501 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6577 | | ''[[:d:Q17517040|Daniel Kyriakides]]'' | | 1995 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6578 | [[Ficheru:Maria Leijerstam.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q17578075|Maria Leijerstam]]'' | | 1978 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6579 | [[Ficheru:Rachel-musson DSC08626.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17591287|Rachel Musson]]'' | saxofonista británica | 2000 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 6580 | | ''[[:d:Q17612657|Sophie Moulds]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 6581 | | ''[[:d:Q17626716|Archie Hughes]]'' | futbolista británicu (1919–1992) | 1919 | 1992 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 6582 | | ''[[:d:Q17627000|William Pierce Owen]]'' | futbolista británicu (1860–1937) | 1860 | 1937 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6583 | | ''[[:d:Q17715103|Lloyd Handley]]'' | | 1987 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 6584 | | ''[[:d:Q17984369|Aerdeyrn]]'' | | 600 | | [[Reinu de Powys]] |- | style='text-align:right'| 6585 | [[Ficheru:Well, Ffynnon Gwynydd, Glasbury - geograph.org.uk - 61678.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17984465|Cynidr]]'' | | 501 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6586 | | ''[[:d:Q17984517|Gerard H. L. Fitzwilliams]]'' | espía galés (1882–1968) | 1882 | 1968 | ''[[:d:Q10989171|Llandyfriog]]'' |- | style='text-align:right'| 6587 | | ''[[:d:Q18003113|Rhisiart Tal-e-bot]]'' | | 1975 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6588 | [[Ficheru:Amelia Womack, 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18016151|Amelia Womack]]'' | política galesa | 1985 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6589 | | ''[[:d:Q18043654|James Benjamin]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6590 | [[Ficheru:Thomas James 2014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18044237|Thomas James]]'' | futbolista británicu | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6591 | | ''[[:d:Q18044286|Dorian Jones]]'' | xugador de rugbi union galés | 1992 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6592 | | ''[[:d:Q18044288|Joe Jones]]'' | ciclista canadianu | 1944 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6593 | | ''[[:d:Q18044791|Scott Matthews]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6594 | | ''[[:d:Q18045036|Tyler Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6595 | | ''[[:d:Q18045213|Angus O'Brien]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 6596 | | ''[[:d:Q18045430|Rhys Pugsley]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6597 | | ''[[:d:Q18062133|Ashton Hewitt]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6598 | | ''[[:d:Q18068338|Clifton Penn-Hughes]]'' | | 1905 | 1939 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6599 | [[Ficheru:John Jones (Mathetes).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18084617|John Jones]]'' | | 1821 | 1878 | ''[[:d:Q5120035|Cilrhedyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6600 | [[Ficheru:T Marchant Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18087866|T. Marchant Williams]]'' | | 1845 | 1914 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6601 | [[Ficheru:Caryl Parry Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18108230|Caryl Parry Jones]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q5446245|Ffynnongroew]]'' |- | style='text-align:right'| 6602 | | ''[[:d:Q18109251|Jack Thomas]]'' | nadador británicu | 1995 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6603 | [[Ficheru:Portrait of Robert Williams (4674647).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18114832|Robert Williams]]'' | | 1766 | 1850 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]''<br/>''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6604 | [[Ficheru:Jordan Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18122000|Jordan Williams]]'' | futbolista británicu (1995-) | 1995 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6605 | | ''[[:d:Q18123555|Griffith John Williams]]'' | | 1892 | 1963 | ''[[:d:Q13126981|Cellan]]'' |- | style='text-align:right'| 6606 | [[Ficheru:Aaron Collins Bristol Rovers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18125441|Aaron Collins]]'' | futbolista británicu | 1997 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6607 | [[Ficheru:CHristiandoidge.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18125528|Christian Doidge]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6608 | | ''[[:d:Q18126117|Billy Hough]]'' | | 1908 | | ''[[:d:Q5603927|Greenfield]]'' |- | style='text-align:right'| 6609 | | ''[[:d:Q18127948|Josh Sheehan]]'' | futbolista británicu | 1995 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 6610 | | ''[[:d:Q18129138|Jim Williams]]'' | xugador de dardos galés | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6611 | [[Ficheru:Portrait of T. W. Davids, Colchester (4669724).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18129502|Thomas William Davids]]'' | | 1816 | 1884 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6612 | [[Ficheru:RichardEdwards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18148391|Richard Edwards]]'' | | 1822 | 1908 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 6613 | | ''[[:d:Q18159992|Isaac Clarke]]'' | | 1824 | 1875 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 6614 | | ''[[:d:Q18160397|Arthur James Johnes]]'' | | 1809 | 1871 | ''[[:d:Q20596548|Garthmyl]]'' |- | style='text-align:right'| 6615 | | ''[[:d:Q18162074|Edmund Stonelake]]'' | | 1873 | 1960 | ''[[:d:Q7228312|Pontlottyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6616 | | ''[[:d:Q18162186|Scott Tancock]]'' | futbolista británicu | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6617 | | ''[[:d:Q18162727|Mike Williams]]'' | periodista galés | 1979 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6618 | [[Ficheru:Charles Davies MLC.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q18164639|Charles Davies]]'' | | 1813 | 1888 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6619 | | ''[[:d:Q18166244|Brenda Wilson]]'' | | 1959 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6620 | | ''[[:d:Q18169400|Regan Poole]]'' | futbolista británicu | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6621 | | ''[[:d:Q18200042|Edward Pugh]]'' | | 1761 | 1813 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 6622 | | ''[[:d:Q18201527|John Gwilym Jones]]'' | | 1904 | 1988 | ''[[:d:Q3402429|Groeslon]]'' |- | style='text-align:right'| 6623 | [[Ficheru:Dan Hanford 19-09-2015 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18206315|Dan Hanford]]'' | futbolista británicu | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6624 | | ''[[:d:Q18217120|Natalie Powell]]'' | yudoca galesa | 1990 | | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 6625 | | ''[[:d:Q18221060|Robert D. Anderson]]'' | historiador británicu | 1942 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6626 | | ''[[:d:Q18223030|John Callan James Metford]]'' | | 1916 | 2007 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 6627 | | ''[[:d:Q18325032|Siôn Dafydd Rhys]]'' | | 1534 | 1620 | ''[[:d:Q2910205|Llanfaethlu]]'' |- | style='text-align:right'| 6628 | | ''[[:d:Q18325685|James Birch]]'' | | | 1800 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6629 | [[Ficheru:The home of Robert Davies (Bardd Nantglyn, 1769-1835) NLW3363888.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18325718|Robert Davies]]'' | | 1769 | 1835 | ''[[:d:Q13651875|Nantglyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6630 | [[Ficheru:Portrait of W. E. Jones. Cawrdaf (4671562) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18327524|William Ellis Jones]]'' | | 1795 | 1848 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 6631 | [[Ficheru:Joe Cordina (2016).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18330912|Joe Cordina]]'' | boxeador galés | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6632 | | ''[[:d:Q18331849|Nathan Thorley]]'' | boxeador galés | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6633 | [[Ficheru:Leigh jones hong kong rugby head coach 20170506.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18340098|Leigh Jones]]'' | entrenador galés | 1959 | | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 6634 | | ''[[:d:Q18341833|Kyle Rees]]'' | actor británicu | 1988 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6635 | | ''[[:d:Q18346805|Azariah Shadrach]]'' | | 1774 | 1844 | ''[[:d:Q51713201|Llanfair Nant y Gôf]]'' |- | style='text-align:right'| 6636 | | ''[[:d:Q18350944|Aled Richards]]'' | batería galés | 1969 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6637 | | ''[[:d:Q18352539|Marc Wyatt]]'' | deportista galés | 1977 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 6638 | [[Ficheru:Nicky Smith 2025.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18353250|Nicky Smith]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1994 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6639 | | ''[[:d:Q18358867|James Thomas]]'' | | 1918 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6640 | | ''[[:d:Q18385261|Arnold Williams]]'' | xugador de críquet neozelandés (1870–1929) | 1870 | 1929 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6641 | [[Ficheru:Portrait of Arthur Radclyffe Dugmore.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18385268|Arthur Radclyffe Dugmore]]'' | | 1870 | 1955 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6642 | | ''[[:d:Q18385698|Jonathan Tomlinson]]'' | | 1982 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6643 | | ''[[:d:Q18387151|Paul Taylor]]'' | deportista galés | 1988 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6644 | [[Ficheru:Samuel Tomkinson.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q18391923|Samuel Tomkinson]]'' | | 1816 | 1900 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6645 | | ''[[:d:Q18440082|Mathau Goch]]'' | | 1390 | 1450 | ''[[:d:Q1770499|Maelor]]'' |- | style='text-align:right'| 6646 | | ''[[:d:Q18509163|William Charles Evans]]'' | bioquímicu galés (1911–1988) | 1911 | 1988 | ''[[:d:Q3402550|Bethel]]'' |- | style='text-align:right'| 6647 | | ''[[:d:Q18510202|Alfred Owen Hughes Jarman]]'' | | 1911 | 1998 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6648 | | ''[[:d:Q18524054|Isaac Jones]]'' | | 1804 | 1850 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6649 | | ''[[:d:Q18526294|Ada Vachell]]'' | activista galesa (1866–1923) | 1866 | 1923 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6650 | | ''[[:d:Q18526331|Agnes Mason]]'' | monxa galesa (1849–1941) | 1849 | 1941 | ''[[:d:Q6498065|Laugharne Township]]'' |- | style='text-align:right'| 6651 | | ''[[:d:Q18526437|Alun Oldfield Davies]]'' | | 1905 | 1988 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 6652 | [[Ficheru:Arthur Whitford (1928).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18526570|Arthur Whitford]]'' | ximnasta británicu (1908–1996) | 1908 | 1996 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6653 | | ''[[:d:Q18526694|Cadwaladr Cesail]]'' | | 1614 | 1626 | ''[[:d:Q990100|Dolbenmaen]]'' |- | style='text-align:right'| 6654 | | ''[[:d:Q18526703|Caradog ab Iestyn]]'' | hacendado galés | 1050 | | ''[[:d:Q13131807|Kingdom of Morgannwg]]'' |- | style='text-align:right'| 6655 | | ''[[:d:Q18526861|Richard Pendrill Llewelyn]]'' | | 1813 | 1891 | ''[[:d:Q3216519|Laleston]]'' |- | style='text-align:right'| 6656 | [[Ficheru:Portrait of John Evans, Eglwysbach (4674386).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18526878|John Evans]]'' | | 1840 | 1897 | ''[[:d:Q3401668|Eglwysbach]]'' |- | style='text-align:right'| 6657 | | ''[[:d:Q18527125|John Jones]]'' | | 1788 | 1858 | ''[[:d:Q6661080|Llanasa]]'' |- | style='text-align:right'| 6658 | | ''[[:d:Q18527386|David Jones]]'' | | 1703 | 1785 | ''[[:d:Q12306663|Conwy Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 6659 | | ''[[:d:Q18527701|Dinah Williams]]'' | | 1911 | 2009 | ''[[:d:Q17743941|Crugiau]]'' |- | style='text-align:right'| 6660 | | ''[[:d:Q18527726|Ruby Levick]]'' | escultora galesa (1871–1940) | 1871 | 1940 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 6661 | | ''[[:d:Q18527879|Jose Deniz]]'' | | 1913 | 1994 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6662 | | ''[[:d:Q18527918|Samuel Evans]]'' | pintor galés (1829–1904) | 1829 | 1904 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6663 | | ''[[:d:Q18527967|Gruffydd Phylip]]'' | | 1650 | 1666 | ''[[:d:Q3404603|Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6664 | | ''[[:d:Q18528236|Sheila Collins]]'' | | 1921 | 2009 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6665 | | ''[[:d:Q18528438|Laurence Deniz]]'' | | 1924 | 1996 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6666 | | ''[[:d:Q18528453|Eirlys Roberts]]'' | | 1911 | 2008 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 6667 | [[Ficheru:Lewis Probert.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18528597|Lewis Probert]]'' | | 1837 | 1908 | ''[[:d:Q6661307|Llanelly]]'' |- | style='text-align:right'| 6668 | | ''[[:d:Q18528756|Enid Wyn Jones]]'' | asistenta social galesa (1909–1967) | 1909 | 1967 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6669 | | ''[[:d:Q18528939|Evan Walters]]'' | pintor galés (1892–1951) | 1893 | 1951 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 6670 | | ''[[:d:Q18529126|Mary Bridges-Adams]]'' | activista británica | 1854 | 1939 | ''[[:d:Q6729370|Maesycwmmer]]'' |- | style='text-align:right'| 6671 | [[Ficheru:Mary Pendrill Llewelyn.png|center|128px]] | ''[[:d:Q18529229|Mary Catherine Pendrill Llewelyn]]'' | traductora galesa (1811–1874) | 1811 | 1874 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 6672 | [[Ficheru:Jacob Owen, Principal Architect and Engineer, Department of Public Works, Ireland.png|center|128px]] | ''[[:d:Q18529257|Jacob Owen]]'' | | 1778 | 1870 | ''[[:d:Q10989923|Llanfihangel-yng-Ngwynfa]]'' |- | style='text-align:right'| 6673 | | ''[[:d:Q18530096|John ap John]]'' | | 1625 | 1697 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 6674 | [[Ficheru:Mother aka Pamela Shepherd and brolly.png|center|128px]] | ''[[:d:Q18530551|Pamela Shepherd]]'' | | 1836 | 1930 | ''[[:d:Q13131732|Talywain]]'' |- | style='text-align:right'| 6675 | | ''[[:d:Q18530852|Thomas Powell]]'' | | 1779 | 1863 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 6676 | | ''[[:d:Q18530965|Walter Churchey]]'' | | 1747 | 1805 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 6677 | | ''[[:d:Q18531443|William Morgan Kinsey]]'' | | 1788 | 1851 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6678 | | ''[[:d:Q18534114|Abel Morgan]]'' | | 1673<br/>1637 | 1722 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 6679 | [[Ficheru:Portrait of James Hughes, (Iago Trichrug) Jewin Street, Llundain (4672617) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18534191|James Hughes]]'' | | 1779 | 1844 | ''[[:d:Q5119956|Ciliau Aeron]]'' |- | style='text-align:right'| 6680 | | ''[[:d:Q18534775|Benjamin Phelps Gibbon]]'' | | 1802 | 1851 | ''[[:d:Q7162166|Penally]]'' |- | style='text-align:right'| 6681 | | ''[[:d:Q18535410|Aled Islwyn]]'' | traductor galés | 1953 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6682 | | ''[[:d:Q18535435|Angharad Rhiannon Davies]]'' | llocutora radiofónica británica | | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6683 | | ''[[:d:Q18535440|Alistair James]]'' | músicu galés | 1984 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6684 | | ''[[:d:Q18535445|Dafydd Andrews]]'' | | | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6685 | | ''[[:d:Q18535453|Aled ap Dafydd]]'' | periodista galés | 1979 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6686 | | ''[[:d:Q18535458|Menna Baines]]'' | | 1965 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6687 | | ''[[:d:Q18535464|R. G. Berry]]'' | | 1869 | 1945 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 6688 | | ''[[:d:Q18535474|Roger Boore]]'' | escritor galés | 1938 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6689 | [[Ficheru:Edward Breese.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535478|Edward Breese]]'' | | 1835 | 1881 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6690 | | ''[[:d:Q18535489|Siôn Cadwaladr]]'' | poeta galés | 1800 | | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 6691 | | ''[[:d:Q18535497|Toni Caroll]]'' | actriz galesa | 1949 | | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 6692 | [[Ficheru:Eglwys Llangelynnin Conwy 31.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18535501|Celynnin]]'' | monxu galés | 500 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6693 | | ''[[:d:Q18535514|Clydog]]'' | santu galés | 800 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6694 | | ''[[:d:Q18535527|Ceri Cunnington]]'' | | 1976 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 6695 | [[Ficheru:St Cynhafal's Church - geograph.org.uk - 135338.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535538|Cynhafal]]'' | | | | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6696 | [[Ficheru:Eglwys Sant Cynhaiarn St Cynhaearn's Church, Ynyscynhaearn, Gwynedd North Wales 05.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18535539|Cynhaiarn]]'' | | 700 | | ''[[:d:Q19871789|Caereinion]]''<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6697 | [[Ficheru:Dafydd Ddu.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18535548|David Thomas]]'' | | 1759 | 1822 | ''[[:d:Q17739482|St Michael's Church, Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 6698 | | ''[[:d:Q18535553|Siân Melangell Dafydd]]'' | | 1977 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 6699 | | ''[[:d:Q18535558|Nicholas Daniels]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q13644933|Llangennech]]'' |- | style='text-align:right'| 6700 | | ''[[:d:Q18535561|John Davies]]'' | | 1784 | 1864 | ''[[:d:Q6661895|Llanwrthwl]]'' |- | style='text-align:right'| 6701 | | ''[[:d:Q18535562|William John Davies]]'' | | 1888 | 1957 | ''[[:d:Q13130349|Nant Peris]]'' |- | style='text-align:right'| 6702 | | ''[[:d:Q18535563|D. T. Davies]]'' | dramaturgu británicu (1876–1962) | 1876 | 1962 | ''[[:d:Q20644361|Llandyfodwg]]'' |- | style='text-align:right'| 6703 | | ''[[:d:Q18535565|Glan Davies]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 6704 | | ''[[:d:Q18535567|Jason Walford Davies]]'' | | 1971 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6705 | | ''[[:d:Q18535569|John Davies]]'' | | 1783 | 1855 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 6706 | | ''[[:d:Q18535570|Jonathan Ceredig Davies]]'' | | 1859 | 1932 | ''[[:d:Q6661564|Llangunllo]]'' |- | style='text-align:right'| 6707 | | ''[[:d:Q18535571|Lewis Davies]]'' | | 1777 | 1828 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 6708 | | ''[[:d:Q18535572|Rhisiart Morgan Davies]]'' | físicu galés (1903–1958) | 1903 | 1958 | ''[[:d:Q3398830|Corris]]'' |- | style='text-align:right'| 6709 | | ''[[:d:Q18535573|William Davies]]'' | | 1831 | 1892 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 6710 | [[Ficheru:Hugh Derfel Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535575|Huw Derfel]]'' | | 1816 | 1890 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 6711 | [[Ficheru:William Thomas Edwards (Gwilym Deudraeth).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535594|William Thomas Edwards]]'' | | 1863 | 1940 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 6712 | | ''[[:d:Q18535596|Alun R. Edwards]]'' | bibliotecariu británicu (1919–1986) | 1919 | 1986 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 6713 | | ''[[:d:Q18535597|Sonia Edwards]]'' | escritora galesa | 1961 | | ''[[:d:Q3405038|Cemaes]]'' |- | style='text-align:right'| 6714 | | ''[[:d:Q18535598|William Edwards]]'' | | 1790 | 1855 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 6715 | | ''[[:d:Q18535602|Eirwen Davies]]'' | | 1926 | 2014 | ''[[:d:Q5456119|Five Roads]]'' |- | style='text-align:right'| 6716 | | ''[[:d:Q18535609|John Emyr]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q3400157|Llanwnda]]'' |- | style='text-align:right'| 6717 | | ''[[:d:Q18535610|Tony Etoria]]'' | | 1954 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6718 | [[Ficheru:(The poet Robert Evans (Cybi), outside his home, Bryn Eithin, Llangybi) (6347476638).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535612|Robert Evans]]'' | | 1871 | 1956 | ''[[:d:Q13129646|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 6719 | | ''[[:d:Q18535617|Meirion Evans]]'' | poeta galés | | | ''[[:d:Q5441898|Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 6720 | [[Ficheru:Iolo Morganwg (Cadrawd) (page 18 crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535618|Thomas Christopher Evans]]'' | | 1846 | 1918 | ''[[:d:Q6661579|Llangynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 6721 | | ''[[:d:Q18535623|J. O. Francis]]'' | | 1882 | 1956 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 6722 | [[Ficheru:Heledd Fychan AS-MS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535625|Heledd Fychan]]'' | política galesa | 1980 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6723 | | ''[[:d:Q18535630|Ffion Dafis]]'' | actriz británica | | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6724 | | ''[[:d:Q18535631|William Gambold]]'' | | 1672 | 1728 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 6725 | | ''[[:d:Q18535635|Beti George]]'' | periodista galesa | 1939 | | ''[[:d:Q15987290|Coed-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 6726 | [[Ficheru:Robert Arthur Griffith (Elphin).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535641|Robert Arthur Griffith]]'' | | 1860 | 1936 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 6727 | | ''[[:d:Q18535642|Bruce Griffiths]]'' | | 1924 | 1999 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6728 | [[Ficheru:Hywel Griffiths.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18535643|Hywel Griffiths]]'' | | 1983 | | ''[[:d:Q18378847|Glangwili General Hospital]]'' |- | style='text-align:right'| 6729 | [[Ficheru:Eglwys Fihangel Sant Saint Michaels Church Betws-y-Coed Conwy Gwynedd Cymru Wales 42.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18535647|Gruffudd ap Dafydd Goch]]'' | | 1400 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 6730 | | ''[[:d:Q18535652|Gruffudd de la Pole]]'' | | | 1309 | [[Reinu de Powys]] |- | style='text-align:right'| 6731 | | ''[[:d:Q18535656|Robat Gruffudd]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 6732 | | ''[[:d:Q18535657|Ifan Gruffydd]]'' | escritor galés (1896–1971) | 1896 | 1971 | ''[[:d:Q3400997|Llangristiolus]]'' |- | style='text-align:right'| 6733 | | ''[[:d:Q18535665|Gwenfaen]]'' | | 600 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 6734 | | ''[[:d:Q18535672|Gwyddelan]]'' | | | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 6735 | | ''[[:d:Q18535686|Helen Aileen Davies]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6736 | [[Ficheru:Hywel Hughes, Bogota (1452212).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535692|Hywel Hughes]]'' | ganaderu galés (1886–1970) | 1886 | 1970 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 6737 | | ''[[:d:Q18535694|William Hughes]]'' | | | 1794 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6738 | | ''[[:d:Q18535697|Huw Cae Llwyd]]'' | poeta galés (1431–1500) | 1431 | 1500 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 6739 | | ''[[:d:Q18535701|Meirion MacIntyre Huws]]'' | | 1963 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 6740 | | ''[[:d:Q18535713|Ifan Huw Dafydd]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 6741 | | ''[[:d:Q18535714|Ifor Rees]]'' | | 1921 | 2004 | ''[[:d:Q15987532|Mynydd Bach]]'' |- | style='text-align:right'| 6742 | | ''[[:d:Q18535719|Eldra Jarman]]'' | | 1917 | 2000 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6743 | [[Ficheru:Robert Isaac Jones (1813 - 1905), Dictionary of Welsh Biography.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535726|Robert Isaac Jones]]'' | | 1813 | 1905 | ''[[:d:Q13130719|Pentrefelin]]'' |- | style='text-align:right'| 6744 | | ''[[:d:Q18535727|Rees Jones]]'' | poeta galés (1797–1844) | 1797 | 1844 | ''[[:d:Q7679437|Talgarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 6745 | [[Ficheru:Edward Jones, Bathafarn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535728|Edward Jones]]'' | | 1778 | 1837 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 6746 | [[Ficheru:Portrait of David Watkin Jones, 'Dafydd Morganwg' (4670538) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535730|David Watkin Jones]]'' | | 1832 | 1905 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6747 | [[Ficheru:Ehedydd Iâl.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535731|William Jones]]'' | | 1815 | 1899 | ''[[:d:Q5263315|Derwen]]'' |- | style='text-align:right'| 6748 | | ''[[:d:Q18535732|Thomas Lloyd Jones]]'' | | 1810 | 1834 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 6749 | | ''[[:d:Q18535733|Dafydd Jones]]'' | | 1881 | 1968 | ''[[:d:Q927739|Llangrannog]]'' |- | style='text-align:right'| 6750 | [[Ficheru:RJRhoslan.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18535734|Robert Jones]]'' | | 1745 | 1829 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6751 | [[Ficheru:Abel Jones (Y Bardd Crwst).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535735|Abel Jones]]'' | poeta galés (1829–1901) | 1830<br/>1829 | 1901 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 6752 | | ''[[:d:Q18535736|Aneurin Jones]]'' | | 1930 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6753 | | ''[[:d:Q18535738|Dafydd Jones]]'' | | 1711 | 1777 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 6754 | | ''[[:d:Q18535739|Edward Jones]]'' | | 1761 | 1836 | ''[[:d:Q13130874|Prion]]'' |- | style='text-align:right'| 6755 | [[Ficheru:Evan Pan Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535741|Evan Pan Jones]]'' | | 1834 | 1922 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 6756 | | ''[[:d:Q18535743|Gerallt Jones]]'' | poeta galés (1907–1984) | 1907 | 1984 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 6757 | | ''[[:d:Q18535746|Hefin Jones]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q7162285|Pencader]]'' |- | style='text-align:right'| 6758 | | ''[[:d:Q18535747|J. Tywi Jones]]'' | | 1870 | 1948 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6759 | | ''[[:d:Q18535748|John Puleston Jones]]'' | | 1862 | 1925 | ''[[:d:Q6661101|Llanbedr-Dyffryn-Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 6760 | | ''[[:d:Q18535749|John Richard Jones]]'' | | 1765 | 1822 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6761 | [[Ficheru:John Williams Jones (Andronicus).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535752|John William Jones]]'' | autor galés (1842–1895) | 1842 | 1895 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 6762 | | ''[[:d:Q18535753|Kenneth Glyn Jones]]'' | astrónomu galés (1915–1995) | 1915 | 1995 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 6763 | | ''[[:d:Q18535754|Mei Jones]]'' | | 1953 | 2021 | ''[[:d:Q3402690|Llanddona]]'' |- | style='text-align:right'| 6764 | [[Ficheru:Nesta Wyn Jones (1546023).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535756|Nesta Wyn Jones]]'' | | 1946 | 2025 | ''[[:d:Q4667097|Abergeirw]]'' |- | style='text-align:right'| 6765 | | ''[[:d:Q18535757|Rhydderch Jones]]'' | | 1935 | 1987 | ''[[:d:Q3398817|Aberllefenni]]'' |- | style='text-align:right'| 6766 | | ''[[:d:Q18535758|Thomas Jones]]'' | | 1910 | 1972 | ''[[:d:Q4733322|Alltwen]]'' |- | style='text-align:right'| 6767 | | ''[[:d:Q18535760|Aneirin Karadog]]'' | poeta galés | 1982 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6768 | | ''[[:d:Q18535763|Lee Haven-Jones]]'' | | 1976 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 6769 | [[Ficheru:Portrait of Thomas Levi (4670546) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535765|Thomas Levi]]'' | | 1825 | 1916 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 6770 | | ''[[:d:Q18535769|Doreen Lewis]]'' | | 1953 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6771 | | ''[[:d:Q18535771|Lewis Haydn Lewis]]'' | | 1903 | 1985 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 6772 | | ''[[:d:Q18535773|Roger Lort]]'' | | 1608 | 1664 | ''[[:d:Q7595986|Stackpole Estate]]'' |- | style='text-align:right'| 6773 | | ''[[:d:Q18535782|Robert Lloyd]]'' | escritor galés (1888–1961) | 1888 | 1961 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 6774 | | ''[[:d:Q18535784|John Selwyn Lloyd]]'' | escritor británicu | 1931 | 2023 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 6775 | [[Ficheru:Dewi Llwyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535785|Dewi Llwyd]]'' | periodista británicu | 1954 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6776 | | ''[[:d:Q18535794|John-Paul Macleod]]'' | actor británicu | 1986 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6777 | | ''[[:d:Q18535799|Mari'r Fantell Wen]]'' | santa galesa galesa (1735–1789) | 1735 | 1789 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 6778 | | ''[[:d:Q18535807|Dyl Mei]]'' | | | | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 6779 | | ''[[:d:Q18535808|Meinir Jones]]'' | presentadora de televisión británica | 1985 | | ''[[:d:Q13126547|Capel Isaac]]'' |- | style='text-align:right'| 6780 | | ''[[:d:Q18535817|Elin Llwyd Morgan]]'' | | | | ''[[:d:Q17323496|Cefn-bryn-brain]]'' |- | style='text-align:right'| 6781 | | ''[[:d:Q18535819|Lowri Morgan]]'' | | 1975 | | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 6782 | | ''[[:d:Q18535821|Dafydd Morris]]'' | escritor galés (1744–1791) | 1744 | 1791 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 6783 | [[Ficheru:Bob Owen, Croesor, with his wife and some of his books (8469901287).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535845|Bob Owen, Croesor]]'' | | 1885 | 1962 | ''[[:d:Q10989811|Llanfrothen]]'' |- | style='text-align:right'| 6784 | [[Ficheru:Er cof am y diweddar Barch John Parry (Caer) .. NLW3364386.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535853|John Parry]]'' | | 1775 | 1846 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 6785 | | ''[[:d:Q18535858|Gerallt Pennant]]'' | llocutor radiofónicu galés | 1960 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6786 | | ''[[:d:Q18535866|Arwel Gruffydd]]'' | actor galés | 1967 | | ''[[:d:Q3398814|Tanygrisiau]]'' |- | style='text-align:right'| 6787 | | ''[[:d:Q18535874|Stafford Prys]]'' | | 1732 | 1784 | ''[[:d:Q6661879|Llanwnnog]]'' |- | style='text-align:right'| 6788 | | ''[[:d:Q18535875|Dewi Prysor]]'' | | 1967 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 6789 | [[Ficheru:Golygathon Wicipop Prifysgol Bangor Wicipop Editathon 2017 04.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535877|Pwyll ap Siôn]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6790 | [[Ficheru:Revd. John Phillips, Bangor (1810-67) NLW3362029.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535878|John Phillips]]'' | | 1810 | 1867 | ''[[:d:Q3401544|Pontrhydfendigaid]]'' |- | style='text-align:right'| 6791 | [[Ficheru:Thomas Rees Bala-Bangor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535888|Thomas Rees]]'' | | 1869 | 1926 | ''[[:d:Q6661403|Llanfyrnach]]'' |- | style='text-align:right'| 6792 | [[Ficheru:Parch. Henry Rees, Lerpwl, 1798-1869.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535889|Henry Rees]]'' | | 1798 | 1869 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 6793 | [[Ficheru:T-Mardy-Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535890|Thomas Mardy Rees]]'' | | 1871 | 1953 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6794 | [[Ficheru:Professor Melville Richards beginning a series of articles on Welsh place names in Y Cymro (1508965).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535894|Melville Richards]]'' | | 1910 | 1973 | ''[[:d:Q5446198|Ffairfach]]'' |- | style='text-align:right'| 6795 | [[Ficheru:Portrait of 'Ellis Wyn o Wyrfai' (4670499) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535896|Ellis Roberts]]'' | | 1827 | 1895 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 6796 | | ''[[:d:Q18535898|Absalom Roberts]]'' | poeta galés (1780–1864) | 1780 | 1864 | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 6797 | | ''[[:d:Q18535900|Bethan Rhys Roberts]]'' | periodista británica | | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6798 | | ''[[:d:Q18535901|Cefin Roberts]]'' | | 1953 | | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 6799 | | ''[[:d:Q18535906|Lleucu Roberts]]'' | | 1964 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6800 | [[Ficheru:Manon Steffan Ros (33218890640) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535914|Manon Steffan Ros]]'' | | 1983 | | ''[[:d:Q20593646|Llanddeiniol]]'' |- | style='text-align:right'| 6801 | | ''[[:d:Q18535916|Robert John Rowlands]]'' | | 1880 | 1967 | ''[[:d:Q3396898|Abergwyngregyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6802 | | ''[[:d:Q18535925|Rhuddlad]]'' | | 500 | | ''[[:d:Q4657278|Llanrhuddlad]]'' |- | style='text-align:right'| 6803 | [[Ficheru:Portrait of Edward Samuel (4670191) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18535939|Edward Samuel]]'' | | 1674 | 1748 | ''[[:d:Q15987287|Penmorfa]]'' |- | style='text-align:right'| 6804 | | ''[[:d:Q18535942|Thomas Shankland]]'' | | 1858 | 1927 | ''[[:d:Q6661566|Llangynin]]'' |- | style='text-align:right'| 6805 | | ''[[:d:Q18535948|Siôn Dafydd Las]]'' | poeta galesa (1650–1694) | 1650 | 1694 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6806 | | ''[[:d:Q18535979|Emily Tucker]]'' | actriz galesa | 1991 | | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 6807 | | ''[[:d:Q18535993|William Thomas]]'' | | 1843 | 1890 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 6808 | | ''[[:d:Q18535994|Richard Vaughan]]'' | | 1904 | 1983 | ''[[:d:Q6661154|Llanddeusant]]'' |- | style='text-align:right'| 6809 | | ''[[:d:Q18536007|Gareth F. Williams]]'' | escritor galés (1955–2016) | 1955 | 2016 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 6810 | | ''[[:d:Q18536008|Hugh Williams]]'' | | | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6811 | | ''[[:d:Q18536009|Ifor Wyn Williams]]'' | autor británicu | 1923 | 1999 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6812 | | ''[[:d:Q18536012|John Ellis Williams]]'' | | 1872 | | ''[[:d:Q3400141|Morfa Nefyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6813 | [[Ficheru:John Roberts Williams, Editor of 'Y Cymro' (1457926).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18536013|John Roberts Williams]]'' | | 1914 | 2004 | ''[[:d:Q3401686|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 6814 | | ''[[:d:Q18536016|William Morgan Williams]]'' | | 1832 | 1877 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 6815 | | ''[[:d:Q18536031|Tom Beynon]]'' | | 1886 | 1961 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]''<br/>''[[:d:Q6947838|Mynyddygarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 6816 | [[Ficheru:Ben Bowen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18536056|Ben Bowen]]'' | poeta galés (1878–1903) | 1878 | 1903 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 6817 | | ''[[:d:Q18536058|Cadfarch]]'' | monxu galés | | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 6818 | [[Ficheru:Portrait of Griffith Evans (1835-1935) Wellcome L0002989.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18536061|Griffith Evans]]'' | bacteriólogu galés (1835–1935) | 1835 | 1935 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6819 | [[Ficheru:Professor Laura McAllister (8552094408).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18545621|Laura McAllister]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 6820 | | ''[[:d:Q18546110|Arthur Roberts]]'' | | 1897 | 1964 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 6821 | [[Ficheru:Portrait of D. Emlyn Evans (4673959).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18546445|David Emlyn Evans]]'' | | 1843 | 1913 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6822 | | ''[[:d:Q18546621|John Roland Phillips]]'' | | 1844 | 1887 | ''[[:d:Q5119942|Cilgerran]]'' |- | style='text-align:right'| 6823 | | ''[[:d:Q18546647|John Williams]]'' | | 1727 | 1798 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 6824 | | ''[[:d:Q18559339|Valerie Gearon]]'' | actriz británica (1937–2003) | 1937 | 2003 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6825 | [[Ficheru:Benjamin Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18559698|Benjamin Davies]]'' | | 1814 | 1875 | ''[[:d:Q2085995|St Clears]]'' |- | style='text-align:right'| 6826 | | ''[[:d:Q18559723|Edward Le Davis]]'' | | 1640 | 1684 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6827 | | ''[[:d:Q18559733|Frederick Brundrett]]'' | | 1894 | 1974 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 6828 | | ''[[:d:Q18559825|Marmaduke Matthews]]'' | | 1606 | 1683 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6829 | | ''[[:d:Q18559856|Robert Davies]]'' | | 1816 | 1905 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 6830 | | ''[[:d:Q18559864|Sarah Matthews]]'' | | 1846 | 1929 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 6831 | | ''[[:d:Q18559909|William Davis]]'' | | 1627 | 1690 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6832 | | ''[[:d:Q18572211|Alice Williams]]'' | artista galesa (1863–1957) | 1863 | 1957 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 6833 | | ''[[:d:Q18572230|Ann Davies]]'' | traductora británica | 1914 | 1954 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6834 | | ''[[:d:Q18572258|Anne Penny]]'' | | 1729 | 1784 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6835 | | ''[[:d:Q18576042|Dorcas Erbery]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6836 | [[Ficheru:Kathleen Lloyd Jones by unknown in 1920s.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18576619|Kathleen Lloyd Jones]]'' | | 1898 | 1978 | ''[[:d:Q13656930|Oystermouth]]'' |- | style='text-align:right'| 6837 | | ''[[:d:Q18576682|Margaret Davies]]'' | | 1700 | 1785 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 6838 | | ''[[:d:Q18576757|Michael Williams]]'' | | 1935 | 2009 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6839 | [[Ficheru:Portrait of Morgan Harry, Banbury, Oxfordshire (4674767).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18576797|Nun Morgan Harry]]'' | ministru galés (1800–1842) | 1800 | 1842 | ''[[:d:Q15958998|Lampeter Velfrey]]'' |- | style='text-align:right'| 6840 | | ''[[:d:Q18577073|Thomas Gruffydd]]'' | | 1815 | 1887 | ''[[:d:Q6661562|Llangynidr]]'' |- | style='text-align:right'| 6841 | | ''[[:d:Q18588247|Bryan Parry]]'' | actor británicu | 1992 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6842 | | ''[[:d:Q18588991|Henry Stanhope Sloman]]'' | oficial galés (1861–1945) | 1861 | 1945 | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 6843 | | ''[[:d:Q18593184|Jenkin Jones]]'' | | 1700 | 1742 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 6844 | [[Ficheru:Saint Aelhaiarn.png|center|128px]] | ''[[:d:Q18593818|Aelhaearn]]'' | santu patrón galés | 600 | | [[Reinu de Powys]]<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6845 | | ''[[:d:Q18601440|Merlin James]]'' | | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6846 | | ''[[:d:Q18603715|Bedo Hafesb]]'' | poeta galés (1568–1585) | 1568 | 1585 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 6847 | | ''[[:d:Q18612371|Judith Phillips]]'' | académica galesa | 1959 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6848 | | ''[[:d:Q18624411|Gavin Jones]]'' | xugador de squash británicu | 1980 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6849 | [[Ficheru:Tudor Owen in Perils of the Jungle.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18627269|Tudor Owen]]'' | | 1898 | 1979 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 6850 | [[Ficheru:Robert Jones (Welsh composer).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18630239|Robert Jones]]'' | | 1945 | | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 6851 | | ''[[:d:Q18637292|Joe Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6852 | | ''[[:d:Q18637509|Emily Kagan]]'' | lluchadora d&#39;artes marciales mestes galesa | 1981 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6853 | | ''[[:d:Q18637863|Dewi Penrhyn Jones]]'' | xugador de críquet británicu | 1994 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6854 | | ''[[:d:Q18638518|David Morrell]]'' | actor británicu (1926–1974) | 1926 | 1974 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6855 | [[Ficheru:Sharon Norman and Gwyn Parry preparing for Cwmni Thatr Cymru's perfomance ofn Persi Rygarug (1530487).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18638752|Gwyn Parry]]'' | | 1946 | 2014 | ''[[:d:Q3396843|Rachub]]'' |- | style='text-align:right'| 6856 | | ''[[:d:Q18640326|Les Boulter]]'' | futbolista británicu (1913–1974) | 1913 | 1974 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 6857 | | ''[[:d:Q18640327|Gerry Humphreys]]'' | futbolista británicu | 1946 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 6858 | [[Ficheru:TH Thomas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18640419|Thomas Henry Thomas]]'' | | 1839 | 1915 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 6859 | | ''[[:d:Q18641449|Dick Hall]]'' | xugador galés de fútbol australianu (1872–1906) | 1872 | 1906 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 6860 | | ''[[:d:Q18641986|Edward Abel]]'' | químicu galés | 1931 | 2021 | ''[[:d:Q1191288|Mid Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 6861 | | ''[[:d:Q18645677|Edwin Bickerstaff]]'' | | 1920 | 2007 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6862 | | ''[[:d:Q18646016|Herbert Buckler]]'' | | 1878 | 1957 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 6863 | | ''[[:d:Q18646602|Wendell Morgan]]'' | futbolista británicu | 1935 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 6864 | [[Ficheru:Daniel Hickey.png|center|128px]] | ''[[:d:Q18657319|Daniel Hickey]]'' | | 1869 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6865 | | ''[[:d:Q18658485|David Erwyd Jenkins]]'' | | 1864 | 1937 | ''[[:d:Q7228391|Pontyates]]'' |- | style='text-align:right'| 6866 | | ''[[:d:Q18670941|Dafydd William]]'' | | 1720 | 1794 | ''[[:d:Q6661277|Llanedi]]'' |- | style='text-align:right'| 6867 | [[Ficheru:Portrait of D. Hughes, B.A., Tredegar (4672914).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18670974|David Hughes]]'' | | 1813 | 1872 | ''[[:d:Q13129606|Llanddeiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 6868 | [[Ficheru:David Johns, Madagasgar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18670980|David Johns]]'' | | 1794 | 1843 | ''[[:d:Q27056347|Llanina]]'' |- | style='text-align:right'| 6869 | | ''[[:d:Q18670987|David Lloyd]]'' | | 1597 | 1663 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 6870 | | ''[[:d:Q18670989|David Lloyd]]'' | | 1752 | 1838 | ''[[:d:Q13129609|Llanbister]]'' |- | style='text-align:right'| 6871 | | ''[[:d:Q18671020|Edmund Jones]]'' | | 1702 | 1793 | ''[[:d:Q4667220|Aberystruth]]'' |- | style='text-align:right'| 6872 | | ''[[:d:Q18671358|Griffith Owen]]'' | | 1647<br/>1646 | 1717<br/>1718 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6873 | | ''[[:d:Q18671495|Hugh Owen]]'' | | 1784 | 1861 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 6874 | | ''[[:d:Q18671555|James Gooden]]'' | | 1670 | 1730 | ''[[:d:Q5256625|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6875 | | ''[[:d:Q18671762|John Griffiths]]'' | | 1731 | 1811 | ''[[:d:Q17487513|Llanglydwen]]'' |- | style='text-align:right'| 6876 | | ''[[:d:Q18671795|John Harris]]'' | | 1802 | 1823 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6877 | | ''[[:d:Q18671846|John Howell]]'' | | 1774 | 1830 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 6878 | [[Ficheru:John Hughes (1876-1843).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18671850|John Hughes]]'' | | 1776 | 1843 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 6879 | [[Ficheru:Venble John Hughes, Archdeacon of Cardigan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18671851|John Hughes]]'' | | 1787 | 1860 | ''[[:d:Q3401728|Llandre]]'' |- | style='text-align:right'| 6880 | [[Ficheru:Rev. John Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18671852|John Hughes]]'' | | 1796 | 1860 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6881 | | ''[[:d:Q18671893|John Jones]]'' | | 1575 | 1635 | ''[[:d:Q6661382|Llanfrynach]]'' |- | style='text-align:right'| 6882 | | ''[[:d:Q18671895|John Jones]]'' | | 1772 | 1837 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 6883 | | ''[[:d:Q18671898|John Jones]]'' | | 1804 | 1887 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 6884 | | ''[[:d:Q18671990|John Lloyd]]'' | músicu galés (1475–1523) | 1475 | 1523 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 6885 | | ''[[:d:Q18671991|John Lloyd]]'' | | 1558 | 1603 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 6886 | [[Ficheru:Portrait of Dr. Richardi Lloyd (4673366).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18672119|Richard Lloyd]]'' | | 1595 | 1659 | ''[[:d:Q17742315|Henblas]]'' |- | style='text-align:right'| 6887 | | ''[[:d:Q18672131|Richard Mills]]'' | | 1809 | 1844 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 6888 | | ''[[:d:Q18672164|Robert Griffiths]]'' | | 1805 | 1883 | ''[[:d:Q6662131|Lleweni Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 6889 | | ''[[:d:Q18672183|Robert Holland]]'' | | 1557 | 1622 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6890 | [[Ficheru:Henry Roger Ashwell Pocock (1865–1941).png|center|128px]] | ''[[:d:Q18672266|Roger Pocock]]'' | | 1865 | 1941 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 6891 | | ''[[:d:Q18672558|Thomas Jones]]'' | | 1768 | 1828 | ''[[:d:Q6661823|Llantysilio]]'' |- | style='text-align:right'| 6892 | | ''[[:d:Q18672598|Thomas Llewelyn]]'' | | 1720 | 1783 | ''[[:d:Q3401140|Gelligaer]]'' |- | style='text-align:right'| 6893 | | ''[[:d:Q18672685|Trevor Evans]]'' | | 1902 | 1981 | ''[[:d:Q4667208|Abertridwr]]'' |- | style='text-align:right'| 6894 | | ''[[:d:Q18672826|William Holland]]'' | | 1711 | 1761 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 6895 | | ''[[:d:Q18672832|William Hopkins]]'' | | 1706 | 1786 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 6896 | [[Ficheru:Portrait of The Revd. William Howels (4670914).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18672840|William Howels]]'' | | 1778 | 1832 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 6897 | | ''[[:d:Q18672847|William Hughes]]'' | | 1856 | 1924 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6898 | | ''[[:d:Q18672856|William Johns]]'' | | 1771 | 1845 | ''[[:d:Q5120043|Cilymaenllwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 6899 | | ''[[:d:Q18674052|Julines Herring]]'' | | 1582 | 1644 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 6900 | | ''[[:d:Q18674094|Lewis Lewis]]'' | | 1793 | 1847 | ''[[:d:Q13130671|Penderyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6901 | | ''[[:d:Q18674333|Peter Williams]]'' | | 1756 | 1837 | ''[[:d:Q2573736|Northop]]'' |- | style='text-align:right'| 6902 | [[Ficheru:Rachel Barrett - Suffragette.png|center|128px]] | ''[[:d:Q18674355|Rachel Barrett]]'' | | 1874 | 1953 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6903 | | ''[[:d:Q18674374|Rhys Jones]]'' | | 1713 | 1801 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6904 | [[Ficheru:Alize Mounter (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18683953|Alize Lily Mounter]]'' | | 1988 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 6905 | | ''[[:d:Q18688008|Iori Jenkins]]'' | | 1959 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6906 | [[Ficheru:Sant Ilar (st ilar) ('St Hilary's Church' is NEVER used), Llanilar, Aberystwyth, Ceredigion, Cymru 68.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q18691847|Saint Ilar]]'' | monxu galés | 600 | | ''[[:d:Q2578706|Reinu de Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 6907 | | ''[[:d:Q18715771|Enoch Jenkins]]'' | tirador galés (1892–1984) | 1892 | 1984 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6908 | | ''[[:d:Q18715898|William Davies]]'' | tirador canadianu (1881–1942) | 1881 | 1942 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6909 | | ''[[:d:Q18716154|David Griffiths]]'' | tirador galés (1874–1931) | 1874 | 1931 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 6910 | | ''[[:d:Q18719315|Michael Brown]]'' | futbolista británicu | 1951 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6911 | | ''[[:d:Q18719387|Jonathan Edwards]]'' | | 1979 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6912 | | ''[[:d:Q18719690|Mark James Elgar Coode]]'' | botánicu galés | 1937 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6913 | | ''[[:d:Q18729823|Trystan Edwards]]'' | | 1884 | 1973 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6914 | | ''[[:d:Q18729849|E. M. Bruce Vaughan]]'' | arquiteutu galés (1856–1919) | 1856 | 1919 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6915 | [[Ficheru:Sint Gertrudiskerk grafmonument Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18730079|Charles Morgan]]'' | soldáu galés (1576–1643) | 1576 | 1643 | ''[[:d:Q207176|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6916 | | ''[[:d:Q18730245|Efa ferch Maredudd]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6917 | | ''[[:d:Q18730434|Henry Salesbury]]'' | | 1561 | 1637 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 6918 | | ''[[:d:Q18734926|Thomas Ellis]]'' | | 1873 | 1936 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6919 | | ''[[:d:Q18735322|Thomas Nicholas]]'' | | 1816 | 1879 | ''[[:d:Q7837772|Treffgarne]]'' |- | style='text-align:right'| 6920 | | ''[[:d:Q18736094|William Morgan]]'' | | 1623 | 1689 | ''[[:d:Q5119934|Cilcain]]'' |- | style='text-align:right'| 6921 | | ''[[:d:Q18737039|Jack Phillips]]'' | | 1903 | 1985 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 6922 | | ''[[:d:Q18737042|David Pugh]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q6770972|Markham]]'' |- | style='text-align:right'| 6923 | | ''[[:d:Q18737121|David Eastwood]]'' | militar británicu (1919–2010) | 1919 | 2010 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 6924 | | ''[[:d:Q18737198|Mair Russell-Jones]]'' | criptoanalista galesa (1917–2013) | 1917 | 2013 | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 6925 | [[Ficheru:Ceridwen Peris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18756580|Alice Jones]]'' | | 1852 | 1943 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 6926 | [[Ficheru:Portrait of Revd. David Peter, Carmarthen (4671774).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18756644|David Peter]]'' | | 1765 | 1837 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 6927 | | ''[[:d:Q18756688|Emma Maitland]]'' | sufraxista galesa (1844–1923) | 1844 | 1923 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 6928 | | ''[[:d:Q18756705|Francisco Deniz]]'' | | 1912 | 2005 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6929 | | ''[[:d:Q18756798|James Owen]]'' | | 1654 | 1706 | ''[[:d:Q4667135|Abernant]]'' |- | style='text-align:right'| 6930 | | ''[[:d:Q18756803|James Parke]]'' | | 1636 | 1696 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 6931 | | ''[[:d:Q18756845|John Oliver]]'' | poeta galés (1838–1866) | 1838 | 1866 | ''[[:d:Q770818|Llanfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 6932 | | ''[[:d:Q18756964|Mary Nicol]]'' | | 1747 | 1820 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 6933 | | ''[[:d:Q18757104|Robert Wycherley]]'' | | 1894 | 1965 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 6934 | | ''[[:d:Q18757146|Thomas Owen]]'' | | 1764 | 1814 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6935 | | ''[[:d:Q18757228|William Parry]]'' | | 1754 | 1819 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 6936 | | ''[[:d:Q18759414|Thomas Powell]]'' | | 1572 | 1635 | ''[[:d:Q5319397|Dyserth]]'' |- | style='text-align:right'| 6937 | | ''[[:d:Q18761925|Clifford Darby]]'' | | 1909 | 1992 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 6938 | | ''[[:d:Q18761942|Ellis Pugh]]'' | | 1656 | 1718 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 6939 | | ''[[:d:Q18762054|Philip Pugh]]'' | | 1679 | 1760 | ''[[:d:Q14508467|Blaenpennal]]'' |- | style='text-align:right'| 6940 | | ''[[:d:Q18762129|William Price]]'' | políticu galés | | 1596 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6941 | | ''[[:d:Q18762132|William Probert]]'' | | 1790 | 1870 | ''[[:d:Q7124909|Painscastle]]'' |- | style='text-align:right'| 6942 | | ''[[:d:Q18763709|Peter Davies]]'' | xugador de rugbi union galés (1924–2014) | 1924 | 2014 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 6943 | [[Ficheru:Mark Andrews at Smash Nov 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18763812|Mark Andrews]]'' | lluchador británicu | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 6944 | | ''[[:d:Q18763900|Kieran Bull]]'' | xugador de críquet galés | 1995 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 6945 | [[Ficheru:1 19 Aneurin Donald.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18764018|Aneurin Donald]]'' | xugador de críquet galés | 1996 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6946 | | ''[[:d:Q18764163|John Price]]'' | comentarista deportivu británicu | 1960 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 6947 | | ''[[:d:Q18783770|John Rhydderch]]'' | | 1673 | 1735 | ''[[:d:Q3405038|Cemaes]]'' |- | style='text-align:right'| 6948 | | ''[[:d:Q18783788|John Roberts]]'' | | 1767 | 1834 | ''[[:d:Q13130168|Mochdre]]'' |- | style='text-align:right'| 6949 | [[Ficheru:Revd John Roberts (J.R., 1804-84) NLW3365386.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18783790|John Roberts]]'' | | 1804 | 1884 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 6950 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Peter Roberts, M.A (4671108).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18783892|Peter Roberts]]'' | | 1760 | 1819 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 6951 | | ''[[:d:Q18783922|Richard Roberts]]'' | | 1809 | 1883 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 6952 | | ''[[:d:Q18783951|Robert of Shrewsbury]]'' | | | 1168 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6953 | | ''[[:d:Q18784000|Thomas Redmond]]'' | | 1745 | 1785 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 6954 | | ''[[:d:Q18808855|Len Newcombe]]'' | | 1931 | 1996 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6955 | [[Ficheru:Medieval wall paintings and Norman window in the church of St. Thomas a Becket - geograph.org.uk - 1795359.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18810707|Ernest Tristram]]'' | historiador del arte galés (1882–1952) | 1882 | 1952 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 6956 | | ''[[:d:Q18810922|John Salisbury]]'' | | 1575 | 1626 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 6957 | | ''[[:d:Q18811029|Lucy Thomas]]'' | | 1781 | 1847 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 6958 | | ''[[:d:Q18811065|Evan Evans]]'' | | 1903 | 1982 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 6959 | | ''[[:d:Q18811222|Rose Davies]]'' | profesora galesa (1882–1958) | 1882 | 1958 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6960 | | ''[[:d:Q18813249|John Roberts]]'' | | 1749 | 1817 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6961 | | ''[[:d:Q18815948|Arthur Isaac]]'' | | 1902 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 6962 | | ''[[:d:Q18819465|Guildhaume Myrddin-Evans]]'' | | 1894 | 1964 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 6963 | [[Ficheru:Canon Evan Daniel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18875883|Evan Daniel]]'' | | 1837 | 1904 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 6964 | | ''[[:d:Q18879144|John Thomas]]'' | | 1795 | 1871 | ''[[:d:Q29488481|Pibwr Lwyd Farmhouse]]'' |- | style='text-align:right'| 6965 | [[Ficheru:Revd Dr John Thomas, Liverpool (1821-92) (1882) NLW3362411.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18879165|John Thomas]]'' | | 1821 | 1892 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 6966 | | ''[[:d:Q18880142|Mildred Riddelsdell]]'' | | 1913 | 2006 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 6967 | [[Ficheru:Sir Noah Thomas (1720-92).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18880149|Noah Thomas]]'' | médicu galés (1720–1792) | 1720 | 1792 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 6968 | [[Ficheru:Dr Owen Thomas (1812-91) NLW3362711.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18880154|Owen Thomas]]'' | | 1812 | 1891 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 6969 | | ''[[:d:Q18880164|Pendrill Varrier Jones]]'' | | 1883 | 1941 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 6970 | | ''[[:d:Q18910300|Edith Sophia Hooper]]'' | sufraxista galesa (1868–1926) | 1868 | 1926 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 6971 | | ''[[:d:Q18910435|Edward Edwards]]'' | | 1870 | 1944 | ''[[:d:Q12061339|Llangedwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 6972 | | ''[[:d:Q18911657|Robert Warden Lee]]'' | | 1868 | 1958 | ''[[:d:Q5648626|Hanmer]]'' |- | style='text-align:right'| 6973 | [[Ficheru:Revd William Williams, Swansea (1817-1900) NLW3365189.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18911858|William Rees Williams]]'' | | 1817 | 1900 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 6974 | | ''[[:d:Q18912095|Herbert Millingchamp Vaughan]]'' | | 1870 | 1948 | ''[[:d:Q15987287|Penmorfa]]'' |- | style='text-align:right'| 6975 | | ''[[:d:Q18913039|John Howard Purnell]]'' | | 1925 | 1996 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 6976 | | ''[[:d:Q18913097|Elis Roberts]]'' | | 1712 | 1789 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 6977 | [[Ficheru:John William Watson Stephens. Photograph. Wellcome V0027757.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18913337|John William Watson Stephens]]'' | profesor galés (1865–1946) | 1865 | 1946 | ''[[:d:Q5445551|Ferryside]]'' |- | style='text-align:right'| 6978 | | ''[[:d:Q18914801|Alis Wen]]'' | | 1520 | 1501 | [[Gales]]<br/>''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 6979 | | ''[[:d:Q18914804|Gwen ferch Ellis]]'' | | 1550 | 1594 | ''[[:d:Q2796209|Llandyrnog]]'' |- | style='text-align:right'| 6980 | | ''[[:d:Q18917139|Abram Wood]]'' | | 1699 | 1799 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 6981 | | ''[[:d:Q18917172|Norman Allen]]'' | | 1903 | 1972 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 6982 | [[Ficheru:Y Parch Peter Williams o Gaerfyrddin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18917233|Peter Williams]]'' | | 1723 | 1796 | ''[[:d:Q13129668|Llansadyrnin]]'' |- | style='text-align:right'| 6983 | | ''[[:d:Q18917385|John Harris]]'' | | 1932 | 2009 | ''[[:d:Q7162831|Penhow]]'' |- | style='text-align:right'| 6984 | | ''[[:d:Q18917541|Emlyn Williams]]'' | | 1921 | 1995 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 6985 | | ''[[:d:Q18917654|Lawrence Jenkins]]'' | | 1857 | 1928 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 6986 | | ''[[:d:Q18917778|Zachariah Williams]]'' | | 1673 | 1755 | ''[[:d:Q7368291|Rosemarket]]'' |- | style='text-align:right'| 6987 | | ''[[:d:Q18920464|Roscoe Howells]]'' | escritor galés (1919–2014) | 1919 | 2014 | ''[[:d:Q3405190|Saundersfoot]]'' |- | style='text-align:right'| 6988 | | ''[[:d:Q18921907|Gavin Hitchings]]'' | artista neozelandés | 1937 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6989 | | ''[[:d:Q18922056|Anne Griffith]]'' | | 1734 | 1821 | ''[[:d:Q2556821|Aberdaron]]'' |- | style='text-align:right'| 6990 | [[Ficheru:Dan Davies, Merthyr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18922147|Daniel Davies]]'' | | 1859 | 1930 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 6991 | | ''[[:d:Q18922178|Percy Watkins]]'' | | 1871 | 1946 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 6992 | | ''[[:d:Q18922208|Richard Davis]]'' | | 1658 | 1714 | ''[[:d:Q6661964|Llechryd]]'' |- | style='text-align:right'| 6993 | | ''[[:d:Q18922225|Evan Evans]]'' | empresariu galés (1882–1965) | 1882 | 1965 | ''[[:d:Q14508465|Betws Lleucu]]'' |- | style='text-align:right'| 6994 | | ''[[:d:Q18934912|Donald Emrys Strong]]'' | | 1927 | 1973 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 6995 | [[Ficheru:Portrait of Tho. Jones (4674170) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18936277|Thomas Jones]]'' | | 1648 | 1713 | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 6996 | | ''[[:d:Q18954073|Arthur Lloyd James]]'' | llingüista británicu (1884–1943) | 1884 | 1943 | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 6997 | | ''[[:d:Q18954136|David Oliver]]'' | | 1863 | 1947 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 6998 | | ''[[:d:Q18954309|John Bailey]]'' | | 1898 | 1969 | ''[[:d:Q25169445|Miskin]]'' |- | style='text-align:right'| 6999 | [[Ficheru:Portrait of Rev. John Hughes (4670920).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18954350|John Hughes]]'' | | 1842 | 1902 | ''[[:d:Q13127175|Cnwch Coch]]'' |- | style='text-align:right'| 7000 | [[Ficheru:Photograph of William Ick.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18962084|William Ick]]'' | | 1800 | 1844 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7001 | | ''[[:d:Q19039146|David Owen]]'' | | 1904 | 1970 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 7002 | | ''[[:d:Q19040140|Ezekiel Hughes]]'' | | 1766 | 1849 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 7003 | | ''[[:d:Q19040262|Frances Hughes]]'' | | 1855 | 1927 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7004 | | ''[[:d:Q19042104|Ivor Broom]]'' | militar galés (1920–2003) | 1920 | 2003 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7005 | | ''[[:d:Q19043535|Robert Jones]]'' | | 1560 | 1615 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 7006 | | ''[[:d:Q19043766|William Evans]]'' | | 1864 | 1934 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 7007 | | ''[[:d:Q19202498|Bob Shaw]]'' | vallista galés | 1932 | | ''[[:d:Q1401784|Taff's Well]]'' |- | style='text-align:right'| 7008 | | ''[[:d:Q19276832|Keith Palmer]]'' | empresariu británicu | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7009 | [[Ficheru:Danny Ward 2014 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19281946|Danny Ward]]'' | futbolista británicu (1993-) | 1993 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 7010 | | ''[[:d:Q19282249|Catherine Williamson]]'' | ciclista británica | 1982 | | [[Gran Bretaña]]<br/>''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 7011 | | ''[[:d:Q19324971|Morland Lewis]]'' | pintor británicu (1903–1943) | 1903 | 1943 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7012 | [[Ficheru:Mrs Amy Brook (born Bulley) by Mary Florence Monkhouse.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19324995|Amy Bulley]]'' | activista galesa (1852–1939) | 1852 | 1939 | ''[[:d:Q15261963|New Brighton]]'' |- | style='text-align:right'| 7013 | | ''[[:d:Q19325030|Oliver Thomas]]'' | | 1598 | 1653 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7014 | | ''[[:d:Q19325183|Rhondda Williams]]'' | ministru británicu (1860–1945) | 1860 | 1945 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 7015 | | ''[[:d:Q19325185|Betty Johnston]]'' | | 1916 | 1994 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 7016 | | ''[[:d:Q19325211|Richard Hughes]]'' | poeta galés (1565–1619) | 1565 | 1619 | ''[[:d:Q1024924|Llanbedrog]]'' |- | style='text-align:right'| 7017 | | ''[[:d:Q19325318|Clara Deniz]]'' | pianista británica (1911–2002) | 1911 | 2002 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7018 | | ''[[:d:Q19325401|David Thomas]]'' | | 1880 | 1967 | ''[[:d:Q6661359|Llanfechain]]'' |- | style='text-align:right'| 7019 | [[Ficheru:Rosina Davies (1863–1949) (gcf02725).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19325414|Rosina Davies]]'' | misionera galesa (1863–1949) | 1863 | 1949 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 7020 | | ''[[:d:Q19325608|Thomas Hughes]]'' | | 1853 | 1927 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 7021 | | ''[[:d:Q19325627|Ethel Trew]]'' | | 1869 | 1948 | ''[[:d:Q13656930|Oystermouth]]'' |- | style='text-align:right'| 7022 | [[Ficheru:Cofeb Tom Nefyn Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19325687|Thomas Williams]]'' | | 1895 | 1958 | ''[[:d:Q4936754|Boduan]]'' |- | style='text-align:right'| 7023 | | ''[[:d:Q19326557|Samuel Evans]]'' | | 1762 | 1835 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 7024 | [[Ficheru:John Aneurin Grey Griffith, c1980 (4322172360).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19335498|John Aneurin Grey Griffith]]'' | xurista británicu | 1918 | 2010 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7025 | [[Ficheru:Representative John D. Jones, 1971.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19360550|John D. Jones]]'' | políticu galés (1923–2014) | 1923 | 2014 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7026 | | ''[[:d:Q19360836|Roger Cecil]]'' | pintor galés (1942–2015) | 1942 | 2015 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 7027 | | ''[[:d:Q19364441|Gwynne Edwards]]'' | violista galés (1909–2000) | 1909 | 2000 | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 7028 | [[Ficheru:Revd John Williams, 'Yr Hen Syr'.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19367438|John Williams]]'' | | 1745 | 1818 | ''[[:d:Q15963881|Swyddffynnon]]'' |- | style='text-align:right'| 7029 | | ''[[:d:Q19368760|William Davies]]'' | escultor galés (1826–1901) | 1826 | 1901 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 7030 | | ''[[:d:Q19396015|Paul Brown]]'' | | 1960 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7031 | | ''[[:d:Q19407331|Maureen Guy]]'' | cantante d&#39;ópera galesa (1932–2015) | 1932 | 2015 | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 7032 | | ''[[:d:Q19513574|Owain Dwnn]]'' | | 1400 | 1460 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 7033 | | ''[[:d:Q19518803|Bethan Witcomb]]'' | actriz galesa | | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 7034 | | ''[[:d:Q19518932|John Goodwin]]'' | tirador británicu (1859–1938) | 1859 | 1938 | ''[[:d:Q6394440|Kerry]]'' |- | style='text-align:right'| 7035 | | ''[[:d:Q19519776|Nigel Williams]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7036 | | ''[[:d:Q19519831|Max Clark]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 7037 | | ''[[:d:Q19519921|Jenny Hawkins]]'' | | 1990 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7038 | | ''[[:d:Q19560432|Glyn England]]'' | inxenieru galés (1921–2013) | 1921 | 2013 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 7039 | | ''[[:d:Q19560518|Natalie Fryde]]'' | | 1945 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7040 | | ''[[:d:Q19560780|Harold Hughes]]'' | | 1902 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 7041 | | ''[[:d:Q19560889|David Bevan Jones]]'' | | 1807 | 1863 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7042 | | ''[[:d:Q19560894|Mary Jones]]'' | actriz galesa (1896–1990) | 1915 | 1990 | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 7043 | | ''[[:d:Q19578070|Laura Thomas]]'' | | 1985 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 7044 | | ''[[:d:Q19578248|Les Wilkins]]'' | | 1907 | 1979 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7045 | | ''[[:d:Q19578254|Liam Williams]]'' | boxeador galés | 1992 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 7046 | | ''[[:d:Q19578256|Ralph Williams]]'' | | 1905 | 1985 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 7047 | | ''[[:d:Q19578296|Viv Woodward]]'' | futbolista británicu | 1914 | | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 7048 | [[Ficheru:Nigel Haworth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19585743|Nigel Haworth]]'' | políticu galés | 1951 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7049 | | ''[[:d:Q19594785|Ray Williams]]'' | xugador de rugbi union galés (1927–2014) | 1927 | 2014 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7050 | | ''[[:d:Q19599159|John Jones]]'' | | 1786 | 1865 | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 7051 | [[Ficheru:Thomas Rees, 1904.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q19599359|Thomas Rees]]'' | políticu galés (1844–1921) | 1844 | 1921 | ''[[:d:Q6707738|Lydstep Haven]]'' |- | style='text-align:right'| 7052 | | ''[[:d:Q19600732|Clydai ach Brychan]]'' | santa galesa galesa | 500 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 7053 | | ''[[:d:Q19605143|Owen Thomas]]'' | | 1858 | 1923 | ''[[:d:Q16246155|Carrog]]'' |- | style='text-align:right'| 7054 | [[Ficheru:Winifred Phillips Hathaway (1870?-1954) (5494411890).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19613712|Winifred Phillips Hathaway]]'' | oftalmóloga estauxunidense (1870–1954) | 1871 | 1954 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7055 | | ''[[:d:Q19628748|Cledwyn Hughes]]'' | | 1920 | 1978 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 7056 | | ''[[:d:Q19629034|Simon Armstrong]]'' | actor británicu | 2000 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 7057 | | ''[[:d:Q19630379|Glynn Croudace]]'' | escritora de ficción de detectives galesa | 1917 | | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 7058 | [[Ficheru:Edward Davies (Iolo Trefaldwyn, 1819-87) NLW3364542.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19635477|Edward Davies]]'' | | 1819 | 1887 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 7059 | [[Ficheru:Frances Donovan 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19650365|Frances Donovan]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7060 | | ''[[:d:Q19650439|Angus McDermid]]'' | | 1921 | 1988 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7061 | | ''[[:d:Q19661146|Wynne Richards]]'' | | 1950 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 7062 | | ''[[:d:Q19661342|Jeffery Rowthorn]]'' | sacerdote galés | 1934 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7063 | | ''[[:d:Q19662041|Saint Austell]]'' | monxu galés (500–600) | 500 | 600 | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 7064 | | ''[[:d:Q19662539|Sue Jones]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 7065 | | ''[[:d:Q19663103|Greg Hill]]'' | poeta británicu | 1949 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7066 | | ''[[:d:Q19664267|Rachel Johncock]]'' | atleta británica | 1993 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7067 | [[Ficheru:Howel-Gwyn-AS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19664611|Howel Gwyn]]'' | | 1806 | 1888 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 7068 | [[Ficheru:Edward Wienholt - Queensland politician.png|center|128px]] | ''[[:d:Q19665319|Edward Wienholt]]'' | | 1833 | 1904 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 7069 | | ''[[:d:Q19665598|Alex Jeffries]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7070 | | ''[[:d:Q19665984|Gyllian Raby]]'' | novelista canadiana | 1959 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7071 | [[Ficheru:Business of Software - Rory Sutherland.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19666293|Rory Sutherland]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q6661096|Llanbadoc]]'' |- | style='text-align:right'| 7072 | | ''[[:d:Q19666470|Nicky Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7073 | | ''[[:d:Q19666871|Kevin Moseley]]'' | xugador de rugbi union galés | 1963 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 7074 | [[Ficheru:Edward David Miles - Queensland politician.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19667602|Edward David Miles]]'' | políticu galés (1845–1922) | 1845 | 1922 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 7075 | | ''[[:d:Q19667907|Elias Wynne Cemlyn-Jones]]'' | escritor galés (1888–1966) | 1888 | 1966 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 7076 | | ''[[:d:Q19668085|Liam Shephard]]'' | futbolista británicu | 1994 | | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 7077 | [[Ficheru:Nick Salapatas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19668376|Nick Salapatas]]'' | futbolista británicu | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7078 | | ''[[:d:Q19668413|Glyn Owen]]'' | xugador de críquet galés (1909–1978) | 1909 | 1978 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 7079 | | ''[[:d:Q19694162|Anthony Sweeting]]'' | profesor universitariu galés (1938–2008) | 1938 | 2008 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7080 | | ''[[:d:Q19760229|Leofric Temple]]'' | abogáu galés (1819–1891) | 1819 | 1891 | ''[[:d:Q13644930|Llandrinio]]'' |- | style='text-align:right'| 7081 | | ''[[:d:Q19790482|John James Hughes]]'' | | 1842 | 1875 | ''[[:d:Q5046060|Carreglefn]]'' |- | style='text-align:right'| 7082 | | ''[[:d:Q19799260|Hugh James]]'' | aviador galés (1922–2015) | 1922 | 2015 | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7083 | | ''[[:d:Q19801208|Mari Ellis]]'' | | 1913 | 2015 | ''[[:d:Q5318814|Dylife]]'' |- | style='text-align:right'| 7084 | | ''[[:d:Q19819921|David Randell]]'' | | 1854 | 1912 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 7085 | [[Ficheru:William Tudor Howell.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19819945|William Tudor Howell]]'' | | 1862 | 1911 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 7086 | | ''[[:d:Q19819955|P. Ellis Eyton]]'' | | 1827 | 1878 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 7087 | | ''[[:d:Q19820213|Mia Arnesby Brown]]'' | | 1867 | 1931 | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 7088 | | ''[[:d:Q19822503|Amy Parry-Williams]]'' | | 1910 | 1988 | ''[[:d:Q7228397|Pontyberem]]'' |- | style='text-align:right'| 7089 | | ''[[:d:Q19829084|Arthur Lewis]]'' | fotógrafu galés (1885–1952) | 1885 | 1952 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7090 | [[Ficheru:Gwyn Martin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19829092|Gwyn Martin]]'' | | 1921 | 2001 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 7091 | | ''[[:d:Q19831778|Robert Lambert Gapper]]'' | | 1897 | 1984 | ''[[:d:Q3398834|Llanaelhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 7092 | | ''[[:d:Q19840274|Rhodri Jones]]'' | fotógrafu galés | 1963 | | ''[[:d:Q3398942|Tregarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7093 | [[Ficheru:Portrait of J. Deffett Francis as 'Lord of the Isles' (4670730).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19842165|John Deffett Francis]]'' | | 1815 | 1901 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7094 | | ''[[:d:Q19843134|Ray Elton]]'' | direutor de fotografía galés (1914–1994) | 1914 | 1994 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7095 | | ''[[:d:Q19844389|Fred Perry]]'' | boxeador británicu (1904–1981) | 1904 | 1981 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7096 | | ''[[:d:Q19845132|Glyn Davies]]'' | | 1932 | 2013 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7097 | | ''[[:d:Q19848670|Chalkie Davies]]'' | fotógrafu galés | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7098 | | ''[[:d:Q19870710|Alun Anderson]]'' | escritor británicu | 1948 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 7099 | | ''[[:d:Q19872799|Rod Duncan]]'' | escritor galés | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7100 | | ''[[:d:Q19873079|Gwyn Evans]]'' | | 1935 | 2000 | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 7101 | | ''[[:d:Q19873847|Ian Hamer]]'' | atleta galés | 1965 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 7102 | | ''[[:d:Q19874433|Mike Hughes]]'' | | 1940 | 2018 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 7103 | [[Ficheru:Owain Jones footballer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19874739|Owain Jones]]'' | futbolista británicu | 1996 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7104 | [[Ficheru:Thomas Llewellyn Jones, 1941.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q19874741|Thomas Llewellyn Jones]]'' | políticu galés (1872–1946) | 1872 | 1946 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7105 | [[Ficheru:Henry Llewelyn - Queensland Politician.png|center|128px]] | ''[[:d:Q19875292|Henry Llewellyn]]'' | políticu galés (1855–1933) | 1855 | 1933 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 7106 | [[Ficheru:Ernest Purnell, 1938.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q19877328|Ernest Purnell]]'' | políticu galés (1866–1954) | 1866 | 1954 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7107 | [[Ficheru:H. H. Tilbrook.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19880007|H. H. Tilbrook]]'' | fotógrafu galés (1848–1937) | 1848 | 1937 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 7108 | [[Ficheru:John Murray Thomas, Y Wladfa, 1894.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19888021|John Murray Thomas]]'' | comerciante galés (1847–1924) | 1847 | 1924 | [[Pen-y-bont ar Ogwr]] |- | style='text-align:right'| 7109 | | ''[[:d:Q19894339|Ralph Bingley]]'' | | 1570 | 1627 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 7110 | | ''[[:d:Q19895893|Betsan Llwyd]]'' | actriz británica | 1959 | | ''[[:d:Q7605133|Staylittle]]'' |- | style='text-align:right'| 7111 | [[Ficheru:Ross at Wakles Comic Con 2015.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q19899726|Ross O'Hennessy]]'' | actor británicu | 1974 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 7112 | | ''[[:d:Q19903914|Cynan Jones]]'' | | 1975 | | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 7113 | [[Ficheru:Sian Gibson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19904075|Sian Gibson]]'' | | 1976 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 7114 | | ''[[:d:Q19904139|Jason Greenslade]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7115 | | ''[[:d:Q19904222|Bert Hodson]]'' | golfista galés (1905–1971) | 1905 | 1971 | ''[[:d:Q7359368|Rogerstone]]'' |- | style='text-align:right'| 7116 | | ''[[:d:Q19915198|David Thomas Gwynne-Vaughan]]'' | botánicu galés (1871–1915) | 1871 | 1915 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 7117 | | ''[[:d:Q19921507|John Wheatley]]'' | | 1892 | 1955 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 7118 | | ''[[:d:Q19945904|Bryn Markham-Jones]]'' | árbitru de fútbol británicu | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7119 | [[Ficheru:Official portrait of Chris Davies crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19957299|Chris Davies]]'' | políticu galés | 1967 | | ''[[:d:Q7653726|Cwm Tawe]]'' |- | style='text-align:right'| 7120 | [[Ficheru:Official portrait of Dr James Davies MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19957303|James Davies]]'' | políticu galés | 1980 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7121 | [[Ficheru:Official portrait of Carolyn Harris MP crop 2, 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19958026|Carolyn Harris]]'' | política británica | 1960 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7122 | [[Ficheru:Janet Owart.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19958045|Janet Haworth]]'' | política galesa | | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 7123 | [[Ficheru:Official portrait of Simon Hoare (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19958093|Simon Hoare]]'' | políticu británicu | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7124 | | ''[[:d:Q19959822|Henry Dwnn]]'' | | 1340 | 1416 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7125 | | ''[[:d:Q19959987|Thomas Jones]]'' | | 1554 | 1604 | ''[[:d:Q20170606|Abermarlais]]'' |- | style='text-align:right'| 7126 | [[Ficheru:Lateysha Grace at the National Television Awards.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19968719|Lateysha Grace]]'' | cantante galesa | 1992 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 7127 | [[Ficheru:John parry portrait arms.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19974211|John Parry]]'' | | 1724 | 1797 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7128 | [[Ficheru:The Right Reverend Benjamin Price .jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19974372|Benjamin Price]]'' | | 1804 | 1896 | ''[[:d:Q24360208|Builth]]'' |- | style='text-align:right'| 7129 | [[Ficheru:Thomas Hughes Jones (of Blaenpennal) (5292090).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q19974769|Thomas Hughes Jones]]'' | | 1895 | 1966 | ''[[:d:Q14508467|Blaenpennal]]'' |- | style='text-align:right'| 7130 | | ''[[:d:Q19975142|Fred Robson]]'' | golfista galés (1885–1952) | 1885 | 1952 | ''[[:d:Q2355142|Shotton]]'' |- | style='text-align:right'| 7131 | | ''[[:d:Q19975438|William Napier Bruce]]'' | funcionariu galés (1858–1936) | 1858 | 1936 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 7132 | | ''[[:d:Q19997515|Frederick Norman Pryce]]'' | conservador de muséu británicu (1888–1953) | 1888 | 1953 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7133 | | ''[[:d:Q20007832|Leondre Devries]]'' | cantante británicu | 2000 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 7134 | | ''[[:d:Q20022443|Mark Bennett]]'' | xugador de rugbi union galés | 1969 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 7135 | | ''[[:d:Q20022497|Simon Hill]]'' | | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7136 | | ''[[:d:Q20031104|Charles Woolley]]'' | | 1893 | 1981 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 7137 | [[Ficheru:Portrait of vaudeville team George Auger and Ernest Rommel (SAYRE 12097).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20039025|William George Auger]]'' | | 1882<br/>1881 | 1922 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7138 | [[Ficheru:Albert de Belleroche by Sargent.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20051236|Albert de Belleroche]]'' | | 1864 | 1944 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7139 | | ''[[:d:Q20054436|Gwilym Prichard]]'' | artista galés (1931–2015) | 1931 | 2015 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7140 | | ''[[:d:Q20055587|Sioned Wiliam]]'' | | 1961 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7141 | | ''[[:d:Q20089033|David Braid]]'' | compositor galés | 1970 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 7142 | [[Ficheru:Gareth Allen PHC 2015-1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20090102|Gareth Allen]]'' | xugador de snooker galés | 1988 | | ''[[:d:Q2364012|Mynydd Isa]]'' |- | style='text-align:right'| 7143 | [[Ficheru:Shift Exhibition pic.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q20090668|Chris Tally Evans]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7144 | | ''[[:d:Q20090820|Ollie Griffiths]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7145 | [[Ficheru:Sarah Edwards (1947).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20109574|Sarah Edwards]]'' | | 1881 | 1965 | ''[[:d:Q5573009|Glyntraian]]'' |- | style='text-align:right'| 7146 | | ''[[:d:Q20109582|Penelope Evans]]'' | escritora de ficción de detectives británica | 1959 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 7147 | | ''[[:d:Q20109704|Oscar Arthur Rackham]]'' | filósofu británicu (1912–1997) | 1912 | 1997 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7148 | | ''[[:d:Q20127986|Kyle Patten]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7149 | [[Ficheru:Official portrait of Jo Stevens MP crop 2, 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20128115|Jo Stevens]]'' | política galesa | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7150 | | ''[[:d:Q20128816|Jack Whitford]]'' | ximnasta artísticu británicu | 1924 | 2023 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7151 | | ''[[:d:Q20160474|Hefina Headon]]'' | | 1930 | 2013 | ''[[:d:Q5277964|Dinas Cross]]'' |- | style='text-align:right'| 7152 | | ''[[:d:Q20201367|Hawys Gadarn]]'' | | 1291 | 1353 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 7153 | [[Ficheru:Robert Everett.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20202170|Robert Everett]]'' | | 1791 | 1875 | ''[[:d:Q5610201|Gronant]]'' |- | style='text-align:right'| 7154 | [[Ficheru:Edgar L Chappell.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q20252475|Edgar Chappell]]'' | | 1879 | 1949 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 7155 | [[Ficheru:John Jones (Idris Vychan, 1825-87) NLW3364537 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20256068|John Jones]]'' | | 1825 | 1887 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 7156 | [[Ficheru:Castle - Statue of Judge Gwilym Williams of Miskin - 20230926170326.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20263530|Gwilym Williams]]'' | xuez galés (1839–1906) | 1839 | 1906 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 7157 | | ''[[:d:Q20266669|Moc Morgan]]'' | | 1928 | 2015 | ''[[:d:Q3401544|Pontrhydfendigaid]]'' |- | style='text-align:right'| 7158 | | ''[[:d:Q20277834|Hafina Clwyd]]'' | | 1936 | 2011 | ''[[:d:Q2599085|Gwyddelwern]]'' |- | style='text-align:right'| 7159 | | ''[[:d:Q20354071|John Langford]]'' | escritor galés (1640–1715) | 1640 | 1715 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 7160 | | ''[[:d:Q20476511|Evan Tom Davies]]'' | | 1904 | 1973 | ''[[:d:Q7162285|Pencader]]'' |- | style='text-align:right'| 7161 | | ''[[:d:Q20497707|Emlyn Rees]]'' | escritor británicu | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7162 | [[Ficheru:Elinor Crawley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20534916|Elinor Crawley]]'' | actriz galesa | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7163 | | ''[[:d:Q20555787|Siôn Llewelyn]]'' | | 1690 | 1776 | ''[[:d:Q5057243|Cefn-coed-y-cymmer]]'' |- | style='text-align:right'| 7164 | | ''[[:d:Q20557508|Abiah Roderick]]'' | poeta galés (1898–1978) | 1898 | 1977 | ''[[:d:Q7653726|Cwm Tawe]]'' |- | style='text-align:right'| 7165 | | ''[[:d:Q20558076|Angharad Llwyd-Jones]]'' | escritora británica | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7166 | | ''[[:d:Q20558096|Angharad Puw Davies]]'' | autora británica | | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 7167 | [[Ficheru:Cymro 'pop' records by Teldisc for the Christmas market (1528985) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20558265|Aled Lloyd Davies]]'' | | 1930 | 2021 | ''[[:d:Q15056704|Brithdir]]'' |- | style='text-align:right'| 7168 | | ''[[:d:Q20558342|Alice E. Williams]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7169 | | ''[[:d:Q20558361|Alun 'Sbardun' Huws]]'' | | 1948 | 2014 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7170 | | ''[[:d:Q20558419|Alun Guy]]'' | | 1939 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7171 | | ''[[:d:Q20558530|Alwyn Humphreys]]'' | escritor británicu | 1944 | | ''[[:d:Q3402654|Bodffordd]]'' |- | style='text-align:right'| 7172 | [[Ficheru:St Gallgo's Church, Llanallgo - geograph.org.uk - 38557.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20558584|Allgo]]'' | santu galés (600–660) | 600 | 660 | ''[[:d:Q6661065|Llanallgo]]'' |- | style='text-align:right'| 7173 | | ''[[:d:Q20558676|Andras Millward]]'' | escritor galés (1966–2016) | 1966 | 2016 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7174 | | ''[[:d:Q20558732|Aneurin Jenkins Jones]]'' | | 1925 | 1981 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7175 | | ''[[:d:Q20559469|Dyfnwal ap Arthwyr]]'' | | | 807 | ''[[:d:Q2578706|Reinu de Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 7176 | | ''[[:d:Q20559798|William Griffith]]'' | | 1849 | 1890 | ''[[:d:Q7165424|Penysarn]]''<br/>''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 7177 | | ''[[:d:Q20559811|William Milton Aubrey]]'' | | 1861 | 1889 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 7178 | | ''[[:d:Q20560367|Androw Bennett]]'' | | 1946 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7179 | | ''[[:d:Q20560416|Beti Rhys]]'' | escritora británica (1907–2003) | 1907 | 2003 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 7180 | | ''[[:d:Q20560502|Bethan Phillips]]'' | escritora británica | 1934 | 2019 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 7181 | | ''[[:d:Q20560688|Bleddyn Owen Huws]]'' | | | | ''[[:d:Q1964775|Nantlle Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 7182 | [[Ficheru:Portrait of Andreas o Vôn (4674316) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20561073|Andrew Jones Brereton]]'' | | 1827 | 1885 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 7183 | | ''[[:d:Q20562825|Eurig Salisbury]]'' | poeta británicu | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7184 | | ''[[:d:Q20562948|Lleuwen Steffan]]'' | cantante británica | 1979 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7185 | [[Ficheru:John Davies (Ossian Gwent).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20564443|John Davies]]'' | | 1839 | 1892 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 7186 | | ''[[:d:Q20564458|Richard Owen Davies]]'' | químicu galés (1894–1962) | 1894 | 1962 | ''[[:d:Q3398868|Ganllwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7187 | | ''[[:d:Q20564992|Ceri Dupree]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 7188 | [[Ficheru:Meiriadog at the Powys Eisteddfod (1892) NLW3362573.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20565356|John Edwards]]'' | | 1813 | 1906 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 7189 | | ''[[:d:Q20566517|Hugh Hughes]]'' | | 1830 | 1904 | ''[[:d:Q20593558|Llandrygarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7190 | | ''[[:d:Q20566554|Richard Huws]]'' | | 1902 | 1980 | ''[[:d:Q7680421|Talwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 7191 | | ''[[:d:Q20566881|Edith Nepean]]'' | escritora galesa (1876–1960) | 1876 | 1960 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 7192 | | ''[[:d:Q20567154|John Rowlands]]'' | políticu británicu | | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 7193 | [[Ficheru:John Tudor Jones (John Eilien).png|center|128px]] | ''[[:d:Q20567187|John Tudor Jones]]'' | | 1903 | 1985 | ''[[:d:Q6661279|Llaneilian]]'' |- | style='text-align:right'| 7194 | | ''[[:d:Q20567225|Ann Pierce Jones]]'' | autora británica | | | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 7195 | [[Ficheru:David R.Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20567243|David Richard Jones]]'' | | 1832 | 1916 | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 7196 | | ''[[:d:Q20567253|Emyr Jones]]'' | | 1914 | 1999 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7197 | [[Ficheru:Owen Gethin Jones (Gethin, 1816-83) NLW3364544.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20567274|Owen Gethin Jones]]'' | | 1816 | 1883 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 7198 | | ''[[:d:Q20567285|Robert Lloyd Jones]]'' | | 1878 | 1959 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 7199 | | ''[[:d:Q20567331|Joseph Seth Jones]]'' | | 1845 | 1912 | ''[[:d:Q3404936|Llanfair Talhaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7200 | | ''[[:d:Q20567576|Timothy Lewis]]'' | | 1877 | 1958 | ''[[:d:Q13128090|Efail-wen]]'' |- | style='text-align:right'| 7201 | | ''[[:d:Q20567614|Wyn Lodwick]]'' | músicu galés | 1927 | 2024 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 7202 | [[Ficheru:David Lyn young man.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20567671|David Lyn]]'' | | 1927 | 2012 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 7203 | | ''[[:d:Q20567746|Dafydd Orwig]]'' | | 1928 | 1996 | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 7204 | | ''[[:d:Q20567936|Hugh Owen]]'' | | 1835 | 1892 | ''[[:d:Q3405038|Cemaes]]'' |- | style='text-align:right'| 7205 | [[Ficheru:Parchg William Theophilus Thomas (Gwilym Gwenffrwd, 1824-99) NLW3364216 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20568221|William Theophilus Thomas]]'' | | 1824 | 1899 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 7206 | [[Ficheru:Revd. Richard Parry (Gwalchmai, 1803-97) NLW3364065.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20568247|Richard Parry]]'' | poeta galés (1803–1897) | 1803 | 1897 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 7207 | | ''[[:d:Q20568728|Jac Lewis Williams]]'' | | 1918 | 1977 | ''[[:d:Q3399358|Aberarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7208 | [[Ficheru:William Williams (Creuddynfab, 1814-69) NLW3364533.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20568736|William Williams]]'' | | 1814 | 1869 | ''[[:d:Q5184753|Creuddyn peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 7209 | [[Ficheru:John Prydderch Williams (Rhydderch o Fcircon, 1830-68) NLW3364196 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20568757|John Prydderch Williams]]'' | | 1830 | 1868 | ''[[:d:Q6661152|Llanddeusant]]'' |- | style='text-align:right'| 7210 | | ''[[:d:Q20568764|Beryl Stafford Williams]]'' | | | | ''[[:d:Q2653611|Penmaenmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7211 | | ''[[:d:Q20568941|John Pritchard]]'' | | 1837 | 1898 | ''[[:d:Q3402685|Gaerwen]]'' |- | style='text-align:right'| 7212 | [[Ficheru:Rees Arthur Rees (Rhys Dyfed, 1837-66) (ambrotype) NLW3364105.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20569280|Rees Arthur Rees]]'' | | 1837 | 1866 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7213 | [[Ficheru:Celtic Knot Conference, July 2017 (14) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20569630|Gareth Morlais]]'' | | | | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 7214 | [[Ficheru:Siân Gwenllian AM (28092344141).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20570139|Sian Gwenllian]]'' | política británica | 1956 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7215 | | ''[[:d:Q20603878|Hugh Abercrombie]]'' | políticu sudafricanu (1872–1955) | 1872 | 1955 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7216 | | ''[[:d:Q20627091|Morris ap Rhisiart]]'' | | 1674 | 1763 | ''[[:d:Q13129642|Llanfihangel Tre'r Beirdd]]'' |- | style='text-align:right'| 7217 | | ''[[:d:Q20630509|Anthony Lyn]]'' | direutor de teatru galés | 1965 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7218 | [[Ficheru:Denise Goddard 1964.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20631120|Denise Goddard]]'' | deportista galesa | 1945 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7219 | [[Ficheru:Gwenllian Morgan Mayor of Brecon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20631337|Gwenllian Elizabeth Fanny Morgan]]'' | | 1852 | 1939 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 7220 | | ''[[:d:Q20631844|R. K. Penson]]'' | | 1815 | 1885 | ''[[:d:Q7114024|Overton]]'' |- | style='text-align:right'| 7221 | [[Ficheru:H. Hawkline.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20638115|H. Hawkline]]'' | actor galés | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7222 | | ''[[:d:Q20638154|Rhisiart Iorwerth]]'' | poeta galés | | | ''[[:d:Q6661579|Llangynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7223 | | ''[[:d:Q20639681|Bert Williams]]'' | | 1905 | 1974 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 7224 | [[Ficheru:20150922 1826 W AUT WAL 3974.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20641048|Nia Jones]]'' | futbolista galesa | 1992 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 7225 | | ''[[:d:Q20641049|Tecwyn Jones]]'' | | 1930 | 2008 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 7226 | | ''[[:d:Q20641305|Bill Pendergast]]'' | futbolista británicu | 1915 | 2001 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 7227 | | ''[[:d:Q20641359|Arthur Pritchard]]'' | futbolista británicu | 1917 | 2005 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7228 | | ''[[:d:Q20641505|George Smith]]'' | futbolista británicu | 1910 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 7229 | | ''[[:d:Q20641646|Laurence Woodward]]'' | | 1918 | 1997 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 7230 | [[Ficheru:Official portrait of Gerald Jones MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20647531|Gerald Jones]]'' | políticu galés | 1970 | | ''[[:d:Q3402398|New Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 7231 | [[Ficheru:Official portrait of Craig Williams MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20647978|Craig Williams]]'' | políticu británicu | 1985 | | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7232 | [[Ficheru:Official portrait of Christina Rees crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20648332|Christina Rees]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 7233 | [[Ficheru:Official portrait of Nick Thomas-Symonds MP (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20648913|Nick Thomas-Symonds]]'' | políticu británicu | 1980 | | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 7234 | | ''[[:d:Q20651182|David Morris]]'' | | 1957 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7235 | [[Ficheru:Evan William Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20656901|Evan William Evans]]'' | | 1827 | 1874 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 7236 | | ''[[:d:Q20684269|Terry Jones]]'' | | 1945 | | [[Northampton]]<br/>[[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 7237 | [[Ficheru:Charles Orme.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20685042|Charles Orme]]'' | productor de cine galés (1918–2007) | 1918 | 2007 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7238 | [[Ficheru:Revd Lot Hughes (W) NLW3362907.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20685186|Lot Hughes]]'' | | 1787 | 1873 | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 7239 | [[Ficheru:Revd Robert Llugwy Owen (1836-1906) (1867) NLW3362143.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20685424|Robert Llugwy Owen]]'' | | 1836 | 1906 | [[Betws-y-Coed]] |- | style='text-align:right'| 7240 | [[Ficheru:David Jones (Dewi Arfon, 1833-1869) NLW3365388.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20687891|D. H. Jones]]'' | | 1833 | 1869 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 7241 | [[Ficheru:Revd John Hugh Evans (Cynfaen, 1833-86) NLW3364076.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20688633|John Hugh Evans]]'' | | 1833 | 1886 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 7242 | | ''[[:d:Q20707550|Jack Murphy]]'' | xugador de críquet galés | 1995 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 7243 | | ''[[:d:Q20707929|Jeremy Lawlor]]'' | xugador de críquet galés | 1995 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7244 | | ''[[:d:Q20712662|John Rae]]'' | futbolista británicu | 1912 | 2007 | ''[[:d:Q4923162|Blackmill]]'' |- | style='text-align:right'| 7245 | [[Ficheru:Duane Jones PHC 2015-1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20713162|Duane Jones]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 7246 | | ''[[:d:Q20713538|P. D. G. Thomas]]'' | | 1930 | 2020 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7247 | | ''[[:d:Q20713565|Rory Thornton]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1995 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7248 | | ''[[:d:Q20713729|Philip Rodgers]]'' | | 1891 | 1966 | ''[[:d:Q13131201|Sandycroft]]'' |- | style='text-align:right'| 7249 | | ''[[:d:Q20714025|Javan Sebastian]]'' | | 1994 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7250 | | ''[[:d:Q20724707|Sydney Chappell]]'' | | 1915 | 1987 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 7251 | | ''[[:d:Q20732606|Lemuel John Hopkin James]]'' | | 1874 | 1937 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 7252 | | ''[[:d:Q20732611|Abel Jones Parry]]'' | | 1833 | 1911 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 7253 | | ''[[:d:Q20732612|Frederick John Alban]]'' | | 1882 | 1965 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 7254 | | ''[[:d:Q20732613|Albert Owen Evans]]'' | | 1864 | 1937 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 7255 | | ''[[:d:Q20732615|Alcwyn Caryni Evans]]'' | anticuariu galés (1828–1902) | 1828 | 1902 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7256 | [[Ficheru:Professor Alfred W. Hughes, 1895.png|center|128px]] | ''[[:d:Q20732617|Alfred William Hughes]]'' | | 1861 | 1900 | ''[[:d:Q3398817|Aberllefenni]]'' |- | style='text-align:right'| 7257 | | ''[[:d:Q20732620|Alun Herbert Davies]]'' | direutor británicu (1927–2005) | 1927 | 2005 | ''[[:d:Q6661745|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 7258 | | ''[[:d:Q20732623|Aneurin Jones]]'' | | 1822 | 1904 | ''[[:d:Q3401157|Bedwas]]'' |- | style='text-align:right'| 7259 | | ''[[:d:Q20732625|Annie Davies]]'' | | 1910 | 1970 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 7260 | | ''[[:d:Q20732626|Annie Foulkes]]'' | editora galesa (1877–1962) | 1877 | 1962 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 7261 | | ''[[:d:Q20732628|Arthur ap Gwynn]]'' | bibliotecariu galés (1902–1987) | 1902 | 1987 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 7262 | | ''[[:d:Q20732629|Arthur Evans]]'' | | 1755 | 1837 | ''[[:d:Q5441898|Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 7263 | | ''[[:d:Q20732632|Arthur Jones]]'' | poeta galés | | | ''[[:d:Q6661405|Llangadwaladr]]'' |- | style='text-align:right'| 7264 | [[Ficheru:Arthur Jones, Congregationalist minister, Bangor 1776-1860.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732633|Arthur Jones]]'' | | 1776 | 1860 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 7265 | | ''[[:d:Q20732634|Arthur Leonard Leach]]'' | | 1869 | 1957 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 7266 | | ''[[:d:Q20732635|Arthur Tudor Edwards]]'' | | 1890 | 1946 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7267 | | ''[[:d:Q20732636|Athelstan Owen]]'' | | 1676 | 1731 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 7268 | [[Ficheru:Ben Davies (Capel Iwan).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732643|Ben Davies]]'' | | 1840 | 1930 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 7269 | | ''[[:d:Q20732645|Ben Davies]]'' | | 1878 | 1958 | ''[[:d:Q6661117|Llanboidy]]'' |- | style='text-align:right'| 7270 | | ''[[:d:Q20732649|Benjamin Davies]]'' | | 1826 | 1905 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 7271 | | ''[[:d:Q20732650|Benjamin Evans]]'' | | 1816 | 1886 | ''[[:d:Q5306194|Dre-fach Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 7272 | | ''[[:d:Q20732651|Benjamin Humphreys]]'' | | 1856 | 1934 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 7273 | | ''[[:d:Q20732652|Benjamin Jones]]'' | | 1756 | 1823 | ''[[:d:Q6661877|Llanwinio]]'' |- | style='text-align:right'| 7274 | | ''[[:d:Q20732653|Benjamin Jones]]'' | | 1788 | 1841 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 7275 | | ''[[:d:Q20732655|Benjamin Maelor Jones]]'' | | 1894 | 1982 | ''[[:d:Q6268758|Johnstown]]'' |- | style='text-align:right'| 7276 | | ''[[:d:Q20732656|Benjamin Meredith]]'' | | 1700 | 1749 | ''[[:d:Q6661860|Llanwenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7277 | | ''[[:d:Q20732657|Benjamin Millingchamp]]'' | | 1756 | 1829 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 7278 | | ''[[:d:Q20732658|Benjamin Morris Williams]]'' | | 1832 | 1903 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 7279 | [[Ficheru:Benjamin William Chidlaw (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732661|Benjamin William Chidlaw]]'' | | 1811 | 1892 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7280 | | ''[[:d:Q20732663|William Birchinshaw]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7281 | | ''[[:d:Q20732671|Evan Breeze]]'' | | 1798 | 1855 | ''[[:d:Q29504090|Dol-Hywel]]'' |- | style='text-align:right'| 7282 | | ''[[:d:Q20732676|Fanny Mary Katherine Bulkeley-Owen]]'' | escritora galesa (1845–1927) | 1845 | 1927 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7283 | | ''[[:d:Q20732678|Cadwaladr Davies]]'' | | 1704 | | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 7284 | | ''[[:d:Q20732679|Cadwaladr Evans]]'' | | 1664 | 1745 | ''[[:d:Q3359368|Frongoch]]'' |- | style='text-align:right'| 7285 | [[Ficheru:Portrait of Cadwaladr Jones (4671525).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732680|Cadwaladr Jones]]'' | | 1783 | 1867 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7286 | | ''[[:d:Q20732681|Cadwaladr Jones]]'' | | 1794 | 1883 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7287 | | ''[[:d:Q20732683|Cadwgan Delynor]]'' | | 1400 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7288 | | ''[[:d:Q20732684|Cadwgan Ffôl]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7289 | [[Ficheru:Portrait of Caleb Morris (4672653) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732685|Caleb Morris]]'' | | 1800 | 1865 | ''[[:d:Q3402206|Whitchurch]]'' |- | style='text-align:right'| 7290 | | ''[[:d:Q20732686|Caleb Rees]]'' | | 1883 | 1970 | ''[[:d:Q3402206|Whitchurch]]'' |- | style='text-align:right'| 7291 | | ''[[:d:Q20732689|Caradog Fynach]]'' | monxu galés (1100–1124) | 1100 | 1124 | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 7292 | | ''[[:d:Q20732690|Ceinwen Rowlands]]'' | cantante galesa (1905–1983) | 1905 | 1983 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 7293 | | ''[[:d:Q20732691|Charles Conway]]'' | | 1820 | 1884 | ''[[:d:Q7228313|Pontnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7294 | [[Ficheru:Portrait of Charles Davies (4673058).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732692|Charles Davies]]'' | | 1849 | 1927 | ''[[:d:Q6662916|Llwynhendy]]'' |- | style='text-align:right'| 7295 | | ''[[:d:Q20732695|Charles Hassall]]'' | | 1754 | 1814 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 7296 | | ''[[:d:Q20732696|Charles Hughes]]'' | editor galés (1823–1886) | 1823 | 1886 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 7297 | | ''[[:d:Q20732697|Charles James]]'' | | 1820 | 1890 | ''[[:d:Q13129660|Llanilar]]'' |- | style='text-align:right'| 7298 | | ''[[:d:Q20732703|Charles Thomas Edward Hinde]]'' | | 1820 | 1870 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 7299 | | ''[[:d:Q20732705|Charles Winter]]'' | | 1700 | 1773 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 7300 | | ''[[:d:Q20732707|Christopher Mends]]'' | | 1724 | 1799 | ''[[:d:Q5678821|Hasguard]]'' |- | style='text-align:right'| 7301 | [[Ficheru:Cosslett Cosslett (Carnelian).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732712|Coslett Coslett]]'' | | 1834 | 1910 | ''[[:d:Q6723489|Machen]]'' |- | style='text-align:right'| 7302 | | ''[[:d:Q20732714|Cradock Glascott]]'' | | 1743<br/>1742 | 1831 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7303 | | ''[[:d:Q20732732|Dafydd ap Maredudd ap Tudur]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7304 | | ''[[:d:Q20732734|Dafydd ap Phylip ap Rhys]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7305 | | ''[[:d:Q20732737|Dafydd Cadwaladr]]'' | | 1752 | 1834 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 7306 | | ''[[:d:Q20732746|Dafydd Jones]]'' | | 1743 | 1831 | ''[[:d:Q3396822|Llandanwg]]'' |- | style='text-align:right'| 7307 | | ''[[:d:Q20732748|Dafydd Llwyd]]'' | poeta galés | | 1469 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7308 | | ''[[:d:Q20732759|Dafydd Rhys ap Thomas]]'' | biblista británicu (1912–2011) | 1912 | 2011 | [[Porthaethwy]] |- | style='text-align:right'| 7309 | | ''[[:d:Q20732760|Dafydd Siencyn Morgan]]'' | músicu galés (1752–1844) | 1752 | 1844 | ''[[:d:Q927739|Llangrannog]]'' |- | style='text-align:right'| 7310 | | ''[[:d:Q20732767|Daniel Davies]]'' | | 1756 | 1837 | ''[[:d:Q5058788|Cenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7311 | [[Ficheru:Dr Daniel Davies, Swansea (1797-1876) NLW3361967.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732768|Daniel Davies]]'' | ministru galés (1797–1876) | 1797 | 1876 | ''[[:d:Q3403140|Llanfair-ar-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7312 | [[Ficheru:Portrait of Daniel Evans 'Eos Dâr' (4673945).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732770|Daniel Evans]]'' | | 1846 | 1915 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7313 | | ''[[:d:Q20732772|Daniel Jones]]'' | poeta galés (1725–1806) | 1725 | 1806 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 7314 | | ''[[:d:Q20732773|Daniel Jones]]'' | clérigu galés (1757–1821) | 1757 | 1821 | ''[[:d:Q6661117|Llanboidy]]'' |- | style='text-align:right'| 7315 | | ''[[:d:Q20732774|Daniel Jones]]'' | ministru galés (1771–1810) | 1771 | 1810 | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 7316 | | ''[[:d:Q20732775|Daniel Jones]]'' | ministru galés (1788–1862) | 1788 | 1862 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 7317 | [[Ficheru:Dan Jones (Mormon).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732776|Daniel Jones]]'' | | 1811 | 1861 | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 7318 | | ''[[:d:Q20732777|Daniel Jones]]'' | | 1813 | 1846 | ''[[:d:Q13129669|Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch]]'' |- | style='text-align:right'| 7319 | | ''[[:d:Q20732778|Daniel Lewis Moses]]'' | | 1822 | 1893 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 7320 | | ''[[:d:Q20732780|Daniel Owen Jones]]'' | | 1880 | 1951 | ''[[:d:Q20598147|Cwm-cou]]'' |- | style='text-align:right'| 7321 | [[Ficheru:D Rowlands NLW3361839.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732782|Daniel Rowlands]]'' | | 1827 | 1917 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 7322 | | ''[[:d:Q20732783|Daniel Williams]]'' | | 1878 | 1968 | ''[[:d:Q787395|Llanfairfechan]]'' |- | style='text-align:right'| 7323 | [[Ficheru:Parch. D. Adams, B.A., Lerpwl (5349031).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732785|David Adams]]'' | ministru galés (1845–1922) | 1845 | 1922 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 7324 | | ''[[:d:Q20732786|David Alban Davies]]'' | | 1873 | 1951 | ''[[:d:Q13644939|Llanrhystud]]'' |- | style='text-align:right'| 7325 | | ''[[:d:Q20732787|David Bowen]]'' | | 1874 | 1955 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 7326 | | ''[[:d:Q20732788|David David Williams]]'' | | 1862 | 1938 | ''[[:d:Q3398987|Croesor]]'' |- | style='text-align:right'| 7327 | | ''[[:d:Q20732790|David Davies]]'' | | 1764 | 1828 | ''[[:d:Q3406111|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 7328 | [[Ficheru:Portrait of David Davies, Swansea (4669729).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732793|David Davies]]'' | | 1763 | 1816 | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 7329 | | ''[[:d:Q20732794|David Davies]]'' | | 1791 | 1864 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 7330 | | ''[[:d:Q20732795|David Davies]]'' | | 1810 | 1875 | ''[[:d:Q2666382|Llanfair Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 7331 | | ''[[:d:Q20732796|David Davies]]'' | | 1817 | 1855 | ''[[:d:Q3401140|Gelligaer]]'' |- | style='text-align:right'| 7332 | | ''[[:d:Q20732797|David Davies]]'' | | 1849 | 1926 | ''[[:d:Q7321597|Rhydargaeau]]'' |- | style='text-align:right'| 7333 | | ''[[:d:Q20732798|David Davies]]'' | | 1814 | 1891 | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 7334 | | ''[[:d:Q20732799|David Davies Evans]]'' | | 1787 | 1858 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7335 | | ''[[:d:Q20732805|David Eirwyn Morgan]]'' | | 1918 | 1982 | ''[[:d:Q7162078|Pen-y-groes]]'' |- | style='text-align:right'| 7336 | | ''[[:d:Q20732809|David Evans]]'' | | 1740 | 1790 | ''[[:d:Q6751430|Manordeifi]]'' |- | style='text-align:right'| 7337 | | ''[[:d:Q20732811|David Evans]]'' | | 1793 | 1861 | ''[[:d:Q13129664|Llanllwchaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7338 | | ''[[:d:Q20732812|David Evans]]'' | | 1814 | 1847 | ''[[:d:Q4666801|Abercegir]]'' |- | style='text-align:right'| 7339 | [[Ficheru:David Evans, Caerfyrddin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732815|David Evans]]'' | | 1842 | 1914 | ''[[:d:Q20589424|Pen-y-bont-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7340 | | ''[[:d:Q20732816|David Evans]]'' | | 1879 | 1965 | ''[[:d:Q14508467|Blaenpennal]]'' |- | style='text-align:right'| 7341 | | ''[[:d:Q20732817|David Evans]]'' | ministru galés (1778–1866) | 1778 | 1866 | ''[[:d:Q5200192|Cynwyl Elfed]]'' |- | style='text-align:right'| 7342 | [[Ficheru:Dewi Haran (David Evans) (1812–1885) (gcf10113).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732818|David Evans]]'' | | 1812 | 1885 | ''[[:d:Q6661593|Llanharan]]'' |- | style='text-align:right'| 7343 | [[Ficheru:Portrait of David Evans 'Dewi Dawel' (4674375).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732819|David Evans]]'' | | 1814 | 1891 | ''[[:d:Q770818|Llanfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7344 | | ''[[:d:Q20732820|David Gravell]]'' | | 1787 | 1872 | ''[[:d:Q6661270|Llandyfaelog]]'' |- | style='text-align:right'| 7345 | [[Ficheru:David Griffith, Bethel, Arfon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732821|David Griffith]]'' | | 1792 | 1873 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 7346 | | ''[[:d:Q20732822|David Griffiths]]'' | | 1756 | 1834 | ''[[:d:Q15958998|Lampeter Velfrey]]'' |- | style='text-align:right'| 7347 | | ''[[:d:Q20732824|David Harries]]'' | | 1747 | 1834 | ''[[:d:Q5197239|Cwmdauddwr]]'' |- | style='text-align:right'| 7348 | | ''[[:d:Q20732826|David Herbert]]'' | | 1762 | 1835 | ''[[:d:Q29495299|Rhiwbren Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7349 | [[Ficheru:D Howells (print) NLW3361223.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732827|David Howell]]'' | sacerdote galés (1797–1873) | 1797 | 1873 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7350 | | ''[[:d:Q20732830|David James]]'' | | 1787 | 1862 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 7351 | [[Ficheru:David James Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732833|David James Williams]]'' | | 1870 | 1951 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 7352 | | ''[[:d:Q20732835|David Jehu]]'' | | 1812 | 1840 | ''[[:d:Q3363693|Meifod]]'' |- | style='text-align:right'| 7353 | | ''[[:d:Q20732838|David John Tawe Jones]]'' | | 1885 | 1949 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 7354 | | ''[[:d:Q20732839|David John Williams]]'' | | 1886 | 1950 | ''[[:d:Q3398830|Corris]]'' |- | style='text-align:right'| 7355 | | ''[[:d:Q20732842|David Jones]]'' | | 1789 | 1841 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7356 | | ''[[:d:Q20732844|David Jones]]'' | | 1741 | 1792 | ''[[:d:Q5197221|Cwmamman]]'' |- | style='text-align:right'| 7357 | [[Ficheru:Portrait of David Jones, Holywell, Flintshire (4673329) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732845|David Jones]]'' | | 1770 | 1831 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7358 | | ''[[:d:Q20732847|David Jones]]'' | | 1788 | 1859 | ''[[:d:Q50811580|Llanfihangel-Cilfargan]]'' |- | style='text-align:right'| 7359 | | ''[[:d:Q20732848|David Jones]]'' | | 1793 | 1825 | ''[[:d:Q3404590|Llanfihangel-ar-Arth]]'' |- | style='text-align:right'| 7360 | [[Ficheru:Portrait of Rev. David Jones, Treborth (4670294).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732849|David Jones]]'' | | 1805 | 1868 | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 7361 | | ''[[:d:Q20732850|David Jones]]'' | | 1732 | 1782 | ''[[:d:Q3404936|Llanfair Talhaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7362 | | ''[[:d:Q20732851|David Joshua Davies]]'' | | 1877 | 1945 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 7363 | | ''[[:d:Q20732852|David Lewis]]'' | | 1828 | 1908 | ''[[:d:Q13644939|Llanrhystud]]'' |- | style='text-align:right'| 7364 | [[Ficheru:Barnwr (Judge) David Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732853|David Lewis]]'' | | 1848 | 1897 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7365 | | ''[[:d:Q20732854|David Lewis Evans]]'' | | 1813 | 1902 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 7366 | | ''[[:d:Q20732855|David Lewis Jones]]'' | | 1788 | 1830 | ''[[:d:Q3272480|Llanpumsaint]]'' |- | style='text-align:right'| 7367 | | ''[[:d:Q20732856|David Lewis Jones]]'' | | 1945 | 2010 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 7368 | | ''[[:d:Q20732857|David Lewis Wooding]]'' | | 1828 | 1891 | ''[[:d:Q4667105|Abergwesyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7369 | | ''[[:d:Q20732859|David Lloyd]]'' | | 1724 | 1779 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 7370 | | ''[[:d:Q20732860|David Lloyd Davies]]'' | | 1832 | 1881 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7371 | | ''[[:d:Q20732861|David Lloyd Evans]]'' | | 1861 | 1912 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 7372 | | ''[[:d:Q20732862|David Lloyd Isaac]]'' | | 1818 | 1876 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 7373 | | ''[[:d:Q20732863|David Lloyd Jenkins]]'' | | 1896 | 1966 | ''[[:d:Q922270|Llanddewi Brefi]]'' |- | style='text-align:right'| 7374 | | ''[[:d:Q20732866|David Manuel]]'' | | 1625 | 1726 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 7375 | | ''[[:d:Q20732867|David Marks]]'' | | 1788 | 1871 | ''[[:d:Q5120035|Cilrhedyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7376 | | ''[[:d:Q20732868|David Mervyn Himbury]]'' | | 1922 | 2008 | ''[[:d:Q1774850|Ystrad Mynach]]'' |- | style='text-align:right'| 7377 | [[Ficheru:Portrait of D. Morgan, Machynlleth (4669852).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732870|David Morgan]]'' | | 1779 | 1858 | ''[[:d:Q6661372|Llanfihangel y Creuddyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7378 | | ''[[:d:Q20732872|Lewis, D. Morgan]]'' | | 1851 | 1937 | ''[[:d:Q5348103|Eglwyswrw]]'' |- | style='text-align:right'| 7379 | | ''[[:d:Q20732874|David Morris]]'' | | 1787 | 1858 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 7380 | [[Ficheru:Parch D Onllwyn Brace.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732876|David Onllwyn Brace]]'' | | 1848 | 1891 | ''[[:d:Q7094142|Onllwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7381 | | ''[[:d:Q20732878|David Parry]]'' | | 1760 | 1821 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 7382 | | ''[[:d:Q20732880|David Philips]]'' | | 1751 | 1825 | ''[[:d:Q1996667|Whitland]]'' |- | style='text-align:right'| 7383 | [[Ficheru:Reverend David Phillips.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732881|David Phillips]]'' | | 1812 | 1904 | ''[[:d:Q4854175|Bancyfelin]]'' |- | style='text-align:right'| 7384 | | ''[[:d:Q20732882|David Pugh Evans]]'' | músicu galés (1866–1897) | 1866 | 1897 | ''[[:d:Q5200192|Cynwyl Elfed]]'' |- | style='text-align:right'| 7385 | | ''[[:d:Q20732884|David Rhys Phillips]]'' | | 1868<br/>1862 | 1952 | ''[[:d:Q107032888|Pontwalby]]'' |- | style='text-align:right'| 7386 | | ''[[:d:Q20732886|David Richards]]'' | | 1822 | 1900 | ''[[:d:Q20585238|Brynberian]]'' |- | style='text-align:right'| 7387 | [[Ficheru:D R Daniel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732887|David Robert Daniel]]'' | | 1859 | 1931 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 7388 | | ''[[:d:Q20732888|David Stephen Davies]]'' | | 1841 | 1898 | ''[[:d:Q7201803|Plasmarl]]'' |- | style='text-align:right'| 7389 | | ''[[:d:Q20732889|David Tecwyn Evans]]'' | | 1876 | 1957 | ''[[:d:Q6661176|Llandecwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7390 | | ''[[:d:Q20732891|David Thomas]]'' | | 1739 | 1788 | ''[[:d:Q7161927|Pembrey]]'' |- | style='text-align:right'| 7391 | [[Ficheru:D Tudor Evans (ap Tudor).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732893|David Tudor Evans]]'' | | 1822 | 1896 | ''[[:d:Q29502578|Cilgynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7392 | | ''[[:d:Q20732894|David Tyssil Evans]]'' | | 1853 | 1918 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 7393 | | ''[[:d:Q20732896|David William Lewis]]'' | | 1845 | 1920 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 7394 | [[Ficheru:Portrait of David Williams, Troedwhiwdalar (4672170).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732898|David Williams]]'' | | 1779 | 1874 | ''[[:d:Q15242569|Llanwrtyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7395 | | ''[[:d:Q20732899|David Wyre Lewis]]'' | | 1872 | 1966 | ''[[:d:Q29488538|Felin Ganol]]'' |- | style='text-align:right'| 7396 | | ''[[:d:Q20732900|David Charles]]'' | | 1803 | 1880 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7397 | [[Ficheru:William Davies (Western Mail).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732903|William Davies]]'' | | 1863 | 1935 | ''[[:d:Q7680110|Talley]]'' |- | style='text-align:right'| 7398 | | ''[[:d:Q20732911|Ebenezer Gwyn Evans]]'' | | 1898 | 1958 | ''[[:d:Q6661579|Llangynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7399 | [[Ficheru:Portrait of Ebenzr. Morris late of Cardiganshire (4669857).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732914|Ebenezer Morris]]'' | | 1790 | 1867 | ''[[:d:Q10989171|Llandyfriog]]'' |- | style='text-align:right'| 7400 | [[Ficheru:Ebenezer Rees (1848-1908).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732915|Ebenezer Rees]]'' | | 1848 | 1908 | ''[[:d:Q7530204|Sirhowy Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 7401 | | ''[[:d:Q20732916|Edgar Jones]]'' | | 1912 | 1991 | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 7402 | | ''[[:d:Q20732917|Edgar William Jones]]'' | | 1868 | 1953 | ''[[:d:Q1026572|Llanrhaeadr-ym-Mochnant]]'' |- | style='text-align:right'| 7403 | [[Ficheru:Edmund David Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732919|Edmund David Jones]]'' | | 1869 | 1941 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7404 | | ''[[:d:Q20732922|Edmund Osborne Jones]]'' | | 1858 | 1931 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 7405 | [[Ficheru:Edward Anwyl (1786-1852).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732925|Edward Anwyl]]'' | | 1786 | 1857 | ''[[:d:Q13129617|Llanegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7406 | | ''[[:d:Q20732926|Edward Barnes]]'' | | | 1795 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7407 | | ''[[:d:Q20732927|Edward Cadwaladr]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7408 | | ''[[:d:Q20732928|Edward Carnes]]'' | | 1772 | 1828 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 7409 | | ''[[:d:Q20732930|Edward Cynolwyn Pugh]]'' | | 1883 | 1962 | ''[[:d:Q3398874|Abergynolwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7410 | | ''[[:d:Q20732931|Edward David Rowlands]]'' | | 1880 | 1969 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7411 | | ''[[:d:Q20732934|Edward Eddie Thomas]]'' | | 1925 | 1997 | ''[[:d:Q5731588|Heolgerrig]]'' |- | style='text-align:right'| 7412 | | ''[[:d:Q20732935|Edward Edwards]]'' | | 1741 | 1820 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 7413 | [[Ficheru:Edward Edwards (Pencerdd Ceredigion, 1816-97) NLW3364548.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732936|Edward Edwards]]'' | músicu galés (1816–1897) | 1816 | 1897 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7414 | | ''[[:d:Q20732937|Edward Ellis]]'' | | 1842 | 1892 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7415 | | ''[[:d:Q20732939|Edward Gittins]]'' | | 1843 | 1884 | ''[[:d:Q2666382|Llanfair Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 7416 | [[Ficheru:Edward Griffith, Dolgellau.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732940|Edward Griffith]]'' | | 1832 | 1918 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 7417 | | ''[[:d:Q20732942|Edward Hamer]]'' | | 1840 | 1911 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 7418 | | ''[[:d:Q20732943|Edward Harker]]'' | | 1866 | 1969 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 7419 | | ''[[:d:Q20732944|Edward Harri]]'' | | 1752 | 1837 | ''[[:d:Q13130671|Penderyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7420 | | ''[[:d:Q20732950|Edward Jones]]'' | | 1741 | 1806 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 7421 | | ''[[:d:Q20732952|Edward Jones]]'' | | 1768 | 1813 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 7422 | | ''[[:d:Q20732955|Edward Jones]]'' | | 1790 | 1860 | ''[[:d:Q3401728|Llandre]]'' |- | style='text-align:right'| 7423 | | ''[[:d:Q20732959|Edward Jones]]'' | | 1782 | 1855 | ''[[:d:Q6661823|Llantysilio]]'' |- | style='text-align:right'| 7424 | | ''[[:d:Q20732960|Edward Jones]]'' | | 1824 | 1880 | ''[[:d:Q3404631|Carrog]]'' |- | style='text-align:right'| 7425 | | ''[[:d:Q20732961|Edward Laws]]'' | | 1837 | 1913 | ''[[:d:Q6482424|Lamphey]]'' |- | style='text-align:right'| 7426 | [[Ficheru:Revd Edward Matthews (1813-92) NLW3365363.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732962|Edward Matthews]]'' | | 1813 | 1892 | ''[[:d:Q3400328|St Athan]]'' |- | style='text-align:right'| 7427 | | ''[[:d:Q20732963|Edward Meredith Price]]'' | | 1816 | 1898 | ''[[:d:Q20602447|Pant-y-dŵr]]'' |- | style='text-align:right'| 7428 | | ''[[:d:Q20732965|Edward Mills]]'' | | 1802 | 1865 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 7429 | | ''[[:d:Q20732966|Edward Morgan]]'' | | 1783 | 1869 | ''[[:d:Q3400823|Y Pîl]]'' |- | style='text-align:right'| 7430 | [[Ficheru:Rev. Edward Morgan, Dyffryn Ardudwy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732967|Edward Morgan]]'' | | 1817 | 1871 | ''[[:d:Q20598267|Cwmbelan]]'' |- | style='text-align:right'| 7431 | | ''[[:d:Q20732968|Edward Oliver]]'' | | 1720 | 1777 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7432 | | ''[[:d:Q20732969|Edward Owen Davies]]'' | | 1864 | 1936 | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 7433 | | ''[[:d:Q20732970|Edward Parry]]'' | | 1723 | 1786 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 7434 | | ''[[:d:Q20732971|Edward Parry]]'' | | 1798 | 1854 | ''[[:d:Q7837982|Trelawnyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7435 | | ''[[:d:Q20732972|Edward Randles]]'' | | 1763 | 1820 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 7436 | | ''[[:d:Q20732973|Edward Roberts]]'' | | 1886 | 1975 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 7437 | | ''[[:d:Q20732975|Edward Stanton Roberts]]'' | | 1878 | 1938 | ''[[:d:Q5200185|Cynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7438 | | ''[[:d:Q20732979|William Rice Edwards]]'' | ciruxanu galés (1862–1923) | 1862 | 1923 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 7439 | [[Ficheru:Edwin Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732982|Edwin Davies]]'' | | 1859 | 1919 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7440 | | ''[[:d:Q20732990|Elizabeth Jane Louis Jones]]'' | erudita galesa (1889–1952) | 1889 | 1952 | ''[[:d:Q13129660|Llanilar]]'' |- | style='text-align:right'| 7441 | | ''[[:d:Q20732994|Ellis Cadwaladr]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7442 | [[Ficheru:Portrait of Ellis Edwards (4674351) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732996|Ellis Edwards]]'' | | 1844 | 1915 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 7443 | [[Ficheru:Portrait of Ellis Evans, D.D., Cefnmawr (4673713) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20732998|Ellis Evans]]'' | | 1786 | 1864 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7444 | | ''[[:d:Q20732999|Ellis Lewis]]'' | | | | ''[[:d:Q20595287|Llwyn-Gwern]]'' |- | style='text-align:right'| 7445 | [[Ficheru:Ellis Owen Ellis (Ellis Bryn Coch) (print) NLW3363652.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733000|Ellis Owen Ellis]]'' | artista galés (1813–1861) | 1813 | 1861 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 7446 | | ''[[:d:Q20733002|Ellis Thomas Davies]]'' | | 1822 | 1895 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7447 | | ''[[:d:Q20733006|Lewis Evan]]'' | | 1720 | 1792 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 7448 | | ''[[:d:Q20733007|Evan Bevan]]'' | | 1803 | 1866 | ''[[:d:Q6661579|Llangynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7449 | | ''[[:d:Q20733011|Evan Davies]]'' | | 1694 | 1770 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 7450 | | ''[[:d:Q20733013|Evan Davies]]'' | | 1826 | 1872 | ''[[:d:Q6661911|Llanycrwys]]'' |- | style='text-align:right'| 7451 | [[Ficheru:Evan Davies (Eta Delta).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733016|Evan Davies]]'' | | 1794 | 1855 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 7452 | | ''[[:d:Q20733018|Evan Edward Morgan]]'' | | 1855 | 1927 | ''[[:d:Q3309494|Bronllys]]'' |- | style='text-align:right'| 7453 | | ''[[:d:Q20733019|Evan Edwards]]'' | | 1734 | 1766 | ''[[:d:Q5064823|Cerrigydrudion]]'' |- | style='text-align:right'| 7454 | | ''[[:d:Q20733021|Evan Evans]]'' | | 1758 | 1828 | ''[[:d:Q15242569|Llanwrtyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7455 | | ''[[:d:Q20733022|Evan Evans]]'' | | 1773 | 1827 | ''[[:d:Q6661066|Llanarmon]]'' |- | style='text-align:right'| 7456 | | ''[[:d:Q20733023|Evan Griffiths]]'' | | 1778 | 1839 | ''[[:d:Q3363693|Meifod]]'' |- | style='text-align:right'| 7457 | | ''[[:d:Q20733026|Evan Jenkins]]'' | | 1799 | 1877 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7458 | | ''[[:d:Q20733027|Evan John Evans]]'' | | 1827 | 1891 | ''[[:d:Q5184878|Cribarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7459 | | ''[[:d:Q20733028|Evan Jones]]'' | | 1777 | 1819 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7460 | [[Ficheru:Portrait of Y Parch. Evan Jones (Caernarfon) (4670300) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733030|Evan Jones]]'' | | 1836 | 1915 | ''[[:d:Q3404443|Pennal]]'' |- | style='text-align:right'| 7461 | | ''[[:d:Q20733031|Evan Jones]]'' | | 1857 | 1935 | ''[[:d:Q39006543|Moel-y-crio]]'' |- | style='text-align:right'| 7462 | | ''[[:d:Q20733032|Evan Jones]]'' | | 1793 | 1855 | ''[[:d:Q6661167|Llanddoged]]'' |- | style='text-align:right'| 7463 | [[Ficheru:Evan Gurnos Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733033|Evan Jones]]'' | | 1840 | 1903 | ''[[:d:Q13128837|Gwernogle]]'' |- | style='text-align:right'| 7464 | | ''[[:d:Q20733034|Evan Jones]]'' | | 1850 | 1928 | ''[[:d:Q15242569|Llanwrtyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7465 | | ''[[:d:Q20733036|Evan Lloyd]]'' | | 1728 | 1801 | ''[[:d:Q13129635|Llangeinwen]]'' |- | style='text-align:right'| 7466 | | ''[[:d:Q20733037|Evan Lloyd]]'' | | 1764 | 1847 | ''[[:d:Q1936328|Nevern]]'' |- | style='text-align:right'| 7467 | | ''[[:d:Q20733038|Evan Morgan]]'' | | 1809 | 1853 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7468 | | ''[[:d:Q20733039|Evan Robert Thomas]]'' | | 1891 | 1964 | ''[[:d:Q3406271|Ysbyty Ifan]]'' |- | style='text-align:right'| 7469 | [[Ficheru:Revd Canon Evan Thomas Davies, Saint David's Church, Liverpool (Dyfrig, 1847-1927) NLW3363074.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733044|Evan Thomas Davies]]'' | | 1847 | 1927 | ''[[:d:Q6661375|Llanfihangel Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 7470 | [[Ficheru:Evan-William-Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733046|Evan William Evans]]'' | | 1860 | 1925 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 7471 | | ''[[:d:Q20733047|Evan William Pearce]]'' | | 1870 | 1957 | ''[[:d:Q3406126|Llantwit Fardre]]'' |- | style='text-align:right'| 7472 | | ''[[:d:Q20733048|Evan Williams]]'' | | 1719 | 1748 | ''[[:d:Q3402341|Abercrave]]'' |- | style='text-align:right'| 7473 | | ''[[:d:Q20733049|David Treharne Evans]]'' | | 1849 | 1907 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 7474 | | ''[[:d:Q20733050|Griffith Humphrey Pugh Evans]]'' | | 1840 | 1902 | ''[[:d:Q29503858|Lovesgrove]]'' |- | style='text-align:right'| 7475 | | ''[[:d:Q20733052|Fanny Winifred Edwards]]'' | | 1876 | 1959 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 7476 | | ''[[:d:Q20733055|Thomas Foulkes]]'' | | 1731 | 1802 | ''[[:d:Q772694|Llandrillo]]'' |- | style='text-align:right'| 7477 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Francis Hiley, Llanwenarth (4674791).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733057|Francis Hiley]]'' | | 1781 | 1860 | ''[[:d:Q6661860|Llanwenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7478 | | ''[[:d:Q20733058|Francis Pugh]]'' | | 1720 | 1811 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7479 | | ''[[:d:Q20733059|Frank Vivian Emery]]'' | xeógrafu galés (1930–1987) | 1930 | 1987 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 7480 | | ''[[:d:Q20733060|Thomas Mansel Franklen]]'' | | 1840 | 1928 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7481 | [[Ficheru:Fred Evans (Ednyfed) Gweinidog y Bedyddwyr Cymreig yn yr Unol Daleithiau.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733061|Frederick Evans]]'' | | 1840 | 1897 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 7482 | | ''[[:d:Q20733063|Gabriel Rees]]'' | | 1757 | 1807 | ''[[:d:Q17487513|Llanglydwen]]'' |- | style='text-align:right'| 7483 | | ''[[:d:Q20733064|George Ethelbert Sayce]]'' | | 1875 | 1953 | ''[[:d:Q6661521|Llangua]]'' |- | style='text-align:right'| 7484 | | ''[[:d:Q20733066|George Humphreys]]'' | | 1747 | 1813 | ''[[:d:Q1026572|Llanrhaeadr-ym-Mochnant]]'' |- | style='text-align:right'| 7485 | | ''[[:d:Q20733068|George Lewis]]'' | | 1640 | 1709 | ''[[:d:Q6661117|Llanboidy]]'' |- | style='text-align:right'| 7486 | | ''[[:d:Q20733069|George Lewis]]'' | | 1826 | 1858 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7487 | | ''[[:d:Q20733072|George Prichard Evans]]'' | | 1820 | 1874 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7488 | | ''[[:d:Q20733074|George Rees]]'' | | 1873 | 1950 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 7489 | [[Ficheru:Gethin Davies, Bangor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733075|Gethin Davies]]'' | ministru galés (1846–1896) | 1846 | 1896 | ''[[:d:Q4667051|Aberdulais]]'' |- | style='text-align:right'| 7490 | | ''[[:d:Q20733078|Gomer Morgan Roberts]]'' | | 1904 | 1993 | ''[[:d:Q3402396|Llanfihangel Aberbythych]]'' |- | style='text-align:right'| 7491 | | ''[[:d:Q20733079|Grace Wynne Griffith]]'' | novelista galesa (1888–1963) | 1888 | 1963 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 7492 | | ''[[:d:Q20733084|Griffith Anthony]]'' | | 1846 | 1897 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 7493 | [[Ficheru:Griffith Edwards (Gutyn Padarn).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733085|Griffith Edwards]]'' | | 1812 | 1893 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 7494 | [[Ficheru:Revd Griffith Ellis, Bootle (CM) NLW3365255 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733087|Griffith Ellis]]'' | | 1844 | 1913 | ''[[:d:Q3398830|Corris]]'' |- | style='text-align:right'| 7495 | | ''[[:d:Q20733088|Griffith Francis]]'' | | 1876 | 1936 | ''[[:d:Q20598098|Cwm Pennant]]'' |- | style='text-align:right'| 7496 | | ''[[:d:Q20733090|Griffith Griffiths]]'' | | 1799 | 1845 | ''[[:d:Q3401728|Llandre]]'' |- | style='text-align:right'| 7497 | | ''[[:d:Q20733091|Griffith Hugh Jones]]'' | | 1849 | 1919 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 7498 | [[Ficheru:Griffith Hughes (Diwygwyr Cymru) (crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733092|Griffith Hughes]]'' | | 1775 | 1839 | ''[[:d:Q20598309|Cwmifor]]'' |- | style='text-align:right'| 7499 | | ''[[:d:Q20733094|Griffith John Roberts]]'' | | 1912 | 1969 | ''[[:d:Q4689301|Afonwen]]'' |- | style='text-align:right'| 7500 | [[Ficheru:Griffith John Williams (5254831).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733095|Griffith John Williams]]'' | | 1854 | 1933 | ''[[:d:Q13131033|Rhiwbryfdir]]'' |- | style='text-align:right'| 7501 | | ''[[:d:Q20733097|Griffith Jones]]'' | | 1836 | 1906 | ''[[:d:Q787395|Llanfairfechan]]'' |- | style='text-align:right'| 7502 | [[Ficheru:Revd Griffith Parry (1827-1901) NLW3361807 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733098|Griffith Parry]]'' | | 1827 | 1901 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 7503 | [[Ficheru:Griffith Pennar Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733099|Griffith Pennar Griffiths]]'' | | 1860 | 1918 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 7504 | | ''[[:d:Q20733100|Griffith Wynn]]'' | | 1669 | 1736 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7505 | | ''[[:d:Q20733114|Gruffydd Evans]]'' | | 1866 | 1930 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 7506 | | ''[[:d:Q20733115|Gruffydd Thomas Lewis]]'' | | 1873 | 1964 | ''[[:d:Q6661421|Llangain]]'' |- | style='text-align:right'| 7507 | | ''[[:d:Q20733119|Gwenfron Moss]]'' | | 1898 | 1991 | ''[[:d:Q5140559|Coedpoeth]]'' |- | style='text-align:right'| 7508 | | ''[[:d:Q20733120|Gwilym Bowyer]]'' | | 1906 | 1965 | ''[[:d:Q7227631|Ponciau]]'' |- | style='text-align:right'| 7509 | | ''[[:d:Q20733121|Eirwyn Pontshân]]'' | | 1922 | 1994 | ''[[:d:Q7679437|Talgarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 7510 | | ''[[:d:Q20733122|Gwilym Howell]]'' | | 1705 | 1775 | ''[[:d:Q6661527|Llangurig]]'' |- | style='text-align:right'| 7511 | | ''[[:d:Q20733123|Gwilym Ieuan Williams]]'' | | 1879 | 1968 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7512 | | ''[[:d:Q20733124|John Gwyn]]'' | | | 1574 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 7513 | | ''[[:d:Q20733128|Gwynne Henton Davies]]'' | | 1906 | 1998 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 7514 | | ''[[:d:Q20733129|George Frederick Hamer]]'' | | 1885 | 1965 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 7515 | | ''[[:d:Q20733132|John Dorney Harding]]'' | | 1809 | 1868 | ''[[:d:Q6470937|Rockfield]]'' |- | style='text-align:right'| 7516 | | ''[[:d:Q20733135|John Harries]]'' | | 1722 | 1788 | ''[[:d:Q4741541|Ambleston]]'' |- | style='text-align:right'| 7517 | | ''[[:d:Q20733137|Henry Bailey Hughes]]'' | | 1833 | 1887 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 7518 | | ''[[:d:Q20733139|Henry Charles]]'' | | 1778 | 1840 | ''[[:d:Q4958467|Brawdy]]'' |- | style='text-align:right'| 7519 | | ''[[:d:Q20733141|Henry Davies]]'' | | 1753 | 1825 | ''[[:d:Q6533801|Letterston]]'' |- | style='text-align:right'| 7520 | [[Ficheru:Portrait of Henry Griffiths (4669768).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733146|Henry Griffiths]]'' | | 1812 | 1891 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 7521 | [[Ficheru:Capel Soar Bryncir - geograph.org.uk - 603091.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733149|Henry Hughes]]'' | | 1841 | 1924 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7522 | [[Ficheru:ApHefin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733151|Henry Lloyd]]'' | | 1870 | 1946 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 7523 | [[Ficheru:Henry Owen (5449771).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733154|Henry Owen]]'' | | 1844 | 1919 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 7524 | | ''[[:d:Q20733156|Henry Phillips]]'' | | 1703 | 1783 | ''[[:d:Q7837984|Trelech]]'' |- | style='text-align:right'| 7525 | | ''[[:d:Q20733158|Henry Rees Davies]]'' | | 1861 | 1940 | [[Porthaethwy]] |- | style='text-align:right'| 7526 | | ''[[:d:Q20733159|Henry Samuel Hayden]]'' | | 1805 | 1860 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7527 | [[Ficheru:Henry Tobit Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733161|Henry Tobit Evans]]'' | | 1844 | 1908 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7528 | | ''[[:d:Q20733163|Henry, Or Harri Sion John]]'' | | 1664 | 1754 | ''[[:d:Q596885|Blaenau Gwent County Borough]]'' |- | style='text-align:right'| 7529 | | ''[[:d:Q20733167|Herbert Benjamin Winfield]]'' | | 1879 | 1919 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7530 | | ''[[:d:Q20733168|Herbert Jenkins]]'' | | 1721 | 1772 | ''[[:d:Q6947883|Mynyddislwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7531 | [[Ficheru:The Rev. Herbert Morgan M.A (5349013).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733169|Herbert Morgan]]'' | | 1875 | 1946 | ''[[:d:Q7094142|Onllwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7532 | | ''[[:d:Q20733170|Herman Jones]]'' | | 1915 | 1964 | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 7533 | | ''[[:d:Q20733178|Hopkin Bevan]]'' | | 1765 | 1839 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 7534 | | ''[[:d:Q20733179|Howel Davies]]'' | | 1716 | 1770 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7535 | | ''[[:d:Q20733181|Howell Howells]]'' | | 1750 | 1842 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 7536 | | ''[[:d:Q20733182|Howell Powell]]'' | | | 1716 | ''[[:d:Q13129883|Maescar]]'' |- | style='text-align:right'| 7537 | | ''[[:d:Q20733184|Hugh Bulkeley]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7538 | | ''[[:d:Q20733185|Hugh Carter]]'' | | 1784 | 1855 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7539 | | ''[[:d:Q20733186|Hugh Davies]]'' | | 1844 | 1907 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 7540 | | ''[[:d:Q20733189|Hugh Evans]]'' | | 1790 | 1853 | ''[[:d:Q4899221|Betws Gwerfil Goch]]'' |- | style='text-align:right'| 7541 | | ''[[:d:Q20733192|Hugh Hughes]]'' | | 1778 | 1855 | ''[[:d:Q1002782|Llannor]]'' |- | style='text-align:right'| 7542 | [[Ficheru:Parch Hugh Jones (EF).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733195|Hugh Jones]]'' | | 1837 | 1919 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 7543 | [[Ficheru:Portrait of Hugh Jones ('Erfyl') (4670306).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733196|Hugh Jones]]'' | | 1789 | 1858 | ''[[:d:Q6661318|Llanerfyl]]'' |- | style='text-align:right'| 7544 | [[Ficheru:Hugh Jones, Caerfyrddin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733197|Hugh Jones]]'' | | 1800 | 1872 | ''[[:d:Q5058745|Cemmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 7545 | | ''[[:d:Q20733198|Hugh Maurice]]'' | | 1775 | 1825 | ''[[:d:Q13129629|Llanfihangel Glyn Myfyr]]'' |- | style='text-align:right'| 7546 | [[Ficheru:Hugh Michael Hughes.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q20733199|Hugh Michael Hughes]]'' | | 1858 | 1933 | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 7547 | | ''[[:d:Q20733201|Hugh Owen of Gwenynog]]'' | | 1575 | 1642 | ''[[:d:Q16033793|Llanfflewyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7548 | | ''[[:d:Q20733203|Hugh Owen]]'' | | 1832 | 1897 | ''[[:d:Q3398878|Botwnnog]]'' |- | style='text-align:right'| 7549 | | ''[[:d:Q20733204|Hugh Owen]]'' | | 1880 | 1953 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 7550 | [[Ficheru:Portrait of Hugh Robert Hughes (of Kinmel and Dinorben, Denbighshire) (4674698).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733205|Hugh Robert Hughes]]'' | | 1827 | 1911 | ''[[:d:Q6413987|Kinmel Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 7551 | | ''[[:d:Q20733206|Hugh Roberts]]'' | | 1644 | 1702 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7552 | [[Ficheru:Hugh Tudwal Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733208|Hugh Tudwal Davies]]'' | | 1847 | 1915 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7553 | | ''[[:d:Q20733209|Hugh William Jones]]'' | | 1802 | 1873 | ''[[:d:Q7164577|Penrhyn-coch]]'' |- | style='text-align:right'| 7554 | | ''[[:d:Q20733211|Humphrey Bromley]]'' | | 1796 | 1876 | ''[[:d:Q1026572|Llanrhaeadr-ym-Mochnant]]'' |- | style='text-align:right'| 7555 | | ''[[:d:Q20733213|Humphrey Edwards]]'' | | 1730 | 1788 | ''[[:d:Q3401562|Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 7556 | | ''[[:d:Q20733214|Humphrey Gwalchmai]]'' | | 1788 | 1847 | ''[[:d:Q29495708|Dolgar]]'' |- | style='text-align:right'| 7557 | [[Ficheru:Humphrey Jones (Bryfdir).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733215|Humphrey Jones]]'' | | 1867 | 1947 | ''[[:d:Q3398987|Croesor]]'' |- | style='text-align:right'| 7558 | | ''[[:d:Q20733216|Humphrey Parry]]'' | | 1772 | 1809 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7559 | | ''[[:d:Q20733217|Huw ap Dafydd]]'' | poeta galés | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7560 | | ''[[:d:Q20733219|Huw ap Morus]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7561 | | ''[[:d:Q20733220|Huw ap Rhisiart ap Dafydd]]'' | poeta galés | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7562 | | ''[[:d:Q20733222|Huw Arwystli]]'' | poeta galés (1542–1578) | 1542 | 1578 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 7563 | | ''[[:d:Q20733227|Huw Ellis]]'' | | 1714 | 1774 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7564 | | ''[[:d:Q20733248|Hywel David Emanuel]]'' | | 1921 | 1970 | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 7565 | | ''[[:d:Q20733249|Hywel Davies]]'' | broadcaster británicu (1919–1965) | 1919 | 1965 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7566 | | ''[[:d:Q20733253|Idris Thomas]]'' | ministru británicu (1889–1962) | 1889 | 1962 | ''[[:d:Q5119940|Cilfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7567 | | ''[[:d:Q20733254|Idwal Jones]]'' | | 1899 | 1966 | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 7568 | | ''[[:d:Q20733255|Iestyn Rhys Williams]]'' | direutor galés (1892–1955) | 1892 | 1955 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7569 | | ''[[:d:Q20733268|Ieuan Brechfa]]'' | | 1430 | 1500 | ''[[:d:Q4959999|Brechfa]]'' |- | style='text-align:right'| 7570 | | ''[[:d:Q20733278|Ieuan Samuel Jones]]'' | ministru británicu (1918–2004) | 1918 | 2004 | ''[[:d:Q17743639|Felin Geri]]'' |- | style='text-align:right'| 7571 | | ''[[:d:Q20733282|Ifan Gruffudd]]'' | | 1655 | 1734 | ''[[:d:Q13132036|Troedyraur]]'' |- | style='text-align:right'| 7572 | | ''[[:d:Q20733286|Ifor Thomas]]'' | | 1877 | 1918 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 7573 | | ''[[:d:Q20733290|Isaac James]]'' | | 1766 | 1840 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7574 | [[Ficheru:Portrait of Isaac Jenkins (4672921).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733291|Isaac Jenkins]]'' | | 1812 | 1877 | ''[[:d:Q3398476|Aberffrwd]]'' |- | style='text-align:right'| 7575 | | ''[[:d:Q20733293|Isaac Samuel Lloyd]]'' | | 1875 | 1961 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 7576 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Ishmael Jones (4672932).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733294|Ishmael Jones]]'' | | 1794 | 1876 | ''[[:d:Q7227631|Ponciau]]'' |- | style='text-align:right'| 7577 | | ''[[:d:Q20733295|Ivor Bowen]]'' | xuez galés (1862–1934) | 1862 | 1934 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 7578 | | ''[[:d:Q20733296|Ivor James]]'' | | 1840 | 1909 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7579 | | ''[[:d:Q20733297|Jabez Edmund Jenkins]]'' | | 1840 | 1903 | ''[[:d:Q6947883|Mynyddislwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7580 | | ''[[:d:Q20733303|James Bilsland Hughes]]'' | | 1831 | 1878 | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 7581 | | ''[[:d:Q20733306|James Conway Brown]]'' | | 1838 | 1908 | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 7582 | [[Ficheru:Portrait of James Davies (4674063).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733309|James Davies]]'' | | 1765 | 1849 | ''[[:d:Q731439|Grosmont]]'' |- | style='text-align:right'| 7583 | | ''[[:d:Q20733310|James Davies]]'' | | 1648 | 1722 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7584 | | ''[[:d:Q20733311|James Davies]]'' | | 1800 | 1869 | ''[[:d:Q7162285|Pencader]]''<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7585 | | ''[[:d:Q20733314|James Evan]]'' | | 1814 | 1842 | ''[[:d:Q4958467|Brawdy]]'' |- | style='text-align:right'| 7586 | | ''[[:d:Q20733315|James Evans]]'' | | 1866 | 1931 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 7587 | | ''[[:d:Q20733316|James Griffiths]]'' | | 1782 | 1858 | ''[[:d:Q6809972|Meidrim]]'' |- | style='text-align:right'| 7588 | | ''[[:d:Q20733318|James Henry Howard]]'' | | 1876 | 1947 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7589 | [[Ficheru:Ifano Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733319|James Ifano Jones]]'' | | 1865 | 1955 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 7590 | | ''[[:d:Q20733321|James James]]'' | | 1760 | 1831 | ''[[:d:Q4667057|Aberedw]]'' |- | style='text-align:right'| 7591 | | ''[[:d:Q20733322|James Jardine]]'' | | | 1737 | ''[[:d:Q6661117|Llanboidy]]'' |- | style='text-align:right'| 7592 | | ''[[:d:Q20733325|James Lewis]]'' | | 1674 | 1747 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7593 | | ''[[:d:Q20733326|James Mansel John]]'' | | 1910 | 1975 | ''[[:d:Q7837453|Trecynon]]'' |- | style='text-align:right'| 7594 | | ''[[:d:Q20733328|James Morgan Gibbon]]'' | ministru británicu (1855–1932) | 1855 | 1932 | ''[[:d:Q4666839|Abercych]]'' |- | style='text-align:right'| 7595 | | ''[[:d:Q20733329|James Morris]]'' | | 1853 | 1914 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 7596 | | ''[[:d:Q20733330|James Nicholas]]'' | | 1877 | 1963 | ''[[:d:Q264304|Cwmfelin Mynach]]'' |- | style='text-align:right'| 7597 | | ''[[:d:Q20733334|James Rees]]'' | | 1803 | 1880 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7598 | | ''[[:d:Q20733335|James Thomas Evans]]'' | | 1878 | 1950 | ''[[:d:Q4666838|Abercwmboi]]'' |- | style='text-align:right'| 7599 | | ''[[:d:Q20733338|Jehoiada Hodges]]'' | | 1877 | 1930 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7600 | | ''[[:d:Q20733339|Jenkin Davies]]'' | | 1798 | 1842 | ''[[:d:Q13129613|Llandysiliogogo]]'' |- | style='text-align:right'| 7601 | | ''[[:d:Q20733340|Jenkin Evans]]'' | | 1674 | 1709 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 7602 | | ''[[:d:Q20733341|Jenkin Howell]]'' | | 1836 | 1902 | ''[[:d:Q13130671|Penderyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7603 | | ''[[:d:Q20733342|Jenkin Lewis]]'' | | 1760 | 1831 | ''[[:d:Q3401140|Gelligaer]]'' |- | style='text-align:right'| 7604 | | ''[[:d:Q20733346|Jethro Gough]]'' | | 1903 | 1979 | ''[[:d:Q17715131|Llanwonno]]'' |- | style='text-align:right'| 7605 | | ''[[:d:Q20733347|Job David]]'' | | 1746 | 1812 | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 7606 | [[Ficheru:Revd John Emlyn Jones (Ioan Emlyn, 1820-73) NLW3364395.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733348|John Emlyn Jones]]'' | | 1818 | 1873 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7607 | | ''[[:d:Q20733349|John Abel]]'' | | 1770 | 1819 | ''[[:d:Q13129595|Llan-y-bri]]'' |- | style='text-align:right'| 7608 | | ''[[:d:Q20733350|John Arthur Sandbrook]]'' | | 1876 | 1942 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7609 | | ''[[:d:Q20733351|John Ashton]]'' | | 1830 | 1896 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 7610 | | ''[[:d:Q20733353|John Bancroft Willans]]'' | | 1881 | 1957 | ''[[:d:Q17738677|Dolforgan Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 7611 | | ''[[:d:Q20733355|John Bickerton Morgan]]'' | | 1859 | 1894 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7612 | | ''[[:d:Q20733356|John Bird]]'' | pintor galés (1768–1829) | 1768 | 1829 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7613 | | ''[[:d:Q20733357|John Breese]]'' | ministru galés (1789–1842) | 1789 | 1842 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 7614 | [[Ficheru:Portrait of John Bryan (4671299) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733358|John Bryan]]'' | | 1775 | 1856 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 7615 | | ''[[:d:Q20733359|John Bryant]]'' | | 1832 | 1926 | ''[[:d:Q5049689|Castellau]]'' |- | style='text-align:right'| 7616 | | ''[[:d:Q20733361|John Ceredig Evans]]'' | | 1855 | 1936 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 7617 | | ''[[:d:Q20733362|John Daniel]]'' | | 1755 | 1823 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7618 | | ''[[:d:Q20733363|John David]]'' | | 1701 | 1756 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 7619 | | ''[[:d:Q20733364|John David Davies]]'' | | 1831 | 1911 | ''[[:d:Q645198|Oxwich]]'' |- | style='text-align:right'| 7620 | | ''[[:d:Q20733365|John David Rheinallt Jones]]'' | | 1884 | 1953 | ''[[:d:Q3401562|Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 7621 | | ''[[:d:Q20733367|John Davies]]'' | | 1750 | 1821 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7622 | | ''[[:d:Q20733368|John Davies]]'' | | 1652 | 1716 | ''[[:d:Q13131036|Rhiwlas]]'' |- | style='text-align:right'| 7623 | | ''[[:d:Q20733370|John Davies]]'' | | 1737 | 1821 | ''[[:d:Q6661636|Llanllawddog]]'' |- | style='text-align:right'| 7624 | [[Ficheru:Rev. John Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733371|John Davies]]'' | | 1760 | 1843 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 7625 | | ''[[:d:Q20733372|John Davies]]'' | | 1772 | 1855 | ''[[:d:Q10989923|Llanfihangel-yng-Ngwynfa]]'' |- | style='text-align:right'| 7626 | | ''[[:d:Q20733374|John Davies]]'' | | 1787 | 1855 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 7627 | | ''[[:d:Q20733377|John Davies]]'' | | 1795 | 1861 | ''[[:d:Q922270|Llanddewi Brefi]]'' |- | style='text-align:right'| 7628 | | ''[[:d:Q20733378|John Davies]]'' | | 1803 | 1854 | ''[[:d:Q7837402|Treboeth]]'' |- | style='text-align:right'| 7629 | [[Ficheru:Reverend John Davies, Cardiff, 1823-1874.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733379|John Davies]]'' | | 1823 | 1874 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 7630 | | ''[[:d:Q20733380|John Davies]]'' | | 1843 | 1917 | ''[[:d:Q6947263|Myddfai]]'' |- | style='text-align:right'| 7631 | | ''[[:d:Q20733381|John Davies]]'' | | 1860 | 1939 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7632 | | ''[[:d:Q20733382|John Davies]]'' | autor británicu (1868–1940) | 1868 | 1940 | ''[[:d:Q4899223|Betws yn Rhos]]'' |- | style='text-align:right'| 7633 | [[Ficheru:John Davies (Gwyneddon).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733386|John Davies]]'' | | 1832 | 1904 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7634 | [[Ficheru:John Davies (Taliesin Hiraethog, 1841-94) NLW3364595.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733388|John Davies]]'' | | 1841 | 1894 | ''[[:d:Q5064823|Cerrigydrudion]]'' |- | style='text-align:right'| 7635 | | ''[[:d:Q20733390|John Edward Jones]]'' | | 1801 | 1866 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7636 | | ''[[:d:Q20733394|John Edward Tomley]]'' | | 1874 | 1951 | ''[[:d:Q1311946|Montgomery]]'' |- | style='text-align:right'| 7637 | | ''[[:d:Q20733395|John Edwards]]'' | | 1755 | 1823 | ''[[:d:Q29483994|Ereiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 7638 | | ''[[:d:Q20733398|John Edwards]]'' | | 1799 | 1873 | ''[[:d:Q6661743|Llansadwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 7639 | | ''[[:d:Q20733402|John Edward Griffith]]'' | | 1843 | 1933 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7640 | | ''[[:d:Q20733403|John Elias Davies]]'' | | 1847 | 1883 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 7641 | | ''[[:d:Q20733404|John Ellis]]'' | | 1760 | 1839 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 7642 | | ''[[:d:Q20733405|John Ellis Meredith]]'' | | 1904 | 1981 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 7643 | | ''[[:d:Q20733406|John Emrys Evans]]'' | banqueru sudafricanu (1853–1931) | 1853 | 1931 | ''[[:d:Q82523917|Bron-y-Berllan]]'' |- | style='text-align:right'| 7644 | | ''[[:d:Q20733407|John Evan Davies]]'' | | 1850 | 1929 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7645 | | ''[[:d:Q20733408|John Evan Hughes]]'' | | 1865 | 1932 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 7646 | | ''[[:d:Q20733410|John Evans]]'' | | 1737 | 1784 | ''[[:d:Q13127117|Cilycwm]]'' |- | style='text-align:right'| 7647 | [[Ficheru:Mr John Evans, Bala.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733414|John Evans]]'' | | 1723 | 1817 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 7648 | | ''[[:d:Q20733416|John Evans]]'' | | 1770 | 1851 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 7649 | [[Ficheru:John Evans, Aberystwyth (5348990).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733417|John Evans]]'' | | 1796 | 1861 | ''[[:d:Q10963324|Blaenplwyf]]'' |- | style='text-align:right'| 7650 | [[Ficheru:John Evans, Abermeurig.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733418|John Evans]]'' | | 1830 | 1917 | ''[[:d:Q15987294|Pennant]]'' |- | style='text-align:right'| 7651 | [[Ficheru:Evans Jones, Yr Herald.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733419|John Evans Jones]]'' | | 1839 | 1893 | ''[[:d:Q3401133|Bagillt]]'' |- | style='text-align:right'| 7652 | | ''[[:d:Q20733420|John Fisher]]'' | | 1862 | 1930 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 7653 | | ''[[:d:Q20733421|John Foulkes Jones]]'' | | 1826 | 1880 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 7654 | | ''[[:d:Q20733422|John Francis]]'' | | 1789 | 1843 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 7655 | | ''[[:d:Q20733426|John Griffith]]'' | | 1863 | 1933 | ''[[:d:Q3395308|Y Rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 7656 | | ''[[:d:Q20733427|John Griffith Davies]]'' | | 1836 | 1861 | ''[[:d:Q1996667|Whitland]]'' |- | style='text-align:right'| 7657 | [[Ficheru:John Gwynoro Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733430|John Gwynoro Davies]]'' | | 1855 | 1935 | ''[[:d:Q3272480|Llanpumsaint]]'' |- | style='text-align:right'| 7658 | [[Ficheru:Portrait of Y Parchedig John Harris Jones, M.A., Ph.D (4670334).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733434|John Harris Jones]]'' | | 1827 | 1885 | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 7659 | | ''[[:d:Q20733437|John Henry]]'' | | 1859 | 1914 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 7660 | | ''[[:d:Q20733439|John Henry Hughes]]'' | | 1814 | 1893 | ''[[:d:Q3402021|Llaniestyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7661 | | ''[[:d:Q20733441|John Herbert Jones]]'' | | 1860 | 1943 | ''[[:d:Q7680325|Talsarnau]]'' |- | style='text-align:right'| 7662 | | ''[[:d:Q20733444|John Herring]]'' | | 1789 | 1832 | ''[[:d:Q11138230|Trallwn]]'' |- | style='text-align:right'| 7663 | [[Ficheru:Portrait of Y Parchg. John Hughes, Pont Robert (4670916).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733450|John Hughes]]'' | | 1775 | 1854 | ''[[:d:Q10989923|Llanfihangel-yng-Ngwynfa]]'' |- | style='text-align:right'| 7664 | [[Ficheru:Portrait of John Hughes (4670278) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733455|John Hughes]]'' | | 1827 | 1893 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 7665 | | ''[[:d:Q20733459|John Humphreys]]'' | | 1767 | 1829 | ''[[:d:Q11008013|Bodfari]]'' |- | style='text-align:right'| 7666 | | ''[[:d:Q20733461|John Idris Davies]]'' | | 1821 | 1889 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7667 | [[Ficheru:Portrait of John James (4673313).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733465|John James]]'' | | 1777 | 1848 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7668 | | ''[[:d:Q20733467|John James]]'' | | 1779 | 1864 | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 7669 | | ''[[:d:Q20733473|John Jeffreys]]'' | | 1718 | 1798 | ''[[:d:Q13129677|Llanynys]]'' |- | style='text-align:right'| 7670 | | ''[[:d:Q20733475|John Jenkins]]'' | | 1656 | 1733 | ''[[:d:Q5120043|Cilymaenllwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7671 | | ''[[:d:Q20733478|John Jenkins]]'' | | 1779 | 1853 | ''[[:d:Q6661562|Llangynidr]]'' |- | style='text-align:right'| 7672 | | ''[[:d:Q20733480|John Jenkins]]'' | | 1808 | 1884 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7673 | | ''[[:d:Q20733482|John Jenkins]]'' | | 1821 | 1896 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 7674 | | ''[[:d:Q20733484|John Jeremy]]'' | | 1782 | 1860 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7675 | | ''[[:d:Q20733486|John John Evans]]'' | | 1862 | 1942 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 7676 | [[Ficheru:Portrait of John Johnes (4673754).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733488|John Johnes]]'' | | 1800 | 1876 | ''[[:d:Q5288871|Dolaucothi Estate]]'' |- | style='text-align:right'| 7677 | | ''[[:d:Q20733492|John Jones]]'' | | 1650 | 1727 | ''[[:d:Q17742605|Plas Gwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7678 | | ''[[:d:Q20733494|John Jones]]'' | | 1731 | 1813 | ''[[:d:Q20593921|Llanfaredd]]'' |- | style='text-align:right'| 7679 | | ''[[:d:Q20733496|John Jones]]'' | | 1761 | 1822 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 7680 | | ''[[:d:Q20733498|John Jones]]'' | | 1776 | 1857 | ''[[:d:Q13130691|Penmorfa]]'' |- | style='text-align:right'| 7681 | [[Ficheru:Mr John Jones, L'pool. printer, preacher.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733500|John Jones]]'' | | 1790 | 1855 | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7682 | | ''[[:d:Q20733502|John Jones]]'' | | 1801 | 1856 | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 7683 | | ''[[:d:Q20733504|John Jones]]'' | | 1802 | 1863 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7684 | | ''[[:d:Q20733506|John Jones]]'' | impresor galés (1807–1875) | 1807 | 1875 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 7685 | [[Ficheru:Revd. John Jones, Blaenannerch (1807-1875) NLW3362409.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733508|John Jones]]'' | | 1807 | 1875 | ''[[:d:Q3401679|Llangoedmor]]'' |- | style='text-align:right'| 7686 | | ''[[:d:Q20733510|John Jones]]'' | | 1820 | 1907 | ''[[:d:Q29488174|Lower Trelowgoed]]'' |- | style='text-align:right'| 7687 | [[Ficheru:Reverend Dr John Cynddylan Jones (1841–1930) (gcf10082).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733513|John Jones]]'' | | 1840 | 1930 | ''[[:d:Q5035231|Capel Dewi]]'' |- | style='text-align:right'| 7688 | | ''[[:d:Q20733516|John Jones]]'' | | 1800 | 1826 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 7689 | [[Ficheru:Revd John Jones (Humilis, 1818-69) NLW3361063.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733518|John Jones]]'' | | 1818 | 1869 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 7690 | [[Ficheru:John Jones (Ivon).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733520|John Jones]]'' | | 1820 | 1898 | ''[[:d:Q15987532|Mynydd Bach]]'' |- | style='text-align:right'| 7691 | [[Ficheru:Revd John Jones (Vulcan, 1825-89) NLW3363082.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733522|John Jones]]'' | ministru galés (1825–1889) | 1825 | 1889 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 7692 | | ''[[:d:Q20733525|John Jones]]'' | | 1831 | 1899 | ''[[:d:Q7678684|Tal-y-llyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7693 | | ''[[:d:Q20733527|John Jones]]'' | | 1850 | 1926 | ''[[:d:Q3404757|Llangoed]]'' |- | style='text-align:right'| 7694 | | ''[[:d:Q20733529|John Jones]]'' | | 1868 | 1940 | ''[[:d:Q10989811|Llanfrothen]]'' |- | style='text-align:right'| 7695 | | ''[[:d:Q20733539|John Lewis]]'' | | 1793 | 1816 | ''[[:d:Q15987581|Talsarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7696 | | ''[[:d:Q20733541|John Lewis]]'' | | 1844 | 1914 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7697 | | ''[[:d:Q20733543|John Lewis]]'' | | 1836 | 1892 | ''[[:d:Q13644939|Llanrhystud]]'' |- | style='text-align:right'| 7698 | | ''[[:d:Q20733549|John Lloyd]]'' | | 1792 | 1834 | ''[[:d:Q5057359|Ceidio]]'' |- | style='text-align:right'| 7699 | | ''[[:d:Q20733551|John Lloyd Davies]]'' | | 1801 | 1860 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7700 | | ''[[:d:Q20733553|John Lloyd James]]'' | | 1835 | 1919 | ''[[:d:Q6661429|Llangan]]'' |- | style='text-align:right'| 7701 | | ''[[:d:Q20733555|John Luther Thomas]]'' | ministru británicu (1881–1970) | 1881 | 1970 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 7702 | [[Ficheru:Portrait of John Matthews Esq. (4670402).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733557|John Matthews]]'' | | 1773 | 1848 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 7703 | | ''[[:d:Q20733561|John Morgan]]'' | | 1743 | 1801 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7704 | | ''[[:d:Q20733563|John Morgan]]'' | | 1827 | 1903 | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 7705 | [[Ficheru:Parchedig John Morgan Jones (1838–1921), Caerdydd (gcf06911).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733565|John Morgan Jones]]'' | | 1838 | 1921 | ''[[:d:Q922270|Llanddewi Brefi]]'' |- | style='text-align:right'| 7706 | | ''[[:d:Q20733566|John Morgan Jones]]'' | | 1861 | 1935 | ''[[:d:Q6759079|Margam]]'' |- | style='text-align:right'| 7707 | | ''[[:d:Q20733569|John Morgan Jones]]'' | ministru británicu (1873–1946) | 1873 | 1946 | ''[[:d:Q5197221|Cwmamman]]'' |- | style='text-align:right'| 7708 | [[Ficheru:Rev John Morris, DD, 1813-96.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733571|John Morris]]'' | | 1813 | 1896 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7709 | | ''[[:d:Q20733577|John Oliver Stephens]]'' | | 1880 | 1957 | ''[[:d:Q13131775|Tegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7710 | [[Ficheru:J Ossian Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733579|John Ossian Davies]]'' | | 1851 | 1916 | ''[[:d:Q15987524|Pen-dre]]'' |- | style='text-align:right'| 7711 | | ''[[:d:Q20733581|John Owen]]'' | | | 1759 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 7712 | | ''[[:d:Q20733584|John Owen]]'' | | 1733 | 1776 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 7713 | | ''[[:d:Q20733586|John Owen]]'' | | 1757 | 1829 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 7714 | | ''[[:d:Q20733588|John Owen]]'' | | 1788 | 1867 | ''[[:d:Q6661375|Llanfihangel Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 7715 | | ''[[:d:Q20733590|John Owen]]'' | | 1833 | 1896 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 7716 | | ''[[:d:Q20733593|John Owen]]'' | | 1836 | 1915 | ''[[:d:Q5348103|Eglwyswrw]]'' |- | style='text-align:right'| 7717 | [[Ficheru:John Owen Jones (1857-1906).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733596|John Owen Jones]]'' | | 1857 | 1917 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 7718 | | ''[[:d:Q20733598|John Owen Jones]]'' | cantante británicu (1884–1972) | 1884 | 1972 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 7719 | | ''[[:d:Q20733602|John Park Davies]]'' | | 1879 | 1937 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7720 | | ''[[:d:Q20733605|John Parry]]'' | | 1835 | 1897 | ''[[:d:Q6661071|Llanarmon-yn-Iâl]]'' |- | style='text-align:right'| 7721 | [[Ficheru:Portrait of John Prichard (4672994) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733613|John Prichard]]'' | | 1821 | 1889 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 7722 | [[Ficheru:John Propert. Photograph, 1855 (?). Wellcome V0027046.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733615|John Propert]]'' | | 1793 | 1867 | ''[[:d:Q3401679|Llangoedmor]]'' |- | style='text-align:right'| 7723 | | ''[[:d:Q20733619|John Pryse]]'' | | 1826 | 1883 | ''[[:d:Q6661212|Llandinam]]'' |- | style='text-align:right'| 7724 | [[Ficheru:Portrait of The Revd. John Rees (4669902).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733624|John Rees]]'' | | 1770 | 1833 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7725 | [[Ficheru:Revd Hughes, Tredegar (copy) NLW3362433.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733630|John Richard Hughes]]'' | | 1828 | 1893 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 7726 | | ''[[:d:Q20733636|John Richards Evans]]'' | | 1882 | 1969 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 7727 | | ''[[:d:Q20733640|John Robert Jones]]'' | | 1800 | 1881 | ''[[:d:Q6661071|Llanarmon-yn-Iâl]]'' |- | style='text-align:right'| 7728 | [[Ficheru:Portrait of John Roberts (4671886).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733645|John Roberts]]'' | | 1806 | 1879 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7729 | [[Ficheru:John Roberts (1842 - 1908).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733649|John Roberts]]'' | | 1842 | 1908 | ''[[:d:Q5173016|Corris Uchaf]]'' |- | style='text-align:right'| 7730 | | ''[[:d:Q20733655|John Rowland Thomas]]'' | | 1881 | 1965 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 7731 | | ''[[:d:Q20733659|John Stuart Corbett]]'' | | 1845 | 1921 | ''[[:d:Q3398355|Llanbradach]]'' |- | style='text-align:right'| 7732 | | ''[[:d:Q20733661|John Thomas]]'' | | 1646 | 1695 | ''[[:d:Q13130689|Pennant Melangell]]'' |- | style='text-align:right'| 7733 | | ''[[:d:Q20733665|John Thomas]]'' | | 1730 | 1804 | ''[[:d:Q6947263|Myddfai]]'' |- | style='text-align:right'| 7734 | | ''[[:d:Q20733667|John Thomas]]'' | | 1757 | 1835 | ''[[:d:Q1002782|Llannor]]'' |- | style='text-align:right'| 7735 | | ''[[:d:Q20733671|John Thomas]]'' | | 1857 | 1944 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 7736 | | ''[[:d:Q20733675|John Thomas Griffiths]]'' | inxenieru de mines estauxunidense (1824–1895) | 1824 | 1895 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7737 | | ''[[:d:Q20733678|John William Hughes]]'' | | 1817 | 1849 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 7738 | | ''[[:d:Q20733679|John William Jones]]'' | editor de periódicu estauxunidense (1827–1884) | 1827 | 1884 | ''[[:d:Q3398834|Llanaelhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 7739 | | ''[[:d:Q20733681|John Williams]]'' | | 1762 | 1823 | ''[[:d:Q6809972|Meidrim]]'' |- | style='text-align:right'| 7740 | | ''[[:d:Q20733691|Jonathan Jones]]'' | | 1745 | 1832 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 7741 | | ''[[:d:Q20733693|Jonathan Powell]]'' | | 1764 | 1823 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 7742 | | ''[[:d:Q20733709|Joseph E. Davies]]'' | | 1810 | 1881 | ''[[:d:Q6661077|Llanarthney]]'' |- | style='text-align:right'| 7743 | | ''[[:d:Q20733716|Joseph Evans]]'' | | 1832 | 1909 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 7744 | | ''[[:d:Q20733718|Joseph Hughes]]'' | | 1803 | 1863 | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 7745 | | ''[[:d:Q20733722|Joseph Jenkins]]'' | | 1859 | 1929 | ''[[:d:Q5197262|Cwmystwyth]]'' |- | style='text-align:right'| 7746 | | ''[[:d:Q20733724|Joseph Jenkins]]'' | | 1886 | 1962 | ''[[:d:Q3397975|Pont-rhyd-y-groes]]'' |- | style='text-align:right'| 7747 | | ''[[:d:Q20733726|Joseph Jones]]'' | | 1787 | 1856 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 7748 | | ''[[:d:Q20733728|Joseph Jones]]'' | | 1877 | 1950 | ''[[:d:Q7321606|Rhydlewis]]'' |- | style='text-align:right'| 7749 | | ''[[:d:Q20733730|Joseph Rhys Lewis]]'' | | 1860 | 1920 | ''[[:d:Q13130671|Penderyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7750 | [[Ficheru:Portrait of Master Hughes and his brothers (4672622).jpg|center|128px]] | [[Joseph Hughes]] | | 1827 | 1841 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7751 | | ''[[:d:Q20733739|Joseph William Thomas]]'' | | 1846 | 1914 | ''[[:d:Q7165413|Penylan]]'' |- | style='text-align:right'| 7752 | [[Ficheru:Josiah Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733750|Josiah Jones]]'' | | 1830 | 1915 | ''[[:d:Q20598147|Cwm-cou]]'' |- | style='text-align:right'| 7753 | | ''[[:d:Q20733752|Judith Godwin]]'' | | | 1746 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 7754 | | ''[[:d:Q20733758|Leonard Owen]]'' | | 1890 | 1965 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7755 | | ''[[:d:Q20733766|Henry Lewis]]'' | | 1847 | 1923 | ''[[:d:Q20594352|Llanwenllwyfo]]'' |- | style='text-align:right'| 7756 | [[Ficheru:Llew Tegid.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733774|Lewis Davies Jones]]'' | profesor galés (1851–1928) | 1851 | 1928 | ''[[:d:Q13129650|Llangywer]]'' |- | style='text-align:right'| 7757 | | ''[[:d:Q20733776|Lewis Ellis]]'' | | 1761 | 1823 | ''[[:d:Q6661743|Llansadwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 7758 | | ''[[:d:Q20733785|Lewis Jones]]'' | | 1702 | 1772 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7759 | | ''[[:d:Q20733789|Lewis Jones]]'' | | 1808 | 1854 | ''[[:d:Q3400119|Llanfihangel-y-Pennant]]'' |- | style='text-align:right'| 7760 | | ''[[:d:Q20733791|Lewis Jones]]'' | | 1835 | 1915 | ''[[:d:Q2913827|Llanfwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 7761 | [[Ficheru:Eden Upton Eddis (1812-1901) - Lewis Lloyd (1767–1858) - No.5 - Harris Manchester College.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733795|Lewis Loyd]]'' | | 1767 | 1858 | ''[[:d:Q6661893|Llanwrda]]'' |- | style='text-align:right'| 7762 | | ''[[:d:Q20733797|Lewis Morris]]'' | | 1760 | 1855 | ''[[:d:Q6661464|Llangelynnin]]'' |- | style='text-align:right'| 7763 | | ''[[:d:Q20733801|Lewis Rees]]'' | | 1710 | 1800 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 7764 | | ''[[:d:Q20733807|Lewis Thomas]]'' | cantante británicu (1877–1955) | 1877 | 1955 | ''[[:d:Q7228397|Pontyberem]]'' |- | style='text-align:right'| 7765 | | ''[[:d:Q20733815|Lleision ap Thomas]]'' | abá galés (1513–1541) | 1513 | 1541 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 7766 | | ''[[:d:Q20733819|Llewelyn David Howell]]'' | | 1812 | 1864 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7767 | | ''[[:d:Q20733821|Llewelyn Jenkins]]'' | | 1810 | 1878 | No/unknown value<br/>''[[:d:Q3401108|Hengoed]]'' |- | style='text-align:right'| 7768 | | ''[[:d:Q20733837|Margaret Lloyd]]'' | | 1709 | 1762 | ''[[:d:Q6661592|Llangystennin]]'' |- | style='text-align:right'| 7769 | | ''[[:d:Q20733839|Robert Lloyd]]'' | | 1716 | 1792 | ''[[:d:Q5119934|Cilcain]]'' |- | style='text-align:right'| 7770 | | ''[[:d:Q20733843|William Lloyd]]'' | | 1741 | 1808 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 7771 | | ''[[:d:Q20733869|John Lynn-Thomas]]'' | | 1861 | 1939 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7772 | [[Ficheru:Yr athrawes o ddifrif (page 6 crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733879|Mary Anne Edmunds]]'' | profesora galesa (1813–1858) | 1813 | 1858 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7773 | [[Ficheru:Mair-Eifion.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733881|Mary Davies]]'' | | 1846 | 1882 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 7774 | | ''[[:d:Q20733889|Mathew Lewis]]'' | | 1817 | 1860 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 7775 | | ''[[:d:Q20733895|Mathias Maurice]]'' | | 1684 | 1738 | ''[[:d:Q6661158|Llanddewi Velfrey]]'' |- | style='text-align:right'| 7776 | | ''[[:d:Q20733899|Matthew Williams]]'' | | 1760 | 1801 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7777 | | ''[[:d:Q20733901|Maurice Evans]]'' | | 1765 | 1831 | ''[[:d:Q6661551|Llangwyryfon]]'' |- | style='text-align:right'| 7778 | | ''[[:d:Q20733903|Megan Watts Hughes]]'' | | 1842 | 1907 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 7779 | | ''[[:d:Q20733905|Meirion Williams]]'' | | 1901 | 1976 | ''[[:d:Q922365|Dyffryn Ardudwy]]''<br/>''[[:d:Q29507069|Glanywern]]'' |- | style='text-align:right'| 7780 | | ''[[:d:Q20733911|Herbert Merrett]]'' | | 1886 | 1959 | ''[[:d:Q5033865|Canton]]'' |- | style='text-align:right'| 7781 | | ''[[:d:Q20733915|Meurig Dafydd]]'' | | 1510 | 1595 | ''[[:d:Q3397990|Llanishen]]'' |- | style='text-align:right'| 7782 | [[Ficheru:Michael Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733921|Michael Jones]]'' | | 1787 | 1853 | ''[[:d:Q55868756|Neuadd-Lwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7783 | | ''[[:d:Q20733923|Michael Pritchard]]'' | | 1709 | 1733 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 7784 | | ''[[:d:Q20733927|Miles Edwards]]'' | | 1743 | 1808 | ''[[:d:Q5590210|Goytre]]'' |- | style='text-align:right'| 7785 | | ''[[:d:Q20733929|Miles Harry]]'' | | 1700 | 1776 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 7786 | | ''[[:d:Q20733935|Morgan Albert Ellis]]'' | | 1832 | 1901 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 7787 | | ''[[:d:Q20733939|Morgan Evans]]'' | | 1777 | 1843 | ''[[:d:Q13644939|Llanrhystud]]'' |- | style='text-align:right'| 7788 | | ''[[:d:Q20733946|Morgan Hugh Jones]]'' | historiador británicu (1873–1930) | 1873 | 1930 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 7789 | | ''[[:d:Q20733948|Morgan Jones]]'' | | 1717 | 1780 | ''[[:d:Q3403140|Llanfair-ar-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7790 | | ''[[:d:Q20733949|Morgan Parry Morgan]]'' | | 1876 | 1964 | ''[[:d:Q3400083|Llanafan]]'' |- | style='text-align:right'| 7791 | | ''[[:d:Q20733955|Morien Mon Huws]]'' | | 1856 | 1932 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 7792 | | ''[[:d:Q20733957|Daniel Morris]]'' | botánicu británicu | 1844 | 1933 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 7793 | | ''[[:d:Q20733963|Morris Charles Jones]]'' | | 1819 | 1893 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7794 | [[Ficheru:Portrait of Morris Davies (4672735) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733965|Morris Davies]]'' | | 1796 | 1876 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7795 | [[Ficheru:Morris Davies (Meurig Ebrill).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733967|Morris Davies]]'' | | 1780 | 1861 | ''[[:d:Q3402212|Llanfachreth]]'' |- | style='text-align:right'| 7796 | | ''[[:d:Q20733969|Eddie Evans Morris]]'' | | 1890 | 1984 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7797 | | ''[[:d:Q20733975|Morris Griffiths]]'' | | 1721 | 1769 | ''[[:d:Q1866840|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 7798 | [[Ficheru:Portrait of Morris Roberts (4669920) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20733983|Morris Roberts]]'' | | 1799 | 1878 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7799 | | ''[[:d:Q20733996|Moses Davies]]'' | | 1799 | 1866 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 7800 | [[Ficheru:Moses Owen Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734002|Moses Owen Jones]]'' | | 1842 | 1908 | ''[[:d:Q5278615|Dinorwig]]'' |- | style='text-align:right'| 7801 | | ''[[:d:Q20734008|David Ellis Nanney]]'' | | 1759 | 1819 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7802 | [[Ficheru:Nicholas Bennett.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734018|Nicholas Bennett]]'' | | 1823 | 1899 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 7803 | | ''[[:d:Q20734028|Harri William]]'' | | 1763 | 1844 | ''[[:d:Q13130671|Penderyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7804 | | ''[[:d:Q20734044|Owen Davies]]'' | | 1719 | 1792 | ''[[:d:Q6661893|Llanwrda]]'' |- | style='text-align:right'| 7805 | [[Ficheru:Owen Davies (Caernarfon).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734050|Owen Davies]]'' | ministru británicu (1840–1929) | 1840 | 1929 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 7806 | | ''[[:d:Q20734054|Owen Evans]]'' | | 1808 | 1865 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7807 | [[Ficheru:Parch Dr Owen Evans DD, Fetter Lane.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734057|Owen Evans]]'' | | 1829 | 1920 | ''[[:d:Q20589424|Pen-y-bont-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7808 | [[Ficheru:Owen Griffith (Giraldus 1832 - 1896).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734066|Owen Griffith]]'' | | 1832 | 1896 | ''[[:d:Q3398962|Garndolbenmaen]]'' |- | style='text-align:right'| 7809 | [[Ficheru:Eryr Eryri.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734070|Owen Griffith]]'' | | 1839 | 1903 | ''[[:d:Q3402521|Cwm y Glo]]'' |- | style='text-align:right'| 7810 | | ''[[:d:Q20734076|Owen Hughes]]'' | | 1879 | 1947 | ''[[:d:Q13127599|Cwm Prysor]]'' |- | style='text-align:right'| 7811 | | ''[[:d:Q20734079|Owen Humphrey Davies]]'' | | 1828 | 1898 | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 7812 | [[Ficheru:Revd Owen Jones, Llanfair Caereinion.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734082|Owen Jones]]'' | | 1787 | 1828 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7813 | | ''[[:d:Q20734086|Owen Jones]]'' | | 1825 | 1900 | ''[[:d:Q26270901|Pontruffydd Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 7814 | [[Ficheru:Owen Jones, Chatham Street, Lerpwl.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734088|Owen Jones]]'' | | 1833 | 1899 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7815 | | ''[[:d:Q20734093|Owen Jones]]'' | | 1838 | 1866 | ''[[:d:Q3404510|Llangian]]'' |- | style='text-align:right'| 7816 | [[Ficheru:Owen Madoc Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734096|Owen Madoc Roberts]]'' | | 1867 | 1948 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 7817 | | ''[[:d:Q20734099|Owen Owen]]'' | | 1806 | 1874 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 7818 | | ''[[:d:Q20734102|Owen Owen Roberts]]'' | | 1793 | 1866 | ''[[:d:Q3401668|Eglwysbach]]'' |- | style='text-align:right'| 7819 | | ''[[:d:Q20734105|Owen Owens]]'' | | 1792 | 1862 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 7820 | | ''[[:d:Q20734112|Owen Rice]]'' | | 1719 | 1788 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 7821 | | ''[[:d:Q20734127|D. E. Parry-Williams]]'' | | 1900 | 1996 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 7822 | [[Ficheru:Peter Hughes Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734133|Peter Hughes Griffiths]]'' | | 1871 | 1937 | ''[[:d:Q5445551|Ferryside]]'' |- | style='text-align:right'| 7823 | [[Ficheru:Portrait of diweddar Mr. Peter Maelor Evans (4673285).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734137|Peter Maelor Evans]]'' | | 1817 | 1878 | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7824 | | ''[[:d:Q20734153|Philip Esmonde Phillips]]'' | | 1888 | 1960 | ''[[:d:Q3404679|Crumlin]]'' |- | style='text-align:right'| 7825 | | ''[[:d:Q20734156|Philip James]]'' | | 1664 | 1748 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 7826 | | ''[[:d:Q20734166|Grismond Picton Phillips]]'' | | 1898 | 1967 | ''[[:d:Q13127604|Cwmgwili]]'' |- | style='text-align:right'| 7827 | | ''[[:d:Q20734182|Ieuan Rees-Davies]]'' | | 1894 | 1967 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 7828 | | ''[[:d:Q20734189|Rees Cribin Jones]]'' | | 1841 | 1927 | ''[[:d:Q7679437|Talgarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 7829 | | ''[[:d:Q20734206|Rees Lewis]]'' | | 1828 | 1880 | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7830 | | ''[[:d:Q20734208|Rees Morgan]]'' | | 1764 | 1847 | ''[[:d:Q7680110|Talley]]'' |- | style='text-align:right'| 7831 | | ''[[:d:Q20734218|Reuben Davies]]'' | | 1808 | 1833 | ''[[:d:Q5184909|Cribyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7832 | | ''[[:d:Q20734229|Rhisiart Parry]]'' | | 1665 | 1749 | ''[[:d:Q5319397|Dyserth]]'' |- | style='text-align:right'| 7833 | | ''[[:d:Q20734240|Rhys Davies]]'' | | 1772 | 1847 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7834 | | ''[[:d:Q20734248|Rhys Gwesyn Jones]]'' | | 1826 | 1901 | ''[[:d:Q4667105|Abergwesyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7835 | [[Ficheru:Rhys Jones Huws.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734250|Rhys Jones Huws]]'' | | 1862 | 1917 | ''[[:d:Q3404986|Penegoes]]'' |- | style='text-align:right'| 7836 | | ''[[:d:Q20734255|Rhys Price]]'' | | 1807 | 1869 | ''[[:d:Q6661425|Llangammarch Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 7837 | | ''[[:d:Q20734256|Rhys Prydderch]]'' | | 1620 | 1699 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 7838 | | ''[[:d:Q20734261|Rice Pryce Buckley Williames]]'' | | 1802 | 1871 | ''[[:d:Q3309484|Berriew]]'' |- | style='text-align:right'| 7839 | | ''[[:d:Q20734263|Richard Bennett]]'' | | 1860 | 1937 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 7840 | [[Ficheru:Portrait of Richard (Tafolog) Davies (4673089).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734269|Richard Davies]]'' | | 1830 | 1904 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7841 | | ''[[:d:Q20734270|Richard Davies Griffith]]'' | | 1813 | 1856 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 7842 | | ''[[:d:Q20734273|Richard Ellis]]'' | | 1775 | 1855 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 7843 | | ''[[:d:Q20734274|Richard Ellis]]'' | | 1784 | 1824 | ''[[:d:Q6661743|Llansadwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 7844 | [[Ficheru:Risiart Ddu o Wynedd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734275|Richard Foulkes Edwards]]'' | | 1836 | 1870 | ''[[:d:Q6661345|Llanfair Dyffryn Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 7845 | | ''[[:d:Q20734280|Richard Hughes]]'' | | 1794 | 1871 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 7846 | [[Ficheru:Richd. Humphreys, Dyffryn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734281|Richard Humphreys]]'' | | 1790 | 1863 | ''[[:d:Q922365|Dyffryn Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7847 | | ''[[:d:Q20734282|Richard Humphreys Morgan]]'' | | 1850 | 1899 | ''[[:d:Q922365|Dyffryn Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7848 | [[Ficheru:Portrait of Richard Jones, Llwyngwril (4673766) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734283|Richard Jones]]'' | | 1780 | 1853 | ''[[:d:Q6662914|Llwyngwril]]'' |- | style='text-align:right'| 7849 | | ''[[:d:Q20734284|Richard Jones]]'' | | 1787 | 1855 | ''[[:d:Q3402560|Bontddu]]'' |- | style='text-align:right'| 7850 | | ''[[:d:Q20734288|Richard Lewis]]'' | | 1817 | 1865 | ''[[:d:Q3402761|Llandegfan]]'' |- | style='text-align:right'| 7851 | [[Ficheru:Rhamant Bywyd Lloyd George (page 70 crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734290|Richard Lloyd]]'' | | 1834 | 1917 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7852 | | ''[[:d:Q20734291|Richard Lowe]]'' | | 1810 | 1853 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 7853 | [[Ficheru:Portrait of R Lumley (4673791).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734292|Richard Lumley]]'' | | 1810 | 1884 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7854 | | ''[[:d:Q20734296|Richard Morgan]]'' | | 1743 | 1805 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 7855 | | ''[[:d:Q20734297|Richard Morgan]]'' | | 1854 | 1939 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 7856 | | ''[[:d:Q20734298|Richard Morris Lewis]]'' | | 1847 | 1918 | ''[[:d:Q4959999|Brechfa]]'' |- | style='text-align:right'| 7857 | [[Ficheru:Portrait of Richard Newcome (4674540).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734299|Richard Newcome]]'' | | 1779 | 1857 | ''[[:d:Q3406264|Gresford]]'' |- | style='text-align:right'| 7858 | | ''[[:d:Q20734303|Richard Rees]]'' | ministru galés (1707–1749) | 1707 | 1749 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 7859 | | ''[[:d:Q20734304|Richard Roberts]]'' | | 1874 | 1945 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 7860 | | ''[[:d:Q20734305|Richard Samuel Hughes]]'' | | 1855 | 1893 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7861 | [[Ficheru:Richard Williams, 'Celynog' (5254841).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734308|Richard Williams]]'' | | 1835 | 1906 | ''[[:d:Q4942605|Bont Dolgadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 7862 | | ''[[:d:Q20734311|Robert Albert Jones]]'' | | 1851 | 1892 | ''[[:d:Q7165394|Penybryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7863 | | ''[[:d:Q20734313|Robert Baugh]]'' | | 1748 | 1832 | ''[[:d:Q6661275|Llandysilio]]'' |- | style='text-align:right'| 7864 | [[Ficheru:Robert Dafydd, Brynengan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734314|Robert Dafydd]]'' | | 1747 | 1834 | ''[[:d:Q3401919|Nantmor]]'' |- | style='text-align:right'| 7865 | [[Ficheru:Revd Robert David Roberts, Llwynhendy (1820-93) NLW3364306.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734316|Robert David Roberts]]'' | | 1820 | 1893 | ''[[:d:Q5278615|Dinorwig]]'' |- | style='text-align:right'| 7866 | | ''[[:d:Q20734318|Robert Davies]]'' | | 1790 | 1841 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 7867 | | ''[[:d:Q20734320|Robert Davies]]'' | | 1814 | 1867 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 7868 | | ''[[:d:Q20734321|Robert Davies]]'' | | 1834 | 1858 | ''[[:d:Q13126857|Carneddi]]'' |- | style='text-align:right'| 7869 | | ''[[:d:Q20734325|Robert Edwards]]'' | | 1775 | 1805 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7870 | [[Ficheru:Robert Ellis, Ysgoldy.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734326|Robert Ellis]]'' | | 1808 | 1881 | ''[[:d:Q13129606|Llanddeiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 7871 | | ''[[:d:Q20734331|Robert Foulkes]]'' | | 1743 | 1841 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7872 | [[Ficheru:Robert Griffith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734332|Robert Griffith]]'' | | 1847 | 1909 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 7873 | | ''[[:d:Q20734333|Robert Griffith Roberts]]'' | | 1866 | 1930 | ''[[:d:Q922365|Dyffryn Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7874 | [[Ficheru:Portrait of Robert Griffiths (4670251).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734334|Robert Griffiths]]'' | | 1824 | 1903 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7875 | | ''[[:d:Q20734335|Robert Gruffydd]]'' | | 1753 | 1820 | ''[[:d:Q13129604|Llanbeblig]]'' |- | style='text-align:right'| 7876 | [[Ficheru:Self portrait (4703026).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734336|Robert Hughes]]'' | | 1811 | 1892 | ''[[:d:Q29499117|Bodgarad]]'' |- | style='text-align:right'| 7877 | | ''[[:d:Q20734337|Robert Humphreys]]'' | | 1779 | 1832 | ''[[:d:Q6661284|Llanelidan]]'' |- | style='text-align:right'| 7878 | | ''[[:d:Q20734338|Robert Humphreys]]'' | poeta galés | | | ''[[:d:Q25556302|Rhagatt Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 7879 | | ''[[:d:Q20734339|Robert James]]'' | | 1825 | 1879 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 7880 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Robert G. Jones (4672941).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734341|Robert Jones]]'' | | 1769 | 1835 | ''[[:d:Q16540181|Llangynhafal]]'' |- | style='text-align:right'| 7881 | [[Ficheru:Robert Jones, Llanllyfni.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734342|Robert Jones]]'' | | 1806 | 1896 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 7882 | | ''[[:d:Q20734343|Robert Jones]]'' | | 1891 | 1962 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 7883 | | ''[[:d:Q20734344|Robert Jones]]'' | músicu británicu (1862–1929) | 1862 | 1929 | ''[[:d:Q3396790|Arthog]]'' |- | style='text-align:right'| 7884 | | ''[[:d:Q20734346|Robert Llwyd]]'' | | 1565 | 1655 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7885 | | ''[[:d:Q20734348|Robert Meredith]]'' | | 1823 | 1893 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 7886 | | ''[[:d:Q20734349|Robert Morgan]]'' | | 1621 | 1710 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 7887 | | ''[[:d:Q20734352|Robert Oliver Rees]]'' | | 1818 | 1881 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 7888 | [[Ficheru:Robert Owen, Pennal.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734354|Robert Owen]]'' | | 1834 | 1899 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 7889 | [[Ficheru:Robert Owen (Bardd y Môr).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734355|Robert Owen]]'' | | 1858 | 1885 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 7890 | [[Ficheru:Robert Pugh Rowlands. Photograph by Lafayette Ltd. Wellcome V0027109.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734360|Robert Pugh Rowlands]]'' | | 1874 | 1933 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7891 | | ''[[:d:Q20734361|Robert Richard Hughes]]'' | | 1871 | 1957 | ''[[:d:Q16103637|Brynsiencyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7892 | | ''[[:d:Q20734362|Robert Roberts]]'' | | 1762 | 1802 | ''[[:d:Q3404501|Nantlle]]'' |- | style='text-align:right'| 7893 | | ''[[:d:Q20734363|Robert Roberts]]'' | | 1800 | 1878 | ''[[:d:Q13131979|Tre'r-ddôl]]'' |- | style='text-align:right'| 7894 | [[Ficheru:Portrait of Robert Roberts, Y Sgolor Mawr (4671120).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734365|Robert Roberts]]'' | | 1834 | 1885 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 7895 | | ''[[:d:Q20734368|Robert Williams]]'' | | 1782 | 1818 | ''[[:d:Q13129631|Llanfechell]]'' |- | style='text-align:right'| 7896 | | ''[[:d:Q20734374|Rolant Huw]]'' | | 1714 | 1802 | ''[[:d:Q13129650|Llangywer]]'' |- | style='text-align:right'| 7897 | | ''[[:d:Q20734375|Ronald James Tree]]'' | | 1914 | 1970 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 7898 | | ''[[:d:Q20734376|Rosser Beynon]]'' | | 1810 | 1876 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 7899 | [[Ficheru:Portrait of Rev. Rowland Hughes, Wesleyan Minister (4670927) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734378|Rowland Hughes]]'' | | 1811 | 1861 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7900 | [[Ficheru:Samuel Bowen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734381|Samuel Bowen]]'' | | 1799 | 1887 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7901 | | ''[[:d:Q20734383|Samuel Davies]]'' | | 1788 | 1854 | ''[[:d:Q5119934|Cilcain]]'' |- | style='text-align:right'| 7902 | [[Ficheru:Portrait of Samuel Davies (4673074).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734384|Samuel Davies]]'' | | 1818 | 1891 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 7903 | | ''[[:d:Q20734385|Samuel Ellis]]'' | | 1803 | 1852 | ''[[:d:Q20598999|Cyfronydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7904 | [[Ficheru:Portrait of Samuel Evans, Zoar, Merthyr Tydfil, South Wales (4674125).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734386|Samuel Evans]]'' | | 1777 | 1833 | ''[[:d:Q5136816|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 7905 | [[Ficheru:Dr. Samuel Evans (5349058) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734387|Samuel Evans]]'' | | 1859 | 1935 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 7906 | | ''[[:d:Q20734388|Samuel Evans]]'' | | 1793 | 1856 | ''[[:d:Q2085995|St Clears]]'' |- | style='text-align:right'| 7907 | [[Ficheru:Portrait of Parchedig Samuel Griffiths, Horeb Llandysul 1855 (4670806).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734389|Samuel Griffiths]]'' | | 1783 | 1860 | ''[[:d:Q5136827|Clydau]]'' |- | style='text-align:right'| 7908 | | ''[[:d:Q20734390|Samuel James Evans]]'' | | 1870 | 1938 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7909 | [[Ficheru:Portrait of Samuel Morris Jones (4674452).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734392|Samuel Maurice Jones]]'' | pintor galés (1853–1932) | 1853 | 1932 | ''[[:d:Q6887543|Mochdre]]'' |- | style='text-align:right'| 7910 | [[Ficheru:Winnie Parry.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734393|Sarah Winifred Parry]]'' | escritora galesa (1870–1953) | 1870 | 1953 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 7911 | | ''[[:d:Q20734396|Siencyn Thomas]]'' | | 1690 | 1762 | ''[[:d:Q15987464|Brongwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7912 | [[Ficheru:Prifathro Silas Morris, Coleg y Bedyddwyr, Bangor (5254799).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734397|Silas Morris]]'' | | 1862 | 1923 | ''[[:d:Q5208304|Dafen]]'' |- | style='text-align:right'| 7913 | | ''[[:d:Q20734403|Thomas David Slingsby-Jenkins]]'' | | 1872 | 1955 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 7914 | | ''[[:d:Q20734404|Solomon Harris]]'' | | 1726 | 1785 | ''[[:d:Q3401686|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 7915 | | ''[[:d:Q20734405|Sorobabel Davies]]'' | | 1806 | 1877 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 7916 | | ''[[:d:Q20734407|Stanley Howard Hedley Perry]]'' | | 1911 | 1995 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 7917 | | ''[[:d:Q20734408|Stanley Bligh]]'' | | 1870 | 1949 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 7918 | | ''[[:d:Q20734410|Stephen Davies]]'' | | 1790 | 1858 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7919 | | ''[[:d:Q20734411|Stephen Evans]]'' | | 1818 | 1905 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7920 | | ''[[:d:Q20734412|Stephen Llwyd]]'' | | 1794 | 1854 | ''[[:d:Q1936328|Nevern]]'' |- | style='text-align:right'| 7921 | | ''[[:d:Q20734414|Thomas (Jeremy) Griffiths]]'' | | 1797 | 1871 | ''[[:d:Q6661964|Llechryd]]'' |- | style='text-align:right'| 7922 | [[Ficheru:Portrait of Thomas Aubrey (4674307).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734417|Thomas Aubrey]]'' | | 1808 | 1867 | ''[[:d:Q5057243|Cefn-coed-y-cymmer]]'' |- | style='text-align:right'| 7923 | | ''[[:d:Q20734420|Thomas Beynon]]'' | | 1745 | 1833 | ''[[:d:Q6661743|Llansadwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 7924 | | ''[[:d:Q20734421|Thomas Blayney]]'' | | 1785 | | ''[[:d:Q13129664|Llanllwchaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7925 | [[Ficheru:Unknown artist - Thomas David Llewelyn (1828–1879) - OP00304 - Bangor University.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734427|Thomas David Llewelyn]]'' | | 1828 | 1879 | ''[[:d:Q6662903|Llwydcoed]]'' |- | style='text-align:right'| 7926 | | ''[[:d:Q20734429|Thomas Davies]]'' | | 1812 | 1895 | ''[[:d:Q7594726|St Mellons]]'' |- | style='text-align:right'| 7927 | [[Ficheru:Thomas Davies, Llandeilo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734430|Thomas Davies]]'' | | 1820 | 1873 | ''[[:d:Q7837984|Trelech]]'' |- | style='text-align:right'| 7928 | [[Ficheru:Revd Thomas Davies, Llanelli (1823-98) (Cong) NLW3364508.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734431|Thomas Davies]]'' | | 1823 | 1898 | ''[[:d:Q7162296|Pencarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 7929 | | ''[[:d:Q20734432|Thomas Davies]]'' | | 1851 | 1892 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 7930 | | ''[[:d:Q20734433|Thomas Davies]]'' | | 1810 | 1873 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7931 | | ''[[:d:Q20734438|Thomas Edwards]]'' | | 1844 | 1924 | ''[[:d:Q5566992|Glasinfryn]]'' |- | style='text-align:right'| 7932 | [[Ficheru:Portrait of Cynonfardd (4673939).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734439|Thomas Edwards]]'' | | 1848 | 1927 | ''[[:d:Q6484919|Landore]]'' |- | style='text-align:right'| 7933 | | ''[[:d:Q20734446|Thomas Evans]]'' | | 1714 | 1779 | ''[[:d:Q6947883|Mynyddislwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7934 | | ''[[:d:Q20734447|Thomas Evans]]'' | | 1625 | 1688 | ''[[:d:Q6661068|Llanafan Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7935 | | ''[[:d:Q20734449|Thomas Evans]]'' | | 1897 | 1963 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 7936 | | ''[[:d:Q20734450|Thomas Frimston]]'' | | 1854 | 1930 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 7937 | | ''[[:d:Q20734453|Thomas Grey]]'' | | 1733 | 1810 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 7938 | | ''[[:d:Q20734455|Thomas Griffiths]]'' | | 1645 | 1725 | ''[[:d:Q6661403|Llanfyrnach]]'' |- | style='text-align:right'| 7939 | | ''[[:d:Q20734456|Thomas Gruffydd Jones]]'' | | 1832 | 1898 | ''[[:d:Q7162069|Pen-y-cae-mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 7940 | | ''[[:d:Q20734457|Thomas Harris]]'' | | 1705 | 1782 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 7941 | | ''[[:d:Q20734458|Thomas Hughes]]'' | | 1758 | 1828 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 7942 | | ''[[:d:Q20734459|Thomas Hughes]]'' | | 1814 | 1884 | ''[[:d:Q13129653|Llangynog]]'' |- | style='text-align:right'| 7943 | | ''[[:d:Q20734460|Thomas Hughes]]'' | | 1854 | 1928 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 7944 | | ''[[:d:Q20734461|Thomas Hughes]]'' | | 1803 | 1898 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7945 | | ''[[:d:Q20734464|Thomas Huws Davies]]'' | secretariu galés (1882–1940) | 1882 | 1940 | ''[[:d:Q7165358|Penuwch]]'' |- | style='text-align:right'| 7946 | | ''[[:d:Q20734465|Thomas Huxley]]'' | | 1738 | 1792 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7947 | | ''[[:d:Q20734466|Thomas Hywel Hughes]]'' | | 1875 | 1945 | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 7948 | | ''[[:d:Q20734467|Thomas Isfryn Hughes]]'' | | 1865 | 1942 | ''[[:d:Q16071047|Clocaenog]]'' |- | style='text-align:right'| 7949 | [[Ficheru:Portrait of Thomas James M.A (4673953).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734470|Thomas James]]'' | | 1834 | 1915 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 7950 | | ''[[:d:Q20734471|Thomas James]]'' | | 1817 | 1879 | ''[[:d:Q6751430|Manordeifi]]'' |- | style='text-align:right'| 7951 | [[Ficheru:Portrait of Thomas Jerman Jones and his family (4670364).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734472|Thomas Jerman Jones]]'' | | 1833 | 1890 | ''[[:d:Q3400997|Llangristiolus]]'' |- | style='text-align:right'| 7952 | | ''[[:d:Q20734473|Thomas John]]'' | | 1816 | 1862 | ''[[:d:Q5119942|Cilgerran]]'' |- | style='text-align:right'| 7953 | | ''[[:d:Q20734475|Thomas John Evans]]'' | | 1894 | 1965 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7954 | | ''[[:d:Q20734480|Thomas Jones]]'' | | 1761 | 1831 | ''[[:d:Q3272480|Llanpumsaint]]'' |- | style='text-align:right'| 7955 | | ''[[:d:Q20734482|Thomas Jones]]'' | | 1777 | 1847 | ''[[:d:Q2913827|Llanfwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 7956 | | ''[[:d:Q20734486|Thomas Jones]]'' | | 1860 | 1932 | ''[[:d:Q13651875|Nantglyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7957 | | ''[[:d:Q20734487|Thomas Jones]]'' | | 1871 | 1938 | ''[[:d:Q3401544|Pontrhydfendigaid]]'' |- | style='text-align:right'| 7958 | [[Ficheru:Taliesin o Eifion NLW3371052.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734488|Thomas Jones]]'' | poeta galés (1820–1876) | 1820 | 1876 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7959 | | ''[[:d:Q20734489|Thomas Jones]]'' | | 1822 | 1854 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 7960 | | ''[[:d:Q20734490|Thomas Jones]]'' | | 1823 | 1904 | ''[[:d:Q6963824|Nannerch]]'' |- | style='text-align:right'| 7961 | | ''[[:d:Q20734491|Thomas Jones Hughes]]'' | | 1822 | 1891 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 7962 | [[Ficheru:Thomas Jones Humphreys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734492|Thomas Jones Humphreys]]'' | ministru británicu (1841–1934) | 1841 | 1934 | ''[[:d:Q20589268|Darowen]]'' |- | style='text-align:right'| 7963 | | ''[[:d:Q20734496|Thomas Lewis]]'' | | 1759 | 1842 | ''[[:d:Q6661893|Llanwrda]]'' |- | style='text-align:right'| 7964 | | ''[[:d:Q20734497|Thomas Lewis]]'' | | 1823 | 1900 | ''[[:d:Q20593513|Llandeilo'r-fân]]'' |- | style='text-align:right'| 7965 | | ''[[:d:Q20734498|Thomas Lewis]]'' | | 1837 | 1892 | ''[[:d:Q13130294|Mydroilyn]]'' |- | style='text-align:right'| 7966 | | ''[[:d:Q20734499|Thomas Lewis]]'' | misioneru británicu (1859–1929) | 1859 | 1929 | ''[[:d:Q1996667|Whitland]]'' |- | style='text-align:right'| 7967 | | ''[[:d:Q20734501|Thomas Lloyd]]'' | | 1765 | 1789 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 7968 | | ''[[:d:Q20734503|Thomas Lloyd Williams]]'' | | 1830 | 1910 | ''[[:d:Q922365|Dyffryn Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 7969 | | ''[[:d:Q20734505|Thomas Meredith]]'' | | | | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 7970 | | ''[[:d:Q20734506|Thomas Morgan]]'' | | | 1833 | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 7971 | | ''[[:d:Q20734507|Thomas Morgan]]'' | | 1720 | 1799 | ''[[:d:Q5348100|Eglwysilan]]'' |- | style='text-align:right'| 7972 | | ''[[:d:Q20734508|Thomas Morgan]]'' | | 1737 | 1813 | ''[[:d:Q6661651|Llannon]]'' |- | style='text-align:right'| 7973 | | ''[[:d:Q20734509|Thomas Morris]]'' | | 1786 | 1846 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 7974 | [[Ficheru:Portrait of Parch Thos. Phillips D. D (4673602).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734516|Thomas Phillips]]'' | | 1806 | 1870 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 7975 | | ''[[:d:Q20734518|Thomas Powell]]'' | | 1781 | 1842 | ''[[:d:Q7837433|Trecastle]]'' |- | style='text-align:right'| 7976 | | ''[[:d:Q20734519|Thomas Price]]'' | | 1809 | 1892 | ''[[:d:Q24360208|Builth]]'' |- | style='text-align:right'| 7977 | | ''[[:d:Q20734520|Thomas Prichard]]'' | | 1764 | 1843 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 7978 | | ''[[:d:Q20734521|Thomas Pryce]]'' | | 1833 | 1904 | ''[[:d:Q13644930|Llandrinio]]'' |- | style='text-align:right'| 7979 | [[Ficheru:Reverend Thomas Rees (1825–1908) (gcf10118).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734523|Thomas Rees]]'' | | 1825 | 1908 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 7980 | | ''[[:d:Q20734524|Thomas Rees Morgan]]'' | | 1834 | 1897 | ''[[:d:Q3406657|Penydarren]]'' |- | style='text-align:right'| 7981 | | ''[[:d:Q20734525|Thomas Rhys Davies]]'' | | 1790 | 1859 | ''[[:d:Q5119942|Cilgerran]]'' |- | style='text-align:right'| 7982 | [[Ficheru:Er cof am y diweddar Barch Thomas Richards, Abergwaen .. NLW3364476.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734526|Thomas Richard]]'' | | 1783 | 1856 | ''[[:d:Q7837785|Trefin]]'' |- | style='text-align:right'| 7983 | | ''[[:d:Q20734527|Thomas Rocyn Jones]]'' | | 1822 | 1877 | ''[[:d:Q6751430|Manordeifi]]'' |- | style='text-align:right'| 7984 | | ''[[:d:Q20734528|Thomas Saunders]]'' | | 1732 | 1790 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 7985 | | ''[[:d:Q20734529|Thomas Sheen]]'' | | 1718 | 1790 | ''[[:d:Q13128654|Glascwm]]'' |- | style='text-align:right'| 7986 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Thomas Thomas, D.D (4672354).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734533|Thomas Thomas]]'' | | 1776 | 1847 | ''[[:d:Q16248463|Tre-Wen]]'' |- | style='text-align:right'| 7987 | | ''[[:d:Q20734535|Thomas Twynog Jeffries]]'' | | 1844 | 1911 | ''[[:d:Q6661154|Llanddeusant]]'' |- | style='text-align:right'| 7988 | | ''[[:d:Q20734536|Thomas Wallace Fagan]]'' | | 1874 | 1951 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 7989 | | ''[[:d:Q20734537|Thomas Waterhouse]]'' | | 1878 | 1961 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 7990 | | ''[[:d:Q20734539|Thomas William Barker]]'' | | 1861 | 1912 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 7991 | [[Ficheru:Portrait of T. W. Jenkyn, D.D (4673322) (cropped 3).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734540|Thomas William Jenkyn]]'' | | 1794 | 1858 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 7992 | [[Ficheru:Timothy Eynon Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734544|Timothy Eynon Davies]]'' | ministru (1854–1935) | 1854 | 1935 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 7993 | | ''[[:d:Q20734545|Titus Evans]]'' | | 1809 | 1864 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 7994 | | ''[[:d:Q20734547|Tom Eirug Davies]]'' | | 1892 | 1951 | ''[[:d:Q13128837|Gwernogle]]'' |- | style='text-align:right'| 7995 | | ''[[:d:Q20734548|Tom Pugh Williams]]'' | | 1912 | 1985 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 7996 | | ''[[:d:Q20734550|Trefor Richard Morgan]]'' | | 1914 | 1970 | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 7997 | | ''[[:d:Q20734552|Vaughan Lloyd]]'' | | 1736 | 1817 | ''[[:d:Q3402138|Ystrad Meurig]]'' |- | style='text-align:right'| 7998 | | ''[[:d:Q20734556|Walter David Jeremy]]'' | | 1825 | 1893 | ''[[:d:Q7162296|Pencarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 7999 | | ''[[:d:Q20734561|Walter Phillips John]]'' | | 1910 | 1967 | ''[[:d:Q5561755|Gilfach]]'' |- | style='text-align:right'| 8000 | | ''[[:d:Q20734562|Watcyn Clywedog]]'' | | | 1650 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8001 | | ''[[:d:Q20734563|Watkin Jones]]'' | | 1882 | 1967 | ''[[:d:Q3402628|Capel Celyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8002 | | ''[[:d:Q20734564|Watkin William Price]]'' | | 1873 | 1967 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 8003 | | ''[[:d:Q20734565|John Webber]]'' | | 1884 | 1962 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 8004 | | ''[[:d:Q20734570|Robert William]]'' | | 1744 | 1815 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8005 | [[Ficheru:Bust of William Adams, National Museum Cardiff 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734571|William Adams]]'' | | 1813 | 1886 | ''[[:d:Q7165398|Penycae]]'' |- | style='text-align:right'| 8006 | [[Ficheru:William Alonzo Griffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734572|William Alonzo Griffiths]]'' | | 1842 | 1893 | ''[[:d:Q7227989|Pont-ar-Gothi]]'' |- | style='text-align:right'| 8007 | | ''[[:d:Q20734575|William Beynon]]'' | | 1884 | 1932 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 8008 | [[Ficheru:William Cadwaladr Davies (1849-1905) NLW3364074.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734579|William Cadwaladr Davies]]'' | pedagogu galés (1849–1905) | 1849 | 1905 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8009 | | ''[[:d:Q20734583|William Daniel Davies]]'' | | 1838 | 1900 | ''[[:d:Q7162279|Pen-boyr]]'' |- | style='text-align:right'| 8010 | | ''[[:d:Q20734584|William Davies]]'' | | 1729 | 1787 | ''[[:d:Q770818|Llanfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8011 | [[Ficheru:Portrait of William Davies (4674071).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734586|William Davies]]'' | | 1785 | 1851 | ''[[:d:Q2796209|Llandyrnog]]'' |- | style='text-align:right'| 8012 | [[Ficheru:William Davies, Ffrwd-y-fâl (1805-1859).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734587|William Davies]]'' | | 1805 | 1859 | ''[[:d:Q6661911|Llanycrwys]]'' |- | style='text-align:right'| 8013 | | ''[[:d:Q20734588|William Davies]]'' | | 1820 | 1875 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8014 | | ''[[:d:Q20734591|William Dykins]]'' | | 1831 | 1872 | ''[[:d:Q5603927|Greenfield]]'' |- | style='text-align:right'| 8015 | | ''[[:d:Q20734593|William Edmunds]]'' | | 1827 | 1875 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 8016 | | ''[[:d:Q20734595|William Edward Cecil Tregoning]]'' | | 1871 | 1957 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8017 | | ''[[:d:Q20734598|William Edwards]]'' | | 1786 | 1857 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 8018 | | ''[[:d:Q20734600|William Edwards Davies]]'' | | 1851 | 1927 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 8019 | | ''[[:d:Q20734601|William Eilir Evans]]'' | | 1852 | 1910 | ''[[:d:Q5058788|Cenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8020 | | ''[[:d:Q20734603|William Elias]]'' | | 1708 | 1787 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 8021 | | ''[[:d:Q20734604|William Ellis]]'' | | 1752 | 1810 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 8022 | | ''[[:d:Q20734607|William Evans]]'' | | 1716 | 1770 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 8023 | | ''[[:d:Q20734608|William Evans]]'' | | 1734 | 1805 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 8024 | | ''[[:d:Q20734609|William Evans]]'' | | 1779 | 1854 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8025 | [[Ficheru:William Evans, Tonyrefail.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734610|William Evans]]'' | | 1795 | 1891 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 8026 | | ''[[:d:Q20734611|William Evans]]'' | | 1823 | 1900 | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 8027 | | ''[[:d:Q20734613|William Evans]]'' | | 1869 | 1948 | ''[[:d:Q6484919|Landore]]'' |- | style='text-align:right'| 8028 | | ''[[:d:Q20734614|William Evans]]'' | | 1808 | 1860 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8029 | | ''[[:d:Q20734615|William Evans]]'' | músicu galés (1836–1900) | 1836 | 1900 | ''[[:d:Q3400083|Llanafan]]'' |- | style='text-align:right'| 8030 | | ''[[:d:Q20734616|William Frederick Frost]]'' | | 1846 | 1891 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8031 | | ''[[:d:Q20734620|William Griffith]]'' | | 1719 | 1782 | ''[[:d:Q1964775|Nantlle Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 8032 | [[Ficheru:Portrait of W. Griffith, Caergybi (4672889).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734621|William Griffith]]'' | | 1801 | 1881 | ''[[:d:Q3100159|Llanfaglan]]'' |- | style='text-align:right'| 8033 | | ''[[:d:Q20734624|William Griffiths]]'' | | 1777 | 1825 | ''[[:d:Q1996667|Whitland]]'' |- | style='text-align:right'| 8034 | [[Ficheru:Portrait of William Griffiths (4672537).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734625|William Griffiths]]'' | | 1788 | 1861 | ''[[:d:Q5136827|Clydau]]'' |- | style='text-align:right'| 8035 | [[Ficheru:William Griffiths, Pontypridd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734626|William Griffiths]]'' | | 1859 | 1940 | ''[[:d:Q268367|Cwmllynfell]]'' |- | style='text-align:right'| 8036 | | ''[[:d:Q20734627|William Griffiths]]'' | músicu galés (1830–1910) | 1830 | 1910 | ''[[:d:Q2588227|Aberavon]]'' |- | style='text-align:right'| 8037 | | ''[[:d:Q20734628|William Haines]]'' | | 1853 | 1922 | ''[[:d:Q20713979|Penpergwm]]'' |- | style='text-align:right'| 8038 | | ''[[:d:Q20734630|William Henry Roberts]]'' | | 1907 | 1982 | ''[[:d:Q2910205|Llanfaethlu]]'' |- | style='text-align:right'| 8039 | [[Ficheru:Parch William Hobley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734631|William Hobley]]'' | | 1858 | 1933 | ''[[:d:Q3404501|Nantlle]]'' |- | style='text-align:right'| 8040 | | ''[[:d:Q20734633|William Hope]]'' | | | | ''[[:d:Q2424760|Mostyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8041 | | ''[[:d:Q20734634|William Hopkyn Rees]]'' | | 1859 | 1924 | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 8042 | | ''[[:d:Q20734636|William Howells]]'' | clérigu galés (1818–1888) | 1818 | 1888 | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 8043 | | ''[[:d:Q20734637|William Hubert Davies]]'' | | 1893 | 1965 | ''[[:d:Q3304459|Abersychan]]'' |- | style='text-align:right'| 8044 | [[Ficheru:Gwyllt y Mynydd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734638|William Hugh Evans]]'' | | 1831 | 1909 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 8045 | | ''[[:d:Q20734639|William Hughes]]'' | | 1757 | 1846 | ''[[:d:Q3400157|Llanwnda]]'' |- | style='text-align:right'| 8046 | | ''[[:d:Q20734640|William Hughes]]'' | | 1798 | 1866 | ''[[:d:Q3395924|Llansanffraid-ym-Mechain]]'' |- | style='text-align:right'| 8047 | [[Ficheru:William Hughes, Dolgellau.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734641|William Hughes]]'' | | 1838 | 1921 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 8048 | | ''[[:d:Q20734642|William Hughes]]'' | | 1849 | 1920 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8049 | | ''[[:d:Q20734643|William Jacob]]'' | | 1777 | 1845 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8050 | [[Ficheru:Revd William James, Manchester (1833-1905) NLW3361817.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734645|William James]]'' | | 1833 | 1905 | ''[[:d:Q29496512|Ty'n Rhos]]'' |- | style='text-align:right'| 8051 | | ''[[:d:Q20734646|William James]]'' | | 1836 | 1908 | ''[[:d:Q6787320|Mathry]]'' |- | style='text-align:right'| 8052 | [[Ficheru:Revd William James, Aberdar (1848-1907) (U) NLW3365166.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734647|William James]]'' | | 1848 | 1907 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 8053 | [[Ficheru:Parch William Jenkin Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734648|William Jenkin Davies]]'' | | 1858 | 1919 | ''[[:d:Q7837453|Trecynon]]'' |- | style='text-align:right'| 8054 | | ''[[:d:Q20734649|William John Evans]]'' | | 1866 | 1947 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 8055 | | ''[[:d:Q20734650|William John Hughes]]'' | | 1833 | 1879 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8056 | | ''[[:d:Q20734651|William John Hughes]]'' | | 1891 | 1945 | ''[[:d:Q3402429|Groeslon]]'' |- | style='text-align:right'| 8057 | [[Ficheru:William John Nicholson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734652|William John Nicholson]]'' | ministru británicu (1866–1943) | 1866 | 1943 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8058 | | ''[[:d:Q20734654|William John Roberts]]'' | ministru británicu (1904–1967) | 1904 | 1967 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 8059 | | ''[[:d:Q20734657|William Jones]]'' | | 1814 | 1895 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 8060 | | ''[[:d:Q20734661|William Jones]]'' | | 1784 | 1847 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 8061 | | ''[[:d:Q20734662|William Jones]]'' | | 1790 | 1855 | ''[[:d:Q3401549|Llangadog]]'' |- | style='text-align:right'| 8062 | | ''[[:d:Q20734663|William Jones]]'' | | 1806 | 1873 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 8063 | [[Ficheru:William Jones, Abergwaun.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734665|William Jones]]'' | | 1834 | 1895 | ''[[:d:Q4980803|Brymbo]]'' |- | style='text-align:right'| 8064 | | ''[[:d:Q20734666|William Jones]]'' | ministru británicu (1851–1931) | 1851 | 1931 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8065 | [[Ficheru:William Jones (Bleddyn, 1829?-1903) (1876) NLW3362448.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734667|William Jones]]'' | | 1829 | 1903 | ''[[:d:Q791811|Beddgelert]]'' |- | style='text-align:right'| 8066 | | ''[[:d:Q20734669|William Joseph Rhys]]'' | | 1880 | 1967 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 8067 | | ''[[:d:Q20734674|William Llewelyn]]'' | | 1735 | 1803 | ''[[:d:Q5141668|Coity]]'' |- | style='text-align:right'| 8068 | | ''[[:d:Q20734675|William Lloyd]]'' | | 1717 | 1777 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 8069 | | ''[[:d:Q20734676|William Lloyd]]'' | | 1901 | 1967 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 8070 | | ''[[:d:Q20734677|William Matthews Williams]]'' | | 1885 | 1972 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 8071 | [[Ficheru:Portrait of Rev. William Meirion Evans (4670715).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734678|William Meirion Evans]]'' | | 1826 | 1883 | ''[[:d:Q29483949|Isallt-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 8072 | [[Ficheru:Parch. William Morgan D.D. (1801-1872).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734680|William Morgan]]'' | | 1801 | 1872 | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 8073 | | ''[[:d:Q20734681|William Morgan]]'' | | 1818 | 1884 | ''[[:d:Q5714715|Henllan Amgoed]]'' |- | style='text-align:right'| 8074 | [[Ficheru:Portrait of W. Mortimer Lewis (4670575).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734682|William Mortimer Lewis]]'' | | 1840 | 1880 | ''[[:d:Q6809972|Meidrim]]'' |- | style='text-align:right'| 8075 | [[Ficheru:William Nicholson (Diwygwyr Cymru) (crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734684|William Nicholson]]'' | | 1844 | 1885 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8076 | | ''[[:d:Q20734685|William Ogwen Williams]]'' | | 1924 | 1969 | ''[[:d:Q787395|Llanfairfechan]]'' |- | style='text-align:right'| 8077 | | ''[[:d:Q20734688|William Owen]]'' | | 1785 | 1864 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 8078 | | ''[[:d:Q20734691|William Owen Jones]]'' | ministru británicu (1861–1937) | 1861 | 1937 | ''[[:d:Q3405649|Chwilog]]'' |- | style='text-align:right'| 8079 | | ''[[:d:Q20734692|William Owen Jones]]'' | | 1868 | 1928 | ''[[:d:Q3395863|Llanbedr]]'' |- | style='text-align:right'| 8080 | [[Ficheru:William Pari Huws.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734694|William Pari Huws]]'' | | 1853 | 1936 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 8081 | | ''[[:d:Q20734695|William Philip Jones]]'' | | 1878 | 1955 | ''[[:d:Q7837785|Trefin]]'' |- | style='text-align:right'| 8082 | [[Ficheru:Portrait of Wm. Pryderch, Nantcaredig (4670464).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734699|William Prytherch]]'' | ministru galés (1804–1888) | 1804 | 1888 | ''[[:d:Q5200191|Cynwyl Gaeo]]'' |- | style='text-align:right'| 8083 | [[Ficheru:William Pugh of Brynllywarch, Kerry, D.L., M.A., J.P born 1783 and died 1842 (5236498).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734700|William Pugh]]'' | | 1783 | 1842 | ''[[:d:Q3309484|Berriew]]'' |- | style='text-align:right'| 8084 | | ''[[:d:Q20734701|William Reginald Herbert]]'' | | 1841 | 1929 | ''[[:d:Q5137178|Clytha]]'' |- | style='text-align:right'| 8085 | [[Ficheru:William Richard Jones (Goleufryn 1840-1898).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734702|William Richard Jones]]'' | | 1840 | 1898 | ''[[:d:Q10989811|Llanfrothen]]'' |- | style='text-align:right'| 8086 | | ''[[:d:Q20734704|William Robert Ambrose]]'' | | 1832 | 1878 | ''[[:d:Q3398974|Bryncroes]]'' |- | style='text-align:right'| 8087 | | ''[[:d:Q20734705|William Robert Edwards]]'' | | 1858 | 1921 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 8088 | | ''[[:d:Q20734706|William Roger Hughes]]'' | | 1898 | 1958 | ''[[:d:Q3400997|Llangristiolus]]'' |- | style='text-align:right'| 8089 | [[Ficheru:William Thomas, Hendy-Gwyn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734708|William Thomas]]'' | | 1832 | 1911 | ''[[:d:Q11157973|Llan-giwg]]'' |- | style='text-align:right'| 8090 | [[Ficheru:Portrait of William Thomas Samuel (4670518).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20734709|William Thomas Samuel]]'' | | 1852 | 1917 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8091 | | ''[[:d:Q20734716|John Clough Williams-Ellis]]'' | | 1833 | 1913 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8092 | | ''[[:d:Q20737453|Bill Bower]]'' | futbolista británicu (1911–1998) | 1911 | 1998 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8093 | | ''[[:d:Q20737482|Eric Corbett]]'' | militar galés (1917–2002) | 1917 | 2002 | ''[[:d:Q6864241|Minera]]'' |- | style='text-align:right'| 8094 | | ''[[:d:Q20737583|Ingy Norman]]'' | | 1911 | 1990 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8095 | | ''[[:d:Q20738016|Alun Davies]]'' | | 1924 | 1988 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 8096 | | ''[[:d:Q20738017|Anthony Powel]]'' | | 1560 | 1618 | ''[[:d:Q17738583|Llwydarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8097 | | ''[[:d:Q20738023|Dafydd Roberts]]'' | | 1892 | 1965 | ''[[:d:Q3402628|Capel Celyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8098 | | ''[[:d:Q20738024|David Bowen]]'' | ministru galés (1774–1853) | 1774 | 1853 | ''[[:d:Q5441920|Felinfoel]]'' |- | style='text-align:right'| 8099 | [[Ficheru:David Brazell (5294002) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738026|David Brazell]]'' | | 1875 | 1959 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8100 | | ''[[:d:Q20738028|David Caxton Davies]]'' | impresor galés (1873–1955) | 1873 | 1955 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 8101 | | ''[[:d:Q20738031|David Emrys Lewis]]'' | | 1887 | 1954 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 8102 | | ''[[:d:Q20738033|David Francis Roberts]]'' | | 1882 | 1945 | ''[[:d:Q3396864|Bontnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8103 | | ''[[:d:Q20738035|David Jones]]'' | | 1803 | 1868 | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 8104 | | ''[[:d:Q20738036|David Jones]]'' | | 1808 | 1854 | ''[[:d:Q3272480|Llanpumsaint]]'' |- | style='text-align:right'| 8105 | | ''[[:d:Q20738041|David Samuel Owen]]'' | | 1887 | 1959 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 8106 | | ''[[:d:Q20738043|Daniel Thomas Davies]]'' | médicu británicu (1899–1966) | 1899 | 1966 | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 8107 | | ''[[:d:Q20738051|Edward Jones]]'' | | 1838 | 1930 | ''[[:d:Q5276401|Dihewyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8108 | | ''[[:d:Q20738055|Edward Pritchard]]'' | | 1839 | 1900 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8109 | | ''[[:d:Q20738063|Evan Williams]]'' | | 1724 | 1758 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8110 | | ''[[:d:Q20738070|George Williams]]'' | | 1879 | 1951 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 8111 | | ''[[:d:Q20738071|Griffith Harris]]'' | | 1811 | 1892 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8112 | | ''[[:d:Q20738076|Gwilym Richard Jones]]'' | | 1874 | 1953 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 8113 | | ''[[:d:Q20738079|Harry Farr]]'' | | 1874 | 1968 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8114 | | ''[[:d:Q20738081|Hugh Gordon Roberts]]'' | | 1885 | 1961 | ''[[:d:Q29487242|Dolenog]]'' |- | style='text-align:right'| 8115 | | ''[[:d:Q20738082|Hugh Humphreys]]'' | | 1817 | 1896 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8116 | [[Ficheru:John Bowen Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738092|John Bowen Jones]]'' | | 1829 | 1905 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 8117 | [[Ficheru:John Davies (Siôn Gymro).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738093|John Davies]]'' | | 1804 | 1884 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8118 | [[Ficheru:John Taihirion Davies (5348979).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738095|John Davies]]'' | | 1825 | 1904 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 8119 | | ''[[:d:Q20738096|John Edwards]]'' | | 1606 | 1660 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8120 | | ''[[:d:Q20738098|John Edwards]]'' | | 1806 | 1887 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8121 | | ''[[:d:Q20738102|John Evans]]'' | | 1790 | 1856 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 8122 | | ''[[:d:Q20738105|John James]]'' | | 1815 | 1869 | ''[[:d:Q3403327|Colwinston]]'' |- | style='text-align:right'| 8123 | | ''[[:d:Q20738110|John Parry]]'' | | 1770 | 1820 | ''[[:d:Q13129619|Llanelian-yn-Rhos]]'' |- | style='text-align:right'| 8124 | | ''[[:d:Q20738116|John Rowland]]'' | | 1816 | 1888 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 8125 | | ''[[:d:Q20738118|John Thomas Pritchard]]'' | | 1859 | 1890 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 8126 | | ''[[:d:Q20738119|John Williams]]'' | | 1806 | 1856 | ''[[:d:Q3404757|Llangoed]]'' |- | style='text-align:right'| 8127 | [[Ficheru:Miss Margaret Jones (Y Gymraes o Gaanan, -1902) NLW3364267.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738132|Margaret Jones]]'' | escritora galesa (1842–1902) | 1842 | 1902 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 8128 | | ''[[:d:Q20738134|Michael Roberts]]'' | | 1780 | 1849 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 8129 | | ''[[:d:Q20738135|Morgan John Lewis]]'' | | 1711 | 1771 | ''[[:d:Q4667220|Aberystruth]]'' |- | style='text-align:right'| 8130 | [[Ficheru:Portrait of Morgan Jones, Treluach i.e. Trelech, Carmarthenshire (4674166).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738137|Morgan Jones]]'' | | 1768 | 1835 | ''[[:d:Q6662982|Llywel]]'' |- | style='text-align:right'| 8131 | | ''[[:d:Q20738141|Richard Humphreys Evans]]'' | | 1904 | 1995 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8132 | | ''[[:d:Q20738143|Richard Lloyd]]'' | | 1771 | 1834 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 8133 | | ''[[:d:Q20738145|Richard Newell]]'' | | 1785 | 1852 | ''[[:d:Q4667113|Aberhafesp]]'' |- | style='text-align:right'| 8134 | | ''[[:d:Q20738146|Richard Prichard]]'' | | 1811 | 1882 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8135 | | ''[[:d:Q20738148|Richard Roberts Morris]]'' | | 1852 | 1935 | ''[[:d:Q791811|Beddgelert]]'' |- | style='text-align:right'| 8136 | | ''[[:d:Q20738149|Richard Thomas Evans]]'' | sacerdote galés (1892–1962) | 1892 | 1962 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 8137 | | ''[[:d:Q20738151|Robert Gruffydd]]'' | | 1832 | 1863 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 8138 | [[Ficheru:Y Parch. R. Jones, (Trebor Aled), Llansannan (5349003).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738153|Robert Jones]]'' | | 1866 | 1917 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 8139 | [[Ficheru:Robert Oliver Hughes (Elfyn).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738154|Robert Owen Hughes]]'' | | 1858 | 1919 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 8140 | | ''[[:d:Q20738159|Ronald Cavill Mathias]]'' | | 1912 | 1968 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 8141 | | ''[[:d:Q20738162|Thomas Howells]]'' | | 1839 | 1905 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 8142 | | ''[[:d:Q20738164|Thomas Jesse Jones]]'' | | 1873 | 1950 | ''[[:d:Q3402212|Llanfachreth]]'' |- | style='text-align:right'| 8143 | | ''[[:d:Q20738170|Thomas Stephen]]'' | | 1856 | 1906 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 8144 | | ''[[:d:Q20738174|Watcyn Samuel Jones]]'' | | 1877 | 1964 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 8145 | | ''[[:d:Q20738175|William Anthony Davies]]'' | | 1886 | 1962 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 8146 | [[Ficheru:Dr. William Bevan-Lewis Medical Director West Riding Asylum, Wakefield 1884-1910 (5294030).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20738177|William Bevan Lewis]]'' | alienista galés (1847–1929) | 1847 | 1929 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 8147 | | ''[[:d:Q20738178|Willam Howell Lewis]]'' | | 1793 | 1868 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8148 | | ''[[:d:Q20738180|William James]]'' | | 1761 | 1845 | ''[[:d:Q6661644|Llanllwni]]'' |- | style='text-align:right'| 8149 | | ''[[:d:Q20738183|William Lewes]]'' | | 1652 | 1722 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8150 | | ''[[:d:Q20738190|William Rees]]'' | | 1808 | 1873 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 8151 | | ''[[:d:Q20738194|William Thomas]]'' | | 1891 | 1958 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 8152 | | ''[[:d:Q20738195|William Williams]]'' | | 1625 | 1684 | ''[[:d:Q13129615|Llannefydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8153 | | ''[[:d:Q20738197|Zecharias Thomas]]'' | | 1727 | 1816 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 8154 | | ''[[:d:Q20738563|John Evan Thomas]]'' | | 1884 | 1941 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 8155 | | ''[[:d:Q20740720|Jamie Clarke]]'' | xugador de snooker británicu | 1994 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8156 | | ''[[:d:Q20741167|William Lewis]]'' | políticu australianu | 1818 | 1895 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 8157 | [[Ficheru:Composer Julian Philips.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20744651|Julian Philips]]'' | | 1969 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8158 | | ''[[:d:Q20746350|Sarah Vine]]'' | periodista galesa | 1967 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8159 | | ''[[:d:Q20746754|Alfred William Sheen]]'' | | 1869 | 1945 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8160 | | ''[[:d:Q20746755|Alun Ogwen Williams]]'' | | 1904 | 1970 | ''[[:d:Q52083626|Gerlan]]'' |- | style='text-align:right'| 8161 | | ''[[:d:Q20746756|Arthur Wynn Williams]]'' | | 1819 | 1886 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8162 | | ''[[:d:Q20746759|Benjamin Waldo Lewis]]'' | | 1877 | 1953 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8163 | | ''[[:d:Q20746761|Cliff Prothero]]'' | | 1898 | 1990 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 8164 | | ''[[:d:Q20746764|Daniel Jenkins]]'' | | 1856 | 1946 | ''[[:d:Q16542738|Nantcwnlle]]'' |- | style='text-align:right'| 8165 | | ''[[:d:Q20746767|David Pugh]]'' | | 1739 | 1816 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 8166 | | ''[[:d:Q20746769|David Salmon]]'' | | 1852 | 1944 | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 8167 | [[Ficheru:Portrait of Revd. Ebenezer Richard, Tregaron, Cardiganshire (4671915).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20746770|Ebenezer Richard]]'' | | 1781 | 1837 | ''[[:d:Q7837785|Trefin]]'' |- | style='text-align:right'| 8168 | | ''[[:d:Q20746775|Eliseus Howells]]'' | | 1893 | 1969 | ''[[:d:Q5057255|Cefn Cribwr]]'' |- | style='text-align:right'| 8169 | | ''[[:d:Q20746777|Evan Hopkins]]'' | | 1801 | 1884 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8170 | | ''[[:d:Q20746779|Evan Phillips]]'' | | 1829 | 1912 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8171 | | ''[[:d:Q20746780|Laura Evans-Williams]]'' | cantante galesa (1883–1944) | 1883 | 1944 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 8172 | | ''[[:d:Q20746781|Francis Green]]'' | | 1854 | 1942 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8173 | | ''[[:d:Q20746782|Francis Wynn Jones]]'' | | 1898 | 1970 | ''[[:d:Q29481220|Branas Lodge]]'' |- | style='text-align:right'| 8174 | | ''[[:d:Q20746783|George Daniel Jones]]'' | impresor galés (1877–1955) | 1877 | 1955 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 8175 | | ''[[:d:Q20746785|George Henry Parcell]]'' | | 1895 | 1967 | ''[[:d:Q5446227|Fforestfach]]'' |- | style='text-align:right'| 8176 | | ''[[:d:Q20746788|Ebenezer Griffith-Jones]]'' | | 1860 | 1942 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8177 | | ''[[:d:Q20746789|William Griffith-Jones]]'' | ministru británicu (1895–1961) | 1895 | 1961 | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 8178 | | ''[[:d:Q20746792|Howell Powell]]'' | | 1819 | 1875 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 8179 | [[Ficheru:Self portrait by Hugh Jerman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20746794|Hugh Jerman]]'' | | 1836 | 1895 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 8180 | | ''[[:d:Q20746795|Hugh Pugh]]'' | | 1779 | 1809 | ''[[:d:Q15056704|Brithdir]]'' |- | style='text-align:right'| 8181 | [[Ficheru:Revd Hugh Pugh (1803-68) NLW3365418.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20746796|Hugh Pugh]]'' | | 1803 | 1868 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8182 | | ''[[:d:Q20746800|Idris Lewis]]'' | compositor galés (1889–1952) | 1889 | 1952 | ''[[:d:Q4915735|Birchgrove]]'' |- | style='text-align:right'| 8183 | | ''[[:d:Q20746802|Isaac Price]]'' | | 1735 | 1805 | ''[[:d:Q15242569|Llanwrtyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8184 | | ''[[:d:Q20746803|Isaac Thomas]]'' | | 1911 | 2004 | ''[[:d:Q7852544|Tumble]]'' |- | style='text-align:right'| 8185 | [[Ficheru:Ivor Llewelyn Foster (1870–1959).png|center|128px]] | ''[[:d:Q20746804|Ivor Llewelyn Foster]]'' | | 1870 | 1959 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8186 | | ''[[:d:Q20746806|James Meyler]]'' | | 1761 | 1825 | ''[[:d:Q29491175|Penysgwarne]]'' |- | style='text-align:right'| 8187 | | ''[[:d:Q20746812|John Evans]]'' | | 1858 | 1963 | ''[[:d:Q927739|Llangrannog]]'' |- | style='text-align:right'| 8188 | | ''[[:d:Q20746814|John Penry]]'' | | 1854 | 1883 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 8189 | | ''[[:d:Q20746818|Henry Jones-Davies]]'' | | 1870 | 1955 | ''[[:d:Q6661077|Llanarthney]]'' |- | style='text-align:right'| 8190 | | ''[[:d:Q20746821|Kathryn Jenkins]]'' | | 1961 | 2009 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 8191 | | ''[[:d:Q20746823|Leslie Alun Page]]'' | | 1920 | 1990 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 8192 | [[Ficheru:Portrait of Lewis Powell, Caerdydd (4673160).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20746824|Lewis Powell]]'' | | 1788 | 1869 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 8193 | [[Ficheru:Ieuan Maddock.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20746826|Ieuan Maddock]]'' | | 1917 | 1988 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 8194 | | ''[[:d:Q20746827|Maria James]]'' | | 1793 | 1868 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8195 | | ''[[:d:Q20746829|Meirion Jones]]'' | pedagogu galés (1907–1970) | 1907 | 1970 | ''[[:d:Q285412|Llithfaen]]'' |- | style='text-align:right'| 8196 | | ''[[:d:Q20746831|Morgan Watkin]]'' | | 1878 | 1970 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8197 | | ''[[:d:Q20746834|Owen Prys]]'' | | 1857 | 1934 | ''[[:d:Q15987594|Pen-llwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8198 | | ''[[:d:Q20746839|Robert Piercy]]'' | | 1825 | 1894 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 8199 | | ''[[:d:Q20746840|Roger Price]]'' | | 1834 | 1900 | ''[[:d:Q3404562|Merthyr Cynog]]'' |- | style='text-align:right'| 8200 | | ''[[:d:Q20746841|Rolant Eames]]'' | músicu galés (1750–1825) | 1750 | 1825 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 8201 | | ''[[:d:Q20746842|Sampson Thomas]]'' | ministru galés (1739–1807) | 1739 | 1807 | ''[[:d:Q7837984|Trelech]]'' |- | style='text-align:right'| 8202 | | ''[[:d:Q20746843|Llewellyn Thomas Gordon Soulsby]]'' | | 1885 | 1966 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8203 | | ''[[:d:Q20746844|Thomas John Jehu]]'' | | 1871 | 1943 | ''[[:d:Q2666382|Llanfair Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 8204 | | ''[[:d:Q20746845|Thomas Price]]'' | músicu británicu (1860–1933) | 1860 | 1933 | ''[[:d:Q7679221|Talerddig]]'' |- | style='text-align:right'| 8205 | | ''[[:d:Q20746846|Thomas William]]'' | | 1697 | 1778 | ''[[:d:Q15987532|Mynydd Bach]]'' |- | style='text-align:right'| 8206 | | ''[[:d:Q20748812|Abraham Williams]]'' | ministru galés (1720–1783) | 1720 | 1783 | ''[[:d:Q7131674|Panteg]]'' |- | style='text-align:right'| 8207 | [[Ficheru:Professor Bleddyn Jones Roberts (1554584).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748813|Bleddyn Jones Roberts]]'' | eruditu galés (1906–1977) | 1906 | 1977 | ''[[:d:Q7165398|Penycae]]'' |- | style='text-align:right'| 8208 | | ''[[:d:Q20748814|Daniel Thomas Phillips]]'' | | 1842 | 1905 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 8209 | | ''[[:d:Q20748815|David James]]'' | autor galés (1865–1928) | 1865 | 1928 | ''[[:d:Q6540364|Libanus]]'' |- | style='text-align:right'| 8210 | | ''[[:d:Q20748816|David John Snell]]'' | | 1880 | 1957 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8211 | [[Ficheru:Ellen Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748822|Ellen Evans]]'' | direutora d&#39;escuela galesa (1891–1953) | 1891 | 1953 | ''[[:d:Q5530463|Gelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8212 | | ''[[:d:Q20748824|Evan Moses]]'' | predicador galés (1726–1805) | 1726 | 1805 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 8213 | [[Ficheru:Y Parch Evan Richardson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748826|Evan Richardson]]'' | ministru galés (1759–1824) | 1759 | 1824 | ''[[:d:Q3401728|Llandre]]'' |- | style='text-align:right'| 8214 | | ''[[:d:Q20748828|Evan Williams]]'' | | 1749 | 1835 | ''[[:d:Q15963881|Swyddffynnon]]'' |- | style='text-align:right'| 8215 | [[Ficheru:Griffith William Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748831|Griffith William Hughes]]'' | | 1861 | 1941 | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 8216 | | ''[[:d:Q20748832|Gwilym Cleaton Jones]]'' | | 1875 | 1961 | ''[[:d:Q3401562|Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 8217 | | ''[[:d:Q20748833|Gwilym Gwalchmai Jones]]'' | músicu galés (1921–1970) | 1921 | 1970 | ''[[:d:Q6661318|Llanerfyl]]'' |- | style='text-align:right'| 8218 | | ''[[:d:Q20748835|Henry Thomas Paine]]'' | | 1759 | 1832 | ''[[:d:Q13129643|Llangattock]]'' |- | style='text-align:right'| 8219 | | ''[[:d:Q20748838|Idris Frederick Parry]]'' | | 1916 | 2008 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8220 | | ''[[:d:Q20748839|Isaac John Williams]]'' | conservador de muséu galés (1874–1939) | 1874 | 1939 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8221 | | ''[[:d:Q20748841|Iwan James Morgan]]'' | | 1904 | 1966 | ''[[:d:Q3404696|Tondu]]'' |- | style='text-align:right'| 8222 | | ''[[:d:Q20748843|James Phillips]]'' | | 1810 | 1877 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 8223 | | ''[[:d:Q20748845|John Alwyn Charles]]'' | | 1924 | 1977 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8224 | [[Ficheru:Ysgrifau (John Breese Davies) (page 8 crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748847|John Breese Davies]]'' | | 1893 | 1940 | ''[[:d:Q5277968|Dinas Mawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8225 | | ''[[:d:Q20748848|John Daniel Vernon Lewis]]'' | | 1879 | 1970 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8226 | | ''[[:d:Q20748849|John David Lewis]]'' | | 1859 | 1914 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 8227 | | ''[[:d:Q20748854|Joshua Watkins]]'' | | 1769 | 1841 | ''[[:d:Q6661562|Llangynidr]]'' |- | style='text-align:right'| 8228 | | ''[[:d:Q20748859|Margaret Thomas]]'' | escritora d&#39;himnos galesa | 1779 | | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8229 | | ''[[:d:Q20748860|Micah Thomas]]'' | ministru galés (1778–1853) | 1778 | 1853 | ''[[:d:Q7996795|Whitson]]'' |- | style='text-align:right'| 8230 | | ''[[:d:Q20748862|Morgan Williams]]'' | | 1808 | 1883 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8231 | | ''[[:d:Q20748864|Owen Davies Tudor]]'' | escritor galés (1818–1887) | 1818 | 1887 | ''[[:d:Q17738143|Garth Isaf]]'' |- | style='text-align:right'| 8232 | | ''[[:d:Q20748865|Owen Herbert Williams]]'' | | 1884 | 1962 | ''[[:d:Q6661329|Llanfaelog]]'' |- | style='text-align:right'| 8233 | | ''[[:d:Q20748866|Owen Rees]]'' | ministru galés (1717–1768) | 1717 | 1768 | ''[[:d:Q3403140|Llanfair-ar-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 8234 | | ''[[:d:Q20748868|Richard Powel]]'' | | 1769 | 1795 | ''[[:d:Q13129617|Llanegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 8235 | [[Ficheru:Thomas J Wheldon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748879|Thomas Jones Wheldon]]'' | | 1841 | 1916 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 8236 | | ''[[:d:Q20748881|Thomas Mordaf Pierce]]'' | | 1867 | 1919 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 8237 | | ''[[:d:Q20748882|Thomas Phillips]]'' | | 1772 | 1842 | ''[[:d:Q3404590|Llanfihangel-ar-Arth]]'' |- | style='text-align:right'| 8238 | [[Ficheru:Thomas Phillips.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748883|Thomas Phillips]]'' | ministru británicu (1868–1936) | 1868 | 1936 | ''[[:d:Q20594376|Llanycefn]]'' |- | style='text-align:right'| 8239 | [[Ficheru:William Charles Roberts (1832–1903).png|center|128px]] | ''[[:d:Q20748896|William Charles Roberts]]'' | | 1832 | 1903 | ''[[:d:Q13129659|Llanllwchhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 8240 | | ''[[:d:Q20748897|William Craven Llewelyn]]'' | | 1892 | 1966 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 8241 | | ''[[:d:Q20748898|William Eifion Powell]]'' | | 1934 | 2009 | ''[[:d:Q5197248|Cwmgors]]'' |- | style='text-align:right'| 8242 | | ''[[:d:Q20748899|William Emrys Evans]]'' | | 1924 | 2004 | ''[[:d:Q20594649|Y Foel]]'' |- | style='text-align:right'| 8243 | | ''[[:d:Q20748900|William Evans]]'' | escritor d&#39;himnos galés (1800–1880) | 1800 | 1880 | ''[[:d:Q7837772|Treffgarne]]'' |- | style='text-align:right'| 8244 | | ''[[:d:Q20748901|William Lewis Davies]]'' | | 1896 | 1941 | ''[[:d:Q3406111|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 8245 | [[Ficheru:William Meloch Hughes (1860-1926).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748902|William Meloch Hughes]]'' | | 1860 | 1926 | ''[[:d:Q4899221|Betws Gwerfil Goch]]'' |- | style='text-align:right'| 8246 | [[Ficheru:Revd. William Morris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20748903|William Morris]]'' | ministru galés (1783–1861) | 1783 | 1861 | ''[[:d:Q5119942|Cilgerran]]'' |- | style='text-align:right'| 8247 | | ''[[:d:Q20748906|William Roberts]]'' | | 1773 | 1857 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 8248 | | ''[[:d:Q20748908|William Thomas]]'' | | 1723 | 1811 | ''[[:d:Q6759079|Margam]]'' |- | style='text-align:right'| 8249 | | ''[[:d:Q20748909|William Thomas]]'' | | 1727 | 1795 | ''[[:d:Q390036|St Fagans]]'' |- | style='text-align:right'| 8250 | | ''[[:d:Q20748912|William Tudor Jones]]'' | | 1865 | 1946 | ''[[:d:Q3401544|Pontrhydfendigaid]]'' |- | style='text-align:right'| 8251 | | ''[[:d:Q20751795|Alan Trevor Jones]]'' | altu cargu galés (1901–1979) | 1901 | 1979 | ''[[:d:Q7162698|Pengam]]'' |- | style='text-align:right'| 8252 | | ''[[:d:Q20751796|Benjamin Haydn Williams]]'' | pedagogu galés (1902–1965) | 1902 | 1965 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 8253 | | ''[[:d:Q20751797|David Glyn Bowen]]'' | | 1933 | 2000 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8254 | | ''[[:d:Q20751798|David Tegan Davies]]'' | ministru galés (1883–1968) | 1883 | 1968 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 8255 | | ''[[:d:Q20751801|Edward Evans]]'' | | 1582 | | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 8256 | | ''[[:d:Q20751802|Edwin Stephen Griffiths]]'' | | 1869 | 1930 | ''[[:d:Q7162698|Pengam]]'' |- | style='text-align:right'| 8257 | | ''[[:d:Q20751803|Ewart Stanley John]]'' | | 1924 | 2007 | ''[[:d:Q1770495|Goodwick]]'' |- | style='text-align:right'| 8258 | | ''[[:d:Q20751807|James Jubilee Young]]'' | ministru galés (1887–1962) | 1887 | 1962 | ''[[:d:Q6729228|Maenclochog]]'' |- | style='text-align:right'| 8259 | | ''[[:d:Q20751809|John Daniel Davies]]'' | | 1874 | 1948 | ''[[:d:Q5623864|Gwynfryn]]'' |- | style='text-align:right'| 8260 | | ''[[:d:Q20751810|John Emrys Jones]]'' | | 1914 | 1991 | ''[[:d:Q1077377|Cynon Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 8261 | | ''[[:d:Q20751811|John Hugh Michael]]'' | | 1878 | 1959 | ''[[:d:Q3398922|Y Felinheli]]'' |- | style='text-align:right'| 8262 | | ''[[:d:Q20751812|John James Morgan]]'' | | 1870 | 1954 | ''[[:d:Q3406117|Ysbyty Ystwyth]]'' |- | style='text-align:right'| 8263 | | ''[[:d:Q20751813|John Owen]]'' | | 1864 | 1953 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 8264 | | ''[[:d:Q20751817|Morris Thomas]]'' | | 1874 | 1959 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 8265 | [[Ficheru:Owain Llew Owain.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q20751820|Owain Llewelyn Owain]]'' | | 1877 | 1956 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 8266 | | ''[[:d:Q20751821|Thomas Perrot]]'' | | | 1733 | ''[[:d:Q13129595|Llan-y-bri]]'' |- | style='text-align:right'| 8267 | | ''[[:d:Q20751823|William Rowland]]'' | | 1887 | 1979 | ''[[:d:Q6661331|Llanfaelrhys]]'' |- | style='text-align:right'| 8268 | | ''[[:d:Q20751826|Stephen Owen Tudor]]'' | | 1893 | 1967 | ''[[:d:Q7605133|Staylittle]]'' |- | style='text-align:right'| 8269 | | ''[[:d:Q20751827|Susannah Jane Rankin]]'' | | 1897 | 1989 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8270 | | ''[[:d:Q20751828|Thomas Arwyn Watkins]]'' | | 1924 | 2003 | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 8271 | | ''[[:d:Q20751829|Thomas Richards]]'' | periodista australianu | 1800 | 1877 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 8272 | | ''[[:d:Q20751832|Trevor Owen Davies]]'' | | 1895 | 1966 | ''[[:d:Q13644946|Llanwrin]]'' |- | style='text-align:right'| 8273 | | ''[[:d:Q20751834|William Jones]]'' | | 1863 | 1946 | ''[[:d:Q13127117|Cilycwm]]'' |- | style='text-align:right'| 8274 | | ''[[:d:Q20751835|William Leslie Richards]]'' | | 1916 | 1989 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 8275 | [[Ficheru:William Roberts, athrofa Aberhonddu.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20751837|William Roberts]]'' | | 1828 | 1872 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 8276 | | ''[[:d:Q20751841|William Thomas Edwards]]'' | | 1821 | 1915 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 8277 | | ''[[:d:Q20755087|Helen Thomas]]'' | | 1966 | 1989 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8278 | | ''[[:d:Q20758210|Thomas Williams]]'' | | 1761 | 1844 | ''[[:d:Q7162500|Pendoylan]]'' |- | style='text-align:right'| 8279 | | ''[[:d:Q20796502|John Doyle]]'' | | 1968 | | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 8280 | | ''[[:d:Q20804657|Mary Jane Evans]]'' | dramaturga galesa (1888–1922) | 1888 | 1922 | ''[[:d:Q7653726|Cwm Tawe]]'' |- | style='text-align:right'| 8281 | | ''[[:d:Q20804660|Alfred Phillips Morgan]]'' | | 1857 | 1942 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 8282 | | ''[[:d:Q20804661|Benjamin Jones]]'' | | 1865 | 1953 | ''[[:d:Q6864597|Minffordd]]'' |- | style='text-align:right'| 8283 | | ''[[:d:Q20804668|Daniel Evan Jones]]'' | | 1860 | 1941 | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 8284 | | ''[[:d:Q20804669|Daniel Phillips]]'' | | 1826 | 1905 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8285 | [[Ficheru:David Christmas Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804670|David Christmas Williams]]'' | | 1871 | 1926 | ''[[:d:Q15242569|Llanwrtyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8286 | | ''[[:d:Q20804671|David Ffrangcon Thomas]]'' | | 1910 | 1963 | ''[[:d:Q7201803|Plasmarl]]'' |- | style='text-align:right'| 8287 | | ''[[:d:Q20804673|David John Lewis]]'' | | 1879 | 1947 | ''[[:d:Q6661403|Llanfyrnach]]'' |- | style='text-align:right'| 8288 | | ''[[:d:Q20804675|Richards, D. M.]]'' | | 1853 | 1913 | ''[[:d:Q6661685|Llanon]]'' |- | style='text-align:right'| 8289 | | ''[[:d:Q20804676|David Morris Jones]]'' | ministru británicu (1887–1957) | 1887 | 1957 | ''[[:d:Q1883614|Maenan]]'' |- | style='text-align:right'| 8290 | | ''[[:d:Q20804678|David Rees]]'' | | 1751 | 1818 | ''[[:d:Q770818|Llanfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8291 | | ''[[:d:Q20804679|David Robert Griffiths]]'' | | 1915 | 1990 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 8292 | [[Ficheru:David Rogers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804680|David Rogers]]'' | | 1783 | 1824 | ''[[:d:Q6661345|Llanfair Dyffryn Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8293 | | ''[[:d:Q20804681|David Rowland]]'' | | 1795 | 1862 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 8294 | [[Ficheru:Portrait of David Saunders (4670522).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804682|David Saunders]]'' | | 1831 | 1892 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8295 | [[Ficheru:David Stanley Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804683|David Stanley Jones]]'' | | 1860 | 1919 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8296 | | ''[[:d:Q20804685|David Vaughan Thomas]]'' | | 1873 | 1934 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 8297 | | ''[[:d:Q20804686|David Williams]]'' | | 1793 | 1845 | ''[[:d:Q6484919|Landore]]'' |- | style='text-align:right'| 8298 | [[Ficheru:Portrait of Revd. David Young (4671085).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804688|David Young]]'' | | 1844 | 1913 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 8299 | | ''[[:d:Q20804691|Dewi Aled Eirug Davies]]'' | | 1922 | 1997 | ''[[:d:Q268367|Cwmllynfell]]'' |- | style='text-align:right'| 8300 | [[Ficheru:Portrait of Edward Price, Bangor (4670450).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804693|Edward Price]]'' | | 1797 | 1887 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 8301 | | ''[[:d:Q20804696|Edward William Thomas]]'' | | 1814 | 1892 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 8302 | | ''[[:d:Q20804698|Evan Evans]]'' | | 1671 | 1721 | ''[[:d:Q3402958|Carno]]'' |- | style='text-align:right'| 8303 | | ''[[:d:Q20804699|Evan Owen Allen]]'' | | 1805 | 1852 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 8304 | | ''[[:d:Q20804701|Evan Williams]]'' | | 1816 | 1878 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 8305 | | ''[[:d:Q20804702|Evan Williams]]'' | | 1706 | | ''[[:d:Q1866840|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 8306 | | ''[[:d:Q20804703|George Roberts]]'' | ministru estauxunidense (1769–1853) | 1769 | 1853 | ''[[:d:Q13130168|Mochdre]]'' |- | style='text-align:right'| 8307 | | ''[[:d:Q20804706|Glanville Rees Jeffreys Jones]]'' | xeógrafu británicu (1923–1996) | 1923 | 1996 | ''[[:d:Q5441898|Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 8308 | | ''[[:d:Q20804707|Griffith Davies]]'' | | 1868 | 1962 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8309 | [[Ficheru:Revd Griffith Williams, Talsarnau (1824-81) NLW3360979.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804709|Griffith Williams]]'' | | 1824 | 1881 | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 8310 | | ''[[:d:Q20804712|Henry Thomas Jacob]]'' | | 1864 | 1957 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 8311 | | ''[[:d:Q20804713|James James]]'' | | 1818 | 1843 | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 8312 | | ''[[:d:Q20804714|Jenkin James]]'' | | 1875 | 1949 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8313 | [[Ficheru:John Cox, died 1870.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804715|John Cox]]'' | | 1800 | 1870 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8314 | [[Ficheru:John Davies, Fronheulog, Llandderfel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804716|John Davies]]'' | | 1781 | 1848 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 8315 | | ''[[:d:Q20804717|John Edward Hughes]]'' | | 1879 | 1959 | ''[[:d:Q5064823|Cerrigydrudion]]'' |- | style='text-align:right'| 8316 | | ''[[:d:Q20804720|John Powell]]'' | | 1708 | 1795 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8317 | | ''[[:d:Q20804722|John Price]]'' | | 1857 | 1930 | ''[[:d:Q6661425|Llangammarch Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 8318 | | ''[[:d:Q20804723|John Price Roberts]]'' | | 1854 | 1905 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 8319 | | ''[[:d:Q20804724|John Pugh]]'' | | 1744 | 1799 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 8320 | [[Ficheru:John Pugh.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804725|John Pugh]]'' | | 1846 | 1907 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 8321 | [[Ficheru:John Roberts Llangwm.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804726|John Roberts]]'' | | 1753 | 1834 | ''[[:d:Q3404501|Nantlle]]'' |- | style='text-align:right'| 8322 | [[Ficheru:Portrait of John Roberts (4670509).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804728|John Roberts]]'' | | 1807 | 1876 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 8323 | | ''[[:d:Q20804731|John Sparks]]'' | | 1726 | 1769 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 8324 | | ''[[:d:Q20804733|John Williams Hughes]]'' | | 1888 | 1979 | ''[[:d:Q4980972|Brynhyfryd]]'' |- | style='text-align:right'| 8325 | | ''[[:d:Q20804734|John Young Evans]]'' | | 1865 | 1941 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 8326 | | ''[[:d:Q20804735|Joseph Jones]]'' | | 1799 | 1871 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 8327 | [[Ficheru:L. J. Roberts, Esq., M.A. (Oxon) (5236459) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804737|Lewis Jones Roberts]]'' | | 1866 | 1931 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 8328 | [[Ficheru:Portrait of Mary Owen (4670421) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804739|Mary Owen]]'' | escritora d&#39;himnos galesa (1796–1875) | 1796 | 1875 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 8329 | | ''[[:d:Q20804742|Owen Owens Roberts]]'' | | 1847 | 1926 | ''[[:d:Q7680325|Talsarnau]]'' |- | style='text-align:right'| 8330 | | ''[[:d:Q20804743|Owen Picton Davies]]'' | | 1882 | 1970 | ''[[:d:Q7842265|Trimsaran]]'' |- | style='text-align:right'| 8331 | | ''[[:d:Q20804748|Rhys Thomas]]'' | | 1720 | 1790 | No/unknown value<br/>[[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8332 | | ''[[:d:Q20804749|John Richard]]'' | | 1720 | 1764 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 8333 | | ''[[:d:Q20804750|Richard Davies]]'' | | 1887 | 1947 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 8334 | | ''[[:d:Q20804751|Richard Roberts]]'' | | 1796 | 1855 | ''[[:d:Q3404603|Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8335 | | ''[[:d:Q20804752|Richard Samuel Hughes]]'' | | 1888 | 1952 | ''[[:d:Q11015816|Rhostryfan]]'' |- | style='text-align:right'| 8336 | | ''[[:d:Q20804753|Richard Thomas]]'' | | 1718 | 1807 | ''[[:d:Q13129631|Llanfechell]]'' |- | style='text-align:right'| 8337 | | ''[[:d:Q20804754|Richard Williams]]'' | | 1802 | 1842 | ''[[:d:Q20601420|Winllan]]'' |- | style='text-align:right'| 8338 | | ''[[:d:Q20804755|Robert Ellis Vaughan Roberts]]'' | | 1888 | 1962 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 8339 | | ''[[:d:Q20804756|Robert Gwilym Hughes]]'' | | 1910 | 1997 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 8340 | [[Ficheru:Robert Henry Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804757|Robert Henry Roberts]]'' | | 1838 | 1900 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8341 | [[Ficheru:Portrait of Yr eiddoch yn diffuant Robert Roberts (4673015).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804759|Robert Roberts]]'' | | 1774 | 1849 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8342 | | ''[[:d:Q20804760|Robert Roberts]]'' | | 1777 | 1836 | No/unknown value<br/>[[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8343 | | ''[[:d:Q20804761|Robert Roberts]]'' | | 1840 | 1871 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 8344 | [[Ficheru:Robert Thomas, Llidiardau (1796-1866) NLW3365202.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804764|Robert Thomas]]'' | predicador galés (1796–1866) | 1796 | 1866 | [[Betws-y-Coed]] |- | style='text-align:right'| 8345 | | ''[[:d:Q20804765|Robert William Jones]]'' | | 1899 | 1968 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 8346 | | ''[[:d:Q20804768|Benjamin Rowland]]'' | | 1722 | 1763 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 8347 | | ''[[:d:Q20804769|Ellis Rowland]]'' | | 1621 | 1691 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 8348 | | ''[[:d:Q20804771|Samuel Thomas]]'' | | 1692 | 1766 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8349 | | ''[[:d:Q20804775|Joseph Simmons]]'' | | 1694 | 1774 | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 8350 | | ''[[:d:Q20804788|Thomas Bevan Phillips]]'' | | 1898 | 1991 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 8351 | | ''[[:d:Q20804790|Thomas Griffiths Jones]]'' | | 1834 | 1884 | ''[[:d:Q3399417|Ponterwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8352 | | ''[[:d:Q20804792|Thomas James Rees]]'' | | 1875 | 1957 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8353 | | ''[[:d:Q20804794|Thomas Jones]]'' | | 1839 | 1916 | ''[[:d:Q16033773|Pen-Lôn]]'' |- | style='text-align:right'| 8354 | | ''[[:d:Q20804795|Thomas Michaeliones]]'' | | 1880 | 1960 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 8355 | | ''[[:d:Q20804796|Thomas Morgan Thomas]]'' | | 1828 | 1884 | ''[[:d:Q6661593|Llanharan]]'' |- | style='text-align:right'| 8356 | [[Ficheru:Tom Price, Merthyr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804797|Thomas Price]]'' | | 1857 | 1925 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 8357 | | ''[[:d:Q20804801|Thomas Roberts]]'' | imprentador galés (1735–1804) | 1735 | 1804 | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8358 | | ''[[:d:Q20804804|Thomas Rowland]]'' | | 1824 | 1884 | ''[[:d:Q10990404|Llanfor]]'' |- | style='text-align:right'| 8359 | | ''[[:d:Q20804806|Thomas Thomas]]'' | | 1839 | 1888 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8360 | | ''[[:d:Q20804807|Thomas Walters]]'' | | 1729 | 1794 | ''[[:d:Q6947883|Mynyddislwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8361 | | ''[[:d:Q20804808|Timothy Thomas]]'' | | 1694 | 1751 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 8362 | | ''[[:d:Q20804809|Timothy Thomas]]'' | | 1721 | 1768 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 8363 | | ''[[:d:Q20804810|Tom Bryant]]'' | | 1882 | 1946 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8364 | | ''[[:d:Q20804819|William Arthur Jones]]'' | | 1892 | 1970 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8365 | | ''[[:d:Q20804822|William Emyr Williams]]'' | | 1889 | 1958 | ''[[:d:Q3405667|Llan Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 8366 | [[Ficheru:William George-brawd DLlG.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804824|William George]]'' | | 1865 | 1967 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8367 | | ''[[:d:Q20804826|William Gilbert Williams]]'' | | 1874 | 1966 | ''[[:d:Q11015816|Rhostryfan]]'' |- | style='text-align:right'| 8368 | | ''[[:d:Q20804828|William Griffiths]]'' | llibreru galés (1898–1962) | 1898 | 1962 | ''[[:d:Q3401786|Gilfach Goch]]'' |- | style='text-align:right'| 8369 | | ''[[:d:Q20804830|William Morgan Roberts]]'' | | 1853 | 1923 | ''[[:d:Q13129653|Llangynog]]'' |- | style='text-align:right'| 8370 | [[Ficheru:William Morris Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804831|William Morris Lewis]]'' | | 1839 | 1917 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 8371 | | ''[[:d:Q20804832|William Rhys Watkin]]'' | | 1875 | 1947 | ''[[:d:Q8054082|Ynystawe]]'' |- | style='text-align:right'| 8372 | [[Ficheru:Revd William Roberts, Utica (1809-87) NLW3361775.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20804833|William Roberts]]'' | | 1809 | 1887 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 8373 | | ''[[:d:Q20804834|William Saunders]]'' | | 1871 | 1950 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 8374 | | ''[[:d:Q20804835|William Richard Williams]]'' | | 1879 | 1961 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8375 | | ''[[:d:Q20804838|Winifred Mair Griffiths]]'' | | 1916 | 1996 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8376 | [[Ficheru:Scott barrow york city 2021-22.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20806930|Scott Barrow]]'' | futbolista británicu | 1988 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8377 | | ''[[:d:Q20807044|Sammy Brett]]'' | | 1879 | 1939 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8378 | | ''[[:d:Q20810495|Silvanus Bevan]]'' | | 1661 | 1725 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8379 | | ''[[:d:Q20811066|Richard Lewis Jenkins]]'' | | 1815 | 1883 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8380 | | ''[[:d:Q20811173|Thomas Lewis]]'' | | 1821 | 1897 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8381 | | ''[[:d:Q20811188|Lewis Lloyd]]'' | | 1842 | 1902 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 8382 | | ''[[:d:Q20821089|Arthur Hughes]]'' | escritor galés (1878–1965) | 1878 | 1965 | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 8383 | | ''[[:d:Q20821090|Bertie George Charles]]'' | archiveru galés (1908–2000) | 1908 | 2000 | ''[[:d:Q7837785|Trefin]]'' |- | style='text-align:right'| 8384 | | ''[[:d:Q20821092|Bowen Rees]]'' | | 1857 | 1929 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 8385 | | ''[[:d:Q20821093|Clifford Phillips]]'' | | 1914 | 1984 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 8386 | | ''[[:d:Q20821095|Daniel Howell Williams]]'' | | 1894 | 1963 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 8387 | | ''[[:d:Q20821097|David Brynmor Anthony]]'' | | 1886 | 1966 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 8388 | | ''[[:d:Q20821098|David Christopher Davies]]'' | | 1878 | 1958 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 8389 | | ''[[:d:Q20821099|David Cledlyn Evans]]'' | | 1858 | 1940 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 8390 | [[Ficheru:Rev. D. Delta Evans editor of The christian life. (5449744) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821100|David Delta Evans]]'' | | 1866 | 1948 | ''[[:d:Q5319397|Dyserth]]'' |- | style='text-align:right'| 8391 | | ''[[:d:Q20821101|David Evans]]'' | | 1886 | 1968 | ''[[:d:Q4923809|Blaenffos]]'' |- | style='text-align:right'| 8392 | | ''[[:d:Q20821102|David Griffith]]'' | | 1841 | 1910 | ''[[:d:Q3396864|Bontnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8393 | | ''[[:d:Q20821103|David Hughes]]'' | | 1794 | 1862 | ''[[:d:Q12834837|Bryneglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 8394 | | ''[[:d:Q20821104|David Hughes]]'' | | 1800 | 1849 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 8395 | | ''[[:d:Q20821105|David Jones]]'' | | 1834 | 1890 | ''[[:d:Q13129633|Llanblethian]]'' |- | style='text-align:right'| 8396 | [[Ficheru:David Owen Jones (1856-1903).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821106|David Owen Jones]]'' | | 1856 | 1903 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 8397 | | ''[[:d:Q20821107|David Owen Roberts]]'' | pedagogu británicu (1888–1958) | 1888 | 1958 | ''[[:d:Q7837453|Trecynon]]'' |- | style='text-align:right'| 8398 | | ''[[:d:Q20821109|David Phillips]]'' | | 1874 | 1951 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8399 | | ''[[:d:Q20821110|David Rowland Hughes]]'' | | 1874 | 1953 | ''[[:d:Q6729299|Maesglas]]'' |- | style='text-align:right'| 8400 | | ''[[:d:Q20821112|David Thomas Glyndŵr Richards]]'' | | 1879 | 1956 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 8401 | | ''[[:d:Q20821113|David Williams]]'' | encuadernador galés (1702–1779) | 1702 | 1779 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 8402 | | ''[[:d:Q20821117|Edmund Evans]]'' | | 1791 | 1864 | ''[[:d:Q6661176|Llandecwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8403 | [[Ficheru:Dr Edward Jones Dolgellau.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821119|Edward Jones]]'' | | 1834 | 1900 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 8404 | | ''[[:d:Q20821120|Edward Lewis Ellis]]'' | | 1922 | 2008 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8405 | | ''[[:d:Q20821121|Edward Owen]]'' | | 1853 | 1943 | [[Porthaethwy]] |- | style='text-align:right'| 8406 | | ''[[:d:Q20821122|Edward Owen Humphreys]]'' | | 1899 | 1959 | ''[[:d:Q5057281|Cefnddwysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 8407 | | ''[[:d:Q20821123|Edward Williams]]'' | | 1818 | 1880 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 8408 | | ''[[:d:Q20821124|Edward Williams]]'' | maestru forxador británicu | 1826 | 1886 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8409 | | ''[[:d:Q20821127|Eurys Rolant]]'' | | 1926 | 2006 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8410 | | ''[[:d:Q20821129|Evan Jenkins]]'' | | 1781 | 1863 | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 8411 | | ''[[:d:Q20821130|Evan Lewis]]'' | | 1788 | 1864 | ''[[:d:Q55869864|Cwm Gwanas]]'' |- | style='text-align:right'| 8412 | | ''[[:d:Q20821131|Evan Lloyd]]'' | | 1800 | 1879 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 8413 | | ''[[:d:Q20821132|Evan Roberts]]'' | | 1836 | 1918 | ''[[:d:Q2599085|Gwyddelwern]]'' |- | style='text-align:right'| 8414 | | ''[[:d:Q20821135|Frank Treharne James]]'' | | 1861 | 1942 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8415 | | ''[[:d:Q20821136|Garfield Hopkin Hughes]]'' | | 1912 | 1969 | ''[[:d:Q5714075|Hendy]]'' |- | style='text-align:right'| 8416 | [[Ficheru:Portrait of Griffith Rowlands Esqr (4669928) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821138|Griffith Rowlands]]'' | | 1761 | 1828 | ''[[:d:Q1024935|Harlech]]'' |- | style='text-align:right'| 8417 | | ''[[:d:Q20821141|Henry Gethin Lewis]]'' | | 1872 | 1945 | ''[[:d:Q7228312|Pontlottyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8418 | | ''[[:d:Q20821142|Henry Morgan Stafford Thomas]]'' | | 1896 | 1968 | ''[[:d:Q4923162|Blackmill]]'' |- | style='text-align:right'| 8419 | | ''[[:d:Q20821143|Howel Harris Hughes]]'' | | 1873 | 1956 | ''[[:d:Q13129624|Llanfair-Mathafarn-Eithaf]]'' |- | style='text-align:right'| 8420 | [[Ficheru:Howell T. Evans fishing in the Aeron river (5449712).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821144|Howell Evans]]'' | | 1877 | 1950 | ''[[:d:Q5197236|Cwmbwrla]]'' |- | style='text-align:right'| 8421 | | ''[[:d:Q20821145|Hugh John Owen]]'' | | 1880 | 1961 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 8422 | [[Ficheru:Revd Hugh Jones, Liverpool (1830-1911) NLW3361796.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821146|Hugh Jones]]'' | ministru galés (1830–1911) | 1830 | 1911 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 8423 | [[Ficheru:Portrait of Dr. Hugh Jones (of Llangollen) (4670596).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821147|Hugh Jones]]'' | | 1831 | 1883 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 8424 | | ''[[:d:Q20821148|Hugh Jones]]'' | | 1845 | 1891 | ''[[:d:Q13129629|Llanfihangel Glyn Myfyr]]'' |- | style='text-align:right'| 8425 | | ''[[:d:Q20821149|Hugh Thomas Davies]]'' | | 1881 | 1969 | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8426 | | ''[[:d:Q20821150|Hugh Williams]]'' | | 1796 | 1874 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 8427 | | ''[[:d:Q20821151|Hugh Williams]]'' | | 1862 | 1953 | ''[[:d:Q15272454|Rhosybol]]'' |- | style='text-align:right'| 8428 | | ''[[:d:Q20821152|Humphrey Rowland Jones]]'' | | 1832 | 1895 | ''[[:d:Q6661559|Llangynfelyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8429 | | ''[[:d:Q20821153|Irwyn Ranald Walters]]'' | | 1902 | 1992 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 8430 | | ''[[:d:Q20821154|James Cornelius Morrice]]'' | | 1874 | 1953 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 8431 | | ''[[:d:Q20821155|T. I. Jeffreys Jones]]'' | | 1909 | 1967 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 8432 | | ''[[:d:Q20821156|John Davies]]'' | | 1882 | 1937 | ''[[:d:Q14508467|Blaenpennal]]'' |- | style='text-align:right'| 8433 | | ''[[:d:Q20821157|John Edward Jones]]'' | | 1886 | 1934 | ''[[:d:Q6729249|Maentwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 8434 | | ''[[:d:Q20821158|John Eiddon Jones]]'' | | 1841 | 1903 | ''[[:d:Q13131064|Rhydymain]]'' |- | style='text-align:right'| 8435 | [[Ficheru:John Evans, Archddiacon Meirionnydd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821159|John Evans]]'' | | 1815 | 1891 | ''[[:d:Q3402179|Llanfair]]'' |- | style='text-align:right'| 8436 | | ''[[:d:Q20821161|John Ithel Jones]]'' | | 1911 | 1980 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 8437 | | ''[[:d:Q20821163|John James]]'' | | 1815 | 1851 | ''[[:d:Q3403327|Colwinston]]'' |- | style='text-align:right'| 8438 | | ''[[:d:Q20821164|John James Jones]]'' | | 1892 | 1957 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 8439 | | ''[[:d:Q20821165|John John Williams]]'' | | 1884 | 1950 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8440 | | ''[[:d:Q20821166|John Jones Owen]]'' | músicu británicu (1876–1947) | 1876 | 1947 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 8441 | | ''[[:d:Q20821167|John Lloyd]]'' | | 1885 | 1964 | ''[[:d:Q7680325|Talsarnau]]'' |- | style='text-align:right'| 8442 | | ''[[:d:Q20821168|John Mather Jones]]'' | | 1826 | 1874 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8443 | | ''[[:d:Q20821169|John Pierce]]'' | | 1889 | 1955 | ''[[:d:Q3402761|Llandegfan]]'' |- | style='text-align:right'| 8444 | | ''[[:d:Q20821170|John Rhaiadore Evans]]'' | | 1790 | 1850 | ''[[:d:Q1026572|Llanrhaeadr-ym-Mochnant]]'' |- | style='text-align:right'| 8445 | | ''[[:d:Q20821171|John Roberts]]'' | | 1910 | 1984 | ''[[:d:Q3402312|Llanfachraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 8446 | | ''[[:d:Q20821177|John Thomas]]'' | | 1886 | 1933 | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 8447 | | ''[[:d:Q20821178|John Victor Evans]]'' | | 1895 | 1957 | ''[[:d:Q5197238|Cwmdare]]'' |- | style='text-align:right'| 8448 | [[Ficheru:Y Fainc Sglodion (page 6 crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821180|John William Jones]]'' | | 1883 | 1954 | ''[[:d:Q3398814|Tanygrisiau]]'' |- | style='text-align:right'| 8449 | | ''[[:d:Q20821182|John Williams]]'' | | 1747 | 1831 | ''[[:d:Q3401544|Pontrhydfendigaid]]'' |- | style='text-align:right'| 8450 | | ''[[:d:Q20821183|John Williams]]'' | ministru estauxunidense (1768–1825) | 1768 | 1825 | ''[[:d:Q990100|Dolbenmaen]]'' |- | style='text-align:right'| 8451 | | ''[[:d:Q20821185|John Williams]]'' | | 1856 | 1917 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8452 | | ''[[:d:Q20821186|William Jones]]'' | políticu galés (1888–1961) | 1888 | 1961 | ''[[:d:Q5530467|Gellifor]]'' |- | style='text-align:right'| 8453 | | ''[[:d:Q20821189|Lewis John Thomas]]'' | | 1883 | 1970 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 8454 | | ''[[:d:Q20821191|Richard Martin]]'' | | 1843 | 1922 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8455 | | ''[[:d:Q20821192|Morris Davies]]'' | | 1891 | 1961 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8456 | | ''[[:d:Q20821194|Owen Williams]]'' | | 1774 | 1839 | ''[[:d:Q6661266|Llandyfrydog]]'' |- | style='text-align:right'| 8457 | | ''[[:d:Q20821195|Owen Williams]]'' | | 1865 | 1928 | ''[[:d:Q6661549|Llangwyllog]]'' |- | style='text-align:right'| 8458 | | ''[[:d:Q20821199|Peter Edwards]]'' | | 1854 | 1934 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 8459 | | ''[[:d:Q20821200|Peter Price]]'' | | 1864 | 1940 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 8460 | [[Ficheru:Gilbert Baldry (1876-1928) - Simon Yorke IV (1903–1966), and Philip Yorke III (1905–1978), as Children - 1151358 - National Trust.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821201|Philip Scott Yorke]]'' | | 1905 | 1976 | ''[[:d:Q5385260|Erddig]]'' |- | style='text-align:right'| 8461 | | ''[[:d:Q20821204|Richard Jenkin Rees]]'' | | 1868 | 1963 | ''[[:d:Q7162075|Pen-y-garn]]'' |- | style='text-align:right'| 8462 | | ''[[:d:Q20821206|Richard Jones]]'' | | 1838 | 1925 | ''[[:d:Q3402312|Llanfachraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 8463 | [[Ficheru:Portrait of Rev. Richard Roberts (London) (4670533) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821208|Richard Roberts]]'' | | 1823 | 1909 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 8464 | | ''[[:d:Q20821209|Richard Samuel Rogers]]'' | | 1882 | 1950 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8465 | | ''[[:d:Q20821212|Robert Meirion Roberts]]'' | | 1906 | 1967 | ''[[:d:Q772694|Llandrillo]]'' |- | style='text-align:right'| 8466 | | ''[[:d:Q20821213|Robert Rolfe Williams]]'' | | 1870 | 1948 | ''[[:d:Q6661651|Llannon]]'' |- | style='text-align:right'| 8467 | | ''[[:d:Q20821214|Robert Stephen]]'' | | 1878 | 1966 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 8468 | | ''[[:d:Q20821215|George Fossett Roberts]]'' | | 1870 | 1954 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8469 | | ''[[:d:Q20821216|John Rowland]]'' | | 1877 | 1941 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 8470 | | ''[[:d:Q20821217|Samuel James Leeke]]'' | | 1888 | 1966 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 8471 | | ''[[:d:Q20821218|Roger Thomas]]'' | | 1886 | 1960 | ''[[:d:Q5137116|Clynderwen]]'' |- | style='text-align:right'| 8472 | | ''[[:d:Q20821219|Thomas Carrington]]'' | | 1881 | 1961 | ''[[:d:Q5623864|Gwynfryn]]'' |- | style='text-align:right'| 8473 | | ''[[:d:Q20821221|Thomas Arthur Levi]]'' | | 1874 | 1954 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8474 | | ''[[:d:Q20821222|Thomas Davies James]]'' | | 1862 | 1927 | ''[[:d:Q3285155|Manafon]]'' |- | style='text-align:right'| 8475 | | ''[[:d:Q20821223|Thomas Ivor Jones]]'' | | 1896 | 1969 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8476 | | ''[[:d:Q20821225|Thomas Lewis]]'' | | 1868 | 1953 | ''[[:d:Q4923824|Blaenycoed]]'' |- | style='text-align:right'| 8477 | | ''[[:d:Q20821229|Thomas Williams Chance]]'' | | 1872 | 1954 | ''[[:d:Q5396240|Erwood]]'' |- | style='text-align:right'| 8478 | | ''[[:d:Q20821230|Tom Ellis Jones]]'' | | 1900 | 1975 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 8479 | | ''[[:d:Q20821233|William Davies]]'' | historiador galés (1874–1949) | 1874 | 1949 | ''[[:d:Q13129617|Llanegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 8480 | | ''[[:d:Q20821234|William Ewart Williams]]'' | | 1894 | 1966 | ''[[:d:Q29499117|Bodgarad]]'' |- | style='text-align:right'| 8481 | | ''[[:d:Q20821235|William Gareth Evans]]'' | | 1941 | 2000 | ''[[:d:Q5200185|Cynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8482 | | ''[[:d:Q20821237|William Hubert Vaughan]]'' | | 1894 | 1959 | ''[[:d:Q7359368|Rogerstone]]'' |- | style='text-align:right'| 8483 | | ''[[:d:Q20821238|William Hugh Owen]]'' | | 1886 | 1957 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8484 | | ''[[:d:Q20821239|William Hughes]]'' | | 1779 | 1836 | ''[[:d:Q7162070|Pen-y-clawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 8485 | | ''[[:d:Q20821241|William Jones Williams]]'' | | 1891 | 1945 | ''[[:d:Q7162078|Pen-y-groes]]'' |- | style='text-align:right'| 8486 | | ''[[:d:Q20821242|William Lloyd]]'' | | 1786 | 1852 | ''[[:d:Q3402021|Llaniestyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8487 | | ''[[:d:Q20821243|William Morris Williams]]'' | | 1883 | 1954 | ''[[:d:Q3398814|Tanygrisiau]]'' |- | style='text-align:right'| 8488 | | ''[[:d:Q20821244|William Prichard Williams]]'' | | 1848 | 1916 | ''[[:d:Q3405667|Llan Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 8489 | | ''[[:d:Q20821245|William Richard Owen]]'' | | 1906 | 1982 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8490 | | ''[[:d:Q20821246|William Robert Hughes]]'' | | 1798 | 1879 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 8491 | | ''[[:d:Q20821248|William Thomas]]'' | | 1856 | 1932 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8492 | | ''[[:d:Q20821249|William Williams]]'' | | 1732 | 1799 | ''[[:d:Q20007214|Llanfair-Nant-Gwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8493 | | ''[[:d:Q20821250|William Williams]]'' | | 1748 | 1820 | ''[[:d:Q13127117|Cilycwm]]'' |- | style='text-align:right'| 8494 | | ''[[:d:Q20821251|William Wyn Williams]]'' | | 1876 | 1936 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 8495 | | ''[[:d:Q20821415|David Jenkins Morgan]]'' | | 1884 | 1949 | ''[[:d:Q922270|Llanddewi Brefi]]'' |- | style='text-align:right'| 8496 | | ''[[:d:Q20821416|David John Evans]]'' | | 1884 | 1965 | ''[[:d:Q14508473|Capel Seion]]'' |- | style='text-align:right'| 8497 | | ''[[:d:Q20821417|David John Lloyd]]'' | | 1886 | 1951 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8498 | | ''[[:d:Q20821418|David Jones]]'' | | 1836 | 1878 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8499 | [[Ficheru:Revd. Principal David Lloyd M.A., Ll.D.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821420|David Lloyd]]'' | | 1805 | 1863 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 8500 | | ''[[:d:Q20821421|David William Richards]]'' | | 1893 | 1949 | ''[[:d:Q6661278|Llanegwad]]'' |- | style='text-align:right'| 8501 | | ''[[:d:Q20821422|Edward Arthur Lewis]]'' | historiador británicu (1880–1942) | 1880 | 1942 | ''[[:d:Q6661527|Llangurig]]'' |- | style='text-align:right'| 8502 | | ''[[:d:Q20821423|Evan Thomas]]'' | | 1733 | 1814 | ''[[:d:Q2666382|Llanfair Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 8503 | | ''[[:d:Q20821424|Evan Thomas Griffiths]]'' | | 1886 | 1967 | ''[[:d:Q3400083|Llanafan]]'' |- | style='text-align:right'| 8504 | | ''[[:d:Q20821425|George John]]'' | | 1918 | 1994 | ''[[:d:Q5348102|Eglwyswen]]'' |- | style='text-align:right'| 8505 | | ''[[:d:Q20821426|Griffith Richard Maethlu Lloyd]]'' | | 1902 | 1995 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8506 | | ''[[:d:Q20821428|John Castell Evans]]'' | | 1844 | 1909 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8507 | | ''[[:d:Q20821434|John Morgan Lloyd]]'' | | 1880 | 1960 | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 8508 | | ''[[:d:Q20821435|John Powell Griffiths]]'' | | 1875 | 1944 | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 8509 | | ''[[:d:Q20821437|John Williams]]'' | | 1754 | 1828 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8510 | | ''[[:d:Q20821438|John Williams]]'' | | 1825 | 1904 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8511 | | ''[[:d:Q20821439|Matthew W. Davies]]'' | | 1882 | 1947 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8512 | | ''[[:d:Q20821440|Richard Arthur Roberts]]'' | | 1851 | 1943 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8513 | | ''[[:d:Q20821441|Richard Thomas]]'' | | 1871 | 1950 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 8514 | | ''[[:d:Q20821443|Robert Evan Jones]]'' | | 1869 | 1956 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 8515 | | ''[[:d:Q20821446|William James Thomas]]'' | | 1867 | 1945 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 8516 | | ''[[:d:Q20821447|Thomas Hopkin Evans]]'' | | 1879 | 1940 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 8517 | [[Ficheru:T. Llechid Jones (5236454).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821448|Thomas Llechid Jones]]'' | | 1867 | 1946 | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 8518 | | ''[[:d:Q20821449|Thomas Robert Jones]]'' | | 1802 | 1856 | ''[[:d:Q13129615|Llannefydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8519 | [[Ficheru:Thomas Roberts, Bethesda.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20821450|Thomas Roberts]]'' | | 1835 | 1899 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 8520 | | ''[[:d:Q20821451|Thomas William]]'' | | 1717 | 1765 | ''[[:d:Q5348100|Eglwysilan]]'' |- | style='text-align:right'| 8521 | | ''[[:d:Q20821456|William Saunders]]'' | | 1806 | 1851 | ''[[:d:Q6661644|Llanllwni]]'' |- | style='text-align:right'| 8522 | | ''[[:d:Q20821458|William Thomas]]'' | | 1749 | 1809 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 8523 | | ''[[:d:Q20824262|John Thomas Jones]]'' | misioneru británicu (1889–1952) | 1889 | 1952 | ''[[:d:Q6661278|Llanegwad]]'' |- | style='text-align:right'| 8524 | | ''[[:d:Q20858102|John McGrath]]'' | direutor artísticu galés | 1962 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 8525 | | ''[[:d:Q20859130|Jill Tomlinson]]'' | autora británica (1931–1976) | 1931 | 1976 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8526 | | ''[[:d:Q20860216|Roger Jones]]'' | | 1903 | 1982 | ''[[:d:Q28731132|Rhoshirwaun]]'' |- | style='text-align:right'| 8527 | | ''[[:d:Q20864810|Richard Rees]]'' | | 1955 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8528 | | ''[[:d:Q20865154|Derek Williams]]'' | | 1942 | 2007 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 8529 | | ''[[:d:Q20871825|Joseph Devries]]'' | cantante británicu | 1994 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 8530 | | ''[[:d:Q20876607|David Carpanini]]'' | | 1946 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8531 | | ''[[:d:Q20878085|Ryan Broom]]'' | futbolista británicu | 1996 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8532 | | ''[[:d:Q20878155|Dafydd Jones]]'' | futbolista británicu | 1998 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 8533 | | ''[[:d:Q20878173|Marcus Owen]]'' | | 1935 | 1987 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8534 | [[Ficheru:Connor Roberts (footballer, born 1995), cropped image, Turkey vs Wales EURO 2020.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20878221|Connor Roberts]]'' | futbolista británicu | 1995 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8535 | | ''[[:d:Q20878227|Roy Andrewartha]]'' | | 1938 | 2020 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 8536 | [[Ficheru:Rick Smith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20878239|Rick Smith]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 8537 | [[Ficheru:Josh Yorwerth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20878285|Josh Yorwerth]]'' | futbolista británicu | 1995 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 8538 | | ''[[:d:Q20888933|Owen Morris Roberts]]'' | | 1906 | 1999 | ''[[:d:Q13129606|Llanddeiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 8539 | | ''[[:d:Q20888934|Morgan Maddox Morgan-Owen]]'' | | 1877 | 1950 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8540 | | ''[[:d:Q20890211|Robert John Pryse]]'' | escritor galés (1807–1889) | 1807 | 1889 | ''[[:d:Q3402694|Llanbadrig]]'' |- | style='text-align:right'| 8541 | [[Ficheru:Catherine Prichard (Buddug).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20890214|Catherine Prichard]]'' | | 1842 | 1909 | ''[[:d:Q4657278|Llanrhuddlad]]'' |- | style='text-align:right'| 8542 | | ''[[:d:Q20900626|Drew Sherman]]'' | | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8543 | | ''[[:d:Q20942797|Ken Jones]]'' | | 1930 | 2015 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8544 | | ''[[:d:Q20949588|J. Elwyn Hughes]]'' | | 1940 | 2023 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 8545 | | ''[[:d:Q20949696|Cynon]]'' | | | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 8546 | | ''[[:d:Q20955871|Huw M.]]'' | compositor galés | 1953 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8547 | | ''[[:d:Q20962418|Arnold Wienholt]]'' | | 1826 | 1895 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 8548 | | ''[[:d:Q20979145|Alex Samuel]]'' | futbolista británicu | 1995 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8549 | | ''[[:d:Q20985688|Alan Rees]]'' | | 1941 | 2005 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 8550 | | ''[[:d:Q20988974|Jack Norman]]'' | | 1909 | 1994 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8551 | | ''[[:d:Q21000502|Geraint Stanley Jones]]'' | | 1936 | 2015 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8552 | | ''[[:d:Q21004948|Lewis Bamford]]'' | futbolista británicu | 1997 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8553 | | ''[[:d:Q21005409|Colin Roscoe]]'' | | 1945 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 8554 | | ''[[:d:Q21005591|Anne Denholm]]'' | | 1991 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8555 | | ''[[:d:Q21005762|Rob Evans]]'' | futbolista británicu | 1995 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8556 | | ''[[:d:Q21030575|Charles Gough Howell]]'' | | 1894 | 1942 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8557 | [[Ficheru:Alexa Davies on MTV International.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21030581|Alexa Davies]]'' | actriz británica | 1995 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 8558 | [[Ficheru:Dylan Wiliam LISE2006 podium.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21030583|Dylan Wiliam]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 8559 | | ''[[:d:Q21030591|Gwenan Jones]]'' | | 1889 | 1971 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 8560 | [[Ficheru:Richard Owain Roberts.png|center|128px]] | ''[[:d:Q21030612|Richard Owain Roberts]]'' | escritor británicu | 1982 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 8561 | [[Ficheru:2 02 Phil Salt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21030613|Philip Salt]]'' | xugador de críquet británicu | 1996 | | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 8562 | | ''[[:d:Q21030617|The Gentle Good]]'' | músicu galés | 1981 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8563 | | ''[[:d:Q21030620|Stephen Thomas]]'' | regatista galés | 1977 | | ''[[:d:Q7080138|Ogmore Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 8564 | | ''[[:d:Q21030640|Owen Harris]]'' | políticu galés (1837–1905) | 1837 | 1905 | ''[[:d:Q6661154|Llanddeusant]]'' |- | style='text-align:right'| 8565 | | ''[[:d:Q21032001|Peter Rudeforth]]'' | trompetista galés | 1963 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8566 | | ''[[:d:Q21035496|William Jones]]'' | empresariu galés (1874–1936) | 1874 | 1936 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8567 | | ''[[:d:Q21038704|Illtyd Harrington]]'' | políticu galés (1931–2015) | 1931 | 2015 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 8568 | | ''[[:d:Q21061998|Meredith Etherington-Smith]]'' | periodista galesa | 1946 | 2020 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8569 | [[Ficheru:Professor Roger Matthews in October 2019, a workshop in Sulaymaniyah, Iraq.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21062381|Roger Matthews]]'' | profesor universitariu galés | 1954 | | [[Cárdif]]<br/>[[Organización territorial de Gales|divisiones alministratives de Gales]] |- | style='text-align:right'| 8570 | [[Ficheru:ProtheroeMatt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21064622|Matt Protheroe]]'' | deportista galés | 1996 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8571 | | ''[[:d:Q21066421|Lara Stephen]]'' | | 1993 | | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 8572 | [[Ficheru:David James MHA.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21069708|David James]]'' | políticu australianu | 1854 | 1926 | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 8573 | | ''[[:d:Q21078463|Eddie Dowdall]]'' | xugador de rugbi union galés (1901–1968) | 1901 | 1968 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8574 | | ''[[:d:Q21078465|Edward Enoch Jenkins]]'' | xuez galés (1895–1960) | 1895 | 1960 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8575 | | ''[[:d:Q21079008|Doug Morgan]]'' | | 1886 | 1958 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8576 | | ''[[:d:Q21104246|Peter Molan]]'' | científicu neozelandés (1943–2015) | 1943 | 2015 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8577 | | ''[[:d:Q21155105|Charles Cullum]]'' | actor galés (1899–1979) | 1899 | 1979 | ''[[:d:Q17985748|Barry Docks]]'' |- | style='text-align:right'| 8578 | | ''[[:d:Q21165076|Hubert Rees]]'' | | 1923 | 2009 | ''[[:d:Q13644933|Llangennech]]'' |- | style='text-align:right'| 8579 | [[Ficheru:Anthony Trafford James.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21165253|Anthony Trafford James]]'' | | 1922 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8580 | | ''[[:d:Q21165576|John Aggleton]]'' | | 1955 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8581 | | ''[[:d:Q21165886|John Herbert Beynon]]'' | | 1923 | 2015 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 8582 | | ''[[:d:Q21165890|David Roger Jones Owen]]'' | | 1942 | 2020 | ''[[:d:Q5004154|Bynea]]'' |- | style='text-align:right'| 8583 | | ''[[:d:Q21166454|Trevor Evans]]'' | físicu británicu | 1927 | 2010 | ''[[:d:Q3404696|Tondu]]'' |- | style='text-align:right'| 8584 | | ''[[:d:Q21176250|Les Pearce]]'' | deportista galés (1923–2018) | 1923 | 2018 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8585 | | ''[[:d:Q21176559|Reg Davies]]'' | | 1909 | 1987 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 8586 | | ''[[:d:Q21176942|Richard Methuen Greaves]]'' | | 1852 | 1942 | ''[[:d:Q2035368|Tremadog]]'' |- | style='text-align:right'| 8587 | | ''[[:d:Q21181195|Nicholas Harrhy]]'' | futbolista británicu | 1982 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 8588 | | ''[[:d:Q21246048|Sarah Savage]]'' | | 1664 | 1752 | ''[[:d:Q684016|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8589 | [[Ficheru:Tal dan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21284652|Tal Dunne]]'' | xugador de baloncestu israelín | 1987 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8590 | [[Ficheru:Paul Emanuelli.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21284929|Paul Emanuelli]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1984 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8591 | | ''[[:d:Q21285653|Geraint Walsh]]'' | deportista galés | 1988 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8592 | | ''[[:d:Q21294997|Hayley Smith]]'' | | 1965 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8593 | [[Ficheru:John Evans, astrologer 02354.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21296968|John Evans]]'' | | 1595 | 1659 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8594 | | ''[[:d:Q21345541|Jack Godderis]]'' | pintor belxicanu (1916–1971) | 1916 | 1971 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8595 | | ''[[:d:Q21387484|David Allen Lewis Davies]]'' | entomólogu galés (1923–2003) | 1923 | 2003 | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 8596 | | ''[[:d:Q21389901|Stanley John Hughes]]'' | micólogu (1918–2019) | 1918 | 2019 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8597 | | ''[[:d:Q21452756|A. H. Morgan-Hall]]'' | | 1900 | 1984 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8598 | | ''[[:d:Q21453970|Liam Hanley]]'' | pintor británicu | 1933 | | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 8599 | | ''[[:d:Q21454369|Howard J. Morgan]]'' | pintor británicu | 1949 | 2020 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 8600 | [[Ficheru:Self Portrait (gcf02842).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21454373|Howard Lloyd Roberts]]'' | | 1879 | 1935 | ''[[:d:Q894252|Borth]]'' |- | style='text-align:right'| 8601 | | ''[[:d:Q21454550|Hugh Douglas Williams]]'' | | 1917 | 1969 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8602 | | ''[[:d:Q21455047|Rose Dempster Bonnor]]'' | | 1875 | 1967 | ''[[:d:Q12061339|Llangedwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8603 | | ''[[:d:Q21455263|Alfred Oliver]]'' | pintor galés (1868–1943) | 1868 | 1943 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8604 | | ''[[:d:Q21455479|Roy Slade]]'' | | 1933 | | [[Cárdif]]<br/>[[Organización territorial de Gales|divisiones alministratives de Gales]] |- | style='text-align:right'| 8605 | [[Ficheru:Manon Awst portrait 2020.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21455692|Manon Awst]]'' | | 1983 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 8606 | | ''[[:d:Q21455918|Sally Moore]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 8607 | | ''[[:d:Q21456698|Andrzej Jackowski]]'' | pintor británicu | 1947 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 8608 | | ''[[:d:Q21456839|James Flewitt Mullock]]'' | pintor galés (1818–1892) | 1818 | 1892 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8609 | | ''[[:d:Q21457000|Elinor Evans]]'' | pintora galesa | 1982 | | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 8610 | | ''[[:d:Q21457022|Elis Gwyn Jones]]'' | | 1918 | 1999 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8611 | | ''[[:d:Q21457350|James Malcolm Rielly]]'' | pintor galés | 1956 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8612 | | ''[[:d:Q21457627|Elwyn Ioan]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q16007333|Pen-bont-rhyd-y-beddau]]'' |- | style='text-align:right'| 8613 | | ''[[:d:Q21457633|Elwyn Thomas]]'' | | 1932 | 2019 | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 8614 | | ''[[:d:Q21458001|Emrys Parry]]'' | | 1941 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8615 | [[Ficheru:Ap Caledfryn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21458149|William Williams]]'' | | 1837 | 1915 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 8616 | | ''[[:d:Q21458256|Archie Rhys Griffiths]]'' | | 1902 | 1971 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 8617 | | ''[[:d:Q21458479|Arthur C. Michael]]'' | pintor británicu (1881–1965) | 1881 | 1965 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8618 | | ''[[:d:Q21458708|Esther Grainger]]'' | | 1912 | 1990 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8619 | | ''[[:d:Q21458912|Arthur Trevethin Nowell]]'' | pintor británicu (1862–1940) | 1862 | 1940 | ''[[:d:Q5523593|Garndiffaith]]'' |- | style='text-align:right'| 8620 | | ''[[:d:Q21459585|Joan Baker]]'' | pintora galesa (1922–2017) | 1922 | 2017 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8621 | | ''[[:d:Q21459667|Joan Oxland]]'' | | 1920 | 2009 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8622 | | ''[[:d:Q21460388|Nerys Ann Johnson]]'' | | 1942 | 2001 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 8623 | | ''[[:d:Q21460680|John Cambrian Rowland]]'' | pintor galés (1819–1890) | 1819 | 1890 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 8624 | | ''[[:d:Q21460963|John Dafydd Evans]]'' | | 1900 | 1984 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 8625 | [[Ficheru:JE painting RM.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21461259|John Elwyn]]'' | pintor británicu (1916–1997) | 1916 | 1997 | ''[[:d:Q3400150|Adpar]]'' |- | style='text-align:right'| 8626 | | ''[[:d:Q21461712|John Harvey]]'' | pintor galés | 1959 | | ''[[:d:Q6964399|Nantyglo]]'' |- | style='text-align:right'| 8627 | | ''[[:d:Q21462370|Vera Bassett]]'' | | 1912 | 1997 | ''[[:d:Q13132482|Fforest]]'' |- | style='text-align:right'| 8628 | | ''[[:d:Q21462444|Paul Brewer]]'' | pintor británicu | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8629 | | ''[[:d:Q21462512|Charles Byrd]]'' | pintor británicu | 1916 | 2018 | ''[[:d:Q6729365|Maesycoed]]'' |- | style='text-align:right'| 8630 | | ''[[:d:Q21462817|Vincent Evans]]'' | pintor galés (1896–1976) | 1896 | 1976 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 8631 | | ''[[:d:Q21463303|George Little]]'' | | 1927 | 2017 | ''[[:d:Q56175744|Dan y Graig]]'' |- | style='text-align:right'| 8632 | | ''[[:d:Q21463908|Wilf Roberts]]'' | pintor galés (1941–2016) | 1941 | 2016 | ''[[:d:Q6661329|Llanfaelog]]'' |- | style='text-align:right'| 8633 | | ''[[:d:Q21464054|Peter Markey]]'' | | 1930 | 2017 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8634 | | ''[[:d:Q21464075|Cherry Pickles]]'' | pintora británica | 1950 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 8635 | | ''[[:d:Q21464720|William Edward Jones]]'' | | 1825 | 1877 | ''[[:d:Q7837982|Trelawnyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8636 | | ''[[:d:Q21464853|Glyn Baines]]'' | | 1930 | 2023 | ''[[:d:Q3404631|Carrog]]'' |- | style='text-align:right'| 8637 | | ''[[:d:Q21464870|Glyn Jones]]'' | pintor británicu | 1936 | | ''[[:d:Q62429|Tynewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 8638 | | ''[[:d:Q21464885|Phillida Nicholson]]'' | pintora británica | 1924 | 2021 | ''[[:d:Q11008013|Bodfari]]'' |- | style='text-align:right'| 8639 | | ''[[:d:Q21465300|Graham Bevan]]'' | pintor británicu (1935–2006) | 1935 | 2006 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8640 | | ''[[:d:Q21465817|Gwenny Griffiths]]'' | | 1867 | 1953 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8641 | | ''[[:d:Q21465832|Gwyn Evans]]'' | | 1931 | | ''[[:d:Q5530463|Gelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8642 | | ''[[:d:Q21466186|D. Alun Evans]]'' | | 1945 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 8643 | | ''[[:d:Q21466631|Keith Bowen]]'' | pintor británicu | 1950 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 8644 | | ''[[:d:Q21466820|Richard O'Connell]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q1952591|The Mumbles]]'' |- | style='text-align:right'| 8645 | | ''[[:d:Q21466996|Wynn Jones]]'' | pintor británicu | 1939 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8646 | | ''[[:d:Q21467261|David Mainwaring]]'' | | 1933 | 1993 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 8647 | [[Ficheru:Edward Boulden 1913.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21469892|Edward Boulden]]'' | actor estauxunidense (1879-1937) | 1879 | 1937 | ''[[:d:Q7162285|Pencader]]'' |- | style='text-align:right'| 8648 | | ''[[:d:Q21470102|Frank Cox]]'' | cantautor galés | 1920 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8649 | | ''[[:d:Q21470103|Fred Cox]]'' | cantautor galés | 1920 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8650 | | ''[[:d:Q21474189|Dafydd Hellard]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1985 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 8651 | | ''[[:d:Q21479992|Edwin Tanner]]'' | | 1920 | 1980 | ''[[:d:Q7162698|Pengam]]'' |- | style='text-align:right'| 8652 | [[Ficheru:John Pughe (1815-1874).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21480955|John Pughe]]'' | médicu galés (1814–1874) | 1814 | 1874 | ''[[:d:Q7837752|Tref Alaw]]'' |- | style='text-align:right'| 8653 | | ''[[:d:Q21481534|John Williams]]'' | novelista galés | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8654 | | ''[[:d:Q21513430|Graham C. D. Griffiths]]'' | | 1937 | 2009 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8655 | | ''[[:d:Q21516459|Richard Henry Roberts]]'' | | 1910 | 2003 | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 8656 | | ''[[:d:Q21516789|William Edwyn Isaac]]'' | | 1905 | 1995 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 8657 | | ''[[:d:Q21521789|John Neilson]]'' | músicu galés | 1959 | | ''[[:d:Q6661768|Llansilin]]'' |- | style='text-align:right'| 8658 | [[Ficheru:Parêd Gŵyl Dewi Aberystwyth 2023 - Wynne Melville Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21521815|Wynne Melville Jones]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 8659 | | ''[[:d:Q21524435|John F. C. Richards]]'' | | 1897 | 1992 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8660 | | ''[[:d:Q21524668|Peter K. Marshall]]'' | | 1934 | 2001 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8661 | [[Ficheru:Lady Margaret Jane Gordon (1880-1962), singer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21536459|Margaret Jane Gordon]]'' | cantante galesa (1880–1962) | 1880 | 1962 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 8662 | | ''[[:d:Q21544278|Thomas Howell]]'' | filántropu galés | | 1540 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8663 | | ''[[:d:Q21548870|Wilson Jones]]'' | | 1795 | 1864 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 8664 | [[Ficheru:Simple Minds - 2018173231123 2018-06-22 Rock the Ring - 1D X MK II - 2684 - B70I0818.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21585387|The Anchoress]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 8665 | | ''[[:d:Q21597973|Ray Jessel]]'' | | 1929 | 2015 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8666 | | ''[[:d:Q21598040|Ray Weigh]]'' | | 1928 | 2015 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 8667 | | ''[[:d:Q21604647|Helen Johnson Houghton]]'' | | 1910 | 2012 | [[Abergavenny|Y Fenni]]<br/>[[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8668 | | ''[[:d:Q21605189|Lloyd Robinson]]'' | xugador de críquet galés (1912–1996) | 1912 | 1996 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8669 | [[Ficheru:Albert Howard Trow (2c).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21610975|Albert Howard Trow]]'' | | 1863 | 1939 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8670 | | ''[[:d:Q21612711|Caroline Catharine Wilkinson]]'' | | 1822 | 1881 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 8671 | [[Ficheru:Adam Beard 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21620859|Adam Beard]]'' | deportista galés | 1996 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8672 | | ''[[:d:Q21620926|Will Boyde]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 8673 | | ''[[:d:Q21621069|Jack Condy]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q2564732|Aberbargoed]]'' |- | style='text-align:right'| 8674 | | ''[[:d:Q21621139|James Davies]]'' | | 1990 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8675 | | ''[[:d:Q21621193|Dion Donohue]]'' | futbolista británicu | 1993 | | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 8676 | | ''[[:d:Q21621239|Ryan Elias]]'' | | 1995 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8677 | [[Ficheru:Jarrod Evans 2020.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21621263|Jarrod Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8678 | | ''[[:d:Q21621265|Lloyd Evans]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 8679 | | ''[[:d:Q21621266|Steffan Evans]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8680 | [[Ficheru:Wyn Jones March 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21621405|Wyn Jones]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1992 | | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 8681 | | ''[[:d:Q21621505|Rhodri Hughes]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8682 | | ''[[:d:Q21621506|Steffan Hughes]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8683 | | ''[[:d:Q21621580|Aled Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés | 1990 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8684 | | ''[[:d:Q21621582|Ellis Jenkins]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 8685 | | ''[[:d:Q21621583|Owen Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 8686 | | ''[[:d:Q21621611|Dan Jones]]'' | | 1996 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8687 | [[Ficheru:Dillon Lewis 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21621825|Dillon Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 8688 | | ''[[:d:Q21621827|Ethan Lewis]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 8689 | | ''[[:d:Q21621829|Josh Lewis]]'' | xugador de rugbi union galés | 1992 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8690 | | ''[[:d:Q21622160|Torin Myhill]]'' | | 1995 | | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 8691 | | ''[[:d:Q21622199|Ioan Nicholas]]'' | | 1998 | | ''[[:d:Q7228397|Pontyberem]]'' |- | style='text-align:right'| 8692 | | ''[[:d:Q21622291|Scott Otten]]'' | xugador de rugbi union galés | 1994 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8693 | | ''[[:d:Q21622371|Tom Phillips]]'' | | 1996 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8694 | | ''[[:d:Q21622500|Lewis Rawlins]]'' | | 1990 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 8695 | | ''[[:d:Q21622920|Garyn Smith]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8696 | | ''[[:d:Q21622991|Aled Summerhill]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1994 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 8697 | | ''[[:d:Q21622998|Dan Suter]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8698 | [[Ficheru:Gareth Thomas (ospreys) 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21623095|Gareth Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1993 | | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8699 | [[Ficheru:Owen Watkin RWC 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21623285|Owen Watkin]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 8700 | [[Ficheru:Tomos Williams 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21623324|Tomos Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1995 | | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 8701 | | ''[[:d:Q21642411|Hannah Daniel]]'' | actriz galesa | 1986 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8702 | [[Ficheru:Gem Hallett.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21642535|Gemma Hallett]]'' | | 1981 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8703 | | ''[[:d:Q21664555|Edwin Hughes]]'' | futbolista británicu (1885–1949) | 1885 | 1949 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8704 | | ''[[:d:Q21686810|Mick McLaughlin]]'' | futbolista británicu (1943–2015) | 1943 | 2015 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8705 | [[Ficheru:Jordan Evans.png|center|128px]] | ''[[:d:Q21716254|Jordan Evans]]'' | futbolista británicu | 1995 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8706 | [[Ficheru:Crucifiction found in the wall of the old church at Halkin, c.1795.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21727807|John Ingleby]]'' | | 1749 | 1808 | ''[[:d:Q5642527|Halkyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8707 | | ''[[:d:Q21745459|Ernest Vaughan, 7th Earl of Lisburne]]'' | aristócrata británicu (1892–1965) | 1892 | 1965 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8708 | | ''[[:d:Q21751004|Hadyn Ellis]]'' | psicólogu galés (1945–2006) | 1945 | 2006 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8709 | | ''[[:d:Q21754193|Jacob Ifan]]'' | actor británicu | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8710 | | ''[[:d:Q21856725|Edward Stanley]]'' | | 1513 | 1564 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 8711 | | ''[[:d:Q21857916|Roger Hackney]]'' | deportista galés | 1957 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8712 | [[Ficheru:Stephen Williams, 2023 Paris-Nice.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21899385|Stephen Williams]]'' | ciclista británicu | 1996 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8713 | | ''[[:d:Q21932066|Dean Reynolds]]'' | | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8714 | | ''[[:d:Q21933272|Alex Lynch]]'' | futbolista británicu | 1995 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 8715 | | ''[[:d:Q21954811|Morgan Evans]]'' | xugador de lliga de rugbi británicu | 1992 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 8716 | [[Ficheru:Anwen Butten.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q21964342|Anwen Butten]]'' | | 1972 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8717 | | ''[[:d:Q21964937|Sean Holley]]'' | | 1970 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8718 | | ''[[:d:Q21997796|Ida Gaskin]]'' | | 1919 | 2016 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 8719 | [[Ficheru:Arthur Davies (tenor).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q21998348|Arthur Davies]]'' | cantante d&#39;ópera británicu (1941–2018) | 1941 | 2018 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8720 | | ''[[:d:Q21999572|Robert Nisbet]]'' | escritor galés | 1941 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 8721 | | ''[[:d:Q21999647|Ivor Davies]]'' | xugador de rugbi británicu (1892–1959) | 1892 | 1959 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8722 | | ''[[:d:Q21999672|Kevin Hopkins]]'' | entrenador de rugbi a 15 galés | 1961 | | ''[[:d:Q268367|Cwmllynfell]]'' |- | style='text-align:right'| 8723 | | ''[[:d:Q21999673|Jack Hurrell]]'' | | 1933 | 2003 | ''[[:d:Q5197235|Cwmcarn]]'' |- | style='text-align:right'| 8724 | | ''[[:d:Q21999689|Carl Llewellyn]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 8725 | | ''[[:d:Q21999695|Nigel Meek]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 8726 | | ''[[:d:Q21999704|Trefor Owen]]'' | | 1933 | 2001 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 8727 | | ''[[:d:Q21999708|Joseph Owens]]'' | | 1878 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8728 | | ''[[:d:Q21999727|Dick Roberts]]'' | | 1891 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 8729 | | ''[[:d:Q21999728|Hugh Roberts]]'' | | 1882 | 1969 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 8730 | | ''[[:d:Q21999735|Cyril Smith]]'' | | 1893 | | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 8731 | | ''[[:d:Q22003001|William Dyke]]'' | | 1813 | 1880 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 8732 | | ''[[:d:Q22007406|John Pettigrew]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8733 | [[Ficheru:Job Harris 1840-1882.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22018632|Job Harris]]'' | | 1840 | 1882 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8734 | [[Ficheru:William Owen.png|center|128px]] | ''[[:d:Q22019199|William Owen]]'' | | 1825 | 1894 | ''[[:d:Q3399931|Llanelltyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8735 | | ''[[:d:Q22038991|Sampson Lloyd]]'' | | 1664 | 1725 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 8736 | [[Ficheru:Richard Lewis in 2018.png|center|128px]] | ''[[:d:Q22097933|Richard Lewis]]'' | | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8737 | | ''[[:d:Q22097945|Darril Williams]]'' | | 1975 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8738 | | ''[[:d:Q22098316|John Thomas]]'' | xugador de críquet australianu (1852–1915) | 1852 | 1915 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 8739 | | ''[[:d:Q22098319|Justin Thomas]]'' | | 1973 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8740 | | ''[[:d:Q22098343|Georgia Evans]]'' | futbolista británica | 1995 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8741 | | ''[[:d:Q22113503|John S. Noyes]]'' | entomólogu galés | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8742 | | ''[[:d:Q22117202|Margaret Tisdale]]'' | viróloga galesa (1951–2015) | 1951 | 2015 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 8743 | [[Ficheru:Ellie Curson - Yeovil Ladies (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22137015|Ellie Curson]]'' | futbolista galesa | 1994 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8744 | | ''[[:d:Q22234320|Mary Dilys Glynne]]'' | científica galesa (1895–1991) | 1895 | 1991 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8745 | | ''[[:d:Q22271913|James Murphy]]'' | políticu australianu | 1801 | 1883 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 8746 | | ''[[:d:Q22277003|Remy Beasley]]'' | actriz galesa | | | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 8747 | | ''[[:d:Q22277869|Daniel Gammond]]'' | actor galés | | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 8748 | | ''[[:d:Q22277934|Oncle Gilbert]]'' | compositor de cantares galés | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8749 | | ''[[:d:Q22278255|Edwin Humphreys]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q3402600|Y Fron]]'' |- | style='text-align:right'| 8750 | | ''[[:d:Q22278271|Dafydd Hywel]]'' | | 1945 | 2023 | ''[[:d:Q3405497|Garnant]]'' |- | style='text-align:right'| 8751 | [[Ficheru:Tim Killeen and Tom Vilsack.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22278601|Timothy Killeen]]'' | | 1952 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8752 | | ''[[:d:Q22279195|Maisie Methuen]]'' | ximnasta artística británica | 2001 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8753 | | ''[[:d:Q22280472|Kingsley Whiffen]]'' | | 1950 | 2006 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 8754 | [[Ficheru:Alfred Daniell (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22312863|Alfred Daniell]]'' | | 1853 | 1937 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8755 | | ''[[:d:Q22443210|Ruth Frankenberg]]'' | | 1957 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8756 | | ''[[:d:Q22583546|Margaret Courtenay]]'' | | 1923 | 1996 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8757 | [[Ficheru:Tomos Efans (Cyndelyn).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22683128|Tomos Efans]]'' | | 1837 | 1908 | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8758 | [[Ficheru:Revd Thomas, Landore, Swansea NLW3365348.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22687967|Thomas Thomas]]'' | | 1817 | 1888 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 8759 | | ''[[:d:Q22695859|Brian Davies]]'' | actor galés | 1938 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 8760 | | ''[[:d:Q22696572|Owen John]]'' | escritor galés (1918–1995) | 1918 | 1995 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8761 | | ''[[:d:Q22696576|Harriet Lewis]]'' | | 1920<br/>1911 | 1999 | ''[[:d:Q7837341|Trebanos]]'' |- | style='text-align:right'| 8762 | [[Ficheru:Rehersals for the pantomime Madog (1544855).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22696579|Gari Williams]]'' | | 1946 | 1990 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 8763 | | ''[[:d:Q22703903|Eirlys Britton]]'' | actriz galesa | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8764 | | ''[[:d:Q22704062|Rebecca Harries]]'' | actriz galesa | 1966 | | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 8765 | | ''[[:d:Q22704087|Ioan Hefin]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q6947838|Mynyddygarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 8766 | [[Ficheru:Daniel Pearson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22774613|Daniel Pearson]]'' | ciclista británicu | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8767 | | ''[[:d:Q22815213|Marged ferch Tomos]]'' | | 1340 | | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8768 | | ''[[:d:Q22941875|Jess Davies]]'' | modelu galesa | 1993 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8769 | | ''[[:d:Q22950515|Eirian Llwyd]]'' | | 1951 | 2014 | ''[[:d:Q13130874|Prion]]'' |- | style='text-align:right'| 8770 | [[Ficheru:Nicola Cousins.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22957455|Nicola Cousins]]'' | futbolista galesa | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8771 | | ''[[:d:Q22957701|Claire Skinner]]'' | | 1997 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8772 | | ''[[:d:Q22957757|Laura May Walkley]]'' | futbolista británica | 1991 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8773 | | ''[[:d:Q22958000|Lily Tobias]]'' | | 1887 | 1984 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8774 | [[Ficheru:DV307 no.12 On board the Prince Frederick William, Ostend to Dover 25 Aug 1858 detail.png|center|128px]] | ''[[:d:Q22962608|Frances Elizabeth Wynne]]'' | artista galesa (1835–1907) | 1836 | 1907 | ''[[:d:Q17738626|Voelas]]'' |- | style='text-align:right'| 8775 | [[Ficheru:Ffion Hague.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q22997454|Ffion Jenkins]]'' | conductora radiofónica británica | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8776 | | ''[[:d:Q23000846|Trystan Llŷr Griffiths]]'' | cantante galés | 1987 | | ''[[:d:Q5137116|Clynderwen]]'' |- | style='text-align:right'| 8777 | [[Ficheru:Thereza Dillwyn Llewelyn wearing a Bernese (Swiss) Peasant dress (4032154032).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23001673|Thereza Dillwyn Llewelyn]]'' | fotógrafa galesa (1834–1926) | 1834 | 1926 | ''[[:d:Q7163093|Penllergaer]]'' |- | style='text-align:right'| 8778 | | ''[[:d:Q23002068|Louie Myfanwy Thomas]]'' | novelista galesa (1908–1968) | 1908 | 1968 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 8779 | | ''[[:d:Q23013170|Eleri Mills]]'' | artista galesa | 1955 | | ''[[:d:Q6661409|Llangadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 8780 | | ''[[:d:Q23020660|David Thomas]]'' | | 1942 | 2017 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8781 | | ''[[:d:Q23022369|Barbara Hardy]]'' | | 1924 | 2016 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8782 | | ''[[:d:Q23047441|Hugh Morgan-Owen]]'' | futbolista británicu | 1882 | 1953 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 8783 | | ''[[:d:Q23210319|Meilyr Jones]]'' | | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8784 | | ''[[:d:Q23296584|Michael Farmer]]'' | | 1944 | 2011 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 8785 | | ''[[:d:Q23304355|David Smallman]]'' | futbolista británicu | 1953 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 8786 | | ''[[:d:Q23309977|Kathy Jones]]'' | sacerdotisa galesa | 1968 | | ''[[:d:Q3398830|Corris]]'' |- | style='text-align:right'| 8787 | | ''[[:d:Q23419103|Beth Reekles]]'' | novelista británica | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8788 | | ''[[:d:Q23463073|James Bird]]'' | | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8789 | | ''[[:d:Q23511510|Catherine Glyn Davies]]'' | | 1926 | 2007 | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 8790 | | ''[[:d:Q23542620|Scott Andrews]]'' | | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8791 | [[Ficheru:J. W. Bowen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23582802|John William Bowen]]'' | | 1876 | 1965 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 8792 | | ''[[:d:Q23615727|William Field Lloyd]]'' | políticu galés (1873–1965) | 1873 | 1965 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 8793 | | ''[[:d:Q23664153|Luke Francis]]'' | pilotu de carreres británicu | 1989 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8794 | | ''[[:d:Q23665729|Stephen Malik]]'' | empresariu estauxunidense | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8795 | [[Ficheru:Llewela Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23681098|Llewela Davies]]'' | | 1871 | 1952 | ''[[:d:Q631340|Talgarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8796 | | ''[[:d:Q23681122|Mary Wynne Warner]]'' | matemática galesa (1932–1998) | 1932 | 1998 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8797 | | ''[[:d:Q23691969|Louis Hunt]]'' | xugador de críquet galés (1908–2002) | 1908 | 2002 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 8798 | | ''[[:d:Q23696663|Lee Gaze]]'' | músicu galés | 1975 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8799 | | ''[[:d:Q23708558|Elen Egryn]]'' | | 1807 | 1876 | ''[[:d:Q13129617|Llanegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 8800 | | ''[[:d:Q23721875|Shelley Miranda Barrett]]'' | actriz galesa | 1975 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 8801 | | ''[[:d:Q23731514|Elen Rhys]]'' | actriz galesa | 1983 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8802 | | ''[[:d:Q23731532|Kate Lamb]]'' | actriz galesa | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8803 | [[Ficheru:John Rowlands (Giraldus).png|center|128px]] | ''[[:d:Q23752368|John Rowlands]]'' | | 1824 | 1891 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 8804 | | ''[[:d:Q23762604|Tyler Rees]]'' | xugador de snooker galés | 1999 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 8805 | [[Ficheru:THE SCOTTISH WOMEN'S HOSPITALS IN THE MACEDONIAN CAMPAIGN, 1915-1918 Q108186.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23766046|Mary Elizabeth Phillips]]'' | | 1875 | 1956 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8806 | | ''[[:d:Q23770381|Luke Garrett]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 8807 | [[Ficheru:Owain Arthur at World Premiere London, The Rings of Power 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23770470|Owain Arthur]]'' | actor británicu | 1983 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8808 | | ''[[:d:Q23806567|Robert Francis Jenner]]'' | | 1802 | 1860 | ''[[:d:Q7983058|Wenvoe Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 8809 | [[Ficheru:Gwilym Gwent, aka William Aubrey Williams.tiff|center|128px]] | ''[[:d:Q23806569|Gwilym Gwent]]'' | | 1834 | 1891 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 8810 | | ''[[:d:Q23812726|Rhian Edwards]]'' | | | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 8811 | | ''[[:d:Q23822310|Jane Helen Rowlands]]'' | | 1891 | 1955 | [[Porthaethwy]] |- | style='text-align:right'| 8812 | | ''[[:d:Q23822716|William Bassett]]'' | | 1507 | 1586 | ''[[:d:Q7083449|Old Beaupre Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 8813 | | ''[[:d:Q23833023|Lowri Gwilym]]'' | | 1954 | 2010 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8814 | | ''[[:d:Q23856670|Ellis Pierce]]'' | | 1841 | 1912 | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 8815 | | ''[[:d:Q23883547|Leigh De-Vulgt]]'' | futbolista británicu | 1981 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8816 | [[Ficheru:CINvBST 2017-05-20 - Josh Heard (33997230723) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23883851|Josh Heard]]'' | futbolista británicu | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8817 | [[Ficheru:Kayleigh Green Charlton Athletic Women (sq cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23887822|Kayleigh Green]]'' | futbolista británica | 1988 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8818 | | ''[[:d:Q23888209|Alastair Cavenagh]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8819 | [[Ficheru:Eglwys S Aelrhiw a Rheithordy Rhiw St Aelrhiw's and Rectory - geograph.org.uk - 568285.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23892568|Aelrhiw]]'' | sacerdote galés | 600 | | ''[[:d:Q3395308|Y Rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 8820 | [[Ficheru:Miss Ellen Hughes, Llanengan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23900939|Ellen Hughes]]'' | | 1862 | 1927 | ''[[:d:Q3400567|Llanengan]]'' |- | style='text-align:right'| 8821 | [[Ficheru:Emilia Baeyertz.png|center|128px]] | ''[[:d:Q23900940|Emilia Baeyertz]]'' | misionera galesa (1842–1926) | 1842 | 1926 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8822 | [[Ficheru:TaliEsenMorgan.tiff|center|128px]] | ''[[:d:Q23901617|Tali Esen Morgan]]'' | músicu galés (1858–1941) | 1858 | 1941 | ''[[:d:Q6661579|Llangynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 8823 | | ''[[:d:Q23913585|Joseph Arthur Hamilton Beresford]]'' | | 1861 | 1952 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 8824 | | ''[[:d:Q23924666|Thomas Roberts]]'' | pastor galés (1902–1983) | 1902 | 1983 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8825 | [[Ficheru:All Saints, Cellan - geograph.org.uk - 49752.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23927294|Callwen]]'' | líder relixosa galesa | 530 | | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 8826 | | ''[[:d:Q23927301|Gwenfyl]]'' | | 530 | | ''[[:d:Q5251744|Defynnog]]'' |- | style='text-align:right'| 8827 | | ''[[:d:Q23945387|Brian Andrew Hills]]'' | fisiólogu galés (1934–2006) | 1934 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8828 | | ''[[:d:Q23948107|Richard James Thomas]]'' | | 1908 | 1976 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8829 | | ''[[:d:Q23948108|George Percival Spooner]]'' | | 1850 | 1917 | ''[[:d:Q791811|Beddgelert]]'' |- | style='text-align:right'| 8830 | [[Ficheru:Alfred Week Szlumper.png|center|128px]] | ''[[:d:Q23988324|Alfred Weeks Szlumper]]'' | inxenieru galés (1858–1934) | 1858 | 1934 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 8831 | | ''[[:d:Q23988325|Sara Maria Saunders]]'' | | 1864 | 1939 | ''[[:d:Q29496455|Cwrt Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 8832 | | ''[[:d:Q23988345|Margaret Townsend Jenkins]]'' | | 1843 | 1923 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8833 | | ''[[:d:Q23988353|John Edward Davies]]'' | | 1862 | 1912 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8834 | | ''[[:d:Q23988354|Richard Hersee]]'' | | 1867 | 1922 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8835 | | ''[[:d:Q23988356|Richard Owen Jones]]'' | | 1867 | 1936 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8836 | | ''[[:d:Q23988357|William P. Jones]]'' | | 1870 | 1953 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8837 | | ''[[:d:Q23988358|William Roberts Jones]]'' | | 1870 | 1938 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8838 | [[Ficheru:Anne Ceridwen Rees.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23988363|Anne Ceridwen Rees]]'' | | 1874 | 1905 | ''[[:d:Q13130710|Pentre Gwenlais]]'' |- | style='text-align:right'| 8839 | | ''[[:d:Q23988364|David Morral Lewis]]'' | | 1864 | 1925 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8840 | | ''[[:d:Q23988388|Joseph Hudson Turner]]'' | | 1872 | 1937 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8841 | | ''[[:d:Q23988390|John Owen Vaughan]]'' | | 1863 | 1952 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8842 | | ''[[:d:Q23988391|Price White]]'' | | 1873 | 1952 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8843 | | ''[[:d:Q23991117|Matt Whatley]]'' | futbolista británicu | 1992 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8844 | | ''[[:d:Q23991119|Thomas Boden]]'' | | 1860 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8845 | | ''[[:d:Q23991125|Samuel Brookes]]'' | | 1877 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8846 | | ''[[:d:Q23991127|Les Cartwright]]'' | | 1952 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 8847 | | ''[[:d:Q23991128|Dai Collier]]'' | | 1894 | 1972 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 8848 | | ''[[:d:Q23991131|Elvet Collins]]'' | | 1902 | 1977 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 8849 | | ''[[:d:Q23991132|Charles Conde]]'' | | 1859 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8850 | | ''[[:d:Q23991134|Alfred Owen Davies]]'' | | 1863 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8851 | | ''[[:d:Q23991135|Oswald Davies]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8852 | | ''[[:d:Q23991140|Fred Dewey]]'' | | 1898 | 1980 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8853 | [[Ficheru:Dr John Arthur Eyton-Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23991142|John Arthur Eyton-Jones]]'' | | 1860 | 1940 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8854 | | ''[[:d:Q23991143|Dick Finnigan]]'' | | 1904 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8855 | | ''[[:d:Q23991144|William Tanat Foulkes]]'' | | 1863 | 1937 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8856 | | ''[[:d:Q23991147|George Godding]]'' | | 1896 | 1960 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8857 | | ''[[:d:Q23991152|Uriah Goodwin]]'' | | 1859 | 1924 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8858 | | ''[[:d:Q23991172|Abel Hayes]]'' | | 1866 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8859 | | ''[[:d:Q23991193|Malcolm Hersee]]'' | | 1864 | 1922 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8860 | | ''[[:d:Q23991231|Harry Hibbott]]'' | | 1859 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8861 | | ''[[:d:Q23991269|Billy Hole]]'' | | 1897 | 1983 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8862 | | ''[[:d:Q23991291|Edmund Howell]]'' | | 1867 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8863 | | ''[[:d:Q23991313|Ron Hugh]]'' | | 1909 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8864 | | ''[[:d:Q23991334|Abel Hughes]]'' | | 1869 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8865 | | ''[[:d:Q23991354|Iorwerth Hughes]]'' | | 1925 | 1993 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8866 | | ''[[:d:Q23991373|John Iorweth Hughes]]'' | | 1913 | 1993 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8867 | | ''[[:d:Q23991396|Jack Humphreys]]'' | | 1920 | 1954 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 8868 | | ''[[:d:Q23991430|Reuben Humphreys]]'' | | 1866 | 1900 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8869 | | ''[[:d:Q23991471|Wilf James]]'' | | 1907 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8870 | | ''[[:d:Q23991510|Eddie Jenkins]]'' | | 1895 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8871 | | ''[[:d:Q23991548|Charles Ketley]]'' | | 1856 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8872 | | ''[[:d:Q23991587|Sid Lawrence]]'' | | 1909 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8873 | | ''[[:d:Q23991610|Patrick Leary]]'' | | 1864 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8874 | | ''[[:d:Q23991651|Mal Lucas]]'' | | 1938 | 2024 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8875 | | ''[[:d:Q23991660|Bert Lumberg]]'' | | 1901 | 1986 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8876 | | ''[[:d:Q23991663|Tudor Martin]]'' | | 1904 | 1979 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8877 | | ''[[:d:Q23991664|Jack Mates]]'' | | 1870 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8878 | | ''[[:d:Q23991667|Tommy Matthias]]'' | | 1890 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8879 | | ''[[:d:Q23991668|Harry Millership]]'' | | 1889 | 1959 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8880 | | ''[[:d:Q23991670|Ernie Morley]]'' | | 1901 | 1975 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8881 | | ''[[:d:Q23991672|John Moulsdale]]'' | | 1899 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8882 | | ''[[:d:Q23991673|William Nock]]'' | | 1876 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8883 | | ''[[:d:Q23991674|Albert Pryce-Jones]]'' | | 1870 | 1946 | [[Gales]]<br/>''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 8884 | [[Ficheru:W E Pryce-Jones Newtown 1895.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23991675|William Pryce-Jones]]'' | | 1867 | 1949 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8885 | | ''[[:d:Q23991676|Walter Hugh Roberts]]'' | | 1858 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8886 | | ''[[:d:Q23991681|Frank Scrine]]'' | | 1925 | 2001 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8887 | | ''[[:d:Q23991682|Herbert Sisson]]'' | | 1862 | 1891 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8888 | | ''[[:d:Q23991683|Sid Thomas]]'' | | 1919 | 2012 | [[Gales]]<br/>''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 8889 | | ''[[:d:Q23991685|Thomas John Thomas]]'' | | 1877 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8890 | [[Ficheru:Harry Trainer in 1896.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q23991687|Harry Trainer]]'' | | 1873 | 1924 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8891 | | ''[[:d:Q23991688|Jim Vaughan]]'' | | 1868 | 1900 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8892 | | ''[[:d:Q23991689|Alfred Ernest Watkins]]'' | futbolista británicu | 1878 | 1957 | ''[[:d:Q6661879|Llanwnnog]]'' |- | style='text-align:right'| 8893 | | ''[[:d:Q23991692|Dick Wilcock]]'' | | 1868 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8894 | | ''[[:d:Q23991693|Richard Parry Williams]]'' | | 1863 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8895 | | ''[[:d:Q23991695|George Woosnam]]'' | | 1860 | 1935 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8896 | | ''[[:d:Q24004546|Wendy Williams]]'' | | 1942 | 2012 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8897 | [[Ficheru:Margaret Phillips in Tales of Tomorrow (The Evil Within).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24004608|Margaret Phillips]]'' | | 1923 | 1984 | ''[[:d:Q4923811|Blaengwrach]]'' |- | style='text-align:right'| 8898 | | ''[[:d:Q24004660|Edward Bowen]]'' | | 1858 | 1923 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8899 | | ''[[:d:Q24004662|Fred Cook]]'' | | 1902 | 1966 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 8900 | | ''[[:d:Q24004663|Charles Edwards]]'' | | 1854 | 1943 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8901 | | ''[[:d:Q24004664|Henry Edwards]]'' | | 1856 | 1913 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8902 | [[Ficheru:Tom Hewitt Wales International.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24004668|Tom Hewitt]]'' | | 1889 | 1980 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8903 | | ''[[:d:Q24004669|Arthur Hughes]]'' | | 1884 | 1970 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8904 | | ''[[:d:Q24004671|Albert Jones]]'' | | 1883 | 1963 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8905 | | ''[[:d:Q24004673|Jeffrey Jones]]'' | | 1886 | 1976 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8906 | | ''[[:d:Q24004675|John Jones]]'' | | 1860 | 1902 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8907 | | ''[[:d:Q24004676|Billy Jenkins]]'' | xugador de rugbi union galés (1886–1956) | 1886 | 1956 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8908 | | ''[[:d:Q24004678|Tom Williams]]'' | | 1887 | 1927 | ''[[:d:Q5315782|Dunvant]]'' |- | style='text-align:right'| 8909 | | ''[[:d:Q24004679|Harold Thomas]]'' | xugador de rugbi union galés (1883–1947) | 1883 | 1947 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8910 | | ''[[:d:Q24004680|William Evans]]'' | | 1892 | 1979 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 8911 | [[Ficheru:George Richards (Welsh Footballer).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24004693|George Richards]]'' | | 1874 | 1944 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8912 | | ''[[:d:Q24004694|Oliver Taylor]]'' | | 1869 | 1945 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8913 | | ''[[:d:Q24004695|Charles Thomas]]'' | | 1876 | 1935 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8914 | | ''[[:d:Q24004697|John Vaughan]]'' | | 1856 | 1935 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8915 | | ''[[:d:Q24004698|Ronnie Williams]]'' | | 1907 | 1987 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8916 | | ''[[:d:Q24004699|William Wynn]]'' | | 1876 | 1944 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8917 | [[Ficheru:Josh Adams March 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24005337|Josh Adams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8918 | [[Ficheru:Walter Neumann 1973 (portion B).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24005345|Walter Neumann]]'' | | 1946 | 2024 | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 8919 | | ''[[:d:Q24005525|David Harrison]]'' | | 1972 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8920 | | ''[[:d:Q24006201|Jane Aaron]]'' | escritora galesa | 1951 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8921 | [[Ficheru:Novo Amor at Prinzen Bar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24007014|Novo Amor]]'' | cantautor galés | 1991 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8922 | | ''[[:d:Q24007087|Cerys Hale]]'' | xugadora de fútbol americanu galesa | 1993 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8923 | | ''[[:d:Q24007150|Rebecca De Filippo]]'' | | 1994 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8924 | | ''[[:d:Q24007174|Shona Powell Hughes]]'' | xugadora de fútbol americanu galesa | 1991 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 8925 | | ''[[:d:Q24007285|Wynne Crompton]]'' | | 1907 | 1988 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8926 | | ''[[:d:Q24007287|Hywel Davies]]'' | | 1902 | 1976 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8927 | | ''[[:d:Q24007295|Tom Edwards]]'' | | 1906 | 1980 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8928 | | ''[[:d:Q24007296|Emrys Ellis]]'' | | 1904 | 1981 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8929 | | ''[[:d:Q24007300|Tom Evans]]'' | | 1903 | 1990 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8930 | | ''[[:d:Q24007303|George Green]]'' | | 1912 | 1994 | ''[[:d:Q17985748|Barry Docks]]'' |- | style='text-align:right'| 8931 | | ''[[:d:Q24007306|Megan York]]'' | xugadora de fútbol americanu galesa | 1987 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 8932 | | ''[[:d:Q24007311|Alan Jarvis]]'' | | 1943 | 2019 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8933 | | ''[[:d:Q24007312|David Jones]]'' | | 1910 | 1971 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8934 | | ''[[:d:Q24007313|David Jones]]'' | | 1952 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8935 | [[Ficheru:Screenshot 20220606-130821 Gallery.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24007314|Jimmy Jones]]'' | | 1895 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8936 | | ''[[:d:Q24007316|Richard Jones]]'' | | 1878 | 1938 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8937 | | ''[[:d:Q24007358|Eddie Lawrence]]'' | | 1907 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8938 | | ''[[:d:Q24007359|Dai Lewis]]'' | | 1912 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8939 | | ''[[:d:Q24007372|Tommy Mills]]'' | | 1911 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8940 | | ''[[:d:Q24007383|Elen Evans]]'' | | 1985 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 8941 | | ''[[:d:Q24007428|Aneurin Richards]]'' | | 1902 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8942 | | ''[[:d:Q24007429|Billy Richards]]'' | | 1905 | 1956 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8943 | [[Ficheru:Billy Rogers (footballer).png|center|128px]] | ''[[:d:Q24007432|Billy Rogers]]'' | | 1905 | 1936 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8944 | [[Ficheru:Sian Williams Rugby.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24007436|Sian Williams]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1990 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 8945 | | ''[[:d:Q24007439|Dai Thomas]]'' | | 1926 | 2014 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8946 | | ''[[:d:Q24007448|Ephraim Williams]]'' | | 1877 | 1954 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8947 | | ''[[:d:Q24007449|Jesse Williams]]'' | | 1903 | 1972 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8948 | | ''[[:d:Q24007470|Bethan Dainton]]'' | xugadora de fútbol americanu galesa | 1989 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 8949 | | ''[[:d:Q24007472|Ffion Bowen]]'' | xugadora de fútbol americanu galesa | 1991 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 8950 | | ''[[:d:Q24033907|James Davies]]'' | | 1845 | 1910 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8951 | [[Ficheru:Rosa Mabel Lee while working in Lowestoft.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24034988|Rosa Lee]]'' | | 1884 | 1976 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8952 | | ''[[:d:Q24036579|John Rogers Rees]]'' | banqueru galés (1856–1923) | 1856 | 1923 | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 8953 | [[Ficheru:Lee Waters AM (28066509142).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24039661|Lee Waters]]'' | políticu galés | 1976 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8954 | [[Ficheru:Hefin David AM (28170811245).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24040034|Hefin David]]'' | políticu galés | 1977 | | [[Caerffili]] |- | style='text-align:right'| 8955 | [[Ficheru:Neil McEvoy AM (28092346611).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24041564|Neil McEvoy]]'' | políticu galés | 1970 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8956 | [[Ficheru:Vikki Howells AM (27555188583).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24045680|Vikki Howells]]'' | política galesa | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8957 | [[Ficheru:Jayne Bryant AM (28092339351).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24050178|Jayne Bryant]]'' | política galesa | | | ''[[:d:Q7374246|Royal Gwent Hospital]]'' |- | style='text-align:right'| 8958 | [[Ficheru:Official portrait of Chris Elmore MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24053857|Chris Elmore]]'' | políticu británicu | 1983 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8959 | | ''[[:d:Q24069516|Marwood Marchant]]'' | | 1922 | 1972 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 8960 | | ''[[:d:Q24073707|David Powell]]'' | pintor galés | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8961 | | ''[[:d:Q24080983|Francis Xavier Gaffney]]'' | | 1877 | 1970 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8962 | | ''[[:d:Q24175038|Geoffrey Dhenin]]'' | médicu galés (1918–2011) | 1918 | 2011 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 8963 | | ''[[:d:Q24181959|David James]]'' | futbolista británicu (1917-1981) | 1917 | 1981 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8964 | | ''[[:d:Q24182168|Aled Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1964 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 8965 | | ''[[:d:Q24182511|Greg Prosser]]'' | | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8966 | [[Ficheru:MargaretBevanGealy1916.png|center|128px]] | ''[[:d:Q24183311|Margaret Bevan]]'' | | 1894 | | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 8967 | | ''[[:d:Q24183384|Watkin George]]'' | | 1759 | 1822 | ''[[:d:Q7838973|Trevethin]]'' |- | style='text-align:right'| 8968 | | ''[[:d:Q24183405|Darran Harris]]'' | | 1992 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 8969 | | ''[[:d:Q24183454|Arthur Drabble]]'' | xugador de críquet galés (1864–1931) | 1864 | 1931 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 8970 | [[Ficheru:Steve Cooper.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24183505|Steve Cooper]]'' | | 1979 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8971 | | ''[[:d:Q24195073|William Bridge]]'' | | 1808 | 1886 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8972 | | ''[[:d:Q24203440|Reese J. Llewellyn]]'' | empresariu galés (1862–1936) | 1862 | 1936 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8973 | | ''[[:d:Q24203499|Owen Daniel]]'' | políticu galés (1875–1936) | 1875 | 1936 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 8974 | | ''[[:d:Q24206353|Des Palmer]]'' | | 1931 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 8975 | | ''[[:d:Q24206440|Henry Phoenix]]'' | | 1856 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8976 | | ''[[:d:Q24218750|Charlie Oliver]]'' | | 1901 | 1990 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 8977 | | ''[[:d:Q24229287|Кішан Хірані]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 8978 | [[Ficheru:Muriel Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24234002|Muriel Jones]]'' | | 1890 | 1974 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 8979 | | ''[[:d:Q24249604|D. LL. Lewis]]'' | | 1816 | 1893 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8980 | | ''[[:d:Q24250050|Tudor Jones]]'' | físicu británicu | 1934 | | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 8981 | | ''[[:d:Q24250356|Edward David Williams]]'' | | 1842 | 1909 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8982 | | ''[[:d:Q24250594|May Marsden]]'' | | 1876 | 1968 | ''[[:d:Q5116688|Churchstoke]]'' |- | style='text-align:right'| 8983 | | ''[[:d:Q24250749|William Jones]]'' | | 1842 | 1907 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 8984 | | ''[[:d:Q24266615|William Waters]]'' | impresor galés (1843–1910) | 1843 | 1910 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8985 | | ''[[:d:Q24287035|Sian Pari Huws]]'' | | 1960 | 2015 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8986 | | ''[[:d:Q24287037|Dafydd Parri]]'' | novelista galés (1926–2001) | 1926 | 2001 | ''[[:d:Q3399502|Rowen]]'' |- | style='text-align:right'| 8987 | | ''[[:d:Q24287039|Derec Williams]]'' | | 1949 | 2014 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 8988 | | ''[[:d:Q24287040|Alvis Richards]]'' | | 1935 | 2006 | ''[[:d:Q7852544|Tumble]]'' |- | style='text-align:right'| 8989 | [[Ficheru:Mr Owen NLW3364287.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24287250|Richard Owen]]'' | arquiteutu galés (1831–1891) | 1831 | 1891 | ''[[:d:Q3402636|Y Ffôr]]'' |- | style='text-align:right'| 8990 | | ''[[:d:Q24292009|Sir James Hamlyn-Williams, 3rd Baronet]]'' | | 1790 | 1861 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 8991 | | ''[[:d:Q24300868|Ellis Powell Jones]]'' | | 1826 | 1881 | ''[[:d:Q5263315|Derwen]]'' |- | style='text-align:right'| 8992 | | ''[[:d:Q24334379|Thomas Aneurin Roberts]]'' | | 1824 | 1892 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 8993 | | ''[[:d:Q24339521|Mark Ormrod]]'' | historiador británicu | 1957 | 2020 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 8994 | [[Ficheru:David Rowlands AM (28092341381).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24405234|David Rowlands]]'' | políticu británicu | 1948 | | ''[[:d:Q378738|Argoed]]'' |- | style='text-align:right'| 8995 | [[Ficheru:Gareth Bennett AM.png|center|128px]] | ''[[:d:Q24405244|Gareth Bennett]]'' | políticu galés | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 8996 | [[Ficheru:Steffan Lewis AM (27555190473).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24405255|Steffan Lewis]]'' | políticu británicu | 1984 | 2019 | ''[[:d:Q1774850|Ystrad Mynach]]'' |- | style='text-align:right'| 8997 | | ''[[:d:Q24450426|Rheon James]]'' | | 1992 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 8998 | | ''[[:d:Q24450793|Chloe Tutton]]'' | nadadora británica | 1996 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 8999 | | ''[[:d:Q24548833|Chris Knight]]'' | xugador de rugbi union galés | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9000 | | ''[[:d:Q24558760|Gwawr ach Brychan]]'' | nome femenín | 400 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 9001 | | ''[[:d:Q24565981|George Poland]]'' | | 1913 | 1988 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9002 | | ''[[:d:Q24566004|D. Jacob Davies]]'' | | 1916 | 1974 | ''[[:d:Q16248491|Tregroes]]'' |- | style='text-align:right'| 9003 | | ''[[:d:Q24571914|Martyn Davies]]'' | meteorólogu galés | 1956 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9004 | | ''[[:d:Q24573112|David Lewis]]'' | | 1797 | 1872 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9005 | | ''[[:d:Q24578824|William Leonard Baker]]'' | políticu galés (1831–1893) | 1831 | 1893 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9006 | | ''[[:d:Q24579303|Trevor Grierson]]'' | xugador de críquet galés (1849–1913) | 1849 | 1913 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9007 | | ''[[:d:Q24635388|Gwen ferch Cynyr]]'' | | 600 | 544 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 9008 | | ''[[:d:Q24702621|Tom Doran]]'' | boxeador galés | 1987 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 9009 | [[Ficheru:Jeremy Miles official portrait (cropped).png|center|128px]] | ''[[:d:Q24706040|Jeremy Miles]]'' | políticu británicu | 1971 | | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 9010 | | ''[[:d:Q24708157|Branwen Niclas]]'' | | 1969 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9011 | | ''[[:d:Q24716959|Charlotte Louisa Traherne]]'' | | 1798 | 1880 | ''[[:d:Q7164590|Penrice Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 9012 | | ''[[:d:Q24718677|James William Webb-Jones]]'' | | 1904 | 1965 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 9013 | | ''[[:d:Q24735292|Judith Ann Tucker]]'' | investigadora | 1960 | 2023 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9014 | | ''[[:d:Q24809662|Ted Parry]]'' | | 1892 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9015 | | ''[[:d:Q24809752|Abdullah Izzidien]]'' | ximnasta de trampolín galés | 1993 | | ''[[:d:Q2044159|Llanybydder]]'' |- | style='text-align:right'| 9016 | | ''[[:d:Q24827868|Trevor Owen]]'' | | 1873 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9017 | | ''[[:d:Q24845234|Thora Craig]]'' | política británica (1910–1999) | 1910 | 1999 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 9018 | | ''[[:d:Q24845632|William Owen]]'' | | 1860 | 1946 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9019 | | ''[[:d:Q24845633|Bill Parry]]'' | | 1873 | 1923 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9020 | | ''[[:d:Q24845756|John Williams]]'' | políticu australianu (1926–1997) | 1926 | 1997 | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 9021 | [[Ficheru:Thomas Foley - Queensland politician.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q24845844|Thomas Foley]]'' | políticu galés (1853–1920) | 1853 | 1920 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9022 | | ''[[:d:Q24845876|John Fowke]]'' | xugador de críquet galés (1858–1938) | 1858 | 1938 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 9023 | | ''[[:d:Q24963103|Iestyn George]]'' | | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9024 | | ''[[:d:Q24963158|Sydney Darvell]]'' | | 1874 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9025 | | ''[[:d:Q24963161|Llewelyn Griffiths]]'' | | 1877 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9026 | [[Ficheru:NellieEvansPackard.tiff|center|128px]] | ''[[:d:Q24996661|Nellie Evans Packard]]'' | cantante estauxunidense | | | ''[[:d:Q3401562|Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 9027 | | ''[[:d:Q25138514|Johnny Baynham]]'' | | 1918 | 1995 | ''[[:d:Q8059804|Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 9028 | | ''[[:d:Q25171277|Richard Parfitt]]'' | músicu británicu | | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 9029 | | ''[[:d:Q25171703|Steve Hamer]]'' | | 1951 | | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 9030 | | ''[[:d:Q25171822|John Roberts]]'' | | 1857 | 1900 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 9031 | | ''[[:d:Q25171969|David Evans]]'' | políticu australianu (1924-2019) | 1924 | 2019 | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 9032 | | ''[[:d:Q25184178|William Hughes]]'' | | 1889 | 1955 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 9033 | [[Ficheru:Jack Jones.jpeg|center|128px]] | ''[[:d:Q25189322|Jack Jones]]'' | escritor galés | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9034 | | ''[[:d:Q25206940|Arthur Davies]]'' | | 1886 | 1949 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9035 | | ''[[:d:Q25206941|Jack Butler]]'' | | 1868 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9036 | | ''[[:d:Q25206942|William Butler]]'' | | 1872 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9037 | | ''[[:d:Q25206945|John Davies]]'' | | 1856 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9038 | | ''[[:d:Q25206949|Jack Edwards]]'' | | 1876 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9039 | | ''[[:d:Q25206950|Walter Davies]]'' | | 1863 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9040 | | ''[[:d:Q25206953|Maurice Evans]]'' | | 1859 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9041 | | ''[[:d:Q25206954|Jack Garner]]'' | | 1872 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9042 | | ''[[:d:Q25206956|Edward Evelyn]]'' | | 1862 | 1936 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9043 | | ''[[:d:Q25206957|Roger Evans]]'' | | 1879 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9044 | | ''[[:d:Q25206960|Peter Griffiths]]'' | | 1862 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9045 | | ''[[:d:Q25206961|William Green]]'' | | 1881 | 1966 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9046 | [[Ficheru:GeorgeGriffiths.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q25206962|George Griffiths]]'' | | 1865 | 1918 | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 9047 | | ''[[:d:Q25206970|John Hughes]]'' | | 1877 | 1950 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9048 | | ''[[:d:Q25206972|Edwin James]]'' | | 1869 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9049 | | ''[[:d:Q25206973|Jack Jenkins]]'' | | 1892 | 1946 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9050 | | ''[[:d:Q25206980|Thomas Jenkins]]'' | | 1877 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9051 | | ''[[:d:Q25206981|Evan Jones]]'' | | 1888 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9052 | | ''[[:d:Q25206982|Frederick Jones]]'' | | 1863 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9053 | | ''[[:d:Q25206986|Hugh Jones]]'' | | 1876 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9054 | | ''[[:d:Q25206987|Gordon Jones]]'' | | 1886 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9055 | | ''[[:d:Q25206988|Ralph Jones]]'' | | 1876 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9056 | | ''[[:d:Q25206995|Richard Jones]]'' | | 1879 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9057 | | ''[[:d:Q25206996|Richard Jones]]'' | | 1875 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9058 | | ''[[:d:Q25206997|Samuel Jones]]'' | | 1866 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9059 | | ''[[:d:Q25206999|Samuel Jones]]'' | | 1870 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9060 | | ''[[:d:Q25207017|Thomas Lewis]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9061 | | ''[[:d:Q25207019|Arthur Lloyd]]'' | | 1868 | 1942 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9062 | | ''[[:d:Q25207020|James Lloyd]]'' | | 1861 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9063 | | ''[[:d:Q25207022|Thomas McCarthy]]'' | | 1868 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9064 | | ''[[:d:Q25207026|John Matthias]]'' | | 1878 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9065 | | ''[[:d:Q25207027|Billy Matthews]]'' | | 1883 | 1921 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9066 | | ''[[:d:Q25207035|Robert Morris]]'' | | 1875 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9067 | | ''[[:d:Q25207038|John Neal]]'' | | 1899 | 1974 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9068 | | ''[[:d:Q25207045|Thomas Owen]]'' | | 1861 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9069 | | ''[[:d:Q25207059|John Roberts]]'' | | 1858 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9070 | | ''[[:d:Q25207062|Joseph Rogers]]'' | | 1868 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9071 | | ''[[:d:Q25207068|George Thomas]]'' | | 1857 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9072 | | ''[[:d:Q25207070|John Taylor]]'' | | 1874 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9073 | | ''[[:d:Q25207076|Dick Turner]]'' | | 1866 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9074 | | ''[[:d:Q25207077|Thomas Vaughan]]'' | | 1864 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9075 | | ''[[:d:Q25207080|Billy Williams]]'' | | 1896 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9076 | | ''[[:d:Q25207081|Edwin Williams]]'' | | 1868 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9077 | | ''[[:d:Q25207082|George Williams]]'' | | 1879 | 1916 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9078 | | ''[[:d:Q25207083|George Williams]]'' | | 1862 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9079 | | ''[[:d:Q25209820|Thomas Lynch]]'' | | 1907 | 1976 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 9080 | | ''[[:d:Q25342380|Mitch Fenner]]'' | | 1946 | 2016 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9081 | | ''[[:d:Q25353794|Henry Folland]]'' | | 1878 | 1926 | ''[[:d:Q7975195|Waunarlwydd]]'' |- | style='text-align:right'| 9082 | [[Ficheru:Lauren Williams after the Tokyo Olympics.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q25414715|Lauren Williams]]'' | taekwondista británica | 1999 | | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 9083 | | ''[[:d:Q25485241|Ammar Alfian]]'' | | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9084 | | ''[[:d:Q25558093|Jennifer Vaughan Jones]]'' | | 1976 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9085 | | ''[[:d:Q25558134|Alex Harries]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9086 | | ''[[:d:Q25558142|Arwel Davies]]'' | | | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9087 | | ''[[:d:Q25558144|Eiry Palfrey]]'' | actriz galesa | 1939 | | ''[[:d:Q6661372|Llanfihangel y Creuddyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9088 | | ''[[:d:Q25558156|Alice Hooker-Stroud]]'' | política galesa | 1984 | | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 9089 | | ''[[:d:Q25558240|Eiry Thomas]]'' | actriz británica | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9090 | | ''[[:d:Q25558258|R. Alun Evans]]'' | | 1936 | 2023 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9091 | | ''[[:d:Q25558290|Cath Aran]]'' | | | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 9092 | | ''[[:d:Q25558317|Nesdi Jones]]'' | cantautora británica | 1992 | | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 9093 | | ''[[:d:Q25558366|Owen Jones Ellis Nanney]]'' | | 1790 | 1870 | ''[[:d:Q11051258|Bryncir]]'' |- | style='text-align:right'| 9094 | | ''[[:d:Q25558389|Dafydd ap Llewelyn Llwyd]]'' | | 1522 | 1559 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 9095 | | ''[[:d:Q25558390|Thomas Pryse]]'' | | | 1623 | ''[[:d:Q3401728|Llandre]]'' |- | style='text-align:right'| 9096 | [[Ficheru:Portrait of Richard Richards (4674581) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q25559009|Richard Richards]]'' | | 1787 | 1860 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9097 | | ''[[:d:Q25559011|Ifan Gruffydd]]'' | | 1951 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9098 | | ''[[:d:Q25559026|Tony Lewis]]'' | orfebre galés (1937–2005) | 1937 | 2005 | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 9099 | | ''[[:d:Q25559048|Richard Vaughan]]'' | | 1665 | 1734 | ''[[:d:Q17744231|Cors y Gedol Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 9100 | | ''[[:d:Q25753062|Reginald Wynn Owen]]'' | arquiteutu galés (1876–1950) | 1876 | 1950 | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 9101 | | ''[[:d:Q25756678|Owen Morgan]]'' | xugador de críquet galés | 1994 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9102 | [[Ficheru:P1040167 crop (cropped) - John S. Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q25824295|John S. Davies]]'' | | 1940 | 2016 | ''[[:d:Q3405138|St Dogmaels]]'' |- | style='text-align:right'| 9103 | [[Ficheru:Scott Ellaway filming OpusYou in 2016 (Photo by Clive Barda).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q25858076|Scott Ellaway]]'' | direutor d&#39;orquesta galés | 1981 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9104 | | ''[[:d:Q25906323|Joel Makin]]'' | xugador de squash británicu | 1994 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9105 | | ''[[:d:Q25927690|Chris Barber]]'' | autor galés | 1941 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9106 | | ''[[:d:Q25938069|Adrian Davies]]'' | xugador de squash británicu | 1966 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9107 | [[Ficheru:Edward-Pryce-Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26000446|Sir Edward Pryce-Jones, 1st Baronet]]'' | políticu galés (1861–1926) | 1861 | 1926 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 9108 | [[Ficheru:3 37 Kiran Carlson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26132127|Kiran Carlson]]'' | xugador de críquet galés | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9109 | | ''[[:d:Q26132784|Nigel Hurley]]'' | pianista galés | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9110 | | ''[[:d:Q26156061|Tecwyn Ellis]]'' | | 1918 | 2012 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 9111 | [[Ficheru:Evan Mathew Richards AS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26208288|Evan Richards]]'' | | 1821 | 1880 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9112 | | ''[[:d:Q26208520|Gruffudd Lewis]]'' | ciclista británicu | 1997 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9113 | | ''[[:d:Q26210728|Jonathan Worsley]]'' | deportista galés | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9114 | | ''[[:d:Q26213540|Sioned James]]'' | | 1974 | 2016 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9115 | | ''[[:d:Q26219700|Jasmine Joyce]]'' | xugadora de fútbol americanu galesa | 1995 | | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 9116 | | ''[[:d:Q26220911|Sam Cross]]'' | | 1992 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9117 | | ''[[:d:Q26250588|David Morgan]]'' | nadador australianu | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9118 | | ''[[:d:Q26251785|Lukas Carey]]'' | xugador de críquet galés | 1997 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9119 | | ''[[:d:Q26253823|Einir Jones]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 9120 | | ''[[:d:Q26253829|Arthur Thomas]]'' | | | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 9121 | | ''[[:d:Q26265397|David Morris]]'' | | 1800 | 1864 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9122 | | ''[[:d:Q26271764|William Morris]]'' | | 1811 | 1877 | ''[[:d:Q6661525|Llangunnor]]'' |- | style='text-align:right'| 9123 | | ''[[:d:Q26289884|James Gwynne-Holford]]'' | | 1833 | 1916 | ''[[:d:Q6661758|Llansantffraed]]'' |- | style='text-align:right'| 9124 | | ''[[:d:Q26293080|Elfed Roberts]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 9125 | | ''[[:d:Q26405093|George Nott]]'' | | 1996 | | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 9126 | | ''[[:d:Q26689655|Stephen Morris]]'' | deportista galés | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9127 | | ''[[:d:Q26696072|John Evans]]'' | | 1795 | 1864 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9128 | | ''[[:d:Q26702229|Cecily Mackworth]]'' | escritora británica (1911–2006) | 1911 | 2006 | ''[[:d:Q6661799|Llantilio Pertholey]]'' |- | style='text-align:right'| 9129 | | ''[[:d:Q26704328|Michael Bonacini]]'' | | 1960 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 9130 | | ''[[:d:Q26704697|Diana Darke]]'' | periodista británica | 1956 | | [[Londres]]<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9131 | | ''[[:d:Q26727497|Olwen Brogan]]'' | arqueóloga provincial romanu británica (1900–1989) | 1900 | 1989 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 9132 | | ''[[:d:Q26754461|Arthur Davies]]'' | políticu británicu (1872–1942) | 1872 | 1942 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9133 | | ''[[:d:Q26769421|John Henry Williams]]'' | economista estauxunidense (1887–1980) | 1887 | 1980 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9134 | | ''[[:d:Q26775230|Jack Roberts]]'' | deportista galés | 1991 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9135 | [[Ficheru:Pryce Lewis.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26809927|Pryce Lewis]]'' | espía galés (1831–1911) | 1831 | 1911 | ''[[:d:Q7020033|Newton]]'' |- | style='text-align:right'| 9136 | | ''[[:d:Q26818595|Gwenllian Davies]]'' | actriz británica | 1914 | 2007 | ''[[:d:Q3910782|Bedlinog]]'' |- | style='text-align:right'| 9137 | | ''[[:d:Q26837633|Liam Angel]]'' | | 1999 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9138 | | ''[[:d:Q26837649|Kyle Copp]]'' | | 1996 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9139 | | ''[[:d:Q26838543|Sean Griffiths]]'' | xugador de críquet galés | 1995 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9140 | | ''[[:d:Q26838630|David Baynham]]'' | futbolista británicu | 1902 | 1974 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 9141 | | ''[[:d:Q26882238|Peter Edwards]]'' | | 1947 | 2016 | ''[[:d:Q1428848|Flint]]'' |- | style='text-align:right'| 9142 | | ''[[:d:Q26923804|Brad Thyer]]'' | xugador de rugbi union galés | 1993 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9143 | [[Ficheru:Harrison Keddie 2021.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26923806|Harrison Keddie]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | ''[[:d:Q6732359|Magor]]'' |- | style='text-align:right'| 9144 | | ''[[:d:Q26923857|Calvin Wellington]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1995 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9145 | [[Ficheru:Regan Grace.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q26923859|Regan Grace]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1996 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 9146 | | ''[[:d:Q26924699|Kevin Courtney]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9147 | | ''[[:d:Q26970843|William Trevor Anthony]]'' | | 1912 | 1984 | ''[[:d:Q7859766|Tycroes]]'' |- | style='text-align:right'| 9148 | | ''[[:d:Q26973563|Haf Llewelyn]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q5197202|Cwm Nantcol]]'' |- | style='text-align:right'| 9149 | | ''[[:d:Q26985026|Aimee Moran]]'' | xugadora de bádminton británica | 1994 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9150 | | ''[[:d:Q26985252|Frederick Kynaston Barnes]]'' | constructor naval galés (1828–1908) | 1828 | 1908 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 9151 | [[Ficheru:Eglwys Sant Cwyfan, Aberffraw, Ynys Môn - St Cwyfan's Church near Aberffraw, Anglesey, Wales 60.png|center|128px]] | ''[[:d:Q27036912|Cwyfan]]'' | monxu galés | | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 9152 | | ''[[:d:Q27044313|Samuel Jones]]'' | broadcaster galés (1898–1974) | 1898 | 1974 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 9153 | | ''[[:d:Q27048861|Josh Helps]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 9154 | | ''[[:d:Q27048869|Dafydd Hughes]]'' | | 1996 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9155 | | ''[[:d:Q27048999|Keelan Giles]]'' | xugador de rugbi union galés | 1998 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9156 | | ''[[:d:Q27049185|Connor Farrer]]'' | xugador de lliga de rugbi galés | 1995 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9157 | [[Ficheru:2022-06-13 Play-offs (2022 Premier League Darts) by Sandro Halank–038.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27057756|Jonny Clayton]]'' | deportista galés | 1974 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9158 | [[Ficheru:Stephen Goss.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27058417|Stephen Goss]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9159 | | ''[[:d:Q27062496|Audrey Williams]]'' | arqueóloga galesa (1902–1978) | 1902 | 1978 | ''[[:d:Q3403308|Dinas Powys]]'' |- | style='text-align:right'| 9160 | | ''[[:d:Q27064081|Phyllis Linton]]'' | nadadora británica | 1929 | 2023 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9161 | [[Ficheru:St Hychan's Church, Eglwys Llanychan, Rhuthun, Sir Ddinbych, Cymru, Wales 09.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27067380|Hychan]]'' | monxu galés | | | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9162 | [[Ficheru:James Ball (2016).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27068512|James Ball]]'' | | 1991 | | ''[[:d:Q7228203|Ponthir]]'' |- | style='text-align:right'| 9163 | | ''[[:d:Q27070262|Greg Holmes]]'' | xugador de críquet galés | 1993 | | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 9164 | [[Ficheru:Broadcaster, Gwyn Llywelyn (1522882).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27074279|Gwyn Llewelyn]]'' | | 1942 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9165 | [[Ficheru:Gerard Storm (1974).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27106535|Gerard Storm]]'' | políticu belxicanu | 1918 | 2002 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9166 | | ''[[:d:Q27140407|Siân Eirian Rees Davies]]'' | escritora galesa | 1981 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9167 | | ''[[:d:Q27140454|Siân Lewis]]'' | escritora británica | 1945 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9168 | | ''[[:d:Q27206071|Sam Jones]]'' | disc-jockey galés | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9169 | [[Ficheru:Y Naturiaethwr Twm Elias yn Rhuthun Ebrill 2017 RO.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27230339|Twm Elias]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 9170 | [[Ficheru:Richards, Dave.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27306153|Dave Richards]]'' | futbolista británicu | 1993 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9171 | | ''[[:d:Q27460689|Cyril Percival]]'' | actor galés (1889–1948) | 1889 | 1948 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9172 | [[Ficheru:Manon Lloyd - 2017 Tour Series (Motherwell, pre-race).jpg|center|128px]] | [[Manon Lloyd]] | ciclista británica | 1996 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9173 | | ''[[:d:Q27517561|Gruffydd Aled Williams]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q5278387|Dinmael]]'' |- | style='text-align:right'| 9174 | [[Ficheru:Elen Roger Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27553597|Elen Roger Jones]]'' | | 1908 | 1999 | ''[[:d:Q6761826|Marian-glas]]'' |- | style='text-align:right'| 9175 | | ''[[:d:Q27579892|John Cooper]]'' | axedrecista británicu | 1954 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9176 | | ''[[:d:Q27588652|Lisa Forey]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 9177 | | ''[[:d:Q27628129|Jackson Page]]'' | xugador de snooker británicu | 2001 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 9178 | | ''[[:d:Q27636890|Marion Purcell]]'' | | 1960 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 9179 | | ''[[:d:Q27655866|Caroline Taylor]]'' | | 1973 | | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 9180 | | ''[[:d:Q27655874|Hannah Smith]]'' | | 1986 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9181 | | ''[[:d:Q27661910|Harry Toft]]'' | xugador de rugbi union galés (1881–1951) | 1881 | 1951 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9182 | | ''[[:d:Q27663652|Richard Lancaster]]'' | | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9183 | | ''[[:d:Q27666574|Ruth Martin-Jones]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 9184 | | ''[[:d:Q27671285|Howard Davies]]'' | velocista galés | 1944 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9185 | | ''[[:d:Q27733807|Jed Davies]]'' | entrenador de fútbol galés | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9186 | | ''[[:d:Q27734045|Finlay Wood]]'' | futbolista británicu | 2000 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9187 | | ''[[:d:Q27793332|Jordan Hart]]'' | xugadora de bádminton británica | 1995 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9188 | | ''[[:d:Q27824216|Thomas Buckland]]'' | | 1870 | 1932 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9189 | | ''[[:d:Q27824219|Richard Jarrett]]'' | | 1870 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9190 | [[Ficheru:Ben Whitehouse 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27825230|Ben Whitehouse]]'' | | 1990 | | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 9191 | | ''[[:d:Q27825483|Sir Richard Price Puleston, 1st Baronet]]'' | | 1765 | 1840 | ''[[:d:Q26213230|Bryn y Pys Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 9192 | | ''[[:d:Q27827594|Henry Robins]]'' | | | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9193 | | ''[[:d:Q27830996|Courtney Davies]]'' | xugador de fútbol americanu galés | 1994 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 9194 | | ''[[:d:Q27838011|Andrew Davies]]'' | | 1967 | | ''[[:d:Q722585|Caldicot]]'' |- | style='text-align:right'| 9195 | [[Ficheru:Gareth Powell, British-born Australian publisher, journalist, author, and editor, 1967.png|center|128px]] | ''[[:d:Q27861839|Gareth Powell]]'' | | 1934 | 2016 | ''[[:d:Q3401109|Caerwys]]'' |- | style='text-align:right'| 9196 | | ''[[:d:Q27861969|Henry Morris Pryce-Jones]]'' | soldáu galés (1878–1952) | 1878 | 1952 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 9197 | | ''[[:d:Q27863975|Ed Thomas]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q3402341|Abercrave]]'' |- | style='text-align:right'| 9198 | | ''[[:d:Q27876622|Frances Môn Jones]]'' | | 1919 | 2000 | ''[[:d:Q990946|Broughton]]'' |- | style='text-align:right'| 9199 | | ''[[:d:Q27876643|Dora Herbert Jones]]'' | | 1890 | 1974 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 9200 | [[Ficheru:Penelope Fillon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27898910|Penelope Fillon]]'' | | 1955 | | ''[[:d:Q6661701|Llanover]]'' |- | style='text-align:right'| 9201 | | ''[[:d:Q27922155|Ernest William Jones]]'' | | 1870 | 1941 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 9202 | | ''[[:d:Q27922515|Michael Forrest]]'' | actor de televisión galés (1932–2004) | 1932 | 2004 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9203 | [[Ficheru:Yr Eglwys Wen Dinbych St Marcella 06.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q27924032|Marchell]]'' | santa galesa | 610 | | ''[[:d:Q3404531|Bangor-on-Dee]]'' |- | style='text-align:right'| 9204 | [[Ficheru:Bellignies - Grand Prix des Marbriers, 25 août 2015 (A074).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q27924815|Edward Laverack]]'' | ciclista británicu | 1994 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9205 | | ''[[:d:Q27947670|Annemarie Lewis Thomas]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9206 | [[Ficheru:Nefydd (William Roberts).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27967959|William Roberts]]'' | ministru galés (1813–1872) | 1813 | 1872 | ''[[:d:Q13129615|Llannefydd]]'' |- | style='text-align:right'| 9207 | | ''[[:d:Q27969093|Wendy Price]]'' | | 1972 | | [[Llandrindod]] |- | style='text-align:right'| 9208 | | ''[[:d:Q27970129|Owen John Owen]]'' | | 1867 | 1960 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9209 | | ''[[:d:Q27971201|John Phillips]]'' | | 1810 | 1877 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 9210 | | ''[[:d:Q27971230|John Pugh]]'' | | 1783 | 1839 | ''[[:d:Q6661464|Llangelynnin]]'' |- | style='text-align:right'| 9211 | [[Ficheru:Portrait of Cadfan (4671203).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27972098|Hugh Williams]]'' | | 1807 | 1870 | ''[[:d:Q3402457|Bryncrug]]'' |- | style='text-align:right'| 9212 | | ''[[:d:Q27972897|Rosemary Barrow]]'' | historiadora del arte británica (1968–2016) | 1968 | 2016 | ''[[:d:Q3396741|Skewen]]'' |- | style='text-align:right'| 9213 | | ''[[:d:Q27972899|Roger Howells]]'' | futbolista británicu (1931–1975) | 1931 | 1975 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9214 | | ''[[:d:Q27981378|Jonny Duddle]]'' | | 1979 | | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9215 | | ''[[:d:Q27982248|Billy James]]'' | futbolista británicu | 1921 | 1980 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9216 | [[Ficheru:Tori James with Rhodri Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q27995602|Tori James]]'' | | 1981 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9217 | | ''[[:d:Q27995652|Philip Archibald Gibbs]]'' | | 1893 | 1960 | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 9218 | | ''[[:d:Q27998774|Izaak Duffy]]'' | | 1989 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9219 | [[Ficheru:Betty Campbell head 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28003067|Betty Campbell]]'' | | 1934 | 2017 | ''[[:d:Q5002508|Butetown]]'' |- | style='text-align:right'| 9220 | | ''[[:d:Q28011841|John Ralph Michell]]'' | | 1861 | 1947 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9221 | | ''[[:d:Q28018188|Betty Morgan]]'' | | 1942 | | [[Llandrindod]] |- | style='text-align:right'| 9222 | [[Ficheru:Jack Price BC.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28024777|John Price]]'' | | 1883 | 1956 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9223 | | ''[[:d:Q28026597|John Roberts]]'' | | 1731 | 1806 | ''[[:d:Q3398834|Llanaelhaearn]]'' |- | style='text-align:right'| 9224 | | ''[[:d:Q28028557|Paul Panton]]'' | | 1758 | 1822 | ''[[:d:Q3401133|Bagillt]]'' |- | style='text-align:right'| 9225 | | ''[[:d:Q28035448|Cecil Smith]]'' | entrenador galés (1936–2016) | 1936 | 2016 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9226 | | ''[[:d:Q28037263|Amanda James]]'' | nadadora británica | 1960 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9227 | | ''[[:d:Q28037345|Anne Adams]]'' | nadadora británica | 1960 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9228 | | ''[[:d:Q28043251|Rachel Owen]]'' | | 1968 | 2016 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9229 | | ''[[:d:Q28044426|Mary Grierson]]'' | ilustradora botánica británica (1912–2012) | 1912 | 2012 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9230 | | ''[[:d:Q28045011|Terry James]]'' | | 1933 | 2016 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 9231 | [[Ficheru:Luke Price 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28047804|Luke Price]]'' | xugador de rugbi union galés | 1995 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9232 | | ''[[:d:Q28047860|Harry Gould]]'' | | 1914 | 2000 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9233 | | ''[[:d:Q28059338|Jermaine Asare]]'' | | 1983 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9234 | | ''[[:d:Q28065152|Ron Howells]]'' | futbolista británicu (1935–2014) | 1935 | 2014 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 9235 | [[Ficheru:Jason Shepherd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28086082|Jason Shepherd]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9236 | [[Ficheru:Peter Anthony Freeman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28086085|Peter Anthony Freeman]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9237 | | ''[[:d:Q28091599|Trefor Beasley]]'' | | 1918 | 1994 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9238 | | ''[[:d:Q28105546|John K. Davies]]'' | profesor universitariu galés | 1937 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9239 | | ''[[:d:Q28115294|Ellis Stanbury]]'' | | 1931 | 2007 | ''[[:d:Q1152204|South Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 9240 | | ''[[:d:Q28124208|Chris Blake]]'' | | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9241 | | ''[[:d:Q28151696|Rhian Griffiths]]'' | xugadora de dardos galesa | 1994 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 9242 | [[Ficheru:Sparky Harris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28151842|Mark Harris]]'' | | 1998 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9243 | | ''[[:d:Q28160608|Ivor Hughes]]'' | | 1939 | 1966 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 9244 | | ''[[:d:Q28180374|Russell P. Hughes]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 9245 | | ''[[:d:Q28308507|John Haydn Davies]]'' | | 1905 | 1991 | ''[[:d:Q4923806|Blaencwm]]'' |- | style='text-align:right'| 9246 | | ''[[:d:Q28312659|Ilan]]'' | monxu galés | | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 9247 | | ''[[:d:Q28312981|Joseph Davies]]'' | | 1880 | 1954 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9248 | | ''[[:d:Q28354969|Stewart Williams]]'' | | 1925 | 2011 | ''[[:d:Q7339915|Roath]]'' |- | style='text-align:right'| 9249 | | ''[[:d:Q28354972|R. Elwyn Hughes]]'' | bioquímicu británicu (1928–2015) | 1928 | 2015 | ''[[:d:Q1681386|Rhayader]]'' |- | style='text-align:right'| 9250 | | ''[[:d:Q28356929|Ted Breeze Jones]]'' | | 1929 | 1997 | ''[[:d:Q20597403|Manod]]'' |- | style='text-align:right'| 9251 | | ''[[:d:Q28360693|Thomas Redvers Llewellyn]]'' | | 1901 | 1976 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 9252 | | ''[[:d:Q28360696|Eric Sunderland]]'' | | 1930 | 2010 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 9253 | | ''[[:d:Q28360706|William (John) Morgan]]'' | | 1846 | 1918 | ''[[:d:Q1936328|Nevern]]'' |- | style='text-align:right'| 9254 | | ''[[:d:Q28360712|Thomas Evan Watkins]]'' | | 1801 | 1889 | ''[[:d:Q6661380|Llanfoist]]'' |- | style='text-align:right'| 9255 | | ''[[:d:Q28360713|John Jenkyn Morgan]]'' | | 1875 | 1961 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 9256 | | ''[[:d:Q28360720|Henry John Randall]]'' | | 1877 | 1964 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9257 | | ''[[:d:Q28360726|David Roberts]]'' | | 1875 | 1956 | ''[[:d:Q3402405|Llanymawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9258 | | ''[[:d:Q28360731|David John Roberts]]'' | | 1883 | 1956 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 9259 | [[Ficheru:Bob Roberts, Tai'r Felin, album cover.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28360736|Robert Roberts]]'' | | 1870 | 1951 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 9260 | | ''[[:d:Q28360740|George Isaac Thomas]]'' | | 1895 | 1941 | ''[[:d:Q6661117|Llanboidy]]'' |- | style='text-align:right'| 9261 | | ''[[:d:Q28360744|William Phillip Thomas]]'' | | 1861 | 1954 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 9262 | | ''[[:d:Q28360754|Thomas Glyn Walters]]'' | | 1890 | 1970 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 9263 | | ''[[:d:Q28360757|John Williams]]'' | | 1872 | 1944 | ''[[:d:Q11015816|Rhostryfan]]'' |- | style='text-align:right'| 9264 | | ''[[:d:Q28360762|Robert John Williams]]'' | | 1891 | 1967 | ''[[:d:Q3398853|Trawsfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 9265 | | ''[[:d:Q28360793|Alice Matilda Langland Williams]]'' | | 1867 | 1950 | ''[[:d:Q13656930|Oystermouth]]'' |- | style='text-align:right'| 9266 | | ''[[:d:Q28360830|Thomas Oswald Williams]]'' | | 1888 | 1965 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 9267 | | ''[[:d:Q28360838|William Owen]]'' | | 1762 | 1853 | ''[[:d:Q11138487|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 9268 | | ''[[:d:Q28360844|Edward Walter Rees]]'' | | 1881 | 1940 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 9269 | | ''[[:d:Q28360848|Howell Roberts]]'' | | 1840 | 1922 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 9270 | [[Ficheru:Rev. Peter Williams (Pedr Hir), Liverpool (5293994).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28360853|Peter Williams]]'' | | 1847 | 1922 | ''[[:d:Q13129677|Llanynys]]'' |- | style='text-align:right'| 9271 | [[Ficheru:Wynebddalen Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28360856|Thomas Williams]]'' | | | 1855 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 9272 | | ''[[:d:Q28360860|John Roberts]]'' | | 1899 | 1979 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 9273 | | ''[[:d:Q28360862|Thomas Davies]]'' | | 1851 | 1924 | ''[[:d:Q5201424|Abercywarch]]'' |- | style='text-align:right'| 9274 | | ''[[:d:Q28360874|Lewis Meredith]]'' | | 1826 | 1891 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 9275 | | ''[[:d:Q28360879|David Michael]]'' | | 1842 | 1913 | ''[[:d:Q6661307|Llanelly]]'' |- | style='text-align:right'| 9276 | | ''[[:d:Q28360881|Evan Morgan]]'' | | 1846 | 1920 | ''[[:d:Q6911498|Morfa Bychan]]'' |- | style='text-align:right'| 9277 | [[Ficheru:Portrait of John Rhys Morgan, D.D (4670414).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28360885|John Rhys Morgan]]'' | | 1822 | 1900 | ''[[:d:Q6647290|Lisvane]]'' |- | style='text-align:right'| 9278 | | ''[[:d:Q28360890|William Morgan]]'' | | 1819 | 1878 | ''[[:d:Q5057243|Cefn-coed-y-cymmer]]'' |- | style='text-align:right'| 9279 | | ''[[:d:Q28360900|William Moses]]'' | | 1742 | 1824 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9280 | [[Ficheru:Owen Griffith Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28360904|Owen Griffith Owen]]'' | | 1847 | 1916 | ''[[:d:Q7131619|Pant Glas]]'' |- | style='text-align:right'| 9281 | [[Ficheru:Richard Jones Owen, 'Glaslyn' (5449759) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28360913|Richard Jones Owen]]'' | | 1831 | 1909 | ''[[:d:Q10989811|Llanfrothen]]'' |- | style='text-align:right'| 9282 | [[Ficheru:Robert Owen (Eyron Gwyllt Walia).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28360916|Robert Owen]]'' | | 1803 | 1870 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 9283 | | ''[[:d:Q28360918|William Owen]]'' | | 1788 | 1838 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 9284 | | ''[[:d:Q28360923|William Owen]]'' | | 1789 | 1841 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 9285 | [[Ficheru:Portrait of W. Owen Prysgol (4670429).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361196|William Owen]]'' | | 1813 | 1893 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9286 | | ''[[:d:Q28361200|David Parry]]'' | | 1835 | 1870 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 9287 | | ''[[:d:Q28361205|Harri Parri]]'' | | 1709 | 1800 | ''[[:d:Q10989923|Llanfihangel-yng-Ngwynfa]]'' |- | style='text-align:right'| 9288 | [[Ficheru:Portrait of Robert Parry neu Robyn Ddu Eryri (4673403).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361334|Robert Parry]]'' | | 1804 | 1892 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9289 | | ''[[:d:Q28361336|Thomas Parry]]'' | | | 1874 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 9290 | [[Ficheru:Portrait of Benjamin Price Cymro Bach (4671821).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361346|Benjamin Price]]'' | | 1792 | 1854 | ''[[:d:Q6661860|Llanwenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 9291 | | ''[[:d:Q28361349|David Price]]'' | | 1804 | 1874 | ''[[:d:Q13129606|Llanddeiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 9292 | | ''[[:d:Q28361353|Thomas Walter Price]]'' | | 1829 | 1869 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 9293 | | ''[[:d:Q28361357|John Price]]'' | | 1803 | 1887 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 9294 | | ''[[:d:Q28361361|John William Prichard]]'' | | 1749 | 1829 | ''[[:d:Q3404314|Llanddaniel Fab]]'' |- | style='text-align:right'| 9295 | [[Ficheru:Portrait of William Thomas Rees, 'Alaw Ddu' (4670485).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361371|William Thomas Rees]]'' | | 1838 | 1904 | ''[[:d:Q20592884|Pwll-y-glaw]]'' |- | style='text-align:right'| 9296 | | ''[[:d:Q28361374|Jonathan Owain Reynolds]]'' | | 1814 | 1891 | ''[[:d:Q6661877|Llanwinio]]'' |- | style='text-align:right'| 9297 | | ''[[:d:Q28361384|John Richards]]'' | | 1843 | 1901 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9298 | | ''[[:d:Q28361388|Griffith Roberts]]'' | | 1846 | 1915 | ''[[:d:Q5623909|Gwytherin]]'' |- | style='text-align:right'| 9299 | [[Ficheru:Portrait of John Roberts, harpist, of Newtown (4670503) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361398|John Roberts]]'' | | 1816 | 1894 | ''[[:d:Q13129669|Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch]]'' |- | style='text-align:right'| 9300 | [[Ficheru:Iolo Caernarfon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361402|John John Roberts]]'' | | 1840 | 1914 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 9301 | | ''[[:d:Q28361405|Lewis Roberts]]'' | | 1756 | 1844 | ''[[:d:Q6661176|Llandecwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9302 | | ''[[:d:Q28361407|Richard Roberts]]'' | | 1818 | 1876 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9303 | [[Ficheru:Richard Gwylfa Roberts.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361412|Richard Roberts]]'' | | 1871 | 1935 | ''[[:d:Q2653611|Penmaenmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 9304 | [[Ficheru:Thomas Rowland Roberts (Asaph).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361414|Thomas Rowland Roberts]]'' | | 1857 | 1940 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9305 | [[Ficheru:Thomas Roberts, Scorpion (4974950).png|center|128px]] | ''[[:d:Q28361417|Thomas Roberts]]'' | | 1816 | 1887 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 9306 | | ''[[:d:Q28361425|David Rowland]]'' | | 1782 | 1820 | ''[[:d:Q5446229|Ffos-y-ffin]]'' |- | style='text-align:right'| 9307 | | ''[[:d:Q28361431|Henry Rowlands]]'' | | 1832 | 1903 | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 9308 | [[Ficheru:David Samuel.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361434|David Samuel]]'' | | 1856 | 1921 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9309 | | ''[[:d:Q28361438|David Saunders]]'' | | 1769 | 1840 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 9310 | [[Ficheru:Portrait of D. Rhys Stephen (4672025) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361446|David Rhys Stephen]]'' | | 1807 | 1852 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9311 | [[Ficheru:Portrait of R. D. Thomas (4672710).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361448|Robert David Thomas]]'' | | 1817 | 1888 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 9312 | [[Ficheru:Cochfarf.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361456|Edward Thomas]]'' | | 1853 | 1912 | ''[[:d:Q4898674|Bettws]]'' |- | style='text-align:right'| 9313 | | ''[[:d:Q28361459|Thomas Emlyn Thomas]]'' | | 1822 | 1846 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 9314 | | ''[[:d:Q28361462|Evan Thomas]]'' | | 1795 | 1867 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 9315 | | ''[[:d:Q28361464|Hugh Evan Thomas]]'' | | 1830 | 1889 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 9316 | | ''[[:d:Q28361468|Francis Thomas]]'' | | 1726 | 1796 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 9317 | | ''[[:d:Q28361471|Jenkin Thomas]]'' | | 1746 | 1807 | ''[[:d:Q6759079|Margam]]'' |- | style='text-align:right'| 9318 | | ''[[:d:Q28361476|John Thomas]]'' | | 1742 | 1818 | ''[[:d:Q5064823|Cerrigydrudion]]'' |- | style='text-align:right'| 9319 | | ''[[:d:Q28361479|John Thomas]]'' | | 1813 | 1866 | ''[[:d:Q13130710|Pentre Gwenlais]]'' |- | style='text-align:right'| 9320 | | ''[[:d:Q28361482|John Thomas]]'' | | 1839 | 1921 | ''[[:d:Q13126078|Blaenannerch]]'' |- | style='text-align:right'| 9321 | [[Ficheru:Portrait of Mr. John Thomas (Eifionydd) (4671487).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361486|John Thomas]]'' | | 1848 | 1922 | ''[[:d:Q13130691|Penmorfa]]'' |- | style='text-align:right'| 9322 | | ''[[:d:Q28361492|Arthur Simon Thomas]]'' | | 1865 | 1935 | ''[[:d:Q5189931|Crugybar]]'' |- | style='text-align:right'| 9323 | | ''[[:d:Q28361498|Rowland Walter]]'' | | 1819 | 1884 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 9324 | | ''[[:d:Q28361501|Abraham Williams]]'' | | 1755 | 1828 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 9325 | [[Ficheru:Robert Arthur Williams (Berw).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361504|Robert Arthur Williams]]'' | | 1854 | 1926 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9326 | [[Ficheru:Portrait of 'Gwynionydd' (4672166).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361508|Benjamin Williams]]'' | | 1821 | 1891 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 9327 | [[Ficheru:John Williams (Ceulanydd).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361511|John Ceulanydd Williams]]'' | | 1851 | 1899 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 9328 | | ''[[:d:Q28361514|David Williams]]'' | | 1796 | 1823 | ''[[:d:Q15963900|Llanwnnen]]'' |- | style='text-align:right'| 9329 | [[Ficheru:Portrait of R. H. Williams, Menai Bridge (Corfanydd) (4671218).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361519|Robert Herbert Williams]]'' | | 1805 | 1876 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9330 | [[Ficheru:H Cernyw Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361522|Hugh Williams]]'' | | 1843 | 1937 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 9331 | | ''[[:d:Q28361528|John Williams]]'' | | 1811 | 1891 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 9332 | | ''[[:d:Q28361531|John Williams]]'' | | 1740 | 1821 | ''[[:d:Q6661464|Llangelynnin]]'' |- | style='text-align:right'| 9333 | | ''[[:d:Q28361538|John Williams]]'' | | 1800 | 1871 | ''[[:d:Q6661167|Llanddoged]]'' |- | style='text-align:right'| 9334 | [[Ficheru:John Williams (Gorfyniawc o Arfon, 1814-78) NLW3362955.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361542|John Williams]]'' | | 1814 | 1878 | ''[[:d:Q3398858|Talybont]]'' |- | style='text-align:right'| 9335 | [[Ficheru:Lewis William.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361547|Lewis William]]'' | | 1774 | 1862 | ''[[:d:Q3404443|Pennal]]'' |- | style='text-align:right'| 9336 | [[Ficheru:Dafydd Rhys Williams (Index).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28361685|Dafydd Rhys Williams]]'' | | 1851 | 1931 | ''[[:d:Q5057243|Cefn-coed-y-cymmer]]'' |- | style='text-align:right'| 9337 | | ''[[:d:Q28361688|Richard Williams]]'' | | 1790 | 1839 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 9338 | | ''[[:d:Q28361692|Richard Williams]]'' | | 1842 | 1917 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 9339 | | ''[[:d:Q28361695|Foulk Robert Williams]]'' | | 1774 | 1870 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 9340 | | ''[[:d:Q28361697|Robert Williamson]]'' | | 1807 | 1852 | ''[[:d:Q5642527|Halkyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9341 | | ''[[:d:Q28361705|Thomas Williams]]'' | | 1774 | 1814 | ''[[:d:Q1024924|Llanbedrog]]'' |- | style='text-align:right'| 9342 | | ''[[:d:Q28361707|Thomas Williams]]'' | | 1807 | 1894 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 9343 | | ''[[:d:Q28361711|Daniel Thomas Williams]]'' | | 1820 | 1876 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9344 | | ''[[:d:Q28361717|Thomas Williams]]'' | | 1821 | 1855 | ''[[:d:Q11008013|Bodfari]]'' |- | style='text-align:right'| 9345 | | ''[[:d:Q28361719|William Williams]]'' | | 1768 | 1836 | ''[[:d:Q6729249|Maentwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 9346 | | ''[[:d:Q28361723|William Williams]]'' | | 1769 | 1847 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 9347 | | ''[[:d:Q28361726|William Williams]]'' | | 1800 | 1868 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 9348 | | ''[[:d:Q28407622|Edla Griffiths]]'' | | 1968 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9349 | | ''[[:d:Q28416510|William Warrington]]'' | | 1735 | 1824 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9350 | [[Ficheru:Nick Kenny 2024.png|center|128px]] | ''[[:d:Q28421887|Nick Kenny]]'' | | 1993 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9351 | | ''[[:d:Q28472304|Alfred Oliver]]'' | | 1882 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9352 | | ''[[:d:Q28474403|Billy McBryde]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9353 | | ''[[:d:Q28509045|Charles Evans]]'' | futbolista británicu | 1897 | 1939 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9354 | | ''[[:d:Q28510956|Richard Bowen]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 9355 | | ''[[:d:Q28523296|David Dilwyn John]]'' | zoólogu galés (1901–1995) | 1901 | 1995 | ''[[:d:Q16249962|St Bride's Major]]'' |- | style='text-align:right'| 9356 | | ''[[:d:Q28528581|Arthur Gimblett]]'' | futbolista británicu | 1889 | 1957 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9357 | | ''[[:d:Q28531012|William Price]]'' | | 1869 | 1937 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 9358 | | ''[[:d:Q28531231|Samuel Elliott]]'' | | 1860 | 1933 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 9359 | [[Ficheru:Lucie Jones Red Carpet Kyiv 2017.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28533369|Lucie Jones]]'' | cantante galesa | 1991 | | ''[[:d:Q7165336|Pentyrch]]'' |- | style='text-align:right'| 9360 | | ''[[:d:Q28549773|Joe Hughes]]'' | | 1898 | | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 9361 | | ''[[:d:Q28560642|Morgan Morgans, Engineer]]'' | | 1814 | | ''[[:d:Q6661154|Llanddeusant]]'' |- | style='text-align:right'| 9362 | | ''[[:d:Q28600252|Wayne Curtis]]'' | futbolista galés | 1967 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9363 | [[Ficheru:Mary Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28600790|Mary Williams]]'' | académica británica (1883–1977) | 1887<br/>1883 | 1977 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9364 | [[Ficheru:SHIMMER Volume 88 - Nixon Newell 01 (cropped2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28648730|Nixon Newell]]'' | lluchadora profesional británica | 1994 | | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 9365 | | ''[[:d:Q28710231|Dewi Humphreys]]'' | | 1947 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9366 | [[Ficheru:Sion Trefor (m. 1589) Gresffordd. John Trevor (d. 1589) Gresford Church, Cymru Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28731295|Sion Trevor]]'' | soldáu galés | | 1589 | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 9367 | [[Ficheru:2016 2017 UCI Track World Cup Apeldoorn 234.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28736423|Joe Holt]]'' | | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9368 | | ''[[:d:Q28741101|Cyril Lewis]]'' | futbolista británicu | 1909 | 1999 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 9369 | | ''[[:d:Q28748041|David Collier]]'' | futbolista británicu | 1957 | 2021 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 9370 | | ''[[:d:Q28752872|Doreen Vermeulen-Cranch]]'' | profesora universitaria galesa (1915–2011) | 1915 | 2011 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 9371 | | ''[[:d:Q28756399|Matthew Aubrey]]'' | xugador de rugbi union galés | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9372 | | ''[[:d:Q28777314|André Hue]]'' | | 1923 | 2005 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9373 | | ''[[:d:Q28784496|Charley Edge]]'' | futbolista británicu | 1997 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9374 | | ''[[:d:Q28823400|Huw O. Pritchard]]'' | químicu canadianu | 1928 | 2019 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9375 | | ''[[:d:Q28853738|Ifan Phillips]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9376 | | ''[[:d:Q28861574|Ryan Conbeer]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q3405190|Saundersfoot]]'' |- | style='text-align:right'| 9377 | | ''[[:d:Q28867970|Declan Smith]]'' | | 1997 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9378 | | ''[[:d:Q28867978|Frank Squires]]'' | futbolista británicu | 1921 | 1988 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9379 | | ''[[:d:Q28868083|Robert Jones]]'' | | 1803 | 1850 | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 9380 | | ''[[:d:Q28870673|Jay Baker]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1991 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9381 | | ''[[:d:Q28870726|Billy Reeves]]'' | futbolista galés | 1996 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9382 | | ''[[:d:Q28870737|Louis Ford]]'' | futbolista británicu | 1914 | 1980 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9383 | [[Ficheru:Peter Rawlinson (46522523975).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28873696|Peter Rawlinson]]'' | inxenieru británicu | 2000 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 9384 | | ''[[:d:Q28911822|Jason Gummer]]'' | futbolista británicu | 1967 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 9385 | | ''[[:d:Q28922150|Wyn Thomas]]'' | | 1928 | 2017 | ''[[:d:Q7164543|Penparcau]]'' |- | style='text-align:right'| 9386 | [[Ficheru:El Jones Halifax poet.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q28935078|El Jones]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9387 | | ''[[:d:Q28935566|Leonora Brito]]'' | | 1954 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9388 | [[Ficheru:Stefan Leyshon portrait.png|center|128px]] | ''[[:d:Q28952252|Stefan Leyshon]]'' | direutor artísticu francés | 1972 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9389 | | ''[[:d:Q28968013|Don Punch]]'' | | 1956 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 9390 | | ''[[:d:Q28972086|John Audland]]'' | xugador de críquet británicu (1852–1931) | 1852 | 1931 | ''[[:d:Q2243491|Tintern]]'' |- | style='text-align:right'| 9391 | | ''[[:d:Q28980561|Tony Day]]'' | nadador británicu | 1965 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9392 | | ''[[:d:Q29021227|Selina Rushbrook]]'' | | 1880 | 1907 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9393 | [[Ficheru:Brychan Llyr, Jess.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29023727|Brychan Llŷr]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 9394 | | ''[[:d:Q29029634|John Puleston]]'' | | 1401 | 1551 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9395 | [[Ficheru:Jenkins, Roger 1981-06-20.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29034214|Roger Jenkins]]'' | pilotu de carreres británicu | 1940 | 2021 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 9396 | [[Ficheru:Luke Pearce Italy 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29048134|Luke Pearce]]'' | | 1987 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 9397 | | ''[[:d:Q29052057|Connor Brown]]'' | xugador de críquet británicu | 1997 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 9398 | | ''[[:d:Q29052058|Oliver Pike]]'' | xugador de críquet británicu | 1998 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9399 | | ''[[:d:Q29447102|Randall Baker]]'' | | 1944 | 2020 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9400 | | ''[[:d:Q29530855|Julie Keeble]]'' | baillarina sobre xelu galesa | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9401 | | ''[[:d:Q29545039|Michael J. Lewis]]'' | compositor galés | 1939 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9402 | | ''[[:d:Q29578277|John Huw Lewis]]'' | | 1931 | 2008 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 9403 | | ''[[:d:Q29642353|Beverley Beech]]'' | | 1944 | 2023 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 9404 | | ''[[:d:Q29643012|Jack Howell]]'' | médicu galés (1926–2015) | 1926 | 2015 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9405 | | ''[[:d:Q29643019|Jeff Hughes]]'' | | 1965 | 2018 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 9406 | | ''[[:d:Q29643376|Michael Oliver]]'' | | 1925 | 2015 | ''[[:d:Q894252|Borth]]''<br/>[[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9407 | | ''[[:d:Q29643800|Martin Williams]]'' | | 1947 | 2020 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 9408 | | ''[[:d:Q29869245|Dafydd Dafis]]'' | | 1958 | 2017 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 9409 | | ''[[:d:Q29904560|John Potter]]'' | impresor galés (1830–1868) | 1830 | 1868 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9410 | | ''[[:d:Q29907467|Seb Davies]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9411 | | ''[[:d:Q29907504|Rhun Williams]]'' | deportista galés | 1997 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9412 | [[Ficheru:Stephen Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q29919894|Stephen Williams]]'' | decorador galés | 1963 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 9413 | | ''[[:d:Q29948275|Rosalind Rusbridge]]'' | | 1915 | 2004 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9414 | | ''[[:d:Q29952260|Brett Johns]]'' | lluchador d&#39;artes marciales mestes galés | 1992 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9415 | | ''[[:d:Q29956338|Douglas F. Brewer]]'' | físicu galés (1925–2018) | 1925 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9416 | | ''[[:d:Q29959653|Tom Wrigley]]'' | | 1992 | | [[Y Waun]] |- | style='text-align:right'| 9417 | | ''[[:d:Q29966512|Edith Downing]]'' | | 1857 | 1931 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9418 | | ''[[:d:Q30005191|Sioned Harries]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1989 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9419 | | ''[[:d:Q30052727|Rachel Taylor]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1983 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9420 | | ''[[:d:Q30069347|G. M. Heal]]'' | | 1944 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9421 | | ''[[:d:Q30069829|Roger Moore]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q1141148|Gower Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 9422 | | ''[[:d:Q30105096|John Thomas]]'' | | 1806 | 1874 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 9423 | | ''[[:d:Q30110173|Jack Windsor Lewis]]'' | | 1926 | 2021 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9424 | | ''[[:d:Q30118010|Rhodri Lovett]]'' | direutor de cine galés | 1982 | | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 9425 | | ''[[:d:Q30121081|Morwyn Brebner]]'' | traductora canadiana | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9426 | | ''[[:d:Q30122028|Rhys Thomas]]'' | | 1979 | | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 9427 | | ''[[:d:Q30122062|Tom Davies]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9428 | | ''[[:d:Q30122379|Leon Brown]]'' | | 1996 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9429 | | ''[[:d:Q30122806|Albert Derrick]]'' | futbolista británicu | 1939 | 2022 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9430 | [[Ficheru:Michael Lieber.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30122913|Michael Lieber]]'' | actor galés | 1988 | | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 9431 | | ''[[:d:Q30157831|Gwyn Harries-Jenkins]]'' | | 1931 | | ''[[:d:Q1814569|Risca]]'' |- | style='text-align:right'| 9432 | [[Ficheru:Official portrait of Anna McMorrin MP crop 2, 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30164279|Anna McMorrin]]'' | política británica | 1971 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 9433 | [[Ficheru:Official portrait of Tonia Antoniazzi crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30165536|Tonia Antoniazzi]]'' | política británica | 1971 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9434 | [[Ficheru:Official portrait of Ben Lake crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30172752|Ben Lake]]'' | políticu británicu | 1993 | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 9435 | | ''[[:d:Q30219424|Chris Mottershead]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q2145305|Cowbridge]]'' |- | style='text-align:right'| 9436 | | ''[[:d:Q30303313|Martin Conway]]'' | historiador británicu | 1960 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9437 | | ''[[:d:Q30321004|Robert Childs]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 9438 | [[Ficheru:Scott Barley, 2015.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30323317|Scott Barley]]'' | | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9439 | | ''[[:d:Q30323462|Carl Hopgood]]'' | | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9440 | | ''[[:d:Q30344574|Geraint Dyfnallt Owen]]'' | | 1908 | 1993 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9441 | [[Ficheru:Shipyard Sally Pic.png|center|128px]] | ''[[:d:Q30500638|Joan Cowick]]'' | | 1912 | 2004 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9442 | [[Ficheru:Jack Marshman at UFC 230.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30502234|Jack Marshman]]'' | lluchador d&#39;artes marciales mestes galés | 1989 | | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 9443 | | ''[[:d:Q30605435|Brinley Rees]]'' | | 1916 | 2001 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 9444 | | ''[[:d:Q30609027|W.E. Williams]]'' | | 1881 | 1962 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 9445 | | ''[[:d:Q30609165|Billy Hughes]]'' | futbolista británicu (1920-1995) | 1920 | 1995 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9446 | | ''[[:d:Q30609386|Tom Green]]'' | | 1900 | 1974 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9447 | | ''[[:d:Q30612083|John Davies]]'' | | | 1694 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9448 | [[Ficheru:Manon Williams Croeso Cymru.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q31358720|Manon Antoniazzi]]'' | funcionaria galesa | 1965 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9449 | | ''[[:d:Q31358728|Ryan Kift]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q3401562|Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 9450 | | ''[[:d:Q31358769|Myfyr Isaac]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q3400083|Llanafan]]'' |- | style='text-align:right'| 9451 | | ''[[:d:Q31358792|Wil Tân]]'' | | | | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 9452 | | ''[[:d:Q31358808|Hefin Huws]]'' | | 1964 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9453 | | ''[[:d:Q31358836|Iestyn Jones]]'' | | 1963 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9454 | | ''[[:d:Q31359017|John Wayne Griffith]]'' | | 1783 | | ''[[:d:Q3396898|Abergwyngregyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9455 | | ''[[:d:Q31886221|Donald Roy]]'' | | 1930 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9456 | | ''[[:d:Q32131488|Jane Anne Lloyd]]'' | | 1870 | 1933 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 9457 | | ''[[:d:Q32308031|Hywel Davies]]'' | jockey galés | 1957 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 9458 | | ''[[:d:Q32859631|Peter Francis]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 9459 | | ''[[:d:Q33083014|John Cedric Griffiths]]'' | xeólogu británicu (1912–1992) | 1912 | 1992 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9460 | | ''[[:d:Q33125100|Kelvyn Jones]]'' | | 1953 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 9461 | | ''[[:d:Q33634794|Alfie Clarke]]'' | | 1914 | 1953 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9462 | | ''[[:d:Q33712219|Tommy Wolfe]]'' | | 1900 | 1954 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 9463 | | ''[[:d:Q33812797|Terry Cotton]]'' | futbolista galés | 1946 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9464 | | ''[[:d:Q33818814|Estyn Griffths]]'' | | 1927 | 2017 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 9465 | | ''[[:d:Q33820175|Phil Holme]]'' | futbolista británicu | 1947 | | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 9466 | | ''[[:d:Q33821432|Keith Huntley]]'' | futbolista británicu | 1931 | 1995 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9467 | | ''[[:d:Q33824044|Alan McIntosh]]'' | futbolista británicu | 1939 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 9468 | | ''[[:d:Q33825302|Les Orphan]]'' | | 1923 | 1995 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9469 | | ''[[:d:Q34007837|Daniel Jervis]]'' | nadador británicu | 1996 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9470 | | ''[[:d:Q34980052|Keston Davies]]'' | futbolista británicu | 1996 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9471 | [[Ficheru:John Francon Williams 1854-1911 Commemorative Plaque.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q35160552|John Francon Williams]]'' | | 1854 | 1911 | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 9472 | [[Ficheru:David Annwn Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q35488635|David Annwn Jones]]'' | | 1953 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9473 | | ''[[:d:Q35695307|Enoch Rowland Jones]]'' | músicu galés (1912–1978) | 1912 | 1978 | ''[[:d:Q5623368|Gwaun-Cae-Gurwen]]'' |- | style='text-align:right'| 9474 | | ''[[:d:Q35850145|Jay Foulston]]'' | futbolista británicu | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9475 | [[Ficheru:PG Morgan.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q36419796|P. G. Morgan]]'' | | 1966 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9476 | | ''[[:d:Q36697214|Tom Rhys Harries]]'' | actor británicu | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9477 | | ''[[:d:Q37269398|Jonathan Evans-Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 9478 | | ''[[:d:Q37347750|David Humphrey Jones]]'' | impresor galés (1842–1904) | 1842 | 1904 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9479 | | ''[[:d:Q37509560|David Rice Rees]]'' | | 1787 | 1856 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 9480 | | ''[[:d:Q37649676|Anita Thapar]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9481 | | ''[[:d:Q37663328|John Bird]]'' | | 1761 | 1840 | ''[[:d:Q1035742|Cardiff Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 9482 | | ''[[:d:Q37725178|Gary Roach]]'' | | 1933 | 2012 | ''[[:d:Q7164547|Penpedairheol]]'' |- | style='text-align:right'| 9483 | [[Ficheru:Cameron Coxe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q37763071|Cameron Coxe]]'' | futbolista británicu | 1998 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9484 | | ''[[:d:Q37770200|William James Morgan]]'' | | 1831 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9485 | | ''[[:d:Q37804072|Evan Jones]]'' | | 1830 | 1918 | ''[[:d:Q3404510|Llangian]]'' |- | style='text-align:right'| 9486 | | ''[[:d:Q37826665|Josiah Thomas]]'' | | 1830 | 1905 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9487 | | ''[[:d:Q37892401|Henry Hughes]]'' | | 1808 | 1892 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 9488 | [[Ficheru:Jon Worth.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q37996916|Jon Worth]]'' | profesor galés | 1980 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9489 | | ''[[:d:Q38009527|David O'Brien Owen]]'' | | 1855 | 1920 | ''[[:d:Q3398294|Llandwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 9490 | [[Ficheru:Andrew Brace 2021.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q38094908|Andrew Brace]]'' | violinista galés | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9491 | | ''[[:d:Q38138534|Ashley Sweet]]'' | | 1989 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 9492 | | ''[[:d:Q38138540|Ellis Shipp]]'' | | 1997 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9493 | | ''[[:d:Q38170780|William Watkin Davies]]'' | | 1895 | 1973 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 9494 | [[Ficheru:BillySassDavies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q38185495|Billy Sass-Davies]]'' | futbolista británicu | 2000 | | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 9495 | | ''[[:d:Q38190133|Corey Domachowski]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 9496 | | ''[[:d:Q38190147|Kieron Assirratti]]'' | | 1997 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9497 | | ''[[:d:Q38190446|Harri Millard]]'' | xugador de rugbi union galés | 1996 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9498 | | ''[[:d:Q38190462|Shane Lewis-Hughes]]'' | | 1997 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 9499 | [[Ficheru:Yr Athro Noel Lloyd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q38209921|Noel Lloyd]]'' | | 1946 | 2019 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9500 | | ''[[:d:Q38216587|Marie Trevelyan]]'' | | 1853 | 1922 | ''[[:d:Q2347528|Llantwit Major]]'' |- | style='text-align:right'| 9501 | | ''[[:d:Q38383577|Reuben Morgan-Williams]]'' | xugador de rugbi union galés | 1998 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9502 | | ''[[:d:Q38606122|Emily Davis]]'' | cantante d&#39;ópera galesa (1900–1966) | 1900 | 1966 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9503 | | ''[[:d:Q38686224|Alison Bielski]]'' | | 1925 | 2014 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9504 | | ''[[:d:Q38898929|Paul Dickson]]'' | realizador galés (1920–2011) | 1920 | 2011 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9505 | | ''[[:d:Q39039624|Billy Moore]]'' | | 1912 | 2002 | ''[[:d:Q3398355|Llanbradach]]'' |- | style='text-align:right'| 9506 | | ''[[:d:Q39039625|Derek Williams]]'' | | 1934 | 2014 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 9507 | | ''[[:d:Q39040013|Peter Elias Jones]]'' | | 1943 | 2010 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 9508 | | ''[[:d:Q39040026|Mary Vaughan Jones]]'' | | 1917 | 2002 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 9509 | | ''[[:d:Q39074703|John Rawlins]]'' | xugador de rugbi union galés | 1957 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 9510 | [[Ficheru:Robert Owen.png|center|128px]] | ''[[:d:Q39074894|Robert Owen]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q7080138|Ogmore Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 9511 | | ''[[:d:Q39078711|Albert Derrick]]'' | futbolista galés (1908–1975) | 1908 | 1975 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9512 | | ''[[:d:Q39078897|Glyn Davies]]'' | | 1909 | 1985 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9513 | | ''[[:d:Q39078898|Sam Davies]]'' | | 1894 | 1972 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9514 | | ''[[:d:Q39078904|Roy McDonald]]'' | | 1896 | 1970 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 9515 | | ''[[:d:Q39078905|George Wheeler]]'' | futbolista británicu | 1910 | 1995 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9516 | | ''[[:d:Q39078914|Peter Davies]]'' | futbolista galés | 1936 | 2023 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9517 | | ''[[:d:Q39078916|Peter Davies]]'' | futbolista británicu (1942-) | 1942 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9518 | | ''[[:d:Q39078917|Les Jones]]'' | | 1922 | 1983 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 9519 | | ''[[:d:Q39078938|Sam Jones]]'' | | | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9520 | | ''[[:d:Q39257430|Rollin Menayese]]'' | | 1997 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 9521 | | ''[[:d:Q39295246|Sir Edmund Buckley, 2nd Baronet]]'' | | 1861 | 1919 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 9522 | | ''[[:d:Q39299873|Kurt Parry]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q8040096|Wyndham]]'' |- | style='text-align:right'| 9523 | | ''[[:d:Q39388876|Дориан Дарч]]'' | | 1984 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 9524 | | ''[[:d:Q39640868|Betsy]]'' | cantante británica | 2000 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 9525 | | ''[[:d:Q40265813|Elizabeth Vaughan]]'' | cantante d&#39;ópera británica | 1937 | | ''[[:d:Q2588223|Llanfyllin]]'' |- | style='text-align:right'| 9526 | | ''[[:d:Q40745599|Mags Harries]]'' | | 1945 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9527 | | ''[[:d:Q40766069|Freddie Hill]]'' | futbolista galés | 1914 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9528 | | ''[[:d:Q40889067|Basil Cottle]]'' | | 1917 | 1994 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9529 | | ''[[:d:Q41019354|Mary Collins-Powell]]'' | direutora d&#39;orquesta galesa (1928–1997) | 1928 | 1997 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9530 | | ''[[:d:Q41234642|Helen Molyneux]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 9531 | | ''[[:d:Q41247240|Hannah Grace]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9532 | | ''[[:d:Q41249260|Owen Evans]]'' | | 1996 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9533 | [[Ficheru:Megan Jones POTM 2021 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q41446728|Megan Jones]]'' | | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9534 | | ''[[:d:Q41530142|Robson Blake]]'' | | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9535 | [[Ficheru:Siwan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q41693923|Siwan Davies]]'' | académica británica | 2000 | | ''[[:d:Q914291|Newport]]'' |- | style='text-align:right'| 9536 | | ''[[:d:Q41693935|Deirdre Beddoe]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 9537 | | ''[[:d:Q41767537|Christopher Vaughan Edwards]]'' | militar galés (1875–1955) | 1875 | 1955 | [[Llanfairpwllgwyngyllgogerychwyrndrobwllllantysiliogogogoch]] |- | style='text-align:right'| 9538 | | ''[[:d:Q41787459|Derek Jenkins]]'' | | 1937 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9539 | | ''[[:d:Q42186286|William Powell]]'' | diáconu galés (1705–1780) | 1705 | 1780 | ''[[:d:Q6964304|Nanteos]]'' |- | style='text-align:right'| 9540 | | ''[[:d:Q42211621|Cerith Flinn]]'' | | 1986 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9541 | | ''[[:d:Q42291096|Michael J. Ingleson]]'' | | | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9542 | | ''[[:d:Q42313714|Tegau Eurfron]]'' | | 500 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9543 | [[Ficheru:Laura O'Sullivan (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q42314072|Laura O'Sullivan]]'' | futbolista británica | 1991 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9544 | | ''[[:d:Q42375487|Paul Meek]]'' | autor galés | 1959 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9545 | [[Ficheru:Amy Dowden - 2023 (52720307368) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q42431221|Amy Dowden]]'' | baillarina británica | 1991 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 9546 | | ''[[:d:Q42434789|Archie Ridley]]'' | xugador de críquet neozelandés (1869–1950) | 1869 | 1950 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 9547 | [[Ficheru:Dilanroberts (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q42520174|Dylan Roberts]]'' | | 1971 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9548 | | ''[[:d:Q42583341|Hannah Miles]]'' | futbolista británica | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9549 | | ''[[:d:Q42774158|Colin St Clair Oakes]]'' | arquiteutu británicu | 1908 | 1971 | ''[[:d:Q16901177|Tanyfron]]'' |- | style='text-align:right'| 9550 | | ''[[:d:Q42845798|Evan Press]]'' | | 2000 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9551 | [[Ficheru:Jane-dodds (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q42846969|Jane Dodds]]'' | | 1963 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9552 | | ''[[:d:Q42852267|Wayne Hughes]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 9553 | | ''[[:d:Q42886882|Owen Taylor]]'' | futbolista británicu | 2001 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9554 | | ''[[:d:Q42889463|Lewis Collins]]'' | | 2001 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9555 | | ''[[:d:Q43127454|Irwin John David Bevan]]'' | artista británicu (1852–1940) | 1852 | 1940 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9556 | | ''[[:d:Q43170848|David Walsh]]'' | futbolista galés | 1979 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9557 | | ''[[:d:Q43178378|Taylor Davies]]'' | | 1995 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9558 | | ''[[:d:Q43178639|Rhys Fawcett]]'' | | 1996 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9559 | | ''[[:d:Q43260423|Ben Jones]]'' | | 1998 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9560 | | ''[[:d:Q43260453|Tony O'Connor]]'' | | 1934 | 2015 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9561 | | ''[[:d:Q43289293|David J. Tozer]]'' | | 1970 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9562 | | ''[[:d:Q43304180|Philip Henry Egerton]]'' | | 1824 | 1893 | ''[[:d:Q3406264|Gresford]]'' |- | style='text-align:right'| 9563 | | ''[[:d:Q43374061|Jethro Binns]]'' | xugador de squash galés | 1984 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9564 | | ''[[:d:Q43380801|Toni Evans]]'' | actriz pornográfica británica | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9565 | | ''[[:d:Q43472159|Nicki McNelly]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 9566 | | ''[[:d:Q43538963|Wenna]]'' | | 600 | 544 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 9567 | [[Ficheru:Cpl William Dempster.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q43580958|William Dempster]]'' | | 1876 | 1964 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9568 | | ''[[:d:Q43847981|Owen Lane]]'' | | 1997 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9569 | | ''[[:d:Q44070372|Morgan Williams]]'' | | 1995 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9570 | | ''[[:d:Q44481398|Rowan Jenkins]]'' | | 1991 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9571 | | ''[[:d:Q44490509|Catherine Smaill]]'' | | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9572 | | ''[[:d:Q44633113|Fred Condrey]]'' | futbolista galés (1883–1952) | 1883 | 1952 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9573 | | ''[[:d:Q44691153|William Powell]]'' | | 1815 | 1878 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9574 | | ''[[:d:Q44711039|Dane Blacker]]'' | | 1998 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9575 | | ''[[:d:Q44742025|Joe Thomas]]'' | | 1996 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9576 | | ''[[:d:Q44742037|Will Jones]]'' | | 1998 | | ''[[:d:Q3381195|Penclawdd]]'' |- | style='text-align:right'| 9577 | [[Ficheru:Next Generation Trophy 2013 44.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q44963860|Nathan Broadhead]]'' | | 1998 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9578 | [[Ficheru:Dewi Cynon (David Davies 1853-1937).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q45048920|Dewi Cynon]]'' | músicu galés | 1853 | 1937 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 9579 | [[Ficheru:Shaun Evans 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q45189110|Shaun Evans]]'' | | 1996 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9580 | | ''[[:d:Q45298761|Nicholas Tee]]'' | remeru británicu | 1949 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9581 | | ''[[:d:Q45300946|J. Gwynn Williams]]'' | | 1924 | 2017 | ''[[:d:Q6661359|Llanfechain]]'' |- | style='text-align:right'| 9582 | | ''[[:d:Q45319455|Ashley Griffiths]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 9583 | | ''[[:d:Q45776704|Ray Giles]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q6389163|Kenfig Hill]]'' |- | style='text-align:right'| 9584 | | ''[[:d:Q45972376|Mary Thomas]]'' | cantante d&#39;ópera británica | 1932 | 1997 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9585 | | ''[[:d:Q45985290|Colin Lake]]'' | | 1941 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9586 | | ''[[:d:Q46194169|Charles Henry Clements]]'' | músicu galés (1898–1983) | 1898 | 1983 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9587 | | ''[[:d:Q46231570|Samuel Homfray]]'' | | 1795 | 1883 | ''[[:d:Q3406657|Penydarren]]'' |- | style='text-align:right'| 9588 | [[Ficheru:David Paul Mills.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q46271067|David P Mills]]'' | químicu británicu | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9589 | | ''[[:d:Q46586061|Steve Sutton]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 9590 | | ''[[:d:Q47015455|Francis Huntly Griffith]]'' | | 1885 | 1958 | ''[[:d:Q5566706|Glasbury]]'' |- | style='text-align:right'| 9591 | | ''[[:d:Q47035203|Nikara Jenkins]]'' | ximnasta británica | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9592 | | ''[[:d:Q47073063|Megan Chard]]'' | ciclista galesa | 1998 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 9593 | | ''[[:d:Q47116012|J. Aelwyn Roberts]]'' | | 1918 | 2018 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 9594 | | ''[[:d:Q47120646|Ena Thomas]]'' | | 1935 | 2020 | ''[[:d:Q5441898|Felindre]]'' |- | style='text-align:right'| 9595 | | ''[[:d:Q47120904|Heulwen Hâf]]'' | | 1944 | 2018 | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 9596 | | ''[[:d:Q47121085|T. Ceiri Griffith]]'' | | 1925 | 2016 | ''[[:d:Q3395863|Llanbedr]]'' |- | style='text-align:right'| 9597 | | ''[[:d:Q47121249|Cledwyn Jones]]'' | | 1923 | 2022 | ''[[:d:Q3396911|Talysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 9598 | | ''[[:d:Q47121493|Ruth Morgan]]'' | | 1966 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9599 | | ''[[:d:Q47121781|Mari George]]'' | | 1973 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9600 | | ''[[:d:Q47121825|Gwen Redvers Jones]]'' | | 1930 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 9601 | | ''[[:d:Q47121859|Nansi Selwood]]'' | | 1921 | 2017 | ''[[:d:Q13130671|Penderyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9602 | | ''[[:d:Q47122648|Gwyn Erfyl]]'' | | 1924 | 2007 | ''[[:d:Q6661318|Llanerfyl]]'' |- | style='text-align:right'| 9603 | [[Ficheru:Dwy Goron Eirwyn .jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47122741|Eirwyn George]]'' | poeta británicu | 1936 | | ''[[:d:Q20007221|Tufton]]'' |- | style='text-align:right'| 9604 | | ''[[:d:Q47123094|Emyr Wyn Jones]]'' | | 1907 | 1999 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 9605 | | ''[[:d:Q47123304|Idris Charles]]'' | | 1947 | 2021 | ''[[:d:Q3402654|Bodffordd]]'' |- | style='text-align:right'| 9606 | | ''[[:d:Q47123476|Gilmor Griffiths]]'' | | 1917 | 1985 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9607 | | ''[[:d:Q47124189|Martyn Geraint]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q1770495|Goodwick]]'' |- | style='text-align:right'| 9608 | | ''[[:d:Q47124236|Mair Garnon]]'' | | 1928 | 2022 | ''[[:d:Q3405138|St Dogmaels]]'' |- | style='text-align:right'| 9609 | | ''[[:d:Q47124323|Adrian Reynolds]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 9610 | | ''[[:d:Q47124529|Arwel Vittle]]'' | | | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9611 | | ''[[:d:Q47124631|Arfon Haines Davies]]'' | llocutor británicu | 1948 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9612 | | ''[[:d:Q47125185|Eurgain Haf]]'' | | | | ''[[:d:Q7163011|Penisa'r Waun]]'' |- | style='text-align:right'| 9613 | [[Ficheru:Dafydd Owen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47125330|Dafydd Owen]]'' | | 1919 | 2002 | ''[[:d:Q13126438|Bylchau]]'' |- | style='text-align:right'| 9614 | | ''[[:d:Q47125531|Cris Dafis]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9615 | [[Ficheru:S. Minwel Tibbott.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47125612|S. Minwel Tibbott]]'' | | 1936 | 1998 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9616 | | ''[[:d:Q47125622|Ieuan Gwynedd Jones]]'' | | 1920 | 2018 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9617 | | ''[[:d:Q47125698|Sioned Lleinau]]'' | | | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9618 | | ''[[:d:Q47125703|Gwynedd O. Pierce]]'' | | 1921 | 2022 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9619 | [[Ficheru:Heather M Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47125847|Heather Williams]]'' | | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9620 | | ''[[:d:Q47126006|Ceridwen Lloyd-Morgan]]'' | | 1950 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9621 | | ''[[:d:Q47126053|Islwyn Williams]]'' | | 1917 | 1988 | ''[[:d:Q3404200|Porth]]'' |- | style='text-align:right'| 9622 | | ''[[:d:Q47126099|Mari Emlyn]]'' | | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9623 | | ''[[:d:Q47126182|Gwilym H. Jones]]'' | | 1930 | | ''[[:d:Q2148274|Rhos-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 9624 | | ''[[:d:Q47126264|Llion Jones]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9625 | | ''[[:d:Q47126436|William R. Lewis]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q3400997|Llangristiolus]]'' |- | style='text-align:right'| 9626 | | ''[[:d:Q47126701|Heini Gruffudd]]'' | | 1946 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9627 | | ''[[:d:Q47126897|Pegi Lloyd-Williams]]'' | | 1923 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9628 | | ''[[:d:Q47126908|Robert Rhys]]'' | | 1953 | | ''[[:d:Q13644935|Llangyndeyrn]]'' |- | style='text-align:right'| 9629 | | ''[[:d:Q47126926|R. Iestyn Hughes]]'' | | 1955 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9630 | [[Ficheru:J. Towyn Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47127197|J. Towyn Jones]]'' | | 1942 | 2019 | ''[[:d:Q13126548|Capel Iwan]]''<br/>''[[:d:Q4941233|Boncath]]'' |- | style='text-align:right'| 9631 | | ''[[:d:Q47127360|E. Wyn James]]'' | | | | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 9632 | | ''[[:d:Q47127962|G. Melvyn Howe]]'' | | 1920 | 2012 | ''[[:d:Q3404663|Abercynon]]'' |- | style='text-align:right'| 9633 | | ''[[:d:Q47128294|Sêra Moore-Williams]]'' | | 1958 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9634 | | ''[[:d:Q47128461|Gareth Ffowc Roberts]]'' | | 1945 | | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 9635 | | ''[[:d:Q47128519|Daniel Davies]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 9636 | | ''[[:d:Q47129647|Patti Flynn]]'' | | 1937 | 2020 | ''[[:d:Q3398900|Tiger Bay]]'' |- | style='text-align:right'| 9637 | | ''[[:d:Q47129851|Teleri Bevan]]'' | | 1931 | 2020 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9638 | | ''[[:d:Q47129889|John Barnie]]'' | | 1941 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9639 | | ''[[:d:Q47130219|Janet Aethwy]]'' | | 1955 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9640 | | ''[[:d:Q47130527|R. Arwel Jones]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q15272454|Rhosybol]]'' |- | style='text-align:right'| 9641 | | ''[[:d:Q47130540|Morfydd E. Owen]]'' | | 1936 | 2024 | ''[[:d:Q8564160|Fochriw]]'' |- | style='text-align:right'| 9642 | | ''[[:d:Q47179942|Llwchaiarn]]'' | monxu galés (580–640) | 580 | 640 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9643 | | ''[[:d:Q47228357|Jon Norris]]'' | | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9644 | [[Ficheru:Evans-01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47263904|Connor Lemonheigh-Evans]]'' | futbolista británicu | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9645 | | ''[[:d:Q47309379|Hugh Thomas]]'' | | 1964 | 2022 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9646 | | ''[[:d:Q47436459|Zak Lee-Green]]'' | remeru británicu | 1991 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9647 | | ''[[:d:Q47453910|Kacie Oliver]]'' | futbolista d&#39;Estaos Xuníos | 1989 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9648 | | ''[[:d:Q47458804|Gary Pickford-Hopkins]]'' | | 1948 | 2013 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9649 | [[Ficheru:Paula Gellibrand.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47459774|Paula Gellibrand]]'' | | 1898 | 1986 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 9650 | | ''[[:d:Q47460430|Nathan Foy]]'' | xugador de críquet británicu | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9651 | [[Ficheru:Olwen Lloyd George a Capt T J Carey Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47460742|Thomas Carey-Evans]]'' | | 1884 | 1947 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 9652 | | ''[[:d:Q47467076|Horace Debenham]]'' | remeru británicu (1903–1993) | 1903 | 1993 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 9653 | | ''[[:d:Q47467184|Katherine McNicol]]'' | remera británica | 1961 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 9654 | | ''[[:d:Q47476891|Richie Edwards]]'' | | 1989 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9655 | | ''[[:d:Q47476950|Chris Harris]]'' | | 1977 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9656 | | ''[[:d:Q47476985|Frank Williams]]'' | | 1917 | 1978 | ''[[:d:Q7114024|Overton]]'' |- | style='text-align:right'| 9657 | | ''[[:d:Q47477003|Bob Griffiths]]'' | | 1953 | | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 9658 | | ''[[:d:Q47482445|Michael Harris]]'' | remeru británicu | 1969 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 9659 | | ''[[:d:Q47490670|Ross Owen]]'' | | 1994 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9660 | [[Ficheru:Aaron Wainwright 20250419 173900.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47490703|Aaron Wainwright]]'' | | 1997 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9661 | | ''[[:d:Q47490719|Jared Rosser]]'' | | 1997 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9662 | | ''[[:d:Q47490721|Arwel Robson]]'' | | 1997 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9663 | | ''[[:d:Q47490745|Anna Hursey]]'' | | 2006 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9664 | | ''[[:d:Q47492896|Doug Perkins]]'' | | 1943 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9665 | | ''[[:d:Q47516819|Michael Philip Harris]]'' | ornitólogu británicu | 1939 | 2023 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9666 | [[Ficheru:Saint-Amand-les-Eaux - Paris-Roubaix juniors, 9 avril 2017, départ (A38).JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q47517355|Rhys Britton]]'' | ciclista británicu | 1999 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9667 | | ''[[:d:Q47541497|Walter Morgan]]'' | | 1821 | 1903 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 9668 | | ''[[:d:Q47542010|Jason Evans]]'' | | 1971 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9669 | | ''[[:d:Q47542123|Frances Mackenzie, Countess of Seaforth]]'' | | 1659 | | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9670 | | ''[[:d:Q47542236|Nicola Tustain]]'' | | 1997 | | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 9671 | | ''[[:d:Q47656094|Alan Phillips]]'' | | | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 9672 | [[Ficheru:Wales-Switzerland match at Euro 2020 in Baku 5 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q47658470|Joe Rodon]]'' | futbolista británicu | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9673 | | ''[[:d:Q47671584|Ben Hingeley]]'' | pilotu d&#39;automovilismu británicu | 1997 | | ''[[:d:Q5566710|Glascoed]]'' |- | style='text-align:right'| 9674 | [[Ficheru:Jack Sargeant AM (40900021582).png|center|128px]] | ''[[:d:Q47995095|Jack Sargeant]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 9675 | [[Ficheru:John Phillips at UFC Fight Night 160 in Copenhagen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q48468627|John Phillips]]'' | | 1985 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9676 | | ''[[:d:Q48778144|John Welch]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9677 | | ''[[:d:Q48794179|Honor Arundel]]'' | novelista británica (1919–1973) | 1919 | 1973 | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 9678 | | ''[[:d:Q48801730|Julian Atterton]]'' | | | | ''[[:d:Q5595745|Grangetown]]'' |- | style='text-align:right'| 9679 | | ''[[:d:Q48805514|Alexia Pnevmatikos]]'' | ilustradora británica | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9680 | | ''[[:d:Q48816696|Sarah Jones]]'' | | 1990 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9681 | | ''[[:d:Q48816698|Rose Thomas]]'' | xugadora de ḥoquei británica | 1992 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 9682 | | ''[[:d:Q48817063|Albert Gower-Rees]]'' | | 1880 | 1956 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9683 | | ''[[:d:Q48844024|Janusz Hryniewicz]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q3402867|Penley]]'' |- | style='text-align:right'| 9684 | | ''[[:d:Q48868869|Danny Hughes]]'' | | 1988 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9685 | | ''[[:d:Q48868982|Sarah Connolly]]'' | | 1989 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9686 | | ''[[:d:Q48977772|Dewi Cross]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9687 | | ''[[:d:Q49679357|Cyril Mossford]]'' | | 1903 | 1968 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 9688 | | ''[[:d:Q49995733|Catherine Lynch]]'' | | 1880 | 1908 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9689 | [[Ficheru:Elise Hughes Blackburn (50452093546) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q50078331|Elise Hughes]]'' | futbolista galesa | 2001 | | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 9690 | | ''[[:d:Q50131942|Trefor Selway]]'' | | 1931 | 2018 | ''[[:d:Q3406258|Pandy Tudur]]'' |- | style='text-align:right'| 9691 | | ''[[:d:Q50136388|Howard Sheppeard]]'' | futbolista británicu | 1933 | 2021 | ''[[:d:Q3399762|Ynysybwl]]'' |- | style='text-align:right'| 9692 | | ''[[:d:Q50169885|Thomas Price]]'' | fotógrafu neozelandés | 1838 | 1928 | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 9693 | | ''[[:d:Q50173768|Chris Goss]]'' | | 1961 | | ''[[:d:Q27556140|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 9694 | | ''[[:d:Q50179243|Rob Sutherland]]'' | | 1985 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9695 | | ''[[:d:Q50217554|Sean Wharton]]'' | futbolista británicu | 1968 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9696 | | ''[[:d:Q50276520|Lily Argent]]'' | | 1886 | 1916 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9697 | | ''[[:d:Q50296393|Neil Salathiel]]'' | | 1962 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9698 | | ''[[:d:Q50298099|Islwyn Williams]]'' | | 1903 | 1957 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 9699 | | ''[[:d:Q50309032|Timothy Davis]]'' | | 1779 | 1860 | ''[[:d:Q3401686|Llangybi]]'' |- | style='text-align:right'| 9700 | | ''[[:d:Q50322911|Bray Wilkins]]'' | | 1610 | 1702 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9701 | [[Ficheru:Francesca Rhydderch large.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q50326432|Francesca Rhydderch]]'' | | 1969 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9702 | [[Ficheru:Lexi Lowe - AVN Expo & AVN Awards (8394303962).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q50332139|Lexi Lowe]]'' | | 1988 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9703 | | ''[[:d:Q50345115|Aled Miles]]'' | | 1965 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9704 | | ''[[:d:Q50345381|Paul Whitfield]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9705 | | ''[[:d:Q50365542|Sam Moore]]'' | | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9706 | | ''[[:d:Q50365977|Brian Jenkins]]'' | | 1935 | 2021 | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 9707 | | ''[[:d:Q50379493|Chelsea Lewis]]'' | deportista galesa | 1993 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9708 | | ''[[:d:Q50404210|Geraldine Norman]]'' | matemática británica | 1940 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9709 | [[Ficheru:Banita Sandhu graces the special screening of October (01).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q50413334|Banita Sandhu]]'' | actriz británica | 1997 | | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 9710 | | ''[[:d:Q50528961|Trevor Jones]]'' | | 1923 | 1983 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 9711 | | ''[[:d:Q50528968|Tommy Edwards]]'' | futbolista británicu (1923–2000) | 1923 | 2000 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9712 | | ''[[:d:Q50580585|Audrey Bates]]'' | | 1922 | 2001 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9713 | | ''[[:d:Q50580877|Audrey Coombs]]'' | deportista británica (1928–2016) | 1928 | 2016 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9714 | | ''[[:d:Q50581145|Betty Gray]]'' | | 1920 | 2018 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 9715 | | ''[[:d:Q50591265|Ivor Edward David]]'' | | 1875 | 1913 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 9716 | | ''[[:d:Q50676480|Hayley Parsons]]'' | | 1973 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 9717 | | ''[[:d:Q50900421|Emyr Evans]]'' | | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9718 | | ''[[:d:Q50947577|Ifan G Hughes]]'' | investigador | 1968 | | ''[[:d:Q8054077|Ynyshir]]'' |- | style='text-align:right'| 9719 | [[Ficheru:Emma Sarah Hutchinson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q51051504|Emma Hutchinson]]'' | | 1820 | 1905 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9720 | | ''[[:d:Q51214742|Sam Pearce]]'' | xugador de críquet británicu | 1994 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9721 | | ''[[:d:Q51218990|Len Attley]]'' | | 1910 | 1979 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9722 | | ''[[:d:Q51220615|Islwyn Jones]]'' | futbolista británicu | 1935 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9723 | | ''[[:d:Q51221808|Enoch Mort]]'' | futbolista británicu (1912–1999) | 1912 | 1999 | ''[[:d:Q7080139|Ogmore Vale]]'' |- | style='text-align:right'| 9724 | | ''[[:d:Q51260242|Alan Couch]]'' | futbolista británicu | 1953 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9725 | | ''[[:d:Q51287556|Dino Fetscher]]'' | actor británicu | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9726 | | ''[[:d:Q51364729|Sam Fenwick]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 9727 | | ''[[:d:Q51537516|Anthony Robert Alwyn Hobson]]'' | | 1921 | 2014 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 9728 | | ''[[:d:Q51537525|Ann Mercy Hunt]]'' | | 1938 | 2014 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 9729 | | ''[[:d:Q51573468|Morgan Morris]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9730 | [[Ficheru:RAF India 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q51611000|Roger A Falconer]]'' | | 1951 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9731 | | ''[[:d:Q51645970|Bethan Davies]]'' | marchadora atlética británica | 1990 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9732 | | ''[[:d:Q51683462|Charles John Ribton-Turner]]'' | | 1839 | 1895 | ''[[:d:Q17740804|Bryntirion]]'' |- | style='text-align:right'| 9733 | | ''[[:d:Q51705802|Mihangel Jones]]'' | | 1940 | 2018 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 9734 | | ''[[:d:Q51754219|Liam Hutchinson]]'' | futbolista británicu | 1991 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9735 | | ''[[:d:Q51759514|Bill Sweet]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9736 | | ''[[:d:Q51799848|Alex Beckett]]'' | actor británicu (1982–2018) | 1982 | 2018 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9737 | | ''[[:d:Q51844029|Gomer Lloyd]]'' | | 1947 | 2016 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9738 | [[Ficheru:20241006-Gemma Evans (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q51876187|Gemma Evans]]'' | futbolista británica | 1996 | | ''[[:d:Q5530463|Gelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9739 | | ''[[:d:Q51879759|Graham Sweet]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9740 | | ''[[:d:Q51879898|Jackie Price]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 9741 | | ''[[:d:Q51879916|Christopher Frank]]'' | | 1949 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9742 | | ''[[:d:Q51905701|Owen James]]'' | ciclista británicu | 1995 | | ''[[:d:Q5445551|Ferryside]]'' |- | style='text-align:right'| 9743 | | ''[[:d:Q51908481|Saint Bilo]]'' | santa galesa | 500 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 9744 | | ''[[:d:Q51954536|Cenhedlon ach Briafael]]'' | | | 700 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 9745 | | ''[[:d:Q51954783|Cynheiddon ach Brychan]]'' | santa galesa | | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 9746 | | ''[[:d:Q51996869|Danielle Lewis]]'' | | | | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 9747 | | ''[[:d:Q52002304|Dilig]]'' | | | | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 9748 | | ''[[:d:Q52061534|Eurfyl ach Padarn]]'' | | | | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 9749 | | ''[[:d:Q52079677|Nathan Wigg]]'' | futbolista británicu | 1974 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9750 | | ''[[:d:Q52083916|Eurgain ach Maelgwn Gwynedd]]'' | | 510 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9751 | | ''[[:d:Q52084553|Kieran Williams]]'' | | 1997 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9752 | [[Ficheru:James Ratti LQ 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52084831|James Ratti]]'' | | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9753 | | ''[[:d:Q52084834|Dewi Lake]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9754 | | ''[[:d:Q52084835|Tiaan Thomas-Wheeler]]'' | | 1999 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 9755 | | ''[[:d:Q52099094|David Evans, Jr.]]'' | políticu estauxunidense | 1848 | 1929 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9756 | [[Ficheru:Judith Ablett-Kerr (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52107245|Judith Ablett-Kerr]]'' | abogada neozelandesa | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9757 | | ''[[:d:Q52120536|Gwenhaf]]'' | | 480 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 9758 | [[Ficheru:John Edwal ac Angharad Williams; tad a mam Waldo Williams (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52153538|J. Edwal Williams]]'' | poeta británicu (1863–1934) | 1863 | 1934 | ''[[:d:Q17015913|Llandissilio]]'' |- | style='text-align:right'| 9759 | [[Ficheru:Lady Williams-Wynn and her Children.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52154446|Frances Williams Wynn]]'' | | 1773 | 1857 | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 9760 | | ''[[:d:Q52156361|Ralph Joseph Horner]]'' | | 1848 | 1926 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9761 | | ''[[:d:Q52157138|Keith Winter]]'' | | 1906 | 1983 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9762 | | ''[[:d:Q52157525|Gwenonwy ach Meurig]]'' | | 500 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 9763 | [[Ficheru:Charles Williams, the comedian and actor from Bodffordd, visiting his home region (1561472).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52160410|Charles Williams]]'' | actor británicu (1915–1990) | 1915 | 1990 | ''[[:d:Q3402654|Bodffordd]]'' |- | style='text-align:right'| 9764 | | ''[[:d:Q52191516|Euryn Ogwen Williams]]'' | | 1942 | 2021 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 9765 | | ''[[:d:Q52231233|Ebenezer Morgan]]'' | | 1820 | 1906 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 9766 | [[Ficheru:Marged Esli yn Sigaret? 1991.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52231975|Marged Esli]]'' | | 1949 | 2025 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 9767 | [[Ficheru:Portrait of Watkin B. Joseph, 'Y Myfyr' (4670369).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52293977|Watkin B Joseph]]'' | | 1832 | 1883 | ''[[:d:Q6661962|Llechfaen]]'' |- | style='text-align:right'| 9768 | [[Ficheru:Annie brewer.png|center|128px]] | ''[[:d:Q52455681|Annie Brewer]]'' | | 1874 | 1921 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9769 | | ''[[:d:Q52470702|Dafydd Tomos]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9770 | | ''[[:d:Q52496375|Huw Llewelyn Williams]]'' | | 1904 | 1979 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 9771 | | ''[[:d:Q52557168|Llŷr Forwen]]'' | santa galesa | 600 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9772 | | ''[[:d:Q52604716|Reg Phillips]]'' | futbolista británicu (1921–1972) | 1921 | 1972 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9773 | | ''[[:d:Q52716006|Tudor Evans]]'' | políticu británicu | | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 9774 | | ''[[:d:Q52722880|Amy Evans]]'' | xugadora de rugbi británica | 1990 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 9775 | | ''[[:d:Q52724507|Ash Baker]]'' | futbolista británicu | 1996 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9776 | | ''[[:d:Q52823870|Daniel Jefferies]]'' | futbolista galés | 1999 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 9777 | [[Ficheru:Jack Edwards (5292077).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q52911912|Jack Edwards]]'' | | 1853 | 1942 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9778 | | ''[[:d:Q53086736|Kelvin Thomas]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9779 | | ''[[:d:Q53191106|Meleri]]'' | santa galesa | | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 9780 | | ''[[:d:Q53428221|David Edward Williams]]'' | | 1910 | 1994 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 9781 | | ''[[:d:Q53570396|Nefyn ach Brychan]]'' | | | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 9782 | | ''[[:d:Q53573757|Nwyalen ach Selyf]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9783 | [[Ficheru:Harvard LCCN2014711368.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q53598867|Sue Harvard]]'' | cantante d&#39;ópera galesa (1888–1967) | 1888 | 1967 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9784 | | ''[[:d:Q53718889|Tangwystl ach Brychan]]'' | santa galesa | 500 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 9785 | | ''[[:d:Q53868716|John Bevan]]'' | xugador de críquet australianu (1846–1918) | 1846 | 1918 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9786 | | ''[[:d:Q53870939|Gwyn Morgans]]'' | | 1932 | 2023 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 9787 | | ''[[:d:Q54005453|Wally Roberts]]'' | | 1917 | 2006 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9788 | | ''[[:d:Q54087307|Alfred Ross Pring]]'' | | 1827 | | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9789 | [[Ficheru:Kishan Hirani PHC 2014-1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q54556080|Kishan Hirani]]'' | xugador de snooker británicu | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9790 | [[Ficheru:Noelcrymych.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q54591108|Noel James]]'' | comediante en direuto británicu | 1965 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9791 | | ''[[:d:Q54594287|Marcus Piggott]]'' | | 1971 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9792 | | ''[[:d:Q54598807|Philip Welch]]'' | matemáticu británicu | 1954 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9793 | [[Ficheru:Portrait of Mr. Trygarn Griffith ; Mrs. Trygarn Griffith (4671009).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q54670107|Richard Trygarn Griffith]]'' | | 1788 | 1866 | ''[[:d:Q29483393|Carreg Llwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 9794 | [[Ficheru:Portrait of Henry Evans (born 1606) (4674118).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q54800979|Henry Evans]]'' | | 1606 | 1710 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9795 | | ''[[:d:Q54861308|Dan Babos]]'' | | 2000 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9796 | | ''[[:d:Q54861310|Taine Basham]]'' | | 1999 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9797 | | ''[[:d:Q54869232|Rees Alfred Davis]]'' | | 1856 | 1940 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 9798 | | ''[[:d:Q54957569|Ray Davies]]'' | | 1927 | 2017 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9799 | | ''[[:d:Q54982366|Neil Jones]]'' | | 1948 | 2018 | ''[[:d:Q3398355|Llanbradach]]'' |- | style='text-align:right'| 9800 | [[Ficheru:The History of Apple Pie - Kelly Lee Owens (2013).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55006228|Kelly Lee Owens]]'' | cantante británica | 1988 | | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 9801 | | ''[[:d:Q55048184|Melville Hocken]]'' | | 1887 | 1949 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9802 | | ''[[:d:Q55069173|Dianne Rees]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9803 | | ''[[:d:Q55080950|Joel Bennett Ringer]]'' | | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9804 | | ''[[:d:Q55114646|Prem Sisodiya]]'' | xugador de críquet británicu | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9805 | | ''[[:d:Q55235984|Jessica Warboys]]'' | | 1977 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9806 | | ''[[:d:Q55237277|Terry Dyddgen-Jones]]'' | direutor de televisión británicu (1950–2018) | 1950 | 2018 | ''[[:d:Q13127572|Crwbin]]'' |- | style='text-align:right'| 9807 | | ''[[:d:Q55310397|Bridget Chetwynd]]'' | escritora británica (1910–1970) | 1910 | 1970 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9808 | | ''[[:d:Q55314922|Caryl Thomas]]'' | | 1986 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9809 | | ''[[:d:Q55350891|Les Speed]]'' | | 1923 | 2012 | ''[[:d:Q2483466|Caergwrle]]'' |- | style='text-align:right'| 9810 | | ''[[:d:Q55363774|Stan Roberts]]'' | | 1921 | 1995 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9811 | | ''[[:d:Q55363791|Paul Roberts]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 9812 | | ''[[:d:Q55363992|Ken Morgan]]'' | deportista británicu (1932–2008) | 1932 | 2008 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9813 | [[Ficheru:2024 UEC Track Elite European Championships 082.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55364071|Jessica Roberts]]'' | ciclista británica | 1999 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9814 | | ''[[:d:Q55369925|Chris Sander]]'' | futbolista británicu | 1962 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9815 | | ''[[:d:Q55375359|Frank Jones]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 9816 | | ''[[:d:Q55391506|Curtis Dodge]]'' | | 1992 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 9817 | | ''[[:d:Q55413128|Gwyn Vaughan Jones]]'' | actor galés | 1958 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 9818 | [[Ficheru:WelshWhisperer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55462126|Welsh Whisperer]]'' | | 1987 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 9819 | [[Ficheru:Jason Harries 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55584141|Jason Harries]]'' | | 1989 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9820 | | ''[[:d:Q55584143|Kieran Hardy]]'' | | 1995 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9821 | [[Ficheru:Rio Dyer 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55584550|Rio Dyer]]'' | | 1999 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9822 | | ''[[:d:Q55584573|Lennon Greggains]]'' | | 1999 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9823 | | ''[[:d:Q55584576|Connor Edwards]]'' | | 1997 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 9824 | | ''[[:d:Q55584580|Joe Goodchild]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9825 | [[Ficheru:Thomas Merthyr Guest Vanity Fair 1897-11-11.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55587858|Thomas Merthyr Guest]]'' | | 1838 | 1904 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 9826 | | ''[[:d:Q55605198|Ben Murphy]]'' | | 1996 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9827 | | ''[[:d:Q55607561|Christian Coleman]]'' | | 1998 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 9828 | | ''[[:d:Q55607911|Colin Hudson]]'' | | 1935 | 2005 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 9829 | | ''[[:d:Q55610492|Eddie Jenkins]]'' | futbolista británicu (1909–2005) | 1909 | 2005 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9830 | | ''[[:d:Q55615146|John Cockrill]]'' | | 1745 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9831 | [[Ficheru:William Williams on a railway jigger, rabbit hunting in Otago, ca 1900 (3056669963) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q55618848|William Williams]]'' | fotógrafu neozelandés (1859–1948) | 1859 | 1948 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9832 | | ''[[:d:Q55618934|William Williams]]'' | | 1788 | 1855 | ''[[:d:Q13626046|Aberpergwm House]]'' |- | style='text-align:right'| 9833 | | ''[[:d:Q55631619|Rhodri Davies]]'' | | 1991 | | ''[[:d:Q3460580|Crymych]]'' |- | style='text-align:right'| 9834 | | ''[[:d:Q55632115|Russell Lewis]]'' | | 1956 | | ''[[:d:Q4923812|Blaengwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 9835 | | ''[[:d:Q55642700|William Hughes]]'' | actor británicu (1998–2018) | 1998 | 2018 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9836 | | ''[[:d:Q55652337|Gwrgon]]'' | | 500 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 9837 | | ''[[:d:Q55652826|Ceindrych]]'' | santa galesa | 500 | | ''[[:d:Q954585|Teyrnas Brycheiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 9838 | | ''[[:d:Q55683438|Jimmy Mesene]]'' | | 1908 | 1969 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9839 | | ''[[:d:Q55713686|Helena Jones]]'' | profesora británica (1916–2018) | 1916 | 2018 | ''[[:d:Q7457421|Seven Sisters]]'' |- | style='text-align:right'| 9840 | | ''[[:d:Q55720569|Sue Roderick]]'' | actriz británica | 1955 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9841 | [[Ficheru:Abram Reese (1829–1908).png|center|128px]] | ''[[:d:Q55721395|Abram Reese]]'' | | 1829 | 1908 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 9842 | | ''[[:d:Q55739150|Arnold Hill Payne]]'' | | 1877 | 1956 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9843 | | ''[[:d:Q55759986|Morgan Webster]]'' | lluchador profesional galés | 1990 | | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 9844 | | ''[[:d:Q55760861|Sophie Mackintosh]]'' | escritora británica | 1988 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 9845 | | ''[[:d:Q55767256|David James Llewelfryn Davies]]'' | | 1903 | 1981 | ''[[:d:Q3405982|Llanfihangel Rhos-y-Corn]]'' |- | style='text-align:right'| 9846 | | ''[[:d:Q55824347|W. Ray Stephens]]'' | | 1916 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 9847 | | ''[[:d:Q55825490|Jack Jones]]'' | | 1921 | 2001 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9848 | | ''[[:d:Q55825492|Brian Jarvis]]'' | | 1933 | 2004 | ''[[:d:Q3404531|Bangor-on-Dee]]'' |- | style='text-align:right'| 9849 | | ''[[:d:Q55844555|Latalia Bevan]]'' | ximnasta galesa | 2001 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9850 | | ''[[:d:Q55938193|Peter Read]]'' | | | | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 9851 | | ''[[:d:Q55978975|Neil O'Halloran]]'' | futbolista británicu | 1933 | 1995 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9852 | | ''[[:d:Q55979165|Iorwerth Herbert]]'' | | 1910 | 1976 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 9853 | | ''[[:d:Q56000479|Peter Bailey]]'' | | 1944 | 2005 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 9854 | | ''[[:d:Q56009287|Meinir Lloyd]]'' | cantante británica | 1945 | | ''[[:d:Q11093013|Cyffylliog]]'' |- | style='text-align:right'| 9855 | [[Ficheru:Rhodri ap Dyfrig (Nwdls, S4C) yn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd 2018 - at the National Eisteddfod, Cardiff 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56051667|Rhodri ap Dyfrig]]'' | | 1977 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9856 | | ''[[:d:Q56062566|Abbie Trayler-Smith]]'' | fotógrafa británica | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9857 | | ''[[:d:Q56118747|Ann Rosalie David]]'' | exiptóloga británica | 1946 | | [[Cárdif]]<br/>[[Organización territorial de Gales|divisiones alministratives de Gales]] |- | style='text-align:right'| 9858 | | ''[[:d:Q56173874|Rose Mabel Durham]]'' | | 1853 | 1928 | ''[[:d:Q3399358|Aberarth]]'' |- | style='text-align:right'| 9859 | | ''[[:d:Q56173890|Rees Arthur]]'' | | 1821 | 1894 | ''[[:d:Q4667105|Abergwesyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9860 | | ''[[:d:Q56173931|Ivor Astle]]'' | | 1882 | 1966 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9861 | | ''[[:d:Q56173975|Elizabeth Mabel Bailey]]'' | | 1862 | 1952 | ''[[:d:Q13129643|Llangattock]]'' |- | style='text-align:right'| 9862 | | ''[[:d:Q56174075|William Barrow]]'' | | 1798 | 1886 | ''[[:d:Q3399931|Llanelltyd]]'' |- | style='text-align:right'| 9863 | | ''[[:d:Q56174090|Derek Baskerville]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 9864 | | ''[[:d:Q56174123|Edward Bebb]]'' | | 1768 | 1840 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9865 | | ''[[:d:Q56174136|Jane Belk]]'' | | 1855 | 1935 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 9866 | | ''[[:d:Q56174215|George Bettiss]]'' | | 1775 | 1839 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9867 | | ''[[:d:Q56174216|Mary Bettiss]]'' | | 1788 | | ''[[:d:Q13129604|Llanbeblig]]'' |- | style='text-align:right'| 9868 | | ''[[:d:Q56174242|John Thomas Beynon]]'' | | 1807 | 1873 | ''[[:d:Q6661158|Llanddewi Velfrey]]'' |- | style='text-align:right'| 9869 | | ''[[:d:Q56174350|John George William Bonsall]]'' | | 1817 | 1900 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9870 | | ''[[:d:Q56174390|Evan Bowen]]'' | | | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 9871 | | ''[[:d:Q56174397|Gwynne Vaughan Bowen]]'' | | 1829 | 1889 | ''[[:d:Q13132008|St Nicholas]]'' |- | style='text-align:right'| 9872 | | ''[[:d:Q56174569|James Brynker]]'' | | 1668 | 1740 | ''[[:d:Q29501940|Brynkir]]'' |- | style='text-align:right'| 9873 | | ''[[:d:Q56174596|Robert Bulkeley]]'' | | 1615 | | ''[[:d:Q3402312|Llanfachraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 9874 | | ''[[:d:Q56174632|John Burrell]]'' | | 1859 | 1934 | ''[[:d:Q6661372|Llanfihangel y Creuddyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9875 | | ''[[:d:Q56174713|David Arthur Callard]]'' | | 1949 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9876 | | ''[[:d:Q56174916|Gerard Casey]]'' | | 1918 | 2000 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 9877 | | ''[[:d:Q56175058|Sarah Charles]]'' | | 1753 | 1814 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 9878 | | ''[[:d:Q56175082|Charles Charman]]'' | | 1914 | 1999 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9879 | | ''[[:d:Q56175321|Alfred Butler Clough]]'' | | 1797 | 1870 | ''[[:d:Q13635786|Henllan]]'' |- | style='text-align:right'| 9880 | | ''[[:d:Q56175456|Athelstan Maurice Corbet]]'' | | 1788 | 1835 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9881 | [[Ficheru:Sarah Jane Rees (Crangowen, 1839-1916) NLW3362516.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56175528|Sarah Jane Rees]]'' | poeta británica | 1839 | 1916 | ''[[:d:Q927739|Llangrannog]]'' |- | style='text-align:right'| 9882 | | ''[[:d:Q56175740|Don Dale-Jones]]'' | | 1935 | | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 9883 | | ''[[:d:Q56175743|Thomas Dalton]]'' | | 1798 | 1878 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9884 | | ''[[:d:Q56175777|Evan David]]'' | | 1809 | 1871 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 9885 | | ''[[:d:Q56175831|Arthur Stanley Davies]]'' | | 1889 | 1951 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 9886 | | ''[[:d:Q56175842|Benjamin Davies]]'' | científicu británicu (1863–1957) | 1863 | 1957 | ''[[:d:Q15921422|Llangynllo]]'' |- | style='text-align:right'| 9887 | | ''[[:d:Q56175850|David Griffith Davies]]'' | | 1845 | 1899 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9888 | | ''[[:d:Q56175852|David Oswald Davies]]'' | | 1908 | 1992 | ''[[:d:Q7321602|Rhydcymerau]]'' |- | style='text-align:right'| 9889 | | ''[[:d:Q56175866|David Evan Davies]]'' | | 1843 | 1914 | ''[[:d:Q1002782|Llannor]]'' |- | style='text-align:right'| 9890 | | ''[[:d:Q56175868|David Rees Davies]]'' | | 1824 | 1916 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 9891 | | ''[[:d:Q56175873|David Davies]]'' | | 1793 | 1864 | ''[[:d:Q3404900|Caio]]'' |- | style='text-align:right'| 9892 | | ''[[:d:Q56175876|David Davies]]'' | | 1799 | 1874 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 9893 | | ''[[:d:Q56175882|David Davies]]'' | | 1845 | | ''[[:d:Q3401171|Cwmdu]]'' |- | style='text-align:right'| 9894 | | ''[[:d:Q56175916|Edward Davies]]'' | | 1820 | 1908 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 9895 | | ''[[:d:Q56175931|Frances Davies]]'' | | 1836 | 1918 | ''[[:d:Q6661270|Llandyfaelog]]'' |- | style='text-align:right'| 9896 | | ''[[:d:Q56175946|Gladys Davies]]'' | | 1885 | | ''[[:d:Q6661851|Llanvihangel Crucorney]]'' |- | style='text-align:right'| 9897 | | ''[[:d:Q56175961|Humphrey Jones Davies]]'' | | 1877 | 1966 | ''[[:d:Q6661071|Llanarmon-yn-Iâl]]'' |- | style='text-align:right'| 9898 | | ''[[:d:Q56175968|Idwal Davies]]'' | | 1915 | 1992 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 9899 | | ''[[:d:Q56176003|John Richard Davies]]'' | | 1826 | | ''[[:d:Q14508512|Henfynyw]]'' |- | style='text-align:right'| 9900 | | ''[[:d:Q56176004|John Davies]]'' | | 1722 | 1799 | ''[[:d:Q6661375|Llanfihangel Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 9901 | | ''[[:d:Q56176024|Jonathan Davies]]'' | | 1857 | 1933 | ''[[:d:Q791811|Beddgelert]]'' |- | style='text-align:right'| 9902 | | ''[[:d:Q56176026|Kate Davies]]'' | | 1892 | 1980 | ''[[:d:Q15987474|Pren-gwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9903 | | ''[[:d:Q56176053|Price Davies]]'' | | 1732 | | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9904 | | ''[[:d:Q56176082|Samuel Davies]]'' | | 1829 | 1904 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 9905 | | ''[[:d:Q56176086|Thomas George Davies]]'' | | 1900 | 1977 | ''[[:d:Q13644933|Llangennech]]'' |- | style='text-align:right'| 9906 | | ''[[:d:Q56176089|Thomas Davies]]'' | | 1802 | 1861 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 9907 | | ''[[:d:Q56176101|Walter Cecil Davies]]'' | | 1802 | 1863 | ''[[:d:Q1026572|Llanrhaeadr-ym-Mochnant]]'' |- | style='text-align:right'| 9908 | | ''[[:d:Q56176152|Rhys Lewis Davis]]'' | | 1828 | 1916 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 9909 | | ''[[:d:Q56176183|Wilfred Seymour De Winton]]'' | | 1856 | 1929 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 9910 | | ''[[:d:Q56176227|David J. Owen]]'' | | 1877 | 1945 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9911 | | ''[[:d:Q56176497|Edward Edwards]]'' | | 1865 | 1933 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9912 | | ''[[:d:Q56176500|Elizabeth Ann Davies]]'' | | 1867 | | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 9913 | | ''[[:d:Q56176529|Llewelyn Edwards]]'' | | | | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 9914 | | ''[[:d:Q56176621|Siôn Eirian]]'' | | 1954 | 2020 | ''[[:d:Q5771888|Hirwaun]]'' |- | style='text-align:right'| 9915 | | ''[[:d:Q56176675|Richard Elias]]'' | | 1847 | 1927 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 9916 | [[Ficheru:Annie Jane Hughes-Griffiths (5227587).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56176704|Annie Jane Ellis]]'' | | 1873 | 1942 | ''[[:d:Q29496455|Cwrt Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 9917 | | ''[[:d:Q56176713|Hugh Ellis]]'' | | 1857 | 1931 | ''[[:d:Q3405864|Llandygai]]'' |- | style='text-align:right'| 9918 | | ''[[:d:Q56176718|Robert Ellis]]'' | | 1845 | | ''[[:d:Q5256625|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9919 | | ''[[:d:Q56176777|Elizabeth Enoch]]'' | | 1801 | | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9920 | | ''[[:d:Q56176894|David Arthen Evans]]'' | | 1878 | 1936 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 9921 | | ''[[:d:Q56176898|David Evans]]'' | | 1860 | 1950 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 9922 | | ''[[:d:Q56176902|David Evans]]'' | | 1815 | 1883 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 9923 | | ''[[:d:Q56176909|David Evans]]'' | | 1875 | 1951 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9924 | | ''[[:d:Q56176912|Dic Evans]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 9925 | [[Ficheru:Revd Ebenezer Evans (Bodedern, CM?) NLW3365083.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56176920|Ebenezer Evans]]'' | | 1815 | 1897 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 9926 | [[Ficheru:Er cof am y Parch Foulk Evans, Machynlleth.. NLW3365216.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56176943|Foulk Evans]]'' | | 1783 | 1866 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 9927 | | ''[[:d:Q56176950|Griffith Thomas Evans]]'' | | 1853 | 1914 | ''[[:d:Q3402480|Rhydyclafdy]]'' |- | style='text-align:right'| 9928 | | ''[[:d:Q56176960|William Howell Evans]]'' | | 1835 | 1892 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9929 | | ''[[:d:Q56176970|John Owain Evans]]'' | | 1875 | 1943 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 9930 | | ''[[:d:Q56176992|Jonah Bowen Evans]]'' | | 1806 | 1876 | ''[[:d:Q6662982|Llywel]]'' |- | style='text-align:right'| 9931 | | ''[[:d:Q56176995|Josiah Daniel Evans]]'' | | 1827 | 1905 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 9932 | | ''[[:d:Q56176998|Lewis Evans]]'' | | 1767 | 1835 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9933 | | ''[[:d:Q56177000|Mali Evans]]'' | | | 1991 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 9934 | | ''[[:d:Q56177009|Olwen Caradoc Evans]]'' | | 1918 | 1998 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 9935 | [[Ficheru:Olwen Lloyd George a Capt T J Carey Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56177012|Olwen Carey, Lady Evans]]'' | | 1892 | 1990 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 9936 | | ''[[:d:Q56177037|Simon Evans]]'' | | 1824 | 1885 | ''[[:d:Q5348102|Eglwyswen]]'' |- | style='text-align:right'| 9937 | | ''[[:d:Q56177069|William Evans]]'' | | 1876 | 1952 | ''[[:d:Q2278993|Pentraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 9938 | | ''[[:d:Q56177096|Hope Wynne Eyton]]'' | | 1754 | 1824 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 9939 | | ''[[:d:Q56177160|John Jocelyn Ffoulkes]]'' | | 1813 | 1898 | ''[[:d:Q13126438|Bylchau]]'' |- | style='text-align:right'| 9940 | | ''[[:d:Q56177351|Richard Garnons]]'' | | 1773 | 1841 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 9941 | | ''[[:d:Q56177409|William George]]'' | | 1865 | 1920 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 9942 | | ''[[:d:Q56177484|William Glasnant Jones]]'' | | 1869 | 1951 | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 9943 | | ''[[:d:Q56177501|Evan Williams]]'' | | 1866 | 1937 | ''[[:d:Q13129629|Llanfihangel Glyn Myfyr]]'' |- | style='text-align:right'| 9944 | | ''[[:d:Q56177812|George Griffith]]'' | | 1790 | 1877 | ''[[:d:Q17741595|Garn]]'' |- | style='text-align:right'| 9945 | | ''[[:d:Q56177827|John Griffith]]'' | | 1654 | 1698 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 9946 | | ''[[:d:Q56177836|John Griffith]]'' | | 1843 | 1864 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 9947 | | ''[[:d:Q56177842|Robert John Griffith]]'' | | 1861 | | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 9948 | | ''[[:d:Q56177851|R.E. Griffith]]'' | | 1911 | 1975 | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 9949 | | ''[[:d:Q56177887|William Griffith]]'' | | 1730 | 1766 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 9950 | | ''[[:d:Q56178037|David Thomas Guy]]'' | | 1905 | 1976 | ''[[:d:Q14538499|Llanrhidian]]'' |- | style='text-align:right'| 9951 | [[Ficheru:Mather Brown (1761-1831) - The Reverend Alban Thomas Gwynne (1751–1819) - 864495 - National Trust.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56178145|Alban Thomas Jones Gwynne]]'' | | 1751 | 1819 | ''[[:d:Q5058788|Cenarth]]'' |- | style='text-align:right'| 9952 | | ''[[:d:Q56178156|Elliw Haf]]'' | | 1953 | | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 9953 | | ''[[:d:Q56178177|Benjamin Hall]]'' | | 1742 | 1825 | ''[[:d:Q5618124|Gumfreston]]'' |- | style='text-align:right'| 9954 | | ''[[:d:Q56178193|Frederick Edward Hamer]]'' | | 1865 | | ''[[:d:Q13129664|Llanllwchaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 9955 | | ''[[:d:Q56178195|Florrie Hamer]]'' | | 1903 | 1994 | ''[[:d:Q3401604|Bow Street]]'' |- | style='text-align:right'| 9956 | | ''[[:d:Q56178200|Nina Hammett]]'' | | 1890 | 1956 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 9957 | | ''[[:d:Q56178202|Victor Hampson-Jones]]'' | | 1909 | 1977 | ''[[:d:Q3402341|Abercrave]]'' |- | style='text-align:right'| 9958 | | ''[[:d:Q56178351|Mary Elizabeth Hedley]]'' | | 1854 | 1925 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 9959 | | ''[[:d:Q56178357|Pete Hellings]]'' | | 1921 | 1994 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 9960 | | ''[[:d:Q56178468|Isaac Herriman]]'' | | 1894 | 1968 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 9961 | | ''[[:d:Q56178498|Elizabeth Lady Hills-Johnes]]'' | | 1834 | 1927 | ''[[:d:Q108366926|Dolaucothi House]]'' |- | style='text-align:right'| 9962 | | ''[[:d:Q56178627|Douglas Houston]]'' | | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9963 | | ''[[:d:Q56178642|Robert Howard]]'' | | 1692 | 1776 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9964 | | ''[[:d:Q56178666|Abraham Howell]]'' | | 1810 | 1893 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9965 | | ''[[:d:Q56178688|David Howell]]'' | | 1817 | | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9966 | | ''[[:d:Q56178692|Edward Howell]]'' | | 1814 | | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9967 | | ''[[:d:Q56178696|Evan Howell]]'' | | 1806 | | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9968 | | ''[[:d:Q56178698|Lewis Howell]]'' | | 1812 | | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9969 | | ''[[:d:Q56178703|Samuel Howell]]'' | | 1822 | | ''[[:d:Q4942605|Bont Dolgadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 9970 | | ''[[:d:Q56178704|William Howell]]'' | | 1777 | 1845 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9971 | | ''[[:d:Q56178705|William Howell]]'' | | 1804 | 1826 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 9972 | | ''[[:d:Q56178756|Ann Jones]]'' | | 1815 | | ''[[:d:Q3404936|Llanfair Talhaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 9973 | | ''[[:d:Q56178760|Benjamin Hughes]]'' | | 1821 | 1913 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9974 | | ''[[:d:Q56178790|Harold Rhys Hughes]]'' | | 1916 | 1998 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 9975 | | ''[[:d:Q56178805|John Henry Hughes]]'' | | 1862 | 1893 | ''[[:d:Q42617191|Isle of Anglesey]]'' |- | style='text-align:right'| 9976 | | ''[[:d:Q56178842|Thomas Hughes]]'' | | 1815 | | ''[[:d:Q6661345|Llanfair Dyffryn Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 9977 | | ''[[:d:Q56178865|Roderick Humphreys]]'' | | 1816 | 1895 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 9978 | | ''[[:d:Q56178885|David Hussey]]'' | | 1852 | 1930 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 9979 | | ''[[:d:Q56178925|Glyn Ifans]]'' | | 1920 | | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 9980 | | ''[[:d:Q56179080|John Jayne]]'' | | 1805 | 1873 | [[Blaenafon]] |- | style='text-align:right'| 9981 | | ''[[:d:Q56179107|Anne Jenkins]]'' | | 1864 | 1948 | ''[[:d:Q29495975|Trecefel]]'' |- | style='text-align:right'| 9982 | | ''[[:d:Q56179139|Richard Iwan Jenkyn]]'' | | 1857 | 1893 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9983 | | ''[[:d:Q56179144|Herbert Noel Jerman]]'' | | 1909 | 1994 | ''[[:d:Q17738677|Dolforgan Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 9984 | | ''[[:d:Q56179197|Edwin William John]]'' | | 1847 | 1938 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 9985 | | ''[[:d:Q56179219|Charlotte Anna Maria Johnes]]'' | | 1825 | 1911 | ''[[:d:Q5561752|Gileston]]'' |- | style='text-align:right'| 9986 | | ''[[:d:Q56179243|W. Jones Williams]]'' | | | | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 9987 | | ''[[:d:Q56179374|Brynmor Pierce Jones]]'' | | 1925 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 9988 | | ''[[:d:Q56179386|Charles Jones]]'' | | 1831 | 1917 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 9989 | | ''[[:d:Q56179396|David Elwyn Jones]]'' | | 1945 | 2003 | ''[[:d:Q2035368|Tremadog]]'' |- | style='text-align:right'| 9990 | | ''[[:d:Q56179400|David Rhys Jones]]'' | | 1845 | 1926 | ''[[:d:Q15921422|Llangynllo]]'' |- | style='text-align:right'| 9991 | | ''[[:d:Q56179414|Daniel Jones]]'' | | 1770 | 1821 | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 9992 | [[Ficheru:David Ivon Jones 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56179420|David Ivon Jones]]'' | | 1882 | 1924 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 9993 | | ''[[:d:Q56179423|David Samuel Jones]]'' | | 1852 | 1898 | ''[[:d:Q3401668|Eglwysbach]]'' |- | style='text-align:right'| 9994 | | ''[[:d:Q56179431|David Jones]]'' | | 1893 | 1916 | ''[[:d:Q101170463|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 9995 | | ''[[:d:Q56179448|Dedwydd Jones]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 9996 | | ''[[:d:Q56179463|Edward Jones]]'' | | 1780 | 1820 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 9997 | | ''[[:d:Q56179473|Edwin Jones]]'' | | 1842 | 1932 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 9998 | | ''[[:d:Q56179475|Elinor Jones]]'' | presentadora de televisión galesa | 1946 | | ''[[:d:Q6661893|Llanwrda]]'' |- | style='text-align:right'| 9999 | | ''[[:d:Q56179489|Esther Anne Davies]]'' | | 1883 | 1940 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 10000 | | ''[[:d:Q56179492|Evan W. Jones]]'' | | 1876 | | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 10001 | | ''[[:d:Q56179498|Francis Ernest Llewellyn Jones]]'' | | 1883 | 1982 | ''[[:d:Q20599925|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 10002 | | ''[[:d:Q56179504|Griffith Jones]]'' | | 1820 | 1875 | ''[[:d:Q5714157|Heneglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 10003 | | ''[[:d:Q56179510|Gwen Jones]]'' | | 1777 | 1857 | ''[[:d:Q3404936|Llanfair Talhaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 10004 | | ''[[:d:Q56179519|Henry Francis Jones]]'' | | 1874 | 1949 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 10005 | | ''[[:d:Q56179526|Henry Jones]]'' | | 1824 | 1852 | ''[[:d:Q3400119|Llanfihangel-y-Pennant]]'' |- | style='text-align:right'| 10006 | | ''[[:d:Q56179538|Hugh Jones]]'' | | | 1799 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10007 | [[Ficheru:Humphrey Jones a Diwygiad 1859 (page 57 crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56179544|Humphrey Jones]]'' | | 1832 | 1895 | ''[[:d:Q13131979|Tre'r-ddôl]]'' |- | style='text-align:right'| 10008 | | ''[[:d:Q56179545|Humphrey Jones]]'' | | | 1690 | ''[[:d:Q29484376|Maesygarnedd]]'' |- | style='text-align:right'| 10009 | | ''[[:d:Q56179548|Ifor Ceredig Jones]]'' | | 1902 | 1965 | ''[[:d:Q16540181|Llangynhafal]]'' |- | style='text-align:right'| 10010 | | ''[[:d:Q56179551|Edward Iorwerth Jones]]'' | | 1852 | 1931 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10011 | | ''[[:d:Q56179555|James Celty Jones]]'' | | 1843 | 1912 | ''[[:d:Q5058745|Cemmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 10012 | | ''[[:d:Q56179559|John David Jones]]'' | | 1868 | 1929 | ''[[:d:Q6661559|Llangynfelyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10013 | | ''[[:d:Q56179562|J. Meredith, Wrexham Correspondence Jones]]'' | | | 1855 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10014 | | ''[[:d:Q56179587|John David Jones]]'' | | 1871 | 1931 | ''[[:d:Q7680110|Talley]]'' |- | style='text-align:right'| 10015 | | ''[[:d:Q56179591|John Griffith Jones]]'' | | 1843 | 1864 | ''[[:d:Q7163011|Penisa'r Waun]]'' |- | style='text-align:right'| 10016 | | ''[[:d:Q56179593|John Henry Jones]]'' | | 1909 | 1985 | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 10017 | | ''[[:d:Q56179596|John Morris Jones]]'' | | 1892 | 1984 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10018 | | ''[[:d:Q56179597|John Reginald Jones]]'' | | 1897 | 1964 | ''[[:d:Q13131732|Talywain]]'' |- | style='text-align:right'| 10019 | | ''[[:d:Q56179598|John Washington Jones]]'' | | 1887 | 1974 | ''[[:d:Q7162296|Pencarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 10020 | | ''[[:d:Q56179623|John Jones]]'' | | 1787 | 1860 | ''[[:d:Q5256625|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10021 | [[Ficheru:Lewis Jones, Rhyl (5349002).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56179660|Lewis Jones]]'' | | 1850 | 1932 | ''[[:d:Q2272941|Tywyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10022 | | ''[[:d:Q56179677|Margaret Mostyn Jones]]'' | | 1841 | 1935 | ''[[:d:Q2424760|Mostyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10023 | | ''[[:d:Q56179689|Mary Jones]]'' | | 1831 | 1861 | ''[[:d:Q3400119|Llanfihangel-y-Pennant]]'' |- | style='text-align:right'| 10024 | | ''[[:d:Q56179702|Morris Jones]]'' | | 1819 | 1875 | ''[[:d:Q7678684|Tal-y-llyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10025 | | ''[[:d:Q56179703|Morris Jones]]'' | | 1783 | 1862 | ''[[:d:Q3405864|Llandygai]]'' |- | style='text-align:right'| 10026 | | ''[[:d:Q56179705|Moses Jones]]'' | | 1792 | 1863 | ''[[:d:Q1541249|Llŷn Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 10027 | | ''[[:d:Q56179714|Owen Evan Jones]]'' | | 1834 | 1887 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 10028 | | ''[[:d:Q56179728|Rhys Bevan Jones]]'' | | 1869 | 1933 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 10029 | | ''[[:d:Q56179739|Richard Jones]]'' | | 1863 | 1942 | ''[[:d:Q3400157|Llanwnda]]'' |- | style='text-align:right'| 10030 | | ''[[:d:Q56179740|Richard Jones]]'' | | 1799 | | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 10031 | | ''[[:d:Q56179743|Richard Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q5289699|Dolwyddelan]]'' |- | style='text-align:right'| 10032 | | ''[[:d:Q56179770|Selwyn Jones]]'' | | 1906 | 1981 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10033 | | ''[[:d:Q56179787|Thomas Zaccheus Jones]]'' | | 1853 | | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 10034 | | ''[[:d:Q56179793|Thomas Jones]]'' | | 1823 | 1897 | ''[[:d:Q13129660|Llanilar]]'' |- | style='text-align:right'| 10035 | | ''[[:d:Q56179800|Thomas Jones]]'' | | 1821 | | ''[[:d:Q3404936|Llanfair Talhaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 10036 | | ''[[:d:Q56179845|Walter Sylvanus Jones]]'' | | 1883 | 1932 | ''[[:d:Q7131619|Pant Glas]]'' |- | style='text-align:right'| 10037 | | ''[[:d:Q56179862|William Jones]]'' | | 1860 | | ''[[:d:Q16103619|Llanfair-y-Cwmwd]]'' |- | style='text-align:right'| 10038 | | ''[[:d:Q56179865|William Jones]]'' | | 1825 | 1893 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 10039 | | ''[[:d:Q56179904|Thomas Mann Keene]]'' | | 1868 | 1921 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 10040 | | ''[[:d:Q56180075|Henry Leach]]'' | | | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 10041 | | ''[[:d:Q56180082|John Leach]]'' | | 1826 | 1876 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 10042 | | ''[[:d:Q56180094|Godfrey Lee]]'' | | 1951 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10043 | | ''[[:d:Q56180095|Henry Herbert Lee]]'' | | 1838 | 1920 | ''[[:d:Q3403308|Dinas Powys]]'' |- | style='text-align:right'| 10044 | | ''[[:d:Q56180201|Daniel Lewis]]'' | | 1841 | 1922 | ''[[:d:Q6661278|Llanegwad]]'' |- | style='text-align:right'| 10045 | | ''[[:d:Q56180238|Lewis Lewis]]'' | | 1837 | 1906 | ''[[:d:Q3401549|Llangadog]]'' |- | style='text-align:right'| 10046 | | ''[[:d:Q56180262|Rees Lewis]]'' | | 1804 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10047 | | ''[[:d:Q56180457|John Meredith Lloyd Jones]]'' | | 1907 | 1981 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10048 | | ''[[:d:Q56180589|David Francis Lloyd]]'' | | 1866 | 1955 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 10049 | | ''[[:d:Q56180621|George Evan Lloyd]]'' | | 1855 | 1900 | ''[[:d:Q13132036|Troedyraur]]'' |- | style='text-align:right'| 10050 | | ''[[:d:Q56180667|Posthumus Lloyd]]'' | | | | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 10051 | | ''[[:d:Q56180685|Thomas Lloyd]]'' | | 1732 | 1788 | ''[[:d:Q1936328|Nevern]]'' |- | style='text-align:right'| 10052 | [[Ficheru:Revd T Lloyd, Abergele (a copy) NLW3364132.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56180686|Thomas Lloyd]]'' | | 1776 | 1848 | ''[[:d:Q11093013|Cyffylliog]]'' |- | style='text-align:right'| 10053 | | ''[[:d:Q56180917|Roderick Lumley]]'' | | 1838 | 1895 | ''[[:d:Q3404443|Pennal]]'' |- | style='text-align:right'| 10054 | | ''[[:d:Q56180942|Mary Lyttelton]]'' | | 1813 | 1857 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 10055 | | ''[[:d:Q56181019|Charles Salusbury Mainwaring]]'' | | 1845 | 1920 | ''[[:d:Q6757046|Marchwiel Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 10056 | [[Ficheru:Thomas Edmund Marsh.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56181099|Thomas Edmund Marsh]]'' | | 1803 | 1861 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 10057 | | ''[[:d:Q56181177|William Maurice]]'' | | 1850 | 1925 | ''[[:d:Q6661403|Llanfyrnach]]'' |- | style='text-align:right'| 10058 | [[Ficheru:AP IWAN Mihagel HJ61 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56181275|Mihangel ap Iwan]]'' | | 1863 | 1944 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 10059 | | ''[[:d:Q56181301|Caradoc Mills]]'' | | 1883 | 1950 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 10060 | [[Ficheru:William Morgan(?), vicar of Llandderfel NLW3363792.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56181404|William Morgan]]'' | | 1828 | 1905 | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 10061 | | ''[[:d:Q56181414|Kevin Morgan]]'' | | 1953 | | ''[[:d:Q258665|Rhigos]]'' |- | style='text-align:right'| 10062 | | ''[[:d:Q56181426|Rhian Morgan]]'' | | | | ''[[:d:Q7653726|Cwm Tawe]]'' |- | style='text-align:right'| 10063 | | ''[[:d:Q56181427|Rhys Morgan]]'' | | 1892 | 1961 | ''[[:d:Q20602439|Ynysmeudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10064 | | ''[[:d:Q56181432|Thomas Morgan]]'' | | 1453 | | ''[[:d:Q6661646|Llanmartin]]'' |- | style='text-align:right'| 10065 | | ''[[:d:Q56181484|Hugh Morris]]'' | | 1830 | 1908 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 10066 | | ''[[:d:Q56181485|Hugh Morris]]'' | | 1869 | 1940 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 10067 | | ''[[:d:Q56181525|Robert Owen Morris]]'' | | 1859 | 1943 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 10068 | | ''[[:d:Q56181644|Cynric Mytton-Davies]]'' | | 1905 | 1995 | ''[[:d:Q16548107|Castle Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 10069 | | ''[[:d:Q56181657|Robert Richards Nancarrow]]'' | | 1884 | 1964 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 10070 | | ''[[:d:Q56181981|Ann Corbet]]'' | | 1684 | 1760 | ''[[:d:Q10948653|Ynysmaengwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10071 | | ''[[:d:Q56181991|Bryn Owen]]'' | | 1928 | 1999 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10072 | | ''[[:d:Q56181995|Dillwyn Owen]]'' | | 1922 | 1999 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10073 | | ''[[:d:Q56182000|Elizabeth Glaslyn Owen]]'' | | 1884 | 1963 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 10074 | | ''[[:d:Q56182025|John Caleb Owen]]'' | | 1859 | | ''[[:d:Q927739|Llangrannog]]'' |- | style='text-align:right'| 10075 | | ''[[:d:Q56182032|John Owen]]'' | | 1712 | 1800 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10076 | | ''[[:d:Q56182063|Morris Owen]]'' | | 1839 | 1916 | ''[[:d:Q7165298|Pentrefoelas]]'' |- | style='text-align:right'| 10077 | | ''[[:d:Q56182074|Richard Owen]]'' | | 1880 | 1963 | ''[[:d:Q5566589|Llansanffraid Glan Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10078 | | ''[[:d:Q56182092|Thomas Owen]]'' | | 1872 | 1956 | ''[[:d:Q29501660|Cwm Hesgyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10079 | | ''[[:d:Q56182104|William Washington Owen]]'' | | 1889 | 1969 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 10080 | | ''[[:d:Q56182206|Thomas Parker]]'' | | 1761 | 1818 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 10081 | | ''[[:d:Q56182218|John Parry de Winton]]'' | | 1778 | 1864 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 10082 | | ''[[:d:Q56182245|John Parry]]'' | | 1888 | 1965 | ''[[:d:Q5263315|Derwen]]'' |- | style='text-align:right'| 10083 | | ''[[:d:Q56182500|Griffith Phillips]]'' | | 1846 | 1920 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 10084 | | ''[[:d:Q56182632|Victoria Plucknett]]'' | actriz británica | 1953 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10085 | | ''[[:d:Q56182741|Gomer Powell]]'' | | 1834 | 1871 | ''[[:d:Q1985810|Hope]]'' |- | style='text-align:right'| 10086 | [[Ficheru:R. W. Price.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56182952|Richard Watkin Price]]'' | | 1780 | 1860 | ''[[:d:Q6661284|Llanelidan]]'' |- | style='text-align:right'| 10087 | | ''[[:d:Q56182975|Thomas Lewis Prichard]]'' | | 1880 | 1914 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 10088 | | ''[[:d:Q56182977|Thomas Prichard]]'' | | 1619 | 1690 | ''[[:d:Q1807193|Rhuddlan]]'' |- | style='text-align:right'| 10089 | | ''[[:d:Q56182984|Emrys Pride]]'' | | 1904 | | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 10090 | | ''[[:d:Q56182995|Christine Pritchard]]'' | actriz galesa (1943–2023) | 1943 | 2023 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 10091 | | ''[[:d:Q56183029|Gwynydd Pryce]]'' | | 1876 | 1909 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10092 | | ''[[:d:Q56183042|Absalom Prys]]'' | | 1822 | 1895 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 10093 | | ''[[:d:Q56183051|Arthur Glyn Prys-Jones]]'' | | 1888 | 1987 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 10094 | | ''[[:d:Q56183083|Arthur Pugh]]'' | | 1910 | 1986 | ''[[:d:Q6661559|Llangynfelyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10095 | | ''[[:d:Q56183088|Idwal Pugh]]'' | | 1919 | 1981 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10096 | | ''[[:d:Q56183099|David William Pughe]]'' | | 1821 | 1862 | ''[[:d:Q3399377|Clynnog Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 10097 | | ''[[:d:Q56183116|William Pughe]]'' | | 1765 | 1852 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 10098 | | ''[[:d:Q56183197|Mary Louisa Williams]]'' | | 1825 | | [[Biwmares]] |- | style='text-align:right'| 10099 | | ''[[:d:Q56183241|Benjamin George Rees]]'' | | 1910 | 1948 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10100 | | ''[[:d:Q56183249|Enoch Howell Rees]]'' | | 1888 | 1969 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 10101 | | ''[[:d:Q56183252|Ivor Thomas Rees]]'' | | 1931 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 10102 | | ''[[:d:Q56183264|John Rees]]'' | | 1819 | 1900 | ''[[:d:Q3405138|St Dogmaels]]'' |- | style='text-align:right'| 10103 | | ''[[:d:Q56183286|Richard Rees]]'' | | 1851 | 1927 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 10104 | | ''[[:d:Q56183300|William Rees]]'' | | 1854 | 1934 | ''[[:d:Q6661077|Llanarthney]]'' |- | style='text-align:right'| 10105 | | ''[[:d:Q56183306|William Rees]]'' | | 1839 | 1919 | ''[[:d:Q7837984|Trelech]]'' |- | style='text-align:right'| 10106 | | ''[[:d:Q56183416|Glyn Rhys]]'' | | | 2015 | ''[[:d:Q3402138|Ystrad Meurig]]'' |- | style='text-align:right'| 10107 | | ''[[:d:Q56183482|David Richards]]'' | | 1860 | | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 10108 | | ''[[:d:Q56183495|John Morgan Richards]]'' | | 1856 | | ''[[:d:Q6661456|Llangeler]]'' |- | style='text-align:right'| 10109 | | ''[[:d:Q56183496|Jacob Richards]]'' | | 1774 | 1834 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10110 | | ''[[:d:Q56183501|John Dyer Richards]]'' | | 1876 | 1927 | ''[[:d:Q7424466|Saron]]'' |- | style='text-align:right'| 10111 | | ''[[:d:Q56183503|John Lloyd Richards]]'' | | 1790 | 1854 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10112 | | ''[[:d:Q56183513|Owen Richards]]'' | | 1813 | 1886 | ''[[:d:Q13129660|Llanilar]]'' |- | style='text-align:right'| 10113 | | ''[[:d:Q56183522|Thomas Richards]]'' | | 1785 | 1855 | ''[[:d:Q3402405|Llanymawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10114 | | ''[[:d:Q56183529|Peter Rickards]]'' | | 1716 | 1780 | [[Pencraig]] |- | style='text-align:right'| 10115 | | ''[[:d:Q56183569|Charles Benson Roberts]]'' | | 1896 | 1992 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10116 | | ''[[:d:Q56183595|Evan Roberts]]'' | | | 1991 | ''[[:d:Q3400769|Capel Curig]]'' |- | style='text-align:right'| 10117 | | ''[[:d:Q56183604|Griffith Roberts]]'' | | 1768 | 1815 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 10118 | | ''[[:d:Q56183607|Gwen Rees Roberts]]'' | | 1916 | 2002 | ''[[:d:Q3400141|Morfa Nefyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10119 | | ''[[:d:Q56183620|Jane Roberts]]'' | | 1828 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10120 | | ''[[:d:Q56183655|Peter Roberts]]'' | | 1835 | 1912 | ''[[:d:Q8059699|Ysceifiog]]'' |- | style='text-align:right'| 10121 | | ''[[:d:Q56183688|Wilbert Lloyd Roberts]]'' | | 1926 | 1996 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 10122 | | ''[[:d:Q56183689|William David Roberts]]'' | | 1861 | | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 10123 | | ''[[:d:Q56183769|John Rowland]]'' | | 1735 | 1815 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 10124 | | ''[[:d:Q56183782|David Rowlands]]'' | | 1778 | | ''[[:d:Q18160619|Llanfihangel Penbedw]]'' |- | style='text-align:right'| 10125 | | ''[[:d:Q56183864|Mary Anne Ruck]]'' | | 1822 | 1905 | ''[[:d:Q3404443|Pennal]]'' |- | style='text-align:right'| 10126 | [[Ficheru:RM Ruck standing.png|center|128px]] | ''[[:d:Q56183866|Richard Ruck]]'' | | 1852 | 1935 | ''[[:d:Q3404443|Pennal]]'' |- | style='text-align:right'| 10127 | | ''[[:d:Q56183975|Dafydd Savage]]'' | | 1809 | | ''[[:d:Q2666382|Llanfair Caereinion]]'' |- | style='text-align:right'| 10128 | | ''[[:d:Q56183978|Roderick Urwick Sayce]]'' | | 1890 | 1970 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 10129 | | ''[[:d:Q56184140|Percy Eynon Smart]]'' | | 1912 | 1991 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10130 | | ''[[:d:Q56184269|Walter Spurrell]]'' | | 1858 | 1934 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10131 | | ''[[:d:Q56184489|Henry Studt]]'' | | 1853 | 1922 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10132 | | ''[[:d:Q56184657|Dora Thatcher]]'' | | 1912 | 1985 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 10133 | | ''[[:d:Q56184743|Benjamin F. Thomas]]'' | | 1845 | 1892 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 10134 | | ''[[:d:Q56184779|David Thomas]]'' | | 1866 | 1940 | ''[[:d:Q15963900|Llanwnnen]]'' |- | style='text-align:right'| 10135 | | ''[[:d:Q56184787|Dyfed Thomas]]'' | | | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10136 | | ''[[:d:Q56184788|Eddie Thomas]]'' | | | 1936 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 10137 | | ''[[:d:Q56184797|Gwilym Ivor Thomas]]'' | | 1920 | | ''[[:d:Q6661685|Llanon]]'' |- | style='text-align:right'| 10138 | | ''[[:d:Q56184810|Hugh Thomas]]'' | | 1664 | 1688 | ''[[:d:Q6661464|Llangelynnin]]'' |- | style='text-align:right'| 10139 | | ''[[:d:Q56184827|John Thomas]]'' | | 1733 | 1784 | ''[[:d:Q13132004|Tremain]]'' |- | style='text-align:right'| 10140 | | ''[[:d:Q56184830|John Thomas]]'' | | 1751 | 1810 | ''[[:d:Q6661644|Llanllwni]]'' |- | style='text-align:right'| 10141 | | ''[[:d:Q56184842|Mary Thomas]]'' | | 1857 | | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 10142 | | ''[[:d:Q56184856|Nancy Thomas]]'' | | 1906 | 1953 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10143 | | ''[[:d:Q56184865|Philip Thomas]]'' | | 1857 | 1938 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10144 | | ''[[:d:Q56184886|Thomas Thomas]]'' | | 1741 | 1826 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10145 | | ''[[:d:Q56184888|Thomas Thomas]]'' | | 1808 | 1886 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10146 | | ''[[:d:Q56184894|William Gwynne Stedman Thomas]]'' | | 1822<br/>1821 | 1910 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10147 | [[Ficheru:William Thorne.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56184909|William Thorne]]'' | | | | ''[[:d:Q1939963|Neyland]]'' |- | style='text-align:right'| 10148 | | ''[[:d:Q56185032|Hugh Jones]]'' | | 1845 | 1903 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 10149 | | ''[[:d:Q56185117|Evan Ungoed-Thomas]]'' | | 1860 | 1930 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10150 | [[Ficheru:Robert Williams Vaughan (1803–1859), Bt (gcf070601).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56185314|Robert Williams Vaughan]]'' | | 1803 | 1859 | ''[[:d:Q17743944|Nannau]]'' |- | style='text-align:right'| 10151 | | ''[[:d:Q56185359|Henry James Vincent]]'' | | 1799 | 1865 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 10152 | | ''[[:d:Q56185440|Daniel Walters]]'' | | 1762 | 1787 | ''[[:d:Q13644928|Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 10153 | | ''[[:d:Q56185447|Moses Walters]]'' | | 1869 | 1934 | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 10154 | | ''[[:d:Q56185504|Dorothy Watkins]]'' | | 1909 | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 10155 | | ''[[:d:Q56185516|Sarah Watkins]]'' | | 1876 | 1975 | ''[[:d:Q17485280|Sarnau]]'' |- | style='text-align:right'| 10156 | | ''[[:d:Q56185758|David Wigley]]'' | | 1872 | | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 10157 | | ''[[:d:Q56185761|Thomas Wigley]]'' | | 1867 | 1910 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 10158 | | ''[[:d:Q56185924|David Williams]]'' | | 1802 | 1842 | ''[[:d:Q37761359|Llangadog]]'' |- | style='text-align:right'| 10159 | | ''[[:d:Q56185945|Elizabeth Williams]]'' | | 1836 | | ''[[:d:Q3401549|Llangadog]]'' |- | style='text-align:right'| 10160 | | ''[[:d:Q56186093|Henry Rumsey Williams]]'' | | 1774 | 1841 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 10161 | | ''[[:d:Q56186102|Henry Williams]]'' | | 1831 | 1910 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 10162 | | ''[[:d:Q56186119|Isaac Williams]]'' | | 1840 | 1840 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10163 | | ''[[:d:Q56186125|John Digain Williams]]'' | | 1864 | 1937 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 10164 | | ''[[:d:Q56186139|John Rhosydd Williams]]'' | | 1885 | 1957 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 10165 | | ''[[:d:Q56186155|John Williams]]'' | | 1761 | 1830 | ''[[:d:Q2968597|Bodelwyddan Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 10166 | | ''[[:d:Q56186166|Lewis Ambrose Williams]]'' | | 1814 | 1873 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10167 | | ''[[:d:Q56186189|Morris Thomas Williams]]'' | | 1900 | 1946 | ''[[:d:Q3402429|Groeslon]]'' |- | style='text-align:right'| 10168 | | ''[[:d:Q56186193|Nathaniel Williams]]'' | | 1843 | | ''[[:d:Q13128899|Gwynfe]]'' |- | style='text-align:right'| 10169 | | ''[[:d:Q56186220|Rhys Williams]]'' | | 1841 | 1867 | ''[[:d:Q14508467|Blaenpennal]]'' |- | style='text-align:right'| 10170 | | ''[[:d:Q56186223|Richard Williams]]'' | | 1796 | 1856 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10171 | | ''[[:d:Q56186231|Robert Williams]]'' | | 1842 | | ''[[:d:Q14508552|Llanllechid]]'' |- | style='text-align:right'| 10172 | | ''[[:d:Q56186247|Thomas Eurwedd Williams]]'' | | | | ''[[:d:Q5208304|Dafen]]'' |- | style='text-align:right'| 10173 | | ''[[:d:Q56186265|Thomas Wiliems]]'' | | 1545 | 1622 | ''[[:d:Q13125597|Arllechwedd Isaf]]''<br/>''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 10174 | | ''[[:d:Q56186282|William Sylvanus Williams]]'' | | 1829 | 1887 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 10175 | | ''[[:d:Q56186351|Owen Williamson]]'' | | 1840 | 1910 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 10176 | | ''[[:d:Q56186374|Margaret Wingfield]]'' | | 1779 | 1835 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10177 | | ''[[:d:Q56186690|William Rhys Jones]]'' | | 1868 | 1937 | ''[[:d:Q29499819|Bron Ceris]]'' |- | style='text-align:right'| 10178 | | ''[[:d:Q56186692|Myfanwy Williams Parry]]'' | | 1898 | 1971 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 10179 | | ''[[:d:Q56186718|Siân Williams]]'' | | 1884 | 1965 | ''[[:d:Q17320940|Cwmbach]]'' |- | style='text-align:right'| 10180 | | ''[[:d:Q56186735|John Pugh]]'' | | 1861 | 1942 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10181 | | ''[[:d:Q56186745|William Griffith]]'' | | 1843 | | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 10182 | | ''[[:d:Q56186754|Tydfor Jones]]'' | | 1934 | 1983 | ''[[:d:Q27056926|Cwmtydu]]'' |- | style='text-align:right'| 10183 | | ''[[:d:Q56186763|Owen Owen]]'' | | 1786 | 1867 | ''[[:d:Q3398878|Botwnnog]]'' |- | style='text-align:right'| 10184 | [[Ficheru:Beryl Williams and Huw Tudor (1498860).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56186785|Huw Tudor]]'' | | 1939 | | ''[[:d:Q3402212|Llanfachreth]]'' |- | style='text-align:right'| 10185 | | ''[[:d:Q56186791|Dai Williams]]'' | | 1899 | 1971 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 10186 | | ''[[:d:Q56186795|John Williams]]'' | | 1826 | 1898 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10187 | | ''[[:d:Q56186801|Iorwerth Hughes Jones]]'' | | 1902 | 1972 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10188 | | ''[[:d:Q56186828|John Buckland Thomas]]'' | | 1887 | 1975 | ''[[:d:Q107032535|Fforddygyfraith]]'' |- | style='text-align:right'| 10189 | | ''[[:d:Q56186834|Giraldus Jones]]'' | | 1895 | 1978 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 10190 | | ''[[:d:Q56186848|Rachel Mary Davies]]'' | | 1911 | 1996 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10191 | [[Ficheru:Dr Robert Roberts (Isallt 1839-1914).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56186852|Robert Roberts]]'' | | 1839 | 1914 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 10192 | | ''[[:d:Q56186886|Morris Peat]]'' | | 1813 | 1898 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 10193 | | ''[[:d:Q56186920|Griffith Williams]]'' | | 1927 | 1977 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 10194 | | ''[[:d:Q56186942|Haydn Jones]]'' | | 1920 | 1984 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10195 | | ''[[:d:Q56186985|Thomas James Davies]]'' | | 1919 | 2007 | ''[[:d:Q6661372|Llanfihangel y Creuddyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10196 | | ''[[:d:Q56186987|William Cosslett]]'' | | 1831 | 1904 | ''[[:d:Q6723489|Machen]]'' |- | style='text-align:right'| 10197 | | ''[[:d:Q56187014|Islwyn Jones]]'' | | 1931 | 2015 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 10198 | | ''[[:d:Q56187067|Elizabeth Elen Roberts]]'' | | | 1979 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 10199 | | ''[[:d:Q56187082|Brinley Jenkins]]'' | | 1926 | 2001 | ''[[:d:Q5197219|Cwmavon]]'' |- | style='text-align:right'| 10200 | | ''[[:d:Q56187086|Eric Roberts]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10201 | | ''[[:d:Q56187112|Richard Ellis Williams]]'' | | 1862 | 1926 | ''[[:d:Q107032857|Pen-y-ffridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10202 | | ''[[:d:Q56187113|Thomas Llewellyn Stephens]]'' | | 1897 | 1959 | ''[[:d:Q7679437|Talgarreg]]'' |- | style='text-align:right'| 10203 | | ''[[:d:Q56187126|Evan John Williams]]'' | | | 1993 | ''[[:d:Q15963881|Swyddffynnon]]'' |- | style='text-align:right'| 10204 | | ''[[:d:Q56187127|Ffowc Williams]]'' | | 1897 | 1995 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 10205 | | ''[[:d:Q56187139|Harri Samuel]]'' | | | 1985 | ''[[:d:Q8059797|Ystalyfera]]'' |- | style='text-align:right'| 10206 | | ''[[:d:Q56187142|Hugh Roberts]]'' | | 1832 | 1907 | ''[[:d:Q3402457|Bryncrug]]'' |- | style='text-align:right'| 10207 | | ''[[:d:Q56187149|Sion Phylip]]'' | | | 1961 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 10208 | | ''[[:d:Q56187160|Cassie Simon]]'' | | 1898 | 1989 | ''[[:d:Q6661893|Llanwrda]]'' |- | style='text-align:right'| 10209 | | ''[[:d:Q56187161|Tom Williams]]'' | | 1899 | 1986 | ''[[:d:Q13131789|Temple Bar]]'' |- | style='text-align:right'| 10210 | | ''[[:d:Q56187176|David Cynddelw Williams]]'' | | 1870 | 1942 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10211 | | ''[[:d:Q56187190|Annie Julian Parry]]'' | | 1889 | 1972 | ''[[:d:Q3401562|Llanrug]]'' |- | style='text-align:right'| 10212 | | ''[[:d:Q56187197|Dafydd Glyn Hughes]]'' | | 1921 | | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 10213 | | ''[[:d:Q56187231|David Peate]]'' | | 1831 | 1896 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 10214 | | ''[[:d:Q56187241|Mattie Adele Gwynne Evans]]'' | | 1908 | 1994 | ''[[:d:Q3401786|Gilfach Goch]]'' |- | style='text-align:right'| 10215 | | ''[[:d:Q56187272|Glyn Williams]]'' | | 1927 | 1982 | ''[[:d:Q7165424|Penysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 10216 | | ''[[:d:Q56187280|Mati Rees]]'' | | 1902 | 1989 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 10217 | | ''[[:d:Q56187291|David Thomas]]'' | | 1861 | 1933 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 10218 | | ''[[:d:Q56187302|William Jones]]'' | | 1852 | 1914 | ''[[:d:Q3008014|Cwmtwrch]]'' |- | style='text-align:right'| 10219 | | ''[[:d:Q56187325|Robert D. Edwards]]'' | | 1813 | 1889 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 10220 | | ''[[:d:Q56187369|Caleb, Brechfa Verses in praise of Chivers]]'' | | 1819 | 1872 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10221 | | ''[[:d:Q56187381|John Davies]]'' | | 1740 | 1821 | ''[[:d:Q6661746|Llansamlet]]'' |- | style='text-align:right'| 10222 | | ''[[:d:Q56187415|Daniel Evans]]'' | | 1803 | 1858 | ''[[:d:Q4667107|Abergwili]]'' |- | style='text-align:right'| 10223 | | ''[[:d:Q56187420|John Thomas Evans]]'' | | 1869 | 1940 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 10224 | | ''[[:d:Q56187424|Joseph Evans]]'' | | 1801 | 1867 | ''[[:d:Q7837984|Trelech]]'' |- | style='text-align:right'| 10225 | | ''[[:d:Q56187471|Ethel Dora Heins]]'' | | 1886 | 1933 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 10226 | | ''[[:d:Q56187527|Evan Jones]]'' | | 1809 | 1855 | ''[[:d:Q7162281|Penbryn]]'' |- | style='text-align:right'| 10227 | | ''[[:d:Q56187543|John Jones]]'' | | 1782 | 1859 | ''[[:d:Q29504273|Ty Poeth Cottage]]'' |- | style='text-align:right'| 10228 | | ''[[:d:Q56187572|William, Llysnewydd Testimonial certificate Lewes]]'' | | 1746 | 1828 | ''[[:d:Q108464343|Llysnewydd]]'' |- | style='text-align:right'| 10229 | | ''[[:d:Q56187576|H. Isgaer Lewis]]'' | | 1852 | 1922 | ''[[:d:Q13129606|Llanddeiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 10230 | | ''[[:d:Q56187626|Job Miles]]'' | | 1841 | 1914 | ''[[:d:Q25172113|St Brides-super-Ely]]'' |- | style='text-align:right'| 10231 | | ''[[:d:Q56187643|Benjamin Joseph Morse]]'' | | 1899 | 1977 | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 10232 | | ''[[:d:Q56187671|Hugh T. Owen]]'' | | 1837 | 1912 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 10233 | | ''[[:d:Q56187675|Robert Owen]]'' | | 1796 | 1883 | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 10234 | [[Ficheru:Portrait of Dr. David Roberts, 'Dewi Ogwen', of Wrexham (4670497).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56187742|David Roberts]]'' | | 1818 | 1897 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10235 | | ''[[:d:Q56187751|Roberts, T. Gwynedd]]'' | | 1840 | 1920 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10236 | | ''[[:d:Q56187761|Lewis Christmas, Rev. Simons]]'' | | 1885 | 1974 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10237 | | ''[[:d:Q56187789|Richard Tibbott]]'' | | 1719 | 1798 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 10238 | | ''[[:d:Q56187818|Elizabeth Phillipps Williams]]'' | | 1825 | 1872 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10239 | | ''[[:d:Q56187928|William Wynn]]'' | | 1704 | 1761 | ''[[:d:Q1024935|Harlech]]'' |- | style='text-align:right'| 10240 | [[Ficheru:Wrexham versus Bradford (1471559).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56224169|Earl Godding]]'' | | 1934 | | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 10241 | | ''[[:d:Q56226224|Steve Kenworthy]]'' | | 1959 | 2001 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10242 | | ''[[:d:Q56240178|Carlos Uzal]]'' | xugador de baloncestu estauxunidense | 1971 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10243 | [[Ficheru:Eifion Lloyd Jones, HTV, presenting a Chopper bicycle (1519623).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56243394|Eifion Lloyd Jones]]'' | | 1948 | | ''[[:d:Q13128401|Felinfach]]'' |- | style='text-align:right'| 10244 | | ''[[:d:Q56248345|Billy Waters]]'' | | 1931 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10245 | | ''[[:d:Q56248408|Glyn Hughes]]'' | | 1931 | 1995 | ''[[:d:Q5140559|Coedpoeth]]'' |- | style='text-align:right'| 10246 | | ''[[:d:Q56248414|Alan Jones]]'' | | 1939 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10247 | | ''[[:d:Q56248428|David Jones]]'' | | 1936 | | [[Saltney]] |- | style='text-align:right'| 10248 | | ''[[:d:Q56248472|Ken Jones]]'' | futbolista británicu (1937-) | 1937 | | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 10249 | | ''[[:d:Q56248566|George Jones]]'' | | 1930 | 2017 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10250 | | ''[[:d:Q56254074|Geoff Lloyd]]'' | | 1942 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10251 | | ''[[:d:Q56254201|Steve Morgan]]'' | | 1970 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10252 | | ''[[:d:Q56254266|Ian Hughes]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q3399883|Cefn Mawr]]'' |- | style='text-align:right'| 10253 | [[Ficheru:Hughes, Ken.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56254267|Ken Hughes]]'' | | 1966 | | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 10254 | | ''[[:d:Q56254513|Dennis Griffiths]]'' | | 1935 | 2005 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 10255 | | ''[[:d:Q56254679|Steve Jones]]'' | futbolista británicu (1962-) | 1962 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10256 | | ''[[:d:Q56254683|Joe Lloyd]]'' | | 1910 | 1996 | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 10257 | [[Ficheru:Brandon Cooper 26122024 (2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56290679|Brandon Cooper]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10258 | | ''[[:d:Q56291963|Thomas Lloyd]]'' | | 1709 | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 10259 | | ''[[:d:Q56291966|Peter Maurice]]'' | | | 1759 | ''[[:d:Q5064823|Cerrigydrudion]]'' |- | style='text-align:right'| 10260 | | ''[[:d:Q56292794|Liam Cullen]]'' | | 1999 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10261 | | ''[[:d:Q56299224|Tudur Hallam]]'' | académicu británicu | 1975 | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 10262 | | ''[[:d:Q56374089|James Alfred Vanes]]'' | | 1853 | 1937 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10263 | | ''[[:d:Q56412441|Rico Zulkarnain]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10264 | [[Ficheru:Bullet for my Valentine - Wacken Open Air 2016-AL2279.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56416973|Jamie Mathias]]'' | | 1990 | | ''[[:d:Q4667213|Abertysswg]]'' |- | style='text-align:right'| 10265 | | ''[[:d:Q56423618|J. Spurgeon]]'' | | 1934 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10266 | | ''[[:d:Q56434529|Richard Winpenny]]'' | | | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10267 | [[Ficheru:Kenneth Bowen (tenor).png|center|128px]] | ''[[:d:Q56448683|Kenneth Bowen]]'' | | 1932 | 2018 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10268 | | ''[[:d:Q56452474|Kathryn Gray]]'' | poeta galesa | 1973 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 10269 | | ''[[:d:Q56486681|Ryan Sears]]'' | futbolista británicu | 1998 | | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 10270 | [[Ficheru:Mr Phormula yn ystod yr Eisteddfod 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56514940|Ed Holden]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10271 | [[Ficheru:Alice Bunting (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56517052|Alice Bunting]]'' | | 1881 | 1964 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 10272 | | ''[[:d:Q56557885|Elizabeth Jane De La Hoyde]]'' | | 1854 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10273 | [[Ficheru:Benjamin Roos, Parys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56569685|Benjamin Roose]]'' | | 1820 | 1879 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 10274 | [[Ficheru:Wynne Brownlow.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56596108|Brownlow Wynne Cumming]]'' | | 1815 | 1882 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 10275 | [[Ficheru:Revd W E Watkins, Amlwch (B) NLW3362009.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56598255|W E Watkins]]'' | | 1840 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10276 | | ''[[:d:Q56599693|Eddie Beynon]]'' | | 1924 | 2002 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10277 | | ''[[:d:Q56611801|John Henry Davies]]'' | | 1850 | 1893 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 10278 | | ''[[:d:Q56612499|J. Bryan Jones]]'' | | 1934 | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10279 | [[Ficheru:Connor Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56630953|Connor Davies]]'' | | 1997 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10280 | | ''[[:d:Q56641621|Rhys Carre]]'' | | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10281 | [[Ficheru:Catherine Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56650872|Catherine Lewis]]'' | | 1570 | 1615 | ''[[:d:Q6723489|Machen]]'' |- | style='text-align:right'| 10282 | [[Ficheru:Catherine Owen, daughter Lewis Anwyl.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56651111|Catherine Anwyl]]'' | | 1628 | 1685 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10283 | [[Ficheru:Charles Martin Strick Humphreys.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56651238|Charles Martin Strick Humphreys]]'' | | 1862 | 1934 | ''[[:d:Q5136817|Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 10284 | [[Ficheru:Ebenezer Cooper, Llangollen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56651639|Ebenezer Cooper]]'' | | 1800 | 1863 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 10285 | | ''[[:d:Q56663821|Howell Gwynne]]'' | | 1668 | 1708 | ''[[:d:Q6661068|Llanafan Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 10286 | | ''[[:d:Q56670370|Christopher J. Spiers]]'' | investigador británicu | 1953 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10287 | [[Ficheru:Lady M.E. Hamlyn Williams & Sir H. Drummond.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56676566|Mary Eleanor Hamlyn-Williams]]'' | | 1825 | 1872 | ''[[:d:Q13131061|Edwinsford]]'' |- | style='text-align:right'| 10288 | | ''[[:d:Q56678161|Liza Burgess]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1964 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10289 | [[Ficheru:Margaret Wynne (1722 -).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56685080|Margaret Wynne]]'' | | 1722 | 1761 | ''[[:d:Q17744479|Garthewin]]'' |- | style='text-align:right'| 10290 | [[Ficheru:Official portrait of Nickie Aiken MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56709363|Nickie Aiken]]'' | política británica | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10291 | | ''[[:d:Q56709415|Huw Thomas]]'' | | | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10292 | [[Ficheru:Revd John Wilson.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56739671|John Wilson]]'' | | 1682 | 1728 | ''[[:d:Q7837767|Trefeglwys]]'' |- | style='text-align:right'| 10293 | | ''[[:d:Q56752753|Alex Koukouravas]]'' | xugador de baloncestu galés | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10294 | [[Ficheru:Thos Williams, JP, Gwaelodygarth 1823-03.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q56753204|Thomas Williams]]'' | | 1823 | 1903 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10295 | | ''[[:d:Q56753470|Peter Tate]]'' | | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10296 | | ''[[:d:Q56798470|Gareth Crwys-Williams]]'' | | 1907 | 1970 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 10297 | | ''[[:d:Q56809237|Charlie Kelsall]]'' | futbolista británicu | 1921 | 2019 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 10298 | | ''[[:d:Q56811910|Dai James]]'' | | 1899 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10299 | | ''[[:d:Q56811976|Gib Bellis]]'' | | 1919 | 2000 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 10300 | | ''[[:d:Q56849322|James Lawton]]'' | | 1943 | 2018 | ''[[:d:Q505610|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10301 | | ''[[:d:Q56868055|Greg Fitzgerald]]'' | | 1965 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 10302 | | ''[[:d:Q56868240|Isaac Jones]]'' | | 1835 | 1899 | ''[[:d:Q5200191|Cynwyl Gaeo]]'' |- | style='text-align:right'| 10303 | | ''[[:d:Q57053098|Aaron Lewis]]'' | futbolista galés | 1998 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10304 | | ''[[:d:Q57059048|Aimee Watson]]'' | futbolista | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10305 | | ''[[:d:Q57156069|William Bernard Ready]]'' | bibliotecariu canadianu (1914–1981) | 1914 | 1981 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10306 | | ''[[:d:Q57239164|Trevor Peck]]'' | | 1938 | 2014 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10307 | | ''[[:d:Q57242836|Jon Morgan]]'' | futbolista británicu | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10308 | | ''[[:d:Q57293437|Charles Henry Pugh]]'' | | 1840 | 1901 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 10309 | | ''[[:d:Q57313836|Stephen Pugh]]'' | | 1973 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10310 | | ''[[:d:Q57313938|Nathan Cadette]]'' | | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10311 | | ''[[:d:Q57342401|Dennis Callan]]'' | | 1932 | 2006 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10312 | [[Ficheru:Dr Thomas Eyton-Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57342446|Thomas Eyton-Jones]]'' | | 1832 | 1893 | ''[[:d:Q3399915|Llangar]]'' |- | style='text-align:right'| 10313 | [[Ficheru:Isaak Davies 04052025 (4).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57395537|Isaak Davies]]'' | futbolista galés | 2001 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10314 | [[Ficheru:Duncan, John William (1903 cricket first X1 team photo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57418933|John William Duncan]]'' | | 1885 | 1963 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10315 | | ''[[:d:Q57449691|Benjamin Parry]]'' | | 1835 | 1910 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 10316 | | ''[[:d:Q57498379|Joseph Williams]]'' | | | 1903 | ''[[:d:Q2085995|St Clears]]'' |- | style='text-align:right'| 10317 | [[Ficheru:Anne-Boden-2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57515716|Anne Boden]]'' | | 1960 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10318 | | ''[[:d:Q57541918|Robin Williams]]'' | xugador de rugbi union británicu (1950–2018) | 1950 | 2018 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 10319 | [[Ficheru:Ash Dykes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57549384|Ash Dykes]]'' | | 1990 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10320 | | ''[[:d:Q57579739|Brian S. Osborne]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q3404051|Treharris]]'' |- | style='text-align:right'| 10321 | | ''[[:d:Q57586301|Cai Evans]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 10322 | [[Ficheru:Tommy Reffell 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57587669|Tommy Reffell]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10323 | | ''[[:d:Q57603694|Peter Francombe]]'' | futbolista británicu | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10324 | | ''[[:d:Q57710838|Hugh Llewelyn]]'' | fotógrafu británicu | | | ''[[:d:Q7457421|Seven Sisters]]'' |- | style='text-align:right'| 10325 | | ''[[:d:Q57725826|Ted Gorin]]'' | | 1924 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10326 | | ''[[:d:Q57725863|Stan Griffiths]]'' | | 1911 | 2003 | ''[[:d:Q7165282|Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 10327 | | ''[[:d:Q57725868|Wyn Griffiths]]'' | | 1919 | 2006 | ''[[:d:Q4923812|Blaengwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 10328 | | ''[[:d:Q57729457|Noel Phillips]]'' | | 1883 | 1961 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10329 | | ''[[:d:Q57731118|Evan Pughe]]'' | | 1872 | | ''[[:d:Q3402312|Llanfachraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 10330 | [[Ficheru:J. Barclay Jenkins (5292158).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57741929|Joseph Barclay Jenkins]]'' | | | | ''[[:d:Q5197262|Cwmystwyth]]'' |- | style='text-align:right'| 10331 | | ''[[:d:Q57833991|Matthew Hedges]]'' | | 1973 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10332 | | ''[[:d:Q57908543|Gillian Turner]]'' | | | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10333 | [[Ficheru:2020 Fleche Wallonne Tibco LeahDixon.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q57983939|Leah Dixon]]'' | ciclista británica | 1991 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10334 | | ''[[:d:Q58007986|Eddie Dennis]]'' | | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10335 | | ''[[:d:Q58008163|Andy Gorman]]'' | futbolista británicu | 1974 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10336 | | ''[[:d:Q58010516|Nick Hencher]]'' | | 1961 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10337 | | ''[[:d:Q58174217|Joe Hillier]]'' | | 1907 | 1979 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10338 | | ''[[:d:Q58174859|Emlyn John]]'' | futbolista galés (1907–1962) | 1907 | 1962 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 10339 | | ''[[:d:Q58176051|Alec Lucas]]'' | | 1945 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10340 | | ''[[:d:Q58241482|Wyndraeth Morris-Jones]]'' | politólogu británicu (1918–1999) | 1918 | 1999 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10341 | | ''[[:d:Q58303142|Ian Love]]'' | futbolista británicu | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10342 | | ''[[:d:Q58331721|Margaret Roberts]]'' | | 1833 | 1919 | ''[[:d:Q13129677|Llanynys]]'' |- | style='text-align:right'| 10343 | | ''[[:d:Q58365710|Frank Arthur Morgan]]'' | | 1844 | 1907 | ''[[:d:Q14538499|Llanrhidian]]'' |- | style='text-align:right'| 10344 | | ''[[:d:Q58435926|Sarah Lianne Lewis]]'' | compositora británica | 1988 | | ''[[:d:Q5771888|Hirwaun]]'' |- | style='text-align:right'| 10345 | | ''[[:d:Q58456635|Dave Ridley]]'' | | 1916 | 1998 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10346 | | ''[[:d:Q58483511|George G. Bywater]]'' | clérigu estauxunidense (1828–1898) | 1828 | 1898 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 10347 | | ''[[:d:Q58494672|Wayne Matthews]]'' | | 1964 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10348 | | ''[[:d:Q58494918|Kelly Packwood]]'' | | 1986 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10349 | | ''[[:d:Q58494927|Kerry Packwood]]'' | | 1986 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10350 | | ''[[:d:Q58689968|Thomas Salusbury]]'' | | 1625<br/>1620 | 1665 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10351 | | ''[[:d:Q58755703|Mark Layton]]'' | | 1957 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10352 | | ''[[:d:Q58756929|Thelma Rodgers]]'' | | 1947 | 2021 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10353 | | ''[[:d:Q58815528|Idris Miles]]'' | | 1908 | 1983 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10354 | | ''[[:d:Q58815533|Ivor Llewellyn Brace]]'' | | 1898 | 1952 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 10355 | | ''[[:d:Q58830228|Gwyneth Alva Challis]]'' | | 1930 | 2010 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10356 | | ''[[:d:Q58882693|Steffan Alun]]'' | comediante en direuto británicu | 1985 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10357 | [[Ficheru:Worrall 1899.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q58892217|Thomas Frederick Worrall]]'' | | 1872 | 1957 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 10358 | | ''[[:d:Q58894968|Jim Atherton]]'' | | 1923 | 2010 | [[Queensferry]] |- | style='text-align:right'| 10359 | | ''[[:d:Q58895039|Griff Norman]]'' | | 1926 | 2010 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10360 | | ''[[:d:Q58895046|Ken Oakley]]'' | | 1929 | 2017 | ''[[:d:Q3401116|Rhymney]]'' |- | style='text-align:right'| 10361 | | ''[[:d:Q58898759|Esyllt Sears]]'' | | 1981 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10362 | | ''[[:d:Q58928487|Tommy Paget]]'' | | 1909 | 1960 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10363 | | ''[[:d:Q58973187|Terry Gooding]]'' | | 1931 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10364 | | ''[[:d:Q58987694|Christopher Jones]]'' | futbolista galés | 1909 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10365 | | ''[[:d:Q59132436|Harry Parfitt]]'' | | 1929 | 2012 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10366 | [[Ficheru:Dan Thomas, comediwr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q59140084|Dan Thomas]]'' | comediante en direuto británicu | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10367 | | ''[[:d:Q59179585|Luke Jephcott]]'' | futbolista británicu | 2000 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10368 | | ''[[:d:Q59180819|Tony Pickrell]]'' | | 1942 | 2015 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10369 | | ''[[:d:Q59202196|Iwan Arwel Griffith]]'' | | 1988 | | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10370 | | ''[[:d:Q59205109|Cecil Pritchard]]'' | | 1902 | 1966 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 10371 | [[Ficheru:Eleri Morgan comedi crop.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q59262901|Eleri Morgan]]'' | | | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10372 | | ''[[:d:Q59263349|Hywel Pitts]]'' | | | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10373 | | ''[[:d:Q59263556|Sarah Breese]]'' | | | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10374 | [[Ficheru:Mandy Payne Artist.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q59268327|Mandy Payne]]'' | pintora británica | 1964 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10375 | | ''[[:d:Q59305320|Flora Forster]]'' | profesora británica (1896–1981) | 1896 | 1981 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10376 | [[Ficheru:Mary Bevan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q59347218|Mary Bevan]]'' | | | 1819 | ''[[:d:Q13128012|Dyffryn Aeron]]'' |- | style='text-align:right'| 10377 | | ''[[:d:Q59463318|Owen Francis]]'' | | 1879 | 1936 | ''[[:d:Q20598098|Cwm Pennant]]'' |- | style='text-align:right'| 10378 | | ''[[:d:Q59548506|Ken Waters]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1961 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 10379 | | ''[[:d:Q59588469|William Mars-Jones]]'' | | 1915 | 1999 | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 10380 | | ''[[:d:Q59588707|Len Richards]]'' | | 1911 | 1985 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 10381 | | ''[[:d:Q59588770|Bernard Ross]]'' | | 1924 | 1999 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10382 | | ''[[:d:Q59622229|Benjamin Saunders]]'' | escritor británicu | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10383 | | ''[[:d:Q59628016|George Lawson Pickard]]'' | | 1913 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10384 | | ''[[:d:Q59629779|Arthur Cecil Bining]]'' | | 1893 | 1957 | ''[[:d:Q6661307|Llanelly]]'' |- | style='text-align:right'| 10385 | | ''[[:d:Q59655839|Harold Friend]]'' | | 1909 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10386 | | ''[[:d:Q59655851|Jack McJennett]]'' | | 1906 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10387 | | ''[[:d:Q59655868|Harry Perks]]'' | | 1912 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10388 | | ''[[:d:Q59655874|Doug Redwood]]'' | | 1918 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 10389 | | ''[[:d:Q59656121|Medwyn Evans]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q4981044|Brynteg]]'' |- | style='text-align:right'| 10390 | | ''[[:d:Q59656154|Allen Price]]'' | futbolista británicu | 1968 | | ''[[:d:Q3401140|Gelligaer]]'' |- | style='text-align:right'| 10391 | | ''[[:d:Q59656412|Len Edwards]]'' | futbolista británicu | 1930 | 2024 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10392 | | ''[[:d:Q59656415|Steve Mackreth]]'' | | 1950 | | ''[[:d:Q7369807|Rossett]]'' |- | style='text-align:right'| 10393 | | ''[[:d:Q59781515|John Jenkins]]'' | | 1807 | 1872 | ''[[:d:Q20597908|Cwm Crawnon]]'' |- | style='text-align:right'| 10394 | | ''[[:d:Q60050765|Terry Parsons]]'' | xugador de snooker galés (1935–1999) | 1935 | 1999 | ''[[:d:Q7836589|Trealaw]]'' |- | style='text-align:right'| 10395 | [[Ficheru:Callum Sheedy LQ 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60194679|Callum Sheedy]]'' | | 1995 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10396 | | ''[[:d:Q60198015|David Gwynne-James]]'' | | 1937 | 2012 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 10397 | | ''[[:d:Q60429542|Olivia Frances Tonge]]'' | | 1858 | 1949 | ''[[:d:Q62029921|Gwenfain]]'' |- | style='text-align:right'| 10398 | | ''[[:d:Q60429570|Eric Richards]]'' | | 1940 | 2018 | ''[[:d:Q5884520|Holt]]'' |- | style='text-align:right'| 10399 | | ''[[:d:Q60544850|Albert L. Harris]]'' | | 1869 | | ''[[:d:Q3398874|Abergynolwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10400 | [[Ficheru:2024 UEC Track Elite European Championships 083 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60581700|Megan Barker]]'' | ciclista británica | 1997 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10401 | | ''[[:d:Q60589082|Mab Jones]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10402 | | ''[[:d:Q60632790|Thyrza Anne Leyshon]]'' | | 1892 | 1996 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10403 | [[Ficheru:Delyth Jewell (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60658323|Delyth Jewell]]'' | política británica | 1987 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 10404 | | ''[[:d:Q60663044|Len Hewitt]]'' | | 1920 | 1979 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10405 | | ''[[:d:Q60684771|Dave Griffiths]]'' | | 1963 | 2007 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10406 | | ''[[:d:Q60684870|Bryn Davies]]'' | | 1917 | 1990 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10407 | | ''[[:d:Q60685583|Vince Jones]]'' | | 1900 | 1950 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10408 | | ''[[:d:Q60685958|Maurice O'Sullivan]]'' | boxeador británicu | 1952 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10409 | | ''[[:d:Q60685999|Billy Morris]]'' | | 1920 | 1994 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10410 | | ''[[:d:Q60686009|Jerry Murphy]]'' | | 1907 | 1992 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 10411 | | ''[[:d:Q60686073|Cecil Price]]'' | | 1919 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10412 | | ''[[:d:Q60686093|Percy Richards]]'' | | 1906 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10413 | | ''[[:d:Q60693753|Rees Thomas]]'' | | 1934 | 2017 | ''[[:d:Q7165426|Penywaun]]'' |- | style='text-align:right'| 10414 | | ''[[:d:Q60693826|Dave Campbell]]'' | | 1947 | 2013 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10415 | | ''[[:d:Q60694076|Billy Lewis]]'' | | 1923 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10416 | | ''[[:d:Q60694079|Ray Williams]]'' | | 1931 | 2015 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10417 | | ''[[:d:Q60694141|Ted Morris]]'' | | 1921 | 2000 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 10418 | [[Ficheru:MOMA exhibition.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60733888|Peter Bishop]]'' | | 1953 | 2022 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 10419 | | ''[[:d:Q60733920|Andy Edwards]]'' | futbolista británicu (1965-) | 1965 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10420 | | ''[[:d:Q60733948|Dan Davis]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10421 | | ''[[:d:Q60733994|Ben Williams]]'' | | 1999 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10422 | [[Ficheru:Sion Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60734014|Sion Jones]]'' | | 1997 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10423 | | ''[[:d:Q60734062|Luke Morgan]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10424 | [[Ficheru:Curtis Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60734191|Curtis Davies]]'' | | 1997 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10425 | | ''[[:d:Q60734266|Scott Williams]]'' | | 1974 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10426 | | ''[[:d:Q60734311|Allan Lewis]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10427 | | ''[[:d:Q60734320|John Smith]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q6268758|Johnstown]]'' |- | style='text-align:right'| 10428 | | ''[[:d:Q60734360|Harri Morgan]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10429 | | ''[[:d:Q60734441|John Davies]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 10430 | | ''[[:d:Q60734448|Kevin Jones]]'' | | 1974 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10431 | | ''[[:d:Q60734511|Joe Adams]]'' | | 2001 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10432 | | ''[[:d:Q60734513|Martin Goldsmith]]'' | | 1962 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10433 | | ''[[:d:Q60734569|Alan Jones]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q2483466|Caergwrle]]'' |- | style='text-align:right'| 10434 | | ''[[:d:Q60734690|Mike Keen]]'' | | 1953 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10435 | | ''[[:d:Q60734744|Chris Ingram]]'' | futbolista británicu | 1976 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10436 | | ''[[:d:Q60734943|Danny McCarthy]]'' | | 1942 | 2019 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 10437 | | ''[[:d:Q60735001|Brad Evans]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 10438 | | ''[[:d:Q60735037|Peter Morgan]]'' | futbolista británicu | 1951 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10439 | | ''[[:d:Q60735114|Steve Scott]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q6268758|Johnstown]]'' |- | style='text-align:right'| 10440 | | ''[[:d:Q60735120|Neil Robinson]]'' | | | | ''[[:d:Q3216519|Laleston]]'' |- | style='text-align:right'| 10441 | [[Ficheru:Steve Bray, Stop Brexit Man (48794896706).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q60735575|Steve Bray]]'' | | 1969 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10442 | | ''[[:d:Q60735660|Jon Roberts]]'' | futbolista británicu | 1968 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10443 | | ''[[:d:Q60735930|Will Griffiths]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10444 | | ''[[:d:Q60736661|Dai Evans]]'' | futbolista británicu (1934-) | 1934 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 10445 | | ''[[:d:Q60744121|Roger Ashton]]'' | futbolista galés (1921–1985) | 1921 | 1985 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 10446 | | ''[[:d:Q60746170|William Morgan]]'' | | 1862 | 1914 | ''[[:d:Q13130355|Nantgarw]]'' |- | style='text-align:right'| 10447 | | ''[[:d:Q60750706|Charlie Hill]]'' | | 1918 | 1998 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10448 | | ''[[:d:Q60752582|Lyn Thomas]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1993 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10449 | | ''[[:d:Q60761614|William John Philpin Jones]]'' | | 1913 | 1992 | [[Llandrindod]] |- | style='text-align:right'| 10450 | | ''[[:d:Q60763309|Lew Bowen]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10451 | | ''[[:d:Q60764058|Harold Jenkins]]'' | | 1902 | 1981 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10452 | | ''[[:d:Q60764297|Edward Phillips]]'' | | 1883 | 1915 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10453 | | ''[[:d:Q60791067|Fred Castle]]'' | | 1902 | | ''[[:d:Q7165408|Penygraig]]'' |- | style='text-align:right'| 10454 | | ''[[:d:Q60791136|Albert Evans]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10455 | | ''[[:d:Q60791390|Ernest Lewis]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10456 | | ''[[:d:Q60791526|Albert Miles]]'' | | 1903 | | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 10457 | | ''[[:d:Q60791589|Eric Morris]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10458 | | ''[[:d:Q60842075|Grace Roberts]]'' | médica estauxunidense (1843–1899) | 1843 | 1899 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10459 | | ''[[:d:Q60959205|Paul Lamford]]'' | | 1953 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10460 | | ''[[:d:Q61014919|James Wharton]]'' | | 1987 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10461 | | ''[[:d:Q61107392|Gary Lloyd]]'' | futbolista británicu | 1972 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10462 | | ''[[:d:Q61107438|Owen Evans]]'' | | 1968 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10463 | [[Ficheru:Tal Garth, Garth Madrun.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q61107823|Santes Marchell o Dalgarth]]'' | líder relixosa galesa | 375 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 10464 | | ''[[:d:Q61107833|Lleucu]]'' | monxa galesa | 500 | | ''[[:d:Q6661551|Llangwyryfon]]'' |- | style='text-align:right'| 10465 | | ''[[:d:Q61107844|Anhun de Gwrthyfer]]'' | monxa galesa | | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 10466 | | ''[[:d:Q61107860|Andrew Thomas]]'' | llocutor radiofónicu británicu (1967–2020) | 1967 | 2020 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 10467 | | ''[[:d:Q61107892|O. M. Lloyd]]'' | | 1910 | 1980 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 10468 | | ''[[:d:Q61107961|Betsan Moses]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q7228397|Pontyberem]]'' |- | style='text-align:right'| 10469 | | ''[[:d:Q61107977|Guto Roberts]]'' | | 1925 | 1999 | ''[[:d:Q29483949|Isallt-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 10470 | | ''[[:d:Q61119025|Griffiths Alison]]'' | | 1963 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10471 | | ''[[:d:Q61122449|Henry Baird]]'' | | 1878 | 1950 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 10472 | | ''[[:d:Q61341106|Joseph Herbert Morcom]]'' | | 1871 | 1942 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10473 | | ''[[:d:Q61450736|Jim Botham]]'' | | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10474 | | ''[[:d:Q61473813|John David Spillane]]'' | | 1909 | 1985 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10475 | | ''[[:d:Q61595023|Haydn Jones]]'' | | 1946 | 2010 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 10476 | | ''[[:d:Q61607699|Morgan Nicholas]]'' | | 1895 | 1963 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10477 | | ''[[:d:Q61675797|Liv Hill]]'' | actriz británica | 2000 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 10478 | | ''[[:d:Q61697219|Helena Jones]]'' | | 1870 | 1946 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10479 | | ''[[:d:Q61698489|Denys Jones]]'' | futbolista británicu | 1930 | 2003 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10480 | [[Ficheru:Alys Williams (cantores; Welsh singer) 01.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q61707036|Alys Williams]]'' | cantante británica | 1987 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10481 | | ''[[:d:Q61731675|Kylie Nolan]]'' | futbolista británica | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10482 | | ''[[:d:Q61739647|Ian Sutherland]]'' | | 1935 | 1999 | ''[[:d:Q4879473|Bedwellty]]'' |- | style='text-align:right'| 10483 | | ''[[:d:Q61742592|Joe Price]]'' | | 1928 | 1992 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 10484 | | ''[[:d:Q61780191|Cassia Pike]]'' | futbolista británica | 2000 | | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 10485 | | ''[[:d:Q61781833|David Brian Barrett]]'' | | 1927 | 2011 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 10486 | | ''[[:d:Q61828492|Josh Reynolds]]'' | | 1998 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10487 | | ''[[:d:Q61828617|Will Kelly]]'' | | 1997 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10488 | [[Ficheru:Benjamin Fry 2021.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q61828912|Benjamin Fry]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10489 | | ''[[:d:Q61842520|Llewellyn Morgan]]'' | | 1909<br/>1905 | 1979 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10490 | | ''[[:d:Q61855944|William Dickinson]]'' | | 1889 | 1948 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10491 | | ''[[:d:Q61857237|Jimmy Jones]]'' | | 1919 | 1976 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 10492 | | ''[[:d:Q61868466|Ruth Price]]'' | | 1924 | 2019 | ''[[:d:Q6787320|Mathry]]'' |- | style='text-align:right'| 10493 | | ''[[:d:Q61882790|Herbert Jones]]'' | futbolista británicu (1929-) | 1929 | 2020 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 10494 | | ''[[:d:Q61964521|Denis John Williams]]'' | | 1908 | 1990 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10495 | [[Ficheru:Owain Wyn Evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q61983407|Owain Wyn Evans]]'' | periodista británicu | 1984 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 10496 | | ''[[:d:Q62006906|Selwyn Pemberton]]'' | futbolista galés (1928–2005) | 1928 | 2005 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10497 | | ''[[:d:Q62024163|Dennis Lambourne]]'' | | 1945 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10498 | | ''[[:d:Q62084118|Irving Davies]]'' | | 1926 | 2002 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 10499 | | ''[[:d:Q62102936|Pryce Hughes]]'' | | 1687 | 1715 | ''[[:d:Q13129655|Llanllugan]]'' |- | style='text-align:right'| 10500 | | ''[[:d:Q62198596|Daniel Sumner]]'' | | | | ''[[:d:Q3402312|Llanfachraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 10501 | | ''[[:d:Q62359670|David Edwards]]'' | futbolista galés (1925–2001) | 1925 | 2001 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 10502 | | ''[[:d:Q62388891|Roger Mostyn]]'' | | 1953 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10503 | | ''[[:d:Q62468253|Samuel Bevan]]'' | | 1816 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10504 | | ''[[:d:Q62513133|Andy Evans]]'' | | | | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10505 | | ''[[:d:Q62513940|Alana Spencer]]'' | | 1992 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10506 | [[Ficheru:Fruits of the Lima Market Folding Watercolor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q62514794|Dorothea Eliza Smith]]'' | | 1804 | 1864 | ''[[:d:Q2913827|Llanfwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 10507 | | ''[[:d:Q62567115|Reg Turnell]]'' | | | 1917 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10508 | | ''[[:d:Q62588463|Stan Weaver]]'' | | 1890 | 1973 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10509 | | ''[[:d:Q62648180|David Roberts]]'' | | 1820 | 1872 | ''[[:d:Q3398858|Talybont]]'' |- | style='text-align:right'| 10510 | | ''[[:d:Q62655912|Harry Hollis]]'' | | 1913 | 1982 | ''[[:d:Q3405926|Deeside]]'' |- | style='text-align:right'| 10511 | | ''[[:d:Q62689812|Donald Webley]]'' | | 1916 | 1990 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10512 | [[Ficheru:Official portrait of Ruth Jones MP crop 2, 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q62764975|Ruth Jones]]'' | política británica | 1962 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10513 | | ''[[:d:Q62768570|Arthur Smith]]'' | | | | ''[[:d:Q6757051|Marchwiel]]'' |- | style='text-align:right'| 10514 | | ''[[:d:Q62769837|Chris Summers]]'' | futbolista británicu | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10515 | | ''[[:d:Q62847549|Mal Rees]]'' | futbolista británicu | 1924 | 2003 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10516 | | ''[[:d:Q62857954|David Lambert]]'' | | 1939 | 2016 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 10517 | | ''[[:d:Q62858588|Dick Williams]]'' | | 1898 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10518 | | ''[[:d:Q62923789|Margarette "Peggy" Golding]]'' | | 1881 | 1939 | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 10519 | | ''[[:d:Q63036264|David Arthur Davies]]'' | | 1913 | 1990 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 10520 | | ''[[:d:Q63041675|Howell Moore-Gwyn]]'' | | 1886 | 1956 | ''[[:d:Q5318606|Dyffryn Clydach]]'' |- | style='text-align:right'| 10521 | | ''[[:d:Q63160970|Alfred Ernest Owen]]'' | | 1869 | 1929 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10522 | | ''[[:d:Q63165862|Paul Karabardak]]'' | tenista de mesa británicu | 1985 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10523 | [[Ficheru:Shellyann Evans - 53369865382.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q63184794|Shellyann Evans]]'' | | | | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 10524 | | ''[[:d:Q63228559|Lilian Nicholas]]'' | | 1909 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 10525 | [[Ficheru:Hugh Mortimer Eyton-Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q63242185|Hugh Eyton-Jones]]'' | | 1863 | 1943 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10526 | | ''[[:d:Q63248308|Geraint Evans]]'' | | | | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 10527 | | ''[[:d:Q63313185|Edwin Rees]]'' | | 1899 | | ''[[:d:Q6661307|Llanelly]]'' |- | style='text-align:right'| 10528 | | ''[[:d:Q63341276|Graham Jones]]'' | | 1949 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10529 | | ''[[:d:Q63341983|Nancie Colling]]'' | | 1919 | 2020 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 10530 | | ''[[:d:Q63376732|Graham J. Durant]]'' | inventor estauxunidense (1934–2009) | 1934 | 2009 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10531 | [[Ficheru:Konfirmasjonsbilde av Agnes Gude - Theodor Schuhmann & Sohn - Gudesamlingen - Norsk Folkemuseum - NF.27080-051.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q63384576|Agnes Charlotte Gude]]'' | dibuxante noruega | 1863 | 1929 | [[Betws-y-Coed]] |- | style='text-align:right'| 10532 | | ''[[:d:Q63391841|Eric Styles]]'' | direutor de cine británicu | 1967 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10533 | [[Ficheru:Prano Bailey-Bond 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q63432097|Prano Bailey-Bond]]'' | | 1982 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10534 | | ''[[:d:Q63614875|Jaime Gareth Flórez Barreales]]'' | | 1969 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 10535 | [[Ficheru:Southam, Macauley.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q63699006|Macauley Southam-Hales]]'' | futbolista británicu | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10536 | | ''[[:d:Q63699954|Stuart Webber]]'' | | 1984 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10537 | | ''[[:d:Q63827261|Mari Griffith]]'' | | 1940 | 2019 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 10538 | | ''[[:d:Q63869654|Allan Watson]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q880986|Blackwood]]'' |- | style='text-align:right'| 10539 | | ''[[:d:Q63871177|Mably Owen]]'' | | 1912 | 1969 | ''[[:d:Q13635744|Heath]]'' |- | style='text-align:right'| 10540 | | ''[[:d:Q63874313|Ray Lawrence]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q5197235|Cwmcarn]]'' |- | style='text-align:right'| 10541 | [[Ficheru:Official portrait of Fay Jones MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q63929463|Fay Alicia Jones]]'' | política británica | 1985 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10542 | | ''[[:d:Q63953173|Seirian Sumner]]'' | | 1974 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10543 | | ''[[:d:Q63993767|Dewi Griffiths]]'' | | 1991 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10544 | [[Ficheru:Kate Williams Evans c1890.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64005542|Kate Williams Evans]]'' | | 1866 | 1961 | ''[[:d:Q3395924|Llansanffraid-ym-Mechain]]'' |- | style='text-align:right'| 10545 | | ''[[:d:Q64006439|Ronald Niebour]]'' | | 1903 | 1972 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 10546 | | ''[[:d:Q64009025|Felicity Dahl]]'' | | 1938 | | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 10547 | | ''[[:d:Q64009303|Roman Walker]]'' | | 2000 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10548 | [[Ficheru:Tom Booth Amos 2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64010406|Tom Booth-Amos]]'' | | 1996 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10549 | [[Ficheru:Ella Powell Lewes FC Women v Charlton Ath Women 16 08 20 pre-season-75 (50234968972) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64214523|Ella Powell]]'' | futbolista galesa | 2000 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10550 | | ''[[:d:Q64358828|Alan Reynolds]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q7008960|New Inn]]'' |- | style='text-align:right'| 10551 | | ''[[:d:Q64374426|Jimmy Ithell]]'' | | 1959 | 1986 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 10552 | | ''[[:d:Q64414789|Ruth King]]'' | | | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10553 | | ''[[:d:Q64485247|William Davies]]'' | | 1820 | 1900 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10554 | | ''[[:d:Q64624167|Ray Williams]]'' | | 1951 | 2016 | ''[[:d:Q3401157|Bedwas]]'' |- | style='text-align:right'| 10555 | | ''[[:d:Q64685172|Sîan Reynolds]]'' | | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10556 | | ''[[:d:Q64685572|Josephine Elizabeth Campbell]]'' | | 1860 | 1921 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10557 | | ''[[:d:Q64685648|Naunton Wingfield Davies]]'' | | 1851 | 1925 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10558 | | ''[[:d:Q64685707|Clotworthy Gillmor]]'' | | 1818 | 1886 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10559 | [[Ficheru:Caroline-Gifford-Phillipson-ne-Lethbridge-Mrs-CG-Phillipson (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64685864|Caroline Gifford Phillipson]]'' | | 1823 | 1893 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10560 | | ''[[:d:Q64685882|Daisy Hugh Pryce]]'' | | 1862 | 1921 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 10561 | | ''[[:d:Q64685883|Gwendolen Pryce]]'' | | 1868 | 1934 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 10562 | | ''[[:d:Q64685888|Catherine Emily Blanche Randolph]]'' | | 1839 | 1884 | ''[[:d:Q3395336|Gwrych Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 10563 | | ''[[:d:Q64685923|Henry George Sturkey]]'' | | 1824 | 1875 | ''[[:d:Q7837893|Tregynon]]'' |- | style='text-align:right'| 10564 | | ''[[:d:Q64685943|John Montmorency Tucker]]'' | | 1780 | 1852 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10565 | | ''[[:d:Q64705104|Ifan Prys Edwards]]'' | | 1942 | 2020 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10566 | | ''[[:d:Q64736714|Ben Cambriani]]'' | | 1999 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10567 | [[Ficheru:Citizenship cairn newton evans-cropped 3.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64738481|Cairn Newton-Evans]]'' | policía británicu | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10568 | | ''[[:d:Q64747491|Tomi Lewis]]'' | | 1999 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 10569 | | ''[[:d:Q64748740|Annabel Jones]]'' | | | | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 10570 | [[Ficheru:George William Harris (1872-1964) in 1918.png|center|128px]] | ''[[:d:Q64795912|George William Harris]]'' | | 1872 | 1964 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 10571 | | ''[[:d:Q64814802|Barbara M. Middlehurst]]'' | | 1915 | 1995 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 10572 | | ''[[:d:Q64853341|Shaun Chapple]]'' | futbolista británicu | 1973 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10573 | | ''[[:d:Q64876104|Percy James]]'' | | 1917 | 1993 | ''[[:d:Q1859627|Rhondda]]'' |- | style='text-align:right'| 10574 | | ''[[:d:Q64919712|George Brooke]]'' | | 1913 | 1993 | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10575 | | ''[[:d:Q64986130|Chris Reynolds]]'' | | 1960 | 2023 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10576 | [[Ficheru:Alice Griffiths Lewes FC Women v Charlton Ath Women 16 08 20 pre-season-137 (50234760281).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q64995849|Alice Griffiths]]'' | futbolista británica | 2001 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10577 | | ''[[:d:Q65029330|Tom Rogers]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10578 | [[Ficheru:2024-12-22 Dresdner Eislöwen gegen ESV Kaufbeuren (DEL2) by Sandro Halank–090.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q65030266|Joseph Lewis]]'' | xugador de ḥoquei sobre xelu británicu | 1992 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10579 | | ''[[:d:Q65030475|David Rees]]'' | esquiador de fondu británicu | 1940 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 10580 | | ''[[:d:Q65030489|Peter Williams]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 10581 | | ''[[:d:Q65030620|Jack Fairweather]]'' | | 1978 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10582 | | ''[[:d:Q65031279|Keith Matthews]]'' | futbolista británicu | 1934 | 2008 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10583 | [[Ficheru:Final 1mb Robert for book mayor.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q65041352|Robert Stanley]]'' | | 1828 | 1828 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10584 | | ''[[:d:Q65044903|Charles Jones]]'' | | 1893 | 1960 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10585 | | ''[[:d:Q65058631|Richard Davies]]'' | | 1862 | 1938 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10586 | | ''[[:d:Q65062011|Harry Davies]]'' | | 1888 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10587 | | ''[[:d:Q65073530|Joe Jones]]'' | | 1995 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10588 | | ''[[:d:Q65122752|William Ingram]]'' | escritor británicu | 1930 | 2013 | ''[[:d:Q7315716|Resolven]]'' |- | style='text-align:right'| 10589 | | ''[[:d:Q65178482|Joris Collier]]'' | | 1951 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10590 | | ''[[:d:Q65294945|Carolyn Hitt]]'' | | 1969 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 10591 | | ''[[:d:Q65295002|Tim Morgan]]'' | arqueólogu británicu | 1949 | 2019 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10592 | [[Ficheru:Portrait of Ioan Pedr (4670577).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q65297132|John Peter]]'' | | 1833 | 1877 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 10593 | [[Ficheru:20150922 1656 W AUT WAL 3083.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q65367867|Alice Evans]]'' | futbolista británica | 1994 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10594 | | ''[[:d:Q65517696|Gwilym Owen]]'' | | 1931 | 2019 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 10595 | | ''[[:d:Q65550443|James Crisp]]'' | | 1927 | 2005 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 10596 | | ''[[:d:Q65551884|Peter Turnbull]]'' | | 1989 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10597 | | ''[[:d:Q65555292|Emma Jenkins]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10598 | | ''[[:d:Q65557110|Edgar Watkins]]'' | | 1887 | 1960 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 10599 | | ''[[:d:Q65593860|Stanley Leigh]]'' | | 1901 | 1986 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10600 | | ''[[:d:Q65624959|Ian Roberts]]'' | futbolista británicu | 1961 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 10601 | | ''[[:d:Q65642051|Ernest Leigh]]'' | | 1895 | 1960 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10602 | | ''[[:d:Q65665802|Rhian Nokes]]'' | futbolista galesa | 1989 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10603 | | ''[[:d:Q65705995|Jackie Pottinger]]'' | | 1913 | 1979 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10604 | | ''[[:d:Q65735824|Ivor Vice]]'' | | 1929 | 2005 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10605 | | ''[[:d:Q65735847|Glyn Hopkins]]'' | | 1928 | 2023 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10606 | | ''[[:d:Q65745228|Percy May]]'' | ximnasta artísticu británicu | 1927 | 1977 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10607 | | ''[[:d:Q65786419|Cissy Davies]]'' | | 1932 | 2005 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10608 | | ''[[:d:Q65786800|Pat Evans]]'' | ximnasta artística británica | 1926 | 2020 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10609 | | ''[[:d:Q65923146|Charles H. Williams]]'' | | 1822 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 10610 | | ''[[:d:Q65929278|Lew Evans]]'' | | 1919 | 2017 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 10611 | | ''[[:d:Q65929299|Joseph Barnett]]'' | | 1920 | 1999 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10612 | | ''[[:d:Q65946181|Valerie Mullins]]'' | | 1935 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10613 | | ''[[:d:Q65946185|Margaret Thomas-Neale]]'' | | 1931 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10614 | | ''[[:d:Q65946188|Gwynedd Lewis-Lingard]]'' | | 1934 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10615 | | ''[[:d:Q65948591|Agnes Davies]]'' | xugadora de snooker galesa (1920–2011) | 1920 | 2011 | ''[[:d:Q13131207|Saron]]'' |- | style='text-align:right'| 10616 | | ''[[:d:Q65969957|John Mulhall]]'' | | 1938 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10617 | | ''[[:d:Q66023017|Dorothy Summers]]'' | | 1941 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10618 | | ''[[:d:Q66023521|Pat Perks]]'' | | 1940 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10619 | [[Ficheru:20150922 1656 W AUT WAL 3084.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q66049720|Jo Price]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 10620 | | ''[[:d:Q66105403|Elizabeth Baines]]'' | | 1947 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10621 | | ''[[:d:Q66108081|Andrew Marvell]]'' | | 1896 | 1985 | ''[[:d:Q13128380|Felin-gwm]]'' |- | style='text-align:right'| 10622 | | ''[[:d:Q66124299|Edith Parnell]]'' | | 1913 | 1938 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 10623 | | ''[[:d:Q66125144|Ossie Evans]]'' | | 1916 | 1986 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10624 | | ''[[:d:Q66133297|Agnes Twiston Hughes]]'' | | 1895 | 1981 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10625 | | ''[[:d:Q66147583|Guto Dafydd]]'' | | 1990 | | ''[[:d:Q109128|Gwynedd]]'' |- | style='text-align:right'| 10626 | | ''[[:d:Q66198004|Graham Bent]]'' | | 1945 | 2002 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 10627 | | ''[[:d:Q66241174|Stavros Ambizas]]'' | políticu xipriota | 1936 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10628 | | ''[[:d:Q66289592|Edward Battiscombe]]'' | | 1874 | 1970 | ''[[:d:Q5566706|Glasbury]]'' |- | style='text-align:right'| 10629 | | ''[[:d:Q66295328|Pamela Hopkins]]'' | | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10630 | | ''[[:d:Q66305732|Ron Wynn]]'' | | 1923 | 1983 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10631 | | ''[[:d:Q66309772|Patrick Killian]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10632 | | ''[[:d:Q66310007|Ifor Morris Thomas]]'' | | 1909 | 1985 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10633 | | ''[[:d:Q66311283|Ethel Mary Hartland]]'' | | 1875 | 1964 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10634 | [[Ficheru:Maysie Burlingham 1915.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q66317458|Mrs Pender Chalmers]]'' | | 1894 | 1982 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 10635 | | ''[[:d:Q66335445|Callum Taylor]]'' | | 1998 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10636 | | ''[[:d:Q66360557|Mike Williams]]'' | futbolista británicu (1956-) | 1956 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10637 | | ''[[:d:Q66360802|Michael Lea Thomas]]'' | | 1927 | 1992 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 10638 | | ''[[:d:Q66360907|William James Rees]]'' | | 1914 | 1995 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 10639 | [[Ficheru:Drew Parker 20.02.27.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q66364666|Drew Parker]]'' | | 1997 | | ''[[:d:Q3395452|Connah's Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 10640 | | ''[[:d:Q66384840|William Smale]]'' | | 2001 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10641 | | ''[[:d:Q66398333|Andrew Morris]]'' | ximnasta artísticu británicu | 1961 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10642 | [[Ficheru:Ben Cabango playing for Wales.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q66428065|Ben Cabango]]'' | futbolista británicu | 2001<br/>2000 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10643 | | ''[[:d:Q66441769|Esmé Dodderidge]]'' | escritora británica | 1916 | 1997 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10644 | | ''[[:d:Q66604836|Sonia Lawrence]]'' | | 1980 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 10645 | | ''[[:d:Q66606917|Willie Llewelyn]]'' | | 1868 | 1893 | ''[[:d:Q4667051|Aberdulais]]'' |- | style='text-align:right'| 10646 | | ''[[:d:Q66660980|Veronica Milligan]]'' | | 1926 | 1989 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10647 | [[Ficheru:Jason Evans Wikimedian 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q66689127|Jason Evans]]'' | | 1984 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10648 | | ''[[:d:Q66692898|William Collins]]'' | | 1848 | 1932 | ''[[:d:Q13127047|Cheriton]]'' |- | style='text-align:right'| 10649 | [[Ficheru:Nora M. Finn (1866-1898) circa 1895.png|center|128px]] | ''[[:d:Q66694580|Nora M. Finn]]'' | | 1865 | 1898 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10650 | | ''[[:d:Q66712828|Jamie Slater]]'' | futbolista británicu | 1968 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10651 | | ''[[:d:Q66732355|Lewis Thomas]]'' | futbolista británicu | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10652 | | ''[[:d:Q66732400|Lee Harris]]'' | escritor británicu | 1968 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10653 | | ''[[:d:Q66734203|Richard Benyon]]'' | ximnasta artísticu británicu | 1964 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10654 | | ''[[:d:Q66737792|Ben Gwalchmai]]'' | | 1985 | | ''[[:d:Q4787855|Arddleen]]'' |- | style='text-align:right'| 10655 | | ''[[:d:Q66738023|Cyril Jones]]'' | futbolista británicu | 1920 | 1995 | ''[[:d:Q6268758|Johnstown]]'' |- | style='text-align:right'| 10656 | | ''[[:d:Q66762454|Elin Harlow]]'' | | | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10657 | | ''[[:d:Q66779535|Emyr Currie-Jones]]'' | | 1917 | 2008 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 10658 | | ''[[:d:Q66819461|O. E. Roberts]]'' | | 1908 | 2000 | ''[[:d:Q1866857|Llanystumdwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10659 | | ''[[:d:Q66823499|Carrie Jones]]'' | futbolista británica | 2003 | | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 10660 | | ''[[:d:Q66841012|Chloe Chivers]]'' | futbolista galesa | 1999 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10661 | [[Ficheru:Ffion-Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q66841084|Ffion Morgan]]'' | futbolista galesa | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10662 | | ''[[:d:Q66844101|Jack Evans]]'' | futbolista galés | 1998 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10663 | [[Ficheru:Jarry Lee Oscar Blandi 2020.png|center|128px]] | ''[[:d:Q67019082|Jarry Lee]]'' | | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10664 | [[Ficheru:LHooleBRovers.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q67117129|Luca Hoole]]'' | futbolista británicu | 2002 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10665 | [[Ficheru:Dom Jefferies, Brentford F.C. footballer.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q67146942|Dom Jefferies]]'' | futbolista británicu | 2002 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10666 | | ''[[:d:Q67146943|Elis Watts]]'' | futbolista británicu | 2002 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10667 | [[Ficheru:RuPaul with All Stars 7 Contestants at LA DragCon 2022 by dvsross (crop - The Vivienne).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q67185184|The Vivienne]]'' | | 1992 | 2025 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10668 | | ''[[:d:Q67198301|Enid Layard]]'' | escritora británica | 1843 | 1912 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10669 | | ''[[:d:Q67201474|Clive Davis]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 10670 | [[Ficheru:Official portrait of Baroness Wilcox of Newport crop 2, 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q67222729|Debbie Wilcox]]'' | política británica | 1957 | | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 10671 | [[Ficheru:Hilary Greaves (20613169345).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q67222739|Hilary Greaves]]'' | | 1978 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10672 | | ''[[:d:Q67454699|Beaumont Wilson Bowen Dixie]]'' | | 1819 | 1898 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 10673 | | ''[[:d:Q67599358|Ray Booth]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10674 | | ''[[:d:Q67641500|John Trevelyan]]'' | axedrecista británicu | 1948 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10675 | | ''[[:d:Q67641543|David John Sully]]'' | axedrecista británicu | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10676 | | ''[[:d:Q67651447|William Jones]]'' | | 1757 | 1830 | ''[[:d:Q3402560|Bontddu]]'' |- | style='text-align:right'| 10677 | | ''[[:d:Q67656962|Tom Jenkins]]'' | | 1920 | 2012 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10678 | | ''[[:d:Q67782102|John Richard Williams]]'' | | 1892 | 1961 | ''[[:d:Q3401123|Llandudno Junction]]'' |- | style='text-align:right'| 10679 | | ''[[:d:Q67790654|Adrian Masters]]'' | | 1984 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10680 | | ''[[:d:Q67802439|Cyndeyrn]]'' | | | | ''[[:d:Q2578706|Reinu de Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 10681 | | ''[[:d:Q67886292|Geoffrey Cutter]]'' | xugador de ḥoquei británicu | 1934 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10682 | | ''[[:d:Q67907384|Betty Davies]]'' | | 1917 | 2018 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10683 | | ''[[:d:Q67921919|Tôpher Mills]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10684 | | ''[[:d:Q68065250|Ryan Hillier]]'' | futbolista británicu | 2003 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10685 | | ''[[:d:Q68217203|Bob Evans]]'' | | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10686 | [[Ficheru:John B. Trumper 2018.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q68585432|John Bassett Trumper]]'' | | 1944 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10687 | | ''[[:d:Q69060453|Tomi Evans]]'' | | | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]''<br/>''[[:d:Q13131775|Tegryn]]'' |- | style='text-align:right'| 10688 | | ''[[:d:Q69998002|Austin Savage]]'' | xugador de ḥoquei británicu | 1940 | 2024 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10689 | | ''[[:d:Q70022333|Wyn George]]'' | pintor británicu | 1917<br/>1910 | 1985 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10690 | | ''[[:d:Q70111934|Keith Morris]]'' | fotógrafu británicu (1958-2019) | 1958 | 2019 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10691 | | ''[[:d:Q70170755|Jacob Draper]]'' | xugador de ḥoquei británicu | 1998 | | ''[[:d:Q7898590|Upper Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 10692 | | ''[[:d:Q70430408|David Morgan]]'' | | 1937 | 2019 | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 10693 | | ''[[:d:Q70473832|Niki Pilkington]]'' | | | | [[Nefyn]] |- | style='text-align:right'| 10694 | | ''[[:d:Q70602412|Malvin Mortimer]]'' | | 1952 | | ''[[:d:Q6662915|Llwynypia]]'' |- | style='text-align:right'| 10695 | | ''[[:d:Q70623703|Florence Tunks]]'' | | 1891 | 1985 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10696 | | ''[[:d:Q71128886|Eloise Laity]]'' | | 1994 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10697 | | ''[[:d:Q71334330|John Cule]]'' | | 1920 | 2015 | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 10698 | | ''[[:d:Q71496189|Phoebe Richards]]'' | | 1993 | | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 10699 | | ''[[:d:Q72097669|Geraint Vaughan Jones]]'' | escritor galés | 1938 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 10700 | | ''[[:d:Q72342996|Baroness Matilda von Lachmann]]'' | | 1821 | 1895 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10701 | | ''[[:d:Q72591827|Ria Jones]]'' | | 1967 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10702 | | ''[[:d:Q72835607|Mari Berllan Biter]]'' | | | | ''[[:d:Q3399358|Aberarth]]'' |- | style='text-align:right'| 10703 | [[Ficheru:2022 FIFA World Cup United States 1–1 Wales - (24) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q72921909|Neco Williams]]'' | futbolista británicu | 2001 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10704 | | ''[[:d:Q72973962|John Hartley]]'' | escritor australianu | 1943 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10705 | | ''[[:d:Q73211440|Louis Gray]]'' | | 1995 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10706 | | ''[[:d:Q73276230|David Thomas]]'' | xugador de ḥoquei británicu | 1927 | 2024 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10707 | | ''[[:d:Q73276307|Terry Monaghan]]'' | | 1933 | | ''[[:d:Q2469852|Mountain Ash]]'' |- | style='text-align:right'| 10708 | | ''[[:d:Q73516034|Margaret Auld]]'' | | 1932 | 2010 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10709 | | ''[[:d:Q73632769|Jacquie Barnbrook]]'' | actriz británica | 1964 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10710 | | ''[[:d:Q73700067|Thomas Gronow]]'' | | 1797 | 1870 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10711 | | ''[[:d:Q73855341|Dawn Williams]]'' | | | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10712 | | ''[[:d:Q73855347|Dilys Thomas]]'' | | | | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 10713 | | ''[[:d:Q73855354|Eiry Miles]]'' | | | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10714 | | ''[[:d:Q73855378|Lowri Cynan]]'' | | | | ''[[:d:Q850566|Betws]]'' |- | style='text-align:right'| 10715 | | ''[[:d:Q73855381|Hazel Walford Davies]]'' | | 1940 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10716 | | ''[[:d:Q73855404|Laura Sheldon]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10717 | | ''[[:d:Q73855407|Leusa Fflur Llewelyn]]'' | | 1987 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10718 | | ''[[:d:Q73855417|Lowri Haf Cooke]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10719 | | ''[[:d:Q73855463|Sheelagh Thomas]]'' | | | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10720 | | ''[[:d:Q74050176|Tom Cutler]]'' | | 1959 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10721 | [[Ficheru:Ioan Lloyd EPCR 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q74185530|Ioan Lloyd]]'' | | 2001 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10722 | | ''[[:d:Q74817155|Callum Jones]]'' | | 2002 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10723 | | ''[[:d:Q74817195|Joe Woodiwiss]]'' | | 2003 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10724 | [[Ficheru:Sir D. Broughton LCCN2014718668.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q75253752|Vera Edyth Griffith-Boscawen]]'' | fotógrafa británica (1894–1968) | 1894 | 1968 | ''[[:d:Q5648626|Hanmer]]'' |- | style='text-align:right'| 10725 | | ''[[:d:Q75257649|Lady Anne Somerset]]'' | | 1631 | 1662 | ''[[:d:Q2630723|Raglan Castle]]'' |- | style='text-align:right'| 10726 | [[Ficheru:Morgan Lindsay (IWM).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q75262431|Morgan Lindsay]]'' | | 1857 | 1935 | ''[[:d:Q7837474|Tredegar Park]]'' |- | style='text-align:right'| 10727 | | ''[[:d:Q75267643|Capel Hanbury-Leigh]]'' | | 1776 | 1861 | ''[[:d:Q7838973|Trevethin]]'' |- | style='text-align:right'| 10728 | | ''[[:d:Q75296912|Morys Lloyd-Mostyn]]'' | | 1887 | 1968 | ''[[:d:Q4937022|Bodysgallen Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 10729 | | ''[[:d:Q75303015|Robert Charles Herbert]]'' | | 1827 | 1902 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 10730 | | ''[[:d:Q75312234|Daniel Radcliffe]]'' | | 1860 | 1933 | ''[[:d:Q478218|Treforest]]'' |- | style='text-align:right'| 10731 | | ''[[:d:Q75315040|Edward Wynne-Finch]]'' | | 1842 | 1914 | ''[[:d:Q7165298|Pentrefoelas]]'' |- | style='text-align:right'| 10732 | | ''[[:d:Q75316050|Eryl Smith]]'' | | 1893 | 1930 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10733 | | ''[[:d:Q75386990|Lady Emily Cadogan]]'' | | 1773 | 1839 | ''[[:d:Q7201721|Plas Newydd]]'' |- | style='text-align:right'| 10734 | | ''[[:d:Q75420061|George Brooke Meares]]'' | | 1838 | 1894 | ''[[:d:Q5566621|Glandyfi]]'' |- | style='text-align:right'| 10735 | [[Ficheru:Elaine Bathurst, Lady Bledisloe (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q75442343|Elaine Bathurst, Lady Bledisloe]]'' | estadista galesa (1879–1956) | 1879 | 1956 | ''[[:d:Q13656930|Oystermouth]]'' |- | style='text-align:right'| 10736 | | ''[[:d:Q75445238|Wilberforce Ernest Hazell]]'' | | 1871 | 1953 | ''[[:d:Q5256625|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10737 | | ''[[:d:Q75514713|John Sibbering]]'' | | 1829 | 1906 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 10738 | | ''[[:d:Q75544284|Edward Robert Wood]]'' | | 1819 | 1876 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10739 | | ''[[:d:Q75569765|Richard Owen]]'' | | 1824 | 1902 | ''[[:d:Q990100|Dolbenmaen]]'' |- | style='text-align:right'| 10740 | | ''[[:d:Q75597041|George Prothero]]'' | | 1818 | 1894 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10741 | | ''[[:d:Q75616092|John Hubert Emlyn Jones]]'' | | 1915 | 2014 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10742 | | ''[[:d:Q75616428|Francis Henry Wolryche-Whitmore]]'' | | 1820 | 1908 | ''[[:d:Q13644937|Llanmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 10743 | | ''[[:d:Q75651054|Jeffrey O'Riordan]]'' | | 1931 | 2017 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10744 | | ''[[:d:Q75682717|Sion Wiggin]]'' | xugador de squash británicu | 1995 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10745 | | ''[[:d:Q75758932|Harriet Anne Jones]]'' | | 1817 | 1928 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10746 | | ''[[:d:Q75817575|Alexander Murray-Threipland]]'' | | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10747 | | ''[[:d:Q75817581|Alice Murray-Threipland]]'' | | 1972 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10748 | | ''[[:d:Q75844853|Seán Sáirséal Ó hÉigeartaigh]]'' | | 1917 | 1967 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 10749 | | ''[[:d:Q75846128|William Quick]]'' | | 1902 | 1994 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10750 | | ''[[:d:Q75866941|William Parry Crawley]]'' | | | | ''[[:d:Q11129506|Bryngwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10751 | | ''[[:d:Q75903180|John Lloyd]]'' | | 1844 | 1910 | ''[[:d:Q15242566|Llanmerewig]]'' |- | style='text-align:right'| 10752 | | ''[[:d:Q75933413|Richard Quintin Hoare]]'' | banqueru británicu (1943–2020) | 1943 | 2020 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 10753 | | ''[[:d:Q75946239|Sir Richard Puleston, 2nd Bt.]]'' | | 1789 | 1860 | ''[[:d:Q684016|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10754 | | ''[[:d:Q75947093|Dorothy Glynne]]'' | | 1680 | 1731 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10755 | | ''[[:d:Q75976071|George Leader Owen]]'' | | 1838 | 1905 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 10756 | [[Ficheru:Grosvenor Basil Williams (2a).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76004065|Basil Grosvenor Williams]]'' | | 1877 | 1955 | ''[[:d:Q4868001|Bassaleg]]'' |- | style='text-align:right'| 10757 | | ''[[:d:Q76025826|Henry Awbrey]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10758 | | ''[[:d:Q76025828|John Awbrey]]'' | | 1623 | 1692 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10759 | | ''[[:d:Q76082157|Essex Lloyd-Mostyn]]'' | | 1834 | 1916 | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 10760 | | ''[[:d:Q76082884|John Homfray]]'' | | 1793 | 1877 | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 10761 | | ''[[:d:Q76086417|George Grant Francis]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10762 | | ''[[:d:Q76104067|Rees Lloyd-Jones]]'' | xineco-obstetra británicu (1925–2011) | 1925 | 2011 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 10763 | | ''[[:d:Q76163827|Richard Bowen Woosnam]]'' | | 1881 | 1915 | [[Londres]]<br/>''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 10764 | | ''[[:d:Q76188083|Owen Putland Meyrick]]'' | | 1752 | 1825 | ''[[:d:Q3400978|Bodorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 10765 | | ''[[:d:Q76188379|Thomas Gee]]'' | | 1848 | 1923 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 10766 | | ''[[:d:Q76198610|Nadolig Ximenes Gwynne]]'' | | 1832 | 1920 | ''[[:d:Q26219505|Glanbran]]'' |- | style='text-align:right'| 10767 | | ''[[:d:Q76201785|Thomas Fanning-Evans]]'' | | 1869 | 1944 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 10768 | | ''[[:d:Q76214693|Iris Lambert Williams]]'' | | 1919 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 10769 | | ''[[:d:Q76214792|William Wynne]]'' | | 1774 | 1834 | ''[[:d:Q11047227|Peniarth]]'' |- | style='text-align:right'| 10770 | [[Ficheru:Official portrait of Dr Jamie Wallis MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76363017|Katie Wallis]]'' | políticu británicu | 1984 | | ''[[:d:Q4898674|Bettws]]'' |- | style='text-align:right'| 10771 | [[Ficheru:Official portrait of Scott Benton MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76363105|Scott Benton]]'' | | 1987 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10772 | [[Ficheru:Official portrait of Beth Winter MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76363918|Beth Winter]]'' | política británica | 1974 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10773 | [[Ficheru:Official portrait of Alex Davies-Jones MP crop 2, 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76364874|Alex Davies-Jones]]'' | política británica | 1989 | | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 10774 | | ''[[:d:Q76365516|Thomas Morgan Llewellin]]'' | | 1816 | 1891 | ''[[:d:Q6661562|Llangynidr]]'' |- | style='text-align:right'| 10775 | | ''[[:d:Q76439584|James James]]'' | | 1800 | 1879 | ''[[:d:Q3402056|Betws Ifan]]'' |- | style='text-align:right'| 10776 | | ''[[:d:Q76449783|Michael T. Ridout]]'' | | 1955 | 2019 | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 10777 | [[Ficheru:Official portrait of Robin Millar MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76450637|Robin Millar]]'' | políticu británicu | 1968 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10778 | | ''[[:d:Q76537664|John C. Waymouth]]'' | | 1821 | 1892 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10779 | | ''[[:d:Q76613834|Prydwen Elfed-Owens]]'' | escritora y inspeutora d&#39;enseñu galesa | | | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 10780 | | ''[[:d:Q76615306|N. A. Pett]]'' | inspeutor d&#39;enseñu galés | | | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 10781 | | ''[[:d:Q76615429|Owen Glyn Roberts]]'' | inspeutor d&#39;enseñu galés | | | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 10782 | | ''[[:d:Q76615797|Neil Trevor Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 10783 | | ''[[:d:Q76616291|Michael Tibbott]]'' | inspeutor d&#39;enseñu galés | | | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 10784 | | ''[[:d:Q76616645|Meurig Thomas]]'' | inspeutor d&#39;enseñu galés | | | ''[[:d:Q7837859|Tregeiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 10785 | [[Ficheru:Dylan Levitt.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76700917|Dylan Levitt]]'' | futbolista británicu | 2000 | | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10786 | [[Ficheru:Parchedig David Edwardes (1836–1916), MA (gcf03776).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76836405|David Edwardes]]'' | | 1836 | 1916 | ''[[:d:Q16542738|Nantcwnlle]]'' |- | style='text-align:right'| 10787 | [[Ficheru:Arthur Erskine Owen Humphreys-Owen (1876–1928) (gcf06357).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q76837507|Arthur Erskine Owen Humphreys-Owen]]'' | | 1876 | 1928 | ''[[:d:Q3309484|Berriew]]'' |- | style='text-align:right'| 10788 | | ''[[:d:Q77215517|James Jones]]'' | | 1695 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10789 | | ''[[:d:Q77359183|Jessica Hemmings]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10790 | [[Ficheru:LU MRD G O Osborne chromatograph.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q77364621|Graham Oliver Osborne]]'' | | 1925 | | ''[[:d:Q207176|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10791 | [[Ficheru:Chem Campbell 2021.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q78155720|Chem Campbell]]'' | futbolista británicu | 2002 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10792 | | ''[[:d:Q78674851|Henry Landor]]'' | | 1816 | 1877 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 10793 | | ''[[:d:Q78828774|Morgan Boyes]]'' | futbolista británicu | 2001 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10794 | | ''[[:d:Q78902170|Robert Stanley Gorrell Dent]]'' | | 1909<br/>1908 | 1984<br/>1991 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10795 | | ''[[:d:Q79322942|Terry Vaughan]]'' | | 1938 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 10796 | [[Ficheru:Louis Rees-Zammit March 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q79329132|Louis Rees-Zammit]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2001 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 10797 | | ''[[:d:Q79359895|Anne Burns]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10798 | | ''[[:d:Q79459553|Colin Treharne]]'' | | 1937 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10799 | | ''[[:d:Q79478098|Eveline Annie Jenkins]]'' | | 1893 | 1976 | ''[[:d:Q207176|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10800 | | ''[[:d:Q79765222|Edward Keynes Purchase]]'' | arquiteutu británicu | 1862 | 1923 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 10801 | | ''[[:d:Q79843548|Doug Curtin]]'' | | 1947 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10802 | | ''[[:d:Q79856442|Annes Elwy]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 10803 | | ''[[:d:Q80314802|Ioan Roberts]]'' | | 1941 | 2019 | ''[[:d:Q28731132|Rhoshirwaun]]'' |- | style='text-align:right'| 10804 | | ''[[:d:Q80478275|Ruth van Heyningen]]'' | | 1917 | 2019 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10805 | | ''[[:d:Q80549688|Lillian Griffith]]'' | | 1877 | 1972 | ''[[:d:Q3304459|Abersychan]]'' |- | style='text-align:right'| 10806 | | ''[[:d:Q80832360|Terry Perdue]]'' | | 1940 | 1998 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10807 | | ''[[:d:Q80863365|Ian Davies]]'' | | 1978 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 10808 | [[Ficheru:Jac Morgan 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q81052834|Jac Morgan]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2000 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10809 | | ''[[:d:Q81052941|Alun Lawrence]]'' | | 1998 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10810 | | ''[[:d:Q81087079|Ieuan Owen]]'' | | 1941 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 10811 | | ''[[:d:Q81145749|Charles Evan-Thomas]]'' | militar británicu | 1897 | 1953 | ''[[:d:Q1003123|Builth Wells]]'' |- | style='text-align:right'| 10812 | | ''[[:d:Q81147173|David Llewellyn]]'' | futbolista británicu | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10813 | | ''[[:d:Q81191668|Geraint Frowen]]'' | | 1984 | | ''[[:d:Q3404556|Pontyclun]]'' |- | style='text-align:right'| 10814 | | ''[[:d:Q81713322|Tweli Griffiths]]'' | | 1954 | | ''[[:d:Q7162285|Pencader]]'' |- | style='text-align:right'| 10815 | | ''[[:d:Q81749728|Wendy White]]'' | | 1963 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10816 | | ''[[:d:Q81750352|Griff Rowland]]'' | | 1969 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10817 | | ''[[:d:Q82026018|Rupert Shipperley]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 10818 | | ''[[:d:Q82201529|Edith Lovell Andrews]]'' | | 1886 | 1980 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10819 | | ''[[:d:Q82211696|Elizabeth Everett]]'' | profesora estauxunidense | 1797 | 1878 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 10820 | | ''[[:d:Q82736987|Connagh Howard]]'' | | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10821 | [[Ficheru:Ben Thomas 2025.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q83222996|Ben Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10822 | | ''[[:d:Q83289553|Llŷr Titus]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q1541249|Llŷn Peninsula]]'' |- | style='text-align:right'| 10823 | | ''[[:d:Q83559707|Patrick Harrington]]'' | abogáu británicu | 1949 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 10824 | | ''[[:d:Q83739297|Sam Costelow]]'' | | 2001 | | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 10825 | | ''[[:d:Q83744439|Ieuan Rees]]'' | canteru británicu | 1941 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 10826 | | ''[[:d:Q83864687|Carwyn Penny]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10827 | [[Ficheru:2021 UEC Track Jun & U23 European Championships 533.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q83875033|Ella Barnwell]]'' | | 2001 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10828 | | ''[[:d:Q83986618|Ralph Granger Watkin]]'' | | 1873 | 1953 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10829 | [[Ficheru:Stephen Varney 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q84048212|Stephen Varney]]'' | xugador de rugbi union italianu | 2001 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10830 | [[Ficheru:Lily Woodham.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q84078989|Lily Woodham]]'' | futbolista británica | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10831 | | ''[[:d:Q84320766|Tom Whittington]]'' | | 1848 | 1919 | ''[[:d:Q16248422|Tonna]]'' |- | style='text-align:right'| 10832 | | ''[[:d:Q84436572|Ted Robbins]]'' | | 1877 | 1946 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10833 | | ''[[:d:Q84592655|Charles Lloyd]]'' | | 1613 | 1657 | ''[[:d:Q17741174|Dolobran Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 10834 | | ''[[:d:Q84893687|James McCarthy]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1999 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10835 | | ''[[:d:Q85220401|Emyr Huws Jones]]'' | | 1950 | | [[Llangefni]] |- | style='text-align:right'| 10836 | [[Ficheru:Percy Elizabeth Flora Thomas (1846-1922) - Colwyn Edward Vulliamy (1886–1971) - NMW A 5081 - National Museum Cardiff.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q85411541|Colwyn Edward Vulliamy]]'' | | 1886 | 1971 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10837 | | ''[[:d:Q85431450|Ron Ainge]]'' | | 1920 | 2008 | ''[[:d:Q2030641|Pontardawe]]'' |- | style='text-align:right'| 10838 | | ''[[:d:Q85764603|Griffith Griffith]]'' | | 1823 | 1889 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 10839 | | ''[[:d:Q85771463|John Davidson]]'' | | 1964 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10840 | | ''[[:d:Q85771711|John Rea]]'' | futbolista británicu (1868–1944) | 1868 | 1944 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 10841 | | ''[[:d:Q85792913|Peter Arthur]]'' | | 1939 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10842 | | ''[[:d:Q85796162|Ray Powell]]'' | | 1924 | 2014 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 10843 | | ''[[:d:Q85810650|Trevor Lewis]]'' | | 1919 | 1995 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10844 | | ''[[:d:Q85815681|William Hudson]]'' | | 1928 | 2014 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10845 | | ''[[:d:Q85815731|William Randall]]'' | | 1888 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10846 | | ''[[:d:Q85828658|Chris Klefenz]]'' | | | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 10847 | | ''[[:d:Q85841208|William Glynn Williams]]'' | direutor d&#39;escuela británicu (1851–1938) | 1851 | 1938 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 10848 | | ''[[:d:Q85851754|Richard Barnes]]'' | | 1975 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10849 | | ''[[:d:Q85851980|Steve Jones]]'' | | 1964 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10850 | | ''[[:d:Q85859937|Arthur William Oswald Davies]]'' | | 1875 | 1928 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10851 | | ''[[:d:Q85874731|Michael Beckett]]'' | | 1995 | | ''[[:d:Q1022259|Solva]]'' |- | style='text-align:right'| 10852 | | ''[[:d:Q85951426|Simon Warr]]'' | | 1953 | 2020 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 10853 | | ''[[:d:Q85984763|Giancarlo Gemin]]'' | | 1962 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10854 | | ''[[:d:Q86445222|Jane Stanness]]'' | | | | ''[[:d:Q7164543|Penparcau]]'' |- | style='text-align:right'| 10855 | | ''[[:d:Q86970456|Rakel Harbitz]]'' | | 1887 | 1944 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10856 | | ''[[:d:Q87296575|Eleanor Coster]]'' | | 1996 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10857 | | ''[[:d:Q87344165|Henry Price]]'' | | 1872 | 1922 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10858 | | ''[[:d:Q87355238|Tracy Rees]]'' | | 1972 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10859 | | ''[[:d:Q87455769|Andy Pollitt]]'' | | 1963 | 2019 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10860 | | ''[[:d:Q87474480|Donal Anthony Foley]]'' | | 1956 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10861 | | ''[[:d:Q87474632|Evan Roberts]]'' | | 1923 | 2007 | ''[[:d:Q3399272|Penygroes]]'' |- | style='text-align:right'| 10862 | | ''[[:d:Q87499051|Frances Anne Jane Collier]]'' | | 1832 | 1900 | ''[[:d:Q7983059|Wenvoe]]'' |- | style='text-align:right'| 10863 | | ''[[:d:Q87617078|Thomas Henry Blythe]]'' | | 1822 | 1883 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 10864 | | ''[[:d:Q87740471|Caine Woolerton]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1999 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10865 | | ''[[:d:Q87740637|Ioan Davies]]'' | | 1999 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10866 | | ''[[:d:Q87748575|Lady James]]'' | | 1869 | 1938 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10867 | | ''[[:d:Q87758340|David Archard Williams]]'' | | 1796 | 1879 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10868 | | ''[[:d:Q87758558|Francis Evelyn]]'' | | 1859 | 1910 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 10869 | | ''[[:d:Q87855425|Henry Bowen]]'' | | 1633 | 1723 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10870 | | ''[[:d:Q87894273|John Stevenson]]'' | | 1951 | 2020 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10871 | | ''[[:d:Q87905789|Albert Clifton Kelway]]'' | | 1865 | | ''[[:d:Q15222581|Hakin]]'' |- | style='text-align:right'| 10872 | [[Ficheru:Ruth May CNO.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q88074967|Ruth May]]'' | | 1967 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10873 | | ''[[:d:Q88289718|Phil Parry]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10874 | | ''[[:d:Q88360982|Steffan Cennydd]]'' | | 1995 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10875 | | ''[[:d:Q88468482|Abby Meehan]]'' | | 1853 | 1931 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10876 | | ''[[:d:Q88471261|Martha Whiteside Williams]]'' | | 1831 | 1894 | ''[[:d:Q1022259|Solva]]'' |- | style='text-align:right'| 10877 | | ''[[:d:Q88509572|Rhys Thomas]]'' | | | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10878 | | ''[[:d:Q88527143|Paul Barrow]]'' | | 1953 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10879 | | ''[[:d:Q88590650|Rhodri Thomas]]'' | | 1942 | | ''[[:d:Q3405138|St Dogmaels]]'' |- | style='text-align:right'| 10880 | | ''[[:d:Q88886811|Denise Hampson]]'' | | 1978 | | ''[[:d:Q1067984|Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 10881 | | ''[[:d:Q89579900|Dewi Rhys Williams]]'' | | 2000 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10882 | [[Ficheru:Daniel Jarett Sullivan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q89688629|Daniel Jarrett]]'' | actor estauxunidense | 1854 | 1917 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10883 | | ''[[:d:Q89839749|Robert Knight]]'' | | 1858 | 1938 | ''[[:d:Q7592715|St Brides Major]]'' |- | style='text-align:right'| 10884 | | ''[[:d:Q89842872|Morgan Jones]]'' | | 1829 | 1905 | ''[[:d:Q11932059|Llandygwydd]]'' |- | style='text-align:right'| 10885 | | ''[[:d:Q89891143|Andrew Teilo]]'' | | 2000 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10886 | | ''[[:d:Q89891226|John Downing]]'' | fotoperiodista británicu (1940–2020) | 1940 | 2020 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 10887 | | ''[[:d:Q89916448|Dannii Harwood]]'' | modelu erótica británica | 1982 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 10888 | | ''[[:d:Q90023497|Amy Boulden]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 10889 | | ''[[:d:Q90688233|Keith Harrhy Ruddock]]'' | | 1939 | 1996 | ''[[:d:Q5187462|Croesyceiliog]]'' |- | style='text-align:right'| 10890 | | ''[[:d:Q90908939|Marjorie Mallik]]'' | | 1925 | 1998 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 10891 | | ''[[:d:Q91350809|Gwyn Rowley]]'' | xeógrafu británicu (1938–2023) | 1938 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10892 | [[Ficheru:LloydWarburton.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q91615685|Lloyd Warburton]]'' | | 2003 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10893 | | ''[[:d:Q92026186|John Hughes (Idanfryn)]]'' | | 1832 | 1876 | ''[[:d:Q3402736|Llanidan]]'' |- | style='text-align:right'| 10894 | | ''[[:d:Q92311589|Debbie Johnsey]]'' | | 1957 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10895 | | ''[[:d:Q92438583|Norman van de Vater]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q5197228|Cwmbach]]'' |- | style='text-align:right'| 10896 | | ''[[:d:Q93130781|Percy Farrant]]'' | | 1868 | 1921 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 10897 | | ''[[:d:Q93148214|Barrie Rees]]'' | | 1944 | 1965 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 10898 | | ''[[:d:Q93232204|James Stanley McQuade]]'' | | 1929 | 2019 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10899 | | ''[[:d:Q93372127|Martin J. Haigh]]'' | | 1950 | 2022 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 10900 | | ''[[:d:Q93413854|Glyn O. Phillips]]'' | | 1927 | 2020 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 10901 | | ''[[:d:Q93450444|George A. Jeffrey]]'' | químicu británicu (1915–2000) | 1915 | 2000 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10902 | | ''[[:d:Q93462296|Benjamin Watkins]]'' | | 1853 | 1913 | ''[[:d:Q6661129|Llancayo]]'' |- | style='text-align:right'| 10903 | | ''[[:d:Q93605036|Leon Stanfield]]'' | | 1934 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10904 | | ''[[:d:Q94005165|Hywel Griffith]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10905 | | ''[[:d:Q94102329|Valerie Miles]]'' | | 1914 | 1999 | ''[[:d:Q4667120|Aberkenfig]]'' |- | style='text-align:right'| 10906 | | ''[[:d:Q94134193|Beryl Baigent]]'' | | 1937 | | ''[[:d:Q6661943|Llay]]'' |- | style='text-align:right'| 10907 | | ''[[:d:Q94139976|Colin Palfrey]]'' | | 1939 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10908 | [[Ficheru:Keith Lyons.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q94349890|Keith Lyons]]'' | | 1952 | 2020 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 10909 | | ''[[:d:Q94379750|Edith Massey]]'' | | 1863 | 1946 | ''[[:d:Q3404757|Llangoed]]'' |- | style='text-align:right'| 10910 | | ''[[:d:Q94379751|Gwenddolen Massey]]'' | | 1864 | 1960 | ''[[:d:Q3404757|Llangoed]]'' |- | style='text-align:right'| 10911 | | ''[[:d:Q94407795|Ivor Griffith]]'' | | 1891 | 1961 | ''[[:d:Q13131036|Rhiwlas]]'' |- | style='text-align:right'| 10912 | | ''[[:d:Q94496232|Barrie J. Davies]]'' | | 1977 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 10913 | | ''[[:d:Q94502283|Caradoc Jones]]'' | | 1875 | 1969 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 10914 | | ''[[:d:Q94518563|W. Evans Darby]]'' | ministru británicu (1844–1922) | 1844 | 1922 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 10915 | | ''[[:d:Q94534761|Fred Jones]]'' | | 1877 | 1948 | ''[[:d:Q15987467|Blaen Celyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10916 | | ''[[:d:Q94579608|Edwina McGrail]]'' | | 1950 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10917 | | ''[[:d:Q94641829|David Edwards]]'' | | 1934 | 2021 | ''[[:d:Q3404051|Treharris]]'' |- | style='text-align:right'| 10918 | | ''[[:d:Q94665402|William Cooper Howells]]'' | | 1807 | 1894 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10919 | | ''[[:d:Q94696644|Mandi Haswell]]'' | saltadora británica | 1949 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 10920 | | ''[[:d:Q94813036|Thomas Job]]'' | | 1901 | 1947 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 10921 | | ''[[:d:Q94823364|Christine Jones]]'' | ceramista británica | 1955 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 10922 | | ''[[:d:Q94831390|Wilhelm Körner]]'' | | 1898 | 1971 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10923 | | ''[[:d:Q94997935|Graham Morris]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10924 | | ''[[:d:Q95000156|Eliza Harris]]'' | enfermera estauxunidense (1831–1891) | 1831 | 1891 | ''[[:d:Q3400328|St Athan]]'' |- | style='text-align:right'| 10925 | | ''[[:d:Q95188939|Nia Dryhurst]]'' | | 1970 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 10926 | | ''[[:d:Q95208143|Eirian James]]'' | | 1952 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 10927 | | ''[[:d:Q95236346|Richard Idwal Hopwood]]'' | | 1884 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10928 | | ''[[:d:Q95287152|Thomas Arthur Rowett Hyndman]]'' | | 1911 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10929 | | ''[[:d:Q95304925|David Kingdon]]'' | | 1969 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10930 | | ''[[:d:Q95466885|Sadie Allen]]'' | artista británica | 1930 | 2017 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 10931 | | ''[[:d:Q95563204|John Cording]]'' | actor británicu | 1944 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10932 | [[Ficheru:Cen Williams (Dylunydd).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q95636791|Cen Williams]]'' | | 1946 | 2020 | ''[[:d:Q9001581|Gwalchmai]]'' |- | style='text-align:right'| 10933 | | ''[[:d:Q95676245|Myriel Irfona Davies]]'' | | 1920 | 2000 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10934 | [[Ficheru:Idles - Haldern Pop Festival 2017 - Alexander Kellner - 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q95698426|Joe Talbot]]'' | cantante británicu | 1984 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10935 | | ''[[:d:Q95785749|Ioan Meredith]]'' | | | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 10936 | | ''[[:d:Q95826771|Aaron Fuller]]'' | | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10937 | | ''[[:d:Q95838349|J. M. W. Bean]]'' | historiador británicu (1928–2012) | 1928 | 2012 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10938 | [[Ficheru:Elizabeth Stack nee Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q96004521|Elizabeth Stack]]'' | | 1829 | 1919 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 10939 | | ''[[:d:Q96016290|Humphrey Stanley Herbert Jones]]'' | | 1817 | 1902 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 10940 | [[Ficheru:'Jack Scarrott' Boxing promoter.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q96021277|John Scarrott]]'' | | 1870 | 1947 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10941 | [[Ficheru:Stephen James Carkeek c 1865.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q96050319|Stephen Carkeek]]'' | | 1815 | 1878 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10942 | | ''[[:d:Q96064938|Eric Sixsmith]]'' | | 1904 | 1986 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10943 | | ''[[:d:Q96066729|Leslie Shepherd]]'' | físicu británicu | 1918 | 2012 | ''[[:d:Q7228399|Pontycymer]]'' |- | style='text-align:right'| 10944 | | ''[[:d:Q96154651|Gareth Brenton]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10945 | | ''[[:d:Q96186370|James Waite]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 10946 | | ''[[:d:Q96196503|Thomas Craven]]'' | | 1844 | 1919 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 10947 | | ''[[:d:Q96199382|Griffith Bowen]]'' | | 1600 | 1675 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10948 | | ''[[:d:Q96202788|Thomas Bowen Rees]]'' | | 1826 | 1899 | ''[[:d:Q2085995|St Clears]]'' |- | style='text-align:right'| 10949 | | ''[[:d:Q96244279|Captain Thomas Yale]]'' | | 1616 | 1683 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10950 | | ''[[:d:Q96313660|Layla Saad]]'' | escritora británica | 1983 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10951 | | ''[[:d:Q96349090|Ethel Saxon]]'' | | 1891 | 1917 | ''[[:d:Q1245075|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 10952 | | ''[[:d:Q96384682|John Tudor]]'' | | 1953 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 10953 | | ''[[:d:Q96385713|Kevin James]]'' | | 1984 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10954 | | ''[[:d:Q96398942|Peter Isaac]]'' | | 1931 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 10955 | | ''[[:d:Q96401737|Rhys Davies]]'' | | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10956 | [[Ficheru:Rhys Davies 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q96401739|Rhys Davies]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1998 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 10957 | | ''[[:d:Q96402446|Roger Jones]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10958 | | ''[[:d:Q96406533|Steve Hill]]'' | | 1957 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10959 | | ''[[:d:Q96483757|Roger Yeoman]]'' | | 1957 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10960 | [[Ficheru:Sally Morgan.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q96484421|Sally Morgan]]'' | | | | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 10961 | | ''[[:d:Q96603547|John Cadwalader]]'' | | 1677 | 1734 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10962 | [[Ficheru:Llun MJ.png|center|128px]] | ''[[:d:Q96655359|Myrddin John]]'' | | 1933 | 2021 | ''[[:d:Q850566|Betws]]'' |- | style='text-align:right'| 10963 | | ''[[:d:Q96686922|Cyril Edward Hughes Davies]]'' | | 1890 | 1922 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 10964 | [[Ficheru:Ian Willmore portrait.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q96886219|Ian Willmore]]'' | activista británicu | 1958 | 2020 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10965 | [[Ficheru:Jeannette Lowrie, stage and vaudeville actress (SAYRE 5507) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q97002354|Jeannette Lowrie]]'' | | 1880 | 1937 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10966 | [[Ficheru:Amanda Blanc.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q97010729|Amanda Blanc]]'' | xefa d&#39;empresa británica | 1967 | | ''[[:d:Q7837902|Treherbert]]'' |- | style='text-align:right'| 10967 | | ''[[:d:Q97047137|David A. Evans]]'' | | 1893 | 1966 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10968 | | ''[[:d:Q97066423|Watkin Lewis Griffies-Williams, 3rd Baronet]]'' | | 1800 | 1877 | ''[[:d:Q2281176|Llwynywermod]]'' |- | style='text-align:right'| 10969 | | ''[[:d:Q97302253|John Edward Walker]]'' | | 1880 | 1940 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10970 | | ''[[:d:Q97307833|Paul Grist]]'' | | 1939 | | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 10971 | | ''[[:d:Q97361474|Reginald Ford]]'' | | 1889 | 1937 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10972 | | ''[[:d:Q97365110|Freddie John]]'' | | 1991 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10973 | | ''[[:d:Q97452589|Harry Fry]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2001 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10974 | | ''[[:d:Q97452647|Matthew Taylor]]'' | | 1999 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10975 | | ''[[:d:Q97453097|Derek Boote]]'' | | 1942 | 1974 | ''[[:d:Q3402685|Gaerwen]]'' |- | style='text-align:right'| 10976 | | ''[[:d:Q97453295|William Thomas David]]'' | | 1886 | 1948 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 10977 | | ''[[:d:Q97467288|Andy Roberton]]'' | pilotu de motocross británicu | 1948 | | [[Knighton|Tref-y-clawdd]] |- | style='text-align:right'| 10978 | | ''[[:d:Q97486769|Jack Vale]]'' | | 2001 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10979 | | ''[[:d:Q97500250|Ralph Turner]]'' | | 1936 | 2017 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 10980 | [[Ficheru:William Henry Sedley-Smith.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q97515198|William Henry Smith]]'' | | 1806 | 1872 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10981 | | ''[[:d:Q97516507|Paul du Feu]]'' | | 1935 | 2013 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 10982 | | ''[[:d:Q97531979|Mary Bowen]]'' | | 1635 | 1707 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10983 | | ''[[:d:Q97564245|Dafydd Gruffydd]]'' | | 1911 | 1982 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10984 | | ''[[:d:Q97579239|Ahmed Yasine Ali]]'' | | | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10985 | | ''[[:d:Q97579262|Peter Hope Jones]]'' | naturalista británicu (1935–2020) | 1935 | 2020 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 10986 | | ''[[:d:Q97628029|Jacob Rees]]'' | arquiteutu británicu | 1844 | 1933 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10987 | | ''[[:d:Q97657068|Albert Powell]]'' | | 1908 | 1940 | [[Bargoed]] |- | style='text-align:right'| 10988 | | ''[[:d:Q97657108|Fred Jones]]'' | | 1909 | 1994 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 10989 | | ''[[:d:Q97696565|John Rhys Williams]]'' | entomólogu británicu (1925–2017) | 1925 | 2017 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 10990 | | ''[[:d:Q97732453|Eluned Gramich]]'' | | 1989 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 10991 | [[Ficheru:Lewes FC Women 2 Liverpool Women 2 01 11 2020-242 (50557034961).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q97741582|Rhian Cleverly]]'' | futbolista británica | 1995 | | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 10992 | [[Ficheru:Ellie Leek Blackburn Rovers Women 2021 (sq cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q97741605|Ellie Leek]]'' | futbolista británica | 1995 | | ''[[:d:Q643919|Torfaen]]'' |- | style='text-align:right'| 10993 | | ''[[:d:Q97817249|H. Harford Williams]]'' | | 1931 | 2018 | ''[[:d:Q6809972|Meidrim]]'' |- | style='text-align:right'| 10994 | | ''[[:d:Q97837328|Rhys Williams]]'' | | 1921 | 2020 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 10995 | | ''[[:d:Q97860783|Charlie Smith]]'' | | 1915 | 1984 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 10996 | | ''[[:d:Q97949525|Rod Williams]]'' | | 1909 | 1987 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 10997 | | ''[[:d:Q98019030|Rhydian Richards]]'' | xugador de snooker británicu | 1975 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 10998 | | ''[[:d:Q98076937|Jonathan Denning]]'' | | 1991 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 10999 | [[Ficheru:Hilda Wilson.png|center|128px]] | ''[[:d:Q98078703|Hilda Wilson]]'' | | 1860 | 1918 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 11000 | | ''[[:d:Q98088454|Harrison Powell]]'' | xugador de críquet galés | 1995 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11001 | | ''[[:d:Q98098855|Scott Phillips]]'' | | 1994 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11002 | | ''[[:d:Q98104064|Ieuan Owen]]'' | | | | ''[[:d:Q787395|Llanfairfechan]]'' |- | style='text-align:right'| 11003 | | ''[[:d:Q98185610|Richard Charles]]'' | | 1823 | 1883 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 11004 | | ''[[:d:Q98188056|Reuben de Maid]]'' | productor de televisión británicu | 2005 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11005 | | ''[[:d:Q98208516|Gwyn Jones Francis]]'' | | 1930 | 2015 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 11006 | | ''[[:d:Q98380225|Claire Robertson]]'' | | 1975 | 2017 | ''[[:d:Q4923812|Blaengwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 11007 | | ''[[:d:Q98399836|Rebecca Owen]]'' | | | 1697 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11008 | | ''[[:d:Q98479345|John Crandon Gridley]]'' | | 1904 | 1968 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11009 | | ''[[:d:Q98707343|R. Mansell Prothero]]'' | xeógrafu británicu | 1924 | 2013 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11010 | | ''[[:d:Q98761657|Ronald Clifford Bateman]]'' | artista plásticu británicu | 1947 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11011 | [[Ficheru:Emrys Jones aboard 'Canadusa' at Waterways -- Jones INS-331 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q98803946|Emrys Jones]]'' | | 1905 | 1973 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 11012 | | ''[[:d:Q98886407|Dafydd Edwards]]'' | | | | ''[[:d:Q4897692|Bethania]]'' |- | style='text-align:right'| 11013 | [[Ficheru:Tenor Richie Thomas (1464767).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q98899882|Richie Thomas]]'' | | 1906 | 1988 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 11014 | | ''[[:d:Q98917019|Samuel Jones]]'' | | 1735 | 1814 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11015 | | ''[[:d:Q98926499|Vashon Baker]]'' | | 1811 | 1878 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 11016 | | ''[[:d:Q98926785|Joseph Baker]]'' | | 1817 | 1893 | [[Llanandras]] |- | style='text-align:right'| 11017 | [[Ficheru:Brian Bluck.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q98930729|Brian Bluck]]'' | | 1935 | 2015 | ''[[:d:Q3400823|Y Pîl]]'' |- | style='text-align:right'| 11018 | | ''[[:d:Q98970349|Sonny Lewis]]'' | | 2005 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11019 | | ''[[:d:Q98971974|Lewys Twamley]]'' | | 2003 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11020 | | ''[[:d:Q99308880|Stewart Buckle Carne Ross]]'' | | 1876 | 1923 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11021 | | ''[[:d:Q99335237|Stephen Banister]]'' | | 1918 | 2006 | ''[[:d:Q3405864|Llandygai]]'' |- | style='text-align:right'| 11022 | [[Ficheru:CDawgVA at SMASH 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q99479049|CDawgVA]]'' | | 1996 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 11023 | | ''[[:d:Q99540803|John Woolley]]'' | cantante belxicanu | 1951 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11024 | [[Ficheru:Casi Wyn in Capel Moriah 03.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q100144360|Casi Wyn]]'' | | | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11025 | | ''[[:d:Q100235419|Robert Albert Jones]]'' | | 1864 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11026 | | ''[[:d:Q100243553|Charlie Hulson]]'' | | 1993 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11027 | | ''[[:d:Q100285075|W. H. Sherwood Roberts]]'' | historiador neozelandés (1834–1917) | 1834 | 1917 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 11028 | | ''[[:d:Q100396308|Ken Messer]]'' | pintor británicu | 1931 | 2018 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11029 | | ''[[:d:Q100596005|Sarah J. Lloyd]]'' | | 1896 | | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 11030 | | ''[[:d:Q100605823|Harry Ridley]]'' | | 1868 | 1949 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 11031 | | ''[[:d:Q100634638|Jalisa Andrews]]'' | | 1994 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11032 | [[Ficheru:Official portrait of Llinos Medi MP crop 2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q100741889|Llinos Medi Huws]]'' | | 1982 | | ''[[:d:Q42617191|Isle of Anglesey]]'' |- | style='text-align:right'| 11033 | | ''[[:d:Q100805872|Allen Phillips Griffiths]]'' | | 1927 | 2014 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 11034 | | ''[[:d:Q100929975|Jamie Hill]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11035 | | ''[[:d:Q100942348|Dai Powell]]'' | | 1935 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11036 | [[Ficheru:Emily Maltman.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q100951828|Emily Maltman]]'' | diplomática británica | 1982 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11037 | [[Ficheru:Robert William Evans mayor of Rockhampton.png|center|128px]] | ''[[:d:Q100998829|Robert William Evans]]'' | | 1872<br/>1862 | 1955 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11038 | | ''[[:d:Q101054639|Paul Merchant]]'' | | 1945 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11039 | | ''[[:d:Q101079978|Thomas North]]'' | xugador de críquet neozelandés (1858–1942) | 1858 | 1942 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 11040 | | ''[[:d:Q101090855|Callum Carson]]'' | | 1999 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11041 | | ''[[:d:Q101103863|Reilly Featherstone]]'' | actor británicu | 1998 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11042 | [[Ficheru:Joe Hawkins 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q101130033|Joe Hawkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2002 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11043 | | ''[[:d:Q101221023|Arianwen]]'' | | 401 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 11044 | | ''[[:d:Q101223178|Leighton Alfred]]'' | | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11045 | | ''[[:d:Q101417476|Eric Roberts]]'' | | 1945 | 1979 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11046 | | ''[[:d:Q101417848|Jac Price]]'' | | 2000 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11047 | | ''[[:d:Q101513237|Rhys Jenkins]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11048 | | ''[[:d:Q101553967|Russell L. Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q5319397|Dyserth]]'' |- | style='text-align:right'| 11049 | [[Ficheru:2019 UCI Juniors Track World Championships 092.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q101915918|Eluned King]]'' | ciclista británica | 2002 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11050 | | ''[[:d:Q102036559|Harrison Bright]]'' | | 2004 | | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 11051 | | ''[[:d:Q102036561|Callum Brain]]'' | | 2003 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11052 | | ''[[:d:Q102036566|Aneurin Livermore]]'' | | 2003 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11053 | | ''[[:d:Q102036570|Callum Ryan-Phillip]]'' | | 2004 | | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 11054 | [[Ficheru:Teddy Williams March 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q102046790|Teddy Williams]]'' | | 2000 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11055 | [[Ficheru:Rosa Morris.png|center|128px]] | ''[[:d:Q102079613|Rosa M. Morris]]'' | | 1914 | 2011 | ''[[:d:Q7359368|Rogerstone]]'' |- | style='text-align:right'| 11056 | | ''[[:d:Q102114729|Peter W. M. John]]'' | | 1923 | 2015 | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 11057 | | ''[[:d:Q102161876|Henry Chapman]]'' | xugador de críquet australianu (1868–1942) | 1868 | 1942 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 11058 | | ''[[:d:Q102182387|Arthur John Capel]]'' | | 1894 | 1979 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11059 | | ''[[:d:Q102184605|Harold Horton]]'' | escritor d&#39;himnos británicu (1881–1969) | 1881 | 1969 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11060 | | ''[[:d:Q102188216|Paul Harry Roberts]]'' | | 1929 | 2022 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11061 | | ''[[:d:Q102229381|A. Thomas Fuller]]'' | | 1924 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11062 | | ''[[:d:Q102245338|Gwilym Bradley]]'' | | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11063 | | ''[[:d:Q102245350|Iestyn Harris]]'' | | 1998 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11064 | [[Ficheru:Mr. Cadwaladr Roberts arweinydd adnabyddus Cor Meibion y Moelwyn a Chor Mawr Ffestiniog (5449681).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q102247988|Cadwaladr Roberts]]'' | | 1854 | 1915 | ''[[:d:Q3398814|Tanygrisiau]]'' |- | style='text-align:right'| 11065 | | ''[[:d:Q102289268|Ash Randall]]'' | | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11066 | | ''[[:d:Q102304689|Barrie Vernon-Roberts]]'' | | | 2015 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 11067 | | ''[[:d:Q102331169|John James]]'' | | 1872 | 1932 | ''[[:d:Q5200192|Cynwyl Elfed]]'' |- | style='text-align:right'| 11068 | | ''[[:d:Q102359203|Stuart Cornes]]'' | | 1960 | | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 11069 | | ''[[:d:Q102428219|James Beaumont]]'' | actor británicu | 1988 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11070 | | ''[[:d:Q102432298|Robert Owen Jones]]'' | cartógrafu británicu (1837–1926) | 1837 | 1926 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 11071 | [[Ficheru:Mason Grady u20 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q102735094|Mason Grady]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2002 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11072 | | ''[[:d:Q102819062|Ivor John Thomas]]'' | | 1873 | 1913 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11073 | [[Ficheru:Taine Plumtree 20250419 174612.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q103716744|Taine Plumtree]]'' | xugador de rugbi union neozelandés | 2000 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11074 | | ''[[:d:Q103811325|Owen Vaughan Jones]]'' | | 1907 | 1986 | ''[[:d:Q3400157|Llanwnda]]'' |- | style='text-align:right'| 11075 | | ''[[:d:Q103976474|Anne Briar Riddall]]'' | | 1940 | 2016 | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 11076 | | ''[[:d:Q103996099|Tom Broster]]'' | | 1878 | 1942 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11077 | [[Ficheru:Scott McGlynn.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104057253|Scott McGlynn]]'' | | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11078 | | ''[[:d:Q104094371|Winston Jenkins]]'' | | 1912 | 1982 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 11079 | | ''[[:d:Q104175572|Luke Yendle]]'' | | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11080 | | ''[[:d:Q104224598|Charlotte Carey]]'' | | 1996 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 11081 | | ''[[:d:Q104234346|David McKinley Williams]]'' | | 1887 | 1978 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11082 | | ''[[:d:Q104286266|Albert Edward Ashcroft]]'' | | 1862 | 1942 | ''[[:d:Q24663457|Cwmbach]]'' |- | style='text-align:right'| 11083 | | ''[[:d:Q104286274|James Daniel Baird]]'' | | 1840 | 1908 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 11084 | | ''[[:d:Q104286445|Charles Davy]]'' | | 1825 | 1914 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 11085 | | ''[[:d:Q104286719|William Charles Kensington]]'' | | 1845 | 1922 | ''[[:d:Q1139893|Criccieth]]'' |- | style='text-align:right'| 11086 | | ''[[:d:Q104286775|Thomas Snow Miller]]'' | | 1859 | 1917 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11087 | | ''[[:d:Q104369841|Edwin Davy]]'' | | 1826 | 1869 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 11088 | | ''[[:d:Q104415876|Pedr Ap Llwyd]]'' | bibliotecariu británicu | 1957 | | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 11089 | [[Ficheru:2021 UEC Track Jun & U23 European Championships 043.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104531559|Zoe Bäckstedt]]'' | | 2004 | | ''[[:d:Q3404556|Pontyclun]]'' |- | style='text-align:right'| 11090 | | ''[[:d:Q104544505|Eric Williams]]'' | | 1927 | 2009 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11091 | | ''[[:d:Q104545709|Ian Williams]]'' | | 1931 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11092 | | ''[[:d:Q104586821|John Bale]]'' | | 1940 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11093 | | ''[[:d:Q104590335|Ruben Chorlton-Owen]]'' | | 2001 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11094 | | ''[[:d:Q104655980|Denise Sommers]]'' | | 1969 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11095 | | ''[[:d:Q104719149|Alun Jones]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 11096 | | ''[[:d:Q104758912|Kelvin Thomas]]'' | músicu británicu | 1919 | 2019 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11097 | | ''[[:d:Q104761592|Nansi Williams]]'' | | 1922 | 1966 | [[Aberfan]] |- | style='text-align:right'| 11098 | | ''[[:d:Q104761963|Cameron Evans]]'' | | 2001 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11099 | | ''[[:d:Q104765398|Matilda Devries]]'' | | 2003 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11100 | [[Ficheru:Kemsley Mathias 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104768094|Kemsley Mathias]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1999 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 11101 | | ''[[:d:Q104821881|Charles Lewis]]'' | | 1828 | 1913 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 11102 | | ''[[:d:Q104839512|Mirain Llwyd Owen]]'' | | 1973 | 2021 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11103 | | ''[[:d:Q104839524|James Jones]]'' | | 1997 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11104 | [[Ficheru:R Gwynn Davies.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q104883931|Gwynn Davies]]'' | | 1920 | 2007 | ''[[:d:Q2983932|Waunfawr]]'' |- | style='text-align:right'| 11105 | | ''[[:d:Q104906897|Lyndon Simmonds]]'' | | 1966 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 11106 | | ''[[:d:Q104907464|Charlie Caton]]'' | | 2002 | | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 11107 | | ''[[:d:Q104945292|Adelaide Eyre]]'' | | 1826 | 1905 | ''[[:d:Q1965490|Laugharne]]'' |- | style='text-align:right'| 11108 | | ''[[:d:Q105047935|John Howell]]'' | | 1871 | 1945 | ''[[:d:Q8059809|Ystradyfodwg]]'' |- | style='text-align:right'| 11109 | | ''[[:d:Q105070508|Callum Scott Howells]]'' | | 1999 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11110 | | ''[[:d:Q105077276|Evan Prosser]]'' | | 1836 | 1896 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11111 | [[Ficheru:Ffion Davies OF 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105080581|Ffion Davies]]'' | | 1995 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11112 | | ''[[:d:Q105134303|Alan Wynne-Thomas]]'' | regatista británicu (1941–2008) | 1941 | 2008 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11113 | | ''[[:d:Q105140904|Rufus Wells]]'' | zoólogu neozelandés | 1947 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11114 | | ''[[:d:Q105155076|David Graham Jenkins]]'' | | 1933 | 1995 | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 11115 | | ''[[:d:Q105155401|Carwyn Tuipulotu]]'' | | 2001 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 11116 | [[Ficheru:Richard Hermer Official Cabinet Portrait, July 2024 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105188058|Richard Hermer]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q1152204|South Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 11117 | | ''[[:d:Q105199556|Dan Hawkins]]'' | | 2001 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11118 | | ''[[:d:Q105295044|Henry Troadec]]'' | | 1915 | 2017 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 11119 | [[Ficheru:Jill nalder 2022 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105298835|Jill Nalder]]'' | | 1961 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11120 | | ''[[:d:Q105305836|Steffan Thomas]]'' | xugador de rugbi union británicu | 1997 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11121 | [[Ficheru:Alex George at the British Library.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105319846|Alex George]]'' | | 1990 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11122 | | ''[[:d:Q105344677|Rowland James Williams]]'' | | 1919 | 2005 | ''[[:d:Q13130114|Merthyr]]'' |- | style='text-align:right'| 11123 | | ''[[:d:Q105388992|Rhian Nest James]]'' | ilustradora británica | 1962 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11124 | [[Ficheru:Joshua Milton 2, 2015 Wimbledon Qualifying - Diliff.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105437716|Joshua Milton]]'' | | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11125 | [[Ficheru:Rubin Colwill 05042025 (2).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105480896|Rubin Colwill]]'' | futbolista británicu | 2002 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11126 | [[Ficheru:C. R. Jones, Ysw., Y.H., Llanfyllin (5236452).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105514757|C. R. Jones]]'' | | 1828 | 1902 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11127 | | ''[[:d:Q105549362|Michael Roberts]]'' | | 1943 | 2014 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 11128 | | ''[[:d:Q105560094|Lewy Williams]]'' | | 2002 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11129 | | ''[[:d:Q105753094|Huw Williams]]'' | | 1960 | | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 11130 | | ''[[:d:Q105803185|Donald Hoskins]]'' | | 1933 | 2021 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 11131 | [[Ficheru:1918 John Mahoney Massachusetts House of Representatives.png|center|128px]] | ''[[:d:Q105810383|John P. Mahoney]]'' | políticu estauxunidense | 1888 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11132 | | ''[[:d:Q105812487|Sam Pearson]]'' | | 2001 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11133 | | ''[[:d:Q105821038|Cai Tomos]]'' | artista galés | 1979 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11134 | | ''[[:d:Q105824928|Ivan Dale Owen]]'' | | 1924 | 1997 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11135 | | ''[[:d:Q105883342|Cyril Glyndwr Williams]]'' | | 1921 | 2004 | ''[[:d:Q7228391|Pontyates]]'' |- | style='text-align:right'| 11136 | | ''[[:d:Q105887434|Cliff Tamplin]]'' | | 1920 | 2006 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11137 | | ''[[:d:Q105893541|Howard A Barnes]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q2564732|Aberbargoed]]'' |- | style='text-align:right'| 11138 | [[Ficheru:Gwen CS.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105946397|Gwenan Davies]]'' | | 1994 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11139 | | ''[[:d:Q105946804|William Henry Davies]]'' | | 1849 | 1907 | ''[[:d:Q207176|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11140 | | ''[[:d:Q105959279|Ali Kent]]'' | política australiana | 1960 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11141 | | ''[[:d:Q105972198|Hugh Jones]]'' | políticu australianu | 1966 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11142 | [[Ficheru:Peter Elliott.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105973425|Peter Elliott]]'' | | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11143 | [[Ficheru:One Woman Walks - Ursula Martin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q105981798|Ursula Martin]]'' | | 1980 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11144 | | ''[[:d:Q105993903|William George Conley]]'' | | 1842 | 1924 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11145 | | ''[[:d:Q106096160|Alex Griffiths]]'' | | 2002 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11146 | | ''[[:d:Q106097840|Claire Nicholas]]'' | | 1986 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11147 | | ''[[:d:Q106097845|Lauren Parfitt]]'' | | 1994 | | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 11148 | | ''[[:d:Q106104065|Phil Obbard]]'' | xugador de dardos galés | 1949 | | ''[[:d:Q2567716|Pencoed]]'' |- | style='text-align:right'| 11149 | [[Ficheru:Owen Smith 2019 (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106141816|Owen Smith]]'' | | 1994 | | ''[[:d:Q7659625|Sychdyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11150 | | ''[[:d:Q106166812|Vernon Stanley Jones]]'' | | 1875 | 1955 | ''[[:d:Q3402138|Ystrad Meurig]]'' |- | style='text-align:right'| 11151 | | ''[[:d:Q106193079|Byron Wozencraft]]'' | xugador de dardos galés (1951–1998) | 1951 | 1998 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11152 | | ''[[:d:Q106193204|John Corfe]]'' | xugador de dardos galés | 1935 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11153 | | ''[[:d:Q106193220|Dyfri Jones]]'' | xugador de dardos galés (1943–2011) | 1943 | 2011 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11154 | | ''[[:d:Q106193430|John Assiratti]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q24638205|Rhondda Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 11155 | | ''[[:d:Q106193530|Paul Linwood]]'' | xugador de dardos galés | 1971 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11156 | | ''[[:d:Q106193983|Terry James]]'' | xugador de dardos galés | 1946 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11157 | | ''[[:d:Q106194128|Liam Meek]]'' | Dardos galés | 1998 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11158 | | ''[[:d:Q106201505|Cavan Phillips]]'' | xugador de dardos galés | 1998 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11159 | | ''[[:d:Q106201762|Justin Smith]]'' | xugador de dardos galés | 1997 | | ''[[:d:Q3405138|St Dogmaels]]'' |- | style='text-align:right'| 11160 | | ''[[:d:Q106204495|Brian Lashbrook]]'' | xugador de dardos galés | 1947 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11161 | | ''[[:d:Q106204551|Kenneth Crook]]'' | | 1949 | 2014 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11162 | | ''[[:d:Q106243608|Arthur Walter Powell]]'' | fotógrafu neozelandés (1893–1970) | 1893 | 1970 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11163 | [[Ficheru:Gwenllian Evans (5236480).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106254832|Gwenllian Howells]]'' | | | | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 11164 | [[Ficheru:Angela hui 2022 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106270402|Angela Hui]]'' | | 1991 | | ''[[:d:Q3404708|Beddau]]'' |- | style='text-align:right'| 11165 | | ''[[:d:Q106314366|Rosie Andrews]]'' | | 1949 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11166 | | ''[[:d:Q106351904|Adi Taviner]]'' | | 1990 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11167 | | ''[[:d:Q106364026|Kerin Lake]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1990 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11168 | [[Ficheru:EleanorDaniels1914.tif|center|128px]] | ''[[:d:Q106369503|Eleanor Daniels]]'' | | 1886 | 1994 | ''[[:d:Q6661077|Llanarthney]]'' |- | style='text-align:right'| 11169 | [[Ficheru:Amy Noel Morfydd Ballinger (5449693).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106393535|Amy Noel Morfydd Ballinger]]'' | | 1907 | 1950 | ''[[:d:Q1244613|Llandaff]]'' |- | style='text-align:right'| 11170 | [[Ficheru:James Hughes (Glanrheidol) first Mayor reformed corporation of Aberystwyth, A.D. 1836 (5349083).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106418087|James Hughes]]'' | | | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11171 | [[Ficheru:William Jones, 'Monfa' (of Bootle) (5349085).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106418333|William Jones]]'' | | 1840 | 1918 | ''[[:d:Q13126121|Bodwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 11172 | [[Ficheru:The late J. Lloyd Griffith Esq., M.A (5348993).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106418847|John Lloyd Griffith]]'' | | 1839 | 1902 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 11173 | | ''[[:d:Q106421024|Dai Games]]'' | químicu galés (1938–2018) | 1938 | 2018 | ''[[:d:Q8054074|Ynysddu]]'' |- | style='text-align:right'| 11174 | | ''[[:d:Q106452516|Ren]]'' | raperu británicu | 1990 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11175 | [[Ficheru:Jack Shore at CAGE Warrior 100.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106459264|Jack Shore]]'' | | 1995 | | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 11176 | | ''[[:d:Q106465167|Alisha Butchers]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1997 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11177 | [[Ficheru:Rev. Cornelius Griffiths born Feb 25th 1829 ; died Nov 6th 1905 (5293977).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106465233|Cornelius Griffiths]]'' | | 1829 | 1905 | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 11178 | [[Ficheru:The Great Welsh Revival Mr. Sam Jenkins-- the Sankey of Wales. (5294015).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106465379|Sam Jenkins]]'' | | 1882 | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 11179 | [[Ficheru:Miss May John (5294079) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106465424|May John]]'' | | 1874 | 1962 | ''[[:d:Q3399891|Ton Pentre]]'' |- | style='text-align:right'| 11180 | [[Ficheru:David Charles Davies at Palm Beach, Florida, 1908 (5449735).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106467715|David Charles Davies]]'' | | 1866 | 1928 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 11181 | [[Ficheru:Miss Salusbury (daughter of the late Major Salusbury, owner of the Bachygraig Estate) (5449764) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106468578|Rosamund Victoria Salusbury]]'' | | 1885 | 1950 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11182 | [[Ficheru:Catherine Miriam Anwyl (5449774) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106472293|Catherine Miriam Anwyl]]'' | | 1871 | 1953 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11183 | | ''[[:d:Q106492696|Gwenllian Pyrs]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1997 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11184 | | ''[[:d:Q106496101|Robyn Wilkins]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 1995 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11185 | | ''[[:d:Q106501654|Chris Riley]]'' | futbolista británicu | 1939 | 1983 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 11186 | | ''[[:d:Q106518337|Rachel Howell-Evans]]'' | | 1914 | 2003 | ''[[:d:Q14477598|Trefnant]]'' |- | style='text-align:right'| 11187 | | ''[[:d:Q106540639|Amber Davies]]'' | | 1996 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]''<br/>''[[:d:Q650682|Denbighshire]]''<br/>[[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11188 | | ''[[:d:Q106574374|Hugh Harrison]]'' | | 1875 | 1912 | ''[[:d:Q5468045|Forden]]'' |- | style='text-align:right'| 11189 | | ''[[:d:Q106588660|Kenneth Davies]]'' | | 1928<br/>1925 | 2015 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11190 | | ''[[:d:Q106602538|Joan M. Eyles]]'' | | 1907 | 1986 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11191 | [[Ficheru:Jamie Miller 2022.png|center|128px]] | ''[[:d:Q106604082|Jamie Miller]]'' | | 1997 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11192 | [[Ficheru:Immanuel Feyi-Waboso LQ Feb 2024.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106614747|Immanuel Feyi-Waboso]]'' | | 2002 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11193 | [[Ficheru:Annparryowen02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106629768|Ann Parry Owen]]'' | | | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11194 | | ''[[:d:Q106629794|Johanna Waters]]'' | xeógrafa británica | 1976 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11195 | | ''[[:d:Q106635128|Benjamin Thomas]]'' | | 1838 | 1920 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 11196 | [[Ficheru:Reverend Owen Ellis Evans, director of the new translation of the Welsh Bible from 1974 to 1977 (1548083).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106636382|Owen E. Evans]]'' | | 1920 | 2018 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 11197 | | ''[[:d:Q106637558|Frank Robinson Brown]]'' | | 1910 | 1981 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11198 | | ''[[:d:Q106638464|Alwyn Owens]]'' | profesor universitariu británicu | 1931 | 2023 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 11199 | | ''[[:d:Q106645035|Shaquille Wynter-Coles]]'' | futbolista galés | 2000 | | [[Gales]]<br/>[[Inglaterra]] |- | style='text-align:right'| 11200 | | ''[[:d:Q106669233|Herbert Forsdike]]'' | xinecólogu británicu (1875–1942) | 1875 | 1942 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11201 | | ''[[:d:Q106687698|Timothy Jones]]'' | | 1967 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11202 | | ''[[:d:Q106697312|Patricia Bellotti]]'' | | 1931 | 2017 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 11203 | [[Ficheru:Mrs Packe c1875.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106705757|Emma Packe]]'' | | 1840 | 1914 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 11204 | | ''[[:d:Q106716134|Caroline Orr]]'' | | 1862 | 1945 | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 11205 | [[Ficheru:GarethDaviesMS-Castle.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106754536|Gareth Davies]]'' | políticu británicu | | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11206 | [[Ficheru:Buffy-williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106761230|Buffy Williams]]'' | política británica | 1976 | | ''[[:d:Q8021291|Williamstown]]'' |- | style='text-align:right'| 11207 | [[Ficheru:James-evans.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106762245|James Evans]]'' | políticu británicu | | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 11208 | | ''[[:d:Q106763028|Mervyn Davies]]'' | xuez británicu (1918–2015) | 1918 | 2015 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11209 | [[Ficheru:Cefin Campbell yng Nghaerfyrddin (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106766510|Cefin Campbell]]'' | | 1950 | | [[Glanaman|Glanamman]] |- | style='text-align:right'| 11210 | | ''[[:d:Q106808905|Lawrie Hooper]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11211 | | ''[[:d:Q106812083|Lisa Neumann]]'' | | 1993 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11212 | [[Ficheru:Luke-fletcher.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q106814756|Luke Fletcher]]'' | | | | ''[[:d:Q2567716|Pencoed]]'' |- | style='text-align:right'| 11213 | | ''[[:d:Q106823039|Gwynfryn Morgan Daniel]]'' | | 1904 | 1960 | ''[[:d:Q4980820|Bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 11214 | | ''[[:d:Q106827606|Geoffrey Jones]]'' | xuez británicu (1928–2014) | 1928 | 2014 | ''[[:d:Q2253279|Burry Port]]'' |- | style='text-align:right'| 11215 | | ''[[:d:Q106908968|Barbara Cooper]]'' | | 1929 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 11216 | | ''[[:d:Q106935335|Joe Roberts]]'' | | 2000 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11217 | | ''[[:d:Q106940566|Mike Prosser]]'' | | 1966 | | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 11218 | | ''[[:d:Q106959770|Samuel Islwyn Evans]]'' | | 1914 | 1999 | ''[[:d:Q3395358|Kidwelly]]'' |- | style='text-align:right'| 11219 | | ''[[:d:Q107012530|Harriet Jones]]'' | nadadora británica | 1997 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11220 | | ''[[:d:Q107021806|Mark Harding]]'' | | 1971 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11221 | | ''[[:d:Q107031300|Mared Jarman]]'' | actriz galesa | 1994 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11222 | | ''[[:d:Q107033474|Hanna Jarman]]'' | | 1989 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11223 | | ''[[:d:Q107062398|Noel Kennedy]]'' | | 1965 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11224 | | ''[[:d:Q107094503|Christopher Williams]]'' | | 1972 | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 11225 | | ''[[:d:Q107126154|Ntazana Mayembe]]'' | | 2003 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11226 | | ''[[:d:Q107127836|Nick Laughland]]'' | | 1951 | 2020 | [[Caerllion]] |- | style='text-align:right'| 11227 | | ''[[:d:Q107182198|Frederick George Albert Stuckey]]'' | | 1870 | 1937 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11228 | | ''[[:d:Q107182592|Elizabeth Jones-Sifford]]'' | | 1861 | 1925 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11229 | [[Ficheru:Gerald Williams, nai Hedd Wyn, y tu allan i'r Ysgwrn (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107207795|Gerald Williams]]'' | agricultor galés (1928–2021) | 1928 | 2021 | ''[[:d:Q10959753|Yr Ysgwrn]]'' |- | style='text-align:right'| 11230 | | ''[[:d:Q107212477|Megan Davies]]'' | | 2002 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11231 | | ''[[:d:Q107220523|Philip Harrhy Jones]]'' | | 1931 | 1994 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 11232 | | ''[[:d:Q107242293|John T. Davies]]'' | | 1881 | 1938 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11233 | | ''[[:d:Q107244824|Gavin Bilton]]'' | forzudu galés | 1988 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 11234 | [[Ficheru:Official portrait of Sarah Green MP.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107284337|Sarah Green]]'' | política británica | 1982 | | [[Corwen]] |- | style='text-align:right'| 11235 | | ''[[:d:Q107341053|Morris Baron Cohen]]'' | | 1900 | 1972 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11236 | [[Ficheru:Crop 1500 metres men final Tampere 2018.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107355375|Jake Heyward]]'' | atleta británicu | 1999 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11237 | | ''[[:d:Q107363545|Wyndham Edwards]]'' | | 1892 | 1961 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 11238 | [[Ficheru:Evan Pierce. Mezzotint by S. W. Reynolds, junior, 1849, afte Wellcome V0006595.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107366865|Evan Pierce]]'' | | | 1895 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 11239 | | ''[[:d:Q107368806|Percy Baker]]'' | | 1880 | 1957 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11240 | | ''[[:d:Q107370884|Wyn Jones]]'' | | 1959 | 2021 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11241 | | ''[[:d:Q107394161|Daniel Tudor]]'' | | 1866 | 1928 | [[Llanbedr Pont Steffan]] |- | style='text-align:right'| 11242 | | ''[[:d:Q107395029|Wil Jones]]'' | | 1960 | 2020 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11243 | | ''[[:d:Q107407076|William Lloyd Phillips]]'' | | 1881 | 1966 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11244 | | ''[[:d:Q107411765|Albert Hawkins]]'' | | 1886 | 1969 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 11245 | | ''[[:d:Q107464879|Billy Poyntz]]'' | | 1894 | 1966 | ''[[:d:Q7860286|Tylorstown]]'' |- | style='text-align:right'| 11246 | [[Ficheru:2022-08-21 European Championships 2022 – Men's 4 x 100 Metres by Sandro Halank–014.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107479464|Jeremiah Azu]]'' | atleta británicu | 2001 | | ''[[:d:Q7379326|Rumney]]'' |- | style='text-align:right'| 11247 | | ''[[:d:Q107485959|Edward Robarts]]'' | marineru galés (1770–1832) | 1770 | 1832 | [[Abermaw]] |- | style='text-align:right'| 11248 | | ''[[:d:Q107500567|Douglas C. Fox]]'' | | 1906 | 1979 | [[Betws-y-Coed]] |- | style='text-align:right'| 11249 | | ''[[:d:Q107521039|Hannah Brier]]'' | atleta británica | 1998 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11250 | | ''[[:d:Q107580139|Andrew York]]'' | futbolista británicu | 1968 | | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 11251 | | ''[[:d:Q107582050|George Brinley Evans]]'' | | 1925 | 2022 | ''[[:d:Q5318603|Dyffryn Cellwen]]'' |- | style='text-align:right'| 11252 | | ''[[:d:Q107583041|Miggs Wynne Morris]]'' | | 1938 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 11253 | | ''[[:d:Q107613302|Connor Marshall]]'' | | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11254 | [[Ficheru:Paula Craig MBE British former detective (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107631283|Paula Craig]]'' | | 1963 | | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 11255 | | ''[[:d:Q107661809|Sir David Nicholas]]'' | periodista británicu (1930–2022) | 1930 | 2022 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 11256 | | ''[[:d:Q107691517|Taffy Owen]]'' | | 1936 | 2021 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 11257 | | ''[[:d:Q107697068|Richard Jones]]'' | | 1955 | 2021 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11258 | [[Ficheru:Team GB Hector Pardoe.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q107820965|Hector Pardoe]]'' | nadador británicu | 2001 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11259 | | ''[[:d:Q108114994|Benjamin Baynton]]'' | | 1789 | 1854 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11260 | | ''[[:d:Q108115703|Hefin Elis]]'' | | 1950 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11261 | | ''[[:d:Q108136770|Robert Roberts]]'' | | 1674 | 1728 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11262 | | ''[[:d:Q108155320|Thomas Davies]]'' | | 2003 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11263 | | ''[[:d:Q108187231|M. A. Oliver-Semenov]]'' | | | | ''[[:d:Q5368392|Ely]]'' |- | style='text-align:right'| 11264 | | ''[[:d:Q108192429|Trefor Prest]]'' | | 1945 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11265 | | ''[[:d:Q108217230|David Vaughan Davies]]'' | anatomista británicu (1911–1969) | 1911 | 1969 | ''[[:d:Q5058745|Cemmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 11266 | | ''[[:d:Q108219735|Daniel Williams]]'' | | 2001 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11267 | [[Ficheru:Profile Portrait of Henry Foxall.png|center|128px]] | ''[[:d:Q108224262|Henry Foxall]]'' | | 1758 | 1823 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 11268 | | ''[[:d:Q108243277|Ezzelina Jones]]'' | | 1921 | 2012 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 11269 | | ''[[:d:Q108284983|Georgia Wilson]]'' | | 1995 | | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 11270 | | ''[[:d:Q108300147|Derrick Pritchard Webley]]'' | | 1922 | 1994 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11271 | | ''[[:d:Q108313299|Gaynor Madoc Leonard]]'' | | | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11272 | | ''[[:d:Q108323729|Harri Jenkins]]'' | deportista británicu | 1996 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11273 | | ''[[:d:Q108354160|Zack Maher]]'' | | 2002 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11274 | [[Ficheru:2022 - Fourth Estate SAM 9975 (52472936660) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q108373707|Omid Scobie]]'' | | 1981 | | [[Gales]]<br/>[[Londres]] |- | style='text-align:right'| 11275 | | ''[[:d:Q108386688|Doris Lindner]]'' | | 1896 | 1979 | ''[[:d:Q2742075|Llanyre]]'' |- | style='text-align:right'| 11276 | [[Ficheru:John Fletcher Owen (4050606421).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q108416183|John Fletcher Owen]]'' | | 1839 | 1924 | ''[[:d:Q6661098|Llanbedr-y-Cennin]]'' |- | style='text-align:right'| 11277 | | ''[[:d:Q108485535|Jack Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 11278 | | ''[[:d:Q108485546|Noel Edwards]]'' | | 1898 | | ''[[:d:Q6268758|Johnstown]]'' |- | style='text-align:right'| 11279 | | ''[[:d:Q108485747|Sam Bowen]]'' | | 2001 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11280 | [[Ficheru:2021 UEC Track Jun & U23 European Championships 278.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q108524848|Josh Tarling]]'' | ciclista británicu | 2004 | | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 11281 | | ''[[:d:Q108525988|John Charles McLean]]'' | | 1875 | 1952 | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 11282 | | ''[[:d:Q108532305|Thomas Matthews]]'' | | 1992 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11283 | | ''[[:d:Q108536009|Kieron Evans]]'' | | 2001 | | ''[[:d:Q10970286|Brithdir]]'' |- | style='text-align:right'| 11284 | | ''[[:d:Q108545267|Patrick Corcoran]]'' | | 1951 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11285 | | ''[[:d:Q108550800|Iestyn Evans]]'' | | 2003 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11286 | | ''[[:d:Q108560477|A.M.C. Nicholl]]'' | | 1879 | | ''[[:d:Q13644928|Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 11287 | | ''[[:d:Q108566666|J.A. Speed]]'' | | 1888 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11288 | | ''[[:d:Q108601753|David Rogers Jones]]'' | puyador británicu (1942–2022) | 1942 | 2022 | ''[[:d:Q1813948|Prestatyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11289 | [[Ficheru:Florrie Evans missionary.png|center|128px]] | ''[[:d:Q108610241|Annie Florence Evans]]'' | | 1884 | 1967 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 11290 | [[Ficheru:Thomas William Jones.webp|center|128px]] | ''[[:d:Q108678888|Thomas William Jones]]'' | marineru galés (1877–1967) | 1877 | 1967 | ''[[:d:Q3405038|Cemaes]]'' |- | style='text-align:right'| 11291 | | ''[[:d:Q108686833|Thomas Gruffydd Davies]]'' | | 1931 | 2019 | ''[[:d:Q7457421|Seven Sisters]]'' |- | style='text-align:right'| 11292 | | ''[[:d:Q108753145|Robert Morris Evans]]'' | | 1915 | 2008 | ''[[:d:Q5446245|Ffynnongroew]]'' |- | style='text-align:right'| 11293 | | ''[[:d:Q108753677|Judith Hockaday]]'' | | 1929 | 2019 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11294 | | ''[[:d:Q108753852|John Glyn Penrhyn Jones]]'' | | 1921 | 1973 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 11295 | | ''[[:d:Q108754201|Arthur Griffith Maitland-Jones]]'' | | 1890 | 1957 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11296 | | ''[[:d:Q108754941|Eirwyn Norman Rowlands]]'' | | 1915 | 2003 | ''[[:d:Q4675083|Acrefair]]'' |- | style='text-align:right'| 11297 | | ''[[:d:Q108755272|Reginald Norman Tattersall]]'' | | 1914 | 1974 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11298 | | ''[[:d:Q108837354|Dylan Emery]]'' | xugador de snooker británicu | 2001 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11299 | | ''[[:d:Q108874754|Matt Sargent]]'' | | 2001 | | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 11300 | | ''[[:d:Q108885058|Evan Cambria Thomas]]'' | | 1867 | 1930 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11301 | | ''[[:d:Q109015181|James Rowberry]]'' | | 1985 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11302 | | ''[[:d:Q109037476|George Bowen]]'' | | 1745 | 1814 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11303 | | ''[[:d:Q109062193|Ann Griffiths]]'' | | 1934 | 2020 | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 11304 | | ''[[:d:Q109276106|Helen Mackay]]'' | | 1897 | 1973 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11305 | | ''[[:d:Q109278982|Dewi Arwel Hughes]]'' | | 1947 | 2017 | ''[[:d:Q6661536|Llangwm]]'' |- | style='text-align:right'| 11306 | [[Ficheru:Owen Beck.png|center|128px]] | ''[[:d:Q109296921|Owen Beck]]'' | | 2002 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11307 | | ''[[:d:Q109339963|Gerard Dynevor]]'' | | 1931 | 1966 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11308 | | ''[[:d:Q109381288|Shirley Dynevor]]'' | actriz británica | 1933 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11309 | | ''[[:d:Q109442672|Grahame Fox]]'' | | 1963 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11310 | [[Ficheru:Portrait of NX17395 Warrant-Officer Thomas Fisher, Official Photographer with the Military History and Information Section.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q109479497|Thomas Fisher]]'' | fotógrafu de guerra australianu (1908–1942) | 1908 | 1942 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11311 | | ''[[:d:Q109479931|David Morgan]]'' | | 1833 | 1919 | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 11312 | | ''[[:d:Q109567506|Scott Jenkins]]'' | | 1980 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11313 | | ''[[:d:Q109604218|Zac Williams]]'' | | 2004 | | ''[[:d:Q650682|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11314 | | ''[[:d:Q109606512|David Roberts Sr.]]'' | | 1810 | 1881 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11315 | | ''[[:d:Q109615124|William H. Griffiths]]'' | | 1851 | 1931 | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 11316 | | ''[[:d:Q109630143|Edward Williams]]'' | | 1850 | 1934 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11317 | | ''[[:d:Q109630370|J Gwyndud Jones]]'' | | 1831 | 1926 | ''[[:d:Q1071035|Penrhyndeudraeth]]'' |- | style='text-align:right'| 11318 | | ''[[:d:Q109669301|Rowland Thomas]]'' | | 1789 | 1856 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11319 | | ''[[:d:Q109669500|Edward Foulkes]]'' | | 1850 | 1917 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 11320 | | ''[[:d:Q109676105|David Hooson]]'' | | 1926 | 2008 | ''[[:d:Q2745164|Vale of Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 11321 | | ''[[:d:Q109681025|Arthur Beacham]]'' | | 1913 | 2012 | ''[[:d:Q5188698|Crosskeys]]'' |- | style='text-align:right'| 11322 | | ''[[:d:Q109700497|Tim Wilkinson]]'' | | 1947 | 2020 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 11323 | | ''[[:d:Q109732636|Peter A. Griffiths]]'' | | 1832 | 1911 | ''[[:d:Q6661345|Llanfair Dyffryn Clwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 11324 | | ''[[:d:Q109733043|Margaret Ellen James]]'' | | 1843 | | ''[[:d:Q20007216|Monington]]'' |- | style='text-align:right'| 11325 | | ''[[:d:Q109735696|Frances Althea Trevor]]'' | | 1848 | 1906 | ''[[:d:Q13644930|Llandrinio]]'' |- | style='text-align:right'| 11326 | | ''[[:d:Q109768829|Shirley Jones]]'' | | 1934 | | ''[[:d:Q24638205|Rhondda Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 11327 | | ''[[:d:Q109769748|Robert Gwyneddon Davies]]'' | | 1870 | 1928 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 11328 | | ''[[:d:Q109780504|Andreas Christodoulidis]]'' | | 1951 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11329 | | ''[[:d:Q109811832|Edgar Williams Parry]]'' | | 1919 | 2011 | ''[[:d:Q3396764|Betws Garmon]]'' |- | style='text-align:right'| 11330 | [[Ficheru:Portrait of Garibaldi Tyler ca. 1907.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q109824414|Garibaldi Tyler]]'' | | 1866 | 1953 | ''[[:d:Q672693|Carmarthen]]'' |- | style='text-align:right'| 11331 | | ''[[:d:Q109849817|Pete Williams]]'' | | 1954 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 11332 | | ''[[:d:Q109859950|John Richards]]'' | | 1745 | 1836 | ''[[:d:Q3404603|Ardudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11333 | | ''[[:d:Q109894727|Edward Williams]]'' | | 1715 | 1795 | ''[[:d:Q6661223|Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 11334 | | ''[[:d:Q109993471|Maureen Rees]]'' | | 1942 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11335 | | ''[[:d:Q110086719|Dafydd Gwilym Davies]]'' | | 1922 | 2017 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 11336 | [[Ficheru:"Elwedd" (Rev. D Edmondes-Owen as Elwedd) (4541053364).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q110103399|David Edmondes Owen]]'' | | 1866 | 1922 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11337 | | ''[[:d:Q110107533|Ignatius Williams]]'' | | 1835 | 1905 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 11338 | | ''[[:d:Q110114874|MADDOX]]'' | | 1995 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11339 | | ''[[:d:Q110160973|Islwyn Morgan Lake]]'' | | 1925 | 2018 | ''[[:d:Q6661884|Llanwnda]]'' |- | style='text-align:right'| 11340 | | ''[[:d:Q110183271|Winifred Marian Chambers]]'' | | 1888 | 1979 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11341 | [[Ficheru:Cameron Winnett 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q110185703|Cameron Winnett]]'' | | 2003 | | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 11342 | | ''[[:d:Q110214233|Cyril Hodges]]'' | | 1915 | 1974 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11343 | | ''[[:d:Q110214251|Llew Morgan]]'' | | 1885 | 1960 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 11344 | [[Ficheru:Y Parch. D. Silyn Evans (5292108).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q110214277|David Silyn Evans]]'' | | 1850 | 1930 | ''[[:d:Q13128837|Gwernogle]]'' |- | style='text-align:right'| 11345 | | ''[[:d:Q110214284|John Owen Williams]]'' | | 1892 | 1973 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 11346 | | ''[[:d:Q110214288|Leslie Wynne Evans]]'' | | 1911 | 1985 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 11347 | | ''[[:d:Q110220872|Paul Bowen]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11348 | | ''[[:d:Q110221104|Lex Lamprey]]'' | actor británicu | 1975 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11349 | | ''[[:d:Q110292435|Frank Davies]]'' | futbolista británicu (1903–1970) | 1903 | 1970 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11350 | | ''[[:d:Q110298824|Alex Mann]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2002 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11351 | | ''[[:d:Q110323565|John Timothy Lewis]]'' | | 1845 | 1923 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 11352 | | ''[[:d:Q110400063|Carolina Collet]]'' | | 1959 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11353 | | ''[[:d:Q110424746|Owen Jones]]'' | | 1811 | 1862 | ''[[:d:Q5200185|Cynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 11354 | [[Ficheru:Donald Alister Griffiths.png|center|128px]] | ''[[:d:Q110437612|Donald Alister Griffiths]]'' | zoólogu británicu (1927–2018) | 1927 | 2018 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11355 | | ''[[:d:Q110439012|Helene Elizabeth Leach]]'' | | 1831 | 1910 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 11356 | | ''[[:d:Q110439382|John Maddocks]]'' | | 1601 | 1662 | ''[[:d:Q11008013|Bodfari]]'' |- | style='text-align:right'| 11357 | | ''[[:d:Q110440473|David Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q217829|Ceredigion]]'' |- | style='text-align:right'| 11358 | | ''[[:d:Q110442060|William Jones]]'' | | 1867 | 1915 | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 11359 | | ''[[:d:Q110442214|Baldwyn Lloyd Roberts]]'' | | 1892 | 1945 | ''[[:d:Q20589424|Pen-y-bont-fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 11360 | | ''[[:d:Q110458257|Samuel Williams]]'' | | | 1876 | ''[[:d:Q3399408|Pontllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 11361 | | ''[[:d:Q110458597|Ivan Thomas Davies]]'' | | 1852 | 1931 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11362 | | ''[[:d:Q110476831|Ian Price]]'' | actor británicu | 1946 | 2014 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11363 | | ''[[:d:Q110621082|Taliesin Rees]]'' | | 1883 | 1963 | ''[[:d:Q13644933|Llangennech]]'' |- | style='text-align:right'| 11364 | | ''[[:d:Q110621616|Thomas Lewis Old]]'' | | 1885 | 1958 | ''[[:d:Q1537181|Tonypandy]]'' |- | style='text-align:right'| 11365 | | ''[[:d:Q110621944|John Mortimer Green]]'' | | 1844 | 1864 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 11366 | | ''[[:d:Q110622080|Emrys Hughes]]'' | | | | ''[[:d:Q25558292|Borth-y-Gest]]'' |- | style='text-align:right'| 11367 | [[Ficheru:Ben Morus, of Lampeter (5349014).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q110626749|Ben Morus]]'' | | 1881 | 1913 | ''[[:d:Q6661336|Llanfair Clydogau]]'' |- | style='text-align:right'| 11368 | [[Ficheru:David Owen Thomas (1852–1925).png|center|128px]] | ''[[:d:Q110627723|David Owen Thomas]]'' | | 1852 | 1925 | ''[[:d:Q1936328|Nevern]]'' |- | style='text-align:right'| 11369 | | ''[[:d:Q110627807|Evan Penllyn Jones]]'' | | 1839 | 1902 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 11370 | | ''[[:d:Q110628094|William Saunders Davies]]'' | | 1815 | 1883 | ''[[:d:Q6661644|Llanllwni]]'' |- | style='text-align:right'| 11371 | | ''[[:d:Q110636999|William Pierce Elwy Jones]]'' | | 1875 | 1926 | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11372 | | ''[[:d:Q110646313|Carys Eleri]]'' | | 1982 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11373 | | ''[[:d:Q110654328|Jabez Evans]]'' | | 1895 | 1966 | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 11374 | | ''[[:d:Q110663533|William Lewes]]'' | | 1878 | 1952 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 11375 | | ''[[:d:Q110663635|John Lias Davies]]'' | | 1863 | 1934 | ''[[:d:Q5572835|Llansantffraid Glyn Ceiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 11376 | | ''[[:d:Q110664358|Grace Ellis]]'' | | 1860 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11377 | | ''[[:d:Q110689275|Richard Thomas]]'' | músicu británicu | 1987 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11378 | | ''[[:d:Q110722956|John Lewis]]'' | | 1815 | 1873 | ''[[:d:Q14508512|Henfynyw]]'' |- | style='text-align:right'| 11379 | | ''[[:d:Q110724360|Gwilym Howell Jones]]'' | | 1890 | | ''[[:d:Q13129677|Llanynys]]'' |- | style='text-align:right'| 11380 | [[Ficheru:Thomas David Evans (Gwernogle 1853-1940).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q110724403|Thomas Gwernogle Evans]]'' | | 1853 | 1940 | ''[[:d:Q15963885|Llanwenog]]'' |- | style='text-align:right'| 11381 | | ''[[:d:Q110726191|Evan Thomas]]'' | | 1829 | | ''[[:d:Q2913555|Llanfair-yng-Nghornwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11382 | | ''[[:d:Q110726419|Elizabeth Giffard]]'' | | 1766 | 1842 | ''[[:d:Q17737897|Nerquis Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 11383 | | ''[[:d:Q110760139|Calum Kavanagh]]'' | | 2003 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11384 | | ''[[:d:Q110767143|Arthur Foulkes-Roberts]]'' | | 1864 | 1941 | ''[[:d:Q13129615|Llannefydd]]'' |- | style='text-align:right'| 11385 | | ''[[:d:Q110767602|James Ronald Williams]]'' | | 1899 | 1969 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 11386 | | ''[[:d:Q110768012|David Thomas Salathiel]]'' | | 1872 | 1947 | ''[[:d:Q8059809|Ystradyfodwg]]'' |- | style='text-align:right'| 11387 | | ''[[:d:Q110768355|William Evans Jones]]'' | | 1854 | 1938 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11388 | | ''[[:d:Q110802391|John Ellis Jones]]'' | | 1840 | | ''[[:d:Q13129606|Llanddeiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 11389 | | ''[[:d:Q110802439|Benjamin Menai Francis]]'' | | 1864 | 1929 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 11390 | | ''[[:d:Q110805638|John Williams]]'' | | 1795 | 1856 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11391 | | ''[[:d:Q110812845|Thomas Bowen]]'' | | 1792 | 1869 | ''[[:d:Q5047586|Carway]]'' |- | style='text-align:right'| 11392 | | ''[[:d:Q110827530|John Tudor]]'' | | 1877 | 1952 | ''[[:d:Q17487513|Llanglydwen]]'' |- | style='text-align:right'| 11393 | | ''[[:d:Q110844810|Beneticta Jane Keene]]'' | | 1866 | | [[Yr Wyddgrug]] |- | style='text-align:right'| 11394 | [[Ficheru:Dafydd Jenkins 2023.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q110859735|Dafydd Jenkins]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2002 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11395 | [[Ficheru:Jennifer Toye.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q110863526|Jennifer Toye]]'' | | 1933 | 2022 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 11396 | | ''[[:d:Q110897698|George Holmes]]'' | funcionariu británicu | 1926 | 2025 | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11397 | | ''[[:d:Q110918111|Malcolm Williams]]'' | | | | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 11398 | | ''[[:d:Q110918134|Pamela Field]]'' | | | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 11399 | | ''[[:d:Q110935652|Robert Williams]]'' | | 1848 | 1918 | ''[[:d:Q8059810|Ystradowen]]'' |- | style='text-align:right'| 11400 | | ''[[:d:Q110939874|David R. Abram]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11401 | | ''[[:d:Q110951897|Robert Rowlands]]'' | | 1840 | | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 11402 | | ''[[:d:Q110952047|John Daniel Evans]]'' | | 1869 | 1948 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11403 | | ''[[:d:Q110952071|Peter Felix]]'' | | 1792 | 1861 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11404 | | ''[[:d:Q110952124|John Lewis Butler]]'' | | 1791 | 1861 | ''[[:d:Q6661117|Llanboidy]]'' |- | style='text-align:right'| 11405 | | ''[[:d:Q110952825|Elizabeth Herbert]]'' | | 1869 | | ''[[:d:Q13644947|Lledrod]]'' |- | style='text-align:right'| 11406 | | ''[[:d:Q110961740|Ted Regan]]'' | | 1900 | | [[Saltney]] |- | style='text-align:right'| 11407 | | ''[[:d:Q110962956|Robert J. Jones]]'' | | 1899 | 1962 | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11408 | | ''[[:d:Q110979469|John Evans]]'' | | 1835 | 1888 | ''[[:d:Q15963900|Llanwnnen]]'' |- | style='text-align:right'| 11409 | | ''[[:d:Q110979531|Hugh Charles Howells]]'' | | 1825 | 1880 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 11410 | | ''[[:d:Q110979757|David Thomas]]'' | | 1823 | 1914 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 11411 | | ''[[:d:Q110979932|Richard Rhys Hughes]]'' | | 1873 | 1952 | ''[[:d:Q5572835|Llansantffraid Glyn Ceiriog]]'' |- | style='text-align:right'| 11412 | | ''[[:d:Q110987557|Robert Evans]]'' | | 1960<br/>1952 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11413 | [[Ficheru:Gutyn Ebrill (Griffith Griffiths) (1828-1909).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111016369|Griffith Griffiths]]'' | | 1828 | 1909 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11414 | | ''[[:d:Q111016496|Isaac Cheshire]]'' | | 1830 | 1882 | ''[[:d:Q3363693|Meifod]]'' |- | style='text-align:right'| 11415 | | ''[[:d:Q111016512|John Cheshire]]'' | | 1828 | | ''[[:d:Q3363693|Meifod]]'' |- | style='text-align:right'| 11416 | | ''[[:d:Q111022163|Mary Ann Finn]]'' | | 1858 | 1885 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11417 | | ''[[:d:Q111040774|Elizabeth Myrtle Evans]]'' | | | 2004 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11418 | | ''[[:d:Q111088055|John Hughes Williams]]'' | | 1796 | 1868 | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 11419 | | ''[[:d:Q111088099|Anna Eliza Pridham]]'' | | 1789 | | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11420 | | ''[[:d:Q111103618|Helen Muscat]]'' | enfermera británica | | 2013 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 11421 | [[Ficheru:2021 UEC Track Jun & U23 European Championships 331.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111134348|Rhian Edmunds]]'' | | 2003 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11422 | | ''[[:d:Q111137021|William Thomas Parry]]'' | | 1837 | 1896 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11423 | | ''[[:d:Q111170402|Edward Roberts]]'' | | 1891 | | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 11424 | | ''[[:d:Q111177108|Charles Evans]]'' | políticu estauxunidense | 1858 | 1934 | ''[[:d:Q5468045|Forden]]'' |- | style='text-align:right'| 11425 | | ''[[:d:Q111206274|Cameron Congreve]]'' | | 2004 | | ''[[:d:Q596885|Blaenau Gwent County Borough]]'' |- | style='text-align:right'| 11426 | | ''[[:d:Q111226701|Thomas M. Pugh]]'' | | | 1917 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11427 | | ''[[:d:Q111227982|Daniel T. Davies]]'' | | 1851 | 1899 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11428 | | ''[[:d:Q111228164|Richard Hamer]]'' | | 1858 | 1931 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11429 | | ''[[:d:Q111228239|John N. Jones]]'' | | 1850 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11430 | | ''[[:d:Q111228248|William P. Jones]]'' | | 1828 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11431 | | ''[[:d:Q111228249|William R. Jones]]'' | | 1827 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11432 | | ''[[:d:Q111228303|David C. Evans]]'' | | 1820 | 1910 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11433 | | ''[[:d:Q111228454|Robert H. Hughes]]'' | | 1832 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11434 | | ''[[:d:Q111229039|Richard Lewis]]'' | | 1833 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11435 | | ''[[:d:Q111229993|Evan Morgan]]'' | | 1805 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11436 | | ''[[:d:Q111230003|Evan R. Morris]]'' | | 1842 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11437 | | ''[[:d:Q111230005|Owen Morris]]'' | | 1858 | 1930 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11438 | | ''[[:d:Q111230239|Richard Wigley]]'' | | 1833 | 1902 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11439 | | ''[[:d:Q111230638|John T. Williams]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11440 | | ''[[:d:Q111272370|Gomer Llewellyn Jones]]'' | | 1911 | 1977 | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 11441 | | ''[[:d:Q111272947|David John Jones]]'' | | 1906 | 1978 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11442 | | ''[[:d:Q111273858|Mary Tharesa Talbot]]'' | | 1795 | 1861 | ''[[:d:Q16855574|Penrice]]'' |- | style='text-align:right'| 11443 | | ''[[:d:Q111274052|Evan Festin Jones]]'' | | 1859 | 1918 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 11444 | | ''[[:d:Q111297806|Nima Tamizi]]'' | | 2001 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11445 | | ''[[:d:Q111311358|David Hancock]]'' | | 1946 | 1978 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11446 | | ''[[:d:Q111425052|Florence Hannah Williams]]'' | | 1882 | 1958 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11447 | [[Ficheru:2024 UEC Track Elite European Championships 091.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111433491|Emma Finucane]]'' | | 2002 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11448 | [[Ficheru:2024 UEC Track Elite European Championships 074.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111441867|Lowri Thomas]]'' | | 1999 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 11449 | | ''[[:d:Q111496845|Liam Davies]]'' | | 2006 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 11450 | [[Ficheru:WH Allen Portrait by CH Parker 1905.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111540079|William Henry Allen]]'' | | 1844 | 1926 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11451 | [[Ficheru:George Stephen Evans (5292083).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111577701|George Stephen Evans]]'' | | 1880 | 1936 | ''[[:d:Q2536016|Crucywel]]'' |- | style='text-align:right'| 11452 | | ''[[:d:Q111586572|Rees Powell]]'' | | 1782 | 1865 | ''[[:d:Q6661441|Llangathen]]'' |- | style='text-align:right'| 11453 | | ''[[:d:Q111589348|Gwilym Thomas Jones]]'' | | 1908 | 1956 | [[Pwllheli]] |- | style='text-align:right'| 11454 | | ''[[:d:Q111593054|Owen Morris Williams]]'' | | 1870 | 1958 | ''[[:d:Q5057359|Ceidio]]'' |- | style='text-align:right'| 11455 | | ''[[:d:Q111594316|Griffith Robert Pierce]]'' | | 1841 | 1915 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 11456 | | ''[[:d:Q111604675|Daniel Steinhauer]]'' | | 1785 | 1852 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11457 | | ''[[:d:Q111635551|Mark McGreal]]'' | | 1986 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11458 | | ''[[:d:Q111692498|Amy Williams]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11459 | | ''[[:d:Q111699970|Salvia]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q11093013|Cyffylliog]]'' |- | style='text-align:right'| 11460 | | ''[[:d:Q111718598|Rhys Davies]]'' | | 1795 | 1838 | ''[[:d:Q6661562|Llangynidr]]'' |- | style='text-align:right'| 11461 | | ''[[:d:Q111721885|Francis Llewelyn Lowther]]'' | | 1870 | 1948 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11462 | | ''[[:d:Q111722158|Rees Jones]]'' | | 1899 | 1977 | ''[[:d:Q16542738|Nantcwnlle]]'' |- | style='text-align:right'| 11463 | | ''[[:d:Q111722537|Roland Thorne]]'' | | 1939 | 2019 | [[Aberdaugleddau]] |- | style='text-align:right'| 11464 | | ''[[:d:Q111729269|Margaret Williams]]'' | | 1782 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11465 | | ''[[:d:Q111737125|Thomas William Llynfi Davies]]'' | | 1876 | 1937 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 11466 | | ''[[:d:Q111746342|Thomas Davies]]'' | | 1833 | 1899 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11467 | | ''[[:d:Q111746468|Timothy Thomas]]'' | | 1811 | 1887 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 11468 | | ''[[:d:Q111746490|William Harris]]'' | | 1830 | 1911 | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 11469 | | ''[[:d:Q111746832|David Bateman]]'' | | 1807 | 1886 | ''[[:d:Q15260126|Moylgrove]]'' |- | style='text-align:right'| 11470 | | ''[[:d:Q111746897|Thomas Edwardes]]'' | | 1792 | 1852 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 11471 | | ''[[:d:Q111747123|Lewis Thomas Rowland]]'' | | 1836 | 1891 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 11472 | | ''[[:d:Q111747294|David Williams]]'' | | 1824 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11473 | | ''[[:d:Q111747463|Richard Abbott Jones]]'' | | 1824 | 1875 | ''[[:d:Q38825|Montgomeryshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11474 | | ''[[:d:Q111751380|Peter Gordon Watson]]'' | | 1930 | 2017 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11475 | | ''[[:d:Q111802911|Lowri Roberts]]'' | | 1997 | | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 11476 | | ''[[:d:Q111805253|Jeanne Le Bars]]'' | | 1942 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11477 | [[Ficheru:J Gwyddno Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q111819745|John Gwyddno Williams]]'' | | 1861 | 1950 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 11478 | | ''[[:d:Q111832054|Morgan Rice James]]'' | | 1792 | 1855 | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 11479 | | ''[[:d:Q111832613|Eliphaz Watkin Morgan]]'' | | 1870 | 1944 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 11480 | | ''[[:d:Q111832695|Effie Spurrell]]'' | | 1849 | 1929 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11481 | | ''[[:d:Q111843049|Robert Reed]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 11482 | | ''[[:d:Q111859674|Andrew Bond Phipson]]'' | | 1821 | 1903 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11483 | | ''[[:d:Q111869544|Robert Jones]]'' | | 1845 | 1906 | ''[[:d:Q577711|Merionethshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11484 | | ''[[:d:Q111901957|Tom Sparrow]]'' | futbolista británicu | 2003<br/>2002 | | ''[[:d:Q2019227|Buckley]]'' |- | style='text-align:right'| 11485 | | ''[[:d:Q111902619|Luke Mariette]]'' | | 2003 | | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 11486 | | ''[[:d:Q111907087|Philip Gwynne Jones]]'' | escritor británicu | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11487 | | ''[[:d:Q111912514|Edward David James]]'' | | 1904 | 1934 | ''[[:d:Q177165|Narberth]]'' |- | style='text-align:right'| 11488 | | ''[[:d:Q111913876|John Albert Alexander Williams]]'' | | 1863 | 1944 | ''[[:d:Q13129604|Llanbeblig]]'' |- | style='text-align:right'| 11489 | | ''[[:d:Q111914446|Laura Parry]]'' | | 1835 | 1936 | ''[[:d:Q13644946|Llanwrin]]'' |- | style='text-align:right'| 11490 | | ''[[:d:Q111916128|John Evans]]'' | | 1806 | 1872 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 11491 | | ''[[:d:Q111916310|Morgan Lewis]]'' | | 1797 | 1887 | ''[[:d:Q20593513|Llandeilo'r-fân]]'' |- | style='text-align:right'| 11492 | | ''[[:d:Q111936538|Thomas Woodward]]'' | futbolista británicu (1900–1981) | 1900 | 1981 | ''[[:d:Q7844935|Troed-y-rhiw]]'' |- | style='text-align:right'| 11493 | | ''[[:d:Q111941150|David Hart]]'' | poeta británicu | | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11494 | | ''[[:d:Q111956292|Jude Howell]]'' | | 1956 | 2022 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11495 | | ''[[:d:Q111972996|William Wynn Jones]]'' | | 1900 | 1950 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11496 | | ''[[:d:Q111974082|Edward Rumsey Williams]]'' | | 1802 | 1886 | ''[[:d:Q13129604|Llanbeblig]]'' |- | style='text-align:right'| 11497 | | ''[[:d:Q111975178|Susannah Owen]]'' | | 1863 | | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 11498 | | ''[[:d:Q111975531|John Hathren Davies]]'' | | 1855 | 1910 | ''[[:d:Q15987581|Talsarn]]'' |- | style='text-align:right'| 11499 | | ''[[:d:Q111975864|John Bevan Jones]]'' | | 1861 | 1937 | ''[[:d:Q3403140|Llanfair-ar-y-bryn]]'' |- | style='text-align:right'| 11500 | | ''[[:d:Q111976039|William Pugh]]'' | | 1750 | 1845 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11501 | | ''[[:d:Q111976622|Charles Lloyd]]'' | | 1698 | 1767 | ''[[:d:Q17741174|Dolobran Hall]]'' |- | style='text-align:right'| 11502 | | ''[[:d:Q111983112|Robert Jones Edwards]]'' | | 1849 | | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 11503 | | ''[[:d:Q111983251|John Jenkins]]'' | | 1864 | 1934 | ''[[:d:Q6661375|Llanfihangel Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 11504 | | ''[[:d:Q111983824|F. W. Dunning]]'' | | 1928 | 2018 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11505 | | ''[[:d:Q111985983|Thomas Hevin Williams]]'' | | 1905 | 1984 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 11506 | | ''[[:d:Q111986142|Henry Wynne Jones]]'' | | 1815 | 1892 | ''[[:d:Q3399236|Bodedern]]'' |- | style='text-align:right'| 11507 | | ''[[:d:Q111986753|William Rees]]'' | | 1887 | 1978 | ''[[:d:Q4667218|Aberyscir]]'' |- | style='text-align:right'| 11508 | | ''[[:d:Q111995663|Francis Gordon Baker]]'' | | 1920 | 2007 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 11509 | | ''[[:d:Q112035006|Gina Wilson]]'' | poeta británica | 1943 | | [[Abergele]] |- | style='text-align:right'| 11510 | | ''[[:d:Q112041592|David Goronwy Griffiths]]'' | | 1882 | 1958 | ''[[:d:Q13127595|Cwmdu]]'' |- | style='text-align:right'| 11511 | | ''[[:d:Q112041644|David Thomas]]'' | | | 1866 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 11512 | | ''[[:d:Q112042004|David Marks Jones]]'' | | 1843 | | ''[[:d:Q5120035|Cilrhedyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11513 | | ''[[:d:Q112063701|Benjamin Williams]]'' | | 1822 | | ''[[:d:Q3405138|St Dogmaels]]'' |- | style='text-align:right'| 11514 | | ''[[:d:Q112063783|David Henry Williams]]'' | | 1886 | 1935 | ''[[:d:Q894252|Borth]]'' |- | style='text-align:right'| 11515 | | ''[[:d:Q112064153|Morgan Evans Davies]]'' | | 1882 | 1944 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 11516 | | ''[[:d:Q112064238|Thomas Hubert John Rees]]'' | | 1904 | 1932 | ''[[:d:Q7593398|St Ishmael]]'' |- | style='text-align:right'| 11517 | | ''[[:d:Q112064480|William Dyfed Parry]]'' | | 1893 | | ''[[:d:Q1770481|Ruabon]]'' |- | style='text-align:right'| 11518 | | ''[[:d:Q112065060|William Hibbs Bevan]]'' | | 1788 | 1846 | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11519 | | ''[[:d:Q112065107|Griffith Williams Jones]]'' | | 1871 | 1924 | ''[[:d:Q13129606|Llanddeiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 11520 | | ''[[:d:Q112074369|Gwilym Pugh]]'' | | 1618 | 1689 | ''[[:d:Q731669|Caernarfonshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11521 | | ''[[:d:Q112078599|John Owen]]'' | | 1817 | 1886 | ''[[:d:Q5136827|Clydau]]'' |- | style='text-align:right'| 11522 | | ''[[:d:Q112079324|Lewis Griffith Roberts]]'' | | 1916 | 1986 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11523 | | ''[[:d:Q112080083|John Lloyd Nuttall]]'' | | 1858 | 1929 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 11524 | | ''[[:d:Q112080160|Oswald Rees Owen]]'' | | 1907 | 1980 | ''[[:d:Q7678684|Tal-y-llyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11525 | | ''[[:d:Q112080183|Owen Davies Thomas]]'' | | 1834 | 1922 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 11526 | | ''[[:d:Q112080194|John Davies]]'' | | 1846 | 1924 | ''[[:d:Q11932059|Llandygwydd]]'' |- | style='text-align:right'| 11527 | | ''[[:d:Q112080260|David Hughes]]'' | | 1839 | 1923 | ''[[:d:Q14508553|Llanycil]]'' |- | style='text-align:right'| 11528 | [[Ficheru:Xu WMQ22 (14) (52191114756).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q112080351|Mingge Xu]]'' | tenista británica | 2007 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11529 | | ''[[:d:Q112108323|William Bracewell]]'' | baillarín de balé británicu | 1991 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11530 | [[Ficheru:Petrus François Smith 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q112108953|Franco Smith]]'' | | 2000 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11531 | | ''[[:d:Q112115299|Arthur Rhys Roberts]]'' | | 1872 | 1920 | [[Bethesda (Gales)|Bethesda]] |- | style='text-align:right'| 11532 | | ''[[:d:Q112116356|George Baker]]'' | | 1902 | 1982 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11533 | | ''[[:d:Q112117297|Arwen Banning]]'' | | 1970 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11534 | | ''[[:d:Q112119470|John Williams]]'' | | 1870 | 1929 | ''[[:d:Q3401012|Llannerch-y-medd]]'' |- | style='text-align:right'| 11535 | | ''[[:d:Q112119851|Abel Edmunds]]'' | | 1800 | 1865 | ''[[:d:Q6661562|Llangynidr]]'' |- | style='text-align:right'| 11536 | | ''[[:d:Q112126488|Caradog Tegid Rowlands]]'' | | 1891 | 1968 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11537 | | ''[[:d:Q112127551|William Jones]]'' | | 1821 | 1903 | ''[[:d:Q3399289|Llanllyfni]]'' |- | style='text-align:right'| 11538 | | ''[[:d:Q112127710|Robert Cadwaladr Evans]]'' | | 1857 | 1922 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11539 | | ''[[:d:Q112127814|Hugh Edwards]]'' | | 1871 | 1941 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 11540 | | ''[[:d:Q112127857|Abednego Jenkin]]'' | | 1819 | 1888 | ''[[:d:Q2085995|St Clears]]'' |- | style='text-align:right'| 11541 | | ''[[:d:Q112128015|William Caradog Evans]]'' | | 1848 | 1878 | ''[[:d:Q7680110|Talley]]'' |- | style='text-align:right'| 11542 | | ''[[:d:Q112128209|John Saunders]]'' | | 1798 | 1871 | ''[[:d:Q6661644|Llanllwni]]'' |- | style='text-align:right'| 11543 | | ''[[:d:Q112128245|Thomas Lloyd Jones]]'' | | 1867 | | ''[[:d:Q13130702|Penrhiw-llan]]'' |- | style='text-align:right'| 11544 | | ''[[:d:Q112132303|Walter Hugh James]]'' | | 1845 | 1937 | ''[[:d:Q6661403|Llanfyrnach]]'' |- | style='text-align:right'| 11545 | | ''[[:d:Q112132334|David William Bateman]]'' | | 1898 | 1967 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11546 | | ''[[:d:Q112132378|Job Richards]]'' | | 1830 | 1890 | ''[[:d:Q6661267|Llandybie]]'' |- | style='text-align:right'| 11547 | | ''[[:d:Q112132441|Henry Howard Evans]]'' | | 1865 | 1935<br/>1936 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 11548 | | ''[[:d:Q112132478|Evan Isaac Thomas]]'' | | 1824 | 1903 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 11549 | | ''[[:d:Q112132605|David Davies]]'' | | | 1901 | ''[[:d:Q3402429|Groeslon]]'' |- | style='text-align:right'| 11550 | | ''[[:d:Q112135582|Dyfrig Evans]]'' | | 1978 | 2022 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11551 | | ''[[:d:Q112147144|Thomas John Williams]]'' | | 1869 | 1944 | ''[[:d:Q20602439|Ynysmeudwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11552 | | ''[[:d:Q112169408|Ioan Croft]]'' | | 2001 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11553 | | ''[[:d:Q112180788|Garan Croft]]'' | | 2001 | | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11554 | | ''[[:d:Q112222252|Tony Luigi Leopoldo Lenza]]'' | inxenieru mecánicu británicu | 1962 | | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 11555 | | ''[[:d:Q112224804|Jordan Davies]]'' | | 1998 | | ''[[:d:Q5140559|Coedpoeth]]'' |- | style='text-align:right'| 11556 | | ''[[:d:Q112224866|Abram Owen Thomas]]'' | | 1876 | 1931 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 11557 | | ''[[:d:Q112355680|Huw Roland Jones]]'' | xeógrafu británicu (1937–2023) | 1937 | 2023 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 11558 | | ''[[:d:Q112359830|Mark Sproule-Jones]]'' | | 1941 | 2025 | ''[[:d:Q731439|Grosmont]]'' |- | style='text-align:right'| 11559 | | ''[[:d:Q112371425|David Greenslade]]'' | | 1952 | | ''[[:d:Q5057255|Cefn Cribwr]]'' |- | style='text-align:right'| 11560 | | ''[[:d:Q112376926|Keith Bayliss]]'' | | 1954 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11561 | | ''[[:d:Q112384154|Peter Lowe]]'' | historiador británicu (1941–2012) | 1941 | 2012 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11562 | | ''[[:d:Q112440218|Gareth Calway]]'' | | 1956 | | [[Brynbuga]] |- | style='text-align:right'| 11563 | | ''[[:d:Q112471825|Clifford Naunton Morgan]]'' | | 1901 | 1986 | ''[[:d:Q870815|Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 11564 | | ''[[:d:Q112474545|Robin Okey]]'' | | 1942 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11565 | | ''[[:d:Q112532075|Roger Branfill-Cook]]'' | | 1949 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11566 | | ''[[:d:Q112552665|David Burns Moffat]]'' | | 1921 | 2017 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11567 | | ''[[:d:Q112583717|Ben Barlow]]'' | | 1994 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11568 | | ''[[:d:Q112615363|Gwilym Roberts]]'' | | 1935 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11569 | [[Ficheru:Peter Lodwick.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q112630388|Peter Lodwick]]'' | | 1944 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11570 | | ''[[:d:Q112672989|Evan Jenkins]]'' | | 1794 | 1849 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 11571 | | ''[[:d:Q112686378|Hugh Beaver Roberts]]'' | | 1820 | 1903 | ''[[:d:Q5119934|Cilcain]]'' |- | style='text-align:right'| 11572 | | ''[[:d:Q112829353|Megan Carter Davies]]'' | orientadora británica | 1996 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11573 | | ''[[:d:Q112893294|Vivienne Soan]]'' | | 1955 | | [[Llandrindod]] |- | style='text-align:right'| 11574 | | ''[[:d:Q112947395|William M. Protheroe]]'' | | 1925 | 2012 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 11575 | | ''[[:d:Q112961957|T. W. Allen]]'' | mánager británicu (1864–1943) | 1864 | 1943 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 11576 | | ''[[:d:Q112968170|Ben Thompson]]'' | | 2002 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11577 | | ''[[:d:Q113006051|Eric Jones]]'' | | | | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 11578 | | ''[[:d:Q113026138|John Davies Thomas]]'' | | 1844 | 1893 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11579 | [[Ficheru:Rosalindmorris.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113112197|M. Rosalind Morris]]'' | | 1920 | 2022 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 11580 | | ''[[:d:Q113230729|Alison Cross]]'' | diplomática británica | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11581 | | ''[[:d:Q113290489|Carly-Sophia Davies]]'' | | 1995 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11582 | | ''[[:d:Q113384254|Medi Harris]]'' | | 2002 | | ''[[:d:Q950671|Porthmadog]]'' |- | style='text-align:right'| 11583 | | ''[[:d:Q113451866|Jasmine Hacker-Jones]]'' | | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11584 | | ''[[:d:Q113459737|Howard Johns]]'' | | 1892 | 1964 | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 11585 | | ''[[:d:Q113510481|Kathleen Mary Williams]]'' | | 1919 | 1974 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11586 | | ''[[:d:Q113551285|Esyllt Maelor]]'' | | | | ''[[:d:Q1024935|Harlech]]'' |- | style='text-align:right'| 11587 | [[Ficheru:Portrait of John Prytherch (4672676).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113551771|John Prytherch]]'' | ministru galés (1774–1864) | 1774 | 1864 | ''[[:d:Q42617191|Isle of Anglesey]]'' |- | style='text-align:right'| 11588 | | ''[[:d:Q113566900|Tino Belli]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11589 | | ''[[:d:Q113587569|Arnold Stanley Meara]]'' | | 1914 | 1993 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11590 | | ''[[:d:Q113660811|John Malcom Cherrett]]'' | | 1935 | 2014 | ''[[:d:Q3402761|Llandegfan]]'' |- | style='text-align:right'| 11591 | | ''[[:d:Q113680486|John Morgan Edwards]]'' | | 1868 | 1924 | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11592 | [[Ficheru:Thomas Morton (1829-1887).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113724684|Thomas Morton]]'' | | 1829 | 1887 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11593 | | ''[[:d:Q113782878|Subhamati]]'' | | 1953 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11594 | | ''[[:d:Q113805746|Dervis Ward]]'' | | 1923 | 1996 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 11595 | | ''[[:d:Q113845815|Frank Cranmer]]'' | teólogu británicu | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11596 | | ''[[:d:Q113845816|Celia Kenny]]'' | pastora británica | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11597 | [[Ficheru:John Davies Bryan from O'r Aifft.png|center|128px]] | ''[[:d:Q113861465|John Davies Bryan]]'' | | 1857 | 1888 | ''[[:d:Q6661071|Llanarmon-yn-Iâl]]'' |- | style='text-align:right'| 11598 | [[Ficheru:2022-08-12 European Championships 2022 – Emily Philipps Sport Climbing Women's Boulder by Sandro Halank–097.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q113882702|Emily Phillips]]'' | | 2002 | | ''[[:d:Q5199901|Cyncoed]]'' |- | style='text-align:right'| 11599 | | ''[[:d:Q114212000|Sisilia Tuipulotu]]'' | xugadora de rugbi union galesa | 2003 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11600 | | ''[[:d:Q114212177|Meg Webb]]'' | xugadora de rugbi union británica | 2001 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11601 | | ''[[:d:Q114261259|Ceridwen Lloyd Davies]]'' | | 1900 | 1983 | ''[[:d:Q5608946|Griffithstown]]'' |- | style='text-align:right'| 11602 | | ''[[:d:Q114341648|Nathan Stoneman]]'' | | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11603 | | ''[[:d:Q114458166|Rowland Rowland]]'' | | 1812 | 1882 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 11604 | [[Ficheru:William Newzam Prior Nicholson - Canadian Headquarters Staff.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114529460|Percival Edward Thacker]]'' | oficial canadianu (1873–1945) | 1873 | 1945 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11605 | [[Ficheru:Lucy Packer 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114560082|Lucy Packer]]'' | xugadora de rugbi union británica | 2000 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 11606 | | ''[[:d:Q114571030|Amy Laugharne]]'' | cocinera británica (1879–1950) | 1879 | 1950 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11607 | | ''[[:d:Q114589891|Peter Collins]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 11608 | [[Ficheru:Griff Vaughan Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114608980|Griffith Vaughan Williams]]'' | | 1940 | 2010 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11609 | [[Ficheru:2024 UEC Track Elite European Championships 081.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q114663477|Anna Morris]]'' | ciclista de pista británica | 1995 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11610 | | ''[[:d:Q114724934|Siôn Daniel Young]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11611 | [[Ficheru:Beatrice Green (Bruley).png|center|128px]] | ''[[:d:Q114866371|Beatrice Green]]'' | | 1894 | 1927 | ''[[:d:Q2272537|Abertillery]]'' |- | style='text-align:right'| 11612 | | ''[[:d:Q114872525|Max Deeds]]'' | actor pornográficu británicu | 1987 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11613 | | ''[[:d:Q115049023|Stephen Nigel Thomas]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11614 | | ''[[:d:Q115097654|Joe Low]]'' | | 2002 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11615 | | ''[[:d:Q115124980|Abbie Hern]]'' | actriz británica | 1997 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11616 | | ''[[:d:Q115254921|Alun G. Jones]]'' | profesor británicu (1941–2012) | 1941 | 2012 | ''[[:d:Q2020203|Rhyl]]'' |- | style='text-align:right'| 11617 | | ''[[:d:Q115256986|Edgar Hitchman]]'' | | 1915 | 1983 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11618 | | ''[[:d:Q115257191|Sydney Jenkins]]'' | ciclista británicu (1873–1947) | 1873 | 1947 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11619 | | ''[[:d:Q115381177|Eric Hywel Roberts]]'' | | 1930 | 2016 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 11620 | | ''[[:d:Q115482387|James Fender]]'' | xugador de rugbi union británicu | 2001 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11621 | | ''[[:d:Q115492510|Tako Taal]]'' | | 1989 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11622 | | ''[[:d:Q115526483|Rachel Dawson]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11623 | | ''[[:d:Q115616673|Elizabeth May Watkin Jones]]'' | | 1907 | 1965 | ''[[:d:Q3402628|Capel Celyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11624 | | ''[[:d:Q115652166|David Bevan]]'' | | 1829 | 1913 | ''[[:d:Q547052|Brecknockshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11625 | [[Ficheru:The Chief Constable (5236540).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q115662147|Steven Jones]]'' | | 1875 | 1938 | ''[[:d:Q3397661|Llangeitho]]'' |- | style='text-align:right'| 11626 | | ''[[:d:Q115676843|Richard Gwyn]]'' | | 1918 | | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 11627 | | ''[[:d:Q115687459|William Evan Williams]]'' | | 1896 | 1917 | ''[[:d:Q2173658|Deiniolen]]'' |- | style='text-align:right'| 11628 | | ''[[:d:Q115687922|Frances Williams]]'' | | 1760 | 1801 | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 11629 | | ''[[:d:Q115688322|Geoffrey Bilson]]'' | | 1938 | 1987 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11630 | | ''[[:d:Q115747841|Alec Allen]]'' | | 1895 | 1972 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11631 | | ''[[:d:Q115780417|Bryn Thomas]]'' | | 1912 | 2005 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11632 | [[Ficheru:Professor Iain Martin (Deakin University Vice-Chancellor).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q115794521|Iain Martin]]'' | | | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11633 | | ''[[:d:Q115796734|Tim Davies]]'' | | 1960 | | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 11634 | [[Ficheru:Brian Woodward.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q115803662|Brian Woodward]]'' | | 1952 | 2022 | [[Trefynwy]] |- | style='text-align:right'| 11635 | | ''[[:d:Q115830694|James Horgan]]'' | | 1867 | 1946 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 11636 | | ''[[:d:Q115839842|Mary Goff Lloyd]]'' | | 1815 | 1907 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11637 | | ''[[:d:Q115926343|Geraint Vaughan-Jones]]'' | | 1929 | 2002 | ''[[:d:Q6661318|Llanerfyl]]'' |- | style='text-align:right'| 11638 | | ''[[:d:Q115929783|Connor Morgans]]'' | | 1999 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11639 | | ''[[:d:Q115930521|William Henry Hughes]]'' | poeta arxentín (1856–1926) | 1856 | 1926 | ''[[:d:Q13129672|Llanrhychwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11640 | [[Ficheru:Aleighcia Scott (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q115931070|Aleighcia Scott]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11641 | | ''[[:d:Q116178708|Carl Morris]]'' | | | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11642 | | ''[[:d:Q116199583|Helena Braithwaite]]'' | | 1938 | 2018 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 11643 | | ''[[:d:Q116451856|W. Gwyn Thomas]]'' | | 1928 | 1994 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 11644 | | ''[[:d:Q116717924|Jude Brigley]]'' | | | | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 11645 | | ''[[:d:Q116717968|Gwyn Briwnant-Jones]]'' | | 1956 | | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 11646 | | ''[[:d:Q116739631|James Jones]]'' | | 1860 | 1943 | ''[[:d:Q3050619|Holywell]]'' |- | style='text-align:right'| 11647 | | ''[[:d:Q116768200|J. Kerry Thomas]]'' | químicu británicu (1934–2015) | 1934 | 2015 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 11648 | | ''[[:d:Q116770788|Thomas Prichard]]'' | | 1846 | 1920 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 11649 | | ''[[:d:Q116783944|Edward Hamilton Acton]]'' | | 1862 | 1895 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11650 | | ''[[:d:Q116785463|Paul Gyngell]]'' | | 1959 | 2010 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11651 | [[Ficheru:Llen Natur Wicipedia conference15.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q116792293|Gareth Haulfryn Williams]]'' | archiveru galés | 1944 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 11652 | | ''[[:d:Q116880496|David R. Davies]]'' | | 1927 | 2016 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11653 | | ''[[:d:Q116883186|David Elias]]'' | | 1790 | 1856 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 11654 | | ''[[:d:Q116922937|Mary Knibb]]'' | | 1798 | 1866 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 11655 | | ''[[:d:Q116933504|M. Peter Middleton]]'' | | 1946 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11656 | [[Ficheru:Eddie James 2025.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q116980442|Eddie James]]'' | | 2002 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11657 | | ''[[:d:Q116994784|Eileen Mary Rees]]'' | | 1912 | 2008 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11658 | | ''[[:d:Q117187572|Josh Hathaway]]'' | | 2003 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11659 | | ''[[:d:Q117251092|George Brown Naysmith]]'' | | 1866 | 1894 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11660 | | ''[[:d:Q117286666|Arnold Alonzo Sheppard]]'' | | 1908 | 1979 | ''[[:d:Q5002508|Butetown]]'' |- | style='text-align:right'| 11661 | | ''[[:d:Q117286914|Morgan Rice Morgan]]'' | | 1806 | 1874 | ''[[:d:Q6661375|Llanfihangel Ystrad]]'' |- | style='text-align:right'| 11662 | | ''[[:d:Q117286952|David Rhagfyr Jones]]'' | | 1858 | 1915 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11663 | | ''[[:d:Q117286967|Abraham Williams]]'' | | 1816 | 1882 | ''[[:d:Q6809972|Meidrim]]'' |- | style='text-align:right'| 11664 | | ''[[:d:Q117287364|Charles Henry Glascodine]]'' | | 1843 | 1928 | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 11665 | | ''[[:d:Q117290164|Fflyn Edwards]]'' | | 2009 | | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11666 | [[Ficheru:British School - Gawen Goodman of Ruthin (1526–1604) - NMW A 3453 - National Museum Cardiff.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q117306933|Gawen Goodman]]'' | | 1526 | 1604 | [[Rhuthun]] |- | style='text-align:right'| 11667 | | ''[[:d:Q117313621|Ellis Owen Roberts]]'' | | 1871 | 1959 | ''[[:d:Q5200185|Cynwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 11668 | | ''[[:d:Q117313781|John Watkin Jones]]'' | | 1835 | 1874 | ''[[:d:Q6661318|Llanerfyl]]'' |- | style='text-align:right'| 11669 | | ''[[:d:Q117314501|David Davies]]'' | | 1815 | 1815<br/>1887 | ''[[:d:Q7163099|Penmachno]]'' |- | style='text-align:right'| 11670 | | ''[[:d:Q117314527|William Leigh Morgan]]'' | | 1809 | 1899 | ''[[:d:Q6661277|Llanedi]]'' |- | style='text-align:right'| 11671 | | ''[[:d:Q117383847|John Thomas]]'' | | 1720 | 1811 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11672 | | ''[[:d:Q117465300|Nicola Heywood-Thomas]]'' | | 1955 | 2023 | ''[[:d:Q779813|Cardigan]]'' |- | style='text-align:right'| 11673 | | ''[[:d:Q117600065|Gustavus Charles Edward Jones]]'' | | 1912 | 1988 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 11674 | | ''[[:d:Q117600963|Henry Inglis Wynne Williams]]'' | | 1870 | 1942 | ''[[:d:Q4936754|Boduan]]'' |- | style='text-align:right'| 11675 | | ''[[:d:Q117611477|Scott Oates]]'' | xugador de bádminton | 1998 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11676 | | ''[[:d:Q117611484|Andrew Oates]]'' | xugador de bádminton | 1999 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11677 | | ''[[:d:Q117760287|William Headley]]'' | | 1856 | 1915 | ''[[:d:Q3405897|Llanbadarn Fawr]]'' |- | style='text-align:right'| 11678 | | ''[[:d:Q117760674|Alice Jane Headley]]'' | | 1908 | 1971 | ''[[:d:Q5318814|Dylife]]'' |- | style='text-align:right'| 11679 | | ''[[:d:Q117804037|Sarah Williams]]'' | | 1859 | 1920 | ''[[:d:Q3403507|Llanbrynmair]]'' |- | style='text-align:right'| 11680 | | ''[[:d:Q117804079|Mary Williams]]'' | | 1868 | 1893 | ''[[:d:Q17015913|Llandissilio]]'' |- | style='text-align:right'| 11681 | | ''[[:d:Q117804180|Morvydd Monica Williams]]'' | | 1902 | 1915 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 11682 | | ''[[:d:Q117804269|David Dalis Davies]]'' | | 1864 | 1936 | ''[[:d:Q5276401|Dihewyd]]'' |- | style='text-align:right'| 11683 | | ''[[:d:Q117815356|Bramwell James Leonard Pearce]]'' | | 1961 | 2021 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11684 | | ''[[:d:Q117832601|Thomas Fanning-Evans]]'' | | 1838 | 1890 | [[Amlwch]] |- | style='text-align:right'| 11685 | | ''[[:d:Q117834659|William Williams]]'' | | 1867 | 1920 | ''[[:d:Q17015913|Llandissilio]]'' |- | style='text-align:right'| 11686 | | ''[[:d:Q117834694|John Jones]]'' | | 1850 | 1912 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 11687 | | ''[[:d:Q117834799|Geoffrey Woolley]]'' | | 1915 | 2010 | ''[[:d:Q1529978|Tredegar]]'' |- | style='text-align:right'| 11688 | | ''[[:d:Q117846310|Jean Ross]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11689 | | ''[[:d:Q117945973|Morris Jones]]'' | | 1866 | 1944 | ''[[:d:Q3402958|Carno]]'' |- | style='text-align:right'| 11690 | | ''[[:d:Q118067079|Fannie Margaret Thomas]]'' | | 1868 | 1953 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11691 | | ''[[:d:Q118109189|John Owen]]'' | | 1857 | 1934 | ''[[:d:Q791811|Beddgelert]]'' |- | style='text-align:right'| 11692 | | ''[[:d:Q118164946|David William Jones]]'' | | 1832 | 1900 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11693 | | ''[[:d:Q118169494|John Mayor]]'' | | 1755 | 1826 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11694 | [[Ficheru:Ryan Woodman 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q118203177|Ryan Woodman]]'' | | 2004 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11695 | | ''[[:d:Q118256271|John Jones]]'' | | 1871 | | ''[[:d:Q2733944|Brynamman]]'' |- | style='text-align:right'| 11696 | | ''[[:d:Q118258969|Jen Wilson]]'' | | 1944 | 2023 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11697 | | ''[[:d:Q118267620|Mai Jones]]'' | | 1897 | | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 11698 | | ''[[:d:Q118268597|Lewis Williams]]'' | | 1865 | | ''[[:d:Q17015913|Llandissilio]]'' |- | style='text-align:right'| 11699 | | ''[[:d:Q118383328|Arthur Jones]]'' | | 1916 | 1988 | ''[[:d:Q3401144|Glynrhedynog]]'' |- | style='text-align:right'| 11700 | | ''[[:d:Q118397835|Robert Gwilym Jones]]'' | | 1888 | | [[Blaenau Ffestiniog]] |- | style='text-align:right'| 11701 | | ''[[:d:Q118399149|John Raymond Williams]]'' | | 1928 | 2018 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11702 | | ''[[:d:Q118399238|John Naish]]'' | | 1923 | 1963 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11703 | | ''[[:d:Q118430298|Louisa Traherne]]'' | | 1794 | 1870 | ''[[:d:Q7593371|St Hilary]]'' |- | style='text-align:right'| 11704 | | ''[[:d:Q118641147|Tomos Pattinson]]'' | ciclista británicu | 2005 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11705 | | ''[[:d:Q118727707|Alwen Hughes]]'' | | 1931 | 2024 | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11706 | | ''[[:d:Q118869337|Benjamin Evans]]'' | | 1745 | 1834 | ''[[:d:Q2193617|Llandysul]]'' |- | style='text-align:right'| 11707 | | ''[[:d:Q118900764|Evan Evans]]'' | | 1850 | 1933 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11708 | | ''[[:d:Q118903180|William Griffith]]'' | | 1597 | 1648 | ''[[:d:Q3405864|Llandygai]]'' |- | style='text-align:right'| 11709 | | ''[[:d:Q119175309|Hana Lili]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q844784|The Vale of Glamorgan]]'' |- | style='text-align:right'| 11710 | [[Ficheru:W.T. Pike Contemporary Biographies N & E Ridings of Yorkshire 1903 (43aa).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q119521816|David Evans]]'' | | 1841 | 1905 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 11711 | | ''[[:d:Q119997064|Desmond Healy]]'' | profesor británicu (1930–2021) | 1930 | 2021 | ''[[:d:Q107032187|Bancffosfelen]]'' |- | style='text-align:right'| 11712 | | ''[[:d:Q120069320|Huldah Charles Bassett]]'' | | 1901 | 1982 | ''[[:d:Q11029741|Penparc]]'' |- | style='text-align:right'| 11713 | | ''[[:d:Q120135075|David Aitken]]'' | | 1926 | 2021 | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11714 | | ''[[:d:Q120164850|Arthur Robinson]]'' | | 1814 | 1893 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11715 | | ''[[:d:Q120394226|Alan Williams]]'' | | 1934 | 2011 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11716 | [[Ficheru:Stella Musulin.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q120538514|Stella Musulin]]'' | | 1915 | 1996 | ''[[:d:Q3012283|Dale]]'' |- | style='text-align:right'| 11717 | | ''[[:d:Q120608062|Jo Thomas]]'' | | 1972 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11718 | | ''[[:d:Q120684883|Robert Williams]]'' | | 1990 | | ''[[:d:Q1286223|South Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11719 | | ''[[:d:Q120754310|John Brown]]'' | | 1932 | 2008 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11720 | | ''[[:d:Q120835093|Erica M. Frank]]'' | | 1921 | 2013 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11721 | | ''[[:d:Q120854861|Gainor Hughes]]'' | | 1745 | 1780 | ''[[:d:Q6661145|Llandderfel]]'' |- | style='text-align:right'| 11722 | | ''[[:d:Q121918481|Thomas Hutchinson]]'' | | 1815 | 1903 | [[Pencraig]] |- | style='text-align:right'| 11723 | | ''[[:d:Q122051699|Wild Boar]]'' | | 1989 | | ''[[:d:Q3404671|Blaina]]'' |- | style='text-align:right'| 11724 | [[Ficheru:Art School Girlfriend 2023 Cropped.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q122131298|Art School Girlfriend]]'' | | | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11725 | | ''[[:d:Q122228095|Timothy Francis Lee]]'' | raperu británicu | 1998 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11726 | | ''[[:d:Q122577954|Alun ap Brinley]]'' | | 1961 | | [[Aberhonddu]] |- | style='text-align:right'| 11727 | | ''[[:d:Q122583506|Catrin Arwel]]'' | | 1981 | | ''[[:d:Q2472406|Rhydaman]]'' |- | style='text-align:right'| 11728 | | ''[[:d:Q122583808|Rhys Ap William]]'' | | | | ''[[:d:Q3401092|Morriston]]'' |- | style='text-align:right'| 11729 | | ''[[:d:Q122750045|Clara Thomas]]'' | | 1841 | 1914 | ''[[:d:Q26212261|Pencerrig]]'' |- | style='text-align:right'| 11730 | | ''[[:d:Q122766539|Sophie Anderson]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11731 | | ''[[:d:Q122831816|Glanmor Griffiths]]'' | | 1939 | 2023 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11732 | | ''[[:d:Q122900265|Jenny James]]'' | | 1927 | 2014 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11733 | | ''[[:d:Q122927360|Rosie Hughes]]'' | | 1995 | | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 11734 | | ''[[:d:Q122932453|David John Lewis]]'' | | 1893 | 1982 | ''[[:d:Q7164543|Penparcau]]'' |- | style='text-align:right'| 11735 | | ''[[:d:Q122973319|Andrew Lamerton]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 11736 | | ''[[:d:Q123004882|John McLaggan]]'' | | 1893 | 1967 | ''[[:d:Q3405926|Deeside]]'' |- | style='text-align:right'| 11737 | | ''[[:d:Q123018814|Charles Dawe]]'' | | 1886 | 1958 | ''[[:d:Q7675879|Taibach]]'' |- | style='text-align:right'| 11738 | | ''[[:d:Q123055219|Noha Kaiss]]'' | | 1976 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11739 | | ''[[:d:Q123110921|Edie Bens]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11740 | | ''[[:d:Q123118389|Marion Welchman]]'' | | 1915 | 1997 | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11741 | | ''[[:d:Q123197640|Alun Carter]]'' | | 1964 | 2024 | ''[[:d:Q6744584|Malpas]]'' |- | style='text-align:right'| 11742 | | ''[[:d:Q123219567|Darcie Davies]]'' | | 2005 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11743 | | ''[[:d:Q123236090|Chris Boss]]'' | | 1928 | 2011 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 11744 | | ''[[:d:Q123238082|Mark Douglas]]'' | | 1960 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11745 | [[Ficheru:Jetset Andy onboard Qatar Airways' A380.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q123347939|Jetset Andy]]'' | | | | ''[[:d:Q39480|Porthcawl]]'' |- | style='text-align:right'| 11746 | | ''[[:d:Q123415348|Graham Drury]]'' | | 1952 | 2024 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11747 | | ''[[:d:Q123416849|Emily Bridges]]'' | | 2001 | | ''[[:d:Q990153|Cwmbran]]'' |- | style='text-align:right'| 11748 | | ''[[:d:Q123643783|Richard Flower]]'' | | 1567 | 1588 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 11749 | | ''[[:d:Q123689931|Syd Griffiths]]'' | | 1905 | 1940 | ''[[:d:Q2398901|Hawarden]]'' |- | style='text-align:right'| 11750 | | ''[[:d:Q123706189|Molly Reardon]]'' | | 2003 | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11751 | | ''[[:d:Q123706787|Rosie Carr]]'' | | 2002 | | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11752 | | ''[[:d:Q123735311|Charles Sargeant]]'' | | 1925 | 2023 | ''[[:d:Q6661603|Llanhilleth]]'' |- | style='text-align:right'| 11753 | | ''[[:d:Q123743053|Louisa M. Spooner]]'' | | 1820 | 1886 | ''[[:d:Q6729249|Maentwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 11754 | | ''[[:d:Q123744657|Don Evans]]'' | | 1939 | 2023 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11755 | | ''[[:d:Q123762847|Carol Byrne Jones]]'' | | 1943 | 2023 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11756 | | ''[[:d:Q123908302|Evie Rees]]'' | | 1996 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11757 | | ''[[:d:Q123943417|Lauren Drew]]'' | | 1993 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11758 | [[Ficheru:Mackenzie Martin 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q123943566|Mackenzie Martin]]'' | | 2003 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11759 | | ''[[:d:Q123974804|Marie Hutcheson]]'' | | 1854 | 1914 | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 11760 | | ''[[:d:Q124023518|Hannah Grae]]'' | | 2002 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11761 | | ''[[:d:Q124063038|Frederick Tymms]]'' | | 1889 | 1987 | [[Dinbych-y-pysgod]] |- | style='text-align:right'| 11762 | [[Ficheru:Morgan Morse 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q124093276|Morgan Morse]]'' | | 2005 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11763 | | ''[[:d:Q124219459|Leonard Bailey]]'' | | 1910 | 1997 | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11764 | | ''[[:d:Q124251718|Iwan Teifion Davies]]'' | | | | ''[[:d:Q3405138|St Dogmaels]]'' |- | style='text-align:right'| 11765 | [[Ficheru:GGwynfil2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q124258738|Gwern Gwynfil]]'' | | 1974 | | ''[[:d:Q22338221|Bronglais Hospital]]'' |- | style='text-align:right'| 11766 | | ''[[:d:Q124311563|Thomas John Rhys Jones]]'' | | 1916 | 1997 | [[Ystradgynlais]] |- | style='text-align:right'| 11767 | [[Ficheru:Dan Edwards LQ 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q124344804|Dan Edwards]]'' | | 2003 | | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11768 | | ''[[:d:Q124351152|Terry Adams]]'' | | 1938 | 2019 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11769 | | ''[[:d:Q124355125|Therese Squires]]'' | | 1949 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11770 | | ''[[:d:Q124357694|Evan Lloyd]]'' | | 2001 | | ''[[:d:Q427792|Penarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11771 | [[Ficheru:Elin Maher.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q124369042|Elin Maher]]'' | | 1972 | | ''[[:d:Q2741540|Gorseinon]]'' |- | style='text-align:right'| 11772 | | ''[[:d:Q124372795|George Francis Evans]]'' | | 1809 | 1895 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11773 | | ''[[:d:Q124424654|Joshua Philip Turner]]'' | | 1897 | 1949 | [[Abergavenny|Y Fenni]] |- | style='text-align:right'| 11774 | | ''[[:d:Q124515975|Louisa Beatrice Simmonds]]'' | | 1918 | 2011 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11775 | | ''[[:d:Q124535331|Nel Metcalfe]]'' | | 2004 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11776 | | ''[[:d:Q124684373|Kate Williams]]'' | | 2000 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11777 | | ''[[:d:Q124697774|Thomas Johnson]]'' | | 1992 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11778 | [[Ficheru:Dewi Myrddin Hughes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q124729090|Dewi Myrddin Hughes]]'' | | 1941 | | ''[[:d:Q3406313|Llansannan]]'' |- | style='text-align:right'| 11779 | [[Ficheru:Cecil Day 1925.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q124784741|Sir Cecil Day]]'' | | 1884 | 1963 | ''[[:d:Q669171|Newtown]]'' |- | style='text-align:right'| 11780 | | ''[[:d:Q124850599|Jonathan Sergison]]'' | | 1964 | | ''[[:d:Q548248|Llanelwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11781 | | ''[[:d:Q124851999|Lyn Léwis Dafis]]'' | | 1960 | 2022 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 11782 | [[Ficheru:C. W. Jones portrait.png|center|128px]] | ''[[:d:Q124855174|Charles William Jones]]'' | | 1836 | 1908 | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 11783 | | ''[[:d:Q124864171|John Belle]]'' | | 1932 | 2016 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11784 | | ''[[:d:Q124986479|John David Francis Jones]]'' | | 1939 | 2009 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11785 | [[Ficheru:Aimsey in 2022.png|center|128px]] | ''[[:d:Q125015402|aimsey]]'' | | 2001 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11786 | | ''[[:d:Q125025293|Thomas D. Evans]]'' | | 1844 | 1903 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11787 | [[Ficheru:Lieut Sydney Kingston GORE, 1st Bn Royal West Kent Regiment - geograph.org.uk - 5252748.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q125121773|Sydney Kingston Gore]]'' | | 1889 | 1914 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 11788 | | ''[[:d:Q125145904|Thomas George John]]'' | | 1880 | 1946 | ''[[:d:Q784824|Pembroke Dock]]'' |- | style='text-align:right'| 11789 | | ''[[:d:Q125191138|Anya Paintsil]]'' | | 1993 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11790 | | ''[[:d:Q125216731|Drew Pritchard]]'' | | 1970 | | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11791 | | ''[[:d:Q125307823|Ronald Barraud]]'' | | 1906 | | [[Glyn Ebwy]] |- | style='text-align:right'| 11792 | | ''[[:d:Q125324061|George Rudd Thompson]]'' | | 1868 | 1948 | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11793 | | ''[[:d:Q125324831|Henry Edwards]]'' | | | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11794 | | ''[[:d:Q125398598|Austin Anthony]]'' | | 1908 | 1965 | ''[[:d:Q1930405|Glynneath]]'' |- | style='text-align:right'| 11795 | | ''[[:d:Q125510592|Diana Edwards-Jones]]'' | | 1932 | 2024 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11796 | [[Ficheru:30 Medi 2012 - Dirprwy Lywydd yn Nant Gwrtheyrn 30 September 2012 - Deputy Presiding Officer at Nant Gwrtheyrn (8070076064) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q125525882|Edward Morus Jones]]'' | | 1944 | | ''[[:d:Q3402425|Llanuwchllyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11797 | | ''[[:d:Q125536673|Elizabeth Rhŷs]]'' | | 1841 | 1911 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 11798 | | ''[[:d:Q125543942|Charlie Crew]]'' | | 2006 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11799 | | ''[[:d:Q125575112|Edgar Spooner]]'' | | 1908 | 1976 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11800 | | ''[[:d:Q125581918|Myra Evans]]'' | | 1883 | 1972 | ''[[:d:Q2039004|New Quay]]'' |- | style='text-align:right'| 11801 | | ''[[:d:Q125593574|Eirian Short]]'' | | 1924 | 2021 | [[Abergwaun]] |- | style='text-align:right'| 11802 | | ''[[:d:Q125620979|Muriel Lavender]]'' | | 1933 | 2018 | ''[[:d:Q7534773|Sketty]]'' |- | style='text-align:right'| 11803 | | ''[[:d:Q125621885|Iris Thomas]]'' | | 1919 | 2012 | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 11804 | | ''[[:d:Q125622230|J. H. Matthews]]'' | | 1930 | 1978 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11805 | | ''[[:d:Q125635746|Peter Rees]]'' | | 1937 | | ''[[:d:Q3910782|Bedlinog]]'' |- | style='text-align:right'| 11806 | | ''[[:d:Q125662553|Dave Thomas]]'' | | 1941 | 2017 | ''[[:d:Q3072939|Pontrhydyfen]]'' |- | style='text-align:right'| 11807 | | ''[[:d:Q125792254|Elvira Gwenllian Payne]]'' | | 1917 | 2007 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 11808 | | ''[[:d:Q125792255|Cyril George Cupid]]'' | | 1908 | 1965 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11809 | | ''[[:d:Q125792258|John Darwin Hinds]]'' | | 1922 | 1981 | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 11810 | | ''[[:d:Q125792263|Ernest Burton]]'' | | 1893 | 1960 | ''[[:d:Q207176|Monmouthshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11811 | | ''[[:d:Q125792264|Neil Sinclair]]'' | | 1944 | 2019 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11812 | | ''[[:d:Q125792267|Myer Cohen]]'' | | 1904 | 1997 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11813 | | ''[[:d:Q125792270|Montague Black]]'' | | 1917 | 1986 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11814 | | ''[[:d:Q125792273|Gene Latter]]'' | | 1942 | 2004 | ''[[:d:Q5002508|Butetown]]'' |- | style='text-align:right'| 11815 | | ''[[:d:Q125792284|Robert Owen Pugh]]'' | | 1846 | 1922 | ''[[:d:Q3402212|Llanfachreth]]'' |- | style='text-align:right'| 11816 | | ''[[:d:Q125792285|David Rosser-Owen]]'' | | 1943 | 2021 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11817 | | ''[[:d:Q125792287|James Sapoe John Mannay]]'' | | 1927 | 2012 | ''[[:d:Q5002508|Butetown]]'' |- | style='text-align:right'| 11818 | | ''[[:d:Q125792292|Harold Smart]]'' | | 1899 | 1919 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11819 | | ''[[:d:Q125792294|Olwen Watkins]]'' | | 1935 | 2018 | ''[[:d:Q3398900|Tiger Bay]]'' |- | style='text-align:right'| 11820 | | ''[[:d:Q125792297|Henry Joseph Ernest]]'' | | 1929 | 2023 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11821 | | ''[[:d:Q125792302|Jane Leonard]]'' | | 1834 | 1917 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11822 | | ''[[:d:Q125792310|Eliza Pughe]]'' | | 1826 | 1847 | ''[[:d:Q7837752|Tref Alaw]]'' |- | style='text-align:right'| 11823 | | ''[[:d:Q125792314|Manikam Susheela Lourie]]'' | | 1941 | 2023 | [[Bae Colwyn]] |- | style='text-align:right'| 11824 | | ''[[:d:Q125792318|Thomas Charles Jacobsen]]'' | | 1921 | 1973 | ''[[:d:Q7194170|Pillgwenlly]]'' |- | style='text-align:right'| 11825 | | ''[[:d:Q125792320|Mavis Llewellyn]]'' | | 1908 | 1978 | ''[[:d:Q4923812|Blaengwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 11826 | | ''[[:d:Q125792321|Ceridwen Brown]]'' | | 1896 | 1976 | ''[[:d:Q2821566|Aberaman]]'' |- | style='text-align:right'| 11827 | | ''[[:d:Q125792325|Caroline Elizabeth Williams]]'' | | 1823 | 1908 | ''[[:d:Q6497774|Bridgend]]'' |- | style='text-align:right'| 11828 | | ''[[:d:Q125792432|Mahala Davis]]'' | | 1937 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11829 | | ''[[:d:Q125948678|David Davies]]'' | | 1837 | 1867 | ''[[:d:Q6661564|Llangunllo]]'' |- | style='text-align:right'| 11830 | | ''[[:d:Q126010568|Richard Jenkin Ellis]]'' | | 1888 | 1976 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11831 | | ''[[:d:Q126011056|June Gruffydd]]'' | | 1929 | 1989 | ''[[:d:Q3402958|Carno]]'' |- | style='text-align:right'| 11832 | | ''[[:d:Q126083187|Hugh Royston Jenkins]]'' | | 1933 | 2024 | [[Port Talbot]] |- | style='text-align:right'| 11833 | | ''[[:d:Q126484833|Sabrina Lee]]'' | | 1992 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11834 | | ''[[:d:Q126501230|Ken Caswell]]'' | | 1946 | | ''[[:d:Q1980175|Brynmawr]]'' |- | style='text-align:right'| 11835 | | ''[[:d:Q126947966|Elined Prys]]'' | | 1895 | 1983 | ''[[:d:Q7837765|Trefeca]]'' |- | style='text-align:right'| 11836 | | ''[[:d:Q126993139|John Powell]]'' | | | 1743 | ''[[:d:Q4667105|Abergwesyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11837 | | ''[[:d:Q126993374|John Powell]]'' | | 1720 | 1766 | ''[[:d:Q6661307|Llanelly]]'' |- | style='text-align:right'| 11838 | | ''[[:d:Q127377863|Lili Jones]]'' | | 2005 | | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11839 | | ''[[:d:Q127416552|Rhys Thomas]]'' | | 2006 | | ''[[:d:Q634054|Conwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11840 | | ''[[:d:Q127548319|Catherine George]]'' | | 2000 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11841 | | ''[[:d:Q127592033|Huw Rowlands]]'' | | 1962 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11842 | | ''[[:d:Q127684880|David Read]]'' | | 1933 | 2024 | ''[[:d:Q3404686|Senghenydd]]'' |- | style='text-align:right'| 11843 | | ''[[:d:Q128506365|Oliver Thomas]]'' | | 1987 | 2014 | [[Powys]] |- | style='text-align:right'| 11844 | | ''[[:d:Q128847459|Anita Bronson]]'' | | 1940 | 2024 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 11845 | | ''[[:d:Q128934347|Hugh Trollope]]'' | | 1925 | 2011 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11846 | | ''[[:d:Q128995758|Lilian Jane Mason]]'' | | 1874 | 1953 | [[Pont-y-pŵl]] |- | style='text-align:right'| 11847 | | ''[[:d:Q129075710|Helen Prosser]]'' | | 1962 | | ''[[:d:Q7823763|Tonyrefail]]'' |- | style='text-align:right'| 11848 | | ''[[:d:Q129257059|Axel Rudakubana]]'' | | 2006 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11849 | | ''[[:d:Q129312859|Huw Roberts]]'' | | 1921 | 2010 | ''[[:d:Q1638504|Llanberis]]'' |- | style='text-align:right'| 11850 | | ''[[:d:Q129400724|Ian Hamilton Burton]]'' | | 1915 | 1996 | ''[[:d:Q3404443|Pennal]]'' |- | style='text-align:right'| 11851 | | ''[[:d:Q129485359|Martin Ace]]'' | | 1945 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11852 | | ''[[:d:Q129920146|Macs Page]]'' | | 2004 | | ''[[:d:Q5277964|Dinas Cross]]'' |- | style='text-align:right'| 11853 | | ''[[:d:Q130218515|Jane Maurice]]'' | | 1812 | | ''[[:d:Q129979095|Tyddyn-Tudur]]'' |- | style='text-align:right'| 11854 | [[Ficheru:Llion Jones, author of Attention is All You Need, at CIC Tokyo speaking about sakana.ai (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q130238722|Llion Jones]]'' | | 1984 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11855 | | ''[[:d:Q130238909|Charles Herbert George Martin]]'' | | 1881 | 1915 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 11856 | | ''[[:d:Q130259502|Elias Phillips Jones]]'' | | 1865 | 1937 | ''[[:d:Q5136827|Clydau]]'' |- | style='text-align:right'| 11857 | | ''[[:d:Q130259511|Edith Frances Hopkins]]'' | | 1880 | 1937 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11858 | | ''[[:d:Q130259565|Lewis Hopkins]]'' | | 1836 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11859 | | ''[[:d:Q130319607|Julian Webber]]'' | | 1951 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11860 | [[Ficheru:Sir Alfred Bankart.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q130321930|Alfred Seymour Bankart]]'' | | 1870 | 1933 | ''[[:d:Q1858117|Llansawel]]'' |- | style='text-align:right'| 11861 | | ''[[:d:Q130327532|Mary Jordan]]'' | | 1879 | 1961 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11862 | | ''[[:d:Q130340125|Christopher Edwards]]'' | | 1966 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11863 | [[Ficheru:John Sutherland ONZM (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q130355895|John Sutherland]]'' | | 1933 | 2022 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11864 | | ''[[:d:Q130367283|Edward Davies]]'' | | 1618 | 1680 | ''[[:d:Q111328993|Rhiwlas]]'' |- | style='text-align:right'| 11865 | [[Ficheru:Portrait of Dame Brettell (4672793).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q130367508|Mary Brittill]]'' | | 1717 | 1821 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11866 | | ''[[:d:Q130377526|Morfudd Hughes]]'' | | 1961 | | [[Caergybi]] |- | style='text-align:right'| 11867 | | ''[[:d:Q130402747|Adam Sylvester]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q24192181|University Hospital Llandough]]'' |- | style='text-align:right'| 11868 | | ''[[:d:Q130409503|Thomas Foulkes]]'' | | 1826<br/>1825 | 1900<br/>1901 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11869 | | ''[[:d:Q130453759|Claude Isaac Lewis]]'' | | 1880 | 1924 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11870 | | ''[[:d:Q130469355|Tonya Smith]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11871 | | ''[[:d:Q130536171|Ella Lloyd]]'' | | 2005 | | ''[[:d:Q1024900|Pontypridd]]'' |- | style='text-align:right'| 11872 | | ''[[:d:Q130547278|Deborah Humble]]'' | | 1969 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11873 | | ''[[:d:Q130707271|Dewi Wyn Williams]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q7165424|Penysarn]]'' |- | style='text-align:right'| 11874 | | ''[[:d:Q130736389|Josey Pillon]]'' | | 1876 | 1956 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11875 | | ''[[:d:Q130743648|Moss Williams]]'' | | 1859 | 1944 | [[Caernarfon]] |- | style='text-align:right'| 11876 | | ''[[:d:Q130744479|John Salisbury]]'' | | 1707 | 1762 | ''[[:d:Q1892770|North Wales]]'' |- | style='text-align:right'| 11877 | | ''[[:d:Q130750866|Maredudd ap Huw]]'' | | 1972 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11878 | | ''[[:d:Q130921889|Thomas Dempster Jones]]'' | | 1914 | 1989 | ''[[:d:Q1024935|Harlech]]'' |- | style='text-align:right'| 11879 | | ''[[:d:Q130994182|Verlie Blanch George]]'' | | 1907 | 1981 | [[Wrecsam]] |- | style='text-align:right'| 11880 | | ''[[:d:Q130994444|John Charles]]'' | | 1870 | 1941 | ''[[:d:Q4980803|Brymbo]]'' |- | style='text-align:right'| 11881 | | ''[[:d:Q131154389|Ifor Bowen Griffith]]'' | | 1907 | 1990 | ''[[:d:Q3398942|Tregarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11882 | | ''[[:d:Q131171335|Jenni Hall]]'' | | 1939 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11883 | | ''[[:d:Q131278513|James Arthur Davies]]'' | | 1923 | 2007 | ''[[:d:Q4941233|Boncath]]'' |- | style='text-align:right'| 11884 | | ''[[:d:Q131288412|Eleanor Dwyryd]]'' | | 1915 | 1978 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 11885 | | ''[[:d:Q131304634|Hywel Jenkins]]'' | | 1976 | | ''[[:d:Q909119|Caerphilly]]'' |- | style='text-align:right'| 11886 | | ''[[:d:Q131310255|Arthur John]]'' | | 1900 | 1929 | ''[[:d:Q3401198|Gowerton]]'' |- | style='text-align:right'| 11887 | | ''[[:d:Q131323969|Trevor Nicholas]]'' | | 1894 | 1979 | ''[[:d:Q10967145|Sudbrook]]'' |- | style='text-align:right'| 11888 | | ''[[:d:Q131323970|Aaron Rees]]'' | | 1886 | 1950 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 11889 | | ''[[:d:Q131323971|Bill Morris]]'' | | 1894 | 1967 | ''[[:d:Q3405637|Cwmtillery]]'' |- | style='text-align:right'| 11890 | | ''[[:d:Q131327721|Jim Jones]]'' | | 1893 | 1934 | ''[[:d:Q4667111|Abergwynfi]]'' |- | style='text-align:right'| 11891 | | ''[[:d:Q131336737|Joe Thomas]]'' | | 2002 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11892 | | ''[[:d:Q131342512|Thomas Stanley Thomas]]'' | | 1917 | 2015 | ''[[:d:Q5302695|Dowlais]]'' |- | style='text-align:right'| 11893 | | ''[[:d:Q131358247|Diane Tammes]]'' | | 1942 | 2020 | [[Y Trallwng]] |- | style='text-align:right'| 11894 | [[Ficheru:Caniadau Barlwydon Llyfr 1 (page 4 crop).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q131444573|Robert John Davies]]'' | | 1853 | 1930 | ''[[:d:Q24182555|Llidiardau]]'' |- | style='text-align:right'| 11895 | | ''[[:d:Q131538921|Laurie Webb]]'' | | 1924 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 11896 | | ''[[:d:Q131546145|Mary Keir]]'' | | 1912 | 2024 | ''[[:d:Q648732|St Davids]]'' |- | style='text-align:right'| 11897 | | ''[[:d:Q131598778|Maisie Davies]]'' | | 2005 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11898 | [[Ficheru:Harry Douglass Blessley (3a).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q131628715|Harry Douglas Blessley]]'' | | 1873 | 1928 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11899 | | ''[[:d:Q131629835|Helen Giza]]'' | | 1968 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 11900 | [[Ficheru:Edward Jenkin Williams (2a).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q131631312|Edward Jenkin Williams]]'' | | 1864 | 1910 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11901 | | ''[[:d:Q131685576|Joseph Eaton]]'' | | 1679 | 1748 | ''[[:d:Q13130353|Nantmel]]'' |- | style='text-align:right'| 11902 | | ''[[:d:Q131740105|George Ellis]]'' | | 1837 | 1928 | ''[[:d:Q684016|Flintshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11903 | | ''[[:d:Q131749206|Walter Vaughan]]'' | | 1865 | 1922 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11904 | | ''[[:d:Q131775524|Adam Gorb]]'' | | 1958 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11905 | | ''[[:d:Q131911160|Oliver Bradley]]'' | | 2004 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 11906 | | ''[[:d:Q131915214|John Matthew Jones]]'' | | 1828 | 1888 | ''[[:d:Q1311946|Montgomery]]'' |- | style='text-align:right'| 11907 | | ''[[:d:Q131915215|Zoe Hunter]]'' | | 1940 | 2023 | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11908 | | ''[[:d:Q131993923|Ian Hughes]]'' | | | | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11909 | | ''[[:d:Q132052207|Sylvia Gyde]]'' | | 1936 | 2024 | ''[[:d:Q2741834|Llanidloes]]'' |- | style='text-align:right'| 11910 | | ''[[:d:Q132159245|Sam Scott]]'' | | 2005 | | ''[[:d:Q5116731|Church Village]]'' |- | style='text-align:right'| 11911 | | ''[[:d:Q132175478|Roger Hopkins]]'' | | 1775 | 1847 | ''[[:d:Q13129647|Llangyfelach]]'' |- | style='text-align:right'| 11912 | | ''[[:d:Q132178548|Ben Warren]]'' | | 2000 | | ''[[:d:Q2330789|Llantrisant]]'' |- | style='text-align:right'| 11913 | | ''[[:d:Q132179728|Ainsleigh Davies]]'' | | 1944 | 2002 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11914 | | ''[[:d:Q132184460|John Michael]]'' | | 1774 | | ''[[:d:Q3398504|Newchurch]]'' |- | style='text-align:right'| 11915 | | ''[[:d:Q132190490|Griffith Jones]]'' | | | | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 11916 | | ''[[:d:Q132467967|Thomas J. Egan]]'' | | 1842 | 1914 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11917 | | ''[[:d:Q132797313|Shea Pita]]'' | | 2009 | | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 11918 | | ''[[:d:Q132822981|محمد طاهر كامل]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 11919 | | ''[[:d:Q132858636|Huw Carrod]]'' | | | | ''[[:d:Q7859766|Tycroes]]'' |- | style='text-align:right'| 11920 | | ''[[:d:Q133097679|Mika Watkins]]'' | | 1989 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 11921 | | ''[[:d:Q133133006|Hayley Roberts]]'' | | 1980 | | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11922 | | ''[[:d:Q133189642|Meinir Mathias]]'' | | 1981 | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 11923 | [[Ficheru:Tegwen Morris yn Eisteddfod Genedlaethol Tregaron 2022.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q133201015|Tegwen Morris]]'' | | 1971 | | ''[[:d:Q5446196|Ffaldybrenin]]'' |- | style='text-align:right'| 11924 | | ''[[:d:Q133215137|William P. Hutchins]]'' | | 1883 | 1941 | [[Castell-nedd|Neath]] |- | style='text-align:right'| 11925 | [[Ficheru:Selwyn Williams.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q133269721|Selwyn Williams]]'' | | 1945 | 2025 | ''[[:d:Q12306663|Conwy Valley]]'' |- | style='text-align:right'| 11926 | | ''[[:d:Q133289691|Maggie Eisner]]'' | | 1947 | 2022 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11927 | | ''[[:d:Q133460164|Lucy Dickenson]]'' | | 1980 | 2012 | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 11928 | | ''[[:d:Q133473135|Jenni Scoble]]'' | | 1993 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11929 | | ''[[:d:Q133473306|Gwennan Hopkins]]'' | | 2004 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11930 | | ''[[:d:Q133473427|Sian Jones]]'' | | 2004 | | ''[[:d:Q4936476|Bodelwyddan]]'' |- | style='text-align:right'| 11931 | | ''[[:d:Q133634939|Ifor Ap Gwilym]]'' | | 1951 | | [[Bangor (Gales)|Bangor]] |- | style='text-align:right'| 11932 | | ''[[:d:Q133771731|Timothy Lewis]]'' | | 1940 | 2025 | ''[[:d:Q3397684|Pontarddulais]]'' |- | style='text-align:right'| 11933 | | ''[[:d:Q133800806|Brian Minchin]]'' | | 1978 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11934 | | ''[[:d:Q133822117|Sara Lloyd]]'' | | | | ''[[:d:Q42617191|Isle of Anglesey]]'' |- | style='text-align:right'| 11935 | | ''[[:d:Q133836929|Joseph Abraham Douglas]]'' | | 1797 | 1866 | [[Cas-gwent]] |- | style='text-align:right'| 11936 | | ''[[:d:Q133932953|John Evans]]'' | | 1830 | 1883 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 11937 | | ''[[:d:Q133933910|Methuselah Thomas]]'' | | 1803 | 1875 | ''[[:d:Q3401549|Llangadog]]'' |- | style='text-align:right'| 11938 | | ''[[:d:Q134008614|Edith Penissa Wills]]'' | | 1913 | 1994 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 11939 | | ''[[:d:Q134028629|Jonah Roberts]]'' | | 1827 | 1905 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 11940 | [[Ficheru:Revd R Mawddwy Jones NLW3365332.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134028852|Richard Mawddwy Jones]]'' | | 1839 | | ''[[:d:Q3402405|Llanymawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11941 | [[Ficheru:Revd Hugh James, Llansanffraid-ym-Mechain (1809-75) NLW3365290.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134029200|Hugh James]]'' | | 1809 | 1875 | ''[[:d:Q5277968|Dinas Mawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11942 | [[Ficheru:Revd Cadfwlch Davies, St Clears NLW3365286.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134029286|David Cadfwlch Davies]]'' | | 1863 | 1933 | ''[[:d:Q3404590|Llanfihangel-ar-Arth]]'' |- | style='text-align:right'| 11943 | [[Ficheru:Revd S Edwards, Machynlleth (1867) NLW3365285.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134041160|Samuel Edwards]]'' | | 1814 | 1872 | ''[[:d:Q20597374|Glandŵr]]'' |- | style='text-align:right'| 11944 | [[Ficheru:Revd D Oliver, Twrgwyn (CM) NLW3365257.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134043914|David Oliver]]'' | | 1828 | 1913 | ''[[:d:Q6661372|Llanfihangel y Creuddyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11945 | [[Ficheru:Revd J C Evans, Lampeter (CM) NLW3365256.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134045431|John Charles Evans]]'' | | 1858 | 1924 | ''[[:d:Q3401544|Pontrhydfendigaid]]'' |- | style='text-align:right'| 11946 | [[Ficheru:Revd H Morgans, Sammah (Cwmlline, A) NLW3365073.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134046625|Hugh Morgans]]'' | | 1799 | 1880 | ''[[:d:Q5058745|Cemmaes]]'' |- | style='text-align:right'| 11947 | [[Ficheru:Mrs Morgans, Sammah (Cwmlline) NLW3365072.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134049818|Rebeccah Morgans]]'' | | 1805 | 1883 | ''[[:d:Q6744334|Mallwyd]]'' |- | style='text-align:right'| 11948 | [[Ficheru:W O Thomas, author of "Dwywaith o amgylch y byd" NLW3364433.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134058120|William Owen Thomas]]'' | | 1845 | | ''[[:d:Q6729249|Maentwrog]]'' |- | style='text-align:right'| 11949 | [[Ficheru:John Elias, Tre'r-gof NLW3364434.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134060407|John Elias]]'' | | 1800 | 1875 | ''[[:d:Q13129631|Llanfechell]]'' |- | style='text-align:right'| 11950 | [[Ficheru:Robert Hughes (Glan Collen, 1832?- ) NLW3364240.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134061511|Robert Hughes]]'' | | 1823 | 1914 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 11951 | [[Ficheru:Revd David C Harris (Caeronwy, 1846-85) NLW3364223.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134061758|David C Harris]]'' | | 1844 | 1885 | ''[[:d:Q2204179|Llandeilo]]'' |- | style='text-align:right'| 11952 | [[Ficheru:John Davies (Einion Ddu, 1819-1906) NLW3364236.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134062771|John Davies]]'' | | 1819 | 1906 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 11953 | [[Ficheru:William Jones (Ffestinfab, fl 1872-1915) NLW3364230.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134063673|William Jones]]'' | | 1840 | 1908 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 11954 | [[Ficheru:Ab Madoc (William Tudor ap Madock, 1844?-1916) NLW3364225.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134065079|William Tudor ap Madock]]'' | | 1844 | 1916 | [[Maesteg]] |- | style='text-align:right'| 11955 | [[Ficheru:Dr Walker, Corwen NLW3364175.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134066009|James Richard Walker]]'' | | 1824 | 1890 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 11956 | [[Ficheru:Henry Jones Williams (Plenydd, 1844-1926) NLW3364264.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134066578|Henry Jones Williams]]'' | | 1844 | 1926 | ''[[:d:Q319538|Abererch]]'' |- | style='text-align:right'| 11957 | [[Ficheru:Revd Richrad Winter, Llangollen (CM) (1870) NLW3361841.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134086321|Richard Winter]]'' | | 1822 | | ''[[:d:Q2796209|Llandyrnog]]'' |- | style='text-align:right'| 11958 | [[Ficheru:Portrait of John Williams, 'Llenor o'r Llwyni' (4671208).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134086517|John Williams]]'' | | 1826 | 1909 | ''[[:d:Q781725|Llangernyw]]'' |- | style='text-align:right'| 11959 | | ''[[:d:Q134087004|Hugh Lloyd]]'' | | 1858 | | ''[[:d:Q5256625|Denbighshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11960 | [[Ficheru:Revd Selwyn Davies, Swansea NLW3365250.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134100282|William Selwyn Davies]]'' | | 1846 | 1884 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11961 | [[Ficheru:In memory of the Rev John Lewis, Birmingham.. NLW3365213.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134100413|John Lewis]]'' | | 1821 | 1871 | ''[[:d:Q616452|Rhosllannerchrugog]]'' |- | style='text-align:right'| 11962 | [[Ficheru:Revd Evan Peter, Y Bala (MC) NLW3360974.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134100492|Evan Peter]]'' | | 1821 | 1887 | ''[[:d:Q13129650|Llangywer]]'' |- | style='text-align:right'| 11963 | [[Ficheru:Revd Ezra Jones, Prestatyn NLW3365168.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134100727|Ezra Jones]]'' | | 1848 | | ''[[:d:Q6887543|Mochdre]]'' |- | style='text-align:right'| 11964 | [[Ficheru:Revd Briwnant Evans, Llangurig (CM) NLW3365158.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134100779|Thomas Briwnant Evans]]'' | | 1854 | 1892 | ''[[:d:Q645155|Cardiganshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11965 | [[Ficheru:Lydia Jones.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134103132|Lydia Jones]]'' | | 1797 | 1888 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 11966 | | ''[[:d:Q134113094|Aaron Tamme]]'' | | 1961 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11967 | | ''[[:d:Q134251817|Emyr Davies]]'' | | 1959 | | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 11968 | | ''[[:d:Q134308667|Janet Richardson Armstrong]]'' | | 1885 | 1973 | ''[[:d:Q3404936|Llanfair Talhaiarn]]'' |- | style='text-align:right'| 11969 | | ''[[:d:Q134308678|Charlotte Bailey]]'' | | 1884 | 1976 | [[Merthyr Tudful]] |- | style='text-align:right'| 11970 | [[Ficheru:Mr Pengwern Jones NLW3363693.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134346679|John Pengwern Jones]]'' | | 1860 | 1927 | [[Llangollen]] |- | style='text-align:right'| 11971 | [[Ficheru:Miss Powell (later Mrs Pengwern Jones) NLW3363695.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134346718|Jane Powell]]'' | | 1866 | 1888 | ''[[:d:Q13130796|Pont-faen]]'' |- | style='text-align:right'| 11972 | [[Ficheru:Revd J H Symond, Tywyn (CM) NLW3365104.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134354116|John Hughes Symonds]]'' | | 1832 | | ''[[:d:Q16071047|Clocaenog]]'' |- | style='text-align:right'| 11973 | [[Ficheru:Revd Roberts, Pentrefoelas NLW3365059.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134355524|Richard William Roberts]]'' | | 1821 | 1889 | ''[[:d:Q15242552|Llanddyfnan]]'' |- | style='text-align:right'| 11974 | [[Ficheru:Revd Rhys Harries, Narberth NLW3364519.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134370749|Rhys Harries]]'' | | 1863 | 1940 | ''[[:d:Q217840|Carmarthenshire]]'' |- | style='text-align:right'| 11975 | [[Ficheru:Revd David Daniel Walters (Gwallter Ddu, 1862-1934)(Cong) NLW3362429.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134371396|David Daniel Walters]]'' | | 1862 | 1934 | ''[[:d:Q7534773|Sketty]]'' |- | style='text-align:right'| 11976 | [[Ficheru:Revd Noah Stephens, Liverpool NLW3362440.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134373523|Noah Stephens]]'' | | 1823 | 1874 | ''[[:d:Q770818|Llanfynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 11977 | [[Ficheru:Revd Francis Jones, Abergele NLW3363287.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134373878|Francis Jones]]'' | | 1834 | 1913 | ''[[:d:Q6661409|Llangadfan]]'' |- | style='text-align:right'| 11978 | [[Ficheru:Revd Newton, Eglwys-bach (W) NLW3362938.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134385487|George Talalun Newton]]'' | | 1853 | 1907 | ''[[:d:Q5623565|Gwernymynydd]]'' |- | style='text-align:right'| 11979 | [[Ficheru:Revd Ellis Hughes, Pen-maen (Cong) NLW3364489.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134394942|Ellis Hughes]]'' | | 1811 | 1881 | ''[[:d:Q5277968|Dinas Mawddwy]]'' |- | style='text-align:right'| 11980 | [[Ficheru:Revd William Rees Williams, vicar of Gyffylliog and family NLW3364466.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134395364|William Rees Williams]]'' | | 1815 | 1900 | ''[[:d:Q3401566|Llanarth]]'' |- | style='text-align:right'| 11981 | [[Ficheru:Revd William George Jenkins, vicar of Llandysul (Cer) NLW3364456.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134395517|William George Jenkins]]'' | | 1829 | 1903 | ''[[:d:Q11932059|Llandygwydd]]'' |- | style='text-align:right'| 11982 | [[Ficheru:Revd J Robinson, Llansilin NLW3364364.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134395634|John Robinson]]'' | | 1814 | 1886 | ''[[:d:Q996492|Llandudno]]'' |- | style='text-align:right'| 11983 | [[Ficheru:Revd H Gwerfyl James (Spinther's brother) NLW3364319.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134395716|Humphrey Gwerfyl James]]'' | | 1839 | 1909 | ''[[:d:Q3398810|Tal-y-bont]]'' |- | style='text-align:right'| 11984 | [[Ficheru:Revd Myfenydd Morgan, Llandudoch NLW3364094.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134395805|John Myfenydd Morgan]]'' | | 1852 | 1916 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 11985 | | ''[[:d:Q134404200|Danielle St James]]'' | | 1992 | | ''[[:d:Q1770146|Barry Island]]'' |- | style='text-align:right'| 11986 | | ''[[:d:Q134437016|Anna Fiteni]]'' | | 1990 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 11987 | [[Ficheru:My mother (sitting) Shan y Lliwdy and Bontfaen maid (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134444485|Jane Thomas]]'' | | 1794 | 1870 | ''[[:d:Q13126981|Cellan]]'' |- | style='text-align:right'| 11988 | [[Ficheru:Revd John Matthews, Neath NLW3364302.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134444853|John Mathews]]'' | | 1810 | 1880 | ''[[:d:Q6947883|Mynyddislwyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11989 | [[Ficheru:Revd H Ellis (1868) (Llangwm, Cong?) NLW3364083.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134444947|Humphrey Ellis]]'' | | 1811 | 1893 | ''[[:d:Q107033050|Tŷ-nant]]'' |- | style='text-align:right'| 11990 | [[Ficheru:Revd Ishmael Evans (W) NLW3362932.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134445081|Ishmael Evans]]'' | | 1843 | 1922 | ''[[:d:Q13129662|Llannerch-y-môr]]'' |- | style='text-align:right'| 11991 | [[Ficheru:Er cof am y diweddar Barch R Bonner .. NLW3362875.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134445102|Richard Bonner]]'' | | 1788 | 1867 | ''[[:d:Q6661367|Llanferres]]'' |- | style='text-align:right'| 11992 | [[Ficheru:Rev R T Owen (W) NLW3362941.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134445155|Robert Thomas Owen]]'' | | 1842 | 1871 | ''[[:d:Q3398830|Corris]]'' |- | style='text-align:right'| 11993 | [[Ficheru:Revd W Emlyn Jones (Cong) (?) NLW3364048.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134476090|William Emlyn Jones]]'' | | 1842 | 1914 | ''[[:d:Q2273077|Newcastle Emlyn]]'' |- | style='text-align:right'| 11994 | [[Ficheru:The mother of John Jones (Myrddin Fardd, 1836-1921) NLW3363215.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134476408|Ann Owen]]'' | | 1808 | | ''[[:d:Q3404510|Llangian]]'' |- | style='text-align:right'| 11995 | [[Ficheru:Revd John Bartley (W) NLW3362841.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134477425|John Bartley]]'' | | 1805 | 1884 | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 11996 | | ''[[:d:Q134481562|John Wyndham Lewis]]'' | | 1837 | 1895 | [[Casllwchwr]] |- | style='text-align:right'| 11997 | | ''[[:d:Q134481728|James Donne]]'' | | 1822 | 1908 | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 11998 | [[Ficheru:Revd. Daniel Jenkyns (1815?-1884), Capel y Babell, Cwmfelinfach NLW3362548.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134487387|Daniel Jenkyns]]'' | | 1815 | 1884 | ''[[:d:Q5348100|Eglwysilan]]'' |- | style='text-align:right'| 11999 | [[Ficheru:Revd Abel Green (copy) NLW3362180.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134487580|Abel Green]]'' | | 1816 | 1874 | [[Aberaeron]] |- | style='text-align:right'| 12000 | [[Ficheru:Revd William Morris, Rhuddlan (CM) NLW3361068.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134488243|William Morris]]'' | | 1803 | 1879 | ''[[:d:Q3404644|Whitford]]'' |- | style='text-align:right'| 12001 | | ''[[:d:Q134580585|Ted Goddard]]'' | | 1941 | | [[Pembroke]] |- | style='text-align:right'| 12002 | | ''[[:d:Q134582819|Jonathan Phillip Hicks]]'' | | 1957 | | ''[[:d:Q809009|Barry]]'' |- | style='text-align:right'| 12003 | | ''[[:d:Q134591661|Abigail Bergstrom]]'' | | 1989 | | [[Casnewydd]] |- | style='text-align:right'| 12004 | | ''[[:d:Q134619929|Marilyn Jenkins]]'' | | | | [[Aberdâr]] |- | style='text-align:right'| 12005 | | ''[[:d:Q134620192|Steve Griffiths]]'' | | 1949 | | ''[[:d:Q24674792|Holyhead]]'' |- | style='text-align:right'| 12006 | [[Ficheru:William J Richards, Glandyfi (1901-1951).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q134644535|William J Richards]]'' | | 1901 | 1951 | ''[[:d:Q4667115|Aberhosan]]'' |- | style='text-align:right'| 12007 | | ''[[:d:Q134649880|Valmai Jones]]'' | | 1910 | 1994 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 12008 | | ''[[:d:Q134706818|Katherine Charis Davies]]'' | | 1875 | 1949 | ''[[:d:Q168159|Ynys Môn]]'' |- | style='text-align:right'| 12009 | | ''[[:d:Q134706819|Laura Katharine Davies]]'' | | 1876 | 1967 | [[Dolgellau]] |- | style='text-align:right'| 12010 | | ''[[:d:Q134709314|John Penry Hyde 'Luxor' Price]]'' | | 1874 | 1950 | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 12011 | | ''[[:d:Q134713674|Islwyn Beynon]]'' | | 1920 | 2005 | ''[[:d:Q7227990|Pont Henri]]'' |- | style='text-align:right'| 12012 | | ''[[:d:Q134716062|David Jandrell]]'' | | 1955 | | ''[[:d:Q5197235|Cwmcarn]]'' |- | style='text-align:right'| 12013 | | ''[[:d:Q134727478|Niels McDonald]]'' | | 2008 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 12014 | | ''[[:d:Q134786484|John Jones]]'' | | 1753 | 1823 | ''[[:d:Q914316|Newborough]]'' |- | style='text-align:right'| 12015 | | ''[[:d:Q134808292|Ebenezer Curig Davies]]'' | | 1895 | 1981 | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 12016 | | ''[[:d:Q134878892|David Lloyd]]'' | | 1656 | 1731 | ''[[:d:Q3285155|Manafon]]'' |- | style='text-align:right'| 12017 | | ''[[:d:Q134958650|Florence Margaret Sarah Price]]'' | | 1880 | 1957 | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |- | style='text-align:right'| 12018 | | ''[[:d:Q134958653|Laura Williams Pugh]]'' | | 1875 | 1926 | ''[[:d:Q675460|Machynlleth]]'' |- | style='text-align:right'| 12019 | | ''[[:d:Q134958658|Myfanwy Dyfed Rees]]'' | | 1883 | 1951 | ''[[:d:Q1186888|Denbigh]]'' |- | style='text-align:right'| 12020 | | ''[[:d:Q134959079|Frances Edwards]]'' | | 1838 | 1921 | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 12021 | | ''[[:d:Q134959889|James Rourke]]'' | | | | ''[[:d:Q990125|Llanelli]]'' |- | style='text-align:right'| 12022 | | ''[[:d:Q134963596|David Conway]]'' | | 1939 | | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 12023 | | ''[[:d:Q134965930|John Vaughan]]'' | | 1615 | | [[Y Bala]] |- | style='text-align:right'| 12024 | | ''[[:d:Q134972267|Jane Jones]]'' | | 1828 | 1878 | ''[[:d:Q2233618|Llanrwst]]'' |- | style='text-align:right'| 12025 | | ''[[:d:Q134978997|Morgan Davies]]'' | | 1804 | 1867 | [[Aberystwyth]] |- | style='text-align:right'| 12026 | | ''[[:d:Q134980816|Elizabeth Mary Williams]]'' | | 1915 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 12027 | | ''[[:d:Q135000709|Linda Llewellyn]]'' | | 1912 | 1943 | ''[[:d:Q2051921|Maerdy]]'' |- | style='text-align:right'| 12028 | | ''[[:d:Q135000917|Mary Enid Williams]]'' | | 1903 | 1971 | [[Hwlffordd]] |- | style='text-align:right'| 12029 | | ''[[:d:Q135001041|Levi Williams]]'' | | 1870 | 1937 | ''[[:d:Q17015913|Llandissilio]]'' |- | style='text-align:right'| 12030 | [[Ficheru:Lee David Bowen.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q135001613|Lee David Bowen]]'' | | | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 12031 | | ''[[:d:Q135001989|William Davies]]'' | | 1832 | 1903 | ''[[:d:Q3757704|Ffestiniog]]'' |- | style='text-align:right'| 12032 | | ''[[:d:Q135002486|Abel Evans]]'' | | 1812 | 1866 | ''[[:d:Q5714715|Henllan Amgoed]]'' |- | style='text-align:right'| 12033 | | ''[[:d:Q135012658|William Grey Hughes]]'' | | 1792 | 1824 | ''[[:d:Q16542738|Nantcwnlle]]'' |- | style='text-align:right'| 12034 | | ''[[:d:Q135012693|John Hughes]]'' | | 1760 | 1813 | ''[[:d:Q14508468|Blaenporth]]'' |- | style='text-align:right'| 12035 | | ''[[:d:Q135012716|Letitia Grey]]'' | | 1767 | | ''[[:d:Q16542738|Nantcwnlle]]'' |- | style='text-align:right'| 12036 | | ''[[:d:Q135016810|John David Jenkins]]'' | | 1868 | 1948 | ''[[:d:Q2487253|Tregaron]]'' |- | style='text-align:right'| 12037 | | ''[[:d:Q135034025|William Thomas]]'' | | 1836 | 1915 | ''[[:d:Q4657278|Llanrhuddlad]]'' |} == personaxe del folclore == {| class='wikitable sortable' ! # ! imaxe ! label ! description ! Year of birth ! Year of death ! llugar de nacimientu |- | style='text-align:right'| 1 | | ''[[:d:Q72699024|Canthrig Bwt]]'' | bruxa galesa | | | ''[[:d:Q13130349|Nant Peris]]'' |- | style='text-align:right'| 2 | | ''[[:d:Q72823385|Beti'r Bont]]'' | | | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 3 | | ''[[:d:Q72824249|Gwen Davies]]'' | | | | ''[[:d:Q213361|Sir Benfro]]'' |- | style='text-align:right'| 4 | | ''[[:d:Q72826181|Peggy Abercamles]]'' | | | | ''[[:d:Q651733|Llandovery]]'' |- | style='text-align:right'| 5 | | ''[[:d:Q72828361|Sali Minffordd]]'' | | | | [[Powys]] |} == personaxe humanu de ficción == {| class='wikitable sortable' ! # ! imaxe ! label ! description ! Year of birth ! Year of death ! llugar de nacimientu |- | style='text-align:right'| 1 | | ''[[:d:Q1283396|Myrddin Wyllt]]'' | | 540 | | [[Caerfyrddin]] |- | style='text-align:right'| 2 | [[Ficheru:TheWolfManLobbyCardCropped.png|center|128px]] | ''[[:d:Q4006190|Larry Talbot]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3 | | ''[[:d:Q6742717|Malcolm Wynn-Jones]]'' | | 1958 | | ''[[:d:Q5315782|Dunvant]]'' |} == Misc == {| class='wikitable sortable' ! # ! imaxe ! label ! description ! Year of birth ! Year of death ! llugar de nacimientu |- | style='text-align:right'| 1 | | ''[[:d:Q2483726|Cadfael]]'' | | 1080 | | ''[[:d:Q2684439|Trefriw]]'' |- | style='text-align:right'| 2 | | ''[[:d:Q2560424|Pixie]]'' | | | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 3 | | ''[[:d:Q6389447|Kenmare Sorceress]]'' | | 1909 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 4 | [[Ficheru:WW St Louis 2014 - Assassin's Creed (14019411076).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6426771|Edward Kenway]]'' | | 1693 | | [[Abertawe|Swansea]] |- | style='text-align:right'| 5 | | ''[[:d:Q111462365|Glassalt]]'' | | 1891 | | [[Gales]] |- | style='text-align:right'| 6 | [[Ficheru:Siân Lewis 2018, Llanelwedd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q129914267|Siân Lewis (Caerdydd)]]'' | | 1970 | | [[Cárdif]] |- | style='text-align:right'| 7 | [[Ficheru:Cennard Davies pen ac ysgwydd.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q130282161|Cennard Davies]]'' | | 1937 | | ''[[:d:Q302872|Treorchy]]'' |} {{Wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons}} {{control d'autoridaes}} 0plghoe2pk4est2lfnip9tzltk2a9yp 0 79832 4379236 4154240 2025-06-24T18:03:03Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379236 wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | Cefalópodos | fossil_range = | image = Cephalopoda orders.jpg | image_with = 280px | regnum = [[Animalia]] | subregnum = [[Eumetazoa]] | superphylum = [[Spiralia]]<br>[[Lophotrochozoa]] | phylum = [[Mollusca]] | classis = '''Cephalopoda''' | classis_authority = [[Georges Cuvier|Cuvier]], 1797 | subdivision_ranks = Subclases | subdivision = [[Cephalopoda#Taxonomía|Ver testu]] }} [[Ficheru:Orthoceras_BW.jpg|miniaturadeimagen|240x240px|Reconstrucción de ''Cameroceras'' del Ordovícicu.]] [[Ficheru:Nautilus-JB-01.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|240x240px|''Nautilus'', un fósil viviente.]] Los '''cefalópodos''' ('''Cephalopoda''', del [[griegu]] κεφαλή (''kephalé''), "cabeza" y ποδός (''podós''), "pie" → ''pies na cabeza'') son una [[Clas (bioloxía)|clase]] d'invertebraos marinos dientro del [[filu]] de los moluscos. Esisten unes 700 [[Especie|especies]], comúnmente llamaos [[Octopoda|pulpos]], calamares, sepias y nautilos.<ref name="tre">[http://tolweb.org/Cephalopoda/19386/2008.04.21 Young, Richard E., Michael Vecchione, and Katharina M. Mangold (1922-2003). 2008.]</ref> Toos pertenecen a la subclase coleoidea, a esceición del nautilos, perteneciente a la subclase Nautilina. == Carauterístiques == Nos cefalópodos el pie carauterísticu de los moluscos apaez al pie de la cabeza, diversificáu en dellos tentáculos, dende 8 nos pulpos hasta los 90 que pueden tener los nautilos. Nésti postreru nun esisten ventoses nos tentáculos. Dalgunos d'estos tentáculos (en coloideos) modificáronse n'estructures reproductives llamaes espádices que cumplen el rol d'introducir espermatóforos (sacos llenos d'espelma) nel cuévanu paleal de la fema. La concha tiende a amenorgase, faese interna o sumir, según la especie. Cuando tienen una concha bien desenvuelta, ta estremada en cámares separaes por septos y l'animal habita la última cámara (la más recién). Nos coloideos, cuando esiste, ye interna y estrémase en 3 zones; dende la rexón caudal a la cefálica estes son cara, fragmocono (tabicado) y proóstraco, cada unu con desenvolvimientu variable en cada grupu. En nautiloideos ye esterna, planoespiral y tabicada na so totalidá. Les xibies o sepias, al pie de los nautilos, siguen el mesmu sistema natatoriu que los sos antepasaos, enllenando de gas ciertes partes de la so concha pa llexar. Los calamares naden per mediu de la flotación dinámica, similar a los tiburones, con una propulsión a reacción d'agua bien afinada. El restu de cefalópodos que viven alloñaos de la superficie desenvolvieron un sistema químicu de flotación, enllenando de compuestos amoniacales o [[Aceite|aceites]] los espacios del so cuerpu; al ser éstes sustancies menos trupes que l'agua, llexen. Los cefalópodos tienen célules pigmentaries sobre'l mantu llamaes cromatóforos. Diches célules tienen pigmentos que s'espanden o entiesten a voluntá per mediu d'una contraición muscular controlada pol sistema nerviosu. D'esta manera pueden camudar de color en cuestión de segundos pa mimetizarse col espaciu circundante y pasar desapercibíos. Tamién usen esta capacidá pa comunicase ente ellos per mediu de la so coloración y gracies a la so aguda visión. Tienen un complexu [[sistema nerviosu]], con unos ganglios alredor del esófagu que formen un auténticu [[Cerebru|celebru.]] El celebru alcuéntrase estremáu en dos porciones, llamaes masa supraesofágica y masa subesofágica según la so posición respeuto al esófagu, anque dambes partes tán xuníes por conectivos. Una traza particular y esclusivo de los cefalópodos ye que'l celebru alcuéntrase arrodiáu per una masa o caxa cartilaxinosa nun intentu evolutivu de formar un craniu. Munchos cefalópodos tienen comportamientos de fuxida rápidos que dependen d'un sistema de fibres nervioses motores xigantes que controlen les contraiciones potentes   sincróniques de los [[Músculu|músculos]] del mantu, lo que dexa la salida a presión de l'agua del cuévanu paleal. El centru de coordinación d'esti sistema ye un par de neurones xigantes de primer orde (formaes pola fusión de ganglios viscerales) que dan a neurones xigantes de segundu orde, y estes estiéndense hasta un par de grandes ganglios estrellaos. D'estos ganglios estrellaos unes neurones xigantes de tercer orde inervan les fibres musculares circulares del mantu. Neurólogos de tol mundu esperimentaron con pulpos a lo llargo del [[sieglu XX]] y detectóse nellos una intelixencia cimera a cualesquier otru [[invertebráu]]; son capaces d'atopar la salida d'un llaberintu, abrir botes ya inclusive aprender comportamientos de los sos conxéneres. El güeyu de los cefalópodos ye un órganu análogu al de los vertebraos, de distintu orixe evolutivu y embrionariu, pero per converxencia dambos son bien paecíos. Los cefalópodos tienen el güeyu más desenvueltu de tolos invertebraos ya inclusive anden a la tema col de los vertebraos. Tienen un cuerpu musculoso y flexible, propiedá que s'intensifica nos pulpos, que son capaces d'escondese n'espacios 10 vegaes más pequeños que'l so cuerpu. Tienen oyíu a baxes frecuencies, como los mamíferos marinos, que-yos dexa alcontrar a los sos depredadores más allá del so campu visual. Segreguen un líquidu corito, la tinta, cola qu'enturbien l'agua con oxetu de despintase. La tinta ye un pigmentu que s'almacena na bolsa de la tinta asitiada enriba del rectu y puede ser espulsáu al traviés del sifón. Nel [[metabolismu]] d'esti grupu ye destacable la importancia del llogru d'enerxía a partir de la metabolización de [[Proteína|proteínes]], lo que nun ye una gran ventaya evolutiva frente a otros grupos de la so redolada como los pexes, qu'aferruñen les grases del so texíu adiposo. Aun así esto paez ser ye una de les carauterístiques que-yos dexó conquistar hábitats tan esclusivos como son les grandes fondures, onde a exemplares de gran tamañu son predados por calderones, zifios y cachalotes. Tamién esta carauterística metabólica ta rellacionada coles propiedaes nutritives cuando ye d'esti grupu ye utilizáu n'alimentación humano: so conteníu graso, altu conteníu proteico, y n'ocasiones sabor amoniacal pola presencia de bases nitrogenadas, restos de la mentada metabolización proteica. == Evolución == [[Ficheru:Amonite_Cropped.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|240x240px|Fósil d'[[Ammonoidea|amonite]].]] Los cefalópodos #dixebrar del restu de los moluscos hai alredor de 500 millones d'años ([[Cambrianu|Cambrianu Mediu]]), cola apaición de los primeros moluscos capaces d'enllenar ciertes partes de la so concha de gas pa llexar. Ésta nueva capacidá natatoria, qu'entá anguaño caltienen delles especies, dexó-yos abandonar el fondu marín al que taben amestaos los moluscos y aportar a nueves rutes trófiques más superficiales.<ref name="tre"/> Los últimos descubrimientos indiquen que los cefalópodos aniciáronse abondo antes de lo que se pensaba hasta agora.<ref name="SmithAndCaron2010">{{Obra citada|títulu=Primitive soft-bodied cephalopods from the Cambrian|author=Smith, Martin R and Caron, Jean-Bernard|añu=2010|journal=Nature|pages=427–428|volume=465}}</ref> Pero éstos primeros cefalópodos, d'hábitat entá próximu a la mariña, fueron movíos al interior del mar por organismos más avanzaos, tales como [[Pexe|pexes]] y [[Reptilia|reptiles]] marinos. Otru problema plantegábase-yos: la so vida superficial torgába-yos baxar demasiáu al fondu marín una y bones la so concha nun soportaba la presión de l'agua. Los descendientes con conches más pequeñes podíen baxar más y tener más posibilidaes alimenticies polo que la seleición natural quedos e con aquéllos con concha pequeña, llegando ésta a faese interna o sumir. Aproximao 470 millones d'años antes de l'actualidá (Ordovícicu Mediu) yá había coleoideos, al pie de una gran gama de cefalópodos escastaos na actualidá.[cita <sup contenteditable="false">''riquida]''</sup> Según la teoría del meteoritu cayíu na península de Yucatán hai 65 millones d'años ([[Cretácicu Superior|Cretácicu Cimeru]]), nesi tiempu la tierra sufrió graves cambeos climáticos que causaron estinciones masives, como la de los [[Dinosauriu|dinosaurios.]] Dichu meteoritu tamién pudo ser causante de la estinción de la mayor parte de los cefalópodos, como los [[Ammonoidea|amonites.]] Tan solo sobrevivieron los coleoideos y los nautiloideos. Por eso dizse que los cefalópodos actuales provienen d'un auténticu llinaxe de sobrevivientes. Anque agora sían alimentu básico de miles d'especies, nel so momentu tuvieron no más alto de les cadenes trófiques marines. == Taxonomía == [[Ficheru:BelemniteDB2.jpg|miniaturadeimagen|336x336px|Reconstrucción de belemnites.]] [[Ficheru:Iwami_squid_drying_DSC01868.jpg|miniaturadeimagen|320x320px|Cadabres de calamares ensugándose al Sol en Shimane.]] Na actualidá sobreviven unes 700 especies, anque el so númberu amóntase cada añu, quedando entá delles [[Especie|especies]] vives por afayar. Aparte envalórase que'l númberu d'especies estinguíes ronda les 11.000.[cita {{Ensin referencies}} '''Subclase Nautiloidea''' : Orde Plectronocerida † : Orde Ellesmerocerida † : Orde Actinocerida † : Orde Pseudorthocerida † : Orde Endocerida † : Orde Tarphycerida † : Orde Oncocerida † : Orde Discosorida † : Orde Nautilida (únicu orde non estinguíu) - nautilos : Orde Orthocerida † : Orde Ascocerida † : Orde Bactritida † '''Subclase''' '''[[Ammonoidea]]''' † - amonites : Orde Goniatitida † : Orde Ceratitida † : Orde Ammonitida † '''Subclase''' '''Coleoidea''' * Cohorte '''Belemnoidea''' † - belemnites : Orde Aulacocerida † : Orde Belemnitida † : Orde Hematitida † : Orde Phragmoteuthida † * Cohorte Neocoleoidea (la mayoría de cefalópodos vivos) : Orde Boletzkyida † : Orde Sepiida - sepias : Orde Sepiolida - sepias : Orde Spirulida - sepias : Orde Teuthida - calamares : Orde [[Octopoda]] - pulpos : Orde Vampyromorphida - calamares vampiru == Gastronomía == Los cefalópodos son unu de los mariscos más apreciaos. Cómense solos (calamares a la romana, sepia a #planchar, topeto, pulpu a la gallega, etc.) o como ingredientes d'otros platos (paella de mariscu, fideuá, etc.) == Referencies == {{Llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://malacologia-sem.es/ Cephalopoda - Malacoloxía] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171018001743/http://malacologia-sem.es/ |date=2017-10-18 }} - Páxina de la Sociedá Española de Malacoloxía {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Cephalopoda]] ctrvyh3nrgvs7ab6x9c3axl8eqls3y1 0 84280 4379376 4213621 2025-06-25T08:36:12Z YoaR 37624 4379376 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20210314195633}} {{Ficha d'estáu desapaecíu}} La '''República d'Amalfi''' (n'[[italianu]], ''Repubblica di Amalfi'') o '''Ducáu d'Amalfi''' (n'italianu, ''Ducato di Amalfi'') foi un estáu independiente de facto centráu na ciudá d'[[Amalfi]], nel sur d'Italia, demientres los sieglos [[sieglu X|X]] y [[sieglu XI|XI]]. La ciudá y el so territoriu formaben parte orixinalmente del ''ducatus Neapolitanus'', una circunscripción alministrativa del [[Imperiu bizantín]], pero decidió separtase del vasallaxe bizantín y elixir un duque (''doge'') en [[958]]. La ciudá espoxigó hasta convertise nuna potencia económica, nún centru comercial que los mercantes de so dominaron el comerciu mediterraneu ya italianu demientres un sieglu hasta que llegó la so decayencia al ser superada por otres repúbliques marítimes del norte de la península como [[Pisa]], [[Venecia]] y [[Xénova]]. En [[1073]] Amalfi perdió la so independencia tres de ser conquistada polos normandos, de los que tentó de lliberase por dos veces ensin consiguilo. ==Historia== La ciudá d'Amalfi fundóse, como un puestu comercial, en [[339]]. En 596 convirtióse en sé episcopal. En 838 la ciudá foi capturada por Sicardu de Benevento cola ayuda de traidores de dientru de la ciudá, que lu guiaron pa que travesara les defenses de la ciudá. En 839 la ciudá lliberóse del dominiu lombardu y elixó un prefectu, nunes eleiciones nes que participó la población cercana d'Atrani. Tres de la eleición Amalfi ayudó a Siconulf a lliberase del príncipe de Benevento, espardiendo asina el so territoriu. En 897 esta república autogobernada y nominalmente vasalla del Imperiu bizantín foi derrotada nuna guerra que tuvo con Sorrento, que col apoyu de Nápoles venció y capturó a la prefecta de la república, magar que dempués la lliberó. En 914 el prefectu Mastalus I foi proclamáu tamién xuez supremu. Ún de los sos socesores, Mastalus II, foi asesináu en 958, y Serxu I foi elixíu primer duque (doge). De 981 a 983 Amalfí dirixó'l Principáu de Salerno, y en 987 la sede episcopal amalfitana foi promovida a l'estatus archiepiscopal, lo que convirtió a los sos obispos n'arzobispos. [[Imaxe:Italy_1000_AD.svg|right|thumb|220px|Italia nel añu 1000.]] Dende [[1034]] Amalfi cayó embaxu'l control del Principáu de Capua y, en [[1039]], del de Salerno. En [[1073]] el normandu Robert Guiscard conquistó la ciudá y diose a sigo mesmu'l títulu de ''dux Amalfitanorum'' (duque de los amalfitanos). En 1096 la ciudá llevantóse escontra elli, pero foi sometida otra vuelta en [[1101]]. En [[1130]] volvió a rebelase, pero foi finalmente derrotada en [[1131]], cuando l'emir Xuan atacó la ciudá per tierra demientras que Xurde d'Antioquía bloquiaba'l so puertu. En [[1135]] y [[1137]] Pisa saqueó la ciudá, entamando de magar la decayencia definitiva de la ciudá. El viaxeru árabe Ibn Hawqal, que visitó la ciudá en [[977]] demientres el mandatu de Manso I, describió Amalfi asina: ::''...la più prospera città di Longobardia, la più nobile, la più illustre per le sue condizioni, la più agiata ed opulenta. Il territorio di Amalfi confina con quello di Napoli; la quale è bella città, ma meno importante di Amalfi.'' ::''...la ciudá más próspera de Lombardía, la más noble, la más ilustre poles sos condiciones, la más rica y opulenta. El territoriu d'Amalfi llenda col de Nápoles, que ye una ciudá guapa, pero menos importante qu'Amalfi.'' El títulu de duque d'Amalfi foi resucitáu nel [[sieglu XIV]] como un títulu nobiliariu utilizáu nel [[Reinu de Nápoles]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Italia]] mfhnsu11e4wj4gm8v92cg44wg0k4lla 0 84467 4379204 4377686 2025-06-24T16:45:28Z YoaR 37624 Plantía: {{ficha d'eventu}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379204 wikitext text/x-wiki {{ficha d'eventu}} El '''festival Canet Rock''' foi un gran conciertu al campu que se celebró per primer vegada en xunetu de [[1975]] y al que-y asocedieron cuatro sesiones más, siempres en Canet de Mar, provincia de [[Barcelona]]. Tuvo precedíu poles Seis Hores de Canciu (en [[catalán]] ''Sis Hores de Cançó''), tamién entamaes en Canet de Mar, ya inspiróse en festivales internacionales anteriores como'l Woodstock de 1969 en [[Nueva York]] y el de la isla de Wight, ente [[1968]] y [[1970]] al sur d'[[Inglaterra]].<ref name="en">«Canet Rock.</ref> En 2014 impulsóse un festival baxo'l mesmu nome en Canet de Mar, con grupos de música pop del momentu. == Edición de 1975 == La primer edición fíxose inda baxo la [[dictadura]] de [[Francisco Franco|Franco]] y la organización nun consiguió'l permisu hasta dos díes enantes del so entamu. Celebróse'l 26 y 27 de xunetu nel denomináu ''Plan d'en Sala'' de Canet de Mar y prometía «doce hores de música y llocura». La Sala Zeleste ocupóse de la programación musical, mientres que la empresa Pebrots venceyada a La Trinca apurrió la infraestructura. Los cantantes y grupos invitaos ([[Maria del Mar Bonet]], Pau Vera, Sisa, Compañía Llétrica Dharma, la Orquesta Plateria, etc.) teníen de mancomún la tresgresión o, como empezaba a denominase, ''escontracultura'', manifestada básicamente nel conteníu de les lletres de los cantares, l'usu del estilu [[rock]] y otros estilos non del gustu del gobiernu nin de la [[Ilesia Católica|Ilesia]], y l'usu del [[catalán]].<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1975/08/03/pagina-39/34207646/pdf.html CANET-ROCK, 12 HORAS DE JUVENTUD APASIONADA - ROCK, HUMOR Y FANTASIA]</ref> En total participaron: Orquesta Mirasol, Compañía Eléctrica Dharma y Comediantes, Pau Vera, Jordi Sabatés, Molina (Lole y Manuel), [[Maria del Mar Bonet]], Fusioon, Ia & Batisti, Barcelona Traction, Gualberto, Iceberg y Orquesta Plateria. La presencia de Sisa foi prohibida pol gobiernu civil, magar fixose sonar el cantar «Cualquier nuechi puede salir el sol» nun escenariu escurecíu onde namái s'allumaba'l micrófonu. Foi la edición más multitudinaria de toes y unu de los festivales de rock al campu más allegaos hasta'l momentu n'España, asistieron ente 15 000 y 30 000 persones. El direutor de cine Francesc Bellmunt dirixó la película ''Canet Rock'', que foi estrenada l'avientu de 1976. == Edición de 1976 == Sol nome de «Canet Roc», los díes 7 i 8 d'agostu celebróse la segunda edición del festival, tres la muerte de [[Francisco Franco]].<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1976/08/08/pagina-36/33618516/pdf.html Venti mil personas en el «Canet-Rock»]</ref> Na «fiesta de la imaxinación», con un númberu de públicu considerablemente inferior al de la edición anterior, participó la Companyia Elèctrica Dharma, Sisa, Josep Maria París, La Rondalla de la Mariña, Barcelona Traction, Toti Soler, Jordi Sabatés, Santi Arisa, Secta Sònica, Orquestra Mirasol, Orquestra Plateria, Blay Tritono, Pau Riba, Oriol Tramvia, Atila, Miki Espluma, Els Pavesos, Triana, Esqueixada Sniff, Granada i Els Pescadors. Tamién foi organizáu por Zeleste y Pebrots, como na primer edición. Nuevamente, los organizadores del festival recibieron l'amenaza del gobiernu de faelos acabar a les cuatro de la madrugada, en cuenta de los siete; una orde que finalmente non se fixo efectiva. == Edición de 1977 == Col títulu «Fiesta de lluna llena», la edición d'aquel añu vien marcada pola intensa agua cayida qu'atayó constantemente'l festival.<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1977/08/02/pagina-38/33757193/pdf.html El Canet Rock, deslucido por el mail tiempo, la lluvia y el barro]</ref> Magar d'ello, participaron la metá d'asistentes de los años anteriores. Los díes 30 y 31 de xunetu actuaron Casavella, la Orquesta Plateria, Pau Vera con Los Peruchos, Jordi Batisti, Oriol Tranvía, la Compañía Llétrica Dharma, Mirasol Colores, Música Urbana y el grupu Sardineta. RCA espublizó un álbum doble tituláu ''Canet Roc'' 77. <span>La tercer edición del festival tamién tuvo entamada por Zeleste y Pimientos, magar les desavenencies iniciales ente los dos entidaes.</span><span>[Festival_Canet_Rock#cite_note-en-1 [1]]</span> == Edición de 1978 == La postrera de les ediciones del Canet Rock mientres la [[década de 1970]] celebróse la nuechi ente los díes 2 y 3 de setiembre. Los nuevos organizadores, Matriu Matràs y Sono-Servei, decantáronse pol punk y el new wave y foi la edición con más presencia de grupos internacionales. Actuaron Blondie, Nico, Ultravox, Bijou, Daevid Allen, [[Los Sirex|Los Sírex]], Quema Galilea, Akra, Tequila, Els Masturbadors Mongòlics, Música Urbana, Big Band del Sindicatu Musical de Cataluña, Atila, Borne, Teta Atómica, La Banda Trapera del Ríu, Góticu y Pau Vera.<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-25/33736616/pdf.html «Canet Roc 78», decepcionó]</ref><ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-25/33736616/pdf.html?search=canet%20rock/ La Vanguardia, 5 de setiembre de 1978]</ref> La organización tuvo que pagar 500 000 [[Peseta|pesetes]] (unos 3000 euros) de sanción al gobiernu civil por «agraviu escontra les creencies relixoses» al amosar, nel so cartelu fechu por Pau Riba, una Madre de Dios de Filippo Lippi y una gota de semen procedente de la lletra «o» de «Canet Roc» que coneuta con una pirámide qu'envolubra la [[María (madre de Xesús)|Madre de Dios]], so les pallabres ''«contrita contradictio virgo inseminanda».''<ref>Quinta, Alfons [https://elpais.com/diario/1978/08/30/sociedad/273276006_850215.html Multa gubernativa a los organizadores del festival Canet Rock]</ref><ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-14/33731745/pdf.html Multa de medio millón por un cartel publicitario]</ref> Afírmase que'l gobiernu civil recibió presiones de dellos sectores de la Ilesia y del exércitu, sicasí, el movimientu católicu Pax Christi llamentó la multa. == Edición de 2014 == [[Ficheru:Canet_Rock_-_escenari.JPG|derecha|miniaturadeimagen|280x280px|El festival Canet Rock, en xunetu de 2014.]] En 2014 recuperóse'l festival Canet Rock nel mesmu Pla d'en Sala, de Canet de Mar. El 5 de xunetu de 2014, dende les siete de la tarde hasta pasaes les siete de la mañana tuvo llugar el festival cola actuación de grupos como Manel, Txarango, Love of Lesbian, Els Pets, Els Amics de les Arts, Jaume Sisa, Blaumut, Caín Riba, Delafé y les Flores Azules, Mishima, Gerard Quintana con Xarim Aresté, Gossos, Joan Dausà i els Tipus d'Interès, The Pinker Tones, la Companyia Elèctrica Dharma, Pep Sala, Crator y Manu Guix.<ref name="ara">Cervantes, Xavier; «El nou Canet Rock serà pop»</ref><ref>[https://www.lavanguardia.com/cultura/20140107/54398888741/el-mitico-festival-canet-rock-volvera-en-julio-con-una-decena-de-artistas.html El mítico festival Canet Rock volverá en julio con una decena de artistas]</ref> Amás el públicu escoyó a partir d'una llamada nes redes sociales al grupu Brams pa completar el cartelu.<ref>[http://www.vilaweb.cat/noticia/4189710/20140507/brams-elegits-votacio-popular-actuar-canet-rock.html Brams, elegits per votació popular per actuar al Canet Rock]</ref> La direición escénica foi baxo les órdenes de Lluís Danés, tou organizáu pola promotora de Sun Music dirixida por Gemma Recoder. El mesmu añu tuvo llugar una esposición antolóxica sobre'l festival na Antigua Fábrica Estrella Damm, de Barcelona, comisariada pol Grupu Enderrock ya impulsada por Sun Music. == Edición de 2015 == En 2015 Canet Rock consolidóse como festival y traxo artistes como Txarango, Catarres, La Pegatina, Lax'n'Bustu, Oques Grasses, La banda Imposible, Los Amigos de les Artes, Comediants o la Compañía Llétrica Dharma -que fixeron un espectáculu especial pa la celebración de los 40 años del festival-, Josep Maria Mainat "La Trinca", Pablo and The Appleheads, Lausana, Bikimel, Cris Juanico, Projecte Mut, Joana Serrat, Sanjosex ente amigos, ADC Dj y Ernesto Codina. La direición escénica foi baxo les órdenes de Miquel Setó, tou entamáu pola promotora de Sun Music dirixida por Gemma Recoder. == Edición de 2016 == En 2016 Canet Rock traxo artistes como Manel, Els Catarres, La Gran Pegatina, Itaca Band, La Raiz, Aspencat, Els Pets, Blaumut, Sidonie, La Pols i l'Yera, Sangtraït por Quim Mandáu y LGP, Miquel del Roig, Animal, Tardor, Rúpits y los Dj's ADC y Ernest Codina. Esta foi la primer edición que la promotora nun convidó a la Compañía Llétrica Dharma a xubir al escenariu. Equí remató'l mitu de que Dharma tuviera en tolos Canet Rock.<ref>[[La Vanguardia]] (4 de febreru de 2016).</ref> [[Ficheru:Canet_Rock_-_panoràmica.JPG|centro|miniaturadeimagen|800x800px|Panorámica del festival Canet Rock, en xunetu de 2014.]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.canetrock.cat Sitiu web oficial] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Festivales de rock]] k8yncsibbfplgt1nuzrhml8bh00zune 4379205 4379204 2025-06-24T16:45:43Z YoaR 37624 4379205 wikitext text/x-wiki {{ficha d'eventu}} El '''festival Canet Rock''' foi un gran conciertu al campu que se celebró per primer vegada en xunetu de [[1975]] y al que-y asocedieron cuatro sesiones más, siempres en Canet de Mar, provincia de [[Barcelona]]. Tuvo precedíu poles Seis Hores de Canciu (en [[catalán]] ''Sis Hores de Cançó''), tamién entamaes en Canet de Mar, ya inspiróse en festivales internacionales anteriores como'l Woodstock de 1969 en [[Nueva York]] y el de la isla de Wight, ente [[1968]] y [[1970]] al sur d'[[Inglaterra]].<ref name="en">«Canet Rock.</ref> En 2014 impulsóse un festival baxo'l mesmu nome en Canet de Mar, con grupos de música pop del momentu. == Edición de 1975 == La primer edición fíxose inda baxo la [[dictadura]] de [[Francisco Franco|Franco]] y la organización nun consiguió'l permisu hasta dos díes enantes del so entamu. Celebróse'l 26 y 27 de xunetu nel denomináu ''Plan d'en Sala'' de Canet de Mar y prometía «doce hores de música y llocura». La Sala Zeleste ocupóse de la programación musical, mientres que la empresa Pebrots venceyada a La Trinca apurrió la infraestructura. Los cantantes y grupos invitaos ([[Maria del Mar Bonet]], Pau Vera, Sisa, Compañía Llétrica Dharma, la Orquesta Plateria, etc.) teníen de mancomún la tresgresión o, como empezaba a denominase, ''escontracultura'', manifestada básicamente nel conteníu de les lletres de los cantares, l'usu del estilu [[rock]] y otros estilos non del gustu del gobiernu nin de la [[Ilesia Católica|Ilesia]], y l'usu del [[catalán]].<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1975/08/03/pagina-39/34207646/pdf.html CANET-ROCK, 12 HORAS DE JUVENTUD APASIONADA - ROCK, HUMOR Y FANTASIA]</ref> En total participaron: Orquesta Mirasol, Compañía Eléctrica Dharma y Comediantes, Pau Vera, Jordi Sabatés, Molina (Lole y Manuel), [[Maria del Mar Bonet]], Fusioon, Ia & Batisti, Barcelona Traction, Gualberto, Iceberg y Orquesta Plateria. La presencia de Sisa foi prohibida pol gobiernu civil, magar fixose sonar el cantar «Cualquier nuechi puede salir el sol» nun escenariu escurecíu onde namái s'allumaba'l micrófonu. Foi la edición más multitudinaria de toes y unu de los festivales de rock al campu más allegaos hasta'l momentu n'España, asistieron ente 15 000 y 30 000 persones. El direutor de cine Francesc Bellmunt dirixó la película ''Canet Rock'', que foi estrenada l'avientu de 1976. == Edición de 1976 == Sol nome de «Canet Roc», los díes 7 i 8 d'agostu celebróse la segunda edición del festival, tres la muerte de [[Francisco Franco]].<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1976/08/08/pagina-36/33618516/pdf.html Venti mil personas en el «Canet-Rock»]</ref> Na «fiesta de la imaxinación», con un númberu de públicu considerablemente inferior al de la edición anterior, participó la Companyia Elèctrica Dharma, Sisa, Josep Maria París, La Rondalla de la Mariña, Barcelona Traction, Toti Soler, Jordi Sabatés, Santi Arisa, Secta Sònica, Orquestra Mirasol, Orquestra Plateria, Blay Tritono, Pau Riba, Oriol Tramvia, Atila, Miki Espluma, Els Pavesos, Triana, Esqueixada Sniff, Granada i Els Pescadors. Tamién foi organizáu por Zeleste y Pebrots, como na primer edición. Nuevamente, los organizadores del festival recibieron l'amenaza del gobiernu de faelos acabar a les cuatro de la madrugada, en cuenta de los siete; una orde que finalmente non se fixo efectiva. == Edición de 1977 == Col títulu «Fiesta de lluna llena», la edición d'aquel añu vien marcada pola intensa agua cayida qu'atayó constantemente'l festival.<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1977/08/02/pagina-38/33757193/pdf.html El Canet Rock, deslucido por el mail tiempo, la lluvia y el barro]</ref> Magar d'ello, participaron la metá d'asistentes de los años anteriores. Los díes 30 y 31 de xunetu actuaron Casavella, la Orquesta Plateria, Pau Vera con Los Peruchos, Jordi Batisti, Oriol Tranvía, la Compañía Llétrica Dharma, Mirasol Colores, Música Urbana y el grupu Sardineta. RCA espublizó un álbum doble tituláu ''Canet Roc'' 77. <span>La tercer edición del festival tamién tuvo entamada por Zeleste y Pimientos, magar les desavenencies iniciales ente los dos entidaes.</span><span>[Festival_Canet_Rock#cite_note-en-1 [1]]</span> == Edición de 1978 == La postrera de les ediciones del Canet Rock mientres la [[década de 1970]] celebróse la nuechi ente los díes 2 y 3 de setiembre. Los nuevos organizadores, Matriu Matràs y Sono-Servei, decantáronse pol punk y el new wave y foi la edición con más presencia de grupos internacionales. Actuaron Blondie, Nico, Ultravox, Bijou, Daevid Allen, [[Los Sirex|Los Sírex]], Quema Galilea, Akra, Tequila, Els Masturbadors Mongòlics, Música Urbana, Big Band del Sindicatu Musical de Cataluña, Atila, Borne, Teta Atómica, La Banda Trapera del Ríu, Góticu y Pau Vera.<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-25/33736616/pdf.html «Canet Roc 78», decepcionó]</ref><ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-25/33736616/pdf.html?search=canet%20rock/ La Vanguardia, 5 de setiembre de 1978]</ref> La organización tuvo que pagar 500 000 [[Peseta|pesetes]] (unos 3000 euros) de sanción al gobiernu civil por «agraviu escontra les creencies relixoses» al amosar, nel so cartelu fechu por Pau Riba, una Madre de Dios de Filippo Lippi y una gota de semen procedente de la lletra «o» de «Canet Roc» que coneuta con una pirámide qu'envolubra la [[María (madre de Xesús)|Madre de Dios]], so les pallabres ''«contrita contradictio virgo inseminanda».''<ref>Quinta, Alfons [https://elpais.com/diario/1978/08/30/sociedad/273276006_850215.html Multa gubernativa a los organizadores del festival Canet Rock]</ref><ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-14/33731745/pdf.html Multa de medio millón por un cartel publicitario]</ref> Afírmase que'l gobiernu civil recibió presiones de dellos sectores de la Ilesia y del exércitu, sicasí, el movimientu católicu Pax Christi llamentó la multa. == Edición de 2014 == [[Ficheru:Canet_Rock_-_escenari.JPG|derecha|miniaturadeimagen|280x280px|El festival Canet Rock, en xunetu de 2014.]] En 2014 recuperóse'l festival Canet Rock nel mesmu Pla d'en Sala, de Canet de Mar. El 5 de xunetu de 2014, dende les siete de la tarde hasta pasaes les siete de la mañana tuvo llugar el festival cola actuación de grupos como Manel, Txarango, Love of Lesbian, Els Pets, Els Amics de les Arts, Jaume Sisa, Blaumut, Caín Riba, Delafé y les Flores Azules, Mishima, Gerard Quintana con Xarim Aresté, Gossos, Joan Dausà i els Tipus d'Interès, The Pinker Tones, la Companyia Elèctrica Dharma, Pep Sala, Crator y Manu Guix.<ref name="ara">Cervantes, Xavier; «El nou Canet Rock serà pop»</ref><ref>[https://www.lavanguardia.com/cultura/20140107/54398888741/el-mitico-festival-canet-rock-volvera-en-julio-con-una-decena-de-artistas.html El mítico festival Canet Rock volverá en julio con una decena de artistas]</ref> Amás el públicu escoyó a partir d'una llamada nes redes sociales al grupu Brams pa completar el cartelu.<ref>[http://www.vilaweb.cat/noticia/4189710/20140507/brams-elegits-votacio-popular-actuar-canet-rock.html Brams, elegits per votació popular per actuar al Canet Rock]</ref> La direición escénica foi baxo les órdenes de Lluís Danés, tou organizáu pola promotora de Sun Music dirixida por Gemma Recoder. El mesmu añu tuvo llugar una esposición antolóxica sobre'l festival na Antigua Fábrica Estrella Damm, de Barcelona, comisariada pol Grupu Enderrock ya impulsada por Sun Music. == Edición de 2015 == En 2015 Canet Rock consolidóse como festival y traxo artistes como Txarango, Catarres, La Pegatina, Lax'n'Bustu, Oques Grasses, La banda Imposible, Los Amigos de les Artes, Comediants o la Compañía Llétrica Dharma -que fixeron un espectáculu especial pa la celebración de los 40 años del festival-, Josep Maria Mainat "La Trinca", Pablo and The Appleheads, Lausana, Bikimel, Cris Juanico, Projecte Mut, Joana Serrat, Sanjosex ente amigos, ADC Dj y Ernesto Codina. La direición escénica foi baxo les órdenes de Miquel Setó, tou entamáu pola promotora de Sun Music dirixida por Gemma Recoder. == Edición de 2016 == En 2016 Canet Rock traxo artistes como Manel, Els Catarres, La Gran Pegatina, Itaca Band, La Raiz, Aspencat, Els Pets, Blaumut, Sidonie, La Pols i l'Yera, Sangtraït por Quim Mandáu y LGP, Miquel del Roig, Animal, Tardor, Rúpits y los Dj's ADC y Ernest Codina. Esta foi la primer edición que la promotora nun convidó a la Compañía Llétrica Dharma a xubir al escenariu. Equí remató'l mitu de que Dharma tuviera en tolos Canet Rock.<ref>[[La Vanguardia]] (4 de febreru de 2016).</ref> [[Ficheru:Canet_Rock_-_panoràmica.JPG|centro|miniaturadeimagen|800x800px|Panorámica del festival Canet Rock, en xunetu de 2014.]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{páxina web oficial}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Festivales de rock]] 8b6ck7sa7viz09stnjitill17k2y4ts 4379206 4379205 2025-06-24T16:46:01Z YoaR 37624 +[[Categoría:Provincia de Barcelona]]; ±[[Categoría:Festivales de rock]]→[[Categoría:Festivales de música]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379206 wikitext text/x-wiki {{ficha d'eventu}} El '''festival Canet Rock''' foi un gran conciertu al campu que se celebró per primer vegada en xunetu de [[1975]] y al que-y asocedieron cuatro sesiones más, siempres en Canet de Mar, provincia de [[Barcelona]]. Tuvo precedíu poles Seis Hores de Canciu (en [[catalán]] ''Sis Hores de Cançó''), tamién entamaes en Canet de Mar, ya inspiróse en festivales internacionales anteriores como'l Woodstock de 1969 en [[Nueva York]] y el de la isla de Wight, ente [[1968]] y [[1970]] al sur d'[[Inglaterra]].<ref name="en">«Canet Rock.</ref> En 2014 impulsóse un festival baxo'l mesmu nome en Canet de Mar, con grupos de música pop del momentu. == Edición de 1975 == La primer edición fíxose inda baxo la [[dictadura]] de [[Francisco Franco|Franco]] y la organización nun consiguió'l permisu hasta dos díes enantes del so entamu. Celebróse'l 26 y 27 de xunetu nel denomináu ''Plan d'en Sala'' de Canet de Mar y prometía «doce hores de música y llocura». La Sala Zeleste ocupóse de la programación musical, mientres que la empresa Pebrots venceyada a La Trinca apurrió la infraestructura. Los cantantes y grupos invitaos ([[Maria del Mar Bonet]], Pau Vera, Sisa, Compañía Llétrica Dharma, la Orquesta Plateria, etc.) teníen de mancomún la tresgresión o, como empezaba a denominase, ''escontracultura'', manifestada básicamente nel conteníu de les lletres de los cantares, l'usu del estilu [[rock]] y otros estilos non del gustu del gobiernu nin de la [[Ilesia Católica|Ilesia]], y l'usu del [[catalán]].<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1975/08/03/pagina-39/34207646/pdf.html CANET-ROCK, 12 HORAS DE JUVENTUD APASIONADA - ROCK, HUMOR Y FANTASIA]</ref> En total participaron: Orquesta Mirasol, Compañía Eléctrica Dharma y Comediantes, Pau Vera, Jordi Sabatés, Molina (Lole y Manuel), [[Maria del Mar Bonet]], Fusioon, Ia & Batisti, Barcelona Traction, Gualberto, Iceberg y Orquesta Plateria. La presencia de Sisa foi prohibida pol gobiernu civil, magar fixose sonar el cantar «Cualquier nuechi puede salir el sol» nun escenariu escurecíu onde namái s'allumaba'l micrófonu. Foi la edición más multitudinaria de toes y unu de los festivales de rock al campu más allegaos hasta'l momentu n'España, asistieron ente 15 000 y 30 000 persones. El direutor de cine Francesc Bellmunt dirixó la película ''Canet Rock'', que foi estrenada l'avientu de 1976. == Edición de 1976 == Sol nome de «Canet Roc», los díes 7 i 8 d'agostu celebróse la segunda edición del festival, tres la muerte de [[Francisco Franco]].<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1976/08/08/pagina-36/33618516/pdf.html Venti mil personas en el «Canet-Rock»]</ref> Na «fiesta de la imaxinación», con un númberu de públicu considerablemente inferior al de la edición anterior, participó la Companyia Elèctrica Dharma, Sisa, Josep Maria París, La Rondalla de la Mariña, Barcelona Traction, Toti Soler, Jordi Sabatés, Santi Arisa, Secta Sònica, Orquestra Mirasol, Orquestra Plateria, Blay Tritono, Pau Riba, Oriol Tramvia, Atila, Miki Espluma, Els Pavesos, Triana, Esqueixada Sniff, Granada i Els Pescadors. Tamién foi organizáu por Zeleste y Pebrots, como na primer edición. Nuevamente, los organizadores del festival recibieron l'amenaza del gobiernu de faelos acabar a les cuatro de la madrugada, en cuenta de los siete; una orde que finalmente non se fixo efectiva. == Edición de 1977 == Col títulu «Fiesta de lluna llena», la edición d'aquel añu vien marcada pola intensa agua cayida qu'atayó constantemente'l festival.<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1977/08/02/pagina-38/33757193/pdf.html El Canet Rock, deslucido por el mail tiempo, la lluvia y el barro]</ref> Magar d'ello, participaron la metá d'asistentes de los años anteriores. Los díes 30 y 31 de xunetu actuaron Casavella, la Orquesta Plateria, Pau Vera con Los Peruchos, Jordi Batisti, Oriol Tranvía, la Compañía Llétrica Dharma, Mirasol Colores, Música Urbana y el grupu Sardineta. RCA espublizó un álbum doble tituláu ''Canet Roc'' 77. <span>La tercer edición del festival tamién tuvo entamada por Zeleste y Pimientos, magar les desavenencies iniciales ente los dos entidaes.</span><span>[Festival_Canet_Rock#cite_note-en-1 [1]]</span> == Edición de 1978 == La postrera de les ediciones del Canet Rock mientres la [[década de 1970]] celebróse la nuechi ente los díes 2 y 3 de setiembre. Los nuevos organizadores, Matriu Matràs y Sono-Servei, decantáronse pol punk y el new wave y foi la edición con más presencia de grupos internacionales. Actuaron Blondie, Nico, Ultravox, Bijou, Daevid Allen, [[Los Sirex|Los Sírex]], Quema Galilea, Akra, Tequila, Els Masturbadors Mongòlics, Música Urbana, Big Band del Sindicatu Musical de Cataluña, Atila, Borne, Teta Atómica, La Banda Trapera del Ríu, Góticu y Pau Vera.<ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-25/33736616/pdf.html «Canet Roc 78», decepcionó]</ref><ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-25/33736616/pdf.html?search=canet%20rock/ La Vanguardia, 5 de setiembre de 1978]</ref> La organización tuvo que pagar 500 000 [[Peseta|pesetes]] (unos 3000 euros) de sanción al gobiernu civil por «agraviu escontra les creencies relixoses» al amosar, nel so cartelu fechu por Pau Riba, una Madre de Dios de Filippo Lippi y una gota de semen procedente de la lletra «o» de «Canet Roc» que coneuta con una pirámide qu'envolubra la [[María (madre de Xesús)|Madre de Dios]], so les pallabres ''«contrita contradictio virgo inseminanda».''<ref>Quinta, Alfons [https://elpais.com/diario/1978/08/30/sociedad/273276006_850215.html Multa gubernativa a los organizadores del festival Canet Rock]</ref><ref>[http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1978/08/30/pagina-14/33731745/pdf.html Multa de medio millón por un cartel publicitario]</ref> Afírmase que'l gobiernu civil recibió presiones de dellos sectores de la Ilesia y del exércitu, sicasí, el movimientu católicu Pax Christi llamentó la multa. == Edición de 2014 == [[Ficheru:Canet_Rock_-_escenari.JPG|derecha|miniaturadeimagen|280x280px|El festival Canet Rock, en xunetu de 2014.]] En 2014 recuperóse'l festival Canet Rock nel mesmu Pla d'en Sala, de Canet de Mar. El 5 de xunetu de 2014, dende les siete de la tarde hasta pasaes les siete de la mañana tuvo llugar el festival cola actuación de grupos como Manel, Txarango, Love of Lesbian, Els Pets, Els Amics de les Arts, Jaume Sisa, Blaumut, Caín Riba, Delafé y les Flores Azules, Mishima, Gerard Quintana con Xarim Aresté, Gossos, Joan Dausà i els Tipus d'Interès, The Pinker Tones, la Companyia Elèctrica Dharma, Pep Sala, Crator y Manu Guix.<ref name="ara">Cervantes, Xavier; «El nou Canet Rock serà pop»</ref><ref>[https://www.lavanguardia.com/cultura/20140107/54398888741/el-mitico-festival-canet-rock-volvera-en-julio-con-una-decena-de-artistas.html El mítico festival Canet Rock volverá en julio con una decena de artistas]</ref> Amás el públicu escoyó a partir d'una llamada nes redes sociales al grupu Brams pa completar el cartelu.<ref>[http://www.vilaweb.cat/noticia/4189710/20140507/brams-elegits-votacio-popular-actuar-canet-rock.html Brams, elegits per votació popular per actuar al Canet Rock]</ref> La direición escénica foi baxo les órdenes de Lluís Danés, tou organizáu pola promotora de Sun Music dirixida por Gemma Recoder. El mesmu añu tuvo llugar una esposición antolóxica sobre'l festival na Antigua Fábrica Estrella Damm, de Barcelona, comisariada pol Grupu Enderrock ya impulsada por Sun Music. == Edición de 2015 == En 2015 Canet Rock consolidóse como festival y traxo artistes como Txarango, Catarres, La Pegatina, Lax'n'Bustu, Oques Grasses, La banda Imposible, Los Amigos de les Artes, Comediants o la Compañía Llétrica Dharma -que fixeron un espectáculu especial pa la celebración de los 40 años del festival-, Josep Maria Mainat "La Trinca", Pablo and The Appleheads, Lausana, Bikimel, Cris Juanico, Projecte Mut, Joana Serrat, Sanjosex ente amigos, ADC Dj y Ernesto Codina. La direición escénica foi baxo les órdenes de Miquel Setó, tou entamáu pola promotora de Sun Music dirixida por Gemma Recoder. == Edición de 2016 == En 2016 Canet Rock traxo artistes como Manel, Els Catarres, La Gran Pegatina, Itaca Band, La Raiz, Aspencat, Els Pets, Blaumut, Sidonie, La Pols i l'Yera, Sangtraït por Quim Mandáu y LGP, Miquel del Roig, Animal, Tardor, Rúpits y los Dj's ADC y Ernest Codina. Esta foi la primer edición que la promotora nun convidó a la Compañía Llétrica Dharma a xubir al escenariu. Equí remató'l mitu de que Dharma tuviera en tolos Canet Rock.<ref>[[La Vanguardia]] (4 de febreru de 2016).</ref> [[Ficheru:Canet_Rock_-_panoràmica.JPG|centro|miniaturadeimagen|800x800px|Panorámica del festival Canet Rock, en xunetu de 2014.]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{páxina web oficial}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Festivales de música]] [[Categoría:Provincia de Barcelona]] hckgw6xzyvbfaz7uhid6zq3eaxasse5 0 84791 4379360 4252964 2025-06-25T08:02:12Z XabatuBot 43102 iguo testu: d'Méxicu => de Méxicu 4379360 wikitext text/x-wiki {{ficha de taxón | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Sphingidae]] | genus = ''[[Hemaris]]'' | species = '''''H. thetis''''' | binomial = ''Hemaris thetis'' | binomial_authority = [[Jean Baptiste Boisduval|Boisduval]], 1855<ref>{{cita web|url=http://www.cate-sphingidae.org/taxonomy/Hemaris/thetis.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121110140553/http://www.cate-sphingidae.org/taxonomy/Hemaris/thetis.html|archivedate=2012-11-10|deadurl=yes|títulu=CATE Creating a Taxonomic eScience - Sphingidae |publisher=Cate-sphingidae.org |date= |fechaaccesu=2011-10-19}}</ref> | synonyms = *''Macroglossa thetis'' <small>Boisduval, 1855</small> *''Macroglossa senta'' <small>Strecker, 1878</small> *''Hemaris senta'' <small>([[Ferdinand Heinrich Hermann Strecker|Strecker]], 1878)</small> *''Hemaris rubens'' <small>Edwards, 1875</small> *''Hemaris palpalis'' <small>Grote, 1874</small> *''Hemaris minima'' <small>Frankenbusch, 1925</small> *''Hemaris diffinis mcdunnoughi'' <small>Clark, 1927</small> *''Hemaris diffinis jordani'' <small>Barnes & Benjamin, 1927</small> *''Hemaris diffinis heppneri'' <small>Eitschberger, Danner & Surholt, 1996</small> *''Hemaris cynoglossum'' <small>Edwards, 1875</small> *''Hemaris brucei'' <small>French, 1890</small> }} '''Hemaris thetis'''  ye una poliya de la familia [[Sphingidae]].<ref>{{Cita web|url=http://nationalatlas.gov/natlas/capabilities.xml|títulu=National Atlas of the United States Map Server|editorial=Nationalatlas.gov|fechaaccesu=2011-10-19}}</ref> Atópase en [[Colorado]], [[Nuevu Méxicu]], [[Montana]], [[Idaho]], [[Wyoming]] y [[Utah]], pel oeste llega hasta [[California]] y pel norte apaez hasta la [[Columbia Británica]]. L'hábitat circunscribese a redoma de regueros y praos n'árees montascoses.<ref>[http://sphingidae.myspecies.info/taxonomy/term/171] Sphingidae Taxonomic Inventory. (Inglés)</ref><ref>[http://www.butterfliesandmoths.org/species/Hemaris-thetis] Hemaris thetis - Butterflies and Moths of North America (Inglés)</ref> El so valumbu alar ye de 35 a 50 mm. Ye una especie diurna . La cabeza y el tórax son parduzos-oliva o verde oliva. L'abdome ye negru o verde oliva percima y mariellu per debaxo hai una banda mariella ancha. Les ales tienen un cantu marrón estrechu y les partes clares de les ales tienen un color acero, intensu azul. Cada ala tien una gran parte tresparente que cubre la mayor parte de la so superficie.<ref>{{Cita web|url=http://www.silkmoths.bizland.com/hsenta.htm|fecha=2004-05-23|títulu=Silkmoths|editorial=Silkmoths.bizland.com|fechaaccesu=2011-10-19|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20111112123439/http://www.silkmoths.bizland.com/hsenta.htm|fechaarchivu=2011-11-12}}</ref> Envalórase que probablemente tien una única xeneración per añu, ([[Voltinismo|Voltimismu]]), univoltina, que vuelen de mayu a agostu. Aliméntense del néctar de delles flores, incluyendo ''[[Arctostaphylos uva-ursi]]'' y l'especie ''Lupinus''. Les [[Canesba|canesbes]] aliméntense de la especie ''Symphoricarpos''. ==Sinonimia== *''Macroglossa thetis'' <small>Boisduval, 1855</small> *''Macroglossa senta'' <small>Strecker, 1878</small> *''Hemaris senta'' <small>([[Ferdinand Heinrich Hermann Strecker|Strecker]], 1878)</small> *''Hemaris rubens'' <small>Edwards, 1875</small> *''Hemaris palpalis'' <small>Grote, 1874</small> *''Hemaris minima'' <small>Frankenbusch, 1925</small> *''Hemaris diffinis mcdunnoughi'' <small>Clark, 1927</small> *''Hemaris diffinis jordani'' <small>Barnes & Benjamin, 1927</small> *''Hemaris diffinis heppneri'' <small>Eitschberger, Danner & Surholt, 1996</small> *''Hemaris cynoglossum'' <small>Edwards, 1875</small> *''Hemaris brucei'' <small>French, 1890</small> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat}} * [http://www.butterfliesandmoths.org/species?l=3440 Detalle de especie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071117190955/http://www.butterfliesandmoths.org/species?l=3440 |date=2007-11-17 }} en ''Mariposas y Poliyes de América del Norte'' {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Hemaris]] [[Categoría:Inseutos de Méxicu]] blh7job64ijgwj5eewl0zspsvb5g7zn 0 84869 4379375 4110591 2025-06-25T08:35:48Z YoaR 37624 4379375 wikitext text/x-wiki {{ficha de taxón | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Sphingidae]] | genus = ''[[Smerinthulus]]'' | species = '''''S. perversa''''' | binomial = ''Smerinthulus perversa'' | binomial_authority = ([[Walter Rothschild|Rothschild]], 1895) | synonyms = *''Cypa perversa'' <small>Rothschild, 1895</small> *''Smerinthulus doipuiensis'' <small>Inoue, 1991</small> }} '''''Smerinthulus perversa''''' ye una especie de poliya de la familia [[Sphingidae]]. Sábese que vuela en [[República de China|Taiwán]], [[Nepal]], [[India]] norte oriental, norte de [[Myanmar]], al suroeste y sureste de [[República Popular China]] y [[Tailandia]]. El so valumbu ye de 62 a 90 mm. Ye similar a "''Smerinthulus dohrni'' " pero tien una banda postdiscal corita y aveseda na parte cimera de les ales traseres.  == Sinonimia == * Cypa perversa (Rothschild, 1895)  * Smerinthulus doipuiensis (Inoue, 1991) == Subespecie == * ''Smerinthulus perversa maldadosa'' ([[Nepal]], [[India]] norte oriental, norte de [[Myanmar]], [[República Popular China|China]] sur occidental y [[Tailandia]]).<ref>{{cita web|author=Pittaway AR; Kitching I|url=http://tpittaway.tripod.com/china/s_per.htm|títulu='&#39;Smerinthulus perversa perversa'&#39; at Sphingidae of the Eastern Palaearctic|publisher=Tpittaway.tripod.com|date=|fechaaccesu=2011-11-01}}</ref> * ''Smerinthulus perversa flavomaculatus'' Inoue, 1990 ([[Taiwán]]).<ref>{{cita web|author=Pittaway AR; Kitching I|url=http://tpittaway.tripod.com/china/s_fla.htm|títulu='&#39;Smerinthulus perversa flavomaculatus'&#39; at Sphingidae of the Eastern Palaearctic|publisher=Tpittaway.tripod.com|date=|fechaaccesu=2011-11-01}}</ref> * ''Smerinthulus perversa pallidus'' Mell, 1922 (Sur de China).<ref>{{cita web|author=Pittaway AR; Kitching I|url=http://tpittaway.tripod.com/china/s_pal.htm|títulu='&#39;Smerinthulus perversa pallidus'&#39; at Sphingidae of the Eastern Palaearctic|publisher=Tpittaway.tripod.com|date=|fechaaccesu=2011-11-01}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat}} {{wikispecies}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Smerinthulus]] [[Categoría:Polinizadores]] cxcs0zvc6kc99g7pfser7bjjh4xogka 0 85049 4379377 4110516 2025-06-25T08:36:33Z YoaR 37624 4379377 wikitext text/x-wiki {{revisáu}} {{ficha de taxón | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Sphingidae]] | genus = ''[[Dahira]]'' | species = '''''D. taiwana''''' | binomial = ''Dahira taiwana'' | binomial_authority = (Brechlin, 1998) | synonyms = *''Gehlenia taiwana'' <small>Brechlin, 1998</small> }} '''''Dahira taiwana''''' Ye una poliya de la familia [[Sphingidae]]. Vuela en [[República de China|Taiwán]].<ref>[http://sphingidae.myspecies.info/taxonomy/term/1445] Dahira taiwana (Brechlin, 1998), Sphingidae Taxonomic Inventory.</ref><ref>[http://tpittaway.tripod.com/china/l_tai.htm] Dahira taiwana (Brechlin, 1998). tpittaway</ref><ref>[http://sphingidae.myspecies.info/file/15] Dahira taiwana, female underside, Taiwan, Chaiyi.</ref><ref>[http://taibif.tw/zh/namecode/347661] Dahira taiwana (Brechlin, 1998) 臺灣斜帶天蛾, Distribución.</ref> == Sinonimia == * Gehlenia taiwana (Brechlin, 1998) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikispecies}} {{commonscat}} [[Categoría:Dahira]] [[Categoría:Polinizadores]] {{control d'autoridaes}} ca3djzu8klu9xy7azggz01hde0xu28h 4379378 4379377 2025-06-25T08:36:40Z YoaR 37624 4379378 wikitext text/x-wiki {{revisáu}} {{ficha de taxón | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Sphingidae]] | genus = ''[[Dahira]]'' | species = '''''D. taiwana''''' | binomial = ''Dahira taiwana'' | binomial_authority = (Brechlin, 1998) | synonyms = *''Gehlenia taiwana'' <small>Brechlin, 1998</small> }} '''''Dahira taiwana''''' ye una poliya de la familia [[Sphingidae]]. Vuela en [[República de China|Taiwán]].<ref>[http://sphingidae.myspecies.info/taxonomy/term/1445] Dahira taiwana (Brechlin, 1998), Sphingidae Taxonomic Inventory.</ref><ref>[http://tpittaway.tripod.com/china/l_tai.htm] Dahira taiwana (Brechlin, 1998). tpittaway</ref><ref>[http://sphingidae.myspecies.info/file/15] Dahira taiwana, female underside, Taiwan, Chaiyi.</ref><ref>[http://taibif.tw/zh/namecode/347661] Dahira taiwana (Brechlin, 1998) 臺灣斜帶天蛾, Distribución.</ref> == Sinonimia == * Gehlenia taiwana (Brechlin, 1998) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikispecies}} {{commonscat}} [[Categoría:Dahira]] [[Categoría:Polinizadores]] {{control d'autoridaes}} o1avtc4pbbbaub5u3f842iv3aauki6j 0 85720 4379379 4060799 2025-06-25T08:37:06Z YoaR 37624 4379379 wikitext text/x-wiki {{ficha de taxón | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Lepidoptera]] | familia = [[Sphingidae]] | genus = ''[[Macroglossum]]'' | species = '''''M. limata''''' | binomial = ''Macroglossum limata'' | binomial_authority = [[Charles Swinhoe|Swinhoe]], 1892<ref>{{cita web|url=http://www.cate-sphingidae.org/taxonomy/Macroglossum/limata.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121003085059/http://www.cate-sphingidae.org/taxonomy/Macroglossum/limata.html|archivedate=2012-10-03|deadurl=yes|títulu=CATE Creating a Taxonomic eScience - Sphingidae |publisher=Cate-sphingidae.org |date= |fechaaccesu=2011-10-25}}</ref> | synonyms = *''Macroglossum pseudungues'' <small>Holloway, 1987</small> }} '''''Macroglossum limata''''' ye una poliya de la familia [[Sphingidae]]. Vuela en [[Tailandia]], [[Vietnam]], [[Indonesia]] y [[Brunéi]].<ref>[http://sphingidae.myspecies.info/taxonomy/term/1563] Sphingidae Taxonomic Inventory.</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Sinonimia == Macroglossum pseudungues, Holloway, 1987. == Enllaces esternos == {{Wikispecies}} {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Sphingidae]] p0dkmtb4pp1q4181lagywpxwpdekpv2 0 85872 4379383 4202505 2025-06-25T08:43:23Z YoaR 37624 4379383 wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Arachnida]] | ordo = [[Araneae]] | subordo = [[Araneomorphae]] | familia = [[Linyphiidae]] | subfamilia = [[Linyphiinae]] | genus = '''''Nentwigia''''' | genus_authority = [[Alfred Frank Millidge|Millidge]], [[1995]] | species = N. diffusa | binomial = Nentwigia diffusa | binomial_authority = [[Alfred Frank Millidge|Millidge]], [[1995]] | synonyms = }} '''''Nentwigia diffusa''''' ye una [[especie]] d'[[araña]] araneomorfa de la [[Familia (bioloxía)|familia]] Linyphiidae. Ye l'únicu miembru del [[Xéneru (bioloxía)|xéneru]] monotípicu '''''Nentwigia'''''.<ref>{{en}} [http://research.amnh.org/iz/spiders/catalog/LINYPHIIDAE.html Platnick, 2011: ''The world spider catalog 12.0 (American Museum of Natural History)''.]</ref> == Distribución == Atópase en [[Tailandia]] y nel sur de les islles Krakatoa, ([[Indonesia]]) == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Millidge, 1995: ''Some linyphiid spiders from south-east Asia.'' Bulletin of British arachnological Soceity, vol.10, n. 2, p.41-56. == Enllaces esternos == {{wikispecies}} {{commonscat}} *{{en}} [http://www.organismnames.com/query.htm?q=Nentwigia&searchType=simple&so=a0ION En ION] *{{en}} [https://web.archive.org/web/http://www.ubio.org/NZ/search.php?search=Nentwigia&selectall=Check+All&colname=on&colcategory=on&colauthority=on&colcomments=on&page=&vol= Nomenclator Zoologicus] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Araneae]] ivnneu1432dl0j5r6lwbkfdujsrb0dr 0 87547 4379248 4286308 2025-06-24T19:05:02Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camareru Tabera => Camarero Tabera 4379248 wikitext text/x-wiki {{ficha de comida}} {{Otros usos|Stop Online Piracy Act|el proyeutu de llei conocíu como «SOPA»}} [[Ficheru:Hungarian goulash soup.jpg|thumb|Sopa [[gulash]], típica d'[[Gastronomía d'Hungría|Hungría]].]] La '''sopa''' ye una preparación culinaria que consiste nun [[líquidu]] con sustancia y sabor.<ref name="Conesa" /> En dellos casos tien ingredientes sólidos de pequeñu tamañu somorguiaos nel so volume. Una de les sos carauterístiques principales ye que s'inxer con [[cuyar]]. Si nun tuviera ingredientes sólidos ([[hortoliza|vexetales]] o [[carne|producto cárnicos]]), considérase un [[caldu]] alimenticiu, base de toles sopes. Si se clarifica, va ser un [[consomé]]. La sopa suel venir de una preparación culinaria con evaporación, como ye'l [[cocíu]], o por aciu retención de vapores: [[estofado]]. Tradicionalmente, puede entestase añadiendo a la fin de la cocción pan o ceberes, como l'[[arroz]], [[fidéu|fidéos]] o pasta menudo. Suelse sirvir xeneralmente al entamu de cada comida. La primer clasificación suel faese en función de la temperatura de sirvir, esto ye, en [[sopa fría|sopes fríes]] o sopes calientes. == Historia == [[Ficheru:William-Adolphe Bouguereau (1825-1905) - Soup (1865).jpg|thumb|[[William-Adolphe Bouguereau]] ''Soup'' (1865).]] Ye bien posible que nes primeres preparaciones culinaries humanes fueren remoyaos n'[[agua]] con ingredientes culinarios molíos: daqué similar a [[farrapa|farrapes]] o [[migues]].<ref name="Asoc">{{cita llibru |apellíu=Villegas |nome=Almudena |títulu=El llibru del salmorejo. Historia d'un viaxe milenariu |edición=1ª |añu=2009 |editorial=Almuzara |allugamientu=Córdoba}}</ref> Les [[sopes|sopes de pan]] fueron bien probablemente un alimentu básico de les diverses cultures culinaries mediterránees y europees polo xeneral. La pallabra ''sopa'' —al igual que los sos [[cognáu|cognaos]] ''[[sop]]'', ''soup'' n'inglés, ''soupe'' en francés, ''zuppa'' n'italianu— procede del [[Llingües xermániques occidentales|xermánicu occidental]] ''supp'' (n'[[altu alemán antiguu|alemán antiguu]] "soffa", n'[[idioma anglosaxón|anglosaxón]] "sopp") que se refería a una rebanada de pan cortada en cachos sobre la que s'arramaba un caldu. Foi darréu [[Llatín|llatinizada]] en ''suppa'', en redol a los años 500&nbsp;d.&nbsp;C., calteniendo'l so sentíu orixinal. A lo llargo de la [[Edá Media]] pasó a definir al empar los cachos de pan que se cortaben pa remoyar nun caldu, y el mesmu caldu o líquidu que s'entestaba con pan.<ref>[http://www.cnrtl.fr/definition/soupe ''Diccionariu del Centre national de ressources textuelles et lexicales''. Centru Nacional d'Investigación Científica, Francia] {{n'idioma|fr}}.</ref> == Carauterístiques == Les [[sopes]] tomen el so nome de los ingredientes emplegaos, con propiedaes nutricionales y saporíferas carauterístiques: sopa de [[pexe]], sopa [[xuliana]], sopa d'[[Asparagus officinalis|espárragos]], sopa d'[[Arracacia xanthorrhiza|arracacha]], etcétera. Suelen incorporar productos locales que tán al algame de la mayoría, como nel caldu del [[sancocho]], de diverses gastronomíes como la de [[República Dominicana]] o [[Gastronomía d'Andalucía|Andalucía]] ([[Gastronomía d'España|España]]),<ref name="Conesa">{{cita llibru |apellíu=Pérez Conesa |nome=Joaquín |títulu=El llibru del saber culinariu|añu=2009 |editorial=Alianza Editorial |ubicación=Madrid |isbn=978-84-206-8784-1 |capítulu=Generalidad básiques |páxina=33}}</ref> que se preparar con carnes, [[Musa × paradisiaca|plátanos]], [[Solanum tuberosum|pataques]], vexetales y ayos, pero ensin fideos. Anque los ingredientes vexetales cuécense de cutiu n'agua, cualquier alimentu propenso a ser cocíu pa crear un caldu puede ser emplegáu pa la sopa, como'l [[caldu de pollu|pollu]], el [[carne de gochu gochu]], la [[vaca]], el [[güe]] ([[Sopa de rabu de güe]]), el [[mariscu]], el [[pexe]], el [[xamón]] y los güesos de vacunu. Los condimentos emplegaos con frecuencia son la [[sal]], la [[pimienta]], el [[pimentón]] (o paprika, el [[Petroselinum crispum|perexil]] y toa clase de especies. Delles sopes pueden tener como ingrediente común el [[pan]], que s'añader nel momentu del consumu, xeneralmente preparáu en rebanadas de non demasiada grosez. Ye'l casu de la sopa de cebolla francesa y de la sopa d'ayu española. [[Ficheru:Oyster-Vermicelli.jpg|thumb|[[Vermicelli]] d'[[Ostrea|orca]], una típica [[sopa de fideos]] de Taiwán.]] [[Ficheru:Chilled asparagus soup.jpg|thumb|Crema fría d'espárragos, sirvida con nata fresco, pimienta negra y pimentón.]] Esisten otros ingredientes igualmente indicaos pa entestar esti tipu de platu, como los [[fidéu|fidéos]], les ''estrellitas'' o les ''[[Sopa de lletres (alimentu)|lletres]]'', toos ellos fechos con [[espagueti|pastia]] de [[farina]] y dacuando [[Güevu (alimentu)|güevu]], y el [[arroz]]. Les [[Gastronomía del Sureste Asiáticu|cocines del Sureste Asiáticu]] y les [[Gastronomía d'Asia|cocines asiátiques]] inclúin una gran variedá de [[sopa de fideo|sopes de fideos]] con distintos tipos de caldos de pexe, mariscos y carnes, según diversos tipos de [[fidéu|fidéos]] según los países, siendo éstos un elementu diferenciador de la cocina d'occidente frente a la cocina d'oriente. En delles sopes, añader [[güevu cocíu|güevu duru]] picáu a la fin de la cocción, como na [[sopa de picadiellu]] [[Gastronomía d'Andalucía|andaluza]]. Puédese tamién añader el güevu en crudu a media cocción con cuenta de que se cueza escalfado nel caldu, como na [[sopa d'ayu]]. == Clasificación de les sopes == [[Ficheru:Crema d'amasueles.JPG|thumb|Crema d'amasueles, la so condición ye presentación con temperatura medio.]] === Según la so densidá === Les sopes suélense clasificar tradicionalmente en dos grandes bloques, según la so densidá: * Sopes clares o llixeres: son les más líquides, nes que'l caldu determina'l sabor. Nesta categoría entren los [[consomé]]s. * Sopes amestaes o cremes nestes sopes, esmagáyense los ingredientes cocíos (xeneralmente verdures) en [[puré]] y amiéstense con nata o con un [[roux]]. Nes sopes llamaes [[velouté]]s, partir d'un roux que s'eslee con un caldu o un [[fumet]], y puede añader yema de güevu.<ref>[http://chefsimon.com/veloute.htm Ellaboración d'una sopa velouté de xampiñones na páxina de Chef Simon.] {{n'idioma|fr}}.</ref> * Una tercer categoría podría englobar los cocíos, [[potaxe]]s (con llegumes) y un cientu de sopes nes que los ingredientes sirvir nel caldu. === Según la so temperatura === Puédense tamién estremar les sopes pola temperatura a la que se sirven, estremándose ente sopes calientes y fríes, sirvíes per debaxo de la [[temperatura ambiente]]. ==== Exemplos de sopes fríes ==== Suelen enfrescar el cuerpu pola so baxa temperatura, polo que se suelen consumir pel branu. * Ucrania: [[Borsch]] (variante fría) * España: [[Gazpachu]]/[[ajoblanco]] * España: [[Salmorejo]] * Rusia: [[Okroshka]] * Bulgaria: [[Tarator]] * Francia: [[Vichyssoise]] === Sopes instantánees === L'inventu deber al químicu orgánicu [[Justus von Liebig]], nos años 1850. Ente 1872 y 1873, l'alemán [[Carl Heinrich Knorr]] y el suizu [[Julius Maggi]] perfeccionaron y comercializaron les sopes deshidratadas ([[sopa instantánea|sopes instantánees]]), de normal llograes por [[liofilización]], de les qu'esiste una gran variedá. Estes marques de sopes tienen fábriques nos países onde se distribúin, lo que dexa que cada país tenga la so propia gama de sopes y reproduza les sos recetes más típiques. Son igualmente conocíes les sopes enllataes. Pueden ser concentraes, riquiendo ser esleíes n'agua, o llistes pa recalentar. Les primeres fueron comercializaes n'Estaos Xuníos por [[Joseph A. Campbell]] en 1899, gracies a un procedimientu inventáu pol so sobrín, el químicu John T. Dorrance. Los estauxunidenses peracaben aproximao 2,5 mil millones de sopes enllataes al añu,{{ensin referencies}} siendo les más consumíes les de tomate, [[crema de xampiñones]], pollu con fideos y [[minestrone]]. == Ver tamién == * [[Sop]] * [[Çorba]] * [[Sopa paraguaya]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Camarero Tabera, Jesús: ''Manual Didácticu de Cocina'', Tomu I (UD 5: Sopes y potages), editáu por Innovación Y Cualificación s.l., Málaga, 2006, {{ISBN|84-96493-95-4}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Soup}} * [http://www.historiacocina.com/historia/articulos/sopa.htm Sobre la historia de la sopa.] * [https://web.archive.org/web/http://signoeditores-cocina.es/signo-editor-l'orixe-de-la sopa/ L'orixe de la sopa.] {{AvisuTradubot|Sopa}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Sopes|Sopes]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] 4azbjcwypp0halr4axll6r826f25qrc 0 87566 4379159 4379120 2025-06-24T14:13:24Z YoaR 37624 4379159 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20160105|gastronomía}} {{wikificar|t=20160105}} {{otrosusos}} {{Comida}} El '''tequila''' ye un [[destilación|destiláu]] orixinariu del conceyu de [[Tequila (Jalisco)|Tequila]] nel estáu de [[Jalisco]], [[Méxicu]]. Ellabórase a partir de la [[fermentadura]] y [[destilación|destiláu]] al igual que'l [[mezcal]], zusmiu estrayíu del [[Agave (planta)|agave]] sobremanera'l llamáu agave azul (''[[Agave tequilana]]''),<ref>{{cita web |url=http://www.tequila-z.com/proceso.html |títulu=Proceso d'ellaboración del tequila |fechaaccesu=21 d'ochobre de 2016}}</ref> con denominación d'orixe en cinco estados de la República Mexicana ([[Guanajuato]], [[Michoacán]], [[Nayarit]], [[Tamaulipas]] y de xacíu en tol estáu de [[Jalisco]] yá que nos trés primeros solo puede producise en dellos conceyos, los fronterizos a Jalisco). Ye quiciabes la bébora más conocida y representativa de Méxicu nel mundu. Siendo'l tequila una bébora distinto al [[mezcal]], créese qu'una bébora nun tendría nenguna rellación n'aspeutos d'ellaboración nin destilación col tequila, pero ye de gran importancia mentar que'l tequila ye consideráu como un tipu especifico de mezcal, siendo esti llográu del [[Agave tequilana]] del tipu Weber Azul, siendo que'l mezcal nes sos distintes variedaes puede ser llográu de 14 distintos tipos d'[[agave]]. La pureza d'un tequila consiste en tar fechu dafechu a partir del agave. Cuando un tequila nun señala na so etiqueta que ye 100% d'agave ye un tequila mistu. Esto significa qu'una proporción del azucre llograda del agave entemecióse con otros azucres mientres la so ellaboración. A lo llargo de munchos años esistió en Méxicu una norma que dexaba que les tequiles tuvieren un mínimu de 51% d'agave y un máximu de 49% d'otros azucres. Dende va dalgún tiempu, sicasí, la norma esixe que pa ser llamáu tequila tien de ser siquier 60% agave. Nos tequiles mistos, l'agave entemecióse con xarabe de maíz o de caña d'azucre. El nome ''tequila'' ye una [[denominación d'orixe]] controláu, reconocíu internacionalmente, y que designa'l destilado de agave ellaboráu en rexones determinaes de [[Méxicu]], na redoma de les llocalidaes de [[Tequila (Jalisco)|Tequila]] y [[Amatitán]], según n'[[Arandas (Jalisco)|Arandas]] y [[Atotonilco l'Altu]] na zona de [[Altos de Jalisco|Los Altos]] y en [[Nayarit]] en conceyos cómo [[Ixtlán del Ríu]]. Tamién s'ellabora en determinaes zones en [[Guanajuato]], [[Michoacán]], y [[Tamaulipas]]. L'orixe náhuatl ''(téquitl'': trabayu o oficiu; ''tlan'': llugar) de la pallabra fala d'un llugar de trabayu y, al empar, del trabayu específicu de cortar plantes. La pallabra tequio referir a la xera de los homes de campu. == Ellaboración del tequila == [[Ficheru:Tequila oven.jpg|thumb|250px|Fornu pal cocimientu de "piñes" de agave cortáu, na ellaboración del tequila artesanal.]] Acordies cola definición prevista na Norma Oficial Mexicana NOM-006-SCFI-2012 Bébores Alcohóliques – Tequila – Especificaciones, Tequila ye la bébora alcohólico" rexonal llograda por destilación de mostios, preparaos direuta y orixinalmente del material estrayíu, nes instalaciones de la fábrica d'un Productor Autorizáu la cual tien de tar allugada nel territoriu entendíu na Declaración, derivaos de les cabeces de Agave tequilana weber variedá azul, previa o darréu hidrolizadas o cocíes, y sometíos a fermentadura alcohólica con lleldos, cultivaes o non, siendo susceptibles los mostios de ser arriquecíos y entemecíos conjuntamente na formulación con otros azucres hasta nuna proporción non mayor de 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa, nos términos establecíos por esta NOM y na intelixencia que nun tán dexaes los amiestos en fríu. === Ellaboración industrial === Lo que contién el agave ye la inulina y que esti compuestu nun ye susceptible de ser lleldáu polos lleldos, ye necesariu realizar la hidrólisis pa llograr azucres simples (principalmente fructosa). Pa ello, utilízase principalmente un procedimientu térmicu o enzimáticu o bien, la commbos. Nesta etapa tamién hai munchos compuestos que son determinantes nel perfil del productu final. * '''Estracción''': previa o posterior a la hidrólisis, los carbohidratos o azucres conteníos nes piñes de agave tienen de ser dixebraos de la fibra, esta estracción realízase comúnmente con una combinación de desgarradora y un tren de molinos de rodiellos. Anguaño, ye común l'usu de difusores que faen eficiente esta operación. * '''Formulación''': acordies cola Norma Oficial Mexicana del Tequila, el fabricante de tequila puede ellaborar 2 categoríes de Tequila, que son Tequila 100% de agave y Tequila respeutivamente. El tequila 100% de agave ye aquel que s'ellabora a partir de los azucres estrayíos del agave puramente y poro, la formulación a que nos referimos puede consistir namái de la unviada de los zusmios a les tinas de fermentadura y la adición de lleldos, la resultancia d'esta operación ye'l mostiu. Sicasí, nel casu de la categoría Tequila, este puede ellaborase cola participación d'hasta un 49% d'azucres provenientes de fonte distinta al agave; en tal casu, la formulación consiste nel amiestu de los azucres estrayíos del agave y d'otra fonte siempres y cuando la participación d'esta postrera nun sía mayor al 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa. Amás de lo anterior, añader los lleldos resultando a la fin d'esta fase, el Mostiu llistu pa empecipiar el procesu de fermentadura. [[Ficheru:El jimador.JPG|thumb|Un jimador]] * '''Fermentadura''': nesta fase del procesu, los azucres presentes nos mostios son tresformaos, pola aición de les [[saccharomyces cerevisiae|lleldos]], n'alcohol etílico y bióxidu de carbonu. Nesta etapa, tamién se van formar otros compuestos que van contribuyir a les carauterístiques sensoriales finales del Tequila. Factores críticos a controlar nesta fase son, la temperatura, el pH y la contaminación por organismos que representen una competencia pa los lleldos. * '''Destilación''': Una vegada concluyida la fase de fermentadura, ye necesariu llevar los mostios a destilación; procesu que consiste na separación de los constituyentes del mostiu. La destilación alcohólica ta basada en que l'alcohol etílico siendo más llixeru que l'agua, vaporiza a una temperatura menor que'l puntu de ebullición de l'agua, los vapores pueden ser entestaos y convertíos a forma líquida con un altu conteníu alcohólico. La destilación realízase xeneralmente n'alambiques y consiste en dos fases. El productu llográu del primer ciclu conozse comúnmente como ordinariu; esti productu ye sometíu a un segundu ciclu o rectificación llogrando finalmente nel Tequila. El tequila llográu puede tener dellos destinos como son; el envasado como tequila blancu, la so abocamiento y envasado como tequila nuevo o bien pue ser unviáu a maduración pal llogru de tequila reposao, aneyu o extra aneyu y el so posterior filtración y envasado. == Clasificación del tequila: categoríes y clases == '''Categoríes''' D'alcuerdu al porcentaxe de los azucres provenientes del Agave que s'utilice na ellaboración del tequila, ésti puédese clasificar nuna de les siguientes categoríes: '''“100% de agave”''' Ye'l productu que nun ta arriquecíu con otros azucres distintos a los llograos del ''Agave tequilana'' Weber variedá azul cultiváu nel territoriu entendíu na Declaración. Por que esti productu sía consideráu como “tequila 100% de agave” tien de ser envasado na planta que controle'l mesmu Productor Autorizáu, mesma que tien de tar allugada dientro del territoriu entendíu na Declaración. Esti productu tien de ser denomináu namái al traviés de dalguna de les siguientes lleendes: “100% de agave”, “100% puru de agave”, “100% agave”, o “100% puru agave”, a la fin de les cualos puede añader la pallabra azul”. “'''Tequila'''” Ye'l productu, nel que los mostios son susceptibles de ser arriquecíos y entemecíos conjuntamente na formulación con otros azucres hasta nuna proporción non mayor de 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa. Esti arriquecimientu máximu d'hasta 49% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa, nun se debe realizar con azucres provenientes de cualquier especie de agave. Namái podrá amontase el 51% d'azucres reductores totales espresaos n'unidaes de masa con azucres reductores totales provenientes de ''Agave tequilana'' Weber variedá azul cultiváu nel territoriu entendíu na Declaración. Esti productu puede ser envasado en plantes ayenes a un Productor Autorizáu, siempres y cuando los envasadores cumplan coles condiciones establecíes al respeutu na Norma Oficial Mexicana pal tequila. '''Clases''' D'alcuerdu a les carauterístiques adquiríes en procesos posteriores a la destilación, el tequila clasificar nuna de les siguientes clases: • '''Blanco''' o '''Plata''' Productu tresparente non necesariamente incoloru, ensin abocante, llográu de la destilación añadiendo namái agua de dilución y lo previsto nel numberal 6.1.1.1 de la NOM-006-SCFI-2012 nos casos que proceda p'afaer la graduación comercial riquida, pudiendo tener una maduración menor de dos meses en recipientes de carbayu o encino. • '''Mozu''' o '''Oru''' Productu resultante del amiestu de tequila blancu con tequiles reposaos y/o aneyos y/o extra aneyu. Tamién se denomina tequila nuevo o oru al productu resultante del amiestu de tequila blancu con dalgún de los ingredientes previstos nel numberal 4.1 (de la NOM-006-SCFI-2012) lo que se conoz como abocamiento. • '''Reposáu''' Productu susceptible de ser empuestu, suxetu a un procesu de maduración d'a lo menos dos meses en contautu direutu cola madera de recipientes de carbayu o encino. El so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. La resultancia de los amiestos de tequila reposao con tequiles aneyos o extra aneyos, considérase como tequila reposao. • '''Aneyu''' Productu susceptible de ser empuestu, suxetu a un procesu de maduración d'a lo menos un añu en contautu direutu cola madera de recipientes de carbayu o encino, que la so capacidá máxima sía de 600 llitros, el so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. La resultancia de los amiestos de tequila aneyu con tequila extra aneyu considérase como tequila aneyu. • '''Extra''' '''aneyu''' Productu susceptible de ser empuestu, suxetu a un procesu de maduración d'a lo menos trés años, en contautu direutu cola madera de recipientes de carbayu o encino, que la so capacidá máxima sía de 600 llitros, el so conteníu alcohólico comercial debe, nel so casu, afaese con agua de dilución. * '''Reserva''' Esta nun ye puramente una clasificación normada una y bones nun ta prevista na norma oficial mexicana correspondiente, sicasí y acorde al criteriu del Conseyu Regulador del tequila según a los grandes productores d'esti productu, previu al pronunciamientu de la declaración de 1974 en que se consideró al tequila como denominación d'orixe, el distintivu "RESERVA" de cada casa productora destinar pa designar la calidá suprema de determinaos tequiles añejados. == Compañíes productores de tequila == [[Ficheru:ArteBarricas201201 33.JPG|thumb|Barriques de tequila pa puya patrocinada por Tequila Ferradura col fin de beneficiar organizaciones ensin fines d'arriquecimientu.]] Bob Emmons, en 1997, apurre un repartu d'unos cincuenta compañíes y comenta los sos productos.<ref>Bob Emmons, '' The book of tequila. A complete guide''. Editorial Open Court, Chicago, 1997. páxs. 81-142.</ref> Les compañíes productores de tequila nun coinciden col númberu de destileríes, pos en munches ocasiones una compañía tien delles destileríes. Tamién apurre una panorámica de los llugares onde les destileríes tán allugaes<ref>Ibid. páxs. 67-80.</ref> Delles cases tequileras namái producen tequila 100% de agave y hai otres que namái lo producen mistu esto quier dicir que tienen 51% de agave y 49% d'otros azucres ( pue ser azucre de caña, piloncillo etc). Lo más avezáu ye que produzan dambes clases de tequila como la fai Tequila San Matías de Jalisco S.A de C.V col so tequila "Pueblo Viejo" y "San Matias Gran Reserva" ente munchos más. Esisten 10 Cases tequileras que se consideren les más importantes de Méxicu tantu pola so antigüedá, volume de producción ya importancia nel mercáu, esta llista la encabezada Tequila Cuervo, Siguiéndola de cerca Tequila Sauza, Casa Ferradura, Tequila Don Julio (Diageo SA de CV), Tequila Centinela, Tequila San Matias de Jalisco SA de CV, Pernod Ricard Mexico, Productos finos de agave SA de CV, Tequila Siete Llegües SA de CV y Bacardi & Cazadores. Ente toes elles destaca pola so antigüedá y pola so estensión Tequila Cuervo La Rojeña, S. A. de C. V. La so fundación remontar a la dómina de la colonia. Carlos IV concedió llicencia en 1795 pa la ellaboración de “vinu de mezcal” –como se llamaba entós- a José María Guadalupe Cuervo. El so padre, José Antonio de Cuervo, mercara primeramente, en 1758, la Facienda Cuisillos na que s'atopaba una destilería. Dende entós producióse una socesión ininterrumpida amestada a la familia Cuervo de producción de tequila. La so especialización siempres foi'l mistu, anque nunca dexó d'ellaborar el “Tradicional”, que ye puru. A partir de 1995 tamién ellabora otru tequila puro llamáu “Reserva de la familia”. == Regulación del tequila == En Méxicu, al igual que munches partes del mundu, esisten bébores alcohóliques que tien el so orixe nun determináu territoriu o llugar, conociéndose esto como «[[Denominación d'Orixe]]». La denominación d'orixe, ye una calificación que s'emplega pa protexer llegalmente a los productores de ciertos alimentos que se producen nuna zona determinada, contra productores d'otres zones que quixeren aprovechar el bon nome que crearon los productores orixinales, nun llargu tiempu de fabricación o cultivu. Los productores que s'acueyen a la denominación d'orixe, comprometer a caltener la calidá del so productu nun estándar lo más alto posible, y a caltener tamién ciertos usos tradicionales na producción (como exemplu, puede mentase nel casu particular de la producción del vinu, qu'en ciertes zones esíxese utilizar la uva orixinaria de la mesma). Suel esistir un organismu públicu regulador de la «[[Denominación d'Orixe]]», qu'autoriza exhibir el distintivu, a los productores de la zona que cumplen coles regles establecíes pol mesmu. Por casu, en Méxicu, la denominación “Tequila” puede ser utilizada namái polos productores establecíos na que s'estableció como “zona protexida” (inclúi tolos conceyos del Estáu de Jalisco, ocho del Estáu de Nayarit, siete del Estáu de Guanajuato, 30 del Estáu de Michoacán y 11 del Estáu de Tamaulipas), pal cultivu del agave Tequila Weber na so variedá azul. === Conseyu Regulador del Tequila === El Conseyu Regulador del Tequila, A.C. (CRT), ye la organización dedicada a verificar y certificar el cumplimientu de la Norma Oficial del Tequila, según a promover la calidá, la cultura y el prestíu de la bébora nacional por excelencia. Trátase d'una institución interprofesional, onde s'axunten dende'l 16 d'avientu de 1993, tolos actores y axentes granibles amestaos a la ellaboración del tequila. L'oxetivu d'estes xuntes, ye promover la cultura y la calidá d'esta bébora, que ganóse un llugar importante ente los símbolos d'identidá nacional. El Conseyu Regulador del Tequila, A.C. (CRT) procura'l prestíu del tequila, per mediu de la investigación y estudios especializaos. D'esta manera, espubliza tolos elementos que-y confieren valor y recreen la so cultura. Oxetivos del Conseyu Regulador del Tequila, A.C. (CRT): *Verificar y certificar el cumplimientu de la NOM. *Salvaguardar la Denominación d'Orixe” (DOT), tantu en Méxicu como nel estranxeru. *Garantizar al consumidor l'autenticidá del tequila. *Apurrir información oportuna y veraz, a la cadena granible Agave-Tequila. Col fin d'asegurar la calidá del productu, el Conseyu Regulador del Tequila, A.C. (CRT) cuenta coles siguientes autorizaciones: 1. Acreditación de la Entidá Mexicana de Acreditación (EMA), como: **Unidá de Verificación. **Organismu de Certificación (según Oficiu de Acreditación Non. 05/10 emitíu'l 13 d'abril de 2010). **Llaboratoriu de Pruebes . 2. Aprobación de la Direición Xeneral de Normes (DGN) de la Secretaría d'Economía (SE), pa exercer como: **Unidá de Verificación. **Organismu de Certificación (según oficiu DGN.312.02.2010.1476 emitíu'l 27 d'abril de 2010). **Llaboratoriu de Pruebes. 3. Autorización como Llaboratoriu de pruebes Terceru Autorizáu pola Comisión Federal pa la Proteición contra Riesgos Sanitarios (COFEPRIS), dependiente de la Secretaría de Salú. Autorización Non. TA-17-09, según oficiu CCAYAC/1/OR/3479 emitíu'l 11 de xunu de 2009. El Conseyu Regulador del Tequila, A.C. (CRT), cuenta con un Sistema d'Aseguramientu calidable, que garantiza la confiabilidad de los sos servicios. Ye según nel mes de xunu de 1999, llogró la certificación ISO. Esta certificación del so sistema calidable internacional, implica pal CRT el compromisu permanente d'ameyorar los sos procesos y consolidar un cambéu de cultura enfocáu escontra la calidá. Certificaos llograos: *Asociación Española de Normalización (AENOR) 22 de xunu de 1999, Con reconocencia na Rede IQnet (con más de 25 países miembros). *Asociación de Normalización y Certificación (ANCE). 16 de xunetu de 1999. El Conseyu Regulador del Tequila, A.C. (CRT), nun tien fines d'arriquecimientu, ye de calter priváu y tien personalidá xurídica propia. El so algame ye nacional ya internacional, teniendo como fin primordial el certificar el cumplimientu de la Norma Oficial Mexicana del Tequila. Col fin garantizar la representación del sector tequilero y la tresparencia na so operación, el Conseyu Regulador del Tequila, A.C. (CRT) integra nel so senu a los productores d'[[agave]], a los industriales tequileros, a los envasadores, a los comercializadores y a la representación gubernamental. Tolos sos integrantes ayuden a xenerar credibilidá y enfotu, tantu escontra l'interior de los sos representaos como escontra l'esterior del Conseyu, de manera equilibrada y participativa. == Efemérides contemporánees del tequila == * Esisten referencies dende [[1943]] alrodiu de ciertes xestiones per parte de los industriales de la rexón, pa protexer el nome de "tequila" y llograr la exclusividad del so usu. Los argumentos centrar nuna llarga historia qu'acomuña a la industria y la rexón (rexón, pueblu, cuetu) con esta bébora que tamién se ganó l'apellativu de ''bébora nacional''. * En [[1958]] Méxicu suscribe'l [[Arreglu de Lisboa]] relativu a la proteición de les denominaciones d'orixe y el so rexistru internacional * Na década de los sesenta y años siguientes, cuando'l tequila yera relativamente famosu nel mundu, en dellos países ([[Xapón]], [[España]]) empezar a fabricar aguardientes a los que los llamaron ''tequila''. * En [[1972]] refórmase la llei mexicana de la propiedá industrial capítulu X, títulu terceru, referente a les denominaciones d'orixe. * El [[27 de setiembre]] de [[1973]] la [[CRIT]] presenta la solicitú a la [[SIC]] por qu'emita la Declaración Xeneral de Proteición de la denominación d'orixe "Tequila". * El [[22 de payares]] resuélvese favorablemente la mentada solicitú y publicar nel diariu oficial de la federación mexicana'l 9 d'avientu de [[1974]]. * Establezse un conveniu ente Méxicu y los [[Estaos Xuníos]] por aciu el cual Méxicu ta d'alcuerdu en torgar l'usu del nome "Bourbon" dientro del so territoriu y los [[Estaos Xuníos]] reconocen al tequila como productu distintivu y esclusivu de Méxicu. * Nel ''Federal Register'' ([[5 d'avientu]] de 1973) publicar un decretu per mediu del cual reconozse la denominación d'orixe Tequila. En Méxicu, el [[6 de mayu]] de 1974 publicar la resolución que modifica'l numberal 2.1.1. de la norma oficial calidable pa güisqui, DGN-V-I-1969. * El [[27 de xunetu]] de 1974, el Ministeriu d'Esteriores de [[Canadá]] emite un decretu per mediu del cual acútase l'usu del nome Tequila a productos provenientes de Méxicu. * El [[20 de setiembre]] de [[1976]] tequilera ''la Gonzaleña'' solicita l'ampliación del territoriu de denominación d'orixe escontra dellos conceyos de Tamaulipas. * El [[13 d'ochobre]] de [[1977]] publicar nel diariu oficial del gobiernu federal de Méxicu la resolución favorable a dicha ampliación. * El [[13 d'abril]] de [[1978]] llógrase'l certificáu del rexistru del Tequila nel ''Rexistre international des appellations d'origine'' de la Organización Mundial de la Propiedá Intelectual (Xinebra, [[Suiza]]). * El [[29 de marzu]] de [[1981]] la provincia de [[Quebec]] ([[Canadá]]) unvió un escritu onde se manifiesta la so reconocencia a la [[denominación d'orixe]]. * El [[29 d'ochobre]] de [[1982]] [[Dinamarca]] reconoz la D.O.T. *:''(Tomáu de la páxina web del Conseyu Regulador del Tequila, Méxicu)''. == Inversión del Paisaxe Agavero == [[Ficheru:Agave tequilana (Jay8085).jpg|thumb|Paisaxe agavero, en Jalisco.]] Gracies a les xestiones presentaes pola Secretaría de Cultura del Estáu de Jalisco, la UNESCO aprobó inscribir al Paisaxe Agavero como unu de los primeros paisaxes culturales dientro de la llista de sitios protexíos como Patrimoniu de la Humanidá. Esto dexó que'l Gobiernu destine una serie de recursos que dexen la proteición y caltenimientu del Patrimoniu qu'ufierta esta rexón. Como parte del proyeutu estratéxicu del Paisaxe Agavero, destináronse más de 70 millones de pesos de la Secretaría de Cultura, que fueron invertíos nos conceyos d'[[L'Arenal (Jalisco)|Arenal]], [[Amatitán]], Tequila, [[Magdalena (Jalisco)|Magdalena]] y [[Teuchitlán]], los recursos fueron utilizaos p'adquirir finques históriques y restaurales como Museos na zona de Proteición del Paisaxe Agavero, los recursos dexaron reconstruyir el patrimoniu históricu, les antigües instalaciones onde s'ellaboraba'l tequila yá que nos cinco conceyos atopen muertes arqueolóxicos de la industria del Tequila, asitiar señalamientos y la construcción d'una serie de miradores onde usté va poder apreciar l'espectáculu qu'ufierten los azulaos valles semaos de Agave Azul, estos miradores tán alcontraos unu en Teuchitlán, unu n'Arenal, unu en Amatitán y dos más nel Conceyu de Tequila, cabo mentar que'l mirador allugáu na Sierra de Tequila al que puede aportar n'automóvil ufierta unu de los espectáculos más importantes de la rexón yá que dende ende puede apreciar el Volcán de Tequila, el valle qu'alluga los conceyos de Teuchitlán, Arenal, Amatitán, Tequila y Magadalena y la Fuécara del Ríu Santiago. A lo llargo de la Ruta del Tequila nel Paisaxe Agavero usté va poder visitar cinco museos que tán en procesu de construcción, mesmos que-y dexarán afayar porque foi declarada esta rexón como Patrimoniu de la Humanidá pola UNESCO: :Arenal: Muséu de les Faciendes :Amatitán: Muséu de les Tabiernes Antigües de los Conceyos de Amatitán, Arenal y Tequila. :Tequila: Muséu Nacional del Tequila :Magdalena: Muséu de les Faciendes :Teuchitlán: Muséu de la cultura [[Guachimontones]] Ye d'anotar qu'en Bogotá - Colombia esta unu de los museos más grande del mundu fora de Méxicu: Muséu del Tequila. == Del orixe al ''boom'' del tequila == Les distintes empreses fabricantes de tequila nos valles de Tequila, Arenal, Magdalena y Amatitán, Jalisco, y les establecíes na zona Norte de los Altos de Jalisco, como Atotonilco y Arandas, esplegaron, dende 1992, numberoses versiones de les espresiones propies de cada llocalidá del Tequila o Vieno Mezcal. El ''boom'' o puxanza comercial del tequila en tiempos modernos asocedió a partir de 1992 anque tuvo cimientos nel llargu llabor de don Francisco Javier Sauza, empresariu de Tequila, Jal., qu'ente 1945 y 1975 promovió'l so productu per tol mundu ya invirtió una fortuna en series patrocinaes primero na radio y, dempués, na televisión. El programa "Nueches tapatías" foi bien popular mientres esos años. "Lo único no que Tequila superó a Atotonilco foi en quedase col nome del destilado", declaró don Julio González en 1998, mientres una entrevista. La empresa d'esi caballeru tuvo una rellación importante col ''boom'' del tequila en 1992. La realidá ye qu'a partir d'aquel añu, el tequila, que yá yera un bien bon negociu, convertir nuna xigantesca fonte de riqueza pa los empresarios y pa Méxicu, al algamar, como industria, una contribución d'un díxitu nel Productu Nacional Brutu. Entós volvióse importante, pa fines publicitarios y comerciales, retomar los conceutos calidable, seguridá, tradición y, ensin dulda, l'orixe del agora tan pervalible destilado. "Naide puede enseña-y a Cuervo a fabricar tequila", dicir en referencia a qu'escontra finales del sieglu XVIII l'empresariu José Cuervo foi'l primeru en recibir permisu oficial de les autoridaes virreinales pa fabricar llegalmente el destilado, y la so primer fabrica tuvo instalada na facienda la rogeña en [[Teuchitlán]], [[Jalisco]], [[Méxicu]], pa dempués ser treslladada a lo qu'agora ye conocíu como Tequila, [[Jalisco]], [[Méxicu]]. "El tequila d'Amatitán ye l'únicu y verdaderu", diz otra opinión que se refier a que'l destilado ellaboráu por una fábrica allugada en San José del Abellugu, en Amatitán, Jalisco, gocia de la reputación d'ellaborar el productu a partir de mostios de agave ensin azucre de caña —esto ye, 100% de agave— y, amás, de que la so receta coincide cola meyor documentada a fines del sieglu XIX por cuanto a les carauterístiques del productu orixinal con 46% d'alcohol en volume. "En Los Altos de Jalisco caltúvose la tradición que se perdió nos valles cuando llegó la industrialización", dixeron los fabricantes d'esa rexón jalisciense, ensin esclariar que tamién s'industrializó. El Conseyu Regulador del Tequila foi constituyíu polos empresarios y convirtióse nel árbitru d'una rellación de negocios na que, por llargu tiempu, los fabricantes nun pudieren llegar a alcuerdos benéficos pa toos. La participación de grandes consorcios estranxeros foi decisiva. El ''boom'' del tequila enxamás sería posible ensin esi sofitu y especialmente el de los distribuidores mundiales de bébores. Y asina foi como'l bien mexicanu tequila volvióse internacional y pallo tuvo qu'aceptar que la publicidá valir de la so lleenda y, non poques vegaes, manipoliar p'amontar les ventes, tal que asocedió con incontables productos más nel orbe. Cúntense les lleendes llocales que la primer vegada que se destilo foi na facienda la rogeña en [[Teuchitlán]], se destiló per vegada primera un mostiu ellaboráu a partir de zusmios de agave cocíu. Creer qu'asocedió en dalguna llocalidá de Jalisco ye pa fines práuticos un actu de fe equiparable col de creer que la diosa Mayahuel tuvo daqué que ver con ello. Lo único que paez razonablemente ciertu, hasta que se demuestre d'otra manera, ye que los mezcales, destilados de agave, inventar en Méxicu y que ente ellos s'atopa'l tequila. == Producción d'hidróxenu a partir del tequila == La Facultá d'Inxeniería de la Universidá Nacional Autónoma de Méxicu (UNAM) desenvolvió un procesu por aciu el cual puede xenerase hidróxenu combustible a partir de les vinazas del tequila. Mientres el procesu de destilación d'esta bébora típico mexicana estrayida del agave azul xenérense agües residuales o líquidos como subproductu que ye lo que se conoz como [[vinaza|vinaces]] del tequila. Anguaño esti subproductu ye inutilizáu pola industria, depués por aciu el procesu que se propón lo que se pretende ye usalo como materia primo pa llogru d'hidróxenu, que ye consumíu pol fueu y ye consideráu como una fonte d'enerxía llimpia. “La metodoloxía utilizada foi un biorrector a nivel de llaboratoriu. Utilizóse agua residual de la industria tequilera como fonte de carbonu. Nel estudiu utilizáronse 2 temperatures, 25 graos centígrados y 35 graos centígrados, amás de dos tiempos de residencia hidráulica. El biogás xeneráu foi recoyíu usando'l métodu de desplazamientu d'agua. Pa cada temperatura fueron reparaos en cada fase'l volume según la composición del biogás, el carbonu orgánico y la producción d'ácidos.” L'hidróxenu puede ser llográu a partir de distintes agües residuales, esto ye, d'agües o bien d'orixe industrial o bien d'orixe domésticu que contengan materia orgánico. == Ver tamién == * [[Paisaxe agavero y antigües instalaciones industriales de Tequila]] * [[Tequila sunrise]] * [[Bebíes de Méxicu]] * [[Bebida destilada]] == Referencies == {{llistaref}} {{llistaref}} 1 {{Enllaz rotu|1=Norma Oficial Mexicana Nom-006-Scfi-2005, Bébores Alcohóliques-Tequila Especificaciones |2=http://www.ordenjuridico.gob.mx/Federal/PE/APF/APC/SE/Normes/Oficiales/NOM-006-SCFI-2005.pdf |fecha=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} == Enllaces esternos == {{commonscat|Tequila}} * [http://www.tequileros.org Cámara Nacional de la Industria Tequilera] * [http://www.iaph.es/revistaph/index.php/revistaph/article/view/3590#.VT4JDGPm6BU El papel de les comunidaes llocales nun paisaxe cultural: el paisaxe agavero de Tequila.] {{AvisuTradubot|Tequila}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Bébores alcohóliques de Méxicu]] [[Categoría:Bébores]] [[Categoría:Denominaciones d'orixe de Méxicu]] [[Categoría:Tequila]] [[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con plantía Otros usos a páxines que nun esisten]] af0liqtp8ufaffy983iq4zosc5sarzl 10 88282 4379229 2887812 2025-06-24T16:58:40Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Turkmenistan_(1992-1997).svg with [[File:Flag_of_Turkmenistan_(1992–1997).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379229 wikitext text/x-wiki {{ {{{1<noinclude>|amosar xeodatos</noinclude>}}} | alies = Turkmenistán | bandera alies = Flag of Turkmenistan.svg | bandera alies-1992 = Flag of Turkmenistan (1992–1997).svg | bandera alies-1997 = Flag of Turkmenistan (1997-2001).svg | tamañu = {{{tamañu|}}} | nome = {{{nome|}}} | alt = Bandera de Turkmenistán | variante = {{{variante|}}} | altlink = {{{altlink|}}} <noinclude> | var1 = 1992 | var2 = 1997 | redir1 = TKM | rellacionáu1 = RSS de Turkmenistán </noinclude> }}<noinclude>[[Categoría:Wikipedia:Plantíes de xeodatos por estáu|Turkmenistan]] [[Categoría:Wikipedia:Plantíes de xeodatos d'Asia|Turkmenistan]] </noinclude> 7dqd0iybtxw1etfqjlgis0yirikcrag 0 88811 4379265 4379034 2025-06-25T01:30:07Z XabatuBot 43102 Anovar estadístiques 4379265 wikitext text/x-wiki Esta ye una tabla con toles '''[[Wikipedia|Wikipedies]]''', presentaes n'orde decreciente de páxines de conteníu.<ref name="pdc">Les páxines de conteníu son les páxines de los [[Ayuda:Espaciu de nomes espacios de nomes]] que cada comunidá estima que constitúin la enciclopedia —amás del principal o d'artículos, en delles ediciones añaden otros complementarios—, y qu'amás nun son redireiciones y contienen siquier un enllaz internu.</ref> Los datos anóvense caldía automáticamente (última anovación <onlyinclude>{{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}</onlyinclude>) <!-- bot table start --> {| class="wikitable sortable col2izq col3izq col4izq" style="text-align: right; margin-bottom: 10px;" ! ! Llingua ! Llingua (llocal) ! {{abreviatura|Cód.|Códigu según ISO ISO 639-1}}<ref>La direición [[Llocalizador de recursos uniforme|URL]] de cada Wikipedia tien la estructura <code>http(s)://'''xx'''.wikipedia.org/wiki/</code>, onde '''xx''' ye la identificación de la llingua d'esa Wikipedia, según el códigu de lletres de la norma [ISO 639]-1.</ref> ! {{abreviatura|P. de cont.|Páxines de conteníu}} ! Páxines ! Ediciones ! {{abreviatura|Almins.|Alministradores}} ! Usuarios ! {{abreviatura|U. activos|Usuarios activos}}<ref>Considérase activos a los usuarios que fixeron dalguna aición nel proyeutu nos postreros 30 díes.</ref> ! Archivos ! {{abreviatura|Fond.|Fondura}}<ref>La fondura ye un mididor de l'actividá nuna Wikipedia qu'amuesa con qué frecuencia anoven les páxines de conteníu. <center><math>Fondura=\frac{Ediciones}{P\acute{a}xines}\cdot \left(\frac{P\acute{a}xines - Art\acute{\imath}culos}{Art\acute{\imath}culos} \right)^{2}</math></center></ref> |- | 1 | [[{{#language:en|ast}}]] | {{lang|en|{{#language:en}}}} | <code>[[:en:|en]]</code> | [[:en:Special:Statistics|7&nbsp;022&nbsp;890]] | [[:en:Special:Statistics|63&nbsp;390&nbsp;178]] | [[:en:Special:Statistics|1&nbsp;292&nbsp;481&nbsp;362]] | [[:en:Special:ListUsers/sysop|839]] | [[:en:Special:ListUsers|49&nbsp;317&nbsp;677]] | [[:en:Special:ActiveUsers|110&nbsp;144]] | [[:en:Special:ListFiles|939&nbsp;428]] | 1&nbsp;313 |- | 2 | [[Cebuanu]] | Sinugboanong | <code>[[:ceb:|ceb]]</code> | [[:ceb:Special:Statistics|6&nbsp;116&nbsp;533]] | [[:ceb:Special:Statistics|11&nbsp;229&nbsp;986]] | [[:ceb:Special:Statistics|35&nbsp;407&nbsp;203]] | [[:ceb:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:ceb:Special:ListUsers|128&nbsp;717]] | [[:ceb:Special:ActiveUsers|166]] | [[:ceb:Special:ListFiles|3]] | 2 |- | 3 | [[Idioma alemán|Alemán]] | Deutsch | <code>[[:de:|de]]</code> | [[:de:Special:Statistics|3&nbsp;026&nbsp;813]] | [[:de:Special:Statistics|8&nbsp;317&nbsp;371]] | [[:de:Special:Statistics|255&nbsp;540&nbsp;955]] | [[:de:Special:ListUsers/sysop|172]] | [[:de:Special:ListUsers|4&nbsp;598&nbsp;979]] | [[:de:Special:ActiveUsers|16&nbsp;503]] | [[:de:Special:ListFiles|129&nbsp;821]] | 94 |- | 4 | [[Francés]] | français | <code>[[:fr:|fr]]</code> | [[:fr:Special:Statistics|2&nbsp;692&nbsp;553]] | [[:fr:Special:Statistics|13&nbsp;535&nbsp;770]] | [[:fr:Special:Statistics|226&nbsp;295&nbsp;956]] | [[:fr:Special:ListUsers/sysop|141]] | [[:fr:Special:ListUsers|5&nbsp;206&nbsp;205]] | [[:fr:Special:ActiveUsers|16&nbsp;203]] | [[:fr:Special:ListFiles|76&nbsp;094]] | 271 |- | 5 | [[Idioma suecu|Suecu]] | svenska | <code>[[:sv:|sv]]</code> | [[:sv:Special:Statistics|2&nbsp;611&nbsp;871]] | [[:sv:Special:Statistics|6&nbsp;315&nbsp;330]] | [[:sv:Special:Statistics|57&nbsp;550&nbsp;485]] | [[:sv:Special:ListUsers/sysop|65]] | [[:sv:Special:ListUsers|954&nbsp;723]] | [[:sv:Special:ActiveUsers|1&nbsp;887]] | [[:sv:Special:ListFiles|0]] | 18 |- | 6 | [[Idioma neerlandés|Neerlandés]] | Nederlands | <code>[[:nl:|nl]]</code> | [[:nl:Special:Statistics|2&nbsp;190&nbsp;539]] | [[:nl:Special:Statistics|4&nbsp;712&nbsp;950]] | [[:nl:Special:Statistics|69&nbsp;354&nbsp;678]] | [[:nl:Special:ListUsers/sysop|29]] | [[:nl:Special:ListUsers|1&nbsp;411&nbsp;613]] | [[:nl:Special:ActiveUsers|3&nbsp;591]] | [[:nl:Special:ListFiles|20]] | 20 |- | 7 | [[Idioma rusu|Rusu]] | русский | <code>[[:ru:|ru]]</code> | [[:ru:Special:Statistics|2&nbsp;051&nbsp;635]] | [[:ru:Special:Statistics|8&nbsp;304&nbsp;727]] | [[:ru:Special:Statistics|145&nbsp;520&nbsp;527]] | [[:ru:Special:ListUsers/sysop|62]] | [[:ru:Special:ListUsers|3&nbsp;767&nbsp;686]] | [[:ru:Special:ActiveUsers|8&nbsp;268]] | [[:ru:Special:ListFiles|260&nbsp;466]] | 163 |- | 8 | [[Idioma español|Español]] | español | <code>[[:es:|es]]</code> | [[:es:Special:Statistics|2&nbsp;043&nbsp;540]] | [[:es:Special:Statistics|8&nbsp;442&nbsp;449]] | [[:es:Special:Statistics|167&nbsp;670&nbsp;543]] | [[:es:Special:ListUsers/sysop|52]] | [[:es:Special:ListUsers|7&nbsp;439&nbsp;060]] | [[:es:Special:ActiveUsers|12&nbsp;786]] | [[:es:Special:ListFiles|0]] | 195 |- | 9 | [[Idioma italianu|Italianu]] | italiano | <code>[[:it:|it]]</code> | [[:it:Special:Statistics|1&nbsp;923&nbsp;804]] | [[:it:Special:Statistics|8&nbsp;320&nbsp;464]] | [[:it:Special:Statistics|145&nbsp;279&nbsp;952]] | [[:it:Special:ListUsers/sysop|114]] | [[:it:Special:ListUsers|2&nbsp;652&nbsp;917]] | [[:it:Special:ActiveUsers|7&nbsp;049]] | [[:it:Special:ListFiles|122&nbsp;119]] | 193 |- | 10 | [[Idioma polacu|Polacu]] | polski | <code>[[:pl:|pl]]</code> | [[:pl:Special:Statistics|1&nbsp;661&nbsp;633]] | [[:pl:Special:Statistics|3&nbsp;892&nbsp;976]] | [[:pl:Special:Statistics|76&nbsp;864&nbsp;418]] | [[:pl:Special:ListUsers/sysop|96]] | [[:pl:Special:ListUsers|1&nbsp;381&nbsp;582]] | [[:pl:Special:ActiveUsers|4&nbsp;303]] | [[:pl:Special:ListFiles|264]] | 36 |- | 11 | [[Árabe exipcianu]] | مصرى | <code>[[:arz:|arz]]</code> | [[:arz:Special:Statistics|1&nbsp;627&nbsp;815]] | [[:arz:Special:Statistics|2&nbsp;157&nbsp;679]] | [[:arz:Special:Statistics|12&nbsp;096&nbsp;777]] | [[:arz:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:arz:Special:ListUsers|263&nbsp;604]] | [[:arz:Special:ActiveUsers|177]] | [[:arz:Special:ListFiles|1&nbsp;315]] | 1 |- | 12 | [[Chinu mandarín|Chinu]] | 中文 | <code>[[:zh:|zh]]</code> | [[:zh:Special:Statistics|1&nbsp;484&nbsp;743]] | [[:zh:Special:Statistics|8&nbsp;059&nbsp;721]] | [[:zh:Special:Statistics|87&nbsp;595&nbsp;441]] | [[:zh:Special:ListUsers/sysop|63]] | [[:zh:Special:ListUsers|3&nbsp;741&nbsp;419]] | [[:zh:Special:ActiveUsers|6&nbsp;734]] | [[:zh:Special:ListFiles|68&nbsp;703]] | 213 |- | 13 | [[Xaponés]] | 日本語 | <code>[[:ja:|ja]]</code> | [[:ja:Special:Statistics|1&nbsp;463&nbsp;295]] | [[:ja:Special:Statistics|4&nbsp;301&nbsp;933]] | [[:ja:Special:Statistics|105&nbsp;142&nbsp;198]] | [[:ja:Special:ListUsers/sysop|41]] | [[:ja:Special:ListUsers|2&nbsp;328&nbsp;931]] | [[:ja:Special:ActiveUsers|12&nbsp;268]] | [[:ja:Special:ListFiles|5&nbsp;418]] | 92 |- | 14 | [[Idioma ucraín|Ucraín]] | українська | <code>[[:uk:|uk]]</code> | [[:uk:Special:Statistics|1&nbsp;381&nbsp;640]] | [[:uk:Special:Statistics|4&nbsp;919&nbsp;447]] | [[:uk:Special:Statistics|45&nbsp;503&nbsp;679]] | [[:uk:Special:ListUsers/sysop|47]] | [[:uk:Special:ListUsers|806&nbsp;747]] | [[:uk:Special:ActiveUsers|2&nbsp;976]] | [[:uk:Special:ListFiles|113&nbsp;995]] | 61 |- | 15 | [[Vietnamita]] | Tiếng Việt | <code>[[:vi:|vi]]</code> | [[:vi:Special:Statistics|1&nbsp;295&nbsp;160]] | [[:vi:Special:Statistics|19&nbsp;508&nbsp;077]] | [[:vi:Special:Statistics|73&nbsp;567&nbsp;509]] | [[:vi:Special:ListUsers/sysop|15]] | [[:vi:Special:ListUsers|991&nbsp;541]] | [[:vi:Special:ActiveUsers|1&nbsp;199]] | [[:vi:Special:ListFiles|26&nbsp;876]] | 746 |- | 16 | [[Árabe]] | العربية | <code>[[:ar:|ar]]</code> | [[:ar:Special:Statistics|1&nbsp;268&nbsp;227]] | [[:ar:Special:Statistics|8&nbsp;806&nbsp;636]] | [[:ar:Special:Statistics|71&nbsp;082&nbsp;251]] | [[:ar:Special:ListUsers/sysop|26]] | [[:ar:Special:ListUsers|2&nbsp;729&nbsp;381]] | [[:ar:Special:ActiveUsers|3&nbsp;451]] | [[:ar:Special:ListFiles|55&nbsp;375]] | 285 |- | 17 | [[Samareñu]] | Winaray | <code>[[:war:|war]]</code> | [[:war:Special:Statistics|1&nbsp;266&nbsp;709]] | [[:war:Special:Statistics|2&nbsp;870&nbsp;442]] | [[:war:Special:Statistics|7&nbsp;719&nbsp;198]] | [[:war:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:war:Special:ListUsers|63&nbsp;139]] | [[:war:Special:ActiveUsers|69]] | [[:war:Special:ListFiles|42]] | 4 |- | 18 | [[Portugués]] | Idioma português | <code>[[:pt:|pt]]</code> | [[:pt:Special:Statistics|1&nbsp;149&nbsp;269]] | [[:pt:Special:Statistics|5&nbsp;921&nbsp;411]] | [[:pt:Special:Statistics|70&nbsp;164&nbsp;045]] | [[:pt:Special:ListUsers/sysop|52]] | [[:pt:Special:ListUsers|3&nbsp;243&nbsp;730]] | [[:pt:Special:ActiveUsers|8&nbsp;117]] | [[:pt:Special:ListFiles|65&nbsp;287]] | 204 |- | 19 | [[Idioma persa|Persa]] | فارسی | <code>[[:fa:|fa]]</code> | [[:fa:Special:Statistics|1&nbsp;044&nbsp;098]] | [[:fa:Special:Statistics|5&nbsp;918&nbsp;195]] | [[:fa:Special:Statistics|42&nbsp;062&nbsp;838]] | [[:fa:Special:ListUsers/sysop|36]] | [[:fa:Special:ListUsers|1&nbsp;397&nbsp;288]] | [[:fa:Special:ActiveUsers|4&nbsp;078]] | [[:fa:Special:ListFiles|94&nbsp;944]] | 155 |- | 20 | [[Catalán]] | ca | <code>[[:ca:|ca]]</code> | [[:ca:Special:Statistics|776&nbsp;517]] | [[:ca:Special:Statistics|1&nbsp;945&nbsp;453]] | [[:ca:Special:Statistics|35&nbsp;200&nbsp;542]] | [[:ca:Special:ListUsers/sysop|26]] | [[:ca:Special:ListUsers|516&nbsp;930]] | [[:ca:Special:ActiveUsers|1&nbsp;154]] | [[:ca:Special:ListFiles|11&nbsp;401]] | 41 |- | 21 | [[idioma indonesiu|Indonesiu]] | Idioma indonesiu | <code>[[:id:|id]]</code> | [[:id:Special:Statistics|733&nbsp;507]] | [[:id:Special:Statistics|4&nbsp;002&nbsp;615]] | [[:id:Special:Statistics|27&nbsp;428&nbsp;715]] | [[:id:Special:ListUsers/sysop|46]] | [[:id:Special:ListUsers|1&nbsp;553&nbsp;235]] | [[:id:Special:ActiveUsers|2&nbsp;890]] | [[:id:Special:ListFiles|62&nbsp;032]] | 136 |- | 22 | [[Idioma serbiu|Serbiu]] | српски / srpski | <code>[[:sr:|sr]]</code> | [[:sr:Special:Statistics|708&nbsp;191]] | [[:sr:Special:Statistics|4&nbsp;202&nbsp;579]] | [[:sr:Special:Statistics|30&nbsp;062&nbsp;381]] | [[:sr:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:sr:Special:ListUsers|443&nbsp;442]] | [[:sr:Special:ActiveUsers|2&nbsp;164]] | [[:sr:Special:ListFiles|39&nbsp;382]] | 174 |- | 23 | [[Idioma coreanu|Coreanu]] | 한국어 | <code>[[:ko:|ko]]</code> | [[:ko:Special:Statistics|707&nbsp;989]] | [[:ko:Special:Statistics|3&nbsp;414&nbsp;888]] | [[:ko:Special:Statistics|40&nbsp;053&nbsp;349]] | [[:ko:Special:ListUsers/sysop|30]] | [[:ko:Special:ListUsers|899&nbsp;006]] | [[:ko:Special:ActiveUsers|3&nbsp;180]] | [[:ko:Special:ListFiles|14&nbsp;423]] | 171 |- | 24 | [[Noruegu|Noruegu (Bokmål)]] | norsk | <code>[[:no:|no]]</code> | [[:no:Special:Statistics|649&nbsp;772]] | [[:no:Special:Statistics|1&nbsp;864&nbsp;828]] | [[:no:Special:Statistics|25&nbsp;151&nbsp;271]] | [[:no:Special:ListUsers/sysop|40]] | [[:no:Special:ListUsers|657&nbsp;584]] | [[:no:Special:ActiveUsers|2&nbsp;358]] | [[:no:Special:ListFiles|4]] | 47 |- | 25 | [[Turcu]] | Türkçe | <code>[[:tr:|tr]]</code> | [[:tr:Special:Statistics|640&nbsp;374]] | [[:tr:Special:Statistics|3&nbsp;338&nbsp;768]] | [[:tr:Special:Statistics|35&nbsp;498&nbsp;721]] | [[:tr:Special:ListUsers/sysop|23]] | [[:tr:Special:ListUsers|1&nbsp;687&nbsp;973]] | [[:tr:Special:ActiveUsers|3&nbsp;035]] | [[:tr:Special:ListFiles|43&nbsp;407]] | 189 |- | 26 | [[Idioma chechenu|Chechenu]] | нохчийн | <code>[[:ce:|ce]]</code> | [[:ce:Special:Statistics|601&nbsp;573]] | [[:ce:Special:Statistics|1&nbsp;191&nbsp;483]] | [[:ce:Special:Statistics|10&nbsp;514&nbsp;241]] | [[:ce:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ce:Special:ListUsers|41&nbsp;940]] | [[:ce:Special:ActiveUsers|42]] | [[:ce:Special:ListFiles|331]] | 8 |- | 27 | [[Idioma finlandés|Finlandés]] | suomi | <code>[[:fi:|fi]]</code> | [[:fi:Special:Statistics|596&nbsp;367]] | [[:fi:Special:Statistics|1&nbsp;541&nbsp;204]] | [[:fi:Special:Statistics|23&nbsp;325&nbsp;653]] | [[:fi:Special:ListUsers/sysop|35]] | [[:fi:Special:ListUsers|606&nbsp;074]] | [[:fi:Special:ActiveUsers|1&nbsp;404]] | [[:fi:Special:ListFiles|78&nbsp;505]] | 38 |- | 28 | [[Idioma checu|Checu]] | čeština | <code>[[:cs:|cs]]</code> | [[:cs:Special:Statistics|571&nbsp;573]] | [[:cs:Special:Statistics|1&nbsp;596&nbsp;261]] | [[:cs:Special:Statistics|24&nbsp;971&nbsp;241]] | [[:cs:Special:ListUsers/sysop|33]] | [[:cs:Special:ListUsers|702&nbsp;974]] | [[:cs:Special:ActiveUsers|2&nbsp;562]] | [[:cs:Special:ListFiles|1]] | 50 |- | 29 | [[Idioma húngaru|Húngaru]] | magyar | <code>[[:hu:|hu]]</code> | [[:hu:Special:Statistics|558&nbsp;679]] | [[:hu:Special:Statistics|1&nbsp;589&nbsp;617]] | [[:hu:Special:Statistics|28&nbsp;157&nbsp;741]] | [[:hu:Special:ListUsers/sysop|26]] | [[:hu:Special:ListUsers|591&nbsp;875]] | [[:hu:Special:ActiveUsers|1&nbsp;355]] | [[:hu:Special:ListFiles|9&nbsp;309]] | 60 |- | 30 | [[Rumanu]] | Idioma rumanu | <code>[[:ro:|ro]]</code> | [[:ro:Special:Statistics|514&nbsp;158]] | [[:ro:Special:Statistics|2&nbsp;906&nbsp;268]] | [[:ro:Special:Statistics|16&nbsp;991&nbsp;963]] | [[:ro:Special:ListUsers/sysop|16]] | [[:ro:Special:ListUsers|699&nbsp;992]] | [[:ro:Special:ActiveUsers|2&nbsp;730]] | [[:ro:Special:ListFiles|118&nbsp;022]] | 127 |- | 31 | [[Idioma tártaru]] | татарча/tatarça | <code>[[:tt:|tt]]</code> | [[:tt:Special:Statistics|502&nbsp;914]] | [[:tt:Special:Statistics|832&nbsp;415]] | [[:tt:Special:Statistics|4&nbsp;447&nbsp;027]] | [[:tt:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:tt:Special:ListUsers|55&nbsp;926]] | [[:tt:Special:ActiveUsers|73]] | [[:tt:Special:ListFiles|6&nbsp;837]] | 2 |- | 32 | [[Idioma vascu|Vascu]] | euskara | <code>[[:eu:|eu]]</code> | [[:eu:Special:Statistics|466&nbsp;167]] | [[:eu:Special:Statistics|1&nbsp;005&nbsp;221]] | [[:eu:Special:Statistics|10&nbsp;316&nbsp;425]] | [[:eu:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:eu:Special:ListUsers|174&nbsp;910]] | [[:eu:Special:ActiveUsers|364]] | [[:eu:Special:ListFiles|0]] | 14 |- | 33 | [[Idioma serbocroata|Serbocroata]] | srpskohrvatski / српскохрватски | <code>[[:sh:|sh]]</code> | [[:sh:Special:Statistics|460&nbsp;889]] | [[:sh:Special:Statistics|4&nbsp;626&nbsp;071]] | [[:sh:Special:Statistics|42&nbsp;456&nbsp;692]] | [[:sh:Special:ListUsers/sysop|8]] | [[:sh:Special:ListUsers|263&nbsp;119]] | [[:sh:Special:ActiveUsers|467]] | [[:sh:Special:ListFiles|9&nbsp;927]] | 750 |- | 34 | [[Idioma malayu|Malayu]] | Bahasa Melayu | <code>[[:ms:|ms]]</code> | [[:ms:Special:Statistics|428&nbsp;758]] | [[:ms:Special:Statistics|1&nbsp;158&nbsp;331]] | [[:ms:Special:Statistics|6&nbsp;559&nbsp;377]] | [[:ms:Special:ListUsers/sysop|13]] | [[:ms:Special:ListUsers|355&nbsp;891]] | [[:ms:Special:ActiveUsers|581]] | [[:ms:Special:ListFiles|18&nbsp;409]] | 16 |- | 36 | [[Hebréu]] | עברית | <code>[[:he:|he]]</code> | [[:he:Special:Statistics|377&nbsp;849]] | [[:he:Special:Statistics|1&nbsp;595&nbsp;508]] | [[:he:Special:Statistics|41&nbsp;229&nbsp;556]] | [[:he:Special:ListUsers/sysop|28]] | [[:he:Special:ListUsers|1&nbsp;208&nbsp;648]] | [[:he:Special:ActiveUsers|2&nbsp;892]] | [[:he:Special:ListFiles|84&nbsp;993]] | 268 |- | 37 | [[Esperantu]] | Esperanto | <code>[[:eo:|eo]]</code> | [[:eo:Special:Statistics|371&nbsp;866]] | [[:eo:Special:Statistics|834&nbsp;641]] | [[:eo:Special:Statistics|9&nbsp;104&nbsp;881]] | [[:eo:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:eo:Special:ListUsers|238&nbsp;264]] | [[:eo:Special:ActiveUsers|309]] | [[:eo:Special:ListFiles|18&nbsp;987]] | 17 |- | 38 | [[Idioma armeniu|Armeniu]] | Հայերեն | <code>[[:hy:|hy]]</code> | [[:hy:Special:Statistics|319&nbsp;737]] | [[:hy:Special:Statistics|1&nbsp;175&nbsp;900]] | [[:hy:Special:Statistics|10&nbsp;354&nbsp;890]] | [[:hy:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:hy:Special:ListUsers|155&nbsp;241]] | [[:hy:Special:ActiveUsers|436]] | [[:hy:Special:ListFiles|12&nbsp;302]] | 63 |- | 39 | [[Idioma danés|Danés]] | dansk | <code>[[:da:|da]]</code> | [[:da:Special:Statistics|309&nbsp;305]] | [[:da:Special:Statistics|970&nbsp;001]] | [[:da:Special:Statistics|12&nbsp;030&nbsp;612]] | [[:da:Special:ListUsers/sysop|26]] | [[:da:Special:ListUsers|519&nbsp;251]] | [[:da:Special:ActiveUsers|1&nbsp;684]] | [[:da:Special:ListFiles|3]] | 57 |- | 40 | [[Idioma búlgaru|Búlgaru]] | български | <code>[[:bg:|bg]]</code> | [[:bg:Special:Statistics|304&nbsp;643]] | [[:bg:Special:Statistics|687&nbsp;762]] | [[:bg:Special:Statistics|12&nbsp;588&nbsp;194]] | [[:bg:Special:ListUsers/sysop|20]] | [[:bg:Special:ListUsers|361&nbsp;071]] | [[:bg:Special:ActiveUsers|605]] | [[:bg:Special:ListFiles|13]] | 29 |- | 41 | [[Idioma uzbequistanín|Uzbequistanín]] | oʻzbekcha/ўзбекча | <code>[[:uz:|uz]]</code> | [[:uz:Special:Statistics|293&nbsp;713]] | [[:uz:Special:Statistics|1&nbsp;103&nbsp;901]] | [[:uz:Special:Statistics|5&nbsp;475&nbsp;084]] | [[:uz:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:uz:Special:ListUsers|179&nbsp;390]] | [[:uz:Special:ActiveUsers|361]] | [[:uz:Special:ListFiles|3&nbsp;940]] | 38 |- | 42 | [[Idioma galés|Galés]] | Cymraeg | <code>[[:cy:|cy]]</code> | [[:cy:Special:Statistics|282&nbsp;179]] | [[:cy:Special:Statistics|523&nbsp;021]] | [[:cy:Special:Statistics|13&nbsp;775&nbsp;983]] | [[:cy:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:cy:Special:ListUsers|98&nbsp;292]] | [[:cy:Special:ActiveUsers|116]] | [[:cy:Special:ListFiles|11&nbsp;704]] | 19 |- | 43 | [[Inglés simple]] | Simple English | <code>[[:simple:|simple]]</code> | [[:simple:Special:Statistics|270&nbsp;539]] | [[:simple:Special:Statistics|887&nbsp;919]] | [[:simple:Special:Statistics|10&nbsp;328&nbsp;299]] | [[:simple:Special:ListUsers/sysop|22]] | [[:simple:Special:ListUsers|1&nbsp;610&nbsp;207]] | [[:simple:Special:ActiveUsers|1&nbsp;478]] | [[:simple:Special:ListFiles|36]] | 61 |- | 44 | [[Idioma bielorrusu|Bielorrusu]] | беларуская | <code>[[:be:|be]]</code> | [[:be:Special:Statistics|254&nbsp;660]] | [[:be:Special:Statistics|714&nbsp;372]] | [[:be:Special:Statistics|5&nbsp;001&nbsp;941]] | [[:be:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:be:Special:ListUsers|153&nbsp;369]] | [[:be:Special:ActiveUsers|252]] | [[:be:Special:ListFiles|3&nbsp;492]] | 23 |- | 45 | [[Griegu]] | Ελληνικά | <code>[[:el:|el]]</code> | [[:el:Special:Statistics|254&nbsp;565]] | [[:el:Special:Statistics|723&nbsp;396]] | [[:el:Special:Statistics|11&nbsp;142&nbsp;199]] | [[:el:Special:ListUsers/sysop|22]] | [[:el:Special:ListUsers|454&nbsp;905]] | [[:el:Special:ActiveUsers|854]] | [[:el:Special:ListFiles|19&nbsp;220]] | 52 |- | 46 | [[Idioma eslovacu|Eslovacu]] | slovenčina | <code>[[:sk:|sk]]</code> | [[:sk:Special:Statistics|254&nbsp;402]] | [[:sk:Special:Statistics|588&nbsp;979]] | [[:sk:Special:Statistics|8&nbsp;027&nbsp;736]] | [[:sk:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:sk:Special:ListUsers|265&nbsp;195]] | [[:sk:Special:ActiveUsers|486]] | [[:sk:Special:ListFiles|0]] | 24 |- | 47 | [[Idioma estoniu|Estoniu]] | eesti | <code>[[:et:|et]]</code> | [[:et:Special:Statistics|253&nbsp;098]] | [[:et:Special:Statistics|596&nbsp;083]] | [[:et:Special:Statistics|6&nbsp;903&nbsp;651]] | [[:et:Special:ListUsers/sysop|34]] | [[:et:Special:ListUsers|206&nbsp;832]] | [[:et:Special:ActiveUsers|565]] | [[:et:Special:ListFiles|664]] | 21 |- | 48 | [[Azerbaixanu del sur]] | تۆرکجه | <code>[[:azb:|azb]]</code> | [[:azb:Special:Statistics|244&nbsp;149]] | [[:azb:Special:Statistics|579&nbsp;065]] | [[:azb:Special:Statistics|1&nbsp;574&nbsp;457]] | [[:azb:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:azb:Special:ListUsers|56&nbsp;206]] | [[:azb:Special:ActiveUsers|91]] | [[:azb:Special:ListFiles|466]] | 5 |- | 49 | [[Idioma kazaquistanín|kazaquistanín]] | қазақша | <code>[[:kk:|kk]]</code> | [[:kk:Special:Statistics|239&nbsp;573]] | [[:kk:Special:Statistics|650&nbsp;135]] | [[:kk:Special:Statistics|3&nbsp;479&nbsp;272]] | [[:kk:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:kk:Special:ListUsers|166&nbsp;499]] | [[:kk:Special:ActiveUsers|229]] | [[:kk:Special:ListFiles|8&nbsp;456]] | 16 |- | 50 | [[Idioma minangkabau|Minangkabau]] | Baso Minangkabau | <code>[[:min:|min]]</code> | [[:min:Special:Statistics|228&nbsp;431]] | [[:min:Special:Statistics|473&nbsp;118]] | [[:min:Special:Statistics|3&nbsp;174&nbsp;445]] | [[:min:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:min:Special:ListUsers|21&nbsp;280]] | [[:min:Special:ActiveUsers|32]] | [[:min:Special:ListFiles|180]] | 8 |- | 51 | [[Urdú]] | اردو | <code>[[:ur:|ur]]</code> | [[:ur:Special:Statistics|228&nbsp;030]] | [[:ur:Special:Statistics|2&nbsp;228&nbsp;911]] | [[:ur:Special:Statistics|8&nbsp;848&nbsp;570]] | [[:ur:Special:ListUsers/sysop|8]] | [[:ur:Special:ListUsers|195&nbsp;411]] | [[:ur:Special:ActiveUsers|236]] | [[:ur:Special:ListFiles|7&nbsp;869]] | 306 |- | 52 | [[Idioma croata|Croata]] | hrvatski | <code>[[:hr:|hr]]</code> | [[:hr:Special:Statistics|226&nbsp;568]] | [[:hr:Special:Statistics|486&nbsp;556]] | [[:hr:Special:Statistics|7&nbsp;228&nbsp;247]] | [[:hr:Special:ListUsers/sysop|15]] | [[:hr:Special:ListUsers|330&nbsp;011]] | [[:hr:Special:ActiveUsers|468]] | [[:hr:Special:ListFiles|21&nbsp;416]] | 20 |- | 53 | [[Idioma lituanu|Lituanu]] | lietuvių | <code>[[:lt:|lt]]</code> | [[:lt:Special:Statistics|222&nbsp;692]] | [[:lt:Special:Statistics|554&nbsp;257]] | [[:lt:Special:Statistics|7&nbsp;570&nbsp;120]] | [[:lt:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:lt:Special:ListUsers|198&nbsp;932]] | [[:lt:Special:ActiveUsers|299]] | [[:lt:Special:ListFiles|26&nbsp;565]] | 30 |- | 54 | [[Idioma gallegu|Gallegu]] | galego | <code>[[:gl:|gl]]</code> | [[:gl:Special:Statistics|222&nbsp;524]] | [[:gl:Special:Statistics|547&nbsp;520]] | [[:gl:Special:Statistics|7&nbsp;096&nbsp;590]] | [[:gl:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:gl:Special:ListUsers|155&nbsp;603]] | [[:gl:Special:ActiveUsers|291]] | [[:gl:Special:ListFiles|31]] | 28 |- | 55 | [[Idioma azerbaixanu|Azerbaixanu]] | azərbaycanca | <code>[[:az:|az]]</code> | [[:az:Special:Statistics|205&nbsp;426]] | [[:az:Special:Statistics|618&nbsp;330]] | [[:az:Special:Statistics|8&nbsp;199&nbsp;589]] | [[:az:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:az:Special:ListUsers|311&nbsp;511]] | [[:az:Special:ActiveUsers|560]] | [[:az:Special:ListFiles|14&nbsp;837]] | 54 |- | 56 | [[Idioma eslovenu|Eslovenu]] | slovenščina | <code>[[:sl:|sl]]</code> | [[:sl:Special:Statistics|193&nbsp;456]] | [[:sl:Special:Statistics|492&nbsp;058]] | [[:sl:Special:Statistics|6&nbsp;447&nbsp;243]] | [[:sl:Special:ListUsers/sysop|22]] | [[:sl:Special:ListUsers|242&nbsp;777]] | [[:sl:Special:ActiveUsers|300]] | [[:sl:Special:ListFiles|8&nbsp;690]] | 31 |- | 57 | [[Idioma xeorxanu|Xeorxanu]] | ქართული | <code>[[:ka:|ka]]</code> | [[:ka:Special:Statistics|183&nbsp;736]] | [[:ka:Special:Statistics|506&nbsp;717]] | [[:ka:Special:Statistics|4&nbsp;808&nbsp;627]] | [[:ka:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:ka:Special:ListUsers|169&nbsp;924]] | [[:ka:Special:ActiveUsers|294]] | [[:ka:Special:ListFiles|15&nbsp;891]] | 29 |- | 58 | [[Xudeoespañol]] | Ladin | <code>[[:lld:|lld]]</code> | [[:lld:Special:Statistics|180&nbsp;790]] | [[:lld:Special:Statistics|187&nbsp;765]] | [[:lld:Special:Statistics|242&nbsp;377]] | [[:lld:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:lld:Special:ListUsers|10&nbsp;121]] | [[:lld:Special:ActiveUsers|26]] | [[:lld:Special:ListFiles|4]] | 0 |- | 59 | [[Nynorsk|Noruegu (Nynorsk)]] | norsk nynorsk | <code>[[:nn:|nn]]</code> | [[:nn:Special:Statistics|174&nbsp;946]] | [[:nn:Special:Statistics|395&nbsp;410]] | [[:nn:Special:Statistics|3&nbsp;602&nbsp;586]] | [[:nn:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:nn:Special:ListUsers|143&nbsp;821]] | [[:nn:Special:ActiveUsers|131]] | [[:nn:Special:ListFiles|10]] | 14 |- | 60 | [[Idioma tamil|Tamil]] | தமிழ் | <code>[[:ta:|ta]]</code> | [[:ta:Special:Statistics|174&nbsp;733]] | [[:ta:Special:Statistics|597&nbsp;835]] | [[:ta:Special:Statistics|4&nbsp;287&nbsp;151]] | [[:ta:Special:ListUsers/sysop|32]] | [[:ta:Special:ListUsers|244&nbsp;427]] | [[:ta:Special:ActiveUsers|255]] | [[:ta:Special:ListFiles|9&nbsp;368]] | 42 |- | 61 | [[Idioma tailandés|Tailandés]] | ไทย | <code>[[:th:|th]]</code> | [[:th:Special:Statistics|174&nbsp;654]] | [[:th:Special:Statistics|1&nbsp;144&nbsp;951]] | [[:th:Special:Statistics|12&nbsp;366&nbsp;054]] | [[:th:Special:ListUsers/sysop|18]] | [[:th:Special:ListUsers|502&nbsp;829]] | [[:th:Special:ActiveUsers|1&nbsp;151]] | [[:th:Special:ListFiles|5&nbsp;808]] | 333 |- | 62 | [[Idioma bengalín|Bengalín]] | বাংলা | <code>[[:bn:|bn]]</code> | [[:bn:Special:Statistics|171&nbsp;702]] | [[:bn:Special:Statistics|1&nbsp;338&nbsp;853]] | [[:bn:Special:Statistics|8&nbsp;260&nbsp;339]] | [[:bn:Special:ListUsers/sysop|15]] | [[:bn:Special:ListUsers|495&nbsp;101]] | [[:bn:Special:ActiveUsers|889]] | [[:bn:Special:ListFiles|20&nbsp;447]] | 285 |- | 63 | [[Idioma hindi|Hindi]] | हिन्दी | <code>[[:hi:|hi]]</code> | [[:hi:Special:Statistics|165&nbsp;727]] | [[:hi:Special:Statistics|1&nbsp;372&nbsp;997]] | [[:hi:Special:Statistics|6&nbsp;420&nbsp;643]] | [[:hi:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:hi:Special:ListUsers|856&nbsp;888]] | [[:hi:Special:ActiveUsers|484]] | [[:hi:Special:ListFiles|4&nbsp;607]] | 248 |- | 64 | [[Idioma macedoniu|Macedoniu]] | македонски | <code>[[:mk:|mk]]</code> | [[:mk:Special:Statistics|153&nbsp;421]] | [[:mk:Special:Statistics|584&nbsp;064]] | [[:mk:Special:Statistics|5&nbsp;371&nbsp;261]] | [[:mk:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:mk:Special:ListUsers|123&nbsp;655]] | [[:mk:Special:ActiveUsers|222]] | [[:mk:Special:ListFiles|9&nbsp;647]] | 72 |- | 65 | [[Idioma llatín|Llatín]] | Latina | <code>[[:la:|la]]</code> | [[:la:Special:Statistics|140&nbsp;292]] | [[:la:Special:Statistics|287&nbsp;714]] | [[:la:Special:Statistics|3&nbsp;888&nbsp;386]] | [[:la:Special:ListUsers/sysop|21]] | [[:la:Special:ListUsers|193&nbsp;701]] | [[:la:Special:ActiveUsers|156]] | [[:la:Special:ListFiles|0]] | 15 |- | 67 | [[Asturianu]] | asturianu | <code>[[:ast:|ast]]</code> | [[:ast:Special:Statistics|137&nbsp;336]] | [[:ast:Special:Statistics|244&nbsp;192]] | [[:ast:Special:Statistics|4&nbsp;373&nbsp;728]] | [[:ast:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:ast:Special:ListUsers|134&nbsp;867]] | [[:ast:Special:ActiveUsers|96]] | [[:ast:Special:ListFiles|0]] | 11 |- | 68 | [[Idioma letón|Letón]] | latviešu | <code>[[:lv:|lv]]</code> | [[:lv:Special:Statistics|135&nbsp;989]] | [[:lv:Special:Statistics|545&nbsp;234]] | [[:lv:Special:Statistics|4&nbsp;291&nbsp;728]] | [[:lv:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:lv:Special:ListUsers|131&nbsp;444]] | [[:lv:Special:ActiveUsers|254]] | [[:lv:Special:ListFiles|27&nbsp;512]] | 71 |- | 69 | [[Afrikaans]] | Afrikaans | <code>[[:af:|af]]</code> | [[:af:Special:Statistics|124&nbsp;769]] | [[:af:Special:Statistics|428&nbsp;314]] | [[:af:Special:Statistics|2&nbsp;810&nbsp;697]] | [[:af:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:af:Special:ListUsers|189&nbsp;479]] | [[:af:Special:ActiveUsers|183]] | [[:af:Special:ListFiles|9&nbsp;798]] | 39 |- | 70 | [[Taxiku]] | тоҷикӣ | <code>[[:tg:|tg]]</code> | [[:tg:Special:Statistics|115&nbsp;508]] | [[:tg:Special:Statistics|282&nbsp;551]] | [[:tg:Special:Statistics|1&nbsp;436&nbsp;286]] | [[:tg:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:tg:Special:ListUsers|71&nbsp;086]] | [[:tg:Special:ActiveUsers|70]] | [[:tg:Special:ListFiles|530]] | 11 |- | 71 | [[Idioma telugu]] | తెలుగు | <code>[[:te:|te]]</code> | [[:te:Special:Statistics|113&nbsp;904]] | [[:te:Special:Statistics|393&nbsp;150]] | [[:te:Special:Statistics|4&nbsp;500&nbsp;674]] | [[:te:Special:ListUsers/sysop|11]] | [[:te:Special:ListUsers|137&nbsp;375]] | [[:te:Special:ActiveUsers|174]] | [[:te:Special:ListFiles|14&nbsp;378]] | 69 |- | 72 | [[Idioma birmanu|Birmanu]] | မြန်မာဘာသာ | <code>[[:my:|my]]</code> | [[:my:Special:Statistics|109&nbsp;280]] | [[:my:Special:Statistics|254&nbsp;703]] | [[:my:Special:Statistics|878&nbsp;707]] | [[:my:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:my:Special:ListUsers|129&nbsp;639]] | [[:my:Special:ActiveUsers|147]] | [[:my:Special:ListFiles|2&nbsp;913]] | 6 |- | 73 | [[Idioma albanés|Albanés]] | shqip | <code>[[:sq:|sq]]</code> | [[:sq:Special:Statistics|103&nbsp;585]] | [[:sq:Special:Statistics|314&nbsp;323]] | [[:sq:Special:Statistics|2&nbsp;808&nbsp;267]] | [[:sq:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:sq:Special:ListUsers|173&nbsp;110]] | [[:sq:Special:ActiveUsers|268]] | [[:sq:Special:ListFiles|3&nbsp;700]] | 37 |- | 74 | [[Idioma malgax|Malgax]] | Malagasy | <code>[[:mg:|mg]]</code> | [[:mg:Special:Statistics|100&nbsp;222]] | [[:mg:Special:Statistics|256&nbsp;599]] | [[:mg:Special:Statistics|1&nbsp;108&nbsp;728]] | [[:mg:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:mg:Special:ListUsers|35&nbsp;887]] | [[:mg:Special:ActiveUsers|78]] | [[:mg:Special:ListFiles|3]] | 11 |- | 75 | [[Suaḥili]] | Kiswahili | <code>[[:sw:|sw]]</code> | [[:sw:Special:Statistics|100&nbsp;019]] | [[:sw:Special:Statistics|198&nbsp;667]] | [[:sw:Special:Statistics|1&nbsp;431&nbsp;188]] | [[:sw:Special:ListUsers/sysop|15]] | [[:sw:Special:ListUsers|78&nbsp;695]] | [[:sw:Special:ActiveUsers|474]] | [[:sw:Special:ListFiles|1&nbsp;188]] | 7 |- | 76 | [[Idioma marathi|Marathi]] | मराठी | <code>[[:mr:|mr]]</code> | [[:mr:Special:Statistics|99&nbsp;985]] | [[:mr:Special:Statistics|321&nbsp;280]] | [[:mr:Special:Statistics|2&nbsp;578&nbsp;054]] | [[:mr:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:mr:Special:ListUsers|170&nbsp;826]] | [[:mr:Special:ActiveUsers|156]] | [[:mr:Special:ListFiles|4&nbsp;054]] | 39 |- | 77 | [[Idioma bosniu|Bosniu]] | bosanski | <code>[[:bs:|bs]]</code> | [[:bs:Special:Statistics|95&nbsp;304]] | [[:bs:Special:Statistics|376&nbsp;537]] | [[:bs:Special:Statistics|3&nbsp;717&nbsp;078]] | [[:bs:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:bs:Special:ListUsers|169&nbsp;585]] | [[:bs:Special:ActiveUsers|185]] | [[:bs:Special:ListFiles|5&nbsp;276]] | 86 |- | 78 | [[Idioma curdu|Curdu]] | kurdî | <code>[[:ku:|ku]]</code> | [[:ku:Special:Statistics|90&nbsp;433]] | [[:ku:Special:Statistics|286&nbsp;663]] | [[:ku:Special:Statistics|1&nbsp;942&nbsp;190]] | [[:ku:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ku:Special:ListUsers|94&nbsp;446]] | [[:ku:Special:ActiveUsers|84]] | [[:ku:Special:ListFiles|555]] | 32 |- | 79 | [[Idioma occitanu|Occitanu]] | occitan | <code>[[:oc:|oc]]</code> | [[:oc:Special:Statistics|89&nbsp;878]] | [[:oc:Special:Statistics|165&nbsp;690]] | [[:oc:Special:Statistics|2&nbsp;463&nbsp;448]] | [[:oc:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:oc:Special:ListUsers|58&nbsp;593]] | [[:oc:Special:ActiveUsers|86]] | [[:oc:Special:ListFiles|305]] | 11 |- | 80 | [[Idioma bretón|Bretón]] | brezhoneg | <code>[[:br:|br]]</code> | [[:br:Special:Statistics|88&nbsp;733]] | [[:br:Special:Statistics|157&nbsp;990]] | [[:br:Special:Statistics|2&nbsp;145&nbsp;440]] | [[:br:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:br:Special:ListUsers|84&nbsp;847]] | [[:br:Special:ActiveUsers|90]] | [[:br:Special:ListFiles|520]] | 8 |- | 82 | [[Idioma malabar]] | മലയാളം | <code>[[:ml:|ml]]</code> | [[:ml:Special:Statistics|86&nbsp;848]] | [[:ml:Special:Statistics|543&nbsp;586]] | [[:ml:Special:Statistics|4&nbsp;285&nbsp;704]] | [[:ml:Special:ListUsers/sysop|14]] | [[:ml:Special:ListUsers|192&nbsp;863]] | [[:ml:Special:ActiveUsers|206]] | [[:ml:Special:ListFiles|7&nbsp;366]] | 218 |- | 83 | [[Baxu saxón]] | Plattdüütsch | <code>[[:nds:|nds]]</code> | [[:nds:Special:Statistics|85&nbsp;506]] | [[:nds:Special:Statistics|182&nbsp;420]] | [[:nds:Special:Statistics|1&nbsp;038&nbsp;097]] | [[:nds:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:nds:Special:ListUsers|57&nbsp;899]] | [[:nds:Special:ActiveUsers|39]] | [[:nds:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | 84 | [[Idioma lombardu|Lombardu]] | lumbaart | <code>[[:lmo:|lmo]]</code> | [[:lmo:Special:Statistics|77&nbsp;454]] | [[:lmo:Special:Statistics|149&nbsp;650]] | [[:lmo:Special:Statistics|1&nbsp;309&nbsp;808]] | [[:lmo:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:lmo:Special:ListUsers|47&nbsp;720]] | [[:lmo:Special:ActiveUsers|44]] | [[:lmo:Special:ListFiles|795]] | 8 |- | 85 | [[Curdu (Soraní)]] | کوردی | <code>[[:ckb:|ckb]]</code> | [[:ckb:Special:Statistics|77&nbsp;143]] | [[:ckb:Special:Statistics|247&nbsp;423]] | [[:ckb:Special:Statistics|1&nbsp;453&nbsp;739]] | [[:ckb:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:ckb:Special:ListUsers|69&nbsp;074]] | [[:ckb:Special:ActiveUsers|134]] | [[:ckb:Special:ListFiles|2&nbsp;969]] | 29 |- | 86 | [[Idioma kirguís]] | Кыргызча | <code>[[:ky:|ky]]</code> | [[:ky:Special:Statistics|75&nbsp;999]] | [[:ky:Special:Statistics|109&nbsp;511]] | [[:ky:Special:Statistics|515&nbsp;073]] | [[:ky:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ky:Special:ListUsers|43&nbsp;705]] | [[:ky:Special:ActiveUsers|69]] | [[:ky:Special:ListFiles|2&nbsp;680]] | 1 |- | 87 | [[Xavanés]] | Basa Jawa | <code>[[:jv:|jv]]</code> | [[:jv:Special:Statistics|74&nbsp;589]] | [[:jv:Special:Statistics|185&nbsp;167]] | [[:jv:Special:Statistics|1&nbsp;728&nbsp;846]] | [[:jv:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:jv:Special:ListUsers|66&nbsp;900]] | [[:jv:Special:ActiveUsers|137]] | [[:jv:Special:ListFiles|4&nbsp;343]] | 21 |- | 88 | [[Panyabí occidental]] | پنجابی | <code>[[:pnb:|pnb]]</code> | [[:pnb:Special:Statistics|74&nbsp;298]] | [[:pnb:Special:Statistics|138&nbsp;354]] | [[:pnb:Special:Statistics|687&nbsp;569]] | [[:pnb:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:pnb:Special:ListUsers|41&nbsp;108]] | [[:pnb:Special:ActiveUsers|56]] | [[:pnb:Special:ListFiles|31]] | 4 |- | 89 | [[Nepal bhasa]] | नेपाल भाषा | <code>[[:new:|new]]</code> | [[:new:Special:Statistics|72&nbsp;510]] | [[:new:Special:Statistics|166&nbsp;276]] | [[:new:Special:Statistics|871&nbsp;859]] | [[:new:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:new:Special:ListUsers|29&nbsp;655]] | [[:new:Special:ActiveUsers|24]] | [[:new:Special:ListFiles|0]] | 9 |- | 90 | [[Criollu haitianu|Haitianu]] | Kreyòl ayisyen | <code>[[:ht:|ht]]</code> | [[:ht:Special:Statistics|71&nbsp;045]] | [[:ht:Special:Statistics|92&nbsp;124]] | [[:ht:Special:Statistics|866&nbsp;598]] | [[:ht:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ht:Special:ListUsers|35&nbsp;808]] | [[:ht:Special:ActiveUsers|45]] | [[:ht:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | 91 | [[Idioma piamontés|Piamontés]] | Piemontèis | <code>[[:pms:|pms]]</code> | [[:pms:Special:Statistics|70&nbsp;429]] | [[:pms:Special:Statistics|106&nbsp;396]] | [[:pms:Special:Statistics|877&nbsp;521]] | [[:pms:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:pms:Special:ListUsers|29&nbsp;687]] | [[:pms:Special:ActiveUsers|34]] | [[:pms:Special:ListFiles|1&nbsp;893]] | 2 |- | 92 | [[Venecianu]] | vèneto | <code>[[:vec:|vec]]</code> | [[:vec:Special:Statistics|69&nbsp;437]] | [[:vec:Special:Statistics|143&nbsp;197]] | [[:vec:Special:Statistics|1&nbsp;218&nbsp;607]] | [[:vec:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:vec:Special:ListUsers|38&nbsp;835]] | [[:vec:Special:ActiveUsers|41]] | [[:vec:Special:ListFiles|724]] | 10 |- | 93 | [[Idioma luxemburgués|Luxemburgués]] | Lëtzebuergesch | <code>[[:lb:|lb]]</code> | [[:lb:Special:Statistics|65&nbsp;251]] | [[:lb:Special:Statistics|142&nbsp;236]] | [[:lb:Special:Statistics|2&nbsp;622&nbsp;072]] | [[:lb:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:lb:Special:ListUsers|65&nbsp;886]] | [[:lb:Special:ActiveUsers|71]] | [[:lb:Special:ListFiles|2&nbsp;558]] | 26 |- | 94 | [[Idioma mazandaraní|Mazandaraní]] | مازِرونی | <code>[[:mzn:|mzn]]</code> | [[:mzn:Special:Statistics|64&nbsp;090]] | [[:mzn:Special:Statistics|106&nbsp;296]] | [[:mzn:Special:Statistics|322&nbsp;553]] | [[:mzn:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mzn:Special:ListUsers|41&nbsp;874]] | [[:mzn:Special:ActiveUsers|34]] | [[:mzn:Special:ListFiles|382]] | 1 |- | 95 | [[Idioma baskir|Baskir]] | башҡортса | <code>[[:ba:|ba]]</code> | [[:ba:Special:Statistics|63&nbsp;889]] | [[:ba:Special:Statistics|183&nbsp;744]] | [[:ba:Special:Statistics|1&nbsp;284&nbsp;075]] | [[:ba:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:ba:Special:ListUsers|44&nbsp;510]] | [[:ba:Special:ActiveUsers|62]] | [[:ba:Special:ListFiles|1&nbsp;430]] | 25 |- | 96 | [[Idioma sondanés|Sondanés]] | Basa Sunda | <code>[[:su:|su]]</code> | [[:su:Special:Statistics|62&nbsp;004]] | [[:su:Special:Statistics|99&nbsp;344]] | [[:su:Special:Statistics|678&nbsp;585]] | [[:su:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:su:Special:ListUsers|33&nbsp;788]] | [[:su:Special:ActiveUsers|61]] | [[:su:Special:ListFiles|420]] | 2 |- | 97 | [[Idioma irlandés|Irlandés]] | Gaeilge | <code>[[:ga:|ga]]</code> | [[:ga:Special:Statistics|61&nbsp;935]] | [[:ga:Special:Statistics|110&nbsp;379]] | [[:ga:Special:Statistics|1&nbsp;268&nbsp;897]] | [[:ga:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:ga:Special:ListUsers|66&nbsp;683]] | [[:ga:Special:ActiveUsers|91]] | [[:ga:Special:ListFiles|1&nbsp;006]] | 7 |- | 98 | [[Idioma islandés|Islandés]] | íslenska | <code>[[:is:|is]]</code> | [[:is:Special:Statistics|60&nbsp;271]] | [[:is:Special:Statistics|157&nbsp;100]] | [[:is:Special:Statistics|1&nbsp;916&nbsp;707]] | [[:is:Special:ListUsers/sysop|12]] | [[:is:Special:ListUsers|105&nbsp;689]] | [[:is:Special:ActiveUsers|137]] | [[:is:Special:ListFiles|3&nbsp;261]] | 31 |- | 99 | [[Idioma ḥausa|Ḥausa]] | Hausa | <code>[[:ha:|ha]]</code> | [[:ha:Special:Statistics|59&nbsp;529]] | [[:ha:Special:Statistics|93&nbsp;054]] | [[:ha:Special:Statistics|646&nbsp;556]] | [[:ha:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:ha:Special:ListUsers|35&nbsp;825]] | [[:ha:Special:ActiveUsers|177]] | [[:ha:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | 100 | [[Silesianu]] | ślůnski | <code>[[:szl:|szl]]</code> | [[:szl:Special:Statistics|58&nbsp;994]] | [[:szl:Special:Statistics|75&nbsp;229]] | [[:szl:Special:Statistics|377&nbsp;228]] | [[:szl:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:szl:Special:ListUsers|27&nbsp;321]] | [[:szl:Special:ActiveUsers|40]] | [[:szl:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 101 | [[Idioma panyabí oriental|Panyabí oriental]] | ਪੰਜਾਬੀ | <code>[[:pa:|pa]]</code> | [[:pa:Special:Statistics|58&nbsp;802]] | [[:pa:Special:Statistics|187&nbsp;472]] | [[:pa:Special:Statistics|809&nbsp;836]] | [[:pa:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:pa:Special:ListUsers|54&nbsp;333]] | [[:pa:Special:ActiveUsers|114]] | [[:pa:Special:ListFiles|1&nbsp;852]] | 21 |- | 102 | [[Idioma chuvasiu|Chuvasiu]] | Чӑвашла | <code>[[:cv:|cv]]</code> | [[:cv:Special:Statistics|57&nbsp;734]] | [[:cv:Special:Statistics|119&nbsp;294]] | [[:cv:Special:Statistics|855&nbsp;500]] | [[:cv:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:cv:Special:ListUsers|37&nbsp;626]] | [[:cv:Special:ActiveUsers|38]] | [[:cv:Special:ListFiles|530]] | 8 |- | 103 | [[Frisón occidental]] | Frysk | <code>[[:fy:|fy]]</code> | [[:fy:Special:Statistics|57&nbsp;153]] | [[:fy:Special:Statistics|171&nbsp;860]] | [[:fy:Special:Statistics|1&nbsp;196&nbsp;178]] | [[:fy:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:fy:Special:ListUsers|53&nbsp;581]] | [[:fy:Special:ActiveUsers|79]] | [[:fy:Special:ListFiles|7&nbsp;496]] | 28 |- | 104 | [[Ido]] | Ido | <code>[[:io:|io]]</code> | [[:io:Special:Statistics|56&nbsp;640]] | [[:io:Special:Statistics|78&nbsp;484]] | [[:io:Special:Statistics|1&nbsp;072&nbsp;903]] | [[:io:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:io:Special:ListUsers|41&nbsp;966]] | [[:io:Special:ActiveUsers|46]] | [[:io:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | 105 | [[Idioma aragonés|Aragonés]] | aragonés | <code>[[:an:|an]]</code> | [[:an:Special:Statistics|49&nbsp;260]] | [[:an:Special:Statistics|175&nbsp;288]] | [[:an:Special:Statistics|2&nbsp;296&nbsp;498]] | [[:an:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:an:Special:ListUsers|82&nbsp;743]] | [[:an:Special:ActiveUsers|65]] | [[:an:Special:ListFiles|1&nbsp;636]] | 86 |- | 106 | [[Idioma tagalu|Tagalu]] | Tagalog | <code>[[:tl:|tl]]</code> | [[:tl:Special:Statistics|48&nbsp;690]] | [[:tl:Special:Statistics|246&nbsp;571]] | [[:tl:Special:Statistics|2&nbsp;159&nbsp;723]] | [[:tl:Special:ListUsers/sysop|10]] | [[:tl:Special:ListUsers|150&nbsp;447]] | [[:tl:Special:ActiveUsers|154]] | [[:tl:Special:ListFiles|1&nbsp;825]] | 145 |- | 107 | [[Guilakí|Idioma guilakí]] | گیلکی | <code>[[:glk:|glk]]</code> | [[:glk:Special:Statistics|48&nbsp;151]] | [[:glk:Special:Statistics|57&nbsp;210]] | [[:glk:Special:Statistics|153&nbsp;149]] | [[:glk:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:glk:Special:ListUsers|17&nbsp;384]] | [[:glk:Special:ActiveUsers|12]] | [[:glk:Special:ListFiles|810]] | 0 |- | 108 | [[Chinu vu]] | 吴语 | <code>[[:wuu:|wuu]]</code> | [[:wuu:Special:Statistics|46&nbsp;013]] | [[:wuu:Special:Statistics|67&nbsp;856]] | [[:wuu:Special:Statistics|367&nbsp;675]] | [[:wuu:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:wuu:Special:ListUsers|139&nbsp;709]] | [[:wuu:Special:ActiveUsers|69]] | [[:wuu:Special:ListFiles|7]] | 1 |- | 109 | [[Volapük]] | Volapük | <code>[[:vo:|vo]]</code> | [[:vo:Special:Statistics|42&nbsp;891]] | [[:vo:Special:Statistics|160&nbsp;122]] | [[:vo:Special:Statistics|3&nbsp;313&nbsp;930]] | [[:vo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:vo:Special:ListUsers|38&nbsp;293]] | [[:vo:Special:ActiveUsers|23]] | [[:vo:Special:ListFiles|0]] | 155 |- | 110 | [[Idioma igbo|Igbo]] | Igbo | <code>[[:ig:|ig]]</code> | [[:ig:Special:Statistics|42&nbsp;806]] | [[:ig:Special:Statistics|57&nbsp;051]] | [[:ig:Special:Statistics|225&nbsp;792]] | [[:ig:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:ig:Special:ListUsers|25&nbsp;642]] | [[:ig:Special:ActiveUsers|100]] | [[:ig:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 111 | [[Zazaki]] | Zazaki | <code>[[:diq:|diq]]</code> | [[:diq:Special:Statistics|42&nbsp;319]] | [[:diq:Special:Statistics|63&nbsp;801]] | [[:diq:Special:Statistics|536&nbsp;166]] | [[:diq:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:diq:Special:ListUsers|31&nbsp;116]] | [[:diq:Special:ActiveUsers|20]] | [[:diq:Special:ListFiles|193]] | 2 |- | 112 | [[Idioma yoruba|Yoruba]] | Yorùbá | <code>[[:yo:|yo]]</code> | [[:yo:Special:Statistics|35&nbsp;309]] | [[:yo:Special:Statistics|59&nbsp;832]] | [[:yo:Special:Statistics|596&nbsp;683]] | [[:yo:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:yo:Special:ListUsers|31&nbsp;288]] | [[:yo:Special:ActiveUsers|63]] | [[:yo:Special:ListFiles|160]] | 5 |- | 113 | [[Escocés (llingua xermánica)]] | Scots | <code>[[:sco:|sco]]</code> | [[:sco:Special:Statistics|34&nbsp;376]] | [[:sco:Special:Statistics|138&nbsp;267]] | [[:sco:Special:Statistics|898&nbsp;762]] | [[:sco:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:sco:Special:ListUsers|117&nbsp;966]] | [[:sco:Special:ActiveUsers|69]] | [[:sco:Special:ListFiles|429]] | 59 |- | 114 | [[Idioma canarés|Canarés]] | ಕನ್ನಡ | <code>[[:kn:|kn]]</code> | [[:kn:Special:Statistics|33&nbsp;833]] | [[:kn:Special:Statistics|155&nbsp;836]] | [[:kn:Special:Statistics|1&nbsp;302&nbsp;288]] | [[:kn:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:kn:Special:ListUsers|92&nbsp;131]] | [[:kn:Special:ActiveUsers|98]] | [[:kn:Special:ListFiles|2&nbsp;352]] | 109 |- | 115 | [[Alemánicu]] | Alemannisch | <code>[[:als:|als]]</code> | [[:als:Special:Statistics|31&nbsp;211]] | [[:als:Special:Statistics|74&nbsp;428]] | [[:als:Special:Statistics|1&nbsp;068&nbsp;051]] | [[:als:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:als:Special:ListUsers|111&nbsp;750]] | [[:als:Special:ActiveUsers|92]] | [[:als:Special:ListFiles|600]] | 28 |- | 116 | [[Idioma guyaratín|Guyaratín]] | ગુજરાતી | <code>[[:gu:|gu]]</code> | [[:gu:Special:Statistics|30&nbsp;599]] | [[:gu:Special:Statistics|132&nbsp;929]] | [[:gu:Special:Statistics|885&nbsp;212]] | [[:gu:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:gu:Special:ListUsers|82&nbsp;005]] | [[:gu:Special:ActiveUsers|50]] | [[:gu:Special:ListFiles|0]] | 74 |- | 117 | [[Idioma balinés|Balinés]] | Bali | <code>[[:ban:|ban]]</code> | [[:ban:Special:Statistics|30&nbsp;465]] | [[:ban:Special:Statistics|61&nbsp;837]] | [[:ban:Special:Statistics|225&nbsp;049]] | [[:ban:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ban:Special:ListUsers|47&nbsp;827]] | [[:ban:Special:ActiveUsers|61]] | [[:ban:Special:ListFiles|143]] | 4 |- | 118 | [[Interlingua]] | interlingua | <code>[[:ia:|ia]]</code> | [[:ia:Special:Statistics|29&nbsp;945]] | [[:ia:Special:Statistics|45&nbsp;435]] | [[:ia:Special:Statistics|676&nbsp;504]] | [[:ia:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:ia:Special:ListUsers|54&nbsp;944]] | [[:ia:Special:ActiveUsers|38]] | [[:ia:Special:ListFiles|4]] | 4 |- | 119 | [[Kotava]] | Kotava | <code>[[:avk:|avk]]</code> | [[:avk:Special:Statistics|29&nbsp;893]] | [[:avk:Special:Statistics|36&nbsp;330]] | [[:avk:Special:Statistics|146&nbsp;054]] | [[:avk:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:avk:Special:ListUsers|7&nbsp;049]] | [[:avk:Special:ActiveUsers|16]] | [[:avk:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 120 | [[Idioma nepalés|Nepales]] | नेपाली | <code>[[:ne:|ne]]</code> | [[:ne:Special:Statistics|29&nbsp;852]] | [[:ne:Special:Statistics|111&nbsp;315]] | [[:ne:Special:Statistics|1&nbsp;291&nbsp;266]] | [[:ne:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:ne:Special:ListUsers|71&nbsp;913]] | [[:ne:Special:ActiveUsers|102]] | [[:ne:Special:ListFiles|1&nbsp;448]] | 86 |- | 121 | [[Tártaru de Crimea]] | qırımtatarca | <code>[[:crh:|crh]]</code> | [[:crh:Special:Statistics|29&nbsp;578]] | [[:crh:Special:Statistics|56&nbsp;990]] | [[:crh:Special:Statistics|235&nbsp;733]] | [[:crh:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:crh:Special:ListUsers|41&nbsp;328]] | [[:crh:Special:ActiveUsers|32]] | [[:crh:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | 122 | [[Idioma austrobávaru|Bávaru]] | Boarisch | <code>[[:bar:|bar]]</code> | [[:bar:Special:Statistics|27&nbsp;184]] | [[:bar:Special:Statistics|110&nbsp;408]] | [[:bar:Special:Statistics|847&nbsp;778]] | [[:bar:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bar:Special:ListUsers|75&nbsp;196]] | [[:bar:Special:ActiveUsers|50]] | [[:bar:Special:ListFiles|1&nbsp;153]] | 72 |- | 123 | [[Sicilianu]] | sicilianu | <code>[[:scn:|scn]]</code> | [[:scn:Special:Statistics|26&nbsp;272]] | [[:scn:Special:Statistics|55&nbsp;856]] | [[:scn:Special:Statistics|766&nbsp;421]] | [[:scn:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:scn:Special:ListUsers|47&nbsp;806]] | [[:scn:Special:ActiveUsers|30]] | [[:scn:Special:ListFiles|1&nbsp;085]] | 17 |- | 124 | [[Idioma mongol|Mongol]] | монгол | <code>[[:mn:|mn]]</code> | [[:mn:Special:Statistics|25&nbsp;743]] | [[:mn:Special:Statistics|111&nbsp;134]] | [[:mn:Special:Statistics|821&nbsp;468]] | [[:mn:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:mn:Special:ListUsers|96&nbsp;839]] | [[:mn:Special:ActiveUsers|123]] | [[:mn:Special:ListFiles|1&nbsp;336]] | 81 |- | 125 | [[Bishnupriya Manipuri]] | বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী | <code>[[:bpy:|bpy]]</code> | [[:bpy:Special:Statistics|25&nbsp;089]] | [[:bpy:Special:Statistics|63&nbsp;456]] | [[:bpy:Special:Statistics|894&nbsp;938]] | [[:bpy:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bpy:Special:ListUsers|27&nbsp;060]] | [[:bpy:Special:ActiveUsers|15]] | [[:bpy:Special:ListFiles|35]] | 33 |- | 126 | [[Saraiki]] | سرائیکی | <code>[[:skr:|skr]]</code> | [[:skr:Special:Statistics|24&nbsp;191]] | [[:skr:Special:Statistics|28&nbsp;142]] | [[:skr:Special:Statistics|63&nbsp;441]] | [[:skr:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:skr:Special:ListUsers|3&nbsp;433]] | [[:skr:Special:ActiveUsers|19]] | [[:skr:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 127 | [[Quechua]] | Runa Simi | <code>[[:qu:|qu]]</code> | [[:qu:Special:Statistics|24&nbsp;146]] | [[:qu:Special:Statistics|58&nbsp;082]] | [[:qu:Special:Statistics|677&nbsp;151]] | [[:qu:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:qu:Special:ListUsers|32&nbsp;378]] | [[:qu:Special:ActiveUsers|42]] | [[:qu:Special:ListFiles|0]] | 23 |- | 128 | [[Idioma cingalés|Cingalés]] | සිංහල | <code>[[:si:|si]]</code> | [[:si:Special:Statistics|23&nbsp;326]] | [[:si:Special:Statistics|163&nbsp;087]] | [[:si:Special:Statistics|749&nbsp;843]] | [[:si:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:si:Special:ListUsers|72&nbsp;805]] | [[:si:Special:ActiveUsers|80]] | [[:si:Special:ListFiles|2&nbsp;924]] | 165 |- | 129 | [[Idioma navajo|Navajo]] | Diné bizaad | <code>[[:nv:|nv]]</code> | [[:nv:Special:Statistics|22&nbsp;662]] | [[:nv:Special:Statistics|37&nbsp;314]] | [[:nv:Special:Statistics|308&nbsp;243]] | [[:nv:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:nv:Special:ListUsers|19&nbsp;314]] | [[:nv:Special:ActiveUsers|16]] | [[:nv:Special:ListFiles|736]] | 3 |- | 130 | [[Megrelianu]] | მარგალური | <code>[[:xmf:|xmf]]</code> | [[:xmf:Special:Statistics|21&nbsp;831]] | [[:xmf:Special:Statistics|41&nbsp;116]] | [[:xmf:Special:Statistics|240&nbsp;054]] | [[:xmf:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:xmf:Special:ListUsers|21&nbsp;463]] | [[:xmf:Special:ActiveUsers|42]] | [[:xmf:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | 131 | [[Idioma osetiu|Osetiu]] | Ирон | <code>[[:os:|os]]</code> | [[:os:Special:Statistics|20&nbsp;669]] | [[:os:Special:Statistics|74&nbsp;893]] | [[:os:Special:Statistics|585&nbsp;221]] | [[:os:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:os:Special:ListUsers|26&nbsp;573]] | [[:os:Special:ActiveUsers|28]] | [[:os:Special:ListFiles|149]] | 54 |- | 132 | [[Pashtu]] | پښتو | <code>[[:ps:|ps]]</code> | [[:ps:Special:Statistics|20&nbsp;535]] | [[:ps:Special:Statistics|73&nbsp;589]] | [[:ps:Special:Statistics|352&nbsp;303]] | [[:ps:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ps:Special:ListUsers|36&nbsp;081]] | [[:ps:Special:ActiveUsers|41]] | [[:ps:Special:ListFiles|1&nbsp;815]] | 32 |- | 133 | [[North Frisian|Frisón septentrional]] | Nordfriisk | <code>[[:frr:|frr]]</code> | [[:frr:Special:Statistics|20&nbsp;328]] | [[:frr:Special:Statistics|50&nbsp;638]] | [[:frr:Special:Statistics|272&nbsp;329]] | [[:frr:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:frr:Special:ListUsers|22&nbsp;469]] | [[:frr:Special:ActiveUsers|26]] | [[:frr:Special:ListFiles|1&nbsp;477]] | 12 |- | 134 | [[Bicolano central]] | Bikol Central | <code>[[:bcl:|bcl]]</code> | [[:bcl:Special:Statistics|19&nbsp;925]] | [[:bcl:Special:Statistics|48&nbsp;186]] | [[:bcl:Special:Statistics|289&nbsp;492]] | [[:bcl:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:bcl:Special:ListUsers|27&nbsp;636]] | [[:bcl:Special:ActiveUsers|91]] | [[:bcl:Special:ListFiles|798]] | 12 |- | 135 | [[Idioma oriya|Oriya]] | ଓଡ଼ିଆ | <code>[[:or:|or]]</code> | [[:or:Special:Statistics|19&nbsp;627]] | [[:or:Special:Statistics|84&nbsp;023]] | [[:or:Special:Statistics|561&nbsp;802]] | [[:or:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:or:Special:ListUsers|39&nbsp;027]] | [[:or:Special:ActiveUsers|48]] | [[:or:Special:ListFiles|170]] | 72 |- | 136 | [[Idioma sindhi|Sindhi]] | سنڌي | <code>[[:sd:|sd]]</code> | [[:sd:Special:Statistics|19&nbsp;185]] | [[:sd:Special:Statistics|66&nbsp;833]] | [[:sd:Special:Statistics|320&nbsp;356]] | [[:sd:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:sd:Special:ListUsers|20&nbsp;300]] | [[:sd:Special:ActiveUsers|31]] | [[:sd:Special:ListFiles|158]] | 30 |- | 137 | [[Asamés]] | অসমীয়া | <code>[[:as:|as]]</code> | [[:as:Special:Statistics|18&nbsp;845]] | [[:as:Special:Statistics|111&nbsp;358]] | [[:as:Special:Statistics|520&nbsp;436]] | [[:as:Special:ListUsers/sysop|6]] | [[:as:Special:ListUsers|45&nbsp;180]] | [[:as:Special:ActiveUsers|95]] | [[:as:Special:ListFiles|2&nbsp;291]] | 113 |- | 138 | [[Idioma tumbuka|Tumbuka]] | chiTumbuka | <code>[[:tum:|tum]]</code> | [[:tum:Special:Statistics|18&nbsp;741]] | [[:tum:Special:Statistics|38&nbsp;938]] | [[:tum:Special:Statistics|104&nbsp;215]] | [[:tum:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:tum:Special:ListUsers|9&nbsp;850]] | [[:tum:Special:ActiveUsers|20]] | [[:tum:Special:ListFiles|140]] | 3 |- | 139 | [[:en:Sakha|Sakha]] | саха тыла | <code>[[:sah:|sah]]</code> | [[:sah:Special:Statistics|17&nbsp;627]] | [[:sah:Special:Statistics|53&nbsp;226]] | [[:sah:Special:Statistics|418&nbsp;001]] | [[:sah:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:sah:Special:ListUsers|27&nbsp;128]] | [[:sah:Special:ActiveUsers|33]] | [[:sah:Special:ListFiles|1&nbsp;765]] | 32 |- | 140 | [[Min Dong]] | Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ | <code>[[:cdo:|cdo]]</code> | [[:cdo:Special:Statistics|16&nbsp;660]] | [[:cdo:Special:Statistics|33&nbsp;504]] | [[:cdo:Special:Statistics|103&nbsp;509]] | [[:cdo:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:cdo:Special:ListUsers|23&nbsp;499]] | [[:cdo:Special:ActiveUsers|18]] | [[:cdo:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | 142 | [[Gaélicu escocés]] | Gàidhlig | <code>[[:gd:|gd]]</code> | [[:gd:Special:Statistics|15&nbsp;992]] | [[:gd:Special:Statistics|32&nbsp;442]] | [[:gd:Special:Statistics|578&nbsp;464]] | [[:gd:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:gd:Special:ListUsers|30&nbsp;366]] | [[:gd:Special:ActiveUsers|18]] | [[:gd:Special:ListFiles|290]] | 19 |- | 143 | [[:en:Buginese|Buginese]] | ᨅᨔ ᨕᨘᨁᨗ | <code>[[:bug:|bug]]</code> | [[:bug:Special:Statistics|15&nbsp;954]] | [[:bug:Special:Statistics|20&nbsp;475]] | [[:bug:Special:Statistics|205&nbsp;479]] | [[:bug:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:bug:Special:ListUsers|14&nbsp;472]] | [[:bug:Special:ActiveUsers|14]] | [[:bug:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | 144 | [[Yiddish]] | ייִדיש | <code>[[:yi:|yi]]</code> | [[:yi:Special:Statistics|15&nbsp;528]] | [[:yi:Special:Statistics|44&nbsp;253]] | [[:yi:Special:Statistics|595&nbsp;851]] | [[:yi:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:yi:Special:ListUsers|56&nbsp;647]] | [[:yi:Special:ActiveUsers|34]] | [[:yi:Special:ListFiles|985]] | 46 |- | 145 | [[Amáricu]] | አማርኛ | <code>[[:am:|am]]</code> | [[:am:Special:Statistics|15&nbsp;430]] | [[:am:Special:Statistics|46&nbsp;358]] | [[:am:Special:Statistics|385&nbsp;206]] | [[:am:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:am:Special:ListUsers|51&nbsp;492]] | [[:am:Special:ActiveUsers|42]] | [[:am:Special:ListFiles|1&nbsp;357]] | 33 |- | 146 | [[Ilocanu]] | Ilokano | <code>[[:ilo:|ilo]]</code> | [[:ilo:Special:Statistics|15&nbsp;417]] | [[:ilo:Special:Statistics|70&nbsp;473]] | [[:ilo:Special:Statistics|403&nbsp;466]] | [[:ilo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ilo:Special:ListUsers|18&nbsp;805]] | [[:ilo:Special:ActiveUsers|27]] | [[:ilo:Special:ListFiles|0]] | 73 |- | 147 | [[Idioma limburgués|Limburgués]] | Limburgs | <code>[[:li:|li]]</code> | [[:li:Special:Statistics|15&nbsp;107]] | [[:li:Special:Statistics|68&nbsp;536]] | [[:li:Special:Statistics|482&nbsp;178]] | [[:li:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:li:Special:ListUsers|31&nbsp;418]] | [[:li:Special:ActiveUsers|23]] | [[:li:Special:ListFiles|622]] | 88 |- | 148 | [[Idioma napolitanu|Napolitanu]] | Napulitano | <code>[[:nap:|nap]]</code> | [[:nap:Special:Statistics|14&nbsp;926]] | [[:nap:Special:Statistics|24&nbsp;130]] | [[:nap:Special:Statistics|670&nbsp;117]] | [[:nap:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:nap:Special:ListUsers|32&nbsp;501]] | [[:nap:Special:ActiveUsers|29]] | [[:nap:Special:ListFiles|287]] | 11 |- | 149 | [[:en:Gorontalo|Gorontalo]] | Bahasa Hulontalo | <code>[[:gor:|gor]]</code> | [[:gor:Special:Statistics|14&nbsp;827]] | [[:gor:Special:Statistics|23&nbsp;205]] | [[:gor:Special:Statistics|58&nbsp;827]] | [[:gor:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:gor:Special:ListUsers|7&nbsp;152]] | [[:gor:Special:ActiveUsers|24]] | [[:gor:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | 150 | [[Idioma maithili|Maithili]] | मैथिली | <code>[[:mai:|mai]]</code> | [[:mai:Special:Statistics|14&nbsp;209]] | [[:mai:Special:Statistics|44&nbsp;532]] | [[:mai:Special:Statistics|267&nbsp;718]] | [[:mai:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:mai:Special:ListUsers|15&nbsp;674]] | [[:mai:Special:ActiveUsers|26]] | [[:mai:Special:ListFiles|125]] | 27 |- | 151 | [[Feroés]] | føroyskt | <code>[[:fo:|fo]]</code> | [[:fo:Special:Statistics|14&nbsp;166]] | [[:fo:Special:Statistics|41&nbsp;080]] | [[:fo:Special:Statistics|384&nbsp;483]] | [[:fo:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:fo:Special:ListUsers|32&nbsp;530]] | [[:fo:Special:ActiveUsers|37]] | [[:fo:Special:ListFiles|0]] | 34 |- | 152 | [[:en:Upper Sorbian|Upper Sorbian]] | hornjoserbsce | <code>[[:hsb:|hsb]]</code> | [[:hsb:Special:Statistics|14&nbsp;022]] | [[:hsb:Special:Statistics|36&nbsp;026]] | [[:hsb:Special:Statistics|386&nbsp;050]] | [[:hsb:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:hsb:Special:ListUsers|26&nbsp;797]] | [[:hsb:Special:ActiveUsers|33]] | [[:hsb:Special:ListFiles|126]] | 26 |- | 153 | [[Idioma shan|Shan]] | ၵႂၢမ်းတႆးလူင် | <code>[[:shn:|shn]]</code> | [[:shn:Special:Statistics|13&nbsp;838]] | [[:shn:Special:Statistics|32&nbsp;914]] | [[:shn:Special:Statistics|112&nbsp;295]] | [[:shn:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:shn:Special:ListUsers|5&nbsp;367]] | [[:shn:Special:ActiveUsers|14]] | [[:shn:Special:ListFiles|72]] | 6 |- | 155 | [[Idioma santali|Santali]] | Santhali | <code>[[:sat:|sat]]</code> | [[:sat:Special:Statistics|13&nbsp;405]] | [[:sat:Special:Statistics|28&nbsp;438]] | [[:sat:Special:Statistics|171&nbsp;948]] | [[:sat:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:sat:Special:ListUsers|9&nbsp;463]] | [[:sat:Special:ActiveUsers|31]] | [[:sat:Special:ListFiles|0]] | 8 |- | 157 | [[Idioma emiliano-romañol|Emiliano-romañol]] | emiliàn e rumagnòl | <code>[[:eml:|eml]]</code> | [[:eml:Special:Statistics|13&nbsp;304]] | [[:eml:Special:Statistics|35&nbsp;964]] | [[:eml:Special:Statistics|160&nbsp;390]] | [[:eml:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:eml:Special:ListUsers|28&nbsp;720]] | [[:eml:Special:ActiveUsers|22]] | [[:eml:Special:ListFiles|2&nbsp;772]] | 13 |- | 158 | [[Idioma occidental|Occidental]] | Interlingue | <code>[[:ie:|ie]]</code> | [[:ie:Special:Statistics|13&nbsp;199]] | [[:ie:Special:Statistics|17&nbsp;455]] | [[:ie:Special:Statistics|164&nbsp;749]] | [[:ie:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ie:Special:ListUsers|22&nbsp;226]] | [[:ie:Special:ActiveUsers|32]] | [[:ie:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | 159 | [[dagbani]] | dagbanli | <code>[[:dag:|dag]]</code> | [[:dag:Special:Statistics|13&nbsp;104]] | [[:dag:Special:Statistics|24&nbsp;019]] | [[:dag:Special:Statistics|115&nbsp;900]] | [[:dag:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:dag:Special:ListUsers|5&nbsp;937]] | [[:dag:Special:ActiveUsers|76]] | [[:dag:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | 160 | [[Idioma achenés|Achenés]] | Acèh | <code>[[:ace:|ace]]</code> | [[:ace:Special:Statistics|12&nbsp;986]] | [[:ace:Special:Statistics|27&nbsp;894]] | [[:ace:Special:Statistics|153&nbsp;369]] | [[:ace:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ace:Special:ListUsers|30&nbsp;691]] | [[:ace:Special:ActiveUsers|29]] | [[:ace:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | 161 | [[Idioma valón|Valón]] | walon | <code>[[:wa:|wa]]</code> | [[:wa:Special:Statistics|12&nbsp;647]] | [[:wa:Special:Statistics|30&nbsp;238]] | [[:wa:Special:Statistics|415&nbsp;723]] | [[:wa:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:wa:Special:ListUsers|26&nbsp;703]] | [[:wa:Special:ActiveUsers|24]] | [[:wa:Special:ListFiles|716]] | 27 |- | 162 | [[Idioma armeniu occidental|Armeniu occidental]] | Արեւմտահայերէն | <code>[[:hyw:|hyw]]</code> | [[:hyw:Special:Statistics|12&nbsp;450]] | [[:hyw:Special:Statistics|27&nbsp;373]] | [[:hyw:Special:Statistics|229&nbsp;774]] | [[:hyw:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:hyw:Special:ListUsers|12&nbsp;581]] | [[:hyw:Special:ActiveUsers|34]] | [[:hyw:Special:ListFiles|0]] | 12 |- | 163 | [[Idioma sánscritu|Sánscritu]] | संस्कृतम् | <code>[[:sa:|sa]]</code> | [[:sa:Special:Statistics|12&nbsp;294]] | [[:sa:Special:Statistics|79&nbsp;841]] | [[:sa:Special:Statistics|493&nbsp;368]] | [[:sa:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:sa:Special:ListUsers|43&nbsp;149]] | [[:sa:Special:ActiveUsers|31]] | [[:sa:Special:ListFiles|445]] | 187 |- | 164 | [[{{#language:zgh|ast}}]] | {{lang|zgh|{{#language:zgh}}}} | <code>[[:zgh:|zgh]]</code> | [[:zgh:Special:Statistics|11&nbsp;749]] | [[:zgh:Special:Statistics|25&nbsp;777]] | [[:zgh:Special:Statistics|108&nbsp;842]] | [[:zgh:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:zgh:Special:ListUsers|10&nbsp;192]] | [[:zgh:Special:ActiveUsers|70]] | [[:zgh:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 165 | [[:en:Fiji Hindi|Fiji Hindi]] | Fiji Hindi | <code>[[:hif:|hif]]</code> | [[:hif:Special:Statistics|11&nbsp;685]] | [[:hif:Special:Statistics|52&nbsp;830]] | [[:hif:Special:Statistics|323&nbsp;596]] | [[:hif:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:hif:Special:ListUsers|36&nbsp;501]] | [[:hif:Special:ActiveUsers|44]] | [[:hif:Special:ListFiles|187]] | 76 |- | 166 | [[Idioma zulú|Zulú]] | isiZulu | <code>[[:zu:|zu]]</code> | [[:zu:Special:Statistics|11&nbsp;656]] | [[:zu:Special:Statistics|25&nbsp;834]] | [[:zu:Special:Statistics|113&nbsp;975]] | [[:zu:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:zu:Special:ListUsers|23&nbsp;418]] | [[:zu:Special:ActiveUsers|42]] | [[:zu:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | 167 | [[Idioma camboyanu|Camboyanu]] | ភាសាខ្មែរ | <code>[[:km:|km]]</code> | [[:km:Special:Statistics|11&nbsp;501]] | [[:km:Special:Statistics|36&nbsp;278]] | [[:km:Special:Statistics|322&nbsp;054]] | [[:km:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:km:Special:ListUsers|46&nbsp;163]] | [[:km:Special:ActiveUsers|54]] | [[:km:Special:ListFiles|808]] | 41 |- | 168 | [[Idioma shona|Shona]] | chiShona | <code>[[:sn:|sn]]</code> | [[:sn:Special:Statistics|11&nbsp;490]] | [[:sn:Special:Statistics|20&nbsp;483]] | [[:sn:Special:Statistics|112&nbsp;190]] | [[:sn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:sn:Special:ListUsers|19&nbsp;282]] | [[:sn:Special:ActiveUsers|21]] | [[:sn:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | 169 | [[Idioma ligur|Ligur]] | Ligure | <code>[[:lij:|lij]]</code> | [[:lij:Special:Statistics|11&nbsp;405]] | [[:lij:Special:Statistics|27&nbsp;936]] | [[:lij:Special:Statistics|258&nbsp;292]] | [[:lij:Special:ListUsers/sysop|7]] | [[:lij:Special:ListUsers|18&nbsp;172]] | [[:lij:Special:ActiveUsers|24]] | [[:lij:Special:ListFiles|20]] | 19 |- | 170 | [[:en:Meadow Mari|Meadow Mari]] | олык марий | <code>[[:mhr:|mhr]]</code> | [[:mhr:Special:Statistics|11&nbsp;334]] | [[:mhr:Special:Statistics|30&nbsp;958]] | [[:mhr:Special:Statistics|200&nbsp;504]] | [[:mhr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mhr:Special:ListUsers|15&nbsp;715]] | [[:mhr:Special:ActiveUsers|16]] | [[:mhr:Special:ListFiles|0]] | 19 |- | 171 | [[:en:Banjar|Banjar]] | Bahasa Banjar | <code>[[:bjn:|bjn]]</code> | [[:bjn:Special:Statistics|11&nbsp;324]] | [[:bjn:Special:Statistics|34&nbsp;162]] | [[:bjn:Special:Statistics|103&nbsp;835]] | [[:bjn:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:bjn:Special:ListUsers|16&nbsp;050]] | [[:bjn:Special:ActiveUsers|24]] | [[:bjn:Special:ListFiles|2]] | 12 |- | 172 | [[tachelhit]] | taclḥit | <code>[[:shi:|shi]]</code> | [[:shi:Special:Statistics|10&nbsp;868]] | [[:shi:Special:Statistics|14&nbsp;929]] | [[:shi:Special:Statistics|77&nbsp;182]] | [[:shi:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:shi:Special:ListUsers|11&nbsp;192]] | [[:shi:Special:ActiveUsers|22]] | [[:shi:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | 173 | [[Árabe marroquín]] | اللهجة المغربي | <code>[[:ary:|ary]]</code> | [[:ary:Special:Statistics|10&nbsp;646]] | [[:ary:Special:Statistics|86&nbsp;074]] | [[:ary:Special:Statistics|433&nbsp;978]] | [[:ary:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:ary:Special:ListUsers|16&nbsp;505]] | [[:ary:Special:ActiveUsers|37]] | [[:ary:Special:ListFiles|308]] | 253 |- | 174 | [[iodioma meitei|meitei]] | ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ | <code>[[:mni:|mni]]</code> | [[:mni:Special:Statistics|10&nbsp;444]] | [[:mni:Special:Statistics|17&nbsp;341]] | [[:mni:Special:Statistics|59&nbsp;088]] | [[:mni:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mni:Special:ListUsers|13&nbsp;343]] | [[:mni:Special:ActiveUsers|20]] | [[:mni:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | 175 | [[:en:Hill Mari|Hill Mari]] | кырык мары | <code>[[:mrj:|mrj]]</code> | [[:mrj:Special:Statistics|10&nbsp;431]] | [[:mrj:Special:Statistics|20&nbsp;849]] | [[:mrj:Special:Statistics|107&nbsp;005]] | [[:mrj:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mrj:Special:ListUsers|11&nbsp;714]] | [[:mrj:Special:ActiveUsers|9]] | [[:mrj:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | 176 | [[Idioma hakka]] | 客家語/Hak-kâ-ngî | <code>[[:hak:|hak]]</code> | [[:hak:Special:Statistics|10&nbsp;356]] | [[:hak:Special:Statistics|19&nbsp;869]] | [[:hak:Special:Statistics|131&nbsp;330]] | [[:hak:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:hak:Special:ListUsers|34&nbsp;945]] | [[:hak:Special:ActiveUsers|28]] | [[:hak:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 177 | [[Idioma karakalpako|Karakalpako]] | Qaraqalpaqsha | <code>[[:kaa:|kaa]]</code> | [[:kaa:Special:Statistics|10&nbsp;217]] | [[:kaa:Special:Statistics|22&nbsp;141]] | [[:kaa:Special:Statistics|122&nbsp;146]] | [[:kaa:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:kaa:Special:ListUsers|14&nbsp;001]] | [[:kaa:Special:ActiveUsers|36]] | [[:kaa:Special:ListFiles|69]] | 8 |- | 178 | [[Idioma pampangu|Pampangu]] | Kapampangan | <code>[[:pam:|pam]]</code> | [[:pam:Special:Statistics|10&nbsp;127]] | [[:pam:Special:Statistics|23&nbsp;200]] | [[:pam:Special:Statistics|309&nbsp;124]] | [[:pam:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:pam:Special:ListUsers|23&nbsp;222]] | [[:pam:Special:ActiveUsers|28]] | [[:pam:Special:ListFiles|394]] | 22 |- | 179 | [[Rusinu]] | русиньскый | <code>[[:rue:|rue]]</code> | [[:rue:Special:Statistics|10&nbsp;093]] | [[:rue:Special:Statistics|22&nbsp;052]] | [[:rue:Special:Statistics|157&nbsp;901]] | [[:rue:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:rue:Special:ListUsers|33&nbsp;151]] | [[:rue:Special:ActiveUsers|35]] | [[:rue:Special:ListFiles|87]] | 10 |- | 180 | [[Uigur]] | ئۇيغۇرچە / Uyghurche | <code>[[:ug:|ug]]</code> | [[:ug:Special:Statistics|9&nbsp;584]] | [[:ug:Special:Statistics|16&nbsp;898]] | [[:ug:Special:Statistics|172&nbsp;120]] | [[:ug:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ug:Special:ListUsers|24&nbsp;084]] | [[:ug:Special:ActiveUsers|25]] | [[:ug:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 181 | [[Idioma fula|Fula]] | Fulfulde | <code>[[:ff:|ff]]</code> | [[:ff:Special:Statistics|9&nbsp;512]] | [[:ff:Special:Statistics|23&nbsp;573]] | [[:ff:Special:Statistics|113&nbsp;683]] | [[:ff:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ff:Special:ListUsers|11&nbsp;334]] | [[:ff:Special:ActiveUsers|47]] | [[:ff:Special:ListFiles|0]] | 11 |- | 182 | [[{{#language:tly|ast}}]] | {{lang|tly|{{#language:tly}}}} | <code>[[:tly:|tly]]</code> | [[:tly:Special:Statistics|9&nbsp;187]] | [[:tly:Special:Statistics|12&nbsp;872]] | [[:tly:Special:Statistics|120&nbsp;826]] | [[:tly:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tly:Special:ListUsers|11&nbsp;251]] | [[:tly:Special:ActiveUsers|23]] | [[:tly:Special:ListFiles|1]] | 2 |- | 184 | [[Llingües bihari|Bihari]] | भोजपुरी | <code>[[:bh:|bh]]</code> | [[:bh:Special:Statistics|8&nbsp;824]] | [[:bh:Special:Statistics|79&nbsp;685]] | [[:bh:Special:Statistics|783&nbsp;114]] | [[:bh:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bh:Special:ListUsers|37&nbsp;889]] | [[:bh:Special:ActiveUsers|34]] | [[:bh:Special:ListFiles|54]] | 634 |- | 185 | [[Sesotho sa leboa]] | Sesotho sa Leboa | <code>[[:nso:|nso]]</code> | [[:nso:Special:Statistics|8&nbsp;768]] | [[:nso:Special:Statistics|11&nbsp;400]] | [[:nso:Special:Statistics|52&nbsp;561]] | [[:nso:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:nso:Special:ListUsers|7&nbsp;694]] | [[:nso:Special:ActiveUsers|12]] | [[:nso:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 186 | [[Idioma corsu|Corsu]] | corsu | <code>[[:co:|co]]</code> | [[:co:Special:Statistics|8&nbsp;523]] | [[:co:Special:Statistics|17&nbsp;884]] | [[:co:Special:Statistics|396&nbsp;577]] | [[:co:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:co:Special:ListUsers|25&nbsp;207]] | [[:co:Special:ActiveUsers|32]] | [[:co:Special:ListFiles|0]] | 27 |- | 187 | [[Somalín]] | Soomaaliga | <code>[[:so:|so]]</code> | [[:so:Special:Statistics|8&nbsp;351]] | [[:so:Special:Statistics|26&nbsp;034]] | [[:so:Special:Statistics|275&nbsp;859]] | [[:so:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:so:Special:ListUsers|41&nbsp;080]] | [[:so:Special:ActiveUsers|51]] | [[:so:Special:ListFiles|0]] | 48 |- | 188 | [[:en:West Flemish|West Flemish]] | West-Vlams | <code>[[:vls:|vls]]</code> | [[:vls:Special:Statistics|8&nbsp;128]] | [[:vls:Special:Statistics|22&nbsp;232]] | [[:vls:Special:Statistics|321&nbsp;680]] | [[:vls:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:vls:Special:ListUsers|29&nbsp;071]] | [[:vls:Special:ActiveUsers|19]] | [[:vls:Special:ListFiles|348]] | 44 |- | 189 | [[Kiñaruanda]] | Kinyarwanda | <code>[[:rw:|rw]]</code> | [[:rw:Special:Statistics|8&nbsp;056]] | [[:rw:Special:Statistics|16&nbsp;497]] | [[:rw:Special:Statistics|122&nbsp;671]] | [[:rw:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rw:Special:ListUsers|15&nbsp;918]] | [[:rw:Special:ActiveUsers|43]] | [[:rw:Special:ListFiles|0]] | 8 |- | 190 | [[Idioma maorí|Maorí]] | Māori | <code>[[:mi:|mi]]</code> | [[:mi:Special:Statistics|7&nbsp;996]] | [[:mi:Special:Statistics|15&nbsp;384]] | [[:mi:Special:Statistics|166&nbsp;011]] | [[:mi:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:mi:Special:ListUsers|21&nbsp;162]] | [[:mi:Special:ActiveUsers|15]] | [[:mi:Special:ListFiles|0]] | 9 |- | 192 | [[Sami septentrional]] | davvisámegiella | <code>[[:se:|se]]</code> | [[:se:Special:Statistics|7&nbsp;906]] | [[:se:Special:Statistics|21&nbsp;008]] | [[:se:Special:Statistics|304&nbsp;452]] | [[:se:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:se:Special:ListUsers|31&nbsp;725]] | [[:se:Special:ActiveUsers|16]] | [[:se:Special:ListFiles|0]] | 40 |- | 193 | [[Idioma erzya]] | эрзянь | <code>[[:myv:|myv]]</code> | [[:myv:Special:Statistics|7&nbsp;871]] | [[:myv:Special:Statistics|31&nbsp;235]] | [[:myv:Special:Statistics|152&nbsp;488]] | [[:myv:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:myv:Special:ListUsers|14&nbsp;225]] | [[:myv:Special:ActiveUsers|12]] | [[:myv:Special:ListFiles|0]] | 43 |- | 194 | [[Idioma sardu|Sardu]] | sardu | <code>[[:sc:|sc]]</code> | [[:sc:Special:Statistics|7&nbsp;697]] | [[:sc:Special:Statistics|17&nbsp;432]] | [[:sc:Special:Statistics|186&nbsp;234]] | [[:sc:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:sc:Special:ListUsers|27&nbsp;178]] | [[:sc:Special:ActiveUsers|27]] | [[:sc:Special:ListFiles|157]] | 17 |- | 195 | [[Idioma moksha|Moksha]] | мокшень | <code>[[:mdf:|mdf]]</code> | [[:mdf:Special:Statistics|7&nbsp;526]] | [[:mdf:Special:Statistics|23&nbsp;188]] | [[:mdf:Special:Statistics|99&nbsp;677]] | [[:mdf:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:mdf:Special:ListUsers|10&nbsp;898]] | [[:mdf:Special:ActiveUsers|16]] | [[:mdf:Special:ListFiles|0]] | 19 |- | 196 | [[Idioma maltés|Maltés]] | Malti | <code>[[:mt:|mt]]</code> | [[:mt:Special:Statistics|7&nbsp;402]] | [[:mt:Special:Statistics|23&nbsp;197]] | [[:mt:Special:Statistics|322&nbsp;956]] | [[:mt:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:mt:Special:ListUsers|25&nbsp;487]] | [[:mt:Special:ActiveUsers|34]] | [[:mt:Special:ListFiles|697]] | 63 |- | 197 | [[Idioma cachemir|Cachemir]] | कॉशुर / کٲشُر | <code>[[:ks:|ks]]</code> | [[:ks:Special:Statistics|7&nbsp;127]] | [[:ks:Special:Statistics|17&nbsp;753]] | [[:ks:Special:Statistics|110&nbsp;872]] | [[:ks:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ks:Special:ListUsers|12&nbsp;543]] | [[:ks:Special:ActiveUsers|17]] | [[:ks:Special:ListFiles|56]] | 14 |- | 198 | [[Idioma córnicu|Córnicu]] | kernowek | <code>[[:kw:|kw]]</code> | [[:kw:Special:Statistics|7&nbsp;091]] | [[:kw:Special:Statistics|14&nbsp;736]] | [[:kw:Special:Statistics|221&nbsp;402]] | [[:kw:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:kw:Special:ListUsers|17&nbsp;339]] | [[:kw:Special:ActiveUsers|15]] | [[:kw:Special:ListFiles|6]] | 17 |- | 199 | [[Idioma tibetanu|Tibetanu]] | བོད་ཡིག | <code>[[:bo:|bo]]</code> | [[:bo:Special:Statistics|7&nbsp;029]] | [[:bo:Special:Statistics|19&nbsp;895]] | [[:bo:Special:Statistics|147&nbsp;735]] | [[:bo:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:bo:Special:ListUsers|32&nbsp;591]] | [[:bo:Special:ActiveUsers|48]] | [[:bo:Special:ListFiles|0]] | 25 |- | 200 | [[Idioma vepsiu|Vepsiu]] | vepsän kel’ | <code>[[:vep:|vep]]</code> | [[:vep:Special:Statistics|7&nbsp;001]] | [[:vep:Special:Statistics|37&nbsp;341]] | [[:vep:Special:Statistics|178&nbsp;916]] | [[:vep:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:vep:Special:ListUsers|17&nbsp;288]] | [[:vep:Special:ActiveUsers|19]] | [[:vep:Special:ListFiles|0]] | 90 |- | 201 | [[Idioma turcomanu|Turcomanu]] | Türkmençe | <code>[[:tk:|tk]]</code> | [[:tk:Special:Statistics|6&nbsp;952]] | [[:tk:Special:Statistics|17&nbsp;251]] | [[:tk:Special:Statistics|263&nbsp;121]] | [[:tk:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:tk:Special:ListUsers|31&nbsp;279]] | [[:tk:Special:ActiveUsers|44]] | [[:tk:Special:ListFiles|332]] | 33 |- | 202 | [[Cabiliu]] | Taqbaylit | <code>[[:kab:|kab]]</code> | [[:kab:Special:Statistics|6&nbsp;919]] | [[:kab:Special:Statistics|17&nbsp;879]] | [[:kab:Special:Statistics|113&nbsp;223]] | [[:kab:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kab:Special:ListUsers|15&nbsp;279]] | [[:kab:Special:ActiveUsers|16]] | [[:kab:Special:ListFiles|0]] | 16 |- | 203 | [[Manx]] | Gaelg | <code>[[:gv:|gv]]</code> | [[:gv:Special:Statistics|6&nbsp;861]] | [[:gv:Special:Statistics|35&nbsp;616]] | [[:gv:Special:Statistics|358&nbsp;306]] | [[:gv:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:gv:Special:ListUsers|21&nbsp;874]] | [[:gv:Special:ActiveUsers|21]] | [[:gv:Special:ListFiles|121]] | 177 |- | 204 | [[Zelandés]] | Zeêuws | <code>[[:zea:|zea]]</code> | [[:zea:Special:Statistics|6&nbsp;782]] | [[:zea:Special:Statistics|12&nbsp;945]] | [[:zea:Special:Statistics|160&nbsp;413]] | [[:zea:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:zea:Special:ListUsers|14&nbsp;721]] | [[:zea:Special:ActiveUsers|24]] | [[:zea:Special:ListFiles|1]] | 10 |- | 206 | [[Chinu gan]] | 贛語 | <code>[[:gan:|gan]]</code> | [[:gan:Special:Statistics|6&nbsp;766]] | [[:gan:Special:Statistics|34&nbsp;400]] | [[:gan:Special:Statistics|400&nbsp;080]] | [[:gan:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:gan:Special:ListUsers|56&nbsp;299]] | [[:gan:Special:ActiveUsers|24]] | [[:gan:Special:ListFiles|40]] | 194 |- | 207 | [[Llingua abḥasiana|Abḥasiu]] | Аҧсшәа | <code>[[:ab:|ab]]</code> | [[:ab:Special:Statistics|6&nbsp;452]] | [[:ab:Special:Statistics|31&nbsp;604]] | [[:ab:Special:Statistics|153&nbsp;537]] | [[:ab:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ab:Special:ListUsers|22&nbsp;902]] | [[:ab:Special:ActiveUsers|18]] | [[:ab:Special:ListFiles|9]] | 74 |- | 208 | [[Sami inari]] | Anarâškielâ | <code>[[:smn:|smn]]</code> | [[:smn:Special:Statistics|6&nbsp;278]] | [[:smn:Special:Statistics|26&nbsp;575]] | [[:smn:Special:Statistics|130&nbsp;632]] | [[:smn:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:smn:Special:ListUsers|5&nbsp;732]] | [[:smn:Special:ActiveUsers|21]] | [[:smn:Special:ListFiles|0]] | 51 |- | 209 | [[Picardu]] | Picard | <code>[[:pcd:|pcd]]</code> | [[:pcd:Special:Statistics|5&nbsp;964]] | [[:pcd:Special:Statistics|11&nbsp;909]] | [[:pcd:Special:Statistics|77&nbsp;247]] | [[:pcd:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:pcd:Special:ListUsers|19&nbsp;779]] | [[:pcd:Special:ActiveUsers|23]] | [[:pcd:Special:ListFiles|50]] | 6 |- | 210 | [[Idioma guaraní|Guaraní]] | Avañe'ẽ | <code>[[:gn:|gn]]</code> | [[:gn:Special:Statistics|5&nbsp;916]] | [[:gn:Special:Statistics|13&nbsp;950]] | [[:gn:Special:Statistics|133&nbsp;948]] | [[:gn:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:gn:Special:ListUsers|20&nbsp;999]] | [[:gn:Special:ActiveUsers|25]] | [[:gn:Special:ListFiles|0]] | 18 |- | 211 | [[Franco-provenzal]] | arpetan | <code>[[:frp:|frp]]</code> | [[:frp:Special:Statistics|5&nbsp;805]] | [[:frp:Special:Statistics|17&nbsp;854]] | [[:frp:Special:Statistics|228&nbsp;971]] | [[:frp:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:frp:Special:ListUsers|18&nbsp;236]] | [[:frp:Special:ActiveUsers|21]] | [[:frp:Special:ListFiles|0]] | 55 |- | 212 | [[Idioma udmurtu]] | удмурт | <code>[[:udm:|udm]]</code> | [[:udm:Special:Statistics|5&nbsp;707]] | [[:udm:Special:Statistics|19&nbsp;869]] | [[:udm:Special:Statistics|128&nbsp;603]] | [[:udm:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:udm:Special:ListUsers|16&nbsp;498]] | [[:udm:Special:ActiveUsers|11]] | [[:udm:Special:ListFiles|8]] | 40 |- | 213 | [[Idioma komi|Komi]] | коми | <code>[[:kv:|kv]]</code> | [[:kv:Special:Statistics|5&nbsp;704]] | [[:kv:Special:Statistics|19&nbsp;425]] | [[:kv:Special:Statistics|146&nbsp;573]] | [[:kv:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kv:Special:ListUsers|15&nbsp;911]] | [[:kv:Special:ActiveUsers|13]] | [[:kv:Special:ListFiles|0]] | 44 |- | 214 | [[Idioma caxubiu|Caxubiu]] | kaszëbsczi | <code>[[:csb:|csb]]</code> | [[:csb:Special:Statistics|5&nbsp;479]] | [[:csb:Special:Statistics|8&nbsp;866]] | [[:csb:Special:Statistics|189&nbsp;624]] | [[:csb:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:csb:Special:ListUsers|18&nbsp;348]] | [[:csb:Special:ActiveUsers|16]] | [[:csb:Special:ListFiles|0]] | 8 |- | 215 | [[Llingua aymara]] | Aymar aru | <code>[[:ay:|ay]]</code> | [[:ay:Special:Statistics|5&nbsp;173]] | [[:ay:Special:Statistics|8&nbsp;886]] | [[:ay:Special:Statistics|101&nbsp;246]] | [[:ay:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ay:Special:ListUsers|18&nbsp;242]] | [[:ay:Special:ActiveUsers|20]] | [[:ay:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 216 | [[Normandu]] | Nouormand | <code>[[:nrm:|nrm]]</code> | [[:nrm:Special:Statistics|5&nbsp;053]] | [[:nrm:Special:Statistics|10&nbsp;680]] | [[:nrm:Special:Statistics|220&nbsp;912]] | [[:nrm:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:nrm:Special:ListUsers|14&nbsp;461]] | [[:nrm:Special:ActiveUsers|9]] | [[:nrm:Special:ListFiles|0]] | 26 |- | 217 | [[Idioma lao|Lao]] | ລາວ | <code>[[:lo:|lo]]</code> | [[:lo:Special:Statistics|5&nbsp;027]] | [[:lo:Special:Statistics|15&nbsp;217]] | [[:lo:Special:Statistics|118&nbsp;969]] | [[:lo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:lo:Special:ListUsers|21&nbsp;015]] | [[:lo:Special:ActiveUsers|34]] | [[:lo:Special:ListFiles|25]] | 32 |- | 218 | [[Inglés antiguu]] | Ænglisc | <code>[[:ang:|ang]]</code> | [[:ang:Special:Statistics|4&nbsp;834]] | [[:ang:Special:Statistics|20&nbsp;051]] | [[:ang:Special:Statistics|221&nbsp;509]] | [[:ang:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ang:Special:ListUsers|133&nbsp;031]] | [[:ang:Special:ActiveUsers|40]] | [[:ang:Special:ListFiles|264]] | 109 |- | 219 | [[Friulanu]] | furlan | <code>[[:fur:|fur]]</code> | [[:fur:Special:Statistics|4&nbsp;783]] | [[:fur:Special:Statistics|10&nbsp;935]] | [[:fur:Special:Statistics|180&nbsp;489]] | [[:fur:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:fur:Special:ListUsers|15&nbsp;761]] | [[:fur:Special:ActiveUsers|19]] | [[:fur:Special:ListFiles|296]] | 27 |- | 220 | [[Idioma lingala|Lingala]] | lingála | <code>[[:ln:|ln]]</code> | [[:ln:Special:Statistics|4&nbsp;779]] | [[:ln:Special:Statistics|11&nbsp;362]] | [[:ln:Special:Statistics|132&nbsp;780]] | [[:ln:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:ln:Special:ListUsers|14&nbsp;594]] | [[:ln:Special:ActiveUsers|46]] | [[:ln:Special:ListFiles|34]] | 22 |- | 221 | [[Papiamentu]] | Papiamentu | <code>[[:pap:|pap]]</code> | [[:pap:Special:Statistics|4&nbsp;741]] | [[:pap:Special:Statistics|9&nbsp;969]] | [[:pap:Special:Statistics|163&nbsp;888]] | [[:pap:Special:ListUsers/sysop|5]] | [[:pap:Special:ListUsers|16&nbsp;657]] | [[:pap:Special:ActiveUsers|22]] | [[:pap:Special:ListFiles|0]] | 20 |- | 222 | [[Idioma carelianu|Carelianu]] | Livvinkarjala | <code>[[:olo:|olo]]</code> | [[:olo:Special:Statistics|4&nbsp;586]] | [[:olo:Special:Statistics|13&nbsp;579]] | [[:olo:Special:Statistics|37&nbsp;997]] | [[:olo:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:olo:Special:ListUsers|7&nbsp;962]] | [[:olo:Special:ActiveUsers|20]] | [[:olo:Special:ListFiles|0]] | 11 |- | 223 | [[Lingua Franca Nova]] | Lingua Franca Nova | <code>[[:lfn:|lfn]]</code> | [[:lfn:Special:Statistics|4&nbsp;462]] | [[:lfn:Special:Statistics|7&nbsp;138]] | [[:lfn:Special:Statistics|41&nbsp;716]] | [[:lfn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:lfn:Special:ListUsers|14&nbsp;960]] | [[:lfn:Special:ActiveUsers|21]] | [[:lfn:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | 224 | [[Idioma lezgianu|Lezgianu]] | лезги | <code>[[:lez:|lez]]</code> | [[:lez:Special:Statistics|4&nbsp;436]] | [[:lez:Special:Statistics|14&nbsp;711]] | [[:lez:Special:Statistics|96&nbsp;945]] | [[:lez:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:lez:Special:ListUsers|12&nbsp;022]] | [[:lez:Special:ActiveUsers|13]] | [[:lez:Special:ListFiles|11]] | 35 |- | 225 | [[Idioma twi|Twi]] | Twi | <code>[[:tw:|tw]]</code> | [[:tw:Special:Statistics|4&nbsp;332]] | [[:tw:Special:Statistics|8&nbsp;114]] | [[:tw:Special:Statistics|130&nbsp;867]] | [[:tw:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:tw:Special:ListUsers|17&nbsp;218]] | [[:tw:Special:ActiveUsers|61]] | [[:tw:Special:ListFiles|0]] | 12 |- | 226 | [[Mirandés]] | Mirandés | <code>[[:mwl:|mwl]]</code> | [[:mwl:Special:Statistics|4&nbsp;279]] | [[:mwl:Special:Statistics|10&nbsp;735]] | [[:mwl:Special:Statistics|105&nbsp;560]] | [[:mwl:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mwl:Special:ListUsers|14&nbsp;429]] | [[:mwl:Special:ActiveUsers|10]] | [[:mwl:Special:ListFiles|0]] | 22 |- | 227 | [[Náhuatl]] | Nāhuatl | <code>[[:nah:|nah]]</code> | [[:nah:Special:Statistics|4&nbsp;271]] | [[:nah:Special:Statistics|13&nbsp;330]] | [[:nah:Special:Statistics|521&nbsp;625]] | [[:nah:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:nah:Special:ListUsers|23&nbsp;640]] | [[:nah:Special:ActiveUsers|13]] | [[:nah:Special:ListFiles|168]] | 176 |- | 228 | [[:en:Saterland Frisian|Saterland Frisian]] | Seeltersk | <code>[[:stq:|stq]]</code> | [[:stq:Special:Statistics|4&nbsp;129]] | [[:stq:Special:Statistics|10&nbsp;816]] | [[:stq:Special:Statistics|123&nbsp;593]] | [[:stq:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:stq:Special:ListUsers|14&nbsp;459]] | [[:stq:Special:ActiveUsers|24]] | [[:stq:Special:ListFiles|381]] | 30 |- | 229 | [[Estremeñu]] | estremeñu | <code>[[:ext:|ext]]</code> | [[:ext:Special:Statistics|3&nbsp;924]] | [[:ext:Special:Statistics|8&nbsp;903]] | [[:ext:Special:Statistics|136&nbsp;199]] | [[:ext:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ext:Special:ListUsers|19&nbsp;041]] | [[:ext:Special:ActiveUsers|23]] | [[:ext:Special:ListFiles|0]] | 25 |- | 230 | [[Xudeoespañol]] | Ladino | <code>[[:lad:|lad]]</code> | [[:lad:Special:Statistics|3&nbsp;848]] | [[:lad:Special:Statistics|13&nbsp;533]] | [[:lad:Special:Statistics|214&nbsp;651]] | [[:lad:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:lad:Special:ListUsers|23&nbsp;258]] | [[:lad:Special:ActiveUsers|20]] | [[:lad:Special:ListFiles|21]] | 100 |- | 231 | [[Romanche]] | rumantsch | <code>[[:rm:|rm]]</code> | [[:rm:Special:Statistics|3&nbsp;792]] | [[:rm:Special:Statistics|9&nbsp;738]] | [[:rm:Special:Statistics|167&nbsp;328]] | [[:rm:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:rm:Special:ListUsers|22&nbsp;053]] | [[:rm:Special:ActiveUsers|19]] | [[:rm:Special:ListFiles|48]] | 42 |- | 232 | [[Tuvanu]] | тыва дыл | <code>[[:tyv:|tyv]]</code> | [[:tyv:Special:Statistics|3&nbsp;646]] | [[:tyv:Special:Statistics|13&nbsp;692]] | [[:tyv:Special:Statistics|49&nbsp;730]] | [[:tyv:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:tyv:Special:ListUsers|10&nbsp;256]] | [[:tyv:Special:ActiveUsers|12]] | [[:tyv:Special:ListFiles|0]] | 28 |- | 233 | [[Idioma avar|Avar]] | авар | <code>[[:av:|av]]</code> | [[:av:Special:Statistics|3&nbsp;631]] | [[:av:Special:Statistics|18&nbsp;010]] | [[:av:Special:Statistics|94&nbsp;572]] | [[:av:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:av:Special:ListUsers|16&nbsp;485]] | [[:av:Special:ActiveUsers|18]] | [[:av:Special:ListFiles|0]] | 82 |- | 234 | [[Idioma konkani|Konkani]] | गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni | <code>[[:gom:|gom]]</code> | [[:gom:Special:Statistics|3&nbsp;630]] | [[:gom:Special:Statistics|8&nbsp;874]] | [[:gom:Special:Statistics|213&nbsp;709]] | [[:gom:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:gom:Special:ListUsers|11&nbsp;102]] | [[:gom:Special:ActiveUsers|31]] | [[:gom:Special:ListFiles|0]] | 50 |- | 235 | [[:en:Doteli|Doteli]] | डोटेली | <code>[[:dty:|dty]]</code> | [[:dty:Special:Statistics|3&nbsp;595]] | [[:dty:Special:Statistics|21&nbsp;732]] | [[:dty:Special:Statistics|243&nbsp;300]] | [[:dty:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:dty:Special:ListUsers|7&nbsp;526]] | [[:dty:Special:ActiveUsers|13]] | [[:dty:Special:ListFiles|3]] | 285 |- | 236 | [[:en:Komi-Permyak|Komi-Permyak]] | Перем Коми | <code>[[:koi:|koi]]</code> | [[:koi:Special:Statistics|3&nbsp;470]] | [[:koi:Special:Statistics|13&nbsp;119]] | [[:koi:Special:Statistics|63&nbsp;083]] | [[:koi:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:koi:Special:ListUsers|9&nbsp;397]] | [[:koi:Special:ActiveUsers|9]] | [[:koi:Special:ListFiles|0]] | 37 |- | 237 | [[:en:Lower Sorbian|Lower Sorbian]] | dolnoserbski | <code>[[:dsb:|dsb]]</code> | [[:dsb:Special:Statistics|3&nbsp;425]] | [[:dsb:Special:Statistics|11&nbsp;621]] | [[:dsb:Special:Statistics|146&nbsp;374]] | [[:dsb:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:dsb:Special:ListUsers|20&nbsp;050]] | [[:dsb:Special:ActiveUsers|23]] | [[:dsb:Special:ListFiles|0]] | 72 |- | 238 | [[Idioma luganda|Luganda]] | Luganda | <code>[[:lg:|lg]]</code> | [[:lg:Special:Statistics|3&nbsp;423]] | [[:lg:Special:Statistics|7&nbsp;518]] | [[:lg:Special:Statistics|37&nbsp;652]] | [[:lg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:lg:Special:ListUsers|9&nbsp;800]] | [[:lg:Special:ActiveUsers|19]] | [[:lg:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | 239 | [[pidgin ghanianu]] | Ghanaian Pidgin English | <code>[[:gpe:|gpe]]</code> | [[:gpe:Special:Statistics|3&nbsp;207]] | [[:gpe:Special:Statistics|17&nbsp;452]] | [[:gpe:Special:Statistics|65&nbsp;836]] | [[:gpe:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:gpe:Special:ListUsers|3&nbsp;242]] | [[:gpe:Special:ActiveUsers|64]] | [[:gpe:Special:ListFiles|0]] | 74 |- | 241 | [[Idioma maldivianu|Maldivu]] | ދިވެހިބަސް | <code>[[:dv:|dv]]</code> | [[:dv:Special:Statistics|3&nbsp;147]] | [[:dv:Special:Statistics|12&nbsp;497]] | [[:dv:Special:Statistics|136&nbsp;132]] | [[:dv:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:dv:Special:ListUsers|26&nbsp;936]] | [[:dv:Special:ActiveUsers|19]] | [[:dv:Special:ListFiles|931]] | 96 |- | 242 | [[Gagauz]] | Gagauz | <code>[[:gag:|gag]]</code> | [[:gag:Special:Statistics|3&nbsp;018]] | [[:gag:Special:Statistics|7&nbsp;817]] | [[:gag:Special:Statistics|74&nbsp;551]] | [[:gag:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:gag:Special:ListUsers|15&nbsp;722]] | [[:gag:Special:ActiveUsers|19]] | [[:gag:Special:ListFiles|0]] | 24 |- | 243 | [[{{#language:bew|ast}}]] | {{lang|bew|{{#language:bew}}}} | <code>[[:bew:|bew]]</code> | [[:bew:Special:Statistics|3&nbsp;006]] | [[:bew:Special:Statistics|7&nbsp;222]] | [[:bew:Special:Statistics|31&nbsp;312]] | [[:bew:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bew:Special:ListUsers|2&nbsp;047]] | [[:bew:Special:ActiveUsers|27]] | [[:bew:Special:ListFiles|0]] | 9 |- | 244 | [[Zhuanganu]] | Vahcuengh | <code>[[:za:|za]]</code> | [[:za:Special:Statistics|3&nbsp;004]] | [[:za:Special:Statistics|5&nbsp;565]] | [[:za:Special:Statistics|42&nbsp;643]] | [[:za:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:za:Special:ListUsers|11&nbsp;821]] | [[:za:Special:ActiveUsers|9]] | [[:za:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 245 | [[Fráncicu ripuariu]] | Ripoarisch | <code>[[:ksh:|ksh]]</code> | [[:ksh:Special:Statistics|3&nbsp;002]] | [[:ksh:Special:Statistics|10&nbsp;731]] | [[:ksh:Special:Statistics|1&nbsp;609&nbsp;261]] | [[:ksh:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ksh:Special:ListUsers|24&nbsp;224]] | [[:ksh:Special:ActiveUsers|17]] | [[:ksh:Special:ListFiles|0]] | 994 |- | 246 | [[Idioma ḥawaianu|Ḥawaianu]] | Hawaiʻi | <code>[[:haw:|haw]]</code> | [[:haw:Special:Statistics|2&nbsp;916]] | [[:haw:Special:Statistics|6&nbsp;120]] | [[:haw:Special:Statistics|99&nbsp;853]] | [[:haw:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:haw:Special:ListUsers|19&nbsp;386]] | [[:haw:Special:ActiveUsers|22]] | [[:haw:Special:ListFiles|0]] | 20 |- | 247 | [[Idioma buriatu|Buriatu]] | буряад | <code>[[:bxr:|bxr]]</code> | [[:bxr:Special:Statistics|2&nbsp;872]] | [[:bxr:Special:Statistics|11&nbsp;275]] | [[:bxr:Special:Statistics|73&nbsp;730]] | [[:bxr:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bxr:Special:ListUsers|16&nbsp;735]] | [[:bxr:Special:ActiveUsers|12]] | [[:bxr:Special:ListFiles|8]] | 56 |- | 248 | [[pa'o]] | ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ | <code>[[:blk:|blk]]</code> | [[:blk:Special:Statistics|2&nbsp;858]] | [[:blk:Special:Statistics|8&nbsp;184]] | [[:blk:Special:Statistics|31&nbsp;480]] | [[:blk:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:blk:Special:ListUsers|2&nbsp;339]] | [[:blk:Special:ActiveUsers|12]] | [[:blk:Special:ListFiles|0]] | 13 |- | 249 | [[Tulu]] | ತುಳು | <code>[[:tcy:|tcy]]</code> | [[:tcy:Special:Statistics|2&nbsp;834]] | [[:tcy:Special:Statistics|15&nbsp;419]] | [[:tcy:Special:Statistics|166&nbsp;236]] | [[:tcy:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:tcy:Special:ListUsers|7&nbsp;549]] | [[:tcy:Special:ActiveUsers|19]] | [[:tcy:Special:ListFiles|13]] | 213 |- | 250 | [[Alemán palatín]] | Pälzisch | <code>[[:pfl:|pfl]]</code> | [[:pfl:Special:Statistics|2&nbsp;815]] | [[:pfl:Special:Statistics|7&nbsp;045]] | [[:pfl:Special:Statistics|92&nbsp;353]] | [[:pfl:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:pfl:Special:ListUsers|13&nbsp;079]] | [[:pfl:Special:ActiveUsers|8]] | [[:pfl:Special:ListFiles|0]] | 30 |- | 251 | [[Sakizaya]] | Sakizaya | <code>[[:szy:|szy]]</code> | [[:szy:Special:Statistics|2&nbsp;737]] | [[:szy:Special:Statistics|6&nbsp;191]] | [[:szy:Special:Statistics|138&nbsp;864]] | [[:szy:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:szy:Special:ListUsers|3&nbsp;747]] | [[:szy:Special:ActiveUsers|11]] | [[:szy:Special:ListFiles|0]] | 36 |- | 252 | [[Idioma pangasinense|Pangasinense]] | Pangasinan | <code>[[:pag:|pag]]</code> | [[:pag:Special:Statistics|2&nbsp;616]] | [[:pag:Special:Statistics|6&nbsp;718]] | [[:pag:Special:Statistics|78&nbsp;911]] | [[:pag:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pag:Special:ListUsers|9&nbsp;194]] | [[:pag:Special:ActiveUsers|10]] | [[:pag:Special:ListFiles|0]] | 29 |- | 253 | [[atayal]] | atayal | <code>[[:tay:|tay]]</code> | [[:tay:Special:Statistics|2&nbsp;583]] | [[:tay:Special:Statistics|3&nbsp;239]] | [[:tay:Special:Statistics|61&nbsp;454]] | [[:tay:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:tay:Special:ListUsers|2&nbsp;357]] | [[:tay:Special:ActiveUsers|10]] | [[:tay:Special:ListFiles|0]] | 1 |- | 254 | [[{{#language:kge|ast}}]] | {{lang|kge|{{#language:kge}}}} | <code>[[:kge:|kge]]</code> | [[:kge:Special:Statistics|2&nbsp;580]] | [[:kge:Special:Statistics|4&nbsp;176]] | [[:kge:Special:Statistics|30&nbsp;429]] | [[:kge:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:kge:Special:ListUsers|837]] | [[:kge:Special:ActiveUsers|14]] | [[:kge:Special:ListFiles|0]] | 3 |- | 255 | [[Pali]] | पालि | <code>[[:pi:|pi]]</code> | [[:pi:Special:Statistics|2&nbsp;546]] | [[:pi:Special:Statistics|4&nbsp;494]] | [[:pi:Special:Statistics|102&nbsp;642]] | [[:pi:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pi:Special:ListUsers|8&nbsp;029]] | [[:pi:Special:ActiveUsers|5]] | [[:pi:Special:ListFiles|1]] | 13 |- | 256 | [[{{#language:fon|ast}}]] | {{lang|fon|{{#language:fon}}}} | <code>[[:fon:|fon]]</code> | [[:fon:Special:Statistics|2&nbsp;541]] | [[:fon:Special:Statistics|4&nbsp;075]] | [[:fon:Special:Statistics|25&nbsp;989]] | [[:fon:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:fon:Special:ListUsers|1&nbsp;625]] | [[:fon:Special:ActiveUsers|11]] | [[:fon:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | 257 | [[Awadhi]] | ქართული | <code>[[:awa:|awa]]</code> | [[:awa:Special:Statistics|2&nbsp;507]] | [[:awa:Special:Statistics|5&nbsp;808]] | [[:awa:Special:Statistics|27&nbsp;695]] | [[:awa:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:awa:Special:ListUsers|4&nbsp;185]] | [[:awa:Special:ActiveUsers|15]] | [[:awa:Special:ListFiles|0]] | 8 |- | 258 | [[Idioma karachái-bálkaro|Karachái-bálkaro]] | къарачай-малкъар | <code>[[:krc:|krc]]</code> | [[:krc:Special:Statistics|2&nbsp;488]] | [[:krc:Special:Statistics|16&nbsp;251]] | [[:krc:Special:Statistics|117&nbsp;737]] | [[:krc:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:krc:Special:ListUsers|11&nbsp;386]] | [[:krc:Special:ActiveUsers|12]] | [[:krc:Special:ListFiles|0]] | 222 |- | 259 | [[Idioma ingusetiu|Ingusetio]] | ГӀалгӀай | <code>[[:inh:|inh]]</code> | [[:inh:Special:Statistics|2&nbsp;405]] | [[:inh:Special:Statistics|15&nbsp;684]] | [[:inh:Special:Statistics|70&nbsp;151]] | [[:inh:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:inh:Special:ListUsers|5&nbsp;438]] | [[:inh:Special:ActiveUsers|11]] | [[:inh:Special:ListFiles|37]] | 136 |- | 260 | [[Idioma xhosa|Xhosa]] | isiXhosa | <code>[[:xh:|xh]]</code> | [[:xh:Special:Statistics|2&nbsp;268]] | [[:xh:Special:Statistics|5&nbsp;487]] | [[:xh:Special:Statistics|39&nbsp;350]] | [[:xh:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:xh:Special:ListUsers|14&nbsp;765]] | [[:xh:Special:ActiveUsers|31]] | [[:xh:Special:ListFiles|0]] | 14 |- | 261 | [[{{#language:dga|ast}}]] | {{lang|dga|{{#language:dga}}}} | <code>[[:dga:|dga]]</code> | [[:dga:Special:Statistics|2&nbsp;224]] | [[:dga:Special:Statistics|5&nbsp;548]] | [[:dga:Special:Statistics|51&nbsp;059]] | [[:dga:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:dga:Special:ListUsers|1&nbsp;147]] | [[:dga:Special:ActiveUsers|19]] | [[:dga:Special:ListFiles|0]] | 21 |- | 262 | [[Tswana]] | Setswana | <code>[[:tn:|tn]]</code> | [[:tn:Special:Statistics|2&nbsp;219]] | [[:tn:Special:Statistics|6&nbsp;254]] | [[:tn:Special:Statistics|40&nbsp;711]] | [[:tn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:tn:Special:ListUsers|11&nbsp;583]] | [[:tn:Special:ActiveUsers|24]] | [[:tn:Special:ListFiles|4]] | 22 |- | 263 | [[:en:Atikamekw|Atikamekw]] | Atikamekw | <code>[[:atj:|atj]]</code> | [[:atj:Special:Statistics|2&nbsp;075]] | [[:atj:Special:Statistics|3&nbsp;277]] | [[:atj:Special:Statistics|16&nbsp;602]] | [[:atj:Special:ListUsers/sysop|9]] | [[:atj:Special:ListUsers|5&nbsp;468]] | [[:atj:Special:ActiveUsers|15]] | [[:atj:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | 264 | [[Alemán de Pennsylvania]] | Deitsch | <code>[[:pdc:|pdc]]</code> | [[:pdc:Special:Statistics|2&nbsp;041]] | [[:pdc:Special:Statistics|6&nbsp;026]] | [[:pdc:Special:Statistics|106&nbsp;892]] | [[:pdc:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pdc:Special:ListUsers|36&nbsp;494]] | [[:pdc:Special:ActiveUsers|18]] | [[:pdc:Special:ListFiles|0]] | 68 |- | 265 | [[Idioma tonganu|Tonganu]] | lea faka-Tonga | <code>[[:to:|to]]</code> | [[:to:Special:Statistics|2&nbsp;023]] | [[:to:Special:Statistics|5&nbsp;511]] | [[:to:Special:Statistics|43&nbsp;723]] | [[:to:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:to:Special:ListUsers|11&nbsp;961]] | [[:to:Special:ActiveUsers|11]] | [[:to:Special:ListFiles|12]] | 24 |- | 266 | [[Idioma mon|Mon]] | ဘာသာ မန် | <code>[[:mnw:|mnw]]</code> | [[:mnw:Special:Statistics|1&nbsp;955]] | [[:mnw:Special:Statistics|6&nbsp;733]] | [[:mnw:Special:Statistics|45&nbsp;674]] | [[:mnw:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mnw:Special:ListUsers|4&nbsp;623]] | [[:mnw:Special:ActiveUsers|16]] | [[:mnw:Special:ListFiles|0]] | 41 |- | 267 | [[Oromu]] | Oromoo | <code>[[:om:|om]]</code> | [[:om:Special:Statistics|1&nbsp;930]] | [[:om:Special:Statistics|5&nbsp;368]] | [[:om:Special:Statistics|44&nbsp;627]] | [[:om:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:om:Special:ListUsers|12&nbsp;380]] | [[:om:Special:ActiveUsers|13]] | [[:om:Special:ListFiles|0]] | 26 |- | 268 | [[:en:Aramaic|Aramaic]] | ܐܪܡܝܐ | <code>[[:arc:|arc]]</code> | [[:arc:Special:Statistics|1&nbsp;915]] | [[:arc:Special:Statistics|6&nbsp;564]] | [[:arc:Special:Statistics|96&nbsp;980]] | [[:arc:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:arc:Special:ListUsers|22&nbsp;538]] | [[:arc:Special:ActiveUsers|17]] | [[:arc:Special:ListFiles|0]] | 87 |- | 269 | [[Idioma kikuyu]] | Gĩkũyũ | <code>[[:ki:|ki]]</code> | [[:ki:Special:Statistics|1&nbsp;875]] | [[:ki:Special:Statistics|3&nbsp;759]] | [[:ki:Special:Statistics|22&nbsp;467]] | [[:ki:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ki:Special:ListUsers|9&nbsp;742]] | [[:ki:Special:ActiveUsers|11]] | [[:ki:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 270 | [[Novial]] | Novial | <code>[[:nov:|nov]]</code> | [[:nov:Special:Statistics|1&nbsp;874]] | [[:nov:Special:Statistics|4&nbsp;805]] | [[:nov:Special:Statistics|180&nbsp;135]] | [[:nov:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:nov:Special:ListUsers|12&nbsp;967]] | [[:nov:Special:ActiveUsers|14]] | [[:nov:Special:ListFiles|0]] | 92 |- | 271 | [[Madurese]] | Madhurâ | <code>[[:mad:|mad]]</code> | [[:mad:Special:Statistics|1&nbsp;804]] | [[:mad:Special:Statistics|10&nbsp;845]] | [[:mad:Special:Statistics|37&nbsp;980]] | [[:mad:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:mad:Special:ListUsers|3&nbsp;698]] | [[:mad:Special:ActiveUsers|33]] | [[:mad:Special:ListFiles|0]] | 88 |- | 272 | [[Nias]] | Li Niha | <code>[[:nia:|nia]]</code> | [[:nia:Special:Statistics|1&nbsp;757]] | [[:nia:Special:Statistics|4&nbsp;436]] | [[:nia:Special:Statistics|25&nbsp;516]] | [[:nia:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:nia:Special:ListUsers|2&nbsp;452]] | [[:nia:Special:ActiveUsers|12]] | [[:nia:Special:ListFiles|0]] | 13 |- | 273 | [[Wolof]] | Wolof | <code>[[:wo:|wo]]</code> | [[:wo:Special:Statistics|1&nbsp;735]] | [[:wo:Special:Statistics|5&nbsp;546]] | [[:wo:Special:Statistics|106&nbsp;882]] | [[:wo:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:wo:Special:ListUsers|16&nbsp;613]] | [[:wo:Special:ActiveUsers|18]] | [[:wo:Special:ListFiles|0]] | 93 |- | 274 | [[Xamaicanu]] | Patois | <code>[[:jam:|jam]]</code> | [[:jam:Special:Statistics|1&nbsp;729]] | [[:jam:Special:Statistics|3&nbsp;131]] | [[:jam:Special:Statistics|22&nbsp;518]] | [[:jam:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:jam:Special:ListUsers|10&nbsp;912]] | [[:jam:Special:ActiveUsers|19]] | [[:jam:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | 275 | [[Idioma kikuyu|Kikuyu]] | Kabɩyɛ | <code>[[:kbp:|kbp]]</code> | [[:kbp:Special:Statistics|1&nbsp;714]] | [[:kbp:Special:Statistics|3&nbsp;446]] | [[:kbp:Special:Statistics|18&nbsp;525]] | [[:kbp:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kbp:Special:ListUsers|5&nbsp;377]] | [[:kbp:Special:ActiveUsers|10]] | [[:kbp:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | 276 | [[Idioma calmucu|Calmucu]] | хальмг | <code>[[:xal:|xal]]</code> | [[:xal:Special:Statistics|1&nbsp;656]] | [[:xal:Special:Statistics|12&nbsp;287]] | [[:xal:Special:Statistics|91&nbsp;672]] | [[:xal:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:xal:Special:ListUsers|10&nbsp;825]] | [[:xal:Special:ActiveUsers|16]] | [[:xal:Special:ListFiles|0]] | 307 |- | 277 | [[Cabardianu]] | Адыгэбзэ | <code>[[:kbd:|kbd]]</code> | [[:kbd:Special:Statistics|1&nbsp;648]] | [[:kbd:Special:Statistics|7&nbsp;109]] | [[:kbd:Special:Statistics|48&nbsp;218]] | [[:kbd:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:kbd:Special:ListUsers|10&nbsp;939]] | [[:kbd:Special:ActiveUsers|16]] | [[:kbd:Special:ListFiles|0]] | 74 |- | 278 | [[angika]] | अंगिका | <code>[[:anp:|anp]]</code> | [[:anp:Special:Statistics|1&nbsp;644]] | [[:anp:Special:Statistics|5&nbsp;087]] | [[:anp:Special:Statistics|21&nbsp;913]] | [[:anp:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:anp:Special:ListUsers|2&nbsp;951]] | [[:anp:Special:ActiveUsers|13]] | [[:anp:Special:ListFiles|0]] | 19 |- | 279 | [[{{#language:dtp|ast}}]] | {{lang|dtp|{{#language:dtp}}}} | <code>[[:dtp:|dtp]]</code> | [[:dtp:Special:Statistics|1&nbsp;626]] | [[:dtp:Special:Statistics|6&nbsp;880]] | [[:dtp:Special:Statistics|22&nbsp;211]] | [[:dtp:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:dtp:Special:ListUsers|1&nbsp;687]] | [[:dtp:Special:ActiveUsers|27]] | [[:dtp:Special:ListFiles|0]] | 34 |- | 280 | [[Idioma fixanu|Fixanu]] | Na Vosa Vakaviti | <code>[[:fj:|fj]]</code> | [[:fj:Special:Statistics|1&nbsp;581]] | [[:fj:Special:Statistics|4&nbsp;267]] | [[:fj:Special:Statistics|37&nbsp;646]] | [[:fj:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:fj:Special:ListUsers|10&nbsp;133]] | [[:fj:Special:ActiveUsers|12]] | [[:fj:Special:ListFiles|0]] | 25 |- | 281 | [[Kikongo]] | Kongo | <code>[[:kg:|kg]]</code> | [[:kg:Special:Statistics|1&nbsp;562]] | [[:kg:Special:Statistics|4&nbsp;001]] | [[:kg:Special:Statistics|48&nbsp;021]] | [[:kg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kg:Special:ListUsers|12&nbsp;109]] | [[:kg:Special:ActiveUsers|15]] | [[:kg:Special:ListFiles|0]] | 29 |- | 282 | [[N'ko]] | ߒߞߏ | <code>[[:nqo:|nqo]]</code> | [[:nqo:Special:Statistics|1&nbsp;544]] | [[:nqo:Special:Statistics|3&nbsp;359]] | [[:nqo:Special:Statistics|12&nbsp;327]] | [[:nqo:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:nqo:Special:ListUsers|5&nbsp;136]] | [[:nqo:Special:ActiveUsers|11]] | [[:nqo:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | 283 | [[gun]] | Gungbe | <code>[[:guw:|guw]]</code> | [[:guw:Special:Statistics|1&nbsp;529]] | [[:guw:Special:Statistics|2&nbsp;726]] | [[:guw:Special:Statistics|42&nbsp;013]] | [[:guw:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:guw:Special:ListUsers|2&nbsp;027]] | [[:guw:Special:ActiveUsers|14]] | [[:guw:Special:ListFiles|0]] | 9 |- | 284 | [[{{#language:iba|ast}}]] | {{lang|iba|{{#language:iba}}}} | <code>[[:iba:|iba]]</code> | [[:iba:Special:Statistics|1&nbsp;522]] | [[:iba:Special:Statistics|3&nbsp;832]] | [[:iba:Special:Statistics|13&nbsp;071]] | [[:iba:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:iba:Special:ListUsers|974]] | [[:iba:Special:ActiveUsers|13]] | [[:iba:Special:ListFiles|0]] | 8 |- | 285 | [[pidgin nixerianu]] | Naijá | <code>[[:pcm:|pcm]]</code> | [[:pcm:Special:Statistics|1&nbsp;488]] | [[:pcm:Special:Statistics|2&nbsp;722]] | [[:pcm:Special:Statistics|29&nbsp;248]] | [[:pcm:Special:ListUsers/sysop|4]] | [[:pcm:Special:ListUsers|2&nbsp;654]] | [[:pcm:Special:ActiveUsers|29]] | [[:pcm:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | 286 | [[Bislama]] | Bislama | <code>[[:bi:|bi]]</code> | [[:bi:Special:Statistics|1&nbsp;470]] | [[:bi:Special:Statistics|3&nbsp;443]] | [[:bi:Special:Statistics|43&nbsp;720]] | [[:bi:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:bi:Special:ListUsers|14&nbsp;460]] | [[:bi:Special:ActiveUsers|9]] | [[:bi:Special:ListFiles|0]] | 23 |- | 287 | [[Sesotho]] | Sesotho | <code>[[:st:|st]]</code> | [[:st:Special:Statistics|1&nbsp;424]] | [[:st:Special:Statistics|5&nbsp;220]] | [[:st:Special:Statistics|33&nbsp;443]] | [[:st:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:st:Special:ListUsers|11&nbsp;764]] | [[:st:Special:ActiveUsers|18]] | [[:st:Special:ListFiles|0]] | 46 |- | 288 | [[Tok pisin]] | Tok Pisin | <code>[[:tpi:|tpi]]</code> | [[:tpi:Special:Statistics|1&nbsp;394]] | [[:tpi:Special:Statistics|5&nbsp;781]] | [[:tpi:Special:Statistics|88&nbsp;131]] | [[:tpi:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:tpi:Special:ListUsers|15&nbsp;025]] | [[:tpi:Special:ActiveUsers|20]] | [[:tpi:Special:ListFiles|0]] | 151 |- | 289 | [[Tetun]] | tetun | <code>[[:tet:|tet]]</code> | [[:tet:Special:Statistics|1&nbsp;376]] | [[:tet:Special:Statistics|3&nbsp;944]] | [[:tet:Special:Statistics|69&nbsp;451]] | [[:tet:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:tet:Special:ListUsers|10&nbsp;714]] | [[:tet:Special:ActiveUsers|14]] | [[:tet:Special:ListFiles|0]] | 61 |- | 291 | [[tyap]] | tyap | <code>[[:kcg:|kcg]]</code> | [[:kcg:Special:Statistics|1&nbsp;350]] | [[:kcg:Special:Statistics|6&nbsp;117]] | [[:kcg:Special:Statistics|37&nbsp;121]] | [[:kcg:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:kcg:Special:ListUsers|2&nbsp;284]] | [[:kcg:Special:ActiveUsers|9]] | [[:kcg:Special:ListFiles|1]] | 76 |- | 292 | [[{{#language:knc|ast}}]] | {{lang|knc|{{#language:knc}}}} | <code>[[:knc:|knc]]</code> | [[:knc:Special:Statistics|1&nbsp;348]] | [[:knc:Special:Statistics|2&nbsp;114]] | [[:knc:Special:Statistics|24&nbsp;992]] | [[:knc:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:knc:Special:ListUsers|670]] | [[:knc:Special:ActiveUsers|11]] | [[:knc:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | 293 | [[Lojban]] | Lojban | <code>[[:jbo:|jbo]]</code> | [[:jbo:Special:Statistics|1&nbsp;340]] | [[:jbo:Special:Statistics|5&nbsp;797]] | [[:jbo:Special:Statistics|113&nbsp;470]] | [[:jbo:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:jbo:Special:ListUsers|18&nbsp;344]] | [[:jbo:Special:ActiveUsers|16]] | [[:jbo:Special:ListFiles|0]] | 217 |- | 294 | [[Antiguu eslavu eclesiásticu]] | словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ | <code>[[:cu:|cu]]</code> | [[:cu:Special:Statistics|1&nbsp;301]] | [[:cu:Special:Statistics|5&nbsp;866]] | [[:cu:Special:Statistics|86&nbsp;398]] | [[:cu:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:cu:Special:ListUsers|27&nbsp;805]] | [[:cu:Special:ActiveUsers|17]] | [[:cu:Special:ListFiles|0]] | 181 |- | 295 | [[Lak]] | лакку | <code>[[:lbe:|lbe]]</code> | [[:lbe:Special:Statistics|1&nbsp;263]] | [[:lbe:Special:Statistics|16&nbsp;028]] | [[:lbe:Special:Statistics|53&nbsp;398]] | [[:lbe:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:lbe:Special:ListUsers|9&nbsp;224]] | [[:lbe:Special:ActiveUsers|10]] | [[:lbe:Special:ListFiles|0]] | 455 |- | 296 | [[Idioma tahitianu|Tahitianu]] | reo tahiti | <code>[[:ty:|ty]]</code> | [[:ty:Special:Statistics|1&nbsp;225]] | [[:ty:Special:Statistics|3&nbsp;031]] | [[:ty:Special:Statistics|53&nbsp;742]] | [[:ty:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ty:Special:ListUsers|8&nbsp;221]] | [[:ty:Special:ActiveUsers|4]] | [[:ty:Special:ListFiles|0]] | 39 |- | 297 | [[Idioma ewé|Ewé]] | eʋegbe | <code>[[:ee:|ee]]</code> | [[:ee:Special:Statistics|1&nbsp;214]] | [[:ee:Special:Statistics|4&nbsp;168]] | [[:ee:Special:Statistics|59&nbsp;003]] | [[:ee:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ee:Special:ListUsers|16&nbsp;139]] | [[:ee:Special:ActiveUsers|25]] | [[:ee:Special:ListFiles|0]] | 84 |- | 298 | [[seediq]] | seediq | <code>[[:trv:|trv]]</code> | [[:trv:Special:Statistics|1&nbsp;201]] | [[:trv:Special:Statistics|2&nbsp;206]] | [[:trv:Special:Statistics|103&nbsp;490]] | [[:trv:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:trv:Special:ListUsers|2&nbsp;555]] | [[:trv:Special:ActiveUsers|7]] | [[:trv:Special:ListFiles|0]] | 33 |- | 299 | [[Idioma samoanu|Samoanu]] | Gagana Samoa | <code>[[:sm:|sm]]</code> | [[:sm:Special:Statistics|1&nbsp;176]] | [[:sm:Special:Statistics|6&nbsp;137]] | [[:sm:Special:Statistics|47&nbsp;483]] | [[:sm:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:sm:Special:ListUsers|11&nbsp;512]] | [[:sm:Special:ActiveUsers|7]] | [[:sm:Special:ListFiles|0]] | 138 |- | 300 | [[{{#language:btm|ast}}]] | {{lang|btm|{{#language:btm}}}} | <code>[[:btm:|btm]]</code> | [[:btm:Special:Statistics|1&nbsp;164]] | [[:btm:Special:Statistics|2&nbsp;625]] | [[:btm:Special:Statistics|11&nbsp;638]] | [[:btm:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:btm:Special:ListUsers|1&nbsp;012]] | [[:btm:Special:ActiveUsers|14]] | [[:btm:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | 301 | [[{{#language:syl|ast}}]] | {{lang|syl|{{#language:syl}}}} | <code>[[:syl:|syl]]</code> | [[:syl:Special:Statistics|1&nbsp;163]] | [[:syl:Special:Statistics|4&nbsp;849]] | [[:syl:Special:Statistics|27&nbsp;589]] | [[:syl:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:syl:Special:ListUsers|878]] | [[:syl:Special:ActiveUsers|16]] | [[:syl:Special:ListFiles|0]] | 57 |- | 302 | [[{{#language:kus|ast}}]] | {{lang|kus|{{#language:kus}}}} | <code>[[:kus:|kus]]</code> | [[:kus:Special:Statistics|1&nbsp;149]] | [[:kus:Special:Statistics|1&nbsp;716]] | [[:kus:Special:Statistics|13&nbsp;730]] | [[:kus:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:kus:Special:ListUsers|797]] | [[:kus:Special:ActiveUsers|17]] | [[:kus:Special:ListFiles|0]] | 2 |- | 303 | [[amis]] | Pangcah / 'Amis | <code>[[:ami:|ami]]</code> | [[:ami:Special:Statistics|1&nbsp;145]] | [[:ami:Special:Statistics|2&nbsp;222]] | [[:ami:Special:Statistics|46&nbsp;824]] | [[:ami:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ami:Special:ListUsers|3&nbsp;067]] | [[:ami:Special:ActiveUsers|12]] | [[:ami:Special:ListFiles|0]] | 19 |- | 304 | [[Sranan]] | Sranantongo | <code>[[:srn:|srn]]</code> | [[:srn:Special:Statistics|1&nbsp;131]] | [[:srn:Special:Statistics|2&nbsp;732]] | [[:srn:Special:Statistics|39&nbsp;958]] | [[:srn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:srn:Special:ListUsers|8&nbsp;526]] | [[:srn:Special:ActiveUsers|9]] | [[:srn:Special:ListFiles|0]] | 29 |- | 305 | [[Idioma suazi|Suazi]] | SiSwati | <code>[[:ss:|ss]]</code> | [[:ss:Special:Statistics|1&nbsp;113]] | [[:ss:Special:Statistics|3&nbsp;440]] | [[:ss:Special:Statistics|42&nbsp;024]] | [[:ss:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:ss:Special:ListUsers|9&nbsp;732]] | [[:ss:Special:ActiveUsers|19]] | [[:ss:Special:ListFiles|0]] | 53 |- | 306 | [[idioma altái|altái]] | алтай тил | <code>[[:alt:|alt]]</code> | [[:alt:Special:Statistics|1&nbsp;104]] | [[:alt:Special:Statistics|6&nbsp;844]] | [[:alt:Special:Statistics|47&nbsp;773]] | [[:alt:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:alt:Special:ListUsers|3&nbsp;850]] | [[:alt:Special:ActiveUsers|6]] | [[:alt:Special:ListFiles|0]] | 189 |- | 307 | [[:en:Latgalian]] | latgaļu | <code>[[:ltg:|ltg]]</code> | [[:ltg:Special:Statistics|1&nbsp;093]] | [[:ltg:Special:Statistics|3&nbsp;388]] | [[:ltg:Special:Statistics|36&nbsp;995]] | [[:ltg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ltg:Special:ListUsers|8&nbsp;227]] | [[:ltg:Special:ActiveUsers|9]] | [[:ltg:Special:ListFiles|0]] | 48 |- | 308 | [[Idioma chichewa|Chichewa]] | Chi-Chewa | <code>[[:ny:|ny]]</code> | [[:ny:Special:Statistics|1&nbsp;077]] | [[:ny:Special:Statistics|5&nbsp;269]] | [[:ny:Special:Statistics|45&nbsp;700]] | [[:ny:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ny:Special:ListUsers|11&nbsp;823]] | [[:ny:Special:ActiveUsers|10]] | [[:ny:Special:ListFiles|0]] | 131 |- | 309 | [[{{#language:bbc|ast}}]] | {{lang|bbc|{{#language:bbc}}}} | <code>[[:bbc:|bbc]]</code> | [[:bbc:Special:Statistics|1&nbsp;076]] | [[:bbc:Special:Statistics|2&nbsp;045]] | [[:bbc:Special:Statistics|13&nbsp;004]] | [[:bbc:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:bbc:Special:ListUsers|1&nbsp;798]] | [[:bbc:Special:ActiveUsers|26]] | [[:bbc:Special:ListFiles|0]] | 5 |- | 310 | [[Criollu guyanés francés]] | Kriyòl Gwiyannen | <code>[[:gcr:|gcr]]</code> | [[:gcr:Special:Statistics|1&nbsp;074]] | [[:gcr:Special:Statistics|2&nbsp;667]] | [[:gcr:Special:Statistics|17&nbsp;535]] | [[:gcr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:gcr:Special:ListUsers|3&nbsp;879]] | [[:gcr:Special:ActiveUsers|10]] | [[:gcr:Special:ListFiles|0]] | 14 |- | 311 | [[{{#language:mos|ast}}]] | {{lang|mos|{{#language:mos}}}} | <code>[[:mos:|mos]]</code> | [[:mos:Special:Statistics|1&nbsp;052]] | [[:mos:Special:Statistics|1&nbsp;735]] | [[:mos:Special:Statistics|27&nbsp;761]] | [[:mos:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:mos:Special:ListUsers|942]] | [[:mos:Special:ActiveUsers|11]] | [[:mos:Special:ListFiles|0]] | 7 |- | 312 | [[Cheroqui]] | ᏣᎳᎩ | <code>[[:chr:|chr]]</code> | [[:chr:Special:Statistics|986]] | [[:chr:Special:Statistics|4&nbsp;041]] | [[:chr:Special:Statistics|50&nbsp;889]] | [[:chr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:chr:Special:ListUsers|28&nbsp;917]] | [[:chr:Special:ActiveUsers|27]] | [[:chr:Special:ListFiles|0]] | 121 |- | 313 | [[frafra]] | gurenɛ | <code>[[:gur:|gur]]</code> | [[:gur:Special:Statistics|960]] | [[:gur:Special:Statistics|2&nbsp;462]] | [[:gur:Special:Statistics|17&nbsp;877]] | [[:gur:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:gur:Special:ListUsers|1&nbsp;719]] | [[:gur:Special:ActiveUsers|14]] | [[:gur:Special:ListFiles|0]] | 18 |- | 314 | [[Idioma tsonga|Tsonga]] | Xitsonga | <code>[[:ts:|ts]]</code> | [[:ts:Special:Statistics|944]] | [[:ts:Special:Statistics|4&nbsp;191]] | [[:ts:Special:Statistics|39&nbsp;458]] | [[:ts:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ts:Special:ListUsers|11&nbsp;588]] | [[:ts:Special:ActiveUsers|10]] | [[:ts:Special:ListFiles|0]] | 111 |- | 315 | [[Idioma góticu|Góticu]] | 𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺 | <code>[[:got:|got]]</code> | [[:got:Special:Statistics|943]] | [[:got:Special:Statistics|3&nbsp;847]] | [[:got:Special:Statistics|47&nbsp;735]] | [[:got:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:got:Special:ListUsers|21&nbsp;577]] | [[:got:Special:ActiveUsers|17]] | [[:got:Special:ListFiles|0]] | 118 |- | 316 | [[{{#language:igl|ast}}]] | {{lang|igl|{{#language:igl}}}} | <code>[[:igl:|igl]]</code> | [[:igl:Special:Statistics|909]] | [[:igl:Special:Statistics|1&nbsp;289]] | [[:igl:Special:Statistics|32&nbsp;383]] | [[:igl:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:igl:Special:ListUsers|970]] | [[:igl:Special:ActiveUsers|22]] | [[:igl:Special:ListFiles|0]] | 4 |- | 317 | [[Idioma bambara|Bambara]] | bamanankan | <code>[[:bm:|bm]]</code> | [[:bm:Special:Statistics|896]] | [[:bm:Special:Statistics|3&nbsp;327]] | [[:bm:Special:Statistics|41&nbsp;743]] | [[:bm:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:bm:Special:ListUsers|12&nbsp;053]] | [[:bm:Special:ActiveUsers|9]] | [[:bm:Special:ListFiles|0]] | 92 |- | 318 | [[fanti]] | fat | <code>[[:fat:|fat]]</code> | [[:fat:Special:Statistics|895]] | [[:fat:Special:Statistics|4&nbsp;327]] | [[:fat:Special:Statistics|22&nbsp;270]] | [[:fat:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:fat:Special:ListUsers|1&nbsp;993]] | [[:fat:Special:ActiveUsers|5]] | [[:fat:Special:ListFiles|0]] | 76 |- | 319 | [[Idioma vienda|Vienda]] | Tshivenda | <code>[[:ve:|ve]]</code> | [[:ve:Special:Statistics|819]] | [[:ve:Special:Statistics|2&nbsp;396]] | [[:ve:Special:Statistics|21&nbsp;092]] | [[:ve:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ve:Special:ListUsers|8&nbsp;842]] | [[:ve:Special:ActiveUsers|12]] | [[:ve:Special:ListFiles|0]] | 33 |- | 320 | [[Romanín]] | Romani | <code>[[:rmy:|rmy]]</code> | [[:rmy:Special:Statistics|760]] | [[:rmy:Special:Statistics|2&nbsp;844]] | [[:rmy:Special:Statistics|56&nbsp;941]] | [[:rmy:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rmy:Special:ListUsers|18&nbsp;854]] | [[:rmy:Special:ActiveUsers|10]] | [[:rmy:Special:ListFiles|0]] | 151 |- | 321 | [[{{#language:rsk|ast}}]] | {{lang|rsk|{{#language:rsk}}}} | <code>[[:rsk:|rsk]]</code> | [[:rsk:Special:Statistics|740]] | [[:rsk:Special:Statistics|1&nbsp;407]] | [[:rsk:Special:Statistics|10&nbsp;592]] | [[:rsk:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rsk:Special:ListUsers|1&nbsp;103]] | [[:rsk:Special:ActiveUsers|12]] | [[:rsk:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 322 | [[idioma cheyenne|Cheyenne]] | Tsetsêhestâhese | <code>[[:chy:|chy]]</code> | [[:chy:Special:Statistics|724]] | [[:chy:Special:Statistics|2&nbsp;285]] | [[:chy:Special:Statistics|25&nbsp;294]] | [[:chy:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:chy:Special:ListUsers|13&nbsp;050]] | [[:chy:Special:ActiveUsers|14]] | [[:chy:Special:ListFiles|0]] | 51 |- | 323 | [[Kirundi]] | Kirundi | <code>[[:rn:|rn]]</code> | [[:rn:Special:Statistics|702]] | [[:rn:Special:Statistics|2&nbsp;703]] | [[:rn:Special:Statistics|25&nbsp;258]] | [[:rn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:rn:Special:ListUsers|10&nbsp;778]] | [[:rn:Special:ActiveUsers|10]] | [[:rn:Special:ListFiles|0]] | 76 |- | 324 | [[wayú]] | wayuunaiki | <code>[[:guc:|guc]]</code> | [[:guc:Special:Statistics|683]] | [[:guc:Special:Statistics|1&nbsp;309]] | [[:guc:Special:Statistics|17&nbsp;123]] | [[:guc:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:guc:Special:ListUsers|2&nbsp;100]] | [[:guc:Special:ActiveUsers|27]] | [[:guc:Special:ListFiles|0]] | 11 |- | 325 | [[Idioma iñupiaq|Iñupiaq]] | Iñupiak | <code>[[:ik:|ik]]</code> | [[:ik:Special:Statistics|600]] | [[:ik:Special:Statistics|2&nbsp;871]] | [[:ik:Special:Statistics|40&nbsp;163]] | [[:ik:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ik:Special:ListUsers|9&nbsp;734]] | [[:ik:Special:ActiveUsers|6]] | [[:ik:Special:ListFiles|0]] | 200 |- | 326 | [[Idioma adigué|Adigué]] | адыгабзэ | <code>[[:ady:|ady]]</code> | [[:ady:Special:Statistics|573]] | [[:ady:Special:Statistics|4&nbsp;433]] | [[:ady:Special:Statistics|15&nbsp;614]] | [[:ady:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ady:Special:ListUsers|8&nbsp;806]] | [[:ady:Special:ActiveUsers|17]] | [[:ady:Special:ListFiles|0]] | 160 |- | 327 | [[Idioma chamorru|Chamorru]] | Chamoru | <code>[[:ch:|ch]]</code> | [[:ch:Special:Statistics|558]] | [[:ch:Special:Statistics|2&nbsp;583]] | [[:ch:Special:Statistics|24&nbsp;391]] | [[:ch:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ch:Special:ListUsers|17&nbsp;414]] | [[:ch:Special:ActiveUsers|12]] | [[:ch:Special:ListFiles|0]] | 124 |- | 328 | [[:en:Pontic|Pontic]] | Ποντιακά | <code>[[:pnt:|pnt]]</code> | [[:pnt:Special:Statistics|491]] | [[:pnt:Special:Statistics|2&nbsp;107]] | [[:pnt:Special:Statistics|36&nbsp;198]] | [[:pnt:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pnt:Special:ListUsers|11&nbsp;718]] | [[:pnt:Special:ActiveUsers|9]] | [[:pnt:Special:ListFiles|0]] | 186 |- | 329 | [[{{#language:ann|ast}}]] | {{lang|ann|{{#language:ann}}}} | <code>[[:ann:|ann]]</code> | [[:ann:Special:Statistics|426]] | [[:ann:Special:Statistics|886]] | [[:ann:Special:Statistics|4&nbsp;758]] | [[:ann:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ann:Special:ListUsers|685]] | [[:ann:Special:ActiveUsers|10]] | [[:ann:Special:ListFiles|0]] | 6 |- | 330 | [[Llingües inuit|Inuit]] | ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ/inuktitut | <code>[[:iu:|iu]]</code> | [[:iu:Special:Statistics|417]] | [[:iu:Special:Statistics|2&nbsp;979]] | [[:iu:Special:Statistics|48&nbsp;316]] | [[:iu:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:iu:Special:ListUsers|26&nbsp;505]] | [[:iu:Special:ActiveUsers|27]] | [[:iu:Special:ListFiles|0]] | 612 |- | 331 | [[Idioma dzongkha|Dzongkha]] | ཇོང་ཁ | <code>[[:dz:|dz]]</code> | [[:dz:Special:Statistics|390]] | [[:dz:Special:Statistics|4&nbsp;680]] | [[:dz:Special:Statistics|36&nbsp;196]] | [[:dz:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:dz:Special:ListUsers|12&nbsp;142]] | [[:dz:Special:ActiveUsers|16]] | [[:dz:Special:ListFiles|0]] | 936 |- | 332 | [[{{#language:nup|ast}}]] | {{lang|nup|{{#language:nup}}}} | <code>[[:nup:|nup]]</code> | [[:nup:Special:Statistics|374]] | [[:nup:Special:Statistics|869]] | [[:nup:Special:Statistics|14&nbsp;180]] | [[:nup:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:nup:Special:ListUsers|409]] | [[:nup:Special:ActiveUsers|15]] | [[:nup:Special:ListFiles|0]] | 29 |- | 333 | [[paiwan]] | pinayuanan | <code>[[:pwn:|pwn]]</code> | [[:pwn:Special:Statistics|373]] | [[:pwn:Special:Statistics|632]] | [[:pwn:Special:Statistics|12&nbsp;931]] | [[:pwn:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pwn:Special:ListUsers|2&nbsp;261]] | [[:pwn:Special:ActiveUsers|8]] | [[:pwn:Special:ListFiles|0]] | 10 |- | 334 | [[Sangu]] | Sängö | <code>[[:sg:|sg]]</code> | [[:sg:Special:Statistics|353]] | [[:sg:Special:Statistics|2&nbsp;063]] | [[:sg:Special:Statistics|21&nbsp;466]] | [[:sg:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:sg:Special:ListUsers|7&nbsp;381]] | [[:sg:Special:ActiveUsers|6]] | [[:sg:Special:ListFiles|0]] | 244 |- | 335 | [[{{#language:tdd|ast}}]] | {{lang|tdd|{{#language:tdd}}}} | <code>[[:tdd:|tdd]]</code> | [[:tdd:Special:Statistics|339]] | [[:tdd:Special:Statistics|1&nbsp;581]] | [[:tdd:Special:Statistics|6&nbsp;209]] | [[:tdd:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:tdd:Special:ListUsers|606]] | [[:tdd:Special:ActiveUsers|8]] | [[:tdd:Special:ListFiles|0]] | 53 |- | 336 | [[Idioma dinka|Dinka]] | Thuɔŋjäŋ | <code>[[:din:|din]]</code> | [[:din:Special:Statistics|339]] | [[:din:Special:Statistics|1&nbsp;124]] | [[:din:Special:Statistics|8&nbsp;982]] | [[:din:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:din:Special:ListUsers|7&nbsp;115]] | [[:din:Special:ActiveUsers|7]] | [[:din:Special:ListFiles|0]] | 43 |- | 337 | [[Idioma tigriña|Tigriña]] | ትግርኛ | <code>[[:ti:|ti]]</code> | [[:ti:Special:Statistics|336]] | [[:ti:Special:Statistics|3&nbsp;064]] | [[:ti:Special:Statistics|25&nbsp;462]] | [[:ti:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:ti:Special:ListUsers|10&nbsp;641]] | [[:ti:Special:ActiveUsers|13]] | [[:ti:Special:ListFiles|0]] | 548 |- | 338 | [[Groenlandés]] | kalaallisut | <code>[[:kl:|kl]]</code> | [[:kl:Special:Statistics|249]] | [[:kl:Special:Statistics|2&nbsp;281]] | [[:kl:Special:Statistics|76&nbsp;238]] | [[:kl:Special:ListUsers/sysop|3]] | [[:kl:Special:ListUsers|15&nbsp;068]] | [[:kl:Special:ActiveUsers|18]] | [[:kl:Special:ListFiles|0]] | 2&nbsp;226 |- | 339 | [[{{#language:bdr|ast}}]] | {{lang|bdr|{{#language:bdr}}}} | <code>[[:bdr:|bdr]]</code> | [[:bdr:Special:Statistics|234]] | [[:bdr:Special:Statistics|1&nbsp;354]] | [[:bdr:Special:Statistics|5&nbsp;440]] | [[:bdr:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:bdr:Special:ListUsers|908]] | [[:bdr:Special:ActiveUsers|11]] | [[:bdr:Special:ListFiles|0]] | 92 |- | 340 | [[{{#language:nr|ast}}]] | {{lang|nr|{{#language:nr}}}} | <code>[[:nr:|nr]]</code> | [[:nr:Special:Statistics|187]] | [[:nr:Special:Statistics|544]] | [[:nr:Special:Statistics|2&nbsp;986]] | [[:nr:Special:ListUsers/sysop|0]] | [[:nr:Special:ListUsers|722]] | [[:nr:Special:ActiveUsers|15]] | [[:nr:Special:ListFiles|0]] | 20 |- | 341 | [[{{#language:tig|ast}}]] | {{lang|tig|{{#language:tig}}}} | <code>[[:tig:|tig]]</code> | [[:tig:Special:Statistics|39]] | [[:tig:Special:Statistics|488]] | [[:tig:Special:Statistics|6&nbsp;259]] | [[:tig:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:tig:Special:ListUsers|756]] | [[:tig:Special:ActiveUsers|7]] | [[:tig:Special:ListFiles|0]] | 1&nbsp;700 |- | 342 | [[Idioma cree|Cree]] | Nēhiyawēwin / ᓀᐦᐃᔭᐍᐏᐣ | <code>[[:cr:|cr]]</code> | [[:cr:Special:Statistics|13]] | [[:cr:Special:Statistics|2&nbsp;334]] | [[:cr:Special:Statistics|40&nbsp;872]] | [[:cr:Special:ListUsers/sysop|2]] | [[:cr:Special:ListUsers|21&nbsp;775]] | [[:cr:Special:ActiveUsers|17]] | [[:cr:Special:ListFiles|0]] | 558&nbsp;198 |- | 343 | [[Idioma ndonga|Ndonga]] | Oshiwambo | <code>[[:ng:|ng]]</code> | [[:ng:Special:Statistics|8]] | [[:ng:Special:Statistics|442]] | [[:ng:Special:Statistics|5&nbsp;928]] | [[:ng:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ng:Special:ListUsers|2&nbsp;440]] | [[:ng:Special:ActiveUsers|0]] | [[:ng:Special:ListFiles|0]] | 39&nbsp;472 |- | 344 | [[Choctaw]] | Choctaw | <code>[[:cho:|cho]]</code> | [[:cho:Special:Statistics|6]] | [[:cho:Special:Statistics|201]] | [[:cho:Special:Statistics|4&nbsp;221]] | [[:cho:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:cho:Special:ListUsers|1&nbsp;881]] | [[:cho:Special:ActiveUsers|0]] | [[:cho:Special:ListFiles|0]] | 22&nbsp;181 |- | 345 | [[Marshallés]] | Ebon | <code>[[:mh:|mh]]</code> | [[:mh:Special:Statistics|4]] | [[:mh:Special:Statistics|206]] | [[:mh:Special:Statistics|4&nbsp;213]] | [[:mh:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mh:Special:ListUsers|2&nbsp;190]] | [[:mh:Special:ActiveUsers|0]] | [[:mh:Special:ListFiles|0]] | 52&nbsp;156 |- | 346 | [[Kwanyama]] | Kwanyama | <code>[[:kj:|kj]]</code> | [[:kj:Special:Statistics|4]] | [[:kj:Special:Statistics|114]] | [[:kj:Special:Statistics|3&nbsp;549]] | [[:kj:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kj:Special:ListUsers|1&nbsp;412]] | [[:kj:Special:ActiveUsers|0]] | [[:kj:Special:ListFiles|0]] | 23&nbsp;543 |- | 347 | [[Llingües yi|Yi]] | ꆇꉙ | <code>[[:ii:|ii]]</code> | [[:ii:Special:Statistics|3]] | [[:ii:Special:Statistics|187]] | [[:ii:Special:Statistics|11&nbsp;654]] | [[:ii:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ii:Special:ListUsers|2&nbsp;083]] | [[:ii:Special:ActiveUsers|2]] | [[:ii:Special:ListFiles|0]] | 234&nbsp;437 |- | 348 | [[Hiri motu]] | Hiri Motu | <code>[[:ho:|ho]]</code> | [[:ho:Special:Statistics|3]] | [[:ho:Special:Statistics|129]] | [[:ho:Special:Statistics|3&nbsp;787]] | [[:ho:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ho:Special:ListUsers|1&nbsp;664]] | [[:ho:Special:ActiveUsers|0]] | [[:ho:Special:ListFiles|0]] | 51&nbsp;785 |- | 349 | [[Lorí del norte]] | لۊری شومالی | <code>[[:lrc:|lrc]]</code> | [[:lrc:Special:Statistics|1]] | [[:lrc:Special:Statistics|240]] | [[:lrc:Special:Statistics|140&nbsp;074]] | [[:lrc:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:lrc:Special:ListUsers|5&nbsp;113]] | [[:lrc:Special:ActiveUsers|2]] | [[:lrc:Special:ListFiles|0]] | 33&nbsp;338&nbsp;196 |- | 350 | [[:en:Muscogee|Muscogee]] | Mvskoke | <code>[[:mus:|mus]]</code> | [[:mus:Special:Statistics|1]] | [[:mus:Special:Statistics|115]] | [[:mus:Special:Statistics|3&nbsp;604]] | [[:mus:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:mus:Special:ListUsers|2&nbsp;405]] | [[:mus:Special:ActiveUsers|0]] | [[:mus:Special:ListFiles|0]] | 407&nbsp;283 |- | 351 | [[Idioma nauruanu|Nauruanu]] | Dorerin Naoero | <code>[[:na:|na]]</code> | [[:na:Special:Statistics|0]] | [[:na:Special:Statistics|1&nbsp;813]] | [[:na:Special:Statistics|90&nbsp;004]] | [[:na:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:na:Special:ListUsers|12&nbsp;163]] | [[:na:Special:ActiveUsers|2]] | [[:na:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 352 | [[Llingua Akán|Akan]] | Akan | <code>[[:ak:|ak]]</code> | [[:ak:Special:Statistics|0]] | [[:ak:Special:Statistics|1&nbsp;714]] | [[:ak:Special:Statistics|29&nbsp;897]] | [[:ak:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:ak:Special:ListUsers|13&nbsp;803]] | [[:ak:Special:ActiveUsers|3]] | [[:ak:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 353 | [[:en:Norfolk|Norfolk]] | Norfuk / Pitkern | <code>[[:pih:|pih]]</code> | [[:pih:Special:Statistics|0]] | [[:pih:Special:Statistics|1&nbsp;034]] | [[:pih:Special:Statistics|45&nbsp;566]] | [[:pih:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:pih:Special:ListUsers|12&nbsp;921]] | [[:pih:Special:ActiveUsers|4]] | [[:pih:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 354 | [[Idioma afar|Afar]] | Qafár af | <code>[[:aa:|aa]]</code> | [[:aa:Special:Statistics|0]] | [[:aa:Special:Statistics|510]] | [[:aa:Special:Statistics|4&nbsp;692]] | [[:aa:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:aa:Special:ListUsers|4&nbsp;226]] | [[:aa:Special:ActiveUsers|1]] | [[:aa:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 355 | [[Idioma hereru|Hereru]] | Otsiherero | <code>[[:hz:|hz]]</code> | [[:hz:Special:Statistics|0]] | [[:hz:Special:Statistics|175]] | [[:hz:Special:Statistics|4&nbsp;484]] | [[:hz:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:hz:Special:ListUsers|3&nbsp;808]] | [[:hz:Special:ActiveUsers|0]] | [[:hz:Special:ListFiles|0]] | 0 |- | 356 | [[Idioma kanuri|Kanuri]] | Kanuri | <code>[[:kr:|kr]]</code> | [[:kr:Special:Statistics|0]] | [[:kr:Special:Statistics|162]] | [[:kr:Special:Statistics|4&nbsp;642]] | [[:kr:Special:ListUsers/sysop|1]] | [[:kr:Special:ListUsers|5&nbsp;588]] | [[:kr:Special:ActiveUsers|1]] | [[:kr:Special:ListFiles|0]] | 0 |- class="sortbottom" !Total ! ! ! ! 64376762 ! 271158558 ! 3712925044 ! 3412<ref name="repes">Esta suma nun se correspuende col total de persones reales, pos el mesmu usuariu (con o ensin cuenta global nos proyeutos) ye cuntáu tantes vegaes como apaeza en distintes Wikipedias pa esa estadística.</ref> ! 119305624 ! 270473 ! 2831723 ! 141 |} <!-- bot table end --> == Ver tamién == * [[Especial:Todos los wikis de Wikimedia|Llista de wikis de Wikimedia]] * Wikipedia:Llista completa de Wikipedies == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [[metawiki:List of Wikipedias|Llista de Wikipedias]] en Meta-Wiki {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wikipedies| ]] [[Categoría:Llistes]] d9vb09oy3zz07v7ewg8x8x73jjq4g59 0 90419 4379415 4364974 2025-06-25T11:05:56Z YoaR 37624 /* Oxetu */ 4379415 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Papiro Artemidoro.jpg|thumb|right|220px|Imaxe d'una páxina del [[Papiru d'Artemidoru]].]] La '''paleografía''' (del [[idioma griegu]] παλαιός : ''palaiós'', ‘antiguu, vieyu’ y γράφειν: ''graphein'', ‘l'escritu’ o γράφεια: ''graphía'', ‘escritura’) ye l'estudiu de les [[escritura|escritures]] antigües; ye la ciencia que s'encarga de descifrar les escritures antigües y estudiar la so evolución, según datar, alcontrar y clasificar los distintos testimonios gráficos oxetu d'estudiu.{{Harvnp|Battelli|1999|p=13}} == Oxetu == [[Ficheru:Calligraphy.malmesbury.bible.arp.jpg|miniaturadeimagen|Estractu d'una [[Biblia]] belga en llatín del sieglu XV.]] La paleografía por estensión estudia toa forma d'escritura en cualquier llingua y en cualquier material escrito, dende'l tiempu en que l'home empezó a afitar per mediu de signos el so propiu pensamientu, sicasí'l términu de paleografía úsase especialmente respectu al estudiu de la escritura alfabético y la so evolución. [[Ficheru:Qur'an folio 11th century kufic.jpg|miniaturadeimagen|Estractu d'un [[Corán]] siriu]] Ye oxetu de la paleografía l'exame crítico y sistemático de los elementos gráficos de la escritura, forma alfabética, signos accesorios, abreviatures, notes musicales, reconocencia de mano, correiciones del copista o de los editores.{{Harvnp|Battelli|1999|p=13}} [[Ficheru:Abbasid Koran folio from Egypt.jpg|miniaturadeimagen|Estractu d'un [[Corán]] exipciu del sieglu IX-X.]] La manera d'estudiu de la paleografía puede variar dependiendo de la llingua na que s'anició yá que cada llingua desenvuelvo una escritura alfabético y regles gramaticales que la rixan particularmente. El llugar d'orixe del documentó tamién puede afectar la manera nel que s'estudien los elementos gráficos que lu componen yá que la llingua tiende a variar dientro d'un mesmu país o rexón, especialmente nos documentos más antiguos.{{Harvnp|Pezzat Arzave|1990|p=18}} ==Rellación con otres ciencies== La esixencia d'afondar l'estudiu de los manuscritos, so cada aspeutu que pueda ser útil a la de conocer el so valor como testimonios culturales y históricos, llevó a considerar con mayor atención los calteres esternos, como la cualidá de la materia escritoria, la formación de fascículos, el formatu, la rigatura, la mesma escritura, etc., desenvolviendo nel procesu una gama de ciencies o téuniques rellacionaes ente si y que s'empresten obligatoria ayuda pa la ellaboración del propiu oxetu. La primera d'elles ye la [[codicoloxía]], a la cual, la paleografía apurre les sos más pervalibles lluces n'orde de la crítica histórica, cuantimás cuando se refier a la datación y orixe de [[manuscritu|manuscritos]] como productu d'un ambiente cultural, con al respective de los testos remanaos pol autor. Nun puede escaecese que pa esti estudiu críticu de la paleografía cola codicoloxía, inclúyense abreviatures, los errores de copies, notes marxinales y [[miniatura|miniatures]]. Esti conxuntu d'elementos son de suma importancia por que estes disciplines puedan determinar con exactitú, l'orixe y el sentíu d'un escritu antiguu.{{Harvnp|Battelli|1999|p=14}} La paleografía acompaña a la [[Diplomática (ciencia)|diplomática]] nel auxiliu de la crítica histórica, necesaria pal estudiu de los documentos acusaos de falsos. Puede dicise que dambes disciplinaos nacieron nel mesmu contestu. Al pie de esta atópense tamién otres ciencies rellacionaes cola paleografía, como la [[epigrafía]], la [[biblioloxía]], y la [[numismática]], que nun se llinden al estudiu de los calteres gráficos de los sos oxetos materiales sinón qu'esaminen l'autenticidá, l'estilu, el formulismo y otres particularidaes de los documentos sobre los que traten.{{Harvnp|Battelli|1999|p=21}} Otres ciencies como la [[Heráldica]], la [[Sigilografía]] y la [[Llingüística]] tamién aiden a la paleografía, dexando identificar el contestu onde se produció'l documentó y la utilidá que tuviera.{{Harvnp|Pezzat Arzave|1990|pp=25—28}} == Desenvolvimientu históricu == [[Ficheru:Codex Mendoza folio 1v.jpg|thumb|right|220px|Páxina del [[Códiz Mendoza]], que recueye escritos [[azteca|azteques]].]] La escritures antigües empezaron a ser oxetu d'estudiu a partir del sieglu XVII, especialmente nel ambiente de disputa sobre l'autenticidá de los documentos, que precisó d'una mayor clasificación sistemática. Anque si'l tratu científicu empezó nesi sieglu, nun puede refugase que la interpretación y la descifración de les escritures antigües fueron de gran interés pa los estudiosos de tolos tiempos.{{Harvnp|Battelli|1999|p=20}} === Edá Antigua === Los historiadores grecorromanos fueron los primeres n'utilizar los escritos antiguos como referencies nos sos rellatos, ente ellos atópense [[Tucídides]], [[Titu Liviu]], [[Polibio]] y [[Flavio Josefo]], que tienen en cuenta documento, contratos y edictos imperiales pa esti cometíu. Del [[sieglu I|sieglu {{versalita|i}}]] data una obra sobre los problemes paleográficos, de [[Valerio Probo]] y la so especialidá foi la escoyeta d'abreviatures. Esti interés poles abreviatures siguió siendo oxetu d'estudiu na [[Edá Media]]. Sicasí nun puede falase puramente d'un estudiu sistemáticu de los documentos antiguos, sinón más bien del usu o práutica de llectura de los mesmos.{{Harvnp|Battelli|1999|p=21}} === Edá Media === Na [[edá media]] tamién s'atopen les primeres clasificaciones de les distintes escritures, ensin nengún valor científicu, solo estéticu. Los escritores medievales utilizaron enforma una obra llamada ''[[El Maior de Donato]]'' ([[sieglu IX|sieglu {{versalita|ix}}]]) y una nueva redaición de la mesma atopar nel [[sieglu XIII|sieglu {{versalita|xiii}}]]. Tanto la paleografía como la diplomática recibieron grandes aportaciones nel periodu medieval, poles organizaciones [[Canciller|cancillerescas]], pola persecución y creación de preceptos llegales contra la falsificación, l'usu de los diplomes pa la confección d'obres históriques y l'estudiu de los documentos nel so aspeutu xurídicu.<ref name=Bischoff /> === Edá Moderna === Na [[edá Moderna]], col [[humanismu renacentista|humanismu]], por caracterizase l'eruditu como escrutador y críticu, espérase qu'aumente o s'oficialice'l calter científicu d'estos dos disciplines, pero surden demasiaos discutinios ente los eruditos de la dómina na so desesperada busca de manuscritos y la so interpretación. Metanes esti discutiniu surde la primer condición pal calter científicu que se-yos va dar dempués a estes disciplines. Considerar a [[Petrarca]] como precursor científicu de la paleografía poles sos conocencies sobre códices y documentos. Cola creación de la imprenta llogró un gran meyora na diplomática y la paleografía, ampliando les sos árees de conocencia; depués col surdimientu d'un enfotu historicista, nesta dómina, inclusive col discutiniu históricu-relixosa con al respective de la [[reforma protestante]] aumentaron les investigaciones y la crítica sobre les fontes paleográfica-diplomática.<ref name=Bischoff>P'afondar puede consultase {{Harvtxt|Bischoff|1989}}.</ref> Delia Pezzat indica que "La etapa decisiva pal desenvolvimientu de dambes ciencies surde mientres los sieglos XVI, XVII y XVIII por cuenta de dos llargues discutinios que se conocen col nome de Guerres Diplomátiques y Movimientu Bolandista."{{Harvnp|Pezzat Arzave|1990|p=12}} La primera trata sobre la tema de l'autenticidá, usu y llectura ya interpretación de documentos que refieren derechos y títulos nobiliarios, apegáu a los sos entamos mientres la [[Edá Media]]; la segunda foi una continuación de les Guerres Diplomátiques, tomando un calter científicu encabezadura polos [[Orde de San Benitu|benedictinos]] quien tomaron gran interés na estracción de datos históricos y xenerales del estudiu de los documentos, plantegando les bases por que la paleografía formárase como ciencia. Anque la paleografía desenvolvióse llargamente por toa [[Europa]] por diversos académicos, hubo trés principales figures dientro del desenvolvimientu de la paleografía como ciencia: ==== Jean Mabillon ==== [[Ficheru:Mentzel Mabillon.jpg|thumb|right|220px|Jean Mabillon considérase'l primer escritor d'un tratáu de paleografía, anque si'l nome de la disciplina deber a [[Bernard de Montfaucon]].]] La paleografía y la diplomática nacen como ciencia en [[Francia]], frutu de los estudios científicos qu'a fines del [[sieglu XVII|sieglu {{versalita|xvii}}]] conformen la cultura europea. Fueron los monxos [[benedictinos]] de [[Congregación de San Mauro|San Mauro]] quien fixeron de l'[[Abadía de Saint-Germain-des-Prés|abadía de Saint-Germain des Près]] un centru de gran erudición. Nél, [[Jean Mabillon]] dedicó seis años de fondu estudiu nos archivos monacales de [[Francia]], [[Italia]] y [[Alemaña]]. El problema surde cuando se declaren falsos documentos calteníos nos monesterios franceses y ente ellos, [[diplomes merovinxos]] del de [[Basílica de Saint-Denis|Saint-Denis]]. Por investigar si hai o non falsedá nestos documentos, Mabillon empieza cola observación d'un gran númberu de documentos, que la so autoridá crítica analiza la estructura libraria ya introduz la distinción sistemática de los diversos estilos escriturísticos y el tiempu en que fueron utilizaos. Estrema entós dos clases d'escritura, una libraria, en códices, y otra diplomática, en documentos. La libraria estremar en: [[Antigua Roma|romana]], antigua, [[Lletra gótica|gótica]], [[salónica]], [[francogálica]] y lombarda y na romana estrema mayúscula, minúscula y uncial. Pon énfasis nos sos puntos de vista sobre abreviatura, ortografía y signu de puntuación.{{Harvnp|Battelli|1999|p=21}} Tou esto ye compilado dientro de la so obra ''De re Diplomatica libri VI'' terminada en 1681, que pon fin a los discutinios y fai surdir a la paleografía y la [[Diplomática (ciencia)|diplomática]] como ciencies nueves. La obra de Mabillon ye eminentemente diplomática como podemos reparar nos datos mentaos, sobremanera na intención del autor (comprobar l'autenticidá d'un documentu). Sicasí atopamos grandes apurras paleográficos en dellos capítulos de la obra de cuenta que puedan ser consideraos como'l primer tratáu de paleografía.{{Harvnp|Battelli|1999|p=22}} ==== Bernardo de Montfaucon ==== Otru [[benedictín]], [[Bernard de Montfaucon]], foi'l primeru que dio a la disciplina que s'encarga d'estudiar la escritura'l nome de paleografía, nuna obra publicada en [[1708]], ''Paleographia graeca sirve di ortu et progressu litterarum''. Perfecciona la obra de Mabillon y establez los manuscritos carauterísticos, la fecha de los mesmos y clasifica la escritura dende'l puntu de vista históricu.{{Harvnp|Petrucci|2012|p=22}} ==== Francesco Scipione Maffei ==== [[Ficheru:Scipione Maffei - statua.jpg|miniaturadeimagen|Estatua de Maffei en Verona.]] Un pasu decisivu fora de [[Francia]] dar [[Scipione Maffei]], estudiosu [[Italia|italianu]], que publica un trabayu sobre la [[Biblioteca Capitular de Verona]], que los sos códices identificó en 1713. En 1726 publicó'l so ''Storia diplomática che serve d´introduzione all`arte critica'', onde s'ocupa de los documentos con fuertes observaciones sobre la escritura. Pa Maffei esiste namái una clase d'escritura, la romana y manifiéstase en trés formes distintes: mayúscula, minúscula y cursiva. Esti autor prepara'l camín de la paleografía moderna faciendo derivar de la escritura romano la escritura medieval.{{Harvnp|Battelli|1999|p=22}} En 1765 ábrese una cátedra de paleografía na [[Universidá de Boloña]] y en 1777 ábrese la cátedra na [[Universidá de Nápoles Federico II|Universidá de Nápoles]], que estendióse hasta'l Gran Archivu Napolitanu.{{Harvnp|Pezzat Arzave|1990|pp=13—14}} En Francia pa los años 1750-1765 [[René Prosper Tassin]] y [[Charles Toustain]] publicaron en [[París]] 6 volúmenes col títulu de ''Nouveau traitè de Diplomatique'', apurriendo perspectives nueves a los estudios de paleografía y diplomática.{{Harvnp|Battelli|1999|p=23}} === Edá contemporánea === [[Ficheru:CodexBrixianusExplicitLuke.jpg|thumb|right|220px|Páxina del [[Códiz Brixianus]], que contién l'[[evanxeliu de Lucas]].]] Empieza entós el procesu d'integrar les nueses disciplines nel ''pensum academicum'' [[Universidá|universitariu]], primeramente na facultá de derechu. [[Johann Christoph Gotterer]], docente en [[Göttingen]], axuntó un ricu material y creó'l primer seminariu de paleografía, xuníu a la cátedra de diplomática. En [[1801]] [[Karl T. C. Schönemann]] publicó ''Versuch eines Vollständigen Systemes der allgemeinem, besonders älteren Diplomatik'', na qu'estudia con claridá'l desenvolvimientu de la escritura llatino, estremando la Mayúscula de la Minúscula estremándola en capital y uncial y la segunda en recta y cursiva. Y empieza tamién el procesu de separación del oxetu d'estudiu de la paleografía y la diplomática.{{Harvnp|Battelli|1999|p=25}} En 1821 abre en [[Francia]] la [[École nationale des chartes|École des Chartes]] onde se siguen los estudios paleográficos y diplomáticos de Mabillon.{{Harvnp|Pezzat Arzave|1990|p=14}} == División de la paleografía == [[Ficheru:Anatolian - Seal of Tarkummuwa, King of Mera - Walters 571512.jpg|miniaturadeimagen|La paleografía epigráfica encargar de descifrar inscripciones en cualquier soporte duraderu que nun sía papel.]] La paleografía puede estremase nes siguientes disciplines: *''paleografía xeneral'', que s'ocupa de toa clase de [[manuscritu|manuscritos]], [[Papiro|papiro]] o [[Códiz|códices]] antiguos. De la mesma puede subdividise en: **''vulgar'' o común, que namái trata de lleer y descifrar los escritos. **''crítica'', qu'estudia l'autenticidá y fecha del escritu atendiendo namái a los sos elementos gráficos. *''paleografía especializada'', que se llinda a los escritos y demás monumentos lliterarios que son propios d'otres ciencies estrechamente rellacionaes cola paleografía. Subdividir en: [[Ficheru:North West Canada Medal.jpg|miniaturadeimagen|La paleografía numismática encargar de descifrar trescripciones en medayes y monedes.]] **''paleografía epigráfica'': qu'estudia les inscripciones sobre cualquier tipu de soporte duraderu (piedra, metal, etc.) **''paleografía bibliográfica'': qu'estudia les mesmes en llibros de referencia **''paleograía diplomática'': que'l so oxetu son los calteres gráficos y/o alfabéticos de los documentos **''paleografía numismática'': qu'estudia les inscripciones sobre monedes y medayes. == El paleógrafu == El paleógrafu tien d'apoderar bien la llingua de los testos y les sos particularidaes gráfiques, esto ye, los estilos, les abreviatures y los [[anagrama|anagrames]], [[ligograma|ligogrames]] y [[nexograma|nexogrames]], ente otres. Dichos conocencies son esenciales por que'l paleógrafu pueda descifrar el testu antiguu, según asigna-y una fecha y un llugar d'orixe. El paleógrafu ye como un detective de lo antiguo, un [[arqueólogu]] de les lletres y los testos, que col so trabayu ayuda a descifrar munches incógnites del pasáu históricu de la humanidá, anque siempres so la llimitación de lo puramente escrito, esto ye, que puede descifrar lo qu'un testu antiguu diz, pero nunca —solo pol simple actu del desciframientu— acreitar como verídicu o real lo que se diz nel mesmu, xera esta que finalmente va quedar apostrada a la disciplina [[Arqueoloxía|arqueolóxica]], quien finalmente s'encargará de confirmar, o refutar, los datos revelaos pol trabayu del paleógrafu. == Referencies == {{llistaref|2}} === Bibliografía === * {{cita llibru | nome = Giulio | apellíos = Battelli | títulu = Lezioni di paleografia | editorial = Libreria Editrice Vaticanu | allugamientu = Città del Vaticano | añu = 1999 | isbn = 978-88-209-2689-2 | idioma = italianu}} * {{Cita llibru | nome = Bernhard | apellíos = Bischoff | enllaceautor = | títulu = Latin Palaeography: Antiquity and the Middle Ages | edición = | editorial = [[Cambridge University Press]] | ubicación = | año =1989 | isbn = 978-0521367264}} * {{Cita llibru | nome = Bernhard | apellíu = Bischoff | máscaraautor = 1 | títulu = Paleografia llatina. Antichità y medioevo | editorial = Editrice Antenore | allugamientu = Padua | isbn = 978-8884550712 | añu = 1992 }} * {{Cita llibru | nome = Vicenta | apellíos = Cortés Alonso | títulu = La escritura y lo escrito: Paleografía y diplomática d'España y América nos sieglos {{versalita|xvi}} y {{versalita|xvii}} | editorial = [[Institutu de Cooperación Iberoamericana]] | ubicación = Madrid | añu = 1986 | isbn = 84-7232-393-5 }} * {{Cita llibru | nome = Agustín | apellíos = Millares Carlo | enllaceautor = Agustín Millares Carlo | títulu = Tratáu de paleografía española | edición = 3ª | editorial = Espasa-Calpe | ubicación = Madrid | añu = 1983 | isbn = 84-239-4986-9 }} * {{Cita llibru | nome = Armando | apellíos = Petrucci | enllaceautor = | títulu = La descrizione del manoscrito. Storia, problemi, modelli | edición = 2ª | editorial = Carocci editore | allugamientu = Romu | añu = 2012 | isbn = 978-88-430-1819-2 }} * {{Cita llibru | nome = Delia | apellíos = Pezzat Arzave | enllaceautor = | títulu = Elemento de paleografía novohispana | edición = | editorial = Facultá de Filosofía y Lletres, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu | ubicación = | año =1990 | isbn = 9789683611680}} * {{Cita llibru | nome = Albertine | apellíos = Gaur | enllaceautor = | títulu = History of Calligraphy | edición = | editorial = Cross River | ubicación = | año =1994 | isbn = }} * {{Cita llibru | nome = Michelle P. | apellíos = Brown | enllaceautor = | títulu = The British Library Guide to Writing and Scripts: History and Techniques | edición = | editorial = [[University of Toronto Press]] | allugamientu = Toronto | añu =1998 | isbn = }} * {{cita llibru | nome = Patricia | apellíos = Lovett | enllaceautor = | títulu = The British Library Companion to Calligraphy, Illumination & Heraldry: A History and Practical Guide | edición = | editorial = British Library | allugamientu = London | añu = 2000 | isbn = }} * {{Cita llibru | nome = A.S. | apellíos = Osley | enllaceautor = | títulu = Calligraphy and Palaeography | edición = | editorial = October House | ubicación = | año =1966 | isbn = }} * {{Cita llibru | nome = Angel | apellíos = Riesco Terrero | enllaceautor = | títulu = Introducccion a la Paleografia y Diplomatica xeneral | edición = | editorial = Sintesis | ubicación = Méxicu | añu =1999 | isbn = }} * {{Cita llibru | nome = Juan-José | apellíu = Marcos García | enllaceautor = | títulu = Manual ilustráu de PALEOGRAFIA GRIEGA | edición = | editorial = Dykinson | ubicación = Madrid | añu =2016 | isbn = }} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Palaeography}} * [http://parnaseo.uv.es/Webs/Paleografia.htm Links sobre Paleografía, codicoloxía, manuscritos.] * [http://www.palaeographia.org/palaeographia.htm Sitiu Paleographia.org] * {{cita web | url = http://www.personales.ulpgc.es/mramirez.dch/pden.htm | títulu = Paleografía, Diplomática, Epigrafía y Numismática | nome = Manuel | apellíu = Ramírez Sánchez | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20190204210450/http://www.personales.ulpgc.es/mramirez.dch/pden.htm | fechaarchivu = 2019-02-04 }} * {{cita web | url = http://www.personal.us.es/tallafigo/Paleografia.htm | nome = Manuel | apellíu = Romero Tallafigo | otros = Universidá de Sevilla | título = Recurso dellos sobre Paleografía, Diplomática y Archivística }} * [http://www3.usal.es/~clasicas/recursos/epigrafia.html Epigrafía, Papiroloxía y Tresmisión] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070829141408/http://www.usal.es/~clasicas/recursos/epigrafia.html |date=2007-08-29 }} * [https://web.archive.org/web/20070205215244/http://www.vatican.va/library_archives/vat_secret_archives/docs/documents/vsa_doc_20051999_scuola_it.html Escuela Vaticana de Paleografía y Diplomática] * {{Enllaz rotu|1=Fragmentu trescritu Fray Diego de Guadix (1593) |2=http://www.stilogo.com/es/stiblogo/3-transcripcion/96-fragmentu-trescritu-frai-diego-de-guadix-1593.html |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} *[http://paleografia.hypotheses.org/cursos-online Cursos básicos de paleografía en distintes llingües.] *[http://www.nationalarchives.gov.uk/palaeography/default.htm Introducción xeneral a la paleografía inglesa mientres diverses dómines y exercicios. ] *[http://spanishpaleographytool.org/ Repositorio d'exercicios de paleografía n'español.] *[http://medieval.berkeley.edu/resources/electronic/paleography-and-codicology Introducción a la paleografía medieval n'inglés. ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170827085637/http://medieval.berkeley.edu/resources/electronic/paleography-and-codicology |date=2017-08-27 }} *[https://script.byu.edu/pages/spanish/es/welcome.aspx Manual d'escritura español - dómina colonial y exercicios de paleografia.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151222164157/https://script.byu.edu/pages/spanish/es/welcome.aspx |date=2015-12-22 }} * [http://www.palaeographia.org/cipl/cipl.htm Comité International de Paléographie Latine] {{Tradubot|Paleografía}} [[Categoría:Paleografía| ]] lzljfoc7z25ey6oovvvdzlt855man6d 0 90488 4379151 4361774 2025-06-24T13:31:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: declaratoria d'independencia => declaración d'independencia 4379151 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" |style="text-align:center;"| [[Méxicu]] - [[Historia]] |- |style="text-align:center;"|'''Cronoloxía''' |- !style="border-top:1px solid;"|[[Méxicu prehispánicu|Dómina Prehispánica]]<br /> |- |<span style=font-size:85%;> '''[[Etapa Lítica]]'''<br /> '''[[Aridoamérica]]'''<br /> '''[[Oasisamérica]]'''<br /> '''[[Mesoamérica]]'''<br /> |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" |'''[[Conquista de Méxicu|Conquista]]<br />(1519-1697)''' |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" |'''[[Virreinatu de Nueva España]]<br />(1535-1821)''' |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" |'''[[Independencia de Méxicu]]<br />(1810-1821)''' |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" | Méxicu Independiente<br />Sieglu XIX |- |<span style=font-size:85%;> [[Primer Imperiu Mexicanu]] (1821-1823)<br /> [[Intentos españoles de reconquista de Méxicu]] (1821-1829)<br /> [[Independencia de Texas]] (1835-1836)<br /> [[Primer Intervención Francesa en Méxicu|Primer Intervención Francesa]] (1838-1839)<br /> [[Guerra d'Intervención Norteamericana|Intervención d'Estaos Xuníos]] (1846-1848)<br /> [[Revolución d'Ayutla]] (1854-1855)<br /> [[Lleis de Reforma]] (1855-1857)<br /> [[Guerra de Reforma]] (1858-1861)<br /> [[Segunda Intervención Francesa en Méxicu|Segunda intervención francesa]] (1862-1867)<br /> [[Segundu Imperiu Mexicanu]] (1864-1867)<br /> [[República Restaurada]] (1868-1876)<br /> |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" | [[Porfiriato]] (1876-1911) |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" | [[Revolución mexicana]] (1910-1920) |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" | [[Guerra Cristera]] (1926-1929) |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" | [[Maximato]] (1924-1935) |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" | [[Cardenismo]] (1934-1940) |- ! style="border-top:1px solid #aaa;" | Méxicu modernu<br />(1940-a la fecha)<br /> |- |<span style=font-size:85%;> [[Historia política de Méxicu (1940-2006)]]<br /> [[Historia económica de Méxicu (1940-2006)]]<br /> [[Historia social de Méxicu (1940-2006)]]<br /> |} La '''historia de [[Méxicu]]''', país allugáu nel norte del [[continente americanu]] (na porción más [[septentrional]] de [[Mesoamérica]]), remontar a unes {{unidá|4000|años}} ([[llegada del home a América|conforme al consensu de Clovis]]), en que s'envalora asocedieron los primeros asentamientos de pobladores sedentarios. Antes de la [[conquista de Méxicu|conquista polos españoles]] nel [[sieglu XVI]], lo qu'agora ye Méxicu foi habitáu por pueblos de cultures qu'interactuaron ente ellos en diversu grau, nel tiempu y el territoriu. D'aquella dómina sobresalen la [[cultura olmeca]], la [[cultura tolteca|tolteca]], la [[teotihuacan]]a, la [[cultura maya|maya]], la [[Nahua|náhuatl]], la [[cultura totonaca|totonaca]], la [[cultura zapoteca|zapoteca]], la [[cultura mixteca|mixteca]] y la [[cultura tarasca|tarasca]], ente otres.<ref name=Mexico>[https://web.archive.org/web/20110123074810/http://articles.cnn.com/2002-12-03/tech/oldest.skull_1_skull-and-other-bones-oldest-skull-ainu-people?_s=PM:TECH Los empiezos de Méxicu], CNN</ref> A la llegada de los europeos, Méxicu yera un mosaicu de pueblos y cultures. Dempués de la conquista, mientres 300 años de [[virreinatu]], foise constituyendo un país con ciertu grau d'homoxeneidá y traces comunes. Nos alboreceres del [[sieglu XIX]] cola [[independencia de Méxicu|independencia que s'algamar del imperiu español]], empecípiase'l procesu d'integración definitivu que da llugar al Méxicu contemporaneu. A lo llargo del [[sieglu XIX]] asocédense guerres y disputes intestinas, amás de dellos intentos d'avasayamientu per parte de potencies estranxeres. Nesi entós [[Primer intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu|Méxicu perdió cerca de la metá del so territoriu]], dempués de lo cual empezó'l so afitamientu como nación llibre y soberana.<ref name=Mexico/> Vinu, al empecipiase'l [[sieglu XX]], un cruentu [[Revolución Mexicana|movimientu social]] que sentó bases polítiques, xurídiques y sociales del Méxicu actual. Mientres la mayor parte de tal sieglu la nación vivió en paz un procesu d'aprendizaxe y autocorrección, tantu no institucional como nos aspeutos social y económico. Al cabu de diverses crisis de corte fundamentalmente económicu y políticu, la postrera de les cualos non entá superada, la nación evoluciona y asítiase escontra'l fin de la primer década del [[sieglu XXI]], ocasión en que se cumplen 200 años de la so independencia d'España y 100 años de la so revolución.<ref name=Mexico/> == Periodización == [[Ficheru:Mexico topographic map-blank.svg|300px|thumb|Mapa actual de [[Méxicu]].]] La historia de [[Méxicu]] suel estremase en trés grandes periodos. Antes de la historia tenemos la prehistoria que, a diferencia de la historia europea, la prehistoria d'América estremar en tres periodos: el [[Arqueolítico|Periodu arqueolítico]] que, aproximao, va del añu 30.000 e.C. al 9500 e.C.; el [[Periodu Cenolítico|Cenolítico]] del 9500 al 5000 e.C. y finalmente'l [[Protoneolítico|periodu Protoneolítico]] del 5000 al {{AC|2500}}<ref name=Maya>{{cita web | author=Bakalar, Nicholas |títulu=Periodu Arqueolítico de Méxicu| url=http://news.nationalgeographic.com/news/2006/01/0105_060105_maya_writing.html | work=National Geographic News |publicación=National Geographic Society |fecha=5 de xineru de 2006 |fechaaccesu=31 d'ochobre de 2012}}</ref> Cabo tamién señalar que, el territoriu qu'entiende anguaño [[Méxicu]], estremóse pal so estudiu prehispánicu en tres árees culturales ([[Mesoamérica]], [[Oasisamérica]] y [[Aridoamérica]]), siendo la primera onde s'asitiaron les sociedaes más complexes y la postrera una zona habitada principalmente por tribus nómades.<ref>{{cita publicación | autor = Paul R. Renne |títulu=Territorio qu'ocupen a Méxicu|publicación=Nature|volume=438 |páxines=Y7–Y8 |añu=2005 |pmid=16319838 |doi=10.1038/nature04425 | númberu = 7068 | ref = harv | author-separator = , | display-authors = 1 | last2 = Feinberg | first2 = Joshua M. | last3 = Waters | first3 = Michael R. | last4 = Regueru-Cabrales | first4 = Joaquin | last5 = Ochoa-Castillo | first5 = Patricia | last6 = Perez-Campa | first6 = Mario | last7 = Knight | first7 = Kim B. }}</ref> El primer periodu de la historia de Méxicu ye precisamente la dómina prehispánica o precolombina, que va del {{AC|2500}} a [[1521]], añu de la cayida de Tenochtitlán. Mientres ésti periodu apaecieron les distintes civilizaciones que s'asitiaron nel centru, sur y suroeste del país. Esta etapa de la mesma subdividióse nos periodos [[Periodu preclásicu mesoamericanu|preclásicu mesoamericanu]] ({{AC|2500}} al 200 d.C.), [[Periodu clásicu mesoamericanu|clásicu mesoamericanu]] (200-900) y [[Periodu posclásico mesoamericanu|posclásico mesoamericanu o clásicu tardíu]] (900-1521).<ref name=Maya/> El siguiente periodu denominóse-y [[dómina virreinal]], tiempu en que [[Méxicu]] tuvo xuníu a la [[reinos d'España|Corona española]] y entendió de [[1521]] a [[1821]], fecha en que se peracaba la independencia. Sicasí, la mayoría de los historiadores coinciden en que foi en [[1810]], na iniciación de la guerra d'independencia, cuando se dio un rompimientu y surdió el [[Méxicu modernu]]. La dómina virreinal entendió l'establecimientu del [[Virreinatu de Nueva España|Virreinatu]], l'apuerto de les [[órdenes relixoses]] y cambeos en tolos ámbitos, dende la vida cotidiana hasta l'actividá económico y alministrativo, pasando pol [[arte barrocu]].<ref name=Mexico/> El Méxicu modernu tomó pos un sieglu esautamente, de los entamos del movimientu insurxente en 1810 a [[1910]], col españíu de la [[Revolución Mexicana]]. Nesta dómina foi cuando s'intentó construyir una nación, yá dixebrada d'España y el país viose envolubráu en distintos conflictos, tanto internos como esternos hasta'l [[trunfu lliberal]] en 1867. Entendió tamién la [[República Restaurada (Méxicu)|República Restaurada]] ([[1867]]-[[1876]]) y l'ascensu de [[Porfirio Díaz]] al poder en 1876.<ref>{{cita web|títulu=Native Americans", ''Encarta'|url=http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761570777/Native_Americans.html|fechaarchivu=2009-10-13|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091013055809/http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761570777/Native_Americans.html}}</ref> De 1910 a la fecha denominar el Méxicu contemporaneu: empecipió cola [[Revolución Mexicana]], sobre la cual entá hai discutinios alrodiu de la fecha del so términu ya inclusive se fala de delles revoluciones, pero como convención tomóse [[1917]] col trunfu del [[constitucionalismu]]. Aun así nos siguientes años van dase dellos llevantamientos de llucha pol poder al cargu d'[[Álvaro Obregón]] y de la [[Huerta]]. Esta dómina tamién entiende los periodos del [[Maximato]], del [[Cardenismo]] y del [[Partíu Revolucionariu Institucional|Priísmo]].<ref name=Maya/> == Méxicu prehispánicu == {{AP|Méxicu prehispánicu}} El territoriu foi descubiertu y habitáu por grupos de cazadores y pañadores nómades hai más de 20,000 años. Per miles d'años, los habitantes d'esta rexón d'América dedicar a la cacería y la recoyida, hasta que s'afayó l'[[agricultura]]. En [[Guilá Naquitz]] atopáronse los más antiguos restos de la doma de dellos cultivos,<ref>Trátase de la [[Cucurbita pepo|calabaza]] y l'[[Lagenaria siceraria|huaje]], que daten del añu 9000 e.C. (Cases y Caballero, 1995: 38).</ref> anque l'agricultura desenvolvióse tamién en sitios como'l [[valle de Tehuacán]] y la [[sierra de Tamaulipas]]. La doma del [[maíz]] tuvo llugar alredor del quintu elementu del mileniu antes de la era común. A partir d'entós los grupos humanos dependieron cada vez más de los cultivos, hasta que s'establecieron les aldegues agrícola y sedentariu en Mesoamérica.<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref> Ente qu'en Mesoamérica l'agricultura espolletaba, los pueblos nortizos siguíen siendo dafechu dependientes de la cacería y la recoyida. La historia prehispánica de lo qu'anguaño ye'l norte de Méxicu ye mal conocida porque los pueblos qu'ocuparon la rexón teníen una [[cultura material]] llindada. Los pueblos de costumes nómades qu'habitaron los desiertos, mariñes y montes al norte de Mesoamérica son llamaos aridoamericanos, pero nun compartíen ente sigo la so cultura. La [[cueva de la Perra]] (Tamaulipas) vio la invención de l'agricultura n'América y cuntó con presencia humana dende l'añu 12000 e.C.<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref> Hai testimonios de los pueblos nómades en sitios como [[Cueva de la Candelaria]] ([[Coahuila]], [[8000 e.C.|8000 e.C. ]]),<ref>Aveleyra, 1956.</ref> o [[El Conchalito]] ([[Baxa California Sur]]).<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> Tamién en Baxa California atópense les [[pintures rupestres de la Sierra de San Francisco]] que siguieron en funciones hasta'l sieglu XIX, cuando sumieron los postreros indíxenes d'esa rexón. [[Ficheru:La Venta Pirámide cara norte.jpg|220px|thumb|Pirámide de [[La Venta]], [[Tabasco]]. Posiblemente la más antigua de [[Mesoamérica]].]] Dellos autores<ref>Por casu, López Austin y López Luján, 2001.</ref> tomen como marcador del entamu de la civilización mesoamericana la revesosa<ref>Christian Duverger (2007) diz que nun se puede considerar como evidencia sólida los dudosos afayos de Charles Brush en Puertu Marqués. Christine Niederberger (2005) diz que los toscos restos de la [[cerámica Pox]] nun pueden considerase como verdadera cerámica.</ref> [[cerámica Pox]] de [[Puertu Marqués]], fechada alredor del [[sieglu XXIV e.C.|sieglu XXIV e.C. ]].<ref>El descubrimientu de la cerámica Pox deber a [[Charles M. Brush]]. ''Cfr''. Grove, 1970: 13; Pómpara y Padilla, Talavera y Jiménez,:17.</ref> La cerámica mesoamericana podría tener orixe nel contautu ente la mariña suramericana del [[Pacíficu]] y l'[[Occidente de Méxicu|Occidente de Mesoamérica]]. Los nuevos adelantos téunicos espublizar por tola rexón, de cuenta que dellos sieglos dempués producióse [[cerámica]] n'otres aldegues del [[Periodu Preclásicu mesoamericanu|Preclásicu Tempranu]] (2500- 1500 e.C. ) como [[Chupícuaro]] y [[Tlatilco]]. Mientres el Preclásicu Mediu (ss. [[sieglu XV e.C.|XIV]]-[[sieglu IV e.C.|IV]] e.C.) en toa Mesoamérica espublizóse la [[cultura olmeca]],<ref>Les feches son de Pool, 2007: 10. Diehl (2004: 9) apunta que'l florecimientu pudo tener llugar dende'l sieglu XV.</ref> floriando llugares como [[La Venta]] en [[Tabasco]], que foi'l centru ceremonial olmeca más importante. Dempués del ocaso olmeca tuvo llugar un florecimientu simultáneu de dellos pueblos. Destaquen la [[tradición de les tumbes de tiru]] de probable influencia suramericana,<ref>Kubler, 1984: 191.</ref> la [[cultura epiolmeca]] en [[Trés Zapotes]], el florecimientu d'[[Izapa]] y el desenvolvimientu de la [[cuenta llarga]].<ref>Autores como Coe (1994) señalen que la presencia de feches en cuenta llarga en pieces de la [[cultura epiolmeca]] amuesen qu'esi sistema calendárico nun foi creación maya.</ref> [[Ficheru:Cronología de Teotihuacan.svg|center|800px|thumb|Diagrama comparativu de delles cronoloxíes propuestes pa les cultures del centru de Méxicu.]] A la fin d'esta etapa, [[Teotihuacan]] convirtiérase na urbe más importante del valle de Méxicu. Mientres el [[Periodu Clásicu mesoamericanu|Clásicu Tempranu]] (ss. II-VI/VIII) la influencia de Teotihuacan dexóse sentir en toa Mesoamérica, sofitada pola so poder políticu y comercial.<ref>Childs Rattray, 1998: 73.</ref> Tuvo importantes aliaos, como [[Monte Albán]] nos Valles Centrales d'Oaxaca. La civilización mesoamericana estender escontra'l norte en sitios como [[La Quemada]]. Del norte tamién llegaron influencies culturales, visibles na [[cultura huasteca]]. El clásicu foi tamién la dómina del afitamientu de la [[cultura maya]] na [[península de Yucatán]], la planicie de [[Tabasco]] y les tierres altes de [[Chiapas]]. Per otru llau, nos valles y montes al norte de la [[sierra Madre Occidental]] desenvolvióse la [[cultura Paquimé]], resultáu del afitamientu de l'agricultura nel noroeste y del intercambiu ente Mesoamérica y [[Oasisamérica]]. Mientres los sieglos X al XII, el centru de Méxicu foi apoderáu por [[Tollan-Xicocotitlan]], la capital de los [[cultura tolteca|tolteques]]. Esta ciudá estableció venceyos bien fuertes con delles rexones de Mesoamérica, pero particularmente cola [[península de Yucatán]], onde s'alluga la ciudá [[cultura maya|maya]] de [[Chichén Itzá]]. En [[Oaxaca]], mentanto, los [[Cultura mixteca|mixtecos]] empecipiaron un procesu expansionista que los llevó a ocupar los [[Valles Centrales d'Oaxaca|Valles Centrales]] onde habitaben los [[Cultura zapoteca|zapotecos]]. En [[1325]] los mexicas fundaron [[Méxicu-Tenochtitlan]], la capital del Estáu más estensu que conoció la Mesoamérica prehispánica, que namái anduvo a la tema colos [[pueblu purépecha|purépechas]] de [[Tzintzuntzan]].<ref name="ancientmexico.biz">[https://web.archive.org/web/http://www.ancientmexico.biz/ancient-mexico-blogue/religion-in-pre-columbian-mesoamerica/ Mesoamérica Hispana] (29 d'ochobre de 2012)</ref> === Olmeques === {{AP|Cultura olmeca}} [[Ficheru:Laventa3.jpg|220px|thumb|right|Los '''[[Olmeques]]''' asítiase na rexón tropical del sur de [[Veracruz]] y [[Tabasco]]. Les muertes de la cultura Olmeca son posiblemente los más [[Mesoamérica]], como la cabeza olmeca atopada nel xacimientu de [[La Venta]], [[Tabasco]].]] La cultura [[olmeca]], tamién conocida como cultura madre, tuvo'l so desenvolvimientu ente los años [[1200 e.C.|1200 e.C. ]] y [[500 e.C.|500 e.C. ]] na rexón costera del [[Golfu de Méxicu]] (anguaño entiende los estaos de [[Veracruz]] y [[Tabasco]]); dicha civilización allugar nel área central de los llamaos ''Habitantes del país del hule''.<ref name="ancientmexico.biz"/> La economía de los olmeques tuvo como base l'agricultura de ''raspia'', que consiste en baltar grandes estensiones d'árboles pa estenar la tierra y dempués semar; practicaben la caza y la pesca, según, en menor midida, la recoyida de frutos.<ref>[http://www.ancientscripts.com/ma_ws.html Economía mexicana na dómina prehispánica] (30 de setiembre de 2012)</ref> Los sitios arqueolóxicos más sobresalientes son [[La Venta]], nel estáu de [[Tabasco]]; la [[Zona Arqueolóxica de San Llorienzo|San Llorienzo]] y [[Trés Zapotes]]. En [[La Venta]] la construcción de los sos edificios ye simétrica, dispuestos nuna exa llarga que va de norte a sur; los monumentos tán asitiaos a los llaos. Esti centru ceremonial sirvió d'exemplu pal restu de les cultures mesoamericanes, pos diseños similares percibir n'otros centros urbanos.<ref name=Maya/> Los sacerdotes, quien teníen conocencies astronómiques sobre los periodos d'agua y los aparentes pa la llantadera, yeren, probablemente, la clase dirixente. Dellos investigadores mexicanos supunxeron la esistencia d'un gobiernu [[teocráticu]] sofitáu pola clase militar.<ref name="Teotihuacan">{{cita web |títulu=Teotihuacan|url=http://www.metmuseum.org/toah/hd/teot/hd_teot.htm|work=Heilbrunn Timeline of Art History |publicación=Department of Arts of Africa, Oceania, and the Americas, The Metropolitan Museum of Art Source: Teotihuacan {{!}} Thematic Essay | Heilbrunn Timeline of Art History | The Metropolitan Museum of Art}}</ref> Esisten pruebes de que los olmeques utilizaben una escritura [[xeroglífica]] y desenvolvieron la Rueda Calendárica, evidencia del so progresu, que cuntaba con 365 díes. Realizaron diversos monumentos, como les famoses cabeces olmeques, que probablemente yeren semeyes de guerreros prominentes en batalla o de personaxes d'alta xerarquía.<ref name=Mexico/> Esta cultura sumió nel añu [[500 e.C.|500 e.C. ]], debíu, probablemente, a un desastre natural que los obligó a dexar los sos centros urbanos y, de resultes, sumir de los rexistros históricos. "La cultura olmeca puede definise como la Cultura Madre de l'América Pre-Colombina", según Mohd Ateeque.<ref name=Teotihuacan/> === Mayes === {{Referencies adicionales|t=20141121055315|historia}} {{AP|Cultura maya}} [[Ficheru:Palenque_ruins_web.jpg|thumb|220px|[[Zona arqueolóxica de Palenque]], [[Chiapas]].</small>]] [[Ficheru:Comalcalco.jpg|thumb|right|220px|La [[Zona Arqueolóxica de Comalcalco]] en [[Tabasco]] foi edificada en terracota nuna zona productora de [[Cacáu]]]] El territoriu qu'ocupaben los mayes entiende los actuales estaos de [[Yucatán]], [[Campeche]], [[Quintana Roo]], parte de [[Chiapas]] y [[Tabasco]] en [[Méxicu]]; y [[Belize]], [[Guatemala]] y [[Hondures]] en [[Centroamérica]]. A partir del [[sieglu III]] de nuesa yera, la cultura maya empezó un florecimientu impresionante, que perduró hasta'l [[sieglu IX]], que foi llamáu periodu clásicu. D'antiguo creíase (mayormente debíu al lideralgu ideolóxicu exercíu por [[Eric S. Thompson|Eric Thompson]]) que los mayes yeren una [[Teocracia]], na qu'un grupu de sacerdotes gobernaben al pueblu. Na actualidá esti enfoque considérase obsoleto por cuenta de les meyores nel desciframientu de los glifos mayes (siendo [[Yuri Knorozov]] el pioneru nel desciframientu puramente dichu y [[Tatiana Proskouriakoff]] la descubridora del sistema de llinaxes mayes). Gracies a estos descubrimientos, güei sabemos que los mayes yeren gobernaos por señores feudales, gobernantes d'una o delles ciudaes, que recibíen el títulu d'[[Ahau|ajaw]] y por gobernantes mayores, que recibíen el títulu de [[Kaloomte']]<ref>[https://www.worldcat.org/title/fall-of-the-ancient-maya-solving-the-mystery-of-the-maya-collapse/oclc/48753878 Primeros gobernantes en Méxicu] (5 d'ochobre de 2012)</ref> La escritura xeroglífico maya espertó almiración d'investigadores, según tamién el so progresu matemáticu y el so desenvolvimientu d'un equivalente al [[álxebra]]. Inventaron (nel continente Americanu) el símbolu del cero y tamién algamaron un gran nivel nes sos conocencies d'[[Astronomía maya|Astronomía]] al construyir observatorios, llogrando con ellos una gran meyora na observación (y cálculos correspondientes) de los ciclos [[lluna]]res, del [[sol]] y de [[Venus (planeta)|Venus]]. Los Mayes tamién desenvolvieron el comerciu por aciu l'usu de redes marítimes y terrestres, tomando gran parte de [[Mesoamérica]], comerciando con mercaderías que llograben de llugares tan alloñaos como l'imperiu [[inca]]{{ensin referencies}} sirviendo en munchos casos d'enllaz colos [[mexicas]] y los sos dominios mesoamericanos. Por cuenta de estes redes comerciales, a los mayes llamóse-yos «los fenicios d'América»<ref>[http://www.mexicodesconocido.com.mx/los fenicios-de-america.html Comerciu de Mayes y Mexicas] (26 de setiembre de 2012)</ref> {{ensin referencies|Contrariamente a una creencia bien xeneralizada, la civilización maya nunca "sumió". A lo menos, non por completu, pos los sos descendientes entá viven na rexón y munchos d'ellos falen dalgunu de los idiomes de la familia mayense.}} === Teotihuacan === {{AP|Teotihuacan}} [[Ficheru:Piramide del Sol 072006.JPG|220px|thumb|Enclaváu a unos 50 km al noroeste de la [[Ciudá de Méxicu]], '''[[Teotihuacan]]''', «llugar onde los homes convertir en dioses», foi l'enclave políticu y relixosu más estensu d'[[América Precolombina]] y la capital de la civilización que lleva'l so nome.]] La civilización teotihuacana desenvolver al nordeste del [[Valle de Méxicu]] ente los años [[200]] y [[650]] d.C. Taben concentraos nuna sola ciudá, algamando gran méritu de construcciones y tamién na cultura. === Tula-Xicocotitlan === {{referencies|t=20141121055149|historia}} {{AP|Tollan-Xicocotitlan}} Nel sieglu VIII empezó la decadencia de Teotihuacan, que dexó'l so llugar a numberosos estaos contrarios ente sigo qu'apoderaron caúnu rexones clave pa la economía mesoamericana. Pol sieglu X&nbsp;d.&nbsp;C., estos estaos perdieren la so fuercia, coles mesmes en que llegaron del desiertu les primeres tribus [[chichimeca|chichimeques]]. Nel noroeste, los pueblos [[Oasisamérica|oasisamericanos]] estremáronse definitivamente del conxuntu de Aridoamérica, y crearon una civilización propia que los sos muertes más importantes en territoriu mexicanu alcontrar en [[Paquimé]]. Mientres los sieglos X al XII, el centru de Méxicu foi apoderáu por [[Tollan-Xicocotitlan|Tula]], la capital de los [[cultura tolteca|tolteques]]. Esta ciudá estableció venceyos bien fuertes con delles rexones de Mesoamérica, pero particularmente cola península de Yucatán, onde s'alluga la ciudá [[Antiguos mayes|maya]] de [[Chichén Itzá]]. En Oaxaca, mentanto, los [[pueblu mixteco|mixtecos]] empecipiaron un procesu expansionista que los llevó a ocupar los Valles Centrales onde habitaben los [[pueblu zapoteco|zapotecos]]. En [[1325]] los mexicas fundaron Tenochtitlán, la capital del estáu más estensu que conoció la Mesoamérica prehispánica, que namái anduvo a la tema colos [[Purépecha (etnia)|purépechas]] de [[Tzintzuntzan]]. === Imperiu mexica === {{referencies|t=20141121055014|historia}} [[Ficheru:Reinos y Señoríos prehispánicos en México antes de la conquista española.jpg|miniaturadeimagen|Mapa de los reinos y señoríos en Méxicu antes de la conquista española. Ampliar pa ver]] [[Ficheru:Emperador Moctezuma.jpg|thumb|'''Moctezuma Xocoyotzin''' ([[1466]] – [[29 de xunu]] de [[1520]]) [[Huey Tlatoani]] de [[Méxicu-Tenochtitlán]] ([[1502]]-[[1520]]). El reináu de [[Moctezuma Xocoyotzin|Moctezuma]] guardo la llegada de los españoles.]] [[Ficheru:Atl tlachinolli.jpg|150px|thumb|left|Analayaron d'un llugar a otru hasta recalar nun castru del agora estinguíu [[Llagu de Texcoco|llagu de Méxicu]], ende atoparíen una águila que taramiaba a una culiebra, y foi ellí onde fundaron, nel añu [[1325]], una modesta población que col tiempu convertir na gran '''[[Tenochtitlan]]'''.]] {{AP|Mexica|Triple Alianza (Méxicu)}} Según el mitu de fundación de Tenochtitlán (vease [[Méxicu-Tenochtitlan]]) asocede nel añu de [[1325]], cuando los mexicas provenientes d'[[Aztlán]] (Llugar de Garces) emigren escontra'l sur d'América en busca de la tierra prometida pol so dios [[Huitzilopochtli]] quien-yos ordenó fundar una ciudá onde atoparen una águila posada sobre un nopal taramiando una culiebra.<ref name=Maya/> El [[13 de marzu]] de [[1325]] los azteques llegaron a lo que güei se conoz como'l Valle de Méxicu, (dellos historiadores dicen que vieron la señal y fundaron Méxicu-[[Tenochtitlan]]). Entraron al Valle de Méxicu llegaron no qu'anguaño ye'l Monte de Chapultepec, onde moraron hasta que nuna nueva espedición al centru del valle atoparon, el [[18 de xunetu]] de 1325, nun castru arrodiáu d'agua, una penca onde s'atopaba un nopal y sobre el nopal una águila taramiando una culiebra. Foi ellí onde fundaron la Gran Tenochtitlan, ciudá y capital del [[imperiu azteca|imperiu mexica]]. Enantes de la llegada de los conquistadores españoles a [[Tenochtitlan]] en 1519, el tamién llamáu [[Imperiu Azteca|imperiu mexica]] estender dende'l Valle de Méxicu escontra les mariñes del Pacíficu y del Golfu de Méxicu y dende Querétaro nel norte hasta Oaxaca nel Sur, incluyendo árees d'influencia en Chiapas y Guatemala. Esti dominiu sobre una gran estensión territorial sofitar nel poder militar y económico que los mexicas exercíen per mediu de los sos exércitos y los tributos qu'esixíen a los pueblos y señoríos conquistaos. Sicasí, los mexicas nun llograron someter del tou a los pueblos [[huasteca (etnia)|huasteco]], [[totonaca (etnia)|totonaca]] y [[tlaxcalteca]]. A lo postrero estos pueblos n'alianza colos conquistadores españoles y otros pueblos sometíos llograríen torar el poderíu militar del Imperiu Mexica mientres el sitiu y toma de [[Tenochtitlan]] en 1521. Victoria militar qu'abrió pasu a un nuevu orde económicu y social mientres el llargu periodu de [[conquista de Méxicu]] == Méxicu virreinal == {{referencies|t=20141121054946|historia}} {{AP|Virreinatu de Nueva España}} [[Ficheru:Catedral de México.jpg|thumb|El [[virreinatu de Nueva España]] foi una entidá territorial, integrante del '''[[Imperiu español]]''', establecida pola [[Corona de Castiella]] mientres el so periodu de dominiu americanu. Foi creáu tres la conquista sobre los mexicas y otros pueblos de [[Mesoamérica]], realizada ente [[1519]] y [[1521]] poles tropes de [[Hernán Cortés]], por Real cédula de [[Carlos I d'España|Carlos V]], el [[1 de xineru]] de [[1535]], anque la instauración oficial realizóse'l 8 de marzu del mesmu añu. El so primer virréi foi [[Antonio de Mendoza y Pacheco]] y la capital del virreinatu foi la [[Ciudá de Méxicu]]. [[Catedral Metropolitana de la Ciudá de Méxicu]].]] Ente la cayida de [[Tenochtitlán|Tenochtitlan]] y l'establecimientu del virreinatu de [[Nueva España]] trescurrieron catorce años. Nesi tiempu, el gobiernu quedó primero al cargu de Hernán Cortés, que se autoproclamó Capitán Xeneral de Nueva España. Depués fueron nomaes les [[Real Audiencia de Méxicu|Reales Audiencies de Méxicu]], dependientes de la [[Corona de Castiella]], col propósitu de realizar una meyor alministración del virreinatu. [[Ficheru:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|left|'''[[Hernán Cortés]] Monroy Pizarro Altamirano''' ([[Medellín (Badayoz)]], [[1485]] – [[Castilleja de la Cuesta]], ([[Sevilla]]), [[2 d'avientu]] de [[1547]]), [[conquistadores españoles|Conquistador español]] [[Conquista de Méxicu|del Imperiu azteca]] (güei el centru de [[Méxicu]]). I [[Marqués del Valle d'Oaxaca]], Gobernador y Capitán Xeneral de la Nueva España .]]. El virreinatu foi establecíu en [[1535]], y el so primer virréi foi [[Antonio de Mendoza y Pacheco]]. Na so historia, la Nueva España foi rexida por 62 virréis de distinta importancia histórica, ente los que destaquen [[Antonio María de Bucareli y Ursúa Hinistrosa Lasso de la Vega|Antonio María de Bucareli]] (1771-1779) y Frai Payu Enríquez de Rivera (1672-1680). El descubrimientu de nuevos xacimientos de distintos minerales nel centru y norte del territoriu (dende [[Sonora]] hasta'l sur de la provincia de Méxicu) dexó que gradualmente la Nueva España ocupara'l llugar de privilexu, especialmente na estraición de plata. La minería dexó'l desenvolvimientu d'otres actividaes acomuñaes, especialmente los obrajes y l'agricultura, que convirtieron a les rexones del [[Bajío (Méxicu)|Bajío]] o los valles de Méxicu y Puebla en prósperes rexones agrícoles y d'actividá industrial incipiente. El comerciu del virreinatu yera realizáu al traviés de dos puertos, [[Veracruz]] nel golfu; y [[Acapulco]] nel Pacíficu, a ésti llegaba la [[Nao de China]], una nave que tresportaba productos de les islles [[Filipines]] a Nueva España y de ende a la metrópolis. El comerciu coadyuvó al florecimientu d'estos puertos, de la Ciudá de Méxicu y de les rexones entemedies ente dambos. Hai que señalar qu'hasta finales del sieglu XVIII, cola introducción de les [[reformes borbóniques]], el comerciu ente los virreinatos nun taba dexáu. La sociedá novohispana taba fuertemente segmentada: taba estremada en vasallos del rei y castes. Los primeres yeren los españoles, los criollos y los indios. Les castes taben formaes a partir de la codificación alrodiu de les rellaciones ente los grupos étnicos. Anque nunca foi tan severa que nun dexara l'intercambiu cultural o'l mestizaje biolóxicu, sí había una definición de la posición qu'una persona ocupaba na escala social acordies con un supuestu amiestu de ''sangres''. Mientres más sangre español, meyor posición, sobremanera si los fíos yeren de matrimoniu. Los españoles peninsulares, esto ye los veníos de la península, llamaos despectivamente [[gachupín|gachupines]]) ocupaben les posiciones de privilexu. == Edá Contemporánea == {{AP|Independencia de Méxicu}} [[Ficheru:Miguel Hidalgo y Costilla.jpg|thumb|Miguel Gregorio Antonio Ignacio Hidalgo y Costilla y Gallaga Pulgate Villaseñor ([[Facienda de Corralejo]], [[Pénjamo]], [[Guanajuato]], [[8 de mayu]] de [[1753]]–[[Chihuahua]],[[30 de xunetu]] de [[1811]]) Iniciador de la Independencia, ye consideráu [[Padre de la Patria]] en Méxicu.]] El 16 de setiembre de [[1810]] ye la fecha que marca l'entamu del movimientu armáu, dirixíu por [[Miguel Hidalgo]]; quien fuera un simple sacerdote llogró movilizar a una gran parte del pueblu mexicanu colo que se conoz como El berru de Dolores, yá que fizo un llamáu a los habitantes de La Nueva España na ilesia de Dolores. Unu de les sides tomaes polos criollos pa reclamar la independencia de los virreinatos foi la ocupación d'[[España]] por [[Napoleón Bonaparte]] y les tropes franceses en [[1808]]. En delles partes d'[[América Llatina]] tuvieron lugar rebeliones independentistes, delles más esitoses qu'otres. Méxicu nun foi la esceición. Los primeros intentos separatistes de [[Nueva España]] correspuenden los fechos asocedíos mientres la [[Crisis política de 1808 en Méxicu]], formóse una [[Xunta de Gobiernu]] la cual cuntaba con cierta simpatía del virréi [[José de Iturrigaray]], pero un golpe d'Estáu realizáu por [[Gabriel de Yermo]] depunxo al virréi y a consecuencia encarcelar a los promotores de la xunta: [[Melchor de Talamantes]], [[Juan Francisco Azcárate y Lezama]], [[Francisco Primu de verdá y Ramos]] y [[José Antonio de Cristu]]. La [[Real Audiencia]], que favorecía a los golpistes, nomó a [[Pedro de Garibay]] como virréi interín y toa idea de separatismu foi encalorada. Les xuntes ente criollos siguieron, pos la inconformidad cola so situación secundaria na sociedá novohispana y la ocupación francesa de la metrópolis yeren la oportunidá pa consiguir un gobiernu llocal. El siguiente intentu por establecer un congresu independiente y autónomu foi la [[Conxura de Valladolid]] en [[1809]], pero foi afayada y los sos miembros fueron procesaos. [[Ficheru:Plaza de Dolores.JPG|left|thumb|El [[Berru de Dolores]] ye consideráu'l puntu cronolóxicu con qu'empecipia la guerra d'[[Independencia de Méxicu]] (parroquia de [[Dolores Hidalgo]]).]] La [[combalechadura de Querétaro]] sería finalmente la que desamarraría la revolución d'Independencia de Méxicu. Na combalechadura participaron, ente otros, el correxidores de la ciudá de Querétaro, [[Josefa Ortiz de Domínguez]] y [[Miguel Domínguez]]; [[Ignacio Allende]] y [[Juan Aldama]] y el cura [[Miguel Hidalgo y Costilla|Miguel Hidalgo]]. Sería esti postreru quien daría'l llamáu "Berru" a la insurrección nel pueblu de [[Dolores Hidalgo|Dolores]], [[Guanajuato]], el [[16 de setiembre]] de [[1810]]. En [[1811]], tres delles victories, ente les que destaquen tomar de [[Guanajuato]], [[Morelia|Valladolid]], y la derrota que solmenaron a les tropes realistes en [[Cuajimalpa de Morelos|Cuetu de les Cruces]], a tiru de piedra de la Ciudá de Méxicu, l'exércitu insurxente retirar escontra occidente. Foi ganáu na [[Batalla de la Ponte de Calderón]] por [[Félix María Calleja]], a lo postrero virréi novohispano. Les tropes realistes escorrieron a les de la insurxencia hasta prindales en [[Acatita de Baján]], [[Coahuila]]. Los líderes fueron fusilaos na ciudá de Chihuahua y les sos cabeces treslladaes a Guanajuato para exhibíes nos cuatro esquines de l'[[Alhóndiga de Granaditas]]. [[Ficheru:Retrato del excelentísimo señor don José María Morelos.png|thumb|left|'''José María Cleto Morelos y Pavón''' ([[Morelia|Valladolid]], [[Michoacán]], [[30 de setiembre]] de [[1765]] - [[Ecatepec]], [[Estáu de Méxicu]], [[22 d'avientu]] de [[1815]]) foi [[sacerdote]] y [[militar]] insurxente [[Méxicu|mexicanu]], qu'entamó y foi l'artífiz de la segunda etapa ([[1811]]-[[1815]]) de la [[Independencia de Méxicu|Guerra d'Independencia de Méxicu]].]] Pa esti tiempu, la insurxencia fixérase fuerte nel sur de la intendencia de Méxicu. Al mandu de la tropa topaba'l cura y Xeneralísimu [[José María Morelos y Pavón]], quien recibiera la orde direuta d'Hidalgo d'encabezar la revolución na [[Sierra Madre del Sur]]. Ente los trunfos más sonaos de Morelos y el so exércitu, del que formaben parte, ente otros, [[Mariano Matamoros]], los hermanos Galeana y los hermanos Bravo), alcuéntrase'l sitiu de [[Cuautla (Morelos)|Cuautla]], que foi rotu tres casi un añu d'asediu realista. Morelos convocó al primer congresu americanu en 1813, en [[Congresu de Chilpancingo|Chilpancingo]], al qu'allegaron diputaos de les distintes provincies, que roblaron l'[[Acta Solemne de la Declaración d'Independencia de l'América Septentrional|Acta d'Independencia de l'América Septentrional]] y promulgaron la [[Constitución de Apatzingán]] un añu más tarde, sobre la base del documentu escritu por Morelos, intitulado [[Sentimientos de la Nación]], el Xeneralísimu, que refugara esi títulu, fíxose llamar ''Siervu de la Nación''. Cuando Bonaparte y los franceses retirar d'España y tornó el rei [[Fernandu VII d'España|Fernandu VII]], unvió refuerzos a Nueva España y los realistes terminaron per minar la capacidá bélica del exércitu insurxente. Morelos foi ganáu na [[Batalla de Temalaca]], Puebla y conducíu a la Ciudá de Méxicu, onde foi enxuiciáu, degradáu y escomulgáu. Finalmente, foi fusiláu en [[San Cristóbal Ecatepec]], que güei se llama Ecatepec de Morelos na so memoria, el [[22 d'avientu]] de [[1815]]. A esos altores, l'exércitu insurxente entrara nuna fase francamente defensiva. Fueren fusilaos Matamoros y Morelos, muertos en combate fueron dalgunos de los Galeana (non toos: Pablo siguió combatiendo a los realistes en Zacatula, hasta [[1822]], cuando [[Vicente Guerrero]] mandólu a avisar que la guerra terminara un añu antes). Los únicos frentes fuertes yeren el veracruzano, al mandu de [[Guadalupe Victoria]], y el de Vicente Guerrero, nel sur de Méxicu. Nel norte, la campaña rescamplu de [[Pedro Moreno (caudiellu)|Pedro Moreno]] y [[Francisco Xavier Mina]], nuevu español d'idees lliberales, concluyera desastrosamente, a pesar de los sos trunfos iniciales. [[Ficheru:Solemne y pacífica entrada del Ejército de las Tres Garantías a la Ciudad de México.jpg|thumb|Entrada del [[Exércitu Trigarante]] a la [[Ciudá de Méxicu]]'l [[27 de setiembre]] de [[1821]].]] D'esta manera, la revolución popular d'independencia mexicana topábase bien lloñe del trunfu. El virréi Apodaca ufiertara indultu a los insurxentes, lo que minó l'exércitu en resistencia. La ufierta llegó a Guerrero por conductu del so padre, y refugar cola famosa frase ''la Patria ye primeru'', que güei ta escrita con lletres d'oru nel [[Palaciu Llexislativu de San Llázaro]]. Mentanto, n'España, en 1820 un pronunciamientu militar dio entamu al llamáu trieniu lliberal, mientres el cual restableciéronse la Constitución y los decretos de Cádiz. La élite novohispana taba en contra d'esa ideoloxía polo que se decidió pola Independencia. Nes [[Combalechadura de Profesar|Combalechadures de Profesar]] encargar a [[Agustín de Iturbide]] encabezar la xera. Ésti selló un pactu con Guerrero, xefe de los insurxentes surianos, en compañía de quien promulgó'l [[Plan d'Iguala]] en 1821. Poco tiempu dempués, llegó [[Juan O'Donojú]] el nuevu [[Xefe políticu superior]] y [[Capitán xeneral]] de Nueva España, mal denomináu l'últimu virréi, quien robló con Iturbide los [[Trataos de Córdoba]] n'agostu y aceptó roblar l'acta d'independencia de Méxicu'l [[27 de setiembre]] de [[1821]]. Les primeres reconocencies a la nación independiente provinieron de [[Chile]], [[Gran Colombia]] y [[Perú]]. En [[1825]], los [[Estaos Xuníos]] reconocieron a la nueva nación coles llendes de [[1820]] establecíos pol gobiernu d'Estaos Xuníos y la [[reinos d'España|Corona d'España]], nel [[Tratáu de Adams-Onís]]. Les llendes taben afitaos pol paralelu 42ᵘN, los Rocosos, el [[ríu Nexpentle]], el [[ríu Colorado (Mississippi)|ríu Colorado]] y el [[ríu Sabina]] hasta desaguar nel [[golfu de Méxicu]]. {{AP|Independencia de Méxicu}} [[Ficheru:Miguel Hidalgo y Costilla.jpg|thumb|Miguel Gregorio Antonio Ignacio Hidalgo y Costilla y Gallaga Pulgate Villaseñor ([[Facienda de Corralejo]], [[Pénjamo]], [[Guanajuato]], [[8 de mayu]] de [[1753]]–[[Chihuahua]],[[30 de xunetu]] de [[1811]]) Iniciador de la Independencia, ye consideráu [[Padre de la Patria]] en Méxicu.]] El 16 de setiembre de [[1810]] ye la fecha que marca l'entamu del movimientu armáu, dirixíu por [[Miguel Hidalgo]]; quien fuera un simple sacerdote llogró movilizar a una gran parte del pueblu mexicanu colo que se conoz como El berru de Dolores, yá que fizo un llamáu a los habitantes de La Nueva España na ilesia de Dolores. Unu de les sides tomaes polos criollos pa reclamar la independencia de los virreinatos foi la ocupación d'[[España]] por [[Napoleón Bonaparte]] y les tropes franceses en [[1808]]. En delles partes d'[[América Llatina]] tuvieron lugar rebeliones independentistes, delles más esitoses qu'otres. Méxicu nun foi la esceición. Los primeros intentos separatistes de [[Nueva España]] correspuenden los fechos asocedíos mientres la [[Crisis política de 1808 en Méxicu]], formóse una [[Xunta de Gobiernu]] la cual cuntaba con cierta simpatía del virréi [[José de Iturrigaray]], pero un golpe d'Estáu realizáu por [[Gabriel de Yermo]] depunxo al virréi y a consecuencia encarcelar a los promotores de la xunta: [[Melchor de Talamantes]], [[Juan Francisco Azcárate y Lezama]], [[Francisco Primu de verdá y Ramos]] y [[José Antonio de Cristu]]. La [[Real Audiencia]], que favorecía a los golpistes, nomó a [[Pedro de Garibay]] como virréi interín y toa idea de separatismu foi encalorada. Les xuntes ente criollos siguieron, pos la inconformidad cola so situación secundaria na sociedá novohispana y la ocupación francesa de la metrópolis yeren la oportunidá pa consiguir un gobiernu llocal. El siguiente intentu por establecer un congresu independiente y autónomu foi la [[Conxura de Valladolid]] en [[1809]], pero foi afayada y los sos miembros fueron procesaos. [[Ficheru:Plaza de Dolores.JPG|left|thumb|El [[Berru de Dolores]] ye consideráu'l puntu cronolóxicu con qu'empecipia la guerra d'[[Independencia de Méxicu]] (parroquia de [[Dolores Hidalgo]]).]] La [[combalechadura de Querétaro]] sería finalmente la que desamarraría la revolución d'Independencia de Méxicu. Na combalechadura participaron, ente otros, el correxidores de la ciudá de Querétaro, [[Josefa Ortiz de Domínguez]] y [[Miguel Domínguez]]; [[Ignacio Allende]] y [[Juan Aldama]] y el cura [[Miguel Hidalgo y Costilla|Miguel Hidalgo]]. Sería esti postreru quien daría'l llamáu "Berru" a la insurrección nel pueblu de [[Dolores Hidalgo|Dolores]], [[Guanajuato]], el [[16 de setiembre]] de [[1810]]. En [[1811]], tres delles victories, ente les que destaquen tomar de [[Guanajuato]], [[Morelia|Valladolid]], y la derrota que solmenaron a les tropes realistes en [[Cuajimalpa de Morelos|Cuetu de les Cruces]], a tiru de piedra de la Ciudá de Méxicu, l'exércitu insurxente retirar escontra occidente. Foi ganáu na [[Batalla de la Ponte de Calderón]] por [[Félix María Calleja]], a lo postrero virréi novohispano. Les tropes realistes escorrieron a les de la insurxencia hasta prindales en [[Acatita de Baján]], [[Coahuila]]. Los líderes fueron fusilaos na ciudá de Chihuahua y les sos cabeces treslladaes a Guanajuato para exhibíes nos cuatro esquines de l'[[Alhóndiga de Granaditas]]. [[Ficheru:Retrato del excelentísimo señor don José María Morelos.png|thumb|left|'''José María Cleto Morelos y Pavón''' ([[Morelia|Valladolid]], [[Michoacán]], [[30 de setiembre]] de [[1765]] - [[Ecatepec]], [[Estáu de Méxicu]], [[22 d'avientu]] de [[1815]]) foi [[sacerdote]] y [[militar]] insurxente [[Méxicu|mexicanu]], qu'entamó y foi l'artífiz de la segunda etapa ([[1811]]-[[1815]]) de la [[Independencia de Méxicu|Guerra d'Independencia de Méxicu]].]] Pa esti tiempu, la insurxencia fixérase fuerte nel sur de la intendencia de Méxicu. Al mandu de la tropa topaba'l cura y Xeneralísimu [[José María Morelos y Pavón]], quien recibiera la orde direuta d'Hidalgo d'encabezar la revolución na [[Sierra Madre del Sur]]. Ente los trunfos más sonaos de Morelos y el so exércitu, del que formaben parte, ente otros, [[Mariano Matamoros]], los hermanos Galeana y los hermanos Bravo), alcuéntrase'l sitiu de [[Cuautla (Morelos)|Cuautla]], que foi rotu tres casi un añu d'asediu realista. Morelos convocó al primer congresu americanu en 1813, en [[Congresu de Chilpancingo|Chilpancingo]], al qu'allegaron diputaos de les distintes provincies, que roblaron l'[[Acta Solemne de la Declaración d'Independencia de l'América Septentrional|Acta d'Independencia de l'América Septentrional]] y promulgaron la [[Constitución de Apatzingán]] un añu más tarde, sobre la base del documentu escritu por Morelos, intitulado [[Sentimientos de la Nación]], el Xeneralísimu, que refugara esi títulu, fíxose llamar ''Siervu de la Nación''. Cuando Bonaparte y los franceses retirar d'España y tornó el rei [[Fernandu VII d'España|Fernandu VII]], unvió refuerzos a Nueva España y los realistes terminaron per minar la capacidá bélica del exércitu insurxente. Morelos foi ganáu na [[Batalla de Temalaca]], Puebla y conducíu a la Ciudá de Méxicu, onde foi enxuiciáu, degradáu y escomulgáu. Finalmente, foi fusiláu en [[San Cristóbal Ecatepec]], que güei se llama Ecatepec de Morelos na so memoria, el [[22 d'avientu]] de [[1815]]. A esos altores, l'exércitu insurxente entrara nuna fase francamente defensiva. Fueren fusilaos Matamoros y Morelos, muertos en combate fueron dalgunos de los Galeana (non toos: Pablo siguió combatiendo a los realistes en Zacatula, hasta [[1822]], cuando [[Vicente Guerrero]] mandólu a avisar que la guerra terminara un añu antes). Los únicos frentes fuertes yeren el veracruzano, al mandu de [[Guadalupe Victoria]], y el de Vicente Guerrero, nel sur de Méxicu. Nel norte, la campaña rescamplu de [[Pedro Moreno (caudiellu)|Pedro Moreno]] y [[Francisco Xavier Mina]], nuevu español d'idees lliberales, concluyera desastrosamente, a pesar de los sos trunfos iniciales. [[Ficheru:Solemne y pacífica entrada del Ejército de las Tres Garantías a la Ciudad de México.jpg|thumb|Entrada del [[Exércitu Trigarante]] a la [[Ciudá de Méxicu]]'l [[27 de setiembre]] de [[1821]].]] D'esta manera, la revolución popular d'independencia mexicana topábase bien lloñe del trunfu. El virréi Apodaca ufiertara indultu a los insurxentes, lo que minó l'exércitu en resistencia. La ufierta llegó a Guerrero por conductu del so padre, y refugar cola famosa frase ''la Patria ye primeru'', que güei ta escrita con lletres d'oru nel [[Palaciu Llexislativu de San Llázaro]]. Mentanto, n'España, en 1820 un pronunciamientu militar dio entamu al llamáu trieniu lliberal, mientres el cual restableciéronse la Constitución y los decretos de Cádiz. La élite novohispana taba en contra d'esa ideoloxía polo que se decidió pola Independencia. Nes [[Combalechadura de Profesar|Combalechadures de Profesar]] encargar a [[Agustín de Iturbide]] encabezar la xera. Ésti selló un pactu con Guerrero, xefe de los insurxentes surianos, en compañía de quien promulgó'l [[Plan d'Iguala]] en 1821. Poco tiempu dempués, llegó [[Juan O'Donojú]] el nuevu [[Xefe políticu superior]] y [[Capitán xeneral]] de Nueva España, mal denomináu l'últimu virréi, quien robló con Iturbide los [[Trataos de Córdoba]] n'agostu y aceptó roblar l'acta d'independencia de Méxicu'l [[27 de setiembre]] de [[1821]]. Les primeres reconocencies a la nación independiente provinieron de [[Chile]], [[Gran Colombia]] y [[Perú]]. En [[1825]], los [[Estaos Xuníos]] reconocieron a la nueva nación coles llendes de [[1820]] establecíos pol gobiernu d'Estaos Xuníos y la [[reinos d'España|Corona d'España]], nel [[Tratáu de Adams-Onís]]. Les llendes taben afitaos pol paralelu 42ᵘN, los Rocosos, el [[ríu Nexpentle]], el [[ríu Colorado (Mississippi)|ríu Colorado]] y el [[ríu Sabina]] hasta desaguar nel [[golfu de Méxicu]]. === L'Imperiu mexicanu === {{ap|Primer Imperiu Mexicanu}} L'[[Primer Imperiu Mexicanu|Imperiu Mexicanu]] duró seis meses. Rápido viose envolubráu nuna crisis financiera derivada de la necesidá de pagar los daños provocaos polos once años de revolución independentista. Amás, los grupos republicanos cobraben cada vez más fuercia. Nel añu de [[1823]], [[Antonio López de Santa Anna]] y [[Vicente Guerrero]] proclamaron el [[Plan de Casamata]], pol que negaben al gobiernu de Iturbide y anunciaben la instauración d'una república. L'emperador intentó defendese per mediu de les armes, pero'l so exércitu foi derrotáu y él exiliáu nesi mesmu añu. Cola derrota del Imperiu, les provincies centroamericanes dixebrar de Méxicu y formaron les [[Provincies Xuníes de Centroamérica]]. Chiapas decidió quedase xuníu a Méxicu. [[Ficheru:Antonio López de Santa Anna, siglo XIX, óleo sobre tela.png|thumb|[[Antonio López de Santa Anna]] (1794–1876) foi un políticu y militar mexicanu, en 11 ocasiones [[presidente de Méxicu]].]] === Primer República Federal === {{AP|Primer República Federal (Méxicu)}} Tres un curtiu interludiu, presidíu por una Xunta Provisional, encabezada por Pedro Celestino Negrete, en [[1824]] el Congresu Constituyente promulgó la [[Constitución Mexicana]] qu'habría de rexir a la República. Esti documentu asitiaba que la nación adoptaba como forma de gobiernu la república federal, con división de poderes. Estos moraríen na [[Ciudá de Méxicu]], y taría integrada por estaos federaos y territorios federales. El Congresu convocó a eleiciones nes que salió electu [[Guadalupe Victoria]] pal periodu de 1824-1828. A partir de la conclusión del periodu de Victoria, la vida política mexicana tornóse inestable, por cuenta de los braceos ente l'antigua aristocracia y el pequeñu grupu de burgueses lliberales del país. El personaxe central a lo llargo de la primer metá del sieglu XIX foi [[Antonio López de Santa Anna]], quien repelió la intentona hispana por reconquistar Méxicu y xubió al poder once veces: cinco d'elles como abanderáu de los lliberales y les otres seis comos conservador. En [[1833]] tuvo llugar el primer intentu de reforma lliberal fonda del Estáu, encabezada por [[Valentín Gómez Farías]] coles mesmes presidente interín, y [[José María Luis Mora]]. La reforma fracasó pol regresu de Santa Anna a la presidencia, col sofitu de los conservadores. En [[1835]] fueron promulgaes les [[Siete Ley]], una constitución de corte centralista, que causó la declaración d'independencia de Zacatecas (rebelión reprimida brutalmente pol xeneral Cos) y Texas. Esti últimu territoriu, perteneciente al estáu de [[Coahuila y Texas]], dixebrar de Méxicu en [[1836]]. Cinco años más tarde la [[República de Yucatán]] declaró la so independencia, y nun se reincorporaría a Méxicu hasta [[1848]]. Esi mesmu añu de 1841, l'estáu de [[Tabasco]] decretó la so separación de Méxicu en protesta pol centralismu imperante nel país. L'estáu reincorporóse oficialmente en 1842. Mientres esa mesma dómina, [[Antonio López de Santa Anna|Santa Anna]] promulgó'l 20 d'ochobre de 1842 un decretu, que declaró la educación obligatoria ente los siete y quince años; sicasí, foi depuestu como presidente esi mesmu día. Esti fechu ye unu de los pocos relevantes nel ámbitu educativu. El [[6 de xineru]] de [[1843]], foi proclamada la segunda república centralista de Méxicu, encabezada por Santa Anna. La vida de la república sería bien curtia, pos trés años más tarde foi incapaz d'enfrentar la [[Guerra d'Intervención d'Estaos Xuníos|invasión d'Estaos Xuníos]], fechu que los lliberales aprovecharon y terminaron per rehabilitar la [[constitución de 1824]] el [[22 d'agostu]] de [[1846]]. Ente 1846 y 1848 Méxicu foi parte del conflictu conocíu como la [[intervención d'Estaos Xuníos en Méxicu]] o la guerra Estaos Xuníos-Méxicu. El 29 d'avientu de [[1845]] el Congresu d'Estaos Xuníos oficialmente almitió Texas como un estáu constituyente de la nación. En [[1846]] EE. XX. reclamó a Méxicu la posesión de la franxa de tierra entendida ente'l [[ríu Bravo]] y el [[ríu de les Nueces]]. La llende de la provincia texana históricamente fuera'l ríu de les Nueces, unos 300&nbsp;km más al norte del Bravo, polo que les reclamaciones yeren infundaes. Les tropes mexicanes cruciaron el ríu Bravo y atacaron a los norteamericanos que s'esplegaren nel territoriu en disputa. Tres ello'l gobiernu d'Estaos Xuníos declaró guerra y acometió contra Méxicu. El [[14 de setiembre]] de [[1847]], los norteamericanos izaron la so bandera nel Palaciu Nacional, tomando antes el [[Castiellu de Chapultepec]], que yera, entós daquella, colexu militar, y onde s'atopaben namái unos cuantos cadetes de guardia, agora conocíos como "los Neños Héroes". La guerra concluyó cola firma del [[Tratáu de Guadalupe-Hidalgo]], nel que Méxicu reconocía la frontera texana nel ríu Bravo. Amás EE. XX. recibió los territorios de California y Nuevu Méxicu (cerca de 2,000,000 de km² que güei conformen los estaos de [[California]], [[Nuevu Méxicu]], [[Arizona]], [[Nevada]], [[Utah]], la mayor parte de [[Colorado]] y la rexón suroeste del [[Wyoming]] y [[Kansas]], y l'oeste d'[[Oklahoma]]), cumpliendo asina la llamada [[doctrina del destín manifiestu]], según la cual Estaos Xuníos d'América yera una nación destinada a espandise dende les mariñes del Atlánticu hasta'l Pacíficu. Tres la guerra con Estaos Xuníos, foi electu pa la presidencia [[José Joaquín de Herrera]]. El gobiernu de Herrera foi más o menos sele, anque les eleiciones pa relevalo fueron presa de la división ente lliberales y conservadores. Esti nuevu conflictu resolver cola llegada de Santa Anna al poder, que gobernó por últimu ocasión la república ente [[1853]] y [[1855]]. Santa Anna se autonombró dictador de Méxicu y gobernó col títulu de "La so Alteza Serenísima" (el tratamientu foi alzáu al rangu de llei constitucional). Mentanto, la mayor parte del país siguía na miseria. El cuelmu foi l'aumentu nel monto de los impuestos y la creciente corrupción del gobiernu. [[Ficheru:Retrato de Benito Juárez, 1861-1862.png|thumb|[[Benito Juárez|Benito Pablo Juárez García]] (1806–1872) foi un [[abogáu]] y políticu mexicanu, d'orixe [[indíxena]] [[cultura zapoteca|zapoteca]], [[presidente de Méxicu]] en delles ocasiones ([[1858]]-[[1872]]).]] Por ello, en [[1854]] los lliberales dir a la guerra, amparaos nel [[Plan d'Ayutla]] y encabezaos por [[Juan Álvarez]] y [[Ignacio Comonfort]]. El movimientu, conocíu como [[Revolución d'Ayutla]], concluyó col arrenunciu y destierru de Santa Anna y la instalación d'Álvarez como interín. Mientres les presidencies d'Álvarez y Comonfort, fueron promulgaes delles lleis de corte lliberal, conocíes como [[Lleis de Reforma]], que, ente otres coses, establecieron la separación ente l'Estáu mexicanu y la [[Ilesia Católica]] y anularon los privilexos de les corporaciones (incluyíes les comunidaes indíxenes). La puesta en marcha d'estes lleis dio llugar a un nuevu conflictu ente lliberales y conservadores, conocíu como Guerra de los Trés Años o [[Guerra de Reforma|Reforma]]. [[Benito Juárez]] ocupó la presidencia interina de la república tres l'arrenunciu de Comonfort, y foi convocáu un nuevu congresu constituyente que promulgó'l [[5 de febreru]] de [[1857]] la nueva [[Constitución de 1857|constitución]] mexicana, d'orientación lliberal moderada. Sicasí, les reformes contemplaes pola nuevu constitución fueron motivu d'una nueva rebelión conservadora en [[Miguel Hidalgo (D.F.)|Tacubaya]] y, desconociendo'l gobiernu de Juárez, nomaron un presidente provisional. Les huestes de dambos bandos atollar nuna guerra que concluyó cola victoria de los lliberales en xineru de [[1861]]. Nesi mesmu añu, el gobiernu de la república decretó la suspensión de pagos de la delda esterna, pos escarecía de medios pa pagala. [[Francia]], unu de los principales acreedores, encamentó a [[España]] ya [[Inglaterra]] a primir pela vía militar al gobiernu mexicanu. La marina de los aliaos llegó a [[Veracruz]] en febreru de [[1862]]. El gobiernu mexicanu se aprestó a axustar pela vía diplomática, y llogró el retiru de los ingleses y españoles. [[Ficheru:Maximiliano de Habsburgo.jpg|thumb|Ferdinand Maximilian Joseph von [[Habsburgo-Lorena|Habsburg-Lothringen]] (1832–1867) nació siendo [[archiduque d'Austria]] y príncipe de [[Hungría]] y [[Bohemia (República Checa)|Bohemia]] pero arrenunció a los sos títulos pa convertise nel emperador Maximiliano I de Méxicu, quien encabezó'l [[Segundu Imperiu Mexicanu]] de [[1863]] a [[1867]].]] Los franceses unviaos por [[Napoleón III]], al mandu del [[Conde de Lorencez]], dieron empiezu a les [[Segunda Intervención Francesa en Méxicu|hostilidaes militares]]. El primer enfrentamientu, la [[batalla de Puebla]], foi ganáu pol exércitu d'[[Ignacio Zaragoza]] y les milicies populares del estáu. Ante la derrota, l'emperador unvió más tropes al mandu de [[Frédéric Forey]], quien llogró delles victories pa los franceses, que tomaron la capital en xunu de [[1863]]. Darréu, foi sustituyíu por [[François Achille Bazaine]]. El gobiernu republicanu, con Juárez a la cabeza, treslladar a [[San Luis Potosí]] el [[31 de mayu]]. Foi escorríu polos franceses, y finalmente establecióse en [[Ciudad Juárez|Pasu del Norte]]. Mentanto, na capital, el [[10 de xunetu]] l'Asamblea de Notables nomó como emperador de Méxicu a [[Maximiliano I de Méxicu|Maximiliano d'Habsburgu]]. El [[Segundu Imperiu Mexicanu]] duró hasta [[1867]], yá que a partir de 1865 l'exércitu francés empezó a sufrir derrotes a manes de les guerrilles mexicanes (qu'empezaron a abastecese d'armamentu d'Estaos Xuníos). La guerra remató cola retirada del exércitu francés y cola rindición de los conservadores y el fusilamiento del emperador en [[Santiago de Querétaro]]. Cabo señalar que mientres la dómina imperial, introducir a Méxicu les primeres monedes con base nel sistema decimal, según que se crea una institución pública p'atender l'ablayamientu de los indíxenes; el mesmu emperador aprendió un pocu de nahuatl mientres el so reináu. Juárez siguió nel poder hasta la so muerte'l [[19 de xunetu]] de [[1872]]. Los últimos años del so gobiernu fueron duramente criticaos poles diversu faición en que s'estremaren los lliberales. Pa les eleiciones de [[1871]], presentáronse como candidatos [[Sebastián Lerdo de Tejada]], [[Porfirio Díaz]] y el mesmu Juárez, quien ganó. A la so muerte ocupó la presidencia Lerdo de Tejada, qu'alzó a rangu de llei constitucional les lleis radicales de reforma promulgaes mientres el periodu de 1855-1856. Cuando Lerdo intentó reelixise, los porfiristas llevantar n'armes y ganar. Anque por llei la presidencia tenía de ser ocupada por [[José María Iglesias]], los porfiristas desconocieron el so gobiernu y finalmente Díaz ocupó la presidencia en [[1876]]. Asina empezó'l periodu que na historia de Méxicu ye conocíu como'l [[Porfiriato]]. === El porfiriato === {{referencies|t=20141121054748|historia}} [[Ficheru:Porfirio Diaz in uniform.jpg|thumb| [[Porfirio Díaz|José de la Cruz Porfirio Díaz]] ([1830–1915) foi un [[militar]] y [[políticu]] [[Méxicu|mexicanu]], [[dictador]] y [[presidente de Méxicu]] en delles ocasiones.]] {{ap|Porfiriato}} La continuidá del gobiernu de [[Porfirio Díaz]] namái foi atayada por cuatro años de gobiernu de [[Manuel González Flores|Manuel González]], quien yera amigu del presidente. Nesti tiempu, llamáu porfiriato, Méxicu tuvo una cultura con gran influencia francesa. Nesti periodu les Lleis de Reforma (n'especial la [[Llei Lerdo]]) sirvieron de marcu pa favorecer la concentración de tierres en manes d'unos pocos terratenientes. Los llabradores yeren engabitaos pa trabayar nes [[facienda|faciendes]], y dellos grupos indíxenes que s'amosaben particularmente rebalbos; como los [[yaqui]]s y los [[mayes]], fueron desterraos de los sos llugares d'orixe y obligaos en llugares como [[San Xuan Bautista Valle Nacional|Valle Nacional]], el valle del [[Ríu Yaqui]] o Yucatán. Los yaquis tornáronse a cuerpu a [[Sonora]] dende les faciendes henequeneras de Yucatán. El gobiernu de Díaz favoreció la inversión estranxera. A partir de [[1893]], la cabeza d'esti plan de desenvolvimientu económicu foi [[José Yves Limantour]], d'ascendencia francesa y miembru del grupu de [[Los Científicos]]. Bona parte del capital invertíu en Méxicu yera francés, sobremanera en banca, comerciu, testiles y minería. Nos ferrocarriles, la minería y el petroleu yeren de gran importancia les inversiones ingleses, norteamericanos, alemanes y españoles. Mines, petroleu, ferrocarril, testiles, plantíos d'azucre: la mayoría tenía capital estranxeru. Aparentemente'l país espolletaba, creando estabilidá económica, pero ciertos sectores de la sociedá siguíen na so miseria ancestral. En 1904 Porfirio Díaz reelixóse, pero introdució dos cambeos nel sistema: la vicepresidencia de [[Ramón Corrolada]] y el sexeniu, en vegada del cuatrieniu avezáu. L'oxetivu yera nun reelixise más. Por ello, cuando na famosa [[Entrevista Díaz - Creelman]], el presidente señaló que Méxicu taba llistu pa la democracia, dellos personaxes tomáron-y la pallabra y presentáronse a les eleiciones de [[1910]]. Pocos díes dempués de la postulación de [[Francisco I. Madero]] foi encarceláu en San Luis Potosí. Esi mesmu añu publicó'l [[Plan de San Luis]] empecipiando asina la [[Revolución mexicana]]. [[Ficheru:Madero en Cuernavaca.jpg|thumb|[[Emiliano Zapata|Madero]] y [[Francisco I. Madero|Zapata]] en Cuernavaca, Morelos.]] === La Revolución mexicana === {{AP|Revolución mexicana}} El [[sieglu XX]] mexicanu empieza cola [[Revolución mexicana|Revolución]]. Como se mentó, Díaz convocó a eleiciones pa escoyer al so socesor, de les que salió victoriosa la fórmula compuesta por Madero y José María Pino Suárez, del Partíu Antirreeleccionista. Sicasí, Díaz desconoció la resultancia de les votaciones. Como reaición, Madero llamó al llevantamientu armáu per mediu del [[Plan de San Luis]]. Al llamáu, nel estáu de Morelos, respondió [[Emiliano Zapata]] y les sos tropes d'indíxenes que reclamaben la restitución de les sos tierres. Díaz finalmente dimitió'l [[24 de mayu]] de [[1911]]. Salió voluntariamente del país siete díes más tarde, a bordu del vapor Ypiranga, con camín de Francia, onde-y foi apurríu'l sable de [[Napoleón III]] por habese destacáu como estratega militar. Morrió y foi soterráu en Francia. Mentanto, el Congresu nomó como interín al señor [[Francisco León de la Barra]] (porfirista), qu'apurrió la presidencia a Madero en payares de 1911. En febreru de [[1913]], [[Victoriano Huerta]] dio un golpe d'Estáu contra Madero, a quien [[Asesinatu de Francisco I. Madero y José María Pino Suárez|mandó asesinar xunto con Pino Suárez]] na "Decena Tráxica", y gobernó como dictador hasta [[1914]]. Contra él, llevantáronse numberosos grupos de les más diverses clases sociales y enarbolando les más variaes banderes: nel noroeste, [[Álvaro Obregón]] encabezó la revuelta de los pequeña clase media llabradora, en Chihuahua [[Pancho Villa]]; en Coahuila, el gobernador [[Venustiano Carranza]] llevantóse al mandu de los Constitucionalistas. Cuando llogró l'alianza con Obregón, ésti encabezó'l so exércitu. {{VT|Guerra Cristera}} === Periodu posrevolucionario: el Maximato === {{AP|Maximato}} {{VT|Partíu Revolucionariu Institucional}} Mentanto, l'exércitu revolucionariu estremar en dos faiciones: una, encabezada por Carranza y Obregón, moderada y venceyada colos intereses de la burguesía nortiza; y la otra, con Zapata y Villa, más radicales y venceyaos colos intereses de los llabradores. El vencedores fueron los primeres. Acordies cola so promesa, cuando los Constitucionalistas trunfaron, Carranza promulgó la Constitución de [[1917]] que rixe anguaño en Méxicu, y que col tiempu, tres diversos cambeos, incorporó delles de les demandes sociales reivindicaes polos movimientos revolucionarios y los sos antecesores (xornada d'ocho hores, llibertá de cultos, salariu mínimu, repartida agraria, nacionalización de los recursos naturales, etc). Zapata foi asesináu en Chinameca en [[1919]], y cuatro años más tarde la mesma suerte tuvo Villa. [[Ficheru:Revolucionarios tabasqueños.jpg|thumb|Revolucionarios tabasqueños.]] Cola llegada de Obregón al poder en [[1920]], dellos de los artículos constitucionales fueron puestos a valir. Pa reconstruyir la economía desincautó la banca y aceptó que'l Comité de Banqueros internacional empecipiara negociaciones por que Méxicu pagara la so delda esterna. Coles mesmes, encargó la educación a [[José Vasconcelos]], quien al mandu de la [[Secretaría d'Educación Pública (Méxicu)|Secretaría d'Educación Pública]] fixo un importante llabor. Obregón foi asocedíu nel cargu por [[Plutarco Elías Calles]], quien al poner a valir l'artículu 33 de la Constitución desamarró la [[Guerra Cristera]], qu'enfrentó a los católicos contra l'exércitu federal. Calles fundó'l [[Bancu de Méxicu]] A la fin del so periodu, Obregón reelixóse, pero foi asesináu en [[Álvaro Obregón (D.F.)|San Ángel]] antes de tomar posesión. L'últimu día del so mandatu, Calles formó en papel al Partíu Nacional Revolucionariu (PNR). Asina dio principiu al periodu, conocíu como [[Maximato]], porque había presidente, pero Calles, como "Xefe Máximu de la Revolución Mexicana" yera quien en realidá tenía'l poder. El Congresu nomó presidente interín a [[Emilio Portes Gil]], quien en 1929 llegó a un alcuerdu col cleru que punxo fin a la Cristiada. Amás, tomó les midíes necesaries por que'l PNR, primer antecedente del [[Partíu Revolucionariu Institucional]] (PRI), funcionara como partíu políticu y enfrentó los primeros efeutos de la [[crisis de 1929]]. Los otros dos presidentes del Maximato fueron [[Pascual Ortiz Rubio]], quien llegó por eleición y en 1931 perdió, por aciu arbitraxe internacional, la soberanía sobre un territoriu alloñáu y casi desconocíu: la [[Isla Clipperton]] o Isla de la Pasión, que pasó a manes franceses. N'el so periodu alicóse la llucha Cristera. Tres el so arrenunciu foi presidente interín [[Abelardo L. Rodríguez]]. === Presidente Lázaro Cárdenas === [[Lázaro Cárdenas del Ríu]], que non sabia que faer al llegar a poder el presidente electu pal primer periodu sexenal de la historia de Méxicu posterior a la Revolución (1934-1940), desterró a Calles, sofitáu na so amplia popularidá ente la población más probe y mayoritaria. Dio gran impulsu a la educación ("socialista") y al repartu de tierres. Ye recordáu pola [[nacionalización del petroleu en Méxicu|espropiación petrolera]], socedida'l [[18 de marzu]] de [[1938]], pola entrega de los ferrocarriles a l'alministración obrera, pola creación del Institutu Politéunicu Nacional y por reorganizar al PNR nel [[Partíu de la Revolución Mexicana]] (PRM) formáu por cuatro sectores: popular, obreru, llabrador y militar. Sicasí qu'empecipió con un impulsu radical, el gobiernu de Cárdenas a la fin tuvo de moderase pol contestu de crisis económica deriváu de los pagos de les nacionalizaciones. El so socesor, [[Manuel Ávila Camacho]], frenó la repartida agraria, concilió cola naciente clase burguesa industrial y enfrentó la [[Segunda Guerra Mundial]]. [[Ficheru:P47 Escuadron 201 mexico.jpg|left|thumb|230px|El [[Escuadrón 201]], conocíu como les ''Águiles Azteques'', foi una unidá mexicana de combate aereu que participó na [[Segunda Guerra Mundial]] encuadrada dientro de la [[Fuercia Aérea Espedicionaria Mexicana]].]] El [[22 de mayu]] de [[1942]], [[Méxicu na Segunda Guerra Mundial|Méxicu xunir a los aliaos na segunda guerra mundial]]. Mientres la campaña pal siguiente sexeniu, el PRM convertir en [[Partíu Revolucionariu Institucional]] (PRI) y el so candidatu, [[Miguel Alemán]] foi'l primer presidente civil del Méxicu postrevolucionario. Dempués gobernó [[Adolfo Ruiz Cortines]]. Nel so sexeniu dióse-y plenu derechu de votu a la muyer. [[Adolfo López Mateos]], quien-y asocedió, llogró en Méxicu un fuerte progresu económicu, amás de la nacionalización de la enerxía llétrica. El gobiernu de [[Gustavo Díaz Ordaz]] foi'l postreru de la etapa de crecedera constante llamada [[desenvuelvo estabilizador]]. Mientres el so gobiernu dieron delles manifestaciones sociales, particularmente el movimientu estudiantil de [[1968]]. [[Luis Echeverría]], quien fuera Secretariu de Gobernación nesi sexeniu, foi'l siguiente Presidente, que tuvo una imaxe d'esquierda ya implementó una política de distribución del ingresu llamada [[desenvolvimientu compartíu]]. Nel so sexeniu la dómina de desenvolvimientu mundial llamada [[los años doraos]], d'estabilidá y crecedera, llegó al so fin. En [[1971]] devaluóse'l dólar y acabóse la era del petroleu barato. L'asesinatu del empresariu [[Eugenio Garza Sada]] en [[1973]] apinó'l deterioru nes rellaciones ente'l gobiernu y la iniciativa privada, mesmu que se venía dando por diversos incidentes. La unificación del ciclaje llétricu foi un gran llogru del so sexeniu, que terminó cola primer devaluación fecha dende [[1954]]. El so socesor foi [[José López Portillo]]. Mientres el so gobiernu la política d'esplotación petrolera punxo n'operación el xacimientu del Complexu Cantarell, del cual estrayer hasta la fecha gran parte del hidrocarburu mexicanu qu'apurre 40 centavos per cada pesu del presupuestu nacional. Hubo un gran boom petroleru y arriendes de la cayida de los precios en [[1981]] desamarróse una gran crisis económica que desaguó nel control de cambeos y la nacionalización bancaria. Finalmente [[Miguel de la Madrid]], [[Carlos Salinas]] y [[Ernesto Zedillo]] formen lo que se llamó'l periodu del [[neolliberalismu]]. Con ellos liquidáronse o vendieron les más de 750 empreses del gobiernu a la iniciativa privada nacional y estranxera, les llamaes privatizaciones. El [[1 de xineru]] de [[1994]] al entrar a valir el [[Tratáu de Llibre Comerciu d'América del Norte]] (TLCAN) con [[Estaos Xuníos]] y [[Canadá]] apaeció n'escena'l [[Exércitu Zapatista de Lliberación Nacional]] el cual dixo buscar, por aciu armes orixinalmente y dempués con diálogu, desenvolver a los escaecíos y probes pueblos indíxenes, habituales blancos de violaciones, tortures y asesinatos per parte de militares y paramilitares. === Sieglu XXI === {{referencies|t=20141121054556|historia}} {{VT|Guerra contra'l narcotráficu en Méxicu}} [[Ficheru:Detenciones Michoacán.jpg|thumb|230px|El narcotráficu en Méxicu convirtióse nuna actividá tan importante que les autoridaes riquieron l'usu del exércitu pa faer frente a les asociaciones criminales.]] Nel añu [[2000]] Méxicu vivió per primer vegada, tres 71 años de gobiernos priístas, l'alternanza política cuando l'[[Alianza pol cambéu]] de los partíos Aición Nacional y Verde Ecoloxista de Méxicu, col 43.5% de los votos, ganó al [[Partíu Revolucionariu Institucional|PRI]] y el so candidatu [[Francisco Labastida]] y a l'[[Alianza per Méxicu (2000)|Alianza per Méxicu]] y el so candidatu [[Cuauhtémoc Cárdenas]] nes eleiciones presidenciales. [[Vicente Fox]] foi electu presidente de la nación. En [[2006]] tres les eleiciones xenerales del [[2 de xunetu]], el panista [[Felipe Calderón Hinojosa]] foi electu presidente de Méxicu pal periodu del [[1 d'avientu]] del 2006 al [[30 de payares]] del 2012. El candidatu pola izquierda a la presidencia de la Nación, [[Andrés Manuel López Obrador]], desconoció los resultaos eleutorales anunciaos pol [[Institutu Federal Eleutoral (Méxicu)|Institutu Federal Eleutoral]] y acusó de fraude al presidente Vicente Fox. La [[Ciudá de Méxicu]], viose paralizada por una manifestación de resistencia civil pacífica en contra de los resultaos eleutorales. Nos primeros díes del so gobiernu, [[Felipe Calderón Hinojosa|Felipe Calderón]] cumplió la so supuesta promesa de mano dura d'actuar en contra del llamáu crime entamáu y el [[narcotráficu]] y empecipió la [[Guerra contra'l narcotráficu en Méxicu|Guerra contra'l narcotráficu]], na que se movilizó a un númberu considerable d'elementos militares escontra los focos d'aición de dichos grupos dientro del país. El presidente xubió'l sueldu a los militares y pidió-yos llealtá. El 1 d'avientu de 2012 llegó a la presidencia [[Enrique_Pe%C3%B1a_Nieto|Enrique Peña Nieto]] dempués de ganar les eleiciones del 1 de xunetu d'esi mesmu añu. Eleiciones que se caracterizaron pol regresu del PRI al poder, ganando al PAN, partíu nel gobiernu mientres los dos sexenios anteriores. El presidente Peña Nieto propunxo una serie de reformes espublizaes como estructurales pa "ameyorar la situación económica de Méxicu" y el so "competitividá internacional". Mientres el gobiernu de Peña Nieto, el dólar algamó un puntu históricu, en comparanza contrastante cola devaluación del pesu mexicanu En 2014, fueron sumíos 43 estudiantes normalistas de la Escuela Normal Rural de Ayotzinapa, nel Estáu de Guerrero, gobernáu pol PRD. El fechu, xunto col descubrimientu de fueses clandestines con cadabres d'adultos y neños, el zarru de carreteres, la quema de la puerta Mariana de Palaciu Nacional a manes de los anarquistes y otros incidentes apinaron una crisis política nel país. El día 20 de payares del 2014 aniciáronse delles marches a nivel mundial, en sofitu a los 43 normalistas sumíos. Presidente Enrique Peña Nieto. Fotografía oficial.jpg == Ver tamién == * [[Historia económica de Méxicu]] * [[Historia de les Fuercies Armaes de Méxicu]] * [[Cultura de Méxicu]] * [[Música de Méxicu]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.dipity.com/user/miguegv/timeline/Historia_de_M_xico Llinia del tiempu de la Historia de Méxicu] {{Tradubot|Historia de Méxicu}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Méxicu]] l8g9anv316947ivp8dovxop972lh9e7 0 91401 4379237 4320935 2025-06-24T18:06:33Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379237 wikitext text/x-wiki {{Ficha de taxón | Cerambycidae | image = Jacobs65.jpg | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Arthropoda]] | classis = [[Insecta]] | ordo = [[Coleoptera]] | subordo = [[Polyphaga]] | infraordo = [[Cucujiformia]] | superfamilia = [[Chrysomeloidea]] | familia = '''Cerambycidae''' | familia_authority = [[Pierre André Latreille|Latreille]], 1802 | subdivision_ranks = Subfamilies<ref>Lawrence, J. F. & Newton, A. F., Jr. 1995. ''Families and subfamilies of Coleoptera (with selectes genera, notes, refernces and data on family-group names).'' In: Pakaluk y Slipinski (Eds.). Biology, phylogeny and classification of Coleoptera: Papers celebrating the 80th birthday of Roy A. Crowson. Muzeum i Instytut Zoologii PAN, Warszawa. Pp. 779-1006. ISBN 83-85192-34-4.</ref> | subdivision = * [[Anoplodermatinae]] * [[Apatophyseinae]] * [[Cerambycinae]] * [[Disteniinae]] * [[Dorcasominae]] * [[Lamiinae]] * [[Lepturinae]] * [[Necydalinae]] * [[Oxypeltinae]] * [[Parandrinae]] * [[Philinae]] * [[Prioninae]] * [[Spondylidinae]] * [[Vesperinae]] }} Los '''cerambícidos''' o '''escarabayos longicornios''' ('''Cerambycidae''') son una [[Familia (bioloxía)|familia]] de [[coleópteros]] [[polífagos]] provistos de llamatives antenes, cuasi siempres más llargues que'l cuerpu. Ye una de les grandes families de, con más de 25.000 [[especie (bioloxía)|especies]].<ref>Vives, E., 2000. ''Coleoptera: Cerambycidae''. En: ''Fauna Ibérica'', vol. 12. Ramos et ''al.'' (Eds.). Muséu Nacional de Ciencies Naturales, CSIC, Madrid, 716 pp. ISBN 84-00-07887-X</ref> De cutiu presenten llamativos colores. El más grande ye'l raru escarabayu titán de l'[[Amazonia]] (''[[Titanus giganteus]]''), de 17&nbsp;cm de llargu. == Historia natural == Les [[bárabu|bárabos]] son mayoritariamente [[xilófagues]], esto ye, aliméntense de [[madera]] y pallo furen tueros y maderos, siendo importantes axentes recicladores nos ecosistemes forestales. Dalgunos considérense [[plagues]] como'l foroñu o capricorniu domésticu (''[[Hylotrupes bajulus]]''), yá que estropia muebles y vigues de madera, o'l ''[[Vesperus xatartii]]'' (castañeta) qu'ataca a la olivar. == Carauterístiques == Los adultos pueden ser diurnos o nocherniegos. La duración del ciclu larvariu ye variable dependiendo del güéspede, si ye yerbaceu un añu, si ye perenne variable. == Galería de semeyes == <center> <gallery> Rosalia_bateshi.jpg|''Rosalia batesi'' Strangalia_quadrifasciata_8527_heller.jpg|''Leptura quadrifasciata'' Longhorn Parandra brunnea 1.jpg|''Archandra brunnea'' Clyte bélier - MHNT - Vue dorsale.jpg|''Clytus arietis'' Strangalia_melanura_-_side_(aka).jpg|''Stenurella melanura'' Paraglenea_fortunei-01.jpg|''Paraglenea fortunei'' Titanus giganteus MHNT dos.jpg|''Titanus.giganteus'' Cerambycidae of Northern Asia (Page 81) BHL32145481.jpg|Cerambycidae del norte d'Asia. A.I. Cherepanov Moschusbockmännchen.jpg|''Aromia moschata'' </gallery> </center> == Clasificación == Los longicornios atópense estrechamente rellacionaos colos miembros de les families (''[[Chrysomelidae]]''), ''[[Megalopodidae]]'' y ''[[Orsodacnidae]]'' con quien formen el taxón ''[[Chrysomeloidea]]'', perteneciente al suborde de los escarabayos polífagos (''[[Polyphaga]]''), el más ampliu y diversu de los subordes de coleópteros. === Subfamilies === Hai diez subfamilies, anque esiste ciertu discutiniu tocantes a la clasificación d'interna de los cerambícidos. <ref>{{cita publicación |autor1=Patrice Bouchard |autor2=Yves Bousquet |autor3=Anthony Y. Davies |autor4=Miguel A. Alonso-Zarazaga |autor5=John F. Lawrence |autor6=Chris H. C. Lyal |autor7=Alfred F. Newton |autor8=Chris A. M. Reid |autor9=Michael Schmitt |autor10=S. Adam Ślipiński |autor11=Andrew B. T. Smith |títulu=Family-group names in Coleoptera (Insecta)|publicación=[[ZooKeys]]|fecha=2011|volume=88|páxines=1–972|url=http://zookeys.pensoft.net/articles.php?id=4001|idioma=inglés|fechaaccesu=22 d'abril de 2017|ref=a}}</ref> {{llista de columnes|3| * [[Anoplodermatinae]] * [[Aseminae]] * [[Cerambycinae]] * [[Dorcasominae]] * [[Disteniinae]] * [[Lamiinae]] * [[Lepturinae]] * [[Necydalinae]] * [[Oxypeltinae]] * [[Parandrinae]] * [[Philinae]] * [[Prioninae]] * [[Spondylidinae|Spondylidina]]y * [[Vesperinae]] }} == Ver tamién == * ''[[Acanthinodera cummingi]]'' * ''[[Cerambyx gochu]]'' * ''[[Hylotrupes bajulus]]'' * ''[[Sybra]]'' * [[Hylotrupini]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikispecies}} {{commonscat}} * [http://www.cerambycoidea.com Web-site de cérambycidés mondiaux] * [http://www.cerambycoidea.com/gallery.asp Galerie de cérambycidés mondiaux] * [http://www.uochb.cas.cz/~natur/cerambyx/cerambyx.htm Galerie de cérambycidés paléarctiques] * [http://entomologia.rediris.es/iberodorcadion/ ''Iberodorcadion'' Coleotera, Cerambycidae, Dorcadion - RedIRIS] * {{Enllaz rotu|1=VIDEOS - Longicornes (Dorcadion, Cerambycidae,Coleoptera) |2=http://entomologia.rediris.es/iberodorcadion/Semeyes/videoblog1.html |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.cirrusimage.com/beetle_longhorn_Panandra.htm Longhorn beetle ''Parandra brunnea'' - diagnostic photographs] * [http://www.cirrusimage.com/beetles_flower_longhorn.htm Flower longhorn beetle ''Typocerus velutinus'' reference photographs] * {{Enllaz rotu|1=Rede milkweed beetle - ''Tetraopes tetraophthalmus'' "Four-eyed" beetle, diagnostic photos |2=http://www.cirrusimage.com/beetles_rede_milkweed.htm |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.vitalieghianda.it/vitalfranz Photo gallery of long-horned beetles] * [http://www.uochb.cas.cz/~natur/cerambyx/cerambyx.htm Photo gallery of Palaearctic long-horned beetles] * [http://www.insectcompany.com/gallery/cerambicid.shtml Another photo gallery] * [http://economics.ozier.com/images/bigbug1024.jpg Photo of Ugandan Longhorn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130516044111/http://economics.ozier.com/images/bigbug1024.jpg |date=2013-05-16 }} {{Tradubot|Cerambycidae}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Cerambycidae| ]] bh9phho4iv5dn9zrculibzlfqhhsu9a 0 93055 4379429 4282136 2025-06-25T11:19:04Z Omarete 35 removed [[Category:Ministres de Malaui]]; added [[Category:Ministros y mInistres de Malaui]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379429 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Joyce Hilda Banda'''<ref name=MAEC>{{Cita web|url=http://www.maec.es/SiteCollectionDocuments/Monografias/Malawi.pdf|títulu=Malawi|obra=Ministeriu d'Asuntos Esteriores del Reinu d'España|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100105112310/http://www.maec.es/SiteCollectionDocuments/Monografias/Malawi.pdf|fechaarchivu=5 de xineru de 2010}}</ref> {{nym}}<ref name = Malawivoice/> ye una [[abogada]], y [[políticu|política]] [[Malawi|malauí]]. Exerció la [[Presidente de Malawi|Presidencia de la República]] dende'l [[7 d'abril]] de [[2012]] hasta'l [[31 de mayu]] de [[2014]], depués del fallecimientu del presidente [[Bingu wa Mutharika]].<ref>{{Cita web|url=http://www.reuters.com/article/2012/04/06/us-malawi-president-idUSBRE83504Y20120406|títulu=Malawi's President Mutharika dead|obra=Reuters|idioma=inglés}}</ref> Foi electa [[Vicepresidentes de Malawi|vicepresidenta]] en [[2009]], siendo la primer muyer de Malawi n'algamar dichu cargu.<ref>{{Cita web|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jTE0bSgpcK02zKYvOI3AsFcS6gpQ|títulu=Mutharika starts second term as Malawi president|editorial=AFP|fecha=18 de mayu de 2009|fechaaccesu=18 d'avientu de 2009|idioma=inglés|urlarchivu=https://archive.today/96TZ|fechaarchivu=30 de xunu de 2012}}</ref> Tamién ye la primer muyer en llograr la presidencia, siendo amás la segunda muyer n'[[África]] en ser xefa d'estáu, dempués d'[[Ellen Johnson Sirleaf]] presidenta de la República de Liberia. Enantes fuera miembru del [[Parllamentu de Malawi|parllamentu]] pola [[circunscripción eleutoral|circunscripción]] de Zomba-Malosa y ministra de xéneru, bienestar del neñu y servicios comuñales hasta que foi nomada ministra d'asuntos esteriores el [[1 de xunu]] de [[2006]] pol [[Presidente de Malawi|presidente]] [[Bingu wa Mutharika]]. Ye la fundadora de l'Asociación Nacional de Muyeres de Negocios.<ref name=MAEC /> En [[2011]] la [[Forbes|revista Forbes]] allugar como la tercer muyer más poderosa del continente africanu.<ref>{{Cita web|url=http://www.faceofmalawi.com/2011/10/forbes-africa-magazine-the-20-most-powerful-women-in-africa-non3-joyce-banda/|títulu=The 20 most powerful women in Africa, non3: Joyce Banda|obra=Forbes|idioma=inglés}}</ref> Tamién en [[2011]] fundó'l [[Partíu Popular (Malawi)|Partíu Popular]], agrupación política que lidera y antes del fallecimientu de Bingu wa Mutharika yera considerada la fuercia que podía aposta-y la presidencia nes eleiciones xenerales de 2014.<ref>{{Cita web|url=http://www.malawivoice.com/politics/court-orders-govt-to-register-pp-within-14-days-once-again-democracy-has-won/|títulu=La corte ordena rexistrar al PP|obra=Malawi Voice|idioma=inglés}}</ref> Mientres la eleición presidencial de [[2014]] denunció la falta de tresparencia y tiempu pa estos comicios y pidió al Tribunal Eleutoral suspender la constitución, esto dempués de que'l conseyu anunciara como ganador al opositor [[Peter Mutharika]], hermanu del ex-presidente Bingu Wa. Sicasí, el Tribunal fixo oyíos sordos y finalmente'l [[31 de mayu]] ye juramentado Peter como nuevu presidente de Malawi. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.malawi.gov.mw/ Gobierno de Malawi] * [https://web.archive.org/web/http://www.un.org/ecosocdev/geninfo/afrec/vol11non2/briefs3.htm United Nations page re 1997 Africa Prize] {{socesión |predecesor=[[George Chaponda]] |títulu=Ministru d'Asuntos Esteriores de Malawi |periodu=2006–2009 |socesor=[[Etta Banda]] |predecesor2=[[Cassim Chilumpha]] |títulu2=[[Vicepresidente de Malawi]] |periodu2=2009–2012 |socesor2 = [[Khumbo Kachali]] |predecesor3=[[Bingu wa Mutharika]] |títulu3=[[Presidente de Malawi]] |periodu3=2012-2014 |socesor3 = [[Peter Mutharika]]}} {{NF|1950||Banda, Joyce}} {{Tradubot|Joyce Banda}} [[Categoría:Xefes de gobiernu]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Malaui]] [[Categoría:Presidentes de Malaui]] [[Categoría:Ministros y mInistres de Malaui]] 8a2i0oribhk7hjnz4o3zmacosc0raim 4379431 4379429 2025-06-25T11:20:33Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y mInistres de Malaui]]; added [[Category:Ministros y ministres de Malaui]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379431 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Joyce Hilda Banda'''<ref name=MAEC>{{Cita web|url=http://www.maec.es/SiteCollectionDocuments/Monografias/Malawi.pdf|títulu=Malawi|obra=Ministeriu d'Asuntos Esteriores del Reinu d'España|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100105112310/http://www.maec.es/SiteCollectionDocuments/Monografias/Malawi.pdf|fechaarchivu=5 de xineru de 2010}}</ref> {{nym}}<ref name = Malawivoice/> ye una [[abogada]], y [[políticu|política]] [[Malawi|malauí]]. Exerció la [[Presidente de Malawi|Presidencia de la República]] dende'l [[7 d'abril]] de [[2012]] hasta'l [[31 de mayu]] de [[2014]], depués del fallecimientu del presidente [[Bingu wa Mutharika]].<ref>{{Cita web|url=http://www.reuters.com/article/2012/04/06/us-malawi-president-idUSBRE83504Y20120406|títulu=Malawi's President Mutharika dead|obra=Reuters|idioma=inglés}}</ref> Foi electa [[Vicepresidentes de Malawi|vicepresidenta]] en [[2009]], siendo la primer muyer de Malawi n'algamar dichu cargu.<ref>{{Cita web|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jTE0bSgpcK02zKYvOI3AsFcS6gpQ|títulu=Mutharika starts second term as Malawi president|editorial=AFP|fecha=18 de mayu de 2009|fechaaccesu=18 d'avientu de 2009|idioma=inglés|urlarchivu=https://archive.today/96TZ|fechaarchivu=30 de xunu de 2012}}</ref> Tamién ye la primer muyer en llograr la presidencia, siendo amás la segunda muyer n'[[África]] en ser xefa d'estáu, dempués d'[[Ellen Johnson Sirleaf]] presidenta de la República de Liberia. Enantes fuera miembru del [[Parllamentu de Malawi|parllamentu]] pola [[circunscripción eleutoral|circunscripción]] de Zomba-Malosa y ministra de xéneru, bienestar del neñu y servicios comuñales hasta que foi nomada ministra d'asuntos esteriores el [[1 de xunu]] de [[2006]] pol [[Presidente de Malawi|presidente]] [[Bingu wa Mutharika]]. Ye la fundadora de l'Asociación Nacional de Muyeres de Negocios.<ref name=MAEC /> En [[2011]] la [[Forbes|revista Forbes]] allugar como la tercer muyer más poderosa del continente africanu.<ref>{{Cita web|url=http://www.faceofmalawi.com/2011/10/forbes-africa-magazine-the-20-most-powerful-women-in-africa-non3-joyce-banda/|títulu=The 20 most powerful women in Africa, non3: Joyce Banda|obra=Forbes|idioma=inglés}}</ref> Tamién en [[2011]] fundó'l [[Partíu Popular (Malawi)|Partíu Popular]], agrupación política que lidera y antes del fallecimientu de Bingu wa Mutharika yera considerada la fuercia que podía aposta-y la presidencia nes eleiciones xenerales de 2014.<ref>{{Cita web|url=http://www.malawivoice.com/politics/court-orders-govt-to-register-pp-within-14-days-once-again-democracy-has-won/|títulu=La corte ordena rexistrar al PP|obra=Malawi Voice|idioma=inglés}}</ref> Mientres la eleición presidencial de [[2014]] denunció la falta de tresparencia y tiempu pa estos comicios y pidió al Tribunal Eleutoral suspender la constitución, esto dempués de que'l conseyu anunciara como ganador al opositor [[Peter Mutharika]], hermanu del ex-presidente Bingu Wa. Sicasí, el Tribunal fixo oyíos sordos y finalmente'l [[31 de mayu]] ye juramentado Peter como nuevu presidente de Malawi. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.malawi.gov.mw/ Gobierno de Malawi] * [https://web.archive.org/web/http://www.un.org/ecosocdev/geninfo/afrec/vol11non2/briefs3.htm United Nations page re 1997 Africa Prize] {{socesión |predecesor=[[George Chaponda]] |títulu=Ministru d'Asuntos Esteriores de Malawi |periodu=2006–2009 |socesor=[[Etta Banda]] |predecesor2=[[Cassim Chilumpha]] |títulu2=[[Vicepresidente de Malawi]] |periodu2=2009–2012 |socesor2 = [[Khumbo Kachali]] |predecesor3=[[Bingu wa Mutharika]] |títulu3=[[Presidente de Malawi]] |periodu3=2012-2014 |socesor3 = [[Peter Mutharika]]}} {{NF|1950||Banda, Joyce}} {{Tradubot|Joyce Banda}} [[Categoría:Xefes de gobiernu]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Malaui]] [[Categoría:Presidentes de Malaui]] [[Categoría:Ministros y ministres de Malaui]] n6seqnb9hqiqjksf0tg9gr3qv9lmrjl 0 93778 4379155 4373341 2025-06-24T13:42:19Z RaveDog 74504 better audio quality 4379155 wikitext text/x-wiki {{Llocalidá}} '''Wuppertal''' {{audiu|De-Wuppertal.ogg|[ˈvʊpɐtaːl]}} ye una ciudá d'[[Alemaña]], perteneciente al [[Organización territorial d'Alemaña|Estáu federáu]] de [[Renania del Norte-Westfalia]]. Nella topa'l ''Institutu Wuppertal del clima, mediu ambiente y enerxía'', unu de los principales centros pal estudiu del clima na [[Xunión Europea]]. La ciudá tamién tien un [[Xardín Botánicu de Wuppertal|xardín botánicu]]. == Historia == Ye una ciudá de recién creación. Fundar en 1929, por agregamientu d'[[Elberfeld]], Barmen y otros nucleos menores de la redolada. El nome significa "valle de la Wupper", en referencia al ríu que crucia la ciudá. Les primeres evidencies que se tien sobre poblamientu en Wuppertal remontar dende l'añu 1000&nbsp;e.&nbsp;C. Los sos habitantes atópase na edá del fierro poles muertes atopaos mientres la escavación que se realizó l'añu 2003. Nel sitiu d'escavación de 2m x 3m tamién s'atoparon variaes cerámiques que prueben el poblamientu del sector. Los entamos de los sectores qu'anguaño conocemos de Wuppertal empezaron a formase mientres el cambéu del primer mileniu. Los sos nomes apaecieron per primer vegada documentaos nes siguientes feches: [[Cronenberg]] [[1050]], [[Barmen]] [[1070]], [[Elberfeld]] [[1161]], [[Schöller]] [[1182]], [[Ronsdorf]] [[1246]], [[Beyenburg]] [[1298]], [[Langerfeld]] [[1304]], [[Dönberg]] [[1355]] y [[Vohwinkel]] [[1356]]. Casi toes estes comunidaes yeren propiedá del ducáu de Berg. Mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] Wuppertal foi destruyida nun 40% polos bombardeos perpetaos polos [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|aliaos]], anque perviven barrios históricos como'l Ölberg ("Cuetu de les llámpares d'aceite"), de clase trabayadora, o'l Briller Viertel, de cases burgueses. En Wuppertal catalogar más de 4.500 monumentos nacionales, de periodos como'l [[Clasicismu]], el [[Modernismu (arte)|Modernismu]]-[[Art Nouveau]] o la [[Escuela de la Bauhaus|Bauhaus]]. Unu de los más conocíos ye la Stadhalle, sala de conciertos inaugurada en 1900 pol emperador [[Guillermu II d'Alemaña|Guillermu II]]. Nel ámbitu del arte moderno, nun ye menos destacable el teatru de [[Pina Bausch]]. == Schwebebahn == [[Ficheru:Wuppertal kaiserwagen.jpg|thumb|left|Schwebebahn.]] Una de les atraiciones locales ye'l tren colgante o [[Wuppertaler Schwebebahn|Schwebebahn]]. Inauguráu en 1901 y con un llargor de 13 km, circula principalmente suspendíu sobre'l ríu [[Wupper]]. La Schwebebahn ye un importante mediu de tresporte de la ciudá.{{ensin referencies}} Una de les hestories que tienen que ver col tren colgante o Schwebebahn ye la de Tuffi l'elefante, que mientres una realización de delles semeyes por unos periodistes, esti asustóse, abrió la puerta del tren y cayó al ríu, pero a pesar d'esta cayida, sobrevivió al accidente.{{ensin referencies}} == Personaxes pernomaos == * [[Friedrich Engels]] filósofu * [[Friedrich Bayer]] Creador de la aspirina, fundador de [[Bayer]] * [[Hans Knappertsbusch]] direutor d'orquesta * [[Silvana Koch-Mehrin]] * [[Pina Bausch]] coreógrafa * [[Johannes Rau]] ex Presidente d'Alemaña * [[Günter Wand]] direutor d'orquesta * [[Tom Tykwer]] direutor de cine * [[Grete Stern]] fotógrafa * [[Gerd Knäpper]] artista cerámicu * [[Hans Donner]] Diseñador gráficu * [[Udo Dirkschneider]] Cantante y ex vocalista de la banda [[Accept]] == Puntos d'interés == * [[Arboreto Burgholz]] * [[Xardín Botánicu de Wuppertal]] == Galería == <gallery> file:Wuppertal-100508-12833-Uferstraße.jpg file:Laurentiuskirche in Wuppertal.jpg file:Schwebebahn ueber Strasse.jpg file:Wuppertal Stadthalle.JPG file:280505 001 Engelshaus Barmen.jpg file:Beyenburger Freiheit und Klosterkirche, Wuppertal 4.jpg file:Wuppertal Nützenberger Str 0117.JPG file:Wuppertal Friedrichstraße 0003.jpg file:Cragg Skulpturenpark 05.JPG File:Burgholz45.jpg file:Wuppertal - Johannes-Rau-Platz - Bauernmarkt 2012 01 ies.jpg file:GER Wuppertal, Schauspielhaus 005.jpg file:Elisenturm Wuppertal.jpg file:Zoo_Gaststätten_Wuppertal_001.jpg file:Wuppertal kaiserwagen.jpg file:Vohwinkeler-Flohmarkt-2.jpg file:Wuppertal Hardt 0142.jpg file:Wuppertal Hardt 0165.jpg </gallery> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Wuppertal, Germany|Wuppertal}} {{Tradubot|Wuppertal}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Wuppertal| ]] jb4hy7ngnz8oydudy9xmjsfw22fgzrh 0 93794 4379291 4235481 2025-06-25T06:18:32Z YoaR 37624 4379291 wikitext text/x-wiki {{Rexón}} L''''área metropolitana de Nueva York''', tamién conocida como '''Área de los trés estaos''' (''Tri-State Area'') ye la mayor [[área metropolitana]] del mundu por estensión de superficie urbana, con 11.640 km²<ref>[https://www.demographia.com/db-worldua.pdf World Urban Areas] (Demographia 2018).</ref>. Inclúi la ciudá de [[Nueva York]] (la más poblada d'[[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]]), [[Long Island]] y los tramos mediu y baxu del [[valle del Hudson]], nel estáu de [[Nueva York (estáu)|Nueva York]]; les cinco ciudaes mayores del estáu de [[Nueva Jersey]] ([[Newark (Nueva Jersey)|Newark]], [[Jersey City (Nueva Jersey)|Jersey City]], [[Paterson (Nueva Jersey)|Paterson]], [[Elizabeth (Nueva Jersey)|Elizabeth]] y [[Edison (Nueva Jersey)|Edison]]) y la so rodiada; y seis de les siete mayores ciudaes de [[Connecticut]] ([[Bridgeport (Connecticut)|Bridgeport]], [[New Haven (Connecticut)|New Haven]], [[Stamford (Connecticut)|Stamford]], [[Waterbury (Connecticut)|Waterbury]], [[Norwalk (Connecticut)|Norwalk]] y [[Danbury (Connecticut)|Danbury]]) y la so rodiada. L'área metropolitana de Nueva York ye la más poblada del país: si la definimos en términos de la so [[área estadística metropolitana]], de 17.405 km² d'estensión, tenía 20,3 millones d'habitantes en 2017<ref name=":0">[https://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?src=bkmk Annual estimates of the resident population: April 1 2010 to July 1, 2017 - Metropolitan Statistical Area; and for Puerto Rico - 2017 Population Estimates.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190117213856/https://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?src=bkmk |date=2019-01-17 }} U.S. Census Bureau.</ref>, y si la definimos en términos de la so [[área estadística combinada]], qu'abarca 34.493 km², la so población yera de 23,7 millones de residentes en 2016<ref name=":1">[https://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?src=bkmk Annual estimates of the residents population: April 1 2010 to July 1, 2015 - Combined Statistical Area; and for Puerto Rico - 2015 Population Estimates] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190117213856/https://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?src=bkmk |date=2019-01-17 }}. U.S. Census Bureau.</ref>. Ye la décima mayor aglomeración urbana del mundu<ref>[https://www.worldatlas.com/citypops.htm Largest cities of the world - by metro population]. Woolwine-Moen Group d/b/a Graphic Maps.</ref>, y la principal puerta d'entrada d'inmigrantes illegales nel país<ref>[https://www.dhs.gov/immigration-statistics/yearbook/2013 Yearbook of Immigration Statistics: 2013 Lawful Permanent Residents Supplemental Table 2]. U.S. Department of Homeland Security.</ref>; ye l'área metropolitana del mundu con un porcentaxe mayor de xente nacida fuera del país. La población del área ye mayor que la del conxuntu del estáu de Nueva York, y al so espaciu aereu aportaron, en 2016, 130 millones de pasaxeros<ref>[https://www.panynj.gov/airports/pdf-traffic/ATR2016.pdf The Port Authority of NY and NJ 2016 Air Traffic Report] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190428155901/http://www.panynj.gov/airports/pdf-traffic/ATR2016.pdf |date=2019-04-28 }}. The Port Authority of NY and NJ (14/04/2017).</ref>. L'área ye una de las rexones económiques más importantes del mundu; agospia la sede y los centros productivos de munches industries, instituciones financieres y educatives, medios de comunicación, industries de moda y bioteunoloxía, servicios llegales, industries del entretenimientu... El [[Productu Interior Brutu|productu interior brutu]] del área estadística metropolitana foi, en 2015, de 1,6 billones de dólares<ref>[https://www.statista.com/statistics/183808/gmp-of-the-20-biggest-metro-areas/ Gross Metropolitan Product of the United States in 2013, by metropolitan areas]. Statista.com</ref>, y el del área estadística combinada superaba, en 2015, los 1,83 billones, que faen d'ella la más rica del país y ser, respeutivamente, el décimu y octavu "país" más ricu del mundu. Nella tán 7 de los 25 condaos más ricos por ingresu mediu por hogar del país, y cinco de los 10 llugares más ricos d'Estaos Xuníos según una encuesta de Bloomberg: [[Scarsdale (Nueva York)|Scarsdale]] y [[Bronxville (Nueva York)|Bronxville]], nel estáu de Nueva York; [[Short Hills (Nueva Jersey)|Short Hills]], en Nueva Jersey; y [[Old Greenwich (Connecticut)|Old Greenwich]] y [[Darien (Connecticut)|Darien]], en Connecticut<ref>[https://www.bloomberg.com/graphics/2018-hundred-richest-places/ America's 100 richest places]. Bloomberg.com, 5 de marzu de 2018.</ref>. La rede d'instituciones d'educación superior del área inclúi cientos d'universidaes, incluyendo la [[Universidá de Columbia]], la [[Universidá de Princeton]] y la [[Universidá de Yale]], que figuren davezu nos primeros puestos de los ránkings del país y del mundu, siempre ente les diez primeres<ref>[https://www.usnews.com/best-colleges Best colleges in 2019. usnews.com]</ref><ref>[https://www.usnews.com/education/best-global-universities/rankings Best Global Universities Rankings. usnews.com]</ref>. Otres, como la [[Universidá de Nueva York]], la [[Universidá Rockefeller]] y el campus teunolóxicu de la [[Universidá de Cornell]] apaecen tamién ente les 40 meyores del mundu<ref>{{Cita web |url=http://www.shanghairanking.com/ARWU2017.html |títulu=Academic Ranking of World Universities 2017. shanghairanking.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190119012717/http://www.shanghairanking.com/ARWU2017.html |fechaarchivu=2019-01-19 }}</ref><ref>[https://cwur.org/2016.php CWUR 2016 - World University Rankings]</ref>. == Definición == {{Wide image|Fullnycskyline.jpg|1200px|<center>Panorama urbanu de Nueva York y Jersey City dende [[Newark (Nueva Jersey)|Newark]], [[Nueva Jersey]]</center>}} === Área estadística metropolitana === [[Ficheru:New_York_Metropolitan_Area_Counties_2013.png|301px|thumb|'''Área Estadística Combinada de Nueva York-Newark, NY-NJ-CT-PA'''<br /><span style="color:#ff4f00">División Metropolitana de Nueva York-White Plains-Wayne</span><br /><span style="color:blue">División del Área Metropolitana de Nassau-Suffolk</span><br /><span style="color:green">División del Área Metropolitana de Newark</span><br /><span style="color:red">División del Área Metropolitana de Dutchess-Puttnam</span><br />Restu del <span style="color:purple">Área Estadística Combinada de Nueva York-Newark-Bridgeport, NY-NJ-CT-PA</span>|alt=]] La [[Oficina d'Alministración y Presupuestu]] de los Estaos Xuníos usa dos definiciones pal área: l'área estadística metropolitana (AEM) y l'área estadística combinada (AEC). La primera nómase ''New York-Newark-Jersey City, NY-NJ-PA Metropolitan Statistical Area'', y ye'l llar de 20,3 millones de persones (estimación pal 2017 del [[Oficina del Censu de los Estaos Xuníos|U.S. Census Bureau]]), esto ye, aproximadamente ún de cada 16 estauxunidenses, y siete millones más que la siguiente mayor área metropolitana, la de [[Área metropolitana de Los Angeles|Los Angeles]]<ref name=":0" />. L'área sodivídese en cuatro divisiones metropolitanes, y abarca en conxuntu 26 condaos: 12 nel estáu de Nueva York (los cinco boroughs de la ciudá de Nueva York, los dos de Long Island y cinco na parte baxa del valle del Hudson); 13 de les fasteres central y septentrional del estáu de Nueva Jersey; y ún de la zona nororiental de [[Pennsylvania]]. L'área abarca nel so interior la mayor área urbanizada del país, la ''New York–Newark, NY–NJ–CT Urbanized Area,'' con una estensión aproximada de 17.405 km². Los condaos, y agrupaciones d'ellos, qu'abarca l'área metropolitana de Nueva York son lo que vienen, acompañaos d´una estimación de población pa 2012, darréu: AEM de Nueva York-Norte de Nueva Jersey-Long Island (Nueva York-Nueva Jersey-Pennsylvania) (19.831.858) (estimación 2015: 20.182.305<ref name=":0" />) * División Metropolitana de [[Nueva York]]-[[White Plains (Nueva York)|White Plains]]-[[Wayne (Nueva Jersey)|Wayne]] (Nueva York-Nueva Jersey) (11.732.233) ** Condáu de Kings ([[Brooklyn]]) (Nueva York) ** [[Queens|Condáu de Queens (Nueva York)]] ** Condáu de Nueva York ([[Manhattan]]) (Nueva York) ** [[El Bronx|Condáu del Bronx (Nueva York)]] ** Condáu de Richmond ([[Staten Island]]) (Nueva York) **[[Condáu de Westchester (Nueva York)|Condáu de Westchester]] (Nueva York) **[[Condáu de Bergen (Nueva Jersey)|Condáu de Bergen]] (Nueva Jersey) **[[Condáu de Hudson (Nueva Jersey)|Condáu de Hudson]] (Nueva Jersey) **[[Condáu de Passaic (Nueva Jersey)|Condáu de Passaic]] (Nueva Jersey) **[[Condáu de Rockland (Nueva York)|Condáu de Rockland]] (Nueva York) **[[Condáu de Putnam (Nueva York)|Condáu de Putnam]] (Nueva York) * División Metropolitana de Nassau-Suffolk (Nueva York) (2.875.904) **[[Condáu de Suffolk (Nueva York)|Condáu de Suffolk]] (Nueva York) **[[Condáu de Nassau (Nueva York)|Condáu de Nassau]] (Nueva York) * División Metropolitana de Dutchess-Putnam (Nueva York) (397.198) ** [[Condáu de Putnam (Nueva York)|Condáu de Putnam]] (Nueva York) ** [[Condáu de Dutchess (Nueva York)|Condáu de Dutchess]] (Nueva York) * División Metropolitana de [[Newark (Nueva Jersey)|Newark]] (Nueva Jersey-Pennsylvania) (2.126.269) **[[Condáu d'Essex (Nueva Jersey)|Condáu d'Essex]] (Nueva Jersey) **[[Condáu de Union (Nueva Jersey)|Condáu de Union]] (Nueva Jersey) **[[Condáu de Morris (Nueva Jersey)|Condáu de Morris]] (Nueva Jersey) **Condáu de Somerset (Nueva Jersey) **[[Condáu de Sussex (Nueva Jersey)|Condáu de Sussex]] (Nueva Jersey) **[[Condáu de Hunterdon (Nueva Jersey)|Condáu de Hunterdon]] (Nueva Jersey) **[[Condáu de Pike (Pennsylvania)|Condáu de Pike]] (Pennsylvania) === Área estadística combinada === Les árees estadístiques combinaes (AEC) agrupen árees estadístiques adxacentes que tienen un altu grau d'interconexión económica. L'AEC New York-Newark tenía una población estimada, en 2014, de 23,7 millones d'habitantes<ref name=":1" />. Cuasi ún de cada 15 estauxunidenses vive nesta rexón, qu'inclúi diez condaos adicionales, en cuatro estaos (Nueva York, Nueva Jersey, Connecticut y Pennsylvania) al AEM. Esti área, sacante'l territoriu correspondiente a Pennsylvania, aveza a nomase l'área de los trés estaos o la rexón de los trés estaos (tri-state area o tri-state region). L'AEC New York-Newark abarca, amás de les AEM detallaes nel apartáu anterior, les siguientes: * AEM de Bridgeport-Stamford-Norwalk (Connecticut) (916.829) ** [[Condáu de Fairfield (Connecticut)|Condáu de Fairfield]] * AEM de New Haven-Milford (Connecticut) (862.477) ** [[Condáu de New Haven (Connecticut)|Condáu de New Haven]] * AEM d'Allentown–Bethlehem–Easton (821.173) ** [[Condáu de Warren (Nueva Jersey)|Condáu de Warren]] (Nueva Jersey) ** [[Condáu de Carbon (Pennsylvania)|Condáu de Carbon]] (Pennsylvania) ** [[Condáu de Lehigh (Pennsylvania)|Condáu de Lehigh]] (Pennsylvania) ** [[Condáu de Northampton (Pennsylvania)|Condáu de Northampton]] (Pennsylvania) * AEM de Trenton (Nueva Jersey) (366.222) ** [[Condáu de Mercer (Nueva Jersey)|Condáu de Mercer]] * [[Área estadística micropolitana]] de Torrington (Connecticut) (189,927) ** [[Condáu de Litchfield (Connecticut)|Condáu de Litchfield]] * Área estadística micropolitana de Kingston (Nueva York) (182.693) ** [[Condáu d'Ulster (Nueva York)|Condáu d'Ulster]] * Área estadística micropolitana d'East Stroudsburg (Pennsylvania) (169.482) ** [[Condáu de Monroe (Pennsylvania)|Condáu de Monroe]] === Ciudaes principales === La siguiente llista inclúi les '''ciudaes principales''' nel Área d'Estadística Combinada de Nueva York-Newark, con datos de la Oficina del Censu de los EE.XX. de 2010. Considérense xeneralmente ciudaes principales a les que tienen un númberu mayor de puestos de trabayu que de residentes que trabayen<ref>[https://www.census.gov/programs-surveys/metro-micro.html Office of Management and Budget - Standards for Defining Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas, Sec. 5.]</ref>. * AEM de New York–Northern New Jersey–Long Island ** [[Nueva York|New York City]]: 8.175.133 ** [[Hempstead (Nueva York)]]: 759.757 ** [[Newark (Nueva Jersey)]]: 277.140 ** [[Jersey City (Nueva Jersey)]]: 247.597 ** [[Yonkers (Nueva York)]]: 195.976 ** [[Paterson (Nueva Jersey)]]: 146.199 ** [[Elizabeth (Nueva Jersey)]]: 128.640 ** [[Edison (Nueva Jersey)]]: 99.967 ** [[Woodbridge Township (Nueva Jersey)]]: 99.265 ** [[New Rochelle (Nueva York)]]: 77.062 ** [[Mount Vernon (Nueva York)]]: 67.292 ** [[White Plains (Nueva York)]]: 56.853 ** [[Passaic (Nueva Jersey)]]: 72.500 ** [[Union (Nueva Jersey)]]: 56.642 ** [[Wayne (Nueva Jersey)]]: 54.717 * AEM de Trenton ** [[Trenton (Nueva Jersey)]]: 84.913 ** [[Ewing (Nueva Jersey)]]: 35.790 * AEM de Bridgeport-Stamford-Norwalk ** [[Bridgeport (Connecticut)]]: 144.229 ** [[Stamford (Connecticut)]]: 122.643 ** [[Norwalk (Connecticut)]]: 85.603 ** [[Danbury (Connecticut)]]: 80.893 ** [[Stratford (Connecticut)]]: 51.384 * AEM de New Haven-Milford ** [[New Haven (Connecticut)]]: 129.779 ** [[Waterbury (Connecticut)]]: 109.272 ** [[Milford (Connecticut)]]: 51.271 * Allentown-Bethlehem-Easton MSA ** [[Allentown (Pennsylvania)]]: 118.032 ** [[Bethlehem (Pennsylvania)]]: 74.982 ** [[Easton (Pennsylvania)]]: 26.800 * Kingston MSA ** [[Kingston (Nueva York)]]: 23.893 * Torrington Micropolitan Area ** [[Torrington (Connecticut)]]: 36.383 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{ORDENAR:Nueva York}} {{Tradubot|Área metropolitana de Nueva York}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Árees metropolitanes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Nueva York (estáu)]] [[Categoría:Nueva Jersey]] [[Categoría:Connecticut]] [[Categoría:Nueva York]] hyiee6mpl2r261gr4km72vdcepc4sn0 0 94009 4379373 4360759 2025-06-25T08:21:00Z YoaR 37624 4379373 wikitext text/x-wiki {{película}} '''''A Beautiful Mind''''' ye una [[película]] de [[drama]] [[Película biográfica|biográficu]] d'[[Estaos Xuníos]] del añu [[2001]]. Basada na [[A Beautiful Mind (llibru)|novela homónima]] de [[Sylvia Nasar]], que foi candidata al [[Premiu Pulitzer]] en 1998, cunta la vida de [[John Forbes Nash]], ganador del [[Premiu Nobel d'Economía]] en [[1994]]. La direición de la película y la redaición del guión tuvieron al cargu de [[Ron Howard]] y Akiva Goldsman, respeutivamente. Ente'l repartu de la cinta atópase [[Russell Crowe]] —como'l personaxe principal— y [[Ed Harris]], [[Jennifer Connelly]], [[Paul Bettany]] y [[Christopher Plummer]] nos papeles secundarios. La historia empieza nos primeros años de vida d'una nueva maravía de les [[matemátiques]] llamáu John Nash, quien empieza a desenvolver una [[esquizofrenia]] [[Trestornu delirante|paranoide]] y a sufrir delirios, mientres ve penosamente cómo esto afecta a la so condición física y a les sos rellaciones familiar y amistosu. La película estrenar nos cines d'[[Estaos Xuníos]] el [[21 d'avientu]] de 2001, recaldando más de 313 millones de [[Dólar de los Estaos Xuníos|dólares d'Estaos Xuníos]] a nivel mundial.<ref name="BoxOffice">{{cita web |url=http://boxofficemojo.com/movies/?id=beautifulmind.htm |títulu=A Beautiful Mind: Box Office |editorial=[[Box Office Mojo]] |editor=[[IMDb]] |fechaaccesu=16 de xineru de 2012}}</ref> Amás, ganó cuatro [[Premios Óscar]]: [[Óscar a la meyor película|meyor película]], [[Óscar al meyor direutor|meyor direutor]], [[Óscar a la meyor actriz de repartu|meyor actriz de repartu]] y [[Óscar al meyor guión adaptáu|meyor guión adaptáu]], siendo, coles mesmes, candidata nes categoríes de [[Óscar al meyor actor|meyor actor]], [[Óscar a la meyor banda sonora|meyor banda sonora]], [[Óscar al meyor montaxe|meyor montaxe]] y [[Óscar al meyor maquillaxe|meyor maquillaxe]]. Igualmente, recibió 28 premios más y foi candidata a otros 51. ''A Beautiful Mind'' foi favorablemente acoyida per bona parte de los críticos, pero tamién negativamente por otros por cuenta de dellos datos erróneos de la vida de Nash que s'amuesen na película. == Repartu == {{repartu}} == Argumentu == En 1947, [[John Forbes Nash|John Nash]] ([[1928]] - [[2015]]) ([[Russell Crowe]]) llega a la [[Universidá de Princeton]]. Ye co-receptor, con Martin Hansen ([[Josh Lucas]]), de la prestixosa beca Carnegie pa les [[matemátiques]]. Na receición atopar con un grupu de matemáticos prometedores y estudiantes de posgráu de ciencies, Richard Sol ([[Adam Goldberg]]), Ainsley ([[Jason Gray-Stanford]]), y Bender ([[Anthony Rapp]]). Tamién conoz al so compañeru de cuartu Charles Herman ([[Paul Bettany]]), un estudiante de lliteratura, y empieza una amistá pocu probable. Nash ta baxu creciente presión por publicar, yá por esixencies del presidente del Departamentu de Matemátiques como pola so rivalidá con Hansen. Pero negar hasta qu'atope una idea realmente orixinal. Algama la inspiración cuando él y los sos compañeros de posgráu alderiquen nun chigre sobre cómo encetar a un grupu de muyeres. Hansen cita a [[Adam Smith]] y aboga por "sálvese quien pueda", pero Nash argumenta qu'un enfoque cooperativu podría conducir a meyores posibilidaes d'ésitu. Esto da llugar a un nuevu conceutu de [[Equilibriu de Nash|dinámica gobernáu]] que desenvuelve y publica Nash. Sobre esta base, llogra un puestu nel [[MIT]], onde Sol y Bender axuntar con él. Años más tarde, Nash ye convidáu al [[El Pentágonu|Pentágonu]] pa descifrar el códigu de les telecomunicaciones del enemigu. Ye capaz de faelo mentalmente, ante'l plasmu d'otros descifradores de códigos. Él considera les sos xeres habituales nel MIT pocu interesantes y per debaxo del so talentu, polo que se complaz en recibir una nueva asignación del misteriosu supervisor William Parcher ([[Ed Harris]]) del [[Departamentu de Defensa de los Estaos Xuníos]], pa buscar patrones nes revistes y periódicos p'atayar una intriga [[Unión Soviéticu|soviéticu]]. Nash vuélvese cada vez más encegoláu cola busca d'estos patrones ocultos y créese escorríu cuando deposita les sos resultaos nun buzón secretu. Mentanto, una estudiante, Alicia Lardé ([[Jennifer Connelly]]), convídalu a cenar y namórense. Nuna visita a Princeton, Nash atopar con Charles y conoz a la nueva sobrina de Charles, Marcie ([[Vivien Cardone]]), a quien adora. Col sofitu de Charles, propón-y a Alicia y cásense. Nash empieza a tarrecer pola so vida dempués de ser testigu d'un tirotéu ente Parcher y axentes soviéticos. Diz a Parcher que quier arrenunciar a la so misión especial, pero Parcher le chantajea por que se quede. Mientres da una conferencia na [[Universidá de Harvard]] (con Charles y Marcie), Nash intenta fuxir de lo que paecen ser axentes estranxeros, encabezaos pol Dr. Rosen ([[Christopher Plummer]]). Dempués de cutir a Rosen nun intentu de fuxir, Nash ye sedáu pola fuercia y unviáu a un centru psiquiátricu. Él cree que'l centru ta dirixíu polos soviéticos. El Dr. Rosen diz a Alicia que Nash tien [[Esquizofrenia]] y que Charles, Marcie y Parcher namái esisten na so imaxinación. Alicia investiga y finalmente enfréntase a Nash colos documentos ensin abrir qu'apurriera al buzón secretu. Nash ye tratáu con shock d'insulina y finalmente lliberáu. Sintiéndose atayáu polos efeutos secundarios de la medicación antipsicótica que ta tomando, de callao dexa de tomales. Esto provoca una recaída y el remanecimientu de Parcher. Dempués d'un incidente nel que Nash pon en peligru al so fíu pequeñu y por fuercia cute a Alicia y al ñácaru nel suelu (pensando que Parcher ta presente, dispuestu a matala), Alicia fuxe de la casa por medrana de lo que pueda pasar al so fíu. Nash camina alantre del so coche pa evitar qu'ella se vaya. Él diz-y a Alicia: "Ella nunca crez", en referencia a Marcie: a pesar de los años que pasaron dende'l so primer alcuentru, caltúvose esautamente na mesma edá y ye inda una neña. Con esto, finalmente acepta que, magar les trés persones paecen reales, son de fechu parte de les sos allucinaciones. Contra'l conseyu del Dr. Rosen, Nash decide nun reiniciar la medicación, creyendo que puede enfrentar los síntomes d'otra manera. Alicia decide quedase y sofitalo. Nash averar al so vieyu amigo y rival, Martin Hansen, agora xefe del departamentu de matemátiques de Princeton, quien-y concede permisu pa trabayar fuera de les clases de la biblioteca y d'auditoría. Pasen los años y conforme Nash avieya apriende a inorar les sos allucinaciones. Col tiempu gana'l privilexu d'enseñar de nuevu. En 1994, los sos compañeros profesores hónren-y pol so llogros en matemátiques, y gana el [[Premiu Nobel d'Economía]] gracies al so revolucionariu trabayu na Teoría de los Xuegos. Na escena final, Nash y Alicia colar del auditoriu d'Estocolmu; Nash ve entós a Charles, Marcie y Parcher de pies, a un llau, reparándo-y. == Premios == La película ganó cuatro de los ocho Óscars a los qu'optaba, incluyendo'l de meyor película, amás de ganar dellos [[Globos d'Oru]], ente ellos el de meyor película dramática. === [[Premios Óscar]] === {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" |- bgcolor="#B0C4DE" align="center" ! '''Añu''' || '''Categoría''' || Receptor || '''Resultáu''' |- |2001||[[Óscar a la meyor película|Meyor Película]]||||{{celda|Ganadora}} |- |2001||[[Óscar al meyor direutor|Meyor Direutor]]||[[Ron Howard]]||{{celda|Ganador}} |- |2001||[[Óscar al meyor actor|Meyor Actor]]||[[Russell Crowe]]||{{celda|Candidatu}} |- |2001||[[Óscar a la meyor actriz de repartu|Meyor Actriz de Repartu]]||[[Jennifer Connelly]]||{{celda|Ganadora}} |- |2001||[[Óscar al meyor guión adaptáu|Meyor Guión adaptáu]]||[[Akiva Goldsman]]||{{celda|Ganador}} |- |2001||[[Óscar a la meyor banda sonora|Meyor Banda Sonora]]||[[James Horner]]||{{celda|Candidatu}} |- |2001||[[Óscar al meyor montaxe|Meyor Montaxe]]||[[Mike Hill]]<br/>[[Daniel P. Hanley]]||{{celda|Nomaos}} |- |2001||[[Óscar al meyor maquillaxe|Meyor Maquillaxe]]||[[Greg Cannom]]||{{celda|Candidatu}} |- |} * [[John Forbes Nash]] * [[Esquizofrenia]] * [[Trestornu de la personalidá]] * [[Premiu Nobel]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiquote}} * {{filmaffinity|326587|A Beautiful Mind}} * {{IMDb títulu|0268978|A Beautiful Mind}} * [http://www.mathsmovies.com Matemátiques na película] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171021161254/http://www.mathsmovies.com/ |date=2017-10-21 }} (en castellán) {{commonscat}} {{Tradubot|A Beautiful Mind}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Ganadores del premiu Óscar a la meyor película]] [[Categoría:Ganadores del Globu d'Oru a la meyor película dramática]] 72ccj1as6k4k0xh14dbalafzmh74sxz 0 94509 4379310 4282052 2025-06-25T06:51:39Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camprodón => Camprodon 4379310 wikitext text/x-wiki {{otros usos|Pirineos (Victoria)|el cordal australianu}} {{monte | mapa = non | imaxe2 = Pyrenees Mountains view from satellite.jpg }} Los '''Pirineos''', o'l '''Pirinéu''' como prefieren denominar los sos habitantes al referise a una parte o rexón d'éstos ([[Idioma español|español]]: ''Pirineos''; [[Idioma francés|francés]]: '''Pyrénées'''; [[Idioma catalán|catalán]]: '''Pirineus'''; [[idioma occitanu|occitanu]]: '''Pirenèus'''; [[Idioma aragonés|aragonés]]: '''Pireneus'''/'''Perinés'''; [[euskera]]: '''Pirinioak''' o '''Auñamendiak'''), son una [[cordal]] montascosa asitiada al norte de la [[península ibérica]], ente [[España]], [[Andorra]] y [[Francia]]. Estender a lo llargo de 430&nbsp;km dende'l [[mar Mediterraneu]] ([[cabu de Creus]]) al este, hasta la so unión cola [[cordal Cantábricu]] al oeste, onde s'estableció la [[falla de Pamplona]] como la so llende convencional xeolóxicu, nun esistiendo interrupción xeográfica ente dambes formaciones.<ref name=vera2004>{{Cita publicación |autor= Barnolas, A. y Pujalte, V. |añu= 2004 |capítulu= El Cordal Pirenaicu |editor= Vera Torres, J. A. (ed.) |títulu= Geología d'España |editorial= Sociedá Xeolóxica d'España ya Institutu Xeolóxicu y Mineru d'España |páxines= 231-343 |isbn= 84-7840-546-1}}</ref> Na so parte central tien un anchor d'unos 150&nbsp;km. En llinguaxe corriente la pallabra Pirinéu aplícase al conxuntu d'altes sierres fronterices hispano-franceses. La denominada ''Pirineos Centrales'' ye l'área xeográfica del cordal de los Pirineos que s'estiende aproximao, según les distintes obres, ente los cumes de [[Somport]], na parte occidental, y el [[macizu de la Maladeta]], na oriental. Na fastera norte, en [[Francia]], trescurre poles rexones de [[Nueva Aquitania]] ([[Pirineos Atlánticos]]) y [[Occitania]] ([[Altos Pirineos]], [[Alta Garona]], [[Ariège]] y [[Pirineos Orientales]]). Na fastera sur, n'[[España]], trescurre por [[Guipúzcoa]], [[Navarra]], [[Aragón]] ([[Huesca (provincia)|Huesca]]) y [[Cataluña]] ([[Provincia de Lleida|Lleida]] y [[Provincia de Girona|Girona]]). El pequeñu país d'[[Andorra]] ta asitiáu nos Pirineos, ente España y Francia. Estos montes alluguen [[Tresmiles de los Pirineos|picos de más de 3000 metros d'altitú]], como l'[[Picu Aneto|Aneto]] (3404&nbsp;m), el [[Picu Posets|Posets]] (3375&nbsp;m), el [[Monte Perdíu]] (3355&nbsp;m), el [[Picu Malditu]] (3350&nbsp;m), el [[Pico Espaes]] (3332&nbsp;m), el [[Vignemale]] (3298&nbsp;m) y la [[Pica d'Estats]] (3143&nbsp;m), pequeños [[glaciar]]es, llagos y [[Glaciar de circo|circo d'orixe glaciar]], y una enorme cantidá de valles y cañones. == Etimoloxía == La pallabra ''Pirineos'' vien de la mitolóxica fía d'[[Atles (mitoloxía)|Atles]], [[Pirene (bebricia)|Pirene]]. Según los griegos, los Pirineos recibieron el so nome de Pirene, una moza de la rexón a la qu'[[Hércules (mitoloxía)|Hércules]] llevóse consigo n'unu de los sos viaxes y cuando esta morrió, atropó piedres pa sellar la so tumba. Otra versión diz que ye un topónimu ancestral, d'orixe [[íberu]] o [[llingua vasca|vascu]]. Según esti idioma, el cordal denominóse '''Ilene os''', que significa "montes de la Lluna", yá que ''Ilene'' ye la Lluna. Otra de les teoríes más aceptaes ye la de que'l nome vien d'una quema (fueu en griegu ye pyros) del que dieron cuenta Estrabón y Diodoro Sículo, causáu por unos pastores al roturar les sos tierres de cultivos. Díxose qu'inclusive les vetes d'oru y plata fundir a nivel del sosuelu. El ''Pequeñu Diccionariu de Mitoloxía Vasca y Pirenaica'' d'Olivier de Marliave (Ed. Alexandría), señala lo siguiente: {{cita|Pirene: La fía de Bébrix, rei llexendariu de la Cerdaña, taría nel orixe del cordal de los Pirineos. Pirene foi seducida por [[Hércules]], que travesaba la Cerdaña pa dir efectuar el so décimu trabayu. El semidiós abandonó a la rapaza, quien, con too y con eso, quixo siguir al so namoráu. Pero foi atacada y taramiada por unos animales selvaxes. Hércules, sollertáu polos berru de Pirene, volvió sobre los sos pasos, pero nun atopó más qu'un cuerpu ensin vida. Como homenaxe a esta prueba d'amor, Hércules devolver a la so casa y construyó un inmensu mausoléu atropando hasta l'infinitu roques que formaron una serie de montes, a les que denominó Pirineos. La xente d'Ariege asitia la tumba de Pirene na cueva de Lombrives (Ussat), na qu'unes concreciones d'estalagmites formen una especie de sepultura colosal.|''Pequeñu Diccionariu de Mitoloxía Vasca y Pirenaica'' d'Olivier de Marliave}} Según otra lleenda, Pirene dio a lluz una culiebra antes de morrer, y el so cuerpu foi asitiáu sobre una foguera. El fueu de la incineración arrobinar al monte, hasta'l puntu que les poblaciones del Empordà nes que moraben comerciantes griegos denominaron Pirineos (del griegu ''pyr'', ''pyros'', 'fueu') a aquellos macizos cubiertos de llapaes. == Xeografía == Los Pirineos formen una cadena rectillinia, con un llargor total de 430 quilómetros del Mediterraneu (Cabu de Creus) al Atlánticu (Jaizkibel). La llende occidental puede resultar arbitrariu una y bones el Pirinéu fúndense gradualmente colos [[Montes vascos]], que de la mesma tienen la so continuidá na [[cordal Cantábricu]] (la exa pirenaica-cantábrica llega a 1000&nbsp;km de continuidá montascosa). La definición xeográfica más simple de los Pirineos ye'l so calter de "ismu" ente'l Mediterraneu y el puntu del Golfu de Vizcaya más cercanu, siguiendo más allá na cadena Vasco-Cantábrica.<ref name=teran >{{cita llibru |apellíu1=De Terán |nome1=Manuel |apellíu2=Solé Sabarís |nome2=L. |apellíu3=Vilá Valentí |nome3=J. |títulu=Geografía Xeneral d'España |isbn=84-344-3444-X |añu=1989 |editorial=Ariel |ubicación=Barcelona}}</ref> Les elevaciones principales atopar na so parte central anque llixeramente desequilibráu escontra l'este escontra que'l so llau baxa más sópito, pos inda a 50&nbsp;km de la mariña mediterránea llevántase'l [[Canigó]] con 2785&nbsp;m d'altitú. Escontra este mesmu llau preséntense cortes nes fueses de los ríos Segre y Tet. Pel oeste la exa del cordal baxa selemente pa enllazar coles sierres d'altitú moderada del País Vascu, anque con erosiones más abruptas.<ref>{{cita llibru |apellíu=Josep Vigo y Josep Ninot |títulu=La vexetación d'España |url=http://atzavara.bio.ub.edu/geoveg/docs_Ninot/Vigo_Ninot_1987.pdf |fechaaccesu=7 d'agostu de 2016 |añu=1987 |editor=Universidad Alcalá de Henares |capítulu=Los Pirineos}}</ref> L'anchor máximo del cordal ye de 150&nbsp;km na so parte central, de la qu'una tercer parte correspuende al sector norte, primordialmente francés, nel que los cumes tienen un descensu más sópitu y dos terceres partes pertenecen al ámbitu sur. Esti anchor tamién s'amenorga nos estremos, qu'algama ente 25 y 30&nbsp;km nel llau navarru y unos 10 nel catalán. Na estructura de la cordal estrema'l pirineo axial que ye'l nucleu fundamental del cordal y supón una exa directriz de la mesma, estiéndese longitudinalmente per una banda de materiales paleozoicos, restos d'un antiguu macizu herciniano sumíu. El so mayor cume ye'l [[picu Aneto]] (3404&nbsp;m) y destaquen los picos [[Canigó]] (2765&nbsp;m), [[Picu Posets|Posets]] (3375&nbsp;m).<ref name=teran /> ente munchos otros. El segundu elementu constitutivu ye'l [[prepirineo]] que s'adosara a los francos del pirineo axial, formáu per delles llinia de sierres d'estructura xeolóxica más moderna. Los sos cumes degolen con frecuencia los 2000 metros d'altitú. Na so parte sur, descomponse de la mesma en dos: sierres interiores y esteriores (na que figuren los cumes de [[Leyre]] (1371&nbsp;m), [[Loarre]] (1864&nbsp;m), [[picu de Guara]] (2077&nbsp;m) y [[Montsec]] (1693&nbsp;m) que s'atopen dixebraes por una depresión llonxitudinal, denominada Depresión Media Prepirenaica. ([[cuenca de Pamplona]], la [[Canal de Berdún (xeografía)|canal de Berdún]] y la cuenca de [[Tremp]]). Los montes y valles d'esta zona carauterizar por tener unes altitúes menores que les del sector central, siendo pocos los picos del prepirineo que superen los 2000 metros d'altitú. == Xeoloxía == [[Archivu:Geological units of the Iberian Peninsula ES.svg|thumb| Allugamientu xeolóxicu de los Pirineos.<ref name=vera2004 />]] [[Archivu:Profile through the Pyrenees ES.svg|thumb|Esquema simplificáu d'una seición xeolóxica norte-sur de los Pirineos na so zona central (perpendicular a la exa de la cadena).]] Les carauterístiques xeolóxiques más acusaes son la disimetría de les aguaes nel sentíu tresversal, esto ye, que la so rimada ye muncho más acentuada na aguada francesa que na española, y la disimetría nel sentíu llonxitudinal: baxa selemente escontra l'oeste y de forma más abrupta escontra l'este. Formaos mientres la [[Era Cenozoica]], con ocasión del gran plegamientu alpín-himalayo, dende'l puntu de vista estructural los Pirineos estrémense netamente de los [[Alpes]], yá que mientres néstos desempeñen un papel decisivu los mantos de fana, los Pirineos pueden calificase en xunto como un cordal de plegamientu autóctonu. === Provincia volcánica === Los Pirineos son tamién una [[provincia volcánica]], que pertenez al [[arcu oroxénicu de la Europa Variscana]]. La provincia volcánica tien una actividá más recién en Cataluña, pero tamién puede destacar en [[macizu de la Maladeta]], [[Anayet]] y [[Ossau]] ([[Aragón]]) y [[Larrún]] ([[Navarra]]). Na zona catalana, hai munches cuenques con una historia volcánica, yá que diches cuenques, mientres el Xurásicu y Terciariu, fueron verdaderes calderes volcániques, por casu, la [[sierra de Cadi]] asítiase sobre una d'elles. Ente les calderes más conocíes tán: * Malpás-Sort * Cadí * Gréixer-Castellar de N'Hug-Camprodon * Nevà-Campelles-Bruguera Hai munchos restos de lahares, fluxos piroclásticos, y la mayoría de les erupciones nestes zones de los Pirineos fueron tipu freatomagmáticas y tamién plianas. === Semeyes de volcanes === <gallery mode=packed> Archivu:Subida al Vértice de Anayet.JPG|Anayet Archivu:Ossau face est01.jpg|Ossau Archivu:La Rhune Neige.jpg|[[Larrún]] Archivu:Canigó.jpeg|Macizo de Canigó </gallery> == Picos == {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=330px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5y text- align:left;clear:all; margin- left:10px; font- size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="green"|'''Principales picos y montes de los Pirineos''' |- |colspan=4 align=center|[[Archivu:Panorámica valle Benasque.jpg|340px]] |- style="background:#e8e8e8;" ! ! width=115| Nome ! width=150| Cordal ! width=40| Altitú (msnm) |- bgcolor="#efefef" | 01 || [[Picu Aneto]] || [[Macizu de la Maladeta]] || align=right| {{formatnum: 3404}} |- | 02 || [[Punta de Llardana]] || Macizu de Posets || align=right| {{formatnum: 3375}} |- bgcolor="#efefef" | 03 || [[Monte Perdíu]] || Macizu del Monte Perdíu || align=right| {{formatnum: 3355}} |- | 04 || [[Picu Malditu]] || [[Macizu de la Maladeta]] || align=right| {{formatnum: 3350}} |- bgcolor="#efefef" | 05 || [[Pico Espaes]] || Macizu de Posets || align=right| {{formatnum: 3332}} |- | 06 || [[Cilindru de Marboré]] || Macizu del Monte Perdíu || align=right| {{formatnum: 3328}} |-bgcolor="#efefef" | 07 ||[[Picu de la Maladeta]] || Macizu de la Maladeta || align=right| {{formatnum: 3309}} |- | 08 || [[Vignemale]] || || align=right| {{formatnum: 3298}} |-bgcolor="#efefef" | 09 || [[Pico Torbonaes]] || Macizu de la Maladeta || align=right| {{formatnum: 3290}} |- | 10 || [[Soum de Ramond]] || Macizu del Monte Perdíu || align=right| {{formatnum: 3259}} |-bgcolor="#efefef" | 11 || [[Marboré]] || Macizu del Monte Perdíu || align=right| {{formatnum: 3252}} |- | 12 || [[Margalida]] || || align=right| {{formatnum: 3241}} |-bgcolor="#efefef" | 13 || [[Picu Perdiguero|Perdiguero]] || || align=right| {{formatnum: 3222}} |- | 14 || [[Picu Russell]] || Macizu de la Maladeta || align=right| {{formatnum: 3205}} |-bgcolor="#efefef" |colspan=4 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small>Fonte: Direición Xeneral del Institutu Xeográficu Nacional (España)</small> |} {{AP|Montes de los Pirineos}} {{AP|Tresmiles de los Pirineos}} Los picos de los Pirineos que superen los 3200 metros d'altitú, ordenaos según la mesma, recoyer nel cuadru axuntu a la derecha. == Glaciares == {{AP|Glaciares de los Pirineos}} Por cuenta de que la glaciación de la [[Yera Cuaternaria]] afectó a los Pirineos de manera más decisiva qu'a los otros cordales españoles, esisten buelgues de modeláu glaciar dende'l Canigó hasta'l picu d'Adi. La mayoría de los actuales [[Ibón|ibones]] son d'orixe [[glaciar]]. Anguaño los Pirineos solo tienen glaciares de circu o con pequeñes llingües percima de los 2700 metros: Aneto, Balaitus, Vignemale, Monte Perdíu y Maladeta nel llau español y Ossue o Troumouse nel llau francés. == Ríos == Esti cordal ye'l trubiecu d'importantes ríos: * Na aguada francesa, los ríos [[Ríu Adur|Adur]], [[Ríu Garona|Garona]], [[Ríu Nivelle|Nivelle]], [[Ríu Tec|Tec]], [[Têt]], [[Aglí]] y [[Ríu Aude|Aude]]. * Na aguada española, los ríos [[Bidasoa]], [[Aragón-Subordán]], [[Río Aragón|Aragón]], [[Gállego]], [[valle de l'Ara|Llabra]], [[Cinca]], [[Ésera]], [[Noguera Ribagorzana]], [[Noguera Pallaresa]], [[Valira]], [[Segre]], [[Ter]], [[Ríu Llobregat|Llobregat]], [[Ríu Muga|Muga]] y [[Ríu Fluviá|Fluviá]]. == Pirineistas == Dellos científicos y montañeros que destacaron nel estudiu d'estos montes son: * [[Louis Ramond de Carbonnières|Louis François Ramond de Carbonnières]]. Naturalista (1755-1827) * [[Franz Schrader]]. Xeógrafu (Burdeos, 1844-París, 1924) * [[Henry Russell]]. Conde Russell-Killough (Toulouse, 1834-Biarriz, 1909) * [[Pedro Montserrat Recoder]]. Botánicu (Mataró, 1918-) * [[Albert de Franqueville]]. Botánicu (?) == Ociu == [[Archivu:Candanchu-tortiellas.jpg|thumb|200px|Pistes de la estación d'esquí de [[Candanchú]].]] [[Archivu:Caballosenla valldeboi.JPG|thumb|[[Caballu|caballos]] sueltos en [[La Vall de Boí]].]] Cunta esti cordal con grandes espacios acondicionaos pal ociu, al ufiertar grandes posibilidaes pola so guapura y clima. Les instalaciones pa la práutica del esquí son les que precisen d'un espaciu más estensu y modificaron fondamente l'usu del suelu nel altu monte. De siguío amuésense les [[estación d'esquí|estaciones d'esquí]] qu'hai nos Pirineos. '''Na parte española''' [[Candanchú]], [[Astún]], [[Formigal]], [[Panticosa (estación d'esquí)|Panticosa-Los Llagos]], [[Cerler (estación d'esquí)|Cerler]], [[Boí Taüll]], [[Baqueira Beret]], [[Port Ainé]], [[Port del Comte]], [[Espot Esquí]], [[Estación d'Esquí de Tavascán|Tavascan]], [[La Molina (estación d'esquí)|La Molina]], [[Masella]], [[Vall de Núria]], [[Vallter 2000]], [[Rasos de Peguera]]. '''N'Andorra''' [[Ordino Arcalis]], [[Pal Arinsal]], [[Pas de la Casa-Grau Roig]], [[Soldeu el Tarter]], [[La Rabassa]]. '''Na parte francesa''' [[La Pierre-st Martín]], [[Artouste]], [[Gourette]], [[Luz Ardiden]], [[Cauterets]], [[Hautacam]], [[Bareges]], [[Gavarnie-Gèdre]], [[La Mongie]], [[Piau Engaly]], [[Saint Lary]], [[Val Louron]], [[Peyragudes]], [[Bagnères-de-Luchon|Luchon Superbagneres]], [[Porte Puimorens]], [[Ax-les-Thermes]], [[Font-Romeu-Odeillo-Vía|Font-Romeu]], [[Les Angles (Pirineos Orientales)|Les Angles]], [[Puyvalador]], [[Formiguères]], [[Puigmal 2600]], [[Cambré d´Aze]], [[Guzet]], [[Les Mont d´Olmes]], [[Ascou-Pailheres]], [[Mijanes-Donezan]]. == Flora y fauna == [[Archivu:Circo cotatuero.jpg|thumb|200px| Valle de Ordesa, en el Pirineo aragonés.]] [[Archivu:Pic-du-midi-dossau.jpg|thumb|200px| Pico de Midi d'Ossau, en los Pirineos franceses.]] === Flora === L'iconu por excelencia de la flora pirenaica foi dende siempre el [[Edelweiss]] o flor de nieve, qu'atopamos nel Pirinéu caliar aragonés como'l [[cañón d'Añisclo]] y [[Pineta]], o nes zones altes del [[valle d'Ordesa]], y que ta protexida n'España. Ye bien rara nel Pirinéu catalán. La flora de los Pirineos supón alredor de 4500 especies, de les que 160 son especies [[Endemismu|endémiques]],<ref>{{Cita llibru |autor=Marcel Saule |títulu=La Grande Flore illustrée des Pyrénées |editorial=Éditions Milan |isbn=2-74590-637-2 |idioma=francés}}.</ref> como la coroniella de rei (''[[Saxifraga longifolia]]''), la aquilegia de los Pirineos (''[[Aquilegia pyrenaica]]'') o'l (''[[Eryngium bourgatii]]''), etc. Si perdemos y nun tenemos comida, nun ye conveniente echar mano de la primer especie vexetal que veamos porque, por casu, l'[[Aconitum napellus|acónito]] y les granes del texu son venenoses. El [[pináceas|pinu negru]], y les [[Fagus sylvatica|hayas]] nes zones húmedes, tamién son bien comunes. Percima de los 2000 o 2500 metros sobre'l nivel del mar predominen les camperes y la vexetación alpina. Nes zones más altes hai dellos glaciares y a partir de los 3000&nbsp;m gran parte del suelu ta cubiertu de nieve mientres munchos meses al añu. === Fauna === {{referencies|t=20120206|monte}} El Pirinéu supón un llugar únicu pa la contemplación de delles especies animales polo serrapatoso del terrén, que torgó hasta agora la masificación humana, factor que supón un peligru pa la [[biodiversidá]] a pesar de los problemes burocráticos pa la la so correuta xestión al traviés de sieglos.<ref>[https://elpais.com/elpais/2014/11/25/ciencia/1416920245_577259.html 4.500 plantes pa xunir los Pirineos]</ref> Ente les casi 200 especies animales que sobreviven nel cordal, destaca sobre toos la presencia del míticu osu pardu (''[[Ursus arctos arctos]]''), que, entá escorríu y esquilmáu, paez recuperase bien amodo del so cayente, anque la so población apenes algama los 20-25 exemplares. [[Archivu:Lammergeier.jpg|thumb|left|150px|[[Gypaetus barbatus|Frangüesos]].]] [[Archivu:Circo de Gavarnie.JPG|thumb|200px|[[Circo de Gavarnie]], nel Pirinéu francés.]] [[Archivu:Valle de Chistau.jpg|thumb|200px|[[Valle de Chistau]].]] [[Archivu:Els Encantats.JPG|thumb|200px|[[Los Encantaos]], dos picos emblemáticos del Pirinéu catalán, y l'estanque San Mauricio.]] [[Archivu:Posets Viadós.jpg|thumb|200px|Macizu del [[Posets]], el segundu más altu de los Pirineos, vistu dende [[Viadós]] ([[valle de Chistau]]).]] Ente los mamíferos destaca'l [[robecu]], que pasó d'atopase en cantu de la estinción a empiezos del [[sieglu XIX]], hasta los 45&nbsp;000 exemplares actuales, historia igualmente repitida nel casu del [[venáu]] o'l [[corzu]], estendíos por tol monte baxu, según l'omnipresente [[xabalín]]. Nun asocede igual col [[bucardo]] o cabra montesa de los Pirineos, que s'escastó nel añu 2000 ente la desidia y abandonu de les autoridaes. Abonden les [[Marmota marmota|marmotes]], a les que se repara con frecuencia ente los pacionales alpinos. Muncho más malo de ver ye'l [[Galemys pyrenaicus|falcatrúa de los Pirineos]], un pequeñu y estrañu insectívoru nocherniegu, [[Endemismu|endémicu]] d'esti cordal y delles árees del [[sistema Central]]. Destaca tamién la presencia d'[[armiño (animal)|armiños]], [[Sciurus vulgaris|esguiles]] y [[Erinaceus europaeus|corpuspinos]]. En total esisten unes 42 especies de mamíferos nel Pirinéu. Ente les aves, el [[Gypaetus barbatus|frangüesos]] ye bien destacable. Estinguíu en casi toa [[Europa]], ye nel Pirinéu onde la especie atopó'l so últimu abellugu, anguaño n'espansión y aproviendo exemplares pa proyeutos de cría y recuperación nos [[Alpes]]. Créese qu'unes 90-95 pareyes y 500-600 frangüesos hoyan nos Pirineos. El gran depredador de los aires pirenaicos ye l'[[águila real]], siguíu d'una axuntadura d'especies nocherniegues y diurnes como son los [[abeyeru|abeyeros]], [[bilanu real|bilanos reales]] o negros, [[halcón]], [[peñerina|peñerines]], [[búho real|uxos reales]] o'l perrraru [[miagón boreal]] que pasó de considerase estinguíu, a ufiertar una población en redol a les 80 pareyes; según aves necrófagues, como la [[utre lleonada]], l'[[alimoche]] y l'acabante llegar n'espansión [[utre negra]]. Nel monte, el [[urogallo]], en claru peligru d'estinción y bien afeutáu pol turismu masivu, paez en retrocesu cuando se fala de l'aguada española (cuatro machos en Navarra, 75 n'Aragón y unos 450 en Cataluña), y perbién calteníu nel área francesa (en redol a los 3500 machos). Al pie de él, unes 120 especies de pequeñes aves, ente les que destaquen el [[pito negru]], [[pito real]], picu dorsiblanco, torcecuello y treparriscos. Nel altu monte vive una de les más apreciaes especies pirenaiques, la [[perdiz blanca]] o lagópodo alpín. Les 700 pareyes d'esti prodixosu y torno animal amuesen qu'inda ye una de les últimes rexones vírxenes de la Europa Occidental. El Pirinéu cunta con abondoses poblaciones de reptiles y anfibios, ente les que destaquen la [[Vipera aspis|víbora áspid]], el [[Calotriton asper|tritón pirenaicu]], la [[Sacavera sacavera|sacavera]] y la [[Xaronca temporaria|xaronca bermeya]]. Esisten dellos tipos de culiebres, ente elles la [[culiebra bastarda]], la [[culiebra viperina]] y la [[culiebra llisa europea]]. == Clima == Los branos polo xeneral suelen ser bastante frescos. Los iviernos carauterizar por abondoses nevaes que deshielan en primavera, polo qu'en primavera hai muncha agua. La temperatura suel bazcuyar ente los 20&nbsp;°C nel branu y –10&nbsp;°C pel hibiernu. == Ver tamién == * [[Prepirinéu]] * [[Relieve d'España]] * [[Tresmiles de los Pirineos|Llista de tresmiles de los Pirineos]] * [[:Categoría:Túneles de los Pirineos|Llista de túneles de los Pirineos]] * [[Parque nacional d'Ordesa y Monte Perdíu]] * [[Parque Nacional d'Aigüestortes y Llagu de San Mauricio]] * [[Parque nacional de los Pirineos]] * [[Parque natural de Posets-Maladeta]] * [[GR-11]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Pirineos}} * [http://www.lospirineos.info Información turística de los pirineos] * [http://www.pirineos.com El Pirinéu n'Internet] * [http://www.pirineo.com Noticies ya información del Pirinéu] * [http://www.pirineodigital.com/ Revista Dixital del Pirinéu Aragonés] * [http://www.aragonesqui.com/ Portal Informativu Esquí nel Pirinéu Aragonés] * [http://www.iturnet.es/navarra/navpiri1.htm Pirinéu Navarro] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160917070345/http://www.iturnet.es/navarra/navpiri1.htm |date=2016-09-17 }} * [http://www.bigorre.org/pyrenees Sobrevuelo de los Pirineos] (en francés) * [http://www.montipedia.com/relieve/pirineos/ El cordal de los Pirineos] * [http://www.glaciares.org Los glaciares del Pirinéu español] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080819201157/http://www.glaciares.org/ |date=2008-08-19 }} * [http://www.visitpirineus.com Web turismo Pirineos] * [http://www.excursionesporhuesca.es Información sobre escursiones pelos Pirineos] * [http://digital.csic.es/bitstream/10261/6877/1/98121.pdf Provincia volcánica de los Pirineos] * [http://www.amis-du-livre-pyreneen.fr/ Amis du Livre Pyrénéen: historia de la conquista del Pirinéu, llibros antiguos] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Arcu oroxénicu de la Europa Variscana]] [[Categoría:Pirineos| ]] 5yp83zeq7xlej3rz5jg7gqtaku8mkop 0 94514 4379346 4350513 2025-06-25T07:48:13Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379346 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Antilles}} {{Xeografía}} Les '''Antilles'''<ref>{{DALLA|antillanu, -a, -o|3510}}</ref> tamién conocíes como '''islles del Caribe''' o '''América Central insular''', constitúin un numberosu grupu d'[[archipiélagos]] conformáu poles [[isla|islles]] de [[Les Bahames]] o Lucayas, les [[Antilles Mayores]] y les [[Antilles Menores]],<ref>{{Cita web |títulu=Les Antilles |url=http://elbibliote.com/resources/Temes/geografia/243_243_geografia_antillas.pdf |obra=elbibliote.com |fechaaccesu=12 de xunu de 2015}}</ref> allugáu ente'l [[mar Caribe]] y l'[[océanu Atlánticu]]. Estes islles dibuxen un [[Arcu insular|arcu]] que s'estiende en forma de medialluna dende'l sureste de la [[península]] de la [[Florida]] ([[Estaos Xuníos]]) y l'este de la península de [[Yucatán]] ([[Méxicu]]), n'[[América del Norte]], hasta la mariña oriental de [[Venezuela]], en [[Sudamérica]]. Toles islles de les Antilles xuntes tienen una superficie total d'unos 299 000 km². == Etimoloxía == Les Antilles, que fueron les primeres tierres nes que [[Cristóbal Colón]] desembarcó, recibieron esti nome porque los [[cartógrafu|cartógrafos]] de la dómina citaben una islla llamada '''[[Antilia]]''' asitiada na rexón occidental del [[Océanu Atlánticu|Atlánticu]].{{ensin referencies}} Los primeros nomes que recibió la rexón, sicasí, proveníen de la denominación de los sos pobladores indíxenes. Asina les conoció como '''islles Caribes''', '''Islles Caribeñes''', '''islles [[Lucayas]]''' o '''islles Camercanes'''. Antes de la llegada de Colón, el pueblu de los [[Caribe (etnia)|Caribes]] habitaba la mariña norte de [[Sudamérica]], específicamente nes costes de [[Venezuela]] y munches de les sos islles; a ellos debe'l nome ''Caribe''. El mesmu [[etnónimo]] al paecer motivó la formación d'otru términu —el de [[caníbal]]es— qu'entá güei emplégase pa describir a les persones que s'alimenten de carne humano. Sicasí, propunxéronse otres interpretaciones.{{ensin referencies}} N'[[idioma inglés|inglés]] denominar entá ''West Indies'' ([[Indies Occidentales]]), denominación que remembra la creencia de los primeros navegantes europeos, convencíos d'aportar a les primeres islles de les [[Indies Orientales]]. Al afayase l'error, predominó'l términu col epítetu d'occidentales pa estremales. La denominación actual, Antilles, nun s'impunxo hasta'l [[sieglu XVII]].{{ensin referencies}} == Idiomes == Los idiomes predominantes na rexón son l'[[Idioma español|español]] (faláu por cuasi 25 millones de persones y predominante nes [[Grandes Antilles]], falar en [[Cuba]], [[República Dominicana]] y [[Puertu Ricu]]), el [[idioma francés|francés]] y el [[criollu haitianu]] (en total, 9 millones de falantes n'[[Haití]] y otres islles), l'[[idioma inglés|inglés]] (faláu en [[Xamaica]], en [[Les Bahames]] y na mayor parte de les [[Pequeñes Antilles]], en total más de 5 millones) y, en menor midida, el [[Idioma neerlandés|neerlandés]] y el [[papiamentu]] (unes 300&nbsp;000 persones en xunto). == Xeopolítica == Estes islles pertenecieron primeramente na so totalidá a [[España]], quien foi la potencia dominante nes Antilles Mayores, sicasí, el so escasu interés en calteneles, especialmente les Antilles Menores, motivó qu'estes postreres pudieren ser conquistaes ensin mayores problemes por [[Inglaterra|ingleses]], [[Francia|franceses]] y [[Países Baxos|holandeses]]. Fueron places que, darréu, éstos utilizaren como puntu de partida pa otres conquistes, lo que dio llugar al ricu mosaicu actual de nacionalidaes, llingües y cultures. Delles de les islles son independientes pero munches siguen siendo posesiones o dependencies d'otros países. Dalgunes, como [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]] y [[Martinica]], dambes rexones de [[Francia]], formen parte del territoriu nacional de países n'otros continentes. {| class="wikitable sortable col3der col4der col5der" style="font-size:95%" |+ '''Organización político-alministrativa de les Antilles''' |- ! [[País]] ! class="unsortable" | Islles ! Área (km²) ! [[Población]] (2005) ! Densidá poblacional (hab/km²) ! Idioma oficial |- | {{bandera|Antigua y Barbuda}} [[Antigua y Barbuda]] || [[Antigua (isla)|Antigua]] — [[Barbuda]] — [[Redonda (isla)|Redonda]]|| {{formatnum:443}} || {{formatnum:68722}} || 155,1 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|Les Bahames}} [[Les Bahames]] || [[Acklins]] — [[Andros (Les Bahames)|Andros]] — [[Islles Berry|Berry]] — [[Bimini]] — [[Cayo Samaná]] — [[Plana Cays]] — [[Islla Concepción (Les Bahames)|Concepción]] — [[Islla de Crooked|Crooked]] — [[Eleuthera]] — [[Guanahani]] — [[Islla Harbour|Harbour]] — [[Islles Ábaco|Gran Ábaco]] — [[Islles Ábaco|Pequeña Ábaco]] — [[Gran Bahama]] — [[Gran Inagua]] — [[Exuma|Gran Exuma]] — [[Islla Huevos|Huevos]] — [[Islla Cat]] — [[Long Island (Les Bahames)|Long Island]] — [[Mayaguana]] — [[Nueva Providencia]] — [[San Salvador (Les Bahames)|San Salvador]]|| {{formatnum:13940}} || {{formatnum:301790}} || 21,6 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|Barbados}} [[Barbados]] || - || {{formatnum:431}} || {{formatnum:279912}} || 649,4 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|Cuba}} [[Cuba]] || Islla de Cuba — [[Islla de la Juventud]] — [[Cayo Largo del Sur]] — [[Jardines de la Reina]] — [[Jardines del Rey]] — [[Cayo Guillermo]] — [[Cayo Coco]] — [[Cayo Romano]] — [[Cayo Guajaba]] — [[Cayo Sabinal]] — [[Cayo Santa María]] — [[Cayo Paredón Grande]] — [[Archipiélagu de los Coloraos]] — [[Cayo Saetía]] — [[Cayo Ernesto Thaelmann|Cayo Blanco]] — [[Archipiélagu de Sabana-Camagüey]] — [[Archipiélagu de los Canarreos]] — [[Cayo Los Ensenachos]] — [[Cayo Levisa]] || {{formatnum:110860}} || {{formatnum:11382820}} || 102,7 || [[Idioma español|Español]] |- | {{bandera|Dominica}} [[Dominica]] ||- || {{formatnum:754}} || {{formatnum:69278}} || 91,9 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|Granada}} [[Granada (país)|Granada]] || Granada — [[Ronde]]— [[Carriacou]] — [[Pequeña Martinica]]|| align=right| {{formatnum:344}} || {{formatnum:89502}} || 260,2|| [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|Haití}} [[Haití]] || [[Islla La Española|Parte Occidental de la Española]] — [[Islla de la Gonâve|Gonâve]] — [[Islla de la Tortúa|La Tortúa]] — [[Islla Vaca]] — [[Islles Cayemites]]|| {{formatnum:27750}} || {{formatnum:8121622}} || 292,7 || [[idioma francés|Francés]], [[Creole haitianu]] |- | {{bandera|Xamaica}} [[Xamaica]] || [[Cayos de Morant]] — [[Bancu de Pedro]] — [[Cayos de Pedro]] — [[Cayos de Puerto Real]] || {{formatnum:10991}} || {{formatnum:2735520}} || 248,9 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|República Dominicana}} [[República Dominicana]] || [[Islla La Española|Parte Oriental de la Española]] — [[Islla Saona|Saona]] — [[Islla Beata|Beata]] — [[Islla Catalina|Catalina]] — [[Islla Altu Velu|Altu Velu]] || {{formatnum:48442}} || {{formatnum:9523209}} || 196,6 || [[idioma español|Español]] |- | {{bandera|Saint Kitts y Nevis}} [[Saint Kitts y Nevis]] || [[Islla de San Cristóbal (Saint Kitts y Nevis)|San Cristóbal]] — [[isla de Nieves|Nieves]] || {{formatnum:261}}|| {{formatnum:38958}} || 149,2 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|San Vicente y Les Granadines}} [[San Vicente y Les Granadines]] || [[Baliceaux]] — [[Bequia]] — [[Canouan]] — [[Mayreau]] — [[Mustique]] — [[Islla Palm]] — [[Pequeño San Vicente]] — [[Cayos de Tobagu]] — [[Unión (isla)|Unión]] — [[Islla Young (San Vicente y Les Granadines)|Islla Young]] — [[Islla de San Vicente (San Vicente y Les Granadines)|San Vicente]] || {{formatnum:389}} || {{formatnum:117534}} || 302,1 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|Santa Llucía}} [[Santa Llucía]] || - || {{formatnum:616}} || {{formatnum:160145}} || 260,0 || [[idioma inglés|Inglés]] |- | {{bandera|Trinidá y Tobagu}} [[Trinidá y Tobagu]] || [[Islla Trinidá|Trinidá]] — [[Tobagu]] — [[Chacachacare]] — [[Gaspar Grande]] — [[Gasparillo]] — [[Islla Huevos]] — [[Islla Monos (Trinidá y Tobagu)|Monos]] — [[Pequeña Tobagu]] || {{formatnum:5128}} || {{formatnum:1075066}} || 209,6 || [[idioma inglés|Inglés]] |} {| class="wikitable sortable col4der col5der" style="font-size:95%" |- ! colspan=2 | Territorios d'otros países ! class="unsortable" | Islles ! Área (km²) ! [[Población]] (hab.) ! Idioma |- | rowspan=3 | {{USA}} || {{USA|PR}} || [[Puertu Ricu]] — [[Culiebra (Puertu Ricu)|Culiebra]] — [[Vieques]] — [[Islla de Mona Mona]] — [[Monito]] — [[Desecheo]] — [[Caja de Muertos]] — [[Islla de Cabres]] — [[Cayo Batata]] — [[Islla Cardona]] — [[Cayos de Caña Gorda]] — [[Culebrita]] — [[Icacos]] — [[Cayo Luis Peña]] — [[Islla Magüeyes]] — [[Cayo Norte (Puertu Ricu)|Cayo Norte]] — [[Islla Palomino (Puertu Ricu)|Islla Palomino]] — [[Islla de Mures]] — [[Isleta de San Juan]] — [[Cayo Santiago]] — [[Islles Vírxenes Españoles]] || {{Formatnum:9104}} || data-sort-value="3994259" | {{Formatnum:3994259}} (2007) || [[Idioma español|Español]] ya [[idioma inglés|Inglés]] |- | [[Ficheru:Flag of the United States Virgin Islands.svg|20px|cantu]] [[Islles Vírxenes d'Estaos Xuníos]]|| [[Saint Thomas (Islles Vírxenes)|Santu Tomás]] — [[Saint John (Islles Vírxenes)|San Juan]] — [[Saint Croix (Islles Vírxenes)|Santa Cruz]] — [[Water Island (Islles Vírxenes)|Islla de l'Agua]] || {{Formatnum:352}} || data-sort-value="124778" | {{Formatnum:124778}} (2003) || [[idioma inglés|Inglés]] |- | [[Navaza]] || - || {{Formatnum:5.2}} || data-sort-value="0" | (despoblada) || [[idioma inglés|Inglés]] |- | rowspan=4 | {{FRA}} || [[Ficheru:Flag of Guadeloupe (local).svg|20px|cantu]] [[Guadalupe (Francia)|Guadalupe]] || [[Islla de Basse-Terre|Basse-Terre]] — [[La Désirade|La Desirade]] — [[Grande-Terre (Guadalupe)|Grande-Terre]] — [[Petite Terre]] — [[Les Saintes]] — [[Marie-Galantiadora]] || {{Formatnum:1628}} || data-sort-value="408000" | {{Formatnum:408000}} (2007) || [[Idioma francés|Francés]] |- | [[Ficheru:Flag-of-Martinique.svg|20px|cantu]] [[Martinica]] || - || {{Formatnum:1100}} || data-sort-value="432900" | {{Formatnum:432900}} || [[Idioma francés|Francés]] |- | [[Ficheru:Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|20px|cantu]] [[San Martín (Francia)|San Martín]] || [[Islla de San Martín|Norte de la Islla de San Martín]] — [[Tintamarre]]|| align=right| {{Formatnum:53.2}} || data-sort-value="33102" | {{Formatnum:33102}} (2004) || [[Idioma francés|Francés]] |- | [[Ficheru:Blason St Barth%C3%A9l%C3%A9my TOM entire.svg|20px|cantu]] [[Islla de Saint-Barthélemy|Saint-Barthélemy]] || - || {{Formatnum:25}} || data-sort-value="8450" | {{Formatnum:8450}} (2007) || [[Idioma francés|Francés]] |- | rowspan=6 | {{NED}} || [[Ficheru:Flag of Aruba.svg|20px]] [[Aruba]] || - || {{Formatnum:193}} || data-sort-value="110000" | {{Formatnum:110000}} (2010) || Neerlandés, papiamentu |- | [[Ficheru:Flag of Bonaire.svg|20px]] [[Bonaire]] || [[Klein Bonaire]] || {{Formatnum:288}} || data-sort-value="13389" | {{Formatnum:13389}} (2010) || [[Idioma neerlandés|Neerlandés]], [[Papiamentu]] |- | [[Ficheru:Flag of Curaçao.svg|20px]] [[Curaçao]] || [[Klein Curaçao]] || {{Formatnum:193}} || data-sort-value="142180" | {{Formatnum:142180}} (2010) || Neerlandés, papiamentu |- | [[Ficheru:Flag of Saba.svg|20px]] [[Islla de Saba|Saba]] || - || {{Formatnum:13}} || data-sort-value="1737" | {{Formatnum:1737}} (2010) || Neerlandés |- | [[Ficheru:Flag of Sint Eustatius.svg|20px]] [[Sint Eustatius|San Eustaquio]] || - || {{Formatnum:21}} || data-sort-value="2886" | {{Formatnum:2886}} (2010) || Neerlandés |- | [[Ficheru:Flag of Sint Maarten.svg|20px]] [[Sint Maarten]] || - || {{Formatnum:34}} || data-sort-value="37429" | {{Formatnum:37429}} (2010) || Neerlandés, inglés |- | rowspan=5 | {{UK}} || [[Ficheru:Flag of Anguilla.svg|20px|cantu]] [[Anguila (dependencia)|Anguila]] || [[Anguila (isla)]] — [[Islla Anguillita|Anguillita]] — [[Islla Dog|Dog]] — [[Little Scrub]] — [[Cayos de Prickly Pear|Prickly Pear]] — [[Islla Sandy|Sandy]] — [[Islla Scrub|Scrub]] — [[Islla Seal|Seal]] — [[Islla Sombrero|Sombrero]] || {{Formatnum:91}} || data-sort-value="13477" | {{Formatnum:13477}} (2006) || [[idioma inglés|Inglés]] |- | [[Ficheru:Flag of the British Virgin Islands.svg|20px|cantu]] [[Islles Vírxenes Britániques]] || [[Tórtola (isla)|Tórtola]] — [[Virxe Gorda]] — [[Anubierta]] — [[Jost Van Dyke]] || {{Formatnum:153}} || data-sort-value="23098" | {{Formatnum:23098}} (2006) || [[idioma inglés|Inglés]] |- |[[Islles Caimán]] || [[Caimán Brac]] — [[Gran Caimán]] — [[Pequeñu Caimán]] || {{Formatnum:260}} || data-sort-value="69000" | {{Formatnum:69000}} (2008) || [[idioma inglés|Inglés]] |- | [[Ficheru:Flag of the Turks and Caicos Islands.svg|20px|cantu]] [[Islles Turques y Caicos]] || [[Islles Turques y Caicos|Islles Turques]] <small>([[Islla Gran Turca|Gran Turca]], [[Cayo Sal (Islles Turques y Caicos)|Cayo Sal]])</small> — [[Islles Turques y Caicos|Islles Caicos]] <small>([[Caicos del Oeste]], [[Providenciales]], [[Caicos del Norte]], [[Caicos Central]], [[Caicos del Este]], [[Caicos del Sur]], [[Cayo Ambergris (Islles Turques y Caicos)|Cayo Ambergris]], [[Cayo Pine]], [[Cayo Parrot]])</small> || {{Formatnum:417}} || data-sort-value="30600" | {{Formatnum:30600}} (2008) || [[idioma inglés|Inglés]] |- | [[Ficheru:Flag of Montserrat.svg|20px|cantu]] [[Montserrat (isla)|Montserrat]] || - || {{Formatnum:102}} || data-sort-value="4819" | {{Formatnum:4819}} (2007) || [[idioma inglés|Inglés]] |- | rowspan=2 | {{VEN}} || [[Ficheru:Flag of Nueva Esparta.svg|20px]] [[Nueva Esparta (estáu)|Estáu Nueva Esparta]] || [[Islla de Margarita|Margarita]] — [[Islla de Coche|Coche]] — [[Islla de Cubagua|Cubagua]] || {{Formatnum:1150}} || data-sort-value="436944" | {{Formatnum:436944}} (2007) || [[Idioma español|Español]] |- | [[Ficheru:Federal dependencies of Venezuela's Flag.svg|20px]] [[Dependencies Federales Venezolanes]] || [[Archipiélagu Los Monxos|Los Monxos]] — [[Archipiélagu Les Aves|Les Aves]] — [[Archipiélagu Los Roques|Los Roques]] ([[Gran Roque]], [[Cayos Francisquí|Francisquí]], [[Cayo Lanquí|Islla Llarga]], [[Cayo Nordisquí|Nordisquí]], [[Madrisquí]], [[Cayo Crasquí|Crasquí]], [[Cayo Espenquí]], [[Cayo Carenero]], [[Cayo d'Agua]], [[Dos Mosquises]], [[Cayo Sal]], [[Cayo Grande]]) — [[Islla Los Hermanos|Los Hermanos]] — [[Archipiélagu Los Flaires|Los Flaires]] — [[Islla d'Aves|Aves]] — [[Islla la Sola|La Sola]] — [[Islla la Tortúa|La Tortúa]] ([[Cayo Ferradura]] — [[Islles Los Tortuguillos]]) — [[Islla la Orchila|La Orchila]] — [[Islla la Blancuca|La Blancuca]] — [[Archipiélagu los Testigos|Los Testigos]] — [[Islla de Coríos Patos]] || {{Formatnum:343}} || data-sort-value="1765" | {{Formatnum:1765}} (2001) || Español |- |{{Bandera2|Colombia}} |{{Bandera2|San Andrés y Providencia}} |[[Islla de San Andrés (Colombia)|Islla de San Andrés]] — [[Islla de Providencia]] — [[Islla Santa Catalina (Colombia)|Islla Santa Catalina]] — [[Cayo Alburquerque]] — [[Cayo Acuariu]] — [[Cayo Bolívar]] — [[Cayo Cámbaru]] — [[Castru Haynes Cay]] — [[Cayo Predresu]] — [[Cotton Candy]] — [[Bancu Serrana]] — [[Islla Serranilla]] — [[Banco Alicia|Alicia]] — [[Bancu Quitasueño|Quitasueño]] — [[Bajo Nuevo]] [[Roncador]] |52 |77 101 (2005) |[[Idioma español|Español]], [[idioma inglés|inglés]], [[Criollu sanandresano]] |} == Economía == === Antigua y Barbuda === El [[turismu]] apodera la [[economía]] d'Antigua y Barbuda, produciendo cuasi 60 % del [[PIB]] y 40 % de les inversiones. L'amenorgamientu de turistes dende l'añu [[2000]] obligó al gobiernu a tresformar el país nun [[paraísu fiscal]]. La producción [[Agricultura|agrícola]] ta centrada nel ámbitu doméstico y llindao pol amenorgáu suministru d'[[agua]] y un amenorgamientu de la [[mano d'obra]] por cuenta de los meyores salarios nos sectores de turismu y construcción. Ye importante tamién la producción agrícola de [[caña d'azucre]], [[algodón]] y frutes; según el refinamientu de petroleu y les manufactures testiles, de carpintería y de producción de [[ron]]. Produz daqué de [[cerveza]], ropes, [[cementu]], [[artesanía|artesaníes]] locales y muebles. La moneda oficial ye'l [[Dólar del Caribe Oriental]] (East Caribean Dollar), con una paridá fixa de 2,7:1 col dólar americanu dende l'añu 1976. El productu interior brutu foi de 180&nbsp;100 dólares ''per capita'' en 2009, añu d'una retracción de 6,5 % del PIB. La tasa d'inflación añal ye bien baxa (1,5 % en 2007). === Les Bahames === Les Bahames ye un país en desarrollu estable, dependiente de la economía basada nel turismu y actividaes [[Bancu|bancaries]]. El turismu solamente, supón más del 60 % del PIB y emplega direutamente o indireutamente la metá de la mano d'obra del [[archipiélagu]]. La crecedera constante del turismu y la puxanza na construcción d'hoteles, de recursos, y de nueves residencies conduxeren a la crecedera sólida del PIB mientres dellos años hasta'l 2006, pero dende aquel añu hubo una cayida nel númberu de turistes. Los servicios financieros constitúin el segundu sector n'importancia de la economía de Les Bahames, cerca del 15 % del PIB. Sicasí, dende avientu de 2000, cuando'l gobiernu decretó nueves regulaciones sobre'l sector financieru, munchos negocios internacionales salieron de les Les Bahames. La [[industria]] y l'[[agricultura]], contribúin aproximao una décima parte del PIB y amuesen poca crecedera, a pesar de los incentivos que'l gobiernu destino a estos sectores. D'últimes, la crecedera depende del funcionamientu del sector del turismu, que depende de la crecedera nos EE. XX., la fonte de más del 80 % de los visitantes. Amás del turismu y de les actividaes bancaries, el gobiernu sofita'l desarrollu d'un "tercer pilastra", el [[comerciu]]. === Barbados === Barbados ye'l país más ricu y más desenvueltu del [[Mar Caribe|Caribe Oriental]] y tien una de les [[Renta per cápita|rentes per cápita]] más altes d'América. La so economía tradicional basar na producción d'[[azucre]], principal materia d'[[esportación]]. Cola esplosión del turismu, producióse una reorientación de l'actividá. Agora caltién un sistema bien dependiente d'[[Estaos Xuníos]] y [[Europa]] que son los llugares de procedencia de la mayoría de los turistes, lo que debilita la so economía nos periodos de contención nos países d'orixe. Na actualidá diversificó parcialmente la so economía con daqué d'[[industria llixero]]. Ye asina mesma sede d'importantes empreses, sobremanera financieres, dau l'altu nivel de proteición del [[secretu bancariu]] qu'ufierta y los baxos [[impuestu|impuestos]] que soporten. Pola [[comunidá internacional]] ye consideráu un paraísu fiscal. === Cuba === La economía [[cuba|cubana]] ta sofitada nos recursos naturales del país, que son bien variaos y van dende minerales como'l [[níquel]] y el [[cobaltu]] a los paisaxes tropicales qu'atraen a millones de turistes tolos años. El [[capital humanu]] ye la otra pilastra fundamental de la economía del país, que cunta coles tases más elevaes d'[[alfabetización]], [[esperanza de vida]] y [[Sistema Nacional de Salú (Cuba)|cobertoria sanitaria]] de tola [[América Llatina]] y el [[Caribe (rexón)|Caribe]]. El gobiernu cubanu caltién la so adhesión a los principios [[Socialismu|socialista]] a la d'entamar el so [[Economía planiada|economía]], lo que llevó a que la so política económica se base na planificación, con opciones distintes y zarraes a les que seríen dictaes pol mercáu; anque dempués del derrumbe de la [[Xunión Soviética|XRSS]] y de los países socialistes del este d'Europa, la iniciativa privada y el papel del mercáu aumentaren, anque non al nivel de asoceder na [[Europa Oriental|Europa del Este.]] Per otru llau, y según datos de la ONX, Cuba sería l'únicu país del mundu que cumple los dos criterios que, pa la organización [[Fondu Mundial pa la Naturaleza|WWF]], signifiquen la esistencia del [[desarrollu sostenible]]: [[desarrollu humanu]] alto ([[Índiz de desarrollu humanu|IDH]] > 0,8) y [[buelga ecolóxica]] sostenible (buelga < 1'8 hai/p). Según l'inform'[[Índiz de Desempeñu Ambiental|EPI]] de 2010, realizáu poles universidaes de [[Yale]] y [[Universidá de Columbia|Columbia]] n'[[Estaos Xuníos]] el país ta na posición 9ª nel mundu con meyor desempeñu ambiental. === Dominica === La economía de [[Dominica]] depende principalmente de los [[servicios financieros]] [[offshore]]. La crecedera de la so industria de servicios financieros offshore deriva d'un procesu gubernamental onde se realizaron cambeos estructurales cola cuenta de diversificar les sos fontes d'ingresu, el gobiernu busca promover viviegamente la islla como centru bancariu internacional, y apocayá robló un alcuerdu cola [[Xunión Europea]] cola cuenta d'esplorar los sos potenciales d'[[enerxía xeotérmica]]. Anque enantes dependía en gran midida de l'agricultura - especialmente [[Musa × paradisiaca|banana]] - los sos medios d'ingresu diversificáronse, La so segunda fonte d'ingresu ye'l [[turismu]], cuantimás el ecoturismo. El 2003 el gobiernu empezó una estensa reestructuración de la economía, cola eliminación del control de precios, privatización del sector bananero, y aumentu d'impuestos, con mires a enfrentar una crisis económica y atender los encamientos del [[Fondu Monetariu Internacional]]. Esta reestructuración dexó la recuperación económica - en 2006 la crecedera ultrapasó los dos díxitos - y ayudó a amenorgar la delda pública. === Granada === El progresu económicu de [[Granada (país)|Granada]], por cuenta de les reformes fiscales y una [[macroeconomía]] prudente disparó la crecedera añal del país al 5-6 % en 1998-1999. La medría de l'actividá económica tuvo lideráu pola construcción y el comerciu. Anguaño'l país depende del turismu como la so principal fonte d'ingresos de capital estranxeru, especialmente dempués de la inauguración de la so [[aeropuertu]] internacional el 1985. Les instalaciones turístiques aumentáronse dende entós. Los furacanes Iván (2004) y Emily (2005) han severamente damnificado el so sector agrícola - especialmente'l cultivu de [[Theobroma cacao|cacáu]]. Dempués de la devastación, el país confronta un enorme [[déficit presupuestariu]], ampliáu mientres el procesu de reconstrucción, y que llega anguaño a 110 % del [[PIB]]. === Haití === La economía d'[[Haití]] ye la más probe d'[[América]] y del [[Hemisferiu occidental|Hemisferiu Occidental]], esto ye, Haití ye'l país con menor [[PIB per capita|PIB per cápita]] y unu de los más [[Desigualdá social|desiguales]] del mundu. La so renta per cápita ye alredor d'una décima parte de la de los sos vecinos de la rexón del [[Caribe (rexón)|Caribe]]. Tien una tasa de [[desemplegu]] cimeru al 50% de la so población, los sos ingresos añales per cápita son menores al [[salariu mínimu]] d'otros países llatinoamericanos y la [[probeza estrema]] algama casi'l 70 % de la población. === Xamaica === La economía de [[Kingston]] ye principalment'[[Agricultura|agrícola]] y [[Minería|minera]], anque dende la década de los 90 del [[sieglu XX]] tomo impulsu especial el [[turismu]]. La crecedera sostenida dende les reformes de 1982 dexó algamar un PIB de 7400 millones de dólares. L'agricultura emplega a más d'un 20 % de la población, siendo'l cannabis el principal productu. Esto supón una dependencia escesiva del preciu del azucre nos mercaos internacionales. Amás, cultívense [[Plátanu (frutu)|plátanos]], [[café]] y [[tabacu]] qu'en bona midida dirixir a la esportación, amás de los productos pa consumu internu como la [[pataca]] y el [[maíz]]. La cabaña [[Ganadería|ganadera]] xube a más de 800&nbsp;000 cabeces ente ganáu vacuno y caprino, siendo'l [[Sus scrofa domestica|gochu]] residual con apenes 150&nbsp;000 cabeces. L'[[alúmina]] y la [[bauxita]] constitúin l'escayu dorsal de la minería dende'l so descubrimientu en 1940, que la so producción íntegra destinar a la esportación. La [[industria]] algamó ciertu nivel d'importancia, sobre tou la manufacturera ([[Industria testil|testil]] y [[calzáu]]) y les de refino petrolíferu. A partir del 2000 Xamaica empezó a esperimentar crecederes positives de la so economía tres un periodu de cuatro años de crisis. La [[inflación]] terminó per controlar se a niveles aceptables en 2001, magar en 2003 y 2004 volvió repicar hasta niveles esmolecedores. === República Dominicana === La economía de la República Dominicana ye la octava economía más grande d'[[América Llatina]] dempués de [[Brasil]], [[Méxicu]], [[Arxentina]], [[Colombia]], [[Chile]], [[Perú]] y [[Ecuador]], y la más grande de centro América y el Caribe. Ye un país en desarrollu d'ingresos altos según el [[Bancu Mundial]], dependiendo, principalmente, de l'[[agricultura]], el [[comerciu esterior]], los [[servicios]], la [[minería]], la [[industria]] y el [[turismu]]. Anque'l sector servicios devasó a l'agricultura como'l principal provisor d'emplegos debíu, sobremanera, a la puxanza y crecedera del turismu y la industria, l'agricultura inda se caltién como'l sector más importante en términos de consumu domésticu y ta en segundu llugar (detrás de la [[minería]]) en términos d'esportación. El [[turismu]] apurre más de US$ 7000 millones al añu. La [[industria]] y [[turismu]] son los sectores de mayor crecedera. Les [[remesa|remeses]] de los ciudadanos dominicanos viviendo nel esterior envalorar nunos US$ 5500 millones per añu. === Saint Kitts y Nevis === [[Saint Kitts y Nevis]] foi l'últimu llugar en prauticar el monocultivu d'[[azucre]] nes [[Antilles Menores]]. Pero por cuenta de que la industria azucrero atopaba cada vez mayores dificultaes pa consiguir beneficios, el gobiernu decidió realizar un programa de diversificación pal sector llabrador y estimulación del desarrollu n'otros sectores de la economía, particularmente el turismu. El gobiernu instituyó un programa d'incentivos a la inversión, afalando tantu la inversión privada doméstica como estranxera. Les polítiques gubernamentales incluyíen exenciones fiscales, importación d'equipamientu y materiales llibres d'impuestos y subsidios pa la capacitación a personal local. El turismu amosó una gran medría. Escontra 1987, devasara al [[azucre]] como fonte d'ingresu de [[divises]]. === San Vicente y Les Granadines === La economía de San Vicente depende nuna gran midida de l'[[agricultura]]. El cultivu de la [[Musa × paradisiaca|banana]] representa un 60% del emplegu y un 50 % de les esportaciones. Ta bien fuerte dependencia d'un solu cultivu fai que la economía seya vulnerable a múltiples factores esternos. Los llabradores de banana de San Vicente tienen accesu preferencial al mercáu européu. Puesto que la [[Xunión Europea]] anunció que dichu accesu preferencial va ser discontinuado, ye que la diversificación de l'actividá económica tórnase una prioridá pa San Vicente. El [[turismu]] creció, convirtiéndose nun elementu importante de l'actividá económica. En 1993, el turismu movió a les esportaciones de banana como'l principal elementu xenerador d'ingresu de divises. Les Granadines convirtiéronse nun mercáu favoritu de los fanáticos con altos niveles d'ingresu que practiquen el [[yachting]]. L'enclín de crecedera del turismu ye bien probable siga. En 1996, inauguráronse nuevos atracaderos y amarraderos pa cruceros y buques, col consecuente aumentu de la cantidá de pasaxeros aportaos. En 1998, aportaron un total de 202,109 visitantes, la mayoría de los turistes provinieron d'otros países del Caribe y el [[Reinu Xuníu]]. === Santa Lucía === La economía del país depende en gran parte del cultivu de [[Plátanu (frutu)|plátanos]]. Sicasí, los cambeos nel réxime d'importaciones de la [[Xunión Europea]] y la creciente competencia de los productores [[América Llatina]] forzaron la diversificación. N'años recién la industria del turismu y les finances internacionales adquirieron un papel preponderante na composición de la so [[Productu internu brutu|Productu Internu Brutu]] y agora casi'l 73 % del mesmu ye xeneráu pola industria de servicios (2002). El so sector de manufactura, anque menos importante, ye unu de los más diversificaos del Caribe Oriental. Los principales productos d'esportación de la islla son el plátanu y dellos productos testiles que viende al [[Reinu Xuníu]] y a los [[Estaos Xuníos]] por un monto cercanu a los [[Dólar d'Estaos Xuníos|USD]] $30 millones, cuasi la metá de les sos esportaciones totales. Por cuenta de les condiciones xeográficu y demográficu de la isla, gran parte de los sos insumos son importaos, siendo los sos principales provisores [[Brasil]] (41,7 %), Estaos Xuníos (21,4 %) y [[Trinidá y Tobagu]] (11,9 %). La islla foi unu de los países fundadores de la [[Organización Mundial del Comerciu]] ya integróse al [[Fondu Monetariu Internacional]] el 15 de payares de 1979. La so moneda, el dólar del Caribe Oriental, ye la moneda de cursu llegal n'otros seis países. Santa Lucía robló dellos convenios de llibre comerciu y cooperación económica cola Organización d'Estaos del Caribe Oriental y cola Comunidá del Caribe. En materia técnico recibe asesoría per parte de la Mancomunidá Británica de Naciones y de la CEPAL y tamién recibe sofitos económicos del Bancu de Desarrollu del Caribe. L'añu fiscal na islla empieza'l 1 d'abril y remata el 31 de marzu del añu siguiente. === Trinidá y Tobagu === La economía de Trinidá y Tobagu esperimentó, mientres l'añu 2002, un índiz de crecedera del 3,2 %. Esto debe a 9 años consecutivos de verdadera crecedera dempués de 8 años de recesión. El gobiernu del primer ministru Patrick Manning siguió la política macroeconómica del gobiernu anterior, tratando d'atraer les inversiones nel país. Al llargu plazu, paez que va producise una gran crecedera, una crecedera que va dir estrechamente amestáu al desarrollu de los hidrocarburos, lapetroquímica, y el sector siderúrxicu, que va suponer aumentos significativos nes esportaciones de Trinidá y Tobagu. Amás, el país sigue los sos esfuercios na diversificación de servicios, el turismu, la industria y l'agricultura. Con éses el gran índiz de crecedera de Trinidá y Tobagu produció escedentes que son esportaos, entá ensin dexar d'importar, una y bones la estensión industrial y l'aumentu de consumu asina lu riquen. Poro, el ratio de deldes pasó d'un 15,4 % en 1997 a un 4,4 % en 2002. El paru mengua amodo: pasó d'un 12,1 % en 2001 a un 10,4 % en 2002. L'actividá agrícola más importante ye'l cultivu de la caña d'azucre, al que s'acomuñar la producción d'azucre nos seis inxenios del oeste de la isla, lo mesmo que de mieles y de ron. Síguen-y n'importancia'l cacáu, el granu y el so beneficiu, les frutes cítriques y el café. La ganadería ye pocu importante: 65&nbsp;000 cabeces de ganáu bovino, 6000 d'ovín, etc. == Ver tamién == * [[Antilles españoles]] * [[Caribe (rexón)]] * [[Caribe (etnia)]] * [[Comunidá del Caribe]] * [[Organización d'Estaos del Caribe Oriental]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{wikiviaxes|Antilles}} {{Wikinoticies|Categoría:Antilles}} * [http://www.caribbeanphotoarchive.com/ Archivo de semeyes del Caribe] * [http://www.dloc.com Biblioteca dixital del Caribe] * [http://www.enelcaribe.about.com Viaxes al Caribe] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Antilles]] oojfccmc2kkimyy8nl4v3sk866mhua9 0 95557 4379154 4379121 2025-06-24T13:41:53Z YoaR 37624 /* Aguardiente de agave */ 4379154 wikitext text/x-wiki {{wikificar|t=20110308|gastronomía|}} {{Comida}} L''''aguardiente'''<ref>{{DALLA|aguardiente}}</ref> o '''resquemín'''<ref>{{DALLA|resquemín|42334}}</ref> ye una [[destilado|bebida alcohólica destilada]] d'un [[fermentadura alcohólica|lleldáu alcohólicu]]. Esiste gran variedá de sustancies [[Orgánicu|orgániques]] agrícoles que la so pastia o [[zusmiu]] lleldáu ye usáu pa la so estracción, dientro de lo que son: frutes, ceberes, hortolices y granos. Provenientes d'ensame de plantes riques en [[sacarosa]], que ye elementu esencial na ellaboración de la bébora, yá qu'a partir d'esta surde'l [[etanol]], siendo en principiu l'aguardiente alcohol esleíu n'agua. Toma asina l'aguardiente'l so nome de «''Aqua''» y «''Encesu''» del llatín «''Ardens''», [[lexema]] «''Ardie''», refiriéndose a la so baxa [[Puntu de inflamabilidad|inflamabilidad]], o tamién se diz por cuenta de la sensación propia de la sustancia líquido alcohólica al ser inxerida. Aguardiente puede referise práuticamente a cualquier bébora alcohólico llograda por destilación, pero aplícase-y mayoritariamente a aquelles que tienen ente 28% y 60% de grau o volume d'alcohol (vease [[graduación alcohólica]]). Avérase l'apaición de la ellaboración de bébores destiladas, xunto col usu d'[[alambique]]s y alquitaras por alquimistas árabes na antigüedá, pero los métodos de destilación nun se desenvolvieron dafechu hasta finales de la [[Edá antigua]] y principios de la [[Edá Media]]. La fabricación de bébores destiladas esparder por toa Europa y el mundu, dando pasu a una gran variedá de sabores, colores y arumes, que se dan en función del tipu de [[destilación]], de [[materia primo]] destilada y d'aditivos. Estes propiedaes camuden d'una [[cultura]] a otra d'alcuerdu a los costumes, según l'usu mesmu del términu ''aguardiente''. == Historia == Na Antigüedá yá s'utilizaba l'arte de destilar. Usáu en [[arume]]ría, pero non pa llograr bébores alcohóliques. L'arte de destilar apruz na cultura occidental de mano de la [[Mundu árabe|cultura árabe]] medieval al traviés d'[[España]]. [[Alambique]] ye pallabra árabe, lo mesmo que «alcohol». Dambes pallabres pasaron a les llingües europees. Otros inventos árabes, como l'azucre, pasen a les llingües europees, ensin l'artículu: sucre, Zucker, sugar, zucchero, etc. En [[llatín]] clásicu nun esiste una pallabra pa designar l'alcohol. Namái nel llatín medieval tardíu empieza a ser llamáu «''spiritus vini''», evitando latinizar la pallabra alcohol. La introducción del arte d'ellaborar bébores alcohóliques destiladas, o siquier el so espardimientu, atribuyir a [[Arnau de Vilanova]] (1240-1311), que la so obra más representativa al respeutu titúlase ''“Mestranzu de vinorum mirabilis specierum et artificiatum vinum”''. Conxetúrase que xunto col so discípulu [[Ramon Llull|Raimundo Lulio]], en busca del [[mestranzu de la vida]] o mestranzu de la eterna mocedá, decidieron esperimentar balerar una [[cántara]] de vinu nel alambique pa estrayer la so esencia; el resultáu foi una agua claro incolora, que paecía demostrar que n'efeutu yera l'agua de la vida por cuenta de la euforia que s'esperimentaba depués de la so deglución; amás d'Agua de vida, tamién se-y aludía como ''Enaguar Encesu'' por cuenta de la so baxa [[Puntu de inflamabilidad|inflamabilidad]]. A la fin bautizóse-y como ''Kohol'', tiempu dempués afayaríen la insalubridad de los primeres y últimos vasos de la destilación, lo que se denomina como cabeces y coles de la destilación. [[Ezio Falconi]] atribúye-y el ser el primeru n'utilizar la pallabra «''aqua vitae''»,<ref>Destillati y liquori, Milano, 1997, p. 10.</ref> espresión que sirve pa designar l'aguardiente en munchos idiomes. Estes son les sos pallabres: {{cita|«''L'agua permanente o agua d'oru enllarga la vida. Ye polo que merez ser llamada agua de vida''»}} La so obra foi siguida pol so discípulu, entá más famosu, [[Ramon Llull|Raimundo Lulio]]. Mientres el tiempu siguiente, la producción téunico y ellaborao de bébores espirituosas tuvo controlada pola ilesia nos monesterios, que yeren los centros esclusivos de producción d'aguardiente con una ciencia d'ellaboración sofisticada, guardando les téuniques de destilación, amiestos y avieyamientu, tanto conocíes como les que se diben afayando. Al pasar l'aguardiente por distintos llugares d'Europa, tomó distintos nomes, por casu, nel gaélicu escocés ''uisge-beatha''([[Güisqui]]). Dende'l so descubrimientu y espardimientu, la ellaboración del aguardiente realizar de manera empírica, con una peligrosa inexactitud que se diz dexó múltiples comunidaes ciegues ya intosicaes por [[llicor adulteráu]]. Hasta'l sieglu XVIII, gracies a la invención del termómetru pol científicu holandés [[Daniel Gabriel Fahrenheit]](1686-1736), non podía regulase y supervisar llegalmente la producción. Bob Emmons entiende que l'arte de la destilación introducir en [[Méxicu]] antes de 1544, fecha en que yá s'ellaboraba cerveza.<ref>'' The book of tequila. A complete guide''. Editorial Open Court, Chicago, 1997, p. 52.</ref> La destilación sufre un tresformamientu decisivu col inventu, a empiezos del sieglu XIX, del alambique de destilación continua, un aparatu bien atélite que dexa, por cuenta de un sistema de platos asitiaos nuna columna, que los vapores entren de nuevu en contautu col lleldáu alcohólicu pa roba-y más alcohol. El [[Chovinismo|xovinismu]] inflúi enforma a la de dictaminar quién foi l'inventor del sistema de destilación continua. Nun puede falase puramente de qu'una persona concreta fuera'l so inventor. Méntense Eduardo Adam, Coffey, Cellier Blomental y otros. Coffey solicitó una patente del so alambique en 1832. Nel sieglu XX consiguióse l'alcohol absoluto, ensin amiestu dalguno d'agua. Anguaño la destilación avanzó de tala forma que ye posible escoyer muncho meyor qu'antes les sustancies que se deseyen dixebrar. Una bona destilación ye tantu o más necesaria qu'una bona materia primo. == Clasificación == A los aguardientes convienlos una clasificación primer en razón de la materia primo de procedencia. Asina l'aguardiente de caña, llamáu genéricamente '''ron''', estremar d'otros aguardientes en que provién de la [[caña d'azucre]]; el '''güisqui''' provién de ceberes, que dan llugar a distintes clases: el “''corn whiskey''” proveniente del [[maíz]]; el llamáu “''single malt''” que provién de la cebada ensin amiestu d'otres ceberes; el '''tequila''' provién del agave azul; el '''mezcal''', del agave ríxida; el '''brandy''' de les uves de la “Vitis vinífera”; el llamáu '''Kirschwasser''', de les [[cereza|cereces]]; del arroz provién el '''Sochu''', etc. Munchos aguardientes nun tienen nome específicu. Tal asocede col aguardiente de sidra. Lo propio pasa colos aguardientes pocu avezaos, como los provenientes de la cazumbre de ciertes palmeres, de [[hidromiel]], etc. Namái cabo designalos indicando'l so orixe: aguardiente de sidra, de hidromiel, de palma, etc. Establecida esa clasificación primaria, suel procedese ulteriormente en razón de países y ciudaes. Los rones suelen clasificase en xamaicanos, cubanos, puertorriqueños, etc. Lo propio asocede colos aguardientes de vinu: de Cognac, d'Armagnac, de Xerez, catalanes, de Portugal, italianos, etc. En cada país suel haber distintes costumes y criterios qu'apurren al correspondiente aguardiente les sos traces distintives. Otra clasificación significativa lleva a estremar los aguardientes n'aguardientes “de vinu” y aguardientes “d'oruxu”. Tal división nun puede aplicase a tolos aguardientes, sinón namái a aquellos que provienen de frutes carnoses, como les [[uva|uves]], les [[mazana|mazanes]] o les [[pera|peres]]. En triándoles, pa llograr esi [[mostiu]] que, una vegada alcohólicamente lleldáu, convertir en [[vinu]], en [[sidra]] o en [[perada]], eses residuos tamién pueden lleldar alcohólicamente. El destilado llográu d'eses residuos alcohólicamente lleldaos ye lo que se llama ''«aguardiente d'oruxu»'' o a cencielles [[oruxu]], si tratar de la uva, o bien ''«aguardiente de hollejos de fruta»'', que ye pallabra más xenérica. Nel líquidu que se destila ye necesaria la presencia de siquier dalgunos d'esos [[hollejos]], por que'l destilado pueda recibir el nome d'aguardiente d'oruxu o'l d'aguardiente de hollejo de fruta. La residuu de la caña d'azucre, llamáu “[[poxa]]”, nun almite una fermentadura alcohólica, siguida de destilación. Lo propio asocede coles residuos de ceberes y otres materies primes, como les cazumbres o la lleche. A lo último, cabo estremar los aguardientes nos dos categoríes mentaes de ''aguardientes simples'' y ''aguardientes compuestos''. Los simples nun tienen una significativa adición de sabores distintos de los mesmos del aguardiente, mientres los compuestos reciben una significativa adición de sabores provenientes de sustancies que nun xeneren alcohol, como yerbes, granes d'anís, etc. == Xeneralidaes rexonales == === Asia === De la llectura de llibros y folletos sobre la cocina de [[Mongolia]] paez deducise que “arkhi”, “archi” o “arki”, etc. ye una espresión bien xenérica, del mesmu raigañu que ''arrac'', que sirve pa designar cualquier bébora alcohólico d'alta graduación y en consecuencia proveniente de destilación. Pa estremar el destilado de lleche del destilado rusu llamáu [[vodca]].<ref group="Notes"> En Rusia, a diferencia de lo qu'asocede n'Occidente, la pallabra vodca tien un significáu bien xenéricu, equivalente más o menos a la inglesa ''spirit''. Designa cualquier bébora espirituosa d'alta graduación.</ref><ref>{{cita llibru |títulu= Guía internacional del chigre. Aguardientes. Aperitivos. Combinaos. Llicores(traducción española de ''Michael's Jackson Pocket chigre Book '', 3ª ed., Barcelona, 1994, ad vocem Absenta.)|autor=Michael Jackson}}</ref> Los mongoles falen de “shimiyn arki” y los que nun lo son de “arki mongol”, esto ye, de ''arrac mongol''. El “shimiyn arki” suel ser de bien pocos graos, unos dolce (12%). La operación cuerre al cargu de los fabricantes y ellaboradores de productos lácteos artesanales. “Airag” o “Ayran” o “Aiven”, etc., lo mesmo que “chigee” o “chigi”, igual que “kumis”, paecen ser pallabres aptes pa designar el yogur con alcohol, pero inda non destilado. Independientemente de la etimoloxía d'estes pallabres y de la so exacta significación, en Mongolia prauticar dende dómines remotes l'arte de destilar yogures lleldaos alcohólicamente. Esi aguardiente de yogur puede denominase con razón ''«aguardiente mongol»''. === Xunión Europea === La posibilidá d'añader ciertes sustancies a la materia primo, o al destilado, plantega la necesidá de determinar hasta qué puntu l'aguardiente asina tratáu pue ser consideráu tal. Nun se considera aguardiente'l [[destilado]] resultante d'haber macerado frutes n'alcohol, esto ye, destilar un “alcoholado”. La [[Derechu de la Xunión Europea|llexislación comuñal]] contrapone “aguardiente de fruta” a “bébora espirituosa de frutos” pa estremar dambos destilados.<ref>{{cita web |url=http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31989R1576:ye:NOT|títulu=Vid.Reglamentu (CEE) nᵘ1576/89 del Conseyu de 29 de mayu de 1989 Art I, nᵘ 4.}}Esi reglamentu foi sustituyíu pol nᵘ110/2008 del Parllamentu Européu y del Conseyu de 15 de xineru de 2008, ensin camudar de criteriu, qu'agora s'atopa recoyíu nel Anexu I.</ref> Ye distintu'l sabor y calter de la bébora resultante d'haber destilado [[sidra]] que'l sabor y calter de la bébora resultante d'haber macerado mazanes n'alcohol, con o ensin posterior destilación. Nel casu de determinaes frutuques —como l'[[artimora]], el [[xardón]], los [[arándanu|arándanos]] y otres poques— la llexislación comuñal tolera que s'utilice la pallabra “aguardiente”, magar que trátase de “una bébora espirituosa de frutu”,<ref>Cfr. Reglamentu 1576/89 Nᵘ 2.El Reglamentu nᵘ110/2008 Anex II, aumenta'l númberu de frutuques.</ref> pero ello ten de ser aprobáu en cada casu por un comité. Diz asina: {{cita|“Van Poder denominase ''aguardiente de'' siguíu del nome del frutu, les bébores espirituosas llograes por maceración, en proporción mínima de 100 kg de frutos por 20 llitros d'alcohol a 100% vol, de determinaes bagues y otros frutos como artimores, mores, arándanos y otros, parcialmente lleldaos o non lleldaos”.}} La razón ye que ye bien difícil llograr un lleldáu alcohólicu d'eses [[frutuca|frutuques]]. Con tou esixe l'usu de muncha [[fruta]]; por casu, nel casu de l'artimora, pa ellaborar un llitru d'aguardiente d'artimora han d'utilizase nada menos que once [[Sistema Internacional d'Unidaes|kilos]] d'artimores. Pa caltener el sabor a la [[materia primo]], el resultáu de la destilación hai de tener una graduación alcohólica en redol a los 80 graos d'alcohol; esto ye, l'alcohol hai de tar pocu ''rectificáu''. Les llexislaciones esixen un máximu de destilación según los diversos aguardientes, por que caltengan les carauterístiques peculiares d'arume y sabor mesmes de la materia alcoholígena de procedencia. A partir de los 96 graos, anque inda seya perceptible un leve sabor a la materia primo utilizada, el destilado dexa de tener la considerancia d'aguardiente, pa ser consideráu a cencielles alcohol. Lo propio de los aguardientes ye caltener residuos —y por tanto sabor y carauterístiques— del [[Fermentadura alcohólica|lleldáu alcohólicu]] oxetu de destilación. Pa los aguardientes nun s'usa'l modernu [[alambique de columna]], que ye capaz de destilar con facilidá a 96 graos, sinón l'alambique a l'antigua, xeneralmente de [[cobre]], llamáu “alquitara”, que n'inglés llamen “''Pot''”. Con tou, el destilado sale del alambique con graduaciones bien elevaes, en redol a los 80 graos. Como ta prohibida la venta de bébores alcohóliques de tan alta graduación, hai qu'añader agua pa expedir al consumu humanu. Les llexislaciones y costumes afiten un máximu y un mínimu de graduación alcohólica pa cada aguardiente. La banda bazcuya ente los 35 y los 45 graos (con esceiciones). Xeneralmente'l volume alcohólico figura na [[Etiqueta de vinu|etiqueta]](del aguardiente). La [[xinebra (bébora)|xinebra]] ellaborar con [[etanol]] insípido al que se-y induz sabor con gálbulas de enebro; y lo propio asocede colos llicores anisados, tanto secos como duces. Sicasí, la llamada Oude Genever —esto ye, xinebra a l'antigua—, mesma de [[Holanda]], hai d'ellaborase con un aguardiente que comunica sabor de cebera. La [[Oude Genever]] nun ye considerada un aguardiente.<ref>{{cita llibru |apellíu=Grossman|nome=Harolds J.|títulu=Grossman's Guide to Wines, Spirits and Beers|edición=3ª ed|allugamientu=New York-London|páxines=235|idioma=inglés}}</ref> La adición de sustancies al [[Destilación|destilado]] conduz a estremar, tal como faía l'Estatutu de la Viña, del vinu y de los Alcoholes”,<ref>Llei 25/1970 de 2 d'avientu, art. 25 y 34[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l24-2003.html (Estatutu Actualizáu)]. Esta llei yá nun ta vixente, pero sigue siendo válidu'l so aparatu conceptual.</ref> ente '''“aguardientes simples”''' y '''“aguardientes compuestos”'''. El primeru ye l'aguardiente tal como sale del alambique; el segundu'l que ye arumáu o remane de diverses maneres, antes o dempués de la destilación o de la redestilación. Nos aguardientes de vinu ta llegalmente dexáu añader [[quercina]] y un colorante que, anque denomináu “''carambelu''”, nun ye duce. Ye más, l'[[avieyamientu en carbayu]] propiu de la mayoría de los aguardientes tien ente otres finalidaes la de comunicar sabor. Tamién ye avezáu avieyar determinaos [[Güisqui|whiskies]] en barriles que contuvieron [[Xerez|vinu de Xerez]] por que comunique sabor. Na práutica nun s'expedir pal consumu humanu aguardientes totalmente simples. Toles bébores alcohóliques contienen agua y etanol. La adición de más agua o más etanol plantega problemes: delles Denominaciones d'Orixe, como la de [[Coñá|Cognac]], namái dexen añader agua destilao. Históricamente usóse té, tal como señala la [[Enciclopedia Espasa]] na correspondiente voz. L'agua plantega'l problema de qué clase d'agua hai d'añader. El etanol puru plantega'l problema de si cabo o nun añader y de en qué midida puede faese. Nos whiskies ye práutica estendida utilizar bien pocu destilado de alquitara, al que s'añader etanol puru proveniente d'un alambique de destilación continua, xunto con agua, dambos insípidos. Sicasí, nos aguardientes de vinu más tradicional, como los de Cognac o Xerez, nun se recurre a esa práutica.<ref>The pocket Guide to Spirits & Liqueus. A connoisseur's Internacional Guide, Editorial: The Putnam Publishing Group, New York, p. 27 y 43.</ref> El conceutu d'aguardiente nun precisa que se trate d'una [[bébora seco]]. Polo xeneral les normes y conseyos reguladores son contrarios a adulzar los aguardientes; hai esceiciones como la “[[Metaxá]]” griega, que consiste nun aguardiente de vinu adulzáu. Que los aguardientes sían secos suel constituyir una esixencia normativa; pero nun se sigue d'ende que'l calter secu de la bébora forme parte del conceutu d'aguardiente. Verdaderamente los aguardientes salen del alambique secos; pero desque prohíbese adulzar los aguardientes —y non otres bébores alcohóliques—, ta sorrayándose que “aguardiente” poco tien que ver coles idees de “secañu” o de “dulzor" de les bébores. Tal [[dicotomía]] ye d'aplicación a les bébores non alcohóliques. “Aguardiente” ye precisamente aquello que munches llexislaciones y [[costume]]s prohiben adulzar; la prohibición dase solu si ye posible adulzar (en dellos casos). Les bébores alcohóliques d'alta graduación que nun son aguardientes, suelen tar adulzaes; pero non siempres. Tal asocede col anís, que tien dos versiones duce, seca, y cola xinebra (que suel ser seca); tamién puede ser duce, como la llamada “[[Old Tom Gin|Old Tom]]”. Históricamente hubo munches xinebres duces. El fechu de qu'un llicor seya secu, nun lo convierte n'aguardiente. El secañu ye namái un elementu de tipicidad de los aguardientes: suelen ser secos. == Tipos d'aguardiente == === Aguardientes simples === Los más significativos del mundu occidental son cuatro: # El '''[[ron]]''', qu'inclúi la [[cachaza]], el llamáu «Aguardiente de caña» y el ron de melazas». # El '''[[brandy]]'''. Caben destacar, amás de los de [[coñá|Cognac]] y [[Armagnac (rexón)|Armagnac]] (Francia), el de Xerez (España), California (Estaos Xuníos) y el [[Pisco (aguardiente)|pisco]] (Perú y Chile). # El '''[[whiskey|güisqui]]'''. Sobresalen los d'Escocia, los d'Irlanda, el llamáu “bourbon” basáu nel maíz, los de Canadá, bien nidios, etc. # El '''[[tequila]]'''. Menos universalmente estendíos son los bien variaos aguardientes de fruta: [[Cereza]], [[mazana]], [[albaricoque]] y otros, bien propios de la Europa central. Los llograos de cazumbres de palmera o d'arroz considérense exóticos. Tal asocede cola “tuba”, el “burí” o'l "aguardiente mongol", que provién de la lleche. Suelen arrexuntase so la pallabra “arrac”; caxón de xastre bien utilizáu pa designar los aguardientes exóticos. === Aguardientes compuestos === El costume d'[[Anisado|anisar]] en dellos casos obedecía al deséu d'azorronar o sustituyir el so sabor. Na práutica pueden ser sustituyíos col llamáu “sol y solombra”: amiestu d'anís y brandy, fecha nel mesmu vasu o copa. Tamién foi costume induci-yos otros sabores o quitar el so mal sabor por aciu la adición de yerbes y arumes, como asocede col llicor [[Benedictín]]. Los benedictinos presenten dos versiones de la so bébora, una entemecida con Cogñac -polo que se llama ''B.B. Bénédictine'', con Brandy- menos duce y otra que se llama a cencielles ''bénédictine''. La fórmula d'esos llicores de yerbes suel incluyir daqué d'anís, anque apenes perceptible. Los [[raki]] turcos y búlgaros consisten nun aguardiente de vinu anisado. Anguaño pa inducir sabores nun se suel utilizar como base un aguardiente, sinón alcohol puro y insípido; o lo que ye lo mesmo, el llamáu “vodca pa cócteles”, que nun pretende comunicar nin comunica sabor dalguno salvo los mesmos de l'agua y del etanol. Los aguardientes compuestos van sumiendo y tolos llicores que'l so orixe ye anterior al inventu de la destilación continua nel sieglu XIX fueron aguardientes compuestos, pos nun había manera de llograr alcohol puro y insípido. Namái podía utilizase un aguardiente base del llicor. == Principales aguardientes simples == === Aguardiente de pera === Los alemanes llamen a la [[pera]] ''Birne'' y al so aguardiente ''Birnenwasser'' o ''Birnenbranntwein''. Tamién s'ellabora en Suiza y en Francia. La so presentación más ellaborada consiste en dexar crecer una pera dientro de la botella, pa lo cual hai d'aplicase la botella al frutillo primero que creza. La botella produz un [[efeutu ivernaderu]]. A esa presentación los franceses soler llamar ''«poire d'Olive»''. Pa faer aguardiente ye frecuente utilizar la variedá Williams, tamién conocida como Williamina, en marca rexistrada pola casa Morand, y la conocida como Barlett. Trátase d'un aguardiente blanco de los que nun precisen avieyamientu. === Aguardiente de ciruela === N'España suelse usar ''Prunus spinosa L.'' cola que s'ellabora'l ''[[Pacharán]]''.<ref name="reglamentu10"/>Pa ellaborar aguardiente utilícense cuasi puramente dos variedaes huertanas de la [[ciruela]]: la [[Prunus domestica subsp. insititia|''Prunus domestica var. insititia'']] y la [[Prunus domestica var. syriaca|''Prunus insititia var. Syriaca'']]. N'Alemaña l'aguardiente de cirueles, ensin especificar la variedá, ye llamáu ''Pflaumenwasser'' o bien ''Zwetschenwasser'' y ''Zwetschgenwasser''. N'Austria dizse preferentemente ''Zwetschgenwasser''. Si la variedá ye la [[ciruela damascena]], suelse especificar: ''Quetschwasser'' o bien ''Mirabellenwasser''. La bébora de ciruela llamada «''[[slivovitz]]''» o «''šljivovica''» ye mesma de la [[Europa central]] y los [[Balcanes]]. Facer con cirueles de [[Bosnia]], enormes y dulces, llamaes ''Pozaga''. Tamién s'atopa escritu ''Pocegaca'' y ''Posegaca''. El significáu de “slivovic” faise sinónimu d'aguardiente de ciruela, esto ye, cuando se fala de “slivovic” –o espresión asemeyada- referíu a una bébora alcohólico, sobrentiéndese que se fai referencia a un aguardiente de ciruela, ensin necesidá de mentar la pallabra "aguardiente".<ref name="reglamentu11"/> ''«Rakija»'' ye'l nome col que se conoz l'aguardiente de cirueles en Bosnia.<ref name="rakija"/><ref group="Notes">El reglamentu comuñal 110/2008 de 25 de xineru (Vide. Annexo 3, n.9) protexe munches denominaciones xeográfiques d'aguardiente de ciruela. Les d'Alemaña son: ''Mirabellenwasser'' de la [[Selva Negra]] y ''Fränkisches Zwetschgenwasser'' (de [[Franconia]]). Son atribuyíes a Francia: ''Mirabelle'' de [[Lorena]]; ''Quetsch'' d'[[Alsacia]]; ''Mirabelle'' d'Alsacia. A [[Italia]] atribúyense-y bastantes: ''Südtiroler Zwetschgeler/Zwetschgeler'', del [[Alto Adigio]] o [[Tirol del Sur]]; Sliwovitz del [[Vénetu]]; ''Sliwovitz'' del [[Friuli]]-Venezia Giulia; Sliwovitz del Altu Adigio tridentino; y ''Sliwovitz trentín/Sliwovitz de Trento''.</ref><ref group="Notes">A [[Luxemburgu]] pertenecen: ''eau-de-vie de quetsch de marque nationale luxembourgeoise''; ''eau-de-vie de mirabemburgolle de marque nationale luxembourgeoise'' y ''eau-de-vie de prunelles de marque nationale luxembourgeoise''. Síguen-y les de [[Hungría]]: ''Kecskeméti Barackpálinka'' y el'' Szilvapálinka'' de la rexón de [[Bérék]]. A [[Bulgaria]] correspuénde-y el “Троянска сливова ракия/Сливова ракия от Троян/Troyanskaslivova rakya/Slivova rakya de Troyan”.</ref> === Aguardiente de serba === Entender por «''Alise''» un aguardiente d'[[Alsacia]], ellaboráu con bagues de [[Betula|betula (abeduriu)]].<ref name="Serba01"/> === Aguardiente de mazana === A partir de la mazana hai, como cola uva, dos tipos fundamentales: ''aguardiente de sidra'' y ''aguardiente d'oruxu de mazana'', el primeru ye más caru y apreciáu. Con diez litros de sidra namái se llogra apenes unu d'aguardiente, lo cual trai de resultes que pa faer aguardiente utilice sidra que nun ye apta, como ''sidra de boca'', pero nun quier dicir que se trate d'una sidra avinagrada o mala. En rellación col vinu estremar ente ''vinu de quema'', destináu al alambique, y ''vinu de boca'', destináu a ser bebíu, bien como vinu de mesa, bien como vinu de postre. Cola sidra asocede lo propio. Otra manera tendría un preciu prohibitivu. Un aguardiente referencia n'Europa ente los [[Sidra|aguardientes de sidra]] ye'l que s'ellabora en [[Calvados]]. Avieyar en carbayu y la diversificación del productu facer en razón del avieyamientu. Dacuando, pa referise al aguardiente d'oruxu de la mazana utiliza la espresión ''eau-de-vie de marc de sidre''. Ye más correuta la espresión ''eau-de-vie de marc de pomme'', una y bones l'oruxu de mazana ye'l resultáu de triar la mazana, independientemente de qu'en triándola, fáigase sidra col mostiu resultante o nun se faiga, tomando'l mostiu como bebida. De les denominaciones comuñales acoyíes al apartáu ''aguardiente de sidra y perada'' nueve correspuenden a Francia y namái una a España: ''Aguardiente de sidra d'Asturies''.<ref group="Notes"> Yá esistía esa denominación nel anterior reglamentu 1576/89 de 29 de mayu apéndiz II, n. 8, col nome de “aguardiente de sidra y de pera.</ref> La denominación conxunta “aguardiente de sidra y perada” deber a los costume d'añader perada a la sidra o bien triar la mazana con daqué de pera, pa correxir l'acidez. En cuenta de pera tamién pueden añader serbas. esto ye, el frutu del alcafresnu o peral de monte. Tamién s'ellabora aguardiente de sidra nel [[País Vascu]], col nome de ''Sagardoz'', pallabra vascuencia que significa lliteralmente “aguardiente de mazana”. N'Inglaterra la sociedá ''Bulmer's Cider'' nel muséu de la sidra de [[Hereford]] ellabora un aguardiente de sidra, col nome xenéricu de ''cider brandy'', denomináu ''King Offa''. Facer con alambique a fueu direuto y según una llarga tradición. El ''Somerset Royal'' ye ellaboráu en [[Somerset]] al estilu del Calvados. N'Estaos Xuníos, l'aguardiente de sidra ye conocíu como ''applejack''. La terminoloxía utilizada pa referise a ellos ye la mesma del whiskey. Como'l whiskey, ye ''blended'', esto ye, con alcohol etílico agregu al aguardiente, cosa prohibida con calter xeneral na Xunión Europea. El ''Captain Apple Brandy'' ye promocionáu como ''straight'', esto ye, ensin adición d'alcohol insípido. Sicasí ''Laird's Applejack'' ye presentáu como ''blend'', esto ye, alcohol puro y insípido entemecíu con un aguardiente nuevo, lo que-y da un calter más afrutado, anque toos ellos, inclusive los mozos, avieyen en madera de carbayu. === Aguardiente d'uva === {{AP|Brandy}}{{AP|Coñá}}{{AP|Pisco (aguardiente)|l1=Pisco}}{{AP|Singani}}{{AP|Grappa}}{{AP|Oruxu}} [[Ficheru:Operario cargando calderin.jpg|izquierda|miniaturadeimagen]] L'aguardiente procedente del vinu d'uva ye unu de los más conocíos y utilizaos. Llámase-y [[brandy]] cuando ta avieyáu. Suel añejarse en barriques de carbayu y ye entós cuando adquier el so color marrón característicu. Tamién se-y suel llamar ''«Coñá»''. ''Cognac'' ye una denominación xeográfica protexida, polo que ta prohibíu usar comercialmente esa pallabra pa designar los aguardientes de vinu que nun vengan d'esa rexón determinada ([[Cognac]]) en Francia. L'aguardiente de vinu recién salíu del alambique ye tresllúcidu como l'[[agua]]. Con éses solo recibe'l nome de ''Brandy'' nos [[Países Baxos]]. Si l'aguardiente vien de la destilación d'enguedeyes de vinu en presencia de los oruxos de la uva o namái de la destilación de los oruxos d'uva, llámase-y aguardiente d'oruxu o a cencielles [[oruxu]]. En dellos llugares, como [[Canaries]], tamién se conoz como ''«Parra»'' o ''«Canna de parra»''. Los aguardientes d'oruxu mas conocíes son la [[grappa]] y el [[Pisco (aguardiente)|Pisco]]. === Aguardiente de cebera === {{AP|whiskey|Sake|Soju|Korn (llicor)|Vodca}} La llexislación comuñal estrema tres denominaciones de venta en rellación colos productos provenientes de la destilación de ceberes:<ref group="Notes">El conceutu de “cebera” nun ye botánicu, sinón [[Bromatoloxía|bromatolóxicu]]. Indica la parte comestible d'un conxuntu de plantes. El tarmu de trigu nun ye una cebera, sinón solamente la espiga. Nun entiende solo llantar gramínees, sinón tamién otres, como'l alforfón.</ref> ''Aguardiente de ceberes'', ''Brandy de ceberes'' y ''[[Whiskey]]''.<ref name="cebera"/> El “brandy de ceberes” ye consideráu una clase de “aguardiente de cebera especial. El whiskey, sicasí, nun ye consideráu una clase de “aguardiente de ceberes”, porque na denominación de venta “whiskey” esíxese'l [[Malta|malteado]] de los granos de la cebera. L'aguardiente de cebera, que nun ye whiskey, más conocíu ye'l [[Korn (llicor)|Korn]] típicu d'Alemaña y fechu con [[trigu]]. Del arroz estrayi'l [[sake]]''. A la bébora llograda de resultes de la destilación del sake tamién se la llapada “sake”. Esi destilado ye usáu pa fortalecer el sake, ensin devasar nunca los 20%Vol. Conviértese asina entós el sake nun vinu licoroso.<ref group="Notes">Como n'Occidente, un vinu, anque tea fortificáu con aguardiente de vinu, sigue considerándose vinu, non aguardiente. El llamáu “honjozo-shu” tien adición d'alcohol. El “ginjo-shu” tener cuando na botella ta escritu a cencielles “ginjo”. Si diz “junmai ginjo”, ye que nun tien adición d'alcohol. Lo propio asocede col “daiginjo”. Si ta etiquetáu como “junmai daiginjo”, significa qu'escarez de adición d'alcohol. Si a cencielles diz daiginjo, tener.</ref> Anguaño produzse aguardiente d'arroz en [[China]], ente otros países orientales, col nome de ''«Samshu»''. El ''[[Soju]]'' ye propiu de [[Corea]]. Bien paecíu inclusive nel nome ye'l “shochu”, xaponés, con dos modalidaes: el ''ko'' y el ''otsu''. El primeru ta fechu con arroz, pero tamién con [[centenu]], azucre non refinao, [[Ipomoea batatas|batates]] y [[maíz]], por destilación de alquitara. El segundu en realidá ta fechu con [[melaza|melaces]] como principal ingrediente. Nel [[alloñáu Oriente]] la cebera más utilizada pa llograr aguardiente ye'l [[sorgu]]. El [[Sorghum bicolor|Sorghum bicolor (L.)]]<ref name="Sorgu"/> o sorgu duce ye tratáu como la caña d'azucre, estrumiendo'l so zusmiu. D'esi zusmiu puede llograse vinu y aguardiente. L'emplegáu pa faer la cerveza conocida como “opaca” ye la variedá llamada “cafforum” del [[S. Sorghum vulgare Pers]]. China ye'l primer país en destilar sorgu pa bébores. El más tradicional llograr a partir del granu, siendo los más famosos los conocíos como ''[[Moutai|Maotai]]'' y ''Fen''. El ''maotai'' producir na provincia de [[Guizhou]], onde maotai ye'l nome d'un pueblecito cercanu al [[ríu Chishui]] en dicha provincia.<ref group="Notes">La denominación de los aguardientes pol so orixe ye un sistema de denominación que s'estableció en China en 1999, siendo esa bébora'l tercer productu asina protexíu comercialmente</ref> El so prestíu ta basáu nel sorgu local. En toa China cuntar por miles les variedaes de sorgu. Al ''fen'' atribúyese-y una antigüedá de 1500 años. Ellaborar na provincia de [[Shanxi]]. El ''[[Wuliangye]]'' ta fechu na provincia de [[Sichuan]], con un 60% de sorgu. El restu ye dos clases d'arroz, maíz y trigu. De la mesma provincia y colos mesmos componentes ye'l ''Jiannanchun'', pero solo lleva un 40% de sorgu. Tamién se llogra aguardiente a partir de la cazumbre y de les melazas resultantes de la fabricación d'azucre de sorgu. Tal fabricación en China cuenta solo con unes décades. L'azucre de la cazumbre de sorgu —[[sacarosa]], [[glucosa]] y [[fructosa]] nun 70%— aguantar mientres enforma tiempu a que los humanos pudieren cristalizala. === Aguardiente de cereza y de guinda === De les bébores alcohóliques procedentes de la guinda quiciabes la más famosa seya los [[marrasquino]] d'unos 30 o 35% Vol. El marrasquino ye un aguardiente proveniente d'una variedá de la guinda denomada ''[[marasca]]'', con que la so producción delles ciudaes de [[Dalmacia]] —especialmente [[Zadar|Zara]]— fixéronse famoses. [[Girolamo Luxardo]] apreciar d'ellaborar ''«il maraschino originale»'' que se remonta a 1821 en Zara. El [[marrasquino]] de Dalmacia tradicional producir por aciu la fermentadura de la fruta, desprovista de pebíes. Xunto cola fruta machucábense delles fueyes del propiu árbol. La fruta que s'utilizaba tenía de tar verde. Tres la fermentadura se destilaba el conxuntu, añader un pocu de vinu d'esa fruta. L'aguardiente de cereza típicu de la [[Selva Negra]] ellaborar con cereces negres monteses, según el ''[[Lapoutroie]]'', asina llamáu porque se recueyen nesti pueblecito [[Alsacia|alsacianu]] del valle de [[Kaysersberg]], ente [[Estrasburgu]] y [[Colmar]]. Puede haber menor o mayor presencia de cuescos esmagayaos, según quiérase que resulte menos o más amargosu. Esiste anguaño una destilería autodenomada Maraska. Produz llicores de fruta, ente ellos los que llama ''slivovitz'', que ta fechu con cirueles azules, y ''kruskovac'', de peres. Al aguardiente de guinda marrasca llamar ''marraschino''. Tales denominaciones emprestar a tracamundiu. La casa Bardinet ellabora un aguardiente de 40% Vol. al que llama ''Marrasquino''; tamién otru, de la mesma graduación, al que llama ''[[Kirsch]]''. Los alemanes —lo mesmo que los suizos— ganaron reputación ellaborando aguardiente de cereza. D'ende qu'inclusive en castellán a esi aguardiente llámese-y ''[[Kirsch]]'', que significa cereza. El Diccionariu de la Real Academia Española da entrada a la pallabra [[Kirsch|''kirch'']], cola significación d'aguardiente de cereza, quiciabes por influyencia del Real Decretu de 22-XII-1908, qu'asina lo determinó.<ref name="kirch"/><ref group="Notes">En castellán ''Kirsch'' significa aguardiente de cereces o de guindes y non el so llicor.</ref> Los alemanes estremen ente llicor de cereces ''Kirschgeist''del aguardiente de cereces: ''«Kirschwasser»''. N'España los aguardientes de cereza más afamaos provienen del [[Valle del Jerte]], n'[[Estremadura]]. Pero l'aguardiente de cereza del Valle del Jerte 42% Vol, non se autocalifica de kirsch. <ref group="Notes">Anque guindes y cereces pueden tener similar apariencia esterior, tienen sabor distinto. La guinda tien sabor acedo bien marcáu y nun ye especialmente duce. La cereza nun ye agria y ye duce. La cereza utilízase como fruta de mesa y la guinda sobremanera en confitería. La cereza non siempres ye colorada y la guinda sí. Esta distinción ente cereza y guinda en razón del so sabor pierde un pocu nel casu de les variedaes monteses. Los sos frutos son más pequeños. Son acedos y menos duces.</ref> === Aguardiente de agave === {{artículu principal|Tequila|Mezcal}} ''[[Agave americana|Agave americana L.]]'' ye la especie cola que se fai'l ''«[[Mezcal]]»'' y el ''«[[Tequila]]»''. Les variedaes que sirven pa ellaborar el famosu ''Aguardiente de Tequila'' llámense genéricamente ''Agave azul''.<ref group="Notes">Ye tamién mesma de Méxicu otra bébora llamada ''«Colonche»'' fecha con un cactus, concretamente con [[Opuntia ficus-indica|figos chumbos]], que ye distinta de los aguardientes Tequila y Mezcal.</ref> El tequila toma'l so nome de la ciudá de [[Tequila (Jalisco)]], famosa por producilo.<ref>Nun tien de confundise'l tequila col ''[[Tiquira]]'', bebida que provién de la [[mandioca]].</ref> El mezcal nun se produz en Tequila, sinón principalmente n'[[Oaxaca]]. Otros aguardientes provenientes del agave son el «[[Bacanora (llicor)|bacanora]]» -proveniente d'un agave bien pequeñu-, asina llamáu en razón de la ciudá de [[Sonora]] llamada [[Bacanora (Sonora)|Bacanora]]. El «Raicilla»”, fechu d'otru agave pequeñu llamáu [[lechuguilla]], propiu de [[Jalisco]]. Otru agave -''[[Dasylirion wheeleri]]''- da llugar al «[[Sotol]]», típicu de Boquillos y [[Chihuahua]]. «[[Comiteco|Comiteca]]» ye otru destilado del agave. Les especies de agave coles que se fai l'aguardiente llamao Mezcal son unes ocho. Sobremanera úsase, nun 80 per cientu de la so producción, el ''[[Agave vivipara|Agave rigida Mill]]''.<ref group="Notes">[[Agave sisalana|Agave sisalana Perrine ex Engelm]]. [[Araucaria angustifolia|A. angustifolia Haw]].</ref> El tequila adquier personalidá y sonadía como bebida a partir de 1800; darréu'l mezcal. Antes toos esos aguardientes yeren denominaos genéricamente col nome de ''vinu de mezcal''. Estos dos aguardientes son asonsañaos en munchos países, lo cual suel consistir n'alcohol puro y insípido con un pocu de ''Aguardiente de Maguey''. Esisten otres bébores lleldaes provenientes del agave, pero que nun se llogren por destilación (vease [[pulque]]). El mezcal nun se llogra del pulque por cuenta de que esti nun ye destilable, al contener ciertos [[polímeru]]. El mezcal suel presentase con un viérbene llamáu «Juanito». El tequila nunca se presenta con viérbene.<ref group="Notes"> Dellos autores fixeron afirmaciones errónees tales como: El mezcal estrayer del pulque o que'l tequila llámase mezcal cuando nun ta producíu na ciudá de Tequila, confundiendo dos bebíes distintes, que vienen de distintos agaves y de distintes ciudaes.</ref> Falar del [[llicor de cocuy]] como d'un destilado proveniente de raigaños de ''[[Agave sisalana]]'', propiu de [[Venezuela]],<ref name="agaveneco"/> esto ye, del ''[[Agave vivipara|Agave ríxida]]'' (Mill), col que davezu se fai'l mezcal pero non esautamente. En realidá'l ''Cocuy'' facer con ''[[Agave cocui]]'' (Trelease). === Aguardiente de caña d'azucre === {{AP|ron|Cachaza|caña (bébora)}} L'aguardiente de [[Saccharum officinarum|caña d'azucre]] puede llograse de subproductos de la industria azucrero o bien direutamente del zusmiu de la caña. Na fabricación del azucre llógrase un primer subproductu llamáu ''cachaza''. Xenérase antes de la cristalización del azucre, de resultes de la clarificación del mostiu. Cola cachaza ellabórase'l ron llamáu «[[Cachaza]]». Brasil fixo famosu'l ''ron de Cachaça'' o a cencielles ''Cachaça''. Una vegada producida la cristalización del azucre queda una residuu llamada [[melaza]] o ''melazas'', en plural. La mayor parte del [[ron]] ta fechu con melazas. Tamién puede llograse'l ron direutamente del zusmiu de la caña d'azucre. Esi ron ye llamáu ''Aguardiente de caña'' en contraposición al ''Aguardiente de melaza de caña''.<ref group="Notes"> Cfr. Llei española de 2 d'avientu de 1970, Artículu 26, D y E.</ref> En Chile y el Conu Sur denominar a cencielles [[caña (bébora)|caña]], en zones de Centroamérica y Sudamérica predomina la denominación aguardiente ensin designar orixe, pero n'otros países como n'[[España]] nes botelles suel faese constar la pallabra “caña”: flor de caña, la meyor caña, caña escoyida, etc. Los franceses llamen a esti tipu de ron ''rhum agricole'' y so esi nome comercializar dende les [[Antilles franceses]]. El restu ye n'ocasiones designáu despectivamente col nome de ''ron industrial''. Suel ser más apreciáu'l ron de melazas, de sabor más pronunciáu, que'l de caña, anque'l de caña tien les sos adeptos. El añejado nesti tipu d'aguardientes ye opcional, pueden atopase tanta variedaes ensin añejar. blanca o clara, asi como aneyes o escures, por eso en [[Venezuela]] amás de designa-y -y como aguardiente a esti tipu d'aguardiente (valga la redundancia), tamién-y la denomina como ''caña clara'' o ''caña blanca'' (al igual qu'en [[Paraguái]]), la ínfima calidá d'esta bébora lleva a que la conoza coloquialmente como ''"lavagallo"''. Tamién ye común qu'al aguardiente al que se denomina como "caña" ensin nenguna otra explicitud (polo xeneral caña escura) someter a un procesu de infusionado en distintos sabores yá seya oreyonos de durazno, drupes de [[butia]] o bagues de [[pitanga]]. En Méxicu'l ''[[charquis]]'' ye ellaboráu a partir de la caña d'azucre, dientro de la botella de plastico déxase un pequeñu cachu de la caña pa confirmar la so autenticidá y demostrar la so procedencia natural. == Principales aguardientes compuestos == === Con anís === La gran mayoría de los [[anís (llicor)|llicores d'anís]] tienen como base etílica un alcohol puro y insípido. Pero antes de la invención del alambique de columnes, que dexa destilar a 96 graos, el restu agua, eso nun yera posible. Más que d'un llicor d'anís, tratar d'un aguardiente de vinu anisado. Ente esi productores d'aguardiente de vinu anisado destacaron los pueblecitos serranos d'[[Ojén]], [[Rute]] y [[Cazalla]].<ref name="aniberico"/> Por esi motivu suélense incluyir esos productos ente los aguardientes. El «[[Pacharán]]» (''patxaran'' n'[[eusquera]]) ye un llicor, que'l so conteníu alcohólico ta entendíu ente 25 y 30% del volume, llográu pola maceración d'[[prunu|endrinas]], n'aguardiente anisado, característicu de les rexones de [[Navarra]] y [[Aragón]]. El Pacharán yá yera bien conocíu y bebíu en Navarra dende la Edá Media. Tamién suel consistir nun aguardiente anisado la bébora conocida como [[raki]], mesma de [[Turquía]], lo mesmo qu'otros productos de países cercanos a Turquía como'l [[ouzo]] de [[Grecia]], el [[sambuca]] d'[[Italia]] y del Norte d'África col mesmu raigañu etimolóxica: ''raquía'', ''raque'', ''raquija''. En [[Colombia]], l'aguardiente de caña anisado ye producíu poles industries llicoreres de dellos departamentos y ye la bébora alcohólico del so xéneru de mayor identificación cultural y consumu real nel país, amás de ser puramente la bébora a la cual ser refier el términu ''Aguardiente'' o ''Guaro''. Les principales marques d'aguardiente colombiano son: Antioqueño (Antioquia), Néctar (Cundinamarca), Nariño (Nariño), Líder (Boyacá), Llaneru (Meta), Blanco del Valle y Orixe (Valle del Cauca), Cristal (Caldas), Caucano (Cauca), Tapa Colorada (Tolima), Doble Anís (Huila) y Platino (Topetó). El [[pastis]] o l'[[absenta]] ademas de la adición d'[[axenxu]] y yerbes son tambien aguardientes anisados. === Con nebrinas === La nebrina ye'l frutu del [[enebro]], componente de munches bébores alcohóliques. Primero qu'apaeciera la destilación continua, toles xinebres consistíen na inducción de sabores a un aguardiente bien d'uva bien de granu. Anguaño, na llamada London gin y nes xinebres llamaes a cencielles [[xinebra (bébora)|xinebra]] o [[gin]] nun s'usa aguardiente como base alcohólica, sinón alcohol puro y insípido. Sicasí, n'Holanda inda se sigue ellaborando xinebra a l'antigua. La pallabra “Oude”, que significa vieyu y apaez nel etiquetáu, xeneralmente nun fai referencia al avieyamientu de la bébora, sinón a que ta fecha a l'antigua. La base ye un aguardiente de ceberes que-y da un color llevemente marrón. Pa estremala del “gin”, se la llapada -inclusive fuera d'Holanda- “Genever” o “Jenever”. “Corenwyn” y “Corenwinj” son tamién xinebres a l'antigua. Tienen entá mayor gustu a cebera. === Con alcaravea === El Diccionariu de la Real Academia Española da la siguiente definición de ''Cúmel'': “Aguardiente arumáu con comín, de sabor bien duce”. Y señala que procede del alemán ''«[[Kümmel]]»'', pallabra alemana a la qu'atribúi'l significáu de “comín”. Trátase d'una mala traducción, pos el cúmel facer con alcaravea. === Con lleche === Los irlandeses son aficionaos a presentar gran variedá de bébores basaes n'entemecer güisqui con productos lácteos. Nos años setenta apaeció unu de gran ésitu, el “Bailey's Irish cream” o a cencielles ''«[[Llicor Baileys|Bailey's]]»''. El méritu d'esti llicor deriva d'atopar una fórmula por que la lleche non coagule.<ref name="jaime"/> N'Australia otra bébora similar ye llamada ''«Conticream»''. Amás de lleche contién chocolate. Bebíes de whiski con lleche y con miel son bien frecuentes y aceptaes nes [[Islles Britániques]].<ref name="cream"/> En [[Chile]] esiste una preparación d'aguardiente con lleche llamada "''cola de monu''", a la qu'amás se -y amiesta canela y café. En Bolivia tiénense la ambrosia que ye un preparáu de singani(aguardiente d'uva) azucre y canela en polvu, esti preparáu va direutamente sol caldar de les vaques y tómase darréu catada la lleche, asina mesmu esiste'l vence que ye un preparáu al fueu lento de lleche singani, canela y güevu. bébora tradicional de les fiestes de San Xuan. === Con yerbes === Hai munchos aguardientes arumaos con yerbes, anteriores a la invención de la destilación continua al vapor, que dexa sustituyir l'aguardiente por un alcohol neutru puru y insípido. Dalgunos preséntense como compuestos de munches y escoyíes yerbes. Dellos sabores provienen efeutivamente de yerbes; otros, d'otros productos botánicos, cultivaos y monteses. La adición de yerbes al aguardiente paez provenir, cuasi siempres, de la necesidá d'ameyorar el mal sabor del aguardiente. Esa combinación de sabores aspira a resultar —en terminoloxía del vinu permediada; esto ye, a qu'un sabor nun se sobreponga a otros. Suelen llevar un pocu de too: un pocu d'[[Angelica archangelica|anxélica]], un pocu de corteza de naranxa, un pocu d'anís, etc. Los llicores de yerbes son más difíciles de faer que los de frutes, pos les yerbes xunto colos sabores deseyaos– suelen comunicar tamién sabores desagradables. Güei día suelen utilizase aceites esenciales, que los hai práuticamente de cualquier planta: [[Hyssopus officinalis|hisopu]], [[mejorana]], [[menta]], [[genciana]], anís, [[Juniperus communis|nebrina]], [[tomillu]], etc. Son famosos los aguardientes arumaos con yerbes d'orixe [[Conventu|conventual]], como'l de de la ''[[Monesteriu cartuxu|Grande Chartreuse]]'' basada neses artumises típiques de [[Saboya]] denominaes «[[Genepí]]», en razón d'esa zona de los Alpes saboyanos llamada Génépi o '' Genepy ''. Los [[Orde de San Benitu|benedictinos]] ellaboraben en [[Fécamp]] el llicor llamáu ''«[[Bénédictine]]»'', qu'al paecer foi inventáu pol monxu y yerbatero Dom Bernardo Vincelli nel sieglu XVI. Los benedictinos presenten dos versiones de la so bébora, una entemecida con brandy, polo que se llama «B.B» --Bénédictine con Brandy-- menos duce, y otra que se llama a cencielles ''Bénédictine'',<ref group="Notes"> Asina lo interpreta Alexis Lichine (Cfr. '' Enciclopedia de vinos y alcoholes de tolos países'', cola collaboración de W. Fifield y l'asistencia de J. Bartlett, J. Stockwood y K. Philson, copyright 1976, ediciones Omega, S. S. Barcelona, 1987, p. 180, ad vocem “Benedictine”.).</ref> que la so duplicación deber a que munchos aficionaos consideraben que solo yera demasiáu dulzuxu y tomar entemecíu con brandy. Nel Monesteriu tamién benedictín d'[[Ettal]], Alemaña, produzse'l llamáu ''«Ettaler»''. Na Abadía de Lérius, el [[Languedoc]], producen el llicor, en versión verde y mariella, llamáu ''«Lerina»''. Na abadía de [[Monserrat]], [[Cataluña]], el llicor ye llamáu ''«[[Arumes de Montserrat|Monserrat aromes]]»''. Unes monxes clarises estauxunidenses faen un llicor de yerbes con sabor a miel, proveniente d'un conventu belxicanu en [[Dirant]], el ''«Claristine»''. Los [[Orde de la Trapa|trapenses]] faen ''«Trappistine»'', que consiste en yerbes con aguardiente de vinu. [[Orde de los Hermanos Menores Capuchinos|Capuchinos]] y [[carmelites]] tamién faen llicores de yerbes. La llocalidá de [[Spa]], en [[Bélxica]], viende como ''Mestranzu de Spa'' un productu de guapura pa estregar el cuerpu y un llicor de yerbes conocíu como ''«Mestranzu de Spa»'' de 40% Vol. Nes [[Islles Baleares]] tenemos les ''«Yerbes de Mallorca»'', ''«Yerbes de Menorca»'' y ''«[[Yerbes Ibicencas]]»''. En [[Bohemia]] produzse'l ''«[[Becherovka]]»'', que primeramente foi un productu farmacéuticu estomacal, hasta que se produció como llicor, dada la demanda. En [[Polonia]], de la [[Hierochloe odorata|“yerba de bisonte”]] —''Hierochloe odorata L.'' — preparar dende'l sieglu XVII un llicor bien arumosu nel que suel apaecer un bisonte, el ''«[[Żubrówka]]»''. La ''«[[Strega]]»'', que significa bruxa, ye llicor bien conocíu y antiguu procedente del [[Benevento]], al paecer el so inventor foi Giuseppe Alberti en 1860 y ta ellaboráu con sesenta y dos especies vexetales.<ref name="Alberti"/> Tamién ta'l ''«Centerba»'', que ye un nome xenéricu. Se autocalifica como llicor Centerba una llamada ''«latte di suocera»'' —lleche de suegra— que se presenta como proveniente de los pirates malayos y ellabórase en [[Bérgamo]]; un exemplu de cases productores ye ''Centerba Toro''. La voz ''«Aiguebelle»'' referir a un llicor francés de 30 graos basáu nunes cuarenta plantes, qu'avieyen en carbayu, creáu polos monxos trapenses a base d'alredor de cincuenta hierba, con versión verde y mariella.<ref name="aiguebelle"/> La verde tien mayor graduación alcohólica, como ye costume nesti tipu de bébores. El ''«[[Galliano]]»'' ye un llicor mariellu y de unos 35% vol que se fabrica cerca de [[Milán]] a base de munchos fervinchos y destilaciones.<ref name="galiano"/> En 1868 Francesco Averna llanzó al mercáu un [[Amaro (llicor)|Amaro]] de gran ésitu que lleva'l so nome: ''Averna''; la receta del ''«Amaro Averna»'' llograr el so padre Salvatore nel Monesteriu del Espíritu Santu, en [[Sicilia]]. Esisten otros destilados con yerbes como la ''«Mentuccia»'', italiana, que ta fecha al paecer con 100 yerbes, el ''«[[Jägermeister]]»'', alemán, o la ''«Vieille curé»'', francesa, que consiste na maceración de cientu cincuenta yerbes en brandy. === Con axenxu === El Diccionariu de la Real Academia española da a ''«[[Absenta]]»'' el significáu de bébora alcohólico y a ''[[Artemisia absinthium|Absintio]]” el de la planta cola que s'igua. A ''Axenxu'' da-y el significáu tanto de planta como de bébora. N'inglés la planta ye llamada "wormwood" y la bébora "absinthe" o "absinth". == Ver tamién == * [[Aqua vitae]] == Notes == {{llistaref|group="Notes"}} == Referencies == === Cites === {{llistaref|refs= <ref name="etikéfir">Cfr. Ezio Falconi, '' Distillati y liquori '', Milano, 1997, p. 172. Carlos Delgado, '' El llibru de los aguardientes y llicores '', Madrid, 1979, p. 180.</ref> <ref name="reglamentu10"> Cfr. Reglamentu (CE) nᵘ 110/2008 del Parllamentu Européu y del Conseyu de 15 de xineru, Anexu 2, n. 40.</ref> <ref name="reglamentu11"> Reglamentu de comunitarioArt. 1, nᵘ 4, i) 1)</ref> <ref name="rakija">Juan Muñoz Ramos, ''Enciclopedia de los alcoholes”, Editorial Planeta, Barcelona, 1996, páxs. 214-216.</ref> <ref name="cebera"> Reglamentu (CE) nᵘ 110/2008 del Parllamentu Européu y del Conseyu de 15 de xineru. Anexu II nn. 2 y 3</ref> <ref name="Sorgu">Moench. S.saccharatum (L.) Pers.</ref> <ref name="Serba01">Juan Muñoz Ramos, ''Enciclopedia de los alcoholes”, Editorial Planeta, Barcelona, 1996, p. 221.</ref> <ref name="agaveneco"> Ezio Falconi, '' Distillati y liquori '', Milano, 1997, 154.</ref> <ref name="Alberti"> Gordom Brown '' L'art des alcools à travers le monde 039;', Editorial Hachette, copiright 1996, Traduction de Claude Dovaz. Titre orixinal '' Classic Spirits of the World '', p. 243.</ref> <ref name="aiguebelle"> Ezio Falconi, '' Distillati y liquori '', Milano, 1997, p. 162 .</ref> <ref name="galiano"> Cfr. Gordon Brown, o. c. p. 237.</ref> <ref name="aniberico"> Cazalla tien rangu de ciudá, pos nella llegaron a celebrar cortes, en tiempu de Felipe V.</ref> .<ref name="jaime"> '' Guía internacional del chigre. Aguardientes. Aperitivos. Combinaos. Llicores'', Traducción española de ''Michael's Jackson Pocket Chigre Book '', 3ª ed., Barcelona, 1994. Ad vocem “Bailey's”.</ref> <ref name="cream">Juan Muñoz Ramos, '' Enciclopedia de los alcoholes'', Editorial Planeta, Barcelona, 1996. p. 249.</ref> }} === Bibliografía === * Alexis Lichine, '' Enciclopedia de vinos y alcoholes de tolos países '', cola collaboración de W. Fifield y cola asistencia de J. Bartlett, J. Stockwood y K. Philson, copyright 1976, ediciones Omega S. A., Barcelona, 1987. * Emmanuel & Madeline Greenberg, '' Spirits & Liqueurs. A connoisseur's International Guide'', The Putnam Publishing Group, New York, copyright 1983. * Malcom R. Hébert, ''California Brandy Drinks '', Editorial The wine appreciation GUILD, San Francisco, copyright 1981. * Gilbert De los, ''Les alcools du monde'', Éditions Hartier, copyright 1993. * Ezio Falconi, '' Distillati y liquori '', Milano, 1997. * Carlos Delgado, '' El llibru de los aguardientes y llicores'', Madrid, 1979. * Michael Jackson, '' Guía internacional del chigre. Aguardientes. Aperitivos. Combinaos. Llicores'', Traducción española de ''Michael's Jackson Pocket Chigre Book '', 3ª ed., Barcelona, 1994. * Juan Muñoz Ramos, '' Enciclopedia de los alcoholes'', Editorial Planeta, Barcelona, 1996. * Gordon Brown ''L'art des alcools à travers le monde 039;', Editorial Hachette, copiright 1996, Traduction de Claude Dovaz. Titre orixinal ''Classic Spirits of the World Cyril Ray. The Complete Book of Spirits and Liqueurs'', MacMillan Publishing C.O.INC., New York, 1977., p. 123. * Cyril Ray, ''The Complete Book of Spirits and Liqueurs'', Mac Millan Publishing C.O.INC., New York, 1977. * Harold J. Grossman, '' Grossman's Guide To Wines, spirits, and Beers '', revised edition, Charles Scribner's Sons, New York London, 1955. * Eduardo Cordoví Hernández, '' Bébores notables '' Editorial Oriente, Santiago de Cuba, 1988. * Bob Emmons, “The book of Tequila". A complete Guide. == Enllaces esternos == * [http://mezcales.org Mezcal] * [http://www.alambiques.com/historia_de_la_destilacion.htm Historia de la Destilación] {{Tradubot|Aguardiente}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Bebíes de Panamá]] [[Categoría:Bebíes de Colombia]] [[Categoría:Bebíes d'Ecuador]] [[Categoría:Bebíes destiladas]] o64e6pp7k9zdbtja8hyi8yhy03bk8vc 0 98476 4379342 4330240 2025-06-25T07:40:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camareru => Camarero 4379342 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Burattini ca 1770.jpg|thumb|''Títeres'', copia del grabáu en color fechu por Giovanni Volpato, calteníu nel Muséu de Gadagne de [[Lyon]]. Reproduz un oleu pintáu hacia 1770 por Francesco Maggiotto (Venecia 2010 - 2013). Exemplu 'metaficticio' d'un titiriteru falando con unu de los sos títeres, qu'él mesmu mueve.]] La '''metaficción''' ye una forma de lliteratura o de narrativa autorreferencial que trata les temes del arte y los mecanismos de la ficción en sí mesmos. Ye un estilu d'escritura que de forma reflexiva o autoconsciente recuerda al llector que ta ante una obra de [[ficción]], y xuega a problematizar la rellación ente ésta y la [[realidá]]. Dientro d'un testu de metaficción, la frontera realidá-ficción y el pactu de llectura d'ésta vense frayaes, llamando'l testu l'atención sobre la so propia naturaleza ficcional y la so condición d'artefactu. Acomuñáu polo xeneral a lliteratura [[Modernismu (lliteratura n'español)|modernista]] y [[posmodernismu|posmoderna]], pueden atopase exemplos anteriores nel ''[[Don Quixote de la Mancha|Quixote]]'' de [[Miguel de Cervantes|Cervantes]], nos ''[[Cuentos de Canterbury]]'' de [[Geoffrey Chaucer|Chaucer]], en dellos rellatos de [[Jorge Luis Borges]] y en delles obres de [[Stanisław Lem]] como ''[[Vacíu perfectu]]'' y ''[[Magnitú imaxinaria]]'' siendo acertáu citar como unu de los más fuertes exemplos nel usu de la metaficción cual recursu estilísticu la novela ''[[Borrina (Novela)|Borrina]]'', de [[Miguel de Unamuno]]. == Los modelos teóricos == En términos xenerales, entender por metaficción un tipu de narrativa que se caracteriza pola so naturaleza autu-reflexiva, autu-referencial, y consciente de sigo mesma (autoconsciente), qu'opera al traviés d'una serie de procedimientos narrativos col fin de convertir el discursu en referente de sigo mesmu. La noción de metaficción puede ser aplicada a una obra na so totalidá cuando'l componente metafictivo ye'l so fin o motivación última, o sobre ciertos elementos concretos que pueden apaecer col fin d'establecer un puntu d'inflexón narrativu dientro de la exa central d'una trama ficcional. Ye nel primer casu nel que topamos, puramente, les categorizaciones de metanovela, metafilme, metateatro, etc. La narrativa de metaficción atópase bien amestada a la postmodernidad, como dómina, y al postmodernismo como categoría estéticu-artística, una y bones aquélla establezse como un vehículu ideal pa representar los valores y concepciones carauterísticos d'éstos, como son la relativización de la realidá, l'escepticismu ante'l llinguaxe como intérprete de la racionalidá, la crisis del suxetu como un tou completu y definible, o la perda de la delimitación del continuu espaciu-temporal. A partir de la matriz lóxicu-matemática y del términu metallinguaxe dende l'ámbitu de la llingüística ([[Roman Jakobson]], 1959), la noción foi aplicada ente otros al campu lliterariu (metaliteratura, por [[Roland Barthes]] en 1959; metateatro, por [[Lionel Abel]] en 1963; etc.). El términu metaficción foi emplegáu probablemente per primer vegada antes de 1970 por [[William Gass]], novelista, ensayista y críticu americanu, y fitu por [[Robert Scholes]] nesi mesmu añu. La reflexividá aplicada al pensamientu y a les artes contemporánees favoreció l'apaición d'una familia conceptual de términos bien amplia (metamatemática, metalógica, metacomunicación, metadiscurso, metanarración, metarrelato, metatexto) colos sos correspondientes tipos “xenéricos” y artísticos (metapoesía, metateatro, metanovela, metacuento, metapintura, metacine, metacómic,…) y que, complementariamente, rellacionar con otros términos qu'alluguen o especifiquen distintos matices como novela autoconsciente, novela autorreferencial, novela narcisista, surfiction, superficción, fabulación, antinovela, etc. A finales de los años cincuenta y principios de los sesenta empiecen los primeros aproximamientos teóricos al conceutu de la autorreferencialidad lliteraria y narrativa. En diversos trabayos de [[Roland Barthes]] puede entevese l'interés pola lliteratura que se fai consciente de la so propia condición y que por ello se fai oxetu de sigo mesma: “el sentíu d'una pallabra ye l'actu mesmu que la profier: güei escribir nun ye «cuntar», ye dicir que se cunta, y unviar tol referente («lo que se diz») a esti actu de llocución”. Nel mesmu númberu de la revista [[Comunications]] de 1966 otros importantes teóricos del rellatu como [[Gérard Genette]] o [[Tzvetan Todorov]] confirmaben esti tempranu diagnósticu. [[Dällenbach]], nun trabayu posterior empobináu a la especularidad narrativa, sopelexaría'l términu [[mise en abyme]], tomáu de la heráldica (l'escudu dientro del escudu) aplicáu a la rotura de la lóxica formal de los distintos niveles narrativos y el encajamiento d'unos sobre otros. Yá puramente entendíu'l conceutu en cuanto metaficción, ésti foi definíu y acutáu por múltiples teóricos y críticos, principalmente dende l'ámbitu de la investigación lliteraria, magar, la so presencia nun s'unvia namái a ésti. [[Robert Alter]] estableció en 1975 la definición del términu que va resultar canónica: “Una novela autoconsciente, en poques pallabres, ye una novela que fai rumbu sistemáticamente de la so propia condición d'artificiu esplorando la rellación conflictiva ente un artificiu con apariencia real y la realidá” (“A self-conscious novel, briefly, is a novel that systematically flaunts its own condition of artifice and that by so doing probes into the problematic relationship between real-seeming artifice and reality”). Otra definición a considerar ye la ufiertada por Kellman sobre'l rellatu autogenerado (self-beggeting novel) en cuanto: “rellatu, frecuentemente en primer persona, del desenvolvimientu d'un personaxe hasta'l momentu que cueye'l so bolígrafu y escribe la novela que nós acabamos de lleer” Linda Hutcheon, otru de los referentes induldables nesti campu, y quien pela so parte emplega'l términu narrativa narcisista” definió esta como “ficción en redol a la ficción, o lo que ye lo mesmo, ficción qu'inclúi en sí mesma un comentariu sobre la so propia identidá narrativa y/o llingüística”. Al respeutu tamién podríen aducise, ente otres munches, definiciones como les de [[Stanley H. Fogel]], quien considera la metaficción como “la revisión de la teoría de la ficción al traviés del propiu mediu de la ficción”, o la de [[Mas'ud Zavarzadeh]], quien inclúi la metaficción dientro d'una categorización más xeneral que denomina “transficción” y que la define como “un metateorema narracional que la so esmolición temática son los mesmos sistemes ficcionales y los moldes al traviés de los cuálos la realidá ye modelada al traviés de convenciones narratives”. De la mesma, [[Sarah Lauzen]] entiende la metaficción como la presencia de “dellos aspeutos sobre l'actu d'escribir, de lleer o de estructurar (narrativamente) una obra que s'esperaríen como subxacentes so modelos d'una práutica estándar (de la lliteratura)”. [[Gérard Genette]], de xuru l'especialista en teoría del rellatu (narratología) de más impautu dende los años setenta, articuló la so visión sobre'l conceutu de metalepsis, entendida primeramente por él como la trasgresión de los niveles narrativos. Anque na so recién monografía de 2004, del mesmu títulu, emplega'l términu como práuticamente sinónimu de la mesma metaficción, estremando ente dos tipos distintos: la d'autor y la de réxime fantásticu, curiosamente denomada tamién agora antimetalepsis magar tratase del fenómenu descritu orixinariamente como la trasgresión per parte del autor, el narrador o los personaxes de los sos respeutivos universos narrativos . Dende l'ámbitu hispánicu, resulta, a lo último bien ilustrativa la formulación ufiertada por [[Gonzalo Sobejano]], como un tipu de narrativa que “a la de ser la escritura d'una aventura, resulta ser l'aventura d'una escritura”. === Tipoloxíes === El conceutu de metaficción presentar dende la so tradición interna como una serie abierto y dinámico, suxeta a una constante crítica y revisión per parte de teóricos y críticos del arte y la lliteratura. Asina, ye d'esperar una variada y estensa gama de clasificaciones tipolóxiques en redol a les distintes formes o modelos de metaficción y mecanismos metafictivos incluyíos nel fenómenu: Una de les más conocíes respuende a la propuesta por [[Linda Hutcheon]] dende la esfera lliteraria, quien estrema en dos grandes grupos la qu'ella denomina “novela narcisista”, ente aquella que ye consciente de sigo mesma nel planu diegético (i.e. nel de la historia) y la que lo ye nel planu llingüísticu. De la mesma, inclúi una subdivisión dientro de cada unu d'estos grupos en testos (puramente) autoconscientes, que seríen aquellos qu'amuesen abiertamente'l so calter narcisista o metafictivo, y testos autorreflexivos, nos cuál nun se pretende faer esplícita la so metaficcionalidad, sinón qu'ésta apaez tapada. === El pensamientu d'ámbitu hispánicu === Otres propuestes tipolóxiques y d'analises de la metaficción, si cabo más operatives, proceden del ámbitu hispánicu, consideráu ésti tanto como aplicación crítica sobre la lliteratura en llingua española de les categoríes teóriques anteriores, como los estudios teóricos que surden direutamente del ámbitu académicu hispánicu o del hispanismo. Nesti sentíu, tienen de citase hispanistes que centraron los sos estudios sobre la autorreferencialidad en llingua española como [[Gillet]], [[Livingstone]], [[Newberry]] o [[Kronik]] aplicaos al ''[[Quixote]]'', [[Galdós]], [[Unamuno]] o [[Azorín]]; [[Herzberger]] analiza obres d'autores contemporáneos que destaquen pol usu de la metaficción, como [[Luis Goytisolo]], [[José María Merino]], [[Vaz de Soto]] y [[Torrente Ballester]]; [[Dotras]] centrar nel ''[[Quixote]]'' y la obra de [[Torrente-Ballester]]; [[García]] na de [[Luis Goytisolo]], [[Azorín]] y [[Unamuno]];[[Gil González]] nes d'[[Álvaro Cunqueiro]] y nuevamente [[Torrente Ballester]]; o [[Marta Álvarez Rodríguez]] na de [[Cunqueiro]]. Sicasí, el pioneru, con toa certidume, en cavilgar específicaente sobre la autorreferencialidad na redolada hispánica foi [[Severo Sarduy]], col so yá clásicu trabayu “El barrocu y el neobarrocu” de 1973. Esti artículu, anque ensin utilizar el términu de metaficción, ta na base d'estudios como los de [[Hutcheon]], y va amosar la so particular concepción de la autorreferencialidad lliteraria sol conceutu de “neobarrocu”. Darréu, va ser [[Pérez Firmat]] unu de los introductores de los modelos angloamericanos de la teoría sobre la metaficción quien estrema la categoría metaficción en dos variantes sustanciales: una discursiva (cuando la metaficción actúa en comentarios de calter autorial non integraos na historia”) frente a otra narrativa (cuando la referencia metaficcional resulta indisociable de los elementos propios del universu narrativu, tales como los personaxes, l'aición, l'espaciu, etc.) Pero ensin dulda l'autor referencia nesti campu pal hispanismo foi [[Spires]]. El so modelu, bien influyíu, de la mesma, pola metalepsis genetiana, va empobinar desarrollos como los de [[Gonzalo Sobejano]], [[Ródenas de Moya]], etc., estableció tres categoríes básiques: metaficción centrada nel autor fictivo (y nel actu de la escritura), nel llector fictivo (y nel actu de llectura) y nos personaxes y les sos aiciones (y nel actu del discursu oral). Basándose tamién nesos modelos previos, [[Carlos Peregrín Otero|Otero]] apurrió la distinción terminolóxica ente ''metanovela'' (novela qu'inclúi la reflexón sobre la mesma novela), ''neonovela'' (novela que xuega colos elementos de la novela tradicional) y ''antinovela'' (rotura de les convenciones habituales del xéneru), y, a partir de los sos trabayos, [[Gonzalo Sobejano]] aplicó tou esti aparatu teóricu al corpus hispánicu. Amás introdució delles variantes, en primer llugar aplicando'l términu metaficcional na novela en dos sentíos, unu estrictu y otru ampliu, (al que llamó novela escriptiva). Acuñó per otra parte dellos términos propios como los relativos a la distinción ente novela autotemática (la reflexón aplícase sobre les temes), autocrítica (reflexón sobre'l procesu d'escritura) o embaecida (nel sentíu de que s'enfota por ser ella mesma, por xirar dientro de la so propia órbita con cuenta de llograr con plenitú la so condición fictiva). Tamién establez una diferenciación a partir de les distintes funciones desempeñaes polos testos metafictivos: función reflexiva (cuando'l mecanismu metafictivo entórnase sobre'l procesu de creación narrativa de la obra, i.e. la so poética), función autoconsciente (cuando la obra o los sos personaxes saben que son obra y personaxes, respeutivamente), función metallingüística (cuando la reflexón recái sobre'l sistema llingüísticu de significación emplegáu, esto ye, sobre la llingua), función especular (tamién conocida como mise en abyme cuando se xuega cola violación de los distintos niveles narrativos dientro d'un mesmu testu), y la función iconoclasta (cuando s'introducen elementos fictivos que ruempen la lóxica de la realidá posible, como por casu, un personaxe qu'alude al autor que lu creó, una película que ye reproducida dientro de sigo mesma, etc). Ente los trabayos apaecíos dende los años 90, merecen destacar les aportaciones de [[Sánchez-Torre]] o [[Ródenas de Moya]]. El primeru estrema dellos niveles onde actúa la metaficción nun testu lliterariu (metallingüísticu, metatextual y el puramente metaliterario, nel que se cavilga sobre la lliteratura, la escritura o la obra mesma). El segundu teoriza sobre les implicaciones que tien nel llector los recursos metaficcionales, y reintroduce una división de los les principales manifestaciones del fenómenu en función de la so integración nel mundu creáu pola ficción lliteraria (dietética, o metaléptica) frente a la modalidá de calter discursivu o enunciativu. Esta distinción ente un tipu metadiscursivo d'otru metanarrativo, resultaría a lo postrero, como vemos, la qu'algamó un mayor consensu y operativad críticos: como tamién la de signu más puramente hispánicu, siendo yá remanada, como se dixo, por [[Pérez Firmat]], y, con diversos matices conceptuales o terminolóxicos, tamién ente los trabayos más recién de [[García]], [[Gil González]], o d'últimes, Francisco G. Oreyes. Nel ámbitu hispanoamericanu habría que mentar, a lo último, les relevantes aportaciones d'especialistes como [[Lauro Zavala]] (empobinaes al cuentu y al microrrelatu, principalmente), [[Amalia Pulgarín]] (a la metaficción historiográfica) o [[Laura Scarano]] (pela so parte, a la metapoesía española), ente otros. === Principales elementos ya instancies metaficcionales === Los mecanismos concretos destinaos a activar y proyeutar el sentíu metaficcional sobre un testu/obra son de bien diversa índole al empar que pueden ser arrexuntaos en tipos principales, que per otra parte pueden presentase de forma combinada, en distintes proporciones, nuna mesma obra: -Elementos centraos sobre l'autor: por casu, una alusión direuta al autor de la obra dientro d'ésta (''El candor del Padre Brown'', de [[G.K. Chesterton]]), l'apaición d'ésti metanes los sos personaxes como unu más (''City of Glass'' de [[Paul Auster]]) o como tal autor (“Tlön uqbar, Orbis tertius”, de [[Jorge Luis Borges]]); a partir d'una reflexón sobre l'autoría (''[[El Quixote]]'', de [[Miguel de Cervantes]]), etc. -Elementos centraos sobre'l llector: al traviés d'una apelación direuta per parte del autor o del narrador (''Gloria'', [[Galdós]]), alusiones al procesu de llectura (''Rayuela'', de [[Julio Cortázar]]), les distintes noveles que s'espleguen a partir de los distintos llectores de ''Si una nueche d'iviernu, un viaxeru'' d'[[Italo Calvino]], etc. -Elementos centraos sobre la obra como productu rematáu: como podría ser l'apaición de la obra na obra (''[[El cuartu de tras]]'', de [[Carmen Martín Gaite]]), ''[[Cien años de soledad]]'' de [[Gabriel García Márquez]] o la d'otres obres emblemátiques de la tradición (como la continua referencia na segunda parte de ''El Quixote'' al conteníu de la primera, y a la so condición d'obra yá publicada), etc. -Elementos centraos nel mundu de los personaxes: como la autoconsciencia del personaxe como tal, que los sos paradigmes son el personaxe d'Augusto Pérez en ''Borrina'', de [[Miguel de Unamuno]], o los pirandelianos ''Sei personaggi in cerca d'autore''. -Elementos centraos sobre'l procesu de creación de la obra y sobre l'aparatu artísticu-poéticu, que pueden xenerase a partir d'una reflexón sobre l'arte (''The portrait of Dorian Grey'', d'[[Oscar Wilde]]), sobre la mesma ficción (''La vida ye suañu'', de [[Calderón de la Barca]]), sobre cómo la obra foi compuesta o atopada (''The Scarlet Letter'', de [[Nathaniel Hawthorne]]), sobre la so faceta estética, etc. Sía que non, ye necesariu alvertir igualmente qu'esti tipu de mecanismos non siempres actúen con una intención específicamente metaficcional, o qu'entá siendo ésti unu de los sos valores, puede nun resultar predominante ya inclusive pasar desapercibíos como tal pal receptor. == La tradición lliteraria == Magar el conceutu conformar dende aproximao 1970, la reflexón sobre la mesma escritura o sobre'l procesu d'escritura del propiu testu foi una constante na lliteratura a lo llargo de los sieglos. D'esta miente, por casu, na antigüedá la autorreferencia apaez como una convención que daba cuenta de la busca, per parte del poeta, del bon badagüeyu o la inspiración de les muses al entamu d'una obra. Por casu, si lleemos l'empiezu de la ''[[Ilíada]]'' o la ''[[Odisea]]'', vamos ver la referencia al propiu cantar que s'empecipia: Canta, oh diosa, la roxura del Pelida Aquileo; roxura aciaga que causó infinitos males a los aqueos y bastió al Hades munches almes valeroses d'héroes (''Ilíada'') Fálame, Musa, d'aquel varón de multiforme inxeniu… ¡Oh diosa, fía de Zeus!, cúntanos anque nun sía más qu'una parte de tales coses (''Odisea'') Más tarde, na tradición llatina, el ''Carmen I'' de [[Gayo Valerio Catulo|Catulo]] (ente otros munchos testos) va dar cuenta de la mesma convención: ¿A quién ufierto esti llibrucu nuevo y ameno, acabante apolazar pola greba pómez?... Toma pos lo que sía d'esti llibrín, valga lo que valga, y que ésti permaneza más d'un sieglu ensin amostalgase, oh musa virxinal. Yá na dómina medieval, podemos reparar qu'esti usu convencional tamién s'estiende a poemes épicos medievales como ''[[Beowulf]]''. Tamién na Edá Media, vamos atopar incipientes nicios metaficcionales qu'entepasen la mera convención. Por casu, nos ''Cuentos de Canterbury'', de [[Geoffrey Chaucer]], hai intervenciones autorreferenciales del narrador de la historia que funciona como marcu de los cuentos, que paecen plantegar ciertu xuegu col llector, que la so apelación ye una de les carauterístiques d'estos primeros nicios: “Hasta equí describílos a ustedes en poques pallabres la clase de xente, paxellu y númberu que formaba'l nuesu grupu…” === Lo metaficcional antes de la metaficción === La obra que tolos críticos tán d'alcuerdu en señalar como una de les primeres de corte abiertamente metafictivo ye'l ''Quixote'' (1605-1615), novela na cual [[Miguel de Cervantes]] esperimenta con esta modalidá nos diversos niveles narrativos (el narrador, la historia, los personaxes, etc). Sicasí, ye posible atopar un testu anterior que llamativamente utiliza la referencia metaficcional, na modalidá d'un personaxe que se dirixe al autor: tratar de ''[[La Llozana andaluza]]'' (1526) de [[Francisco Delicado]]. Dientro de la tradición europea, tamién son representatives d'esti enclín les obres de [[Ludovico Ariosto]] (''Orlando furiosu'', 1516), [[Henry Fielding]] (''Tom Jones'', 1749), [[Laurence Sterne]] (''La vida y les opiniones del caballeru Tristram Shandy'', 1759-1767) y [[Denis Diderot]] (''Jacques -y Fataliste et son maître'', 1765-1783). Más tarde, siguiendo dientro de la tradición hispánica, la novela de [[Miguel de Unamuno]], ''Borrina'' (1914), va ser un exemplu bien claro de metaficción, que va plantegar, de manera radical, la posible igualación testual de la condición del autor, el narrador y el personaxe. Si siguimos rastrexando dientro de la tradición hispánica, pero esta vegada nel ámbitu llatinoamericanu, destaca la figura del arxentín [[Macedoniu Fernández]], que la so obra puede considerase, tamién nesti aspeutu, bien novedosa y adelantrada a la so dómina, porque se desenvuelve ente finales del sieglu XIX y principios del XX, primero que la vanguardia apruza nel panorama lliterariu Por casu, en ''Muséu de la novela de la eterna'' (edición póstuma en 1967), el procedimientu metaficcional va ser parte constitutiva del testu, de cuenta que ésti nun esistiría ensin esa reflexón, pos se trata d'una serie de prólogos a la supuesta novela (que nunca s'escribe) onde se fala tantu de la novela ausente, como de los prólogos y de los diversos autores d'esos testos y de la escritura polo xeneral. Nesi contestu de la vanguardia llatinoamericana, la figura de [[Jorge Luis Borges]] va resultar fundamental; na so empresa lliteraria y ensayística de refundar la condición de la lliteratura, de la escritura, de la llectura, l'usu de los procedimientos metaficcionales va ser recurrente nos sos testos. Nun ye d'estrañar, por ello, que'l títulu de la primer monografía teórica sobre la cuestión, lleve por títulu, parafrasiando'l de Borges ''Maxes parciales del Quixote'', ''Partial Magic: The Novel as a Self-Conscious Genre'', de [[Robert Alter]], (1975). Tres él, van apaecer nel continente figures como [[Julio Cortázar]] (''Rayuela'', 1963), [[Gabriel García Márquez]] (''Cien años de soledad'', 1967) o [[Salvador Elizondo]] (''El grafógrafo'', 1972) que van incorporar llamativamente los procedimientos metaficcionales nes sos obres más conocíes. === Metateatro y metapoesía === Pero hasta agora mentemos principalmente autores y obres que pertenecen al xéneru narrativu. Sicasí, tantu en [[teatru]] como en poesía la modalidá “meta” va tener tamién tempranamente dalgunos de los sos esponentes más emblemáticos. Nel casu del [[xéneru dramáticu]], el términu "metateatro" foi acuñáu pol críticu estauxunidense [[Lionel Abel]] nel so estudiu ''Metatheatre. A new view of dramatic form'' (1963), pa designar les pieces escéniques que, nun correspondiendo nos sos planteamientos y estructura a la traxedia y comedia tradicionales, cinxir, según señaló [[Francisco Ruiz Ramón]], a dos postulaos básicos que son tamién dos [[tópicos lliterarios]]: el [[mundu como escenariu]] y la [[vida como suañu]].<ref>Manuel Gómez García, ''Diccionariu Akal del teatru''. Madrid: Akal, 1997, p. 547.</ref> [[William Shakespeare]] (principalmente en ''[[Hamlet]]'') va ser de los primeres n'utilizar esta modalidá d'introducir “el teatru dientro del teatru” pa presentar nes sos obres la idea de que'l mundu ye un teatru y tamién de que'l teatru ye un mundu. Por casu, esto vese claramente en ''Hamlet'', na escena en que la compañía de teatru reproduz, de forma teatralizada, l'asesinatu del so padre frente al so tíu y a la so madre (tou ello favorecíos pol mesmu protagonista). Esta mesma llinia ye desenvuelta por [[Pedro Calderón de la Barca]] (''[[La vida ye suañu]]''), nel ámbitu español, quien cola metáfora alrodiu de la vida como suañu, sigui afondando la problematización de les fronteres ente la [[realidá]] y la [[ficción]]. Yá nel ámbitu contemporaneu, la figura más representativa del metateatro va ser [[Luigi Pirandello]], cola so obra ''Seis personaje en busca d'un autor'', como vemos nel siguiente fragmentu del prefaciu: {{cita|[...] En resume, aquellos seis personaxes que xuben al escenariu de primeres de la comedia. O bien unu o otru, pero con frecuencia unu desautorizando al otru, empezaben a cuntame los sos murnios asuntos, cada unu glayando les sos razones, aventándome na cara les sos desafranaes pasiones, casi de la mesma como agora facer na comedia col desdicháu Direutor. ¿Qué autor va poder cuntar dalguna vegada cómo y por qué un personaxe nació na so fantasía? El misteriu de la creación artística ye'l mesmu misteriu de la nacencia.}} Tamién la concepción teatral de [[Bertolt Brecht]], denomada [[teatru épicu]] y constituyida sobre la base del "[[Efectu de distanciamientu|distanciamientu]]", va siguir los mesmos carreros. Por casu, na so obra ''Pequeñu organón pal teatru'' lleemos: :''Arrenunciemos pos -pa decepción xeneral quiciabes- del nuesu propósitu d'emigrar de la esfera de lo placentero y anunciemos -pa decepción xeneral entá ye más- la nuesa decisión d'establecenos definitivamente nesta esfera. Tratemos al teatru como un llugar de diversión -asina correspuende enfocar a una estética- y procuremos afayar que tipu d'entretenimientu conviennos más''. En poesía, pela so parte, el procedimientu va mutando y entornándose cada vez más na reflexón sobre les posibilidaes del llinguaxe, el procesu d'escritura y la figura del poeta. Na tradición hispánica, [[Lope de Vega]] va ser el casu más conocíu d'un xéneru de metapoema (magar autores cinquecentistas como [[Diego Hurtado de Mendoza (poeta y diplomáticu)|Diego Hurtado de Mendoza]] y [[Baltasar del Alcázar]], ente otros, yá probaríen esta fórmula enantes): {{cita| :Un sonetu mándame faer Violante :que na mio vida vi en tanto apiertu; :catorce versos dicen que ye sonetu; :burlla burllando van los trés delantre. :Yo pensé que nun topara consonante, :y toi a la metá d'otru cuartetu; :mas si veo nel primer tercetu, :nun hai cosa nos cuartetos que m'axorice. :Pol primer tercetu voi entrando, :y paez qu'entré con pie derechu, :pos fin con esti versu voi dándo-y. :Yá toi nel segundu, y entá abarrunto :que voi los trelce versos acabando; :cuntái si son catorce, y ta fechu.}} Esti tipu de composiciones son denominaes [[sonetu del sonetu]]. Sicasí, va ser escontra la metá del sieglu XX cuando esti fenómenu adquiera fuercia na poesía española. La llamada [[Xeneración del 50]] con [[Ángel González]] a la cabeza, va ser la primera en tomar conciencia de la autorreferencialidad como una manera d'empezar a cuestioar les posibilidaes del llinguaxe pa nomar el mundu y camudar la realidá (tal como creía'l movimientu de [[Poesía Social]] de los años 40). Va Ser el mesmu González, el primeru n'acuñar el términu “metapoesía” pa referise a los sos propios poemes que la so materia yera'l procesu de la so creación y tolos sos componentes. Veamos equí unu de los poemes que componen la seición "Metapoesía", en ''Amuesa correxida y aumentada de dellos procedimientos narrativos y de les actitúes sentimentales que davezu porten'' (1977) {{cita|'''Contra-orde.''' (Poética, pola que pronuncio ciertos díes.) :Esto ye un poema. :Equí ta dexáu :afitar cartelos, :tirar escombros, faer agües :y escribir frases como: :Marica'l que lo llea, :Amu a Irma, :Muerra el…(silenciu), :Sable gratis, :Asesinos, :etcétera.. :Esto ye un poema. :Calten puerca la estrofa. :Cuspe dientro. :Responsable la tarde que nun acaba, :l'aburrición d'esti día, :la indeformable estolidez del tiempu.}} Finalmente, les potencialidaes de la autorreferecialidad van ser esplotaes al máximu pol grupu de los llamaos “novísimos”, quien van utilizar sistemáticamente esta modalidá pa proclamase escépticos respectu de les posibilidaes del llinguaxe ya inclusive de la mesma poesía como preseos de conocencia o de comunicación. El siguiente poema de ''El suañu de Escipión'' (1979), de [[Guillermo Carneru]], ye un exemplu representativu d'esti enclín. {{cita|'''Ineptitú de Orfeo y allabancia de Alceste''' :Nunca cupió virtú al traficante :que tresllada los sos males al espeyu, :almira la pureza d'esos seres segundos :y la so diversidá taxonomiza. :Clame la beatitú de la matrona :qu'amó en silenciu, nun tarreció morrer :y por Apolo resurrecta :volvió en carne mortal al vieyu tálamu: :la so inocencia rindió como un arteru negociu. :Non asina'l poeta que los sos versos ama, :anque consiga no retrospectivo :posesión de la so amada pol cantar; :al nun mirar tras, cuanto n'arte edifica :gocia namái dibuxu de la muerta.}} === El corpus posmoderno === Pol so escepticismu al respeutive de la realidá y el cuestionamiento radical de les convenciones establecíes, el posmodernismu ye un terrén fértil pa la metaficción que, como vimos, produz un distanciamientu del testu y un cuestionamiento de tolos elementos (fictivos o reales) que interactúan nel procesu d'escritura-llectura. Los que podríamos considerar iniciadores del corpus posmoderno de la metaficción son autores qu'empezaron el so quefer lliterariu na primer metá del sieglu XX, cuando la noción de “posmodernismu” inda nun esistía, anque sí empezaben a acolumbrase les sos traces: son [[Samuel Beckett|Beckett]] (''More Pricks than Kicks'', 1934 y ''Murphy'', 1938), [[Nabokov]] (''Pale Fire'',1962) [[Joyce]] (''Semeya del artista adolescente'', 1914-15), [[Faulkner]] (''Absalom! Absalom!'', 1936), etc. Munchos escritores europeos, llatinoamericanos y norteamericanos siguir nesta práutica, sobremanera a partir de los años 60-70, cuando surde'l términu “metaficción”. Autores como [[John Barth]] (''Lost in the Funhouse'', 1968), [[Robert Coover]] (''Asociación Universal de Béisbol'', 1968), [[William Gass]] (''The Tunnel'', 1995), ''[[Thomas Pynchon]]'' (''Slow Learner'', 1984), [[Milan Kundera]] (''El llibru de la risa y l'olvidu'', 1981), [[Salman Rushdie]] (''Haroun y el mar d'hestories'', 1990), [[John Fowles]] (''The French Lieutenant's Woman'', 1968), [[Doris Lessing]] (''The Golden Notebook'', 1962), [[Italo Calvino]] (''Si una nueche d'iviernu un viaxeru'', 1979), [[Umberto Eco]] (''El nome de la rosa'', 1980) o [[Paul Auster]] (''La triloxía de New York'', 1985-1987), ente munchos otros. N'España, dalgunos de les pilastres d'esta modalidá son [[Carmen Martín Gaite]] (''El cuartu de tras'', 1970), [[Luis Goytisolo]] (''Los verdes de mayu hasta'l mar'', 1976), [[Gonzalo Torrente Ballester]] (''Fragmentos d'apocalipsis'', 1977), [[Miguel Espinosa]] (''La tríbada falsera'', 1980), [[Juan Goytisolo]] (''Juan ensin tierra'', 1975), [[José María Merino]] (''Novela d'Andrés Choz'', 1976), [[Camilo José Cela]] (''Mazurca pa dos muertos'', 1983), [[Antonio Muñoz Molina]] (''Beatus Ille'', 1986), [[Juan José Millás]] (''El desorde del to nome'', 1986), [[Manuel Vázquez Montalbán]] (''El premiu'', 1996), [[Javier Cercas]] (''Soldados de Salamina'', 2001), etc. Dientro de la tradición llatinoamericana, los arxentinos [[Jorge Luis Borges]] (''Tlön, Uqbar, Orbis tertius'', ''La biblioteca de Babel'', ''Pierre Menard, autor del Quixote'') [[Ricardo Piglia]] (''Respiración artificial'', 1980), [[Juan José Saer]] (''Les nubes'', 1997), César Aira (''El tilal'', 2003) y [[Guillermo Saccomano]] (''La llingua del malón'', 2003), l'uruguayu [[Juan Carlos Onetti]] (''El Pozu'', 1939), el mexicanu [[Carlos Fuentes]] (''La naranxal'', 1993), los colombianos [[Santiago Gamboa]] (''Perder ye cuestión de métodu'', 1997) y el dramaturgu [[Diego Fernando Montoya Serna]] (''El silenciu'', 2000) , el chilenu [[Roberto Bolaño]] (''El secretu del mal'', 2007), y los brasilanos [[Rubem Fonseca]] (''Buffo & Spallanzani'', 2001) y [[Patricia Melo]] (''Aponderamientu da mentira'', 1998) siguen apurriendo nuevos matices y modalidaes a estes operaciones autorreferenciales que, lloñe de tar gastaes, como podría pensase dempués de tantos años de vixencia, va mutando a la manera d'un camaleón p'afaese a los cuestionamientos y a les posibilidaes espresives de cada dómina, ya irradiando al conxuntu de los medios y les narratives audiovisuales, les artes, la publicidá, etc. Hasta convertise n'unu de les traces más carauterístiques de la cultura de la nuesa dómina. == Metaficción nes obres == Como distintes formes d'utilizar los recursos de la metaficción, atopamos distintos exemplos na lliteratura y n'otros medios y narratives gráfiques y audiovisuales, según n'otres artes, la publicidá, la televisión, etc. hasta constituyise nuna de les formes carauterístiques de la cultura del nuesu tiempu: === En lliteratura === * ''[[El Aleph (cuentu)|El Aleph]]'' n'[[El Aleph (llibru)|El Aleph]] y ''Pierre Menard, autor del Quixote'' en [[Ficciones]], dambos de [[Jorge Luis Borges]]. * ''El cuentu'' en ''Un home muertu a pataes'' y ''Débora'', dambos de [[Pablo Palaciu]]. * ''[[Viaxes pol Scriptorium]]'', de [[Paul Auster]]. * ''[[Ende pero ónde, cómo]]'', de [[Julio Cortázar]]. * ''[[La Torre Escura]]'', de [[Stephen King]]. * ''L'escritor comíu'' de [[Sergio Bizzio]] retrata a un estrañu autor de bestsellers, a un escritor qu'escribe sobre él y la imaxe de dambos nos medios. === En cine === ==== Introducción y definición==== El cine, como manifestación artística multidisciplinar por excelencia, foi especialmente gustante a construyir ficción sobre sí mesmu yá dende los alboreceres de la so recién creación, en 1895. El [[metacine]] ye “cine dientro del cine”, esto ye, una serie de discursos cinematográficos autorreferenciales y faladores sobre sí mesmos al traviés de la descripción de los sos propios procesos constructivos. Ye esi cine capaz de cavilgar sobre los procesos cinematográficos, los medios espresivos y la so evolución enunciadora, a partir de múltiples ferramientes discursives y/o argumentales que-y faen volver se sobre sí mesmu y llegar a tresformar esa reflexón en centru temáticu, favoreciendo les actitúes autorreferenciales. ====Tipoloxíes==== La autorreferencialidad consiguir nel metacine a partir de tres tipos d'estructures distintes: * '''Cine dientro del cine'''. Fai referencia a aquelles películes nes que'l cine o'l mundu que xira en redol al mesmu ocupen un llugar primordial na so trama. Dientro d'esta categoría, podemos estremar ente les siguientes subcategorías: # L'universu del espectador: filmes que xiren en redol a les vivencies d'un personaxe como espectador d'una película. # El mundu detrás de la pantalla: filmes que la so trama asitiar nel mundu de la realización cinematográfica. # La ficción en segundu grau: filmes nos que se tresforma a los personaxes n'espectadores faciéndolos asistir a una proyeición. # La interpelación al espectador: filmes nos que los actores o'l direutor abandonen momentáneamente los sos papeles y diríxense al públicu. * '''Cine que cavilga sobre los sos propios medios espresivos'''. Filmes que cuestionen los mecanismos productores de significáu, convirtiendo'l mesmu actu de la enunciación n'exa temática del filme. * '''[[Intertextualidad]] como metaficción.''' Filmes nos que conflúi toa una serie de testos fílmicos y non fílmicos (por aciu la llamada [[interdiscursividad]]). Podemos falar de [[transtextualidad]], [[intertextualidad]], [[paratextualidad]], [[metatextualidad]], [[architextualidad]] o [[hipertextualidad]]. ====El metacine nel cine americanu==== El cine americanu foi pioneru a la d'empezar a cavilgar sobre'l cine al traviés de les sos películes. La Segunda Guerra Mundial marca un puntu d'inflexón na llexitimación del cine como actu cultural, y nos años siguientes, la cayida de los estudios, la redefinición del sistema y la llegada de la televisión van favorecer la nacencia del metacine en Hollywood. Surden obres con un gran poder de reflexón sobre la mesma naturaleza del mediu y llibres de la estricta política hollywoodiense. Dase asina por rematáu'l periodu clásicu, y películes como ''Two Weeks in Another Town'' (1962), de [[Vincente Minnelli]] o ''[[The Last Picture Show]] (La última película)'' (1971), de [[Peter Bogdanovich]] anteceden a otros filmes más claramente metacinematográficos como ''[[The Purple Rose of Cairo]]'' (1985), de [[Woody Allen]], [[The Player]] (1991), de [[Robert Altman]] y na serie de películes metaterroríficas ''[[Scream (franquicia)|Scream]]'', franquicia de [[Wes Craven]] con guiones de [[Kevin Williamson]], por non falar de les parodies o imitaciones burlescas de xéneros de los direutores [[Jim Abrahams]], [[David Zucker]] y [[Jerry Zucker]]. ====El metacine nel cine européu==== Les filmografías de [[Federico Fellini]] y [[François Truffaut]] son los mayores referentes del cine européu metaficcional. Tanto'l movimientu realista italianu como'l [[nouveau roman]] francés favorecen l'apaición de los sos discursos nos que se problematizan les rellaciones tradicionales o clásiques ente cine y realidá. ''[[Ocho y Mediu]]'' (1963), de Fellini y ''[[La nueche americana]]'' (1973), de Truffaut son obres cume del so xéneru que la so inflúi nun menguó dende estrenu hasta los nuesos díes. ====El metacine nel cine español==== ''[[Intriga]]'' (1942), del cineasta gallegu [[Antonio Román]] y ''[[Vida en solombres]]'' (1948), de [[Lorenzo Llobet]] constitúin exemplos tempranos de cine dientro del cine nuna dómina na qu'esti arte empezaba a tener cada vez mayor presencia na sociedá española. ''[[Bienvenido Mr. Marshall]]'' (1952), de [[Luis García Berlanga]], sigue siendo consideráu unu de los títulos más suxerentes, tando dende'l puntu de vista de la metaficción como de la [[intertextualidad]] cinematográfica pola clara influencia que recibe de ''La kermesse heroica'' (1935), de [[Jacques Feyder]]. La llexendaria obra de cultu esperimental "Llocada" (1979) afonda nos rellabicos del cine. Los años 90 supunxeron un importante surdimientu d'esti tipu de narración en títulos como ''[[Tesis]]'' (1996), d'[[Alejandro Amenábar]] o ''[[La niña de tus ojos]]'' (1998), de [[Fernando Trueba]]. El sieglu XXI sigui ufiertando importantes exemplos decidídamente metaficcionales: ''[[Fuera del cuerpu]]'' (2004), de [[Vicente Peñarrocha]], ye casi un desenvolvimientu teóricu sobre la cuestión. === En cómic === Les referencies al [[cómic]] dientro de les mesmes obres son relativamente frecuentes. Podemos atopar noveles gráfiques que contienen otres hestories dientro de la so ficción, como los “[[Rellatos de la fragata negra]]” nel [[Watchmen]] (1986-87) d'[[Alan Moore]] y [[David Gibbons]]. Nesta mesma obra vemos una referencia interna a la ficción cuando, a la fin de la historia, na redaición reciben en diariu d'unu de los personaxes; finalmente esti va publicase, y va ser el mesmu cómic que tamos lleendo. Otros exemplos como esti lo atopamos en [[Maus]] (1986 y 1991), d'[[Art Spiegelman]], una historia del [[Holocaustu]] que convive cola historia del propiu autor y la rellación col so padre, na que vemos el procesu de creación de tol cómic dientro d'él mesmu. El mesmu Spiegelman faló sobre'l so propiu procesu creativu y reivindicó l'autonomía d'esti arte en [[Breakdowns]] (1978). L'autor ta trabayando nun proyeutu de cómic qu'estienda la historia del procesu de creación de Maus, [Meta Maus][http://nymag.com/daily/entertainment/2008/10/art_spiegelman_on_breakdowns_r.html]. [[Ficheru:Art Spiegelman (2007).jpg|thumb|Art Spiegelman.]] Daqué paecencia fai'l canadiense [[Guy Delisle]] cuando nes sos hestories cúntanos los sos viaxes per Asia, de los que va tomando notes pa depués crear el mesmu cómic que nós tamos lleendo. Estes reflexones sobre la industria del cómic facer tamién [[Daniel Clowes]] en [[Pussey!]] (2006), la historia de cómo él llegó a autor profesional. Sobre la creación de la historieta esisten amás les obres de [[Scout McCloud]], que falen de cómo faer cómics nesti mesmu formatu: Entender el cómic (1993) y Faer cómics (2006). El mesmu conceutu recoyer [[Lewis Trondheim]] y Sergio García en Cómo faer un cómic (2009). Nel cómic hai otres frecuentes saltos de la realidá a la ficción dientro de la mesma historia. Podemos atopar referencies direutes a autores el gremiu, ya inclusive a autores apaeciendo na mesma ficción, como suel faer [[Francisco Ibáñez]] nes sos hestories de [[Mortadelo y Filemón]]. Ye lo mesmo que fai [[Cels Piñol]] na so serie [[Fanhunter]], na qu'él mesmu ye unu de los personaxes. Otra aguada ye la de los personaxes que se dirixen direutamente al llector, como dacuando fai [[Mafalda]]. Otru exemplu ye [[Condorito (historieta)|Condorito]] onde [[Condorito (personaxe)|Condorito]], [[Coné]] y otros personaxes del respeutivu cómic dacuando saben quien ye'l so [[Pepo|creador]] en dellos chistes o hestories, onde delles vegaes el protagonista afirma ser bon amigu de Pepo (el creador de la historieta). Tamién son frecuentes, especialmente n'historietes humorístiques, los personaxes cruciaos ente ficciones, como en munchos d'Ibáñez o Escobar, o nos cómics de [[Kevin Smith]] colos personaxes de les sos películes. Otres referencies son ''[[Hulka]]'', na etapa de [[John Byrne]] y [[Dan Slott]] y ''[[Cable]] y [[Deadpool]]'', de [[Fabian Nicieza]]. === En videoxuegos === Los [[videoxuegos]] son, como conceutu, la ficción más interactiva, polo que siempres hai un venceyu direutu cola realidá: el xugador tien de salir del so mundu pa entrar na ficción que se-y ufierta. Sicasí, esa ficción en munches ocasiones quier faenos conscientes de la so propia condición y salta a la realidá con rexencies al propiu videoxuegu como mediu, o la realidá. Dellos casos colos videoxuegos que crucien personaxes ente ellos, como munchos de les sagues de [[Nintendo]], o que referencien a otres hestories rellacionaes como los xuegos [[GTA]], o la saga [[Monkey Island]] con guiños y referencies a otros productos como [[Grim $andango]]. La mesma saga de Monkey Island tien saltos a la realidá y al mediu cuando, por casu, un personaxe llama per teléfonu a [[LucasArts]] (la compañía editora) pa pidir ayuda sobre cómo siguir el xuegu. Tamién atopamos nesta mesma saga rotures de la cuarta paré; personaxes que se dirixen al xugador, ya inclusive-y refundien oxetos. Estes referencies direutes del personaxe al xugador dar n'otros xuegos, como la saga de [[Mundodisco]]. Esisten exemplos más claros inda, como'l de la saga [[Metal Gear Solid]], na cual por casu un personaxe pídenos que dexemos el mandu nel suelu por que él pueda movelo y demostranos los sos poderes. Nesi momentu'l vibrador del mandu va activase y va facer movese, instaurando la ficción dientro de la realidá. Un claru exemplu ye [[Los Simpson: El videoxuegu]] editáu por [[EA Games]] nel 2007, que ye na so totalidá un exemplu de metaficción, nel que los personaxes formen parte del so propiu videoxuegu. Nesta historia la familia Simpson atopa una guía pal mesmu xuegu que tán viviendo, afayando asina que formen parte d'una ficción, y que ellos mesmos tienen poderes que los van ayudar a llegar al que paez ser el so oxetivu final: La familia va haber de pasar por distintes fases, superando pantalles de xuegu que s'alternen con animaciones que nos lleven al traviés de la historia, y nes qu'hai referencies, de normal paródiques, a múltiples videoxuegos bien conocíos: por casu nun peligrosu barriu dientro del xuegu, el Grand Theft Scratchy, parodia de [[Grand Theft Auto]]; na [[Segunda Guerra Mundial]] nel Medal of Homer, parodia del [[Medal of Honor]]; o'l Never Quest, parodia de les aventures gráfiques de fantasía épica como [[Everquest]] o [[Zelda]]. Mientres el xuegu atopamos otros guiños, como l'apaición de personaxes de videoxuegos yá clásicos como [[Super Mario]] o los [[Pokémon]]. Conforme avanza, l'argumentu metaficional va faese cada vez más esplícitu, ente que los sos ingredientes va tar l'intentar evitar la destrucción de les versiones anteriores de los sos xuegos qu'entama'l so diseñador, l'alcuentru col so propiu creador, [[Matt Groening]], o col mesmu creador divín, embaíu, a lo postrero, na continuación del so propiu videoxuegu, Planeta Tierra… El xuegu non yá asonsaña y homenaxa los videoxuegos, sinón que tamién tien munches referencies intertextuales, a la lliteratura, al cine o la televisión, y, sobremanera, a la so propia serie, plantegaes, como ye yá una seña d'identidá d'ésta, en clave humorística y como guiños cómplices al espectador. Equí vamos tener qu'escluyir casos nos que'l productu diríxese direutamente al xugador, pero nun s'atopen dientro de la ficción, como munchos xuegos de la consola [[Wii]]. Nestos casos, anque'l xuegu dirixir a la persona, nun pertenez a una ficción, sinón al contestu. Por casu, xuegos como'l [[Wii Fit]], pensando pa faer ximnasia, diríxense direutamente al xugador dándo-y instrucciones qu'él tien de realizar físicamente, como xubise a la plataforma periférica que va acompañar al xuegu. Este va falar al xugador sobre, por casu, el so pesu en rellación al so altor, aconseyándo-y sobre lo que tien de faer. Esti exemplu nun pertenez a la ficción, sinón a una realidá de la que'l xugador forma parte. === En televisión === ====Definición==== La metatelevisión ye una forma de autorreflexividad nel mediu televisivu por aciu la qu'ésta tematiza los mesmos mecanismos de la televisión dientro del espaciu d'una cadena. ==== Tipoloxíes==== * Autorreferencialidad. Anguaño les cadenes recurren a la autorreferencia con fines publicitarios y d'autopromoción. Amás, los reality show y la telerrealidad polo xeneral como [[Gran Hermano (España)|Gran Hermano]] (Telecinco) sofitar en gran midida na autorreferencia. *Programación espresamente metatelevisiva. Munchos programes son creaos por aciu l'usu d'imáxenes primeramente emitíes poles distintes cadenes (El coleicionista d'imáxenes. Telecinco) y otros recreen o asonsañen espacios televisivos propios y ayenos ([[Homo zapping]]. Antena 3). * Metaficción televisiva. Consiste na construcción d'una trama ficcional sobre la televisión dientro de la televisión. Unu de los más destacaos exemplos foi la serie [[Studio 60 on the Sunset Strip]], creada por Aaron Sorkin y estrenada en 2006 pola NBC, basada nes vicisitúes de la producción y puesta n'escena d'un late show norteamericanu. ====Referencies básiques==== Son especialmente destacables los casos de series de ficción que, como [[Lost]] o [[The Simpsons]], inclúin nes sos trames referencies a les trames y/o argumentos d'otres series, programes o inclusive películes, yá sía de manera intertextual o al traviés de la mostración de los dispositivos de los distintos medios. Nel casu de Lost, ufiertar al espectador un ampliu espectru de referencies intertextuales metatelevisivas, pero tamién de índole lliteraria y sociocultural. Estos detalles, que se reparen tamién n'otres series como [[Franquicia CSI|CSI]], [[The West Wing]], [[Family Guy]] o [[Malcolm in the Middle]], contribúin a reforzar la complicidá y l'efectu de reconocencia nel espectador, colo que l'exerciciu metaficcional polo xeneral, y metatelevisivo en particular, complétase gracies a esa interaición del receptor de la ficción. ====Exemplos==== {{globalizar|España}} * N'España: ** La batedora ** El coleicionista d'imáxenes ** [[Gran Hermano (España)|Gran Hermano]] ** [[Sobrevivientes (España)|Sobrevivientes]] ** [[Homo zapping]] ** La escopetilla nacional ** [[Sé lo que hicisteis]] ** Channel númberu Cuatro ** [[Siete vidas]] ** [[Todos los hombres sois iguales (serie de televisión)|Todos los hombres sois iguales]] * Nel mundu: ** [[Studio 60 on the Sunset Strip]] ** [[Lost (serie de televisión)|Lost]] ** [[CSI (serie de televisión)|CSI]] ** [[The Simpsons]] ** [[Family Guy]] ** [[The West Wing]] ** [[Heroes (serie de televisión)|Heroes]] ** [[Malcolm in the middle]] ** [[Friends]] === Otros medios: cibercultura y ''remediaciones'' === Dos casos a tener en cuenta seríen les intermedialidades o remediaciones con sentíu metaficcional y les referencies dientro de la cibercultura. Entendemos como remediación metaficcional aquelles obres que, dientro d'elles mesmes, referir a otros medios o llinguaxes con sentíu igualmente autorreflexivo o autoconsciente. Les obres quiciabes más conocíes pertenecen al cine, como la película sobre videoxuegos [[ExistenZ]] ([[David Cronenberg]]), les películes sobre realidá virtual [[Videodrome]] (tamién de Cronenberg) y la saga [[The Matrix]] (A. y L. [[Wachowsky]]). Tamién el tipu de videoxuegos sobre otres industries, como Cinema Tycoon, y otros simuladores, como los musicales [[Guitar Hero]] o [[Rock Band]]. Dientro del ámbitu hispánicu atopamos exemplos nel cine ([[Hestories de la radio]] [1955] y [[Hestories de la televisión]] [1965], películes de [[José Luis Sáenz de Heredia]]), les noveles [[El blogue del inquisidor]], de [[Lorenzo Silva]], [[Nueva Lisboa]], de [[José Antonio Millán]] y [[Cero Absolutu]], de Javier Fernández. Tamién podríamos considerar los casos de intermedialidades nos qu'unos medios complementen obres procedentes d'otros. Un claru exemplu ye'l cómic [[Bluntman and Chronic]], nel que los personaxes son tomaos d'una película na que dos personaxes realicen esi cómic, que finalmente se comercializará fora de la ficción, apaeciendo ellos mesmos nos creitos. Estos casos son cada vez más frecuentes, especialmente en rellación a la cibercultura. Cada vez son más los medios tradicionales qu'alleguen a la Rede pa complementar y reverenciarse a sigo mesmos. Tenemos exemplos como les campañes de promoción de la película [[Monstruosu (película)|Monstruosu]], la serie [[Lost (serie de televisión)|Lost]] o'l llibru [[Los magos]]. Tamién series televisives como [[How I Met Your Mother]], que recrea na Rede real les plataformes a les que se faen referencia na serie, como los blogues o perfiles de [[Facebook]] de los sos personaxes. Daqué paecencia asocede cola serie [[Heroes (serie de televisión)|Héroes]], na que pa siguir la historia completa tenemos de lleer los cómics y ver los episodios web acomuñaos a la serie. == N'otres artes == === En música === Dientro de la metamúsica podemos atopar pieces que falen sobre la mesma música como forma de vida y espresión del artista, y sobre el procesu de creación. Dellos exemplos son: * ''Music'', de [[John Miles]] (1976) [http://open.spotify.com/track/1csXsWpoKOqrVEGqawEAZN]: […]To live without my music/Would be impossible to do/'Cuz in this world of troubles/My music pulls me through[…] * Now you has jazz, cantar de Cole Porter pa la película High Society (1956), conocida pola so versión de Amstrong y Bing Crosby.[http://open.spotify.com/track/58Fz7tUPvJA338m9OIm4Xj] […]Take some skins,/Jazz begins,/Take a bass/Steady pace,/Take a box,/One that rocks[…] * ''Tudo isto y fado'', d'[[Amália Rodrigues]] [http://open.spotify.com/track/2x6PeSpzReSvghNyLNstWm]: […]Y o fado é o meu castigu/Só nasceu pr'a perdeme/O fado é tudo o que digo/Mais o que eu não sei dizer.[…] * ''Vivu per lei'', de [[Mario Manzani]] y lletra de [[Giliath]], popularizada nun dueto por [[Andrea Bocelli]] y Xeorxa [http://open.spotify.com/track/59TPUGWwW8g4cgsD2PqNWA] […]vivu per lei la música./io vivu per lei./vivu per lei è unica.[…] * ''Club de fans de John Boy'', de [[Love of Lesbian]] [http://open.spotify.com/track/1KhqSLS8YafrUCbjrn8WxZ] […] Tolos raros fuimos al conciertu/del gran telépata de Dublín./Media hora antes invadimos el metro,/yo diba obligáu y tu n'éxtasis./Y tantu dábavos ocho comos ochenta/a los fanáticos de John Boy,[…] * ''El mozu aprendiz de pintor'', de [[Joaquin Sabina]] [http://open.spotify.com/track/6vITPYWi8sLtGYdJRio3uY] * ''Four Chords That Made A Million'', [http://www.youtube.com/watch?v=O6VGR-7mW90] ([…]The music of rebellion/Makes you wanna rage/But it's made by millionaires/Who are nearly twice your age[…]) y ''The Sound Of Muzak'' [http://www.youtube.com/watch?v=TEEK5EPDOnE]([…]Six of one a half a dozen/Black guitars and plastic blues/Hide behind a wall of nothing/Nothing said and nothing new[…]) de [[Porcupine Tree]]. * ''Heavy Metal is the Law'', de [[Helloween]]. […]Heavy Metal is the law that keeps us all united free/A law that shatters earth and hell/Heavy Metal can't be beaten by any dynasty/We're all wizards fightin' with our spell[…] * ''I Love Rock'N'Roll'', d'[[Allan Merrill]] y [[Jake Hooker]], conocida pola versión de [[Joan Jett]]. [http://open.spotify.com/track/0BgKUe4GEXNgxLfGwpNMYV][…]I love rock n' roll /So put another dime in the jukebox, baby/I love rock n' roll/So comi and take your time and dance with me[…] Tamién hai cantares qu'a cencielles faen referencia a la música, a otros artistes y a la industria musical, como pueden ser: * ''Mack the Knife'' por [[Kurt Weill]] y lletra de [[Bertolt Brecht]], popular poles sos versiones de Amstrong y [[Frank Sinatra]]. [http://open.spotify.com/track/4M9OTBxhH76ncZs9SVKKd4][…] Old Satchmo, Louis Armstrong, Bobby Darrin/They did this song nice, Lady Ella too/They all sang it, with so much feeling/That Old Blue Eyes, he ain't gonna add nothing new[…] * ''Ex-Fan Des Sixties'', de [[Jane Birkin]]. [...]Où est l'ombre des Shadows, des Byrds,/des Doors, Des Animals, des Moody Blues?/Séparés Mac Cartney, George Harrison/Et Ringo Starr et John Lennon[...] * ''Años 80'', de [[Los pirates]] [http://open.spotify.com/track/7EwISik6EOmK1CZhs68nsg][…] Va Ser/como aquel cantar/de los años 80/voi ser/como'l tipu que dalgún día fui[…] * ''Lucía'', de [[Joan Manuel Serrat]] [http://open.spotify.com/track/2miwvRZd8GDR80dJPEZP6R][…]Vuela esti cantar/pa ti, Lucía[…] * ''Your Song'', d'[[Elton John]] [http://open.spotify.com/track/17VegeBoHvMlIByrdu64KR][…] I know it's not much but it's the best I can do/My gift is my song and this one's for you/And you can tell everybody this is your song/It may be quite simple but now that it's done[…] Per otru llau, hai casos como'l de dellos artistes de jazz, qu'asonsañen el soníu de los preseos coles sos propies voces: * ''Shulie a Bop'', de [[Sara Vaughan]] [http://open.spotify.com/track/0eK4EmIEBKFUJVUORX8pZh] === N'artes plástiques === Hai una amplia serie d'obres d'artes plástiques que se refieren a sigo mesmes. La metarrepresentación nel arte convierte al autor n'obra, al oxetu en suxetu. La mirada cobra conciencia de sigo mesma. Al traviés del sutil xuegu d'espeyos de les autorreferencias, poner de manifiestu la problemática rellación ente la realidá y les representaciones que d'ésta faemos. L'arte unvia al arte con Les Meninas de Velázquez como exemplu emblemáticu y coles temátiques de la obra dientro de la obra y del artista como protagonista de la pieza (yá sía pintura, fotografía, escultura, instalación, videu,...) ==== Pintura ==== El cuadru dientro del cuadru * [[Les Meninas]] [[Diego Velázquez]]. 1656. El so rendimientu interpretativu en clave metaficcional ye puestu de manifiestu con brillantez na introducción de [[Michel Foucault]] a ''Les pallabres y les coses''. [[Ficheru:Las Meninas detail.jpg|600px]] * [[El matrimoniu Arnolfini]]. [[Jan van Eyck]]. 1434. L'espeyu al fondu de la obra representa otra visión del propiu cuadru vistu dende la perspeutiva opuesta al observador, de la que recueye la imaxe del propiu pintor en compañía d'un reverendu. * ''L'archiduque Leopoldo Guillermo, na so galería de pintures''. [[David Teniers el Mozu]]. Correspuende a un tipu de representación de la coleición pictórica de los modelos, que gusten de autorretratarse nos sos studiolos o mouseions. * [[L'arte de la pintura]]. [[Jan Vermeer van Delft]]. 1666. El llenzu en procesu representa a la perfeición la plasmación pictórica del conceutu de ''mise en abyme''. * ''La condición humana''. [[Magritte]]. 1935. Imaxe representada y ''realidá'' entemécense tantu dientro del cuadru como fora d'él, problematizando la noción mesma del cuadru como oxetu artísticu [http://www.epdlp.com/cuadro.php?id=1130] * 1.-''Young Vermeer II, Vermeer''. 2.''Creation of an Artist''. [[Sergei Rymoshevsky]]. Esti pintor rusu reinterpreta grandes obres de la pintura, estampándolas na ropa de los protagonistes de los sos cuadros. [https://web.archive.org/web/20131127103553/http://nevskagallery.com/st_main.html?p_catid=22] * ''Amantes memorables''. [[Gilberto Cerón]]. Na so serie Amigues Memorables”, dientro d'un mesmu llenzu apaecen pareyes de llenzos, que na mayoría de los casos representen personaxes engarraos. [http://www.gilbertoceron.com/ceron_comentarios-4.htm] * 1.-''All at sía''. 2.-''Act of Faith''. Richard Whincop. 2009. Cuadru que se somorguia na agua y funde el so reflexu na mesma na primer obra; y personaxe masculín que ta a puntu d'introducise nun cuadru dende'l so marcu.[http://www.oisingallery.com/Painting.asp?PaintingID=2009041616][http://www.oisingallery.com/Painting.asp?PaintingID=2009041615] * Numberoses obres de [[Karin Jurick]]. El cuadru o conxuntu de cuadros apaecen dientro de la obra como oxetu de contemplación per parte de personaxes que siempres apaecen de llombu al observador.[http://www.karinjurick.com/ZemArt/showstopper.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305002936/http://www.karinjurick.com/ZemArt/showstopper.html |date=2016-03-05 }}[http://www.karinjurick.com/ZemArt/Currently_Available.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100202081355/http://www.karinjurick.com/ZemArt/Currently_Available.html |date=2010-02-02 }} * Delles obres de [[M. C. Escher]]. Ente elles ''Manes dibuxando'' (1948): La plasmación, agora, de la pintura autogenerada: Dos manes surden del papel pa dibuxase mutuamente. Entemezse aporéticamente la realidá representada col actu mesmu de la so representación [http://www.epdlp.com/cuadro.php?id=359] El pintor más allá del autorretratu * [[Caravaggio]]. ''Autorretratu como Baco''. 1598. Caltener na Galería Uffizi, Florencia. * [[Eugène Delacroix]]. [[La llibertá guiando al pueblu]]. 1830. Calteníu nel Muséu del Louvre de París. El personaxe del sombreru ye un burgués, nel que se autorretrata Delacroix a pesar de que nun participó nos fechos. [[Ficheru:La Liberté guidant le peuple - Eugène Delacroix - Musée du Louvre Peintures RF 129 - après restauration 2024.jpg|thumb|240px|''[[La llibertá guiando al pueblu]]''. Cuadru de Eugène Delacroix pintáu en 1830.]] * [[Picasso]]. ''Minotauru''. Apaez en 70 cuadros pintaos ente 1928 y 1958 y ye consideráu'l so alter ego, como antes habíalo sío'l personaxe d'El Arlequín y dempués representaríase como protagonista de la serie ''El pintor y la modelu''.{{Enllaz rotu|1= |2=http://www.museoimaginado.com/ANALISISpicasso_minotauru.htm |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} Metapintura astracta * La obra de [[Peter Zimmermann]] (Friburgu de Brisgovia, Alemaña, 1956) L'autor propón una reflexón sobre la pintura al marxe de la so representación figurativa, sobre la realidá y l'apariencia de que s'amuesa d'ella, sobre'l so significáu más esencial. La so obra ta considerada como un analís intelectual que desagua nuna metapintura, sofitada na combinación de medios electrónicos y dixitales.[https://web.archive.org/web/20090215060318/http://telefonica.net/web2/enriquecastanos/zimmermann.htm] ==== Escultura ==== * [[Pórticu de la Gloria]] (1168-1188) del [[Maestru Mateo]]: escultor esculpíu. Esiste la creencia de qu'una pequeña estatua asitiada na parte posterior del parteluz, con una postura arrodillada, mirando al interior del templu, representa al propiu Maestru Mateo. La estatua convertir n'oxetu de veneración y ye conocida en gallegu como Santu dos Croques pola costume de los pelegrinos de topetar la cabeza cola estatua. [[Ficheru:Mestre Mateo (Santo dos Croques) Catedral de Santiago de Compostela.jpg|thumb|250px|''Santu dos Croques'', imaxe que tradicionalmente piénsase que representa al Maestru Mateo.]] * ''-y Sacre de Christophe Colomb'' (2008) de Kolkoz: Samuel Boutruche y Benjamin Moreau tomen los costosos marcos que se ven nos cuadros que cuelguen nos museos y tresformar n'obres d'arte en sí mesmes, ensin imáxenes que contener. [http://240plan.ovh.net/~kolkoz/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100127024911/http://240plan.ovh.net/~kolkoz/ |date=2010-01-27 }} * ''VHS'' (2005) de David Herbert representa una cinta de videu orixinal cola película de [[Stanley Kubrick]] [[2001: Una odisea espacial]].[https://archive.today/20130308035621/www.davidherbert.com/newartwork/sculpture/source/vhs1.jpg] ==== Fotografía ==== Fotografía dientro de la fotografía, aquelles fotografíes que contienen otra fotografía nel so interior, qu'unvien a otra, que falen del propiu oxetu como pieza artística o del actu de fotografiar. * [[Virgilio Viéitez Bértolo]]: En delles de les sos fotografíes l'actu de fotografiar faise más qu'evidente. La fotografía de la cantante ante'l micrófonu referir a si mesma, sálese fuera del marcu, de la escenificación propia de la mesma fotografía. [https://web.archive.org/web/20090720055217/http://www.cefvigo.com/galego/galeria_virxilio_01.htm] * [[Andrea Costas]]: Na so serie de fotografíes ''Incorporaos'' introduz dientro de la mesma semeya otres fotografíes de la so xente más cercano (padre, madre, noviu, güelos, ...) pa intentar definise. Les semeyes dientro de semeyes repitir na so serie ''Compostures'' onde intenta esplicar cómo nos definen los llugares qu'habitamos. [https://web.archive.org/web/20090802031655/http://www.cefvigo.com/galego/galeria_andrea.htm] * [[Olga Osorio]]: Serie de fotografíes onde'l protagonista sostién una fotografia-espeyu que lu reflexa n'otru sitiu coles mesmes que lo transparenta, enseñando'l revés y el anverso a un tiempu. [https://web.archive.org/web/20090720040310/http://www.cefvigo.com/galego/galeria_olga.html] * [[Joachim Schmid]]: Serie ''Photogenetic drafts''. Práutica de la semeya atopada” empecipiada yá polos surrealistes cuando mercaben fotografíes vieyes nos mercaos de París y presentar como productos auténticos de mente inconsciente. [https://web.archive.org/web/20090720090729/http://www.cefvigo.com/galego/galeria_joachim.htm] * [[Marcos Vilariño]]: Serie ''Historia dunha fotografía de xoguete''. Recreación d'imáxenes mítiques de la historia de la fotografía. La imaxe apela a otra imaxe que guardamos na retina. [http://www.cefvigo.com/galego/galeria_vilari%F1o.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180615061312/http://www.cefvigo.com/galego/galeria_vilari%F1o.htm |date=2018-06-15 }} Fotógrafos ante la cámara: La fotografía fala del actu de fotografiar. Ye'l mesmu fotógrafu'l protagonista de la imaxe, xusto nel momentu en que fotografia. Pa autorretratarse, l'artista recurre al autodisparador o al espeyu. * [[Cindy Sherman]]: [http://www.cindysherman.com/] [https://web.archive.org/web/20100928133312/http://jmsuarez.es/fotografia/wp-content/gallery/cindy-sherman/cindy_sherman.jpg] * [[Alberto García-Alix]]: {{Enllaz rotu|1= |2=http://www.mycontemporary.com/resources/artist/alberto_garcia_alix/x-large/alberto_garcia_alix.jpg |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}{{Enllaz rotu|1= |2=http://1.bp.blogspot.com/_Lsl4dzqnsKE/RjTFvJn6y4I/AAAAAAAAAEs/iZbSMCe-GBA/s400/garcia+alix+1.jpg |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * [[Robert Doisneau]] {{Enllaz rotu|1= |2=http://miguelmaiquez.files.wordpress.com/2009/02/01-doisneau-autorretratu.jpg |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * [[Jeff Wall]]: ''Picture for woman'' (1979). Inspirada nel célebre cuadru de [[Manet]] tituláu [[El chigre en Folies-Bergère]]. Ye una imaxe d'enorme complexidá na qu'apaez en primer planu una nueva, como la muyer del mostrador na obra de Manet, reparada pol fotógrafu, que, a la so derecha, remana'l botón del cable conectáu al obturador de la cámara, bien visible nel centru, precisamente nel puntu de fuga de la imaxe. [http://www.moma.org/interactives/exhibitions/2007/jeffwall/] * [[Francesc Català Roca]][https://archive.today/20130413221224/www.xtec.net/iescastelldestela/amergarnes/artists/catala/autoretrat.jpg] * [[Elliot Erwitt]]: [http://www.elliotterwitt.com] * [[Dennis Stock]]: {{Enllaz rotu|1= |2=http://imagecache.allposters.com/images/pic/LIFPOD/13051086~Photographer-Dennis-Stock-Holding-Camera-to-His-Face-Posters.jpg |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} ==== Instalación ==== * ''Spermini'' de [[Maurizio Cattelan]] : autorretratu llamáu ''Spermini'' —Espermatozoides pequeños—, con cientos de mázcares qu'amuesen la cara del artista. [http://www.christies.com/Lotfinder/lot_details.aspx?intObjectID=3862826] * [[Nahum B Zenil]] (Chicontepec, Veracruz, 1947): Reconocíu artista contemporaneu qu'analiza la sociedá al traviés de la so propia y constante autorepresentación, con potentes y dacuando escandaloses resultancies. [http://www.festivalcervantino.gob.mx/fic08/taxonomy/term/489] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210926114625/https://festivalcervantino.gob.mx/fic08/taxonomy/term/489 |date=2021-09-26 }} * ''Odio l'arte'' (2007) de Gema y Luis Ramos. Inténtase utilizar la autorreferencia al arte como un recursu temáticu del odiu. [http://www.enfocarte.com/7.32/ramos/ramos1.html] * ''Arte Óptico autorreferente 005W'' d'Antonio Lizarazu Balué [https://web.archive.org/web/20071122120442/http://my.opera.com/arte_optico/blogue/] * ''Póster (Chantier-Barbes)'' de [[Pierre Huyghe]]: instalación viviente na que la fotografía de los obreros trabayando referir a la mesma aición qu'asocede detrás de la imaxe. [http://www-tc.pbs.org/art21/slideshow/artists/h/huyghe-002.jpg] ==== Videu-arte ==== * ''Seeing is Believing'' (2001) d'[[Ellen Harvey]]: Les manes de l'artista apaecen nel videu pa dir creando la escena y el moblame de l'habitación. [http://www.ellenharvey.info/Projects/SeeingIsBelieving.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305081327/http://www.ellenharvey.info/Projects/SeeingIsBelieving.html |date=2016-03-05 }} == Bibliografía == * Alter, Robert (1975). ''Partial Magic: The Novel as a Self-Conscious Genre''. Berkeley: [[University of California Press]]. * Barthes, Roland (1959). “Littérature et méta-langage”. En ''Essais critiques''. París: Seuil, 1964, páxs. 106-108. * Camarero, ''Metaliteratura. Estructures formales lliteraries'', Barcelona, Anthropos, 2004 * Cifre, Patricia. ''De la autoconsciencia moderna a la metaficción postmoderna'', Salamanca, Universidá, 2003 * Currie, Mark (ed.) (1995). ''Metafiction''. Londres y Nueva York: Longman. * Dällenbach, Lucien (1977). ''El rellatu especular''. Madrid: Visor, 1991. * Dotras, Ana María (1994). ''La novela española de metaficción''. Xixón: Júcar. * García, Carlos Javier (1994). ''Metanovela: Luis Goytisolo, Azorín y Unamuno''. Xixón: Júcar. * Gass, William (1970). ''La ficción y los personaxes de la vida''. Buenos Aires: Juan Goyanarte, 1974. * Genette, Gérard (2004). ''Métalepse. De figurar à la fiction''. París: Seuil. * Gil González, A. J. (coord.) ''Metaliteratura y metaficción. Balance críticu y perspectives comparaes''. Monográficu de la revista ''Anthropos'', 208, 2005. * Gil González, A. J. (2001) ''Teoría y crítica de la metaficción na novela española contemporánea. A cuenta de Álvaro Cunqueiro y Gonzalo Torrente Ballester'', Salamanca, Universidad * Gómez, María Asunción (1998). ''Estratexes metatextuales nel teatru y cine españoles. Bodes de Sangre y ¡Ay, Carmela!'' Valencia: Episteme. * G. Oreyes, Francisco (2003). "La metaficción na novela española contemporánea ente 1975 y el fin de sieglu", Madrid: Arco Libro. * Hutcheon, Linda (1984). ''Narcissistic Narrative. The Metafictional Paradox''. Londres y Nueva York: Routledge. * Juan-Navarro, Santiago (1998). ''La metaficción historiográfica nel contestu de la teoría postmodernista''. Valencia: Episteme. [https://www.academia.edu/350982/La_metaficci%C3%B3n_historiogr%C3%A1fica_en_el contestu_de_la_teor%C3%ADa_postmodernista] * Lauzen, Sarah: "Notes on Metafiction: Every Essay Has a Title", en Postmodern Fiction. A Bio-Bibliographical Guide. Larry McCaffery, ed., 1986, 93-116. * Losilla, Carlos (1994): "Tautoloxía y metacine", dientro del capítulu "Cine nel cine", en Revista Vértigo, Atenéu da Coruña, nº 10, 2004, páxines 16-21. * Milzoff, Rebecca. Entrevista a Spiegelman, “Art Spiegelman on 'Breakdowns' Redux and the Dark Side of Tina Fey“ [http://nymag.com/daily/entertainment/2008/10/art_spiegelman_on_breakdowns_r.html] Consultada a 18 de xineru de 2010. * Otero, Carlos Peregrín (1980). "Llinguaxe ya imaxinación: La nueva novela en castellán". ''Quimera''2, páxs. 9-21. * Pérez Bowie, J.A.: El cine en, dende y sobre el cine: metaficción, reflexividá y intertextualidad na pantalla, en Revista Anthropos. Metaliteratura y metaficción. Balance críticu y perspectives comparaes, númberu 208, añu 2006. * Pérez Firmat, Gustavo (1980). "Metafiction Again". ''Taller Lliterariu'', 1, 1-14. * Pulgarín, Amalia (1995). ''Metaficción historiográfica: la novela histórica na narrativa hispánica postmodernista''. Madrid: Fundamentos. * Quesada Gómez, Catalina (2009). ''La metanovela hispanoamericana nel postreru terciu del sieglu XX''. Madrid: Arco/Libro. * Ródenas de Moya, Domingo (1997). ''Metaficción y autorreferencia na novela española de vanguardia''. Barcelona: Universidá [Microforma]. * Ródenas de Moya, Domingo (1998). ''Los espeyos del novelista: Modernismu y autorreferencia na novela vanguardista española''. Barcelona: Península. * Sánchez Torre, Leopoldo (1993). ''La poesía nel espeyu del poema''. Uviéu: Universidá. * Sánchez-Pardo González, Esther (1991). ''Postmodernismo y metaficción''. Madrid: Universidá Complutense. * Sarduy, Severo (1972). “El barrocu y el neobarrocu”. En C. Fernández Moreno, ''América Llatina na so Lliteratura''. Méxicu: Sieglu XXI, 167-184. * Scarano, Laura et al. (1996). ''Marcar la piel de l'agua. La autorreferencia na poesía española contemporánea''. Rosario: Beatriz Viterbo Editora. * Scholes, Robert (1979). ''Fabulation and Metafiction''. Urbana: University of Illinois Press. * Sobejano, Gonzalo (1985). "La novela poemática y la so contorna". ''Ínsula'' 464-465, páxs. 1 y 26. * Sobejano, Gonzalo (1988). 'La novela embaecida". ''España Contemporánea'' 1.1., iviernu, páxs. 9-26. * Sobejano, Gonzalo (1989). ”Novela y metanovela n'España". ''Ínsula'' 512-513, páxs. 4-6. * Sobejano-Morán, Antonio (2003). ''Metaficción española na postmodernidad''. Kassel: Reichenberger. * Spires, Robert (1984). ''Beyond the Metafictional Mode. Direutions in the Modern Spanish Novel''. Lexington: The University Press of Kentucky. * Waugh, Patricia (1984). ''Metafiction: the Theory and Practice of Seff-Conscious Fiction'', Nueva York y Londres: Routledge. * Zavarzadeh, Mas´ud (1977). ''The Mythopoetic Reality: The Postwar American Non-fiction Novel''. Urbana: University of Illinois. * Zavala, Lauro (2005). ''Cartografíes del cuentu y la minificción''. Sevilla: Renacimientu. == Referencies == {{llistaref}} Música: * BIRKIN, Jane. Ex-fan des sixties. 1978. * HELLOWEEN. [[Walls of Jericho]]. 1985. * JOHN, Elton. [[Elton John]] (1970). DJM y Uni. * LOS PIRATES. Ultrasónica (2001). Warner Music Spain. * LOVE OF LESBIAN, 1999 (o cómo xenerar quemes de nieve con una lente enfocando a la lluna)(2009). Warner Music. * MANZANI, M. y GILIATH, Vivu per lei (single, 1995) * MILES, Jhon. Rebel (1976). Alan Parsons. * [[Porcupine Tree|PORCUPINE TREE]], Lightbulb Sun (2000). Steven Wilson. * PORCUPINE TREE, In Absentia (2002). Paul Northfield and Tim Palmer. * [[Cole Porter|PORTER, Cole]]. BSO de la película High Society (Charles Walters, 1956). * [[Amália Rodrigues|RODRIGUES, Amália]]. Tudo isto é fado (single, 1955). * [[Joaquín Sabina|SABINA, Joaquín]], Xuez y parte (1985). BMG/Arbola. * SERRAT, J. M. Mediterraneu (1971). Zafiru/Novola. * WEILL, K. y BRETCH, B. The Threepenny Opera (1928). Cómic: * CLOWES, D. Daniel Pussey. La Cúpula, 2006. * DELISLE, G. Shenzhen. Astiberri, 2006 * DELISLE, G. Pyongyang. Astiberri, 2007 * DELISLE, G. Cróniques birmanes. Astiberri, 2008 * GARCÍA SÁNCHEZ, S. y TRONDHEIM, L. Cómo facer un cómic. Factoría K de Llibros, 2009. * IBÁÑEZ, F. Super Aniversariu. Ediciones B, 1998. * MCCLOUD, S. Cómo se fai un cómic. Astiberri, 1995 * MCCLOUD, S. Entender el cómic: l'arte invisible. Astiberri, 2007 * MCCLOUD, S. Faer cómics. Astiberri, 2007. * MOORE, A. y GIBBONS, D, Watchmen. Norma Editorial, 2003. * QUINO. Tou Mafalda. Círculu de Llectores, 2005. * SMITH, K. Bluntman & Chronic. Planeta De Agostini, 2002. * SMITH, K. Clerks. Planeta De Agostini, 2002. * SMITH, K. Escorriendo a Dogma. Planeta De Agostini, 2002. * SPIEGELMAN, A. Maus: Rellatu d'un sobreviviente. Planeta De Agostini, 2001. * SPIEGELMAN, A. Breakdowns : semeya del artista como mozu %@&*!. Mondadori, 2009. Videoxuegos: * [[Konami|KONAMI]]. [[Metal Gear Solid]] (saga). 1999-2008 * [[LucasArts|LUCASARTS]]. [[The Secret Of Monkey Island]]. 1990 * LUCASARTS. [[Monkey Island 2: LeChuck's Revenge]]. 1991 * LUCASARTS. [[The Curse of Monkey Island]]. 1997 * LUCASARTS. [[Grim $andango]]. 1998. * LUCASARTS. [[Escape from Monkey Island]]. 2000. * NINTENDO. [[Wii Fit]]. 2008 * PERFECT ENTERTAINMENT. Discworld II: Missing Presumed...!?. 1997 Cine y televisión: * How it feels to be run over (1900), de Cecil M. Hepworth. * The big Swallow (1901), de Williamson. * Uncle Josh at Morning Picture show (1902), de Edwin S. Porter. * La historia que cuntó'l biógrafu (1903), de la American Motoscope and Biograph. * El modernu Sherlock Holmes (1924), de [[Buster Keaton]]. * Espeyismos (1928), de King Vidor. * L'home de la cámara (1929), de [[Dziga Vertov]]. * Los trés de la gasolina (1930), de [[Wilhelm Thiele]]. * [[Hollywood al desnudu]] (1932), de George Cukor. * Compañeros de xordia (1934), de William A. Seiter. * Hellzapoppin' (1941), de H.C. Potter. * [[Sabotaxe (película de 1942)|Sabotaxe]] (1942), d'[[Alfred Hitchcock]]. * Intriga (1942), d'Antonio Román. * [[Vida en solombres]] (1948), de Lorenzo Llobet-Gràcia. * [[Sunset Boulevard]] (1950), de [[Billy Wilder]]. * [[Bellísima (película)|Bellísima]] (1951), de [[Luchino Visconti]]. * [[Singin' in the Rain]] (1952), de [[Stanley Donen]] y [[Gene Kelly]]. * [[The Bad and the Beautiful]] (1952), de [[Vincente Minnelli]]. * [[Bienvenido Mr. Marshall]] (1952), de [[Luis García Berlanga]]. * Cine, amor y simpatía (1953), de Steno. * The Band Wagon (1953), de [[Vincente Minnelli]]. * [[Nació una estrella]] (1954), de [[George Cukor]]. * [[The Barefoot Contessa]] (1954), de Joseph L. Mankiewicz. * [[Cómicos (película)|Risibles]] (1954), de [[Juan Antonio Bardem]]. * [[Muerte de un ciclista]] (1955), de Juan Antonio Bardem. * [[Cai Mayor (película)|Cai Mayor]] (1956), de Juan Antonio Bardem. * [[The Tingler]] (1959), de William Catle. * Un espía en Hollywood (1961), de [[Jerry Lewis]]. * Two Weeks in Another Town (1962), de Vincente Minnelli. * les Carabiniers (1963), de [[Jean-Luc Godard]]. * [[Ocho y Mediu]] (1963), de [[Federico Fellini]]. * Nunca pasa nada (1963), de Juan Antonio Bardem. * L'héroe anda sueltu (1968), de [[Peter Bogdanovich]]. * [[The Last Picture Show]] (La última película) (1971), de [[Peter Bogdanovich]]. * [[Suaños d'un engañador]] (1972), de [[Herbert Ross]]. * [[La nueche americana]] (1973), de [[François Truffaut]]. * Como plaga de llagosta (1975), de Johan Schlesinger. * [[Llocada (película)|Llocada]] (1979), d'[[Iván Zulueta]]. * [[L'últimu metro]] (1980), de François Truffaut. * [[Alcordances (película)|Alcordances]] (1980), de [[Woody Allen]]. * [[The French Lieutenant's Woman]] (1981), de [[Karel Reisz]]. * [[Pasión (película)|Pasión]] (1982), de Jean-Luc Godard. * [[Sans soleil]] (1983), de [[Chris Marker]]. * [[Zelig]] (1983), de Woody Allen. * [[La solombra del actor]] (1983), de [[Peter Yates]]. * [[The Purple Rose of Cairo]] (1985), de Woody Allen. * [[Ginger y Fred]] (1985), de [[Federico Fellini]]. * Duce llibertá (1986), de Alan Alda. * Bonos díes, Babilonia (1987), de Paolo y Vittorio Taviani. * [[Congoxa (película)|Congoxa]] (1987), de [[Bigas Luna]]. * Entrevista (1988), de Federico Fellini. * Splendor (1988), d'[[Ettore Scola]]. * [[Cinema Paradiso]] (1989), de [[Giuseppe Tornatore]]. * Ucieczka z kina Wolnosc (1990), de Wojciech Marczewski. * [[The Player]] (1991), de [[Robert Altman]]. * [[Queríu diariu]] (1993), de [[Nanni Moretti]]. * [[Last Action Hero]] (1993), de [[John McTiernan]]. * Ladri di cinema (1994), de Piero Natoli. * L'home de les estrelles (1995), de Giuseppe Tornatore. * [[Tesis (película)|Tesis]] (1996), d'Alejandro Amenábar. * Celuloide (1997), de Carlos Lizzani. * [[Funny Games]] (1997), de [[Michael Haneke]]. * [[La niña de tus ojos]] (1998), de Fernando Trueba. * Abril (1998), de Nanni Moretti. * [[Los soñadores]] (2003), de [[Bernardo Bertolucci]]. * La vida que suaño (2004), de [[Giuseppe Piccioni]]. * Dempués de media nueche (2004), de Davide Ferrario. * [[Fuera del cuerpu]] (2004), de Vicente Peñarrocha. * Colloráu como'l cielu (2006), de Cristianu Bortone. * El direutor de bodes (2006), de Marco Bellocchio. * [[Más estrañu que la ficción]] (2006), de [[Marc Forster]]. * [[Volver (película de 2006)|Volver]] (2006), de [[Pedro Almodóvar]]. * El caimán (2006), de Nanni Moretti. * [[Rebobine, por favor]] (2008), de [[Michel Gondry]]. * [[Whatever Works]] (2009), de Woody Allen. * [[The Simpsons]] (1989), de [[Matt Groening]]. * [[The West Wing]] (1999), d'[[Aaron Sorkin]]. * [[Family Guy]] (1999), de [[Seth MacFarlane]]. * [[Malcolm in the middle]] (2000), de [[Linwood Boomer]]. * [[Lost]] (2005), de [[J. J. Abrams]] y [[Damon Lindelof]]. Lliteratura: * ARIOSTO, Orlando furiosu, 1516 * DELCIADO, F. La loçana andaluza, 1526 * [[Miguel de Cervantes|CERVANTES SAAVEDRA, Miguel de]]. [[L'atélite fidalgu Don Quixote de la Mancha]], 1605-1615.¨ * FIELDING, H. Tom Jones, 1749 * STERNE. La vida y les opiniones del caballeru Tristram Shandy, 1759-1767 * DIDEROT, Jacques -y Fataliste et son maître, 1765-1783 * [[Miguel de Unamuno|UNAMUNO]], M. Borrina, 1914 * JOYCE, J. Semeya del artista adolescente, 1914-15 * [[Luigi Pirandello|PIRANDELLO, L.]] [[Seis personaje en busca d'un autor]], 1921 * FAULKNER, W. Absalom! Absalom!, 1936 * BECKETT, S. More Pricks than Kicks, 1934 y Murphy, 1938 * ONETTI, J. C. El Pozu, 1939 * [[Jorge Luis Borges|BORGES, J.L.]] [[Ficciones]], 1944. * [[Nabokov|NABOKOV]], V. Pale Fire, 1962 * LESSING, D. The Golden Notebook, 1962 * [[Julio Cortázar|CORTAZAR, J.]] [[Rayuela (novela)|Rayuela]], 1963. * [[Gabriel García Márquez|GARCÍA MÁRQUEZ, G.]] [[Cien años de soledad]], 1967 * FERNÁNDEZ, M. Muséu de la novela de la eterna, 1967 (edición póstuma) * BARTH, J. Lost in the Funhouse, 1968 * COOVER, R. Asociación Universal de Béisbol, 1968 * [[John Fowles|FOWLES, J.]] The French Lieutenant's Woman, 1968 * MARTÍN GAITE, C. El cuartu de tras, 1970 * ELIZONDO, S. El grafógrafo, 1972 * GOYTISOLO, J. Juan ensin tierra, 1975 * MERÍN, J.M. Novela d'Andrés Choz, 1976 * GOYTISOLO , L. Los verdes de mayu hasta'l mar, 1976 * TORRENTE BALLESTER, G. Fragmentos d'apocalipsis, 1977 * GONZÁLEZ, A. Amuesa correxida y aumentada de dellos procedimientos narrativos y de les actitúes sentimentales que davezu porten, 1977 * CALVINO, I. Si una nueche d'iviernu un viaxeru, 1979 * [[Umberto Eco|ECU, O]]. El nome de la rosa, 1980 * ESPINOSA, M. La tríbada falsera, 1980 * PIGLIA, R. Respiración artificial, 1980 * KUNDERA, M. El llibru de la risa y l'olvidu, 1981 * CELA, C.J. Mazurca pa dos muertos, 1983 * PYNCHON, T. Slow Learner, 1984 * [[Paul Auster|AUSTER, P]]. La triloxía de New York, 1985-1987 * MILLÁS, J.J. El desorde del to nome, 1986 * MUÑOZ MOLINA, A. Beatus Ille, 1986 * [[Salman Rushdie|RUSHDIE, S.]] Haroun y el mar d'hestories, 1990 * FONTES, C. La naranxal, 1993 * GASS, W. The Tunnel, 1995 * MILLÁN, J. A. Nueva Lisboa. Alfaguara, 1995 * VÁZQUEZ MONTALBÁN, M. El premiu, 1996 * GAMBOA, S. Perder ye cuestión de métodu, 1997 * SAER, J.J. Les nubes, 1997 * MELO, P. Aponderamientu da mentira, 1998 * BARGANALES, J. Soldados de Salamina, 2001 * FONSECA, R. Buffo & Spallanzani, 2001 * AIRA, C. El tilal, 2003 * SACCOMANO, G. La llingua del malón, 2003 * FERNÁNDEZ, J. Cero absolutu. Berenice, 2005. * BOLAÑO, R. El secretu del mal, 2007 * GROSSMAN, L. Los magos. Ediciones B, 2009. == Ver tamién == * [[Cuarta paré]] == Enllaces esternos == * [http://www.academia.edu/187109/Postmodernismo_y_metaficcion_historiografica_una perspectiva_interamericana| Postmodernismo y metaficción historiográfica: una perspeutiva interamericana.] Por Santiago Juan-Navarro * [http://gredos.usal.es/jspui/bitstream/10366/22455/1/978-84-7800-935-0.pdf ''Teoría y crítica de la metaficción na novela española contemporánea. A cuenta de Álvaro Cunqueiro y Gonzalo Torrente Ballester'']. Por Antonio J. Gil González * [[Antonio Checa Godoy|CHECA GODOY, Antonio]]: Cine y publicidá, n'http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/12036180817819384098213/p0000003.htm * DE LOS SANTOS ROMERO, Fátima: El cine dientro del cine (italianu), en http://fama2.us.es/fco/frame/frame4/estudios/1.17.pdf * NAVARRETE CARDERO, Luis: Intertextualidad nel primer cine de Bardem y Berlanga, en http://fama2.us.es/fco/frame/new_portal/texto/bARDEM/Bardem_navarrete.pdf * TOUS Rovirosa, Ana: Paleotelevisión, neotelevisión y metatelevisión nes series dramátiques americanes, en Comunicar, nº 33, v. XVII, 2009, Revista Científica de Educomunicación. http://www.revistacomunicar.com/numeros_anteriores/archivospdf/33/c33-2009-03-009.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920062415/http://www.revistacomunicar.com/numeros_anteriores/archivospdf/33/c33-2009-03-009.pdf |date=2015-09-20 }} {{Tradubot|Metaficción}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Ficción]] [[Categoría:Narratología]] [[Categoría:Metaficción]] hnfg2yutdwgolll0dxcuabsakijetfx 0 99759 4379149 4353600 2025-06-24T13:30:54Z RaveDog 74504 better audio quality 4379149 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Núremberg''' (n'[[idioma alemán|alemán]]: ''Nürnberg''; pronunciación: {{audiu|De-Nürnberg2.ogg|[&#712;n&#655;&#641;nb&#603;&#641;k&#688;]}}) ye una ciudá na rexón de [[Franconia]], nel estáu de [[Baviera]], [[Alemaña]], a veres del ríu [[Ríu Pegnitz|Pegnitz]] en [[Franconia Central]] con {{persones}}. La ciudá ye conocida dende l'añu [[1050]] y puede llegase a ella per vía fluvial, terrestre o aérea, yá que amás de carreteres nacionales cuenta con un puertu y un aeropuertu internacional. El so cascu históricu confier-y un curiosu especial, al tar arrodiáu per una muralla medieval de más de 5&nbsp;km construyida en [[1325]]. Esta muralla foi la tercera que se construyó debíu a la crecedera de la so población al pasu de los años con cuenta de garantizar la seguridá de la ciudá, yá que nella dende 1424 hasta 1796 curiábense les reliquies y los símbolos y xoyes imperiales. Nel cascu históricu queden bien pocos restos de la primera y la segunda muralla. La ciudá de Núremberg ye bien conocida, ente otres coses, pol so impresionante [[mercáu navidiegu]] que mientres los cuatro selmanes en que se realiza ye visitáu por más de dos millones de persones de distintes partes del mundu. El nome de Núremberg tamién s'acomuñar a los [[Xuicios de Núremberg|xuicios desenvueltos]] contra los [[nazis|nacionalsocialistes]] a la fin de la [[Segunda Guerra Mundial]]. [[Ficheru:Hospital del Espíritu Santo, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 04.jpg|thumb|Heilig-Geist-Spital Antiguu Hospiciu del Espíritu Santu]] [[Ficheru:DEU Nürnberg COA (groß).svg|thumb|Gran escudu d'armes de Núrnberg]] [[Ficheru:Torre Laufer, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Torre Laufer.]] [[Ficheru:Schöner Brunnen, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 05.jpg|thumb|La fonte maraviyosa o Schöner Brunnen.]] [[Ficheru:Nürnberg DSCF5057.JPG|thumb|Ponte del Verdugu en Núremberg]] [[Ficheru:Reichsparteitagsgelaende Zeppelinfeld Tribuene 68.JPG|thumb|Tribuna del [[Campu Zeppelín]].]] [[Ficheru:Kongresshalle Nbg E Cuya.JPG|thumb|Kongresshalle, previstu pa ser sede del congresu del Partíu Nazi.]] [[Ficheru:Nuremberg - Spittlertor 2011 2 (aka).jpg|thumb|Nuremberg - Torre Spittlertor]] [[Ficheru:Nassauer Haus, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Nassauer Haus.]] [[Ficheru:Murallas de la ciudad, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.JPG|miniaturadeimagen|Muralles de la ciudá.]] [[Ficheru:Patio de los Artesanos, Núremberg, Alemania, 2013-03-17, DD 03.jpg|miniaturadeimagen|Patiu de los Artesanos.]] [[Ficheru:Laufer Schlagtorturm, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Laufer Schlagtorturm.]] == Xeografía == La superficie de la ciudá que tomaba 1,6 [[km²]] en 1806 ye dende'l 2010 de 186,4 [[km²]]. Núremberg ta arrodiada por curiosos montes y campos de cultivos, que nel añu 2012 ocupaben el 16 % y el 22,2 % del territoriu, respeutivamente. Cuenta con grandes parques y montes como'l [[Wöhrder Wiese]], el [[Wöhrder See]], el [[Dutzenteich]], el Stadtpark, y el [[Reichswald]]. El [[Hummelsteiner Park]] ye bien popular. Llegar a este pela cai Langobardenstraßy, cerca del Colexu Sperberschule. Núremberg llinda al [[oeste]] cola ciudá vecina de [[Fürth]] y [[Zirndorf]] y al [[sureste]] con [[Stein (Mittelfranken)|Stein]] y [[Oberasbach]]. Pel norte col [[Knoblauchsland]] (la tierra del ayu) onde se cultiven llechugues, ayos, calabacinos, pataques, cebolles y otres verdures o frutes. Al norte de Núremberg atópase la rexón montiega campestre denomada "[[Fränkische Schweiz]]" o "[[Suiza Franconesa]]" llugar preferíu pa caminaes y paseos según para montañismo. El cascu antiguu de la ciudá de Núremberg ta estremáu pel ríu [[Ríu Pegnitz|Pegnitz]], que fai que dalgunes de les sos cais, sobremanera les más antigües, tengan forma de canal con pontes y con delles cuestes pequeñes. Dende los sos entamos, la ciudá constituyóse sobre la base de dos barrios conocíos como "[[San Sebaldo]]" y "[[San Llorienzo mártir|San Llorienzo]]", poles ilesies que se topaben nellos. Cada barriu cuntaba coles sos propies muralles de proteición. La superficie del centru históricu ye variable, con cais que se van alzando en direición al castiellu imperial. El cascu históricu de Núremberg, onde s'atopa la mayor parte de los museos y edificios históricos puede percorrese a cuerpu. Dende les 10:30 A.M. hasta les 06:30 P.M. el centru de Núremberg ye zona piatonal. El ríu [[Pegnitz]] naz a casi 80 quilómetros al norte de la ciudá y dempués de percorrer el centru, escurre escontra la ciudá de [[Fürth]] xunto col [[Rednitz]]. La ciudá antigua ta arrodiada por 5 [[quilómetru|quilómetros]] de muralles de piedra construyíes na dómina medieval y que-y confieren una carauterística especial. Los sos cuatro torres y puertes principales ([[Laufer Tor]], [[Frauen Tor]], [[Spittlertor]] y [[Neutor]]) completen la so carauterística medieval. A pesar de que cerca del 90 % de la ciudá antigua foi destruyida mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], la mayoría de los sos edificios antiguos fueron reconstruyíos d'alcuerdu a los planos orixinales, colos restos que pudieron recuperase. L'altitú de Núremberg varia ente los 284 metros s.n.m ([[Kleingruendlach]]) y los 407 [[msnm]] ([[Brunn]]). El [[castiellu imperial]] topar a un altor de 352 msnm y l'estación central de trenes ([[Hauptbahnhof]]) a 309 msnm. Tanto'l cascu históricu como la contorna de Núremberg pueden percorrese cómodamente en bicicleta, al traviés de ciclovías o cais debidamente marcaes. L'antiguu foso foi convertíu en ruta de bicicleta y xardinos qu'arrodien la ciudá antigua. Núremberg forma parte de la rede de ciclovías europea que xune diverses ciudaes ente París y Praga. == Distintivos heráldicos de la ciudá == Les armes heráldiques de la ciudá (''Großy Wappen'') amosar en [[azur]] con una águila dorada coronada. Esti escudu foi utilizáu mientres l'asediu de la ciudá en [[1220]] y alzóse como'l símbolu de la ciudá llibre imperial (''Reichsstadt''). La cabeza de l'águila tien forma femenina. Na so forma actual estes armes fueron creaes en [[1936]]. Más tarde, en [[1963]], el conseyu municipal aceptar oficialmente. == Población == Al 31 d'avientu del 2014 según la oficina oficial d'[[estadística]], Núremberg caltenía una población de 523&nbsp;588 persones. El 80,4&nbsp;% de los habitantes tenía la nacionalidá alemana y el 19,6&nbsp;%, yera d'orixe estranxeru, que proveníen de 160 países. De la población total el 48,7&nbsp;% yeren homes y 51,3&nbsp;% muyeres. D'esta población el 33,5&nbsp;% declarábase [[soltería|solteru]], el 48,1&nbsp;% [[Matrimoniu|casaos]], y el 8&nbsp;% como [[viudez|viudos]]. Un 10&nbsp;% de la población declaróse [[divorciu|divorciada]]. Tocantes a la edá de la población establecióse que les persones de 35 a 64 años constituyíen el 40&nbsp;% ente que los de 25 a 34 años conformaben el 15&nbsp;% de la población. Les persones de 75 años y más edá constituyíen el 10&nbsp;%. La población [[estranxera]] de Núremberg, 103&nbsp;714 persones a fines del 2014 taba conformada ente otros por nacionales de: {| style="padding:0em 1em 0em 1em;" | style="vertical-align:top" | * [[Turquía]] 18&nbsp;750 * [[Grecia]] 10&nbsp;649 * [[Rumanía]] 7307 * [[Italia]] 6584 * [[Ucraína]] 4276 * [[Croacia]] 3695 * [[Federación Rusa]] 3461 * [[Bulgaria]] 3206 * [[Serbia]] 2710 * [[Bosnia y Herzegovina]] 2555 * [[Iraq]] 2514 * [[Kosovu]] 2101 * [[España]] 1649 * [[Hungría]] 1582 * [[Austria]] 1555 * [[Estaos Xuníos]] 1263 * [[República Checa]] 1045 * [[Vietnam]] 1154 * [[China]] 1107 * [[India]] 982 * [[Macedonia del Norte]] 947 * [[Azerbaixán]] 787 * [[Francia]] 744 * [[Inglaterra]] 731 | style="vertical-align:top" | * [[Etiopía]] 617 * [[Portugal]] 575 * [[Sri Lanka]] 448 * [[Brasil]] 339 * [[Colombia]] 300 * [[Eritrea]] 259 * [[Xapón]] 252 * [[Corea]] 215 * [[Suiza]] 181 * [[Filipines]] 175 * [[Méxicu]] 154 * [[Togu]] 152 * [[Canadá]] 145 * [[Camerún]] 143 * [[Cuba]] 112 * [[Israel]] 104 * [[Mozambique]] 80 * [[Perú]] 69 * [[Venezuela]] 63 * [[Chile]] 52 * [[República Dominicana]] 45 * [[Arxentina]] 35 * [[Ecuador]] 33 |}<ref>Ausländer Zentralregister. Amt für Stadtforschung und Statistik der Stadt Nürnberg. Integrationsrat, Nürnberg Juni 2015.</ref> == Historia == === Edá Media === El nome de Núremberg (''Norenberc'') apaez escritu per primer vegada nun documentu del [[16 de xunetu]] de [[1050]] en [[llatín]], que yera l'idioma oficial alministrativu nel [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]]. Trátase del llamáu «Títulu de llibertá de [[Sigena]]», por aciu el cual l'emperador [[Enrique II del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu|Enrique II]] concede'l títulu de persona llibre a la señora Sigena, quien yera sierva d'un noble local, d'apellíu Richolf. Según les tradiciones y creencies populares, el [[patriciu]] Richolf deseyaba casase con Sigena, muyer probe sometida a servidume. Namái una muyer llibre podía dar a lluz a persones llibres. Por eso Richolf consigui del emperador la llibertá de Sigena, pa poder casase con ella y tener fíos llibres. Ente [[1050]] y [[1571]] la ciudá foi visitada dacuando polos emperadores del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]], incluyíu l'emperador [[Carlos I d'España|Carlos V]] (Rei [[Carlos I d'España]])sobremanera por tener que celebrase ellí los ''[[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstage]]'', les Dietes Imperiales. La corte de los emperadores axuntó munches vegaes nel [[Castiellu de Núremberg]]. Les [[Dietes de Núremberg]] yeres asamblees bien importantes dientro de la estructura alministrativa del imperiu. En [[1219]], Núremberg llogró'l títulu de [[Ciudá Imperial Llibre]] sol mandatu de [[Federico II Hohenstaufen|Federico II]] polo cual los sos ciudadanos solo teníen de pagar contribuciones al emperador. Les ciudaes vecines como [[Fürth]] o [[Bamberg]], amás de pagar contribuciones pal emperador, tamién taben obligaes a pagar contribuciones pa los [[obispu|obispos]] y [[príncipe]]s o [[conde]]s rexentes. Núremberg llueu se convirtió, al igual que [[Augsburgu]], nuna de les grandes ciudaes comerciales na ruta dende [[Italia]] al norte d'Alemaña, escontra los estaos hanseáticos, como tamién pa los mercaos n'Asia, como China. Yá dende'l [[sieglu XIV]] producir en Núremberg preseos científicos d'alta calidá y perfeición como [[compas]]es, globos terráqueos, [[astrolabios]], [[cuadrante]]s, ferramientes que contribuyeron al desenvolvimientu de la [[cartografía]] n'Europa. [[Martin Behaim]] constrúi en 1492 el globu terráqueo (entá ensin el continente americanu) gracies a la cooperación de diversos humanistes y científicos como [[Hieronymus Muenzer]], [[Hartmann Schedel]], [[Hans Glockengießer]], [[Georg Glockendon]] y [[Ruprecht Kolberger]]. El florecimientu cultural de Núremberg nos sieglos [[sieglu XV|XV]] y [[sieglu XVI|XVI]] convirtió a la ciudá nun centru importante de la Renacencia alemana. En 1525 Núremberg, tres la esposiciones teolóxiques de [[Martín Lutero]], aceptó la [[Reforma Protestante|Reforma luterana]], y de esta forma en [[1532]] la relixosa [[Paz de Núremberg]] fizo que los [[Lutero|luteranos]] llograren importantes concesiones. Mientres la [[Guerra de los Trenta Años]], en [[1632]] llibróse una batalla decisiva ente les tropes sueques de [[Gustavo II Adolfo de Suecia|Gustavo II]] y los soldaos de [[Wallenstein]]. Tres la guerra, la ciudá somorguiar nuna fonda crisis económica. Nel añu 1621 fundir en Núremberg el primer bancu públicu. Los productos fabricaos en Núremberg algamaron los mercaos mundiales, llegando ente otros llugares a [[China]] ya [[India]] al traviés de [[Venecia]]. Ye famosa la llamada "Goldene Strasse", la "vía del oru", que xunía a Núremberg con [[Praga]] y dende ellí con otres ciudaes d'[[Europa del Este]]. === 1700-1900 === A partir de 1702, cola empresa "[[Verlag Homann]]" propiedá de [[Johann Baptist Homann]], Núremberg cuntó con una de les editoriales más grandes del mundu especializada na impresión de mapes y planos de ciudaes. Núremberg convertir nun centru importante pal desenvolvimientu de conocencies matemátiques-astronómicos n'Europa. Los mapes publicaos pola empresa Homann vender nes principales ciudaes europees, dende [[Trondheim]], [[Escandinavia]], [[Copenḥague]], [[Oslu]], [[Gdansk|Danzig]], [[Budapest]], [[San Petersburgu]], [[Ámsterdam]], [[Groningen (ciudá)|Groningen]], hasta [[Verona]], [[Venecia]] y [[Roma]]. [[Wolfgang von Strommer]] estableció que Núremberg "ye l'epicentru de los inventos y les innovaciones".<ref>Michael Diefenbacher: Nürnberg Kartographische Traditionen seit dem 16. Jahrhundert. En "auserlesene und allerneueste Landkarten", páxs. 12. Stadtarchiv Nürnberg, 2002.</ref> En 1868, el compositor [[Richard Wagner]] escribió la ópera ''[[Los maestros cantores de Núremberg]]'' como homenaxe a la ciudá, reflexando los principales calteres y personaxes del Núremberg d'[[Alberto Durero]] y de los maestros d'oficios como'l llexendariu zapateru y poeta [[Hans Sachs]]. [[Ficheru:Carrusel del matrimonio, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Escultura "Carrusel del matrimoniu".]] Dempués de munches décades de crecedera económica ya industrial, al empiezu del sieglu XIX la ciudá esperimentó una gran crisis económica. En [[1806]], col [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]] casi n'estáu de disolución, Núremberg pasó a formar parte de [[Baviera]], perdiendo'l so calter de ciudá llibre imperial. La nueva República de Baviera fíxose cargu de les deldes. A partir d'esi momentu, la ciudá empezó a esfrutar d'un nuevu desenvolvimientu económicu. Probablemente, el momentu de mayor rellumanza pa la ciudá nesta dómina foi l'añu [[1835]], cuando se construyó la primer llinia de ferrocarril n'Alemaña, ente Núremberg y la vecina ciudá de [[Fürth]]. === Sieglu XX === Pola so importancia nel [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]] y pol so significáu históricu-cultural nel xermanismu, nel [[sieglu XX]] la ciudá foi escoyida por [[Adolf Hitler]] como sede pa los congresos del [[Partíu Nacionalsocialista Obreru Alemán|Partíu Nazi]] (''Reichsparteitag''). Considerar a Núremberg como la "ciudá xoya" o ciudad tesoro d'Alemaña. Hitler quixo apoderase de la simboloxía especial de Núremberg na edá media, como ciudá na que l'Emperador, dempués de ser escoyíu, tenía de celebrar la so primer Dieta Imperial. Na ciudá moraba'l fanáticu propagandista antisemita [[Julius Streicher]], editor del periódicu ''Der Stürmer''. Gran parte de la industria llocal nos años de la [[Segunda Guerra Mundial]] foi empobinada a la producción militar. La mayoría de la población de Núremberg, a diferencia d'otres ciudaes n'[[Alemaña]], nun s'identificaba cola ideoloxía y los ideales nazis. Pero'l réxime y los sos representantes locales fixeron tolo posible pa presentar a Núremberg ante'l mundu, como "la ciudá más alemana" de tol país y la más lleal al partíu Nazi.<ref>Robert Fritzsch: Nürnberg im Krieg im Dritten Reich 1939-1945. Droste Verlag. páx. 7.</ref> A les concentraciones del [[Partíu Nazi]], celebraes añalmente ente 1927 y 1938 (ver [[Congresos de Núremberg]]) allegaben cientos de miles de militantes y simpatizantes del [[Partíu Nacionalsocialista Obreru Alemán|NSDAP]] (Partíu Nacionalsocialista Obreru Alemán) de tol país según convidaos especiales del estranxeru, como activistes nazis y representantes diplomáticos. Les celebraciones realizaes nel [[Campu Zeppelín]] (asina llamáu porque en 1923 realizáronse pruebes aérees n'homenaxe al pioneru de l'[[aviación]] alemana [[Ferdinand von Zeppelin]]) mientres el congresu [[nazi]] de 1934 fueron rodaes por [[Leni Riefenstahl]] na so película propagandista ''[[El trunfu de la voluntá]]''. Nesi mesmu añu, l'arquiteutu del [[Alemaña nazi|Tercer Reich]], [[Albert Speer]] diseñó la tribuna, llugar dende'l cual [[Adolf Hitler]] ufiertaba los sos más importantes discursos pa fortalecer el calter antisemita d'Alemaña y el III Reich. En Núremberg el réxime nazi construyó un retruque engrandáu del [[Coliséu de Roma]], pa sirvir como sede de los congresos del Partíu Nazi, con capacidá prevista pa 50.000 persones. Por causa de la guerra l'edificiu nun foi termináu tal como se diseñara. Güei esi edificiu alluga al Centru de Documentación sobre la Historia de los Congresos del [[Partíu Nacionalsocialista Obreru Alemán|Partíu Nazi]]. ''Dokumentationzentrum Reichsparteitagsgelände'' (más conocíu como [[Dokuzentrum]]). Ellí puede visitase la esposición permanente sobre los oríxenes del antixudaísmu n'Alemaña, la fundación del partíu nazi, l'ascensu de Hitler al poder, los crímenes contra los xudíos, les persecuciones a grupos críticos al nazismu como los comunistes, los socialdemócrates, los intelectuales democráticos. Se documenta el desenvolvimientu del holocaustu n'Europa. Los bloques de granitu pa la construcción d'esti colosu fueron trabayaos por prisioneros de guerra y trabayadores forzaos, y fueron tresportaos dende'l [[Campu de concentración de Flossenbürg]]. Mui cerca del [[Dokuzentrum]] tópense'l <o>Luitpoldhain</o> y el [[Campu de Marte (Núremberg)|Campu de Marte]] que mientres los díes del congresu del Partíu Nazi, ente otres coses, utilizar pa xuegos militares con cuenta de que fomentar l'espíritu batallosu de los espectadores. Como parte del área utilizada polos nazis pa los sos congresos esiste la tribuna de Zeppelin, dende'l cual [[Adolf Hitler]] ufiertaba los sos discursos. Tol área de los congresos del Partíu Nazi puede visitase a cuerpu. En tola zona del área de congresos del Partíu Nazi esisten paneles informativos sobre diches edificaciones. [[Ficheru:Nuremberg in Ruins 1945 HD-SN-99-02986.JPEG|left|thumb|250px|Ruines en 1945.]] Xunto a [[Berlín]], [[Essen]], [[Düsseldorf]], [[Hamburgu]] y [[Múnich]], Núremberg foi una de les ciudaes alemanes que sufrió mayores destrucciones polos bombardeos de los [[Aliaos (Segunda Guerra Mundial)|Aliaos]] mientres la guerra, posiblemente solamente superada por [[Dresde]]. Los bombardeos realizar ente 1943 y 1945, siendo unu de los más graves el del 2 de xineru de 1945 onde perecieron 6.000 civiles, 100.000 quedaron ensin llar y el 90% de la ciudá medieval quedó destruyida nuna hora, siendo ocupada'l [[20 d'abril]] pol [[Séptimu Exércitu de los Estaos Xuníos]] tres [[Batalla de Núremberg (1945)|cinco díes de combate]]. Rematada la [[Segunda Guerra Mundial]], de 1945 a 1946 la [[Sala 600]] del [[Palaciu de Xusticia]] de Núremberg foi escenariu de los [[Xuicios de Núremberg]] contra los líderes nazis, que remataron cola condena de dalgunos d'ellos. Xulgóse primeramente a funcionarios del partíu y del gobiernu nazis. Darréu xulgóse a médicos, xueces, industriales que sofitaron la política de los nazis. [[Ficheru:Nuremberg panorama.jpg|thumb|250px|Panorama de la ciudá]] == Política == El gobiernu llocal de Núremberg exercer un [[parllamentu municipal]] compuestu por 70 miembros escoyíos n'eleiciones democrátiques con participación de partíos políticos de distintos enclinos. Nel 2016 la mayoría del parllamentu municipal ta constituyida por representantes del [[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|Partíu Social Demócrata]] ([[SPD]], 31), siguíos polos del [[Unión Social Cristiana de Baviera|Partíu d'Unión Social-Cristiana]] ([[CSU (Baviera)|CSU]], 21), el [[Partíu Verde]] ([[Die Grüne]], 6), el grupu d'Eleutores llibres (Freie Wähler, 2), el [[Partíu Democráticu Lliberal|Partíu Lliberal]] ([[Freie Demokratische Partei|FDP]], 1), el [[Partíu d'Izquierda]] (Linke, 3), el Grupu de los Bonos (Die Guten, 1), el Grupu Ecolóxicu Democráticu (ÖDP, 2) y dos representantes de grupos d'estrema derecha d'ideoloxía Neonazi (Ausländer Stopp, 2). En 2014 l'economista socialdemócrata Dr. [[Ulrich Maly]] foi reelixíu como Alcalde de Núremberg. Como Segundu Alcalde actúa'l tamién socialdemócrata [[Christian Vogel]] y como Tercer Alcalde'l social-cristianu Dr. [[Klemens Gsell]]. Ulrich Maly foi ratificáu como Alcalde nes eleiciones comunales de marzu del 2014, hasta'l 2020. Ente los 70 conceyales foi escoyíu'l ciudadanu español [[Antonio Fernández Rivera]], pol partíu Socialdemócrata. Fernández Rivera apurrió abondo a la integración de los emigrantes españoles a la sociedá alemana en Núremberg. Paralelamente al parllamentu municipal, esiste en Núremberg el [[Conseyu d'Integración]], qu'acueye a representantes de los emigrantes tantu d'[[África]] como d'[[Europa]], [[Asia]] y [[América Llatina]]. Ésti ocúpase d'asuntos rellacionaos cola integración de los emigrantes y los alemanes retornaos d'[[Europa del Este]], como facilita-yos cursos del idioma alemán, reconocencia de títulos académicos llograos nel estranxeru, aiciones en contra del racismu y la discriminación, etc. El Conseyu d'Integración tien la so sede na llamada [[Casa Internacional de Núremberg]], nel antiguu edificiu de [[Heilig-Geist-Haus]]. == Instituciones públiques == Esisten delles oficines locales de servicios ya información a la ciudadanía. * Oficina d'información ciudadana, [[Bürgerinformationszentrum]], Cai Hauptmarkt 18. Informaciones referentes a trámites nel Conceyu, rexistru civil, actividaes culturales, etc. * Oficina de rexistru de residentes, [[Einwohneramt]], Äußere Laufer Gasse 25. * Axencia d'Emplegu, [[ARGE]], Richard-Wagner-Platz N° 5. Tel. 0911-529 3737 * Oficina d'Ayuda ya Integración Social, cai Frauentorgraben 17. * Oficina d'atención a la niñez, la mocedá y la familia, Dietzstr. 4. * Departamentu de Rellaciones Internacionales, [[Amt für Internationale Beziehungen]], Hans-Sachs-Platz 2, 2º pisu. * Departamentu de cultura y tiempu llibre. Gewerbemuseumplatz 1. * Oficina d'atención a la tercer edá y asuntos xeriátricos. Hans-Sachs-Platz 2, 1ᵉʳ. pisu. Na ciudá de Núremberg tamién tienen la so sede diverses entidaes estatales federales y rexonales: * Bundesagentur für Arbeit, Axencia Federal pal trabayu. * Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, Axencia Federal para [[Migración]] y [[Refuxaos]] * Hauptzollamt, [[Aduana]] principal * Institut für Arbeitsmarkt- und Berufsforschung der Bundesagentur für Arbeit, Institutu pa investigaciones del mercáu llaboral y profesional de l'Axencia Federal pal trabayu * Bundesfinanzdirektion Südost, Direición federal de finances Südost * Regionaldirektion Bayern der Bundesagentur für Arbeit, Direición rexonal de Baviera de l'Axencia Federal pal trabayu * Wasser- und Schifffahrtsamt Nürnberg, Autoridá pa l'agua y tresporte de barcos == Economía == Núremberg cuenta con una llarga tradición artesanal y comercial dende la Edá Media. En 2012 la ciudá allugar ente los centros líderes d'alta teunoloxía n'Europa. Los sos campos fuertes centrar na teunoloxía informática y nel desenvolvimientu de soluciones téuniques nes árees de tresporte, enerxía y téunica pa la medicina. Coles mesmes la industria gráfico ye unu de los campos más desenvueltos en Núremberg. L'área metropolitana de Núremberg foi reconocida como [[Rexón Metropolitana Europea]], por resolución de la conferencia de ministros federales de planificación territorial el 28 d'abril del 2005. Nesa rexón, qu'inclúi amás de Núremberg les ciudaes vecines d'[[Erlangen]], [[Fürth]], [[Schwabach]], y [[Albrecht Wilhelm Roth|Roth]], viven más de 2,5 millones de persones y xenérase un [[PIB]] de 68&nbsp;000 millones d'euros (2006).<ref>{{cita publicación |títulu=Nürnberg A-Z|publicación=Nürnberg Heute|númberu=80|páxines=122|añu=2006}}</ref> La rexón metropolitana de Núremberg non solo impulsa la producción y el consumu de productos rexonales sinón que tamién fomenta bien viviegamente la competencia internacional y les rellaciones de cooperación económica coles economíes emerxentes de [[China]], [[India]] y [[Brasil]]. {| {{tablaguapa}} border="1" align="right" |+ '''[[Multinacional]]es con sede central en Núremberg''' |- | <center>'''[[Grundig]]'''<center> |} Dende'l sieglu XVII los artesanos producíen, ente otres coses, llapiceros, llapiceros y bolígrafos en Núremberg, que nos tiempos modernos acomuñar a marques como [[Faber-Castell]], que produz más de 1&nbsp;800 millones de llapiceros al añu.<ref>{{cita publicación |títulu="Nürnberg A-Z"|publicación=Nürnberg Heute|númberu=80|páxines=118|añu=2006}}</ref> La ciudá de Núremberg ye la sede de la empresa organizadora de Feries Internacionales conocida como "[[Nürnberg Messe]]", que cada añu axunta nes sos instalaciones a miles de persones nes 120 feries internacionales tantu de productos biolóxicos ([[BioFach]]), como de xuguetes ([[Spielzeug]]), de bébores, de madera, de consumu, d'esparcimientu, etc. Nel añu 2012 un total de 1.139.276.621 persones participaron o visitaron les feries especializaes en Núremberg. La Nürnberg Messe cuenta con filiales en diversos países del mundu, como [[India]], [[Estaos Xuníos]], [[Brasil]], etc. Na ciudá esisten 274.592 viviendes (añu 2012) de les cualos el 50% tán ocupaes solo por una persona, ente que el 28,5% tán ocupaes por dos persones y con trés persones o más, el 21,4% de les viviendes.<ref>Nürnberg in Zahlen 2013 - Amt für Stadtforschung und Statistik für Nürnberg und Fürth, März 2013</ref> Nel 2012 l'aeropuertu de Núremberg atendió a 3.602.459 pasaxeros. Otros miles de persones llegaron al traviés de 599 barcos que los traxeron al puertu de la ciudá. Núremberg cunta con 155 hoteles con una capacidá de 15&nbsp;924 cames. En 2011 produciéronse 2&nbsp;518&nbsp;490 pernoctaciones en Núremberg. La mayoría de los visitantes estranxeros provieno d'[[Italia]], [[Estaos Xuníos]], [[Austria]], [[Inglaterra]], [[Irlanda]] y [[Holanda]], ente otros países. En 2011 del total d'habitantes de la ciudá, 275&nbsp;210 cuntaben con un emplegu. El porcentaxe de persones ensin emplegu nel 2012 llegaba al 7,7 %. == Medios d'Información == Na ciudá de Núremberg publicar los diarios "[[Nürnberger Nachrichten]]" y "[[Nürnberger Zeitung]]" qu'amás de documentar los acontecimientos locales, tomen tamién los sucesos a nivel rexonal de Franconia Central y noticies a nivel nacional. Dende 1977 publicar la revista [[Plärrer]] - Das Stadtmagazin, qu'ufierta informaciones principalmente sobre les actividaes culturales diaries en Núremberg y nes ciudaes d'alredor. La Municipalidá publica pela so parte la revista "[[Nürnberg Heute]]" (Núremberg güei)que puede llograse en tolos centros culturales del Conceyu. Dende 1994 publicar la revista mensual "[[Straßenkreuzer]]" (Los que crucien la cai) pola Asociación que lleva'l mesmu nome, y que ye vendida por persones ensin vivienda, paraos y persones d'escasos recursos económicos. La revista indicada ocupar d'espublizar tema sociales. Esisten tamién diverses publicaciones deportives. == Comerciu xustu == En Núremberg esisten diverses organizaciones que participen del [[comerciu xustu]] y lo promueven en distintos niveles, vendiendo productos de grupos de productores d'[[África]], [[Asia]] y [[América Llatina]]. Amás de sofitar una política de salarios xustos pa los productores, inténtase crear conciencia na sociedá sobre les inxusticies qu'hai qu'esaniciar nel [[comerciu internacional]]. Tamién promueven l'aplicación de polítiques de trabayu y sueldos dignos. Los más conocíos centros de comerciu xustu son: [[Lorenzer Laden]], Lola, cai Lorenzer Platz 8. A la banda de la ilesia de San Llorienzo. Foi fundáu en 1981 al interior d'una comunidá de base de la ilesia luterana local. Coles sos ganancies sofiten proyeutos d'ayuda social en [[Sucre]], [[Bolivia]]. [[Fenster zur Welt]], cai Vordere Sterngasse 1. Organización aniciada al interior de la comunidá católica. Nestes tiendes ufiértase café de [[Colombia]], [[Chenopodium quinoa|quinoa]] de [[Perú]] y Bolivia, miel d'abeya de [[Méxicu]], artesanía popular de [[Tanzania]], ente otros productos como música, testiles, cerámica, bebíes, etc. == Bancos y Caxes d'Aforru == El 13 de setiembre de 1422 l'Emperador del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]] [[Segismundo de Luxemburgu]] autorizó a Núremberg como Ciudá Llibre Imperial a emitir les sos propies monedes. Esti derechu caltener hasta 1806. En 1621 crear en Núremberg un “[[Bancu Públicu]]”, siguiendo modelos yá aplicaos en Venecia, Ámsterdam y Hamburgu. Esti bancu funcionó hasta 1827, cuando'l gobiernu de [[Baviera]] determinó'l so zarru. En 1821 Johannes Scharrer fundó en Núremberg una Caxa d'aforru “Sparkasse”, aición que rápido s'estendió en casi toa Baviera.<ref>Michael Diefenbacher und Rudolf Endres: Stadtlexikom Nürnberg, Páx. 100 “Bankenwesen”.</ref> En Núremberg esisten nel añu 2014 sedes de bancos locales, nacionales ya internacionales según caxes municipales d'aforru. {| style="padding:0em 1em 0em 1em;" | style="vertical-align:top" | * Bank für Sozialwirtschaft, fundáu en 1923 * Bayerische Landesbank * BBBank, fundáu en 1921 * Bethmann Bank, Delbrück Bethmann Maffei AG * BHF Bank * Commerzbank, fundáu en 1870 * Cortal Consors BNP Paribas * Credit Suisse Deutschland * CreditPlus Bank * Degussa Bank * Deutsche Apotheker- und Ärztebank * Deutsche Bank, fundáu en 1870 * DSL Bank * DZ Bank * Evangelische Kreditgenossenschaft y.G. fundáu en 1969 * Evenord Bank, fundáu en 1924 * Fürst Fugger Privatbank KG * Fürstlich Castell´sche Bank Credit Casse AG * Hanseatic Bank * Hypovereinsbank | style="vertical-align:top" | * Ing- Diba, fundáu en 1965 como BSV Bank * IS Bank, d'orixe en Turquía, fundáu en 1992 * Lliga Bank, d'orixe católicu, fundáu en 1917 * Norisbank, fundáu en 1954 * Oberbank AG, d'orixe austriacu, fundáu en 1869 * Postbank, fundáu en 1909 * PSD Bank Nürnberg * Raiffeisenbank Knoblauchsland y.G. Nürnberg * Raiffeisenbank Oberosterreich * Santander Bank, d'orixe español, fundáu en 1857 * Sparda Bank * Sparkasse Nürnberg * Targobank, fundáu en 1926 en Königsberg * Teambank – Easy Credit * UBS Bank * Umweltbank, fundáu en 1997, bancu que sofita les iniciatives pa protexer el medioambiente. * Volksbank Raiffeisenbank Nürnberg * VR Bank * Ziraat Bank International, d'orixe en Turquía. |} == Gastronomía == [[Ficheru:Nuremberg Saussages.jpg|thumb|200px|Salchiches de Núremberg.]] En Núremberg son bien conocíes les salchiches pequeñes denominaes [[Nürnberger Rostbratwurst]] ellaboraes per primer vegada nos años 1300. Estes salchiches preparar con carne de [[gochu]], [[Tocín de gochu|tocín]], [[sal]], [[pimienta]] y [[oriéganu]]. Dempués de ser rustíes a la parrilla ufiértense dientro d'un pan. Pueden adquirise con facilidá nos puestos caleyeros y nos restoranes alredor de la plaza central (''Hauptmarkt''). Na ciudá puede esfrutase amás de la cocina tradicional de [[Franconia Central]] y d'Alemaña, comida italiana, turca, china, española, francesa, peruana, colombiana, xaponesa, ente otres. Si deseyar esfrutar la comida y la cerveza rexonal puede visitase la cerveceria antigua [[Barfüßer]], na cai Hallplatz 2. Tamién son bien típicos en Núremberg los llamaos "[[Biergarten]]", o xardinos de cerveza, restoranes qu'ufierten cerveza y comida nuna terraza o xardín, nos meses de primavera y branu principalmente. == Salú == [[Ficheru:Hospital del Espíritu Santo, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Hospital del Espíritu Santu, Núremberg.]] En Núremberg esisten 15 centros médicos ente hospitales y clíniques, qu'ufierten 3 459 cames pa hospitalización d'enfermos. El sistema de salú cuenta con 1 198 médicos nes clíniques locales. Amás esisten 1.256 médicos qu'exercen nos sos consultorios particulares, ente ellos 288 de medicina xeneral y 776 médicos especialistes. Amás esisten na ciudá 451 médicos dentistes.<ref>Folletu "Nürnberg in Zahlen 2013" Stadt Nürnberg, Amt für Stadtforschung und Statistik für Nürnberg und Fürth.</ref> El seguru médicu garantiza l'accesu tanto a los consultorios privaos según a les clíniques públiques. * Clínica Norte, Klinikum Nürnberg Nord, cai Prof. Ernst-Nathan-Str- 1. * Clínica Sur, Klinikum Nürnberg Süd, cai Breslauer Str. 201 == Tresporte == Yá en 1835 construyóse la primer ruta de tresporte en tren que partía de Núremberg y llegaba a la ciudá vecina [[Fürth]]. Foi la primer ruta de tren construyida n'Alemaña. El primer viaxe en tren realizóse'l día 7 d'avientu de 1835, xuniendo la ruta de 6,04 [[km]] ente Núremberg y Fürth.<ref>Stadt Nürnberg. Tiefbauamt: Zug um Zug, O Bahn Nürnberg, eine Dokumentation zum Jubiläum, páxs. 8.</ref> Núremberg cunta con 1 147 km de cais (2012) nes qu'esisten 606 paraes d'omnibuses, tranvíes y metro. A fines del 2011 esistíen na ciudá 265 470 unidaes de tresporte motorizado, ente elles 224 985 automóviles. En Núremberg el tresporte públicu ye bien seguro y eficiente. Dexa movese rápido ente les 6 y les 24 hores del día a diverses direiciones en tola [[Área metropolitana|rexón metropolitana]]. Los [[tickets]] de tresporte (boletos) solo pueden mercase direutamente nos [[omnibuses]] o n'oficines de la empresa de tresporte [[VAG]] y [[VGN]]. Tamién esisten espendedores automáticos de tickets, que xeneralmente s'atopen nos mesmos paradorios. Nos mesmos [[tranvíes]] o [[metros]] nun puede mercase los boletos. Dende 2011 ye posible tamién adquirir los boletos de manera electrónica, al traviés del teléfonu móvil. ([[Handyticket]]). [[Ficheru:Nuremberg network map.png|mini|thumb|right|400px|Rede de tresporte públicu.]] Con un ticket pueden utilizase tolos medios de tresporte, bien sía omnibuses, [[tranvía|tranvíes]], [[metros]] y trenes en rutes cercanes. Si van realizase dellos viaxes na ciudá, lo más práctico ye mercar un ticket del día,([[Tageskarte]]) que sirve pa utilizalo en cuantos viaxes sían necesarios nun día. Hai tamién tickets de tresporte pa una selmana o un mes y conózse-yos como [[Mobicard]], que dexen viaxar nel tresporte públicu tantes vegaes como unu quiera o precise. Si unu viaxa nel tresporte públicu ensin un ticket válidu, esponer a pagar una multa, qu'en 2014 ye de 30 euros. Los tickets de tresporte pa un día, ([[Tageskarte]]), adquiríos los sábados dexen viaxar de baldre tamién los domingos. Tamién esiste la posibilidá de mercar un ticket de viaxe pa tol añu. Hai ufiertes de tickets mensuales pa estudiantes y escolares, con tarifes amenorgaes. Nes oficines de turismu de Núremberg y de Fürth ufiértense tamién la tarxeta turística "Nürnberg + Fürth" que al preciu de 23.00 euros dexa utilizar los servicios de tresporte mientres dos díes consecutivos, según la entrada gratuita a tolos museos en dambes ciudaes. [[Ficheru:2008-01-26 Aufseßplatz U 1.jpg|thumb|Metro de Núremberg, Estación de Aufsessplatz]] [[Ficheru:Tranvia Nuernberg 2012 E Cuya.JPG|thumb|Tranvía de Núremberg, 2012]] === Tresporte aereu === Núremberg cuenta con un [[Aeropuertu de Núremberg|aeropuertu internacional]], con vuelos direutos a más de 60 ciudaes del mundu. Cada añu atiende a cerca de cuatro millones de pasaxeros. L'aeropuertu ta allugáu mui cerca de la ciudá. Cola llinia 2 del metro (U2) llegar dende la estación central (Hauptbahnhof) al aeropuertu en solu 12 minutos. Tamién hai omnibuses que lleguen al aeropuertu. === Metro === El Metro de Núremberg foi inauguráu'l 1 de marzu de 1972 cubriendo primeramente la ruta dende la estación de [[Bauerfeindstraßy]] hasta la estación de [[Langwasser Süd]], con una distancia de 3,7 km. Los trabayos de construcción empezaron el 20 de marzu de 1967. En xineru de 1978 el metro llega hasta'l cascu históricu de la ciudá. Núremberg cunta con cuatro llinies de metro, que son la U1, U2, U3 y U11, qu'atienden les necesidaes de la rexón. La llinia U1 combina rutes soterrañes con rutes al campu. Comunica Núremberg cola ciudá vecina de Fürth. Cola llinia U2 puede viaxase direutamente dende'l centru de Núremberg hasta l'aeropuertu. La llinia U3 trabaya de forma totalmente automatizada, de tala forma que nun riquir d'un conductor o xofer. Toles llinies del metro pasen pola estación central de la ciudá. === Tranvía === En Núremberg circulen tamién delles llinies de tranvíes, que les cualos conflúin escontra la estación central. La so frecuencia de viaxes ye de 7 a 10 minutos. Los sábados y domingos, según los díes festivos, la frecuencia mengua a cada 20 minutos. === Ómnibus === Núremberg cunta con diverses llinies d'omnibuses, que mayormente circulen n'horarios regulares hasta la 1 de la madrugada. Les fines de selmana ufiértense tamién servicios d'omnibuses con horariu especial mientres les hores de madrugada. Cerca de la estación central de trenes (Hauptbahnhof) atópase tamién la estación central d'omnibuses, qu'ufierta servicios con destinos a les grandes ciudaes alemanes y diverses capitales europees. === Taxis === Los taxis en Núremberg son de color mariellu. Pa utilizar los sos servicios hai que dirixise a les paraes oficiales, qu'esisten en dellos puntos importantes de la ciudá tales como nel aeropuertu, la estación central de trenes, la plaza central de la ciudá, etc. Les paraes de taxis reconocer por aciu un poste con lletreru mariellu que los anuncia. Tamién pueden llamase taxis per teléfonu al 0911 19410 dende cualquier puntu de la ciudá. Los taxis pueden recoyer a los pasaxeros na direición que lu indiquen, ensin recargu dalgunu. Los taxis cunten con un taxímetru qu'indica la tarifa. A la fin del viaxe acostúmase dar una mampurra al taxista xunto al pagu del costu indicáu pol taxímetru. === Ferrocarril === Dende la estación central de Núremberg hai trenes que tresporten direutamente a munches de les principales capitales europees. Hai trenes que brinden servicios nes cercaníes de Núremberg, escontra ciudaes como [[Fürth]], [[Erlangen]], [[Bamberg]], que tán incorporaes a la rede metropolitana. Equí tamién hai tickets de tresporte pa viaxar en tola rexón de Baviera. === Compartir coche === En Núremberg, según n'otres ciudaes alemanes, esiste'l serviciu de viaxes coleutivos llamáu "[[Mitfahrzentrale]]", por aciu el cual puede viaxase escontra distintes ciudaes del país o del restu d'Europa a tarifes bien económiques. [[Ficheru:Nürnberg Fleischbrücke.jpg|thumb|Nürnberg Fleischbrücke]] == Cultura == [[Ficheru:Ópera, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.JPG|miniaturadeimagen|Ópera de Núremberg.]] [[Ficheru:Carrusel del matrimonio, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 03.jpg|miniaturadeimagen|Escultura «Carrusel del matrimoniu».]] La ciudá de Núremberg caltién una ufierta cultural bien amplia mientres tol añu, al traviés de los diversos centros culturales comunales distribuyíos per tol área de la ciudá que financia y por aciu grandes eventos tanto públicos como privaos. Núremberg foi la ciudá de los torneos de cantar medieval (inmortalizada na ópera de [[Richard Wagner]] ''Los maestros cantores de Núremberg''. Amás de la [[Casa de la Ópera (Núremberg)|Casa de la Ópera]] y la [[Meistersingerhalle]], cuntar con sales pa grandes eventos como la [[Frankenhalle]]. El castiellu imperial de Núremberg, de la dómina medieval, sobresal na ciudá antigua, arrodiada de cinco quilómetros de muralles con cerca d'ochenta torrexones y torres. Núremberg foi la ciudá onde nació'l máximu pintor del [[Pintura renacentista|Renacimientu]] n'Alemaña, [[Alberto Durero]], pasó la mayor parte de la so vida y morrió. Cerca del castiellu imperial allúgase la casa d'Alberto Durero, que güei, convertida en Muséu, recibe a visitantes de tol mundu. Centros culturales: *Castillo de Almoshof, cai Almoshofer Hauptstraßy 49-53, 90427 Nürnberg *Kulturladen Gartenstadt, cai Frauenlobstr. 7, 90469 Nürnberg *Centru comunal Langwasser, Glogauer Str. 50, 90473 Nürnberg *Casa Loni-Übler, Martha Str. 60, 90482 Nürnberg *Centru Muggenhof/Werkstatt 141, Muggenhofer Str. 141, Bau 14, 20429 Nürnberg *Centru Röthenbach, Röthenbacher Hauptstraßy 74, 90449 Nürnberg *Centru Südpunkt, cai Pillenreuther Str. 147, 90459 Nürnberg *Villa Leon, cai Schlachthofstr./ Philipp-Koerber-Weg 1, 90439 Nürnberg *Centru Vischers, Hufelandstr. 4, 90419 Nürnberg *Castillo de Zeltnerschloss, cai Gleißhammerstr. 6, 90419 Nürnberg *Centru Ziegelstein, cai Ziegelsteinstr. 104, 90411 Nürnberg *Heilig-Geist-Haus, cai Hans-Sachs-Platz 2, 90403 Nürnberg. Equí realícense constantemente esposiciones d'arte mientres tol añu ya igualmente eventos de calter musical como'l "Antroxu Llatín", conciertos de música clásica, etc. Toos estos centros culturales ufierten una programación bien variada, incorporando los eventos de casi toles naciones representaes en Núremberg, tantu d'Asia, África y Europa, lo mesmo que d'América Llatina y Norteamérica. Eventos culturales: * [[Blaue Nacht]] (Nueche Azul), festival de lluces y color. El cascu históricu de la ciudá ver d'azul y los museos ufierten programes hasta la medianueche. Realizar nel mes de mayu. * [[Rock in Park]]. Los grupos de música rock más famosos presentar nel área de parques al sur de la ciudá, [[Dutzenteich]], [[Zeppelinfeld]], [[Volksfestplatz]]. Realízase cada añu nel mes de xunu. * [[Bardentreffen]], Festival de música al campu, en diversos escenarios de la ciudá antigua. Participen más de 70 bandes de tol mundu con música [[Rock]], [[Soul]], [[Pop]], [[Blues]], [[Folk]]. Realízase cada añu l'últimu fin de selmana de xunetu. Gratuitu. * [[Klassik Open Air]], Música clásica al campu. Conciertos de la [[Orquesta Sinfónica]] y la [[Orquesta Filarmónica]] de Núremberg, al campu, nel parque [[Luitpolhain]]. Gratuitos. Realícense cada añu en xunetu y agostu. * [[Altstadtfest]], fiesta tradicional de la ciudá, tantu na plaza central como na Plaza de [[Hans-Sachs]]. Conciertos de música tradicional alemana, xardinos de cerveza, gastronomía de franconia central. Realízase cada añu en setiembre. * [[Christkindlesmarkt]], Mercáu navidiegu, que se realiza cada añu na plaza central de la ciudá, según en places adicionales. Considérase-y el mercáu navidiegu más formosu de toa Alemaña. El so orixe remontar al añu 1628. Dende 1737 concedióse'l derechu de vender los sos productos a casi tolos artesanos de la ciudá. La Plaza Central convertir nun barriu de comerciu con tiendes de madera nes que s'ufierten dende galletes de Navidá ([[Lebkuchen]]) hasta les famoses salchiches de Núremberg y el vinu caliente ([[Glühwein]]), según xuguetes. Realízase tolos años dende fines de payares hasta'l 24 d'avientu. Ye inauguráu pol "Christkind", el neñu de Jesús, escoyíu ente les moces de la ciudá. A la banda del edificiu del Conceyu realiza'l mercáu navidiegu de les ciudaes hermanes, con stands qu'ufierten productos representativos tantu d'[[Atlanta]] y [[Antalya]], como de [[Bar]], [[Córdoba (España)|Córdoba]], [[Cracovia]], [[Kalkudah]], [[Shenzhen]], [[San Carlos]], [[Nicaragua]], y [[Santiago de Cuba]], ente otres ciudaes. === Teatros === * [[Opernhaus]], casa de la Ópera * [[Staatstheater Nürnberg]], * [[Gostner Hoftheater]] * [[Nürnberger Burgtheater]] * [[Tassilotheater]] * [[Thalias Puppentheater]] [[Ficheru:Staatstheater Nürnberg 2006-08-08.jpg|thumb|250px|Vista nocherniega de la ópera.]] === Museos === El cascu históricu de Núremberg, onde s'atopa la mayor parte de los museos, puede percorrese a cuerpu. Dende les 10:30 hasta les 18:30 hores el centru de Núremberg ye zona piatonal. Dalgunos de los museos cierren los llunes. [[Ficheru:Nuremberg Duererhaus f n.jpg|thumb|Albrecht-Dürer-Haus, casa d'[[Alberto Durero]].]] [[Ficheru:Museo Germánico Nacional, Núremberg, Alemania, 2013-03-13, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Muséu Xermánicu Nacional.]] * [[Kaiserburg, Castillo Imperial]] (1040) Palaciu con capiya románica, sala imperial y sala de los caballeros. * [[Albrecht-Dürer-Haus]], casa del pintor [[Alberto Durero]]. Ellí caltiénse'l so taller de trabayu. Cai Albrecht-Dürer-Str. 39. * [[Conceyu]] antiguu, [[Rathaus]], Rathausplatz 2. Edificiu del añu 1332-1340. Sala grande d'estilu góticu. Nel so suétanu puede visitase les celdes medievales. * [[Germanisches Nationalmuseum]] Muséu nacional xermánicu, cai Kartäusergasse 1. * [[Fembohaus]](1591-1596), edificiu renacentista, Muséu sobre la historia de Núremberg. Nos sos 26 ambientes pueden apreciase modelos en miniatura del cascu históricu de Núremberg, oxetos que representen el comerciu internacional de la ciudá, el rol de los artesanos na [[Edá Media]], el rol de los patricios o nobles, Núremberg como ciudá imperial, etc. Calle Burgstr. 15. * [[Muséu Lochgefängnise]], cárcel medieval, nel suétanu de la Municipalidá, Rathausplatz 2. * [[Muséu de la casa del verdugu]] con esposiciones sobre'l trabayu del verdugu a les órdenes del gobiernu llocal na dómina medieval. Cai Trödelmarkt 58. * [[Spielzeugmuseum]], Muséu de los xuguetes, coleición de xuguetes alemanes y d'otres partes del mundu y dende dómines bien antigües. Cai Karlstr. 13. * [[Verkehrsmuseum]], Muséu del Tresporte. Exhibición de los primeros trenes. Cai Lessingstrasse 6. * [[Muséu d'Historia Natural]], arqueoloxía y xeoloxía de diversos continentes. Cai Marientorgraben 8. * [[Muséu de los Hospitales]], nel edificiu de la farmacia construyíu en 1897. Espón el desenvolvimientu de l'atención médica y salobridá dende la edá media hasta l'actualidá. Cai Prof. Ernst Nathan 1, Klinikum Nord. * [[Muséu de la Cruz Roja]], abiertu de marzu a avientu, cai Sulzbacher Str. 42. * [[Muséu de les piedres precioses]], cai Breite Gasse 40. * [[Muséu Tucherschloss]]. Presentación de los costumes d'una familia de la nobleza local, cai Hirschelgasse 9. * [[Museum Industriekultur]], Muséu de la industria cultural. Historia de la [[industrialización]], callr Äußere Sulzbacher Str. 62. * [[Dokumentationszentrum Reichsparteitagsgelände]] más conocíu como "Dokuzentrum", muséu sobre la historia de los congresos del Partíu Nazi. Puede vese la exhibición permanente "Fascinación y Poder", con informaciones sobre l'[[holocaustu]] según maquetes de los edificios construyíos polos nazis, la historia de los campos de concentración, lliteratura y videos de la dómina nazi, etc. Calle Bayernstr. 110. * [[Memorium procesos de Núremberg]], cola Sala 600 del [[Palaciu de Xusticia]], onde en 1945 y 1946 xulgar a los 21 principales dirixentes nazis. Cai Fürtherstrasse 110 / Bärenschanzstrasse 72. * [[Muséu de la Paz]], historia del [[movimientu pacifista]] n'Alemaña. Kaulbachstrasse 2. * [[Neues Museum Nürnberg]], Nuevu Muséu, Muséu d'Arte Moderno y diseños, cai Klarissenplatz y Luitpoldstrasse 5. Inauguráu nel añu 2000. Cuenta con una fachada de vidriu de 100 metros de llargu. * [[Kunsthalle]], Sala d'arte contemporáneo, cai Lorenzer Strasse 32. * [[Kunsthaus]], Casa del Arte. Esposiciones d'artistes de la rexón, cai Königstrasse 93. === Biblioteques === La biblioteca central de la Municipalidá de Núremberg ye la más antigua de los países de fala alemana, yá que esiste dende 1370. Foi fundada col nome de "Ratsbibliothek". Anguaño'l so patrimoniu ta distribuyíu ente la biblioteca en Egidienplatz y la biblioteca central en Gewerbemuseumsplatz. [[Ficheru:Saint Sebald-Nuremberg.jpg|thumb|250px|Ilesia de San Sebaldo.]] === Planetariu === El planetariu de Núremberg llámase [[Nicolaus Copernicus]] y ye'l más grande del estáu de Baviera. Ellí ufiértense constantemente actividaes culturales informatives sobre'l mundu de l'astronomía. Allugamientu: Cai Am Plärrer N° 41, 90429 Núremberg. === Ilesies === En 1525 les autoridaes de Núremberg deciden que la ciudá adopte la reforma protestante, según les propuestes del monxu Martin Lutero. Na ciudá esisten nel añu 2015 edificios de 28 ilesies, tanto católiques como protestantes, predominando la luterana. Dalgunes d'elles son: {{Llista de columnes|2| * [[Ilesia de San Llorienzo]] (1260) Basílica de tres naves. Estilu [[góticu tardíu]]. Cuenta con obres artístiques relixoses como "L'anunciu", creáu en 1518 por [[Veit Stoss]] y el Tabernáculo", creáu por [[Adam Kraft]] en 1496. El candelabru de bronce na parte central de la ilesia foi construyíu en 1408 por [[Peter Vischer]]. * [[Ilesia de San Sebaldo]] (1225) Tamién contién obres de Adam Kraft, nel arcu del portal de la torre sur. * [[Ilesia de Santa Clara]] * [[Ilesia de Santa Martha]] * [[Ilesia de la nuesa Señora]] (1350) na plaza central [[Hauptmarkt]]. Construyida sobre los restos de l'anterior Synagoga, destruyida con autorización del Emperador Carlos IV en 1349. Tolos díes a les 12.00 del mediudía puede reparase nel reló, el desfile simbólicu de los píncipes eleutores, (Männleinlaufen) que saluden ceremoniosamente al Emperador. El reló foi construyíu por [[Jörg Heuss]] ente 1506 y 1509. * [[Ilesia de San Egidio]] (1711 -1718) Estilu barrocu. Llevantada sobre una ilesia románica. |divcolend}} [[Ficheru:Iglesia de Santa Isabel, Núremberg, Alemania, 2013-03-13, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Ilesia de Santa Isabel.]] [[Ficheru:Iglesia de San Lorenzo, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.JPG|miniaturadeimagen|Ilesia de San Llorienzo.]] ==== Otros llugares d'interés ==== * [[Pellerhaus]] (1602), palaciu d'una familia aristocrática local. * [[Patiu de los artesanos de Núremberg]], cerca de la estación central de trenes. Casines artesanales. * La [[Fonte Formosa]] na plaza central. * Les [[caballerizas imperiales]] a la banda del castiellu imperial * Les [[cueves soterrañes de Núremberg|cueves soterrañes]], conocíes como Historischen Felsengänge, entrada pela cai Bergstrasse 19. La so esistencia ta documentada dende l'añu 1380 pa la producción y el caltenimientu de cerveza. * Los [[xardinos barrocos de Núremberg|xardinos barrocos]] nel barriu de San Juan, conocíos como die Hesperidengärten. Cai Johannistrasse 13, 19, 43 y 47. * [[Búnker]], abellugu antiaéreo pa protexer les obres d'arte, cerca del patiu del centru cultural KuKuq - k4. * [[Ponte del Verdugu]] cerca del Muséu del mesmu personaxe, na parte oeste del [[Trödelmarkt]]. * [[Carrusel del Matrimoniu]] edificada en 1984 a la salida de la estación de metro [[Weisserturm]]. Foi diseñada pol profesor d'arte [[Jürgen Weber]] inspirándose nel poema de "l'agriduz vida matrimonial" del poeta de Núremberg [[Hans Sachs]]. * [[Campu d'esperiencies de desenvolvimientu de los sentíos]] nel área del parque [[Wöhrder Wiesse]]. * El [[Zoolóxicu de Núremberg|Zoolóxicu]] col so [[delfinario]] qu'ocupen 60 Has. de la ciudá. * La [[ponte colgante Kettensteg]]|divcolend}} * El [[Mauthalle]], antiguu depósitu de granos de la ciudá, aduana, construyíu ente 1498 y 1502 so la direición de Hans Beheim. Edificiu pimpanu de 85 m. de llargu y 20 m. d'anchu. Cuenta con una cervecería soterraña y restaurant. * El [[Trödelmarkt]], l'antiguu rastru o "mercáu de pulgues" de la ciudá nel sieglu XVI. Cuenta con casines bien estreches y altes. Allugáu nel espaciu interior en mediu del ríu Pegnitz. Al entamu atópase la llamada "Liebesinsel" o islla del amor. * El campusantu de San Juan "[[Johannisfriedhof]]", nel cual pueden visitase les tumbes d'[[Alberto Durero]], [[Adam Kraft]], [[Willibald Pirclheimer]], [[Hans-Sachs]], [[Veit Stoß]], ente otros grandes personaxes de la cultura y l'arte de Núremberg. La oficina central d'información turística ta allugada nel edificiu frente a la estación central de trenes (Hauptbahnhof), cai Königstrasse 93, Núremberg. Hai tamién una oficina d'información turística na plaza central (Hauptmarkt). === Inventos y novedaes === Dempués de crease y desenvueltu en Núremberg, hai una diversidá d'inventos y creaciones que s'estendieron per tol mundu. * Sieglu XIII: Producir en Núremberg les primeres galletes de Navidá ([[Lebkuchen]]). * 1390-1391: [[Ulman Stromer]] instala los primeros molinos pa la producción de papel n'Alemaña. Utiliza la enerxía del ríu [[Ríu Pegnitz|Pegnitz]] pa esi fin. * 1363: Formúlense y publiquen en Núremberg les primeres estadístiques de comerciu ya industria. * 1474: [[Johannes Regiomontanus]] publica en Núremberg el so "[[Ephemeriden]]", un catálogu matemáticu con cerca de 300&nbsp;000 datos numbéricos y símbolos pa establecer la posición nel mar. [[Cristóbal Colón]], [[Vasco da Gama]] y [[Américo Vespucio]] utilicen esti llibru de Regiomontanus nos sos viaxes de descubrimientos.<ref>"Quasi Centrum Europae. Europa Kauft in Nürnberg. 1400-1800", páxs. 275. Germanisches National Museum. Nürnberg 2002</ref> * 1492: [[Martin Behaim]] constrúi'l primer [[globu terráqueo]], [[Erdapfel]]. Nesi globu mundial nun apaez inda [[América]]. (Esti globu terráqueo puede trate nel [[Muséu Nacional Xermanu]] de la ciudá). * 1510: [[Peter Henlein]] constrúi'l primer reló de bolsu. * 1700: [[Johann Christoph Denner]] constrúi'l primer [[clarinete]]. * 1835. El primer tren n'Alemaña viaxa ente les ciudaes de Núremberg y [[Fürth]]. Bautízase-y como'l "[[Adler]]". Un modelu d'esi tren puede trate nel Muséu de la comunicación y tresporte de la ciudá. * 1882: L'inxenieru [[Sigmund Schuckert]] instala per primer vegada la lluz llétrico en Núremberg, na cai [[Adlerstrasse]]. Utiliza la enerxía del ríu Pegnitz. * 1923: El Dr. [[Carl Suelden]] produz el primer carambelu contra la tos que se saca al mercáu públicu. ([[Em-Eukal]]) * 1929: Créanse les toallines hixéniques "[[Tempo]]". * 1995: Nos llaboratorios del [[Fraunhofer Institut]] desenvuélvese'l formatu de compresión de datos auditivos [[MP3]]. * 2008: El primer tren totalmente automáticu d'Alemaña circula na ciudá de Núremberg como tren soterrañu [[O-Bahn]] o metropolitanu. Funciona como llinia de metro U3 (ensin conductor) en Núremberg. [[Ficheru:Hans Sachs statue.jpg|thumb|250px|Estatua de [[Hans Sachs]], símbolu de la ciudá.]] [[Ficheru:Heilig-Geist-Haus E Cuya.JPG|thumb|Casa Internacional de Núremberg, Heilig-Geist-Haus.]] == Ciudaes hermanes de Núremberg == [[Ficheru:Partnerstädte Nürnberg.png|miniaturadeimagen|500px|Ciudaes hermanes de Núremberg]] La ciudá de Núremberg tien alcuerdos d'hermanancia con 14 ciudaes d'[[América]], [[Europa]] y [[Asia]], coles que desenvuelve especiales rellaciones d'intercambiu cultural, social, económicu, políticu, deportivu, etc. Con tal finalidá, la Municipalidá cunta dende 1991 con un Departamentu de Rellaciones Internacionales», que, ente otres actividaes, entama viaxes de los ciudadanos de Núremberg a les ciudaes hermanes, intercambiu de delegaciones escolares, xuveniles y artístiques, ente otres. Constantemente preséntense na ciudá esposiciones d'obres d'artistes de les ciudaes hermanes. Igualmente grupos d'escolares de les ciudaes hermanes visiten Núremberg o viceversa. Les hermanancies ente ciudaes d'[[Alemaña]] con ciudaes d'[[Israel]], [[Polonia]], [[Francia]], [[Inglaterra]], [[Italia]], [[Estaos Xuníos]], y otres, constitúin una señal de fraternidá y busca de reconciliación ente pueblos que mientres les guerres mundiales tuvieron engarraos. Al traviés de les hermanancies se promueve la paz, la tolerancia y la conocencia d'otres cultures. Les hermanancies con ciudaes europees aspiren tamién a contribuyir a la reunificación y afitamientu d'Europa. El trabayu de la municipalidá coles ciudaes hermanes ye sofitáu por diverses asociaciones cíviques, constituyíes espresamente pa esi fin de fortalecer les rellaciones de fraternidá y hermandá. Asina, esisten asociaciones pa sofitar la hermanancia con [[Córdoba (España)|Córdoba]], ([[Andalucía]]), [[San Carlos]], [[Niza]], [[Atlanta]], [[Glasgow]], etc. Les ciudaes hermanes de Núremberg son: {{Llista de columnes|2| * {{bandera|Francia}} [[Niza]] ([[Francia]]), dende [[1954]] * {{bandera|Italia}} [[Venecia]] ([[Italia]]), dende ([[1954]])y [[1999]] * {{bandera|Polonia}} [[Cracovia]] ([[Polonia]]), dende [[1979]] * {{bandera|República de Macedonia}} [[Skopie]] ([[República de Macedonia]]), dende [[1982]] * {{bandera|Nicaragua}} [[San Carlos (Nicaragua)|San Carlos]] ([[Nicaragua]]), dende [[1985]] * {{bandera|Reinu Xuníu}} [[Glasgow]], [[Escocia]] ([[Reinu Xuníu]]), dende [[1985]] * {{bandera|República Checa}} [[Praga]] ([[República Checa]]), dende [[1990]] * {{bandera|Ucraína}} [[Kharkiv]] ([[Ucraína]]), dende [[1990]] * {{bandera|Israel}} [[Hadera]] ([[Israel]]), dende [[1995]] * {{bandera|Turquía}} [[Antalya]] ([[Turquía]]), dende [[1997]] * {{bandera|China}} [[Shenzhen]] ([[China]]), dende [[1997]] * {{bandera|Grecia}} [[Kavala]] ([[Grecia]]), dende [[1998]] * {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Atlanta]] ([[EE. XX.]]), dende [[1998]] * {{bandera|España}} [[Córdoba (España)|Córdoba]] ([[España]]), dende [[2010]]|divcolend}} === Ciudaes confraternizaes === La ciudá de Núremberg tien amás alcuerdos de fraternidá y cooperación<ref name="Befreundete Kommunen">{{cita publicación |títulu=Nürnberg International|nome=Nürnberg|fecha=2010|publicación=Stadt Nürnberg|añu=2010|apellíu=Stadt|mes=ochobre}}</ref> coles siguientes ciudaes: {{Llista de columnes|2| * {{bandera|Italia}}Klausen / Chiusa, [[Italia]], dende 1970 * {{bandera|Alemaña}} [[Ficheru:Flag of Thuringia (state).svg|20px|Thüringen]] [[Gera]] ([[Turinxa]]), dende [[1988]]/[[1997]] * {{bandera|Sri Lanka}} [[Kalkuda]] ([[Sri Lanka]]), dende [[2005]].>Alcuerdu de sofitu direutu (padrinazgo) dempués del maremotu. * {{bandera|Italia}}[[Verona]], [[Italia]], dende 2006 * {{bandera|China}}Changping, [[China]], dende 2006 * {{bandera|Rumanía}}Kronstadt / Brasov, [[Rumanía]], dende 2006 * {{bandera|Montenegru}}Bar, [[Montenegru]], dende 2006 * [[Ficheru:Flag of Palestine.svg|20px|Territorios Palestinos]] Nablus, [[Territorios Palestinos]], dende 2019 |divcolend}} Coles mesmes, en 2012 Núremberg caltuvo rellaciones de cooperación con otres ciudaes como [[Boloña]] (Italia), [[L'Antigua Guatemala]], [[Santiago de Cuba]], [[Bengardene]] (Túnez) y [[Lefkosa]] (Xipre del Norte). [[Ficheru:Antiguo Ayuntamiento, Núremberg, Alemania, 2013-03-16, DD 01.jpg|miniaturadeimagen|Antiguu Conceyu de Núremberg.]] El Conceyu celebra cada añu la fiesta de les ciudaes hermanes nel castiellu de [[Tucherschloss]] de Núremberg denomada "Grenzenlos-Fest", "fiesta ensin fronteres".El 2015 tuvo como motivu central a la ciudá de Córdoba, cola que Núremberg hermanióse nel 2010. Esta fiesta, que se celebra a mediaos d'agostu constitúi un eventu nel cual les asociaciones que sofiten el trabayu coles ciudaes hermanes dan a conocer el so trabayu y vienden productos de les ciudaes a les que tán venceyaes. Grupos musicales de les ciudaes hermanes participen nesta fiesta multicultural. Mientres el famosu mercáu añal de [[Navidá]] celébrase tamién el mercáu navidiegu de les ciudaes hermanes, nel que voluntarios simpatizantes de les mesmes vienden productos artesanales, música, bébores típiques, xuguetes, etc. Los fondos que se llogren destinar a financiar actividaes y proyeutos rellacionaos coles ciudaes hermanes. El mercáu de les ciudaes hermanes realizar na plaza detrás del Conceyu. === Casa Internacional de Núremberg === Dende'l 2011 esiste en Núremberg la denomada [[Casa Internacional]] ([[Internationales Haus Nürnberg]]) qu'ocupa la sede del d'antiguo denomináu [[Heilig-Geist-Haus]] (Hospiciu del Espíritu Santu) inauguráu en 1339. Dempués de la so renovación en 2010, la Casa Internacional amás de diverses oficines públiques, cuenta con una sala d'esposiciones, una sala grande pa fiestes o otros eventos. Nesti edificiu tienen les sos sedes ente otres instituciones: * El [[Departamentu de Rellaciones Internacionales de la Municipalidá de Núremberg]] * El Departamentu de [[Derechos Humanos]] de la Municipalidá * El [[Conseyu d'Integración ya Inmigración]] * El [[Centru de Derechos Humanos de Núremberg]], NMRZ. * El Fórum de la Historia y cultura xudía * La Sociedá [[Dante Alighieri]] * L'Asociación del Muséu Árabe * La Oficina d'atención a la Tercer Edá de la Municipalidá == Consulaos == Na ciudá de Núremberg y contorna esisten representaciones consulares de los siguientes países: [[Austria]], en Frankenstraßy 12, 90762 [[Fürth]]. Cónsul honorariu: Gert Rohrseitz [[Brasil]], en Nürnberger Straßy 2, 90546 Stein. [[Anton Wolfgang Graf von Faber-Castell|y]] [[Dinamarca]], en Färberstr. 20, 90402 Nürnberg. Cónsul honoraria: [[Ingrid Hofmann]] [[Hungría]], en Matthiasstraßy 10-12, 90431 Nürnberg. Cónsul honorariu: [[Günter Späth]] [[Inglaterra]] y [[Irlanda del Norte]], en Hadermühle 9-15, 90402 Nürnberg. Cónsul honorariu: Dr. [[Johannes Schmitt]] [[Italia]], en Gleißbühlstraßy 10, 90402 Nürnberg [[República de Macedonia|Macedonia]], en Pillenreuther Straßy 1, 90459 Nürnberg. Cónsul honorariu: [[Gerhard Paul Krüger]] [[República Checa]], en Ostendstraßy 100, 90334 Nürnberg. Cónsul honorariu: [[Hans-Peter Schmidt]] [[Rusia]], na cai Am Plärrer 14, 90429 Nürnberg. Cónsul honorariu: [[Nikolaus Wilhelm Knauf]] [[Suiza]], en Richard-Wagner-Platz 2-10, 90443 Nürnberg. Cónsul honorariu: [[Peter Theiler]] [[Turquía]], en Regensburger Straßy 69, 90478 Nürnberg. Cónsul Xeneral: Sra. [[Ece Öztürk Çil]]<ref>http://www.konsulate.de/konsulate/konsulate_in_nuernberg_info.php</ref> Otros países atienden a los sos ciudadanos establecíos na rexón de Núremberg al traviés de los sos consulaos en Múnich. == Cai de los Derechos Humanos == Dende'l 24 d'ochobre de 1993 Núremberg cunta con una [[Cai de los Derechos Humanos]], obra del artista israelín [[Dani Karavan]], quien en 29 columnes de cementu, la paré d'una casa y un árbol presenta los 30 artículos de la [[Declaración Universal de los Derechos Humanos]] en 30 idiomes distintos, dende'l [[jiddisch]] faláu polos [[xudíos]] que vivíen na ciudá dende la [[Edá Media|dómina medieval]], hasta'l [[quechua]] faláu polos indíxenes orixinarios de [[Perú]] y d'América del Sur, o l'español. Tamién esisten artículos n'idiomes d'[[Europa]], [[África]] y d'[[Asia]]. Asina se trata de representar el valor universal d'estos derechos pa tolos pueblos y races. Na inauguración d'esta cai participaron, ente otros invitaos, [[Federico Mayor Zaragoza]], [[Danielle Mitterrand]] y [[Hebe Pastor de Bonafini]], presidenta de l'[[Asociación Madres de Plaza de Mayu]], d'[[Arxentina]]. Nesa ocasión, l'Alcalde Mayor de Núremberg, [[Peter Schönlein]], afirmó qu'agora los ciudadanos de Núremberg «solo tienen d'aceptar que dende esta ciudá déanse namái señales de paz, de reconciliación y de comprensión ente los pueblos». [[Ficheru:Nuremberg GNM Human Rights f s.jpg|thumb|250px|Cai de los [[Derechos Humanos]].]] La cai de los Derechos Humanos ye allegante al [[Muséu Nacional Xermánicu]], unu de los museos d'historia d'Alemaña más importantes del país. Con esa obra la ciudá de Núremberg quixo declarar abiertamente la so total oposición al totalitarismu de los nazis. Coles mesmes Núremberg reafita la so opción polos derechos humanos como paradigma universal de la humanidá. Los escolares visiten esta cai dacuando y ellí reciben informaciones sobre la historia de los derechos humanos y la so realidá actual en distintes partes del mundu. Per otra parte, grupos y movimientos alternativos tamién utilicen la Cai de los Derechos Humanos p'amosar exemplos de situaciones onde se violen, bien sía n'[[Alemaña]] o n'otres partes del mundu, y reclamar el so respetu. Cerca de la Cai de los Derechos Humanos realízase cada dos años un "Xinta pola paz" con miles de participantes que xinten xuntos en meses preparaes espresamente, pa rindir homenaxe y gratitud a la persona a quien se-y concede'l Premiu Internacional de Derechos Humanos de Núremberg. === Premiu Internacional de Derechos Humanos === Dende 1995 la ciudá de Núremberg concede cada dos años un Premiu Internacional de Derechos Humanos» a persones o organizaciones que promueven y defenden los derechos humanos con riesgu de la so propia vida y contribúin a la paz y a la comprensión intercultural. El premiu ta dotáu de la suma de 15&nbsp;000 euros. El premiu axudicar tres una seleición ente diversos candidatos de tolos continentes. El ganador o la ganadora del Premiu de Derechos Humanos ye escoyíu por un Xuráu Internacional conformáu ente otros pol Premiu Nobel de la Paz de 1980 [[Adolfo Pérez Esquivel]], el profesor [[Theo van Boven]], el Premiu Nobel de la Paz del 2003 [[Shirin Ebadi]], el profesor [[Rajmohan Gandhi]], el xurista [[Daniel Jacoby]], la xurista y esperta en derechos humanos [[Sonia Picáu]], l'artista israelín [[Dani Karavan]] y [[Ulrich Maly]], alcalde de Núremberg. ==== Premiaos ==== * 2015: [[Amirul Haque Amin]], de [[Bangladex]], sindicalista, pola so llucha en favor de los trabayadores na industria testil d'esportación. * 2013: [[Kasha Jacqueline Nabagesera]], d'[[Uganda]], xurista, defensora de los derechos humanos, particularmente de les persones [[homosexuales]], [[lesbianes]] y [[transexuales]] n'[[África]]. * 2011: [[Hollman Morris]], de [[Colombia]], periodista, productor del programa de televisión investigativa "Contravía" que documenta violaciones a los Derechos Humanos. * 2009: [[Abdolfattah Soltani]], d'[[Irán]], xurista, miembru del Centru pa la defensa de los Derechos Humanos d'Irán. * 2007: [[Eugénie Musayidire]], de [[Ruanda]], fundadora de l'Asociación «Esperanza pa Ruanda» y del Centru de recuperación terapéutica «IZERE». * 2005: [[Tamara Chikunova]], d'[[Uzbequistán]], fundadora y líder de l'Asociación de Muyeres contra la Pena de muerte y la Tortura. * 2003: [[Teesta Setalvad]] ([[India]]) y [[Ibn Abdur Rehman]] ([[Paquistán]]), periodistes que trabayen polos derechos de les minoríes marxinaes nos sos países y pola paz ente [[India]] y Paquistán. * 2001: [[Samuel Ruiz García]], obispu de [[Chiapas]], pol so infatigable defensa de los derechos humanos de los pueblos indíxenes de ([[Méxicu]]), mientres más de dos décades. * 1999: [[Fatimata M'Baye]], abogada de [[Mauritania]], lluchadora polos derechos de les muyeres y contra la [[esclavitú]] nel so país. * 1997: [[Khemais Chammari]] ([[Tunicia]]) y [[Abe J. Nathan]] ([[Israel]]), quien trabayen pola paz y la comprensión ente los países d'[[Oriente Mediu]]. * 1995: [[Sergej Kowaljow]], miembru del parllamentu de [[Rusia]] que criticó fuertemente les masives violaciones a los derechos humanos que Rusia perpetó en [[Chechenia]]. == Asociaciones ciudadanes == En Núremberg esisten numberoses asociaciones de ciudadanos que desenvuelven un trabayu voluntariu nes árees d'ayuda social, promoción cultural, etc. Les poblaciones d'emigrantes constituyeron les sos propies organizaciones. === Entidaes españoles o llatinoamericanes en Núremberg === En 1961 fundar en Núremberg el [[Centru Español (Núremberg)|Centru Español]], creáu pa facilitar el sofitu mutuu ente los hispanofalantes, el caltenimientu y desenvolvimientu de la cultura española y l'asistencia a los emigrantes pa la so integración a la sociedá alemana. Na sede del Centru Español ufiértense cursos de baille flamencu, idioma español, runfa, según visites empuestes n'español pela ciudá de Núremberg. El centru español entama tamién espectáculos de flamencu, conferencies sobre la historia y la cultura d'España, y otres actividaes. El centru ta asitiáu en Cai Fürther Strasse 354 - 90429 Nürnberg. Igualmente, emigrantes llatinoamericanos crearon en 1987 el denomináu [[CECLAM]], [[Centru Cultural Llatinoamericanu-Alemán de Mittelfranken]]. El CECLAM entama tamién dacuando eventos públicos como conferencies, conciertos, fiestes, espublizando la historia y la cultura de los países d'América Llatina. Otra institución que promueve la cultura llatinoamericana en Núremberg ye la [[„Galería Arauco]]“, na qu'amás de presentase dacuando esposiciones d'arte contemporáneo llatinoamericanu ufiértase vinu y xoyes. Cai Trödelmarkt N.° 13, 90403 Nürnberg. Na radio autoxestionaria [[Radio Z]] espublícense selmanalmente dellos programes llatinoamericanos. Los vienres dende les 19:00 hores, los programes "Ensin Fronteres" y "Onda Llatina". == Deportes == La Municipalidá de Núremberg cunta con una Oficina de Deportes, que sofita a los numberosos clubes deportivos de les diverses disciplines. Núremberg cunta con un estadiu de fútbol, que foi utilizáu mientres el Campeonatu Mundial de Fútbol de 2006 pa dellos partíos, apostaos ente [[Méxicu]], [[Inglaterra]], [[Irán]], [[Holanda]] y [[Trinidá y Tobagu]]. Nesi estadiu'l club local [[F. C. Núremberg]] apuesta los sos partíos contra otros clubes de la lliga alemana de primer división. * [[Norisring]] Núremberg tamién atrai a corredores d'autos de diverses partes del mundu, quien cada añu participen en carreres nel circuitu conocíu como [[Norisring]] o "Circuitu de Núrembeg". El circuitu ta allugáu dientro del antiguu complexu de los congresos del Partíu Nazi, cerca del Zeppelingfeld. * [[Arena (Núremberg)|Arena]] Nesti complexu deportivu llevar a cabo evento de patinaxe en xelu. Ta allugáu cerca del estadiu de fútbol. * [[Ciclismu]] En Núremberg desenvuélvense tamién competiciones de ciclismu. Utilízase'l circuitu alredor del cascu históricu de la ciudá. * [[Piscines]] En Núremberg esisten delles piscines públiques apropiaes pa la natación. Les piscines dientro de locales zarraos tienen un mínimu de 25 metros d'área pa nadar. Pa ingresar ye necesariu realizar un pagu, que varia según el llugar de la pisicina. La mayoría de les piscines cunten con árees separaes pa neños, con diversos xuegos ya instalaciones como toboganes. * Suedstadtbad: Allersbergerstraßy 120 * Freibad Stadion: Hans-Kalb-Straßy 42 * Hallenbad Nordost: Elbingerstraßy 85 * Freibad Naturgarten: Schlegelstraßy 20 * Hallenbad Langwasser: Breslauer Straßy 251 * Freibad West: Wiesentalstraßy 41 * Hallenwad Katzwang: Katwanger Hauptsraßy 21. Esisten tamién piscina privaes * Freibad Clubbad 1 FCN.:Valznerweiherstr. 200 == Personaxes célebres == La llista inclúi a persones que nacieron o desenvolvieron la mayor parte de la so actividá científica cultural en Núremberg. Dalgunos fueron reconocíos públicamente pol gobiernu municipal como "Ciudadanos d'Honor". {| style="padding:0em 1em 0em 1em;" | style="vertical-align:top" | * [[Sigena de Norenberc]] (1035), muyer que vivía nel primer centru pobláu fundáu cerca del castiellu imperial. El Títulu de [[Sigena de Noremberg]] constitúi'l documentu más antiguu nel qu'apaez el nome de la ciudá de Núremberg. * [[Konrad Gross]] (1280-1356), empresariu y mecenes, financió la construcción del llamáu Hospital del Espíritu Santu y el complexu de viviendes pa les persones precisaes de Núremberg güei conocida como "Heilig-Geist-Haus", na cai Hans-Sachs-Platz 2, Nürnberg. * [[Rudel Geisbart]] (1349), revolucionariu social. * [[Johannes Regiomontanus]] (1436 - 1476), astrónomu. * [[Antón Koberger]] (1440-1513), imprentador, publicista. * [[Hartmann Schedel]] (1440-1514), escritor, cronista, historiador, humanista, autor d'una de les primeres cróniques del mundu. * [[Hieronymus Münzer]](1447-1508), geográfo. * [[Veit Stoss]] (1450 – 1533), escultor. * [[Adam Kraft]] (1455/1460 – 1509), escultor. * [[Martin Behaim]] (1459-1507), constructor del primer globu terráqueo . * [[Johannes Werner]](1468-1522), teólogu, astrónomu, cartógrafu, matemáticu. * [[Willibald Pirckheimer]],(1470-1530) humanista, xurista, asesor políticu de príncipes y gobernantes n'Alemaña. * [[Alberto Durero]] (1471-1528), pintor, matemáticu. El pintor más famosu d'Alemaña. * [[Hans Sachs]] (1494-1576), poeta, zapateru. * [[Hans Sebald Beham]] (1500-1550), imprentador, grabador, pintor y miniaturista. * [[Virgil Solis]] (1514 – 1562), pintor. * [[Hans Tetzel]] (1545), inxenieru de mines, realizó esploraciones en Cuba. * [[Georg Philipp Harsdoerffer]] (1607-1658), poeta. * [[Anna Köferlin]] (1631), coleicionista d'arte, mecenes . * [[Maria Sybilla Merian]] (1647-1717), científica naturalista, dibuxante, escritora. * [[Catharina Regina von Greiffenberg]] (1633-1694), poeta, mística. * [[Johann Pachelbel]] (1653-1706), compositor. * [[Susana Maria v. Sandrart]] (1658-1716), pintora. * [[Maria Clara Einmart]] (1676-1707) astrónoma. * [[Johann Gabriel Doppelmayr]] (1702-1750) científicu, matemáticu, profesor. * [[Johann Benjamin Erhard]](1766-1826) filósofu, xurista, revolucionariu. | style="vertical-align:top" | * [[Kaspar Hauser]], (1812 ?) mozu foresteru que dempués de vivir la so mocedá en cautiverio, misteriosamente apaeció en Núremberg. * [[Karl von Hegel]] (1813-1901), historiador. * [[Sigmund Schuckert]] (1846-1895) inventor, industrial pioneru, inxenieru d'electricidá. * [[Helene von Forster]] (1859-1923) escritora, defensora de los derechos de les muyeres. * [[Karl Bröger]] (1886-1944), poeta, políticu, lluchador social. * [[Lina Ammon]] (1889-1969) política, benefactora social. * [[Julie Meyer]] (1897-970), escritora, política, científica social. * [[Hermann Kesten]] (1900-1996), escritor. * [[Käte Strobel]] (1907-1996), política socialdemócrata, feminista, ministra federal d'Alemaña. * [[Max Grundig]] (1908-1989), empresariu. * [[Hugo Distler]] (1908-1942), músicu, compositor. * [[Theo Schöller]] (1917-2004), empresariu. * [[Ruth Schloss]] (1922), pintora. * [[Henriette von Schmidt]] (1926), profesora, empresaria "Lebkuchen Schmidt" y mecenes. Subvencionó los conciertos al campu de la orquesta sinfónica de la ciudá, "Open Air Konzert. * [[Toni Burghart]] (1928 – 2008), artista, pintor, dibuxante y artista gráficu. * [[Bruno Schnell]] (1929) Periodista, Editor, mecenes, ciudadanu d'Honor de Núremberg. * [[Gisela Elsner]] (1937-1992), escritora. * [[Helmut Jahn]] (1940), arquiteutu. * [[Robert Kurz]] (1943-2012), filósofu, escritor. * [[Günther Beckstein]] (1943), políticu, ciudadanu d'Honor de Núremberg. * [[Renate Schmidt]] (1943) Política socialdemócrata, ciudadana d'Honor de Núremberg. * [[Fitzgerald Kusz]] (1944), escritor, poeta. * [[Horst Förther]] (1950), empresariu, políticu. * [[Martin Burkert]] (1964), políticu, sindicalista. * [[Megan Maxwell]] (1965), escritora. * [[Alexander Herzog]] (1979), artista, [[tenor]], cantante d'[[ópera]]. * [[klaus Cornfield]] (1983), cantante de música pop, compositor. |} == Población == === Evolución de la población === {|{{tablaguapa}} border="1" ! Añu/Fecha !Habitantes |- |[[1397]]||align="right"|5&nbsp;626 |- |[[1485]]||align="right"|36&nbsp;000 |- |[[1622]]||align="right"|40&nbsp;250 |- |[[1750]]||align="right"|30&nbsp;000 |- |[[1812]]||align="right"|26&nbsp;569 |- |[[1827]]||align="right"|37&nbsp;012 |- |1. 12. [[1840]]¹||align="right"|46&nbsp;824 |- |3. 12. [[1849]]¹||align="right"|50&nbsp;828 |- |3. 12. [[1855]]¹||align="right"|56&nbsp;398 |- |3. 12. [[1861]]¹||align="right"|62&nbsp;797 |- |3. 12. [[1864]]¹||align="right"|70&nbsp;492 |- |3. 12. [[1867]]¹||align="right"|77&nbsp;900 |- |1. 12. [[1871]]¹||align="right"|83&nbsp;214 |- |1. 12. [[1875]]¹||align="right"|91&nbsp;018 |- |1. 12. [[1880]]¹||align="right"|99&nbsp;519 |- |1. 12. [[1885]]¹||align="right"|114&nbsp;891 |- |1. 12. [[1890]]¹||align="right"|142&nbsp;590 |- |1. 12. [[1895]]¹||align="right"|162&nbsp;386 |- |1. 12. [[1900]]¹||align="right"|261&nbsp;081 |- |1. 12. [[1905]]¹||align="right"|294&nbsp;426 |} == Referencies == {{llistaref}} Les informaciones estadístiques fueron llograes del folletu "Nürnberg in Zahlen 2012" editáu pola Oficina d'Estadístiques de Núremberg y Fürth. == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Núremberg}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes d'Alemaña]] [[Categoría:Baviera]] 8tj2agin7ts49t5ns1938uia9o5ls81 0 99858 4379148 3949934 2025-06-24T13:19:49Z RaveDog 74504 better audio quality 4379148 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Magdeburgu''' (n'[[idioma alemán|alemán]]: ''Magdeburg'' {{audiu|De-Magdeburg2.ogg|[ˈmakdəˌbʊʁk]}}) ye una ciudá d'[[Alemaña]] a veres del [[Ríu Elba|Elba]], capital del estáu federáu de [[Saxonia-Anhalt]]. La ciudá esperimenta anguaño una intensa reconstrucción, qu'intenta reemplazar los antiguos edificios de la era comunista. En 1989 vivíen nella 288.000 habitantes, anguaño la cifra baxó a aproximao 230.000 por cuenta de qu'en tiempos de la [[RDA]] la ciudá yera un importante centru industrial, pero tres la [[reunificación alemana]] consideróse que les sos empreses nun yeren competitives y tuvieron que cerrar. Nesta ciudá moraron munches persones importantes, el canciller [[Otto von Bismarck]] pasó equí los sos primeros años y el alquimista [[Michael Maier]] vivió los sos últimos díes. En Magdeburgu tán soterraos los restos d'[[Otón I d'Alemaña]], primer emperador del [[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]]. La ciudá ye conocida porque mientres la [[Guerra de los Trenta Años]] les fuercies imperiales, xunto a la Lliga Católica, aprucieron na urbe nel añu 1631 y cometieron una masacre denomada'l "Saquéu de Magdeburgu'" na cual mataron a unos 20.000 habitantes y depués amburaron la ciudá. Tamién ye famosa porque nella realizóse públicamente l'esperimentu científicu de los [[Hemisferios de Magdeburgu]] por [[Otto von Guericke]]. == Universidá == La [[Universidá de Magdeburgu]] (abreviatura OvGU) foi fundada en 1993 y ye una de les universidaes más nueves d'Alemaña. Cuenta con nueve facultaes nes qu'estudien más de 12.000 estudiantes, y constitúi un centru d'enseñanza ya investigación pal estáu federáu de Saxonia-Anhalt. == Personaxes famosos == * [[Georg Philipp Telemann]], el más prolíficu compositor de la historia. * [[Otto von Guericke]], físicu qu'afayó'l vacíu. Foi'l protagonista del famosu esperimentu citáu que se basaba nos hemisferios fuertemente xuníos pol vacíu. * [[Tokiu Hotel]], esitosa banda musical de rock alternativu. == Llugares d'interés == * [[Catedral de Magdeburgu]] * [[Ponte acuífera de Magdeburgu]] * [[Universidá de Magdeburgu]] * [[Ivernaderos de Gruson]] * [[Teatru del llagu]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Magdeburg|Magdeburgu}} {{Tradubot|Magdeburgo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Magdeburgu| ]] nz4ed86zm7gn28icz67devjozwhjeqk 0 99906 4379203 4368583 2025-06-24T16:43:56Z YoaR 37624 /* Históricu d'eleiciones (dende 1991) */ 4379203 wikitext text/x-wiki {{Llocalidá}} [[Ficheru:Barakaldo udalerria OSM 2016.png|thumb|280px|Llendes xeográficos de Barakaldo; como puede comprobase solo una cuarta parte del conceyu, nel norte, ye terrenal urbanu.]] '''Barakaldo''' ye una [[ciudá]] y conceyu asitiáu nel [[territoriu históricu]] y [[provincia d'España|provincia]] de [[Vizcaya]] nel [[País Vascu]] ([[España]]). Ta allugáu na contorna non oficial del [[Gran Bilbao]], na [[Marxe Izquierda (Bilbao)|marxe izquierda]] de la ría del [[Nervión]]. Ye'l conceyu vizcaín más habitáu dempués de [[Bilbao]] y el cuartu [[País Vascu|vascu]] por detrás de les capitales de provincia al tener 100.228 habitantes (nel añu 2015).<ref name="poblacion2015">{{cita web |títulu=Población del Padrón Continuu por Unidá Poblacional en 2015|url=http://www.ine.es/nomen2/index.do |fechaaccesu=8 de xineru de 2017}}</ref> La so denominación histórica ye [[anteiglesia]] de San Vicente de Barakaldo. El [[conceyu]] creció al traviés de la [[industrialización]], col desorde urbanísticu qu'ello provocó,<ref name="historiaTurismoBarakaldo" /> pasando de ser d'un [[pueblu]] [[rural]] a una [[ciudá]] industrial y de servicios, surdiendo distintes zones estremaes dependiendo de la so [[actividá económica]]. A pesar de considerase un conceyu [[Espaciu urbanu|urbanu]] de [[sector servicios]] y homoxéneu, entá perduren eses zones: una ye l'área exindustrial de les riberes de los [[ríu|ríos]] y de les vegues d'Allampo y [[Ríu Galindo#Vega del Galindo|Galindo]], qu'hasta mediaos de los [[años 1990]] fueron [[barriu|barrios]] degradaos, que gracies a distintes actuaciones urbanístiques refixéronse o tán en procesu.<ref name="rexeneración" /><ref name="ensancheLutxana" /> Otra zona inclúi'l cascu urbanu, con una gran [[densidá de población]] y asitiada cerca de l'antigua área industrial pero a mayor altor; la so actividá económica dende la [[industrialización]] basóse nel [[sector servicios]]. El centru subdividir na ''Zona Centro'' (San Vicente de Barakaldo) y la ''Zona de [[Cruces (Barakaldo)|Cruces]]'', esta postrera con una estensión muncho más pequeña, yá que ta asitiada nuna fastera o montículo. Con una altitú media más alta y menos poblada, anque con muncha más estensión, atópase l'área [[rural]], allugada nes contornes al [[oeste]] y [[sur]] del conceyu, na que se llevó a cabu nos últimos años un importante desarrollu urbanísticu;<ref>{{cita web | url = http://actualidad.terra.es/articulo/html/av21853141.htm| títulu = Más de 300 chalés escosen el suelu pa viviendes unifamiliares en Barakaldo |fechaaccesu=[[12 de febreru]] de [[2009]]| editor = actualidad.terra.es |urlarchivu=https://archive.today/20120629030843/http://terranoticias.terra.es/articulo/html/av21853141.htm |fechaarchivu=29 de xunu de 2012}}</ref> dicha zona inclúi dellos pequeños [[barriu|barrios]] (Gorostiza, Les Delicies, Zubileta...), [[Monte (xeomorfoloxía)|montes]] ([[Sierra Sasiburu#El Humilladero, Peñes Blanques y Apuco|Apuco]], [[Argalario]]...) y el valle d'El Regatu<ref>{{cita web | url = http://turismo.euskadi.net/es/llocalidaes/barakaldo/x65-12375/es/| títulu = Barakaldo |fechaaccesu=[[1 de setiembre]] de [[2014]] | editor = Web oficial de Turismo Euskadi}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.ingeba.org/lurralde/lurranet/lur10/10homobo/10homobo.htm| títulu = MODIFICACIÓN DEL PAISAXE, RECURSOS NATURALES y CULTURALES, Y ORDENACIÓN DEL TERRITORIU NEL VALLE DEL REGATU (BARAKALDO) |fechaaccesu=[[4 d'abril]] de [[2009]] | editor = ingeba.org}}</ref> (''Mendierreka'', ''Mezpelerreka'' o ''Errekatxo''); en tiempos esta área yera inclusive mayor al pertenecer a Barakaldo el conceyu d'[[Alonsotegi]] hasta principios de los [[años 1990]].<ref name="cartografía"/> Anque históricamente la economía baracaldesa sostener na industria [[Siderurxa|siderúrxica]] que'l so estandarte, [[Altos Fornos de Vizcaya|AHV]] ("Altos Fornos de Vizcaya"), yera base de la economía de tola [[Marxe Izquierda (Vizcaya)|Marxe Izquierda]], dende los [[años 2000]] la economía de la ciudá basar nel [[sector servicios]], principalmente nel [[turismu]] (cola [[feria de muestres]] [[Bilbao Exhibition Center|BEC]]), el [[comerciu]] y el [[ociu]] (colos [[centros comerciales]] [[MegaPark Barakaldo]] y [[Max Center]]), lo que contribuyó a la meyora de les comunicaciones con pueblos y ciudaes d'alredor. Nel aspeutu deportivu, esisten diversos conxuntos de [[fútbol]], [[balonmano]], [[ciclismu]] y otros deportes. Los más conocíos son el [[Barakaldo Club de Fútbol]], que llegó a xugar la promoción d'ascensu a [[Primer División d'España|Primer División]] nos [[años 1950]]; el [[Club Balonmano Barakaldo]], que llegó a xugar na [[lliga Asobal]]; y el [[Balonmano Zuazo Femenín]], xubíu na temporada 2007-2008 a la máxima categoría nacional y que dende la temporada 2012-2013 ta afitáu en dicha categoría. Lleven el nome de Barakaldo una ciudá de [[Guinea Ecuatorial]], una llocalidá del conceyu de [[Santu Domingu (Villa Clara)|Santu Domingu (Cuba)]], una llocalidá del conceyu de [[Izúcar de Matamoros|Matamoros]] nel estáu de [[Coahuila]], [[Méxicu]], según una cai nes llocalidaes de [[Madrid]], [[Eibar]] y [[Torredelcampo]]. == Etimoloxía y toponimia == Según [[Manuel Azcárraga]], el nome de Barakaldo provendría de les pallabres n'[[eusquera]] ''baratz'' ('güerta') y ''alde(a)'' ('zona'). Barakaldo significaría n'[[Idioma asturianu|asturianu]] 'Zona de güertes'.<ref name="historiasoydebarakaldo">{{cita web | url = http://www.soydebarakaldo.com/pag-historia.htm | títulu = Historia de Barakaldo |fechaaccesu=[[3 d'ochobre]] de [[2008]] | editor = soydebarakaldo.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090124061254/http://www.soydebarakaldo.com/pag-historia.htm |fechaarchivu=24 de xineru de 2009 }}</ref><ref name="etimoloxía" /> El nome de ''Baratzalde'' diría camudando fonéticamente col pasu del tiempu hasta llegar al actual Barakaldo. Esisten teoríes qu'apunten a otros oríxenes. Por casu, créese que la primer parte (''Bara'') provién de ''Ibar(ra)'' ('vega'), que por dexeneración pudo perder el so ''i'' inicial. Al respeutive de la segunda parte (''kaldo''), hai quien cunta que deriva direutamente del [[Idioma castellanu|castellanu]] ''caldu'', anque lo más probable, según esta teoría, ye que seya una dexeneración del vocablu ''galdua'' ('perdíu'). Por tanto, Barakaldo significaría 'Ibar galdua', o lo que ye lo mesmo, 'la vega perdida'. [[Carlos de la Plaza]] coincidía en señalar que ''Bar-'' provendría de ''ibar'', y ''-aldo'' de ''alde'', pero añadía amás el lexema ''cai'' (''kai(a)''): 'muelle'; interpretando'l nome como 'muelle de la zona de la vega'.<ref name="historiasoydebarakaldo" /> L'escritor local [[Carlos Ibáñez (escritor)|Carlos Ibáñez]]<ref>{{cita web |url =urlarchivu=https://web.archive.org/web/http://www.debarakaldojolin.es/principal.html |títulu = Biografía Carlos Ibáñez |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]] | editor = debarakaldojolin.es |fechaarchivu=2 d'avientu de 2015}}</ref> refuga esta interpretación, aduciendo que na [[Marxe Izquierda (Vizcaya)|Marxe Izquierda]] del [[Ríu Nervión|Nervión]] al altor de Barakaldo nun habría [[Muelle (construcción)|muelles]] en dómines anteriores a l'apaición del nome. Pela so parte, Ibáñez apunta una posible rellación ente'l nome de Barakaldo y les pallabres ''barakulloa'', ''barakulua'' o ''barekukuilo'': 'cascoxu'.<ref name="historiasoydebarakaldo" /><ref name="etimoloxía">{{cita web|url=http://ezagutubarakaldo.net/es/2009/03/18/sobre-la-etimologia-barakaldo/|títulu=Sobre la Etimoloxía Barakaldo|fechaaccesu=[[3 de xineru]] de [[2010]]|editor=Ezagutu Barakaldo|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091221023602/http://ezagutubarakaldo.net/es/2009/03/18/sobre-la-etimologia-barakaldo/|fechaarchivu=2009-12-21}}</ref> Otra teoría pon l'orixe de Barakaldo nes llingües céltiques, derivando nestes teoríes de la pallabra céltica Baraec, refiriéndose al bracu, xabalín o a una divinidá céltica siendo "aldo” una terminación llatinizada<ref>{{cita web |url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/el nome-barakaldo/|editor=Ezagutu Barakaldo|títulu=El nome “Barakaldo” |fechaaccesu=12 de xineru de 2016|fecha=13 d'ochobre de 2013}}</ref><ref name="nombrescudo">{{cita web |url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/el nome-de-barakaldo/|editor=Ezagutu Barakaldo|títulu=El nome y escudu de Barakaldo |fechaaccesu=12 de xineru de 2016|fecha=17 de payares de 2013}}</ref> nada descartable teniendo en cuenta los nomes con orixe celta na zona.<ref>{{cita web |url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/toponimia-celta-en-barakaldo/|editor=Ezagutu Barakaldo|títulu=Toponimia celta en Barakaldo |fechaaccesu=12 de xineru de 2016|fecha=18 de xineru de 2011}}</ref> La [[Real Academia de la Llingua Vasca]] como academia de la llingua nun da etimoloxíes de topónimos pola razón de que ye bien delicáu a la d'interpretar los posibles significaos, anque paez claro que la terminación ''aldo'' vien del eusquera ''alde'' («zona»). L'académicu Irigoyen, que tien una obra estensa alrodiu de la toponimia del País Vascu, ye de la idea de que Barakaldo y [[Aracaldo]] ye lo mesmo.<ref name="etimoloxía" /> === Nome oficial === Por alcuerdu del plenu del conceyu camudó'l nome del conceyu de '''Barakaldo''' a '''Barakaldo'''. Dichu cambéu foi oficial por resolución de [[21 de mayu]] de [[1986]], del "Direutor de la Secretaría Xeneral Téunica del Gobiernu del País Vascu", publicada nel [[BOPV]] de [[2 de xunu]] del mesmu añu.<ref name="BOPV">{{cita web | url = http://www.euskadi.net/cgi-bin_k54/bopv_20?c&f=19860602&s=1986106 | títulu = Resolución de 21 de mayu de 1986 |fechaaccesu=[[5 de payares]] de [[2011]] | editor = BOPV}}</ref> Barakaldo ye una de les anteiglesias que conformen la llamada [[tierra llana]] de Vizcaya por ello la denominación completa del nome del conceyu fai referencia al santu al que la so parroquia orixinal ta consagrada, nesti casu a [[San Vicente]], polo que la so denominación orixinal ye la de San Vicente de Barakaldo. === Xentiliciu === El xentiliciu de Barakaldo en castellán ye '''baracaldés''' y '''baracaldesa'''. El xentiliciu n'eusquera ye ''barakaldar(ra)'',<ref name="euskaltzaindia">{{cita web | url = https://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_content&Itemid=206&catid=85&id=292&lang=es&view=article | títulu = Euskaltzaindia-Toponimia |fechaaccesu=[[7 de xineru]] de [[2009]] | editor = [[Real Academia de la Llingua Vasca]]}}</ref> anque ta más popularizáu'l términu incorreutu de ''barakaldotarra''. Barakaldo ye conocida como la llocalidá industrial» pola gran cantidá de fábriques qu'hubo antaño, derivándose'l llamatu o xentiliciu de "los fabriles" pa los sos habitantes. == Escudu == L'escudu Heráldicu de Barakaldo lleva nel cuartel cimeru dos llobos de sable pasante con dos talos corderos na boca y sobre un árbol de sinople con cruz natural, como'l [[escudu de Vizcaya]]. El fondu ye azul. Los raigaños del árbol tópense soterraes sobre tierra de color natural. El segundu cuartel partíu, tien na diestra dolce cañones o ferrones que representen a caúna de Casar-Torre o Funcionales de: Ayala, Aranguren, Bengolea, Beurco, Retuerto, Irauregui, Susunaga, Zuazo, Larrea, Llanu, Luchana y Lurquizaga. Cola unión d'estos barrios formó la Anteiglesia de San Vicente de Barakaldo. Na siniestra, sobre doráu fondu, lleva dos llobos de sable pasantes con corderos blancos. Esti escudu preséntase, polo xeneral, orlado de fueyes de carbayu y coronáu pela cabeza d'un ánxel con colores naturales.<ref name="nombrescudo"/> L'ánxel que corona l'escudu ye n'honor a Ángel Bitoritxa y Beurko, un neñu que se autoinmoló p'asesinar a soldaos franceses mientres la [[Guerra de la Independencia Española]] al faer esplotar la ermita de San Bartolomé que sirvía como improvisáu polvorín p'aprovir al reten de guardia. Dellos meses dempués, en xunta celebrada nel maltrecho conceyu axuntó la corporación, y a propuesta de don Benito de Zabala, apoderáu por Barakaldo nes Xuntes Xenerales de Guernica, alcordóse que:<ref>{{cita web| url = http://www.ezagutubarakaldo.net/es/el-angel-del escudu-de-barakaldo/| títulu = L'ánxel del escudu de Barakaldo| fecha = 12 de xunetu de 2015| fechaaccesu = 12 de xineru de 2016| editor = Ezagutu Barakaldo}}</ref> {{cita|''" A partir de la presente fecha, Avientu de 1808, propónse y acepta que l'Escudu Heráldicu de la Anteiglesia de San Vicente de Barakaldo tea presidíu pela cabeza d'un ánxel aláu y que dos rames de carbayu queden enllazaes n'honor al nuesu queríu y mallográu Angel Bitoritxa y Beurko"''}} A destacar que nun tien bandera oficial, sicasí'l conceyu utiliza nel so [[pendón]] una con fondu burdeos col escudu del conceyu nel centru de enseñar.<ref>{{cita web| url =http://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20140108/marxe-izquierda/proponen-concurso-ideas-pa-20140108.html| títulu =Proponen un concursu d'idees pa escoyer una bandera oficial en Barakaldo| fecha =8 de xineru de 2014| fechaaccesu =12 de xineru de 2016| editor =[[El Correo]]}}</ref> Tamién s'utilizó una similar de color coloráu.<ref>{{cita web | url =http://es.geocities.com/aingast/index2311.htm| títulu =BIZKAIKO UDALERRIEN BANDERAK |fechaaccesu=[[12 de xineru]] de [[2016]]| editor =geocities.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091027133516/http://es.geocities.com/aingast/index2311.htm |fechaarchivu=27 d'ochobre de 2009}}</ref> == Xeografía física == === Allugamientu === Barakaldo atópase na contorna del [[Gran Bilbao]], concretamente na [[Marxe Izquierda (Bilbao)|marxe izquierda]] de la ría del [[Nervión]], d'enclín urbanu ya industrial. De siguío amuésense los conceyos colindantes con Barakaldo:<ref name="datos"/><ref name="soydebarakaldo xeografía" /><ref name="datosgenerales">{{cita web | url =http://www.expobarakaldo.com/datosgenerales/index.php| títulu =DATO XENERALES |fechaaccesu=[[27 d'ochobre]] de [[2009]]| editor =expobarakaldo.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091125203431/http://www.expobarakaldo.com/datosgenerales/index.php |fechaarchivu=25 de payares de 2009}}</ref><ref name="Barakaldo (Redolada física)" /><ref name="cartografía">{{cita web |url=http://aplijava.bizkaia.net/GRIT/|títulu=DISTRIBUCION CARTOGRÁFICA|editor=[[Diputación Foral de Vizcaya]] |fechaaccesu=5 d'agostu de 2011}}</ref> <center> {| {{tablaguapa}} width ="60%" border = 2 align="center" |----- | width ="35%" align="center" | ''Noroeste:'' [[Sestao]] | width="30%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Norte:'' [[Sestao]] | width ="35%" align="center" | ''Nordeste:'' [[Erandio]] |----- | width="10%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Oeste:'' [[Sestao]] y [[Valle de Trápaga]] | width ="35%" align="center" | [[Ficheru:Rosa de los vientos.svg|75px]] | width="30%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Este:'' [[Erandio]] y [[Bilbao]] |----- | width ="35%" align="center" | ''Suroeste:'' [[Güeñes]] | width="30%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Sur:'' [[Alonsotegi]] y [[Güeñes]] | width ="35%" align="center" | ''Sureste:'' [[Bilbao]] |}</center> Estes llendes tán referenciaos pelos ríos y sierres de la zona, correspondiendo una parte a Barakaldo y la otra a la llocalidá pola que delimita. De siguío amuésense les llendes xeográfiques del conceyu:<ref name="cartografía"/> <center> {| {{tablaguapa}} width ="60%" border = 2 align="center" |----- | width ="35%" align="center" | ''Noroeste:'' [[ríu Galindo#Cuenca Castaños-Galindo|ríu Castaños]] y [[ríu Galindo]] | width="30%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Norte:'' [[ríu Galindo]] | width ="35%" align="center" | ''Nordeste:'' [[ríu Nervión]] |----- | width="10%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Oeste:'' [[monte Mendibil]] y [[ríu Galindo#Cuenca Castaños-Galindo|ríu Castaños]] | width ="35%" align="center" | [[Ficheru:Rosa de los vientos.svg|75px]] | width="30%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Este:'' [[ríu Nervión]] y [[ríu Cadagua]] |----- | width ="35%" align="center" | ''Suroeste:'' [[sierra Sasiburu]] | width="30%" align="center" bgcolor="#efefef" | ''Sur:'' [[sierra Sasiburu]] y [[ríu Cadagua]] | width ="35%" align="center" | ''Sureste:'' [[ríu Cadagua]] |}</center> === Hidrografía === Cuatro [[ríu|ríos]] bañen el territoriu de Barakaldo, que faen de frontera natural cola mayoría de [[conceyu|conceyos]] estremeros:<ref name="datos"/><ref name="soydebarakaldo xeografía" /><ref name="Barakaldo (Redolada física)" /> * [[ríu Galindo#Cuenca Castaños-Galindo|Castaños]], que surde na [[sierra Sasiburu]], concretamente nel monte Eretza en [[Güeñes]], y baxa escontra Barakaldo hasta'l barriu d'El Regatu, pa dempués recoyer les agües del regueru Granada y ende xunise al [[ríu Galindo|Galindo]] formando la cuenca de la Castañales-Galindo.<ref>{{cita web | url = http://ezagutubarakaldo.net/es/wp-content/uploads/06elriocastanosanalisisdelpoblamiento.pdf| títulu = EL RÍU CASTAÑOS-ANALÍS DEL POBLAMIENTU-| editor = Ezagutu Barakaldo|autor=Mitxel Olabuenaga |fechaaccesu=[[10 d'agostu]] de [[2009]]}}</ref><ref name="datosgenerales"/> * [[Ríu Galindo|Galindo]] (o ''Gariondo'') que desagua en ría del [[ría del Nervión|Nervión]] nel barriu de Desiertu (''Desertu''). * [[Ríu Cadagua|Cadagua]], que, procedente del [[Valle de Mena]] en [[Burgos (provincia)|Burgos]], marca la llende con [[Bilbao]] y desagua na [[ría del Nervión]] en [[Burceña]].[[Ficheru:Barakaldo - panoramio.jpg|thumb|[[Ría del Nervión]] al so pasu por Barakaldo.]] * [[ría del Nervión|Nervión]], que percuerre'l conceyu polos barrios de [[Burceña]], Luchana y Desiertu. D'ente los banzaos, llagos y banzaos destaquen pol so mayor tamañu El Regatu (''Etxebarri'' o ''Urdandegieta'') y el de Gorostiza, dambos sobre'l ríu Castaños ([[ríu Galindo#Cuenca Castaños-Galindo|cuenca Castaños-Galindo]]) y construyíos pa usu industrial, el primeru llamáu "banzáu vieyu" y el segundu "banzáu nuevu".<ref name="PR-BI 210">{{cita web | url = http://ezagutubarakaldo.net/es/wp-content/uploads/senderismopantanosbarakaldo.pdf| títulu = Los banzaos de Barakaldo| editor = Ezagutu Barakaldo |fechaaccesu=[[14 d'agostu]] de [[2011]]}}</ref> Otru banzáu de menor tamañu ye'l de Azcueta (''Azkueta''), próximu al barriu de Santa Águeda (''Santa Ageda'') nun pequeñu regueru qu'arrama al Cadagua.<ref name="datosgenerales"/> Otros pequeños banzaos o regueros que van parar nos ríos que pasen pol conceyu son, por casu, el banzáu Loiola (''Oiola'') que dende la fastera noroeste del Mendibil (llende col [[Valle de Trápaga]]) desagua nel ríu Castaños o'l regueru Nocedal que dende la sierra Sasiburu desagua nel [[Ríu Cadagua|Cadagua]] en pasando por [[Güeñes]].<ref name="soydebarakaldo xeografía" /> Curiosamente'l banzáu Loiola ta nel conceyu del Valle de Trápaga pero pertenez al Conceyu de Barakaldo y dende él dacuando suminístrase agua a los conceyos de Barakaldo, [[Alonsotegui]] y [[Sestao]] siempres que los sos niveles sían aptos pal consumu<ref>{{cita web | url = http://barakaldodigital.blogspot.com/2012/02/sanidad-cerro-el banzáu-de-oiola-en.html| títulu =Sanidad cerró'l banzáu de Oiola en payares por "prevención" por concentración de lindane| editor = barakaldodigital.blogspot.com|fecha = [[23 de febreru]] de [[2012]] |fechaaccesu=[[2 de marzu]] de [[2012]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://barakaldodigital.blogspot.com.es/2016/01/un documentu oficial-senala-que-bizkaia.html#more| títulu =Un documentu oficial señala que Bizkaia recibió lindane d'una fábrica de Uesca | editor = barakaldodigital.blogspot.com|fecha = [[3 de xineru]] de [[2016]] |fechaaccesu=[[3 de xineru]] de [[2016]]}}</ref> sustituyendo al [[banzáu de Ullíbarri-Gamboa]] (habitual suministrador d'agua potable a gran parte de [[Vizcaya]] y [[Álava]]). === Orografía === [[Ficheru:Sasiburu Atxurietatik.jpg|200px|thumb|left|[[Sierra Sasiburu|Sasiburu]] dende Peñes Blanques.]] El so relieve ye relativamente onduláu con montes de pequeñu altor, toes elles asitiaes nel sur del conceyu, ente les que destaquen el Apuco (''Apuko/Ganeroitz'') (561 m), [[Argalario]] (514 m), Peñes Blanques (''Haitz Zuriak'') (469 m), Tellitu (462 m), Sasiburu (459 m) y Arroletza (454 m) anque tamién el nome de [[Sierra Sasiburu|Sasiburu]] toma tola sierra al que pertenecen toos sacante'l Argalario (este ta nos [[montes de Triano]]).<ref>{{cita web | url = http://www.eretza.com/barakaldo_mirate/TextFrame_testu1.html| títulu = Barakaldo que foi vega y foi campu. Barakaldo tamién del fierro y la industria. Y agora Barakaldo, capital comercial y feria de toa Bizkaia. ¡Barakaldo, Jolín! (1. Situación xeográfica)| editor = eretza.com |fechaaccesu=[[7 d'ochobre]] de [[2008]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090505082444/http://www.eretza.com/barakaldo_mirate/TextFrame_testu1.html |fechaarchivu=5 de mayu de 2009}}</ref><ref name="datos"/><ref name="soydebarakaldo xeografía" /><ref name="datosgenerales"/><ref name="Barakaldo (Redolada física)" /><ref>{{cita web | url = http://www.mendikat.net/monte.php?numbero=441 | títulu = Sasiburu (559 m) | editor = mendikat.net | fechaaccesu = [[24 d'ochobre]] de [[2010]] }}</ref> Amás, tamién pertenecen a Barakaldo una parte del monte Mendibil (549 m) y Burzako (450 m), nos montes de Triano, anque'l so visu ta asitiada nel [[Valle de Trapaga]].<ref name="cartografía"/> Hai de solliñar que la carretera d'accesu a [[Argalario]]-Mendibil ye la carretera totalmente asfaltada más alta de la zona del [[Gran Bilbao]]; y non solo eso, sinón qu'amás tien doble aguada asfaltada (polos barrios de Retuerto y Bengolea en Barakaldo y pol barriu de [[Larreineta]] nel [[Valle de Trápaga]]).<ref>{{cita web | url = http://www.altimetrias.net/aspbk/ListadoPuertos.asp?Comunidá=&Provincia=48&Tipu=comparativa1.altitú%20&Ord=DESC&buscar= | títulu = Altimetrías de Puertos de Monte-Provincia: Bizkaia | editor = altimetrias.net |fechaaccesu=[[1 de xineru]] de [[2016]]}}</ref> === Clima === El clima ye típicu vizcaín, con nidios branos, iviernu enllargáu y bon seronda por cuenta de la so [[clima oceánicu]]. La so temperatura medio añal ye de 14&nbsp;°C ente un mínimu añal de 8&nbsp;°C y un máximu de 18&nbsp;°C. Los vientos dominantes son de componente NON y les precipitaciones algamen una media añal de 1211,4 m/m.<ref name="datos">{{cita web | url = http://www.barakaldo.org/portal/web/la ciudá| títulu = La Ciudá - Datos Xenerales | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo |fechaaccesu=[[27 d'ochobre]] de [[2009]]}}</ref><ref name="soydebarakaldo xeografía">{{cita web | url = http://www.soydebarakaldo.com/pag-descripcion.htm | títulu = Descripción del conceyu de Barakaldo | editor = soydebarakaldo.com |fechaaccesu=[[17 de xineru]] de [[2009]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090225110758/http://www.soydebarakaldo.com/pag-descripcion.htm |fechaarchivu=25 de febreru de 2009 }}</ref><ref name="Barakaldo (Redolada física)">{{cita web| url =http://ezagutubarakaldo.net/es/2009/11/17/barakaldo-redolada-fisico/| títulu =Barakaldo (Redolada física)| editor =Ezagutu Barakaldo| fechaaccesu =[[21 de payares]] de [[2009]]}}</ref> == Historia == === Oríxenes === Los nicios más antiguos de presencia humana atópase na llamada Cueva de los Mosquitos nel barriu d'El Regatu, nésta atoparon restos dataos nel [[epipaleolítico]], hai unos 10.000 años.<ref name="soydebarakaldofundación">{{cita web | url = http://www.soydebarakaldo.com/pag-descripcion.htm | títulu = Descripción del conceyu de Barakaldo | editor = soydebarakaldo.com (fundación) |fechaaccesu=[[17 de xineru]] de [[2009]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090225110758/http://www.soydebarakaldo.com/pag-descripcion.htm |fechaarchivu=25 de febreru de 2009 }}</ref> Los autores coinciden en que los empiezos de la hestoria de Barakaldo habría qu'asitialos nes actividaes béliques de los cántabros y les sos lluches colos romanos y les tribus vecines. L'historiador [[Pliniu'l Vieyu]] asitiaba la rexón de les nueve ciudaes de los cántabros al oeste del Nervión (posible frontera natural ente [[cántabros]] y [[autrigonos]]), ente les que podría tar incluyíu Barakaldo, por ser bañáu pola ría na so marxe izquierda nuna zona bien próxima a la so salida al mar.<ref name="eretzahistoria" /> El primer nucleu de población importante tuvo de formase na desaguada del [[ríu Galindo]] al ser base d'un centru de producción comercial y portuaria d'actividá estraordinaria. Esti nucleu, que nun cuntaba con más de 50 cases, convertir en [[anteiglesia]] al establecese la organización eclesiástica del territoriu, dempués de la evanxelización del país, organización que tenía la so base nes xurisdicciones respeutives de los conventos xurídicos [[Antigua Roma|romanos]].<ref name="historiaTurismoBarakaldo">{{cita web | url = https://www.barakaldo.org/portal/web/turismu/historia-de-barakaldo| títulu = Historia de Barakaldo |fechaaccesu=16 de xineru de 2016 | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo}}</ref><ref name="historiaBarakaldo">{{cita web | url = https://www.barakaldo.org/portal/web/la ciudá/historia-local| títulu = Historia Local |fechaaccesu=16 de xineru de 2016 | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo}}</ref> Según escribi [[Lope García de Salazar]] nel so llibru [[Les Bienandanzas y Fortunes]]: ''"la tierra de Varacaldo ye d'antigüedá de tiempu ynmemorial"''.<ref>{{cita web | url = http://parnaseo.uv.es/Lemir/Testos/bienandanzas/Menu.htm | títulu =''BIENANDANZAS Y FORTUNES DE LOPE GARCÍA DE SALAZAR'' Edición realizada por Ana María Marín Sánchez | editor = parnaseo.uv.es |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> Sicasí, el primer documentu conocíu que fai referencia a Barakaldo data del [[añu 1051]], y ye la carta de donación del [[Monesteriu de Axpe]] de [[Busturia]] a [[San Millán de la Cogolla]] que faen los [[conde]]s de [[Vizcaya]] Don Íñigo y Doña Toa. Nesa carta mentar al Señor Lope Velázquez (en dellos testos Blázquez o Blascoz), qu'ostentaba'l títulu de Señor de Barakaldo.<ref name="eretzahistoria">{{cita web | url = http://www.eretza.com/barakaldo_mirate/TextFrame_testu1.html | títulu = Barakaldo que foi vega y foi campu. Barakaldo tamién del fierro y la industria. Y agora Barakaldo, capital comercial y feria de toa Bizkaia. ¡Barakaldo, Jolín! | editor = eretza.com (2. Aproximamientu históricu) |fechaaccesu=[[7 de xineru]] de [[2009]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090505082444/http://www.eretza.com/barakaldo_mirate/TextFrame_testu1.html |fechaarchivu=5 de mayu de 2009 }}</ref> En [[2009]] el conceyu dio por bonos estos fechos y llanzó una campaña pa espublizar los 900 años del conceyu.<ref name="barakaldo900">{{cita web| url = http://www.barakaldo.org/portal/c/document_library/get_file?uuid=ecf2y84b-y2f3-4a86-b42c-adaea2y9cfe0&groupId=10317| títulu = Nota de Prensa-“Barakaldo 900”| editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo| fechaaccesu = [[27 d'ochobre]] de [[2009]]}}</ref> === Edá Media === Barakaldo yera nel [[sieglu XIII]] un pueblu agrícola, pero sobremanera, por cuenta de la so situación privilexada cercana a la zona minera de [[Montes de Triano|Triano]] y a los sos ríos [[Ríu Cadagua|Cadagua]], [[ríu Galindo#Cuenca Castaños-Galindo|Castaños]] y [[Galindo]], podía dar salida per tierra y per mar a los productos mineros que se llograben na zona,<ref name="eretzahistoria" /> amás esos ríos sirvíen pal llabor de llimpieza y temple.<ref name="historiaTurismoBarakaldo" /> Puesto que axuntaba les condiciones aparentes, y dellos pueblos vecinos nun podíen dedicase a ello, la salida del mineral de la zona pasaba por esti pueblu, lo que causó la esistencia de munchos [[molín|molinos]] y [[ferrería|ferreríes]] na zona d'El Regatu y na zona d'[[Alonsotegi|Iráuregi]]. Cuando nel añu [[1300]] promulgóse la carta puebla de [[Bilbao]], el comerciu baracaldés salió perxudicáu en favor del de la capital, y cuando se promulgó la de [[Portugalete]], ventidós años dempués, siguíen ameyorándose los derechos de la capital en perxuiciu de los de les [[anteiglesia|anteiglesies]]. Amás, y según avanzaba nel tiempu, Barakaldo siguió enfrentándose a [[Bilbao]] por motivos económicos y comerciales, anque bien ye ciertu que nun podía competir con ella nin coles [[Villa (población)|villes]]. Aun así, les xentes esforciar pa consiguir el so puestu d'importancia na zona. Equí puede trate la nacencia de la tradición industrial y comercial que tenía la anteiglesia, llegando a algamar un importante grau de desarrollu.<ref name="eretzahistoria" /> A mediaos del [[sieglu XIV]] destaca la fundación de la Anteiglesia de San Vicente, concretamente nel añu [[1340]], por [[Sancho López de Barakaldo]], [[Lope Gonzalo de Zorroza]] y [[Galindo Retuerto]], a terceres partes, desmembrándose de la de Santa María de Erandio ensin dulda por causes del peligru de vadear, en tiempu d'umbaes, el brazu de mar que promediaba. Nel tercer periodu del [[sieglu XIV]] ([[añu 1366]]) Barakaldo se desmembró de les [[Encartaciones]] (a les que pertenecía pola so vinculación al [[Valle de Somorrostro]]) y, por privilexu del conde Don Tello de Trastámara, incorporar a la [[Merindad de Uribe]]. Abandonó'l fueru propiu d'aquelles y optó pol de [[Vizcaya]], pasando a formar parte del Señoríu (lo que los demás pueblos encartaos tardaron cuatro siglos en faer), dexando de ser [[Conceyu (hestoria)|conceyu]] y naciendo como [[anteiglesia]].<ref name="historiaTurismoBarakaldo" /> === Edá Moderna === Les primeres ferrerías establecer nos montes, cerca de los criadorios de minerales y de los montes que-yos suministraben la lleña. L'agua namái s'utilizaba pa llimpieza y temple. Por eso, los meyores ferrerías tuvieron d'establecese ente'l [[ríu Cadagua]], el [[ría del Nervión|Nervión]] y el [[ríu Galindo|Galindo]], tierra de Barakaldo. El fechu más importante d'estos años fueron les rivalidaes y lluches sosteníes ente bilbainos y baracaldeses, por cuestión de franquicies, competencies marítimes y comerciales, y pola participación de la anteiglesia nes agresiones de la villa, que remataron nuna llamada batalla de Retuerto, similar a que les que llibraron en tol territoriu vizcaín los [[Guerres de bandos|banderizos]], y na cual salieron triunfantes los baracaldeses.<ref name="Historia ezagutu">{{cita web| url = http://www.ezagutubarakaldo.net/es/baracaldo-cantabria-y-les-encartaciones/| títulu = Barakaldo, Cantabria y les Encartaciones| editor = Ezagutu Barakaldo| fecha = 5 de mayu de 2015| fechaaccesu = 12 de xineru de 2016}}</ref> Cuando s'empecipia'l desarrollu industrial en [[Vizcaya]], empezaron a tener gran importancia les [[ferrería|ferreríes]], y les de Barakaldo ellaboraben el [[mineral]] de fierro estrayíu de la [[Montes de Triano|zona de Triano]] (yeren bien importantes les mines de Somorrostro). Pero nuevamente les envidies y disputes comerciales afectaron a Barakaldo. Non solamente yeren [[Bilbao]] y les villes; tamién surdieron continuos conflictos colos conceyos de [[San Salvador del Valle]], [[Santurtzi (España)|Santurtzi]] y [[Sestao]] (que formaben el llamáu ''Grupu de los Trés Conceyos''), que s'oponíen a esa esplotación a pesar de tener Barakaldo la ejecutoria pa esplotación del mineral de Somorrostro tomándo presu y multando a quien esplotara esa zona ensin el so permisu. Tres diverses presiones, incluyendo una denuncia formal per parte de Barakaldo nes [[Xuntes Xenerales de Vizcaya|Xuntes Xenerales de Guernica]] nel 1664, a la fin namái-y quedaron a Barakaldo los llabores de carga y descarga de los minerales.<ref name="historiaBarakaldo" /><ref name="historiaTurismoBarakaldo"/> === Edá contemporánea === La [[Guerra de la Convención]] supunxo la invasión francesa de Vizcaya en 1794, el reclutamiento de tropes en tola provincia, y finalmente la retirada francesa cola [[Tratáu de Basilea (22 de xunetu de 1795)|Paz de Basilea]] en 1795. En 1808 Vizcaya foi de nuevu ocupada por tropes franceses, esta vegada al mandu del emperador [[Napoleón Bonaparte]], desamarrándose la llamada [[Guerra de la Independencia Española]]. [[Ficheru:Batalla Luchana.jpg|thumb|Posiciones cristinas en Luchana-Barakaldo, intentando tomar Luchana-Erandio, en 1836.]] La socesión del rei [[Fernandu VII]] empecipió les [[guerres carlistes]]; dos d'elles afectaron a Vizcaya, ente 1833 y 1840 y ente 1872 y 1876. La mayor parte de Vizcaya foi controlada pol bandu [[carlismu|carlista]]. Barakaldo atopábase metanes dos villes, [[Bilbao]] y [[Portugalete]], que se resisitieron a los sitios carlistes, calteniéndose lleales a los gobiernos cristinos, lliberales o republicanos de Madrid, polo que los frentes de batalla fluctuaron por Barakaldo y la so contorna. Na [[Primer Guerra Carlista]], na Aición de Castrejana (1836), los isabelinos de Castañeda intentaron cruciar la llamada ''[[Ponte de Castrejana|Ponte del Diañu]]'' sobre'l Cadagua, pero fueron duramente repelidos polos carlistes de Prudencio de Sopelana, y quemaron delles cases de Barakaldo na so repliegue.<ref>{{Cita web |url=http://ezagutubarakaldo.net/es/2009/04/15/la-accion-de-castrejana-1836/ |títulu=«L'aición” de Castrejana (1836)» |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090522103835/http://ezagutubarakaldo.net/es/2009/04/15/la-accion-de-castrejana-1836/ |fechaarchivu=2009-05-22 }}</ref> La [[batalla de Luchana]] (tamién en 1836) producióse en redol a la parte de Luchana pertenenciente a Erandio, pero riquió que les tropes lliberales provenientes de Portugalete travesaren el ríu Galindo y Barakaldo p'atacar les posiciones carlistes dende la parte baracaldesa de Luchana. Na [[Tercer Guerra Carlista]], los partidarios de Carlos VII volvieron sitiar Bilbao. En 1874, cuando l'exércitu republicanu consiguió romper el cercu carlista a Bilbao, produciéronse más combates en zones cercanes a Barakaldo, como l'[[Aición de San Pedro de Abanto]], nel Valle de Somorrostro. Col final d'esta Tercer Guerra Carlista y la victoria del rei [[Alfonsu XII]] llegó en 1876 l'abolición [[Réxime foral|foral]]». La provincia perdió gran parte de la so autonomía, anque foi en parte compensada col «[[Conciertu económicu]]» (un réxime fiscal y alministrativu propiu similar al conveniu enllantáu en que Navarra en 1841). L'abolición de les normes forales supondría tamién enormes cambeos nel modelu granible industrial y el comerciu.<ref name="minería"/> ==== Industrialización ==== [[Ficheru:Alto horno antiguo Sestao.jpg|thumb|160px|left|Altu fornu 1 d'[[Altos Fornos de Vizcaya]] ([[Sestao]]).]] La posibilidá d'estrayer [[fierro]] non fosfóricu de los [[montes de Triano]], y la demanda d'esti metal en [[Gran Bretaña]] supunxeron un intensu tráficu na [[Ría de Bilbao]] nel [[sieglu XIX]]. Barakaldo sirvió como llugar de camín y embarque del fierro; y tamién, pocu dempués, allugó numberoses pequeñes industries nes qu'esti procesábase. L'aprovechamientu doble flete (tresportando mineral de [[fierro]] escontra les costes britániques y retornando con [[carbón]] y teunoloxía ingleses) estableció un tráficu regular nos dos direiciones,<ref name="mines-inglés">{{cita web|url=http://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20100509/vizcaya/axusto-mines-20100509.html|fechaaccesu=18 de marzu de 2016|editor=[[El Correo]]|autor=Imanol Villa|fecha=9 de mayu de 2010|títulu=El negociu de les mines}}</ref> que fizo posible el progresu d'una siderurxa carauterizada pola insuficiencia carbonífera.<ref name="Domingoweb"/> Una cierta [[industrialización]] de Barakaldo yera visible yá a mediaos del [[sieglu XIX]]. Juan Y. Delmas al referise al Barakaldo de [[1864]], danos testimoniu de tres fábriques: la primer propiedá de los señores ''Mwinckel'' llamada ''Arregui y Cía.'', la segunda ye la de la Sociedá Santa Águeda y la tercera ye de los señores Ibarra y Cía. (ó Ybarra Hermanos y Compañía) llamada La nuesa Señora d'El Carmen.<ref name="historiaTurismoBarakaldo" /> Esta postrera, que los Ibarra emplazaron na confluencia del [[ríu Galindo]] cola [[Ría de Bilbao]] (barriu de Desiertu), foi unu de los principales fundamentos de la [[industria siderúrxica]] de la provincia yá que pocu dempués convirtióse na empresa ''Altos Fornos y Fábriques de Fierro y Aceru de Bilbao'' que dio llugar a la creación d'[[Altos Fornos de Vizcaya]].<ref name="auñamendi"/><ref name="Historia AHV Barakaldo"/>[[Ficheru:Baracaldo - Edificio El Carmen (Antiguas oficinas centrales de Altos Hornos de Vizcaya) 3.JPG|thumb|160px|Antigües oficines centrales d'[[Altos Fornos de Vizcaya]] (Barakaldo).]] Na segunda metá del [[sieglu XIX]] creáronse munches más empreses en Barakaldo y la so zona d'influyencia pa procesar el fierro ensin tenelo que llevar en [[Buque de carga|barco mencantes]] principalmente a [[Gran Bretaña]]. Por casu en [[1870]], o [[1871]] según otres fontes, fundóse la sociedá británica ''The Cantabrian Iron Company'' mercando terrenales en [[Sestao]] y [[Altu fornu|fornos]] formando la fábrica de ''San Francisco'' anque nun se punxo en funcionamientu por cuenta de la [[Tercer Guerra Carlista]]. La supresión de la prohibición d'esportar mineral de fierro más allá de les llendes del [[Señoríu de Vizcaya]] en [[1863]]<ref name="mines-inglés"/> y l'abolición [[Réxime foral|foral]] de [[1876]] dexó la esplotación ilimitada de les mines de fierro (que'l réxime foral acutara como un bien comunal) por sociedaes privaes.<ref name="minería">{{cita web|url=http://www.bizkaia21.eus/fitxategiak/09/bizkaia21/Territoriu_Sostenible/dokumentuak/20100830181735140_mineriahierro.pdfurl|títulu=Minería del fierro nos montes de Triano y Galdames|editor=[[Diputación Foral de Vizcaya]]|fechaaccesu=18 de xineru de 2016}}</ref> Ello favoreció, en pocos años, l'establecimientu d'entá más industries o ampliación de les que yá había antes: en [[1880]] fundóse la ''San Francisco del Desiertu'' ó ''San Francisco de Mudela'' (tres la venta de la fábrica al Marqués de la Mudela per parte de ''The Cantabrian Iron Company'');<ref name = "AHVtren">{{cita web |url=http://historiastren.blogspot.com.es/2013/12/los trenes-de-los-altos-fornos-de.html|editor=abuaf|títulu=LOS TRENES DE LOS ALTOS FORNOS DE VIZCAYA (I) |fechaaccesu=1 de marzu de 2016|fecha=27 d'avientu de 2007}}</ref> en [[1882]] surdieron ''Altos Fornos y Fábriques de Fierro y Aceru de Bilbao'' o a cencielles '''''Altos Fornos de Bilbao''''' (la fábrica de ''La nuesa Señora del Carmen'' modernizada) y ''Sociedá de Metalurxa y Construcciones '''La Vizcaya''''', esta segunda en Sestao-;<ref name="Historia AHV Barakaldo"/> y en [[1885]] creóse ''Aurrerá'' tamién en Sestao. Per otra parte, en [[1890]], una empresa [[guipúzcoa]]na llamada ''Goitia y Compañía'', que s'allugaba nunos terrenales colindantes a ''La Vizcaya'' que mercó a esa empresa, tresformar na ''Compañía Anónima '''La Iberia'''''.<ref name="auñamendi"/><ref name="Domingoweb">{{cita web |url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/industrializacion-y-demografia/|títulu=Industrialización y demografía|autor=María del Mar Domingo Hernández|editor=ezagutubarakaldo.net|fecha=29 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=29 de xineru de 2016}}</ref><ref name="Evolución"/> ;Altos Fornos de Vizcaya En [[1902]] fundiéronse les sociedaes '''''Altos Fornos de Bilbao''''', '''''La Vizcaya''''' y '''''La Iberia''''' constituyéndose la sociedá de '''''[[Altos Fornos de Vizcaya]] (AHV)''''', la mayor parte del capital venía de Altos Fornos de Bilbao<ref name="auñamendi">{{cita web | url = http://www.euskomedia.org/aunamendi/9103| títulu = Altos Fornos de Vizcaya |fechaaccesu=[[13 de febreru]] de [[2009]] | editor = euskomedia.org}}</ref> por ello caltuvo'l so sede en Barakaldo. Esta empresa aportó a unu de los máximos esponentes de la economía industrial española.<ref name="historiaTurismoBarakaldo" /> La nueva sociedá cuntaba con 200 emplegaos, 14 inxenieros, 65 contramaestres, 5.420 obreros y 230 mineros.<ref name="saneloy"/> Na so dómina de bonanza llegó a cuntar con 14.330 trabayadores -nel [[añu 1969]]-<ref name="Historia AHV Barakaldo"/> de los cualos aproximao unos 9.500 yeren de les factoríes de [[Sestao]] y Barakaldo -cifra de [[1978]]-.<ref name="fuelga">{{cita web |url=https://elpais.com/diario/1978/03/01/economia/257554829_850215.html|editor=[[El País]]|títulu=Los 9.500 trabayadores d'Altos Fornos de Vizcaya vuelven al trabayu güei |fechaaccesu=29 de xineru de 2016|fecha=1 de marzu de 1978}}</ref> Esti volume de trabayadores xeneró una gran demanda d'asistencia facultativa al accidente de trabayu y la necesidá de la empresa de reponer nel so puestu a los sos operarios. Ye nesti contestu onde se xestó'l proyeutu de construyir un [[sanatoriu]] quirúrxicu p'accidentes de trabayu que s'inauguró en [[1911]], años dempués tres delles ventes -incluyendo'l valtamientu del antiguu edificiu por unu nuevu en [[1974]]- finalmente incorporóse na rede xeneral d'hospitales públicos en [[1980]] cola denominación d'Hospital de San Eloy.<ref name="saneloy">{{cita web|url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/l'hospital-de-san-eloy/|editor=Ezagutu Barakaldo|fechaaccesu=12 de xineru de 2016|fecha=12 de febreru de 2010|títulu=L'Hospital de San Eloy}}</ref> D'esta potente empresa en Barakaldo asitiáronse principalmente los servicios -como'l mentáu sanatoriu, una subestación llétrica,<ref name="ilgner">{{cita web|url=http://avpiop.com/es/patrimonio/pabellon_illgner/|fechaaccesu=29 de xineru de 2016|editor=Asociación Vasca de Patrimoniu Industrial y Obra Pública (AVPIOP)-Industri Ondare eta Herri Laneko Euskal Elkartea (IOHLEE)|títulu=Elemento del patrimoniu industrial y de la obra pública n'Euskadi|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20210508091924/https://avpiop.com/es/patrimonio/pabellon_illgner/|fechaarchivu=2021-05-08}}</ref> colexos, viviendes,<ref name="cases">{{cita web|url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/vivienda-obrera-cases-barates/|fechaaccesu=[[5 de febreru]] de [[2016]]|fecha=24 d'agostu de 2009|autor=María del Mar Domingo|títulu=Vivienda obrera (Cases barates)|editor=ezagutubarakaldo.net}}</ref> la Ciudá Deportiva de San Vicente...-, los cargaderos colos sos respeutivos muelles y delles fábriques na que la postrera en funcionamientu foi la d'Allampo construyida en [[1966]]; mientres en Sestao quedó la mayor parte granible.<ref name="Historia AHV Barakaldo"/><ref name="Evolución"/> El zarru progresivu de diverses fábriques de Barakaldo, por cuenta de distintos conflictos llaborales, provocó qu'en [[1970]] dexara de tener factoríes granibles na ''llocalidá fabril'' perdiendo toles sos instalaciones siderúrxiques de cabecera y quedando namái'l Tren de Bandes en caliente (TBC) d'Allampo y un fornu llétricu. Pa desaniciar esos zarros AHV estendióse y mercó empreses asitiaes en [[Etxebarri]] (''La Basconia'') y [[Lesaka]] (''Laminaciones de Lesaka'') amás de construyir otres plantes granibles en Zalain y [[Legasa]] principalmente a principios de los [[años 1970|70]]. Sicasí, caltuvo les sos oficines centrales y la so razón social en Barakaldo.<ref name="Historia AHV Barakaldo"/><ref name="Evolución">{{cita web |url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/evolucion-de-la siderurxa vasca/ |fechaaccesu=[[30 de xineru]] de [[2016]]|fecha=26 de xunetu de 2015|títulu=Evolución de la siderurxa vasca|editor=ezagutubarakaldo.net}}</ref> ;Consecuencies Estes grandes industries atrayeron a otres empreses siderurgicas más pequeñes, industries auxiliares, papeleres, [[estelleru|estelleros]]... La industria riquió de la mesma empreses de servicios (aseguradores, banca, comerciu...)<ref name="soydebarakaldofundación" /> y suministradores d'enerxía llétrica. Nesi contestu destacó la fundación d'[[Construcciones Navales del Norte|Estelleros del Nervión]]<ref name="Domingoweb"/> en [[1891]] en [[Sestao]] pola sociedá de la fábrica de ''San Francisco''.<ref name="Historia AHV Barakaldo"/> El procesu siguió mientres la mayor parte del [[sieglu XX]]. Por casu en [[1918]] la multinacional [[metalurxa|metalúrxiques]] d'[[Estaos Xuníos]] [[Babcock & Wilcox]] fundó'l so filial ''Sociedá Española de Construcciones Babcock y Wilcox'' creando delles plantes na [[Ríu Galindo#Vega del Galindo|Vega del Galindo]], en terrenes de [[Sestao]] y [[Valle de Trápaga]] próximos a Barakaldo.<ref>{{cita web|url=http://avpiop.com/blog/prensa/la-implantacion-de-la-babcock-wilcox-en-la vega-del-galindo/|fechaaccesu=[[26 d'avientu]] de [[2015]]|fecha=17 de payares de 2014|títulu=La implantación de la Babcock & Wilcox na vega del Galindo|editor=avpiop}}</ref> Una década dempués creóse otra empresa similar a Babcock na mesma zona yá en terrenes del Valle de Trápaga, pero muncho más pequeña, col nome de ''Xeneral Llétrica Española''.<ref>{{cita web|url=http://avpiop.com/es/patrimonio/xeneral_electrica_espanola/6|fechaaccesu=[[5 de febreru]] de [[2016]]|títulu=Elemento del patrimoniu industrial y de la obra pública n'Euskadi|editor=avpiop|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220521093949/https://avpiop.com/es/patrimonio/xeneral_electrica_espanola/6|fechaarchivu=2022-05-21}}</ref> Si nun principiu la [[minería]] fuera'l gran reclamu de xentes de distintes partes d'España, llueu la paulatina [[industrialización]] fizo que'l centru de gravedá de la [[inmigración]] treslladárase a la parte de Barakaldo. El procesu d'[[urbanización]] foi pareyu al de la industrialización. Una gran parte de los trabayadores de Barakaldo y les sos families enfrentar a condiciones de vida bien dures: xornaes llargues, salarios baxos, falta d'hixene nel trabayu y nes viviendes, arriendos altos, etc. lo que llevó a dellos españíos de protesta social. Munchos baracaldeses xuntar a movimientos anarquistes ya izquierdistes, que fueron reprimíos en delles ocasiones.<ref name="historiaTurismoBarakaldo" /> ==== Guerra Civil y Franquismu ==== L'[[Golpe d'Estáu n'España de xunetu de 1936|Alzamientu militar de 17 de xunetu de 1936]] que dio empiezu a la [[Guerra Civil Española nel País Vascu|Guerra Civil Española]], sorprendió a los baracaldeses mientres les fiestes patronales d'El Carmen. Dellos actos festivos suspendiéronse. El Gobiernu de la República caltuvo en principiu'l control de Barakaldo, como'l del restu de Vizcaya. La xunta de defensa entamó la defensa llocal con 150 guardias voluntarios d'asociaciones del pueblu (33 de la [[Casa del Pueblu (movimientu obreru)|Casa del Pueblu]], 24 de la [[Confederación Nacional del Trabayu]], 19 del [[Partíu Socialista Obreru Español]], 18 d'[[Aición Nacionalista Vasca|Aición nacionalista Vasca Autónoma]], 17 del [[Partíu Nacionalista Vascu]], 14 de [[Solidaridá d'Obreros Vascos]], 10 d'[[Aición Nacionalista Vasca]], 8 del [[Partíu Comunista d'España]], 6 d'[[Aición Republicana]] y 3 d'[[Izquierda Republicana]]).<ref name="18xunetu">{{cita web |url=http://barakaldodigital.blogspot.com.es/2012/07/18-de-xunetu-76-anos-del entamu-de-la.html |autor=Koldobika López Grandoso |fecha=18 de xunetu de 2012 |fechaaccesu=10 de xineru de 2016 |títulu=76 años del entamu de la Guerra Civil. Batallón Gordexola: ¿Traición o aciertu?'']}}</ref> Militantes de fuercies de dereches, sospechosos de participar o simpatizar col Alzamientu fueron deteníos y zarraos en barco-prisión na [[Ría de Bilbao|ría]], como'l Altuna Mendi o'l Cabu Quilates, de primeres curiaos pola Guardia Civil.<ref name="derecha1936">{{cita web |url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/la derecha-en-barakaldo-1939-1975/|títulu=La derecha en Barakaldo (1936-1939) |fechaaccesu=31 de marzu de 2014|fecha=28 de mayu de 2010|editor=ezagutubarakaldo.net}}</ref> Cuando la vixilancia de los prisioneros encargar a los milicianos estos decidieron formar a los presos en cubierta mientres los bombardeos (Barakaldo sufrió venti bombardeos de l'aviación del bandu nacional dende agostu de 1936 hasta xunu de 1937). Dalgunos d'estos bombardeos fueron siguíos d'asaltos a les prisiones, per parte d'aponderaos que queríen tomar represalies contra los presos. Tres el bombardéu de 25 de setiembre de 1936 los asaltantes llegaron a aportar a los barcos, matando a 41 recluyíos del Cabu Quilates y a 29 del Altuna Mendi. El 2 d'ochobre, mataron a 38 presos del Cabu Quilates.<ref name="derecha1936"/> Les tropes franquistes tomaron finalmente Barakaldo el 22 de xunu de 1937.<ref name="franquismobarakaldo">{{cita web |url=http://www.barakaldo.org/portal/web/barakaldo/noticias/-/journal_content/56/10317/1029412|títulu=El Conceyu recuerda nun manifiestu'l tráxicu 75 aniversariu de tomar de Barakaldo per parte del bandu franquista |fechaaccesu=10 de xineru de 2016|fecha=12 de xunu de 2012|editor=Conceyu de Barakaldo}}</ref> En [[añu 1943|1943]] la [[Diputación provincial]] escoyó mayoritariamente a la so [[alcalde]] [[José María Llaneza Zabaleta]] pal cargu de [[procurador en Cortes]] na [[I Llexislatura de les Cortes Españoles (1943-1946)]], representando a los [[Conceyu|Conceyos]] d'esta [[provincia]].<ref>Apartáu y), artículu 2º de la [[Llei de Creación de les Cortes Españoles]] Decretu de [[14 d'ochobre]] de [[1942]], sobre designación de [[procuradores en Cortes]] representando a los Conceyos ([[BOE]] nᵘ 288, de [[15 d'ochobre]] de [[1942]])</ref> Por cuenta de la política autárquica del réxime promoviéronse la construcción de fábriques pa llograr el autoabastecimiento, pa ello construyóse en Luchana la "fábrica de [[Sefanitro]]", en [[añu 1950|1950]], dedicaba a la ellaboración de [[fertilizante]]s.<ref>{{cita web |url=http://www.eleconomista.es/publicidad/spmas14/empresas-finanzas/noticias/33101/06/06/Planta-de-Sefanitro-cesa-produccion-despues-de-56-ano-actividad.html|títulu=Planta de Sefanitro cesa producción dempués de 56 años actividad|fecha=21 de xunu de 2006 |fechaaccesu=30 d'agostu de 2004|editor=[[L'Economista (España)]]}}</ref> Nel [[añu 1955]] construyóse'l [[Hospital de Cruces]], col nome de Residencia Sanitaria Enrique Sotomayor, que se diba a convertir nel hospital de referencia de [[Vizcaya]] yá que el [[Hospital de Basurto]] empezaba a ser insuficiente. La falta de suelu urbanu fizo que se construyera nuna pequeña fastera asitiada a 45 [[msnm]] a menos de 4 km del Hospital de Basurto; sicasí, les sos bones comunicaciones -frente a la carretera [[N-634|<span style = "padding:1px .5em; color:#ffffff; background-color:#cc0000; font-weight:bold;">N-634</span>]], a apenes 6 km del centru de [[Bilbao]]- fueron unu de los motivos de la so construcción nesi llugar. La intensa crecedera demográfica de los [[años 1970|años sesenta]] por cuenta de les migraciones foi arrodiando al centru sanitariu de viviendes, lo que-y fixo perder la imaxe inicial d'un llugar natural d'aire y sol.<ref name="cruces">{{cita web|url=http://www.hospitalcruces.com/elHospitalHistoria.asp?lng=es|títulu=Historia del Hospital|fechaaccesu=10 de xineru de 2016|editor=Hospital de Cruces|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160216153148/http://www.hospitalcruces.com/elHospitalHistoria.asp?lng=es|fechaarchivu=2016-02-16}}</ref>[[Ficheru:Arrontegi zubia, Euskal Herria.jpg|220px|thumb|right|Estáu de semi-abandonu de la [[Dársena]] de Portu y Réqueta, a la derecha de la semeya, a finales de los [[años 1990]]. Nos años [[2000]] parte d'esa zona foi urbanizada.]] ==== Crisis industrial ==== Na década de [[años 1970|los setenta]], coincidiendo cola apertura del [[réxime franquista]], Barakaldo dexó de ser un puntu de referencia industrial, una y bones la gran industria empezaba'l so cayente col inminente zarru d'[[Altos Fornos de Vizcaya]] (anque oficialmente nun se cerró hasta l'añu 1996) y esi amenorgamientu de l'actividá supunxo un duru golpe pa quien concebíen la vida dende y pal trabayu. Al derrumbar la base económica, de resultes de la crisis industrial, xeneróse una importante perda de puestos de trabayu, según un importante númberu de prexubilaos y xubilaos con poder adquisitivu, pero que constituyeron un sector non granible, coles mesmes qu'un sector de mozos nun podía aportar al mundu llaboral: la xeneración de los sesenta procedente del ''[[baby-boom]]'' viose imposibilitada a aportar al mundu del trabayu, xunto cola muyer que cada vez deseyaba más la so incorporación al mundu del trabayu. Ye dende equí que nació un nuevu resurdimientu económicu, con nueves actividaes que sustituyeron a les anteriores.<ref name="historiaBarakaldo" /><ref name="historiaTurismoBarakaldo"/> Pa faer una idea del efeutu d'esta crisis industrial, como se dixo enantes, solo AHV dio trabayu direutu a 14.330 trabayadores -nel [[añu 1969]]-<ref name="Historia AHV Barakaldo"/> de los cualos aproximao unos 9.500 yeren de les factoríes de [[Sestao]] y Barakaldo -cifra de [[1978]]-.<ref name="fuelga"/> Aportaron a unos 11.000 (40.000 inducíos) nos [[años 1980|años 80]] cuntando toles sos instalaciones.<ref>{{cita web |url=https://elpais.com/diario/1996/07/03/economia/836344817_850215.html|editor=[[El País]]|títulu=La última tendalada |fechaaccesu=29 de xineru de 2016|fecha=3 de xunetu de 1996}}</ref> D'ellos solo caltuviéronse 335 d'una nueva factoría llamada [[Acería Compacta de Bizkaia]]<ref name="trabayadores">{{cita web|url=http://cincodias.com/cincodias/2016/01/21/empreses/1453398793_959136.html|fechaaccesu=[[24 de xineru]] de [[2016]]|fecha=22 de xineru de 2016|títulu=ArcelorMittal paraliza la fábrica de Sestao pola saturación del aceru de China|editor=[[Cinco Días]]}}</ref> (asitiada nel mesmu llugar que la fábrica de AHV de [[Sestao]]), 800 na planta d'acabáu d'[[Etxebarri]]<ref>{{cita web |url=https://www.europapress.es/epsocial/rsc/noticia-trabayadores-arcelor-mittal-etxebarri-donen-media-tonelada-alimentos-caltién-comedores-carines-20081219173016.html|editor=[[Europa Press]]|títulu=Los trabayadores d'Arcelor Mittal Etxebarri donen media tonelada d'alimentos en conserva a los comedores de Carines |fechaaccesu=24 de xineru de 2016|fecha=19 d'avientu de 2008}}</ref> y otros 1.100 nes instalaciones de [[Navarra]] (Lesaka, Zalain y Legasa, ordenáu de mayor a menor númberu de trabayadores)<ref>{{cita web |url=http://test.mundoacero.com/espana-arcelormittal-disena-un-ambiciosu-plan-industrial-pa-les sos-plantes-en-lesaka-y-legasa/|editor=Mundoacero|títulu=España.-ArcelorMittal diseña un ambiciosu plan industrial pa les sos plantes en Lesaka y Legasa |fechaaccesu=28 de xineru de 2016}}</ref><ref>{{cita web |url=http://bidasoaikerketazentroa.blogspot.com.es/2012/05/cincuenta-ano-de-laminaciones-de.html|editor=bidasoaikerketazentroa.blogspot.com.es|títulu=CINCUENTA años DE LAMINACIONES DE LESAKA: DE VÁREZ A MITTAL |fechaaccesu=28 de xineru de 2016|fecha=31 de mayu de 2012}}</ref> por cuenta de una dura [[reconversión industrial]].<ref name="historiaTurismoBarakaldo"/> Cifra que varia considerablemente a la baxa dependiendo la demanda o [[Subcontratación|subcontrataciones]].<ref>{{cita web |url=https://elpais.com/diario/2009/04/09/economia/1239228001_850215.html|editor=[[El País]]|títulu=ArcelorMittal va regular emplegu pa baxar un 50% la producción d'aceru |fechaaccesu=24 de xineru de 2016|fecha=9 d'abril de 2009}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.eldiario.es/norte/navarra/ultima_hora/Zalain-Perfil-Frio-encaren-xornada_0_313569082.html|editor=[[eldiario.es]]|títulu=Zalain y Perfil en Fríu encaren una xornada de fuelga mientres el so futuru sigue nel aire |fechaaccesu=28 de xineru de 2016|fecha=14 d'ochobre de 2014}}</ref> Toles empreses [[Siderurxa|siderometalurgicas]] del [[País Vascu]] en [[1975]] daben emplegu a 243.294 persones, cifra que suponía los 46,7% de la población activa vasca;<ref>{{cita web|url=http://www.ingeba.org/liburua/cursosup/magüeta/magüeta.htm|editor=ingeba.org|autor=Pablo Becerro|títulu=PRINCIPALES SUBSECTORES INDUSTRIALES NEL PAIS VASCU|fechaaccesu=29 de xineru de 2016|fecha=14 d'ochobre de 2014}}</ref> 30 años más tarde, en [[2016]], solo daba emplegu a 15.000 persones.<ref name="aceru vasco">{{cita web |url=http://www.diariovasco.com/economia/201602/07/nubarrones-mapa-vascu-aceru-201602070630.html|títulu= Nubarrones nel mapa vascu del aceru|fecha=31 de xineru de 2016|editor=[[Diario Vasco]]|fecha=7 de febreru de 2016 |fechaaccesu=18 de marzu de 2016}}</ref> ==== Desanexón de Alonsotegi ==== Nesta dómina de crisis post-industrial ([[años 1980|años 80]] y principios de los [[años 1990|90]]) cabo destacar el procesu de creación de nueves llocalidaes en [[Vizcaya]] por causa de la [[independencia]] de barrios periféricos de los grandes [[conceyos]] yá que se sentíen ayenos a los planes de recuperación; Barakaldo nun foi ayenu a esti fenómenu y el barriu d'[[Alonsotegi]] (al que taba xuníu dende finales del [[sieglu XIX]]) y el barriu d'[[Alonsotegi|Iráuregui]] (que dende los sos entamos perteneció a Barakaldo) formaron conxuntamente conceyu propiu'l [[1 de xineru]] de [[1991]] adoptando'l nome de [[Alonsotegi|''Alonsotegi'']].<ref name="soydebarakaldofundación" /><ref>{{cita web | url = https://web.archive.org/web/http://www.alonsotegi.net/empecipio.asp?sec=0&b=13&idi=1 | títulu = Alonsotegi-Geografía | editor = Web oficial del Conceyu de Alonsotegi |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> ==== De la industrialización al sector terciariu: problemes con restos tóxicos ==== [[Ficheru:Maxcenter.jpg|220px|thumb|left|[[Max Center]] y [[MegaPark Barakaldo]] dende'l monte [[Argalario]].]] Nos últimos años, la ciudá pasó de ser un conceyu industrial a convertise en nucleu de servicios. Por casu, les antigües instalaciones d'[[Altos Fornos de Vizcaya]] na Vega d'Allampo dieron pasu al [[BEC]]. Otres árees importantes del conceyu son: parques comerciales ([[MegaPark Barakaldo]] y [[Max Center]]) un [[Xardín Botánicu de Barakaldo|xardín botánicu]], delles zones piatonales y [[bidegorri]]s, zones verdes, parques municipales, residencies pa la tercer edá, antiguos barrios refechos (Desiertu,<ref name="Ermu"/> [[Bagaza-Beurco#Beurco|Beurco]], Luchana...), paseos, [[plaza|places]], [[polideportivu|polideportivos]], nuevu moblame urbanu...<ref name="proyeutoscorreo"/><ref name="rexeneración"/><ref name="proyeutos">{{cita web| url = https://www.barakaldo.org/portal/c/document_library/get_file?uuid=ec8acaa7-y0b0-4d65-9893-fa7553f83818&groupId=71112| títulu = BARAKALDO-UN PLAN QUE SE FAI REALIDAD| editor = Conceyu de Barakaldo| fechaaccesu = [[10 de xineru]] de [[2016]]}}</ref> Asociaciones sofitaes pola alministración, como [[Bilbao Metrópoli-30]]<ref>{{cita web | url = http://www.bm30.es/homeage_ye.html | títulu = Axentes del procesu de revitalización | editor = [[Bilbao Metrópoli-30]] |fechaaccesu=[[4 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> y [[Bilbao Ría 2000]] encargar de la organización y supervisión de munchos de los proyeutos d'urbanización.<ref>{{cita web | url = http://www.bilbaoria2000.org/ria2000/cas/zones/zones.aspx?primeraVez=0 | títulu = Bilbao Ría 2000-Barakaldo | fechaaccesu = [[4 de xineru]] de [[2009]] | editor = [[Bilbao Ría 2000]] }}</ref>[[Ficheru:Baracaldo - Jardín Botánico 4.jpg|220px|thumb|right|Xardín botánicu, Torres de San Vicente y Megapark. Al fondu'l monte Argalario.]] Unu de los proyeutos más simbólicos foi la construcción de les Torres de San Vicente, construyíes ente l'[[añu 2003]] y [[añu 2005|2005]], que colos sos 75 metros d'altitú son de los pisos residenciales [[Rascacielos en Bilbao|más altos del Gran Bilbao]] igualáu coles Torres de Zabalburu (4 torres) y les Torres d'El Caxellu (4 torres ) y solo por detrás de les Torres Garellano (3 torres) y [[Isozaki Atea]] (2 torres) en Bilbao. Estes 7 torres, xunto a la Torre Vallehermoso de 72 m, formen un semicirculo ente'l xardín botánicu y el Megapark<ref name="proyeutoscorreo">{{cita web|url=http://www.elcorreo.com/vizcaya/20071216/vizcaya/barakaldo-desafía-cielu-20071216.html|títulu=Barakaldo desafía al cielu|fecha=16 d'avientu de 2007|editor=[[El Correo]]|fechaaccesu=[[10 de xineru]] de [[2016]]}}</ref> y xunto a la cercana [[BEC|Torre del BEC]] (98 m) formen el ''[[Panorama urbanu|skiline]]'' de Barakaldo.<ref name="proyeutos"/> A destacar qu'antes del [[sieglu XXI]] tamién se construyeron edificios de ciertu altor como son les Torres Magallanes en [[Cruces (Barakaldo)|Cruces]] (68 m) anque una vegada diriximos a árees más antigües l'altor menguaba hasta un máximu de 55 m del Edificiu Arxentina (Avenida Llibertá 26) en [[Bagaza-Beurco]].<ref>{{cita web | url = http://www.emporis.com/statistics/tallest-buildings/city/105135/barakaldo-spain| títulu = Tallest buildings in Barakaldo |fechaaccesu=[[10 de xineru]] de [[2016]] | editor = emporis.com}}</ref> Pa esti procesu de rexeneración y urbanización d'árees degradaes viose necesariu realizar una descontaminación de los antiguos suelos industriales<ref name="proyeutos"/><ref>{{cita web | url = https://web.archive.org/web/http://www.deia.com/es/impresa/2009/01/09/bizkaia/herrialdeak/527838.php | títulu = Un proyeutu con rascacielos, VPO, parques y servicio | editor = [[Deia]] |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> que los sos productos tóxicos que nun se pueden descontaminar masivamente como'l [[lindano|lindane]], n'otros llugares llamano lindano, entemecíu con tierres<ref>{{cita web| url =http://www.ihobe.net/Paginas/Ficha.aspx?IdMenu=178y2d59-bda8-4fbe-88b9-254cad4473b7| títulu =Celda de Seguridá de Argalario ¿Por qué una celda?| editor =Ihobe| fechaaccesu =[[16 de xineru]] de [[2009]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.tecnun.es/Asignatures/Ecologia/Hipertexto/13Residu/121Linden.htm | títulu = LINDANO El grave problema del lindano en Vizcaya | editor = tecnun.es |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130623155220/http://www.tecnun.es/asignatures/Ecologia/Hipertexto/13Residu/121Linden.htm |fechaarchivu=23 de xunu de 2013 }}</ref> fueron almacenaos na llamada "[[Argalario#Celda de Lindane|Celda de la Seguridá de Argalario]]".<ref>{{cita web| url =http://www.ihobe.net/Paginas/Ficha.aspx?IdMenu=178y2d59-bda8-4fbe-88b9-254cad4473b7| títulu =Celda de Seguridá de Argalario ¿Por qué una celda?| editor =Ihobe| fechaaccesu =[[7 de xineru]] de [[2016]]}}</ref><ref>{{cita web| url = http://www.ihobe.net/Eventos/Ficha.aspx?IdMenu=74y0675a-2235-4892-af39-y5bf7072bc20&Cod=111| títulu = El Proyeutu Européu sobre Residuos, Recuperación de suelos contaminaos y construcción de Celda de Seguridá nel País Vascu Rematáu| fecha = 22 de payares de 2002| editor = Ihobe| fechaaccesu = [[16 de xineru]] de [[2009]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://gananzia.com/lindane| títulu =¿Qué foi del lindane?| editor = Gananzia|fecha = [[8 de setiembre]] de [[2008]] |fechaaccesu=[[15 d'abril]] de [[2013]]}}</ref> Inclusive nel [[añu 2008]] apaeció [[lindano|lindane]] en zones non previstes teniendo que paralizar delles obres.<ref>{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/alava/20080126/vizcaya/aparicion-lindane-paraliza-compra-20080126.html | títulu = L'apaición de lindane paraliza la compra de dos esquiñones residenciales en Barakaldo |fechaaccesu=[[16 de xineru]] de [[2009]] | editor = [[El Correo]]}}</ref><ref>{{cita web| url =http://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20101106/marxe-izquierda/analisis-confirmen-presencia-lindane-20101106.html| títulu =Analís confirmen la presencia de lindane nun parque de Barakaldo| editor =[[El Correo]]| fecha =6 d'avientu de 2010| fechaaccesu =[[15 d'abril]] de [[2013]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://jcarbex.blogspot.com.es/2012_10_14_archive.html | títulu = BHOPAL & BARACALDO & BILBAO-Venenos ensin fronteres | editor = jcarbex.blogspot.com.es |fechaaccesu=[[15 d'abril]] de [[2013]]}}</ref> Por cuenta de la [[crisis española de 2008-2016]] munchos d'esos proyeutos sufrieron demorances o cambeos.<ref>{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/20090109/economia/viviendes-barakaldo-aire-20090109.html| títulu = 2.000 viviendes de Barakaldo nel aire | editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[16 de mayu]] de [[2009]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.deia.com/es/impresa/2009/05/13/bizkaia/herrialdeak/559770.php| títulu = Bilbao Ría 2000 aplaza toles obres ensin empezar en Barakaldo | editor = [[Deia]] |fechaaccesu=[[16 de mayu]] de [[2009]]}}</ref> El próximu gran proyeutu va ser la urbanización onde s'allugaba la fábrica de [[Sefanitro]] y la so redoma en Luchana nel denomináu "Enanche de Barakaldo"<ref name="ensancheLutxana"/><ref name="Lutxana 1" /><ref name="Lutxana 2" /><ref name="Serralta"/> que se va estender escontra'l futuru "Parque Empresarial de Burtzeña" en [[Burceña]].<ref name="Burceña"/><ref name="Burceñacorreo"/> == Demografía == La so configuración como un importante polu industrial traxo de resultes l'aceleración del movimientu migratoriu y mientres bona parte del [[sieglu XX]] la crecedera demográfica de Barakaldo foi impresionante, aportando al conceyu non capital más pobláu d'[[España]]<ref name="historiaTurismoBarakaldo" /> anque non con más habitantes censaos. Coles mesmes que Barakaldo desapegaba hasta'l so cuasi total tresformamientu industrial, la so población foi esperimentando un imparable aumentu por cuenta de la necesidá de mano d'obra nel desarrollu de la industria siderometalúrxica. Esti despegue industrial nun se daba en nenguna otra zona d'[[España]], polo que xentes de toles provincies allegaron al amparu del trabayu "duru pero seguru" qu'equí s'ufiertaba. Paralelamente, la enorme crecedera demográfica, al par que'l fenómenu industrial que lu impulsó, fueron modificando fondamente un hábitat [[agricultura|agrícola]] y [[rural]], constituyíu por [[barriu|barrios]] y [[Caserío (arquiteutura)|caseríos]] tremaos pola vasta estensión del conceyu. Coles mesmes, les socesives espansiones industriales baracaldesas fueron forzando espansiones urbanes y demográfiques. Crisis de crecedera y renovación fueron asocediéndose a lo llargo de la historia. Al par que les empreses enclavaes nel conceyu crecíen, fueron naciendo nueves [[Barrio|barriaes]] y modernos nucleos urbanos hasta asitianos nuna [[ciudá]] urbanizada y moderna, qu'ufierta agora los sos servicios como contrapuntu del so pasáu [[industria]]l.<ref name="eretzaindustria">{{cita web | url = http://www.eretza.com/barakaldo_mirate/TextFrame_testu1.html| títulu = Barakaldo que foi vega y foi campu. Barakaldo tamién del fierro y la industria. Y agora Barakaldo, capital comercial y feria de toa Bizkaia. ¡Barakaldo, Jolín!| editor = eretza.com (3.Desarrollu industrial) |fechaaccesu=[[11 de xineru]] de [[2009]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090505082444/http://www.eretza.com/barakaldo_mirate/TextFrame_testu1.html |fechaarchivu=5 de mayu de 2009}}</ref> Hai de solliñar qu'una parte de la población nacida nos [[años 1930]] foi orixinaria d'otres [[provincies d'España|provincies]] estremeres, sobremanera [[Cantabria]], que namái nacieron en Barakaldo o n'otros conceyos vizcainos por una llei qu'evitaba que los vascos fueren al [[serviciu militar]] (d'ende qu'a los [[cántabru|cántabros]] llámenlos "cucos").<ref name="Revilla">{{cita web | url = http://www.ociocritico.com/oc/actual/canales/diario/nacional/051108senáu_revillagenial.php | títulu = La xenialidá de Revilla | editor = ociocritico.com |fechaaccesu=[[9 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> Tamién hai que mentar qu'hasta los [[años 1980]], esautamente hasta [[1986]] (Reforma del Reglamentu del Rexistru Civil), yera obligáu empadronar a los neños nel llugar de nacencia y cuasi tolos vizcainos ya inclusive munchos de provincies cercanes nacíen nel hospital de [[Hospital de Cruces]] de Barakaldo, por ello siguió rexistrándose una alta población anque la población real fuera enforma menor. La población más alta rexistrada tuvo llugar en [[1983]] con 119.380, tres el zarru de les fábriques Barakaldo baxó la so población considerablemente pol regresu de la población a los sos llugares d'orixe o de treslláu a zones con posibilidaes d'emplegu, anque hasta [[1996]] caltener en cifres altes (cimera a 100.000 habitantes) poles circunstancies enantes citaes,<ref name="Historia AHV Barakaldo"/> rexistrando'l picu más baxu en [[2002]] con 95.515 habitantes. La desanexón d'[[Alonsotegi]] y [[Alonsotegi|Iráuregui]] agravó l'enclín baxista de principios de los [[años 1990|90]] perdiendo nun solu añu (ente [[1990]] y [[1991]]) 6.584 habitantes. Foi históricamente la cuarta ciudá vasca por númberu d'habitantes (por detrás de les capitales) y la segunda de [[Vizcaya]] por detrás de [[Bilbao]], tando estabilizada la so población dende finales de los [[años 1990]] en 100.000 habitantes aproximao. La edá media en 2008 yera de 42,5 años.<ref name="datosestadística">{{cita web | url = http://www.barakaldo.org/portal/c/document_library/get_file?uuid=a5ae991c-eb21-413f-ab29-17574be24dcd&groupId=28077 | títulu = Dato Xenerales | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo |fechaaccesu=[[27 d'ochobre]] de [[2009]]}}</ref> === Sieglu XXI === Dende los [[años 2000]] Barakaldo ta recuperando población y según los datos del conceyu tenía 98.460 habitantes de los cualos 47.311 son homes y 50.215 muyeres con un 3%-4% d'[[inmigrante|inmigrantes]]<ref name="datosestadística" /> o 97.328 con 47.242 homes y 50.086 muyeres según l'[[INE (España)|INE]] (datu del [[2008]]).<ref name="INE2008">{{cita web |url=http://www.ine.es/pob_xls/pobmun08.xls |fechaaccesu=[[2 de xineru]] de [[2010]]|obra=[[INE (España)|INE]]|títulu=Cifres de población resultantes de la Revisión del Padrón municipal a 1 de xineru de 2008}}</ref> El INE del [[2009]] indicó que la población xubiera hasta los 98.460 con 47.812 homes y 50.648 muyeres<ref name="INE2009">{{cita web |url=http://www.ine.es/pob_xls/pobmun09.xls|editor=[[INE (España)|INE]] |fechaaccesu=[[2 de xineru]] de [[2010]]|títulu=Cifres de población resultantes de la Revisión del Padrón municipal a 1 de xineru de 2009}}</ref> y el del [[2010]] que yá xubiera hasta los 99.321, con 48.216 homes y 51.105 muyeres, anque según datos del conceyu yá se superaren los 100.000. En 2016 la so población xubía a 100.228 habitantes<ref name="poblacion2015"/> y en 2017 a 100.0025 habitantes;<ref name"poblacion2016">{{cita web | url = http://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2905 | títulu =Cifres oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de xineru | editor = [[INE]] |fechaaccesu=[[16 d'avientu]] de [[2017]]}}</ref> anque según el [[Eustat]] del 2017 baxar considerablemente a 98.129.<ref name="eustat">{{cita web | url = http://www.eustat.eus/ci_ci/municipal/datos_estadisticos/barakaldo_c.html | títulu = Barakaldo-Conoz la realidá estadística actual y la evolución histórica del to conceyu | editor = [[Eustat]] |fechaaccesu=[[16 d'avientu]] de [[2017]]}}</ref> <center> ;Evolución de la población de Barakaldo dende 1842 <timeline> Colors= id:a value:gray(0.9) id:b value:gray(0.7) id:c value:rgb(1,1,1) id:d value:rgb(0.6,0.7,0.8) ImageSize = width:700 height:300 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:120000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:20000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:2000 start:0 BackgroundColors = canvas:c BarData= bar:1842 text:1842 bar:1857 text:1857 bar:1877 text:1877 bar:1887 text:1887 bar:1900 text:1900 bar:1910 text:1910 bar:1920 text:1920 bar:1930 text:1930 bar:1940 text:1940 bar:1950 text:1950 bar:1960 text:1960 bar:1970 text:1970 bar:1981 text:1981 bar:1991 text:1991 bar:2001 text:2001 bar:2012 text:2012 PlotData= color:d width:20 align:left bar:1842 from:0 till: 1958 bar:1857 from:0 till: 2369 bar:1877 from:0 till: 4710 bar:1887 from:0 till: 8868 bar:1900 from:0 till: 15013 bar:1910 from:0 till: 19429 bar:1920 from:0 till: 27404 bar:1930 from:0 till: 34209 bar:1940 from:0 till: 36333 bar:1950 from:0 till: 42240 bar:1960 from:0 till: 77802 bar:1970 from:0 till: 109185 bar:1981 from:0 till: 118615 bar:1991 from:0 till: 105677 bar:2001 from:0 till: 94478 bar:2012 from:0 till: 100369 PlotData= bar:1842 at: 1958 fontsize:s text: 1.958 shift:(-10,5) bar:1857 at: 2369 fontsize:s text: 2.369 shift:(-10,5) bar:1877 at: 4710 fontsize:s text: 4.710 shift:(-10,5) bar:1887 at: 8868 fontsize:s text: 8.868 shift:(-10,5) bar:1900 at: 15013 fontsize:s text: 15.013 shift:(-15,5) bar:1910 at: 19429 fontsize:s text: 19.429 shift:(-15,5) bar:1920 at: 27404 fontsize:s text: 27.404 shift:(-15,5) bar:1930 at: 34209 fontsize:s text: 34.209 shift:(-15,5) bar:1940 at: 36333 fontsize:s text: 36.333 shift:(-15,5) bar:1950 at: 42240 fontsize:s text: 42.240 shift:(-15,5) bar:1960 at: 77802 fontsize:s text: 77.802 shift:(-15,5) bar:1970 at: 109185 fontsize:s text: 109.185 shift:(-15,5) bar:1981 at: 118615 fontsize:s text: 118.615 shift:(-15,5) bar:1991 at: 105677 fontsize:s text: 105.677 shift:(-15,5) bar:2001 at: 94478 fontsize:s text: 94.478 shift:(-15,5) bar:2012 at: 100369 fontsize:S text: 100.369 shift:(-15,5) </timeline> {{clear|left}} :<small>Fonte: [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]]</small><ref>INEbase. Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842: [http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=baracaldo&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n 48013 Barakaldo]. Consultáu 18 de payares de 2013. Cuando se dispón del datu de población de fechu y de derechu tomóse la cifra más alta.</ref> </center> === Entidaes de población === Según el nomenclátor de 2012, el conceyu abarca dos [[Entidá singular de población|entidá de población]]: l'[[anteiglesia]] de San Vicente de Barakaldo, capital municipal y el [[barriu]] d'El Regatu. La población empadronada en diches entidaes en 2015 ye de 99&nbsp;669 y 559 habitantes, respeutivamente.<ref name="poblacion2015"/> === Tases d'ocupación === Tres el procesu de [[reconversión industrial]] Barakaldo superó la [[tasa de paru]] del 10%. Dende finales de los [[años 1990]] hubo pequeños síntomes de mejora pero por cuenta de la [[crisis española de 2008-2016]] la tasa llegó cuasi al 20% nos sos años más duros llegando a tar estabilizada ente'l 14% y el 15% dende'l 2016 (según el [[INE]])<ref name="datosmacro">{{cita web | url = https://www.datosmacro.com/paro/espana/conceyos/pais-vascu/vizcaya/barakaldo | títulu = Paro por conceyos: Barakaldo - (Vizcaya) | editor = datosmacro.com | fechaaccesu = [[16 d'avientu]] de [[2017]] }}</ref> pero de nuevu con una gran diferencia col [[Eustat]] qu'esti lo asitia nun 18,6%.<ref name="eustat"/> Según dellos medios esa tasa actual pue ser engañosa debíu al altu porcentaxe de [[precariedá llaboral]] que provoquen los nuevos emplegos creaos principalmente nel [[sector servicios]].<ref>{{cita web | url = hhttp://www.sinkuartel.org/es/noticias/antimilitarismu/1094-barriendo-en-ezkerraldea-el paru-y-la precariedá-barakaldo-7-6-2017.html| títulu = Barriendo en Ezkerraldea el paru y la precariedá (Barakaldo, 7-6-2017) | editor = sinkuartel| fecha=7 de xunu de 2017 |fechaaccesu=[[16 d'avientu]] de [[2017]]}}</ref> == Alministración == [[Ficheru:Baracaldo - Ayuntamiento.JPG|thumb|200px|Conceyu.]] === Alministración municipal === L'alministración política de la ciudá realízase al traviés d'un conceyu de xestión democrática que los sos componentes escoyer cada cuatro años por [[sufraxu universal]]. El censu eleutoral ta compuestu por tolos residentes empadronaos en Barakaldo mayores de 18 años y nacionales d'[[España]] o de los otros países miembros de la [[Xunión Europea]]. Según lo dispuesto na Llei del Réxime Eleutoral Xeneral qu'establez el númberu de conceyales elegibles en función de la población del conceyu, la Corporación Municipal de Barakaldo ta formada por 27 conceyales, en delles eleiciones menguada a 25 cuando la población tenía menos de 100.000 habitantes.<ref>{{cita web | url = http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/lo5-1985.t3.html#c4 Llei Orgánica 5/1985, Art. 169 | títulu = Ley Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral. | editor = noticies.juridicas.com |fechaaccesu=[[9 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> ==== Eleiciones 2015 ==== <center> {| {{tablaguapa}} |- | bgcolor="#c0c0c0" colspan="6" | '''Eleiciones municipales, [[24 de mayu]] de [[2015]]'''<ref>{{cita web |url=http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU1448907899_L1.htm?d=2256|editor=Web del Ministeriu del Interior|títulu=Resultaos provisionales, Eleiciones municipales 2015, Bizkaia - Portugalete |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150612211505/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU1448907899_L1.htm?d=2256 |fechaarchivu=12 de xunu de 2015}}</ref> |- bgcolor="#d8d8d8" | '''Partíu''' || align="right" | '''Votos''' | align="right" | '''%''' || align="right" | '''Conceyales''' |- | bgcolor="#32cd32" | '''[[Partíu Nacionalista Vascu|EAJ-PNV]]''' | align="right" bgcolor="#32cd32" | 12.547 | align="right" bgcolor="#32cd32" | 27,43 % | align="right" bgcolor="#32cd32" | 8 |- | bgcolor="#ff4500" | '''[[Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra|PSE-EE]]''' | align="right" bgcolor="#ff4500" | 12.475 | align="right" bgcolor="#ff4500" | 27,27 % | align="right" bgcolor="#ff4500" | 8 |- | bgcolor="#7cfc00" | '''[[EH Bildu]]''' | align="right" bgcolor="#7cfc00" | 6.585 | align="right" bgcolor="#7cfc00" | 14.40 % | align="right" bgcolor="#7cfc00" | 4 |- | bgcolor="#ffd700" | '''[[Irabazi|Irabazi Barakaldo]]''' | align="right" bgcolor="#ffd700" | 5.590 | align="right" bgcolor="#ffd700" | 12,22 % | align="right" bgcolor="#ffd700" | 4 |- | bgcolor="#1e90ff" | '''[[Partíu Popular del País Vascu|PP]]''' | align="right" bgcolor="#1e90ff" | 4.289 | align="right" bgcolor="#1e90ff" | 9,38 % | align="right" bgcolor="#1e90ff" | 3 |- |} </center> ==== Históricu d'eleiciones (dende 1991) ==== <center> {| {{tablaguapa}} |- ! bgcolor="#c0c0c0" |Partíu políticu !! bgcolor="#c0c0c0" |Conceyales 2011 !! bgcolor="#c0c0c0" |Conceyales 2007<ref name="Datos Eleutorales">{{cita web | url = http://www.barakaldo.org/portal/c/document_library/get_file?uuid=a5ae991c-eb21-413f-ab29-17574be24dcd&groupId=28077 | títulu = Dato Eleutorales | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo |fechaaccesu=[[9 de febreru]] de [[2009]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.barakaldo.org/portal/web/el conceyu plenu| títulu = Plenu | editor = Conceyu de Barakaldo |fechaaccesu=[[9 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> ! bgcolor="#c0c0c0" ! |Conceyales 2003<ref name="eleiciones">{{cita web | url = http://www.arrakis.es/~jasper/boletin2002/elecc2003/munic.htm| títulu = Eleiciones Barakaldo 2003 | editor = arrakis.es |fechaaccesu=[[9 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> ! bgcolor="#c0c0c0" ! |Conceyales 1999<ref name="eleiciones"/>!! bgcolor="#c0c0c0" |Conceyales 1995<ref name="eleiciones"/>!! bgcolor="#c0c0c0" |Conceyales 1991<ref name="eleiciones"/> |- | bgcolor="#32cd32" |'''[[Partíu Nacionalista Vascu|EAJ-PNV]]'''|| bgcolor="#32cd32" |7 || bgcolor="#32cd32" |5 || bgcolor="#32cd32" |7 || bgcolor="#32cd32" |6 || bgcolor="#32cd32" |7 || bgcolor="#32cd32" |8 |- | bgcolor="#ff6033" | '''[[Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra|PSE-EE (PSOE)]]''' || bgcolor="#ff6033" |8 || bgcolor="#ff6033" |11 || bgcolor="#ff6033" |9 || bgcolor="#ff6033" |9 || bgcolor="#ff6033" |9 || bgcolor="#ff6033" |10 |- | bgcolor="#d8d8d8" | '''[[Bildu]]''' || bgcolor="#d8d8d8" |4 || bgcolor="#d8d8d8" |- || bgcolor="#d8d8d8" |- || bgcolor="#d8d8d8" |- || bgcolor="#d8d8d8" |- || bgcolor="#d8d8d8" |- |- | bgcolor="#1e90ff" |'''[[Partíu Popular del País Vascu|PP]]''' || bgcolor="#1e90ff" |5 || bgcolor="#1e90ff" |4 || bgcolor="#1e90ff" | 5 || bgcolor="#1e90ff" |5 || bgcolor="#1e90ff" |5 || bgcolor="#1e90ff" |2 |- | bgcolor="#d8d8d8" |'''[[Herri Batasuna|HB]]/[[Euskal Herritarrok|EH]]/[[Aición Nacionalista Vasca|EAE-ANV]]'''|| bgcolor="#d8d8d8" |<ref group="ANV">Foi illegalizáu en [[2008]].</ref> || bgcolor="#d8d8d8" | 3 || bgcolor="#d8d8d8" |<ref group="eleiciones 2003">Nun se presentaron por cuenta de [[Herri Batasuna#Illegalización|la so illegalización]].</ref> || bgcolor="#d8d8d8" | 3 || bgcolor="#d8d8d8" | 2 || bgcolor="#d8d8d8" | 4 |- | bgcolor="#32cd32" |'''[[Ezker Batua|IX/EB]]''' || bgcolor="#32cd32" |1 || bgcolor="#32cd32" |2 || bgcolor="#32cd32" |3 || bgcolor="#32cd32" |2 || bgcolor="#32cd32" | 4 || bgcolor="#32cd32" | 4 |- |bgcolor="#0896"|'''[[Eusko Alkartasuna|EA]]'''|| bgcolor="#0896"|<ref group="EA">EA xunióse a Bildu en [[2011]].</ref> || bgcolor="#0896"| 0 || bgcolor="#0896"|0|| bgcolor="#0896" |<ref group="eleiciones 1999">EA presentóse en coalición cola PNV.</ref> || bgcolor="#0896"| 0 || bgcolor="#0896"| 2 |- |bgcolor=red | '''[[Euskadiko Ezkerra|EE]]''' || bgcolor=red|<ref group="EE" name="EE y PSE"/> || bgcolor=red|<ref group="EE" name="EE y PSE">EE xunir al PSE en [[1993]].</ref> || bgcolor=red|<ref group="EE" name="EE y PSE"/> || bgcolor=red|<ref group="EE" name="EE y PSE"/> || bgcolor=red|<ref group="EE" name="EE y PSE"/> || bgcolor=red|2 |- | bgcolor="#c0c0c0" |'''TOTAL''' || bgcolor="#c0c0c0" |'''25''' || bgcolor="#c0c0c0" |'''25''' || bgcolor="#c0c0c0" |'''25''' || bgcolor="#c0c0c0" |'''25''' || bgcolor="#c0c0c0" |'''27''' || bgcolor="#c0c0c0" |'''27''' |} </center> <small>{{llistaref|group="EE"}}</small> <small>{{llistaref|group="EA"}}</small> <small>{{llistaref|group="eleiciones 1999"}}</small> <small>{{llistaref|group="eleiciones 2003"}}</small> <small>{{llistaref|group="ANV"}}</small> ==== Alcaldes de Barakaldo dende 1979 ==== {| {{tablaguapa}} |- ! Alcalde !! Mandatu !! Partíu políticu |- | [[Josu Sagastagoitia Monasterio]] || 1979-1983 || [[Partíu Nacionalista Vascu|Euzko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu]] |- | [[José María Rodríguez Orrantia]] || 1983-1991 || [[Partíu Socialista d'Euskadi]] |- | [[Carlos Pera Tambo]] || 1991-2003 || [[Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra]] |- | [[Tontxu Rodríguez Esquerdo]] || 2003-2013 || [[Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra]] |- | [[Alfonso García Alonso]] || 2013-2015 || [[Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra]] |- | [[Amaia del Campo]] || 2015-Actual || [[Partíu Nacionalista Vascu|Euzko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu]] |} === Organización alministrativa === Alministrativamente, la ciudá estremar en nueve distritos: {| {{tablaguapa}} |- bgColor="#efefef" ! width="30" align="center"| Nᵘ<ref name="datosestadística" /> ! width="250" align="center"| Distritu <small>(nome oficial)<ref>{{cita web |títulu=Datos xenerales|url=http://www.barakaldo.org/portal/web/la ciudá |fechaaccesu=8 de xineru de 2017}}</ref> ! width="450" align="center"| Barrios<ref name="soydebarakaldo xeografía" /> ! width="60" align="center"| Superficie <small>(en km²)<ref name="datosestadística" /> ! width="60" align="center"| Población <small>(en 2008)<ref name="datosestadística" /> </small> |- | align="center"| 1 | align="center"| [[Centru-Zaballa]] | align="left"| (2): Centru y Zaballa | align="center"| 0,188 | align="center"| 8.276 |- | align="center"| 2 | align="center"| [[Ermu-Urban Galindo]] | align="left"| (3): Desiertu, Lasesarre y Larrea | align="center"| 0,970 | align="center"| 12.758 |- | align="center"| 3 | align="center"| [[Róntegui]] (''Arrontegi'') | align="left"| (2): Róntegui y Landaburu | align="center"| 0,206 | align="center"| 7.776 |- | align="center"| 4 | align="center"| [[Bagaza-Beurco]] (''Bagatza-Beurko'') | align="left"| (3): [[Bagaza-Beurco#Bagaza|Bagaza]], [[Bagaza-Beurco#Bagaza|Beurco]] y [[Bagaza-Beurco#Santa Teresa|Santa Teresa]] | align="center"| 0,409 | align="center"| 10.334 |- | align="center" | 5 | align="center" | [[San Vicente (Barakaldo)|San Vicente]] | align="left" | (2): San Vicente y Ibarreta-Zuloko | align="center" | 0,950 | align="center" | 14.619 |- | align="center"| 6 | align="center"| [[Arteagabeitia-Zuazo]] | align="left"| (3): Arteagabeitia, Zuazo y Allampo | align="center"| 0,365 | align="center"| 14.732 |- | align="center"| 7 | align="center"| [[Retuerto-El Regatu-Careaga]] (''Retuerto-Kareaga'') | align="left"| (5): Retuerto, Careaga, El Regatu, Amézaga, Mesperuza, Gorostiza y Bengolea | align="center"| 14,5 | align="center"| 6.808 |- | align="center"| 8 | align="center"| [[Luchana-Burceña]] (''Lutxana-Burtzeña'') | align="left"| (5): Luchana, [[Burceña]], Munoa, Llanu, Zubileta, Les Delicies y Santa Águeda | align="center"| 3,961 | align="center"| 8.954 |- | align="center"| 9 | align="center"| [[Cruces (Barakaldo)|Cruces]] | align="left"| (2): [[Cruces (Barakaldo)#Crucies|Cruces]] y [[Cruces (Barakaldo)#La Paz|La Paz]] | align="center"| 1,454 | align="center"| 13.259 |}[[Ficheru:Partidos Judiciales de Vizcaya.svg|thumb|250px|right||Partíos xudiciales de Vizcaya -en naranxa'l de Barakaldo-.]] === Alministración xudicial === [[Ficheru:Baracaldo - Palacio de Justicia 4.JPG|thumb|150px|left|Palaciu de Xusticia.]] En Barakaldo asítiase un [[Palaciu de Xusticia de Barakaldo|Palaciu de Xusticia]] que ye cabeza del [[División alministrativa de Vizcaya#Partíos xudiciales|partíu xudicial]] nᵘ2 de la provincia de [[Vizcaya]], que la so demarcación entiende la ciudá de Barakaldo más 9 poblaciones del área del [[Gran Bilbao]], concretamente 10 de la [[Marxe Izquierda (Vizcaya)|Marxe Izquierda]] ([[Abanto Zierbena]], [[Alonsotegi]], Barakaldo, [[Musques]], [[Ortuella]], [[Portugalete]], [[Santurtzi (España)|Santurtzi]], [[Sestao]], [[Valle de Trápaga]] y [[Zierbena]].<ref>{{cita web | url = http://www.cgpe.es/partido.aspx?idprovincia=48&numpartido=2 | títulu = Partíu Xudicial de Barakaldo-Municipio | editor = cgpe.es | fechaaccesu = [[10 de febreru]] de [[2009]] | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100401221407/http://www.cgpe.es/partido.aspx?idprovincia=48&numpartido=2 | fechaarchivu = 2010-04-01 }}</ref> Nesti xulgáu atópense 4 xulgaos d'instrucción, 2 xulgaos de lo penal y 5 xulgaos de primera instancia.<ref>{{cita web | url = http://www.cgpe.es/xulgaos.aspx?idprovincia=48&numpartido=2 | títulu = Barakaldo, partíu xudicial nᵘ2 de Bizkaia-Xulgaos y tribunales | editor = cgpe.es | fechaaccesu = [[6 de xineru]] de [[2016]] }}</ref> El más numberosu de Vizcaya, tres [[Bilbao]]. == Economía == === Industria === {{VT|Barakaldo#Industrialización|l1=Industrialización de Barakaldo}} La economía de la llocalidá carauterizar dende va sieglos pola [[agricultura]], la [[ganadería]], y especialmente les [[ferrería|ferreríes]], que tresformaben el fierro de les mines próximes. Darréu, ([[sieglu XIX]]), les ferrerías dieron pasu a la industria siderometalúrxica, destacando la empresa [[Altos Fornos de Vizcaya]] que la so última fábrica na llocalidá asítiase nel barriu d'Allampo concretamente na ''Vega d'Allampo'' ("fábrica d'Allampo") construyida nel [[añu 1966]].<ref>{{cita web | url = http://minasderiosa.blogspot.com/2008/05/ahv-el fornu-n-5-y fabricar-de-allampo.html | títulu = AHV - El Fornu nᵘ 5 y la Fábrica d'Allampo | editor = minasderiosa.blogspot.com/ | fechaaccesu = [[16 de xineru]] de [[2009]] }}</ref><ref name="Historia AHV Barakaldo">{{cita web| url =http://www.hartuemanak.org/wp-content/uploads/2015/08/Barakaldo-ayeri-Nᵘ.-4-Apuntes-pa-la Hestoria2.pdf| títulu =Apuntes pa una hestoria sobre la Minería y la Siderurxa en Barakaldo| editor =hartuemanak.org| fechaaccesu =[[24 de xineru]] de [[2016]]}}</ref> Asina, la industria siderúrxica vizcaina foi ganando pesu na economía nacional. Pero, a mediaos de los [[años 1970]], cola crisis internacional, empezó'l cayente que nun se detuvo hasta'l zarru de la empresa, en [[xunetu]] de [[1996]].<ref name="Historia AHV Barakaldo"/><ref name="eretzaindustria" />[[Ficheru:Sefanitro.jpg|147px|thumb|left|Antigua "fábrica de Rontealde", una ampliación de la "fábrica de [[Sefanitro]]", en Luchana.]] Otres pequeñes empreses pero con ciertu pesu na economía baracaldesa fueron les dedicaes a la [[industria químico]]: '''Fesa-Ercros''' ("[[pabellón industrial de FESA]]") enantes "Esplosivos Ríu Tinto S.A",<ref>{{cita web| url = http://avpiop.com/es/patrimonio/fesa-ercros/| títulu = Elemento del patrimoniu industrial y de la obra pública n'Euskadi-Fesa-Ercros| editor = Asociación Vasca de Patrimoniu Industrial y Obra Pública (AVPIOP)-Industri Ondare eta Herri Laneko Euskal Elkartea (IOHLEE)| fechaaccesu = [[31 d'avientu]] de [[2016]]| urlarchivu = https://web.archive.org/web/20210928105430/https://avpiop.com/es/patrimonio/fesa-ercros/| fechaarchivu = 2021-09-28}}</ref> '''Fertiberia''' ("fábrica de [[Sefanitro]]"), '''[[Cepsa]]''' ("Plastificantes de Luchana"), '''Befesa''' ("fábrica de Rontealde"), '''Praxair''' ("fábrica de Oxinorte"), '''Bilbao Chemicals''' y '''Bilbaina d'Alquitranes'''. Fora de la industria químico destacó la llétrica '''[[Iberdrola]]''' ("central térmica de Burceña") y la "fábrica de [[Lube|Motos Lube]]" (primer fábrica de motos d'España).<ref>{{cita web | url = http://tumotoclasica.blogspot.com/2008/06/lube-made-in-barakaldo.html| títulu = lube-made-in-barakaldo| editor = tumotoclasica.blogspot.com |fechaaccesu=[[7 de mayu]] de [[2009]]}}</ref> Dalgunes d'elles fueron abiertes a partir de los [[años 1910]] y [[años 1910|1920]] de resultes de l'actividá d'[[Altos Fornos de Vizcaya]]<ref>{{cita web | url = http://www.bilbaina.com/index.html| títulu = Presentación-Bilbaina d'Alquitranes, S.A. (BASA) | editor = Bilbaina d'Alquitranes, S.A. |fechaaccesu=[[16 de xineru]] de [[2009]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.bilbaina.com/empresa/historia.html | títulu = Historia-Bilbaina d'Alquitranes, S.A. (BASA) | editor = Bilbaina d'Alquitranes, S.A. |fechaaccesu=[[16 de marzu]] de [[2016]]}}</ref> pero la mayoría nos [[años 1940]] por cuenta de la política [[autarquía|autárquica]] del [[franquismu]]<ref>{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/prensa/20070516/vizcaya/tenada-posguerra_20070516.html | títulu = La tenada de la posguerra | editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[16 de xineru]] de [[2009]]}}</ref><ref name="Lutxana 1">{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/prensa/20061120/vizcaya/antiguos-propietarios-reclamen-terrenales_20061120.html | títulu = Antiguos propietarios reclamen los terrenes onde se van llevantar 2.000 pisos en Lutxana | editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[16 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> munches d'elles clausuraes a principios del [[sieglu XXI]] y otres en procesu de zarru.<ref name="Lutxana 2">{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/pg060905/prensa/noticias/Vizcaya/200609/05/VIZ-SUBARTICLE-066.html | títulu = Los vecinos celebren el zarru de les fábriques | editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[16 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> Los barrios onde s'asitiaben estes empreses (Allampo, Luchana, [[Burceña]]...) fueron bien importantes na economía de la llocalidá y suponíen un encruz de caminos de la mineríes de [[Montes de Triano|Triano]] y de les [[Encartaciones]] col [[ríu Nervión|Nervión]] lo que provocó la construcción de delles llinies de [[ferrocarril]] y muelles, colos sos respeutivos cargaderos, na zona que fueron aprovechando distintes empreses.<ref>{{cita web |url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/patrimoniu-historico-industrial-de-barakaldo/ |títulu=Compartir nes redes sociales: |editor=Ezagutu Barakaldo |fecha=20 de xunetu de 2014 |fechaaccesu=[[31 d'agostu]] de [[2016]] }}</ref> ==== Ferrocarriles y cargaderos ==== {{VT|Barakaldo#Tren|l1=Servicios ferroviarios}} Por cuenta de la bona situación xeográfica del conceyu hubo hasta 3 ferrocarriles mineros, 3 ferrocarriles "mistos" de mercancíes pasaxeros y 1 llinia auxiliar qu'escurríen por Barakaldo, amás de decenes de cargaderos que s'asitiaben en distintos muelles del conceyu (principalmente na ''[[Dársena]] de Portu'', ''Réqueta'' y ''Luchana'').<ref name="Domingoweb"/><ref name="mineros">{{cita web | url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/de-la mina-a-la-ria-el tresporte-del-mineral/|editor=Ezagutu Barakaldo |fechaaccesu=2 de xineru de 2016|fecha=8 de payares de 2015|títulu=DE LA MINA A LA RÍA. EL TRESPORTE DEL MINERAL}}</ref><ref name="minerosplano">{{cita web|url=http://www.hartuemanak.org/wp-content/uploads/2015/08/Barakaldo-ayeri-Nᵘ.-2-La Minería2.pdf|títulu=Publicación “Barakaldo ayeri”, númberu 2-“La Minería”|fechaaccesu=4 de xineru de 2016|fecha=8 de payares de 2015|autor=Roberto Loizaga Tejada|editor=Barakaldo ayeri”}}</ref> El primeru de toos foi'l '''Ferrocarril de Triano'''<ref name="Orconera"/> (darréu [[Llinia C-2 (Cercaníes Bilbao)|C-2 de cercaníes Renfe Bilbao]]) que'l so primer tramu inaugurar en [[añu 1866]] y xunía [[Estación de Ortuella|Ortuella]] colos cargaderos asitiaos nos muelles de San Nicolás en [[Sestao]]. Nel [[añu 1889]], xunir cola '''llinia Bilbao-Portugalete''', inaugurada esta nel [[añu 1888]], (darréu [[Llinia C-1 (Cercaníes Bilbao)|C-1 de cercaníes Renfe Bilbao]]) en [[Estación d'Ermu-Barakaldo|Barakaldo]] formando la llinia conocida como '''BPT''' (Bilbao-Portugalete-Triano) lo que supunxo que pocos años dempués empezara a tresportar viaxeros. Darréu amplióse d'[[Estación de Ortuella|Ortuella]] a [[Estación de Musques|Musques]] nel [[añu 1890]] y na otra llinia de [[Portugalete]] a [[Estación de Santurtzi (Cercaníes Bilbao)|Santurtzi]] nel [[añu 1926]]. Empezó a tener un usu mayoritariamente pa pasaxeros nos [[años 1920]] cola intensificación del tráficu de viaxeros por cuenta de la decadencia de la minería.<ref name="mineros"/><ref>{{cita web |url = http://www.ezagutubarakaldo.net/es/el ferrocarril-de-la-ria/|fecha=7 de mayu de 2010| títulu = El Ferrocarril de Rir| editor = ezagutubarakaldo.net |fechaaccesu=[[2 de xineru]] de [[2016]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.todotren.com.ar/trenes/bpt_1.htm| títulu = MISCELÁNEA DEL BPT| editor = todotren.com |fechaaccesu=[[5 de xineru]] de [[2016]]}}</ref><ref name="125 años">{{cita web | url = http://historiastren.blogspot.com.es/2013/09/el ferrocarril-de-bilbao-portugalete.html| títulu = EL FERROCARRIL DE BILBAO A PORTUGALETE CUMPLE 125 AÑO| editor = historiastren.blogspot.com|fecha=24 de setiembre de 2013 |fechaaccesu=[[7 de xineru]] de [[2016]]}}</ref><ref>{{cita web |url = http://www.spanishrailway.com/2012/05/02/ferrocarril-de-triano-a-san-nicolas-propiedad-de-la-diputacion-de-vizcaya/|fecha=2 de mayu de 2012| títulu = Ferrocarril de Triano á la Ria de Bilbao y Ortuella (á San Nicolás) (Propiedá de la Diputación de Vizcaya)| editor = spanishrailway.com |fechaaccesu=[[9 de xineru]] de [[2016]]}}</ref> El '''Ferrocarril de Orconera''', inauguráu nel [[añu 1877]], estremar de los otros ferrocarriles porque empezaba na [[Zona Minera (Vizcaya)|Zona Minera]] a 200 [[msnm]], en cuantes que los otros quedar nel valle. Polo accidentao del terrén hubieron de construyise murios de sostenimientu de gran altor, ocho túneles (el mayor de 230 m), gran númberu de curves y una rimada media de 2,27% por ello foi un ferrocarril con carauterístiques de ferrocarril de monte construyendo dellos [[planu inclináu|planos inclinaos]] p'aportar a les mines más altes.<ref name="Orconera"/> Anguaño, [[años 2010]], puede acolumbrase unu de los cinco cargaderos que la compañía tenía nos muelles de Luchana, este perdió la plataforma móvil pero caltién el restu anque, pol so estáu en ruines,<ref name="ruines">{{cita web |url=https://elpais.com/diario/2009/12/14/paisvasco/1260823213_850215.html|títulu=De ruines a pieces de muséu |fechaaccesu=20 de marzu de 2016|fecha=14 d'avientu de 2009|editor=[[El País]]}}</ref> ta abarganáu pa evitar accidentes.<ref name="cargaor">{{cita web |url=http://barakaldodigital.blogspot.com.es/2014/11/autoridá-portuaria-cierra-con-una.html|editor=barakaldodigital |fechaaccesu=2 de xineru de 2016|fecha=9 de payares de 2014|títulu=Autoridad Portuaria cierra con una valla metálica'l cargaderu de la Orconera "por seguridá"}}</ref> Per otra parte ta en proyeutu de rematar una [[vía verde]] que'l so primer tramu, ente [[Ortuella]] y el [[Valle de Trápaga]], inaugurar en [[añu 2012]].<ref>{{cita web|url=http://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20120519/vizcaya/bidegorri-reabre-ruta-antiguu-20120519.html|editor=[[El Correo]]|fechaaccesu=2 de xineru de 2016|fecha=19 de mayu de 2012|títulu=Un bidegorri reabre la ruta del antiguu ferrocarril mineru}}</ref> Nel barriu de Luchana atópense los antiguos talleres d'arreglu del ferrocarril, güei día rehabilitaos pal proyeutu del Muséu de la Téunica d'Euskadi anque nunca se punxo en funcionamientu como tal; cercanu a esos talleres tamién había cinco cases, construyíes nel [[añu 1892]] pa los inxenieros de Orconera, que formaben parte d'un estensu complexu con edificios d'alministración, zona deportiva, cine… güei sumíos.<ref>{{cita web | url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071009/42141/es/Vecinos-Lutxana-estudien-aiciones-llegales-balto-xalés-Orconera|editor=[[Gara]] |fechaaccesu=2 de xineru de 2016|fecha=9 d'ochobre de 2007|títulu=Vecinos de Lutxana estudien aiciones llegales pol valtamientu de los xalés de la Orconera}}</ref><ref>{{cita web |url=http://gara.naiz.eus/paperezkoa/20100418/194612/es/Denuncien-valtamientu-ultimo-xalé-historico-Lutxana|editor=[[Gara]] |fechaaccesu=2 de xineru de 2016|fecha=18 d'abril de 2010|títulu=Denuncien el valtamientu del últimu «xalé históricu» de Lutxana}}</ref><ref name="mineros"/><ref name="cargaderos">{{cita web|url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/2009/05/27/cargaderos-de-orconera-y-francu-belga/|editor=Ezagutu Barakaldo|fechaaccesu=2 de xineru de 2016|fecha=27 de mayu de 2009|títulu=Cargaderos de Orconera y Franco Belga}}</ref> El '''Ferrocarril del Regatu''' o '''Luchana Mining''' construyir nel [[añu 1887]] pa comunicar les mines que s'atopaben nos montes cercanos a El Regatu. A finales de los [[años 1920]] foi adquiríu por [[Altos Fornos de Vizcaya]]<ref name="AHV"/> anque yá nel so cayente. Al igual que cola mayoría de ferrocarriles mineros una de les sos carauterístiques foi l'usu de dellos [[planu inclináu|planos inclinaos]] unu d'ellos pa salvar una distancia de 3.100 m con un desnivel de 251 msnm. Por cuenta de la so complexidá tenía dellos puertos cargaderos,<ref name="mineros"/> el principal, el que daba accesu a la [[ría de Bilbao]], allugábase onde taba la "Torre de Lutxana" que baltaron lo que quedaba d'ella pa construyir dichu cargaderu.<ref name="torre">{{cita web|url=http://www.ezagutubarakaldo.net/es/2014/09/14/una fortaleza-unica-les torres-de-lutxana/|editor=ezagutubarakaldo|fechaaccesu=2 de xineru de 2016|fecha=14 de setiembre de 2014|títulu=Una fortaleza única: les Torres de Lutxana-3.- Últimos avatares}}</ref>[[Ficheru:Puente Rontegui y cargadero 2.jpg|thumb|200px|[[Cargaderu]] de la ''Franco-Belga'' cola [[ponte de Róntegui]] na parte cimera.]] El '''Ferrocarril de la Franco-Belga''', inauguráu nel [[añu 1883]], foi'l de más curtiu percorríu. Partía d'[[Ortuella]] y siguía un percorríu paralelu al Ferrocarril de Triano. Mientres los [[años 1950]] la empresa pasó a denominase ''Sociedá Anónima Española de les Mines de Somorrostro''. A finales de la década siguiente, concretamente en [[1968]], xunto con Orconera y otres esplotaciones controlaes por [[Altos Fornos de Vizcaya]], pasó a formar parte de Agruminsa (''Agrupación Minera S.A.'').<ref>{{cita web| url =http://www.um.es/hisminas/wp-content/uploads/2012/06/Testu-completu8.pdf| títulu =Agruminsa. Tresformamientos de la propiedá, del sistema granible y del paisaxe de la cuenca minera vizcaina na segunda metá del sieglu XX.| autor =Esteban Diego Iraeta y José Eugenio Villar Ibáñez| editor =Asociación Vasca de Patrimoniu Industrial y Obra Pública| fechaaccesu =[[28 de xineru]] de [[2016]]}}</ref> Cerrar a principios de los [[años 1970]], y como asocedió col restu de ferrocarriles esclusivos de mercancíes (ferrocarriles mineros) desmantelóse. Pal accesu a delles mines tamién tenía [[planu inclináu|planos inclinaos]] y por cuenta de la so intensiva esplotación provocó'l treslláu de poblaos enteros. En Réqueta caltiénse parcialmente unu de los trés cargaderos que tuvo yá que esi foi anováu y habilitáu pal so usu recreativu en sufriendo una quema nel [[añu 2000|2000]], tamién se caltienen dos de los cuatro torretas de celosía de formigón que soportaben la viga de la tranvía sobre'l depósitu según parte de les tolvas.<ref name="cargaderos"/> Amás, el so trazáu, "caxa" o "caxón" que formaba la trinchera per onde pasaba'l ferrocarril, ye perfectamente identificable al travesar el cascu urbanu de Barakaldo (parte del paséu-[[bidegorri]] de Dolores Ibarruri); sicasí sumió la ponte de fierro que salvaba'l [[ríu Galindo]].<ref name="mineros"/> Con un orixe distintu al restu atopa'l '''[[Ferrocarril de la Robla]]''' que'l so tramu final que pasa por Barakaldo abrir en [[añu 1902]] y hubo serviciu de viaxeros hasta'l [[añu 1972]] anque inda sigue siendo una importante terminal de mercancíes (la más importante de [[via estrecha]] del [[País Vascu]] tres Ariz).<ref>{{cita web |url=http://www.renfe.com/docs/feve_mapademercancias.pdf|títulu= Mercancíes |fechaaccesu=4 de xineru de 2016|editor=[[Renfe Feve]]}}</ref> A diferencia de los otros ferrocarriles mineros qu'esportaben [[fierro]] esti surdió ante la demanda de [[carbón]] pa les industries qu'antes s'importaba por [[Buque de carga|barco de]] [[Inglaterra]] y [[Asturies]].<ref name="Domingoweb"/><ref name = "Elp">{{cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/pais/vasco/alcordances/Robla/elpepiautpvs/20030508elpvas_7/Tes/|editor=[[El País]] |títulu=Les alcordances de La Robla |fechaaccesu=30 de xineru de 2016|fecha= 8 de mayu de 2003}}</ref> Terminaba na estación baracaldesa de [[Estación de Luchana (Cercaníes Bilbao)|Luchana]] que por aciu víes auxiliares ya interiores tenía accesu a tou [[Altos Fornos de Vizcaya]]. Cuando se suprimió'l serviciu de pasaxeros centralizáronse toos ellos en [[Bilbao-Concordia]] (utilizando pa ello les víes del ferrocarril Santander-Bilbao) y quedándose el tramu que va a Luchana solo pa mercancíes; la esviadura pa mercancíes entra en Barakaldo al traviés de la [[estación de Iráuregui]] y escurre paralelu a l'actual llinia B-1 de [[Renfe Feve]] ([[Bilbao-Concordia]]-La Calzada) al otru llau del [[ríu Cadagua]] anque esti da serviciu a los barrios baracaldeses de Santa Águeda (''Santa Ageda''), Zubileta y Les Delicies (''Urgozo'').<ref name"Robla">{{cita web |url=http://www.abuaf.com/robla/estaciones/index.htm |títulu=FERROCARRIL MINERU BILBAO - LA ROBLA-Llistáu d'estaciones y apeaderos |fechaaccesu=[[21 de payares]] de [[2010]] |editor=abuaf |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160304101619/http://www.abuaf.com/robla/estaciones/index.htm |fechaarchivu=2016-03-04 }}</ref>[[Ficheru:Sefanitro&Orconera.jpg|left|thumb|200px|Cargaderu de ''[[Sefanitro]]'' -instalación d'accesu a la fábrica- y cargaderu de ''La Orconera'' (al fondu) nel [[2009|añu 2009]]. Nel cargaderu de Sefanitro puede apreciase el buecu o accesu onde diba encaxada'l restu de la instalación; años dempués la so plataforma cimera foi desmantelada por cuenta de desprendimientos.]] Nun inventariu del [[añu 1909]] indicábase la esistencia en Barakaldo d'un total de 30 [[km]] de víes d'[[Ferrocarril de vía estrecha|anchu métricu]], ente qu'en [[Sestao]] cuntaben con 23 km de víes métriques y 5 km de víes de 1.150 mm (''The Bilbao River and Railway Co. Ltd''). Col fin de poder coneutar les sos factoríes ensin necesidá de recurrir al [[Llinia C-1 (Cercaníes Bilbao)|Ferrocarril de Bilbao a Portugalete]] (d'[[anchu ibéricu]]: 1668 [[mm]]), [[Altos Fornos de Vizcaya]] decidió construyir una llinia de '''serviciu interior ente Sestao y Barakaldo''' de [[Ferrocarril de vía estrecha|vía métrica]],<ref name="railway">{{cita web |url=http://www.spanishrailway.com/2012/03/20/ferrocarril-de-aMercáu de abastosltos-fornos-de-vizcaya/|títulu=Ferrocarril d'Altos Fornos de Vizcaya|fecha=[[20 de marzu]] de [[2012]] |fechaaccesu=[[13 de xineru]] de [[2016]]|editor=spanishrailway}}</ref> mesmu tipu de vía que la mayoría de ferrocarriles mineros de la zona pa, si fuera necesariu, facilitar la so conexón con elles. Anque darréu tamién s'incluyó'l [[anchu ibéricu]] pa facilitar la esportación. Tres menos de 2 años d'obres nel [[añu 1922]] la nueva vía poner en serviciu. La rede completa, rematada en [[1965]] por cuenta de la inmimente inauguración de la fábrica d'Allampo, disponía de 15 quilómetros de víes, na so mayoría de [[Vía d'anchu mistu|tres carriles]]. El tramu ente Sestao y Allampo (Barakaldo) taba dotáu de doble vía sacante na ponte sobre'l [[ríu Galindo]], y primeramente dotada de cuatro carriles caúna d'elles (pa dexar el pasu tanto de trenes de vía ancha como de vía métrica) col fin de facilitar la salida a los productos de la [[Rede Nacional de los Ferrocarriles Españoles|rede nacional]].<ref name="AHV">{{cita web |url=http://historiastren.blogspot.com.es/2013/12/los ferrocarriles-de-altos-fornos-de.html|títulu=LOS FERROCARRILES D'ALTOS FORNOS DE VIZCAYA (II)|fecha=[[27 de payares]] de [[2013]] |fechaaccesu=[[7 de xineru]] de [[2016]]|editor=abuaf}}</ref> D'últimes ([[añu 1950]]), un cargaderu ensin llinia de ferrocarril yá que taba conectáu direutamente cola [[ría de Bilbao]], foi'l cargaderu de [[Sefanitro]]<ref>{{cita web |url=http://www.elcorreo.com/vizcaya/20080602/vizcaya/sefanitro-pasa-historia-20080602.html|títulu=Sefanitro pasa a la hestoria|fecha=[[2 de xunu]] de [[2008]] |fechaaccesu=[[7 de xineru]] de [[2016]]|editor=[[El Correo]]}}</ref> que por cuenta del so llargor tuvo un muelle propiu (Muelle de Sefanitro) na zona de Réqueta.<ref name="muelles"/> Amás, al ser una empresa estatal tuvo accesu a les víes del ferrocarril Bilbao-Portugalete prindaes nel [[añu 1941]] por [[Renfe]]<ref name="125 años"/> y por aciu esi mesmu accesu con [[Vía d'anchu mistu|triple-via]] d'apenes 100 m tamién tenía conexón col Ferrocarril de la Robla ([[Ferrocarriles de La Robla]]).[[Ficheru:Baracaldo 10.jpg|200px|thumb|right|Exemplu d'ampliación del trazáu de [[carril bici]] tres la construcción del [[MegaPark Barakaldo]], Torres San Vicente y [[Bilbao Exhibition Centre|BEC]].]] ==== Situación nel sieglu XXI ==== Gran parte d'esos barrios recuperáronse con proyeutos como "proyeutu Galindo Barakaldo"<ref name="Ermu">{{cita web | url = http://www.bm30.es/proyeutos/gali_ye.html | títulu = URBAN GALINDO BARAKALDO | editor = [[Bilbao Metrópoli-30]] |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> xunto a la rexeneración complementaria de pequeñes zones y barrios degradaos<ref name="rexeneración">{{cita web | url = http://www.bilbaoria2000.org/ria2000/cas/zones/zones.aspx?idZona=12 | títulu = Actuaciones Barakaldo | editor = [[Bilbao Ría 2000]] | fechaaccesu = [[10 de febreru]] de [[2009]] }}</ref> y el [[BEC]] -zones onde na so mayor parte allugábase [[Altos Fornos de Vizcaya|AHV]]-. Amás, ta en procesu de construcción el "Enanche de Barakaldo" en Luchana<ref name="ensancheLutxana">{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/20080711/vizcaya/enanche-barakaldo-mira-lutxana-20080711.html | títulu = L'enanche de Barakaldo mira a Lutxana | editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]]}}</ref><ref name="Lutxana 1" /><ref name="Lutxana 2" /><ref name="Serralta"/> que se va estender escontra'l futuru "Parque Empresarial de Burtzeña" en [[Burceña]].<ref name="Burceña">{{cita web | url = https://web.archive.org/web/http://www.deia.com/es/impresa/2005/07/20/bizkaia/bizkaia/148096.php | títulu = La construcción del "Parque Empresarial de Burtzeña" va empecipiar en xineru | editor = [[Deia]] |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]]}}</ref><ref name="Burceñacorreo">{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/20070118/vizcaya/lutxana-burtzena-seran-enanche_200701181151.html| títulu = Lutxana y Burtzeña van ser l'enanche de Barakaldo con 3.000 viviendes y un parque empresarial| editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[16 de mayu]] de [[2009]]}}</ref> Los ferrocarriles mineros convirtiéronse en [[carril bici|carriles bici]] la mayoría d'ellos con carauterística de sienda ciclable, anque debíu al calter urbanu de parte del so trazáu realizáronse cambeos por causa de la construcción de proyeutos urbanísticos o [[carreteres]]. Esto causó l'allongamientu de diches rutes por árees d'espansión de la llocalidá onde nun pasaba'l ferrocarril y fixo posible la inter-conexón ente ellos.<ref name="conexón"/><ref name="proyeutu bici"/> === Sector servicios === Anguaño (dende finales del [[sieglu XX]]) ye una llocalidá dedicada al [[sector servicios]]. ==== Feria de muestres ==== {{AP|Bilbao Exhibition Centre}} La llocalidá fabril ye sede de la nueva Feria Internacional de Bilbao, el llamáu [[Bilbao Exhibition Centre|BEC]] ('''''B'''ilbao '''Y'''xhibition '''C'''ente''),<ref name="BEC"/> asitiáu nos antiguos terrenes de la "fábrica d'Allampo" ya inaugurada nel [[2004]]. L'allugamientu escoyíu foi por cuenta de qu'en Bilbao, en teoría, nun tenía un llugar pa construyir una instalación d'estes carauterístiques; a los sos bonos accesos (frente al [[Metro Bilbao]] - [[estación d'Allampo]] - y a les carreteres [[Ficheru:A-8Spain.png|40px]] [[Ficheru:E-70europe.svg|40px]], [[N-634|<span style = "padding:1px .5em; color:#ffffff; background-color:#cc0000; font-weight:bold;">N-634</span>]] y [[N-637|<span style = "padding:1px .5em; color:#ffffff; background-color:#cc0000; font-weight:bold;">N-637</span>]]);<ref name="hestoria bec"/> y a llograr un nuevu "efeutu [[Muséu Guggenheim Bilbao|Gugenheim]]" en Barakaldo, y por estensión na subcomarca de la [[Marxe Izquierda (Vizcaya)|Marxe Izquierda]], degradada tres el procesu de [[Desindustrialización (economía)|desindustrialización]]. Por ello, en teoría, diba faer disparase'l númberu de visitantes y consumidores de los servicios del conceyu y la creación de [[hotel]]es. Sicasí, práuticamente dende la so construcción hubo ciertu discutiniu por cuenta d'allugar equivocadamente, por motivos turísticos, el BEC en [[Bilbao]] lo que produció que la torna económica nun fuera l'esperáu yá que la mayoría de visitantes agóspiense y peracaben en Bilbao. Pa enmendar esi error dende'l conceyu presentáronse delles proposiones, como'l cambéu'l nome, toes elles refugaes.<ref>{{cita web| url = http://www.elcorreo.com/vizcaya/20140227/local/barakaldo-aprueba-mocion-pa-201402272152.html| títulu = Barakaldo aprueba una moción pa quitar Bilbao del nome del BEC| editor = [[El Correo]]| fechaaccesu = [[22 d'agostu]] de [[2014]]| fecha = [[27 de febreru]] de [[2014]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://ccaa.elpais.com/ccaa/2014/03/24/paisvasco/1395688159_356662.html| títulu =BEC va caltener el nome de Bilbao| editor = [[elmundo.es]] |fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]]| fecha=[[24 de marzu]] de [[2014]]}}</ref> Los accionistes mayoritarios de la infraestructura son el [[Gobiernu Vascu]] y la [[Diputación Foral de Bizkaia]] ente que'l Conceyu de Barakaldo baxó progresivamente el so porcentaxe por non querer asumir parte de les perdes por cuenta de desalcuerdos.<ref name="bec">{{cita web| url =http://www.barakaldo.org/portal/c/document_library/get_file?uuid=dc9caa51-db15-4520-a443-y8b62ae17208&groupId=10317| títulu =Nota de prensa-L'Alcalde de Barakaldo nun va sofitar el nuevu creitu de 150 millones d'euros nel BEC por falta de transparencia| editor =Conceyu de Barakaldo| fechaaccesu =[[22 d'agostu]] de [[2014]]| fecha =[[23 de mayu]] de [[2014]]}}</ref><ref name="hestoria bec">{{cita web| url =http://bilbaoenconstruccion.com/2007/11/12/bilbao-exhibition-centre-bizkaia-amosar al mundu/| títulu =Bilbao Exhibition Centre: Bizkaia amosar al mundu.| editor =bilbaoenconstruccion.com| fechaaccesu =[[1 de setiembre]] de [[2014]]| fecha =[[12 de payares]] de [[2007]]}}</ref> Una de les situaciones más destacaes por cuenta de diches discrepancies producir mientres la disputa del [[Campeonatu Mundial de Baloncestu de 2014]] nel que la instituciones enantes citaes, xunto al [[Conceyu de Bilbao]], financiaron y promovieron una ''Fan Zone'' oficial nel centru de Bilbao (''Fan Zone Bilbao-Bizkaia'')<ref>{{cita web | url =http://www.deia.com/2014/08/29/bizkaia/bilbao/la-fan-zone-bilbao-bizkaia-abrira-esti-sabado-les sos-puertes-en-el muelle-del arenal-|títulu=La Fan Zone Bilbao-Bizkaia va abrir esti sábadu les sos puertes nel Muelle del Arenal|fecha=29 d'agostu de 2014 |fechaaccesu=30 d'agostu de 2014|editor=[[Deia]]}}</ref> ente que el de Barakaldo, cola collaboración d'empreses privaes, punxo'l suyu mesmu frente'l BEC (''Barakaldo Basket Hiria'').<ref>{{cita web|url=http://www.elcorreo.com/bizkaia/marxe-izquierda/201408/26/barakaldo-invertira-euro-actividad-20140826145242.html|títulu=Barakaldo va invertir 180.000 euros n'actividaes rellacionaes col Mundial de Baloncestu|fecha=26 d'agostu de 2014|fechaaccesu=30 d'agostu de 2014|editor=[[El Correo]]}}</ref><ref>{{cita web | url =http://ccaa.elpais.com/ccaa/2014/08/30/paisvasco/1409421283_650484.html| títulu =El tirón del Mundial de Baloncestu alica la rivalidá Bilbao-Barakaldo| editor = [[elpais.com]] |fechaaccesu=[[1 de setiembre]] de [[2014]]| fecha=[[30 d'agostu]] de [[2014]]}}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.europapress.es/euskadi/noticia-alcalde-pide-fiba-barakaldo-apaeza-see-mundobasket-llugar-bilbao-20140204103120.html| títulu= Piden a la FIBA que Barakaldo apaeza como la sede del Mundobasket |fechaaccesu=[[30 d'agostu]] de [[2014]]|fecha=[[4 de febreru]] de [[2014]]|editor=[[Europa Press]]}}</ref><ref>{{cita web | url =http://www.deia.com/2014/06/24/bizkaia/la-fiba-llapada-al orde-a-barakaldo-por-crear-una-fan-zone-en-bec|títulu=La FIBA llapada al orde a Barakaldo por crear una 'fan zone' en BEC|fecha=24 de xunu de 2014 |fechaaccesu=30 d'agostu de 2014|editor=[[Deia]]}}</ref><ref>{{cita web | url =http://barakaldodigital.blogspot.com.es/2014/08/mundobasket-la-diputacion-promociona-el.html|títulu=Mundobasket | títulu=La Diputación promociona'l mundial en Bilbao ensin mentar a Barakaldo|fecha=28 d'agostu de 2014 |fechaaccesu=1 de setiembre de 2014|editor=barakaldodigital.blogspot.com.es}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.elconfidencial.com/deportes/baloncesto/mundial-de-baloncestu/2014-09-02/l'alcalde-a-la-aficion-de-finlandia-auu-el mundial-xugar en-barakaldo_184265/# |títulu=L'Alcalde a l'afición de Finlandia: "¡Auu! ¡El Mundial xugar en Barakaldo!" |fecha=2 de setiembre de 2014 |fechaaccesu=6 de setiembre de 2014 |editor=[[El Confidencial]] }}</ref> Enantes, tanto'l Conceyu de Bilbao como aficionaos al [[baloncestu]] de Bilbao, amosáronse reticentes a que'l [[Bilbao Basket]] xugara nel [[Bizkaia Arena]] del BEC na [[Lliga ACB 2009-10|temporada 2009-2010]] debíu una "perda económica importante" de los comercios de la capital [[Vizcaya|vizcaina]] ente otros motivos.<ref>{{cita web|url=http://www.elcorreo.com/vizcaya/20090604/deportes/bilbao-basket/conceyu-critica-bilbao-basket-200906041746.html|títulu=El Conceyu critica que'l Bilbao Basket quiera xugar la próxima temporada nel BEC|fecha=4 de xunu de 2009|fechaaccesu=2 de setiembre de 2014|editor=[[El Correo]]}}</ref><ref>{{cita web | url =http://elverdaderojokin.blogspot.com.es/2009/06/non-al-bec.html|títulu=¡Non al BEC!|fecha=1 de xunu de 2009 |fechaaccesu=2 de setiembre de 2014|editor=elverdaderojokin.blogspot.com.es}}</ref> ==== Comerciu ==== En 2005 abrió'l mayor parque comercial de la zona norte de la península, "[[MegaPark Barakaldo]]",<ref name="Megapark">{{cita web | url = http://www.megaparkbarakaldo.com | títulu = MegaPark Barakaldo | editor = MegaPark Barakaldo |fechaaccesu=[[4 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> con una superficie comercial de 137.000 metros cuadraos y 128.000 metros de SBA,<ref>{{cita web | url = http://www.tormo.com/actualidad/centro_comerciales/ampliada.asp?id=485&centru=MegaPark%20Barakaldo&provincia=Vizcaya | títulu = MegaPark Barakaldo | editor = tormo.com | fechaaccesu = [[13 de xineru]] de [[2009]] }}</ref> según datos del propiu centru tuvo 17 millones de visitantes nel [[2007]].<ref name="Megapark"/> La ciudá tamién dispón d'otru gran centru comercial y d'ociu "[[Max Center]]"<ref name="MaxCenter">{{cita web | url = http://www.maxcenter.com | títulu = Max Center | editor = [[Max Center]] |fechaaccesu=[[4 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> que s'abrir a mediaos del la década de [[los 90]] (sustituyendo a un [[supermercáu]] d'[[Eroski]] de la zona llamáu "Baliak"), y darréu amplióse creándose otru complexu llamáu "Max Ociu" nos terrenes del antiguu [[supermercáu]] [[Eroski]]. Estos grandes proyeutos cuntaron cola oposición de la mayoría de pequeños y medianos comerciantes yá establecíos na zona. == Sanidá == Por cuenta del so pasáu industrial y al so bonu allugamientu xeográficu Barakaldo cuenta con una amplia asistencia sanitaria, ameyorando inclusive la ufiertada por [[Bilbao]] tocantes a enfermos atendíos nos servicios d'urxencia referir nos sos dos [[hospital]]es públicos, dependientes del [[Serviciu Vascu de Salú]],<ref name="estadisticas"/> que dan serviciu a gran parte de les llocalidaes del [[Gran Bilbao]]. * '''[[Hospital de Cruces]]''': Asitiáu nel barriu del mesmu nome, construyíu nel [[añu 1955]] y d'antiguo llamáu "Residencia Sanitaria Enrique Sotomayor". Ye l'hospital más grande y allegáu del [[País Vascu]].<ref name="cruces"/><ref name="estadisticas">{{cita web | url = http://www.deia.com/es/impresa/2006/02/19/bizkaia/gizartea/220370.php | títulu = Los servicios d'urxencies de los hospitales de Osakidetza atendieron l'añu pasáu más de 900.000 casos | fecha = 19 de febreru de 2006 | editor = ''[[Deia|deia.es]]'' |fechaaccesu=12 de xineru de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090124075753/http://www.deia.com/es/impresa/2006/02/19/bizkaia/gizartea/220370.php |fechaarchivu=24 de xineru de 2009 }}</ref> Empresta serviciu a les contornes sanitaries de [[Marxe Izquierda (Vizcaya)|Marxe Izquierda]], [[Les Encartaciones]] y [[Uribe (España)|Uribe]]. Sicasí, la so área d'influyencia estiéndese xeográficamente más allá d'estes contornes, atendiendo a numberoses persones que precisen d'una asistencia sanitaria complexa.<ref>{{cita web |url=http://www.hospitalcruces.com/referenciaPresentacion.asp?lng=es |títulu=Presentación |fechaaccesu=[[12 de xineru]] de [[2016]] |editor=Web oficial del Hospital de Cruces |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160203141255/http://www.hospitalcruces.com/referenciaPresentacion.asp?lng=es |fechaarchivu=2016-02-03 }}</ref><ref>{{cita web | url =http://www.osakidetza.euskadi.eus/r85-gkhcru01/es/contenidos/informacion/huc_referencia/es_hcru/index.shtml|títulu=Árees de Referencia |fechaaccesu=[[27 de xineru]] de [[2016]] | editor = [[Osakidetza]]}}</ref> P'atender a tolos pacientes tuvo delles importantes ampliaciones<ref>{{cita web| url = http://www.elcorreo.com/vizcaya/20110808/local/hospital-crucies-amplia-area-201108081212.html| títulu = L'hospital de Cruces remata l'ampliación d'Urxencies| fecha = 8 ed agostu de 2011| editor = [[El Correo]]| fechaaccesu = 13 de xineru de 2016}}</ref> coles que se superaron les 1.000 cames<ref>{{cita web | url = http://www.elcorreo.com/vizcaya/20071113/vizcaya/ampliacion-hospital-crucies-arrincara-20071113.html | títulu = L'ampliación del hospital de Cruces va arrincar en dos selmanes | editor = [[El Correo]] | fechaaccesu = 13 de xineru de 2016 }}</ref> y construyóse un [[helipuertu]].<ref name="helipuertu2"/><ref name="helipuertopress">{{cita web | url = https://www.europapress.es/euskadi/noticia-hospital-crucies-inaugura-helipuertu-entainara-llegada-pacientes-unidaes-criticos-20110617155238.html| títulu = L'Hospital Crucies inaugura'l so helipuertu, que "va entainar" la llegada de pacientes a les unidaes de críticos|fecha=17 de xunu de 2011 | editor = [[Europa Press]] |fechaaccesu=13 de xineru de 2016}}</ref> En mayu de 2010 empecipióse la construcción del Hospital de Uribe Kosta, que se va allugar nel pueblu d'[[Urdúliz]], que descongestionará esti hospital.<ref>{{cita web | url = https://www.elpais.com/articulo/espana/Patxi/Lopez/asitia/primer/piedra/Hospital/Uribe/Urduliz/elpepuesp/20100517elpepunac_14/Tes | títulu = Patxi López asitia la primer piedra del Hospital Uribe de Urduliz | editor = [[El País]] | fecha = 17 de mayu de 2010 |fechaaccesu=12 de xineru de 2016}}</ref> Forma parte de la Organización Sanitaria Integrada (OSI) Ezkerraldea, Enkarterri Cruces<ref>{{cita web | url = http://www.osakidetza.euskadi.eus/r85-ghhcru00/es/|títulu=OSI Ezkerraldea Enkarterri Cruces |fechaaccesu=[[17 de xineru]] de [[2016]] | editor = [[Osakidetza]]}}</ref> actuando como hospital de referencia d'eses zones pa toles enfermedaes en coordinación colos sos centros de salú.<ref>{{cita web | url =http://www.osakidetza.euskadi.eus/r85-gkhcru01/es/contenidos/informacion/huc_quien_somos/es_hcru/index.shtml|títulu=Quién somos |fechaaccesu=[[27 de xineru]] de [[2016]]| editor = [[Osakidetza]]}}</ref><ref name="OSI"/> * '''Hospital de San Eloy''': Na Avda. Miranda, construyíu en [[1911]]. Nos sos entamos foi un sanatoriu priváu d'[[AHV]] llamáu "Sanatoriu Quirúrxicu Altos Fornos de Vizcaya" hasta que tres delles ventes -incluyendo'l valtamientu del antiguu edificiu por unu nuevu en [[1974]]- finalmente en [[1980]] pasó a titularidá pública.<ref name="Historia AHV Barakaldo"/><ref name="saneloy"/> Forma parte de la Organización Sanitaria Integrada (OSI) de Barakaldo y [[Sestao]]<ref>{{cita web | url = http://www.osakidetza.euskadi.eus/r85-ghhsel00/es/| títulu = Organización Sanitaria Integrada Barakaldo-Sestao |fechaaccesu=[[12 de xineru]] de [[2016]] | editor = [[Osakidetza]]}}</ref> actuando como hospital de referencia de dambos conceyos pa enfermedaes leves y de curtia estancia en coordinación colos sos centros de salú.<ref name="OSI">{{cita web | url = https://elpais.com/diario/2011/12/26/paisvasco/1324932004_850215.html| títulu = Osakidetza unifica l'atención d'hospitales y centros de salú| fecha=26 d'avientu de 2011 |fechaaccesu=[[12 de xineru]] de [[2016]] | editor = [[El País]]}}</ref> <center> <gallery mode="packed" heights=175px> File:Gurutzeta ospitalea.jpg |Hospital de cruces. File:San Eloy Ospitalea.jpg |Hospital de San Eloy. </gallery></center> Amás, cuenta con siete [[centru de salú|centros de salú]], ambulatorios o consultorios -''Rontegi'', ''La Paz'', ''Lutxana'', ''San Vicente'', ''Urban'', ''Zaballa'' (o ''Barakaldo'')<ref>{{cita web| url =http://www.cita-previa.org.es/cita-previa-melecino/cita-previa-melecino-cai-munibe-n-2-4-barakaldo.html| títulu =Cita previa Médicu Barakaldo Barakaldo - Zaballa| fechaaccesu =[[13 de xineru]] de [[2016]]| editor =cita-previa.org}}</ref><ref>{{cita web| url =http://www.elcorreo.com/alava/20090517/vizcaya/reforma-ambulatoriu-barakaldo-obliga-20090517.html| títulu =La reforma del ambulatoriu de Barakaldo obliga a atender pacientes nun barracón| fecha =17 de mayu de 2009| fechaaccesu =[[13 de xineru]] de [[2016]]| editor =[[El Correo]]}}</ref> y ''Zuazo''- qu'al pie de los de ''Kueto'', ''Markonzaga'' y ''La Iberia'' en [[Sestao]] y al Hospital de San Eloy formen la Organización Sanitaria Integrada Barakaldo-Sestao.<ref>{{cita web | url = http://www.osakidetza.euskadi.eus/r85-ckcent11/es/contenidos/informacion/los nuesos_centros/es_nc/los nuesos_centros.html| títulu =ÁMBITU TERRITORIAL DEL ÁREA DE SALÚ DE BIZKAIA-Organización Sanitaria Integrada Barakaldo-Sestao |fechaaccesu=[[12 de xineru]] de [[2016]] | editor = [[Osakidetza]]}}</ref> Amás, el de Urban tamién pertenez a la Organización Sanitaria Integrada Ezkerraldea Enkarterri Cruces. Tamién cunta con un centru de salú mental, un módulu psicosocial de drogodependencias y una oficina de la [[Cruz Roja Española]].<ref>{{cita web | url = https://www.barakaldo.org/portal/web/la ciudá/telefonos-de-interes| títulu =Teléfono d'interés-Servicio de Salú |fechaaccesu=[[12 de xineru]] de [[2016]] | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo}}</ref> == Turismu == Barakaldo cuenta con una oficina de turismu nel [[Bilbao Exhibition Center]] (''[[BEC]]'') preparada p'atender a los turistes por aciu guíes y folletos.<ref>{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/prensa/20061206/marxe_izquierda/barakaldo-abrira-esti primera_20061206.html | títulu = Barakaldo va abrir esti mes nel BEC la so primer oficina de turismu |fechaaccesu=[[12 de febreru]] de [[2009]] | editor = [[El Correo]]}}</ref> Tamién peles cais hai partíos mapes y cartelos colos edificios más singulares, néstos hai un númberu de teléfonu pa dar información sobre'l monumentu escoyíu. Coles mesmes, en distintos barrios atópense unos mapes indicativos de distintos percorríos a lo llargo de la ciudá, nos que podemos atopar, por casu, el percorríu del camín de Santiago a lo llargo de la llocalidá. Amás dende'l [[2006]] Barakaldo cuenta con un stand propiu na feria [[FITUR]] onde s'amuesa'l tresformamientu del conceyu al empar que busca atraer turistes.<ref>{{cita web | url = http://www.barakaldo.org/barakaldo/SConsultaNoticias?idi=es&op=2&cla=393 | títulu = BARAKALDO Y LA SO PRESENCIA EN FITUR 2006 | fechaaccesu = [[11 de febreru]] de [[2009]] | editor = Conceyu de Barakaldo | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070610200954/http://www.barakaldo.org/barakaldo/SConsultaNoticias?idi=es&op=2&cla=393 | fechaarchivu = 2007-06-10 }}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.tele7.tv/index.php?option=com_content&task=view&id=32270&Itemid=27 | títulu = Barakaldo Fitur |fechaaccesu=[[11 de febreru]] de [[2009]] | editor = Tele 7}}</ref> Por cuenta del so orixe de anteiglesia (siendo parte del [[Camín de Santiago de la Mariña]]) y a la so histórica actividá industrial la mayoría d'edificios y monumentos d'interés tán rellacionaos con esos ámbitos, anque lóxicamente a midida de la "modernización" del conceyu fuéronse incorporando llugares d'interés civiles o empobinaos direutamente al turismu, ente toos ellos puédense destacar estos:<ref name="turismu">{{cita web | url = http://www.soydebarakaldo.com/ | títulu = arquiteutura relixosa, arquiteutura industrial, arquiteutura civil, pontes, escultures y llugares d'interés |fechaaccesu=[[11 de xineru]] de [[2009]] | editor = soydebarakaldo.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090126201810/http://www.soydebarakaldo.com/ |fechaarchivu=26 de xineru de 2009 }}</ref><ref>{{cita web | url = http://www.turismo.barakaldo.org/castellanu/que_ver_puntos.asp?opcion=7&id_puntu=1 | títulu = Barakaldo Turismu-Que ver |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]] | editor = turismu.barakaldo.org}}</ref><ref>{{cita web | url = https://web.archive.org/web/http://www.e-cicerone.net/cicerone/puntos.php?lekua=466&zenbaki=507 | títulu = Barakaldo |fechaaccesu=[[10 de febreru]] de [[2009]] | editor = y-cicerone.net}}</ref><ref>{{cita web| url = http://ezagutubarakaldo.net/es/2009/05/12/barakald-patrimoniu-industrial/| títulu = Barakaldo (patrimoniu industrial)| fecha = [[12 de mayu]] de [[2005]]| fechaaccesu = [[9 de xineru]] de [[2011]]| editor = Ezagutu Barakaldo}}</ref> === Arte civil === [[Ficheru:Baracaldo - Mercado de Abastos.jpg|thumb|Mercáu de abastos.]] * '''Mercáu de abastos''':Edificáu nel añu 1928 ye obra del arquiteutu barakaldés Ismael de Gorostiza. * '''Edificiu El Carmen''':Antigües oficines d'[[AHV]] edificaes nel añu 1946 son obra del arquiteutu bilbaín [[Manuel María Smith]]. * '''Antiguu Mataderu''': na cai Juan de Garay, edificáu nel [[añu 1917]] d'estilu neomudéxar. Caltener en funcionamientu hasta [[añu 1985|1985]]. Foi reformáu p'acoyer la [[Escuela Oficial d'Idiomes]]<ref>{{cita web | url = http://www.eoibarakaldo.com/es/home.php | títulu = EOI Barakaldo | fechaaccesu = [[10 de febreru]] de [[2009]] | editor = EOI Barakaldo | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090123040822/http://eoibarakaldo.com/es/home.php | fechaarchivu = 2009-01-23 }}</ref> nel [[añu 1992]]. * '''[[Bilbao Exhibition Centre]]''' (''BEC''):<ref name="BEC">{{cita web | url = http://www.bilbaoexhibitioncentre.com/ | títulu = Bienveníos a BEC | editor = [[Bilbao Exhibition Centre]] |fechaaccesu=[[27 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> [[feria de muestres]] [[Comunidá internacional|internacional]] asitiada nel barriu d'Allampo y construyida nel [[añu 2004]]. Allugar nos mesmos terrenes qu'ocupaba l'antigua fábrica d'[[AHV]] de la Vega d'Allampo. * '''Cases Blanques''': en plenu [[monte]] Larrazabal y cercanu a una calzada medieval nel barriu de Les Delicies (''Urgozo''). Exemplu d'edificación cúbica y de piedra de los caseríos vascos, bien pocu habitual en Barakaldo y llocalidaes cercanes. * '''Centru d'Interpretación Histórica y Medioambiental de Barakaldo (CIHMA)''': en barriu d'El Regatu. Muséu gratuitu nel que s'esponen una serie de conteníos que dexen conocer los aspeutos físicos, naturales y históricos más relevantes de la llocalidá. [[Ficheru:Baracaldo - Escuela Municipal de Música (ex Fundación Miranda) 2.jpg|thumb|left|Conservatoriu de música]] * '''Edificio fundación Antonio Miranda''': na Avda. Miranda, construyida nel [[añu 1914]], d'estilu eclécticu, nel so interior destaca la capiya d'estilu neomedieval. Anguaño alluga'l Conservatoriu y les dependencies de la Banda Municipal de Música. * '''Escuela de Larrazabal''': próximu al monte Larrazabal en barriu de Les Delicies. Escuela rural construyida nos [[años 1920]] de piedra y con un mirador de madera. Anovada interiormente reproduciendo una escuela de la dómina. * '''Palaciu Munoa''': nel Barriu de [[Burceña]], construyíu nel [[sieglu XVIII]], d'estilu segundu imperiu francés, propiedá del empresariu y políticu [[Horacio Echevarrieta]] hasta la so muerte. El conceyu tien cuenta de rehabilitalo pero nun llegaba a un alcuerdu colos propietarios<ref>{{cita web| url = http://www.elcorreo.com/vizcaya/20080505/vizcaya/duenos-palaciu-abandonáu-barakaldo-20080505.html| títulu = Los dueños d'un palaciu abandonáu en Barakaldo piden 72 millones al Consistoriu| fecha = [[5 de mayu]] de [[2008]]| fechaaccesu = [[9 de xineru]] de [[2011]]| editor = [[El Correo Español-El Pueblo Vasco]]}}</ref> hasta que nel 2015, tres dellos xuicios y recursos, finalemnte facer col edificiu y el parque axacente por una cantidá de 18 millones d'euros.<ref>{{cita web | url =http://www.deia.com/2015/03/03/bizkaia/marxe-izquierda-encartaciones/barakaldo-abrira-el vienres-13-el-nuevu-parque-de-la finca-munoa| títulu = Barakaldo va abrir el vienres 13 el nuevu parque de la finca Munoa| fecha=[[3 de marzu]] de [[2015]] |fechaaccesu=[[19 de xunu]] de [[2015]] | editor = [[Deia]]}}</ref> Les obres d'arte más destacáu que contenía fueron vendíes a distintos museos. [[Ficheru:Baracaldo - Palacio Larrea 1.jpg|thumb|Palaciu Larrea.]] * '''Palaciu Larrea''': na cai Larrea, edificáu nel [[sieglu XIII]], d'[[estilu barrocu]]. Restauráu nel [[añu 2004]] p'acoyer un restorán. * '''Palaciu de San Vicente''': frente a la Plaza San Vicente, edificáu nel postreru cuartu del [[sieglu XIX]], d'[[estilu neoclásicu]] con detalles eclécticos. En [[2005]] l'edificiu foi totalmente baltáu y reconstruyíu nuevamente. * '''Teatru Barakaldo/Barakaldo Antzokia''':<ref>{{cita web | url = http://www.teatrobarakaldo.com/site/entamu.asp/ | títulu = Teatru Barakaldo | editor = Teatru de Barakaldo |fechaaccesu=[[4 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> na cai ''[[Juan Sebastián Elcano]],'' fundáu nel [[añu 1933]] y reinaugurado en [[añu 1990|1990]]. ==== Cases torre ==== [[Ficheru:Beurco Viejo.jpg|thumb|200px|Casa torre de Beurco.]] En Barakaldo asítiense delles cases torre en distintos estaos de caltenimientu col nome de la zona (o barriu) na que tán asitiaes, son éstes: * '''Torre Aldeko''' * '''Torre de Beurko''' * '''Torre de Lurkizaga ''' o '''Torre Etxatxu''' * '''Torre de Sesunaga''' * '''Torre de Zubileta''' === Arte industrial === * '''Cargaderu de la Franco-Belga''': atopar nel paséu piatonal de la [[dársena]] de Portu -que fai alusión a puertu n'[[eusquera]] y non al conceyu de [[Portugalete]]- na zona conocida como Réqueta, construyíu nel [[añu 1886]]. Foi anováu y habilitáu pal so usu recreativu<ref name="cargaderos"/> en sufriendo una quema nel [[añu 2000|2000]]. * '''Cargaderu de la Orconera''': atópase en Requeta na marxe izquierda del ríu [[Nervión]], al igual que l'anterior tamién del [[sieglu XIX]] pero en muncho peor estáu.<ref name="ruines"/><ref name="cargaor"/><ref name="Orconera">{{cita web | url =http://historiastren.blogspot.com.es/2012/11/los ferrocarriles-de-la-orconera-vizcaya.html| títulu = LOS FERROCARRILES DE LA ORCONERA; VIZCAYA| fecha=[[23 de payares]] de [[2012]] |fechaaccesu=[[10 de xunetu]] de [[2014]]| editor = historiastren.blogspot.com.es}}</ref><ref name="cargaderos"/> * '''Edificiu Ilgner''': próximu al paséu piatonal de la dársena de Portu, construyíu nel [[añu 1927]], foi l'antigua [[central llétrica]] d'[[Altos Fornos de Vizcaya]], reinaugurado el [[27 d'avientu]] del [[añu 2000]] dempués de ser reformáu p'allugar oficines.<ref name="ruines"/> * '''[[Pabellón industrial de FESA]]''': asitiáu nel barriu de Burceña, construyíu a principios del [[sieglu XX]], la so estructura de madera ta considerada como la más sofisticada del país. Utilizábase como [[silu|silos]] para [[fertilizante]]. === Arte relixoso === * '''Ilesia de San Vicente''': asitiada nel barriu de San Vicente, edificada nel [[sieglu XII]] y reedificada nel [[añu 1622]], d'estilu góticu-clasicista con torres renacentistes. * '''Ilesia de San Roque''': atopar nel barriu del Regatu. * '''Ilesia de Santa Teresa''': atopar nel barriu de Bagatza foi construyida en 1962. * '''Ilesia del Sagráu Corazón de Jesús''': asitiada nel barriu de Retuerto, construyida nel [[añu 1947]], estilu barrocu-clasicista. * '''Ilesia de San José''': na Avda. de los Fueros, edificada nel [[añu 1940]] obra del arquiteutu [[Ricardo Bastida]]. * '''Ermita de Santa Águeda''': asitiada nel barriu del mesmu nome, anterior al [[sieglu XVI]], d'[[arte góticu|estilu góticu]] y restaurada nos años [[añu 1960|1960]] y [[añu 1996|1996]]. Cuenta con una bóveda barroca instalada na reforma del [[sieglu XVIII]]. Destaca la imaxe realizada n'alabastru de [[Santa Águeda]] cola cabeza separada del tueru del [[añu 1350]] aproximao. Tamién cunta con otra imaxe na capiya qu'anque nun seya Santa Águeda popularmente considerar como si fuera ella. <center><gallery mode="packed" heights=150px> Baracaldo - Iglesia de San José 5.jpg|Ilesia de San José. Baracaldo - Iglesia de Santa Teresa 9.jpg|Ilesia de Santa Teresa. Errekatxo auzoko Erroke Deuna eliza.jpg|Ilesia de San Roque. Baracaldo - Iglesia de San Vicente Martir 1.jpg|Ilesia de San Vicente. </gallery></center> === Escultura urbana === [[Ficheru:Barakaldotregenza.JPG|166px|thumb|Monumentu a la industria.]] * '''Monte de Piedra''' (nes cais Portu, San Juan...) * '''Bustu de Clara Campoamor''' (na cai Gernikako Arbola) * '''Bustu de Ramón Rubial''' (nel Parque Botánicu) * '''El Carteru Germán''' (na cai Zaballa) * '''Escalera al Cielu''' (na plaza de Cruces) * '''Fonte del 14 de xunetu''' (na cai Eguskiagirre) * '''Horru y estatua de Rosalía de Castru''' (na cai Galicia) * '''Les Chimenees''' (plaza ''Bide Onera'') * '''Monumentu a la industria''' (na plaza Herriko Plaza) * '''Moto Lube''' (na plaza Santiago Herrero) * '''Pareya''' (na avenida de la Llibertá) === Xardinos, parques, paseos y rutes ciclistes y piatonales === [[Ficheru:Baracaldo - 10.JPG|thumb|left|Parque San Vicente.]] * '''Paseo Dolores Ibarruri''' y '''carril-bici Barakaldo-L'Arena''': el paséu (tamién afechu para [[bicicletes]] en forma de [[carril-bici]]) ocupa gran parte del trazáu del antiguu ferrocarril mineru de la ''Franco-Belga'' al so pasu pola llocalidá, que remataba nel cargaderu de mineral asitiáu en Réqueta; que tres delles ampliaciones enllargar hasta'l [[BEC]] (6 km aproximao). En 2013, en [[Bagaza-Beurco]], coneutar col "Bidegorri de L'Arena" completando dende esi puntu unos 16 km ensin tráficu rodáu hasta la [[Sablera del Sable (Vizcaya)|sablera del Sable]] que de la mesma en [[Gallarta]] (a metá de camín) coneuta cola "[[Zona Minera (Vizcaya)|Zona Minera]] y la vía verde de Galdames"<ref name="conexón">{{cita web| url = http://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20130515/marxe-izquierda/barakaldo-coneuta-bidegorris-pa-20130515.html| títulu = Barakaldo coneuta los sos bidegorris pa facilitar una ruta ininterrumpida hasta la sablera de L'Arena| fechaaccesu = [[9 d'agostu]] de [[2014]]| fecha = [[15 de mayu]] de [[2013]]| editor = [[El Correo]]}}</ref> ó "Vía Verde de los Montes de Fierro". Según la denominación de la [[Diputación Foral de Vizcaya]] esti camín ciclable lleva'l nome de "Bidegorri Barakaldo-L'Arena"<ref>{{cita web | url =http://www.bizkaia21.net/atalak/TerritorioSostenible/Cinturon/datos.asp?id=98&idPagina=130&idioma=ca| títulu =Bidegorri Barakaldo-L'Arena |fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]] | editor = [[Diputación Foral de Vizcaya]]}}</ref> y forma parte del "exa 3: M. Izquierda y Z. Minera".<ref>{{cita web | url =http://www.bizkaia.net/home2/Temes/DetalleTema.asp?Tem_Codigo=840&Idioma=CA| títulu =Red de rutes ciclables |fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]] | editor = [[Diputación Foral de Vizcaya]]}}</ref> La ruta en bicicleta encamentada pola Diputación, cuntando tolos sos accesos anque nun tengan señalización de [[carril-bici]], ye ente Barakaldo y [[Musques]] y tien 27 km<ref name="rutes en bicicleta">{{cita web | url =http://apli.bizkaia.net/apps/danok/g2rc/index.html| títulu =Rutes en bicicleta |fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]] | editor = [[Diputación Foral de Vizcaya]]}}</ref> yá que por casu en Barakaldo tien en cuenta la zona habilitada del '''paséu piatonal de la Dársena de Portu''' (de 2 km). La zona ensin acondicionar de dichu paséu, onde a pesar de tar prohibíu l'accesu d'[[automóvil|automóviles]] non autorizaos la circulación rápida ye peligrosa por cuenta de dalgunes [[Vía ferrial|víes ferriales]] en desusu<ref>{{cita web |url=http://eajpnv-barakaldo.eus/es/noticia/burtzena_parkea_cubre_les_vias_del paséu_ente_urb?platform=hootsuite|editor=[[PNV]] de Barakaldo|fecha=3 de febreru de 2016 |fechaaccesu=14 de marzu de 2016|títulu=Burtzeña Parkea cubre les víes del paséu ente Urban y Lutxana tres el requerimientu per parte de l'alcaldesa de Barakaldo}}</ref> xunto a los "Muelle de Sefanitro" y "Muelle de Luchana (Barakaldo)", tien un llargor averáu de 1 km y ta previstu'l so arreglu pa enllazalo con [[Bilbao]] pa faer en total cuasi 100 km de dos tales ciclables ininterrumpíes coneutaes ente sigo.<ref name="proyeutu bici">{{cita web | url =http://www.bizkaia.net/home2/Temes/DetalleTema.asp?Tem_Codigo=635&idioma=CA&dpto_biz=6&codpath_biz=6%7C196%7C633%7C635| títulu =PLANIFICACIÓN DE LA REDE CONTENIDA NEL PLAN DIREuTOR-Marxe Izda-Zona Minera |fechaaccesu=[[24 d'agostu]] de [[2014]] | editor = [[Diputación Foral de Vizcaya]]}}</ref> * '''Camín de Santa Águeda''': carretera asfaltada d'apenes 1 km en fuerte ascensu qu'empieza na [[Ponte de Castrejana|ponte del Diañu]], ponte d'un solu güeyu del [[sieglu XVI]] ente'l barriu de Les Delicies y [[Zorroza|Castrejana]] ([[Bilbao]]),<ref>{{cita web | url=http://www.altimetrias.net/aspbk/verPuerto.asp?id=576| títulu =TOSTADERO, ABELLUGU DEL por Castresana |fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]] | editor = altimetrias.net}}</ref><ref>{{cita web | url=http://www.altimetrias.net/aspbk/verPerfilusu.asp?id=1597| títulu =SANTA ÁGUEDA por CASTREJANA |fechaaccesu=[[4 de xineru]] de [[2016]] | editor = altimetrias.net}}</ref> poco dempués, nel ascensu a Santa Águeda, a la izquierda atópase una calzada medieval y a la so derecha'l '''monte Larrazabal'''. Yá nesi barriu pueden acolumbrase, y xubir, los distintos montes de la [[sierra Sasiburu]] o baxar escontra'l barriu de [[Cruces (Barakaldo)|Cruces]]. [[Ficheru:Baracaldo - Jardín Botánico 12.jpg|thumb|Xardín botánicu.]] * '''[[Xardín Botánicu de Barakaldo|Xardín Botánicu]]''': nel barriu de San Vicente. Dispón de 65.000 m², de los cualos 40.000 m² son zones verdes. Les plantes, árboles y arbustos atópense arrexuntaos de forma temática: por estaciones del añu, pola so procedencia y por especies singulares. Un llagu central con surtidores enfresca l'ambiente nel puntu más altu del parque. * '''Paseos d'El Regatu''': empiecen nel barriu de Retuerto y lleguen hasta'l d'El Regatu pasando pol de Gorostiza onde s'atopa'l '''parque de Tellaetxe'''.<ref>{{cita web | url =http://www.20minutos.es/noticia/1878821/0/| títulu = El remocicáu Parque Tellaetxe de Barakaldo cunta con más de 1.000 metros de nuevos itinerarios piatonales | fecha = [[23 de xunetu]] de [[2013]] |fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]] | editor = [[20 minutos]]}}</ref> El primeru escurre paralelu, inclusive nun puntu crucia y en dalgún otru coincide, col trazáu del antiguu ferrocarril mineru de la ''Luchana-Mining'' al so pasu per esa zona. En 2013 inauguróse'l segundu paséu coincidiendo con esi tramu del antiguu tren mineru onde hasta dicha fecha solo taba la carretera [[BI-4743|'''<span style="background-color:yellow;color:black"> &nbsp;BI-4743&nbsp;</span>''']] d'accesu al barriu d'El Regatu. Dambos bordien el banzáu de Gorostiza a cada llau y tienen unos 5 km. Pueden aumentar en cuasi 6 km más trescurriendo pol ''PR-BI 210'' que bordia'l banzáu d'El Regatu<ref name="PR-BI 210"/><ref>{{cita web| url = http://www.biendealtura.com/percorremos-el-pr-bi-210-la ruta-de-los banzaos-de-barakaldo/| títulu = Percorremos el PR-BI 210, la ruta de los banzaos de Barakaldo| fecha = 18 de marzu de 2013| fechaaccesu = [[4 de xunu]] de [[2016]]| editor = biendealtura.com}}</ref> y n'otros 12 km si aportar al [[Monte (xeomorfoloxía)|monte]] [[Argalario]] pol banzáu de Loiola ("el percorríu de los trés banzaos").<ref>{{cita web|títulu=Percorríu polos trés banzaos de Barakaldo|url=http://www.elcorreo.com/vizcaya/ocio/201211/09/ruta-bicicleta-091112.html|fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]]|editor=[[El Correo]]|fecha=[[9 de payares]] de [[2012]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190614191442/https://www.elcorreo.com/vizcaya/ocio/201211/09/ruta-bicicleta-091112.html|fechaarchivu=2019-06-14}}</ref> La ruta en bicicleta encamentada pola Diputación, cuntando tolos sos accesos anque nun tengan señalización de carril-bici, ye ente [[Cruces (Barakaldo)|Cruces]] y Allampo y tien 12 km.<ref name="rutes en bicicleta"/> [[Ficheru:Munoa jauregia inguratzen duen eragin ingeleseko lorategian kokatuta dagoen eskultura bat. 2015-06-20.jpg|thumb|left|Estatua nel parque Munoa.]] * '''Paséu de La Orconera''': Esti paséu, qu'enllaza cola [[vía verde]] del mesmu nome,<ref>{{cita web| url = http://www.viasverdes.com/noticies/noticia.asp?id=179| títulu = Nueva Vía Verde nel País Vascu, ente Ortuella y Trapagara (Vizcaya)| fechaaccesu = [[10 de xunetu]] de [[2014]]| editor = viasverdes.com}}</ref> tien el so orixe nel últimu tramu del antiguu ferrocarril mineru de ''La Orconera'' ente [[Ortuella]] y Barakaldo.<ref name="Orconera"/> Empieza nel barriu de Retuerto, magar ye accesible por Kareaga (zona trasera de los polígonos industriales de Kareaga y [[Max Center#Max Ociu|Max Ociu]]). Una de les sos carauterístiques nes sos 3 km ye'l mala traza del asfaltu siendo destacable l'últimu tramu de 1 km, antes d'enllazar cola vía verde y al entrar nel conceyu del [[Valle de Trápaga]], con 3 túneles ensin llume y con [[folla]] o [[balsa d'agua|balses d'agua]].<ref>{{cita web | url =http://papillon-rutas.blogspot.com.es/2012/10/via-de-la-orconera.html| títulu = Vía de la Orconera| fecha = [[17 d'ochobre]] de [[2012]] |fechaaccesu=[[10 de xunetu]] de [[2014]] | editor = papillon-rutes.blogspot.com.es}}</ref> Dicha vía verde empieza nes antigües [[Mina (minería)|mines]] de Ortuella (mines de ''La Orconera'') y [[Gallarta]] onde, al traviés de dellos [[carril-bici|carriles-bici]] que pasen por Gallarta, enllaza col "carril-bici Barakaldo-L'Arena" y la "vía verde de Galdames".<ref name="proyeutu bici"/> * Ente los parques urbanos destaquen el '''parque de Beurko''' (al llau del bidegorri Dolores Ibarruri), el '''parque de Les Escultures''' (antigua Campa del Pito, que coneuta col Xardín Botánicu por aciu un paséu paralelu a l'avenida ''Gernikako Arbola''),<ref>{{cita web|url=http://www.elcorreo.com/vizcaya/20090807/vizcaya/pasarela-unira-dende-setiembre-20090807.html|títulu=Una pasarela va xunir dende setiembre'l centru de Barakaldo y el xardín botánicu|fechaaccesu=13 de xunu de 2015|editor=[[El Correo]]}}</ref> el '''parque de los Hermanos''', el '''parque de Lasesarre''', el '''[[parque Munoa]]''', el '''parque de San Vicente''', el '''parque de Róntegui''' y el '''parque de Serralta'''. La mayoría remocicaos o creaos nos [[años 1990]] y [[años 2000|2000]] y otros en procesu de renovación.<ref name="Serralta">{{cita web | url =http://www.barakaldo.org/portal/web/barakaldo/detalle/-/asset_publisher/Fsi7/content/parque-de-serralta| títulu = El Conceyu toma'l mandu de la operación pa construyir un gran parque y 714 pisos en Serralta| fecha = [[20 de xunetu]] de [[2010]] |fechaaccesu=[[23 d'agostu]] de [[2014]] | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo}}</ref> L'accesu a tolos parques ye gratuitu y por cuenta de la peculiaridá de los mesmos el [[Xardín Botánicu de Barakaldo|Xardín Botánicu]] y el [[Parque Munoa]] tien un horariu d'apertura y vixilancia. == Cultura == [[Ficheru:Puente_del_Diablo_sobre_el_río_Cadagua.jpg|200px|thumb|[[Ponte de Castrejana|Ponte del Diañu]] sobre'l [[ríu Cadagua]].]] === Camín de Santiago === [[Ficheru:Donejakue zedea.JPG|150px|thumb|Señal indicativa del Camín de Santiago.]][[Ficheru:Aritza bidean.jpg|thumb|left|190px|Calzada medieval de Santa Águeda.]] Barakaldo ye zona de camín del [[Camín de Santiago de la Mariña]]. Entra nel conceyu pol barriu de Les Delicies cruciando la [[Ponte de Castrejana|ponte del Diañu]], de siguío xúbese a la Ermita de [[Santa Águeda]] pel so camín homónimu percorriendo la calzada medieval que s'atopa na xubida; una vegada báxase al barriu de [[Cruces-La Paz (Barakaldo)|La Paz]] xiramos a la izquierda, direición Gorostiza, pa utilizar parte de la vía verde d'El Regatu hasta llegar a Retuerto; de siguío percuérrese l'Avenida Euskadi (onde ta asitiáu'l [[Bilbao Exhibition Centre|BEC]]) y xúbese escontra'l centru de Barakaldo. Dempués síguese cola Avenida Gernikako Arbola direición barrio de San Vicente onde s'atopa la Ilesia de San Vicente y de ende báxase direición [[Sestao]], cruciando'l Paséu Dolores Ibarruri, pel antiguu camín de Beurco Viejo (actual cai Ibaibe) paralelu al ríu [[Galindo]].<ref name="caminosantiago1">{{cita web | url = http://www.soydebarakaldo.com/pag-camín-barakaldo.htm | títulu = El Camín de Santiago na Marxe Izquierda - BILBAO - BARAKALDO - SESTAO | editor = soydebarakaldo.com |fechaaccesu=[[11 de xineru]] de [[2009]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090131142648/http://www.soydebarakaldo.com/pag-camín-barakaldo.htm |fechaarchivu=31 de xineru de 2009 }}</ref><ref name="caminosantiago2">{{cita web | url = http://www.absolutbilbao.com/el camín-de-santiago-en-barakaldo| títulu = El Camín de Santiago en Barakaldo| editor = absolutbilbao.com| fecha= [[29 d'abril]] de [[2009]] |fechaaccesu=[[15 d'agostu]] de [[2009]]}}</ref> Una vegada llégase a Retuerto tamién esisten otros percorríos pero siempres direición Ilesia de San Vicente pa dempués siguir escontra [[Sestao]] pela cai Ibaibe, hai unes indicaciones cerca de la rotonda del BEC qu'amuesen eses alternatives. Si facer a bici una vegada llégase a esa rotonda encamiéntase usar el Paséu Dolores Ibarruri que bordia'l centru de Barakaldo y dempués el Bidegorri Barakaldo-L'Arena qu'escurre poles contorna de Sestao. === Fiestes llocales === [[Ficheru:Jolintregenza.JPG|173px|thumb|''Jolín'', mascota de les fiestes de Barakaldo.]] Les fiestes del conceyu celebren la selmana del [[16 de xunetu]] n'honor a la [[Virxe del Carmen]], patrona de Barakaldo:<ref name="fiestassoydebarakaldo">{{cita web | url = http://www.soydebarakaldo.com/fiestasbarakaldo.htm | títulu = Fiestes de Barakaldo |fechaaccesu=[[11 de xineru]] de [[2009]] | editor = soydebarakaldo.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090131024913/http://www.soydebarakaldo.com/fiestasbarakaldo.htm |fechaarchivu=31 de xineru de 2009 }}</ref> * '''Cármenes de Barakaldo''' Les otres fiestes de barriu son éstes: * 22 de xineru: '''San Vicente''' - Bº San Vicente * 5 de febreru: '''Santa Águeda''' - Bº Santa Águeda * mayu: '''Bon Pastor''' - Bº Luchana * 25 de xunetu: '''Santiago''' - Bº Arteagabeitia-Zuazo * 31 de xunetu: '''San Ignacio''' - Bº de Retuerto * 16 d'agostu: '''San Roque''' - Bº El Regatu * setiembre: '''Ntra. Señora de Burceña''' - [[Burceña|Bº Burceña]] * setiembre: Errontegiko jaiak (fiestes de rontegi) * 15 d'ochobre: '''Santa Teresa''' - [[Bagaza-Beurco]] == Tresportes y comunicaciones == === Carreteres === Por Barakaldo pasen y tienen salida escontra la llocalidá les siguientes carreteres:<ref>{{cita web | url = http://www.miliarium.com/Paginas/Ley/urbanismo/CCAA/pv/nf2-93.pdf | títulu = Norma Foral 2/1993, de 18 de Febreru de carreteres de Bizkaia/Bizkaiko errepideei buruzko otsailaren 18ko 1993/2. Foru Aldundia | editor = [[Diputación Foral de Vizcaya]] |fechaaccesu=[[11 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> * [[Ficheru:A-8Spain.png|40px]] [[Ficheru:E-70europe.svg|40px]] [[Autovía del Cantábricu]] ([[Irun]]-[[Santiago de Compostela]]). Salíes 122/123 y 124 [[Ficheru:Rontegiko zubia N 637.jpg|200px|thumb|[[Ponte de Róntegui|Ponte Róntegui]] ([[N-637]]).]] * [[N-634|<span style = "padding:1px .5em; color:#ffffff; background-color:#cc0000; font-weight:bold;">N-634</span>]] [[San Sebastián]]-[[Santiago de Compostela]]. * [[N-637|<span style = "padding:1px .5em; color:#ffffff; background-color:#cc0000; font-weight:bold;">N-637</span>]] [[Barakaldo (España)|Barakaldo]]-[[Galdakao]] (carretera Cruces a Erletxes por "Ponte Róntegui"). * [[BI-739|<span style="padding:1px .5em; background-color:#4682B4; color:white; font-weight:bold;">BI-739</span>]] [[Bilbao]]-[[Sestao]] (por Burceña). * [[BI-745|<span style="padding:1px .5em; background-color:#4682B4; color:white; font-weight:bold;">BI-745</span>]] [[Barakaldo (España)|Barakaldo]]-[[Valle de Trápaga]] (carretera a San Vicente) * [[BI-3744|<span style="padding:1px .5em; background-color:yellow;color:black; font-weight:bold;">BI-3744</span>]] [[Barakaldo (España)|Barakaldo]]-[[Sestao]] (carretera Careaga a Sestao por "Vega Vieya"). * [[BI-4734|<span style="padding:1px .5em; background-color:yellow;color:black; font-weight:bold;"> BI-4734</span>]] [[Barakaldo (España)|Barakaldo]]-[[Cruces-La Paz (Barakaldo)|Cruces]] (accesu a Cruces). * [[BI-4743|<span style="padding:1px .5em; background-color:yellow;color:black; font-weight:bold;"> BI-4743</span>]] [[Barakaldo (España)|Barakaldo]]-[[El Regatu]] (carretera Retuerto a El Regatu (Barakaldo)). Amás, tamién escurre l'autopista ''"[[Supersur]]"'' (Variante Sur Metropolitana de Bilbao) pero nun tien salida direuta escontra Barakaldo yá qu'al so pasu pola llocalidá traviesa montes y valles. P'aportar dende dicha autopista a Barakaldo hai que tomar la salida [[BI-628|<span style="padding:1px .5em; background-color:#4682B4; color:white; font-weight:bold;">BI-628</span>]] ''Sestao Barakaldo''. === Autobús === En Barakaldo transiten (tienen parada) les siguientes llinies d'autobuses: {| cellspacing="0" cellpadding="0" class="references-small" style="background:transparent; width:100%;" | width="40%" align="left" valign="top" | * [[Kbus]] (''urbanu'') ** Llinia 1 Desiertu - Luchana ** Llinia 2 El Regatu - Lasesarre * [[Bizkaibus]] (''interurbanu'')<ref>{{cita web | url = http://www.bizkaia.net/home2/Temes/DetalleTema.asp?Tem_Codigo=195&idioma=CA | títulu = Tresportes y Urbanismu:Bizkaibus | editor = Web oficial de la Diputación Foral de Vizcaya |fechaaccesu=[[28 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> ** A2316 Sestao - UPV/EHU ** A2326 Barakaldo - UPV/EHU ** A3115 Bilbao - Santurtzi ** A3122 Bilbao - Sestao - Repélega ** A3129 Luchana - Cruces - Santurtzi ** A3136 Bilbao - Cruces - Barakaldo (por Retuerto) ** A3141 Cruces - Bagaza - Funicular de Valle de Trápaga ** A3144 Bilbao - Cruces - Barakaldo (por Ugarte) ** A3336 Bilbao - Musques ** A3338 Musques - Barakaldo - Los Sables ** A3471 Getxo - Cruces (por Fadura) ** A3472 Getxo - Cruces (por Algorta) ** A3522 Munguía - Derio - Cruces | width="30%" align="left" valign="top" | * [[Bilbobus]] (''urbanu de [[Bilbao]]'')<ref>{{cita web | url = http://www.bilbao.net/nuevobilbao/jsp/bilbao/residentes001.jsp?idioma=c&color=coloráu&padre=*V4&tema=440&subtema=441&menu3=non| títulu = Autobuses Municipales - BILBOBUS | editor = Web oficial del Conceyu de Bilbao |fechaaccesu=[[25 de marzu]] de [[2009]]}}</ref> ** 88 Castrejana - Plaza Indauchu (Bilbao) * '''IRB Capo''' (''interurbanu'')<ref>{{cita web | url = http://www.jimenezdorado.com/actualidá.php?idm=2&codi_noticia=7| títulu = Jiménez Doráu| editor = jimenezdorado.com |fechaaccesu=[[27 d'agostu]] de [[2012]]}}</ref> ** Bilbao - Castro-Urdiales (por N-634) ** Cruces - Castro-Urdiales (per autopista) * '''La Unión-La Burundesa''' (''rexonal'')<ref>{{cita web | url = http://www.autobuseslaunion.com/| títulu = LA UNIÓN AUTOBUSES| editor = autobuseslaunion.com |fechaaccesu=[[25 de marzu]] de [[2009]]}}</ref> ** A3718 Gallarta - Vitoria * [[ALSA Grupu|Alsa]] (''llarga distancia'')<ref>{{cita web | url = http://www.alsa.es/portal/site/Alsa| títulu = ALSA| editor = alsa.es |fechaaccesu=[[25 de marzu]] de [[2009]]}}</ref> ** Irún - Xixón ** Santurtzi - Madrid ** Santurtzi - Valladolid ** Santurtzi - Salamanca ** Bilbao - Aeropuertu de Santander ** Bilbao - Santander ** Bilbao - Vigo ** Bilbao - La Coruña |} La mayoría de llinies tienen delles paraes en Barakaldo, sacante la urbana de Bilbobus que solo tien una en Les Delicies (cai Zubileta 74) y les de llarga distancia que tienen la so parada na cai Landeta e/n (onde tamién paran dellos interurbanos y el rexonal) a pesar de que 500 m más palantre d'esa parada principal haya una terminal d'autobuses nel [[BEC]] entá ensin inaugurar salvu pa eventos expeciales. Pa otros destinos y opciones de viaxe (horarios, precios...) atópase la estación d'autobuses [[Termibus]] asitiáu na [[Estación de San Mamés]] de [[Bilbao]] a 7 quilómetros del centru de Barakaldo. ==== Kbus, el bus urbanu de la ciudá ==== {{AP|Kbus}} Amás, nos primeros meses del [[2009]], taba prevista la inclusión d'un serviciu d'autobús urbanu que coneutara los barrios de la llocalidá,<ref>{{cita web | url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/20080815/marxe-izquierda/billete-autobus-urbanu-sera-20080815.html| títulu = El billete del autobús urbanu va ser cinco céntimos más baratu qu'en Bilbao | editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[15 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> anque depués aplazóse hasta [[setiembre]] de [[2010]] amontando'l supuestu preciu del billete bonificáu con [[Creditrans]] en 10 céntimos al respeutive de les primeres noticies, anunciándose que l'operador sería [[Euskotren]],<ref>{{cita web | url =http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/20091229/vizcaya/autobus-urbanu-enllazara-dende-20091229.html| títulu = Un autobús urbanu va enllazar dende setiembre los barrios de Barakaldo | editor = [[El Correo]] |fechaaccesu=[[1 de xineru]] de [[2010]]}}</ref> y retardándose de nuevu hasta [[abril]] de [[2011]] anunciándose'l nome definitivu de [[Kbus]]. En principiu ye una midida provisional a la espera de la construcción del [[Tranvía de Barakaldo]]<ref>{{cita web | url =http://www.deia.com/2009/12/29/bizkaia/marxe-izquierda-encartaciones/el-autobus-urbanu-de-barakaldo-arrincara-con-9-meses-de-retrasu| títulu = L'autobús urbanu de Barakaldo va arrincar con 9 meses de retrasu | editor = [[Deia]]| fecha=[[19 d'avientu]] de [[2009]] |fechaaccesu=[[20 de xineru]] de [[2010]]}}</ref> magar una vegada construyíu'l [[tranvía]] va estudiase'l treslláu de la llinia a otros barrios.<ref>{{cita web | url =http://www.deia.com/2010/01/19/bizkaia/marxe-izquierda-encartaciones/barakaldo-aprueba-poner-en-marcha-un-autobus-urbanu-que-costara-845000-rano| títulu = Barakaldo aprueba poner en marcha un autobús urbanu que va costar 845.000 €/añu| editor = [[Deia]]| fecha=[[19 de xineru]] de [[2010]] |fechaaccesu=[[20 de xineru]] de [[2010]]}}</ref> En payares de [[2014]] creóse una nueva llinia de [[Kbus]] pa comunicar el barriu d'El Regatu col centru de la ciudá sustituyendo a la '''''A3139''''' ''(El Regatu - Barakaldo)'' de [[Bizkaibus]]<ref name="kbus regatu">{{cita web| url = http://www.barakaldo.org/portal/c/document_library/get_file?uuid=ccc32dbc-16b7-42f8-93b2-5y52ad44f8fd&groupId=10317| títulu = El Conceyu de Barakaldo esixe a la Diputación qu'asuma'l 40% del costu del autobús d'El Regatu| editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo| fecha = [[30 de xunetu]] de [[2014]]| fechaaccesu = [[23 d'agostu]] de [[2014]]}}</ref> que, a pesar d'anunciase numberoses vegaes la so supresión, nun foi esaniciada y circularon dos linia d'autobuses públicos col mesmu trazáu y horariu hasta avientu de 2014, cuando finalmente sustituyóse. === Servicios ferroviarios === {{AP|Nucleu de cercaníes de Bilbao}} ==== Tren ==== [[Ficheru:Baracaldo - Estación de Desertu-Barakaldo 2.JPG|thumb|Estación de Desertu-Barakaldo.]] Por Barakaldo tienen servicios de cercaníes dos operadores de ferrocarril, [[Rede Nacional de los Ferrocarriles Españoles|Renfe]] y [[Feve]]. [[Renfe Cercaníes Bilbao]] cuenta con estes paraes: * [[Estación de Barakaldo (Cercaníes Bilbao)|Estación de Desiertu-Barakaldo (''Desertu-Barakaldo'')]] * [[Estación de Luchana (Cercaníes Bilbao)|Estación de Luchana (''Lutxana'')]] Estes estaciones tán asitiaes na zona baxa del conceyu paraleles al [[ríu Nervión]] y tienen el so orixe nel [[añu 1888]] cuándo s'inauguró la primer fase de la llinia conocida como ''BPT'' (Bilbao-Portugalete-Triano),<ref>{{cita web | url = http://www.todotren.com.ar/trenes/bpt_1.htm| títulu = MISCELÁNEA DEL BPT| editor = todotren.com |fechaaccesu=[[1 de febreru]] de [[2009]]}}</ref> desque se regularizaron los servicios de trenes de cercaníes los dos pertenecieron a les llinies [[Llinia C-1 (Cercaníes Bilbao)|C-1]] (dende'l [[añu 2000]]: Bilbao-Abando / Santurtzi) y [[Llinia C-2 (Cercaníes Bilbao)|C-2]] (dende'l [[añu 2000]]: Bilbao-Abando / Musques), siendo la duración del desplazamientu a [[Bilbao-Abando]] d'aproximao 13 minutos dende la estación de Barakaldo (10 cuando había servicios [[CIVIS]]). Pela so parte [[Feve]] cuenta coles siguientes paraes: * Estación de Santa Águeda * Estación de Castrejana Estos apeaderos, que'l so trayeutu a [[Bilbao-Concordia]] dura unos 10 minutos, pertenecen a la Llinia B-1 (Bilbao-Concordia - La Calzada) y oficialmente tán asitiaes nel barriu de [[Zorroza|Castrejana]] en [[Bilbao]] al asitiase na marxe derecha del [[ríu Cadagua]]. Curiosamente'l primeru d'ellos col nome del barriu baracaldés principalmente da serviciu a un pequeñu polígonu industrial y al barriu de Castrejana (Bilbao) y el segundu col nome del barriu bilbaín si da serviciu a los barrios baracaldeses de Santa Águeda ''(Santa Ageda)'', Zubileta y Les Delicies ''(Urgozo)'' amás de a los de Castrejana ''(Kastrexana)''. Hai de solliñar que'l mayor usu de la de Castrejana concentrar na [[Víspora de Santa Águeda|festividá de Santa Águeda]] yá que esa parada ye'l tresporte públicu más cercanu pa xubir a la Ermita de Santa Águeda. A pesar del pocu usu d'esos apeaderos van sometese obres de cara a esaniciar el pasu a nivel de Santa Águeda abrir un accesu al polígonu industrial dende'l de Castrejana.<ref>{{cita web |url=http://www.boe.es/boe/dias/2010/08/23/pdfs/BOE-A-2010-13353.pdf |títulu=13353-Resolución de 10 d'agostu de 2010, de la Secretaría d'Estáu de Cambéu Climáticu, sobre la evaluación d'impautu ambiental del proyeutu Supresión del pasu a nivel del tramu Santander-Basurto na rede de FEVE, puntu quilométricu 642/470. |fechaaccesu=[[14 d'agostu]] de [[2011]]|fecha=[[8 d'agostu]] de [[2010]]|editor=[[BOE]]}}</ref> La [[Estación de Iráuregui]], una de les más importantes de la llinia, si perteneció a Barakaldo hasta la desanexón del barriu de Iráuregui en [[1992]]. {{AP|Ferrocarril de la Robla}} Dende l'apertura del tramu final en [[1902]] hasta'l [[1972]] el '''Ferrocarril de La Robla''' terminaba na estación baracaldesa de [[Estación de Luchana (Cercaníes Bilbao)|Luchana]] pero esta quedó suprimida, centralizando tolos servicios de pasaxeros en [[Bilbao-Concordia]] (utilizando pa ello les víes del ferrocarril Santander-Bilbao) y quedándose el tramu que va a Luchana solo pa mercancíes, sobremanera de la estinguida [[Altos Fornos de Vizcaya|Altos Fornos de Vizcaya (AHV)]] y les sos empreses socesores como [[ArcelorMittal Sestao]]. En Barakaldo, na so esviadura a Luchana, escurre paralelu a l'actual llinia B-1 de [[Renfe Feve]] ([[Bilbao-Concordia]] - La Calzada), al otru llau del [[ríu Cadagua]].<ref name"Robla">{{cita web |url=http://www.abuaf.com/robla/estaciones/index.htm |títulu=FERROCARRIL MINERU BILBAO - LA ROBLA-Llistáu d'estaciones y apeaderos |fechaaccesu=[[21 de payares]] de [[2010]] |editor=abuaf |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160304101619/http://www.abuaf.com/robla/estaciones/index.htm |fechaarchivu=2016-03-04 }}</ref> Pa otros destinos que nun tán atendíos peles llinia que pasen pola llocalidá hai que dir a les estaciones bilbaines de: [[Estación de Abando Indalecio Prieto|Abando]], [[Estación de Lutxana (Metro de Bilbao)|Lutxana (Metro Bilbao)]], [[Estación de Zorroza (FEVE)|Zorroza (FEVE)]] o [[Estación de Bilbao-Atxuri|Achuri (''Atxuri'')]] asitiaes, nel peor de los casos, a 12 quilómetros de Barakaldo. ==== Metro ==== {{AP|Llinia 2 (Metro de Bilbao)}}[[Ficheru:Metro bilbao bagatza.jpg|thumb|[[Estación de Bagatza]] del [[Metro Bilbao]].]] Por Barakaldo escurre la [[Llinia 2 (Metro de Bilbao)|Llinia 2]] del [[Metro Bilbao]] coles siguientes paraes: * [[Estación de Gurutzeta/Crucies|Estación de Cruces (''Gurutzeta/Cruces'')]] * [[Estación d'Allampo|Estación d'Allampo (''Allampo'')]] * [[Estación de Barakaldo (Metro de Bilbao)|Estación de Barakaldo (''Barakaldo'')]] * [[Estación de Bagatza|Estación de Bagaza (''Bagatza'')]] Estes estaciones fueron inauguraes, xunto a la d'[[Estación de Urbinaga|Urbinaga]], el [[13 d'abril]] del añu [[2002]] empecipiando asina la primer fase de la [[Llinia 2 (Metro de Bilbao)|Llinia]].<ref>{{cita web | url = http://www.metrobilbao.net/cas/metro/trazadoy.html | títulu = Historia | editor = [[Metro Bilbao S. A.]] | fechaaccesu = [[27 de xineru]] de [[2009]] | urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100324144135/http://www.metrobilbao.net/cas/metro/trazadoy.html | fechaarchivu = 2010-03-24 }}</ref> El trayeutu hasta [[Bilbao-Abando]] dura 21 minutos aprox. ==== Tranvía ==== {{AP|Tranvía de Barakaldo}} Atópase en fase d'estudiu una llinia de [[tranvía]] que percuerra'l conceyu. Nun principiu foi la oposición quien propunxo un posible proyeutu que depués nun foi a más ([[añu 2003]]). Dempués ([[añu 2005]]) el parque comercial [[MegaPark Barakaldo|Megapark]] propunxo una tranvía pa coneutar el so centru comercial cola parada del [[Estación d'Allampo|metro d'Allampo]] y reactivó aquelles propuestes de la oposición mientres el [[añu 2006]]. Nel [[añu 2007]] una iniciativa popular presentó un nuevu proyeutu a la ciudadanía y a los sos representantes nel conceyu, proyeutu qu'anguaño sigue en cursu.<ref>{{cita web | url = http://barakaldotranvia.blogspot.es/1196502660/hestoria-de-les propuestes-de-tranvia-pa-barakaldo/| títulu = Historia de les propuestes de Tranvía pa Barakaldo - Cinco años de propuestes pa llevar de nuevu la tranvía a Barakaldo| editor = barakaldotranvia.blogspot.es |fechaaccesu=[[12 d'ochobre]] de [[2008]] |urlarchivu=https://archive.today/20120629030911/http://barakaldotranvia.blogspot.es/1196502660/hestoria-de-les propuestes-de-tranvia-pa-barakaldo/ |fechaarchivu=29 de xunu de 2012}}</ref> Coles mesmes, a finales del [[2007]] salió a la lluz un estudiu de la diputación fecháu nel [[2005]], que proponía una llinia tranviaria ente Barakaldo (primer fase) y el [[Valle de Asúa]] (segunda fase) pero que foi anuláu pol so eleváu costu.<ref>{{cita web | url =http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/20071211/vizcaya/estudiu-refuga-implantacion-tranvia-20071211.html| títulu =Un estudiu refuga la implantación de la tranvía en Barakaldo pol so eleváu costu| editor = [[El Correo Digital|El Correo]]| fecha=[[11 d'avientu]] de [[2007]] |fechaaccesu=[[26 de setiembre]] de [[2009]]}}</ref><ref>{{cita web | url = http://barakaldotranvia.blogspot.es/1197911760/comparancia-de-los dos trazaos-propuestos/| títulu = Comparativa de los dos trazaos propuestos - Dos propuestes distintos pa enllantar la tranvía en Barakaldo| editor = barakaldotranvia.blogspot.es |fechaaccesu=[[12 d'ochobre]] de [[2008]] |urlarchivu=https://archive.today/20120702220025/http://barakaldotranvia.blogspot.es/1197911760/comparancia-de-los dos trazaos-propuestos/ |fechaarchivu=2 de xunetu de 2012}}</ref> Finalmente en payares de [[2009]] presentóse'l proyeutu definitivu, nesti casu si siendo vidable con una estimación de 4 millones d'usuarios añales.<ref>{{cita web | url =http://barakaldotranvia.blogspot.es/1257270060/el-tranvia-de-barakaldo-ye-vidable-y-se-hara./ | títulu =El Gobiernu Vascu afirma que la tranvía de Barakaldo ye vidable y pónense en marcha los siguientes pasos pa la so construcción | editor =barakaldotranvia.blogspot.es |fechaaccesu=[[4 de payares]] de [[2009]] |urlarchivu=https://archive.today/20120702220019/http://barakaldotranvia.blogspot.es/1257270060/el-tranvia-de-barakaldo-ye-vidable-y-se-hara./ |fechaarchivu=2 de xunetu de 2012 }}</ref> Dada la proximidá al proyeutu del [[tranvía UPV - Leioa - Urbinaga]] va xunir a este siendo la vuelta d'esti tresporte a Barakaldo dempués qu'en [[1959]] clausurárase la llinia Bilbao-Santurtzi que pasaba pola llocalidá (práuticamente col mesmu percorríu que les actuales [[Llinia C-1 (Cercaníes Bilbao)|llinia C-1 de cercaníes Renfe]] y llinia A3135 de [[Bizkaibus]]). Más información sobre'l proyeutu popular: [https://archive.today/20120707141029/barakaldotranvia.blogspot.es/ Tranvía de Barakaldo] === Tresporte marítimu === [[Ficheru:Bote-barakaldo.jpg|156px|thumb|El "Gasolino" llegando a la parada de Barakaldo.]] * '''Gasolino:''' Barakaldo ta comunicáu con [[Erandio]] al traviés del [[bote]] que traviesa'l [[ríu Nervión]], popularmente llamáu "Gasolino". Esti tresporte priváu operáu pola compañía "Boteros del Nervión S.L." ta en cayente (posible desapaición) por causa de la incorporación del [[Metro de Bilbao|Metro Bilbao]] en Barakaldo; a pesar de que col [[metro]] tárdase más en faer esti trayeutu (yá que hai que faer transbordo en [[Bilbao]]) pero al tener el metro más destinos, ser el trayeutu más baratu y tar más céntricu faise muncho más cómodu pa los residentes.<ref>{{cita web | url = http://www.manostijeras.es/nervion| títulu = Boteros del Nervión s.l.| editor = manostijeras.es/nervion |fechaaccesu=[[5 de mayu]] de [[2010]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101005165434/http://www.manostijeras.es/nervion |fechaarchivu=5 d'ochobre de 2010}}</ref> Anque lo que condergaría definitivamente a esti clásicu tresporte sería la construcción de delles [[Ponte móvil|pontes móviles]] previstos pela zona como'l del [[Tranvía UPV - Leioa - Urbinaga]]. * '''[[Puertu de Bilbao]]:''' el [[puertu de Bilbao]] que la so terminal de cruceros atópase en [[Getxo]] y [[Santurtzi (España)|Santurtzi]] atopar a unos 10 quilómetros del centru de la llocalidá.<ref>{{cita web | url = http://www.bilbaoport.es/aPBW/index.jsp| títulu = BilbaoPORT| editor = [[Puertu de Bilbao]] |fechaaccesu=[[27 de xineru]] de [[2009]] |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090101010451/http://www.bilbaoport.es/aPBW/index.jsp |fechaarchivu=1 de xineru de 2009}}</ref> En Barakaldo atópense trés muelles pertenecientes a dichu puertu que son el "Muelle de Sefanitro", el "Muelle de Luchana (Barakaldo)" y el "Muelle de Cadagua" onde se realicen llabores d'apartáu de barcos p'arreglos y de carga y descarga.<ref name="muelles">{{cita web | url = http://www.bilbaoport.es/boletin/090403/boletin_CAS.html| editor = [[Puertu de Bilbao]] |fechaaccesu=[[7 de mayu]] de [[2009]]| títulu = BOLETÍN DIARIU}}</ref> === Tresporte aereu === [[Ficheru:Gurutzetako Ospitalea 2.jpg|right|thumb|200px|Helipuertu del [[Hospital de Cruces]].]] * '''[[Aeropuertu]]''': l'[[Aeropuertu de Bilbao]]<ref>{{cita web | url = http://www.aena.es/es/aeropuertu-bilbao/index.html|títulu=Aeropuertu de Bilbao|editor = [[Aena]] |fechaaccesu=[[27 de xineru]] de [[2009]]}}</ref> ([[IATA]]: BIO, [[OACI]]: LEBB) moteyáu «''el Palombu''» pola so forma d'ave vistu dende l'aire, allugáu nos conceyos de [[Lujua]] y [[Sondica]], atopar a 16 quilómetros del centru de la ciudá. * '''Helipuertos''': en Barakaldo hai dos helipuertos, el primeru d'ellos asitiáu nel parque de la parte trasera del [[BEC]] en Barakaldo y utilizáu pa emerxencies del [[Hospital de Cruces]],<ref name="helipuertu1">{{cita web |títulu = L'helicópteru de Osakidetza tresllada a un ñácaru dende San Sebastián al hospital de Cruces|fecha = [[21 de xunu]] de [[2007]]|editor = [[El Correo Digital|El Correo]]|url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/20070621/politica/osakidetza-estrena-helipuertu-tresllado_200706211759.html |fechaaccesu=[[28 d'ochobre]] de [[2008]]}}</ref> ensin usu dende'l funcionamientu definitivu del creáu nel mesmu hospital.<ref name="helipuertopress"/><ref name="helipuertu2">{{cita web |títulu = Instalen un helipuertu xunto al BEC pa treslladar a los mancaos al hospital de Cruces|fecha = [[9 de xunu]] de [[2007]]|editor = [[El Correo Digital|El Correo]]|url = http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/prensa/20070609/vizcaya/instalen-helipuertu-xuntu-pa_20070609.html |fechaaccesu=[[12 de xineru]] de [[2010]]}}</ref> == Deportes == En Barakaldo hai 52 asociaciones o clubes deportivos oficiales rexistraos nel IMD/UKE ''(Institutu Municipal del Deporte/Udal Kirol Erakundea''). D'ellos los deportes más representaos son el [[fútbol]] con 10, los [[bolos]] con 9 y el [[fútbol sala]] con 6 organizaciones.<ref name="deportes">{{cita web | url = http://www.imdbarakaldo.com/ClubsyAsociaciones.asp?page=1&tipu=&nome=&direccion=&codigopostal=&telefono=&fax=&email=&orde=nome&alf=asc&cantidá=50| títulu = Clubes y Asociaciones Deportives |fechaaccesu=[[28 de payares]] de [[2015]] | editor = IMD/UKE Barakaldo}}</ref> === Fútbol === [[Ficheru:Lasesarre hutsik.jpg|180px|thumb|left|[[Estadiu de Lasesarre]].]] Barakaldo cuenta con un equipu de fútbol en [[Segunda División B d'España|2ª División B]], el '''[[Barakaldo Club de Fútbol|Barakaldo C.F.]]''';<ref>{{cita web | url = http://www.barakaldocf.com/| títulu = Barakaldocf.com |fechaaccesu=[[27 de xineru]] de [[2009]] | editor = Barakaldo C. F.}}</ref> con un equipu de fútbol en [[Tercer División d'España|Tercer División]], el '''[[Retuerto Sport]]''' y otru equipu en División d'Honor Vizcaino, el '''Gurutzeta FKT''' (d'antiguo C.F.D. Cruces); amás hai que citar a otros clubes que militen n'otres categoríes rexonales: la '''Unión Sport de San Vicente''' y el '''[[Sporting Club de Lutxana]]''' na Rexonal Preferente Vizcaina, la '''O.D. Burtzeña''' na Primer División Vizcaina, el '''C.F. Zuazo''' na Segunda División Vizcaina (con un filial na Tercer División Vizcaina, l'Allampo C.F.); y el '''S.C.D. Dosa-Salesianos''' y el '''Pauldarrak''' '''FKT''' (C.F.D. Pauldarrak en castellán) (venceyaos los dos últimos a los colexos de los Padres Salesianos y Padres Paúles de la llocalidá) na Tercer División Vizcaina. Clubes históricos, güei sumíos, son la S.D. Arana, el C.F. El Carmen, el C.F. Oriamendi, el C.F. Euzkotarra de San Vicente, el Centru Gallego C.F, el Gorbea-Lasesarre F.B.C., Patria C.F o l'Ecuador Barakaldo. De toos ellos, Barakaldo C.F., Sporting de Lutxana, Unión Sport de San Vicente y Retuerto Sport tuvieron l'honor de representar a la anteiglesia fabril y a los sos barrios en categoría nacional. === Bolos y deporte local === [[Ficheru:20060122 barrenak gora.jpg|thumb|right|180px|Prueba de [[barrenadores]] amistosa ente competidores locales del Errekatxo en 2006.]] Otru deporte con muncha tradición nel conceyu ye'l de los [[bolos]] con asociaciones de distintes modalidaes como la [[petanca]], [[Tuta (xuegu)|tuta]] y bolos a mocada.<ref name="deportes"/> Esta última modalidá ye tradicional rural de la [[Zona Minera (Vizcaya)|Zona Minera]]<ref>{{cita web| url = https://truebacd.wordpress.com/2014/09/05/bolos-a-mocada/| títulu = Bolos a mocada| fechaaccesu = [[30 de payares]] de [[2015]]| 4 = | editor = truebacd.wordpress}}</ref> y [[Santurtzi (España)|Santurtzi]]<ref>{{cita web | url =http://www.bizkaia.net/home2/archivos/dpto4/temes/pdf/bolo_folleto.pdf| títulu =Bola jokoa-El xuegu de bolos |fechaaccesu=[[4 d'avientu]] de [[2015]] | editor = [[Diputación Foral de Bizkaia]]}}</ref> y xuégase nunes instalaciones llamaes ''carrejos''.<ref>{{cita web | url = http://www.deia.com/2015/06/26/bizkaia/marxe-izquierda-encartaciones/barakaldo-alica-el bolu-a-katxete-con-el-carrejo-de-gorostiza| títulu = Barakaldo alica'l bolu a katxete col carrejo de Gorostiza |fechaaccesu=[[28 de payares]] de [[2015]] | fecha = [[26 de xunu]] de [[2015]] | editor = [[Deia]]}}</ref> Al igual que colos bolos a mocada tamién esiste un deporte que solo se practica en Barakaldo y la so redoma (tamién [[Zona Minera (Vizcaya)|Zona Minera]] y [[Santurtzi (España)|Santurtzi]]) y este ye'l de los [[barrenadores]] con un club ensin rexistrar nel IMD/UKE que participa nel Campeonatu de Vizcaya de Barrenadores, el '''Errekatxo'''.<ref>{{cita web | url = http://bizkaia.eldesmarque.com/kirolak/47668-busturia-acueye-el campeonatu-de-bizkaia-de-barrenadores| títulu = Busturia acueye'l Campeonatu de Bizkaia de Barrenadores |fechaaccesu=[[28 de payares]] de [[2015]] || fecha = [[22 de xunetu]] de [[2015]] | editor = El Desmarque}}</ref><ref>{{cita web| url =http://www.harrizulatzaileak.net/emaitzak/emaitzak-xvii-harrizulatzaile-liga-sailkapen-orokorra-2015| títulu =Emaitzak. XVII Harrizulatzaile Lliga. Sailkapen Orokorra 2015| fechaaccesu =[[28 de payares]] de [[2015]]| editor =harrizulatzaileak.net| urlarchivu =https://web.archive.org/web/20151208200637/http://www.harrizulatzaileak.net/emaitzak/emaitzak-xvii-harrizulatzaile-liga-sailkapen-orokorra-2015| fechaarchivu =2015-12-08}}</ref> === Balonmano === A pesar de nun ser un conceyu con especial tradición a esti deporte solo a nivel escolar-<ref name="zuazo">{{cita web |url=http://www.balonmanozuazo.com/el club/|editor=Web oficial del Balonmano Zuazo|títulu=ORIGEN DEL BALONMANO FEMENÍN EN BARAKALDO |fechaaccesu=30 de marzu de 2016}}</ref> Barakaldo cunta colos sos dos clubes, el masculín y el femenín, en categoría nacional. El '''[[Club Balonmano Barakaldo]]''' atópase en División d'Honor B,<ref>{{cita web | url = http://www.bmbarakaldo.com/| títulu = bmbarakaldo.com |fechaaccesu=[[4 de febreru]] de [[2009]] | editor = C. B. Barakaldo}}</ref> y llegó a militar na máxima categoría nacional, la [[Lliga ASOBAL]]; y el '''[[Balonmano Zuazo|Club de Balonmano Femenín]]''' (''Balonmano Zuazo Femenín'') atópase na máxima categoría, na [[División d'Honor de balonmano femenín]].<ref>{{cita web | url = http://www.balonmanozuazo.com/index2.html| títulu = BALONMANO ZUAZO FEMENÍN 2008 - 2009 |fechaaccesu=[[13 de febreru]] de [[2009]]| editor = Balonmano Zuazo |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090225181126/http://www.balonmanozuazo.com/index2.html |fechaarchivu=25 de febreru de 2009}}</ref> === Instalaciones deportives === La mayoría d'instalaciones deportives son públiques pertenecientes al IMD/UKE<ref name="IMD/UKE">{{cita web | url = http://www.imdbarakaldo.com/default.asp| títulu = IMD/UKE |fechaaccesu=[[14 de xineru]] de [[2009]] | editor = IMD/UKE Barakaldo}}</ref> nes que podemos atopar tres polideportivos públicos, asitiaos nos barrios de Gorostiza, Lasesarre y San Vicente: El '''Polideportivu de Gorostiza''' ye'l más grande de los trés, asitiáu na carretera [[BI-4743|'''<span style="background-color:yellow;color:black"> &nbsp;BI-4743&nbsp;</span>''']] direición a El Regatu, cuenta con pista polideportiva, [[piscines]] interiores y esteriores, pistes de tenis, frontón...; el '''Polideportivu de Lasesarre''', de recién construcción, atópase na parte baxa de Barakaldo cercanu al [[ríu Galindo|Galindo]] y a les víes de tren de [[Renfe Cercaníes Bilbao|cercaníes]], tien piscines cubiertes climatizaes, canches de tenis cubiertes, canches de [[baloncestu]], campu de fútbol de yerba artificial, pistes de pádel y un estadiu multiusos;<ref name="polideportivos">{{cita web | url = http://www.imdbarakaldo.com/ins_comple.asp?page=1 | títulu = Instalaciones Deportives Municipales 1 |fechaaccesu=[[11 de xineru]] de [[2009]] | editor = IMD/UKE Barakaldo}}</ref> a lo último, el más pequeñu d'ellos, el '''Polideportivu de San Vicente''' que ta asitiáu nel barriu [[homónimu]] frente a la carretera [[BI-745|<span style="padding:1px .5em; background-color:#4682B4; color:white; font-weight:bold;">BI-745</span>]] dispón d'una pista d'atletismu y un campu de fútbol de yerba natural. Tamién pertenecen a esa organización dellos campos de fútbol y [[frontón (deporte)|frontones]], siendo los más destacaos l''''[[Estadiu de Lasesarre]]''' y el '''Frontón Baracaldés''' respeutivamente; y otres pequeñes instalaciones deportives como boleres, club hípicu, escuela d'axedrez.<ref name="polideportivos2">{{cita web | url = http://www.imdbarakaldo.com/ins_comple.asp?page=2 | títulu = Instalaciones Deportives Municipales 2 |fechaaccesu=[[14 de xineru]] de [[2009]] | editor = IMD/UKE Barakaldo}}</ref><ref name="polideportivos3">{{cita web | url = http://www.imdbarakaldo.com/ins_comple.asp?page=3 | títulu = Instalaciones Deportives Municipales 3 |fechaaccesu=[[14 de xineru]] de [[2009]] | editor = IMD/UKE Barakaldo}}</ref> Nel pabellón '''[[Bizkaia Arena]]''' del [[BEC]] tamién se realizaben diversos eventos deportivos como carreres de [[motocrós]] y partíos del [[Bilbao Basket]] que progresivamente fuéronse treslladando a otres instalaciones de [[Bilbao]].<ref name="bec"/> La pista d'atletismu de San Vicente tuvo cierta fama internacional nos [[años 1990]] y [[años 2000|2000]] al consiguise nella grandes marques mundiales.<ref>{{cita web| url = http://www.elcorreo.com/alava/20070715/deportes/mas-deporte/dibaba-marca-ritmu-barakaldo-20070715.html| títulu = Dibaba marca'l ritmu en Barakaldo| fecha = [[7 de xunetu]] de [[2007]]| fechaaccesu = [[2 de mayu]] de [[2013]]| editor = [[El Correo]]}}</ref><ref>{{cita web| url = http://nocache.elconfidencial.com/cache/2009/07/08/2_gonzalo_atletes_faen_bones_pistes_marques.html| títulu = Gonzalo Peña: Son los atletes los que faen bones les pistes coles sos marques| fecha = [[8 de xunetu]] de [[2009]]| fechaaccesu = [[2 de mayu]] de [[2013]]| editor = [[El Confidencial]]}}</ref> De fechu ende tuvieron llugar delles ediciones de la Challenge Europea de 10.000 metros,<ref>{{cita web | url = https://www.elmundo.es/elmundodeporte/agenda/2005abril.html| títulu =ABRIL 2005 |fechaaccesu=[[22 d'agostu]] de [[2014]] | editor = [[elmundo.es]]}}</ref> actual [[Copa d'Europa de 10000m]].<ref>{{cita web| url = http://www.rfea.es/competi/2012_ECP10000m/historia.htm| títulu = HISTORIA - LA COPA D'EUROPA DE 10.000 METROS| fechaaccesu = [[22 d'agostu]] de [[2014]]| editor = [[Real Federación Española d'Atletismu]]| urlarchivu = https://web.archive.org/web/20210507184724/https://www.rfea.es/competi/2012_ECP10000m/historia.htm| fechaarchivu = 2021-05-07}}</ref> Amás, el parque de Tellaetxe ye utilizáu pal Campeonatu de [[Campu al traviés|Cross]] de Bizkaia»<ref>{{cita web | url = http://www.vamosacorrer.com/noticies/el campeonatu-de-cross-de-bizkaia-quedar en-casa-2469.html| títulu =El Campeonatu de Cross de Bizkaia quédase en casa|fecha=16 de xineru de 2012 |fechaaccesu=[[19 de marzu]] de [[2016]] | editor = vamosacorrer}}</ref> y dacuando pa otres carreres o actividaes deportives al campu incluyendo'l [[ciclocross]]. == Persones destacaes == [[Ficheru:Cesar Saratxu - tat.jpg|thumb|100px|[[César Sarachu]].]] [[Ficheru:Madrid - Pregón carnaval - 130209 180154.jpg|thumb|100px|[[Carlos Sobera]].]] === Militares y esploradores === * [[Jorge Gil de Barakaldo]] (s.XV): Foi un caballeru, persona de máximu enfotu del [[cardenal Cisneros]] y capitán del so guardia personal. * [[Ortuño de Urkullu, o de Barakaldo]] (s.XV): acompañó al navegante [[Vasco Núñez de Balboa]] cuando ésti afayó l'Océanu Pacíficu nel añu 1513. * [[Juan de Zubileta]] (s.XVI): marín, unu de los dieciocho homes que consiguió llevar a términu la primer vuelta al mundu. * [[Juan Castaños y Beistegui]] (1604-?): Almirante de l'Armada Real. * [[Ángel Bituritxa Beurko]] (principios del s. XIX): Foi un neñu que mientres la [[guerra de la independencia española]] se autoinmolo faciendo esplotar el polvorín francés asitiáu en Barakaldo. Nel so honor l'escudu de Barakaldo lleva un ánxel. === Actores === * [[Saturnino García]] (1935): actor. * [[César Sarachu]] (1958): actor (el so personaxe más conocíu ye'l de ''Bernardo'' en ''[[Camera Café]]''). * [[Carlos Sobera]] (1960): actor y presentador de televisión. * [[Anabel Alonso]] (1964): actriz. * [[Maribel Salas]] (1965): actriz, risible === Políticos y activistes === * [[Eliodoro de la Torre]] (1884-1946): militante del [[Partíu Nacionalista Vascu]] y unu de los fundadores del sindicatu [[ELA-STV]]. * [[Antonio Mairal Perallos]] (1891-1939), sindicalista y diputáu del PSOE mientres la [[Segunda República Española|Segunda República]]. * [[Antonio Iturmendi Bañales]] (1903-1976): foi un políticu d'ideoloxía carlista que desempeñó los cargos de [[Ministeriu de Xusticia (España)|ministru de xusticia]] de 1951 a 1965 y [[Presidente de les Cortes franquistes|presidente de les cortes]] de 1965 a 1969. * [[Hermenegildo Alvariño]] (?-1933): Foi un emigrante gallegu, militante d'[[EAE-ANV]] asesináu por pistoleros socialistes el 19 de payares de 1933 día de les eleiciones xenerales. * [[Luis Ruiz d'Aguirre]] conocíu literariamente como ''Sancho de Beurko'' (1908-1989): políticu, militar ya historiador. * [[Nicolás Redondo]] (1927): secretariu xeneral del sindicatu [[Unión Xeneral de Trabayadores (España)|UXT]] y diputáu nes files del [[PSOE]]. * [[Pedro Solabarria|"Periko" Solabarria]] (1930-2015): activista políticu perteneciente al movimientu de [[sacerdotes obreros]]. * [[Unai Sordu]] (1972): secretariu xeneral de CCOO de País Vascu dende 2009. === Deportistes === [[Ficheru:JaviClemente.jpg|thumb|100px|[[Javier Clemente]].]] [[Ficheru:Foto Bata.png|thumb|100px|[[Agustín Sauto Arana|Agustín Sauto Arana, ''Bata'']].]] * [[David López García|David López]] (1981): ciclista. * [[Asier del Fornu]] (1981): futbolista. * [[Isidro Nozal]] (1977): ciclista. * [[Javier Otxoa]] (1974): ciclista. * [[José Ramón Alexanko]] (1956): futbolista. * [[Javier Clemente]] (1950): futbolista y entrenador. * [[Nicanor Sagarduy Gonzalo]] (1931-1998): futbolista. * [[Raimundo Pérez Lezama]] (1922-2007): futbolista (porteru). * [[Edmundo Suárez|Edmundo Suárez, ''Mundu'']] (1916-1978): futbolista y entrenador. * [[Agustín Sauto Arana|Agustín Sauto, ''Bata'']] (1908-1986): futbolista. * [[Jacinto Quincoces López]] (1905-1997): futbolista y entrenador. * [[Iñaki Lafuente]] (1976): futbolista (porteru). === Otros === * [[Yurena]] (1969): cantante, artista, personaxe. * [[Ismael de Gorostiza y Urcullu]] (1879-1965): arquiteutu. * [[Marcelino Olaechea]] (1888-1972): foi un relixosu salesianu. Foi obispu de [[Pamplona]] mientres la [[Guerra Civil Española]] y la posguerra (1935-1946) y más tarde arzobispu de Valencia hasta'l so retiru en 1966. * [[José Ángel Sánchez Asiaín]] (1929-2016): ye un empresariu, profesor universitariu y economista. * [[José Luis Núñez]] (1931): empresariu y presidente del [[Futbol Club Barcelona]]. * [[Santiago Segurola]] (1957): periodista deportivu. * [[José Manuel Prau Antúnez]] (1963): escritor y articulista. * [[Mikel Clemente]] (1964): periodista, realizador de videu-clips y documentalista. * [[Juan Manuel de Prada]] (1970): escritor y articulista. * [[Raquel Alzate]] (1972): ilustradora, dibuxante de cómics y escultora. == Hermanancies == * {{bandera|Cuba}} [[Diez d'Ochobre]] ([[L'Habana]], [[Cuba]])<ref name="hermanamientos">{{cita web | url = http://www.barakaldo.org/portal/web/la ciudad/ciudades-hermandadas| títulu = Hermanancies |fechaaccesu=[[27 d'ochobre]] de [[2009]] | editor = Web oficial del Conceyu de Barakaldo}}</ref> * {{bandera|El Sáḥara Occidental}} [[Daira Burka-a Aaiun]] ([[El Sáḥara Occidental]])<ref name="hermanancies"/> * {{bandera|España}} [[Torredelcampo]] ([[provincia de Xaén (España)|Xaén]], [[España]])<ref name="hermanancies"/> * {{bandera|Ecuador}} [[Portoviejo]] ([[Ecuador]])<ref name="hermanancies"/> == Ver tamién == * [[Marxe Izquierda (Bilbao)]] * [[Gran Bilbao]] * [[Área metropolitana de Bilbao]] * [[Vizcaya]] == Referencies y notes == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{cita llibru |apellíu=Ibáñez López|nome=Carlos|títulu=Histories d'un pueblu, Barakaldo|añu=[[1987]]|allugamientu=Barakaldo}} * {{cita llibru |apellíu=Ibáñez López|nome=Carlos|títulu=Histories gráfiques d'un pueblu, Barakaldo|añu=[[1990]]|allugamientu=Barakaldo}} * {{cita llibru |apellíu=Ibáñez López|nome=Carlos|títulu=Historia xeneral de Barakaldo|añu=[[1991]]|allugamientu=Barakaldo}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Barakaldo}} * [http://www.barakaldo.org/ Web oficial del Conceyu de Barakaldo] * [http://www.turismo.barakaldo.org/ Barakaldo Turismu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130502010610/http://www.turismo.barakaldo.org/ |date=2013-05-02 }} {{Tradubot|Barakaldo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Barakaldo|Barakaldo]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] pmqutcf03top7lhimhwy74psf4g0oz7 0 100217 4379213 4107631 2025-06-24T16:48:28Z XabatuBot 43102 iguo testu: a b c d y => a b c d e 4379213 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma | nome = Masái, Maasái | nativu = ''ɔl maa'' |familia madre = Llingües nilo-saḥarianes | oficial = | países = {{bandera2|Kenia}}<br /> {{bandera2|Tanzania}} | zona = | falantes = 900000 (2004)<ref>Doris L. Payne, Leonard Ole-Kotikash, [http://www.uoregon.edu/~maasai/Maa%20Lexicon/lexicon/main.htm ''Maa Dictionary'']</ref> | h1 = | h2 = |rank= | familia = [[Llingües nilo-saḥarianes|Nilo-saḥarianu]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Llingües sudániques orientales|Sudánicu oriental]]<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Llingües nilótiques|Nilóticu]]<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[llingües nilótiques orientales|Nilóticu Oriental]]<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Lotuxo-Tesu<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Lotuxo-Maa<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Maa<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Maasái''' | escritura = | axencia = | iso1 = | iso2 = mas | iso3 = mas | sil = | mapa = | mapa_lleenda = }} El '''masái''',<ref>Diccionario de la lengua española: [http://dle.rae.es/?id=OWJZHhi#SdmJnjJ ''Masái'']</ref> '''maasái''' o '''''ol maa''''' ye un grupu de ye una [[llingües nilótiques|llingua nilótica oriental]] falada nel sur de [[Kenia]] y el norte de [[Tanzania]] polos [[Masái|maasái]], que suman alredor de 900 mil individuos. Esta llingua ta estrechamente rellacionada coles otres [[llingües maa]] (el [[idioma samburu|samburu]] (o sampur) faláu en Kenia central, el [[idioma chamus|chamus]], faláu al sur y sureste del [[llagu Baringo]] y el [[parakuyu]] de Tanzania). Los maasái, los samburu, los il-chamus y los parakuyu tán históricamente rellacionaos y toos denominen a la so llingua como ''ɔl maa'' (anque esisten diferencies ente les sos llingües). == Aspeutos históricos, sociales y culturales == === Dialeutoloxía y variantes === Esiste un númberu importante de variedaes o dialeutos del maasái puramente dichu: {{llista de columnes|3| :Arusha :Damat :Kaputiei :Keekonyokie :Kisonko :Kore :Kwavi (Baraguyu) :Iloodokilani :Laitokitok :Loitai :Matapato :Moitanik (Wuasinkishu) :Purko :Siria }} == Descripción llingüística == === Fonoloxía === La variante maasái de ''ɔl-maa'' tal como se fala nel sur de [[Kenia]] y [[Tanzania]] tien 30 fonemes distintivos. El diccionariu de Payne y Ole-Kotikash,<!R0> usa les siguientes lletres y dígrafos pa representar los soníos del maasái: :'''a b c d e ɛ g h i ɨ j k l m n ny ŋ o ɔ p r rr s sh t o ʉ w wu y yi''' :{|{{tablaguapa}} style="text-align: center; vertical-align: middle;" ! colspan="30" | Alfabetu de Payne & Ole-Kotikash |----- | a || b || d || y || ɛ | g || h || i || ɨ || j | k || l || m || n || ny | ŋ || o || ɔ || p || r | rr || s || sh || t || o | ʉ || w || wu || y || yi |----- ! colspan="30" | Valor fonéticu ([[Alfabetu Fonéticu Internacional|AFI]]) |----- | {{IPA|a}} || {{IPA|ɓ}} || {{IPA|d}} || {{IPA|y}} || {{IPA|ɛ}} | {{IPA|ɠ}} || {{IPA|h}} || {{IPA|i}} || {{IPA|ɪ}} || {{IPA|ʄ}} | {{IPA|k}} || {{IPA|l}} || {{IPA|m}} || {{IPA|n}} || {{IPA|ɲ}} | {{IPA|ŋ}} || {{IPA|o}} || {{IPA|ɔ}} || {{IPA|p}} || {{IPA|ɾ}} | {{IPA|r}} || {{IPA|s}} || {{IPA|ʃ}} || {{IPA|t}} || {{IPA|o}} | {{IPA|ʊ}} || {{IPA|w}} || {{IPA|w}}*|| {{IPA|j}} || {{IPA|j}}* |} Amás les llingües maa son [[llingua tonal|llingües tonales]] polo que la correuta representación del tonu ye desaxeradamente importante pa esaniciar l'ambigüedá de significáu. La siguiente tabla presenta los fonemes consonánticos en notación AFI arrexuntaos por traces articulatories. Cuando'l signu ortográficu difier del signu AFI indicar ente paréntesis: :{| {{tablaguapa}} style="text-align:center;" |- ! colspan="2"| ! [[consonante llabial|Llabial]] ! [[consonante alveolar|Alveolar]] ! [[consonante alveoplatal|Alveopalatal]]<br/>/ [[consonante palatal|palatal]] ! [[consonante velar|Velar]] ! [[consonante glotal|Glotal]] |- !colspan="2"|[[consonante nasal|Nasal]] | /m/ | /n/ | /ɲ/ (''ny'') | /ŋ/ (''ŋ'' / ''ng' '') | &nbsp; |- !rowspan="2"|[[Oclusiva]] !class="small"|[[consonante sorda|sorda]] | /p/ | /t/ | &nbsp; | /k/ | / ʔ / ('' ' '') |- !class="small"|[[Consonante implosiva|implosiva / glotalizada]] | /ɓ/ | /ɗ/ | /ʄ/ | /ɠ/ (''g'') | &nbsp; |- !colspan="2"|[[Fricativa]] | &nbsp; | /s/ | /ʃ~tʃ/ (''sh, ch'') | &nbsp; | /h/ |- !rowspan="3"|[[consonante líquida|Líquida]] !class="small"|[[consonante llateral|Llateral]] | &nbsp; | /l/ | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- !class="small"|[[Vibrante simple]] | &nbsp; | /ɾ/ (''r'') | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- !class="small"|[[Vibrante múltiple]] | &nbsp; | / r̃/ (''rr'') | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- !rowspan="2"|[[Aproximante]] !class="small"|[[consonante lenis|''lenis'']] | /w/ | &nbsp; | /j/ (''y'') | &nbsp; | &nbsp; |- !class="small"|[[consonante fortis|''fortis'']] | /ww/ (''wu'') | &nbsp; | /jj/ (''yi'') | &nbsp; | &nbsp; |- |} * En dellos dialeutos de maa les oclusives sonores nun son particularmente implosivas (especialmente en maa de IlKeekonyokie), pero n'otros son llixeramente implosivas o tán glotalizadas (maa de Parakuyo). * La consonante ''p'' en maa de Arusha difier de la de les otres variedaes. En maa de Arusha típicamente ye articúlase como fricativa sorda {{IPA|[ɸ]}}, anque en delles pallabres ye una [[vibrante llabial]]. <!-- === Consonants === The ''p'' consonant in Arusha Maa is pronounced differently than in other Maa varieties. In Arusha Maa it is typically a voiceless fricative [ɸ], but in some words it is even a voiced billabial trill. People who read and write Suah.ili or English may think of ''sh'' and ''ch'' as separate sounds; but in Maasai varieties of Maa (at least in native Maa words) they are in complementary distribution: ''ch'' occurs after consonants, and ''sh'' elsewhere. For some speakers the voiced stops may be realized as [[implosive consonant]]s, but often the implosion is very light to non-existent. === Vowels === Like the other Maa languages, Maasai has [[advanced tongue root]] [[vowel harmony]]. There are nine contrastive vowels, with the vowel /a/ being "neutral" for harmony. == Syntax == Word order is usually [[verb–subject–object]], though order can vary because tone is the most important indicator of Subject versus Object. What really determines order in a clause is topicality; thus order in most simple clauses can be predicted according to the information structure pattern: [Verb - Most.Topical - Less.Topical]. Thus, if the Object is highly topical in the discourse (e.g. a first person pronoun), and the Subject is less topical, the Object will occur right after the verb and before the subject. The Maasai language has only two fully grammaticalized [[prepositions]], but can use "relational nouns" along with the most xeneral preposition to designate specific locative idees. [[Noun phrase]]s begin with a [[Demonstrative]] or Gender-Number Prefix, followed by a quantifying noun or other head noun. Other modifiers follow the head noun, including [[Possessive]] phrases. ==See also== *[[Kwavi language]] *[[Sonjo language]], the language of a Bantu enclave in Maasai territory *[[Yaaku people|Yaaku]], a people who almost completely abandoned their own language in favor of Maasai ==Bibliography== *Mol, Frans (1995) ''Lessons in Maa: a grammar of Maasai language.'' Lemek: Maasai Center. *Mol, Frans (1996) ''Maasai dictionary: language & culture'' (Maasai Centre Lemek). Narok: Mill Hill Missionary. *Tucker, Archibald N. & Mpaayei, J. Tompo Ole (1955) ''A Maasai grammar with vocabulary.'' London/New York/Toronto: Longmans, Green & Co. *Vossen, Rainer (1982) ''The Eastern Nilotes. Linguistic and historical reconstructions'' (Kölner Beiträge zur Afrikanistik 9). Berlin: Dietrich Reimer. --> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mas Ethnologue report on Maasai] *[http://www.uoregon.edu/~maasai Maa language project] *[http://pages.uoregon.edu/maasai/Maa%20Lexicon/index-english/main.htm Doris L. Payne & Leonard Ole-Kotikash: English-Maasai and Maasai-English dictionary] {{Tradubot|Idioma masái}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües nilótiques]] [[Categoría:Llingües de Tanzania]] [[Categoría:Llingües de Kenia]] lpr6v2xiay1g5aei8ioulyu6ryn7fai 4379226 4379213 2025-06-24T16:54:33Z YoaR 37624 /* Fonoloxía */ 4379226 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma | nome = Masái, Maasái | nativu = ''ɔl maa'' |familia madre = Llingües nilo-saḥarianes | oficial = | países = {{bandera2|Kenia}}<br /> {{bandera2|Tanzania}} | zona = | falantes = 900000 (2004)<ref>Doris L. Payne, Leonard Ole-Kotikash, [http://www.uoregon.edu/~maasai/Maa%20Lexicon/lexicon/main.htm ''Maa Dictionary'']</ref> | h1 = | h2 = |rank= | familia = [[Llingües nilo-saḥarianes|Nilo-saḥarianu]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Llingües sudániques orientales|Sudánicu oriental]]<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Llingües nilótiques|Nilóticu]]<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[llingües nilótiques orientales|Nilóticu Oriental]]<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Lotuxo-Tesu<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Lotuxo-Maa<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Maa<br/> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Maasái''' | escritura = | axencia = | iso1 = | iso2 = mas | iso3 = mas | sil = | mapa = | mapa_lleenda = }} El '''masái''',<ref>Diccionario de la lengua española: [http://dle.rae.es/?id=OWJZHhi#SdmJnjJ ''Masái'']</ref> '''maasái''' o '''''ol maa''''' ye un grupu de ye una [[llingües nilótiques|llingua nilótica oriental]] falada nel sur de [[Kenia]] y el norte de [[Tanzania]] polos [[Masái|maasái]], que suman alredor de 900 mil individuos. Esta llingua ta estrechamente rellacionada coles otres [[llingües maa]] (el [[idioma samburu|samburu]] (o sampur) faláu en Kenia central, el [[idioma chamus|chamus]], faláu al sur y sureste del [[llagu Baringo]] y el [[parakuyu]] de Tanzania). Los maasái, los samburu, los il-chamus y los parakuyu tán históricamente rellacionaos y toos denominen a la so llingua como ''ɔl maa'' (anque esisten diferencies ente les sos llingües). == Aspeutos históricos, sociales y culturales == === Dialeutoloxía y variantes === Esiste un númberu importante de variedaes o dialeutos del maasái puramente dichu: {{llista de columnes|3| :Arusha :Damat :Kaputiei :Keekonyokie :Kisonko :Kore :Kwavi (Baraguyu) :Iloodokilani :Laitokitok :Loitai :Matapato :Moitanik (Wuasinkishu) :Purko :Siria }} == Descripción llingüística == === Fonoloxía === La variante maasái de ''ɔl-maa'' tal como se fala nel sur de [[Kenia]] y [[Tanzania]] tien 30 fonemes distintivos. El diccionariu de Payne y Ole-Kotikash,<!R0> usa les siguientes lletres y dígrafos pa representar los soníos del maasái: :'''a b c d e ɛ g h i ɨ j k l m n ny ŋ o ɔ p r rr s sh t o ʉ w wu y yi''' :{|{{tablaguapa}} style="text-align: center; vertical-align: middle;" ! colspan="30" | Alfabetu de Payne & Ole-Kotikash |----- | a || b || d || y || ɛ | g || h || i || ɨ || j | k || l || m || n || ny | ŋ || o || ɔ || p || r | rr || s || sh || t || o | ʉ || w || wu || y || yi |----- ! colspan="30" | Valor fonéticu ([[Alfabetu Fonéticu Internacional|AFI]]) |----- | {{IPA|a}} || {{IPA|ɓ}} || {{IPA|d}} || {{IPA|y}} || {{IPA|ɛ}} | {{IPA|ɠ}} || {{IPA|h}} || {{IPA|i}} || {{IPA|ɪ}} || {{IPA|ʄ}} | {{IPA|k}} || {{IPA|l}} || {{IPA|m}} || {{IPA|n}} || {{IPA|ɲ}} | {{IPA|ŋ}} || {{IPA|o}} || {{IPA|ɔ}} || {{IPA|p}} || {{IPA|ɾ}} | {{IPA|r}} || {{IPA|s}} || {{IPA|ʃ}} || {{IPA|t}} || {{IPA|u}} | {{IPA|ʊ}} || {{IPA|w}} || {{IPA|w}}*|| {{IPA|j}} || {{IPA|j}}* |} Amás les llingües maa son [[llingua tonal|llingües tonales]] polo que la correuta representación del tonu ye desaxeradamente importante pa esaniciar l'ambigüedá de significáu. La siguiente tabla presenta los fonemes consonánticos en notación AFI arrexuntaos por traces articulatories. Cuando'l signu ortográficu difier del signu AFI indicar ente paréntesis: :{| {{tablaguapa}} style="text-align:center;" |- ! colspan="2"| ! [[consonante llabial|Llabial]] ! [[consonante alveolar|Alveolar]] ! [[consonante alveoplatal|Alveopalatal]]<br/>/ [[consonante palatal|palatal]] ! [[consonante velar|Velar]] ! [[consonante glotal|Glotal]] |- !colspan="2"|[[consonante nasal|Nasal]] | /m/ | /n/ | /ɲ/ (''ny'') | /ŋ/ (''ŋ'' / ''ng' '') | &nbsp; |- !rowspan="2"|[[Oclusiva]] !class="small"|[[consonante sorda|sorda]] | /p/ | /t/ | &nbsp; | /k/ | / ʔ / ('' ' '') |- !class="small"|[[Consonante implosiva|implosiva / glotalizada]] | /ɓ/ | /ɗ/ | /ʄ/ | /ɠ/ (''g'') | &nbsp; |- !colspan="2"|[[Fricativa]] | &nbsp; | /s/ | /ʃ~tʃ/ (''sh, ch'') | &nbsp; | /h/ |- !rowspan="3"|[[consonante líquida|Líquida]] !class="small"|[[consonante llateral|Llateral]] | &nbsp; | /l/ | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- !class="small"|[[Vibrante simple]] | &nbsp; | /ɾ/ (''r'') | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- !class="small"|[[Vibrante múltiple]] | &nbsp; | / r̃/ (''rr'') | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- !rowspan="2"|[[Aproximante]] !class="small"|[[consonante lenis|''lenis'']] | /w/ | &nbsp; | /j/ (''y'') | &nbsp; | &nbsp; |- !class="small"|[[consonante fortis|''fortis'']] | /ww/ (''wu'') | &nbsp; | /jj/ (''yi'') | &nbsp; | &nbsp; |- |} * En dellos dialeutos de maa les oclusives sonores nun son particularmente implosivas (especialmente en maa de IlKeekonyokie), pero n'otros son llixeramente implosivas o tán glotalizadas (maa de Parakuyo). * La consonante ''p'' en maa de Arusha difier de la de les otres variedaes. En maa de Arusha típicamente ye articúlase como fricativa sorda {{IPA|[ɸ]}}, anque en delles pallabres ye una [[vibrante llabial]]. <!-- === Consonants === The ''p'' consonant in Arusha Maa is pronounced differently than in other Maa varieties. In Arusha Maa it is typically a voiceless fricative [ɸ], but in some words it is even a voiced billabial trill. People who read and write Suah.ili or English may think of ''sh'' and ''ch'' as separate sounds; but in Maasai varieties of Maa (at least in native Maa words) they are in complementary distribution: ''ch'' occurs after consonants, and ''sh'' elsewhere. For some speakers the voiced stops may be realized as [[implosive consonant]]s, but often the implosion is very light to non-existent. === Vowels === Like the other Maa languages, Maasai has [[advanced tongue root]] [[vowel harmony]]. There are nine contrastive vowels, with the vowel /a/ being "neutral" for harmony. == Syntax == Word order is usually [[verb–subject–object]], though order can vary because tone is the most important indicator of Subject versus Object. What really determines order in a clause is topicality; thus order in most simple clauses can be predicted according to the information structure pattern: [Verb - Most.Topical - Less.Topical]. Thus, if the Object is highly topical in the discourse (e.g. a first person pronoun), and the Subject is less topical, the Object will occur right after the verb and before the subject. The Maasai language has only two fully grammaticalized [[prepositions]], but can use "relational nouns" along with the most xeneral preposition to designate specific locative idees. [[Noun phrase]]s begin with a [[Demonstrative]] or Gender-Number Prefix, followed by a quantifying noun or other head noun. Other modifiers follow the head noun, including [[Possessive]] phrases. ==See also== *[[Kwavi language]] *[[Sonjo language]], the language of a Bantu enclave in Maasai territory *[[Yaaku people|Yaaku]], a people who almost completely abandoned their own language in favor of Maasai ==Bibliography== *Mol, Frans (1995) ''Lessons in Maa: a grammar of Maasai language.'' Lemek: Maasai Center. *Mol, Frans (1996) ''Maasai dictionary: language & culture'' (Maasai Centre Lemek). Narok: Mill Hill Missionary. *Tucker, Archibald N. & Mpaayei, J. Tompo Ole (1955) ''A Maasai grammar with vocabulary.'' London/New York/Toronto: Longmans, Green & Co. *Vossen, Rainer (1982) ''The Eastern Nilotes. Linguistic and historical reconstructions'' (Kölner Beiträge zur Afrikanistik 9). Berlin: Dietrich Reimer. --> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == *[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mas Ethnologue report on Maasai] *[http://www.uoregon.edu/~maasai Maa language project] *[http://pages.uoregon.edu/maasai/Maa%20Lexicon/index-english/main.htm Doris L. Payne & Leonard Ole-Kotikash: English-Maasai and Maasai-English dictionary] {{Tradubot|Idioma masái}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües nilótiques]] [[Categoría:Llingües de Tanzania]] [[Categoría:Llingües de Kenia]] ism0clldxa47jzqhjukdtks8dvyxh87 0 100791 4379227 4281970 2025-06-24T16:55:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: b, c, d, y => b, c, d, e 4379227 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma |nome = Irlandés antiguu |nativu = ''An tSean-Ghaeilge'' |familia madre = Llingües indoeuropees |países= |zona= [[Irlanda]], [[Escocia]] y [[Islla de Man]] |falantes= [[Llingua muerta]] |h1= |h2= |familia=[[Llingües indoeuropees|Indoeuropéu]]<br /> &nbsp;[[Llingües celtes|Celta]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Célticu insular]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Llingües goidélicas]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Irlandés antiguu''' |escritura = |oficial= |axencia= |iso1=|iso2=|iso3=|sil=}} '''Irlandés antiguu''' ([[idioma irlandés|gaélicu irlandés]]: ''An tSean-Ghaeilge'', [[idioma gaélicu escocés|gaélicu escocés]]: ''an t-Seann Ghàidhlig'', [[idioma manés|gaélicu manés]]: ''Shenn Yernish'') ye'l nome dau a la forma más antigua del [[idioma irlandés]], o, meyor, les [[llingües goidélicas]], de les que tenemos estensos testos escritos. Entiende dende'l [[sieglu VI]] al [[sieglu X|X]], cuando evolucionó al [[idioma irlandés mediu|irlandés mediu]]. Esiste una forma inda más antigua de la llingua irlandesa conocida como [[idioma paleoirlandés|paleoirlandés o irlandés primitivu]]. Conócense fragmentos d'irlandés primitivu, especialmente nomes personales, poles inscripciones sobre piedra escrites en [[alfabetu ogam]]. Estes inscripciones daten de, aproximao, los sieglos [[sieglu IV|IV]] al [[sieglu VI|VI]]. L'irlandés primitivu ye una llingua bien próxima al [[proto-celta|celta común]], l'antepasáu de toles [[llingües céltiques]]. L'irlandés antiguu apaez per primer vegada nos márxenes de [[manuscritu|manuscritos]] relixosos llatinos del [[sieglu VI]]. Un ampliu númberu d'antiguos testos lliterarios irlandeses, a pesar de tar calteníos en manuscritos del periodu del irlandés mediu (como'l ''[[Lebor na hUidre]]'' y el ''[[Llibru de Leinster]]''), caltienen el calter esencial d'irlandés antiguu. L'irlandés antiguu ye l'antepasáu del [[idioma irlandés|irlandés modernu]], del [[gaélicu escocés]] y del [[manés]] (faláu na [[Islla de Man]]). Con tou, ye bien distintu d'estos. Polo xeneral, la [[gramática]] y [[fonoloxía|los soníos]] de les llingües modernes son más simples que los del irlandés antiguu. Los estudios actuales del irlandés antiguu dében-y entá enforma a les obres d'un pequeñu grupu d'activos estudiosos de finales del [[sieglu XIX]] y principios del [[sieglu XX|XX]], ente ellos [[Rudolf Thurneysen]] (1857-1940) y [[Osborn Bergin]] (1873-1950). El so obres considérense material imprescindible pa tou estudiosu actual d'esta llingua. == Fonoloxía == === Consonantes === L'inventariu consonánticu del irlandés antiguu atópase na tabla siguiente. /N/, /Nʲ/, /L/, /Lʲ/, /R/, /Rʲ/ representen '''[[sonante]]s [[fortis y lenis|fortes]]''' que la so articulación precisa yenos desconocida, pero que probablemente fueron más llargues, más [[Tonu muscular|tirantes]] y xeneralmente más fuertemente articulaes que les sos pareyes [[fortis y lenis|lenes]] /n/, /nʲ/, /l/, /lʲ/, /r/, /rʲ/. {| {{tablaguapa}} ! colspan=2 | &nbsp; ![[consonante llabial|Llabiales]] ![[consonante dental|Dentales]] ![[consonante alveolar|Alveolares]] ![[consonante velar|Velares]] ![[consonante glotal|Glotales]] |- | rowspan="2" | '''[[consonante oclusiva|Oclusives]]''' | [[Velarización|Velarizadas]] ("anches") | align=center | {{AFI|p&nbsp;&nbsp;b}} | colspan=2 align=center | {{AFI|t&nbsp;&nbsp;d}} | align=center | {{AFI|k&nbsp;&nbsp;g}} | &nbsp; |- | [[Palatalización|Palatalizadas]] ("fines") | align=center | {{AFI|pʲ&nbsp;&nbsp;bʲ}} | colspan=2 align=center | {{AFI|tʲ&nbsp;&nbsp;dʲ}} | align=center | {{AFI|kʲ&nbsp;&nbsp;gʲ}} | &nbsp; |- | rowspan=2 | '''[[consonante nasal|Nasales]]''' | Velarizadas ("anches") | align=center | {{AFI|m}} | colspan=2 align=center | {{AFI|N&nbsp;&nbsp;n}} | align=center | {{AFI|ŋ}} | &nbsp; |- | Palatalizadas ("fines") | align=center | {{AFI|mʲ}} | colspan=2 align=center | {{AFI|Nʲ&nbsp;&nbsp;nʲ}} | align=center | {{AFI|ŋʲ}} | &nbsp; |- | rowspan=2 | '''[[consonante fricativa|Fricatives]]''' | Velarizadas ("anches") | align=center | {{AFI|f&nbsp;&nbsp;v}} | align=center | {{AFI|θ&nbsp;&nbsp;ð}} | align=center | {{AFI|s}} | align=center | {{AFI|x&nbsp;&nbsp;ɣ}} | align=center | {{AFI|h}} |- | Palatalizadas ("fines") | align=center | {{AFI|fʲ&nbsp;&nbsp;vʲ}} | align=center | {{AFI|θʲ&nbsp;&nbsp;ðʲ}} | align=center | {{AFI|sʲ}} | align=center | {{AFI|xʲ&nbsp;&nbsp;ɣʲ}} | align=center | {{AFI|hʲ}} |- | rowspan=2 | '''[[Nasalización|Nasalizada]] Fricatives''' | Velarizadas ("anches") | align=center | {{Unicode|ṽ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- | Palatalizadas ("fines") | align=center | {{Unicode|ṽ}}{{AFI|ʲ}} | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; | &nbsp; |- | rowspan=2 | '''[[Líquides]]''' | Velarizadas ("anches") | &nbsp; | colspan=2 align=center | {{AFI|R&nbsp;&nbsp;r}} | &nbsp; | &nbsp; |- | Palatalizadas ("fines") | &nbsp; | colspan=2 align=center | {{AFI|Rʲ&nbsp;&nbsp;rʲ}} | &nbsp; | &nbsp; |- | rowspan=2 | '''[[consonante llateral|líquida llateral]]''' | Velarizadas ("anches") | &nbsp; | colspan=2 align=center| {{AFI|L&nbsp;&nbsp;l}} | &nbsp; | &nbsp; |- | Palatalizadas ("fines") | &nbsp; | colspan=2 align=center | {{AFI|Lʲ&nbsp;&nbsp;lʲ}} | &nbsp; | &nbsp; |} Dellos detalles de la fonética del irlandés antiguu son desconocíos. /sʲ/ pudo pronunciase [ɕ] o [ʃ], como n'irlandés modernu. /hʲ/ pudo ser el mesmu soníu que /h/ y/o o/xʲ/. /Nʲ/ y /Lʲ/ pudieron pronunciase [ɲ] y [ʎ] respeutivamente. === Vocales === L'inventariu de los [[monoptongos]] del irlandés antiguu ye: {|{{tablaguapa}} ! &nbsp; ! colspan="2" | Curtiu !colspan="2" | Llargu |- | '''[[vocal zarrada|Zarraes]] ("altes")''' | align=center | {{AFI|i}} | align=center | {{AFI|o}} | align=center | {{AFI|iː}} | align=center | {{AFI|oː}} |- | '''[[vocal media|Medies]]''' | align=center | {{AFI|y}} | align=center | {{AFI|o}} | align=center | {{AFI|yː}} | align=center | {{AFI|oː}} |- | '''[[vocal abierta|Abiertes]] ("baxes")''' | colspan="2" align="center" | {{AFI|a}} | colspan="2" align="center" | {{AFI|aː}} |} La distribución de les [[vocal]]es curties en [[sílaba]] átona ye un pocu complicada. Toles vocales curties pueden apaecer en sílaba final abierta átona (una sílaba abierta ye la que nun tien una consonante esplosiva dempués), tantu tres consonante velarizada como palatalizada. Les vocales posteriores /y/ y /i/ escríbense de cutiu ''ae'' y ''ai'' tres consonantes velarizadas, fechu que podría indicar una pronunciación retraída, quiciabes daqué como [ɘ] y [ɨ]. Los diez posibilidaes apaecen nos siguientes exemplos: {|{{tablaguapa}} | ''marba'' /ˈmarv'''a'''/ "mate" ([[persona (gramática|1]] [[númberu (gramática)|sg.]] [[manera suxuntiva|subj.]]) || ''léicea'' /ˈLʲyːgʲ'''a'''/ "dexe" (1 sg. subj.) |- | ''marbae'' /ˈmarv'''y'''/ "mates" (2 sg. subj.) || ''léice'' /ˈLʲyːgʲ'''y'''/ "dexes" (2 sg. subj.) |- | ''marbai'' /ˈmarv'''i'''/ "matos" (2 sg. [[manera indicativa|indic.]]) || ''léici'' {{AFI|/ˈLʲyːgʲ'''i'''/}} "dexes" (2 sg. indic.) |- | ''súlo'' /ˈel soːl'''o'''/ "güeyu" ([[xenitivu|xen.]]) || ''doirseo'' /ˈdoRʲsʲ'''o'''/ "puerta" (xen.) |- | ''marbu'' /ˈmarv'''o'''/ "mato" (1 sg. indic.) || ''léiciu'' /ˈLʲy:gʲ'''o'''/ "dexo" (1 sg. indic.) |} En sílabes átones ''zarraes'' (esto ye, les que rematen en consonante esplosiva), la calidá d'una vocal curtia ye casi dafechu predecible reparando si les consonantes que la arrodien son anches o fines. Ente dos consonantes anches, la vocal ye {{AFI|/a/}}, como en ''dígal'' /ˈdʲiːɣ'''a'''l/ "vengación" ([[nominativu|nom.]]). Ente una consonante ancha y una fina la vocal ye /y/, como en ''dliged'' /ˈdʲlʲiɣʲ'''y'''ð/ "llei" (nom./[[acusativu|ac.]]). Antes d'una consonante fina la vocal ye /i/, como en ''dígail'' /ˈdʲiːɣ'''i'''lʲ/ "vengación" (acc./[[dativu|dat.]]), y ''dligid'' /ˈdʲlʲiɣʲ'''i'''ðʲ/ "llei" (xen.). les principales esceiciones a esta regla son que /o/ frecuentemente apaez cuando la siguiente sílaba contenía un *ū en [[proto-celta|protocéltico]] (por casu, ''dligud'' /ˈdʲlʲiɣ'''o'''ð/ "llei" (dat.) < PC *''dligedū''), y que /o/ o /o/ frecuentemente apaez tres una [[consonante llabial|llabial]] ancha (por casu, ''lebor'' /ˈLʲev'''o'''r/ "llibru"; ''domun'' /ˈdoṽ'''o'''n/ "mundu"). L'inventariu de los [[diptongu|diptongos]] del irlandés antiguu apaez nesta tabla: {|{{tablaguapa}} ! colspan="5" | Llongures ([[mora (llingüística)|bimoraicos]]) ! colspan="2" | Curtios (monomoraicos) |- | align=center | {{AFI|ai}} | align=center | {{AFI|ia}} | align=center | {{AFI|ui}} | &nbsp; | align=center | {{AFI|au}} |align="center"| {{AFI|ĭo}} |align="center"| {{AFI|ăo}} |- | align=center | {{AFI|oi}} | align=center | {{AFI|ua}} | align=center | {{AFI|iu}} | align=center | {{AFI|eu}} | align=center | {{AFI|ou}} |align="center"| {{AFI|ĕo}} | &nbsp; |} == Ortografía == Como na mayoría de les llingües medievales, la [[ortografía]] del irlandés antiguu nun ta afitada, de cuenta que les siguientes afirmaciones hai que tomales namái como xeneralizaciones. Cada manuscritu puede variar en gran midida d'estes indicaciones. L'[[alfabetu]] del irlandés antiguu consiste nes siguientes dieciocho [[lletra|lletres]] del [[alfabetu llatín]]: :a, b, c, d, e, f, g, h, i, l, m, n, o, p, r, s, t, o Amás, el [[acentu agudu]] y el [[puntu (diacríticu)|puntu adscritu]] úsense como [[diacríticu|diacríticos]] con ciertes lletres: * L'acentu agudu indica una [[vocal]] llarga: ''á'', ''é'', ''í'', ''ó'', ''ú'' son vocales llargues. * El puntu indica la [[lenición]] de ''f'' y ''s'': ''ḟ'' ye muda, ''ṡ'' pronúnciase /h/ * El puntu úsase tamién sobre ''m'' y ''n'' ensin cambéu na pronunciación, cuando estes lletres usar pa marcar una mutación nasal: ''ṁ'', ''ṅ''. Tamién s'empleguen un númberu de [[dígrafu|dígrafos]]: :La lletra ''i'' asitiar tres una vocal pa indicar que la consonante siguiente ye fina: ''ai'', ''ei'', ''oi'', ''ui''; ''ái'', ''éi'', ''ói'', ''úi''. :La lletra ''h'' asitiar tres ''c'', ''t'', ''p'' pa indicar una [[fricativa]]: ''ch'', ''th'', ''ph''. :Los diptongos tamién s'indiquen con dígrafos: ''áe''/''aí'', ''ía'', ''uí'', ''áu'', ''óe''/''oyí'', ''úa'', ''éu'', ''óu'', ''iu'', ''au'', ''eu''. En posición inicial de pallabra, cuando nun se produz [[mutación consonántica]], les lletres consonantes tienen los siguientes valores; son anches ante [[vocal]]es anteriores (''a'', ''o'', ''o'') y fines ante vocal posteriores (''y'', ''i''): * b: /b/, /bʲ/. * c: /k/, /kʲ/. * d: /d/, /dʲ/. * f: /f/, /fʲ/. * g: /g/, /gʲ/. * h: Ver discutiniu más embaxo. * l: /L/, /Lʲ/. * m: /m/, /mʲ/. * n: /N/, /Nʲ/. * p: /p/, /pʲ/. * r: /R/, /Rʲ/. * s: /s/, /ʃ/. * t: /t/, /tʲ/. A pesar de que l'irlandés antiguu tien tantu un soníu /h/ y una lletra ''h'', nun hai una rellación consistente ente los dos. Les pallabres en vocal inicial escríbense dacuando con una ''h'' non pronunciada, especialmente si son bien curties (la [[preposición]] ''i'' "en" escríbense dacuando ''hi'') o si precisen ser enfatizadas (el nome d'[[Irlanda]], ''Ériu'', escríbese dacuando ''Hériu''). Per otra parte, pallabres qu'empiecen con soníu /h/ escríbense munches vegaes ensin ella, por casu ''a ór'' /a hoːr/ "el so oru". Si'l soníu y l'escritura coinciden, ye casualidá, como en ''ní hed'' /Nʲiː heð/ "nun ye". Tres una vocal o ''l'', ''n'', o ''r'' les lletres ''c, p, t'' pueden representar oclusives tanto sordes como sonores; pueden escribise dobles con cada valor: * ''mac'' ou ''macc'' /mak/ "fíu". * ''bec'' ou ''becc'' /bʲeg/ "pequeñu". * ''op'' ou ''opp'' /ob/ "despreciar". * ''brat'' ou ''bratt'' /brat/ "abrigu". * ''brot'' ou ''brott'' /brod/ "aguiyón". * ''derc'' /dʲerk/ "furacu". * ''derc'' /dʲerg/ "coloráu". * ''daltae'' /daLte/ "neñu adoptáu". * ''celtae'' /kʲeLde/ "qu'escuende". * ''alce'' /alce/ "de restu". * ''antae'' /ande/ "que queda". Tres una vocal les lletres ''b, d, g'' representen les fricatives /v, ð, ɣ/ o los sos equivalentes finos: * ''dub'' /duv/ "negru". * ''mod'' /moð/ "trabayu". * ''mug'' /muɣ/ "esclavu". * ''claideb'' /klaðʲev/ "espada". * ''claidib'' /klaðʲivʲ/ "espaes". Tres ''m'', ''b'' ye una oclusiva, pero tres ''d'', ''l'' y ''r'' ye una fricativa: * ''imb'' /imʲbʲ/ "mantega". * ''odb'' /oðv/ "nuedu (d'un árbol)". * ''delb'' /dʲelv/ "imaxe". * ''marb'' /marv/ «muertu». Tres ''n'' y ''r'', ''d'' ye una oclusiva: * ''bind'' /bʲenʲdʲ/ "melodiosu". * ''cerd'' /kʲeRd/ "arte, talentu". Tres ''n'', ''l'', y ''r'', ''g'' ye frecuentemente una oclusiva, pero ye una fricativa y unes poques pallabres: * ''long'' /loŋg/ "barcu". * ''delg'' ou ''delc'' /dʲelg/ "escayu". * ''argat'' ou ''arggat'' /argad/ "plata". * ''ingen'' /enʲɣʲen/ "fía". * ''bairgen'' /barʲɣʲen/ "cachu de pan". Tres vocal ''m'' ye de normal una fricativa, pero dacuando una oclusiva (nasal); en tal casu de cutiu escríbese doble: * ''dám'' /daː{{Unicode|ṽ/}} "compañía". * ''lom'' ou ''lomm'' /lom/ "desnudu". Los dígrafos ''ch'', ''ph'', ''th'' nun apaecen en posición inicial de pallabra sacante en lenición, pero si apaecen pronúnciense /x/, /f/, /θ/. * ''ech'' /ex/ "caballu". * ''oíph'' /oif/ "guapura". * ''áth'' /aːθ/ "vau". Les lletres ''l'', ''n'', y ''r'' escríbense dobles cuando indiquen sonores tirantes, y sencielles cando indiquen sonores nidies (sicasí, les sonores tirantes escríbense de normal sencielles cuando tán al entamu de pallabra): * ''corr'' /koR/ "garza". * ''cor'' /kor/ "actu de poner, d'echar". * ''coll'' /koL/ "ablanar". * ''col'' /kol/ "pecáu". * ''sonn'' /son/ "estaca". * ''son'' /son/ "soníu". == Sintaxis == L'irlandés antiguu sigue la estructura típica VSO (verbu-suxetu-oxetu) compartida pola mayoría de les [[llingües céltiques]] (a pesar de ser posibles otros órdenes, cuantimás según la [[Llei de Bergin]]). Los verbos [[conxugación|conxúguense]] dafechu, y tienen la mayoría de les formes típiques de les [[llingües indoeuropees]], esto ye, los tiempos [[Presente (gramática)|presente]], [[Pretéritu imperfectu|imperfectu]], [[tiempu pasáu|pasáu]], [[Futuru (gramática)|futuru]] y [[Pretéritu perfectu simple|pretéritu]], les maneres indicativu, [[manera suxuntiva|suxuntivu]], [[manera condicional|condicional]] y [[manera imperativa|imperativu]], y [[voz (gramática)|voz]] activa y pasiva. La única forma verbal que faltaba n'irlandés antiguu ye l'[[infinitivu]] (presente de forma llindada nel irlandés modernu), en que los sos casos l'irlandés antiguu emplegaba construcciones col nome verbal. Los pronomes personales, cuando s'emplegaben como complementu direutu, se infijaban dientro del verbu col que diben acomuñaos. Lo que se considera equivalente a les preposiciones en castellán tán xeneralmente nel mesmu sitio que nel castellán, anque que dalgunes tán infijadas nel verbu mesmu. == Morfoloxía == === Nomes === L'irlandés antiguu caltenía trés [[xéneru (gramática)|xéneros]], masculín, femenín y neutru; trés [[númberu (gramática)|númberos]], [[singular]], [[plural]] y [[Númberu dual|dual]] (el tercer númberu, el dual, namái ta atestiguáu nun grau llindáu en delles formes, a pesar de que casi siempres va precedíu pol cardinal ''dá'', que significa "dos"; y cinco casos ([[nominativu]], [[vocativu]], [[acusativu]], [[xenitivu]] y [[dativu]]). [[Thurneysen]] describió catorce clases de nomes, definíes pola marca morfolóxica de la tema, con siete tarrezas vocálicos y siete consonánticos (incluyendo una clase de nomes irregulares ya indeclinables). {|{{tablaguapa}} ! &nbsp; ! colspan="1" | [[Singular]] ! colspan="1" | [[Plural]] ! colspan="1" | [[Dual (gramática)|Dual]] |- | '''[[Nominativu]]''' | align=center | ''túath'' | align=center | ''túatha'' | align=center | ''túaith'' |- | '''[[Vocativu]]''' | align=center | ''túath'' | align=center | ''túatha'' | align=center | - |- | '''[[Acusativu]]''' | align="center" | ''túaith'' | align="center" | ''túatha'' | align="center" | ''túaith'' |- | '''[[Xenitivu]]''' | align="center" | ''túa (i) o'' | colspan="2" align="center" | ''túath'' |- | '''[[Dativu]]''' | align="center" | ''túaith'' | colspan="2" align="center" | ''túath (a) ib'' |} === Verbos === Los verbos asítiase en posición inicial na frase (namái precedíos por delles partícules, formando un 'complexu verbal', y bien pocos alverbios). La mayoría de los verbos tienen, amás de los tiempos, voces, y maneres citaes antes, dos grupos de formes: una forma conxunta y una forma absoluta. * La forma conxunta consiste de normal n'unu o más [[preverbios]] (partícules que, en dellos casos, tienen históricamente un orixe preposicional, compárese ''a-'', ''y-'', ''en-'', etc. de los verbos llatinos, anque que nos tán direutamente rellacionaos y los prefixos verbales nes llingües xermániques), siguíos por una tema verbal que contién la mayor parte de la conxugación. Los pronomes personales en función de complementu direutu se infijan ente'l preverbio y la tema verbal, xunto con otres variaes partícules que modifiquen el significáu del verbu (incluyida la negación) o indiquen ciertes estructures especiales de frase. * La forma absoluta úsase cuando nun son necesarios infixos y los otros elementos necesarios dar n'otra parte de la frase. Un verbu simple puede funcionar n'irlandés antiguu como una frase completa, en casu que se afijen a la fin del verbu partícules enfátiques como ''-sa'' y -se''. == Bibliografía == * Green, Antony, ''Old Irish Verbs and Vocabulary'', [[Somerville, Massachusetts]]: Cascadilla Press, 1995. ISBN 1-57473-003-7. * McCone, Kim, ''The Early Irish Verb'', [[Maynooth]]: An Sagart, 1987. ISBN 1-870684-00-1. * Quin, Y. G., ''Old-Irish Workbook'', [[Dublín]]: Royal Irish Academy, 1975. ISBN 0-901714-08-9. * Stifter, David, ''Sengoidelc: Old Irish for Beginners'', Syracuse: Syracuse University Press, 2006. ISBN 0-8156-3072-7. * Strachan, John, ''Old-Irish Paradigms and Selections from the Old-Irish Glosses'', 4ª ed. revised by Osborn Bergin, [[Dublín]]: Royal Irish Academy, 1949. ISBN 0-901714-35-6. * Thurneysen, Rudolf, ''A Grammar of Old Irish'', traducíu por D. A. Binchy y Osborn Bergin, [[Dublín]]: Dublin Institute for Advanced Studies, 1946. ISBN 1-85500-161-6. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.ceantar.org/Dicts/MB2/index.html An Etymological Dictionary of the Gaelic Language] MacBain, Alexander Gairm Publications, 1982 * [http://www.smo.uhi.ac.uk/sengoidelc/duil-belrai/english.html diccionariu d'irlandés antiguu] {{Tradubot|Idioma irlandés antiguo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Idioma irlandés|Irlandés antiguu]] 59cq8o2a9d0zgbybjw7ryp2qa97emqh 0 100955 4379212 4315802 2025-06-24T16:48:20Z XabatuBot 43102 iguo testu: a b c d y => a b c d e 4379212 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Priscianus della Robbia OPA Florence.jpg|thumb|300px|[[Prisciano]], o'l Gramáticu, panel de mármol que data del 1437-1439 dende'l campanariu de [[Florencia]], Italia, por [[Luca della Robbia]]. La escena ye una alegoría del gramáticu.]] La '''gramática de la llingua llatina''' (en [[llatín]]: ''Grammatica linguae latinae''), al igual que la d'otres [[llingües indoeuropees]] antigües, ye bien [[flexón (llingüística)|flexiva]] nel sentíu estructural y orgánico, lo que significa que dexa una gran flexibilidá pa la eleición del orde de pallabres. Por casu, ''femina togam texuit'', "la muyer texó una toga," que ye l'orde preferíu de pallabres, podría espresase igualmente como ''texuit togam femina'' o ''togam texuit femina.'' En cada pallabra, les terminaciones ''-a'', ''-a-m'' y ''-o-it'' —y non la posición qu'ocupen na frase, como asocede sicasí na mayoría de les llingües modernes, romances o nun espresen la función gramatical. Sicasí, xeneralmente l'orde de les pallabres atener al paradigma [[Suxetu Oxeto Verbu]], anque les variaciones d'esti modelu son bien frecuentes, especialmente na poesía, según na prosa pa espresar matices sintácticos y estilísticos sutiles.<ref>{{cita llibru |títulu=Latin word order: structured meaning and information|nome=Andrew M. |apellíu=Aporté|nome2=Laurence D. |apellíu2=Stephens|llugar=Oxford; New York|editorial=[[Oxford University Press]]|añu=2006|páxines=3-5|idioma=inglés|cita=''Word order is what gets the reader of Latin from disjoint sentences to coherent and incrementally interpretable text.'' N'español: "L'orde de les pallabres ye lo que llogra'l llector del llatín a partir de frases dixuntes pa entender ya interpretar el testu incrementalmente."}}</ref> == Fonoloxía y alfabetu llatín == L'alfabetu llatín clásicu ta compuestu por ventitrés lletres. Primitivamente solo había ventiún, pero nos sieglos I-II e.C. introduciéronse dos nueves lletres: la '''Y (y)''' y la '''Z (z)''', pa la trescripción de les pallabres griegues que conteníen la vocal [[ípsilon]] y la consonante dseta, respeutivamente. Otros intentos d'introducir nueves lletres, como [[Lletres claudies|el del emperador Claudio]] na primer metá del sieglu I&nbsp;d.&nbsp;C., nun espolletaron por cuenta de la so naturaleza puramente erudita. A partir del Renacimientu, los editores de los testos llatinos empezaron a emplegar les grafíes '''J (j)''' y la '''V (v)''' como signos convencionales pa poder estremar los [[alófonos]] consonánticos [{{IPA|j, w}}] de '''I''' y '''V''' de los correspondientes alófonos vocálicos [{{IPA|i, o}}]. <center> '''A B C D Y F G H I/(J) K L M N O P Q R S T (O)/V X Y Z'''<br /> '''a b c d e f g h i/(j) k l m n o p q r s t o/(v) x y z''' </center> === Fonemes vocálicos === Nel [[llatín clásicu]] hai diez [[fonema|fonemes]] vocálicos, que estremábense pola [[Vocal llarga|cantidá]] vocálica: cinco d'ellos son vocales curtios /a, e, i, o, u/, y los otros cinco, vocales llargues /ā, ē, ī, ō, ū/, magar la escritura llatino casi nunca estremaba gráficamente les vocales curties de les vocales llargues. Asina toles vocales representábense namái por aciu los cinco signos que pa esti fin tenía l'[[alfabetu]] de les colonies griegues d'[[Italia]]: '''A (a)''', '''Y (y)''', '''I (i),''' '''O (o)''', '''O (o)''' (los signos del griegu pa les vocales llargues η y ω cenciellamente nun fueron usaos pa representar vocales). Dacuando, mientres l'Imperiu, dellos testos marcaron dalgunes de les vocales llargues con ''á, é, í, ó, ú''. La evidencia de la [[cantidá]] de les vocales ye por tanto indireuta, y procede en gran midida de dos fuentes: * La poesía llatina (onde la cantidá vocálica yera fundamental, una y bones esa poesía basar en patrones regulares de sílabes llargues y curties pa dar ritmu a la frase); y * La evidencia d'otres llingües, fundamentalmente les romániques, onde les vocales llargues y curties dexaron distintu rastru nes sílabes tóniques. Tamién les trescripciones de pallabres llatines en griegu podíen amosar dacuando la [[cantidá]] de les vocales llatines. === Prosodia === ==== Cantidá vocálica ==== La cantidá ye una traza fonolóxica qu'estrema les vocales, diptongos y sílabes en munches llingües indoeuropees. La '''cantidá de les vocales''' ye una traza suprasegmental qu'inflúi na duración de la pronunciación de les mesmes. El llatín namái estremaba dos tipos de cantidá o duración: les vocales de mayor duración denominar llargues, y les de menor duración denominar curties. Modernamente la cantidá d'una vocal márcase explícitamente por aciu los siguientes signos: * Les vocales curties indicar col signu '''˘''' asitiáu sobre la vocal correspondiente. * Les vocales llargues indicar col signu '''¯''' asitiáu sobre la vocal correspondiente. Nesti artículu, de normal, namái s'indiquen les vocales llargues, depués les vocales sobre les que nun s'indica'l signu gráficu usualmente son curtios. La cantidá ye un fenómenu importante na llingua llatina, yá que estrema pallabres de significaos distintos y tamién distintes formes flexivas d'una mesma pallabra. Por casu: (1) Distinción léxica: ''mālum'', 'mazana' / ''malum'', '(daqué) malu'<br /> (2) Distinción gramatical: ''cum reginā'', 'cola reina' / ''cum regina...'', 'cuando la reina...'<br /> ==== Cantidá silábica ==== El fenómenu de la '''cantidá silábica''' ta automáticamente rellacionáu cola presencia de vocales llargues y la presencia de coda na sílaba. La posición onde recái l'acentu prosódicu ta determinada pola cantidá vocálica de la penúltima sílaba. La doctrina tradicional establez los cuatro siguientes regles pa decidir si una sílaba ye llarga o curtia y, poro, pescudar la posición del acentu: * Son llargues: ** les sílabes que contienen, bien una vocal llarga por naturaleza, bien un diptongu (los cualos son, en llatín, "ae" y "oe", y n'ocasiones "au"): ''<o>Rō</o>ma'', ''a<o>mās</o>''. ** les sílabes que la so vocal ta siguida, bien por dos (o más) consonantes, bien por una consonante doble (''x'', ''z''): ''</o>est</o>'', ''<o>ga</o>za'' (que se pronuncia ''<o>gad</o>-sa''). * Son curtios: ** les sílabes que contienen una vocal curtia por naturaleza (y non siguida de dos consonantes): ''anima'', ''deus''. ** Les sílabes acabaes en vocal a la que siga otra vocal n'hiatu (''vocalis ante vocalem corripitur'', "vocal delantre de vocal embrive"): ''iūsti<o>ti</o>a'', ''<o>de</o>ārum''. Amás, tien de tenese en cuenta que les combinaciones vocáliques "ae" (æ) y "oe" (œ), que son diptongos, siempres son llargues (y, dacuando, ser tamién la combinación vocálica "au", que puede tratase como diptongu o como hiatu). Modernamente realízase un analís fonolóxicu que resulta más simple en términos de [[mora (llingüística)|mora]]. Acordies con esti analís, les sílabes curties consten d'una sola mora, y les sílabes llargues, de dos mores, y l'acentu prosódicu recái siempres axacente na penúltima mora antes de la postrera vocal. El fechu de que l'acentu pueda ser analizáu en términos de mores y el fechu de que la poesía llatina basárase más que na rima na cantidá vocálica, suxeren que la cantidá silábica tenía un reflexu fonéticu na fala: presumiblemente, el llatín falar con un ritmu moraico (como asocede en xaponés modernu) más que con un ritmu silábicu (como asocede n'italianu o español) o con un ritmu acentual (como asocede n'inglés). ==== Acentuación ==== En llatín nun esiste acentu gráficu, pero sí acentu fonolóxicu d'intensidá, siendo les pallabres llanes o [[esdrúxules]]. Les regles pa l'acentuación prosódica son les siguientes: * toles pallabres de dos sílabes son llanes o graves. * les pallabres de trés o más sílabes van ser: ** llanes si la penúltima sílaba ye llarga. ** esdrúxules si la penúltima sílaba ye curtia. Más cenciellamente, si clasificamos les [[sílaba|sílabes]] llatines en pesaes (les acabaes en vocal llarga o consonante) y llixeres (toles demás) y consideramos que les sílabes pesaes tienen dos [[Mora (llingüística)|mores]] y les llixeres una sola mora, puede comprobase que l'acentu recái sobre la penúltima mora antes de la postrera vocal. == Morfología == === Sistema de casos del llatín === El llatín ye una [[llingua flexiva]], lo que significa qu'una pallabra (los sustantivos, los axetivos y los pronomes) adopta diverses formes acordies cola so función sintáctica y la so [[casu (gramática)|casu gramatical]]. Esisten en llatín clásicu seis casos: * [[casu nominativu|Nominativu]] → Suxetu y atributu. * [[caso xenitivu|Xenitivu]] → Complementu del Nome. * [[Caso dativu|Dativu]] → Oxetu Indireutu (y dacuando complementu nominal). * [[Caso acusativu|Acusativu]] → Oxetu Direutu (n'oraciones actives) y "[[casu oblicuu]]" con [[preposición]]. * [[Casu vocativu|Vocativu]] → Apelación. * [[Caso ablativu|Ablativu]] → Complementu Circunstancial ("[[casu oblicuu]]" con [[preposición]]). Esisten restos fosilizaos d'un casu adicional [[indoeuropéu]]: el [[Casu locativu|Llocativu]], namái nel númberu singular, pa indicar llocalización, bien nel espaciu, bien nel tiempu: ''ruri'', 'nel campu', ''humi'', 'na tierra', ''Romae'', 'en Roma', ''vesperi'', 'al atapecer'. Estes formes con sentíu llocativu coinciden morfolóxicamente coles de xenitivu singular (nes declinaciones primer y segundo) y cola del dativu singular (na tercer declinación): nes declinaciones cuarto y quinto, nun tenemos documentáu nengún exemplu d'esti casu{{ensin referencies}}. La rellación de los distintos casos col verbu ye de gran relevancia. El nominativu, l'acusativu, el dativu y l'ablativu recayen na órbita del verbu y podemos dicir que son determinantes d'ésti. Sicasí, el xenitivu ye determinante d'otru nome; y el casu vocativu quedaría fora de la influencia del verbu tamién. === El sustantivu === Los sustantivos pártense, según temes, en cinco declinaciones identificables pol so xenitivu singular. ==== Primer declinación ==== Tarrezas en '''-a''' y xenitivu singular en '''-ae'''. La mayoría de los nomes son de xéneru femenín, anque esisten cuatro grupos d'esceiciones con sustantivos masculinos: 1) los nomes comunes que se refieren a un trabayu qu'en Roma yera exercíu puramente polos homes (''poeta, nauta, agricŏla, pīrāta, scurra'' 'poeta, navegante, llabrador, pirata, camanduleru', etc.); 2) los nomes propios de los ríos (''Sequana, Garunna'' '[[ríu Sena|Sena]], [[ríu Garona|Garona]]', etc.); 3) los nomes propios d'home (''Caligŭla, Senĕca, Catilīna'', etc.); y 4) los xentilicios (''belga, persa'', etc.). {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Temes en -a !!!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||ros -a||ros -æ |- |'''[[Vocativu]]'''||ros -a||ros -æ |- |'''[[Acusativu]]'''||ros -am||ros -ās |- |'''[[Xenitivu]]'''||ros -æ||ros -ārum |- |'''[[Dativu]]'''||ros -æ||ros -īs |- |'''[[Ablativu (gramática)|Ablativu]]'''||ros -ā||ros -īs |} '''Particularidaes:''' 1ª: Los nomes femeninos de la primer declinación (exemplos: ''dĕa'' 'diosa', ''fīlĭa'' 'fía', ''lliberta'' 'lliberta', ''magĭstra'' 'maestra', ''amīca'' 'amiga', ''sĕrva'' 'esclava', etc.) que'l so correspondiente masculín pertenez a la segunda declinación, siempres y cuando compartan idénticu raigañu (exemplos ''dĕus'' 'dios', ''fīlĭus'' 'fíu', ''libertus'' 'llibertu', ''magĭster'' 'maestru', ''amīcus'' 'amigu', ''servus'' 'esclavu', etc.) presenten nos casos dativu y ablativu del plural una desinencia en ''-ābus'' (y non la esperable ''-īs'') col fin de poder estremase d'aquellos: ''''vg.'''' ''fīlĭīs'': 'pa los fíos' / ''fīlĭābus'': 'pa les fíes'. 2ª: El sustantivu ''familia, -æ'', cuando depende d'un nome de parentescu, emplega nel xenitivu singular la terminación (arcaica) ''-as'' (y non la terminación regular ''-æ''): ''pater families'': 'el padre de (la) familia'. ==== Segunda declinación ==== Tarrezas en '''-o''' y xenitivu singular en '''-ī'''. La mayoría de los nomes pertenecientes a esta declinación son de xéneru masculín (aquellos que'l so nominativu singular termina en ''-ŭs''/''-ĕr''/''-ĭr'') o neutru (aquellos que'l so nominativu singular presenta la terminación ''-ŭm''). Sicasí, esisten nesta declinación (pero namái ente los acabaos en ''-ŭs'') unos pocos sustantivos de xéneru femenín, que pueden arrexuntase en tres grupos, magar el terceru d'ellos ye artificial: 1) sustantivos comunes qu'indiquen árboles, una y bones el nome xenéricu pa "árbol", ''arbŏs arbŏris'', ye femenín en llatín (''pīnŭs -ī, corylŭs -ī'', ''ulmŭs -ī, fraxĭnŭs -ī'', etc.); 2) los nomes propios xeográficos (topónimos) de ciudaes, islles y países transcritos de la llingua griega, yá que nesti idioma yeren de xéneru femenín (''Corinthŭs -ī, Cyprŭs -ī, Ægyptŭs -ī'', etc.); y 3) una serie heteroxénea de nomes comunes d'usu bien frecuente ('''humŭs -ī, domŭs -ī'', etc.) o infrecuente (''alvŭs -ī'', etc.). Pa los sustantivos masculinos (o femeninos en ''-ŭs'') esisten tres paradigmes de declinación dependiendo de la terminación del nominativu singular: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu ''-us'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||domin -us||domin -ī |- |'''[[Vocativu]]'''||domin -y||domin -ī |- |'''[[Acusativu]]'''||domin -um||domin -ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||domin -ī||domin -ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||domin -ō||domin -īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||domin -ō||domin -īs |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu ''-er'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||puer ||puer-ī |- |'''[[Vocativu]]'''||puer ||puer-ī |- |'''[[Acusativu]]'''||puer-um||puer-ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||puer-ī||puer-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||puer-ō||puer-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||puer-ō||puer-īs |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu -dir ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||vir||vir-ī |- |'''[[Vocativu]]'''||vir||vir-ī |- |'''[[Acusativu]]'''||vir-um||vir-ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||vir-ī||vir-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||vir-ō||vir-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||vir-ō||vir-īs |} Sicasí, pa los nomes neutros tien d'aplicase'l siguiente paradigma de declinación: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Nomes neutros ''-um'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||templ-um ||templ-a |- |'''[[Vocativu]]'''||templ-um ||templ-a |- |'''[[Acusativu]]'''||templ-um||templ-a |- |'''[[Xenitivu]]'''||templ-ī||templ-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||templ-ō||templ-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||templ-ō||templ-īs |} ==== Tercer declinación ==== Tarrezas en '''-i''' y en consonante, y xenitivu singular en '''-is'''. Entiende sustantivos masculinos, femeninos y neutros. Los paradigmes de declinación son los siguientes: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" ! colspan="3"|Temes en -i masc. y fem. ! colspan="3"|Temes en -i neutros ! colspan="3"|Temes en consonante masc. y fem. ! colspan="3"|Temes en consonante neutros |- |'''[[Nominativu]]'''||cīv-is ||cīv-ēs||'''[[Nominativu]]'''||mar-y ||maria||'''[[Nominativu]]'''||consul||consules||'''[[Nominativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Vocativu]]'''||cīv-is||cīv-ēs ||'''[[Vocativu]]'''||ma-re ||maria||'''[[Vocativu]]'''||consul ||consules||'''[[Vocativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Acusativu]]'''||cīv-em ||cīv-ēs||'''[[Acusativu]]'''||mar-y ||maria||'''[[Acusativu]]'''||consul-em ||consules||'''[[Acusativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Xenitivu]]'''||cīv-is ||cīv-ium||'''[[Xenitivu]]'''||mar-is ||marium||'''[[Xenitivu]]'''||consul-is ||consulum||'''[[Xenitivu]]'''||flūmĭn-is ||flūmĭn-um |- |'''[[Dativu]]'''||cīv-ī ||cīv-ibus||'''[[Dativu]]'''||mar-ī ||maribus||'''[[Dativu]]'''||consul-i ||consulibus||'''[[Dativu]]'''||flūmĭn-i ||flūmĭn-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||cīv-y ||cīv-ibus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||mar-i ||maribus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||consul-y ||consulibus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||flūmĭn-y ||flūmĭn-ibus |} ==== Cuarta declinación ==== Tarrezas en '''-ū''', y xenitivu singular en '''-ūs'''. Entiende nomes femeninos(masculinos) y neutros. Domus tien casos de la segunda y de la cuarta. Esto ye, xenitivu singular '''-i -us''' dat ensin '''-ui -o''' abl ensin '''-o -o''' xen pl '''-uum -orum''' ac pl '''-us -vos''' {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Masculinos y femeninos ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||man-us||man-ūs |- |'''[[Vocativu]]'''||man-us||man-ūs |- |'''[[Acusativu]]'''||man-um||man-ūs |- |'''[[Xenitivu]]'''||man-ūs||man-uum |- |'''[[Dativu]]'''||man-oī||man-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||man-ū||man-ibus |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Neutros ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Vocativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Acusativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Xenitivu]]'''||corn-ū/-ūs||corn-uum |- |'''[[Dativu]]'''||corn-ū/-oī||corn-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||corn-ū||corn-ibus |} ==== Quinta declinación ==== Tarrezas en '''-y''' y xenitivu singular '''-ei'''. Los nomes d'esta declinación son femeninos. ''Dies'' en singular puede ser masculín o femenín y en plural ye masculín. {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Quinta declinación ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||di-ye||di-ēs |- |'''[[Vocativu]]'''||di-ēs||di-ēs |- |'''[[Acusativu]]'''||di-em||di-ēs |- |'''[[Xenitivu]]'''||di-ēi||di-ērum |- |'''[[Dativu]]'''||di-ēi||di-ēbus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||di-ē||di-ēbus |} === L'axetivu denominar concordanza a la igualdá en casu, númberu y xéneru de dos palabas. L'axetivu tien de concordar col nome al qu'acompaña. Qu'axetivu y nome tengan de concordar nun significa que coincidan les sos terminaciones, pos esisten nomes de la primer declinación ( temáticos en '''-a''' ) que son de xéneru masculín, y tamién esisten nomes de la segunda declinación ( temáticos en '''-o''' ) que son de xéneru femenín. ==== Clase 1 ==== La primer clase entiende los axetivos de tres terminaciones que se tornen como los nomes de la primera y segunda declinaciones. Enunciar en nominativu nes sos formes masculina, femenina y neutra. Esisten dos tipos: * '''Tipu A''' (''bŏn-us, bŏn-a, bŏn-um'') ** '''-us''' → Masculín, tórnase como ''domin-us, -ī''. ** '''-a''' → Femenín, tórnase como ''ros-a, -æ''. ** '''-um''' → Neutru, tórnase como ''templ-um, -ī''. * '''Tipu B''' (''niger, nigr-a, nigr-um'') ** '''er-Ø''' → Masculín, tórnase como ''pu-er, -ī''. ** '''-a''' → Femenín, tórnase como ''ros-a, -æ''. ** '''-um''' → Neutru, tórnase como ''templ-um, -ī''. ==== Clase 2 ==== Los axetivos de la segunda clase se flexionan pola tercer declinación. Podemos clasificar en dos grupos: * '''Axetivos temáticos en consonante''' (''euters, -eris'') ** Enunciar en nominativu y xenitivu. ** Son imparisílabos. ** Se flexionan pola tercer declinación temática en consonante, como ''consul, -is'' (masculinos y femeninos) y como ''flūmen, flūminis'' (neutros). * '''Axetivos temáticos en /-i/''' ** '''D'una terminación''' (''fēlīx, -īcis'') *** Enunciar en nominativu y xenitivu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). ** '''De dos terminaciones''' (''omnis, omne'') *** Enunciar en nominativu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). ** '''De tres terminaciones''' ('''acer, acris, acre''') *** Enunciar en nominativu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). === El pronome === ==== Pronomes personales ==== El llatín cunta con cinco formes de [[pronomes personales]] independientes: cuatro personales y unu más de calter personal-reflexivu. Esti postreru va ser analizáu na siguiente seición. La flexón de los cuatro pronomes personales ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |- align="center" ! Casos !! 1ª persona<br />Singular !!1ª persona<br />Plural !! 2ª persona<br />Singular !! 2ª persona<br />Plural''' |- align="center" ! Nominativu | egō || nōs || tū || vōs |- align="center" ! Vocativu | __ || __ || tū || vōs |- align="center" ! Acusativu | mē || nōs || tē || vōs |- align="center" ! Xenitivu | meī || nostrum, nostrī || el toī ||vestrum, vestrī |- align="center" ! Dativu | mihi || nōbis || tibi ||vōbis |- align="center" ! Ablativu | mē || nōbis ||tē ||vōbis |} * Estos pronomes pueden apaecer col sufixu ''-met'': ''egō'''met''''', ''nos'''met''''', etc. El sufixu pasa al español de la siguiente manera: ''egōmet'' 'yo mesmu' (etimológicamente ''semetipsimus'' >> mesmu n'español), ''vōsmet'' 'vós mesmos', etc. * Estos pronomes, cuando van acompañaos pola preposición '''cum''' (con) anteponer a ésta: ''me'''cum''''' (conmigo; de ''cum mecum'') ''te'''cum''''' 'contigo' ''nobis'''cum''''' 'con nós', ''vobis'''cum''''' 'con vós'. ==== Pronome reflexivu ==== De lo espuesto na seición anterior, deduzse qu'en Llatín nun esiste un pronome personal de tercer persona; ésti suplir col anafóricu ''is, hala, id'' o col denomináu deícticu ''ille, illa, illud''. Sicasí, esiste un '''pronome personal reflexivu''' de tercer persona que la so flexón ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" !'''Casos'''!!'''Reflexivu, tercer persona''' |- |'''Nom.'''|| ___ |- |'''Voc.'''|| ___ |- |'''Ac.'''||sē, sese |- |'''Xen.'''||el soī |- |'''Dat.'''||sibi |- |'''Ab.'''||sē, sese |} * Al igual que colos pronomes personales, el pronome reflexivu al dir acompañáu de la preposición ''cum'' antepónse: ''se'''cum''''' ==== Pronomes posesivos ==== Los pronomes posesivos se flexionan como los axetivos de la primer clase, y asina vamos tener: * Un solu posesor: ''tuus, tua, tuum'' paradigma ''bŏnus, bŏna, bŏnum''. * Dellos posesores: ''nŏster, nŏstra, nŏstrum'' y ''vester, vestra, vestrum'' paradigma ''nĭger, nĭgra, nĭgrum''. * El posesivu de tercer persona de singular y plural ye ''suus, sua, suum'' (so). paradigma ''bŏnus, bŏna, bŏnum''. ==== Pronomes demostrativos ==== Tamién son llamaos pronominales demostrativos, yá que pueden usase como pronomes o como axetivos. Son los siguientes: ::''hic, hæc, hoc'' (este, esta, esto) ::''iste, ista, istud'' (esi, esa, eso) ::''ille, illa, illud'' (aquel, aquella, aquello) ::''is, hala, id'' (él, ella, ello) ::''īdem, eadem, īdem'' (el mesmu, la mesma, lo mesmo) ::''ipse, ipsa, ipsum'' (yo, tu, él mesmu, mesma) :::Tornar de forma asemeyada a ''bonus'', con delles particularidaes. El xenitivu de toos estos termina en '''-ius''' y el dativu termina en '''-i''' La declinación ye como sigue: ''hic, hæc, hoc'' (este, esta, esto) {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"| Nominativu |hic, hæc, hoc |hi, hæ, haec |- !align="right"| Acusativu |hunc, hanc, hoc |hōs, hās, hæc |- !align="right"| Xenitivu |huius |hōrum, hārum, hōrum |- !align="right"|Dativu |huīc |hīs |- !align="right"|Ablativu |hōc, hāc, hōc |hīs |} ''iste, ista, istud'' ('esi, esa eso') {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"|Nominativu |iste, ista, istud |istī, istæ, ista |- !align="right"| Acusativu |istum, istam, istud |istōs, istās, ista |- !align="right"|Xenitivu |istīus |istōrum, istārum, istōrum |- !align="right"|Dativu |istī |istīs |- !align="right"|Ablativu |istō, istā, istō |istīs |} ''ille, illa, illud'' (aquel, aquella, aquello) {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"|Nominativu |ille, illa, illud |illī, illæ, illa |- !align="right"|Acusativu |illum, illam, illud |illōs, illās, illa |- !align="right"|Xenitivu |illīus |illōrum, illārum, illōrum |- !align="right"|Dativu |illī |illīs |- !align="right"|Ablativu |illō, illā, illō |illīs |} ==== Pronomes relativos ==== Son los siguientes: ::''quī, quæ, quod'' Llámense relativos porque <o>rellaciónense</o> con un antecedente. Dan pasu a una nueva oración (subordinada de relativu) y concuerden col so antecedente en xéneru y númberu, non asina en casu, yá que pueden desempeñar un oficiu distintu na so propia oración.Exemplu: :::''Amu <span style="color:blue">mulierem</span> <span style="color:green">quæ</span> est formosa'' (amu a la muyer que ye formosa) :::''mulierem'' ye l'antecedente de ''quæ'' La declinación del pronome relativu ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} ! rowspan="3" | ! colspan="6" | ''quī, quae, quod''<br />'quien, que, el que' |- ! colspan="2" | Masculín ! colspan="2" | Femenín ! colspan="2" | Neutru |- ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> |- ! Nominativu | quī || quī || quæ || quæ || quod || quæ |- ! Acusativu | quem || quōs || quam || quās || quod || quæ |- ! Xenitivu | cuius || quōrum || cuius || quārum || cuius || quōrum |- ! Dativu | cuī || quibus || cuī || quibus || cuī || quibus |- ! Ablativu | quō || quibus || quā || quibus || quō || quibus |} * El xenitivu y el dativu singular de los trés xéneros ye igual. * El dativu y l'ablativu plural de los trés xéneros ye igual. * Escarecen de vocativu. * Nótese les diferencies en pronunciación ente ''quī'' {{IPA|/kwiː/}} (< {{IPA|/kʷiː/}}) y ''cuī'' {{IPA|/ˈku.iː/}}. ==== Pronomes interrogativos ==== Les formes masculín y femenín del pronome interrogativu son idéntiques. Les formes de neutru son distintos. El xenitivu, dativu y ablativu plural son la unión ente les flexones de ''quis'' y les respeutives formes de ''res'' 'cosa'. :''Inquiz, quis'' (quién, qué) Otros pronomes interrogativos: : ''quī?, quæ?, quod?'' (¿cuál?) : ''uter?, utra?, utrum?'' (¿Quién de los dos? / ¿Cuál de los dos?) === El verbu === Los verbos llatinos espresen los accidentes gramaticales de [[persona gramatical|persona]], [[númberu gramatical|númberu]], [[voz gramatical|voz]], [[tiempu gramatical|tiempu]], [[aspeutu gramatical|aspeutu]] y [[manera gramatical|manera]] pol procedimientu básicu d'añader a la tema verbal sufixos y desinencies. Llamamos desinencia al sufixu terminal qu'espresa les categoríes o accidentes gramaticales citaos: * Les persones son: primer, segunda y tercera * Los númberos son: [[singular]] y [[plural]] (a diferencia d'otres llingües indoeuropees el llatín escarez de [[númberu dual]]). * Les voces son dos: activa y pasiva (a diferencia del griegu'l llatín escarez de [[voz gramatical|voz media]]). * Les maneres arrexuntar en personales: [[manera indicativa|indicativu]], [[manera suxuntiva|suxuntivu]], [[imperativu]]; y non personales o nominales: [[infinitivu]], [[participiu]], [[supino]], [[xerundiu]] y [[xerundivu]]. * Los [[tiempos verbales]] combinen tiempu gramatical puramente dichu y aspeutu, les combinaciones que se dan en llatín son seis: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu, pretéritu pluscuamperfeutu, futuru imperfectu y futuru perfectu. Arrexuntar na tema de '''infectum''' (que la so aición nun terminara) y na tema de '''perfectum''' (que la so aición yá terminó). ** L'indicativu tien seis tiempos: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu, pretéritu pluscuamperfeutu, futuru imperfectu y futuru perfectu. ** El suxuntivu tien cuatro tiempos: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu y pretéritu pluscuamperfeutu. ** L'imperativu tien dos tiempos: presente y futuru. ** L'infinitivu tien tres tiempos: presente, pretéritu y futuru. ** El participiu tien tres tiempos: presente, pretéritu y futuru. El verbu llatín enunciar cola primer persona del singular del presente y del pretéritu perfectu d'indicativu, col supino, y col infinitivu presente: ::Exemplu: amu, amavi, amatum, amara Delles gramátiques y diccionarios inclúin tamién la segunda persona del singular del presente indicativu. ::Exemplu: rego, is, regi, rectum, regere ==== Primer conxugación ==== '''Tema en -a''' amō, amās, amāvī, amātum, amāre {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Presente !!!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''egō'''||amu||-or||amem||-er |- |'''tū'''||amās||-aris/-are||amēs||-eris |- |'''ille'''||amat||-atur||amet||-etur |- |'''nōs'''||amāmus||-amur||amēmus||-emur |- |'''vōs'''||amātis||-amini||ametis||-emini |- |'''illī'''||amant||-antur||ament||-entur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu imperfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||amabam||-abar||amarem||-arer |- |'''tū'''||amabās||-abaris||amares||-areris |- |'''ille'''||amabat||-abatur||amaret||-aretur |- |'''nōs'''||amābāmus||-ābamur||amaremus||-aremur |- |'''vōs'''||amābātis||-ābamini||amaretis||-aremini |- |'''illī'''||amabant||-abantur||amarent||-arentur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Futuru imperfectu !!!act indicativu!!pas indicativu |- |'''egō'''||amābō||-ābor |- |'''tū'''||amābis||-aberis |- |'''(ille)'''||amābit||-abitur |- |'''nōs'''||amābimus||-ābimur |- |'''vōs'''||amābitis||-ābimini |- |'''illī'''||amābunt||-ābuntur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu perfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||-avi||-atus sum||-averim||-atus sim |- |'''tū'''||-avisti||-atus ye||-averis||-atus sis |- |'''ille'''||-avit||-atus est||-averit||-atus sit |- |'''nōs'''||-avimus||-ati sumus||-averimus||-ati simus |- |'''vōs'''||-avistis||-ati estis||-averitis||-ati sitis |- |'''illī'''||-averunt||-ati sunt||-averint||-ati sint |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu pluscuamperfeutu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||-averam||-atus eram||-avissem||-atus essem |- |'''tū'''||-averas||-atus yeres||-avisses||-atus esses |- |'''ille'''||-averat||-atus erat||-avisset||-atus esset |- |'''nōs'''||-averamus||-ati eramus||-avissemus||-ati essemus |- |'''vōs'''||-averatis||-ati eratis||-avissetis||-ati essetis |- |'''illī'''||-averant||-ati erant||-avissent||-ati essent |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||amavero||amatus ero |- |'''el to'''||amaveris||amatus eris |- |'''ille'''||amaverit||amatus erit |- |'''nos'''||amaverimus||amati erimus |- |'''vos'''||amaveritis||amati eritis |- |'''illi'''||amaverint||amati erunt |} ==== Segunda conxugación ==== '''Tema en -y''' Moneō, -ēs, monēre, monuī, monitum {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||moneo||-eor||moneam||-ear |- |'''el to'''||mones||-eris/-ere||moneas||-earis |- |'''ille'''||monet||-etur||moneat||-eatur |- |'''nos'''||monemus||-emur||moneamus||-eamur |- |'''vos'''||monetis||-emini||moneatis||-eamini |- |'''illi'''||monent||-entur||moneant||-eantur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monebam||-ebar||monerem||-erer |- |'''el to'''||monebas||-ebaris||moneres||-ereris |- |'''ille'''||monebat||-ebatur||moneret||-eretur |- |'''nos'''||monebamus||-ebamur||moneremus||-eremur |- |'''vos'''||monebatis||-ebamini||moneretis||-eremini |- |'''illi'''||monebant||-ebantur||monerent||-erentur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||monebo||-ebor |- |'''el to'''||monebis||-eberis |- |'''ille'''||monebit||-ebitur |- |'''nos'''||monebimus||-ebimur |- |'''vos'''||monebitis||-ebimini |- |'''illi'''||monebunt||-ebuntur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monui||monitus sum||monuerim||monitus sim |- |'''el to'''||monuisti||monitus ye||monueris||monitus sis |- |'''ille'''||monuit||monitus est||monuerit||monitus sit |- |'''nos'''||monuimus||moniti sumus||monuerimus||moniti simus |- |'''vos'''||monuistis||moniti estis||monueritis||moniti sitis |- |'''illi'''||monuerunt||moniti sunt||monuerint||moniti sint |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monueram||monitus eram||monuissem||monitus essem |- |'''el to'''||monueras||monitus yeres||monuisses||monitus esses |- |'''ille'''||monuerat||monitus erat||monuisset||monitus esset |- |'''nos'''||monueramus||moniti eramus||monuissemus||moniti essemus |- |'''vos'''||monueratis||moniti eratis||monuissetis||moniti essetis |- |'''illi'''||monuerant||moniti erant||monuissent||moniti essent |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||monuero||monitus ero |- |'''el to'''||monueris||monitus eris |- |'''ille'''||monuerit||monitus erit |- |'''nos'''||monuerimus||moniti erimus |- |'''vos'''||monueritis||moniti eritis |- |'''illi'''||monuerint||moniti erunt |} ==== Tercer conxugación ==== '''Tema en -y''' petō, petis, petere, petīvī, petītum {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petu||-or||petam||-ar |- |'''el to'''||petis||-eris||petas||-aris |- |'''ille'''||petit||-itur||petat||-atur |- |'''nos'''||petimus||-imur||petamus||-amur |- |'''vos'''||petitis||-imini||petatis||-amini |- |'''illi'''||petunt||-untur||petant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petebam||-ebar||peterem||-erer |- |'''el to'''||petebas||-ebaris||peteres||-ereris |- |'''ille'''||petebat||-ebatur||peteret||-eretur |- |'''nos'''||petebamus||-ebamur||peteremus||-eremur |- |'''vos'''||petebatis||-ebamini||peteretis||-eremini |- |'''illi'''||petebant||-ebantur||peterent||-erentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||petam||-ar |- |'''el to'''||petes||-eris |- |'''ille'''||petet||-etur |- |'''nos'''||petemus||-emur |- |'''vos'''||petetis||-emini |- |'''illi'''||petent||-entur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petivi||petitus sum||petiverim||petitus sim |- |'''el to'''||petivisti||petitus ye||petiveris||petitus sis |- |'''ille'''||petivit||petitus est||petiverit||petitus sit |- |'''nos'''||petivimus||petiti sumus||petiverimus||petiti simus |- |'''vos'''||petivistis||petiti estis||petiveritis||petiti sitis |- |'''illi'''||petiverunt||petiti sunt||petiverint||petiti sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petiveram||petitus eram||petivissem||petitus essem |- |'''el to'''||petiveras||petitus yeres||petivisses||petitus esses |- |'''ille'''||petiverat||petitus erat||petivisset||petitus esset |- |'''nos'''||petiveramus||petiti eramus||petivissemus||petiti essemus |- |'''vos'''||petiveratis||petiti eratis||petivissetis||petiti essetis |- |'''illi'''||petiverant||petiti erant||petivissent||petiti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||petivero||petitus ero |- |'''el to'''||petiveris||petitus eris |- |'''ille'''||petiverit||petitus erit |- |'''nos'''||petiverimus||petiti erimus |- |'''vos'''||petiveritis||petiti eritis |- |'''illi'''||petiverint||petiti erint |} ==== Cuarta conxugación ==== '''Tema en -i''' audiō, audīs, audīre, audīvī, audīlos tos {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiu||-or||audiam||-ar |- |'''el to'''||audis||-eris/-ere||audias||-aris |- |'''ille'''||audit||-itur||audiat||-atur |- |'''nos'''||audimus||-imur||audiamus||-amur |- |'''vos'''||auditis||-imini||audiatis||-amini |- |'''illi'''||audiunt||-untur||audiant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiebam||-iebar||audirem||-irer |- |'''el to'''||audiebas||-iebaris||audires||-ireris |- |'''ille'''||audiebat||-iebatur||audiret||-iretur |- |'''nos'''||audiebamus||-iebamur||audiremus||-iremur |- |'''vos'''||audiebatis||-iebamini||audiretis||-iremini |- |'''illi'''||audiebant||-iebantur||audirent||-irentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||audiam||-ar |- |'''el to'''||audies||-eris |- |'''ille'''||audiet||-etur |- |'''nos'''||audiemus||-emur |- |'''vos'''||audietis||-emini |- |'''illi'''||audient||-entur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audivi||auditus sum||audiverim||auditus sim |- |'''el to'''||audivisti||auditus ye||audiveris||auditus sis |- |'''ille'''||audivit||auditus est||audiverit||auditus sit |- |'''nos'''||audivimus||auditi sumus||audiverimus||auditi simus |- |'''vos'''||audivistis||auditi estis||audiveritis||auditi sitis |- |'''illi'''||audiverunt||auditi sunt||audiverint||auditi sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiveram||auditus eram||audivissem||auditus essem |- |'''el to'''||audiveras||auditus yeres||audivisses||auditus esses |- |'''ille'''||audiverat||auditus erat||audivisset||auditus esset |- |'''nos'''||audiveramus||auditi eramus||audivissemus||auditi essemus |- |'''vos'''||audiveratis||auditi eratis||audivissetis||auditi essetis |- |'''illi'''||audiverant||auditi erant||audivissent||auditi essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||audivero||auditus ero |- |'''el to'''||audiveris||auditus eris |- |'''ille'''||audiverit||auditus erit |- |'''nos'''||audiverimus||auditi erimus |- |'''vos'''||audiveritis||auditi eritis |- |'''illi'''||audiverint||auditi erunt |} ==== Conxugación del verbu ser ==== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" ! !!'''Presente'''!!'''suxuntivu'''!!'''Imperfectu'''!!'''suxuntivu'''!!'''Futuru'''!!'''suxuntivu''' |- |'''ego'''||sum||sim||eram||essem||ero||fueru |- |'''el to'''||ye||sis||yeres||esses||eris||fueris |- |'''ille'''||est||sit||erat||esset||erit||fuerit |- |'''nos'''||sumus||simus||eramus||essemus||erimus||fuerimus |- |'''vos'''||estis||sitis||eratis||essetis||eritis||fueritis |- |'''illi'''||sunt||sint||erant||essent||erunt||fuerint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" ! !!'''Perfectu'''!!'''suxuntivu'''!!'''Plusperfecto'''!!'''suxuntivu''' |- |'''ego'''||fui||fuerim||fueram||fuissem |- |'''el to'''||fuisti||fueris||fueres||fuisses |- |'''ille'''||fuit||fuerit||fuerat||fuisset |- |'''nos'''||fuimus||fuerimus||fueramus||fuissemus |- |'''vos'''||fuistis||fueritis||fueratis||fuissetis |- |'''illi'''||fuerunt||fuerint||fuerant||fuissent |} ==== Otres conxugaciones irregulares ==== ===== Verbos ''-io'' de la tercer conxugación ===== '''Tema en -i''' capiō, capis, capere, cēpī, captus {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||capio||-or||capiam||-ar |- |'''el to'''||capis||-eris/-ere||capias||-aris |- |'''ille'''||capit||-itur||capiat||-atur |- |'''nos'''||capimus||-imur||capiamus||-amur |- |'''vos'''||capitis||-imini||capiatis||-amini |- |'''illi'''||capiunt||-iuntur||capiant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||capiebam||-ebar||caperem||-erer |- |'''el to'''||capiebas||-ebaris||caperes||-ereris |- |'''ille'''||capiebat||-ebatur||caperet||-eretur |- |'''nos'''||capiebamus||-ebamur||caperemus||-eremur |- |'''vos'''||capiebatis||-ebamini||caperetis||-eremini |- |'''illi'''||capiebant||-ebantur||caperent||-erentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||capiam||-ar |- |'''el to'''||capies||-eris |- |'''ille'''||capiet||-etur |- |'''nos'''||capiemus||-emur |- |'''vos'''||capietis||-emini |- |'''illi'''||capient||-entur |} {|{{tablaguapa}} |+Perfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''ego'''||cepi||captus sum||ceperim||captus sim |- |'''el to'''||cepisti||captus ye||ceperis||captus sis |- |'''ille'''||cepit||captus est||ceperit||captus sit |- |'''nos'''||cepimus||capti sumus||ceperimus||capti simus |- |'''vos'''||cepistis||capti estis||ceperitis||capti sitis |- |'''illi'''||ceperunt||capti sunt||ceperint||capti sint |} {|{{tablaguapa}} |+Pluscuamperfeutu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''ego'''||ceperam||captus eram||cepissem||captus essem |- |'''el to'''||ceperas||captus yeres||cepisses||captus esses |- |'''ille'''||ceperat||captus erat||cepisset||captus esset |- |'''nos'''||ceperamus||capti eramus||cepissemus||capti essemus |- |'''vos'''||ceperatis||capti eratis||cepissetis||capti essetis |- |'''illi'''||ceperant||capti erant||cepissent||capti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||cepero||captus ero |- |'''el to'''||ceperis||captus eris |- |'''ille'''||ceperit||captus erit |- |'''nos'''||ceperimus||capti erimus |- |'''vos'''||ceperitis||capti eritis |- |'''illi'''||ceperint||capti erunt |} ===== Fio,fis,fieri,factus sum ===== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''act suxuntivu''' |- |'''ego'''||fio||fiam |- |'''el to'''||fis||fias |- |'''ille'''||fit||fiat |- |'''nos'''||fimus||fiamus |- |'''vos'''||fitis||fiatis |- |'''illi'''||fiunt||fiant |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Imperfectu !!!act indicativu!!act suxuntivu |- |'''ego'''||fiebam||fierem |- |'''el to'''||fiebas||fieres |- |'''ille'''||fiebat||fieret |- |'''nos'''||fiebamus||fieremus |- |'''vos'''||fiebatis||fieretis |- |'''illi'''||fiebant||fierent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Futuru imperfectu !!!act indicativu |- |'''ego'''||fiam |- |'''el to'''||fies |- |'''ille'''||fiet |- |'''nos'''||fiemus |- |'''vos'''||fietis |- |'''illi'''||fient |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Perfectu !!!act indicativu!!act suxuntivu |- |'''ego'''||factus sum||factus sim |- |'''el to'''||factus ye||factus sis |- |'''ille'''||factus est||factus sit |- |'''nos'''||facti sumus||facti simus |- |'''vos'''||facti estis||facti sitis |- |'''illi'''||facti sunt||facti sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''act suxuntivu''' |- |'''ego'''||factus eram||factus essem |- |'''el to'''||factus yeres||factus esses |- |'''ille'''||factus erat||factus esset |- |'''nos'''||facti eramus||facti essemus |- |'''vos'''||facti eratis||facti essetis |- |'''illi'''||facti erant||facti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu''' |- |'''ego'''||factus ero |- |'''el to'''||factus eris |- |'''ille'''||factus erit |- |'''nos'''||facti erimus |- |'''vos'''||facti eritis |- |'''illi'''||facti erunt |} ===== Verbos Deponentes ===== Los verbos deponentes son aquellos verbos con morfoloxía de pasiva, pero que se traducen n'activa. Más concretamente'l suxetu d'un verbu deponente nun ye un paciente, sinón un suxetu esperimentador o psicolóxicu. L'escurrimientu de los verbos deponentes ye unu de los restos d'[[Ergatividad biforcada]] en llatín. ==== Verbos defeutivos ya impersonales ==== En llatín los verbos meteorolóxicos (''pluit'' 'llueve', ''tonat'' 'truena', ''fulgurat'' 'rellampia', ''ninguit'' 'nieva', son defeutivos; anque tamién lo son verbos qu'espresen deber o necesidá (''libet'' 'presta', ''licet'' 'ye lícitu', ''decet'' 'ye fayadizu', ''dedecet'' 'nun ye fayadizu', ''oportet'' 'ye necesariu', ''refert'' 'importa', ...) y otros qu'espresen sentimientu (''piget'' 'tener pena', ''paenitet'' 'penar', ''miseret'' 'tener compasión', etc). === Preposiciones === {{AP|Preposiciones llatines}} Les preposiciones del llatín actúen de [[nucleu sintácticu|nucleu]] del [[sintagma preposicional]] y como tales nucleos [[rección y lligamientu|rixen]] a un [[sintagma nominal]] que'l so [[casu gramatical]] ta rexíu pola preposición. * Les preposiciones llatines rixen dos casos: [[acusativu]] o [[Caso ablativu|ablativu]]. * Delles poques preposiciones pueden tomar acusativu o ablativu pero'l significáu del sintagma preposicional ye distintu. * Amás, el llatín tien una [[postposición]] (''tenus'' 'hasta') que rique [[caso xenitivu]] nel sintagma precedente. == Sintaxis == === Sintaxis de casos === ==== Nominativu ==== El Nominativu corresponder n'Español al [[suxetu (gramática)|suxetu]], al [[atributu]] y tamién al [[complementu predicativu]]. :Exemplu de Suxetu: '''''Regina''' nuntios mittit'' - ''''La Reina''' unvia mensaxeros' :Exemplu d'Atributu: ''Ager '''fertilis''' est'' - 'El campu ye '''fértil'''' ==== Xenitivu ==== Correspuende al [[complementu del nome]] (adnominal) que n'español va introducíu pola preposición "de". Puede ser: * Posesivu o de pertenencia. *: ''Domus '''Reginae''''' - la casa '''de la Reina''' *: ''Domus '''domini''''' - la casa '''del señor''' *: ''Domus '''Caesaris''''' - la casa '''de César''' *: ''Natura '''rerum''''' - la naturaleza '''de les coses''' * De preciu, valor o estima. *: ''aestimemus '''assis''''' - consideremos en valor '''d'un as''' ==== Dativu ==== Xeneralmente correspuende a un [[complementu indireutu]] o a un [[complementu de réxime]]. :Exemplu: ''Caesar gladium dedit '''Brutu''''' - 'César dio la espada '''a Brutu'''' ==== Acusativu ==== ===== Ensin Preposición ===== Correspuende fundamentalmente al [[complementu direutu]] y tamién al [[complementu predicativu]]: :Exemplu: ''Non relinques '''amicum''''' - 'Nun vas abandonar '''al amigu''''. En casu de "dobles acusativos" unu d'ellos n'español equival a un [[complementu indireutu]]: :Exemplu: '''''Pueros''' grammaticam doceo'' - 'Enseño gramática '''a los neños'''' N'oraciones esclamatives úsase l'acusativu: ''Magnum virum Senecam!'' - '¡Qué gran home (foi) Séneca!' ===== Ad ===== A, escontra, en, cerca de (C.C.Llugar), alredor de (con numberales). :Exemplu: Discurrunt armati '''ad portes'''. ''(Liv.)'' / Los homes armaos cuerren '''escontra les puertes'''. ===== Adversus, Adversum ===== Contra, escontra, al respeutive de. :Exemplu: Multos inveni aequos '''adversus homines''', '''adversus deos''' neminem. ''(Sen.)'' / Atopé munchos xustos '''al respeutive de los homes''', a naide '''al respeutive de los dioses'''. ==== Ablativu ==== === Ablativu (puramente dichu) === '''Llugar onde''' -ensin preposición con nomes propios de ciudaes ya islles pequeñes y colos apellativos ''domus'' y ''rus''; los demás nomes de llugar van coles preposiciones ''ab'', ''ex'' o ''de'' = ''Romā proficistur'', rure rediit''. * '''Colos verbos''' ''lliberara, solvere, quitara'' etc. y colos axetivos ''liber, vacuus, inmunis, orbus, nudus''.- ye clásicu l'ablativu ensin preposición cuesa con ab de persona = ''populus liberatus a regibus; liber curā; liberum a praedonibus''. * '''Colos verbos''' ''cedere, movere, pellere '' = ''cedere patriā, vitā; movere castris'': echar del campamentu; ''regnō pellere''.- ''abdicar consolatu'' 'abdicar del cargu de consul'. * '''Ablativu d'orixe''' terrā natus; natus locō nobili. === Ablativu instrumental === '''De mediu''' espresar por ablativu ensin preposición cuando'l mediu ye una cosa y por acusativu con per cuando ye de persona = cornibus tauri se tutantur; adeunt Caesarem per Haeduos -munches vegaes la rellación de mediu llatina nun correspuende a la castellana; equo, curru vehi; pedibus ire; ludere pila; terra Macedoniam petit: se dirge a Macedonia per tierra. Colos verbos que signifiquen vistir, afatar, allegrar, intruir, acostumar: erudire exercitum omni disciplina militari. -col verbu acostumar úsase más el dativu. Colos verbos vivir, alimentar: lacte vivere Colos verbos deponentes utor, fruor, vescor, fungor y potior:oculis utor; vescimur bestiis == Orde de los constituyentes == En llatín l'orde de los constituyentes xeneralmente nun ta rigidamente determináu por restricciones gramaticales y depende de cuestiones de tópicu y focu. El tópicu tiende a apaecer lo más a la izquierda posible de la oración y el focu, escontra'l final. Compárense'l dos frases: :(1a) ''Inquiz accidit fēlī Petrī?'' ('¿Qué-y asocedió al gatu de Pedro')<br /> :(1b) ''morsus est ā cāne meō'' ('Foi mordíu pol mio perru') <br /> :(2a) ''Ā quō morsus est fēlēs Petrī?'' ('¿Por quién foi mordíu'l gatu de Pedro')<br /> :(2b) ''ā cāne meō morsus est'' ('Foi mordíu pol mio perru')<br /> En cuanto al orde de los constituyentes dientro de los sintagmes tampoco paecen esistir restricciones fuertes anque'l [[nucleu sintácticu]] tiende a apaecer detrás del complementu o modificador. Ente axetivos y nomes l'orde de los axetivos puede influyir en que l'axetivu acute'l posible referente o a cencielles califique: :(3a) ''domus nova'', 'la casa nueva [que daquién construyó]'<br /> :(3b) ''nova domus'', 'una casa [que se ve como] nueva'<br /> Hai que recordar qu'en llatín s'usa enforma'l [[hipérbaton]], sobremanera en poesía, polo cual l'orde de los constituyentes nun ye de vital importancia. Sicasí, esisten numberosos casos de pallabres que'l so orde relativu nun ye dafechu llibre, sinón que l'orde importa respectu al significáu de la espresión, eso asocede por casu cuando interactúan dellos elementos de [[Polaridá (llingüística)|polaridá negativa]]:<ref>[https://books.google.es/books?id=zLrbLWtdWkoC&pg=PA240&lpg=PA240&dq=%22numquam+non%22+%22non+numquam%22&source=bl&ots=q6vvy0AsPk&sig=vos-KwErg83Nr8y8DWcXN8jgstro&hl=es&ei=qO5qS8-JC5CRjAfe0pj0BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAcQ6AEwAA#v=onepage&q=%22numquam%20non%22%20%22non%20numquam%22&f=false L. Carrera (2007): ''Llatín. Gramática y exercicios'', p. 240]</ref> {|{{tablaguapa}} |- align=center ! Afirmación llindada !! Afirmación xeneral |- align=center | ''Non nemo''<br /> 'daquién' || ''Nemo non''<br /> 'toos' |- align=center | ''Non nullus''<br /> 'dalgún' || ''Nullus non''<br /> 'toos' |- align=center | ''Non nihil''<br /> 'daqué' || ''Nihil non''<br /> 'tou' |- align=center | ''Non numquam''<br /> 'dacuando' || ''Numquam non''<br /> 'siempres' |} == Ver tamién == * [[Llatín]] * [[Llocuciones llatines]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * {{cita llibru | autor = Herrero Llorente, Víctor-José | títulu = Diccionariu d'espresiones y frases llatines | añu = 2001 | editorial = 3ª edición correxida y aumentada, 2ª reimpresión. Madrid: [[Editorial Gredos]] | id = ISBN 978-84-249-0996-3 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Verbi gratia: diccionariu d'espresiones llatines | añu = 2007 | editorial = Madrid: Editorial Gredos | id = ISBN 978-84-249-2880-3 }} * {{cita llibru | autor = Rubio Fernandez, L. & González Rolan, T. | títulu = Nueva gramática llatina | añu = 1990 | editorial = Coloquiu Editorial | id = ISBN 84-86093-17-1 }} * {{cita llibru | autor = Segura Munguía, Santiago | títulu = Clave del Métodu de Llatín | añu = 2008 | editorial = Bilbao: [[Universidá de Deusto]] | id = ISBN 978-84-9830-135-9 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Nuevu diccionariu etimolóxicu Latino-Español y de les voces derivaes | añu = 2006 | editorial = tercer edición. Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-7485-754-2 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Diccionariu por Raigaños del Llatín y de les voces derivaes | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-023-9 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Métodu de Llatín | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-024-6 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Gramática Llatina | añu = 2004 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-7485-925-6 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Frases y espresiones llatines d'usu actual: con un anexu sobre les instituciones xurídiques romanes | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-054-3 }} {{Tradubot|Gramática del latín}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Gramática del llatín|Gramática del llatín]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] ruyp233phua5i4aeu4jcryxkpfedumj 4379223 4379212 2025-06-24T16:52:26Z XabatuBot 43102 iguo testu: A B C D Y => A B C D E 4379223 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Priscianus della Robbia OPA Florence.jpg|thumb|300px|[[Prisciano]], o'l Gramáticu, panel de mármol que data del 1437-1439 dende'l campanariu de [[Florencia]], Italia, por [[Luca della Robbia]]. La escena ye una alegoría del gramáticu.]] La '''gramática de la llingua llatina''' (en [[llatín]]: ''Grammatica linguae latinae''), al igual que la d'otres [[llingües indoeuropees]] antigües, ye bien [[flexón (llingüística)|flexiva]] nel sentíu estructural y orgánico, lo que significa que dexa una gran flexibilidá pa la eleición del orde de pallabres. Por casu, ''femina togam texuit'', "la muyer texó una toga," que ye l'orde preferíu de pallabres, podría espresase igualmente como ''texuit togam femina'' o ''togam texuit femina.'' En cada pallabra, les terminaciones ''-a'', ''-a-m'' y ''-o-it'' —y non la posición qu'ocupen na frase, como asocede sicasí na mayoría de les llingües modernes, romances o nun espresen la función gramatical. Sicasí, xeneralmente l'orde de les pallabres atener al paradigma [[Suxetu Oxeto Verbu]], anque les variaciones d'esti modelu son bien frecuentes, especialmente na poesía, según na prosa pa espresar matices sintácticos y estilísticos sutiles.<ref>{{cita llibru |títulu=Latin word order: structured meaning and information|nome=Andrew M. |apellíu=Aporté|nome2=Laurence D. |apellíu2=Stephens|llugar=Oxford; New York|editorial=[[Oxford University Press]]|añu=2006|páxines=3-5|idioma=inglés|cita=''Word order is what gets the reader of Latin from disjoint sentences to coherent and incrementally interpretable text.'' N'español: "L'orde de les pallabres ye lo que llogra'l llector del llatín a partir de frases dixuntes pa entender ya interpretar el testu incrementalmente."}}</ref> == Fonoloxía y alfabetu llatín == L'alfabetu llatín clásicu ta compuestu por ventitrés lletres. Primitivamente solo había ventiún, pero nos sieglos I-II e.C. introduciéronse dos nueves lletres: la '''Y (y)''' y la '''Z (z)''', pa la trescripción de les pallabres griegues que conteníen la vocal [[ípsilon]] y la consonante dseta, respeutivamente. Otros intentos d'introducir nueves lletres, como [[Lletres claudies|el del emperador Claudio]] na primer metá del sieglu I&nbsp;d.&nbsp;C., nun espolletaron por cuenta de la so naturaleza puramente erudita. A partir del Renacimientu, los editores de los testos llatinos empezaron a emplegar les grafíes '''J (j)''' y la '''V (v)''' como signos convencionales pa poder estremar los [[alófonos]] consonánticos [{{IPA|j, w}}] de '''I''' y '''V''' de los correspondientes alófonos vocálicos [{{IPA|i, o}}]. <center> '''A B C D E F G H I/(J) K L M N O P Q R S T (O)/V X Y Z'''<br /> '''a b c d e f g h i/(j) k l m n o p q r s t o/(v) x y z''' </center> === Fonemes vocálicos === Nel [[llatín clásicu]] hai diez [[fonema|fonemes]] vocálicos, que estremábense pola [[Vocal llarga|cantidá]] vocálica: cinco d'ellos son vocales curtios /a, e, i, o, u/, y los otros cinco, vocales llargues /ā, ē, ī, ō, ū/, magar la escritura llatino casi nunca estremaba gráficamente les vocales curties de les vocales llargues. Asina toles vocales representábense namái por aciu los cinco signos que pa esti fin tenía l'[[alfabetu]] de les colonies griegues d'[[Italia]]: '''A (a)''', '''Y (y)''', '''I (i),''' '''O (o)''', '''O (o)''' (los signos del griegu pa les vocales llargues η y ω cenciellamente nun fueron usaos pa representar vocales). Dacuando, mientres l'Imperiu, dellos testos marcaron dalgunes de les vocales llargues con ''á, é, í, ó, ú''. La evidencia de la [[cantidá]] de les vocales ye por tanto indireuta, y procede en gran midida de dos fuentes: * La poesía llatina (onde la cantidá vocálica yera fundamental, una y bones esa poesía basar en patrones regulares de sílabes llargues y curties pa dar ritmu a la frase); y * La evidencia d'otres llingües, fundamentalmente les romániques, onde les vocales llargues y curties dexaron distintu rastru nes sílabes tóniques. Tamién les trescripciones de pallabres llatines en griegu podíen amosar dacuando la [[cantidá]] de les vocales llatines. === Prosodia === ==== Cantidá vocálica ==== La cantidá ye una traza fonolóxica qu'estrema les vocales, diptongos y sílabes en munches llingües indoeuropees. La '''cantidá de les vocales''' ye una traza suprasegmental qu'inflúi na duración de la pronunciación de les mesmes. El llatín namái estremaba dos tipos de cantidá o duración: les vocales de mayor duración denominar llargues, y les de menor duración denominar curties. Modernamente la cantidá d'una vocal márcase explícitamente por aciu los siguientes signos: * Les vocales curties indicar col signu '''˘''' asitiáu sobre la vocal correspondiente. * Les vocales llargues indicar col signu '''¯''' asitiáu sobre la vocal correspondiente. Nesti artículu, de normal, namái s'indiquen les vocales llargues, depués les vocales sobre les que nun s'indica'l signu gráficu usualmente son curtios. La cantidá ye un fenómenu importante na llingua llatina, yá que estrema pallabres de significaos distintos y tamién distintes formes flexivas d'una mesma pallabra. Por casu: (1) Distinción léxica: ''mālum'', 'mazana' / ''malum'', '(daqué) malu'<br /> (2) Distinción gramatical: ''cum reginā'', 'cola reina' / ''cum regina...'', 'cuando la reina...'<br /> ==== Cantidá silábica ==== El fenómenu de la '''cantidá silábica''' ta automáticamente rellacionáu cola presencia de vocales llargues y la presencia de coda na sílaba. La posición onde recái l'acentu prosódicu ta determinada pola cantidá vocálica de la penúltima sílaba. La doctrina tradicional establez los cuatro siguientes regles pa decidir si una sílaba ye llarga o curtia y, poro, pescudar la posición del acentu: * Son llargues: ** les sílabes que contienen, bien una vocal llarga por naturaleza, bien un diptongu (los cualos son, en llatín, "ae" y "oe", y n'ocasiones "au"): ''<o>Rō</o>ma'', ''a<o>mās</o>''. ** les sílabes que la so vocal ta siguida, bien por dos (o más) consonantes, bien por una consonante doble (''x'', ''z''): ''</o>est</o>'', ''<o>ga</o>za'' (que se pronuncia ''<o>gad</o>-sa''). * Son curtios: ** les sílabes que contienen una vocal curtia por naturaleza (y non siguida de dos consonantes): ''anima'', ''deus''. ** Les sílabes acabaes en vocal a la que siga otra vocal n'hiatu (''vocalis ante vocalem corripitur'', "vocal delantre de vocal embrive"): ''iūsti<o>ti</o>a'', ''<o>de</o>ārum''. Amás, tien de tenese en cuenta que les combinaciones vocáliques "ae" (æ) y "oe" (œ), que son diptongos, siempres son llargues (y, dacuando, ser tamién la combinación vocálica "au", que puede tratase como diptongu o como hiatu). Modernamente realízase un analís fonolóxicu que resulta más simple en términos de [[mora (llingüística)|mora]]. Acordies con esti analís, les sílabes curties consten d'una sola mora, y les sílabes llargues, de dos mores, y l'acentu prosódicu recái siempres axacente na penúltima mora antes de la postrera vocal. El fechu de que l'acentu pueda ser analizáu en términos de mores y el fechu de que la poesía llatina basárase más que na rima na cantidá vocálica, suxeren que la cantidá silábica tenía un reflexu fonéticu na fala: presumiblemente, el llatín falar con un ritmu moraico (como asocede en xaponés modernu) más que con un ritmu silábicu (como asocede n'italianu o español) o con un ritmu acentual (como asocede n'inglés). ==== Acentuación ==== En llatín nun esiste acentu gráficu, pero sí acentu fonolóxicu d'intensidá, siendo les pallabres llanes o [[esdrúxules]]. Les regles pa l'acentuación prosódica son les siguientes: * toles pallabres de dos sílabes son llanes o graves. * les pallabres de trés o más sílabes van ser: ** llanes si la penúltima sílaba ye llarga. ** esdrúxules si la penúltima sílaba ye curtia. Más cenciellamente, si clasificamos les [[sílaba|sílabes]] llatines en pesaes (les acabaes en vocal llarga o consonante) y llixeres (toles demás) y consideramos que les sílabes pesaes tienen dos [[Mora (llingüística)|mores]] y les llixeres una sola mora, puede comprobase que l'acentu recái sobre la penúltima mora antes de la postrera vocal. == Morfología == === Sistema de casos del llatín === El llatín ye una [[llingua flexiva]], lo que significa qu'una pallabra (los sustantivos, los axetivos y los pronomes) adopta diverses formes acordies cola so función sintáctica y la so [[casu (gramática)|casu gramatical]]. Esisten en llatín clásicu seis casos: * [[casu nominativu|Nominativu]] → Suxetu y atributu. * [[caso xenitivu|Xenitivu]] → Complementu del Nome. * [[Caso dativu|Dativu]] → Oxetu Indireutu (y dacuando complementu nominal). * [[Caso acusativu|Acusativu]] → Oxetu Direutu (n'oraciones actives) y "[[casu oblicuu]]" con [[preposición]]. * [[Casu vocativu|Vocativu]] → Apelación. * [[Caso ablativu|Ablativu]] → Complementu Circunstancial ("[[casu oblicuu]]" con [[preposición]]). Esisten restos fosilizaos d'un casu adicional [[indoeuropéu]]: el [[Casu locativu|Llocativu]], namái nel númberu singular, pa indicar llocalización, bien nel espaciu, bien nel tiempu: ''ruri'', 'nel campu', ''humi'', 'na tierra', ''Romae'', 'en Roma', ''vesperi'', 'al atapecer'. Estes formes con sentíu llocativu coinciden morfolóxicamente coles de xenitivu singular (nes declinaciones primer y segundo) y cola del dativu singular (na tercer declinación): nes declinaciones cuarto y quinto, nun tenemos documentáu nengún exemplu d'esti casu{{ensin referencies}}. La rellación de los distintos casos col verbu ye de gran relevancia. El nominativu, l'acusativu, el dativu y l'ablativu recayen na órbita del verbu y podemos dicir que son determinantes d'ésti. Sicasí, el xenitivu ye determinante d'otru nome; y el casu vocativu quedaría fora de la influencia del verbu tamién. === El sustantivu === Los sustantivos pártense, según temes, en cinco declinaciones identificables pol so xenitivu singular. ==== Primer declinación ==== Tarrezas en '''-a''' y xenitivu singular en '''-ae'''. La mayoría de los nomes son de xéneru femenín, anque esisten cuatro grupos d'esceiciones con sustantivos masculinos: 1) los nomes comunes que se refieren a un trabayu qu'en Roma yera exercíu puramente polos homes (''poeta, nauta, agricŏla, pīrāta, scurra'' 'poeta, navegante, llabrador, pirata, camanduleru', etc.); 2) los nomes propios de los ríos (''Sequana, Garunna'' '[[ríu Sena|Sena]], [[ríu Garona|Garona]]', etc.); 3) los nomes propios d'home (''Caligŭla, Senĕca, Catilīna'', etc.); y 4) los xentilicios (''belga, persa'', etc.). {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Temes en -a !!!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||ros -a||ros -æ |- |'''[[Vocativu]]'''||ros -a||ros -æ |- |'''[[Acusativu]]'''||ros -am||ros -ās |- |'''[[Xenitivu]]'''||ros -æ||ros -ārum |- |'''[[Dativu]]'''||ros -æ||ros -īs |- |'''[[Ablativu (gramática)|Ablativu]]'''||ros -ā||ros -īs |} '''Particularidaes:''' 1ª: Los nomes femeninos de la primer declinación (exemplos: ''dĕa'' 'diosa', ''fīlĭa'' 'fía', ''lliberta'' 'lliberta', ''magĭstra'' 'maestra', ''amīca'' 'amiga', ''sĕrva'' 'esclava', etc.) que'l so correspondiente masculín pertenez a la segunda declinación, siempres y cuando compartan idénticu raigañu (exemplos ''dĕus'' 'dios', ''fīlĭus'' 'fíu', ''libertus'' 'llibertu', ''magĭster'' 'maestru', ''amīcus'' 'amigu', ''servus'' 'esclavu', etc.) presenten nos casos dativu y ablativu del plural una desinencia en ''-ābus'' (y non la esperable ''-īs'') col fin de poder estremase d'aquellos: ''''vg.'''' ''fīlĭīs'': 'pa los fíos' / ''fīlĭābus'': 'pa les fíes'. 2ª: El sustantivu ''familia, -æ'', cuando depende d'un nome de parentescu, emplega nel xenitivu singular la terminación (arcaica) ''-as'' (y non la terminación regular ''-æ''): ''pater families'': 'el padre de (la) familia'. ==== Segunda declinación ==== Tarrezas en '''-o''' y xenitivu singular en '''-ī'''. La mayoría de los nomes pertenecientes a esta declinación son de xéneru masculín (aquellos que'l so nominativu singular termina en ''-ŭs''/''-ĕr''/''-ĭr'') o neutru (aquellos que'l so nominativu singular presenta la terminación ''-ŭm''). Sicasí, esisten nesta declinación (pero namái ente los acabaos en ''-ŭs'') unos pocos sustantivos de xéneru femenín, que pueden arrexuntase en tres grupos, magar el terceru d'ellos ye artificial: 1) sustantivos comunes qu'indiquen árboles, una y bones el nome xenéricu pa "árbol", ''arbŏs arbŏris'', ye femenín en llatín (''pīnŭs -ī, corylŭs -ī'', ''ulmŭs -ī, fraxĭnŭs -ī'', etc.); 2) los nomes propios xeográficos (topónimos) de ciudaes, islles y países transcritos de la llingua griega, yá que nesti idioma yeren de xéneru femenín (''Corinthŭs -ī, Cyprŭs -ī, Ægyptŭs -ī'', etc.); y 3) una serie heteroxénea de nomes comunes d'usu bien frecuente ('''humŭs -ī, domŭs -ī'', etc.) o infrecuente (''alvŭs -ī'', etc.). Pa los sustantivos masculinos (o femeninos en ''-ŭs'') esisten tres paradigmes de declinación dependiendo de la terminación del nominativu singular: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu ''-us'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||domin -us||domin -ī |- |'''[[Vocativu]]'''||domin -y||domin -ī |- |'''[[Acusativu]]'''||domin -um||domin -ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||domin -ī||domin -ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||domin -ō||domin -īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||domin -ō||domin -īs |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu ''-er'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||puer ||puer-ī |- |'''[[Vocativu]]'''||puer ||puer-ī |- |'''[[Acusativu]]'''||puer-um||puer-ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||puer-ī||puer-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||puer-ō||puer-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||puer-ō||puer-īs |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu -dir ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||vir||vir-ī |- |'''[[Vocativu]]'''||vir||vir-ī |- |'''[[Acusativu]]'''||vir-um||vir-ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||vir-ī||vir-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||vir-ō||vir-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||vir-ō||vir-īs |} Sicasí, pa los nomes neutros tien d'aplicase'l siguiente paradigma de declinación: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Nomes neutros ''-um'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||templ-um ||templ-a |- |'''[[Vocativu]]'''||templ-um ||templ-a |- |'''[[Acusativu]]'''||templ-um||templ-a |- |'''[[Xenitivu]]'''||templ-ī||templ-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||templ-ō||templ-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||templ-ō||templ-īs |} ==== Tercer declinación ==== Tarrezas en '''-i''' y en consonante, y xenitivu singular en '''-is'''. Entiende sustantivos masculinos, femeninos y neutros. Los paradigmes de declinación son los siguientes: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" ! colspan="3"|Temes en -i masc. y fem. ! colspan="3"|Temes en -i neutros ! colspan="3"|Temes en consonante masc. y fem. ! colspan="3"|Temes en consonante neutros |- |'''[[Nominativu]]'''||cīv-is ||cīv-ēs||'''[[Nominativu]]'''||mar-y ||maria||'''[[Nominativu]]'''||consul||consules||'''[[Nominativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Vocativu]]'''||cīv-is||cīv-ēs ||'''[[Vocativu]]'''||ma-re ||maria||'''[[Vocativu]]'''||consul ||consules||'''[[Vocativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Acusativu]]'''||cīv-em ||cīv-ēs||'''[[Acusativu]]'''||mar-y ||maria||'''[[Acusativu]]'''||consul-em ||consules||'''[[Acusativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Xenitivu]]'''||cīv-is ||cīv-ium||'''[[Xenitivu]]'''||mar-is ||marium||'''[[Xenitivu]]'''||consul-is ||consulum||'''[[Xenitivu]]'''||flūmĭn-is ||flūmĭn-um |- |'''[[Dativu]]'''||cīv-ī ||cīv-ibus||'''[[Dativu]]'''||mar-ī ||maribus||'''[[Dativu]]'''||consul-i ||consulibus||'''[[Dativu]]'''||flūmĭn-i ||flūmĭn-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||cīv-y ||cīv-ibus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||mar-i ||maribus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||consul-y ||consulibus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||flūmĭn-y ||flūmĭn-ibus |} ==== Cuarta declinación ==== Tarrezas en '''-ū''', y xenitivu singular en '''-ūs'''. Entiende nomes femeninos(masculinos) y neutros. Domus tien casos de la segunda y de la cuarta. Esto ye, xenitivu singular '''-i -us''' dat ensin '''-ui -o''' abl ensin '''-o -o''' xen pl '''-uum -orum''' ac pl '''-us -vos''' {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Masculinos y femeninos ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||man-us||man-ūs |- |'''[[Vocativu]]'''||man-us||man-ūs |- |'''[[Acusativu]]'''||man-um||man-ūs |- |'''[[Xenitivu]]'''||man-ūs||man-uum |- |'''[[Dativu]]'''||man-oī||man-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||man-ū||man-ibus |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Neutros ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Vocativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Acusativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Xenitivu]]'''||corn-ū/-ūs||corn-uum |- |'''[[Dativu]]'''||corn-ū/-oī||corn-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||corn-ū||corn-ibus |} ==== Quinta declinación ==== Tarrezas en '''-y''' y xenitivu singular '''-ei'''. Los nomes d'esta declinación son femeninos. ''Dies'' en singular puede ser masculín o femenín y en plural ye masculín. {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Quinta declinación ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||di-ye||di-ēs |- |'''[[Vocativu]]'''||di-ēs||di-ēs |- |'''[[Acusativu]]'''||di-em||di-ēs |- |'''[[Xenitivu]]'''||di-ēi||di-ērum |- |'''[[Dativu]]'''||di-ēi||di-ēbus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||di-ē||di-ēbus |} === L'axetivu denominar concordanza a la igualdá en casu, númberu y xéneru de dos palabas. L'axetivu tien de concordar col nome al qu'acompaña. Qu'axetivu y nome tengan de concordar nun significa que coincidan les sos terminaciones, pos esisten nomes de la primer declinación ( temáticos en '''-a''' ) que son de xéneru masculín, y tamién esisten nomes de la segunda declinación ( temáticos en '''-o''' ) que son de xéneru femenín. ==== Clase 1 ==== La primer clase entiende los axetivos de tres terminaciones que se tornen como los nomes de la primera y segunda declinaciones. Enunciar en nominativu nes sos formes masculina, femenina y neutra. Esisten dos tipos: * '''Tipu A''' (''bŏn-us, bŏn-a, bŏn-um'') ** '''-us''' → Masculín, tórnase como ''domin-us, -ī''. ** '''-a''' → Femenín, tórnase como ''ros-a, -æ''. ** '''-um''' → Neutru, tórnase como ''templ-um, -ī''. * '''Tipu B''' (''niger, nigr-a, nigr-um'') ** '''er-Ø''' → Masculín, tórnase como ''pu-er, -ī''. ** '''-a''' → Femenín, tórnase como ''ros-a, -æ''. ** '''-um''' → Neutru, tórnase como ''templ-um, -ī''. ==== Clase 2 ==== Los axetivos de la segunda clase se flexionan pola tercer declinación. Podemos clasificar en dos grupos: * '''Axetivos temáticos en consonante''' (''euters, -eris'') ** Enunciar en nominativu y xenitivu. ** Son imparisílabos. ** Se flexionan pola tercer declinación temática en consonante, como ''consul, -is'' (masculinos y femeninos) y como ''flūmen, flūminis'' (neutros). * '''Axetivos temáticos en /-i/''' ** '''D'una terminación''' (''fēlīx, -īcis'') *** Enunciar en nominativu y xenitivu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). ** '''De dos terminaciones''' (''omnis, omne'') *** Enunciar en nominativu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). ** '''De tres terminaciones''' ('''acer, acris, acre''') *** Enunciar en nominativu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). === El pronome === ==== Pronomes personales ==== El llatín cunta con cinco formes de [[pronomes personales]] independientes: cuatro personales y unu más de calter personal-reflexivu. Esti postreru va ser analizáu na siguiente seición. La flexón de los cuatro pronomes personales ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |- align="center" ! Casos !! 1ª persona<br />Singular !!1ª persona<br />Plural !! 2ª persona<br />Singular !! 2ª persona<br />Plural''' |- align="center" ! Nominativu | egō || nōs || tū || vōs |- align="center" ! Vocativu | __ || __ || tū || vōs |- align="center" ! Acusativu | mē || nōs || tē || vōs |- align="center" ! Xenitivu | meī || nostrum, nostrī || el toī ||vestrum, vestrī |- align="center" ! Dativu | mihi || nōbis || tibi ||vōbis |- align="center" ! Ablativu | mē || nōbis ||tē ||vōbis |} * Estos pronomes pueden apaecer col sufixu ''-met'': ''egō'''met''''', ''nos'''met''''', etc. El sufixu pasa al español de la siguiente manera: ''egōmet'' 'yo mesmu' (etimológicamente ''semetipsimus'' >> mesmu n'español), ''vōsmet'' 'vós mesmos', etc. * Estos pronomes, cuando van acompañaos pola preposición '''cum''' (con) anteponer a ésta: ''me'''cum''''' (conmigo; de ''cum mecum'') ''te'''cum''''' 'contigo' ''nobis'''cum''''' 'con nós', ''vobis'''cum''''' 'con vós'. ==== Pronome reflexivu ==== De lo espuesto na seición anterior, deduzse qu'en Llatín nun esiste un pronome personal de tercer persona; ésti suplir col anafóricu ''is, hala, id'' o col denomináu deícticu ''ille, illa, illud''. Sicasí, esiste un '''pronome personal reflexivu''' de tercer persona que la so flexón ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" !'''Casos'''!!'''Reflexivu, tercer persona''' |- |'''Nom.'''|| ___ |- |'''Voc.'''|| ___ |- |'''Ac.'''||sē, sese |- |'''Xen.'''||el soī |- |'''Dat.'''||sibi |- |'''Ab.'''||sē, sese |} * Al igual que colos pronomes personales, el pronome reflexivu al dir acompañáu de la preposición ''cum'' antepónse: ''se'''cum''''' ==== Pronomes posesivos ==== Los pronomes posesivos se flexionan como los axetivos de la primer clase, y asina vamos tener: * Un solu posesor: ''tuus, tua, tuum'' paradigma ''bŏnus, bŏna, bŏnum''. * Dellos posesores: ''nŏster, nŏstra, nŏstrum'' y ''vester, vestra, vestrum'' paradigma ''nĭger, nĭgra, nĭgrum''. * El posesivu de tercer persona de singular y plural ye ''suus, sua, suum'' (so). paradigma ''bŏnus, bŏna, bŏnum''. ==== Pronomes demostrativos ==== Tamién son llamaos pronominales demostrativos, yá que pueden usase como pronomes o como axetivos. Son los siguientes: ::''hic, hæc, hoc'' (este, esta, esto) ::''iste, ista, istud'' (esi, esa, eso) ::''ille, illa, illud'' (aquel, aquella, aquello) ::''is, hala, id'' (él, ella, ello) ::''īdem, eadem, īdem'' (el mesmu, la mesma, lo mesmo) ::''ipse, ipsa, ipsum'' (yo, tu, él mesmu, mesma) :::Tornar de forma asemeyada a ''bonus'', con delles particularidaes. El xenitivu de toos estos termina en '''-ius''' y el dativu termina en '''-i''' La declinación ye como sigue: ''hic, hæc, hoc'' (este, esta, esto) {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"| Nominativu |hic, hæc, hoc |hi, hæ, haec |- !align="right"| Acusativu |hunc, hanc, hoc |hōs, hās, hæc |- !align="right"| Xenitivu |huius |hōrum, hārum, hōrum |- !align="right"|Dativu |huīc |hīs |- !align="right"|Ablativu |hōc, hāc, hōc |hīs |} ''iste, ista, istud'' ('esi, esa eso') {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"|Nominativu |iste, ista, istud |istī, istæ, ista |- !align="right"| Acusativu |istum, istam, istud |istōs, istās, ista |- !align="right"|Xenitivu |istīus |istōrum, istārum, istōrum |- !align="right"|Dativu |istī |istīs |- !align="right"|Ablativu |istō, istā, istō |istīs |} ''ille, illa, illud'' (aquel, aquella, aquello) {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"|Nominativu |ille, illa, illud |illī, illæ, illa |- !align="right"|Acusativu |illum, illam, illud |illōs, illās, illa |- !align="right"|Xenitivu |illīus |illōrum, illārum, illōrum |- !align="right"|Dativu |illī |illīs |- !align="right"|Ablativu |illō, illā, illō |illīs |} ==== Pronomes relativos ==== Son los siguientes: ::''quī, quæ, quod'' Llámense relativos porque <o>rellaciónense</o> con un antecedente. Dan pasu a una nueva oración (subordinada de relativu) y concuerden col so antecedente en xéneru y númberu, non asina en casu, yá que pueden desempeñar un oficiu distintu na so propia oración.Exemplu: :::''Amu <span style="color:blue">mulierem</span> <span style="color:green">quæ</span> est formosa'' (amu a la muyer que ye formosa) :::''mulierem'' ye l'antecedente de ''quæ'' La declinación del pronome relativu ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} ! rowspan="3" | ! colspan="6" | ''quī, quae, quod''<br />'quien, que, el que' |- ! colspan="2" | Masculín ! colspan="2" | Femenín ! colspan="2" | Neutru |- ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> |- ! Nominativu | quī || quī || quæ || quæ || quod || quæ |- ! Acusativu | quem || quōs || quam || quās || quod || quæ |- ! Xenitivu | cuius || quōrum || cuius || quārum || cuius || quōrum |- ! Dativu | cuī || quibus || cuī || quibus || cuī || quibus |- ! Ablativu | quō || quibus || quā || quibus || quō || quibus |} * El xenitivu y el dativu singular de los trés xéneros ye igual. * El dativu y l'ablativu plural de los trés xéneros ye igual. * Escarecen de vocativu. * Nótese les diferencies en pronunciación ente ''quī'' {{IPA|/kwiː/}} (< {{IPA|/kʷiː/}}) y ''cuī'' {{IPA|/ˈku.iː/}}. ==== Pronomes interrogativos ==== Les formes masculín y femenín del pronome interrogativu son idéntiques. Les formes de neutru son distintos. El xenitivu, dativu y ablativu plural son la unión ente les flexones de ''quis'' y les respeutives formes de ''res'' 'cosa'. :''Inquiz, quis'' (quién, qué) Otros pronomes interrogativos: : ''quī?, quæ?, quod?'' (¿cuál?) : ''uter?, utra?, utrum?'' (¿Quién de los dos? / ¿Cuál de los dos?) === El verbu === Los verbos llatinos espresen los accidentes gramaticales de [[persona gramatical|persona]], [[númberu gramatical|númberu]], [[voz gramatical|voz]], [[tiempu gramatical|tiempu]], [[aspeutu gramatical|aspeutu]] y [[manera gramatical|manera]] pol procedimientu básicu d'añader a la tema verbal sufixos y desinencies. Llamamos desinencia al sufixu terminal qu'espresa les categoríes o accidentes gramaticales citaos: * Les persones son: primer, segunda y tercera * Los númberos son: [[singular]] y [[plural]] (a diferencia d'otres llingües indoeuropees el llatín escarez de [[númberu dual]]). * Les voces son dos: activa y pasiva (a diferencia del griegu'l llatín escarez de [[voz gramatical|voz media]]). * Les maneres arrexuntar en personales: [[manera indicativa|indicativu]], [[manera suxuntiva|suxuntivu]], [[imperativu]]; y non personales o nominales: [[infinitivu]], [[participiu]], [[supino]], [[xerundiu]] y [[xerundivu]]. * Los [[tiempos verbales]] combinen tiempu gramatical puramente dichu y aspeutu, les combinaciones que se dan en llatín son seis: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu, pretéritu pluscuamperfeutu, futuru imperfectu y futuru perfectu. Arrexuntar na tema de '''infectum''' (que la so aición nun terminara) y na tema de '''perfectum''' (que la so aición yá terminó). ** L'indicativu tien seis tiempos: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu, pretéritu pluscuamperfeutu, futuru imperfectu y futuru perfectu. ** El suxuntivu tien cuatro tiempos: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu y pretéritu pluscuamperfeutu. ** L'imperativu tien dos tiempos: presente y futuru. ** L'infinitivu tien tres tiempos: presente, pretéritu y futuru. ** El participiu tien tres tiempos: presente, pretéritu y futuru. El verbu llatín enunciar cola primer persona del singular del presente y del pretéritu perfectu d'indicativu, col supino, y col infinitivu presente: ::Exemplu: amu, amavi, amatum, amara Delles gramátiques y diccionarios inclúin tamién la segunda persona del singular del presente indicativu. ::Exemplu: rego, is, regi, rectum, regere ==== Primer conxugación ==== '''Tema en -a''' amō, amās, amāvī, amātum, amāre {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Presente !!!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''egō'''||amu||-or||amem||-er |- |'''tū'''||amās||-aris/-are||amēs||-eris |- |'''ille'''||amat||-atur||amet||-etur |- |'''nōs'''||amāmus||-amur||amēmus||-emur |- |'''vōs'''||amātis||-amini||ametis||-emini |- |'''illī'''||amant||-antur||ament||-entur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu imperfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||amabam||-abar||amarem||-arer |- |'''tū'''||amabās||-abaris||amares||-areris |- |'''ille'''||amabat||-abatur||amaret||-aretur |- |'''nōs'''||amābāmus||-ābamur||amaremus||-aremur |- |'''vōs'''||amābātis||-ābamini||amaretis||-aremini |- |'''illī'''||amabant||-abantur||amarent||-arentur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Futuru imperfectu !!!act indicativu!!pas indicativu |- |'''egō'''||amābō||-ābor |- |'''tū'''||amābis||-aberis |- |'''(ille)'''||amābit||-abitur |- |'''nōs'''||amābimus||-ābimur |- |'''vōs'''||amābitis||-ābimini |- |'''illī'''||amābunt||-ābuntur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu perfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||-avi||-atus sum||-averim||-atus sim |- |'''tū'''||-avisti||-atus ye||-averis||-atus sis |- |'''ille'''||-avit||-atus est||-averit||-atus sit |- |'''nōs'''||-avimus||-ati sumus||-averimus||-ati simus |- |'''vōs'''||-avistis||-ati estis||-averitis||-ati sitis |- |'''illī'''||-averunt||-ati sunt||-averint||-ati sint |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu pluscuamperfeutu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||-averam||-atus eram||-avissem||-atus essem |- |'''tū'''||-averas||-atus yeres||-avisses||-atus esses |- |'''ille'''||-averat||-atus erat||-avisset||-atus esset |- |'''nōs'''||-averamus||-ati eramus||-avissemus||-ati essemus |- |'''vōs'''||-averatis||-ati eratis||-avissetis||-ati essetis |- |'''illī'''||-averant||-ati erant||-avissent||-ati essent |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||amavero||amatus ero |- |'''el to'''||amaveris||amatus eris |- |'''ille'''||amaverit||amatus erit |- |'''nos'''||amaverimus||amati erimus |- |'''vos'''||amaveritis||amati eritis |- |'''illi'''||amaverint||amati erunt |} ==== Segunda conxugación ==== '''Tema en -y''' Moneō, -ēs, monēre, monuī, monitum {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||moneo||-eor||moneam||-ear |- |'''el to'''||mones||-eris/-ere||moneas||-earis |- |'''ille'''||monet||-etur||moneat||-eatur |- |'''nos'''||monemus||-emur||moneamus||-eamur |- |'''vos'''||monetis||-emini||moneatis||-eamini |- |'''illi'''||monent||-entur||moneant||-eantur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monebam||-ebar||monerem||-erer |- |'''el to'''||monebas||-ebaris||moneres||-ereris |- |'''ille'''||monebat||-ebatur||moneret||-eretur |- |'''nos'''||monebamus||-ebamur||moneremus||-eremur |- |'''vos'''||monebatis||-ebamini||moneretis||-eremini |- |'''illi'''||monebant||-ebantur||monerent||-erentur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||monebo||-ebor |- |'''el to'''||monebis||-eberis |- |'''ille'''||monebit||-ebitur |- |'''nos'''||monebimus||-ebimur |- |'''vos'''||monebitis||-ebimini |- |'''illi'''||monebunt||-ebuntur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monui||monitus sum||monuerim||monitus sim |- |'''el to'''||monuisti||monitus ye||monueris||monitus sis |- |'''ille'''||monuit||monitus est||monuerit||monitus sit |- |'''nos'''||monuimus||moniti sumus||monuerimus||moniti simus |- |'''vos'''||monuistis||moniti estis||monueritis||moniti sitis |- |'''illi'''||monuerunt||moniti sunt||monuerint||moniti sint |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monueram||monitus eram||monuissem||monitus essem |- |'''el to'''||monueras||monitus yeres||monuisses||monitus esses |- |'''ille'''||monuerat||monitus erat||monuisset||monitus esset |- |'''nos'''||monueramus||moniti eramus||monuissemus||moniti essemus |- |'''vos'''||monueratis||moniti eratis||monuissetis||moniti essetis |- |'''illi'''||monuerant||moniti erant||monuissent||moniti essent |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||monuero||monitus ero |- |'''el to'''||monueris||monitus eris |- |'''ille'''||monuerit||monitus erit |- |'''nos'''||monuerimus||moniti erimus |- |'''vos'''||monueritis||moniti eritis |- |'''illi'''||monuerint||moniti erunt |} ==== Tercer conxugación ==== '''Tema en -y''' petō, petis, petere, petīvī, petītum {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petu||-or||petam||-ar |- |'''el to'''||petis||-eris||petas||-aris |- |'''ille'''||petit||-itur||petat||-atur |- |'''nos'''||petimus||-imur||petamus||-amur |- |'''vos'''||petitis||-imini||petatis||-amini |- |'''illi'''||petunt||-untur||petant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petebam||-ebar||peterem||-erer |- |'''el to'''||petebas||-ebaris||peteres||-ereris |- |'''ille'''||petebat||-ebatur||peteret||-eretur |- |'''nos'''||petebamus||-ebamur||peteremus||-eremur |- |'''vos'''||petebatis||-ebamini||peteretis||-eremini |- |'''illi'''||petebant||-ebantur||peterent||-erentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||petam||-ar |- |'''el to'''||petes||-eris |- |'''ille'''||petet||-etur |- |'''nos'''||petemus||-emur |- |'''vos'''||petetis||-emini |- |'''illi'''||petent||-entur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petivi||petitus sum||petiverim||petitus sim |- |'''el to'''||petivisti||petitus ye||petiveris||petitus sis |- |'''ille'''||petivit||petitus est||petiverit||petitus sit |- |'''nos'''||petivimus||petiti sumus||petiverimus||petiti simus |- |'''vos'''||petivistis||petiti estis||petiveritis||petiti sitis |- |'''illi'''||petiverunt||petiti sunt||petiverint||petiti sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petiveram||petitus eram||petivissem||petitus essem |- |'''el to'''||petiveras||petitus yeres||petivisses||petitus esses |- |'''ille'''||petiverat||petitus erat||petivisset||petitus esset |- |'''nos'''||petiveramus||petiti eramus||petivissemus||petiti essemus |- |'''vos'''||petiveratis||petiti eratis||petivissetis||petiti essetis |- |'''illi'''||petiverant||petiti erant||petivissent||petiti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||petivero||petitus ero |- |'''el to'''||petiveris||petitus eris |- |'''ille'''||petiverit||petitus erit |- |'''nos'''||petiverimus||petiti erimus |- |'''vos'''||petiveritis||petiti eritis |- |'''illi'''||petiverint||petiti erint |} ==== Cuarta conxugación ==== '''Tema en -i''' audiō, audīs, audīre, audīvī, audīlos tos {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiu||-or||audiam||-ar |- |'''el to'''||audis||-eris/-ere||audias||-aris |- |'''ille'''||audit||-itur||audiat||-atur |- |'''nos'''||audimus||-imur||audiamus||-amur |- |'''vos'''||auditis||-imini||audiatis||-amini |- |'''illi'''||audiunt||-untur||audiant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiebam||-iebar||audirem||-irer |- |'''el to'''||audiebas||-iebaris||audires||-ireris |- |'''ille'''||audiebat||-iebatur||audiret||-iretur |- |'''nos'''||audiebamus||-iebamur||audiremus||-iremur |- |'''vos'''||audiebatis||-iebamini||audiretis||-iremini |- |'''illi'''||audiebant||-iebantur||audirent||-irentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||audiam||-ar |- |'''el to'''||audies||-eris |- |'''ille'''||audiet||-etur |- |'''nos'''||audiemus||-emur |- |'''vos'''||audietis||-emini |- |'''illi'''||audient||-entur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audivi||auditus sum||audiverim||auditus sim |- |'''el to'''||audivisti||auditus ye||audiveris||auditus sis |- |'''ille'''||audivit||auditus est||audiverit||auditus sit |- |'''nos'''||audivimus||auditi sumus||audiverimus||auditi simus |- |'''vos'''||audivistis||auditi estis||audiveritis||auditi sitis |- |'''illi'''||audiverunt||auditi sunt||audiverint||auditi sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiveram||auditus eram||audivissem||auditus essem |- |'''el to'''||audiveras||auditus yeres||audivisses||auditus esses |- |'''ille'''||audiverat||auditus erat||audivisset||auditus esset |- |'''nos'''||audiveramus||auditi eramus||audivissemus||auditi essemus |- |'''vos'''||audiveratis||auditi eratis||audivissetis||auditi essetis |- |'''illi'''||audiverant||auditi erant||audivissent||auditi essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||audivero||auditus ero |- |'''el to'''||audiveris||auditus eris |- |'''ille'''||audiverit||auditus erit |- |'''nos'''||audiverimus||auditi erimus |- |'''vos'''||audiveritis||auditi eritis |- |'''illi'''||audiverint||auditi erunt |} ==== Conxugación del verbu ser ==== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" ! !!'''Presente'''!!'''suxuntivu'''!!'''Imperfectu'''!!'''suxuntivu'''!!'''Futuru'''!!'''suxuntivu''' |- |'''ego'''||sum||sim||eram||essem||ero||fueru |- |'''el to'''||ye||sis||yeres||esses||eris||fueris |- |'''ille'''||est||sit||erat||esset||erit||fuerit |- |'''nos'''||sumus||simus||eramus||essemus||erimus||fuerimus |- |'''vos'''||estis||sitis||eratis||essetis||eritis||fueritis |- |'''illi'''||sunt||sint||erant||essent||erunt||fuerint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" ! !!'''Perfectu'''!!'''suxuntivu'''!!'''Plusperfecto'''!!'''suxuntivu''' |- |'''ego'''||fui||fuerim||fueram||fuissem |- |'''el to'''||fuisti||fueris||fueres||fuisses |- |'''ille'''||fuit||fuerit||fuerat||fuisset |- |'''nos'''||fuimus||fuerimus||fueramus||fuissemus |- |'''vos'''||fuistis||fueritis||fueratis||fuissetis |- |'''illi'''||fuerunt||fuerint||fuerant||fuissent |} ==== Otres conxugaciones irregulares ==== ===== Verbos ''-io'' de la tercer conxugación ===== '''Tema en -i''' capiō, capis, capere, cēpī, captus {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||capio||-or||capiam||-ar |- |'''el to'''||capis||-eris/-ere||capias||-aris |- |'''ille'''||capit||-itur||capiat||-atur |- |'''nos'''||capimus||-imur||capiamus||-amur |- |'''vos'''||capitis||-imini||capiatis||-amini |- |'''illi'''||capiunt||-iuntur||capiant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||capiebam||-ebar||caperem||-erer |- |'''el to'''||capiebas||-ebaris||caperes||-ereris |- |'''ille'''||capiebat||-ebatur||caperet||-eretur |- |'''nos'''||capiebamus||-ebamur||caperemus||-eremur |- |'''vos'''||capiebatis||-ebamini||caperetis||-eremini |- |'''illi'''||capiebant||-ebantur||caperent||-erentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||capiam||-ar |- |'''el to'''||capies||-eris |- |'''ille'''||capiet||-etur |- |'''nos'''||capiemus||-emur |- |'''vos'''||capietis||-emini |- |'''illi'''||capient||-entur |} {|{{tablaguapa}} |+Perfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''ego'''||cepi||captus sum||ceperim||captus sim |- |'''el to'''||cepisti||captus ye||ceperis||captus sis |- |'''ille'''||cepit||captus est||ceperit||captus sit |- |'''nos'''||cepimus||capti sumus||ceperimus||capti simus |- |'''vos'''||cepistis||capti estis||ceperitis||capti sitis |- |'''illi'''||ceperunt||capti sunt||ceperint||capti sint |} {|{{tablaguapa}} |+Pluscuamperfeutu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''ego'''||ceperam||captus eram||cepissem||captus essem |- |'''el to'''||ceperas||captus yeres||cepisses||captus esses |- |'''ille'''||ceperat||captus erat||cepisset||captus esset |- |'''nos'''||ceperamus||capti eramus||cepissemus||capti essemus |- |'''vos'''||ceperatis||capti eratis||cepissetis||capti essetis |- |'''illi'''||ceperant||capti erant||cepissent||capti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||cepero||captus ero |- |'''el to'''||ceperis||captus eris |- |'''ille'''||ceperit||captus erit |- |'''nos'''||ceperimus||capti erimus |- |'''vos'''||ceperitis||capti eritis |- |'''illi'''||ceperint||capti erunt |} ===== Fio,fis,fieri,factus sum ===== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''act suxuntivu''' |- |'''ego'''||fio||fiam |- |'''el to'''||fis||fias |- |'''ille'''||fit||fiat |- |'''nos'''||fimus||fiamus |- |'''vos'''||fitis||fiatis |- |'''illi'''||fiunt||fiant |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Imperfectu !!!act indicativu!!act suxuntivu |- |'''ego'''||fiebam||fierem |- |'''el to'''||fiebas||fieres |- |'''ille'''||fiebat||fieret |- |'''nos'''||fiebamus||fieremus |- |'''vos'''||fiebatis||fieretis |- |'''illi'''||fiebant||fierent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Futuru imperfectu !!!act indicativu |- |'''ego'''||fiam |- |'''el to'''||fies |- |'''ille'''||fiet |- |'''nos'''||fiemus |- |'''vos'''||fietis |- |'''illi'''||fient |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Perfectu !!!act indicativu!!act suxuntivu |- |'''ego'''||factus sum||factus sim |- |'''el to'''||factus ye||factus sis |- |'''ille'''||factus est||factus sit |- |'''nos'''||facti sumus||facti simus |- |'''vos'''||facti estis||facti sitis |- |'''illi'''||facti sunt||facti sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''act suxuntivu''' |- |'''ego'''||factus eram||factus essem |- |'''el to'''||factus yeres||factus esses |- |'''ille'''||factus erat||factus esset |- |'''nos'''||facti eramus||facti essemus |- |'''vos'''||facti eratis||facti essetis |- |'''illi'''||facti erant||facti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu''' |- |'''ego'''||factus ero |- |'''el to'''||factus eris |- |'''ille'''||factus erit |- |'''nos'''||facti erimus |- |'''vos'''||facti eritis |- |'''illi'''||facti erunt |} ===== Verbos Deponentes ===== Los verbos deponentes son aquellos verbos con morfoloxía de pasiva, pero que se traducen n'activa. Más concretamente'l suxetu d'un verbu deponente nun ye un paciente, sinón un suxetu esperimentador o psicolóxicu. L'escurrimientu de los verbos deponentes ye unu de los restos d'[[Ergatividad biforcada]] en llatín. ==== Verbos defeutivos ya impersonales ==== En llatín los verbos meteorolóxicos (''pluit'' 'llueve', ''tonat'' 'truena', ''fulgurat'' 'rellampia', ''ninguit'' 'nieva', son defeutivos; anque tamién lo son verbos qu'espresen deber o necesidá (''libet'' 'presta', ''licet'' 'ye lícitu', ''decet'' 'ye fayadizu', ''dedecet'' 'nun ye fayadizu', ''oportet'' 'ye necesariu', ''refert'' 'importa', ...) y otros qu'espresen sentimientu (''piget'' 'tener pena', ''paenitet'' 'penar', ''miseret'' 'tener compasión', etc). === Preposiciones === {{AP|Preposiciones llatines}} Les preposiciones del llatín actúen de [[nucleu sintácticu|nucleu]] del [[sintagma preposicional]] y como tales nucleos [[rección y lligamientu|rixen]] a un [[sintagma nominal]] que'l so [[casu gramatical]] ta rexíu pola preposición. * Les preposiciones llatines rixen dos casos: [[acusativu]] o [[Caso ablativu|ablativu]]. * Delles poques preposiciones pueden tomar acusativu o ablativu pero'l significáu del sintagma preposicional ye distintu. * Amás, el llatín tien una [[postposición]] (''tenus'' 'hasta') que rique [[caso xenitivu]] nel sintagma precedente. == Sintaxis == === Sintaxis de casos === ==== Nominativu ==== El Nominativu corresponder n'Español al [[suxetu (gramática)|suxetu]], al [[atributu]] y tamién al [[complementu predicativu]]. :Exemplu de Suxetu: '''''Regina''' nuntios mittit'' - ''''La Reina''' unvia mensaxeros' :Exemplu d'Atributu: ''Ager '''fertilis''' est'' - 'El campu ye '''fértil'''' ==== Xenitivu ==== Correspuende al [[complementu del nome]] (adnominal) que n'español va introducíu pola preposición "de". Puede ser: * Posesivu o de pertenencia. *: ''Domus '''Reginae''''' - la casa '''de la Reina''' *: ''Domus '''domini''''' - la casa '''del señor''' *: ''Domus '''Caesaris''''' - la casa '''de César''' *: ''Natura '''rerum''''' - la naturaleza '''de les coses''' * De preciu, valor o estima. *: ''aestimemus '''assis''''' - consideremos en valor '''d'un as''' ==== Dativu ==== Xeneralmente correspuende a un [[complementu indireutu]] o a un [[complementu de réxime]]. :Exemplu: ''Caesar gladium dedit '''Brutu''''' - 'César dio la espada '''a Brutu'''' ==== Acusativu ==== ===== Ensin Preposición ===== Correspuende fundamentalmente al [[complementu direutu]] y tamién al [[complementu predicativu]]: :Exemplu: ''Non relinques '''amicum''''' - 'Nun vas abandonar '''al amigu''''. En casu de "dobles acusativos" unu d'ellos n'español equival a un [[complementu indireutu]]: :Exemplu: '''''Pueros''' grammaticam doceo'' - 'Enseño gramática '''a los neños'''' N'oraciones esclamatives úsase l'acusativu: ''Magnum virum Senecam!'' - '¡Qué gran home (foi) Séneca!' ===== Ad ===== A, escontra, en, cerca de (C.C.Llugar), alredor de (con numberales). :Exemplu: Discurrunt armati '''ad portes'''. ''(Liv.)'' / Los homes armaos cuerren '''escontra les puertes'''. ===== Adversus, Adversum ===== Contra, escontra, al respeutive de. :Exemplu: Multos inveni aequos '''adversus homines''', '''adversus deos''' neminem. ''(Sen.)'' / Atopé munchos xustos '''al respeutive de los homes''', a naide '''al respeutive de los dioses'''. ==== Ablativu ==== === Ablativu (puramente dichu) === '''Llugar onde''' -ensin preposición con nomes propios de ciudaes ya islles pequeñes y colos apellativos ''domus'' y ''rus''; los demás nomes de llugar van coles preposiciones ''ab'', ''ex'' o ''de'' = ''Romā proficistur'', rure rediit''. * '''Colos verbos''' ''lliberara, solvere, quitara'' etc. y colos axetivos ''liber, vacuus, inmunis, orbus, nudus''.- ye clásicu l'ablativu ensin preposición cuesa con ab de persona = ''populus liberatus a regibus; liber curā; liberum a praedonibus''. * '''Colos verbos''' ''cedere, movere, pellere '' = ''cedere patriā, vitā; movere castris'': echar del campamentu; ''regnō pellere''.- ''abdicar consolatu'' 'abdicar del cargu de consul'. * '''Ablativu d'orixe''' terrā natus; natus locō nobili. === Ablativu instrumental === '''De mediu''' espresar por ablativu ensin preposición cuando'l mediu ye una cosa y por acusativu con per cuando ye de persona = cornibus tauri se tutantur; adeunt Caesarem per Haeduos -munches vegaes la rellación de mediu llatina nun correspuende a la castellana; equo, curru vehi; pedibus ire; ludere pila; terra Macedoniam petit: se dirge a Macedonia per tierra. Colos verbos que signifiquen vistir, afatar, allegrar, intruir, acostumar: erudire exercitum omni disciplina militari. -col verbu acostumar úsase más el dativu. Colos verbos vivir, alimentar: lacte vivere Colos verbos deponentes utor, fruor, vescor, fungor y potior:oculis utor; vescimur bestiis == Orde de los constituyentes == En llatín l'orde de los constituyentes xeneralmente nun ta rigidamente determináu por restricciones gramaticales y depende de cuestiones de tópicu y focu. El tópicu tiende a apaecer lo más a la izquierda posible de la oración y el focu, escontra'l final. Compárense'l dos frases: :(1a) ''Inquiz accidit fēlī Petrī?'' ('¿Qué-y asocedió al gatu de Pedro')<br /> :(1b) ''morsus est ā cāne meō'' ('Foi mordíu pol mio perru') <br /> :(2a) ''Ā quō morsus est fēlēs Petrī?'' ('¿Por quién foi mordíu'l gatu de Pedro')<br /> :(2b) ''ā cāne meō morsus est'' ('Foi mordíu pol mio perru')<br /> En cuanto al orde de los constituyentes dientro de los sintagmes tampoco paecen esistir restricciones fuertes anque'l [[nucleu sintácticu]] tiende a apaecer detrás del complementu o modificador. Ente axetivos y nomes l'orde de los axetivos puede influyir en que l'axetivu acute'l posible referente o a cencielles califique: :(3a) ''domus nova'', 'la casa nueva [que daquién construyó]'<br /> :(3b) ''nova domus'', 'una casa [que se ve como] nueva'<br /> Hai que recordar qu'en llatín s'usa enforma'l [[hipérbaton]], sobremanera en poesía, polo cual l'orde de los constituyentes nun ye de vital importancia. Sicasí, esisten numberosos casos de pallabres que'l so orde relativu nun ye dafechu llibre, sinón que l'orde importa respectu al significáu de la espresión, eso asocede por casu cuando interactúan dellos elementos de [[Polaridá (llingüística)|polaridá negativa]]:<ref>[https://books.google.es/books?id=zLrbLWtdWkoC&pg=PA240&lpg=PA240&dq=%22numquam+non%22+%22non+numquam%22&source=bl&ots=q6vvy0AsPk&sig=vos-KwErg83Nr8y8DWcXN8jgstro&hl=es&ei=qO5qS8-JC5CRjAfe0pj0BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAcQ6AEwAA#v=onepage&q=%22numquam%20non%22%20%22non%20numquam%22&f=false L. Carrera (2007): ''Llatín. Gramática y exercicios'', p. 240]</ref> {|{{tablaguapa}} |- align=center ! Afirmación llindada !! Afirmación xeneral |- align=center | ''Non nemo''<br /> 'daquién' || ''Nemo non''<br /> 'toos' |- align=center | ''Non nullus''<br /> 'dalgún' || ''Nullus non''<br /> 'toos' |- align=center | ''Non nihil''<br /> 'daqué' || ''Nihil non''<br /> 'tou' |- align=center | ''Non numquam''<br /> 'dacuando' || ''Numquam non''<br /> 'siempres' |} == Ver tamién == * [[Llatín]] * [[Llocuciones llatines]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * {{cita llibru | autor = Herrero Llorente, Víctor-José | títulu = Diccionariu d'espresiones y frases llatines | añu = 2001 | editorial = 3ª edición correxida y aumentada, 2ª reimpresión. Madrid: [[Editorial Gredos]] | id = ISBN 978-84-249-0996-3 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Verbi gratia: diccionariu d'espresiones llatines | añu = 2007 | editorial = Madrid: Editorial Gredos | id = ISBN 978-84-249-2880-3 }} * {{cita llibru | autor = Rubio Fernandez, L. & González Rolan, T. | títulu = Nueva gramática llatina | añu = 1990 | editorial = Coloquiu Editorial | id = ISBN 84-86093-17-1 }} * {{cita llibru | autor = Segura Munguía, Santiago | títulu = Clave del Métodu de Llatín | añu = 2008 | editorial = Bilbao: [[Universidá de Deusto]] | id = ISBN 978-84-9830-135-9 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Nuevu diccionariu etimolóxicu Latino-Español y de les voces derivaes | añu = 2006 | editorial = tercer edición. Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-7485-754-2 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Diccionariu por Raigaños del Llatín y de les voces derivaes | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-023-9 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Métodu de Llatín | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-024-6 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Gramática Llatina | añu = 2004 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-7485-925-6 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Frases y espresiones llatines d'usu actual: con un anexu sobre les instituciones xurídiques romanes | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-054-3 }} {{Tradubot|Gramática del latín}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Gramática del llatín|Gramática del llatín]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] almxs18x7iccyfem6azqk1i2njumd71 4379224 4379223 2025-06-24T16:53:10Z YoaR 37624 /* Fonoloxía y alfabetu llatín */ 4379224 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Priscianus della Robbia OPA Florence.jpg|thumb|300px|[[Prisciano]], o'l Gramáticu, panel de mármol que data del 1437-1439 dende'l campanariu de [[Florencia]], Italia, por [[Luca della Robbia]]. La escena ye una alegoría del gramáticu.]] La '''gramática de la llingua llatina''' (en [[llatín]]: ''Grammatica linguae latinae''), al igual que la d'otres [[llingües indoeuropees]] antigües, ye bien [[flexón (llingüística)|flexiva]] nel sentíu estructural y orgánico, lo que significa que dexa una gran flexibilidá pa la eleición del orde de pallabres. Por casu, ''femina togam texuit'', "la muyer texó una toga," que ye l'orde preferíu de pallabres, podría espresase igualmente como ''texuit togam femina'' o ''togam texuit femina.'' En cada pallabra, les terminaciones ''-a'', ''-a-m'' y ''-o-it'' —y non la posición qu'ocupen na frase, como asocede sicasí na mayoría de les llingües modernes, romances o nun espresen la función gramatical. Sicasí, xeneralmente l'orde de les pallabres atener al paradigma [[Suxetu Oxeto Verbu]], anque les variaciones d'esti modelu son bien frecuentes, especialmente na poesía, según na prosa pa espresar matices sintácticos y estilísticos sutiles.<ref>{{cita llibru |títulu=Latin word order: structured meaning and information|nome=Andrew M. |apellíu=Aporté|nome2=Laurence D. |apellíu2=Stephens|llugar=Oxford; New York|editorial=[[Oxford University Press]]|añu=2006|páxines=3-5|idioma=inglés|cita=''Word order is what gets the reader of Latin from disjoint sentences to coherent and incrementally interpretable text.'' N'español: "L'orde de les pallabres ye lo que llogra'l llector del llatín a partir de frases dixuntes pa entender ya interpretar el testu incrementalmente."}}</ref> == Fonoloxía y alfabetu llatín == L'alfabetu llatín clásicu ta compuestu por ventitrés lletres. Primitivamente solo había ventiún, pero nos sieglos I-II e.C. introduciéronse dos nueves lletres: la '''Y (y)''' y la '''Z (z)''', pa la trescripción de les pallabres griegues que conteníen la vocal [[ípsilon]] y la consonante dseta, respeutivamente. Otros intentos d'introducir nueves lletres, como [[Lletres claudies|el del emperador Claudio]] na primer metá del sieglu I&nbsp;d.&nbsp;C., nun espolletaron por cuenta de la so naturaleza puramente erudita. A partir del Renacimientu, los editores de los testos llatinos empezaron a emplegar les grafíes '''J (j)''' y la '''V (v)''' como signos convencionales pa poder estremar los [[alófonos]] consonánticos [{{IPA|j, w}}] de '''I''' y '''V''' de los correspondientes alófonos vocálicos [{{IPA|i, o}}]. <center> '''A B C D E F G H I/(J) K L M N O P Q R S T (U)/V X Y Z'''<br /> '''a b c d e f g h i/(j) k l m n o p q r s t u/(v) x y z''' </center> === Fonemes vocálicos === Nel [[llatín clásicu]] hai diez [[fonema|fonemes]] vocálicos, que estremábense pola [[Vocal llarga|cantidá]] vocálica: cinco d'ellos son vocales curtios /a, e, i, o, u/, y los otros cinco, vocales llargues /ā, ē, ī, ō, ū/, magar la escritura llatino casi nunca estremaba gráficamente les vocales curties de les vocales llargues. Asina toles vocales representábense namái por aciu los cinco signos que pa esti fin tenía l'[[alfabetu]] de les colonies griegues d'[[Italia]]: '''A (a)''', '''E (e)''', '''I (i),''' '''O (o)''', '''U (u)''' (los signos del griegu pa les vocales llargues η y ω cenciellamente nun fueron usaos pa representar vocales). Dacuando, mientres l'Imperiu, dellos testos marcaron dalgunes de les vocales llargues con ''á, é, í, ó, ú''. La evidencia de la [[cantidá]] de les vocales ye por tanto indireuta, y procede en gran midida de dos fuentes: * La poesía llatina (onde la cantidá vocálica yera fundamental, una y bones esa poesía basar en patrones regulares de sílabes llargues y curties pa dar ritmu a la frase); y * La evidencia d'otres llingües, fundamentalmente les romániques, onde les vocales llargues y curties dexaron distintu rastru nes sílabes tóniques. Tamién les trescripciones de pallabres llatines en griegu podíen amosar dacuando la [[cantidá]] de les vocales llatines. === Prosodia === ==== Cantidá vocálica ==== La cantidá ye una traza fonolóxica qu'estrema les vocales, diptongos y sílabes en munches llingües indoeuropees. La '''cantidá de les vocales''' ye una traza suprasegmental qu'inflúi na duración de la pronunciación de les mesmes. El llatín namái estremaba dos tipos de cantidá o duración: les vocales de mayor duración denominar llargues, y les de menor duración denominar curties. Modernamente la cantidá d'una vocal márcase explícitamente por aciu los siguientes signos: * Les vocales curties indicar col signu '''˘''' asitiáu sobre la vocal correspondiente. * Les vocales llargues indicar col signu '''¯''' asitiáu sobre la vocal correspondiente. Nesti artículu, de normal, namái s'indiquen les vocales llargues, depués les vocales sobre les que nun s'indica'l signu gráficu usualmente son curtios. La cantidá ye un fenómenu importante na llingua llatina, yá que estrema pallabres de significaos distintos y tamién distintes formes flexivas d'una mesma pallabra. Por casu: (1) Distinción léxica: ''mālum'', 'mazana' / ''malum'', '(daqué) malu'<br /> (2) Distinción gramatical: ''cum reginā'', 'cola reina' / ''cum regina...'', 'cuando la reina...'<br /> ==== Cantidá silábica ==== El fenómenu de la '''cantidá silábica''' ta automáticamente rellacionáu cola presencia de vocales llargues y la presencia de coda na sílaba. La posición onde recái l'acentu prosódicu ta determinada pola cantidá vocálica de la penúltima sílaba. La doctrina tradicional establez los cuatro siguientes regles pa decidir si una sílaba ye llarga o curtia y, poro, pescudar la posición del acentu: * Son llargues: ** les sílabes que contienen, bien una vocal llarga por naturaleza, bien un diptongu (los cualos son, en llatín, "ae" y "oe", y n'ocasiones "au"): ''<o>Rō</o>ma'', ''a<o>mās</o>''. ** les sílabes que la so vocal ta siguida, bien por dos (o más) consonantes, bien por una consonante doble (''x'', ''z''): ''</o>est</o>'', ''<o>ga</o>za'' (que se pronuncia ''<o>gad</o>-sa''). * Son curtios: ** les sílabes que contienen una vocal curtia por naturaleza (y non siguida de dos consonantes): ''anima'', ''deus''. ** Les sílabes acabaes en vocal a la que siga otra vocal n'hiatu (''vocalis ante vocalem corripitur'', "vocal delantre de vocal embrive"): ''iūsti<o>ti</o>a'', ''<o>de</o>ārum''. Amás, tien de tenese en cuenta que les combinaciones vocáliques "ae" (æ) y "oe" (œ), que son diptongos, siempres son llargues (y, dacuando, ser tamién la combinación vocálica "au", que puede tratase como diptongu o como hiatu). Modernamente realízase un analís fonolóxicu que resulta más simple en términos de [[mora (llingüística)|mora]]. Acordies con esti analís, les sílabes curties consten d'una sola mora, y les sílabes llargues, de dos mores, y l'acentu prosódicu recái siempres axacente na penúltima mora antes de la postrera vocal. El fechu de que l'acentu pueda ser analizáu en términos de mores y el fechu de que la poesía llatina basárase más que na rima na cantidá vocálica, suxeren que la cantidá silábica tenía un reflexu fonéticu na fala: presumiblemente, el llatín falar con un ritmu moraico (como asocede en xaponés modernu) más que con un ritmu silábicu (como asocede n'italianu o español) o con un ritmu acentual (como asocede n'inglés). ==== Acentuación ==== En llatín nun esiste acentu gráficu, pero sí acentu fonolóxicu d'intensidá, siendo les pallabres llanes o [[esdrúxules]]. Les regles pa l'acentuación prosódica son les siguientes: * toles pallabres de dos sílabes son llanes o graves. * les pallabres de trés o más sílabes van ser: ** llanes si la penúltima sílaba ye llarga. ** esdrúxules si la penúltima sílaba ye curtia. Más cenciellamente, si clasificamos les [[sílaba|sílabes]] llatines en pesaes (les acabaes en vocal llarga o consonante) y llixeres (toles demás) y consideramos que les sílabes pesaes tienen dos [[Mora (llingüística)|mores]] y les llixeres una sola mora, puede comprobase que l'acentu recái sobre la penúltima mora antes de la postrera vocal. == Morfología == === Sistema de casos del llatín === El llatín ye una [[llingua flexiva]], lo que significa qu'una pallabra (los sustantivos, los axetivos y los pronomes) adopta diverses formes acordies cola so función sintáctica y la so [[casu (gramática)|casu gramatical]]. Esisten en llatín clásicu seis casos: * [[casu nominativu|Nominativu]] → Suxetu y atributu. * [[caso xenitivu|Xenitivu]] → Complementu del Nome. * [[Caso dativu|Dativu]] → Oxetu Indireutu (y dacuando complementu nominal). * [[Caso acusativu|Acusativu]] → Oxetu Direutu (n'oraciones actives) y "[[casu oblicuu]]" con [[preposición]]. * [[Casu vocativu|Vocativu]] → Apelación. * [[Caso ablativu|Ablativu]] → Complementu Circunstancial ("[[casu oblicuu]]" con [[preposición]]). Esisten restos fosilizaos d'un casu adicional [[indoeuropéu]]: el [[Casu locativu|Llocativu]], namái nel númberu singular, pa indicar llocalización, bien nel espaciu, bien nel tiempu: ''ruri'', 'nel campu', ''humi'', 'na tierra', ''Romae'', 'en Roma', ''vesperi'', 'al atapecer'. Estes formes con sentíu llocativu coinciden morfolóxicamente coles de xenitivu singular (nes declinaciones primer y segundo) y cola del dativu singular (na tercer declinación): nes declinaciones cuarto y quinto, nun tenemos documentáu nengún exemplu d'esti casu{{ensin referencies}}. La rellación de los distintos casos col verbu ye de gran relevancia. El nominativu, l'acusativu, el dativu y l'ablativu recayen na órbita del verbu y podemos dicir que son determinantes d'ésti. Sicasí, el xenitivu ye determinante d'otru nome; y el casu vocativu quedaría fora de la influencia del verbu tamién. === El sustantivu === Los sustantivos pártense, según temes, en cinco declinaciones identificables pol so xenitivu singular. ==== Primer declinación ==== Tarrezas en '''-a''' y xenitivu singular en '''-ae'''. La mayoría de los nomes son de xéneru femenín, anque esisten cuatro grupos d'esceiciones con sustantivos masculinos: 1) los nomes comunes que se refieren a un trabayu qu'en Roma yera exercíu puramente polos homes (''poeta, nauta, agricŏla, pīrāta, scurra'' 'poeta, navegante, llabrador, pirata, camanduleru', etc.); 2) los nomes propios de los ríos (''Sequana, Garunna'' '[[ríu Sena|Sena]], [[ríu Garona|Garona]]', etc.); 3) los nomes propios d'home (''Caligŭla, Senĕca, Catilīna'', etc.); y 4) los xentilicios (''belga, persa'', etc.). {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Temes en -a !!!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||ros -a||ros -æ |- |'''[[Vocativu]]'''||ros -a||ros -æ |- |'''[[Acusativu]]'''||ros -am||ros -ās |- |'''[[Xenitivu]]'''||ros -æ||ros -ārum |- |'''[[Dativu]]'''||ros -æ||ros -īs |- |'''[[Ablativu (gramática)|Ablativu]]'''||ros -ā||ros -īs |} '''Particularidaes:''' 1ª: Los nomes femeninos de la primer declinación (exemplos: ''dĕa'' 'diosa', ''fīlĭa'' 'fía', ''lliberta'' 'lliberta', ''magĭstra'' 'maestra', ''amīca'' 'amiga', ''sĕrva'' 'esclava', etc.) que'l so correspondiente masculín pertenez a la segunda declinación, siempres y cuando compartan idénticu raigañu (exemplos ''dĕus'' 'dios', ''fīlĭus'' 'fíu', ''libertus'' 'llibertu', ''magĭster'' 'maestru', ''amīcus'' 'amigu', ''servus'' 'esclavu', etc.) presenten nos casos dativu y ablativu del plural una desinencia en ''-ābus'' (y non la esperable ''-īs'') col fin de poder estremase d'aquellos: ''''vg.'''' ''fīlĭīs'': 'pa los fíos' / ''fīlĭābus'': 'pa les fíes'. 2ª: El sustantivu ''familia, -æ'', cuando depende d'un nome de parentescu, emplega nel xenitivu singular la terminación (arcaica) ''-as'' (y non la terminación regular ''-æ''): ''pater families'': 'el padre de (la) familia'. ==== Segunda declinación ==== Tarrezas en '''-o''' y xenitivu singular en '''-ī'''. La mayoría de los nomes pertenecientes a esta declinación son de xéneru masculín (aquellos que'l so nominativu singular termina en ''-ŭs''/''-ĕr''/''-ĭr'') o neutru (aquellos que'l so nominativu singular presenta la terminación ''-ŭm''). Sicasí, esisten nesta declinación (pero namái ente los acabaos en ''-ŭs'') unos pocos sustantivos de xéneru femenín, que pueden arrexuntase en tres grupos, magar el terceru d'ellos ye artificial: 1) sustantivos comunes qu'indiquen árboles, una y bones el nome xenéricu pa "árbol", ''arbŏs arbŏris'', ye femenín en llatín (''pīnŭs -ī, corylŭs -ī'', ''ulmŭs -ī, fraxĭnŭs -ī'', etc.); 2) los nomes propios xeográficos (topónimos) de ciudaes, islles y países transcritos de la llingua griega, yá que nesti idioma yeren de xéneru femenín (''Corinthŭs -ī, Cyprŭs -ī, Ægyptŭs -ī'', etc.); y 3) una serie heteroxénea de nomes comunes d'usu bien frecuente ('''humŭs -ī, domŭs -ī'', etc.) o infrecuente (''alvŭs -ī'', etc.). Pa los sustantivos masculinos (o femeninos en ''-ŭs'') esisten tres paradigmes de declinación dependiendo de la terminación del nominativu singular: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu ''-us'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||domin -us||domin -ī |- |'''[[Vocativu]]'''||domin -y||domin -ī |- |'''[[Acusativu]]'''||domin -um||domin -ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||domin -ī||domin -ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||domin -ō||domin -īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||domin -ō||domin -īs |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu ''-er'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||puer ||puer-ī |- |'''[[Vocativu]]'''||puer ||puer-ī |- |'''[[Acusativu]]'''||puer-um||puer-ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||puer-ī||puer-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||puer-ō||puer-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||puer-ō||puer-īs |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Tipu -dir ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||vir||vir-ī |- |'''[[Vocativu]]'''||vir||vir-ī |- |'''[[Acusativu]]'''||vir-um||vir-ōs |- |'''[[Xenitivu]]'''||vir-ī||vir-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||vir-ō||vir-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||vir-ō||vir-īs |} Sicasí, pa los nomes neutros tien d'aplicase'l siguiente paradigma de declinación: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Nomes neutros ''-um'' ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||templ-um ||templ-a |- |'''[[Vocativu]]'''||templ-um ||templ-a |- |'''[[Acusativu]]'''||templ-um||templ-a |- |'''[[Xenitivu]]'''||templ-ī||templ-ōrum |- |'''[[Dativu]]'''||templ-ō||templ-īs |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||templ-ō||templ-īs |} ==== Tercer declinación ==== Tarrezas en '''-i''' y en consonante, y xenitivu singular en '''-is'''. Entiende sustantivos masculinos, femeninos y neutros. Los paradigmes de declinación son los siguientes: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" ! colspan="3"|Temes en -i masc. y fem. ! colspan="3"|Temes en -i neutros ! colspan="3"|Temes en consonante masc. y fem. ! colspan="3"|Temes en consonante neutros |- |'''[[Nominativu]]'''||cīv-is ||cīv-ēs||'''[[Nominativu]]'''||mar-y ||maria||'''[[Nominativu]]'''||consul||consules||'''[[Nominativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Vocativu]]'''||cīv-is||cīv-ēs ||'''[[Vocativu]]'''||ma-re ||maria||'''[[Vocativu]]'''||consul ||consules||'''[[Vocativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Acusativu]]'''||cīv-em ||cīv-ēs||'''[[Acusativu]]'''||mar-y ||maria||'''[[Acusativu]]'''||consul-em ||consules||'''[[Acusativu]]'''||flūmen ||flūmĭn-a |- |'''[[Xenitivu]]'''||cīv-is ||cīv-ium||'''[[Xenitivu]]'''||mar-is ||marium||'''[[Xenitivu]]'''||consul-is ||consulum||'''[[Xenitivu]]'''||flūmĭn-is ||flūmĭn-um |- |'''[[Dativu]]'''||cīv-ī ||cīv-ibus||'''[[Dativu]]'''||mar-ī ||maribus||'''[[Dativu]]'''||consul-i ||consulibus||'''[[Dativu]]'''||flūmĭn-i ||flūmĭn-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||cīv-y ||cīv-ibus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||mar-i ||maribus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||consul-y ||consulibus||'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||flūmĭn-y ||flūmĭn-ibus |} ==== Cuarta declinación ==== Tarrezas en '''-ū''', y xenitivu singular en '''-ūs'''. Entiende nomes femeninos(masculinos) y neutros. Domus tien casos de la segunda y de la cuarta. Esto ye, xenitivu singular '''-i -us''' dat ensin '''-ui -o''' abl ensin '''-o -o''' xen pl '''-uum -orum''' ac pl '''-us -vos''' {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Masculinos y femeninos ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||man-us||man-ūs |- |'''[[Vocativu]]'''||man-us||man-ūs |- |'''[[Acusativu]]'''||man-um||man-ūs |- |'''[[Xenitivu]]'''||man-ūs||man-uum |- |'''[[Dativu]]'''||man-oī||man-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||man-ū||man-ibus |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Neutros ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Vocativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Acusativu]]'''||corn-ū||corn-ua |- |'''[[Xenitivu]]'''||corn-ū/-ūs||corn-uum |- |'''[[Dativu]]'''||corn-ū/-oī||corn-ibus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||corn-ū||corn-ibus |} ==== Quinta declinación ==== Tarrezas en '''-y''' y xenitivu singular '''-ei'''. Los nomes d'esta declinación son femeninos. ''Dies'' en singular puede ser masculín o femenín y en plural ye masculín. {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Quinta declinación ! !!Singular!!Plural |- |'''[[Nominativu]]'''||di-ye||di-ēs |- |'''[[Vocativu]]'''||di-ēs||di-ēs |- |'''[[Acusativu]]'''||di-em||di-ēs |- |'''[[Xenitivu]]'''||di-ēi||di-ērum |- |'''[[Dativu]]'''||di-ēi||di-ēbus |- |'''[[Caso ablativu|Ablativu]]'''||di-ē||di-ēbus |} === L'axetivu denominar concordanza a la igualdá en casu, númberu y xéneru de dos palabas. L'axetivu tien de concordar col nome al qu'acompaña. Qu'axetivu y nome tengan de concordar nun significa que coincidan les sos terminaciones, pos esisten nomes de la primer declinación ( temáticos en '''-a''' ) que son de xéneru masculín, y tamién esisten nomes de la segunda declinación ( temáticos en '''-o''' ) que son de xéneru femenín. ==== Clase 1 ==== La primer clase entiende los axetivos de tres terminaciones que se tornen como los nomes de la primera y segunda declinaciones. Enunciar en nominativu nes sos formes masculina, femenina y neutra. Esisten dos tipos: * '''Tipu A''' (''bŏn-us, bŏn-a, bŏn-um'') ** '''-us''' → Masculín, tórnase como ''domin-us, -ī''. ** '''-a''' → Femenín, tórnase como ''ros-a, -æ''. ** '''-um''' → Neutru, tórnase como ''templ-um, -ī''. * '''Tipu B''' (''niger, nigr-a, nigr-um'') ** '''er-Ø''' → Masculín, tórnase como ''pu-er, -ī''. ** '''-a''' → Femenín, tórnase como ''ros-a, -æ''. ** '''-um''' → Neutru, tórnase como ''templ-um, -ī''. ==== Clase 2 ==== Los axetivos de la segunda clase se flexionan pola tercer declinación. Podemos clasificar en dos grupos: * '''Axetivos temáticos en consonante''' (''euters, -eris'') ** Enunciar en nominativu y xenitivu. ** Son imparisílabos. ** Se flexionan pola tercer declinación temática en consonante, como ''consul, -is'' (masculinos y femeninos) y como ''flūmen, flūminis'' (neutros). * '''Axetivos temáticos en /-i/''' ** '''D'una terminación''' (''fēlīx, -īcis'') *** Enunciar en nominativu y xenitivu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). ** '''De dos terminaciones''' (''omnis, omne'') *** Enunciar en nominativu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). ** '''De tres terminaciones''' ('''acer, acris, acre''') *** Enunciar en nominativu. *** Tórnense como ''cīvis, -is'' (masc. y fem.) y como ''mare, -is'' (neutros). === El pronome === ==== Pronomes personales ==== El llatín cunta con cinco formes de [[pronomes personales]] independientes: cuatro personales y unu más de calter personal-reflexivu. Esti postreru va ser analizáu na siguiente seición. La flexón de los cuatro pronomes personales ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |- align="center" ! Casos !! 1ª persona<br />Singular !!1ª persona<br />Plural !! 2ª persona<br />Singular !! 2ª persona<br />Plural''' |- align="center" ! Nominativu | egō || nōs || tū || vōs |- align="center" ! Vocativu | __ || __ || tū || vōs |- align="center" ! Acusativu | mē || nōs || tē || vōs |- align="center" ! Xenitivu | meī || nostrum, nostrī || el toī ||vestrum, vestrī |- align="center" ! Dativu | mihi || nōbis || tibi ||vōbis |- align="center" ! Ablativu | mē || nōbis ||tē ||vōbis |} * Estos pronomes pueden apaecer col sufixu ''-met'': ''egō'''met''''', ''nos'''met''''', etc. El sufixu pasa al español de la siguiente manera: ''egōmet'' 'yo mesmu' (etimológicamente ''semetipsimus'' >> mesmu n'español), ''vōsmet'' 'vós mesmos', etc. * Estos pronomes, cuando van acompañaos pola preposición '''cum''' (con) anteponer a ésta: ''me'''cum''''' (conmigo; de ''cum mecum'') ''te'''cum''''' 'contigo' ''nobis'''cum''''' 'con nós', ''vobis'''cum''''' 'con vós'. ==== Pronome reflexivu ==== De lo espuesto na seición anterior, deduzse qu'en Llatín nun esiste un pronome personal de tercer persona; ésti suplir col anafóricu ''is, hala, id'' o col denomináu deícticu ''ille, illa, illud''. Sicasí, esiste un '''pronome personal reflexivu''' de tercer persona que la so flexón ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" !'''Casos'''!!'''Reflexivu, tercer persona''' |- |'''Nom.'''|| ___ |- |'''Voc.'''|| ___ |- |'''Ac.'''||sē, sese |- |'''Xen.'''||el soī |- |'''Dat.'''||sibi |- |'''Ab.'''||sē, sese |} * Al igual que colos pronomes personales, el pronome reflexivu al dir acompañáu de la preposición ''cum'' antepónse: ''se'''cum''''' ==== Pronomes posesivos ==== Los pronomes posesivos se flexionan como los axetivos de la primer clase, y asina vamos tener: * Un solu posesor: ''tuus, tua, tuum'' paradigma ''bŏnus, bŏna, bŏnum''. * Dellos posesores: ''nŏster, nŏstra, nŏstrum'' y ''vester, vestra, vestrum'' paradigma ''nĭger, nĭgra, nĭgrum''. * El posesivu de tercer persona de singular y plural ye ''suus, sua, suum'' (so). paradigma ''bŏnus, bŏna, bŏnum''. ==== Pronomes demostrativos ==== Tamién son llamaos pronominales demostrativos, yá que pueden usase como pronomes o como axetivos. Son los siguientes: ::''hic, hæc, hoc'' (este, esta, esto) ::''iste, ista, istud'' (esi, esa, eso) ::''ille, illa, illud'' (aquel, aquella, aquello) ::''is, hala, id'' (él, ella, ello) ::''īdem, eadem, īdem'' (el mesmu, la mesma, lo mesmo) ::''ipse, ipsa, ipsum'' (yo, tu, él mesmu, mesma) :::Tornar de forma asemeyada a ''bonus'', con delles particularidaes. El xenitivu de toos estos termina en '''-ius''' y el dativu termina en '''-i''' La declinación ye como sigue: ''hic, hæc, hoc'' (este, esta, esto) {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"| Nominativu |hic, hæc, hoc |hi, hæ, haec |- !align="right"| Acusativu |hunc, hanc, hoc |hōs, hās, hæc |- !align="right"| Xenitivu |huius |hōrum, hārum, hōrum |- !align="right"|Dativu |huīc |hīs |- !align="right"|Ablativu |hōc, hāc, hōc |hīs |} ''iste, ista, istud'' ('esi, esa eso') {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"|Nominativu |iste, ista, istud |istī, istæ, ista |- !align="right"| Acusativu |istum, istam, istud |istōs, istās, ista |- !align="right"|Xenitivu |istīus |istōrum, istārum, istōrum |- !align="right"|Dativu |istī |istīs |- !align="right"|Ablativu |istō, istā, istō |istīs |} ''ille, illa, illud'' (aquel, aquella, aquello) {| {{tablaguapa}} |- |&nbsp; !Singular !Plural |- !align="right"|Nominativu |ille, illa, illud |illī, illæ, illa |- !align="right"|Acusativu |illum, illam, illud |illōs, illās, illa |- !align="right"|Xenitivu |illīus |illōrum, illārum, illōrum |- !align="right"|Dativu |illī |illīs |- !align="right"|Ablativu |illō, illā, illō |illīs |} ==== Pronomes relativos ==== Son los siguientes: ::''quī, quæ, quod'' Llámense relativos porque <o>rellaciónense</o> con un antecedente. Dan pasu a una nueva oración (subordinada de relativu) y concuerden col so antecedente en xéneru y númberu, non asina en casu, yá que pueden desempeñar un oficiu distintu na so propia oración.Exemplu: :::''Amu <span style="color:blue">mulierem</span> <span style="color:green">quæ</span> est formosa'' (amu a la muyer que ye formosa) :::''mulierem'' ye l'antecedente de ''quæ'' La declinación del pronome relativu ye la siguiente: {| {{tablaguapa}} ! rowspan="3" | ! colspan="6" | ''quī, quae, quod''<br />'quien, que, el que' |- ! colspan="2" | Masculín ! colspan="2" | Femenín ! colspan="2" | Neutru |- ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> ! <small>Singular</small> ! <small>Plural</small> |- ! Nominativu | quī || quī || quæ || quæ || quod || quæ |- ! Acusativu | quem || quōs || quam || quās || quod || quæ |- ! Xenitivu | cuius || quōrum || cuius || quārum || cuius || quōrum |- ! Dativu | cuī || quibus || cuī || quibus || cuī || quibus |- ! Ablativu | quō || quibus || quā || quibus || quō || quibus |} * El xenitivu y el dativu singular de los trés xéneros ye igual. * El dativu y l'ablativu plural de los trés xéneros ye igual. * Escarecen de vocativu. * Nótese les diferencies en pronunciación ente ''quī'' {{IPA|/kwiː/}} (< {{IPA|/kʷiː/}}) y ''cuī'' {{IPA|/ˈku.iː/}}. ==== Pronomes interrogativos ==== Les formes masculín y femenín del pronome interrogativu son idéntiques. Les formes de neutru son distintos. El xenitivu, dativu y ablativu plural son la unión ente les flexones de ''quis'' y les respeutives formes de ''res'' 'cosa'. :''Inquiz, quis'' (quién, qué) Otros pronomes interrogativos: : ''quī?, quæ?, quod?'' (¿cuál?) : ''uter?, utra?, utrum?'' (¿Quién de los dos? / ¿Cuál de los dos?) === El verbu === Los verbos llatinos espresen los accidentes gramaticales de [[persona gramatical|persona]], [[númberu gramatical|númberu]], [[voz gramatical|voz]], [[tiempu gramatical|tiempu]], [[aspeutu gramatical|aspeutu]] y [[manera gramatical|manera]] pol procedimientu básicu d'añader a la tema verbal sufixos y desinencies. Llamamos desinencia al sufixu terminal qu'espresa les categoríes o accidentes gramaticales citaos: * Les persones son: primer, segunda y tercera * Los númberos son: [[singular]] y [[plural]] (a diferencia d'otres llingües indoeuropees el llatín escarez de [[númberu dual]]). * Les voces son dos: activa y pasiva (a diferencia del griegu'l llatín escarez de [[voz gramatical|voz media]]). * Les maneres arrexuntar en personales: [[manera indicativa|indicativu]], [[manera suxuntiva|suxuntivu]], [[imperativu]]; y non personales o nominales: [[infinitivu]], [[participiu]], [[supino]], [[xerundiu]] y [[xerundivu]]. * Los [[tiempos verbales]] combinen tiempu gramatical puramente dichu y aspeutu, les combinaciones que se dan en llatín son seis: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu, pretéritu pluscuamperfeutu, futuru imperfectu y futuru perfectu. Arrexuntar na tema de '''infectum''' (que la so aición nun terminara) y na tema de '''perfectum''' (que la so aición yá terminó). ** L'indicativu tien seis tiempos: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu, pretéritu pluscuamperfeutu, futuru imperfectu y futuru perfectu. ** El suxuntivu tien cuatro tiempos: presente, pretéritu imperfectu, pretéritu perfectu y pretéritu pluscuamperfeutu. ** L'imperativu tien dos tiempos: presente y futuru. ** L'infinitivu tien tres tiempos: presente, pretéritu y futuru. ** El participiu tien tres tiempos: presente, pretéritu y futuru. El verbu llatín enunciar cola primer persona del singular del presente y del pretéritu perfectu d'indicativu, col supino, y col infinitivu presente: ::Exemplu: amu, amavi, amatum, amara Delles gramátiques y diccionarios inclúin tamién la segunda persona del singular del presente indicativu. ::Exemplu: rego, is, regi, rectum, regere ==== Primer conxugación ==== '''Tema en -a''' amō, amās, amāvī, amātum, amāre {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Presente !!!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''egō'''||amu||-or||amem||-er |- |'''tū'''||amās||-aris/-are||amēs||-eris |- |'''ille'''||amat||-atur||amet||-etur |- |'''nōs'''||amāmus||-amur||amēmus||-emur |- |'''vōs'''||amātis||-amini||ametis||-emini |- |'''illī'''||amant||-antur||ament||-entur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu imperfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||amabam||-abar||amarem||-arer |- |'''tū'''||amabās||-abaris||amares||-areris |- |'''ille'''||amabat||-abatur||amaret||-aretur |- |'''nōs'''||amābāmus||-ābamur||amaremus||-aremur |- |'''vōs'''||amābātis||-ābamini||amaretis||-aremini |- |'''illī'''||amabant||-abantur||amarent||-arentur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Futuru imperfectu !!!act indicativu!!pas indicativu |- |'''egō'''||amābō||-ābor |- |'''tū'''||amābis||-aberis |- |'''(ille)'''||amābit||-abitur |- |'''nōs'''||amābimus||-ābimur |- |'''vōs'''||amābitis||-ābimini |- |'''illī'''||amābunt||-ābuntur |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu perfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||-avi||-atus sum||-averim||-atus sim |- |'''tū'''||-avisti||-atus ye||-averis||-atus sis |- |'''ille'''||-avit||-atus est||-averit||-atus sit |- |'''nōs'''||-avimus||-ati sumus||-averimus||-ati simus |- |'''vōs'''||-avistis||-ati estis||-averitis||-ati sitis |- |'''illī'''||-averunt||-ati sunt||-averint||-ati sint |} {| {{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu pluscuamperfeutu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''egō'''||-averam||-atus eram||-avissem||-atus essem |- |'''tū'''||-averas||-atus yeres||-avisses||-atus esses |- |'''ille'''||-averat||-atus erat||-avisset||-atus esset |- |'''nōs'''||-averamus||-ati eramus||-avissemus||-ati essemus |- |'''vōs'''||-averatis||-ati eratis||-avissetis||-ati essetis |- |'''illī'''||-averant||-ati erant||-avissent||-ati essent |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||amavero||amatus ero |- |'''el to'''||amaveris||amatus eris |- |'''ille'''||amaverit||amatus erit |- |'''nos'''||amaverimus||amati erimus |- |'''vos'''||amaveritis||amati eritis |- |'''illi'''||amaverint||amati erunt |} ==== Segunda conxugación ==== '''Tema en -y''' Moneō, -ēs, monēre, monuī, monitum {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||moneo||-eor||moneam||-ear |- |'''el to'''||mones||-eris/-ere||moneas||-earis |- |'''ille'''||monet||-etur||moneat||-eatur |- |'''nos'''||monemus||-emur||moneamus||-eamur |- |'''vos'''||monetis||-emini||moneatis||-eamini |- |'''illi'''||monent||-entur||moneant||-eantur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monebam||-ebar||monerem||-erer |- |'''el to'''||monebas||-ebaris||moneres||-ereris |- |'''ille'''||monebat||-ebatur||moneret||-eretur |- |'''nos'''||monebamus||-ebamur||moneremus||-eremur |- |'''vos'''||monebatis||-ebamini||moneretis||-eremini |- |'''illi'''||monebant||-ebantur||monerent||-erentur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||monebo||-ebor |- |'''el to'''||monebis||-eberis |- |'''ille'''||monebit||-ebitur |- |'''nos'''||monebimus||-ebimur |- |'''vos'''||monebitis||-ebimini |- |'''illi'''||monebunt||-ebuntur |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monui||monitus sum||monuerim||monitus sim |- |'''el to'''||monuisti||monitus ye||monueris||monitus sis |- |'''ille'''||monuit||monitus est||monuerit||monitus sit |- |'''nos'''||monuimus||moniti sumus||monuerimus||moniti simus |- |'''vos'''||monuistis||moniti estis||monueritis||moniti sitis |- |'''illi'''||monuerunt||moniti sunt||monuerint||moniti sint |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+Pretéritu '''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||monueram||monitus eram||monuissem||monitus essem |- |'''el to'''||monueras||monitus yeres||monuisses||monitus esses |- |'''ille'''||monuerat||monitus erat||monuisset||monitus esset |- |'''nos'''||monueramus||moniti eramus||monuissemus||moniti essemus |- |'''vos'''||monueratis||moniti eratis||monuissetis||moniti essetis |- |'''illi'''||monuerant||moniti erant||monuissent||moniti essent |} {|{{tablaguapa}} style="margin: 1em auto 1em auto;" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||monuero||monitus ero |- |'''el to'''||monueris||monitus eris |- |'''ille'''||monuerit||monitus erit |- |'''nos'''||monuerimus||moniti erimus |- |'''vos'''||monueritis||moniti eritis |- |'''illi'''||monuerint||moniti erunt |} ==== Tercer conxugación ==== '''Tema en -y''' petō, petis, petere, petīvī, petītum {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petu||-or||petam||-ar |- |'''el to'''||petis||-eris||petas||-aris |- |'''ille'''||petit||-itur||petat||-atur |- |'''nos'''||petimus||-imur||petamus||-amur |- |'''vos'''||petitis||-imini||petatis||-amini |- |'''illi'''||petunt||-untur||petant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petebam||-ebar||peterem||-erer |- |'''el to'''||petebas||-ebaris||peteres||-ereris |- |'''ille'''||petebat||-ebatur||peteret||-eretur |- |'''nos'''||petebamus||-ebamur||peteremus||-eremur |- |'''vos'''||petebatis||-ebamini||peteretis||-eremini |- |'''illi'''||petebant||-ebantur||peterent||-erentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||petam||-ar |- |'''el to'''||petes||-eris |- |'''ille'''||petet||-etur |- |'''nos'''||petemus||-emur |- |'''vos'''||petetis||-emini |- |'''illi'''||petent||-entur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petivi||petitus sum||petiverim||petitus sim |- |'''el to'''||petivisti||petitus ye||petiveris||petitus sis |- |'''ille'''||petivit||petitus est||petiverit||petitus sit |- |'''nos'''||petivimus||petiti sumus||petiverimus||petiti simus |- |'''vos'''||petivistis||petiti estis||petiveritis||petiti sitis |- |'''illi'''||petiverunt||petiti sunt||petiverint||petiti sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||petiveram||petitus eram||petivissem||petitus essem |- |'''el to'''||petiveras||petitus yeres||petivisses||petitus esses |- |'''ille'''||petiverat||petitus erat||petivisset||petitus esset |- |'''nos'''||petiveramus||petiti eramus||petivissemus||petiti essemus |- |'''vos'''||petiveratis||petiti eratis||petivissetis||petiti essetis |- |'''illi'''||petiverant||petiti erant||petivissent||petiti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||petivero||petitus ero |- |'''el to'''||petiveris||petitus eris |- |'''ille'''||petiverit||petitus erit |- |'''nos'''||petiverimus||petiti erimus |- |'''vos'''||petiveritis||petiti eritis |- |'''illi'''||petiverint||petiti erint |} ==== Cuarta conxugación ==== '''Tema en -i''' audiō, audīs, audīre, audīvī, audīlos tos {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiu||-or||audiam||-ar |- |'''el to'''||audis||-eris/-ere||audias||-aris |- |'''ille'''||audit||-itur||audiat||-atur |- |'''nos'''||audimus||-imur||audiamus||-amur |- |'''vos'''||auditis||-imini||audiatis||-amini |- |'''illi'''||audiunt||-untur||audiant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiebam||-iebar||audirem||-irer |- |'''el to'''||audiebas||-iebaris||audires||-ireris |- |'''ille'''||audiebat||-iebatur||audiret||-iretur |- |'''nos'''||audiebamus||-iebamur||audiremus||-iremur |- |'''vos'''||audiebatis||-iebamini||audiretis||-iremini |- |'''illi'''||audiebant||-iebantur||audirent||-irentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||audiam||-ar |- |'''el to'''||audies||-eris |- |'''ille'''||audiet||-etur |- |'''nos'''||audiemus||-emur |- |'''vos'''||audietis||-emini |- |'''illi'''||audient||-entur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audivi||auditus sum||audiverim||auditus sim |- |'''el to'''||audivisti||auditus ye||audiveris||auditus sis |- |'''ille'''||audivit||auditus est||audiverit||auditus sit |- |'''nos'''||audivimus||auditi sumus||audiverimus||auditi simus |- |'''vos'''||audivistis||auditi estis||audiveritis||auditi sitis |- |'''illi'''||audiverunt||auditi sunt||audiverint||auditi sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||audiveram||auditus eram||audivissem||auditus essem |- |'''el to'''||audiveras||auditus yeres||audivisses||auditus esses |- |'''ille'''||audiverat||auditus erat||audivisset||auditus esset |- |'''nos'''||audiveramus||auditi eramus||audivissemus||auditi essemus |- |'''vos'''||audiveratis||auditi eratis||audivissetis||auditi essetis |- |'''illi'''||audiverant||auditi erant||audivissent||auditi essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||audivero||auditus ero |- |'''el to'''||audiveris||auditus eris |- |'''ille'''||audiverit||auditus erit |- |'''nos'''||audiverimus||auditi erimus |- |'''vos'''||audiveritis||auditi eritis |- |'''illi'''||audiverint||auditi erunt |} ==== Conxugación del verbu ser ==== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" ! !!'''Presente'''!!'''suxuntivu'''!!'''Imperfectu'''!!'''suxuntivu'''!!'''Futuru'''!!'''suxuntivu''' |- |'''ego'''||sum||sim||eram||essem||ero||fueru |- |'''el to'''||ye||sis||yeres||esses||eris||fueris |- |'''ille'''||est||sit||erat||esset||erit||fuerit |- |'''nos'''||sumus||simus||eramus||essemus||erimus||fuerimus |- |'''vos'''||estis||sitis||eratis||essetis||eritis||fueritis |- |'''illi'''||sunt||sint||erant||essent||erunt||fuerint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" ! !!'''Perfectu'''!!'''suxuntivu'''!!'''Plusperfecto'''!!'''suxuntivu''' |- |'''ego'''||fui||fuerim||fueram||fuissem |- |'''el to'''||fuisti||fueris||fueres||fuisses |- |'''ille'''||fuit||fuerit||fuerat||fuisset |- |'''nos'''||fuimus||fuerimus||fueramus||fuissemus |- |'''vos'''||fuistis||fueritis||fueratis||fuissetis |- |'''illi'''||fuerunt||fuerint||fuerant||fuissent |} ==== Otres conxugaciones irregulares ==== ===== Verbos ''-io'' de la tercer conxugación ===== '''Tema en -i''' capiō, capis, capere, cēpī, captus {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||capio||-or||capiam||-ar |- |'''el to'''||capis||-eris/-ere||capias||-aris |- |'''ille'''||capit||-itur||capiat||-atur |- |'''nos'''||capimus||-imur||capiamus||-amur |- |'''vos'''||capitis||-imini||capiatis||-amini |- |'''illi'''||capiunt||-iuntur||capiant||-antur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Imperfectu ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu'''!!'''act suxuntivu'''!!'''pas suxuntivu''' |- |'''ego'''||capiebam||-ebar||caperem||-erer |- |'''el to'''||capiebas||-ebaris||caperes||-ereris |- |'''ille'''||capiebat||-ebatur||caperet||-eretur |- |'''nos'''||capiebamus||-ebamur||caperemus||-eremur |- |'''vos'''||capiebatis||-ebamini||caperetis||-eremini |- |'''illi'''||capiebant||-ebantur||caperent||-erentur |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Imperfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||capiam||-ar |- |'''el to'''||capies||-eris |- |'''ille'''||capiet||-etur |- |'''nos'''||capiemus||-emur |- |'''vos'''||capietis||-emini |- |'''illi'''||capient||-entur |} {|{{tablaguapa}} |+Perfectu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''ego'''||cepi||captus sum||ceperim||captus sim |- |'''el to'''||cepisti||captus ye||ceperis||captus sis |- |'''ille'''||cepit||captus est||ceperit||captus sit |- |'''nos'''||cepimus||capti sumus||ceperimus||capti simus |- |'''vos'''||cepistis||capti estis||ceperitis||capti sitis |- |'''illi'''||ceperunt||capti sunt||ceperint||capti sint |} {|{{tablaguapa}} |+Pluscuamperfeutu !!!act indicativu!!pas indicativu!!act suxuntivu!!pas suxuntivu |- |'''ego'''||ceperam||captus eram||cepissem||captus essem |- |'''el to'''||ceperas||captus yeres||cepisses||captus esses |- |'''ille'''||ceperat||captus erat||cepisset||captus esset |- |'''nos'''||ceperamus||capti eramus||cepissemus||capti essemus |- |'''vos'''||ceperatis||capti eratis||cepissetis||capti essetis |- |'''illi'''||ceperant||capti erant||cepissent||capti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''pas indicativu''' |- |'''ego'''||cepero||captus ero |- |'''el to'''||ceperis||captus eris |- |'''ille'''||ceperit||captus erit |- |'''nos'''||ceperimus||capti erimus |- |'''vos'''||ceperitis||capti eritis |- |'''illi'''||ceperint||capti erunt |} ===== Fio,fis,fieri,factus sum ===== {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Presente ''' ! !!'''act indicativu'''!!'''act suxuntivu''' |- |'''ego'''||fio||fiam |- |'''el to'''||fis||fias |- |'''ille'''||fit||fiat |- |'''nos'''||fimus||fiamus |- |'''vos'''||fitis||fiatis |- |'''illi'''||fiunt||fiant |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Imperfectu !!!act indicativu!!act suxuntivu |- |'''ego'''||fiebam||fierem |- |'''el to'''||fiebas||fieres |- |'''ille'''||fiebat||fieret |- |'''nos'''||fiebamus||fieremus |- |'''vos'''||fiebatis||fieretis |- |'''illi'''||fiebant||fierent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Futuru imperfectu !!!act indicativu |- |'''ego'''||fiam |- |'''el to'''||fies |- |'''ille'''||fiet |- |'''nos'''||fiemus |- |'''vos'''||fietis |- |'''illi'''||fient |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Perfectu !!!act indicativu!!act suxuntivu |- |'''ego'''||factus sum||factus sim |- |'''el to'''||factus ye||factus sis |- |'''ille'''||factus est||factus sit |- |'''nos'''||facti sumus||facti simus |- |'''vos'''||facti estis||facti sitis |- |'''illi'''||facti sunt||facti sint |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Pluscuamperfeutu''' ! !!'''act indicativu'''!!'''act suxuntivu''' |- |'''ego'''||factus eram||factus essem |- |'''el to'''||factus yeres||factus esses |- |'''ille'''||factus erat||factus esset |- |'''nos'''||facti eramus||facti essemus |- |'''vos'''||facti eratis||facti essetis |- |'''illi'''||facti erant||facti essent |} {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+'''Futuru Perfectu''' ! !!'''act indicativu''' |- |'''ego'''||factus ero |- |'''el to'''||factus eris |- |'''ille'''||factus erit |- |'''nos'''||facti erimus |- |'''vos'''||facti eritis |- |'''illi'''||facti erunt |} ===== Verbos Deponentes ===== Los verbos deponentes son aquellos verbos con morfoloxía de pasiva, pero que se traducen n'activa. Más concretamente'l suxetu d'un verbu deponente nun ye un paciente, sinón un suxetu esperimentador o psicolóxicu. L'escurrimientu de los verbos deponentes ye unu de los restos d'[[Ergatividad biforcada]] en llatín. ==== Verbos defeutivos ya impersonales ==== En llatín los verbos meteorolóxicos (''pluit'' 'llueve', ''tonat'' 'truena', ''fulgurat'' 'rellampia', ''ninguit'' 'nieva', son defeutivos; anque tamién lo son verbos qu'espresen deber o necesidá (''libet'' 'presta', ''licet'' 'ye lícitu', ''decet'' 'ye fayadizu', ''dedecet'' 'nun ye fayadizu', ''oportet'' 'ye necesariu', ''refert'' 'importa', ...) y otros qu'espresen sentimientu (''piget'' 'tener pena', ''paenitet'' 'penar', ''miseret'' 'tener compasión', etc). === Preposiciones === {{AP|Preposiciones llatines}} Les preposiciones del llatín actúen de [[nucleu sintácticu|nucleu]] del [[sintagma preposicional]] y como tales nucleos [[rección y lligamientu|rixen]] a un [[sintagma nominal]] que'l so [[casu gramatical]] ta rexíu pola preposición. * Les preposiciones llatines rixen dos casos: [[acusativu]] o [[Caso ablativu|ablativu]]. * Delles poques preposiciones pueden tomar acusativu o ablativu pero'l significáu del sintagma preposicional ye distintu. * Amás, el llatín tien una [[postposición]] (''tenus'' 'hasta') que rique [[caso xenitivu]] nel sintagma precedente. == Sintaxis == === Sintaxis de casos === ==== Nominativu ==== El Nominativu corresponder n'Español al [[suxetu (gramática)|suxetu]], al [[atributu]] y tamién al [[complementu predicativu]]. :Exemplu de Suxetu: '''''Regina''' nuntios mittit'' - ''''La Reina''' unvia mensaxeros' :Exemplu d'Atributu: ''Ager '''fertilis''' est'' - 'El campu ye '''fértil'''' ==== Xenitivu ==== Correspuende al [[complementu del nome]] (adnominal) que n'español va introducíu pola preposición "de". Puede ser: * Posesivu o de pertenencia. *: ''Domus '''Reginae''''' - la casa '''de la Reina''' *: ''Domus '''domini''''' - la casa '''del señor''' *: ''Domus '''Caesaris''''' - la casa '''de César''' *: ''Natura '''rerum''''' - la naturaleza '''de les coses''' * De preciu, valor o estima. *: ''aestimemus '''assis''''' - consideremos en valor '''d'un as''' ==== Dativu ==== Xeneralmente correspuende a un [[complementu indireutu]] o a un [[complementu de réxime]]. :Exemplu: ''Caesar gladium dedit '''Brutu''''' - 'César dio la espada '''a Brutu'''' ==== Acusativu ==== ===== Ensin Preposición ===== Correspuende fundamentalmente al [[complementu direutu]] y tamién al [[complementu predicativu]]: :Exemplu: ''Non relinques '''amicum''''' - 'Nun vas abandonar '''al amigu''''. En casu de "dobles acusativos" unu d'ellos n'español equival a un [[complementu indireutu]]: :Exemplu: '''''Pueros''' grammaticam doceo'' - 'Enseño gramática '''a los neños'''' N'oraciones esclamatives úsase l'acusativu: ''Magnum virum Senecam!'' - '¡Qué gran home (foi) Séneca!' ===== Ad ===== A, escontra, en, cerca de (C.C.Llugar), alredor de (con numberales). :Exemplu: Discurrunt armati '''ad portes'''. ''(Liv.)'' / Los homes armaos cuerren '''escontra les puertes'''. ===== Adversus, Adversum ===== Contra, escontra, al respeutive de. :Exemplu: Multos inveni aequos '''adversus homines''', '''adversus deos''' neminem. ''(Sen.)'' / Atopé munchos xustos '''al respeutive de los homes''', a naide '''al respeutive de los dioses'''. ==== Ablativu ==== === Ablativu (puramente dichu) === '''Llugar onde''' -ensin preposición con nomes propios de ciudaes ya islles pequeñes y colos apellativos ''domus'' y ''rus''; los demás nomes de llugar van coles preposiciones ''ab'', ''ex'' o ''de'' = ''Romā proficistur'', rure rediit''. * '''Colos verbos''' ''lliberara, solvere, quitara'' etc. y colos axetivos ''liber, vacuus, inmunis, orbus, nudus''.- ye clásicu l'ablativu ensin preposición cuesa con ab de persona = ''populus liberatus a regibus; liber curā; liberum a praedonibus''. * '''Colos verbos''' ''cedere, movere, pellere '' = ''cedere patriā, vitā; movere castris'': echar del campamentu; ''regnō pellere''.- ''abdicar consolatu'' 'abdicar del cargu de consul'. * '''Ablativu d'orixe''' terrā natus; natus locō nobili. === Ablativu instrumental === '''De mediu''' espresar por ablativu ensin preposición cuando'l mediu ye una cosa y por acusativu con per cuando ye de persona = cornibus tauri se tutantur; adeunt Caesarem per Haeduos -munches vegaes la rellación de mediu llatina nun correspuende a la castellana; equo, curru vehi; pedibus ire; ludere pila; terra Macedoniam petit: se dirge a Macedonia per tierra. Colos verbos que signifiquen vistir, afatar, allegrar, intruir, acostumar: erudire exercitum omni disciplina militari. -col verbu acostumar úsase más el dativu. Colos verbos vivir, alimentar: lacte vivere Colos verbos deponentes utor, fruor, vescor, fungor y potior:oculis utor; vescimur bestiis == Orde de los constituyentes == En llatín l'orde de los constituyentes xeneralmente nun ta rigidamente determináu por restricciones gramaticales y depende de cuestiones de tópicu y focu. El tópicu tiende a apaecer lo más a la izquierda posible de la oración y el focu, escontra'l final. Compárense'l dos frases: :(1a) ''Inquiz accidit fēlī Petrī?'' ('¿Qué-y asocedió al gatu de Pedro')<br /> :(1b) ''morsus est ā cāne meō'' ('Foi mordíu pol mio perru') <br /> :(2a) ''Ā quō morsus est fēlēs Petrī?'' ('¿Por quién foi mordíu'l gatu de Pedro')<br /> :(2b) ''ā cāne meō morsus est'' ('Foi mordíu pol mio perru')<br /> En cuanto al orde de los constituyentes dientro de los sintagmes tampoco paecen esistir restricciones fuertes anque'l [[nucleu sintácticu]] tiende a apaecer detrás del complementu o modificador. Ente axetivos y nomes l'orde de los axetivos puede influyir en que l'axetivu acute'l posible referente o a cencielles califique: :(3a) ''domus nova'', 'la casa nueva [que daquién construyó]'<br /> :(3b) ''nova domus'', 'una casa [que se ve como] nueva'<br /> Hai que recordar qu'en llatín s'usa enforma'l [[hipérbaton]], sobremanera en poesía, polo cual l'orde de los constituyentes nun ye de vital importancia. Sicasí, esisten numberosos casos de pallabres que'l so orde relativu nun ye dafechu llibre, sinón que l'orde importa respectu al significáu de la espresión, eso asocede por casu cuando interactúan dellos elementos de [[Polaridá (llingüística)|polaridá negativa]]:<ref>[https://books.google.es/books?id=zLrbLWtdWkoC&pg=PA240&lpg=PA240&dq=%22numquam+non%22+%22non+numquam%22&source=bl&ots=q6vvy0AsPk&sig=vos-KwErg83Nr8y8DWcXN8jgstro&hl=es&ei=qO5qS8-JC5CRjAfe0pj0BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CAcQ6AEwAA#v=onepage&q=%22numquam%20non%22%20%22non%20numquam%22&f=false L. Carrera (2007): ''Llatín. Gramática y exercicios'', p. 240]</ref> {|{{tablaguapa}} |- align=center ! Afirmación llindada !! Afirmación xeneral |- align=center | ''Non nemo''<br /> 'daquién' || ''Nemo non''<br /> 'toos' |- align=center | ''Non nullus''<br /> 'dalgún' || ''Nullus non''<br /> 'toos' |- align=center | ''Non nihil''<br /> 'daqué' || ''Nihil non''<br /> 'tou' |- align=center | ''Non numquam''<br /> 'dacuando' || ''Numquam non''<br /> 'siempres' |} == Ver tamién == * [[Llatín]] * [[Llocuciones llatines]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * {{cita llibru | autor = Herrero Llorente, Víctor-José | títulu = Diccionariu d'espresiones y frases llatines | añu = 2001 | editorial = 3ª edición correxida y aumentada, 2ª reimpresión. Madrid: [[Editorial Gredos]] | id = ISBN 978-84-249-0996-3 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Verbi gratia: diccionariu d'espresiones llatines | añu = 2007 | editorial = Madrid: Editorial Gredos | id = ISBN 978-84-249-2880-3 }} * {{cita llibru | autor = Rubio Fernandez, L. & González Rolan, T. | títulu = Nueva gramática llatina | añu = 1990 | editorial = Coloquiu Editorial | id = ISBN 84-86093-17-1 }} * {{cita llibru | autor = Segura Munguía, Santiago | títulu = Clave del Métodu de Llatín | añu = 2008 | editorial = Bilbao: [[Universidá de Deusto]] | id = ISBN 978-84-9830-135-9 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Nuevu diccionariu etimolóxicu Latino-Español y de les voces derivaes | añu = 2006 | editorial = tercer edición. Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-7485-754-2 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Diccionariu por Raigaños del Llatín y de les voces derivaes | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-023-9 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Métodu de Llatín | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-024-6 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Gramática Llatina | añu = 2004 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-7485-925-6 }} * {{cita llibru | autor = — | títulu = Frases y espresiones llatines d'usu actual: con un anexu sobre les instituciones xurídiques romanes | añu = 2006 | editorial = Bilbao: Universidá de Deusto | id = ISBN 978-84-9830-054-3 }} {{Tradubot|Gramática del latín}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Gramática del llatín|Gramática del llatín]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] 8jmw8jxjp33kol5xvn68yg9bkvjo7bd 0 102665 4379167 4369405 2025-06-24T15:19:07Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 5 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379167 wikitext text/x-wiki {{Avisu médicu}} {{Ficha d'enfermedá| nome = Celiaquía| imaxe = Coeliac path.jpg| pie = Biopsia d'intestín delgáu na que s'aprecia atrofia de les vellosidaes intestinales, hiperplasia de les criptes y linfocitosis intraepitelial.| DiseasesDB = 2922| CIE-10 = {{CIE-10|K|90|0|k|90}} | CIE-9 = {{CIE-9|579.0}}| CIE-O =| CIAP-2 = D99 | OMIM = 212750| MedlinePlus = 000233| eMedicineSubj = med| eMedicineTopic = 308| MeshID = D002446| sinónimo = * Enfermedad celiaca * Intolerancia al gluten * Enteritis linfocítica * Enteropatía sensible al gluten * Esprúe celiacu }} [[Ficheru:EC y SG - Gluten que desencadena reacción.jpg|thumb|270px|Cantidaes microscópiques de gluten, como les conteníes nun llixu de farina de trigu o nuna sola miga de pan d'esti tamañu, son abondos por que'l so ingestión provoque la reactivación del sistema inmunolóxicu en cualquier persona celiaca o con [[sensibilidá al gluten non celiaca]], cuando ta siguiendo una [[dieta ensin gluten]].<ref name=AcademyNutritionDietetics2014>{{cita web |url=http://www.eatright.org/resource/health/diseases-and-conditions/celiac-disease/avoiding-gluten-crosscontamination |títulu=Avoiding Gluten Cross-Contamination |fecha=22 d'abril de 2014 |fechaaccesu=17 de marzu de 2017 |autor=Academy of Nutrition and Dietetics |cita=For people with celiac disease, even just a microscopic amount of gluten can cause a reaction and damage to the intestines, such as a single bread crumb on a plate or speck of wheat flour on manufacturing equipment.}}</ref><ref name=VoltaCaio2015>{{cita publicación |autor=Volta O, Caio G, De Giorgio R, Henriksen C, Skodje G, Lundin KE |títulu=Non-celiac gluten sensitivity: a work-in-progress entity in the spectrum of wheat-related disorders |publicación=Best Pract Res Clin Gastroenterol |volume=29 |númberu=3 |páxines=477-91 |añu=Jun 2015 |pmid= 26060112 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26060112 |doi=10.1016/j.bpg.2015.04.006 |tipo=Revisión}}</ref><ref name=BernOBrien2013>{{cita publicación |autor= Bern EM, O'Brien RF |títulu=Is it an eating disorder, gastrointestinal disorder, or both? |fecha= agostu de 2013 |añu=2013 |publicación=Curr Opin Pediatr |volume=25 |númberu=4 |páxines=463-70 |doi=10.1097/MOP.0b013y328362d1ad |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23838835 |pmid= 23838835 |tipo=Revisión}}</ref> Les reaiciones pueden ser retardadadas hores, díes o inclusive selmanes y manifestase con síntomes dixestivos, o qu'afecten a otros órganos, o ensin nengún síntoma apreciable; nin l'ausencia de síntomes nin la negatividad de los anticuerpos garanticen qu'esista una recuperación de la mucosa intestinal.<ref name=SchuppanPickert2015 /><ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /><ref name=SeeKaukinen2015>{{cita publicación |autor=See JA, Kaukinen K, Makharia GK, Gibson PR, Murray JA |títulu=Practical insights into gluten-free diets |publicación= Nat Rev Gastroenterol Hepatol |volume= 12 |númberu= 10 |páxines= 580–91 |añu= Oct 2015 |pmid=26392070 |doi=10.1038/nrgastro.2015.156 |url=http://www.nature.com/nrgastro/journal/v12/n10/full/nrgastro.2015.156.html |tipu= Review |cita= ''A lack of symptoms and/or negative serological markers are not reliable indicators of mucosal response to the diet''. (L'ausencia de síntomes y/o los marcadores serológicos negativos nun son indicadores fiables de la respuesta de la mucosa intestinal a la dieta.)''}}</ref> Una gran parte de los celiacos comete errores frecuentes na dieta.<ref name=SeeKaukinen /><ref name=MulderVanWanrooij /> ]] La '''celiaquía''' o '''enfermedá celiaca''' (EC) ye un procesu crónicu, multiorgánico [[enfermedá autoinmune|autoinmune]],{{Refn|group=lower-alpha|[https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/ency/article/000816.htm Un trestornu autoinmunitario asocede cuando'l sistema inmunolóxicu ataca y destrúi texíu corporal sanu por error.] ---- [https://medlineplus.gov/spanish/ency/article/002294.htm Sistémico (multiorgánico): Significa qu'afecta al cuerpu enteru, en llugar d'una sola parte o un solu órganu.]}} que manca de primeres l'intestín y puede estropiar cualesquier [[órganu (bioloxía)|órganu]] o [[Texíu (bioloxía)|texíu]] corporal.<ref name=LefflerGreen2015>{{cita publicación |autor= Leffler DA, Green PH, Fasano A |títulu=Extraintestinal manifestations of coeliac disease |títulotrad= Manifestaciones extra-intestinales de la enfermedá celiaca |añu=2015 |fecha= ochobre de 2015 |publicación=Nat Rev Gastroenterol Hepatol |ubicación=Londres, Reinu Xuníu |volume=12 |númberu=10 |páxines=561-7 |idioma=inglés |doi=10.1038/nrgastro.2015.131 |url=https://www.researchgate.net/publication/280968032_Extraintestinal_manifestations_of_coeliac_disease |pmid= 26260366 |tipo=Revisión}}</ref><ref name=WGOGuidelines2016 /><ref name=LundinWijmenga2015>{{cita publicación |autor=Lundin KE, Wijmenga C |títulu=Coeliac disease and autoimmune disease-genetic overlap and screening |publicación=Nat Rev Gastroenterol Hepatol |ubicación=Londres, Reinu Xuníu |volume=12 |númberu=9 |páxines=507-15 |añu=2015 |fecha=setiembre de 2015 |idioma=inglés |pmid=26303674 |doi=10.1038/nrgastro.2015.136 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26303674 |tipo=Revisión |cita=The abnormal immunological response elicited by gluten-derived proteins can lead to the production of several different autoantibodies, which affect different systems.}}</ref> Afecta a persones que presenten una predisposición [[xenética]].<ref name=Protocolu.pdf>{{cita web |url=http://www.msssi.gob.es/profesionales/prestacionesSanitarias/publicaciones/Celiaquia/enfermedadCeliaca.pdf |títulu=Diagnósticu precoz de la enfermedá celiaca |apellíu=Polanco Allué |nome=Isabel |fecha=2008 |editor=Ministeriu de Sanidá y Peracabo |ubicación=Madrid, España |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20181005102724/http://www.msssi.gob.es/profesionales/prestacionesSanitarias/publicaciones/Celiaquia/enfermedadCeliaca.pdf |fechaarchivu=2018-10-05 }}</ref> <ref name= CiccocioppoKruzliak2015>{{cita publicación |autor=Ciccocioppo R, Kruzliak P, Cangemi GC, Pohanka M, Betti Y, Lauret Y, Rodrigo L |títulu=The Spectrum of Differences between Childhood and Adulthood Celiac Disease |títulotrad= L'espectru de diferencies ente la enfermedá celiaca de la infancia y la vida adulta |publicación=Nutrients |allugamientu=Basel, Suiza |volume=7 |númberu=10 |páxines=8733-51 |añu=2015 |fecha= ochobre de 2015 |idioma=inglés |pmid= 26506381 |pmc= 4632446 |doi=10.3390/nu7105426 |tipo=Revisión}}</ref> Ta producida por una intolerancia permanente al [[gluten]] (conxuntu de proteínes presentes nel trigu, avena, cebada y centenu –TACC– y productos derivaos d'estes ceberes).<ref name=TovoliMasi2015>{{cita publicación |autor = Tovoli F, Masi C, Guidetti Y, Negrini G, Paterini P, Bolondi L |títulu=Clinical and diagnostic aspects of gluten related disorders |publicación=World J Clin Cases |volume=3 |númberu=3 |páxines=275-84 |añu=16 Mar 2015 |pmid = 25789300 |pmc= 4360499 |doi=10.12998/wjcc.v3.i3.275 |tipo=Revisión}}</ref><ref name=PenaginiDilillo2013>{{cita publicación |autor=Penagini F, Dilillo D, Meneghin F, Mameli C, Fabiano V, Zuccotti GV |títulu=Gluten-free diet in children: an approach to a nutritionally adequate and balanced diet |publicación=Nutrients |volume=5 |númberu=11 |páxines=4553-65 |añu=18 Nov 18 2013 |pmid= 24253052 |pmc= 3847748 |doi=10.3390/nu5114553 |tipo=Revisión}}</ref><ref name=Kupper>{{cita publicación |apellíu=Kupper |nome=C |títulu=Dietary guidelines and implementation for celiac disease |añu=2005 |fecha= abril de 2005 |publicación=Gastroenterol |volume=128 |númberu=4 Suppl 1 |páxines=S121-7 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15825119 |pmid= 15825119 |tipo=Revisión}}</ref> Considerada tradicionalmente como un trestornu namái dixestivu, anguaño sábese que se trata realmente d'una enfermedá sistémica,<ref name=Protocolu.pdf /> <ref name= CiccocioppoKruzliak2015 /> <ref name=EC2008>{{cita publicación |apellíu=Rodrigo |nome=Luis |apellíu2=Garrote |nome2=José A. |apellíu3=Vives |nome3=Santiago |títulu=Enfermedad Celiaca |añu=2008 |fecha=setiembre de 2008 |publicación=Med Clin (Barc) |ubicación=Barcelona, España |volume=131 |númberu=7 |páxines=264-70 |url=http://zl.elsevier.es/es/revista/medicina-clinica-2/enfermedá-celiaca-13125306-diagnosis-and-treatment-2008 |pmid= 18775218 |tipo=Revisión}}</ref> una y bones la [[sistema inmunolóxicu|respuesta inmunitaria]] anormal causada pol gluten puede dar llugar a la produición de distintes [[autoanticuerpos]] que pueden atacar práuticamente a cualesquier parte del organismu.<ref name=LundinWijmenga2015 /> Magar se produz una «intolerancia permanente» al gluten, nun se trata d'una simple intolerancia alimentaria nin tanto d'una alerxa.<ref name="niddk">{{cita web |url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/health-topics/digestive-diseases/celiac-disease/Pages/definition-facts.aspx |títulu=Definition and Facts for Celiac Disease |autor=The National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases, National Institutes of Health, US Department of Health and Human Services, Bethesda, MD |fecha=2016 |fechaaccesu=3 de marzu de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20161114000446/https://www.niddk.nih.gov/health-information/health-topics/digestive-diseases/celiac-disease/Pages/definition-facts.aspx |fechaarchivu=2016-11-14 }}</ref><ref name=AgesCD>{{cita publicación |apellíu=Tommasini |nome=A |apellíu2=Not |nome2=T |apellíu3=Ventura |nome3=A |títulu=Ages of celiac disease: from changing environment to improved diagnostics |títulotrad= Edaes de la enfermedá celiaca: dende'l cambéu del ambiente al diagnósticu ameyoráu |añu=2011 |fecha= agostu de 2011 |publicación=World J Gastroenterol |volume=17 |númberu=32 |páxines=3665-71 |idioma=inglés |doi=10.3748/wjg.v17.i32.3665 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3181451/ |PMID= 21990947 |tipo= Revisión}}</ref> Ye una enfermedá autoinmune que, ensin un tratamientu estrictu, puede provocar entueyos de salú bien graves, ente les que cabo señalar diversos tipos de cáncer (tantu del aparatu dixestivu, con una medría del riesgu del 60%, como d'otros órganos), [[enfermedaes cardiovasculares]] (especialmente [[miocardiopatía|miocardiopatíes]]), [[enfermedá neurolóxica|trestornos neurolóxicos]] y [[enfermedá mental|psiquiátricos]] (conocíos como "[[neurogluten]]"), otres [[enfermedá autoinmune|enfermedaes autoinmunes]] y [[osteoporosis]].<ref name=AgesCD /> <ref name=HanChen2015>{{cita publicación | autor=Han Y, Chen W, Li P, Ye J |títulu=Association Between Coeliac Disease and Risk of Any Malignancy and Gastrointestinal Malignancy: A Meta-Analysis. |publicación=Medicine (Baltimore) |añu=2015 |volume=94 |númberu=38 |páxines=y1612 | pmid=26402826 |doi=10.1097/MD.0000000000001612 | pmc=4635766 | tipu= Meta-analís }}</ref> <ref name=CiaccioLewis2017>{{cita publicación |autor= Ciaccio EJ, Lewis SK, Biviano AB, Iyer V, Garan H, Green PH |títulu= Cardiovascular involvement in celiac disease |fecha= 26 d'agostu de 2017 |publicación= World J Cardiol |volume= 9 |númberu= 8 |páxines= 652-666 |doi= 10.4330/wjc.v9.i8.652 |pmid= 28932354 |pmc= 5583538 |tipo= Revisión}}</ref> <ref name=Hourigan2006>{{cita publicación |autor= Hourigan CS |títulu=The molecular basis of coeliac disease |fecha=xunu de 2006 |publicación=Clin Exp Med |volume=6 |númberu=2 |páxines=53-9 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16820991 |pmid= 16820991 |tipo= Revisión}}</ref> <ref name=NadhemAzeez2014>{{cita publicación |autor= Nadhem ON, Azeez G, Smalligan RD, Urban S |títulu=Review and practice guidelines for celiac disease in 2014 |fecha=abril de 2015 |publicación=Postgrad Med |volume=127 |númberu=3 |páxines=259-65 |doi=10.1080/00325481.2015.1015926 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25702766 |pmid= 25702766 |tipo= Revisión}}</ref> <ref name=GreenJabri>{{cita publicación |apellíu=Green |nome=PH |apellíu2=Jabri |nome2=B |títulu=Coeliac disease |títulotrad= Enfermedá celiaca |añu=2003 |fecha= agostu de 2003 |publicación=Lancet |volume=362 |númberu=9381 |páxines=383-91 |idioma=inglés |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12907013 |pmid= 12907013 |tipo= Revisión}}</ref> <ref name=HadjivassiliouDuker2014>{{cita publicación |autor=Hadjivassiliou M, Duker AP, Sanders DS |títulu=Gluten-related neurologic dysfunction |publicación=Handb Clin Neurol |volume=120 |páxines=607-19 |añu=2014 |pmid= 24365341 |doi=10.1016/B978-0-7020-4087-0.00041-3 |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=Woodward2016>{{cita publicación |autor=Woodward J |títulu=Improving outcomes of refractory celiac disease - current and emerging treatment strategies |publicación=Clinical and experimental gastroenterology |fecha=3 d'agostu de 2016 |volume=9 |páxines=225-36 |pmid=27536154 |pmc=4976763 |doi=10.2147/ceg.s87200 |tipo=Revisión}}</ref> Tres les recién meyores producíes na conocencia de la enfermedá celiaca, anguaño queda patente que nun se puede identificar nin diagnosticar siguiendo los criterios emplegaos tradicionalmente, salvu en casos escepcionales.<ref name=Newnham2017>{{cita publicación |autor= Newnham ED |títulu=Coeliac disease in the 21st century: paradigm shifts in the modern age |fecha=marzu de 2017 |publicación=J Gastroenterol Hepatol |volume=32 Suppl 1 |páxines=82-85 |doi=10.1111/jgh.13704 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28244672 |pmid= 28244672 |tipo= Revisión }}</ref> Tanto los síntomes que s'acomuñar cola enfermedá celiaca como los criterios diagnósticos evolucionaron, la población tien una creciente información y los profesionales de la salú precisen actualizase p'afaese a esta nueva situación.<ref name=Newnham2017 /> A diferencia de los criterios davezu utilizaos polos espertos, les mancadures que la enfermedá celiaca provoca nel intestín delgáu llindar davezu a la presencia d'una inflamación crónica de la mucosa duodenal, constituyida principalmente por linfocitos, ensin atrofia de les vellosides intestinales, especialmente nos neños mayores de dos años y los adultos. Anguaño, la presencia d'atrofia de les vellosidaes considérase un afayu escepcional.<ref name=Protocolu.pdf /> <ref name=Protocolu.html>{{cita web |url=http://www.msssi.gob.es/organizacion/sns/planCalidadSNS/boletinAgencia/suplementoImpacto/8/snsenmarcha2.html |títulu=Nuevu protocolu de Deteición Precoz de la Celiaquía |fecha=ochobre de 2008 |obra=Boletín Impacto - D.G. Axencia calidable del SNS |editor=MINISTERIU DE SANIDÁ Y POLÍTICA SOCIAL |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20131023031112/http://www.msssi.gob.es/organizacion/sns/planCalidadSNS/boletinAgencia/suplementoImpacto/8/snsenmarcha2.html |fechaarchivu=2013-10-23 }}</ref> <ref name=VivasVaquero2015>{{cita publicación |autor=Vives S, Vaquero L, Rodríguez-Martín L, Caminero A |títulu=Age-related differences in celiac disease: Specific characteristics of adult presentation |títulotrad= Diferencies rellacionaes cola edá na enfermedá celiaca: Carauterístiques específiques de la presentación n'adultos |publicación=World J Gastrointest Pharmacol Ther |allugamientu=California, Estaos Xuníos |volume=6 |númberu=4 |páxines=207-12 |añu=2015 |fecha=payares de 2015 |idioma=inglés |pmid= 26558154 |pmc= 4635160 |doi=10.4292/wjgpt.v6.i4.207 |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=ElliBranchi2015>{{cita publicación |autor=Elli L, Branchi F, Tomba C, Villalta D, Norsa L, Ferretti F, Roncoroni L, Bardella MT |títulu=Diagnosis of gluten related disorders: Celiac disease, wheat allergy and non-celiac gluten sensitivity |publicación=World J Gastroenterol |volume=21 |númberu=23 |páxines=7110-9 |añu=Jun 21, 2015 |idioma=inglés |pmid= 26109797 |pmc= 4476872 |doi=10.3748/wjg.v21.i23.7110 |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview>{{cita publicación |autor=Molina-Infante J, Santolaria S, Sanders DS, Fernández-Bañares F |títulu=Systematic review: noncoeliac gluten sensitivity |publicación=Aliment Pharmacol Ther |volume=41 |númberu=9 |páxines=807-20 |añu=May 2015 |idioma=inglés |pmid=25753138 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25753138 |doi=10.1111/apt.13155 |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=NEJM2012>{{cita publicación |autor=Fasano A, Catassi C |títulu=Clinical practice. Celiac disease |publicación=The New England Journal of Medicine |fecha=20 d'avientu de 2012 |volume=367 |númberu=25 |páxines=2419-26 |idioma=inglés |pmid=23252527 |doi=10.1056/NEJMcp1113994 |tipo=Revisión}}</ref> Tamién en contraposición de los criterios davezu emplegaos na práutica clínica diaria, anguaño ta reconocíu que la enfermedá celiaca cursa frecuentemente con [[seroloxía]] negativa (ausencia d'[[anticuerpos]] específicos en [[sangre]]), especialmente la anti-transglutaminasa.<ref name=Protocolu.pdf /> <ref name=Protocolu.html /> <ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /> <ref name=RodrigoGarrote2008>{{cita publicación |autor=Rodrigo L, Garrote JA, Vives S |títulu=Celiac disease |publicación=Med Clin (Barc) |volume=131 |númberu=7 |páxines=264-70 |fecha=6 de setiembre de 2008 |pmid=18775218 |url=http://www.elsevier.es/ye-revista-medicina-clinica-2-articulo-enfermedá-celiaca-13125306 |doi=10.1016/S0025-7753(08)72247-4 |cita=Estos marcadores presenten polo xeneral una elevada sensibilidá y especificidá (cercanes al 90%) en presencia d'atrofia marcada de les vellosidaes intestinales. Sicasí, amuesen un notable amenorgamientu de la sensibilidá (del orde del 40-50%) en casos con atrofia vellositaria leve o cambeos mínimos. |tipo=Revisión }}</ref> <ref name=LewisScott2006>{{cita publicación |autor=Lewis NR, Scott BB |títulu=Systematic review: the use of serology to exclude or diagnose coeliac disease (a comparison of the endomysial and tissue transglutaminase antibody tests) |publicación=Aliment Pharmacol Ther |volume=24 |númberu=1 |páxines=47-54 |añu=2006 |fecha= 1 de xunetu de 2006 |pmid=16803602 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-2036.2006.02967.x/pdf |doi=10.1111/j.1365-2036.2006.02967.x |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=RostamiNejadHoggKollars2011>{{cita publicación |autor=Rostami Nejad M, Hogg-Kollars S, Ishaq S, Rostami K |títulu=Subclinical celiac disease and gluten sensitivity |títulotrad= Enfermedá celiaca subclínica y sensibilidá al gluten |publicación=Gastroenterol Hepatol Bed Bench |volume=4 |númberu=3 |páxines=102-8 |añu=2011 |idioma=inglés |pmid=24834166 |pmc=4017418 |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=BoldRostami2011>{{cita publicación |autor=Bold J, Rostami K |títulu=Gluten tolerance; potential challenges in treatment strategies |publicación=Gastroenterol Hepatol Bed Bench |volume=4 |númberu=2 |páxines=53-7 |fecha=2011 |pmid=24834157 |pmc=4017406 |tipo=Revisión}}</ref> Esto debe a que la anti-transglutaminasa producir na [[mucosa]] del intestín y con frecuencia, permanez depositada nella ensin pasar al sangre.<ref name= CiccocioppoKruzliak2015 /> <ref name=LebwohlSanders2017>{{cita publicación |autor= Lebwohl B, Sanders DS, Green PHR |títulu= Coeliac disease |fecha= 28 de xunetu de 2017 |publicación= Lancet |volume= pii: S0140-6736 |númberu= 17 |páxines= 31796-8 |doi= 10.1016/S0140-6736(17)31796-8 |url= https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28760445 |pmid= 28760445 |tipo= Revisión |cita= Seronegative coeliac disease was also associated with more severe villous atrophy (67% vs 36% of patients) and coexisting autoimmune diseases than seropositive coeliac disease. These findings support those reported by Salmi and colleagues,<small>99</small> who found transglutaminase 2 autoantibodies deposited in the small bowel mucosa in patients with seronegative coeliac disease, despite their seronegativity. The authors indicated that, in seronegative coeliac disease, coeliac antibodies are bound to intestinal transglutaminase 2 autoantibodies with considerably high avidity, which occurs in a chronic immune reaction, rendering the antibodies unable to enter the circulation to cause seropositivity. Seronegative coeliac disease is, therefore, speculated to be associated with chronic, more severe forms of coeliac disease.}}</ref> <ref name=GiorgioPrincipi2015>{{cita publicación |autor= Giorgio F, Principi M, Losurdo G, Piscitelli D, Iannone A, Barone M, Amoruso A, Ierardi Y, Di Leo A |títulu=Seronegative Celiac Disease and Immunoglobulin Deficiency: Where to Look in the Submerged Iceberg? |fecha=8 de setiembre de 2015 |publicación=Nutrients |volume=7 |númberu=9 |páxines=7486-504 |doi=10.3390/nu7095350 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4586545/ |pmid= 26371035 |pmc= 4586545 |tipo= Revisión}}</ref> La so evaluación nes biopsies duodenales ye un nuevu métodu diagnósticu, que puede ayudar a detectar la enfermedá, pero ye una téunica complexa, engarrosa y cara, polo que'l so emplegu nun ta xeneralizáu na práutica clínica habitual.<ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /><ref name=ElliVillalta2017>{{cita publicación |autor= Elli L, Villalta D, Roncoroni L, Barisani D, Ferrero S, Pellegrini N, Bardella MT, Valiante F, Tomba C, Carroccio A, Bellini M, Soncini M, Cannizzaro R, Leandro G |títulu=Nomenclature and diagnosis of gluten-related disorders: A position statement by the Italian Association of Hospital Gastroenterologists and Endoscopists (AIGO) |fecha=febreru de 2017 |publicación=Dig Liver Dis |volume=49 |númberu=2 |páxines=138-146 |doi=10.1016/j.dld.2016.10.016 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27887897 |pmid= 27887897 |tipo= Revisión }}</ref><ref name=GuandaliniPolanco2015>{{cita publicación |autor= Guandalini S, Polanco I |títulu=Nonceliac gluten sensitivity or wheat intolerance syndrome? |fecha=abril de 2015 |publicación=J Pediatr |volume=166 |númberu=4 |páxines=805-11 |doi=10.1016/j.jpeds.2014.12.039 |url=http://www.jpeds.com/article/S0022-3476%2814%2901208-6/fulltext |pmid= 25662287 |tipo= Revisión}}</ref> Clásicamente, creíase que se trataba d'una enfermedá pocu frecuente y qu'afectaba fundamentalmente a neños. Anguaño sábese que la prevalencia mundial ye alzada (aproximao 1-2% de la población xeneral)<ref name=LundinWijmenga2015 /> y puede apaecer a cualquier edá.<ref name=GreenJabri /><ref name=ITSistemaNacionalSalud>{{cita publicación |apellíu = Rodrigo |nome = L |títulu = Enfermedá celiaca |añu = 2010 |publicación = IT Sistema Nacional Salú |volume = 34 |númberu = 2 |páxines = 52 |url = http://www.msssi.gob.es/biblioPublic/publicaciones/recurso_propios/infMedic/docs/vol34n2enfCeliaca.pdf |tipo = Revisión }}</ref> <ref name=JamesScott>{{cita publicación |apellíu=James |nome=MW |apellíu2=Scott |nome2=BB |títulu=Celiac disease: the cause of the various associated disorders? |títulotrad= Enfermedá celiaca: ¿la causa de dellos trestornos asociaos? |añu=2001 |fecha= setiembre de 2001 |publicación=Eur J Gastroenterol Hepatol |volume=13 |númberu=9 |páxines=1119-21 |idioma=inglés |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11564967 |pmid= 11564967 |títulu=Revisión}}</ref> <ref name=CatassiRatsch >{{cita publicación |apellíu=Catassi |nome=C |apellíu2=Rätsch |nome2=IM |apellíu3=Fabiani |nome3=Y |apellíu4=Rossini |nome4=M |apellíu5=Bordicchia |nome5=F |apellíu6=Candela |nome6=F |apellíu7=''et al.'' |títulu=Coeliac disease in the year 2000 exploring the iceberg |títulotrad= Enfermedá celiaca nel añu 2000 esplorando l'iceberg |añu=1994 |publicación=Lancet |volume=343 |númberu=8891 |páxines=200-3 |idioma=inglés |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7904667 |pmid= 7904667}}</ref> Los síntomes que se creíen siempres presentes en persones celíaques, qu'inclúin malabsorción grave, signos de [[malnutrición]] y retrasu de la crecedera (presentación clásica), son anguaño escepcionales, especialmente en neños mayores de dos años y adultos. La mayoría de les persones de toles edaes presenta molesties dixestives leves o intermintentes y/o síntomes non dixestivos (presentación non clásica). Inclusive una gran parte d'enfermos celiacos son dafechu asintomáticos a nivel dixestivu,<ref name=Protocolu.pdf /> <ref name=Newnham2017 /> <ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /> <ref name=LudvigssonCard2015>{{cita publicación |apellíu=Ludvigsson |nome=JF |apellíu2=Card |nome2=T |apellíu3=Ciclitira |nome3=PX |apellíu4=Swift |nome4=GL |apellíu5=Nasr |nome5=I |apellíu6=Sanders |nome6=DS |apellíu7=Ciacci |nome7=C |títulu=Support for patients with celiac disease: A literature review |títulotrad= Sofito pa pacientes con enfermedá celiaca: Una revisión de la lliteratura |añu=2015 |fecha= abril de 2015 |publicación=United European Gastroenterol J |volume=3 |númberu=2 |páxines=146-59 |idioma=inglés |doi=10.1177/2050640614562599 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4406900/ |pmid= 25922674 |pmc=4406900 |tipo=Revisión}}</ref> probablemente debíu al efeutu [[opioide]] del gluten, qu'amazcara'l dañu intestinal.<ref name=PruimboomPunder2015>{{cita publicación |autor= Pruimboom L, de Punder K |títulu=The opioid effects of gluten exorphins: asymptomatic celiac disease |fecha=24 de payares de 2015 |publicación=J Health Popul Nutr |volume=33 |páxines=24 |doi=10.1186/s41043-015-0032-y |pmid= 26825414 |pmc= 5025969 |tipo= Revisión}}</ref> Los síntomes que pueden apaecer son bien variaos, nun esiste un patrón únicu definíu, nin una clínica común pa tolos pacientes, yá que les presentaciones de la enfermedá son múltiples y bien distintes. Puede cursar con [[foria]] o [[estriñimientu]], con clínica dixestiva florida o ensin nengún síntoma dixestivu, con perda de pesu o obesidá, con retrasu de la crecedera o crecedera normal, con o ensin abdome abuitáu, con o ensin otres [[enfermedá autoinmune|enfermedaes autoinmunes]] acomuñaes, etc.<ref name=Newnham2017 /> Ello ye que a la enfermedá celiaca conozse como «la gran imitadora» o «la enfermedá de les múltiples cares».<ref name=Duggan2004>{{cita publicación |autor=Duggan JM |títulu=Coeliac disease: the great imitator |títulotrad= Enfermedá celiaca: la gran imitadora |publicación=Med J Aust |volume=180 |númberu=10 |páxines=524-6 |fecha=17 de mayu de 2004 |pmid=1513983 |idioma=inglés |url=https://www.mja.com.au/system/files/issues/180_10_170504/dug10818_fm.pdf |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=Rousset2004>{{cita publicación |autor=Rousset H |títulu=A great imitator for the allergologist: intolerance to gluten |títulotrad= Un gran asonsañador pal alergólogo: la intolerancia al gluten |añu=2004 |fecha= marzu de 2004 |publicación=Eur Ann Allergy Clin Immunol |volume=36 |númberu=3 |páxines=96-100 |idioma=inglés |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15137480 |pmid= 15137480 |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=Medeiros2006>{{cita publicación |autor= Medeiros L |títulu=Celiac disease. A condition with multiple cares |títulotrad= Enfermedá celiaca. Una condición con múltiples cares |añu=2006 |fecha=abril de 2006 |publicación=Adv Nurse Pract |volume=14 |númberu=4 |páxines=49-50, 52-4, 73 |idioma=inglés |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16972475 |pmid= 16972475 |tipo=Revisión}}</ref> Debíu a la escasa conocencia sobre la enfermedá celiaca esistente ente los profesionales de la salú, incluyendo médicos de cabecera, pediatres, gastroenterólogos y especialistes polo xeneral,<ref name=WGOGuidelines2016>{{cita web |url=http://www.worldgastroenterology.org/guidelines/global-guidelines/celiac-disease/celiac-disease-english |títulu=Celiac disease |fecha=xunetu de 2016 |autor=World Gastroenterology Organisation Global Guidelines |fechaaccesu=30 de xunu de 2017 |cita=The most important obstacle to implementing the recommendations is poor awareness of celiac disease by patients and physicians. Among gastroenterologists, there is a sense that celiac disease does not require follow-up by a specialized physician after diagnosis and may be considered a minor condition in comparison with enfadosa bowel disease (IBD) and inflammatory bowel syndrome (IBS).(...) There is an urgent need to increase awareness among primary-care physicians and pediatricians about the wide diversity of clinical manifestations. ''La torga más importante pa implementar los encamientos ye la probe conocencia de la enfermedá celiaca per parte de los pacientes y los médicos. Ente los gastroenterólogos, esiste la sensación de que la enfermedá celiaca nun riquir el siguimientu por un médicu especialista dempués del diagnósticu y que puede considerase una condición menor en comparanza col síndrome del intestín irritable (SII) y la enfermedá inflamatoria intestinal(EII).(...) Esiste una necesidá urxente d'aumentar la conciencia ente los médicos d'atención primaria y los pediatres alrodiu de la gran diversidá de manifestaciones clíniques''}}</ref><ref name=SeeKaukinen>{{cita publicación |apellíu=See |nome=JA |apellíu2=Kaukinen |nome2=K |apellíu3=Makharia |nome3=GK |apellíu4=Gibson |nome4=PR |apellíu5=Murray |nome5=JA |títulu=Practical insights into gluten-free diets |añu=2015 Oct |publicación=Nat Rev Gastroenterol Hepatol |volume=12 |númberu=10 |páxines=580-91 |doi=10.1038/nrgastro.2015.156 |url=http://www.nature.com/nrgastro/journal/v12/n10/full/nrgastro.2015.156.html |pmid= 26392070 |tipo= Revisión }}</ref><ref name=Fasano2005Pediatric>{{cita publicación |autor=Fasano A |títulu=Clinical presentation of celiac disease in the pediatric population |publicación=Gastroenterology |volume=128 |númberu=4 Suppl 1 |páxines=S68-73 |añu=2005 |fecha= abril de 2005 |pmid= 15825129 |doi=10.1053/j.gastro.2005.02.015 |tipo=Revisión |cita=The spectrum of clinical presentations is wide, and currently extraintestinal manifestations (eg, anemia or short stature) are more common than the classic malabsorption symptoms. A high degree of awareness among health care professionals and a lliberal use of serologic CD tests can help to identify many of the nonclassic cases.41 Therefore, the primary care pediatrician has a central role in this process of case finding. (...) It is important to note that poor awareness of CD among health professionals tends to self-perpetuate for several reasons (...) ''Torna: L'espectru de presentaciones clíniques ye ampliu, y anguaño les manifestaciones extraintestinales (por casu, anemia o talla baxa) son más comunes que los síntomes clásicos de malabsorción. Un altu grau de conocencia ente los profesionales de la salú y un usu lliberal de les pruebes serológicas d'enfermedá celiaca pueden ayudar a identificar munchos de los casos non clásicos. Poro, el pediatra d'atención primaria tien un papel central nesti procesu de busca de casos. (...) Ye importante tener en cuenta que la escasa conocencia sobre la enfermedá celiaca ente los profesionales de la salú tiende a perpetuase por delles razones''}}</ref> y a les dificultaes del diagnósticu,<ref name=EC2008 /> <ref name=LudvigssonCard2015 /> <ref name=MatthiasPfeiffer2010>{{cita publicación |autor= Matthias T, Pfeiffer S, Selmi C, Eric Gershwin M |títulu=Diagnostic challenges in celiac disease and the role of the tissue transglutaminase-neo-epitope |fecha=abril de 2010 |publicación=Clin Rev Allergy Immunol |volume=38 |númberu=2-3 |páxines=298-301 |doi=10.1007/s12016-009-8160-z |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19629760 |pmid= 19629760 |tipo= Revisión}}</ref> calcúlase qu'anguaño cinco de cada seis celiacos (aproximademante el 83%) permanez ensin diagnosticar.<ref name=LionettiGatti2015>{{cita publicación |autor= Lionetti Y, Gatti S, Pulvirenti A, Catassi C |títulu=Celiac disease from a global perspective |títulotrad= Enfermedá celiaca dende una perspeutiva global |añu=2015 |fecha= xunu de 2015 |publicación=Best Pract Res Clin Gastroenterol. |volume=29 |númberu=3 |páxines=365-79 |idioma=inglés |doi=10.1016/j.bpg.2015.05.004 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26060103 |pmid= 26060103 |tipo=Revisión}}</ref> Nos neños, les cifres lleguen a algamar el 90%.<ref name=FedorakSwitzer2012>{{cita publicación |autor= Fedorak RN, Switzer CM, Bridges RJ |títulu=Canadian Digestive Health Foundation Public Impact Series 4: celiac disease in Canada. Incidence, prevalence, and direct and indirect economic impact |fecha=xunu de 2012 |publicación=Can J Gastroenterol |volume=26 |númberu=6 |páxines=350-2 |pmid= 22720277 |pmc= 3378282 |tipo= Revisión}}</ref> El tiempu trescurríu ente l'empiezu de los síntomes y el diagnósticu ye davezu bien enllargáu, con retrasos diagnósticos que pueden bazcuyar ente los siete y los cincuenta y nueve años,<ref name=FuchsKurppa>{{cita publicación |apellíu=Fuchs |nome=V |apellíu2=Kurppa |nome2=K |apellíu3=Huhtala |nome3=H |apellíu4=Collin |nome4=P |apellíu5=Mäki |nome5=M |apellíu6=Kaukinen |nome6=K |títulu=Factors associated with long diagnostic delay in celiac disease |títulotrad= Factores acomuñaos colos llargos retrasos diagnósticos de la enfermedá celiaca |añu=2014 |fecha=agostu de 2014 |publicación=Scand J Gastroenterol |volume=20 |páxines=1-7 |idioma=inglés |url=https://tampub.uta.fi/bitstream/handle/10024/95879/SYVENTAVA-1404466410.pdf?sequence=1 |pmid= 25139307}}</ref> periodu mientres el cual los pacientes alleguen a repitíes consultes de diversos especialistes, que polo xeneral, nun piensen que la celiaquía pueda ser la enfermedá que causa les sos diverses molesties.<ref name=HopperHadjivassiliou /> <ref name=CardSiffledeen>{{cita publicación |apellíu=Card |nome=TR |apellíu2=Siffledeen |nome2=J |apellíu3=West |nome3=J |apellíu4=Fleming |nome4=KM |títulu=An excess of prior irritable bowel syndrome diagnoses or treatments in Celiac disease: evidence of diagnostic delay |títulotrad= Un escesu de previos diagnósticos o tratamientos de síndrome del intestín irritable na enfermedá celiaca: evidencies del retraso diagnósticu |añu=2013 |fecha=xunetu de 2013 |publicación=Scand J Gastroenterol |volume=48 |númberu=7 |páxines=801-7 |idioma=inglés |doi=10.3109/00365521.2013.786130 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23697749 |pmid=23697749}}</ref> <ref name=BarrattLeeds>{{cita publicación |apellíu=Barratt |nome=SM |apellíu2=Leeds |nome2=JS |apellíu3=Robinson |nome3=K |apellíu4=Llobu |nome4=AJ |apellíu5=McAlindon |nome5=ME |apellíu6=Sanders |nome6=DS |títulu=Prodromal irritable bowel syndrome may be responsible for delays in diagnosis in patients presenting with unrecognized Crohn's disease and celiac disease, but not ulcerative colitis |títulotrad= El síndrome del intestín irritable prodrómico pue ser responsable de los retrasos nel diagnósticu en pacientes que presenten enfermedá de Crohn y enfermedá celiaca non reconocíes, pero non colitis ulcerosa |añu=2011 |fecha= payares de 2011 |publicación=Dig Dis Sci |volume=56 |númberu=11 |páxines=3270-5 |idioma=inglés |doi=10.1007/s10620-011-1783-y |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21695401 |pmid= 21695401}}</ref> <ref name=NorstromLindholm>{{cita publicación |apellíu=Norström |nome=F |apellíu2=Lindholm |nome2=L |apellíu3=Sandström |nome3=O |apellíu4=Nordyke |nome4=K |apellíu5=Ivarsson |nome5=A |títulu=Delay to celiac disease diagnosis and its implications for health-related quality of life |títulotrad= Retraso nel diagnósticu de la enfermedá celiaca y les sos implicaciones sobre la calidá de vida rellacionada cola salú |añu=2011 |fecha= 7 de payares de 2011 |publicación=BMC Gastroenterol |volume=11 |páxines=118 |idioma=inglés |doi=10.1186/1471-230X-11-118 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22060243 |pmid=22060243}}</ref> Nun esiste nenguna prueba que por sigo sola pueda refugar la enfermedá celiaca.<ref name=EC2008 /><ref name=NIHConsensus2005>{{cita publicación |títulu=National Institutes of Health Consensus Development Conference Statement on Celiac Disease, June 28-30, 2004 |fecha=abril de 2005 |publicación=Gastroenterology |volume=128 |númberu=4 Suppl 1 |páxines=S1-9 |url=http://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085%2805%2900176-9/fulltext |pmid= 15825115 |tipo= Revisión. Conferencia de consensu.}}</ref> Una gran parte de celiacos son diagnosticaos por error como [[sensibilidá al gluten non celiaca]].<ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /> L'únicu tratamientu anguaño disponible consiste nel siguimientu d'una [[dieta ensin gluten]] estricta y pa tola vida, que'l so cumplimientu siguíu produz l'ameyoramientu de los síntomes y evita o mengua l'apaición de les numberoses enfermedaes y entueyos acomuñaos.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=HanChen2015 /> La media pa la recuperación completa del intestín suel bazcuyar ente dos y cinco años.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017>{{cita publicación |autor= Moreno ML, Rodríguez-Herrera A, Sousa C, Comín I |títulu=Biomarkers to Monitor Gluten-Free Diet Compliance in Celiac Patients |fecha=xineru de 2017 |publicación=Nutrients |volume=6 |númberu=9 |páxines=1 |doi=10.3390/nu9010046 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5295090/ |pmid= 28067823 |pmc= 5295090 |tipo= Revisión}}</ref> La dieta ensin gluten estricta paez tener un papel proteutor contra'l desenvolvimientu de cánceres nos celiacos<ref name=HanChen2015 /> y ye la única opción pa prevenir contra ciertos raros tipos de cáncer, bien agresivos.<ref name=CatassiBearzi2005>{{cita publicación |autor= Catassi C, Bearzi I, Holmes GK |títulu=Association of celiac disease and intestinal lymphomas and other cancers |fecha=abril de 2005 |publicación=Gastroenterology |volume=128 |númberu=4 Suppl 1 |páxines=S79-86 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15825131 |pmid= 15825131 |tipo= Revisión}}</ref> Sicasí, el retrasu nel diagnósticu de la enfermedá celiaca aumenta la probabilidá de desenvolver malinidá.<ref name=HanChen2015 /> L'efeutu proteutor de la dieta ensin gluten ye especialmente eficaz cuando s'empecipia mientres el primer añu de vida.<ref name=CatassiBearzi2005 /> Estudios actuales demuestren qu'aproximao'l 80% de los celiacos sigui teniendo mancadura intestinal, a pesar del tratamientu calteníu cola dieta ensin gluten.<ref name=SeeKaukinenCita1>{{cita publicación |apellíu= See |nome= JA |apellíu2= Kaukinen |nome2= K |apellíu3= Makharia |nome3= GK |apellíu4= Gibson |nome4= PR |apellíu5= Murray |nome5= JA |títulu= Practical insights into gluten-free diets |añu= 2015 Oct |publicación= Nat Rev Gastroenterol Hepatol |volume= 12 |númberu= 10 |páxina=580-91 |doi=10.1038/nrgastro.2015.156 |url= http://www.nature.com/nrgastro/journal/v12/n10/full/nrgastro.2015.156.html |pmid= 26392070 |tipo= Revisión |cita=Interestingly, several studies show incomplete histological normalization of small bowel mucosa despite a strict GFD, and even 79% of the treated patients have persistent villous atrophy. This finding could be explained by an inadvertent gluten intake. ''Curiosamente, dellos estudios amuesen normalización histolóxica incompleta de la mucosa del intestín delgáu a pesar d'una estricta GFD, ya inclusive el 79% de los pacientes trataos tienen atrofia vellositaria persistente. Esti afayu podría esplicase por una ingesta inalvertida de gluten.''}}</ref> La principal causa d'esta falta de recuperación ye la ingesta inalvertida de gluten, principalmente debida a [[Dieta ensin gluten#Contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]].<ref name=SeeKaukinen /><ref name=AGA2006>{{cita publicación |autor= Rostom A, Murray JA, Kagnoff MF |títulu= American Gastroenterological Association (AGA) Institute technical review on the diagnosis and management of celiac disease |fecha= avientu de 20006 |publicación= Gastroenterology |volume= 131 |númberu= 6 |páxines= 1981-2002 |doi= 10.1053/j.gastro.2006.10.004 |url= http://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085(06)02227-X/fulltext |pmid= 17087937 |tipo= Revisión}}</ref> Con frecuencia, les persones con una educación básica probe y una baxa comprensión de cómo se realiza una dieta ensin gluten creen que tán siguiendo puramente la dieta, pero tán cometiendo errores frecuentes.<ref name=SeeKaukinen /><ref name=MulderVanWanrooij>{{cita publicación |autor= Mulder CJ, van Wanrooij RL, Bakker SF, Wierdsma N, Bouma G |títulu= Gluten-free diet in gluten-related disorders|publicación= Dig Dis |volume= 31 |númberu= 1 |páxina= 57-62 |añu= 2013 |pmid= 23797124 |doi= 10.1159/000347180 |tipo= Revisión }}</ref> Un problema habitual ye la poca conciencia del paciente de fontes comunes de gluten,<ref name=Freeman2008 /> como la contaminación cruciada, l'[[avena]], les [[hostia|hosties de comunión]], les [[Malta (refrescu)|bebíes malteadas]], les [[melecina#Gluten nes melecines|melecines]], los alimentos procesaos, les comíes en restoranes y eventos sociales.<ref name=CiacciCiclitira2015 /><ref name=Freeman2008 /><ref name=TaylorLebwohl2015 /> Si la supresión del [[gluten]] nun ye completa, persisten el [[Celiaquía#Afayos nes biopsies duodenales|dañu na mucosa intestinal]], l'[[Enfermedá autoinmune|activación inmunolóxica]] y el riesgu de desenvolver graves entueyos.<ref name=EC2008 /><ref name=HanChen2015 /> == Historia == La historia de la enfermedá estremar en delles fases caúna impulsada por una meyora nel diagnósticu y una conocencia más fonda de la [[patoxénesis]] de la enfermedá.<ref name=AgesCD /> Nos sos empiezos, foi considerada una [[dispepsia|indixestión]] [[enfermedá crónica|crónica]] ya ignorábase la so rellación cola comida. Más tarde comprobóse que dependía d'una intolerancia permanente a la [[gliadina]] del trigu. Anguaño, conozse'l so calter [[enfermedá autoinmune|autoinmune]] [[Sistema (anatomía)|sistémico]].<ref name=AgesCD /> Les primeres descripciones sobre celiacos fueron realizaes mientres los sieglos I y II d. C. pol médicu griegu [[Areteo de Capadocia]], con una clara referencia a la esistencia d'una enfermedá carauterizada por apaecer en suxetos [[desnutrición|desnutridos]], con [[escrementu|deposiciones]] abondosos y malolientes, con alimentos ensin dixerir ''"... una enfermedá celiaca de naturaleza crónica ..."'',<ref name=HistoryCD>{{cita publicación |apellíu=HistoryCD |nome=MS |títulu=A history of coeliac disease |añu=2008 |volume=26 |númberu=2 |páxines=112-20 |doi=10.1159/000116768 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18431060 |PMID= 18431060}}</ref> nome deriváu de la pallabra griega ''koiliakos'' (trestornu del intestín).<ref name=AgesCD /> Areteo de Capadocia moraba nel este de Turquía, xunto a la zona denomada del "[[Creciente Fértil]]", allugada nel [[Oriente Próximu]], ente los ríos [[Tigris]], [[Éufrates]] y l'altu del [[Nilu]]. Nesta zona nació'l cultivu de [[cebera|ceberes]], particularmente [[triticum|trigu]] y [[hordeum vulgare|cebada]], mientres el periodu [[Neolíticu]], dempués de la [[últimu periodu glacial|última glaciación]]. Col desenvolvimientu de la [[cocción]] y de l'[[agricultura]], el trigu convertir nun soporte principal de la gran crecedera de la población nos socesivos milenios.<ref name=HistoryCD /> En 1884, [[Louis Dühring]] describió per primer vegada la [[dermatitis herpetiforme]] (DH), anque ensin una clara delimitación d'otres enfermedaes [[piel|cutaneu]] que cursen con [[angüeña (piel)|angüeñes]]. La primer suxerencia de la rellación ente la DH y la EC facer en 1955 y diez años más tarde, establecióse una rellación sólida.<ref name=HistoryCD /> En 1888, [[Samuel Gee]] en Gran Bretaña, fixo la primer descripción clínica de la enfermedá celiaca, realizada con gran rigor y enforma detalle, suxiriendo que ''“si'l paciente puede ser curáu por completu, ten de ser per mediu de la dieta”''.<ref name=HistoryCD /> Mientres l'empiezu del sieglu XX esperimentáronse distintos [[dieta (alimentación)|dietes]] de supresión d'[[glúcidu|hidratos de carbonu]], con ciertu ésitu, pero ensin una clara reconocencia de los componentes tóxicos.<ref name=HistoryCD /> Anque s'abarruntara un rol de los carbohidratos, la rellación col trigu nun foi fecha antes de los años cuarenta pol pediatra holandés Dr. [[Willem Karel Dicke]].<ref>{{cita publicación |autor=van Berge-Henegouwen GP, Mulder CJ |títulu=Pioneer in the gluten free diet: Willem-Karel Dicke 1905-1962, over 50 years of gluten free diet |publicación=Gut |volume=34 |númberu=11 |páxines=1473-5 |añu=1993 | pmid = 8244125 | pmc = 1374403 |doi=10.1136/gut.34.11.1473 }}</ref> Ye probable que'l meyoramientu clínicu de los sos pacientes mientres la [[fame holandesa de 1944]] (mientres la cual, la farina foi escasa) pue contribuyir al so descubrimientu.<ref>{{cita llibru |autor=Dicke WK |títulu=Coeliakie: een onderzoek naar de nadelige invloed van sommige graansoorten op de lijder aan coeliakie, PhD thesis |idioma=neerlandés|allugamientu=Utrecht, the Netherlands |editorial=University of Utrecht |añu=1950}}</ref> Dicke reparó que la escasez de pan llevó a una significativa cayida na tasa de muerte ente los neños afeutaos pola enfermedá celiaca de más d'un 35% a esencialmente cero. Él tamién reportó qu'una vegada que'l trigu tuvo de nuevu disponible dempués del conflictu, la tasa de mortalidá xubió a los niveles previos.<ref>{{cita publicación |autor=Fasano A |títulu=Celiac Disease Insights: Clues to Solving Autoimmunity |publicación=Scientific American |númberu=August |añu=2009 |páxines=49-57 |url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=celiac-disease-insights}}</ref> La gran meyora asocedió en 1950. El pediatra holandés [[Willem-Karel Dicke]] demostró, na so tesis doctoral, que si s'escluyía'l [[triticum|trigu]], l'[[avena]] y el [[Secale cereale|centenu]], la enfermedá celiaca ameyoraba drásticamente. Dicke afayó esta asociación por observación en tiempos de guerra, pos la papiella que suministraba a los neños nel hospital contenía trigu o otros productos vexetales, en función de lo que taba disponible.<ref name="HistoryCD" /> Dos años más tarde, Anderson demostró que'l [[gluten]] del trigu y el centenu yera'l factor perxudicial.<ref name="AgesCD" /> La rellación col gluten del trigu foi fecha en 1952 por un equipu de [[Birmingham]], Inglaterra.<ref>{{cita publicación |autor=Anderson CM, French JM, Sammons HG, Frazer AC, Gerrard JW, Smellie JM |títulu=Coeliac disease; gastrointestinal studies and the effect of dietary wheat flour |publicación=Lancet |volume=1 |númberu=17 |páxines=836-42 |añu=1952 | pmid = 14918439 |doi=10.1016/S0140-6736(52)90795-2 }}</ref> La confirmación llegó en 1953 con Weijers and van de Kamer, colegues de llaboratoriu de Dicke.<ref name="HistoryCD" /> L'atrofia vellositaria foi descrita pol médicu británicu John W. Paulley en 1954 en muestres tomaes d'una ciruxía.<ref>{{cita publicación |autor=Paulley JW |títulu=Observation on the aetiology of idiopathic steatorrhoea; jejunal and lymph-node biopsies |publicación=Br Med J |volume=2 |númberu=4900 |páxines=1318-21 |añu=1954 | pmid = 13209109 | pmc = 2080246 |doi=10.1136/bmj.2.4900.1318 }}</ref> Esto condució al desenvolvimientu de téuniques para toma de muestres del intestín delgáu (cápsula de Crosby-Kugler y darréu, la [[esofagogastroduodenoscopia|endoscopia]]).<ref name=HistoryCD /> En 1958 reportar por primer vegada la esistencia d'[[anticuerpu|anticuerpos]] circulantes, que suxeren un mecanismu inmunolóxicu y apurren téuniques de detección non invasivas.<ref name=HistoryCD /> L'enclín familiar a desenvolver la enfermedá celiaca llevó al estudiu de [[marcador xenéticu|marcadores xenéticos]]. La concurrencia de siquier el 75% en [[Ximielgos (bioloxía)#Ximielgos monocigóticos|ximielgos monocigóticos]], suxer un claru componente xenéticu, confirmáu por estudios d'[[antígenos leucocitarios humanos|antígenos HLA]].<ref name=HistoryCD /> En 1962 apuntar por primer vegada que'l [[linfoma]] d'intestín delgáu yera un entueyu de la enfermedá celiaca.<ref name=HistoryCD /> Anguaño, conozse l'asociación de la EC col linfoma intestinal y otros tipos de [[cáncer]], especialmente [[adenocarcinoma]] del intestín delgáu, de [[farinxe]] y linfomes d'[[esófagu]],<ref name=CatassiBearzi>{{cita publicación |apellíu=Catassi |nome=C |apellíu2=Bearzi |nome2=I |apellíu3=Holmes |nome3=GK |títulu=Association of celiac disease and intestinal lymphomas and other cancers |añu=2005 |fecha=a bril 2005 |publicación=Gastroenterology |volume=128 |númberu=4 Suppl 1 |páxines=S79-86 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15825131 |PMID= 15825131}}</ref> con [[úlcera|ulceraciones]] del intestín delgáu y una serie de trestornos [[Sistema inmunolóxicu|inmunolóxicos]].<ref name=HistoryCD /> El riesgu de malinidá mengua col siguimientu de la [[dieta ensin gluten|dieta llibre de gluten]],<ref name=HopperHadjivassiliou /> sobremanera si empecipiar mientres los primeros años de vida.<ref name=CatassiBearzi /> En 1992, Michael Marsh de Oxford y collaboradores describieron la clasificación [[histoloxía|histolóxica]] de les mancadures [[duodenu|duodenales]] en cuatro estadios (I a IV) según la so intensidá, señalando per vegada primera que l'atrofia vellositaria nun ye l'únicu afayu, sinón que l'espectru de mancadures toma dende cambeos mínimos, con vellosidaes calteníes acompañaes d'infiltración [[inflamación|inflamatoria]] tantu [[epiteliu|intraepitelial]] como [[submucosa]].<ref name=DicksonStreutker>{{cita publicación |apellíu=Dickson |nome=BC |apellíu2=Streutker |nome2=CJ |apellíu3=Chetty |nome3=R |títulu=Coeliac disease: an update for pathologists |añu=2006 Oct |publicación=J Clin Pathol |volume=59 |númberu=10 |páxines=1008-16 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1861744/ |PMID= 17021129}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Murray |nome=JA |títulu=The widening spectrum of celiac disease |añu=1999 |fecha= marzu de 1999 |publicación=Am J Clin Nutr |volume=69 |númberu=3 |páxines=354-65 |url=http://ajcn.nutrition.org/content/69/3/354.full |PMID= 10075317}}</ref> En 2008 el [[Ministeriu de Sanidá y Consumu]] y l'[[Axencia Española de Seguridá Alimentaria y Nutrición]] (AESAN) presentaron el Nuevu Protocolu de Deteición Precoz de la Celiaquía,<ref name=Protocolu.html /> con una guía detallada sobre'l Diagnósticu Precoz de la Enfermedá Celiaca,<ref name=Protocolu.pdf /> coles mires de que los profesionales sanitarios apuerten a estes nueves conocencies sobre la enfermedá celiaca, los distintos patrones de presentación y la reforma de los criterios diagnósticos, especialmente de les formes non clásiques o atípiques, y asina avanzar nun meyor y más temprana reconocencia de les persones con celiaquía. La so aplicación va dexar un diagnósticu y tratamientu precoces, coles consiguientes ventayes sanitaries, sociales, llaborales y económiques. Otru exemplu d'estes iniciatives ye la Guía Práutica Clínica Sobre Diagnósticu y Tratamientu de la Enfermedá Celiaca,<ref name="ProtocoloArgentina">{{cita web |url=http://www.sage.org.ar/nueva/docs/guias_consensos_arg/guia-practica-clinica-enf-Celiaca.pdf |títulu=Guía práutica clínica sobre diagnósticu y tratamientu de la enfermedá celiaca |obra=Secretaría de Polítiques, Regulación y Rellaciones Sanitaries |editor=Ministeriu de Salú de la Nación d'Arxentina |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20131002170625/http://www.sage.org.ar/nueva/docs/guias_consensos_arg/guia-practica-clinica-enf-Celiaca.pdf |fechaarchivu=2013-10-02 }}</ref> ellaborada pola Secretaría de Polítiques, Regulación y Rellaciones Sanitaries, nel Marcu del Programa Nacional de Garantía calidable del [[Ministeriu de Salú de la Nación]] (MSAL) d'Arxentina. En 2011, surde nueva definición d'intolerancia al [[gluten]], con normalidá d'[[#Marcadores serológicos|anticuerpos específicos]] en sangre. La presencia d'anticuerpos [[#Anticuerpos Anti-Transglutaminasa tisular del tipu 2 (anti-TGt o TGt).|anti-TGt]] na [[mucosa]] del intestín, que paez preceder a la so presencia nel [[sueru sanguineu]], ye un nuevu métodu diagnósticu que puede ayudar a detectar la enfermedá celiaca, pero ye una téunica complexa y el so emplegu inda nun ta xeneralizáu na práutica clínica.<ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /><ref name=ElliVillalta2017 /><ref name=AgesCD /> == Epidemioloxía == [[Ficheru:EC diagrama infradiagnostico.jpg|right|thumb|Infradiagnóstico de la enfermedá celiaca]] La enfermedá celiaca ye un procesu con una elevada prevalencia mundial, qu'afecta aproximao al 1-2% de la población xeneral.<ref name=LundinWijmenga2015 /> Anque tien una base xenética bien definida, puede apaecer en cualquier edá de la vida, tantu en neños como n'adultos, siendo un 20% de los casos diagnosticaos n'individuos mayores de 60 años.<ref name=GreenJabri /><ref name=ITSistemaNacionalSalud /> <ref name=JamesScott /> <ref name=CatassiRatsch /> Presenta una distribución universal abondo uniforme y qu'afecta cuasi por igual a toles races. Representa un importante problema de Salú Pública a nivel mundial y ye fundamental qu'esista una mayor conocencia de les carauterístiques clíniques de la enfermedá, por que los médicos, tanto xenerales como de dixestivu, pediatres y d'otres munches especialidaes, piensen nella y diagnosticar con una mayor frecuencia y lo más abondo ceo posible.<ref name=Protocolu.pdf /> <ref name=EC2008 /> <ref name=Fasano2005Pediatric /> Ye una de les enfermedaes con base xenética bien conocida y una de les más frecuentes, pos la so prevalencia media ye del 1-2% na población xeneral,<ref name=LundinWijmenga2015 /> tando entá claramente subestimada y, por tanto, insuficientemente diagnosticada.<ref name=EC2008 /> <ref name=MakiMustalahti>{{cita publicación |apellíu=Mäki |nome=M |apellíu2=Mustalahti |nome2=K |apellíu3=Kaikkonen |nome3=J |apellíu4=Kulmala |nome4=P |apellíu5=Haapalaliti |nome5=M |apellíu6=Karttunen |nome6=T | |apellíu7=''et al.'' |títulu=Prevalence of celiac disease among children in Finland |añu=2003 |fecha= xunu de 2003 |publicación=N Engl J Med |volume=348 |númberu=25 |páxines=2517-24 |url=http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa021687#t=article |PMID= 12815137}}</ref> <ref name=FasanoBerti>{{cita publicación |apellíu=Fasano |nome=A |apellíu2=Berti |nome2=I |apellíu3=Gerarduzzi |nome3=T |apellíu4=Not |nome4=T |apellíu5=Colletti |nome5=RB |apellíu6=Drago |nome6=S |apellíu7=''et al.'' |títulu=Prevalence of celiac disease in at-risk and not-at-risk groups in the United States: a large multicenter study |añu=2003 |publicación=Arch Intern Med |volume=163 |númberu=3 |páxines=286-92 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12578508 |PMID= 12578508}}</ref> <ref name=WestLogan>{{cita publicación |apellíu=West |nome=J |apellíu2=Logan |nome2=RF |apellíu3=Hill |nome3=PG |apellíu4=Lloyd |nome4=A |apellíu5=Lewis |nome5=S |apellíu6=Hubbard |nome6=R |apellíu7=''et al.'' |títulu=Seroprevalence, correlates, and characteristics of undetected coeliac disease in England |añu=2003 |publicación=Gut |volume=52 |númberu=7 |páxines=960-5 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1773707/ |PMID= 12801951 }}</ref> <ref name=RiestraFernandez>{{cita publicación |apellíu=Riestra |nome=S |apellíu2=Fernández |nome2=Y |apellíu3=Rodrigo |nome3=L |apellíu4=García |nome4=S |apellíu5=Ociu |nome5=G |títulu=Prevalence of coeliac disease in the general population in northern Spain. Strategies of serologic screening |añu=2000 |publicación=Scand J Gastroenterol |volume=35 |númberu=4 |páxines=398-402 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10831263 |PMID= 10831263}}</ref> <ref name=GarciaNovoGarfia>{{cita publicación |apellíu=García Novo |nome=MD |apellíu2=Garfia |nome2=C |apellíu3=Acuña Quirós |nome3=MD |apellíu4=Asensio |nome4=J |apellíu5=Reblagu |nome5=G |apellíu6=Barrio Gutiérrez |nome6=S |apellíu7=''et al.'' |títulu=Prevalence of celiac disease in apparently healthy blood donors in the autonomous community of Madrid |añu=2007 |fecha= xunu de 2007 |publicación=Rev Esp Enferm Dig |volume=99 |númberu=6 |páxines=337-42 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17883297 |PMID= 17883297}}</ref> Describiéronse frecuencies similares n'árees xeográfiques bien distantes, como pueden ser [[Australia]], [[Arxentina]] ya [[Israel]], magar ye oxetu d'alderique si l'emplegu d'un únicu métodu serológico (cuantificación de los niveles sanguíneos del [[autoanticuerpo|anticuerpu]] específicu de la EC [[transglutaminasa tisular|anti-transglutaminasa tisular]]) puede llevar a infravalorar los resultaos llograes.<ref name=EC2008 /> <ref name=HovellCollet>{{cita publicación |apellíu=Hovell |nome=CJ |apellíu2=Collett |nome2=JA |apellíu3=Vautier |nome3=G |apellíu4=Cheng |nome4=AJ |apellíu5=Sutanto |nome5=Y |apellíu6=Mallon |nome6=DF |apellíu7=''et al.'' |títulu=High prevalence of coeliac disease in a population-based study from Western Australia: a case for screening? |añu=2001 |fecha= setiembre de 2001 |publicación=Med J Aust |volume=175 |númberu=5 |páxines=247-50 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11587254 |PMID= 11587254}}</ref><ref name=GomezSelvaggio>{{cita publicación |apellíu=Gómez |nome=JC |apellíu2=Selvaggio |nome2=GS |apellíu3=Viola |nome3=M |apellíu4=Pizarro |nome4=B |apellíu5=La Motta |nome5=G |apellíu6=De Barriu |nome6=S |apellíu7=''et al.'' |títulu=Prevalence of celiac disease in Argentina: screening of an adult population in the La Plata area |añu=2001 |fecha= setiembre de 2001 |publicación=Am J Gastroenterol |volume=96 |númberu=9 |páxines=2700-4 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11569698 |PMID= 11569698}}</ref><ref name=ShamirLerner>{{cita publicación |apellíu=Shamir |nome=R |apellíu2=Lerner |nome2=A |apellíu3=Shinar |nome3=Y |apellíu4=Lahat |nome4=N |apellíu5=Sobel |nome5=Y |apellíu6=Chigre-or |nome6=R |apellíu7=''et al.'' |títulu=The use of a single serological marker underestimates the prevalence of celiac disease in Israel: a study of blood donors |añu=2002 |fecha= ochobre de 2002 |publicación=Am J Gastroenterol |volume=97 |númberu=10 |páxines=2589-94 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12385444 |PMID= 12385444}}</ref> N'España realizáronse diversos [[estudiu epidemiolóxicu|estudios epidemiolóxicos]] qu'atopen afayos similares tanto en población xeneral como en donantes de sangre.<ref name=EC2008 /><ref name=RiestraFernandez /><ref name=GarciaNovoGarfia /> Nuna estimación averada, podría haber ente 3,5-4,5 millones de persones afeutaes por EC en toa Europa y ente 500 000-900 000 n'España, de les que se calcula que na actualidá solo en redol a un 10-20% de los casos tán realmente diagnosticaos. == Etioloxía == La enfermedá celiaca ye inducida pol consumu de gluten, un conxuntu de proteínes conteníes na farina de diverses ceberes, fundamentalmente'l [[trigu]], pero tamién l'[[avena]], la [[Hordeum vulgare|cebada]] y el [[Secale cereale|centenu]], o cualesquier de los sos [[Nomenclatura trinomial|variedaes]] ya [[Híbridu (bioloxía)|híbridos]] ([[Triticum dicoccoides|escanda]], [[Triticum spelta|espelta]], [[Triticum turgidum|kamut]] y [[triticale]], ente otros).<ref name=TovoliMasi2015 /><ref name=PenaginiDilillo2013 /><ref name=Kupper /><ref name=Biesiekierski2017 /> La enfermedá apaez n'individuos [[xenética]]mente predispuestos. La so base hereditaria meyor conocida rellacionar col sistema d'[[antígenos leucocitarios humanos|antígenos leucocitarios de histocompatibilidad]] (HLA) de clase II y los sos marcadores más habituales son el HLA-DQ2, que ye'l principal, apaeciendo nel 85-95% de los casos, y el HLA-DQ8 nuna menor proporción (5-10% de los casos), bien alloñada del anterior.<ref name=EC2008 /> Un pequeñu porcentaxe de casos, xeneralmente inferior al 5%, escarez d'estos dos marcadores conocíos de riesgu pa desenvolver la enfermedá celiaca, polo que ye abondo probable que puedan atopase otros marcadores xenéticos secundarios, preferentemente de clase HLA-I, y tamién otros más alcontraos del [[complexu mayor de histocompatibilidad|complexu principal de histocompatibilidad]].<ref name=EC2008 /> Aparte del gluten, ente los factores ambientales que pueden desempeñar un ciertu papel nel desencadenamiento y/o apaición de la enfermedá celiaca, atópense la lactancia materna, que polo xeneral retrasa (anque nun previén) l'apaición de la enfermedá, la edá d'introducción de los alimentos con gluten na dieta del ñácaru, ciertes infeiciones intestinales o los viaxes a países tropicales o subdesendolcaos, según delles intervenciones quirúrxiques abdominales nel adultu.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=EC2008 /> Delles circunstancies pueden ser el detonante del debú de la enfermedá, como una infeición intestinal, una intervención quirúrxica abdominal, l'embaranzu, cambeos d'alimentación, viaxes al estranxeru, etc.<ref name=Protocolu.pdf /> == Patoxenia == [[Ficheru:Mecanismos patogenicos EC.jpg|derecha|thumb|Mecanismos patogénicos de la enfermedá celiaca]] La enfermedá celiaca desencadenar en persones [[xenética]]mente predispuestes de resultes de la interaición ente'l [[gluten]] y otros factores ambientales exóxenos, y la respuesta [[sistema inmunolóxicu|inmunolóxica]]. Inducir pola ingesta de gluten, al traviés d'una fraición denomada [[gliadina]].<ref name=EC2008 /> La gliadina ye la fraición soluble n'alcohol del gluten. Ye una proteína rico en residuos de [[glutamina]] y [[prolina]], y contién la mayor parte de los productos tóxicos. Les molécules de gliadina non dixeríes, tales como la fraición alfa (que contién 33 aminoácidos), son resistentes a la degradación poles secreciones gástrica, intestinal y pancreática. La esistencia d'un aumentu de la permeabilidá na barrera epitelial del intestín delgáu dexa qu'estos péptidos travesar y reaicionen coles célules presentes na submucosa o llámina propia, lo cual desencadena una respuesta inflamatoria mediada por linfocitos T collaboradores tipu 1. Esta respuesta carauterízase pola produición d'un procesu inflamatorio, desencadenáu por linfocitos CD4+ a nivel de la llámina propia o submucosa, que reconocen a los péptidos de la gliadina que son presentaos poles célules dendríticas ayudaes por molécules HLA de clase II, del tipu DQ2 y DQ8. De siguío, llibérase una serie de citoquinas pro-inflamatorias tales como l'interferón gamma (IFN-γ) y el factor de necrosis tumoral alfa (TNF-α), ente otres, que favorecen la produición de la hiperplasia de criptes y l'apaición de la mancadura epitelial.<ref name=EC2008 /> Los péptidos de gliadina tamién tienen la capacidá d'activar la respuesta [[sistema inmunolóxicu innatu|inmunitaria innata]], carauterizada por una espresión aumentada de interleuquina 15 per parte de los enterocitos, lo que provoca la llegada y estimulación de los linfocitos intraepiteliales qu'espresen el receptor NK-G2D, un marcador natural de les célules citolíticas (natural killer [NK]), que son citotóxicas y destrúin les célules del epiteliu intestinal. El mecanismu d'interaición ente los procesos que se producen na submucosa y nel epiteliu inda nun ta del tou esclariáu.<ref name=EC2008 /> Les mancadures que la enfermedá celiaca provoca nel intestín delgáu d'un celiacu nun se llinden a la presencia d'atrofia de les vellosidaes intestinales, sinón que con frecuencia consisten en cambeos mínimos, con [[inflamación]] leve o moderada, especialmente nos neños mayores de dos años y los adultos.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=Protocolu.html/><ref name=VivasVaquero2015 /><ref name=ElliBranchi2015 /> <ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /> Cursa frecuentemente con [[seroloxía]] negativa (ausencia d'[[anticuerpos]] específicos en [[sangre]]), especialmente la anti-transglutaminasa,<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=Protocolu.html /><ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /> yá que ta alzada en rellación cola presencia d'atrofia de vellosidaes, que nun s'atopa en moces nin n'adultos polo xeneral.<ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /><ref name=NEJM2012 /><ref name=RodrigoGarrote2008/><ref name=LewisScott2006 /><ref name=RostamiNejadHoggKollars2011 /><ref name=BoldRostami2011/> == Cuadru clínicu == [[Ficheru:Enamel celiac.jpg|thumb|left|Hipoplasia irreversible del esmalte dental causada pola enfermedá celiaca ensin tratar, evitable con un diagnósticu tempranu. Puede ser l'únicu signu, n'ausencia de síntomes dixestivos o d'otru tipu. De normal ye confundida cola [[fluorosis dental|fluorosis]] o otres causes.<ref name=NIH>{{cita web |url = http://celiac.nih.gov/PDF/Dental_Enamel_Defects_508.pdf |títulu = Dental Enamel Defects and Celiac Disease |fechaaccesu = 5 de marzu de 2016 |autor = National Institutes of Health (NIH) |cita = Tooth defects that result from celiac disease may resemble those caused by too much fluoride or a maternal or early childhood illness. Dentists mostly say it's from fluoride, that the mother took tetracycline, or that there was an illness early on |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20160617075533/http://celiac.nih.gov/PDF/Dental_Enamel_Defects_508.pdf |fechaarchivu = 17 de xunu de 2016 }}</ref> <ref name=FerrazCampos2012>{{cita publicación |autor= Ferraz EG, Campos Ede J, Sarmento VA, Silva LR |títulu=The oral manifestations of celiac disease: information for the pediatric dentist |añu=2012 Nov-Dec |publicación=Pediatr Dent |volume=34 |númberu=7 |páxines=485-8 |url=https://www.researchgate.net/publication/233982663_The_Oral_Manifestations_of_Celiac_Disease_Information_for_the_Pediatric_Dentist |pmid= 23265166 |tipo=Revisión |cita=The presence of these clinical features in children may signal the need for early investigation of possible celiac disease, especially in asymptomatic cases. (...) Pediatric dentists must recognize typical oral lesions, especially those associated with nutritional deficiencies, and should suspect the presence of celiac disease, which can change the disease's course and patient's prognosis.}}</ref> <ref name=RashidZarkadas2011>{{cita publicación |autor= Rashid M, Zarkadas M, Anca A, Limeback H |títulu=Oral manifestations of celiac disease: a clinical guide for dentists |añu=2011 |publicación=J Can Dent Assoc |volume=77 |páxines=b39 |url=http://www.jcda.ca/article/b39 |pmid= 21507289 |tipo=Revisión |cita=Delays in diagnosis can lead to a variety of complications, including nutritional deficiencies, such as anemia and osteoporosis, reproductive disorders, increased risk of developing other autoimmune disorders and intestinal lymphoma.}}</ref> <ref name=GiucaCei2010>{{cita publicación |autor= Giuca MR, Cei G, Gigli F, Gandini P |títulu=Oral signs in the diagnosis of celiac disease: review of the literature |añu=2010 |fecha= xineru-febreru de 2010 |publicación=Minerva Stomatol |volume=59 |númberu=1-2 |páxines=33-43 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20212408 |pmid= 20212408 |tipo=Revisión |cita=There are enough evidence making the correlation between CD and oral defects scientifically sustainable. This recognition should lead dentists to play more significant roles in screening for CD, as otherwise, if not properly diagnosed and not treated with a gluten-free diet, may eventually cause some malignancies.}}</ref><ref name=PastoreCarroccio>{{cita publicación |autor= Pastore L, Carroccio A, Compilato D, Panzarella V, Serpico R, Lo Muzio L |títulu=Oral manifestations of celiac disease |añu=2008 |fecha= marzu de 2008 |publicación=J Clin Gastroenterol |volume=42 |númberu=3 |páxines=224-32 |doi=10.1097/MCG.0b013y318074dd98 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18223505 |pmid= 18223505 |tipo=Revisión |cita=Patients with systematic dental enamel defects should be screened for CD even in the absence of gastrointestinal symptoms.}}</ref>]] [[Ficheru:Ataxia por gluten.ogv|thumb|right|200px|Paciente con [[Ataxia#La ataxia por gluten|ataxia por gluten]]: situación previa y evolución tres unos trés meses de [[dieta ensin gluten]].]] Les manifestaciones clíniques de la enfermedá celiaca son bien distintes, según la edá de presentación de la enfermedá y otros factores exóxenos.<ref name=EC2008 /> Los casos de presentación clásica de la enfermedá, qu'inclúin manifestaciones d'un síndrome de malabsorción grave con [[esteatorrea]] y signos de [[malnutrición]], son anguaño escepcionales, especialmente en neños mayores de 2 años y adultos. Inclusive una parte d'enfermos celiacos son dafechu asintomáticos a nivel dixestivu por periodos de tiempu enllargaos.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=LudvigssonCard2015 /><ref name=Newnham2017 /> Puede debutar nos lactantes nos primeres 6 meses de la vida, provocada probablemente pola esposición a los niveles de [[gliadina]] non degradada presentes na lleche materno (cimeres nel calostro) de muyeres qu'inxeren una dieta non exenta de [[gluten]], pero lo más habitual ye que se manifieste de forma más evidente, a partir de los 6 meses de vida, cuando empiecen a tomar los ñácaros les papielles de ceberes na alimentación, ellaboraes davezu con farina de trigu. Esiste un alderique bien enllargáu, alrodiu de cuándo se debería d'introducir el gluten na dieta del ñácaru. La opinión más xeneralizada y lo que paez más conveniente sería retrasalo lo más posible, hasta que siquier cumpliera'l primer añu.<ref name=LionettiCastellaneta>{{cita publicación |apellíu=Lionetti |nome=Y |apellíu2=Castellaneta |nome2=S |apellíu3=Francavilla |nome3=R |apellíu4=Pulvirenti |nome4=A |apellíu5=Tonutti |nome5=Y |apellíu6=Amarri |nome6=S |apellíu7=Barbato |nome7=M |apellíu8=''et al.'' |nome8=SIGENP (Italian Society of Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition) Working Group on Weaning and CD Risk |títulu=Introduction of gluten, HLA status, and the risk of celiac disease in children |añu=2014 |fecha= ochobre de 2014 |publicación=N Engl J Med |volume=371 |númberu=14 |páxines=1295-303 |doi=10.1056/NEJMoa1400697 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25271602 |PMID= 25271602 }}</ref><ref name=VriezingaAuricchio>{{cita publicación |apellíu=Vriezinga |nome=SL |apellíu2=Auricchio |nome2=R |apellíu3=Bravi |nome3=Y |apellíu4=Castillejo |nome4=G |apellíu5=Chmielewska |nome5=A |apellíu6=Crespo Escobar |nome6=P |apellíu7=Kolaček |nome7=S |apellíu8=''et al.'' |títulu=Randomized feeding intervention in infants at high risk for celiac disease |añu=2014 |fecha= ochobre de 2014 |publicación=N Engl J Med |volume=371 |númberu=14 |páxines=1304-15 |doi=10.1056/NEJMoa1404172 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25271603 |PMID= 25271603}}</ref> Nos neños, la EC suel debutar a partir de los 6 meses d'edá y nes formes con síntomes dixestivos intensos, apaez polo xeneral antes de los 2 años. Preséntase davezu en forma d'intolerancia alimenticia, con estomagaes y vultures de repetición, acompañaos de normal d'un cuadru de foria crónica, con distensión abdominal, perda de pesu y retrasu de crecedera, que constitúin la denomada “forma clásica” o “tríada” carauterística de la enfermedá. Pero tamién se presenta con relativa frecuencia con síntomes variaos tales como la falta de mambís, vultures, irritabilidá ya inclusive estriñimientu aportunante, que puede ser bien llamativu y n'ocasiones convertir nel síntoma principal.<ref name=EC2008 /> [[Ficheru:Escala de Bristol.1.png|thumb|350px|right|La escala de Bristol sirve pa clasificar les fieces según la so apariencia y consistencia.]] Cuando la enfermedá apaez más tardíamente, en neños mayores de 2 años, o na adolescencia, pueden apaecer diverses manifestaciones extraintestinales, tales como anemia ferropénica, cefalees migrañosas, artritis, pruebes hepátiques alteriaes, síntomes neurolóxicos y afectación cutanea, ente otros.<ref>{{cita publicación |apellíu=D'Amico |nome=MA |apellíu2=Holmes |nome2=JU |apellíu3=Stavropoulos |nome3=SN |apellíu4=Frederick |nome4=M |apellíu5=Levy |nome5=J |apellíu6=De Felice |nome6=AR |apellíu7=''et al.'' |títulu=Presentation of pediatric celiac disease in the United States: prominent effect of breastfeeding |añu=2005 |publicación=Clin Pediatr |volume=44 |páxines=249-58}}</ref> Les formes de presentación nel neñu mayor (a partir de la edá de 2 años)<ref name=LudvigssonCard2015/> y nel adultu son bien variaes y menos carauterístiques, polo que se denominen «formes atípiques» o «non clásiques». La foria apaez en menos del 50% de los pacientes y la perda de pesu ye pocu llamativa.<ref>{{cita publicación |apellíu=Nomar=W |apellíu2=Sanu |nome2=K |apellíu3=Lebwohl |nome3=B |apellíu4=Diamond |nome4=B |apellíu5=Green |nome5=PH |títulu=Changing presentation of celiac disease |añu=2003 |publicación=Dig Dis Sci |volume=48 |páxines=395-8}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Dickey |nome=W |apellíu2=Bodkin |nome2=S |apellíu7=''et al.'' |títulu=Prospective study of body mass index of patients with celiac disease |añu=1998 |publicación=BMJ |volume=317 |páxina=1290}}</ref> Ello ye que tanto neños como adultos cola enfermedá activa pueden desenvolver obesidá. Más del 50% de los adultos presenta sobrepesu nel momentu del diagnósticu y solo el 15% ta per debaxo del so pesu normal, con tases daqué inferiores nos neños.<ref name=VivasVaquero2015 /> Nos adultos, la EC presentar con una frecuencia 2-3 vegaes mayor nes muyeres que nos homes, igual qu'asocede na mayor parte de les enfermedaes autoinmunes. Tamién l'anemia ferropénica y l'osteoporosis son procesos frecuentemente acomuñaos cola EC, especialmente na muyer,<ref name=EC2008 /> nes que se comete con frecuencia l'error d'atribuyir la presencia d'anemia ferropénica a los sangraos menstruales, ensin realizar otres evaluaciones.<ref>{{cita publicación |apellíu=Bilbao Garay |nome=Javier |títulu=Anemies carenciales I: anemia ferropénica |añu=2006 |publicación=IT del Sistema Nacional de Salú - Ministeriu de Sanidá y Consumu d'España |volume=30 |númberu=2/2006 |páxines=35-41 |url=http://www.msssi.gob.es/biblioPublic/publicaciones/docs/anemiasCarenciales.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305031501/http://www.msssi.gob.es/biblioPublic/publicaciones/docs/anemiasCarenciales.pdf |archivedate=2016-03-05 |fechaaccesu=2017-12-31 }}</ref> Coles mesmes, los niveles de calciu sanguineu nun son indicativos del estáu de la masa óseo, pa lo que se riquir una densitometría, que nun se suel realizar hasta'l momentu de la menopausia, polo que munchos cuadros de descalcificación pasen inalvertíos mientres la mayor parte de la vida de la paciente.<ref>{{cita publicación |apellíu=García-Manzanares |nome=A |apellíu2=Lucendo |nome2=AJ |títulu=Metabolismu oseu y osteoporosis na enfermedá celiaca |añu=2013 |publicación=Enfermedá celiaca y sensibilidá al gluten non celiaca |páxines=325-344 |doi=10.3926/oms.57 |url=http://omniascience.com/monographs/index.php/monograficos/article/view/57/39}}</ref> [[Ficheru:IcebergEC.jpg|left|thumb|Iceber de la enfermedá celiaca. Más del 75% de los casos d'enfermedá celiaca (parte oculta) correspuende a les formes non clásiques, que suelen pasar ensin diagnosticar.]] Describióse que la sintomatoloxía de la EC podría comparase gráficamente como un iceber”, nel que la parte visible y clínicamente manifiesta correspuende a les denominaes “formes clásiques”, que predominen na temprana infancia, ente que les “formes non clásiques” o oligosintomáticas son les qu'apaecen de forma predominante nos neños mayores de 2 años, adolescentes y adultos polo xeneral, constituyendo la so parte despinta bien importante, yá que representen más del 75% de los casos.<ref name=EC2008 /><ref name=LudvigssonCard2015 /> Les manifestaciones extra-dixestives pueden ser múltiples y de naturaleza bien variada, como son l'anemia crónica, la osteoporosis, l'estriñimientu, diversos síntomes y signos neurolóxicos, mancadures cutanees del tipu de la dermatitis herpetiforme, hipoproteinemia, hipocalcemia y/o pruebes de función hepática persistentemente alteriaes.<ref name=Green>{{cita publicación |apellíu=Green |nome=PH |títulu=The many cares of celiac disease: clinical presentation of celiac disease in the adult population |añu=2005 |publicación=Gastroenterology |volume=128 |númberu=4 Suppl 1 |páxines=S74-8 |doi=10.1053/j.gastro.2005.02.016 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15825130 |PMID= 15825130}}</ref> Munches d'elles tán en rellación cola presencia de faltes cróniques de diversos oligoelementos, pola so dificultá d'absorción intestinal, y otres son de calter autoinmune. En xunto formen una axuntadura proteiforme» d'enfermedaes acomuñaes, toes elles con un denominador común, que ye la intolerancia al gluten (Tabla 1). Munchos pacientes presenten una llarga historia de la enfermedá, basada en diverses y repitíes molesties dixestives y extra-dixestives asociaes, que precisaron múltiples hospitalizaciones, recibiendo distintos diagnósticos deque definíos llegando inclusive a sometese a diverses intervenciones quirúrxiques innecesaries, con indicaciones pocu clares, antes de llegar al diagnósticu definitivu de EC.<ref>{{cita publicación |apellíu=Ciacci |nome=C |apellíu2=Cavallaro |nome2=R |apellíu3=Romanu |nome3=R |apellíu4=Galletta |nome4=DS |apellíu5=Labanca |nome5=F |apellíu6=Marín |nome6=M |apellíu7=''et al.'' |títulu=Increased risk of surgery in undiagnosed celiac disease |añu=2001 |publicación=Dig Dis Sci |volume=46 |páxines=2206-8}}</ref> N'ocasiones, esta diagnostícase al traviés d'una endoscopia dixestiva alta indicada por otros motivos, como pueden ser síntomes de [[refluxu gastroesofágico]] o [[anemia]] crónica d'orixe ensin esclariar, y por esta razón encamiéntase tomar de [[#Biopisas duodenales|biopsies duodenales]] múltiples de forma rutinaria ante la menor dulda o barruntu, pa poder asina confirmar la so presencia, evitando tener que repitir la prueba, que resulta cafiante polo xeneral.<ref>{{cita publicación |apellíu=Riestra |nome=S |apellíu2=Domínguez |nome2=F |apellíu3=Fernández-Ruiz |nome3=Y |apellíu4=García-Riesco |nome4=Y |apellíu5=Nieto |nome5=R |apellíu6=Fernández |nome6=Y |apellíu7=''et al.'' |títulu=Usefulness of duodenal biopsy during routine upper gastrointestinal endoscopy for diagnosis of celiac disease |añu=2006 |publicación=World J Gastroenterol |volume=12 |páxines=5028-32}}</ref> {{Imaxe múltiple | posición_tabla = right | direición = vertical | testu = Dermatitis herpetiforme. | posición = left | semeya1 = Diapositiva 2.jpg | anchu1 = 150 | testu1 = Costazu y llombu | semeya2 = Diapositiva 1.jpg | anchu2 = 150 | testu2 = Superficie estensora de les rodíes | semeya3 = Dermatitis herpetiforme - mano derecha.jpg | anchu3 = 150 | testu3 = Visícules ya hinchadura nos deos de les manes, tamién frecuentes en pies }} Los pacientes con [[dispepsia]] funcional o [[síndrome d'intestín irritable]], acordies colos criterios clínicos de Roma III, pueden ser en realidá celiacos nun 30-60% de los casos, yá que presenten una sintomatoloxía bien similar y el diagnósticu d'estos procesos funcionales ye en gran parte realizáu por esclusión d'otros procesos orgánicos dixestivos, pero ensin realizar, polo xeneral, nin pruebes funcionales nin toma de biopsies duodenales.<ref name=VivasRuizdeMorales>{{cita publicación |apellíu=Vives |nome=S |apellíu2=Ruiz de Morales |nome2=JM |apellíu3=Martínez |nome3=J |apellíu4=González |nome4=MC |apellíu5=Martín |nome5=S |apellíu6=Martín |nome6=J |apellíu7=''et al.'' |títulu=Human recombinant anti-transglutaminase antibody testing is useful in the diagnosis of silent coeliac disease in a selected group of at risk patients |añu=2003 |publicación=Eur J Gastroenterol Hepatol |volume=15 |páxines=479-83}}</ref> Les mancadures [[piel|cutaneu]] que s'arrexunten so la denominación de [[dermatitis herpetiforme]] (DH) son bien carauterístiques na EC. Carauterízase pola apaición de múltiples visícules, conteniendo un líquidu de color claru o ambarino, qu'evolucionen cola apaición de tieces y fisuras. Distribuyir por cualesquier parte del cuerpu, pero tienen especial predileición pola superficie estensora de les estremidaes (coldos y rodíes), según poles palmes de les manes, planta de los pies, pudiendo afectar tamién al cueru cabelludo. Suelen tener un predominiu per zones de fregadures y presenten una distribución simétrica polo xeneral, afectando simultáneamente a dambos brazos o piernes. Tamién pueden afectar al abdome y dambos gluteos. Acompañar d'intensu picor, apaeciendo con una frecuencia d'unu por cada 4 pacientes celiacos (25%).<ref name=herpetiforme /> Tanto la esposición a los [[Radiación ultravioleta|rayos ultravioletes]] de la lluz solar como los [[traumatismu|microtraumes]] son factores esternos desencadenantes, que favorecen l'apaición y caltenimientu de les mancadures cutanees típiques de la dermatitis herpetiforme.<ref>{{cita publicación |apellíu=Alonso-Llamazares |nome=J |apellíu2=Gibson |nome2=-Y |apellíu3=Rogers |nome3=RS |títulu=Clinical, pathologic and immunopathologic features of dermatitis herpetiformis : review of the Mayo Clinic experience |publicación=Int Jour Dermatol |añu=2007 |volume=46 |páxines=910-9}}</ref> Son tan carauterístiques, que se consideren “la EC de la piel”, según la tarxeta de visita» del paciente celiacu, yá que'l so afayu apaez solo n'individuos celiacos y, por tanto, la so presencia por sigo sola ye una pilastra fundamental pal diagnósticu de la EC. Sumen por completu cola [[dieta ensin gluten]] (DSG), que constitúi'l so meyor y únicu tratamientu. Les mancadures cutanees pueden remanecer en pacientes que tienen n'apariencia un bon siguimientu de la DSG, por transgresiones de la dieta tanto voluntaries como inalvertíes. === Dificultá pa la identificación de los síntomes === Munches persones celíaques ensin diagnosticar infravaloran los sos múltiples y frecuentes molesties, tanto dixestives como xenerales, porque s'acostumaron a vivir con un estáu de mala salú crónica como si fuera normal, y solo son capaces de reconocer qu'en realidá sí teníen síntomes rellacionaos cola enfermedá celiaca cuando empiecen la dieta ensin gluten y faise evidente l'ameyoramientu, en contraste cola situación previa a la dieta.<ref name=LionettiGatti2015 /><ref name=LudvigssonCardScreening>{{cita publicación |autor= Ludvigsson JF, Card TR, Kaukinen K, Bai J, Zingone F, Sanders DS, Murray JA. |títulu=Screening for celiac disease in the general population and in high-risk groups |fecha=abril de 2015 |publicación=United European Gastroenterol J |volume=3 |númberu=2 |páxines=106-20 |doi=10.1177/2050640614561668 |pmid= 25922671 |pmc= 4406899 |tipo= Revisión}}</ref> Ye difícil rellacionar cola ingesta de [[gluten]] l'apaición de los diversos y variaos síntomes dixestivos y extra-dixestivos que presenta la enfermedá celiaca, por diverses razones que s'esponen de siguío. El gluten ta presente na nuesa alimentación de manera siguida y de forma ininterrumpida, dende los primeros meses de la vida. Confirmóse la presencia en lleche materno d'altos niveles de [[gliadina]] non [[Catabolismo|degradada]] (cimeros nel [[calostro]]) nes muyeres que s'alimenten d'una dieta normal, que'l ñácaru inxer mientres la [[lactancia]].<ref name=BethuneKhosla2008>{{cita publicación |autor= Bethune MT, Khosla C |títulu=Parallels between pathogens and gluten peptides in celiac sprue |fecha=febreru de 2008 |publicación=PLoS Pathog |volume=4 |númberu=2 |páxines=y34 |doi=10.1371/journal.ppat.0040034 |pmid= 18425213 |pmc= 2323203 |tipo= Revisión}}</ref> Darréu, introducir na alimentación, xeneralmente a partir de los 6 meses d'edá, en forma de ceberes, papielles, panes, galletes, [[Aditivu alimenticiu|aditivos]], etc. Na práutica asocede que de normal tamos comiendo gluten inadvertidamente en cualesquier de les comíes diaries en principiu aparentemente llibres de gluten, bien como [[Aditivu alimenticiu|aditivu]] o bien de resultes de la esistencia de [[Contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]].<ref name=LionettiGatti2015 /><ref name=VerduArmstrong2009>{{cita publicación |autor= Verdu EF, Armstrong D, Murray JA |títulu=Between celiac disease and irritable bowel syndrome: the "no man's land" of gluten sensitivity |fecha=xunu de 2009 |publicación=Am J Gastroenterol |volume=104 |númberu=6 |páxines=1587-94 |doi=10.1038/ajg.2009.188 |pmid= 19455131 |pmc= 3480312 |tipo= Revisión}}</ref> A ello hai que sumar que les reaiciones qu'anicia pueden ser retardaes, hores, díes o inclusive selmanes,<ref name=SchuppanPickert2015>{{cita publicación |autor=Schuppan D, Pickert G, Ashfaq-Khan M, Zevallos V |títulu=Non-celiac wheat sensitivity: differential diagnosis, triggers and implications |publicación=Best Pract Res Clin Gastroenterol |volume=29 |númberu=3 |páxines=469-76 |añu=Jun 2015 |pmid= 26060111 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26060111 |doi=10.1016/j.bpg.2015.04.002 |tipo= Revisión}}</ref> y que les mancadures causaes pol gluten na mucosa duodenal tarden en sumir por completu de dos a cinco años dende l'empiezu de la supresión estricta del gluten na alimentación.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /> Coles mesmes, el gluten exerz un efeutu [[opioide]] sobre'l tubu dixestivu, adormilitiando y despintando les sos reaiciones naturales, y amazcarando el dañu intestinal.<ref name=GuandaliniPolanco2015 /><ref name=PruimboomPunder2015 /> N'ocasiones asocede que pueden notase les intolerancies a otros alimentos (la más típica a la lactosa) pero pasen inalvertíes les reaiciones al inxerir el gluten. Amás, aprendimos a convivir, aceptándolos como normales, colos numberosos síntomes dixestivos difusos que sollerten sobre la presencia d'una posible enfermedá celiaca o d'una sensibilidá al gluten non celiaca, que se suelen presentar de manera fluctuante ya inclusive con llargos periodos de completa remisión, tales como males dixestiones, gases, distensión abdominal, fieces desfeches, intolerancies a alimentos, etc.<ref name=Green /><ref name=SandersCarter>{{cita publicación |apellíu=Sanders |nome=DS |apellíu2=Carter |nome2=MJ |apellíu3=Hurlstone |nome3=DP |apellíu4=Pearce |nome4=A |apellíu5=Ward |nome5=AM |apellíu6=McAlindon |nome6=ME |títulu=Association of adult coeliac disease with irritable bowel syndrome: a case-control study in patients fulfilling ROME IIcriteria referred to secondary care |añu=2001 |publicación=Lancet |volume=358 |númberu=9292 |páxines=1504-8 |doi=10.1016/S0140-6736(01)06581-3 }}</ref><ref name=SandersHurlstone>{{cita publicación |apellíu=Sanders |nome=DS |apellíu2=Hurlstone |nome2=DP |apellíu3=Stokes |nome3=RO |apellíu4=Rashid |nome4=F |apellíu5=Milford-Ward |nome5=A |apellíu6=Hadjivassiliou |nome6=M |apellíu7=''et al.'' |títulu=Changing face of adult coeliac disease: experience of a single university hospital in South Yorkshire |añu=2002 |publicación=Postgrad Med J |volume=78 |númberu=915 |páxines=31-3 |doi=10.1136/pmj.78.915.31 }}</ref> <ref name=GreenStavropoulos>{{cita publicación |apellíu=Green |nome=PHR |apellíu2=Stavropoulos |nome2=SN |apellíu3=Panagi |nome3=SG |apellíu4=Goldstein |nome4=SL |apellíu5=Mcmahon |nome5=DJ |apellíu6=Absan |nome6=H |apellíu7=''et al.'' |títulu=Characteristics of adult celiac disease in the USA: results of a national survey |añu=2001 |publicación=Am J Gastroenterol |volume=96 |páxines=126-31 |doi=10.1111/j.1572-0241.2001.03462.x }}</ref> Una gran parte d'estos pacientes nunca consulta col médicu y quien lo faen, de cutiu presenten un altu grau d'ansiedá por cuenta de la persistencia de los sos síntomes, lo que provoca que'l médicu emita n'ocasiones un xuiciu de neuroticismo, hipocondriasis o trestornu por somatización; <ref name=LockeIII>{{cita publicación |apellíu=Locke III |nome=GR |apellíu2=Weaver |nome2=AL apellíu3=Melton III |nome3=LJ |apellíu4=Talley |nome4=NJ |títulu=Psycochocial factors in functional gastrointestinaldisorders |añu=2004 |publicación=Am J Gastroenterol |volume=99 |páxines=350-7 }}</ref> cerca del 60% fueron diagnosticaos d'unu o más trestornos funcionales dixestivos; y más de la metá fueron sometíos a diversos estudios radiolóxicos y/o endoscópicos, ensin llograr resultaos pal aliviu de los sos síntomes. <ref>{{cita publicación |apellíu=Montoro |nome=M |apellíu2=Domínguez Cajal |nome2=M |títulu=Enfermedá celiaca nel adultu |añu=2013 |publicación=Enfermedá celiaca y sensibilidá al gluten non celiaca |páxines=233-284 |url=http://omniascience.com/monographs/index.php/monograficos/article/view/32/36}}</ref> La enfermedá celiaca ye un trestornu de base xenética d'elevada penetrancia y con un bien altu porcentaxe de infradiagnósticos, pos s'envalora qu'aproximao'l 70-90% de los celiacos ta ensin diagnosticar na actualidá. <ref name=MakiMustalahti /><ref name=FasanoBerti /><ref name=WestLogan /><ref name=RiestraFernandez /><ref name=GarciaNovoGarfia /> La posibilidá d'esistencia de casos ensin reconocer ente familiares ye, por tanto, bien elevada, lo que contribúi a esa aceptación de síntomes nel senu de les families y a que nun sían reconocíos como señales d'alarma. === Tabla de síntomes y signos === Tien de considerase que: * '''Nun esiste un patrón común''' pa poder encaxar a tolos pacientes celiacos, yá que la so sintomatoloxía clínica ye bien variada. * '''Les formes de presentación de la enfermedá celiaca más frecuentes son les denominaes "non clásiques"''', que predominen nos adultos, pero que tamién apaecen en neños percima de los 2 años y en mozos a cualquier edá. * '''Les formes clásiques namái apaecen en neños menores de 2 años'''. * '''Les presentaciones clíniques son múltiples y variaes''', con presencia d'unu o dellos síntomes, signos y/o enfermedaes acomuñaes, y '''variaciones nel mesmu suxetu dependiendo de la edá'''. * '''Ye habitual presentar formes asintomáticas a pesar de tar activa la enfermedá''', especialmente mientres l'adolescencia. * '''Ye precisu realizar una historia clínica completa dende la infancia del paciente''', con busca activa de la presencia de cualquier síntoma, signu y/o enfermedaes acomuñaes, teniendo en cuenta les distintes manifestaciones de la enfermedá nel mesmu suxetu, dependiendo de la edá. * '''La presencia d'otros casos na familia, ayuda a empobinar el diagnósticu'''. La enfermedá celiaca ye una enfermedá autoinmune de base xenética d'elevada penetrancia y con un bien eleváu porcentaxe de infradiagnósticos (90% de celiacos ensin diagnosticar). '''Tien de realizase un estudiu familiar buscando casos potenciales o manifiestos, que taben primeramente desconocíos'''. * '''La enfermedá celiaca puede presentase a cualquier edá de la vida''' y hasta un 20% de los casos diagnostícase en pacientes mayores de 60 años. {| border="0" style="background:#ffffcc" class="sortable wikitable" |- | colspan=3 align="center" valign="center" style="height:40px; background:#884400; color:white" |'''Tabla 1. MANIFESTACIONES DE LA ENFERMEDÁ CELIACA''' |- |colspan=3 style="background:#ffcc44; color:black" align="center" | '''Nun esiste un patrón pa encaxar al enfermu celiacu.''' '''Presentaciones que bazcuyen dende dafechu asintomáticas a unu o dellos de estos síntomes o signos''', de manera siguida o intermitente en el mesmu suxetu, que pueden modificar o evolucionar según la edá. '''Ye precisu realizar una historia clínica completa dende la infancia del paciente''', con busca activa de la presencia de cualesquier síntoma, signu y/o enfermedá asociada, pasaos o presentes. |- | style="height:40px" | | '''SÍNTOMES''' | '''SIGNOS''' |- | valign="top" style="background:#ffcc88"| '''PRESENTACIÓN CLÁSICA''' '''(MINORITARIA)''' '''Predomina en neños pequeños''' '''(<2 años)''' | valign="top" style="font-size:90% " | Foria crónica. Anorexa (falta de mambís). Estomagaes y/o Vultures. Dolor abdominal recurrente. Perda de pesu. Estriñimientu, n'ocasiones bien llamativu na infancia. Astenia (cansanciu). Irritabilidá. Apatía. Desinterés. Desmotivación polo xeneral. Depresión. Trestornos del suañu. Intolerancies alimenticies (lactosa, fructosa, sorbitol, caseína de la lleche de vaca, horceínas, etc.). | valign="top" style="font-size:90% " | Desnutrición leve, moderada ya inclusive intensa. Distensión abdominal fluctuante. Hipotrofia muscular. Retrasu estato-ponderal (retrasu de la crecedera, retrasu del desenvolvimientu y/o perda de pesu). Palidez de piel y mucoses. Edemes en todíos. Mancadures cutanees recurrentes. |- | valign="top" style="background:#cccc88" | '''PRESENTACIÓN NON CLÁSICA''' '''(MAYORITARIA)''' '''Predomina en neños >2 años,''' '''mozos y adultos''' | valign="top" style="font-size:90% " | Frecuentemente asintomáticos. Procesos recurrentes de víes respiratories altes de naturaleza inmuno-alérxica: * Rinitis. * Farinxitis. * Amigdalitis. * Otitis. * Sinusitis. * Bronquitis de repetición. * Crisis d'Asma. Síntomes dixestivos intermitentes y/o alternantes, con periodos de remisión: * Dolor abdominal recidivante, xeneralmente de tipu cólicu, de cualesquier llocalización * Dolor lumbar. * Dispepsia (males dixestiones). * Refluxu gastro-esofáxicu (pirosis y regurgitación). * Vultures de repetición, ensin causa aparente. * Vezu intestinal irregular (foria, estriñimientu o alternanza de dambos). * Episodios de gastroenteritis agudes de repetición. * Intolerancies alimenticies (lactosa, fructosa, sorbitol, caseína de la lleche de vaca, horceínas, etc.). * Síntomes qu'asemeyen un síndrome del intestín irritable. Menarquía retrasada. Irregularidaes menstruales. Trestornos reproductivos: * Amenorrea (ausencia de menstruación). * Hipermenorrea (sangraos menstruales bien abondosos). * Menopausia precoz. * Albuertos bonales. * Infertilidá. * Impotencia. * Morbilidad neonatal aumentada. * Disnea de medianos esfuercios. Cefalees recurrentes tipo jaqueca. Crisis de tetania. Calambres musculares. Dolores musculares xeneralizaos tipu fibromialgia. Dolores óseos y/o articulares. Antecedente de quebres de repetición (ante traumatismo banales). Parestesias, Formigueos. Cayida del pelo. Uñes fráxiles. Síntomes neuro-psiquiátricos: * Irritabilidá. * Apatía. * Introversión. * Murnia. * Astenia. * Ansiedá. * Depresión. * Piernes inquietes. * Calambres musculares. * Trestornos del suañu (velea, hipersomnia). * Fibromialgia. * Hiperactividá. * Déficit d'atención. * Autismu. | valign="top" style="font-size:90% " | Palidez de piel y/o mucoses. Talla baxa. Perda de pesu. Sobrepesu. Hinchadura xeneral fluctuante. Distensión abdominal. Erupciones cutanees diverses: * Dermatitis herpetiforme. * Dermatitis atópica. * Queratosis folicular. * Diverses colagenosis. Aftes bucales recurrentes. Polineuropatía periférica. Miopatía proximal. Hipoplasia del esmalte dentario. Debilidá muscular. Dolores óseos xeneralizaos. Poliartritis alcontrada o difusa. Edemes maleolares. Crisis de tetania. Hematomes bonales múltiples. |} === Grupos de riesgu y enfermedaes acomuñaes === Los familiares de primer grau d'un casu confirmáu con biopsia duodenal presenten una prevalencia media en redol al 12%. Los de segundu grau tamién tienen mayor grau de afectación que la población xeneral, como se pon de manifiestu al realizar estudios familiares, que son bien convenientes siempres que se diagnostique a un paciente de EC. <ref>{{cita publicación |apellíu=Rodrigo |nome=L |apellíu2=Riestra |nome2=S |apellíu3=Fontes |nome3=D |apellíu4=González |nome4=S |apellíu5=López-Vázquez |nome5=A |apellíu6=López-Larrea |nome6=C |apellíu7=''et al.'' |títulu=Diverses formes clíniques de presentación de la enfermedá celiaca dientro de la mesma familia |añu=2004 |publicación=Rev Esp Enferm Dig |volume=96 |páxines=612-9}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Rodrigo |nome=L |apellíu2=Fontes |nome2=D |apellíu3=Riestra |nome3=S |apellíu4=Neñu |nome4=P |apellíu5=Álvarez |nome5=N |apellíu6=López-Vázquez |nome6=A |apellíu7=''et al.'' |títulu=,Prevalencia aumentada d'enfermedá celiaca en familiares de primer y segundu grau: descripción d'una familia con 19 miembros estudiaos |añu=2007 |publicación=Rev Esp Enferm Dig |volume=99 |páxines=149-55}}</ref> Los pacientes con [[síndrome de Down]] presenten EC acomuñada con una frecuencia aumentada, del orde del 5-12%. Tamién ta amontada n'otres alteraciones xenétiques como'l síndrome de Turner, el síndrome de Williams, el déficit de IgA y una gran variedá de procesos de naturaleza autoinmunitaria. Por casu, los pacientes con Diabetes Mellitus tipu 1 presenten una elevada frecuencia de EC acomuñada, nun porcentaxe que bazcuya ente'l 3 y el 8%. El tratamientu de la EC cola [[dieta ensin gluten]] (DSG) na diabetes xuvenil nun ye capaz de curala, pero facilita descomanadamente la consecución d'un meyor control metabólicu, ayuda a prevenir ciertos entueyos, ameyora la calidá de vida de los pacientes y amenorga notablemente les necesidaes d'insulina. <ref>{{cita publicación |apellíu=Hansen |nome=D |apellíu2=Brock-Jacobsen |nome2=B |apellíu3=Lund |nome3=Y |apellíu4=Bjørn |nome4=C |apellíu5=Hansen |nome5=LP |apellíu6=Nielsen |nome6=C |apellíu7=''et al.'' |títulu=Clinical benefit of a gluten-free diet in type 1 diabetic children with screening-detected celiac disease: a population-based screening study with 2 years' follow-up |añu=2006 |publicación=Diabetes Care |volume=29 |páxines=2452-6}}</ref> Les enfermedaes tiroideas acomuñar cola EC con una frecuencia media en redol al 5%, pueden cursar con hiperfunción, hipofunción o normofunción y amuesen una elevada prevalencia d'anticuerpos antitiroideos positivos (en redol al 25% de los casos). Al igual qu'asocede nos diabéticos, na mayor parte de los casos la DSG ayuda a correxir la disfunción tiroidea asociada, dexa menguar la dosis del tratamientu hormonal sustitutivu, ya inclusive consigue qu'esti pueda retirase. <ref>{{cita publicación |apellíu=Sategna-Guidetti |nome=C |apellíu2=Bruno |nome2=M |apellíu3=Mazza |nome3=Y |apellíu4=Carlino |nome4=A |apellíu5=Predebon |nome5=S |apellíu6=Tagliabue |nome6=M |apellíu7=''et al.'' |títulu=Autoimmune thyroid diseases and coeliac disease |añu=1998 |volume=10 |páxines=927-31}}</ref> Amás de la [[dermatitis herpetiforme]], exemplu claru d'enfermedá cutanea inducida pol gluten, con manifestaciones extradigestivas asociaes,<ref name=herpetiforme>{{cita publicación |apellíu=Reunala |nome=T |títulu=Dermatitis herpetiformis; coeliac disease of the skin |añu=1998 |publicación=Ann Med |volume=30 |páxines=416-8}}</ref> la EC puede presentase acomuñada a munches otres enfermedaes de diversos órganos y de diversa naturaleza, como hepátiques, neurolóxiques, ósees, reumatolóxiques, cardiaques y renales, según con diverses colagenosis y otros procesos varios. <ref>{{cita publicación |apellíu=Collin |nome=P |apellíu2=Mäki |nome2=M |títulu=Associated disorders in celiac disease; clinical aspects |añu=1994 |publicación=Scand J Gastroenterol |volume=29 |páxines=769-75}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Riestra |nome=S |apellíu2=Fernández |nome2=Y |apellíu3=Rodrigo |nome3=L |títulu=Afectación hepática na enfermedá celiaca |añu=1999 |publicación=Rev Esp Enferm Dig |volume=91 |páxines=846-52}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Hadjivassiliou |nome=M |apellíu2=Grunewald |nome2=RA |apellíu3=Chattopadhyay |nome3=AK |apellíu4=Davies-Jones |nome4=GA |apellíu5=Gibson |nome5=A |apellíu6=Jarratt |nome6=JA |apellíu7=''et al.'' |títulu=Clinical, radiological and neuro-physiological characteristics of gluten ataxia |añu=1998 |publicación=Lancet |volume=352 |páxines=1582-5}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Mustalahti |nome=H |apellíu2=Collin |nome2=P |apellíu3=Sievanen |nome3=H |apellíu4=Salmi |nome4=J |apellíu5=Mäki |nome5=M |apellíu7=''et al.'' |títulu=Osteopenia in patients with clinically silent celiac disease.warrants screening |añu=1999 |publicación=Lancet |volume=354 |páxines=744-5}}</ref> (Tabla 2). Dellos autores, como Ventura ''et al.'',<ref name=Ventura>{{cita publicación |apellíu=Ventura |nome=A |apellíu2=Magazzu |nome2=G |apellíu3=Greco |nome3=L |apellíu7=''et al.'' |títulu=Duration of exposure to gluten and risk for autoimmune disorders in patients with celiac disease |añu=1999 |publicación=Gastroenterology |volume=117 |páxines=297-303}}</ref> rellacionaron la presencia de [[enfermedá autoinmune|procesos autoinmunitarios]] na EC col tiempu d'esposición al gluten. Asina, cuando la enfermedá diagnostícase tardíamente na infancia o na mocedá, envalórase que'l riesgu relativo de presentar dalgún procesu autoinmunitario acomuñáu a lo llargo de la vida ye d'unes 7 vegaes mayor. {| border="0" style="background:#ffffcc" class="sortable wikitable" |- | colspan=3 align="center" valign="center" style="height:40px; background:#884400; color:white" |'''Tabla 2. GRUPOS DE RIESGU Y ENFERMEDAES ACOMUÑAES''' |- | valign="top" width="330px" | '''Familiares de primeru y segundu grau.''' '''Síndrome de Down.''' '''Síndrome de Williams.''' '''Síndrome de Turner.''' '''Enfermedaes autoinmunes y otres inmunopatías:''' * Déficit selectivu de IgA. * Enfermedá inflamatoria intestinal. * Lupus eritematoso sistémico. * Nefropatía por depósitu de IgA. '''Enfermedaes endocrines:''' * Diabetes mellitus tipu I. * Hipotiroidismu. * Hipertiroidismu. * Tiroiditis autoinmune. * Síndrome de Addison. '''Trestornos neurolóxicos y psiquiátricos:''' * Ataxia cerebelosa. * Epilepsia. * Polineuropatía. * Esclerosis múltiple. * Encefalopatía progresiva. * Síndromes cerebelosos. * Llocura con atrofia cerebral. * Leucoencefalopatía. * Epilepsia con o ensin calcificaciones cerebrales. * Esquizofrenia. * Depresión. * Ansiedá. '''Cánceres'''<ref name=GreenJabri /><ref name=Hourigan2006 /> * [[Adenocarcinoma]] del intestín delgáu *[[Linfoma de célules B|Linfomes de célules B]] *[[Linfoma de célules T|Linfomes de célules T]] *[[Cáncer d'esófagu]] *Cáncer d'[[orofaringe]] *[[Cáncer d'estómagu]] *[[Cáncer de vexiga]] *[[Cáncer de mama]] *[[Tumor cerebral|Tumores cerebrales]] |valign="top" width="330px" | '''Enfermedaes hepátiques:''' * Cirrosis biliar primaria (CBP). * Hepatitis autoinmune (HAI). * Colangitis autoinmune (CAI). * Hipertransaminasemia crónica idiopática. '''Enfermedaes reumátiques:''' * Artritis reumatoide (AR). * Síndrome de Sjögren (SS). * Espondilitis anquilosante. * Otres artritis. '''Enfermedaes cardiaques:''' * Miocardiopatía dilatada. * Miocarditis recurrentes. * Pericarditis autoimmune. '''Enfermedaes dermatolóxiques:''' * Dermatitis herpetiforme. * Psoriasis. * Vitíligo. * Alopecia areata. '''Otres asociaciones:''' * Defeutos del esmalte dentario. * Anemia ferropénica. * Osteoporosis / Osteopenia. * Aumentu de quebres. * Infertilitidá. * Amenorrea. * Enfermedá de Hartnup. * Cistinuria. * Colitis microscópica. * Cardiomiopatía. * Fibromialgia. * Síndrome de fatiga crónica. * Esclerodermia * Otres… |} == Diagnósticu == [[Ficheru:Organigrama diagnóstico EC.3.jpg|thumb|centro|450px|Algoritmu diagnósticu de la enfermedá celiaca]] El diagnósticu ye más difícil nel adultu y neñu mayor de 2 años, por tratase polo xeneral de casos con una menor afectación dixestiva, que con mayor frecuencia acomuñar a síntomes non clásicos y pueden acompañase de diversos procesos autoinmunitarios.<ref name=EC2008 /><ref name=LudvigssonCard2015 /><ref>{{cita publicación |apellíu=Vives |nome=S |apellíu2=Ruiz de Morales |nome2=JM |apellíu3=Fernández |nome3=M |apellíu4=Hernando |nome4=M |apellíu5=Ferreru |nome5=B |apellíu6=Casqueiro |nome6=J |apellíu7=Gutiérrez |nome7=S |títulu=Age-related clinical, serological, and histopathological features of celiac disease |añu=2008 Sep |publicación=Am J Gastroenterol |volume=103 |númberu=9 |páxines=2360-5 quiz 2366 |doi=10.1111/j.1572-0241.2008.01977.x |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18702652 |PMID= 18702652}}</ref> Anguaño diagnostíquense más pacientes celiacos na edá adulta que na infancia.<ref>{{cita publicación |apellíu=Tack |nome=GJ |apellíu2=Verbeek |nome2=WH |apellíu3=Schreurs |nome3=MW |apellíu4=Mulder |nome4=CJ |títulu=The spectrum of celiac disease: epidemiology, clinical aspects and treatment |añu=2010 Apr |publicación=Nat Rev Gastroenterol Hepatol |volume=7 |númberu=4 |páxines=204-13 |doi=10.1038/nrgastro.2010.23 |url=http://www.isdbweb.org/documents/file/4be2d02556a24.pdf |PMID=20212505 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129024508/http://www.isdbweb.org/documents/file/4be2d02556a24.pdf |archivedate=2014-11-29 |fechaaccesu=2017-12-31 }}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Lucendo |nome=AJ |apellíu2=García-Manzanares |nome2=A |apellíu3=Aries |nome3=A |apellíu4=Fontes |nome4=D |apellíu5=Álvarez |nome5=N |apellíu6=Pérez |nome6=I |apellíu7=Guagnozzi |nome7=D |apellíu8=Rodrigo |nome8=L |títulu=Coeliac Disease in the 21st Century: No Longer “Kids' Stuff” |añu=2011 Dec |volume=4 |númberu=6 |páxines=268-76 |doi=10.4021/gr376y |url=http://www.gastrores.org/index.php/Gastrores/article/view/387}}</ref>. El retrasu mediu na enfermedá celiaca ente l'empiezu de los síntomes y el momentu del diagnósticu ye davezu bien enllargáu, con una media d'unos diez años na mayor parte de los casos, con llendes amplies que pueden bazcuyar ente los 7 y los 59 años,<ref name=FuchsKurppa /> periodu mientres el cual los pacientes alleguen a repitíes consultes de diversos especialistes, que polo xeneral, nun piensen que la celiaquía pueda ser la enfermedá que causa les sos diverses molesties. <ref name=HopperHadjivassiliou>{{cita publicación |apellíu=Hopper |nome=AD |apellíu2=Hadjivassiliou |nome2=M |apellíu3=Butt |nome3=S |apellíu4=Sanders |nome4=DS |títulu=Adult coeliac disease |añu=2007 Sep 15 |publicación=BMJ |volume=335 |númberu=7619 |páxines=558-62 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1976505/ |PMID= 17855325 |tipo=Revisión}}</ref> <ref name=CardSiffledeen /> <ref name=BarrattLeeds /> <ref name=NorstromLindholm /> === Criterios diagnósticos === [[Ficheru:Enfermedad Celíaca - árbol de complicaciones.2.jpg|right |thumb|Círculu viciosu de demoranza nel diagnósticu de la enfermedá celiaca, pol desconocimientu de les sos múltiples manifestaciones o de los protocolos diagnósticos actuales.<ref name=LefflerGreen2015 /> (Clic p'ampliar)]] Lo principal pa consiguir el diagnósticu de la enfermedá celiaca anicia en que'l médicu piense na so posible esistencia ya incluyir nel diagnósticu diferencial, considerando l'amplia variedá de signos y síntomes distintos que pueden apaecer en cada paciente, o nel mesmu paciente por temporaes, y que faen que pueda ser confundida o despintada por munchos otros trestornu.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=EC2008 /><ref name=Duggan2004 /><ref name=Rousset2004 /><ref name=ITSistemaNacionalSalud /> <ref name=VriezingaSchweizer2015>{{cita publicación |autor=Vriezinga SL, Schweizer JJ, Koning F, Mearin ML |títulu=Coeliac disease and gluten-related disorders in childhood |publicación=Nat Rev Gastroenterol Hepatol |volume=12 |númberu=9 |páxines=527-36 |añu=Sep 2015 |pmid= 26100369 |doi=10.1038/nrgastro.2015.98 |tipo=Revisión}}</ref> El fechu de que la enfermedá celiaca curse con frecuencia con síntomes dixestivos leves o inesistentes, pero con diverses enfermedaes acomuñaes y síntomes non dixestivos, fai que permaneza ensin reconocer, pos los esfuercios médicos centrar en diagnosticar y tratar los entueyos, pero nun se busca un posible orixe na enfermedá celiaca.<ref name=LefflerGreen2015 /> Pa realizar el so diagnósticu, ye imprescindible recoyer una cuidadosa historia clínica del paciente, incluyendo los sos antecedentes dende la temprana infancia, rellacionando les sos molesties cola ingestión d'alimentos ricos en [[gluten]], según ellaborar una completa historia familiar d'enfermedá celiaca, problemes dixestivos y una busca activa de les enfermedaes más frecuentemente acomuñaes a la celiaca, tales como [[enfermedá autoinmune|trestornos autoinmunes]], [[rinitis]] crónica recurrente, episodios de [[faringoamigdalitis]], [[otitis]], [[sinusitis]], [[asma|asma bronquial]] y otros procesos de naturaleza [[alerxa|inmuno-alérxica]].<ref name=ITSistemaNacionalSalud /> Nun esiste nenguna prueba que por sigo sola seya capaz de diagnosticar la enfermedá celiaca de manera concluyente o, otra manera, escluyila definitivamente.<ref name=EC2008 /><ref name=MolinaInfanteSantolaria2015SystematicReview /> Hai que reconocer la presencia de la EC ante una amplia variedá de síntomes n'apariencia independientes y esvalixaos, en combinación con una serie d'alteraciones de llaboratoriu y [[histoloxía|histopatológicas]]. Como se llega más fácilmente al diagnósticu ye cola combinación de los datos clínicos, analíticos, de la [[#Biopsies duodenales|biopsia duodenal]] y de la respuesta a la [[dieta ensin gluten]] (DSG).<ref name=EC2008 /> Pal estudiu de les biopsies duodenales, ye fundamental recurrir al usu sistemáticu de la [[#Escala de Marsh pa la clasificación de los afayos nes biopsies duodenales|clasificación de Marsh]] en tolos servicios d'Anatomía Patolóxica. El so usu ayuda enforma a la reconocencia de casos ocultos y dudosos, dexa emplegar un llinguaxe común, clasificar meyor los afayos y entender que nun ye imprescindible la presencia d'atrofia vellositaria pa confirmar el diagnósticu, pos, como asocede colos síntomes, l'espectru morfolóxicu de les mancadures duodenales ye bien ampliu.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=EC2008 /> === Marcadores serológicos === El primer paso ante'l barruntu clínicu d'una enfermedá celiaca, consiste na realización por aciu un analís de sangre de la determinación de la presencia de los denominaos “marcadores serológicos” de la EC, que son los anticuerpos frente al [[gluten]]. Sicasí, una seroloxía negativa (ausencia d'anticuerpos en sangre) nun dexa escluyir por sigo sola, el diagnósticu d'enfermedá celiaca.<ref name=Protocolu.html /><ref name=Protocolu.pdf /> Como se recueye na páxina 49, puntu 9 del decálogu, del Protocolu de Diagnósticu Precoz de la Enfermedá Celiaca<ref name=Protocolu.pdf /> del [[Ministeriu de Sanidá d'España]]: {{Cita|9. Los marcadores serológicos (AAtTG) resulten d'eleición pa empecipiar el despistaje de los pacientes con mayor probabilidá de presentar EC. Una seroloxía negativa nun dexa escluyir el diagnósticu de EC. Ello ye que una proporción de pacientes con enfermedá celiaca, que presenten formes histolóxiques leves ya inclusive con atrofia de vellosidaes, nun espresen anticuerpos antitransglutaminasa nel sueru.}} Esisten munchos pacientes celiacos con seroloxía negativa, especialmente frecuentes ente los adultos y neños mayores de 2 años con biopsia duodenal normal o con cambeos mínimos, nos que'l diagnósticu de EC resulta difícil. Polo xeneral, la determinación de los anticuerpos funciona peor na práutica clínica diaria que nos estudios d'investigación, que se realizaron mayoritariamente en neños con presentación clásica, polo que los afayos nun son representativos nin extrapolables al total d'enfermos. Calculóse que, si tuviérase que faer el diagnósticu de la EC basándose solo nos llamaos marcadores serológicos, se infravaloraría la verdadera prevalencia de la EC ente un 50-80% de los casos.<ref>{{cita publicación |apellíu=Dickey |nome=W |apellíu2=Hughes |nome2=DF |apellíu3=McMillan |nome3=SA |títulu=Reliance on serum endomysial antibody testing underestimates the true prevalence of celiac disease by one fifth |añu=2000 |publicación=Scand J Gastroenterol |volume=35 |páxines=181-3}}</ref> Anguaño dispónse de dellos marcadores serológicos, que se detallen de siguío: ==== Anticuerpos anti-gliadina (AGA). ==== :Son los más antiguos, yá que se vienen utilizando en clínica dende l'añu 1981. :Tán empobinaos frente a la gliadina (fragmentu del [[gluten]]). :Son los que tienen una menor sensibilidá y especificidá diagnósticas (en redol al 50%), polo que se dexaron d'utilizar pal diagnósticu y siguimientu de la EC en neños mayores d'añu y mediu, adolescentes y adultos de cualquier edá. :Siguen emplegándose namái en neños menores de 2 años, una y bones los niveles d'otros anticuerpos suelen ser negativos en dichu grupu d'edá. :Son d'utilidá pal siguimientu, yá que s'alcen llueu tres la ingesta de gluten. Los más informativos son los de la clase IgA. ==== Anticuerpos anti-endomisio (AEM). ==== :Los anticuerpos antiendomisio de tipu IgA, son más específicos pa detectar enfermedá celiaca; son autoanticuerpos inducíos pol gluten empobinaos contra proteínes de la matriz del texíu conectivo. :Fueron los siguientes n'apaecer, yá que s'empezar a emplegar en clínica a partir de 1984. :Realmente son bien similares a los anticuerpos anti-transglutaminasa tisular yá que miden el mesmu sustratu, pero tienen el gran inconveniente de que solo se determinen por aciu inmunofluorescencia indireuta, utilizando epiteliu d'esófagu de monu, o gordón umbilical humanu. :Son bastante específicos, pero daqué menos sensibles. La téunica ye aballadora y l'interpretación suxetiva. Los más informativos son los de la clase IgA. :Por tou ello, quedaron apostraos del so usu rutinariu en clínica y fueron llargamente sustituyíos polos anticuerpos anti-transglutaminasa. ==== Anticuerpos Anti-Transglutaminasa tisular del tipu 2 (anti-TGt ó TGt). ==== :Utilizaos dende 1997, fueron introducíos por Dieterich y collaboradores. :Empobinaos contra la transglutaminasa tisular (TG-t), que ye una enzima presente en diversos órganos y responsable de la desamidación de la gliadina. :Valorar por aciu enzimo-inmuno-analís comercial (ELISA). Son más sensibles, pero menos específicos que los anti-endomisio. Los más informativos son los de la clase IgA. Movieron por completu a los anticuerpos anti-endomisio, por cuenta de la so cencellez de determinación y baxu costu, amás d'amosar una utilidá clínica similar. :Sicasí, la so sensibilidá diagnóstica ye bien variable, yá que la so positividad guarda una rellación llinial cola presencia y grau d'atrofia vellositaria na mucosa duodenal, polo que ye bien frecuente'l fechu d'atopar casos de EC con seroloxía negativa (ausencia d'anticuerpos en sangre), especialmente n'adultos y neños mayores, pos a partir de la edá de 2 años, les formes con atrofia de vellosidaes mengüen notablemente, hasta faese cuasi escepcionales, yá que apoderen de forma mayoritaria les formes puramente inflamatorias (con infiltración de linfocitos a nivel epitelial, o enteritis linfocítica), que son les acompañar de niveles normales o baxos d'anticuerpos en sangre. :La sensibilidá diagnóstica de la TGt ye bien alzada en neños menores de 2 años, algamando valores cercanos al 90%, ente que baxa notablemente en neños mayores de 2 años, adolescentes y adultos de cualquier edá, algamando valores positivos del orde del 10-20%, polo que ta bien claro anguaño que la seroloxía negativa nun dexa refugar la presencia d'una enfermedá celiaca. Ante'l barruntu clínicu persistente d'una posible EC, tien de completase'l protocolu diagnósticu cola determinación de marcadores xenéticos y realización de biopsies duodenales. :Cada llaboratoriu clínicu establez les llendes de positividad en función de les sos resultaos y controles previos, pero recién estudios demuestren que les distintes cases comerciales señalen valores llendes de sensibilidá diagnóstica pa la TGt que resulten bien elevaos, polo xeneral. Los encamientos actuales d'espertos n'enfermedá celiaca, son rebaxar l'estragal y, na mayor parte de los casos, considerar positiva una discreta elevación de la TGt (percima de 2-3 O/ml).<ref name="ITSistemaNacionalSalud" /><ref name="anti-transglutaminasa">{{cita publicación |apellíu=Mariné |nome=M |apellíu2=Fernández-Bañares |nome2=F |apellíu3=Alsina |nome3=M |apellíu4=''et al.'' |títulu=Impact of mass screening for gluten-sensitive enteropathy in working population |añu=2009 |publicación=World J Gastroenterol |volume=15 |páxines=1331-8}}</ref><ref name="anti-transglutaminasa2">{{cita publicación |apellíu=Fernández |nome=Y |apellíu2=Riestra |nome2=S |apellíu3=Rodrigo |nome3=L |apellíu4=Blancu |nome4=C |apellíu5=López-Vázquez |nome5=A |apellíu6=Fontes |nome6=D |apellíu7=''et al.'' |títulu=Comparison of six human anti-transglutaminase ELISA-tests in the diagnosis of celiac disease in the Saharawi population |añu=2005 |publicación=World J Gastroenterol |volume=11 |páxines=3762-6}}</ref><ref name="MarineFarre">{{cita publicación |apellíu=Mariné |nome=M |apellíu2=Farré |nome2=C |apellíu3=Alsina |nome3=M |apellíu4=Vilar |nome4=P |apellíu5=Cortixu |nome5=M |apellíu6=Sales |nome6=A |apellíu7=''et al.'' |títulu=The prevalence of coeliac disease is signifcantly higher in children compared with adults |añu=2011 Feb |publicación=Aliment Pharmacol Ther |volume=33 |númberu=4 |páxines=477-486 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21166832 |doi=10.1111/j.1365-2036.2010.04543.x |PMID= 21166832}}</ref> :El llaboratoriu tien d'espresar los resultaos con cifres numbériques indicando la clase de inmunoglobulina, siendo insuficiente informar “positivu” o “negativu”, desperdiciando el potencial informativu de la cifra numbérica.<ref>{{cita publicación |apellíu=Farré |nome=C |títulu=Utilidá de la seroloxía nel peneráu, diagnóstco y siguimientu de los pacientes con enfermedá celiaca |añu=2013 |publicación=Enfermedá celiaca y sensibilidá al gluten non celiaca |páxines=151-170}}</ref>. ==== Anticuerpos Anti-Péptidos Deaminados de Gliadina (anti-DGP). ==== : Utilizaos dende l'añu 2000. Son, poro, los que llegaron más apocayá a la clínica de la EC. : Tán tamién dirixíos contra fragmentos de gluten, una vegada fueron deaminados pol enzima transglutaminasa tisular a nivel del intestín. : Determinar por téunica de ELISA comercial. Presenten una especificidá similar a los anti-TGt. Los más emplegaos son los de la clase IgG, que se determinen especialmente en neños menores de 18 meses y en pacientes con defectu de IgA. Los de la clase IgA paecen ser los más indicaos pal siguimientu de los pacientes con [[dieta ensin gluten]]. Convien cuantificar primeramente los niveles séricos de IgA del paciente, yá que si presenta un defectu marcáu de IgA (menor de 0,05 g/l), hai que determinar los anticuerpos de la clase IgG, que polo xeneral son menos informativos, salvo los del tipu anti-DGP. El defectu selectivu de IgA presentar con una frecuencia 10 vegaes mayor en pacientes con EC (1/40) qu'en población xeneral (1/400). La pauta diagnóstica más davezu emplegada consiste en solicitar namái los anti-TGt de clase IgA, yá que la so determinación ye senciella, rápida y algamadiza, tando disponible pola mayor parte de llaboratorios clínicos. La TG-t ye'l antígeno principal frente al que reaicionen los AEM y ye posible qu'haya otros antígenos menores alcontraos tamién nel endomisio. Posiblemente esta seya la razón pola que los resultaos de la determinación de los AEM y de la TG-t nun sían del tou concordantes. Los anti-TGt y los AEM presenten polo xeneral una elevada sensibilidá y especificidá (cercanes al 90%) en presencia d'atrofia marcada de les vellosidaes intestinales. Sicasí, amuesen dambos un notable amenorgamientu de la sensibilidá (del orde del 10-20%) en casos ensin atrofia vellositaria, con inflamación leve o moderada, y/o con cambeos mínimos, que son les presentaciones de la enfermedá habituales en neños mayores de 2 años y adultos, polo que ye bien frecuente'l fechu d'atopar una gran mayoría de casos de EC con seroloxía negativa. En contraposición, tamién ye posible qu'estos marcadores sían positivos en casos con mucosa normal o con cambeos mínimos. <ref>{{cita publicación |apellíu=Lewis |nome=NR |apellíu2=Scott |nome2=BB |títulu=Systematic review: the use of serology to exclude or diagnose coeliac disease (a comparison of the endomysial and tissue transglutaminase antibody tests) |añu=2006 |publicación=Aliment Pharmacol Ther |volume=24 |páxines=47-54}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Abrams |nome=JA |apellíu2=Brar |nome2=P |apellíu3=Diamond |nome3=B |apellíu4=Rotterdam |nome4=H |apellíu5=Green |nome5=PH títulu= Utility in clinical practice of immunoglobulin a anti-tissue transglutaminase antibody for the diagnosis of celiac disease |añu=2006 |publicación=Clin Gastroenterol Hepatol |volume=4 |páxines=726-30}}</ref> Por cuenta de la baxa sensibilidá polo xeneral de les pruebes serológicas, tán estudiándose otros sistemes de deteición, a emplegar nun futuru próximu. === Analítiques === Les analítiques necesaries primero de too paciente con barruntu d'enfermedá celiaca, tanto al diagnósticu como al siguimientu, inclúin les siguientes determinaciones: * Hemograma completu con Velocidá de Sedimentación * Estudio de cuayamientu completu incluyendo TPA y Tasa de Protrombina * Bioquímica completa que tien d'incluyir: ::- Glucemia, Urea, Creatinina, Ácidu Úrico ::- Calciu y Fósforu, Niveles de Hidroxi-Vitamina D3 ::- Proteínes totales, Albúmina, Colesterol total, HDL y Triglicéridos ::- Sideremia, Transferrina, Índiz de saturación y Ferritina ::- PCR (Proteína C Reactiva) ::- Pruebes hepátiques: FA, AST, ALT, GGT y Bilirrubina total y fraicionada ::- Hormones tiroideas: TSH, T3 y Anticuerpos anti-TPO ::- Acedu Fólico y Vitamina B12 ::- Sistemáticu d'orina y sedimentu ::- Cuantificación de inmunoglobulinas (IgG, IgA y IgM) ::- Determinación de ANAs (Anticuerpos anti-nucleares) ::- Seroloxía d'anticuerpos de celiaca: Niveles de anti-transglutaminasa IgA * Marcadores xenéticos: HLA-DQ2 y HLA-DQ8 Con esta amplia batería analítica, preténdese non solo detectar la presencia o non de la EC, sinón tamién valorar la so repercusión nel funcionamientu global del organismu y la posible presencia d'enfermedaes acomuñaes. El hemograma puede ser normal, o presentar alteraciones en dalgunu o dellos de los sos 3 componentes fundamentales: 1/ '''Serie colorada''', representada polos glóbulos coloraos, que se cuantifican por aciu la determinación del Hematocrito (Hcto.) y los niveles d'Hemoglobina (Hb), según pol so tamañu, evaluáu por aciu el Volume corpuscular mediu (VCM) y la Hemoglobina corpuscular media (HCM). L'anemia determinar cuando los valores d'hemoglobina son inferiores a 12 g/dl. Si ye ferropénica, los hematíes son pequeños y hipocromos (VCM y HCM baxaos). Tamién puede haber anemia por defectu d'acedu fólico y/o vit. B12, y nesi casu los hematíes tán aumentaos de tamañu y de coloración (VCM y HCM aumentaos). 2/ '''Serie blanca''', determinada por aciu la cuantificación de los leucocitos o glóbulos blancos, que los sos valores normales tán entendíos ente 4.500-9.000/mm3. Denominar leucopenia cuando tán baxaos per debaxo de 4.500 y leucocitosis cuando tán aumentaos percima de 9.000. Dambes situaciones reparar nos celiacos. La leucopenia en rellación con hiperesplenismo y en presencia de leucocitosis hai que refugar la presencia d'una infeición acomuñada a cualquier nivel. La fórmula leucocitaria pue ser normal na so distribución, pero ye relativamente frecuente, el detectar cambeos porcentuales nel sentíu d'un aumentu relativu de linfocitos (linfocitosis) que s'acompaña d'un descensu de neutrófilos (neutropenia) de significáu ensin esclariar. Igualmente reparamos con cierta frecuencia la presencia d'un aumentu de eosinófilos (eosinofilia) probablemente en rellación cola presencia de diversos procesos alérxicos asociaos, según discreta elevación de mastocitos y/o basófilos. 3/ '''Recuentu de plaquetas''', pue ser normal (ente 200.000-400.000/ mm3), pero tamién puede haber descensu moderáu, denomináu trombopenia (< 200.000), en rellación con hiperesplenismo, o pela cueta aumentu global, que se denomina trombocitosis (>400.000) de resultes de procesos inflamatorios asociaos. L'estudiu de cuayamientu, davezu ye normal, pero puede presentar diverses alteraciones, tales como aumentu de la TPA (tiempu de tromboplastina), allargamientu del tiempu de protrombina (TP) con descensu de la so actividá porcentual, que puede ser por cuenta de un defectu parcial de los niveles de vit. K, por déficit d'absorción intestinal, o bien en pacientes que tomen anticoagulantes orales dicumarínicos. Los niveles de Fibrinógeno, pueden n'ocasiones tar aumentaos, yá que se trata d'un reactante de fase aguda, que s'alza en presencia de procesos inflamatorios asociaos, de cualesquier llocalización. === Biopsies duodenales === La biopsia del intestín delgáu sigui considerándose'l procedimientu de referencia; esto ye, la prueba más importante pa confirmar el diagnósticu de EC, pal que se sigue considerando como “el patrón oro”. Tendría De realizase siempres en casu de barruntu clínicu, independientemente de la resultancia de los marcadores serológicos, pos los anticuerpos son davezu negativos nos celiacos. Sicasí, la so interpretación ye complexa y presenta de cutiu llimitaciones, pol frecuente afayu de cambeos mínimos, tales como la linfocitosis intra-epitelial y cambeos mínimos, especialmente nel adultu y neñu mayor de 2 años. Tamién hai que tener presente que les mancadures nun son uniformes, sinón qu'amuesen una distribución parcheada”, lo que llinda'l so valor diagnósticu, pola posibilidá de que les muestres fueren tomaes de zones sanes. Amás, l'atrofia de vellosidaes ye pocu frecuente nos adultos y neños mayores de 2 años, yá que nellos predominen les formes non clásiques.<ref name=LudvigssonCard2015 /> Les biopsies duodenales llograr por aciu [[fibroscopio|fibroendoscopia]], una y bones esta dexa la esploración completa del esófagu, estómagu y duodenu, siendo esti postreru l'empiezu del intestín delgáu y el llugar onde se realiza tomar de múltiples biopsies. Por aciu una [[esofagogastroduodenoscopia|endoscopia dixestiva alta]] (al traviés de la boca) aportar con facilidá al duodenu, onde se tomen les muestres de biopsies (porciones milimétriques de texíu), por aciu una pinza introducida al traviés del endoscopiu. La so duración media ye aproximao d'unos 5 minutos. Nun riquir anestesia nin sedantes, anque pueden emplegase. La so preparación solo precisa unes 7 hores d'ayunu previu, pudiendo tomar líquidos hasta 2 hores antes. Ye una prueba xeneralmente segura y bien tolerada; tomar de muestres nel intestín nun produz dolor.<ref name=LudvigssonCard2015 /> Tienen de tomase múltiples biopsies duodenales (ente 4-6), de suficiente tamañu, bien empobinaes antes d'unviales p'analizar, de les distintes porciones del duodenu (proximales y distales) pa evitar errores de muestra, por cuenta de qu'en la enfermedá celiaca de normal nun hai una afectación uniforme del intestín, sinón que les mancadures apaecen en zones aisllaes ente sigo (parcheadas).<ref name=GreenLebwohl2015>{{cita publicación |autor= Green PH, Lebwohl B, Greywoode R |títulu= Celiac disease |publicación= J Allergy Clin Immunol |volume= 135 |númberu= 5 |páxina= 1099-106 |añu= May 2015 |pmid= 25956012 |doi= 10.1016/j.jaci.2015.01.044 |tipo=Revisión}}</ref><ref name=PintoSanchez2015extraintestinal>{{cita publicación |autor=Pinto-Sánchez MI, Bercik P, Verdu EF, Bai JC |títulu=Extraintestinal manifestations of celiac disease |publicación=Dig Dis |volume=33 |númberu=2 |páxines=147-54 |fecha=2015 |pmid=25925916 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25925916 |doi=10.1159/000369541 |tipo=Revisión}}</ref> Les biopsies duodenales analícense dempués al microscopiu. Tienen de realizase tinciones especiales de forma rutinaria, con anticuerpos monoclonales pa marcadores de linfocitos T (CD3), col fin de poder faer con precisión el recuentu de linfocitos intraepiteliales (LIEs). Les indicaciones pa llevar a cabu tomar de biopsies duodenales nel cursu d'una endoscopia dixestiva alta son bien variaes, ya inclúin non solo a pacientes con seroloxía positiva de EC pa confirmar el diagnósticu, sinón tamién a tolos que presenten foria crónica o recidivante, estriñimientu, anemia ferropénica d'orixe escuru o refractaria al tratamientu sustitutivu per vía oral, osteoporosis enllargada, mala dixestión siguida o dolor abdominal de repetición, ardores, anorexa (falta de mambís), intolerancia a la lactosa, perda de pesu caltenida, dolores musculo-esqueléticos, afectaciones cutanees, proceso auto-inmunitarios y/o alérxicos, trestornos neurolóxicos, etc., independientemente de que la seroloxía seya o non, negativa (ausencia d'anticuerpos en sangre). Un error frecuente ye prescindir de tomar de biopsies ante una mucosa d'aspeutu aparentemente normal. Les mancadures típiques de la celiaca, consistentes en cambeos mínimos, solo pueden ser alcontraes al traviés del so estudiu al microscopiu. Namái cuando esiste atrofia vellositaria avanzada, que ye l'afayu menos frecuente n'adultos y neños mayores de 2 años, reparar signos macroscópicos apreciables a güeyu, tales como l'aspeutu festoneado” de les plegues mucosos, l'amenorgamientu del so tamañu o la presencia d'un patrón en mosaicu”. La cápsula endoscópica resulta de gran utilidá pal estudiu de la EC, yá que dexa la visualización de too l'intestín, detectando dellos casos subclínicos, o non diagnosticaos per otros medios, pero presenta'l gran inconveniente de nun poder tomar biopsies. Por ello, tien de completase cola realización d'una gastroscopia rutinaria cola cuenta de poder disponer de biopsies duodenales. ==== Afayos nes biopsies duodenales ==== {| align="right" cellpadding="10" |- | {| align=right border="0" style="background:#cccc88" class="sortable wikitable" |- | align="center" valign="center" style="height:40px; background:#444444; color:white" 3|'''Tabla 3. OTRES CAUSES DE ATROFIA VELLOSITARIA''' '''APARTE DE LA ENFERMEDÁ CELÍACA''' |- | style="color:black" align="left" | Inmunodeficiencia común variable Enteritis post-radiación Enteropatía acomuñada al virus de la inmunodeficiencia humana Linfoma intestinal Enteropatía autoinmunitaria |} |} El contautu del intestín col [[gluten]] conduz a l'apaición d'un dañu na mucosa del intestín delgáu que nun se llinda, como tradicionalmente pensábase, a l'atrofia de les vellosidaes intestinales, sinón qu'inclúi una serie de cambeos inflamatorios que son muncho más frecuentes qu'aquella. Les mancadures tomen dende casos nos que namái s'aprecia un aumentu de la población de linfocitos intraepiteliales (enteritis linfocítica) hasta formes avanzaes d'atrofia vellositaria.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=Protocolu.html /> Cualesquier d'estes mancadures, inclusive les formes más leves, puede cursar con diversos estaos carenciales, incluyendo anemia, osteopenia o osteoporosis, y un ampliu abanicu de síntomes dixestivos y extradigestivos;<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=Protocolu.html /> y presenten riesgu d'entueyos importantes al llargu plazu si permanecen ensin diagnosticar nin tratar, incluyendo un aumentu moderáu de la mortalidá.<ref name=WalkerMurray2011>{{cita publicación |autor= Walker MM, Murray JA |títulu=An update in the diagnosis of coeliac disease |añu=agostu de 2011 |publicación=Histopathology |volume=59 |númberu=2 |páxines=166-79 |doi=10.1111/j.1365-2559.2010.03680.x |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21054494 |pmid= 21054494 |tipo=Revisión |cita=The correct diagnosis is crucial, as recent studies show a modest but increased mortality in this disease, both in those with and without villous atrophy and even those with latent disease, i.y. positive antibodies and a normal duodenal biopsy. ''Torna: El diagnósticu correutu ye fundamental, yá que estudios recién amuesen una modesta medría de la mortalidá nesta enfermedá, tantu naquellos con y ensin atrofia de les vellosidaes ya inclusive naquellos con enfermedá latente, esto ye, anticuerpos positivos y una biopsia duodenal normal.''}}</ref> Como se recueye nes páxines 26 y 27 del Protocolu de Diagnósticu Precoz de la Enfermedá Celiaca<ref name=Protocolu.pdf /> del [[Ministeriu de Sanidá d'España]]: {{Cita|Yá que les mancadures histolóxiques pueden ser parcheadas, aconséyase tomar de siquier 4 muestres pal analís histolóxicu. La resultancia del estudiu anatomopatológico dexa confirmar la esistencia de mancadures compatibles y establecer l'estadiu de la mancadura (Clasificación de Marsh). L'espectru de mancadures histolóxiques que presenten estos pacientes ye ampliu y bazcuya dende formes d'enteritis linfocíticas, onde namái s'atopa una medría de la población de linfocitos intraepiteliales (>25%) [Marsh 1], hasta formes d'atrofia grave de la mucosa [Marsh 3]. Ye importante disponer de inmunotinciones pa llevar a cabu'l contaje de linfocitos intraepiteliales, cuando les tinciones con hematoxilina-eosina nun son concluyentes. Solo d'esta miente pueden diagnosticase con razonable seguridá les formes d'enteritis linfocítica (>25 linfocitos/100 célules epiteliales). }} A partir de la edá de 2 años, les formes con atrofia de vellosidaes mengüen notablemente, yá que predominen les presentaciones con solo inflamación (infiltración de linfocitos o enteritis linfocítica), que son les que producen baxos niveles d'anticuerpos en sangre. Esiste una rellación direuta ente la positividad de los anticuerpos anti-TGt y el grau d'atrofia vellositaria presente na mucosa duodenal, de tal manera qu'un mayor grau d'atrofia, corresponder con una mayor positividad d'anticuerpos, como asocede nes formes clásiques, predominantes en neños pequeños (menores de 2 años<ref name=LudvigssonCard2015 />). Otra manera, cuando la biopsia duodenal ye normal, o bien amuesa cambeos mínimos o presenta un grau d'atrofia leve, los anticuerpos anti-TGt pueden ser negativos, como asocede con frecuencia nos neños mayores de 2 años y adultos, en quien predominen les formes non clásiques. <ref>{{cita publicación |apellíu=Abrams |nome=JA |apellíu2=Brar |nome2=P |apellíu3=Diamond |nome3=B |apellíu4=Rotterdam |nome4=H |apellíu5=Green |nome5=PH |títulu=Utility in clinical practice of immunoglobulin a anti-tissue transglutaminase antibody for the diagnosis of celiac disease |añu=2006 |publicación=Clin Gastroenterol Hepatol |volume=4 |páxines=726-30}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Donaldson |nome=MR |apellíu2=Firth |nome2=SD |apellíu3=Wimpee |nome3=H |apellíu4=Leiferman |nome4=KM |apellíu5=Zone |nome5=JJ |apellíu6=Horsley |nome6=W |apellíu7=''et al.'' |títulu=Correlation of duodenal histology with tissue transglutaminase and endomysial antibody levels in pediatric celiac disease |añu=2007 |publicación=Clin Gastroenterol Hepatol |volume=5 |páxines=567-73}}</ref> Nel celiacu tratáu afechiscamente, la mucosa llega a normalizase resultando indistinguible de la d'un individuu sanu, al cabu d'un periodu mediu averáu de dos años, tres l'empiezu de la DSG. Los afayos histopatológicos descritos son carauterísticos de la EC, pero non específicos, y dexen realizar un diagnósticu de barruntu, una y bones l'atrofia vellositaria puede presentase n'otros procesos intestinales de diverses etioloxíes non rellacionaes cola intolerancia al gluten (Tabla 3). ==== Escala de Marsh pa la clasificación de los afayos nes biopsies duodenales ==== [[Ficheru:Gráfico relación TGt-vellosidades.jpg|thumb|right|400px|Rellación ente seroloxía positiva y atrofia vellositaria nos enfermos celiacos]] Los afayos de la biopsia duodenal tienen de ser interpretaos con detalle por un patólogu espertu ya interesáu nel diagnósticu d'esta enfermedá, siguiendo los criterios de Marsh modificaos, que clasifica esta enfermedá en 4 tipos o estadios. Pue tenese una enfermedá celiaca con biopsia duodenal con namái un aumentu nel porcentaxe de linfocitos intraepiteliales o una duodenitis crónica (estadiu 1 o infiltrativo, de dicha clasificación). La observación al microscopiu tres tinción de les muestres estrayíes, por aciu hematoxilina-eosina ya inmunohistoquímica con marcadores específicos pa tiñir los linfocitos CD3, dexa analizar la histoloxía y el númberu y distribución de los linfocitos intraepiteliales. La so cuantificación ayuda a conocer meyor el grau de mancadura según el sistema más utilizáu anguaño, como son los «criterios de Marsh» descritos en 1992 <ref>{{cita publicación |apellíu=Marsh |nome=MN |títulu=Gluten major histocompatibility complex, and the small intestine: a molecular and immunobiologic approach to the spectrum of gluten sensitivity («celiac sprue») |añu=1992 |publicación=Gastroenterology |volume=102 |páxines=330-54}}</ref> y revisaos por Oberhüber en 1996. Esta clasificación anatomopatolóxica de les biopsies duodenales tien d'emplegase de forma rutinaria pal estudiu de les muestres. Utilízase llargamente en tol mundu y demostró en demasía la so gran utilidá diagnóstica y l'ampliu espeutru d'alteraciones histolóxiques esistentes na celiaquía, que van dende una mucosa normal o con cambeos mínimos hasta l'atrofia de les vellosidaes intestinales. {| align="right" border="0" |- | align="right" | {|width="500px" border="0" width="400px" style="background:#FBD6FF" class="sortable wikitable" |- | colspan=3 align="center" valign="center" style="height:40px; background:#880088; color:white" 3|'''Tabla 4. CLASIFICACIÓN DE MARSH DE LES''' '''MANCADURES DUODENALES''' |- | style="background:#f384fb; color:black" align="center" | '''estadiu''' | style="background:#f384fb; color:black" align="center" | '''CARAUTERÍSTIQUES HISTOLÓXIQUES''' | style="background:#f384fb; color:black" align="center" | '''COMPATIBLE CON ENFERMEDÁ CELÍACA''' |- | valign="top" | '''0 (Preinfiltrativo)''' | valign="top" | Biopsia duodenal normal o con cambeos mínimos | valign="top" align="center" | NON |- | valign="top" | '''1 (Infiltrativo)''' | valign="top" | Aumentu de linfocitos intraepiteliales (> 20 o 25 por cada 100 célules epiteliales) | valign="top" align="center" | SÍ |- | valign="top" | '''2 (Hiperplásico)''' | valign="top" | Hiperplasia de criptes Infiltrado inflamatorio crónicu na submucosa | valign="top" align="center" | SÍ |- | valign="top" style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" | '''3 (Atrófico)''' |style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" | |style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" | |- | valign="top" style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" | '''3a''' | style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" | Atrofia vellositaria parcial o leve | valign="top" style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" align="center" | SÍ |- | valign="top" style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" | '''3b''' | valign="top" style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" | Atrofia vellositaria subtotal o moderada | valign="top" style="border-bottom:1px solid #FBD6FF;" align="center" | SÍ |- | valign="top" | '''3c''' | valign="top" | Atrofia vellositaria total o completa | valign="top" align="center" | SÍ |} |} Según estos criterios, amás de l'atrofia de vellosidaes, apaecen estes mancadures: * '''Mancadura tipu Marsh 0'''. Cambeos preinfiltrativos. * '''Mancadura tipu Marsh 1'''. Obsérvense 20 o 25 linfocitos intraepiteliales (depende de la téunica de tinción) por cada 100 enterocitos. Esprésase por aciu porcentaxe. Esto ye, considérase Marsh 1 cuando la infiltración linfocitaria (LIES) supera'l 20% o 25%. Esta enteritis linfocítica ye l'afayu histolóxicu más habitual na enfermedá celiaca del adultu y neñu mayor de 2 años. * '''Mancadura tipu Marsh 2'''. Obsérvase'l patrón anterior amás de hiperplasia de criptes (tan na base de les vellosidaes). * '''Mancadura tipu Marsh 3'''. Obsérvase'l patrón anterior y amás esiste acurtiamientu (atrofia) de vellosidaes. Subdivídese en: ::- '''Marsh 3a''', si ye parcial o leve; ::- '''Marsh 3b''', si ye subtotal; ::- '''Marsh 3c''', si ye total. ==== Errores frecuentes na interpretación de les biopsies duodenales ==== Ye importante reseñar que na práutica producen munchos falsos negativos por distintos motivos: :* Considérense negatives por non presentar atrofia vellositaria, cuando en realidá ye la mancadura menos frecuente nos celiacos a partir de los 2 años d'edá. :* Nun se tomen abondes muestres: les mancadures son parcheadas y débense coyer siquier 4-6 biopsies pa embrivir el marxe d'error. :* Informes patolóxicos incompletos: :::- Nun s'especifica la rellación cripta/vellosidá. :::- Nun figura nin se cuantifica por tanto, el infiltrado linfocitario (LIEs) topáu. :::- Nun se clasifiquen los resultaos según la escala Marsh. :::- Aplícase'l nivel de corte antiguu de recuentu de LIE del 40% (abandonáu va tiempu), en llugar del vixente del 25% pal Marsh 1. :::- Nun figura'l inmunofenotipo de linfocitos intraepiteliales.Pa evitar los frecuentes errores de diagnósticu ante informes patolóxicos incompletos, nos que namái figuren datos del tipu “ensin alteraciones histolóxiques relevantes”, “inflamación inespecífica”, “duodenitis crónica”, etc., ensin tener que sometese a una nueva gastroduodenoscopia, el paciente tien derechu a reclamar les sos muestres de biopsies duodenales, llograes tantu pol sistema sanitariu públicu como pol priváu, pal so estudiu por otru patólogu actualizáu y espertu n'enfermedá celiaca. Dende'l puntu de vista xurídicu, les muestres tienen de considerase como parte integrante de la historia clínica del paciente y arriendes d'ello, por analoxía, tien d'aplicase El Réxime de la Historia Clínica (Llei 41/2002 del 14 de payares básica reguladora de l'autonomía del paciente y derechos y obligaciones en materia d'información y documentación clínica). El paciente ta legitimado pa recoyer la muestra o se-y puede apurrir quien él autorice. El responsable tanto de la custodia de la muestra biolóxica como del so caltenimientu, ye'l Centru Hospitalariu. Nel momentu que sala del hospital, el responsable va ser el receptor de la mesma.<ref>{{cita web |autor=Isabel Guerra Merín y Félix Mª Gutiérrez Mendiguren |títulu=Recomendaciones pa la cesión de material anatomopatológico / Muestres biolóxiques |url=https://www.seap.es/c/document_library/get_file?uuid=10b51678-4y0a-48cb-abe5-49d2a4587b6a&groupId=10157 |obra=Llibro Blanco de l'Anatomía Patolóxica n'España - Suplementu del 2011 }}</ref> === Marcadores xenéticos === Les evidencies apunten a que la xenética tien una clara participación na predisposición a la enfermedá celiaca, magar la manera d'heriedu ye entá desconocíu. Anguaño, envalórase que'l so heredabilidad ronda'l 87%.<ref name=FernandezJimenez>{{cita publicación |apellíu=Fernandez-Jimenez |nome=N |apellíu2=Plaza-Izurieta |nome2=L |apellíu3=Bilbao |nome3=JR |títulu=La Enfermedá Celiaca: Marcadores xenéticos |añu=2013 |publicación=Enfermedá celiaca y sensibilidá al gluten non celiaca |páxines=103-121 |doi=10.3926/oms.23 |url=http://www.omniascience.com/monographs/index.php/monograficos/article/view/23/30}}</ref> Aproximao, el 56% de la población xeneral presenta xenética de riesgu pa desenvolver la enfermedá celiaca.<ref name=Newnham2017 /> Conozse que ta implicada la presencia de ciertos alelos del sistema [[Antígenos leucocitarios humanos|HLA]] (antígenos linfocitarios humanos, allugaos nel brazu curtiu del cromosoma 6), que ta encargáu de vixilar que les célules del organismu sían propies. La so presencia ta rellacionada cola apaición de diverses [[enfermedá autoinmune|enfermedaes autoinmunes]] y l'analís de histocompatibilidad imprescindible pa la llevar a cabu ciertos tresplantes. Esplicáu d'una manera senciella, el HLA-II presenta innumberables variaciones. De la mesma forma que cada persona tien una cara distinta, podría dicise que cada persona presenta un HLA distintu, anque esiste una serie de variaciones del HLA que predisponen a carecer ciertes enfermedaes. El HLA-DQ2 presentar nun 90% de los celiacos. Sicasí, tenelo positivu nun implica que se tenga que desenvolver la enfermedá celiaca. Ello ye que los celiacos son solo un 2-5% de los portadores del HLA-DQ2. Alredor del 5% de celiacos presenta'l HLA DQ8. Siquier el 5% restante de celiacos nun presenten nin el heterodímero DQ2, nin el DQ8, o solo tienen un apanfilo del DQ2, polo que la so presencia nun ye obligada pal diagnósticu. Hai en marcha estudio de nuevos marcadores xenéticos rellacionaos con esta enfermedá. Atopáronse otros xenes del sistema HLA-I, como la MICA y el MICB, acomuñaos a diversos [[enfermedá autoinmune|trestornos autoinmunitarios]], ente ellos la enfermedá celiaca. <ref>{{cita publicación |apellíu=López-Vázquez |nome=A |apellíu2=Rodrigo |nome2=L |apellíu3=Fontes |nome3=D |apellíu4=Riestra |nome4=S |apellíu5=Bousoño |nome5=C |apellíu6=García-Fernández |nome6=S |apellíu7=''et al.'' |títulu=MHC class I chain related gene A (MICA) modulates the development of coeliac disease in patients with th high risk heterodimer DQA1*0501/DQB1*0201 |añu=2002 |publicación=Gut |volume=50 |páxines=336-40}}</ref> La presencia d'estos marcadores de susceptibilidá HLA-DQ2 y HLA-DQ8 ye importante a la de realizar estudios familiares y d'instaurar una [[dieta ensin gluten]] (DSG) p'analizar respuesta en pacientes que les sos pruebes diagnósticas nun sían concluyentes. Vease estremáu: [[#Utilidá de la dieta ensin gluten "de prueba" pa confirmar el diagnósticu|Utilidá de la dieta ensin gluten "de prueba" pa confirmar el diagnósticu]] Los ximielgos monocigóticos tienen una alta concordanza pa presentar EC en dalgún momentu de la so vida, en redol al 75%. Nos dicigóticos, nun s'aprecien diferencies de riesgu respeuto al restu de familiares de primer grau y la prevalencia media asítiase alredor del 25%.<ref>{{cita publicación |apellíu=Hogberg |nome=L |apellíu2=Falth-Magnusson |nome2=K |apellíu3=Grodzinsky |nome3=Y |apellíu4=Stenhammar |nome4=L |apellíu7=''et al.'' |títulu=Familial prevalence of coeliac disease: a twenty-year follow-up study |añu=2003 |publicación=Scand J Gastroenterol |volume=38 |númberu=61-5}}</ref> === Diagnósticu de casos dudosos o difíciles === Ante casos dudosos d'enfermedá celiaca o de mal diagnósticu, esisten diverses estratexes que pueden aplicase acordies coles preferencies del paciente y la so familia. Ente elles figuren les siguientes: a) Repitir dacuando l'analítica y seroloxía buscando cambeos manifiestos (d'escasa utilidá). b) Realizar un estudiu familiar buscando casos potenciales o manifiestos que yeren primeramente desconocíos. c) Llevar a cabu una nueva endoscopia con tomes de biopsia múltiples duodenales al cabu d'unes selmanes, con o ensin sobrecarga de [[gluten]] (menos aceptada). d) Faer un tratamientu de prueba con [[dieta ensin gluten]] (DSG) mientres 6 meses mínimu, preferiblemente un añu, reparando la respuesta clínica, según los cambeos analíticos y serológicos (la más aconseyable). Anguaño, la prueba de la provocación con gluten nun se considera necesaria pa la confirmación del diagnósticu de la enfermedá celiaca. Inclusive s'envalora como potencialmente peligrosa, yá que puede presentar serios inconvenientes pola apaición de reaiciones importantes tres la so reintroduición.<ref name=ITSistemaNacionalSalud/> En casos dudosos, ta dafechu xustificáu l'instaurar una dieta ensin gluten estricta mientres un plazu mínimu de seis meses, realizando siguimientu clínicu y analíticu fayadizos, p'analizar la respuesta («diagnósticu ''ex iuvantibus''»).<ref name=ITSistemaNacionalSalud/> El diagnósticu d'enfermedá celiaca confírmase cuando esiste una respuesta positiva a la DSG, que se calcula nun plazu mediu de 6 meses.<ref name=EC2008 /> Cuando nun se produz l'ameyoramientu esperáu cola dieta ensin gluten o esta retrásase, hai que valorar bien curioso la presencia d'otres [[Intolerancia a los alimentos|intolerancies alimenticies]] acomuñaes ([[lactosa]], [[fructosa]], etc.) porque cola simple toma de lleche ensin lactosa puede ameyorase o la restricción de dalgún tipu de fruta. Otres causes de non ameyoramientu son la presencia del llamáu «gluten ocultu» en dellos productos deque etiquetaos, según les «[[Contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]]» comiendo na mesa con otres persones que tomen pan de trigu y esmigayen con frecuencia de forma inalvertida, alimentos contaminaos con migues o restos de farina mientres la so preparación o manipulación, etc. ==== Utilidá de la dieta ensin gluten «de prueba» pa confirmar el diagnósticu ==== Magar el barruntu clínicu fundada, en diverses ocasiones atopamos con casos con [[anticuerpo|seroloxía]] negativa, y/o marcadores [[xenética|xenéticos]] negativos, y/o [[#Biopsies duodenales|biopsies duodenales]] con cambeos mínimos o [[enteritis linfocítica]] estremera < 25%. En dichos casos, tendría de proponese la realización d'una [[dieta ensin gluten]] (DSG) de prueba mientres un mínimu de 6 meses, preferiblemente un añu, con controles [[clínica|clínicos]] y [[Analís clínicu|analíticos]] antes y dempués de la retirada del [[gluten]].<ref name=EC2008 /><ref name=ITSistemaNacionalSalud /> Aconséyase probar la DSG mientres unos 6 meses a lo menos, preferiblemente un añu, yá que con menos tiempu los cambeos nun se producen de forma significativa, sobremanera en pacientes que lleven carecimientos clínicos enllargaos. La DSG tien de ser estricta, esaniciando de l'alimentación tolos productos que contengan o se cocinen con [[farina]] de [[trigu]], [[centenu]], [[cebada]] y [[avena]] (dieta TACC), que son los cuatro [[cebera|ceberes]] con [[gluten]], y sustituyéndolos por farina de [[maíz]] y [[arroz]] ensin traces de gluten, evitando [[Contaminación cruciada|contaminaciones]] inalvertíes y tou tipu de [[transgresión|transgresiones]] dietétiques. Con dicha dieta de prueba, na mayoría de los casos, produzse un ameyoramientu clínicu significativa, con desapaición práuticamente total de la mayoría de les molesties, que se confirma amás con un ameyoramientu o normalización de la mayor parte de les alteraciones analítiques, primeramente esistentes. Gracies a la realización d'esta DSG, va confirmase'l diagnósticu d'enfermedá celiaca na mayor parte de los casos primeramente etiquetaos como dudosos. ==== Considerancies importantes sobre la prueba cola dieta ensin gluten ==== En casu de non ameyoramientu, antes d'abandonar la prueba cola [[dieta ensin gluten]], hai que faer una valoración bien cuidadosa tanto [[clínica]] como [[exame de sangre analítico]], pa tratar d'evitar posibles errores d'interpretación. Ye habitual en pacientes celiacos y [[sensibilidá al gluten|sensibles al gluten]], especialmente neños mayores, nuevos y adultos con llargues demorances diagnósticas, nun esperimentar ameyoramientu o inclusive tener un aparente empeoramientu al empiezu de la DSG. Esti fenómenu solo produzse n'enfermos celiacos o sensibles al gluten y esplícase por diverses causes que. El [[gluten]] exerz un efeutu [[anestésicu]] sobre'l tubu dixestivu, adormilitiando y despintando les sos reaiciones naturales. La supresión estricta del gluten de la dieta devuelve al aparatu dixestivu la so capacidá de reaición, antes adormilitiada. Les posibles contaminaciones accidentales suélense volver manifestar, con síntomes fuertes. Coles mesmes, a midida que l'aparatu dixestivu va recuperándose, pueden faese patentes les [[Intolerancia a los alimentos|intolerancies alimenticies]] típicamente acomuñaes a la enfermedá celiaca y la [[sensibilidá al gluten non celiaca]] ([[lactosa]], [[fructosa]], [[sorbitol]], etc.), más frecuentes cuanto mayor fuera'l retrasu nel diagnósticu, que primeramente podíen tar pasando inalvertíes. La simple toma de lleche ensin lactosa puede ameyorar o la restricción de dalgún tipu de fruta. Otres causes de non ameyoramientu son la presencia del llamáu “gluten ocultu” en dellos productos deque etiquetaos, según les “[[Contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]]” comiendo na mesa con otres persones que tomen pan de trigu y esmigayen con frecuencia de forma inalvertida, alimentos contaminaos con migues o restos de farina mientres la so preparación o manipulación, etc. Hai celiacos o sensibles al gluten que pueden tener concomitantemente intolerancia acomuñada a la [[Caseína|proteína de la lleche]] de vaca ya inclusive, más raramente, a la horceína del [[maíz]], como se deduz d'unos estudios recién realizaos en Méxicu, pola Dra. Ana Mª Calderón de la Barca y cols.<ref name="casein">{{cita publicación |apellíu=Cabrera-Chávez |nome=F |apellíu2=Rouzaud-Sández |nome2=O |apellíu3=Sotelo-Cruz |nome3=N |apellíu4=''et al.'' |títulu=Bovien milk caseins and transglutaminase-treated cebera prolamins are differentially recognized by IgA of celiac disease patients according to their age |añu=2009 |publicación=J Agric Food Chem |volume=57 |páxines=3754-9 }}</ref> <ref name="maize">{{cita publicación |apellíu=Cabrera-Chávez |nome=F |apellíu2=Iamet |nome2=S |apellíu3=Miriani |nome3=M |apellíu4=''et al.'' |títulu=Maize prolamins resistant to peptic-tryptic digestion maintain immune-recognition by IgA from some celiac disease patients |añu=2012 |publicación=Plant Foods Hum Nutr |volume=67 |páxines=24-30 }}</ref> Finalmente, ye importante escluyir otres entidaes clíniques asociaes a la mesma enfermedá que por sigo soles pueden esplicar la persistencia de los síntomes (déficit secundariu de [[disacaridasas]], insuficiencia [[páncrees|pancreática]] exocrina, sobrecrecimiento bacterianu y [[colitis microscópica]]).<ref name=Protocolu.pdf /> El meyor tratamientu de la colitis microscópica ye'l siguimientu d'una [[dieta ensin gluten]], yá que non solo consigue la desapaición de la sintomatoloxía (dolor abdominal y fories, fundamentalmente), sinón que tamién ayuda a la remisión [[Histoloxía|histolóxica]] de la enfermedá. Por ello, considérase que la colitis linfocítica ye una manifestación más de la enfermedá celiaca, con una clara participación de la mucosa [[colon|colónica]] acomuñada. La dieta ensin gluten tien de basase, fundamentalmente, nel consumu habitual d'alimentos naturales y frescos que nun contengan gluten: carnes, pexes, güevos, lleche y derivaos, frutes, [[verdures]] y [[hortolices]], [[llegume]]s y les ceberes que nun contienen gluten ([[maíz]], [[arroz]], [[miyu]] y [[sorgu]]), combinándolos ente sigo de forma variada y equilibrada.<ref name=Protocolu.pdf /> Los alimentos tienen d'adquirise, almacenar, preparar y manipoliar curioso pa evitar les posibles [[contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]] con gluten. Ye importante, especialmente al empiezu de la DSG, embrivir el consumu d'alimentos ellaboraos y d'alimentos específicos pa celiacos. Una opción bien cómoda y económica ye l'usu d'una panificadora casera pa ellaborar panes y bizcuechos, cola amplia gama de farines ensin gluten esistentes nel mercáu. Les ventayes son la facilidá de preparación, l'abaratamientu del productu y la posibilidá d'escoyer los ingredientes, evitando o menguando considerablemente la gran cantidá d'aditivos químicos presentes nos productos específicos de celiacos. Ye importante conocer que'l gluten tamién ta presente en munches melecines, ente los excipientes colos que los ellaboren. Coles mesmes, el gluten figura ente los ingredientes de munchos productos cosméticos, baxu distintos nomes difíciles d'identificar. Ye importante evitar el contautu con estos productos (pastes de dientes, barres de llabios, xeles, cremes, etc.), yá que, anque la cantidá de gluten suel ser pequeña, esti puede inxerise por error, absorber al traviés de la piel o contaminar alimentos na so manipulación (cremes o restos de cremes nes manes, etc.). === Pruebes de provocación === Anguaño nun se consideren necesaries nin les pruebes de provocación, nin la repetición de les biopsies pa la confirmación diagnóstica. La prueba de la provocación con [[gluten]] ta dafechu contraindica antes de la edá de cinco años y durante la crecedera de la pubertá.<ref name=OntiverosHardy2015>{{cita publicación |autor=Ontiveros N, Hardy MY, Cabrera-Chavez F |títulu=Assessing of Celiac Disease and Nonceliac Gluten Sensitivity |publicación=Gastroenterology Research and Practice |volume=2015 |páxines=723954 |añu=2015 |pmid=26064097 |pmc=4429206 |doi=10.1155/2015/723954 |tipo= Revisión }}</ref> Inclusive se considera potencialmente peligrosa a cualquier edá, yá que puede bastiar l'apaición de reaiciones importantes tres la so reintroduición.<ref name=ITSistemaNacionalSalud/> === Errores frecuentes === ==== Nel diagnósticu ==== Magar que la enfermedá celiaca ye una de les enfermedaes con base xenética más frecuentes, con una prevalencia media del 1-2% na población xeneral y que puede debutar a cualquier edá de la vida, ta claramente subestimada y infradiagnosticada, con aproximao un 85% de los casos ensin diagnosticar na actualidá.<ref name=LundinWijmenga2015 /><ref name=LionettiGatti2015 /> Esiste una escasa conocencia sobre la enfermedá celiaca ente los profesionales de la salú, que tiende a perpetuase.<ref name=SeeKaukinen /><ref name=Fasano2005Pediatric /> La media envalorada de tiempu que trescurre dende l'empiezu d'apaición de los síntomes hasta que'l paciente consigue'l diagnósticu, ye d'unos 20 años. Esta situación puede esplicase teniendo en cuenta que, a pesar de les meyores realizaes nos últimos años na identificación de les múltiples manifestaciones de la enfermedá celiaca y a la reforma de los protocolos diagnósticos, estes conocencies entá nun llegaron a la mayoría de profesionales a los qu'allega a consultar el paciente por molesties variaes y diverses que presenta. Precísase una mayor conciencia de la enfermedá celiaca como un problema de salú común. Encurtiar el retardo diagnósticu, anguaño bien eleváu, ye imprescindible p'amenorgar la carga innecesaria de la enfermedá. Vivir con una enfermedá celiaca ensin diagnosticar amonta'l riesgu de consecuencies negatives sobre la salú y la mortalidá.<ref name=NorstromLindholm /> <ref>{{cita publicación |apellíu=Cosnes |nome=J |apellíu2=Cellier |nome2=C |apellíu3=Viola |nome3=S |apellíu4=Colombel |nome4=JF |apellíu5=Michaud |nome5=L |apellíu6=Sarles |nome6=J |apellíu7=Hugot |nome7=JP |apellíu8=Ginies |nome8=JL |apellíu9=Dabadie |nome9=A |apellíu10=Mouterde |nome10=O |apellíu11=Allez |nome11=M |apellíu12=Nion-Larmurier |nome12=I |apellíu13=Groupe D'Etude et de Recherche Sur la Maladie Coeliaque |títulu=Incidence of autoimmune diseases in celiac disease: Protective effect of the gluten-free diet |añu=2008 |publicación=Clin Gastroenterol Hepatol |volume=6 |páxines=753-758 |doi=10.1016/j.cgh.2007.12.022 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18255352}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Rubio-Tapia |nome=A |apellíu2=Kyle |nome2=RA |apellíu3=Kaplan |nome3=L'apellíu4=Johnson |nome4=DR |apellíu5=Page |nome5=W |apellíu6=Erdtmann |nome6=F |apellíu7=Brantner |nome7=TL |apellíu8=Kim |nome8=WR |apellíu9=Phelps |nome9=TK |apellíu10=Lahr |nome10=BD |apellíu11=''et al.'' |títulu=Increased prevalence and mortality in undiagnosed celiac disease |añu=2009 |publicación=Gastroenterology |volume=137 |páxines=88-93 |doi=10.1053/j.gastro.2009.03.059 |url=http://www.gastrojournal.org/article/S0016-5085%2809%2900523-X/fulltext}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Silano |nome=M |apellíu2=Volta |nome2=O |apellíu3=Mecchia |nome3=AM |apellíu4=''et al.'' |títulu=Delayed diagnosis of coeliac disease increases cancer risk |añu=2007 |publicación=BMC Gastroenterol |volume=7 |páxines=8 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17349035?dopt=Abstract}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Brousse |nome=N |nome2=Meijer |apellíu3=JW |títulu=Malignant complications of coeliac disease |añu=2005 |publicación=Best Pract Res Clin Gastroenterol |volume=19 |númberu=3 |páxines=401-412 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15925845?dopt=Abstract}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Holmes |nome=GK |apellíu2=Prior |nome2=P |apellíu3=Lane |nome3=MR |apellíu4=''et al.'' |títulu=Malignancy in coeliac disease - effect of a gluten free diet |añu=1989 |volume=30 |páxines=333-338 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1378455/pdf/gut00609-0067.pdf}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Cellier |nome=C |apellíu2=Flobert |nome2=C |apellíu3=Cormier |nome3=C |apellíu4=''et al.'' |títulu=Severe osteopenia in symptom-free adults with a childhood diagnosis of coeliac disease |añu=2000 |publicación=Lancet |volume=355 |páxines=806 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10711931?dopt=Abstract}}</ref> La correuta identificación y tratamientu cola [[dieta ensin gluten]] (DSG) va prevenir de los numberosos entueyos dixestivos y extra-dixestives que pueden apaecer a curtiu, mediu o llargu plazu, ente les que cabo destacar especialmente enfermedaes por faltes cróniques, procesos de naturaleza inmuno-alérxica, distintes [[enfermedá autoinmune|procesos autoinmunitarios]], diversos tipos de cánceres y trestornos de índole neuro-psiquiátrica.<ref name=Protocolu.pdf /><ref name=ITSistemaNacionalSalud /><ref name="Fibromialgia 1">{{cita publicación |apellíu=Isasi |nome=C |apellíu2=Colmenero |nome2=I |apellíu3=Cascu |nome3=F |apellíu4=Tejerina |nome4=Y |apellíu5=Fernandez |nome5=N |apellíu6=Serrano-Vela |nome6=JI |apellíu7=Capo |nome7=MJ |apellíu8=Villa |nome8=LF |títulu=Fibromyalgia and non-celiac gluten sensitivity: a description with remission of fibromyalgia |añu=2014 |publicación=Rheumatol Int }}</ref> <ref name=Lundin /> <ref name=Barcia>{{cita publicación | apellíu= Barcia | nome= G | apellíu2= Posar | nome2= A | apellíu3= Santucci | nome3= M | apellíu4= ''et al.'' | títulu= Autism and coeliac disease | añu= 2008 | publicación= J Autism Dev Disord | volume= 38 | páxina= 407-8}}</ref> <ref name=Valicenti-McDermott>{{cita publicación | apellíu= Valicenti-McDermott | nome= MD | apellíu2= McVicar | nome2= K | apellíu3= Cohen | nome3= HJ | apellíu4= ''et al.'' | títulu= Gastrointestinal symptoms in children with an autism spectrum disorder and language regression | añu= 2008 | publicación= Pediatr Neurol | volume= 39 | páxina= 392-8}}</ref> <ref name=Kalaydjian>{{cita publicación | apellíu= Kalaydjian | nome= AE | apellíu2= Eaton | nome2= W | apellíu3= Cascella | nome3= N | apellíu4= ''et al.'' | títulu= The gluten connection: the association between schizophrenia and celiac disease | añu= 2006 | publicación= Acta Psychiatr Scand | volume= 113 | páxina= 82-90}}</ref> Ye importante que'l paciente conoza toa esta problemática por que pueda participar de forma activa na consecución d'una meyor calidá de vida, utilizando les estratexes al so algame, que pasen pola busca d'una atención médica especializada y la conocencia de la meyora na identificación de les variaes manifestaciones de la enfermedá celiaca y de los recién cambeos de los protocolos diagnósticos. L'aumentu de la capacidá de les persones pa entender y participar na so atención médica ye una prioridá internacional.<ref>{{cita publicación |apellíu=Theo Raynor |nome=D K |títulu=Health literacy |añu=2012 |publicación=BMJ |volume=344 |númberu=y2188 }}</ref> Los errores más frecuentes anicien na dificultá de la identificación y diagnósticu de la enfermedá celiaca ante presentaciones non clásiques, que son les más frecuentes, nes que la afectación dixestiva ye menor y/o intermitente y abonden les manifestaciones extra-dixestives, con seroloxía negativa (ausencia d'anticuerpos en sangre) y con biopsies duodenales que presenten cambeos mínimos, ensin atrofia vellositaria (Marsh 1). <ref name=vanderWindtJellema2010>{{cita publicación |autor=van der Windt DA, Jellema P, Mulder CJ, Kneepkens CM, van der Horst HE |títulu=Diagnostic testing for celiac disease among patients with abdominal symptoms: a systematic review |publicación=JAMA |volume=303 |númberu=17 |páxines=1738-46 |fecha=2010 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20442390 |pmid=20442390 |doi=10.1001/jama.2010.549 |cita=Most studies used similar histological criteria for diagnosing celiac disease (Marsh grade ≥III), but the level of damage may vary across populations. Only 4 studies presented the proportion of patients in whom only partial villous atrophy was found (Marsh grade of IIIA), which ranged from 4% to 100%. The presence of positive serum antibodies has been shown to correlate with the degree of villous atrophy, and patients with celiac disease who have less severe histological damage may have seronegative findings. This could be important, especially in primary care, in which levels of mucosal damage may be lower, and consequently, more patients with celiac disease may be missed. Torna: La mayoría de los estudios utilizaron criterios histolóxicos similares pal diagnósticu de la enfermedá celiaca (grau de Marsh ≥3 ), pero'l nivel de dañu puede variar ente les distintes poblaciones. Namái 4 estudios presentaron la proporción de pacientes nos que namái s'atopó atrofia de les vellosidaes parcial ([[#Escala de Marsh pa la clasificación de los afayos nes biopsies duodenales|grau de Marsh 3a]]), que bazcuyó ente'l 4% y el 100%. La presencia d'[[#Marcadores serológicos|anticuerpos séricos]] positivos demostróse que se correlaciona col grau d'atrofia de les vellosidaes, y los pacientes con enfermedá celiaca que tienen [[#Afayos nes biopsies duodenales|dañu histolóxicu]] menos intensu pueden tener resultaos serológicos negativos. Esto podría ser importante, especialmente n'Atención Primaria, na que los niveles de dañu de la mucosa pueden ser menores y, poro, más pacientes con enfermedá celiaca puede pasase por altu.}}</ref> Como se recueye nes páxines 18, 25 y 42, respeutivamente, del Protocolu de Diagnósticu Precoz de la Enfermedá Celiaca<ref name=Protocolu.pdf /> del [[Ministeriu de Sanidá d'España]]: {{Cita|Enfermedá pauci o monosintomática: Anguaño ye la forma más frecuente de EC, tanto de la edá adulta como de la pediátrica, y puede cursar con síntomes intestinales y/o extraintestinales. L'espectru histolóxicu ye variable, dende enteritis linfocítica a l'atrofia total y el porcentaxe de positividad de autoanticuerpos séricos ye variable}} {{Cita|'''Seroloxía negativa y elevada barruntu clínicu''': Recién evidencies suxeren que la seroloxía negativa nun dexa escluyir con seguridá'l carecimientu de la enfermedá. Ello resulta particularmente ciertu en pacientes con mancadures histolóxiques pocu avanzaes (Marsh 1 y 2). Per otru llau, el fechu de presentar alteraciones morfolóxiques pocu relevantes (enteritis linfocítica, ensin atrofia vellositaria) nun esclúi que l'enfermu presente síntomes y signos d'enfermedá clínicamente relevante (astenia, flatulencia, anemia, osteopenia, etc.). Por esti motivu, ante la presencia de síntomes sospechosos con seroloxía negativa, especialmente en grupos de riesgu, tien de considerase la posibilidá de derivar el casu pa prosiguir la so evaluación nun mediu especializáu.}} {{Cita|Recién observaciones suxeren que la seroloxía nun gocia d'una elevada sensibilidá, especialmente nes formes histológicamente leves (enteritis linfocítica). Por esta razón, el gastroenterólogo debe d'actuar con procuru y nun refugar la posibilidá d'una EC, en presencia de síntomes suxestivos o compatibles. Nesti puntu, ye importante llevar a cabu un peneráu intencional de síntomes y signos que la so presencia obligaría a realizar esploraciones más avanzaes (tabla I).}} [[Ficheru:Enfermedad Celíaca - Diagrama errores diagnósticos.DIAGNÓSTICO.jpg|thumb|center|800px|Errores frecuentes nel diagnósticu de la enfermedá celiaca (EC)]] ==== Na valoración de la respuesta a la prueba cola dieta ensin gluten ==== Cuando s'utiliza la prueba cola [[dieta ensin gluten]] (DSG) como métodu diagnósticu de los casos dudosos y nun se produz nengún ameyoramientu, antes d'abandonala hai que faer una valoración bien cuidadosa tanto [[clínica]] como [[exame de sangre analítico]], pa tratar d'evitar posibles errores d'interpretación. [[Ficheru:Enfermedad Celíaca - Diagrama errores diagnósticos.DIETA.jpg|thumb|center|800px|Errores frecuentes na valoración de la respuesta a la prueba cola dieta ensin gluten (DSG) pa casos dudosos o de mal diagnósticu]] ==== Nel diagnósticu na infancia ==== [[Ficheru:Enfermedad Celíaca - Diagrama errores diagnósticos.DIAGNÓSTICO INFANCIA.2.jpg|thumb|center|800px|Errores frecuentes nel diagnósticu de la enfermedá celiaca na infancia]] Esiste la creencia de que los especialistes n'enfermedaes de los neños son los profesionales que más casos detecten, magar la realidá ye que'l anclaje nes idees clásiques sobre la enfermedá celiaca, l'aplicación sistemática de protocolos desfasaos, la reticencia a someter a los neños a pruebes invasivas y el mieu a prescribir una dieta “pa tola vida”, dan como resultáu que la mayoría de casos de celiaquía pasen desapercibíos mientres la infancia. Sicasí, resulta especialmente importante poder detectar y tratar los casos d'enfermedá celiaca que debuten na infancia, pos la instauración a tiempu d'una [[dieta ensin gluten]] estricta evita l'apaición d'entueyos presentes y futures, dalgunes d'elles totalmente irrecuperables tales como'l [[retrasu na crecedera]], el dañu del [[esmalte dental]] pola presencia d'anticuerpos antiesmalte <ref>{{cita web |url=http://www.celiaconline.org/Secciones%20Web/Descargues/Archivos/Celiaca.%2029..pdf |títulu=Manual del Residente d'Aparatu Dixestivu - Capítulu 29. Enfermedá celiaca |apellíu=Debra Marcos Fonalleras, Ana Sánchez Garrido, Óscar González Bernardo, Luis Rodrigo Sáez |fecha=2005 |editorial=ENE }}</ref> o dalgunes [[enfermedá autoinmune|enfermedaes autoinmunes]] acomuñaes, tales como la [[diabetes mellitus tipu 1]].<ref name=Protocolu.html/><ref name=Protocolu.pdf/> <ref name="diabetesandEC">{{cita publicación |apellíu=Scaramuzza |nome=AE |apellíu2=Mantegazza |nome2=C |apellíu3=Bosetti |nome3=A |apellíu4=''et al.'' |títulu=Type 1 diabetes and celiac disease: The effects of gluten free diet on metabolic control |añu=2013 |publicación=World J Diabetes |volume=4 |páxines=130-4}}</ref> Los datos de diversos estudios suxeren que la prevalencia d'enfermedaes autoinmunes rellacionar cola duración de la esposición al [[gluten]], una y bones los neños diagnosticaos de EC antes de los 2 años nun suelen presentar una incidencia aumentada de procesos autoinmunes. Al contrariu, cuando la enfermedá diagnostícase tardíamente na infancia o na mocedá, envalórase que'l riesgu relativo de presentar dalgún procesu autoinmunitario acomuñáu a lo llargo de la vida ye d'unes 7 vegaes mayor.<ref name=Ventura /> Magar les presentaciones clásiques de la enfermedá celiaca (con clínica dixestiva aguda en forma de fories y signos de malabsorción) son más frecuentes na infancia en comparanza cola edá adulta, nos neños tamién predominen les presentaciones consideraes non clásiques,<ref name=Protocolu.pdf/> especialmente a partir de los 2 años de vida, nes que la afectación dixestiva ye menor y/o intermitente y abonden les manifestaciones extra-dixestives, con seroloxía negativa (ausencia d'anticuerpos en sangre) y con biopsies duodenales que presenten cambeos mínimos, ensin atrofia vellositaria (Marsh 1). Anguaño, en Pediatría práuticamente solo son derivaos a los Servicios especializaos de Gastroenteroloxía los casos con síntomes clásicos y seroloxía positiva, lo que ta contribuyendo a quitar a los gastroenterólogos d'una visión de la enfermedá más afecha a la realidá, perpetuar los errores na reconocencia y diagnósticu de la enfermedá celiaca y caltener les elevaes cifres de infradiagnóstico, coles consiguientes repercusiones na salú de los enfermos a curtiu, mediu y llargu plazu. Magar la enfermedá celiaca puede debutar en cualquier momentu de la vida, esta situación puede esplicar una parte del creciente númberu de casos nos adultos, que la so enfermedá foi pasando ensin diagnosticar dende la so infancia o adolescencia. Anguaño, hai munchos más casos diagnosticaos n'adultos qu'en neños. El diagnósticu de la enfermedá celiaca, tien de basase na presencia de dalgunu o dellos de los síntomes rellacionaos cola afectación intestinal o de cualesquier de los órganos o sistemes asociaos, según na determinación de los marcadores serológicos, xenéticos, los afayos na biopsia intestinal y la respuesta a la dieta ensin gluten, siendo esta postrera la prueba más informativa. Anguaño nun se consideren necesaries nin les pruebes de provocación, nin la repetición de les biopsies pa la confirmación diagnóstica. El diagnósticu resulta muncho más senciellu en neños pequeños y ye abondo más complicáu en neños mayores de 2 años, pola frecuente negatividad de los marcadores serológicos. La enfermedá celiaca puede debutar nos lactantes, anque'l solapamiento de síntomes col cólicu del lactante y/o la intolerancia a la lleche enzanca y retrasa la so reconocencia y diagnósticu correutos, según les presentaciones "non clásiques" que cursen con síntomes non clásicos, como l'estriñimientu, qu'en munches ocasiones apuerta a bien llamativu y llega a constituyir el síntoma principal.<ref name=EC2008 /> Anque nun esiste un perfil únicu pa poder enmarcar a tolos celiacos, los cuadros con unu o dellos d'estos síntomes tendríen de sollertar al pediatra de la presencia d'una EC: dermatitis de distinta índole (atópica, urticaria, queratosis folicular, etc.), afectaciones recurrentes de víes respiratories (catarros, otitis, rinitis, sinusitis, farinxitis, bronquitis, asma, etc.), procesos alérxicos, cefalees y/o alteraciones del comportamientu (irritabilidá, apatía, murnia, introversión, hiperactividad, autismu, etc.).<ref name=ITSistemaNacionalSalud/><ref name=Protocolu.html /><ref name=Protocolu.pdf /><ref name=Barcia /><ref name=Valicenti-McDermott /> ==== Retrasu de la crecedera ==== El [[retrasu de la crecedera]] y desenvolvimientu constitúi unu de los síntomes clásicos de la enfermedá celiaca. Magar nun se produz en tolos casos, la so presencia tendría de sollertar con interés a los pediatres alrodiu de la probable esistencia d'una enfermedá celiaca subxacente acomuñada. La baxa estatura puede ser l'únicu signu de barruntu d'una enfermedá celiaca. Ye frecuente la presentación de la enfermedá celiaca monosintomática, esto ye, con un solu síntoma o una sola enfermedá acomuñada.<ref name=Oslo>{{cita publicación |apellíu=Ludvigsson |nome=JF |apellíu2=Leffler |nome2=DA |apellíu3=Bai |nome3=JC |apellíu4=''et al.'' |títulu=The Oslo definitions for coeliac disease and related terms |añu=2013 |publicación=Gut |volume=62 |númberu=43-52 |doi=10.1136/gutjnl-2011-301346 |url=http://gut.bmj.com/content/62/1/43.full#ref-65 }}</ref> El retrasu de la crecedera ye totalmente irrecuperable nun celiacu si nun s'instaura una [[dieta ensin gluten]] (DSG) mientres el periodu de desenvolvimientu. Otra manera, el desenvolvimientu normalízase cuando la enfermedá celiaca ye detectada y tratada tempranamente, y con esto consíguese que'l neñu llegue a algamar la [[estatura|talla]] marcada pola so xenética. Un error frecuente a la de valorar la crecedera nos neños ye tomar como referencia la talla de los sos proxenitores, ensin investigar nellos una posible enfermedá celiaca non diagnosticada. Una de les carauterístiques que se presenten con relativa frecuencia en pacientes que los sos síntomes y signos d'enfermedá celiaca pasaron desapercibíos dende la infancia y, poro, ensin diagnosticar nin tratar cola dieta ensin [[gluten]], ye la talla baxa o, meyor entendíu, la talla per debaxo de lo que marca la so información xenética y percentil pa la so edá. Hai que tener en cuenta que la enfermedá celiaca ye una de les [[Enfermedá xenética|enfermedaes con base xenética]] más frecuentes, con una prevalencia media del 2% na población xeneral y que puede debutar a cualquier edá de la vida, pero ta claramente subestimada y infradiagnosticada, con aproximao un 70-90% de los casos ensin diagnosticar.<ref name=MakiMustalahti /><ref name=FasanoBerti /><ref name=WestLogan /><ref name=RiestraFernandez /><ref name=GarciaNovoGarfia /> La media envalorada de tiempu trescurríu hasta que'l paciente consigue'l diagnósticu ye d'unos 20 años, siendo un 20% de los casos diagnosticaos n'individuos mayores de 60 años. <ref>{{cita publicación |apellíu=James |nome=MB |apellíu2=Scott |nome2=BB |títulu=Celiac disease: the cause of the various associated disorders? |añu=2001 |publicación=Eur J Gastroenterol Hepatol |volume=13 |páxines=1119-21 }}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Catassi |nome=C |apellíu2=Ratsch |nome2=IM |apellíu3=Fabiani |nome3=Y |apellíu4=Rossini |nome4=M |apellíu5=Bordicchia |nome5=F |apellíu6=Candela |nome6=F |apellíu7=''et al.'' |títulu=Coeliac disease in the year 2000 exploring the iceberg |añu=1994 |publicación=Lancet |volume=343 |páxines=200-3}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Green |nome=PH |apellíu2=Jabri |nome2=B |apellíu7=''et al.'' |títulu=Coeliac disease |añu=2003 |publicación=Lancet |volume=362 |páxines=383-91}}</ref> Esto traduzse en que les posibilidaes d'esistencia de casos ensin reconocer ente los familiares de primer grau, sían bien altes. Inclusive nos casos graves de retrasu de crecedera, nos que se llega a recurrir a costosos y de cutiu traumáticos tratamientos, pos consisten na aplicación diaria de dosis subcutánees d'hormona sintética de la crecedera mientres dellos años, correspondientes a la fase de desenvolvimientu del neñu, nun ta contemplada la realización de tol protocolu pa buscar la presencia d'una posible enfermedá celiaca, como base de la insuficiencia de produición de la [[hormona de la crecedera]] (GH). La enfermedá celiaca apaez con frecuencia acomuñada a [[Defectu de la hormona de crecimiento|deficiencia de la GH]]. En pacientes celiacos, puede reparase un defectu de la GH antes del empiezu de la [[dieta ensin gluten|dieta llibre de gluten]] (DSG),<ref name=PeracchiMolteni>{{cita publicación |apellíu=Peracchi |nome=M |apellíu2=Molteni |nome2=N |apellíu3=Cantalamessa |nome3=L |apellíu4=Bardella |nome4=MT |apellíu5=Peracchi |nome5=G |apellíu6=Orsatti |nome6=A |apellíu7=Faggioli |nome7=P |apellíu8=Bianchi |nome8=PA |títulu=Abnormal growth hormone responsiveness to stimuli in women with active celiac sprue |añu=1992 May |publicación=Am J Gastroenterol |volume=87 |númberu=5 |páxines=580-3 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1595643 }}</ref><ref name=GiovenaleMeazza>{{cita publicación |apellíu=Giovenale |nome=D |apellíu2=Meazza |nome2=C |apellíu3=Cardinale |nome3=GM |apellíu4=Farinelli |nome4=Y |apellíu5=Mastrangelo |nome5=C |apellíu6=Messini |nome6=B |apellíu7=Citro |nome7=G |apellíu8=Del Vecchio |nome8=M |apellíu9=Di Maio |nome9=S |apellíu10=Possenti |nome10=I |apellíu11=Bozzola |nome11=M |títulu=Growth hormone treatment in prepubertal children with celiac disease and growth hormone deficiency |añu=2007 Oct |publicación=J Pediatr Gastroenterol Nutr |volume=45 |númberu=4 |páxines=433-7 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18030209}}</ref> <ref name=CacciariSalardi>{{cita publicación |apellíu=Cacciari |nome=Y |apellíu2=Salardi |nome2=S |apellíu3=Volta |nome3=O |apellíu4=''et al.'' |títulu=Can antigliadin antibody detect symptomless coeliac disease in children with short stature? |añu=1985 Jun 29 |publicación=Lancet |volume=1 |númberu=8444 |páxines=1469-71 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2861409}}</ref> pero al cabu del tiempu, tres la instauración de la DSG, xeneralmente normalízase y apaez una etapa de crecedera,<ref name=MeazzaPagani>{{cita publicación |apellíu=Meazza |nome=C |apellíu2=Pagani |nome2=S |apellíu3=Laarej |nome3=K |apellíu4=Cantoni |nome4=F |apellíu5=Civallero |nome5=P |apellíu6=Boncimino |nome6=A |apellíu7=Bozzola |nome7=M |títulu=Short stature in children with coeliac disease |añu=2009 Jun |publicación=Pediatr Endocrinol Rev |volume=6 |númberu=4 |páxines=457-63 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19550380 }}</ref><ref name=GiovenaleMeazza /><ref name=FanciulliDelitala>{{cita publicación |apellíu=Fanciulli |nome=G |apellíu2=Delitala |nome2=G |títulu=Gluten-free diet normalizes GH secretion in a girl with celiac disease |añu=2001 Sep |publicación=J Endocrinol Invest |volume=24 |númberu=8 |páxines=644-5 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11686550 }}</ref> con normalización de la función [[hipófisis|hipofisiaria]].<ref name=MeazzaPagani /> Nos protocolos vixentes del [[Ministeriu de Sanidá d'España]] p'alministración y siguimientu del tratamientu (''Criterios pal usu racional de la hormona de crecedera en neños'',<ref>{{cita web |url=http://www.msssi.gob.es/profesionales/farmacia/pdf/criteriosHCninos020908.pdf |títulu=Criterio pa la utilizacion racional de la hormona de crecedera en neños |fecha=30 de mayu de 2008 |editor=Ministeriu de Sandidad d'España |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160305031759/http://www.msssi.gob.es/profesionales/farmacia/pdf/criteriosHCninos020908.pdf |fechaarchivu=2016-03-05 }}</ref> aprobaos el 30 de mayu de 2008, y ''Protocolu de siguimientu del tratamientu con hormona de crecedera en neños'')<ref>{{cita web |url=http://www.msssi.gob.es/profesionales/farmacia/pdf/protocoloSeguimTtoHCninos020908.pdf |títulu=Protocolu de siguimientu del tratamientu con hormona de crecedera en neños |editor=Ministeriu de Sandidad d'España |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160305031611/http://www.msssi.gob.es/profesionales/farmacia/pdf/protocoloSeguimTtoHCninos020908.pdf |fechaarchivu=2016-03-05 }}</ref> solicítense los marcadores d'enfermedá celiaca” (seroloxía o presencia d'anticuerpos específicos en sangre), páxines 2, 4 y 5, pa seleición y siguimientu de pacientes candidatos al tratamientu. Pero nun se contempla en nengún momentu la realización d'un estudiu completu, con biopsies duodenales, marcadores xenéticos pa enfermedá celiaca y busca d'enfermedaes acomuñaes tantu nel neñu como nos sos familiares cercanos, pruebes imprescindibles pa la correuta valoración de la presencia d'una celiaquía y recoyíes nel Protocolu de Diagnósticu Precoz de la Enfermedá Celiaca<ref name=Protocolu.pdf /> del [[Ministeriu de Sanidá d'España]]. En dichu protocolu, páxina 49, puntu 9 del decálogu, figura claramente lo siguiente: {{Cita|9. Los marcadores serológicos (AAtTG) resulten d'eleición pa empecipiar el despistaje de los pacientes con mayor probabilidá de presentar EC. Una seroloxía negativa nun dexa escluyir el diagnósticu de EC. Ello ye que una proporción de pacientes con enfermedá celiaca, que presenten formes histolóxiques leves ya inclusive con atrofia de vellosidaes, nun espresen anticuerpos antitransglutaminasa nel sueru.}} Nos neños, especialmente a partir de los 2 años de vida, al igual que nos adultos, predominen les presentaciones consideraes non clásiques, nes que la afectación dixestiva ye menor y/o intermitente y abonden les manifestaciones extra-dixestives, con seroloxía negativa (ausencia d'anticuerpos en sangre) y con biopsies duodenales que presenten cambeos mínimos, ensin atrofia vellositaria (Marsh 1), como figura na páxina 18 del mentáu Protocolu de Diagnósticu Precoz de la Enfermedá Celiaca.<ref name=Protocolu.pdf /> {{Cita|Enfermedá pauci o monosintomática: Anguaño ye la forma más frecuente de EC, tanto de la edá adulta como de la pediátrica, y puede cursar con síntomes intestinales y/o extraintestinales. L'espectru histolóxicu ye variable, dende enteritis linfocítica a l'atrofia total y el porcentaxe de positividad de autoanticuerpos séricos ye variable}} == Diagnósticu diferencial == Nun esiste nenguna prueba que por sigo sola pueda refugar la enfermedá celiaca.<ref name=EC2008 /> Xunto cola EC preséntense frecuentes situaciones, como pue ser l'anemia crónica refractaria, [[dermatitis herpetiforme]] y otros tipos de dermatitis, diverses enfermedaes neurolóxiques, [[ferropenia]] [[enfermedá crónica|crónica]], [[hipertransaminasemia]] d'orixe ensin esclariar, osteopenia o osteoporosis, procesos autoinmunes y alérxicos, cansanciu escesivu, dolores musculoesqueléticos, etc. y como entueyos más frecuentes la situación de refractariedad y la presencia de tumores malinos del intestín delgáu tales como'l linfoma de [[célules T]] y el adenocarcinoma. Coles mesmes describiéronse tumores orofaríngeos y esofáxicos, y cánceres de colon, hepatobiliares y de páncrees, con un riesgu llixeramente aumentáu con al respeutive de la población xeneral pa la mayoría d'ellos.<ref name=EC2008 /> Los dos principales entidaes clíniques qu'asolapen síntomes cola enfermedá celiaca son la [[sensibilidá al gluten non celiaca]] (SGNC) y el [[síndrome del intestín irritable]] (SII). Siquier una parte de pacientes con enfermedá celiaca pasen munchos años trataos como si tuvieren el síndrome del intestín irritable.<ref name=CardSiffledeen /><ref name=BarrattLeeds /> Hasta un 30-60% de los pacientes con SII pueden ser en realidá celiacos<ref name=VivasRuizdeMorales /> y un porcentaxe entá non determináu, presentar sensibilidá al gluten non celiaca, que la so prevalencia ye por permediu unes 6 vegaes cimera a la de la enfermedá celiaca.<ref name=Carroccio /> En teoría, la separación ente un paciente celiacu d'unu que presenta sensibilidá al gluten non celiaca ye fácil, una y bones el primeru tien la [[seroloxía]] (los [[anticuerpu|anticuerpos]]) positivos, los [[Marcador xenéticu|marcadores xenéticos]] compatibles y cambeos [[histoloxía|histolóxicos]] suxestivos de EC. Na práutica clínica, especialmente en neños mayores de 2 años, adolescentes y adultos, con muncha frecuencia la seroloxía nun paciente celiacu ye normal<ref name=Protocolu.html /> o ta mínimamente elevada, con valores de [[transglutaminasa tisular|transglutaminasa]] llixeramente cimeros a la llende actual encamentáu de positividad de 2-3 O/ml,<ref name=ITSistemaNacionalSalud /><ref name="anti-transglutaminasa" /><ref name="anti-transglutaminasa2" /> pero que se consideren por munchos médicu como negativos, y la [[biopsia]] amuesa con frecuencia manques d'enteritis linfocítica con un aumentu de la presencia de [[linfocitos]] [[Epiteliu|intraepiteliales]] cimeru al 25% (Marsh 1).<ref name=Protocolu.pdf /> Estos pacientes presenten polo xeneral unos síntomes intensu y enllargar, similares a los pacientes que tienen atrofia de vellosidaes (Marsh 3), y ameyoren claramente con una [[dieta ensin gluten]].<ref>{{cita publicación | apellíu= Santaolalla | nome= R | apellíu2= Fernández-Bañares | nome2= F | apellíu3= Rodríguez | nome3= R | apellíu4= ''et al.'' | títulu= Diagnostic value of duodenal anti-tissue transglutaminase antibodies in gluten-sensitive enteropathy | añu= 2008 | publicación= Aliment Pharmacol Ther | volume= 27 | páxina= 820-9}}</ref> Resulta de gran utilidá la realización d'una cuidadosa historia clínica, incluyendo los antecedentes personales dende la temprana infancia del paciente, según la ellaboración d'una completa historia familiar d'enfermedá celiaca, trestornos dixestivos y procesos [[enfermedá autoinmune|autoinmunes]], y una busca de les [[#Tables de síntomes, signos y enfermedaes acomuñaes|enfermedaes más frecuentemente acomuñaes a la celiaquía]], tales como la rinitis crónica recurrente, episodios de faringo-amigdalitis, otitis, sinusitis, asma bronquial y otros procesos de naturaleza inmuno-alérxica.<ref>{{cita web |url=http://www.msssi.gob.es/biblioPublic/publicaciones/recurso_propios/infMedic/docs/vol34n2enfCeliaca.pdf |títulu=Enfermedad celiaca |fecha=2010 |obra=IT del Sistema Nacional de Salú. Volume 34, Nᵘ2/2010 |editor=MINISTERIU DE SANIDÁ, SERVICIOS SOCIALES Ya IGUALDÁ }}</ref> Los pacientes con sensibilidá al gluten non celiaca paecer a los celiacos con enteritis linfocítica, pero nellos la [[#Marcadores serológicos|seroloxía]] ye normal polo xeneral, los [[Marcador xenéticu|marcadores xenéticos]] [[Antígenos leucocitarios humanos|(HLA-DQ2/DQ8]]) son [[Heterocigota|heterocigotos]] o claramente negativos, y anque pueden presentar una medría de los linfocitos intraepiteliales, la so proporción ye xeneralmente inferior al 25%, polo que nun pueden ser catalogaos como celiacos xenuinos. Sicasí, al igual qu'ellos, amuesen un claru ameyoramientu al ponelos a [[dieta ensin gluten]] (DSG), y reprodúcense los síntomes cuando realicen [[Transgresión|transgresiones]] voluntaries o inalvertíes y empeoren definitivamente si retiren la DSG. Más complicáu ye entá realizar un [[diagnósticu diferencial]] ente la sensibilidá al gluten non celiaca y el denomináu [[síndrome del intestín irritable]] (SII), una y bones dambes entidaes presenten una [[síntoma|sintomatoloxía]] similar, siendo en dambos negativos los marcadores [[seroloxía|serológicos]], [[Marcador xenéticu|xenéticos]] de susceptibilidá, según los afayos de la [[colonoscopia]] y [[gastroscopia]], qu'igualmente son negativos. Ye difícil rellacionar cola ingesta de [[gluten]] l'apaición de los variaos síntomes dixestivos que provoca. El gluten ta presente na nuesa alimentación de manera siguida ya ininterrumpida dende los primeros meses de la vida, incluyendo la lactancia,<ref name=BethuneKhosla2008 /> les reaiciones pueden ser retardaes delles hores o inclusive díes y suelse tar inxiriendo gluten en cualesquier de les comíes diaries, en principiu aparentemente llibres de gluten, como [[Aditivu alimenticiu|aditivu]] y/o de resultes de [[Dieta ensin gluten#Contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]]. Les mancadures inflamatorias causaes pol gluten nel intestín tarden en sumir por completu del orde d'unos dos años, dende'l momentu de la so supresión estricta na alimentación. Amás, el gluten exerz un efeutu [[anestésicu]] sobre'l tubu dixestivu, qu'adormilitia y despinta les sos reaiciones naturales, lo que provoca que n'ocasiones se noten les intolerancies a otros alimentos típicamente acomuñaes al dañu del gluten ([[lactosa]], [[sorbitol]], [[fructosa]], proteínes la lleche y/o'l maíz, etc.) pero pasen inalvertíes les reaiciones al inxerilo. A too esto súmase qu'aprendimos a convivir, aceptándolos como normales, colos numberosos síntomes dixestivos difusos que sollerten sobre la presencia d'una posible enfermedá celiaca o d'una sensibilidá al gluten non celiaca, que se suelen presentar de manera fluctuante ya inclusive con llargos periodos de completa remisión, tales como males dixestiones, gases, distensión abdominal, fieces desfeches, intolerancies a alimentos, etc.<ref name=Green /><ref name=SandersCarter /><ref name=SandersHurlstone /><ref name=GreenStavropoulos /> polo que nun se suel allegar a consulta médica por estos motivos. Una parte de pacientes que sí consulta presenta un altu grau d'ansiedá pola persistencia de los sos síntomes, lo cual provoca que'l médicu emita un xuiciu preconcebíu de hipocondriasis, neuroticismo o trestornu por somatización, catalogándolo como un trestornu funcional.<ref name=LockeIII /> La posibilidá d'esistencia de casos ensin reconocer ente familiares de resultes del eleváu infradiagnóstico tanto de la enfermedá celiaca como de la sensibilidá al gluten non celiaca ye bien alta, lo que contribúi a esa aceptación de síntomes nel senu de les families y a que nun sían reconocíos como señales d'alarma. La meyor forma d'estremar el síndrome del intestín irritable (SII) de la sensibilidá al gluten non celiaca ye faer una retirada del [[gluten]] completa y caltenida [[dieta ensin gluten|(DSG)]] mientres un mínimu de 6 meses, preferiblemente un añu, y si con ella produz una ameyoramientu clínicu evidente, con remisión o desapaición completa de la sintomatoloxía, va camudase'l diagnósticu de SII pol de sensibilidá al gluten non celiaca. Pa tener una mayor seguridá, puede realizase una prueba de provocación” reintroduciendo'l gluten na dieta mientres unos díes, que va reproducir les molesties previes que presentaba'l paciente. Especialmente en neños mayores, nuevos y adultos con llargues demorances diagnósticas, ye habitual nun esperimentar ameyoramientu o inclusive tener un aparente empeoramientu al empiezu de la DSG. Esti fenómenu solo produzse n'enfermos celiacos o sensibles al gluten. Antes d'abandonar la prueba cola [[dieta ensin gluten]], hai que faer una valoración bien cuidadosa tanto [[clínica]] como [[exame de sangre analítico]], pa tratar d'evitar posibles errores d'interpretación. Vease l'apartáu: [[#Considerancies importantes sobre la prueba cola dieta ensin gluten|Considerancies importantes sobre la prueba cola dieta ensin gluten]] El [[Tratamientu (medicina)|tratamientu]] de la sensibilidá al gluten non celiaca ye idénticu al de la enfermedá celiaca (EC), yá qu'en dambos casos esiste una [[Intolerancia a los alimentos|intolerancia]] permanente al [[gluten]]. Por ello, l'únicu tratamientu realmente eficaz ye'l siguimientu d'una dieta ensin gluten (DSG) de forma estricta pa tola vida, ensin efectuar [[transgresión|transgresiones]], pa poder asina consiguir un ameyoramientu caltenío y eficaz, y prevenir l'apaición d'entueyos acomuñaos. {| border="0" style="width:800px; background:#ffffcc" align="center" class="sortable wikitable" |- | colspan=4 align="center" valign="center" style="height:30px; background:#884400; color:white"|'''Tabla 5. Diagnósticu diferencial ente Enfermedá Celiaca, Sensibilidá a el Gluten y Síndrome del Intestín Irritable ''' |- | width="300 px" align="center" valign="center" height="30px" style="background:#ffffcc; color:Black"| | width="300 px" align="center" valign="center" height="30px" style="background:#ffffcc; color:Black"|'''Enfermedá Celiaca''' | width="300 px" align="center" valign="center" height="30px" style="background:#ffffcc; color:Black"|'''Sensibilidá a el Gluten''' | width="280 px" align="center" valign="center" height="30px" style="background:#ffffcc; color:Black"|'''Síndrome del Intestín Irritable''' |- |'''Seroloxía'''||style="background:#cccc88; color:black" |TGt frecuentemente negativa o valores positivos (>2-3 O/ml) ||style="background:#ffcc88; color:black" |TGt negativa (<2-3 O/ml)||style="background:#ffcc88; color:black" |TGt negativa (<2-3 O/ml) |- |'''Afayos histolóxicos en biopsies duodenales'''|| style="background:#ccff88" | Dende Marsh 1 (LIES>25%) hasta Marsh 4 Afayu típicu: Marsh 1||style="background:#ffcc88; color:black" |Marsh 0 (LIES<25%)||style="background:#ffcc88; color:black" |Marsh 0 (LIES<25%) |- | '''Marcadores xenéticos de susceptibilidá''' ||style="background:#ccff88" | HLA-DQ2/DQ8 o dalgún apanfilo ||style="background:#cccc88; color:black" | HLA-DQ2/DQ8 heterocigotos o claramente negativos ||style="background:#ffcc88; color:black" | Non hai asociación |- | '''Respuesta a la dieta ensin gluten''' ||style="background:#ccff88" | SÍ ||style="background:#ccff88" | SÍ || style="background:#ffcc88; color:black" | NON |- | '''Síntomes extradigestivos''' ||style="background:#ccff88" | SÍ ||style="background:#ccff88" | SÍ ||style="background:#ccff88" | SÍ |- | '''Enfermedaes autoinmunes acomuñaes''' || style="background:#ccff88" | SÍ ||style="background:#ffcc88; color:black" | NON ||style="background:#ffcc88; color:black" | NON |} <small>TGt= Anticuerpos anti-transglutaminasa tisular</small> <small>LIES= Linfocitos Intraepiteliales</small> == Tratamientu == {{AP|Dieta ensin gluten}} L'únicu tratamientu disponible na actualidá ye la [[dieta ensin gluten]] (DSG), que tien de realizase de manera estricta y caltenida pa tola vida.<ref name=Protocolu.pdf /> Consiste n'esaniciar los alimentos que na so composición, preparación o condimentación contengan farina procedente de ceberes que tienen [[gluten]], que son el [[Triticum|trigu]], l'[[avena]], el [[Secale cereale|centenu]] y la [[Hordeum vulgare|cebada]] (dieta TACC), y cualesquier de les sos [[Nomenclatura trinomial|variedaes]] ya [[Híbridu (bioloxía)|híbridos]] ([[Triticum spelta|espelta]], [[Triticum dicoccoides|escanda]], [[Triticum turgidum|kamut]], [[triticale]],...), y productos derivaos, evitando [[contaminación cruciada | contaminaciones inalvertíes]] y tou tipu de transgresiones dietétiques.<ref name="Protocolu.pdf" /><ref name=EC2008 /><ref name="LibroBlancoEC">{{cita web |url=http://www.madrid.org/cs/Satellite?blobcol=urldata&blobheader=application%2Fpdf&blobheadername1=Content-disposition&blobheadername2=cadena&blobheadervalue1=filename%3DLIBRO+BLANCO+DE+LA ENFERMEDÁ+CELIACA.pdf&blobheadervalue2=language%3Deas%26site%3DPortalSalud&blobkey=id&blobtable=MungoBlobs&blobwhere=1271659770620&ssbinary=true |títulu=Llibro blancu de la ENFERMEDÁ CELIACA |apellíu=Polanco Allué |nome=Isabel |editor=ICM |editorial=Lettergraf, S.L }}</ref><ref name=Biesiekierski2017>{{cita publicación |autor=Biesiekierski JR |títulu=What is gluten? |publicación=J Gastroenterol Hepatol |añu=2017 |volume=32 Suppl 1 |páxines=78-81 |pmid=28244676 |doi=10.1111/jgh.13703 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jgh.13703/full |tipo=Revisión }}</ref> La enfermedá celiaca presenta una base xenética y nun esisten, nin tán disponibles, enagora, tratamientos farmacolóxicos pa poder combatila, polo que non cabo la posibilidá d'atayar nin suspender la dieta de nenguna manera. El consumu de gluten, seya voluntariu o non, lleva consigo asumir riesgos potenciales d'asociación d'enfermedaes que pueden aportar a bien graves, como cánceres tantu del aparatu dixestivu como d'otros órganos, [[enfermedá neurolóxica|trestornos neurolóxicos]] y [[enfermedá mental|psiquiátricos]], otres [[enfermedá autoinmune|enfermedaes autoinmunes]] y [[osteoporosis]].<ref name=HanChen2015 /><ref name=AgesCD /><ref name=Hourigan2006 /><ref name=NadhemAzeez2014 /><ref name=GreenJabri /><ref name=HadjivassiliouDuker2014 /> La dieta ensin gluten estricta paez tener un papel proteutor y ye la única opción pa prevenir contra ciertos raros tipos de cáncer, bien agresivos.<ref name=HanChen2015 /><ref name=CatassiBearzi2005 /> La mayoría de los alimentos naturales (ensin procesar) que consumimos a diariu nun contién gluten, polo que, anque se sustituyan los alimentos con gluten por alternatives ensin él, la dieta resulta amplia y variada. El cambéu principal ye'l sustituyir la farina de trigu habitual pola de maíz escoyíu y sometíu a mayores controles analíticos, y evitar el gluten non solo de forma direuta (nun consumiendo lo que claramente lo contién), sinón na llamada [[Dieta ensin gluten#Contaminación cruciada|contaminación cruciada]]: esiste la posibilidá de qu'alimentos en principiu llibres de gluten puedan entrar en contautu en dalgún momentu con gluten, lo que los convertiría en non aptos pal so consumu (presencia de “traces” de gluten nel productu final). La correuta [[Dieta ensin gluten#Clasificación de los alimentos pol so conteníu en gluten|eleición de los alimentos]] y l'adopción d'una serie de [[Dieta ensin gluten#Midíes básiques pa evitar les contaminaciones cruciaes|midíes básiques pa evitar les contaminaciones cruciaes]] son imprescindibles pa esaniciar o embrivir esti riesgu. Per otru llau, una gran parte de los alimentos procesaos que se comercialicen anguaño contién gluten como aditivu, en forma de contaminación cruciada o inclusive por adulteración.<ref name=CominoReal>{{cita publicación |apellíu=Comín |nome=I |apellíu2=Real |nome2=A |apellíu3=Moreno |nome3=ML |apellíu4=Cebolla |nome4=A |apellíu5=Sousa |nome5=C |títulu=Deteición de la fraición inmunotóxica del gluten: aplicaciones en seguridá alimentaria y na monitorización de pacientes celiacos |añu=2013 |publicación=Enfermedá celiaca y sensibilidá al gluten non celiaca |páxines=433-445 |doi=10.3926/oms.24 |url=http://www.omniascience.com/monographs/index.php/monograficos/article/view/24/45}}</ref><ref name=DayAugustin2006 /> Otres fontes ensin abarruntar de gluten pueden ser productos farmacéuticos (incluyendo [[melecina|melecines]] recetados y de venta llibre, [[gargarismos]] y [[colutorios]], [[Suplementu vitamínicu|suplementos vitamínicos]] y minerales, [[planta melecinal|productos a base de plantes melecinales]], [[Suplementu dietéticu|suplementos dietéticos]], [[vendaje|viendas adesives]], [[esparadrapu|esparadrapos]] y [[tira adesiva sanitaria|tires adesives sanitaries]]), tou tipu de [[cosméticu|productos cosméticos]] y de cuidu personal ([[Lápiz llabial|barres de llabios]], [[Rellumu de llabios|bálsamos y rellumos llabiales]], [[Dentífrico|pastia de dientes]], [[enxagüe bucal|enxagües bucales]], productos pal cuidu de la piel y el pelo, etc.), piensos y alimentos p'animales de granxa y mascotes, xampúes pa perros y [[plastilina|pastia de modelar pa neños]] (como [[Play-Doh]]), ente otros.<ref name=DayAugustin2006 /><ref name=NIHCDtreatment /><ref name=FlamezAshley2013>{{cita publicación |autor= Flamez B, Clark AA, Sheperis CJ |títulu=Celiac Disease. Psychological Developmental and Family Counseling Issues |fecha=2014 |publicación=The Family Journal |volume=22 |númberu=2 |páxines=226-30 |doi=10.1177/1066480713515407 |url=http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1066480713515407}}</ref> Estos productos pueden ser la causa de contaminaciones inalvertíes por gluten, pos pueden llegar a la boca direutamente o indireutamente, polos restos que queden nes manes en manipoliándolos.<ref name=NIHCDtreatment /> La DSG ye una dieta sana porque ye bien variada y obliga a afitase más na composición y na preparación de los alimentos, amontando'l consumu de too tipu de verdures y frutes, lo mesmo que de alimentos naturales, non conxelaos nin ellaboraos, polo que s'amenorga'l consumu d'[[aditivu alimenticiu|aditivos]] y [[sodiu]].<ref name=SeeKaukinen /> Bien equilibrada, ye una dieta segura, que nun provoca nengún efeutu secundariu negativu.<ref name=ElliVillalta2017 /> Sicasí, delles persones céntrense namái na eliminación del gluten de l'alimentación y resten importancia a la necesidá de planiar afechiscamente la dieta.<ref name=SeeKaukinen /> Una seleición desequilibrada de los alimentos y una incorreuta eleición de los productos comerciales llibres de gluten alternativos, específicos pa celiacos (aquellos que tradicionalmente ellaborar con farina de trigu, tales como panes, galletes, etc.), puede provocar ciertos defeutos nutricionales. Polo xeneral, estos productos alternativos nun suelen tar fortificaos, en comparanza colos sos equivalentes con gluten, polo que puede haber una menor ingesta de [[fierro#Metabolismu del fierro|fierro]] y [[vitamines del grupu B]]; coles mesmes, contienen mayor cantidá de lípidos y carbohidratos.<ref name=SeeKaukinen /><ref name=LamacchiaCamarca>{{cita publicación |apellíu=Lamacchia |nome=C |apellíu2=Camarca |nome2=A |apellíu3=Picascia |nome3=S |apellíu4=Di Luccia |nome4=A |apellíu5=Gianfrani |nome5=C |títulu=Cebera-based gluten-free food: how to reconcile nutritional and technological properties of wheat proteins with safety for celiac disease patients |añu=2014 Jan 29 |publicación=Nutrients |volume=6 |númberu=2 |páxines=575-90 |doi=10.3390/nu6020575 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3942718/ |PMID= 24481131 |PMC= 3942718}}</ref><ref name=PenaginiDilillo>{{cita publicación |autor=Penagini F, Dilillo D, Meneghin F, Mameli C, Fabiano V, Zuccotti GV |títulu=Gluten-free diet in children: an approach to a nutritionally adequate and balanced diet |publicación=Nutrients |volume=5 |númberu=11 |páxines=4553-65 |fecha=Nov 18, 2013| pmid = 24253052|pmc= 3847748 |doi=10.3390/nu5114553}}</ref> Especialmente los neños peracaben por demás estos productos, lo qu'amás provoca que mengüe el consumu d'otru tipu d'alimentos más saludables.<ref name=PenaginiDilillo /> Estos desequilibrios nutritivos pueden ser preveníos con una correuta educación dietética.<ref name=LamacchiaCamarca /><ref name=PenaginiDilillo /> La DSG produz un ameyoramientu significativu de los síntomes, que polo xeneral reparar al cabu d'unos díes o d'unes poques selmanes tres la so instauración, anque la recuperación completa de los daños intestinales ye más tardida, pos nun se produz hasta pasaos dellos meses dempués, o inclusive dellos años, especialmente nos neños mayores y los adultos. Calcúlase una media que bazcuya ente dos y cinco años dende l'empiezu de la dieta.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /> Sicasí, ye habitual en pacientes celiacos y sensibles al gluten, especialmente neños mayores, nuevos y adultos con llargues demorances diagnósticas, nun esperimentar ameyoramientu o inclusive presentar un aparente empeoramientu al empiezu de la [[dieta ensin gluten]]. Esti fenómenu esplicar pola paulatina recuperación del tubu dixestivu, antes adormilitiáu pol efeutu [[anestésicu]] del gluten. La dieta devuélve-y la so capacidá de reaición, colo que les posibles contaminaciones accidentales suélense volver manifestar con síntomes intensos y pueden faese patentes otres [[Intolerancia a los alimentos|intolerancies alimenticies]], acomuñaes a la enfermedá celiaca y la [[sensibilidá al gluten non celiaca]] ([[lactosa]], [[fructosa]], [[sorbitol]], etc.), tantu más frecuentes cuanto mayor fuera'l retrasu diagnósticu, que primeramente podíen tar pasando inalvertíes. La simple toma de lleche ensin lactosa puede ameyorar la situación, o tamién la restricción nel consumu de dalgún tipu de frutes. Solo los celiacos y les persones sensibles al gluten esperimenten síntomes y diversos trestornos de salú si nun caltienen la dieta ensin gluten puramente y pa tola vida. Hai celiacos o sensibles al gluten que pueden tener sensibilidá acomuñada a la [[Caseína|proteína de la lleche]] de vaca ya inclusive a la horceína del [[maíz]], y nesi casu tienen qu'acutar o suprimir el so consumu.<ref name="casein" /><ref name="maize" /> [[Ficheru:Lentejas aviso cereales.png|thumb|left|350px|Les llenteyes son una fonte insospechada de [[dieta ensin gluten#Contaminación cruciada|contaminación con gluten]]. Dellos fabricantes declaren voluntariamente la presencia de granos de ceberes.]] Otres causes de non ameyoramientu son la presencia del llamáu «gluten ocultu» en dellos productos deque etiquetaos, les [[dieta ensin gluten#Contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]] y la presencia d'otres condiciones clíniques asociaes a la mesma enfermedá, que por sigo soles pueden esplicar la persistencia de los síntomes (déficit secundariu de [[disacaridasas]], insuficiencia [[páncrees|pancreática]] exocrina, sobrecrecimiento bacterianu y [[colitis microscópica]]).<ref name=Protocolu.pdf /> Si nel momentu del diagnósticu'l paciente presenta defeutos de vitamines y minerales (fierro, calciu, etc.) puede tomar estos suplementos mientres delles selmanes o inclusive meses, asegurándose qu'estos nun contengan gluten, nin traces, hasta la so completa recuperación. Ye importante conocer que'l gluten tamién ta presente en munches melecines, ente los excipientes colos que los ellaboren. Coles mesmes, el gluten figura ente los ingredientes de munchos productos cosméticos, baxu distintos nomes difíciles d'identificar. Ye importante evitar el contautu con estos productos (pastes de dientes, barres de llabios, xeles, cremes, etc.), yá que, anque la cantidá de gluten suel ser pequeña, esti puede inxerise por error, absorber al traviés de la piel o contaminar alimentos na so manipulación (cremes o restos de cremes nes manes, etc.). El siguimientu de los pacientes realízase al traviés de revisiones periódiques, a ser posible en consultes especializaes, pa controlar el so estáu nutricional, confirmar el siguimientu de la DSG y comprobar que se caltién la respuesta clínico y analítico. Los productos etiquetaos «ensin gluten» son particularmente caros y difíciles d'atopar en países en víes en desenvolvimientu. En dellos países de la Comunidá Europea, tales como los Países Baxos, el Reinu Xuníu, Italia, Suecia y Finlandia, los gobiernos respeutivos subvencionen parcialmente l'adquisición de dichos productos ensin gluten, pa los pacientes celiacos. Esiste un considerable interés en desenvolver posibles tratamientos farmacolóxicos que contribuyan a faer más llevaderu esti tipu de dieta. L'enfoque más curiosu anguaño básase nel usu d'enzimes recombinantes que son capaces de dixerir la fraición tóxica del gluten nel estómagu na porción proximal del intestín delgáu, o molécules qu'actuaríen menguando la permeabilidá intestinal, pero inda tán en fase d'investigación y va tardase entá ciertu tiempu (probablemente dellos años o décades), primero que se comercialicen.<ref>{{cita publicación |apellíu=Siegel |nome=M |apellíu2=Bethune |nome2=MT |apellíu3=Gass |nome3=J |apellíu4=Ehren |nome4=J |apellíu5=Xia |nome5=J |apellíu6=Johannsen |nome6=A |apellíu7=''et al.'' |títulu=Rational design of combination enzyme therapy for celiac sprue |añu=2006 |publicación=Chem Biol |volume=13 |páxines=649-58}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Stepniak |nome=D |apellíu2=Spaenij-Dekking |nome2=L |apellíu3=Mitea |nome3=C |apellíu4=Moester |nome4=M |apellíu5=De Ru |nome5=A |apellíu6=Baak-Pablo |nome6=R |apellíu7=''et al.'' |títulu=Highly efficient gluten degradation with a newly identified prolyp endoprotease: implications for celiac disease |añu=2006 |publicación=Am J Physiol Gastrointest Liver Physiol |volume=291 |páxines=G621-G9}}</ref> === Discutinios sobre l'avena === La introducción de l'[[avena]] na dieta ensin gluten foi una tema d'alderique nos últimos años.<ref name=Pulido>{{cita publicación |apellíu=Pulido |nome=OM |apellíu2=Gillespie |nome2=Z |apellíu3=Zarkadas |nome3=M |apellíu4=Dubois |nome4=S |apellíu5=Vavasour |nome5=Y |apellíu6=Rashid |nome6=M |apellíu7=Switzer |nome7=C |apellíu8=''et al.'' |títulu=Introduction of oats in the diet of individuals with celiac disease: a systematic review |añu=2009 |publicación=Adv. Food Nutr. Res |volumen=57 |páxines=235-85}}</ref> Estudios y revisiones recién refundiaron lluz sobre esta cuestión. Toles variedaes d'avena contienen [[gluten]].<ref name=Biesiekierski2017cita>{{cita publicación |autor=Biesiekierski JR |títulu=What is gluten? |publicación=J Gastroenterol Hepatol |añu=2017 |volume=32 Suppl 1 |páxines=78-81 |pmid=28244676 |doi=10.1111/jgh.13703 |url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/jgh.13703/full |tipo= Revisión |cita=Similar proteins to the gliadin found in wheat exist as secalin in rye, hordein in barley, and avenins in oats and are collectively referred to as “gluten.” Derivatives of these grains such as triticale and malt and other ancient wheat varieties such as spelt and kamut also contain gluten. The gluten found in all of these grains has been identified as the component capable of triggering the immune-mediated disorder, coeliac disease. ''(Esisten proteínes similares a la gliadina que s'atopa nel trigu, como les secalinas nel centenu, les hordeínas na cebada y les aveninas na avena, y denominar colectivamente “gluten.” Derivaos d'estos granos, tales como'l triticale y la malta, y otres variedaes de trigu antigües, tales como la espelta y el kamut, tamién contienen gluten. El gluten atopáu en toos estos granos foi identificáu como'l componente capaz de desencadenar el trestornu mediáu pol sistema inmunolóxicu, la enfermedá celiaca)''}}</ref> Trátase de proteínes similares a la [[gliadina]] del trigu, denominaes aveninas, qu'anguaño se demostró que son capaces de provocar reaición en persones que carecen [[Gluten#Trestornos rellacionaos col gluten|trestornos rellacionaos col gluten]].<ref name=Biesiekierski2017cita /> A esto súmase que l'avena frecuentemente ta contaminada con otres ceberes con gluten.<ref name=PenaginiDilillo2013 /> "Avena puro" referir a avena ensin contaminar con otres ceberes con gluten,<ref name=CominoMoreno2015 /> lo que incorreutamente etiquétase como avena "ensin gluten" o "llibre de gluten". Esto ye por cuenta de que tradicionalmente considerábase que l'únicu problema cola avena yera la contaminación con otres ceberes con gluten, polo qu'en munchos países ta dexáu dende va tiempu l'usu de "avena puro" n'alimentos "ensin gluten" y, na mayoría de los casos, solo por aciu la llectura detallada del llistáu d'ingredientes ye posible identificalos. Estudios actuales demuestren que les distintes variedaes d'avena tienen distintos graos de toxicidá.<ref name=PenaginiDilillo2013 /><ref name=CominoMoreno2015>{{cita publicación |autor = Comín I, Moreno Mde L, Sousa C |títulu=Role of oats in celiac disease |publicación=World J Gastroenterol |volume=21 |númberu=41 |páxines=11825-31 |añu=7 Nov 2015 |pmid = 26557006 |pmc= 4631980 |doi=10.3748/wjg.v21.i41.11825 |cita=It is necessary to consider that oats include many varieties, containing various amino acid sequences and showing different immunoreactivities associated with toxic prolamins. As a result, several studies have shown that the immunogenicity of oats varies depending on the cultivar consumed. Thus, it is essential to thoroughly study the variety of oats used in a food ingredient before including it in a gluten-free diet.}}</ref> Delles variedaes d'avena puro paecen tener en teoría un baxu grau de toxicidá y dellos espertos cunten que podríen ser incluyíes na dieta ensin gluten, pero sería imprescindible conocer esautamente la variedá emplegada y nun esiste anguaño nenguna reglamentación al respeutu.<ref name=CominoMoreno2015 /> L'etiquetáu como avena "avena puro", "avena ensin gluten" o "avena llibre de gluten" nun se refier a estes variedaes, que nun fueron entá identificaes, nun se fixeron estudios abondos, nin se conoz l'efeutu al llargu plazu nos celiacos del consumu d'avena puro, polo qu'entá non pueden faese encamientos firmes sobre si ye o non posible la inclusión de "avena puro" na dieta ensin gluten.<ref name=DeSouzaDeschenes2016>{{cita publicación |autor=de Souza MC, Deschênes ME, Laurencelle S, Godet P, Roy CC, Djilali-Saiah I |títulu=Pure Oats as Part of the Canadian Gluten-Free Diet in Celiac Disease: The Need to Revisit the Issue. |publicación=Can J Gastroenterol Hepatol |añu=2016 |volume=2016 |páxines=1576360 |pmid=27446824 |pmc=4904650 |doi=10.1155/2016/1576360 |tipo= Revisión }}</ref><ref name=HaboubiTaylor2006>{{cita publicación |autor=Haboubi NY, Taylor S, Jones S |títulu=Coeliac disease and oats: a systematic review |publicación=Postgrad Med J |volume=82 |númberu=972 |páxines=672-8 |fecha=ochobre de 2006 |pmid=17068278 |pmc=2653911 |doi=10.1136/pgmj.2006.045443 |tipo= Revisión sistemática}}</ref> === Cumplimientu de la dieta ensin gluten === Nun esiste hasta a la fecha (2017) nengún métodu fiable pa evaluar de manera oxetiva'l cumplimientu estrictu de la dieta.<ref name=Newnham2017cita1>{{cita publicación |autor= Newnham ED |títulu=Coeliac disease in the 21st century: paradigm shifts in the modern age |fecha=marzu de 2017 |publicación=J Gastroenterol Hepatol |volume=32 Suppl 1 |páxines=82-85 |doi=10.1111/jgh.13704 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28244672 |pmid= 28244672 |tipo= Revisión |cita=A significant weakness of all clinical studies in CD to date has been the absence of an objective measure of dietary compliance. Coeliac antibodies, intestinal histology, and symptoms are all imperfect tools for assessment of adherence. ''(Una debilidá significativa de tolos estudios clínicos sobre enfermedá celiaca hasta la fecha foi l'ausencia d'una midida oxetiva del cumplimientu dietéticu. Los anticuerpos celiacos, la histoloxía intestinal y los síntomes son toes ferramientes imperfectes pa la evaluación de l'adherencia.)''}}</ref> Nengún de los métodos conocíos ye fiable (cuestionarios rellenaos polos pacientes, evaluación de los síntomes, determinación de los anticuerpos específicos de la celiaca y afayos nes biopsies duodenales).<ref name=Newnham2017 /><ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /> De manera intencional o non, davezu los pacientes nun reconocen que realicen transgresiones de la dieta, nin son capaces d'identificar les contaminaciones accidentales.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /> Estudios actuales demuestren qu'aproximao'l 80% de los celiacos sigui teniendo mancadura intestinal, a pesar del tratamientu calteníu cola dieta ensin gluten.<ref name=SeeKaukinenCita1/> La principal causa d'esta falta de recuperación ye la ingesta inalvertida de gluten, principalmente debida a [[Dieta ensin gluten#Contaminación cruciada|contaminaciones cruciaes]].<ref name=SeeKaukinen /><ref name=AGA2006/> Con frecuencia, les persones con una educación básica probe y una baxa comprensión de cómo se realiza una dieta ensin gluten creen que tán siguiendo puramente la dieta, pero tán cometiendo errores frecuentes.<ref name=SeeKaukinen /><ref name=MulderVanWanrooij /> Un problema habitual ye la poca conciencia del paciente de fontes comunes de gluten,<ref name=Freeman2008 /> como la contaminacion cruciada, l'[[avena]], les [[hostia|hosties de comunión]], les [[Malta (refrescu)|bebíes malteadas]], los [[melecina#Gluten nes melecines|melecines]], los alimentos procesaos, les comíes en restoranes y eventos sociales.<ref name=CiacciCiclitira2015 /><ref name=Freeman2008 /><ref name=TaylorLebwohl2015 /> Si la supresión del [[gluten]] nun ye completa, persisten el [[Celiaquía#Afayos nes biopsies duodenales|dañu na mucosa intestinal]], l'[[Enfermedá autoinmune|activación inmunolóxica]] y el riesgu de desenvolver entueyos de salú bien graves, ente les que cabo señalar diversos tipos de cáncer (tantu del aparatu dixestivu, con una medría del riesgu del 60%, como d'otros órganos), [[enfermedá neurolóxica|trestornos neurolóxicos]] y [[enfermedá mental|psiquiátricos]] (conocíos como "[[neurogluten]]"), otres [[enfermedá autoinmune|enfermedaes autoinmunes]] y [[osteoporosis]].<ref name=AgesCD /><ref name=HanChen2015 /><ref name=Hourigan2006 /><ref name=NadhemAzeez2014 /><ref name=GreenJabri /><ref name=HadjivassiliouDuker2014 /><ref name=Woodward2016 /> Nin l'ausencia de síntomes dixestivos, nin la negatividad de los anticuerpos garanticen qu'esista una recuperación de la mucosa intestinal, que la so valoración por aciu les biopsies ye complicada.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /><ref name=SeeKaukinen2015 /> Esto debe a que les mancadures del intestín suelen consistir en cambeos mínimos, ensin atrofia de les vellosidaes, difíciles d'identificar.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /> Desenvolviéronse nuevos métodos, entá non validaos, pa monitorizar el cumplimientu estrictu de la dieta, como la midida de péptidos de gluten nes fieces o la orina, que paecen ufiertar una alternativa realista.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /><ref name=SeeKaukinen2015 /> === Símbolu de la espiga barrada === [[Ficheru:Espiga barrada.jpg|thumb|El símbolu de la espiga barrada ye'l símbolu internacionalmente reconocíu pa los alimentos seguros pal consumu por persones con enfermedá celiaca.]] En dellos países desenvueltos y otros en víes de desenvolvimientu, ellaboróse un símbolu universal de “productu ensin gluten”, representáu por una espiga de trigu encapsulada nun círculu con una barra per delantre, denomada "espiga barrada". Atópase reguláu pola AOECS (Association Of European Coeliac Societies - Asociación de Celiacos Europeos), quien delega nes sos asociaciones miembros la concesión del so usu y control. Les industries tienen de certificase nel ELS (European Licensing Systems - Sistema de Llicencies Européu) pa poder utilizalo. Por que la espiga barrada tenga validez, tien de figurar el númberu de rexistru concedíu pola asociación. Si nun s'acompaña de nenguna espresión, significa que'l productu contién menos de 20 mg/kg (20 ppm). === Gluten nes melecines y productos farmacéuticos === Los productos farmacéuticos pueden contener gluten, incluyendo [[melecina|melecines]] recetados y de venta llibre, [[gargarismos]] y [[colutorios]], [[suplementu vitamínicu|suplementos vitamínicos]] y minerales, [[planta melecinal|productos a base de plantes melecinales]] y [[Suplementu dietéticu|suplementos dietéticos]], según [[vendaje|viendas adesives]], [[esparadrapu|esparadrapos]] y [[tira adesiva sanitaria|tires adesives sanitaries]].<ref name=DayAugustin2006>{{cita publicación |autor= Day L, Augustin MA, Batey IL, Wrigley CW |títulu=Wheat-gluten uses and industry needs |fecha=2006 |publicación=Trends in Food Science & Technology |volume=17 |númberu=2 |páxines=82– 90 |doi=10.1016/j.tifs.2005.10.003 |url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0924224405002487 |tipo= Revisión}}</ref><ref name=NIHCDtreatment>{{cita web |url=https://www.niddk.nih.gov/health-information/digestive-diseases/celiac-disease/treatment |títulu=Treatment for Celiac Disease |fecha=xunu de 2016 |fechaaccesu=9 de xunu de 2017 |autor=[[National Institutes of Health (Estaos Xuníos)]] }}</ref> ==== Melecines ==== N'España, la llexislación obliga a declarar nel prospeutu de les melecines la presencia de gluten, cuando foi añadíu como excipiente de forma intencional.<ref name=PerezDiezGuillenLorente2017 /> Sicasí, nun ye posible conocer si una melecina contién traces de gluten, que suponen un riesgu pa les persones celíaques y tienen de ser evitaes.<ref name=PerezDiezGuillenLorente2017>{{cita publicación |autor= Pérez-Díez C, Guillén-Lorente S, Palombu-Palombu P |títulu=[What medication should be prescribed to a patient with coeliac disease?] |fecha=13 de mayu de 2017 |publicación=Semergen |volume=S1138-3593(17)30038-2 |doi=10.1016/j.semerg.2017.01.012 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28511881 |pmid= 28511881 |tipo= Revisión}}</ref> Ye probable que nesti casu trazar sían tan pequeñes que nun supongan nengún riesgu, pero dalgunos autores consideren que pa garantizar l'usu seguru de les melecines tendríen de ser especificaes nel prospeutu, l'etiquetáu y la ficha téunica.<ref name=NIHCDtreatment /><ref name=PerezDiezGuillenLorente2017 /> La llexislación actual n'España, y n'otros países como Estaos Xuníos, nun esixe a los fabricantes l'analís nin la declaración de trazar de gluten derivaes de residuos mientres el procesu de produición de los [[principiu activu|principios activos]] o [[excipiente]]s.<ref name=PerezDiezGuillenLorente2017 /> Coles mesmes, los excipientes y los procesos de fabricación pueden camudar o nun tar dafechu descritos.<ref name=King2013 /><ref name=MangionePatel2008 /> La llexislación actual solo esixe analizar si hai gluten cuando s'utiliza almidón de trigu, avena, cebada o centenu como excipiente.<ref name=PerezDiezGuillenLorente2017 /> Nel casu de que s'emplegaren almidones de maíz, pataca, arroz y los sos derivaos, solo obliga a analizar que nun esistan almidones d'otru orixe y especificar nel prospeutu, l'etiquetáu y la ficha téunica de la melecina l'almidón y la planta de la que procede.<ref name=PerezDiezGuillenLorente2017 /> Solo dellos fabricantes realicen controles del productu final y declaren voluntariamente que los sos productos son llibres de traces de gluten.<ref name=NIHCDtreatment /><ref name=King2013 /> Un estudiu del Grupu de Trabayu de Nutrición del Colexu Oficial de Farmacéuticos de Bizkaia destináu a iguar una guía de melecines xenériques con y ensin gluten, concluyó qu'anque los llaboratorios aseguren que cumplen la llexislación vixente, nengún realiza analís pa comprobar el conteníu final de gluten de les melecines xenériques qu'ellaboren.<ref name=PerezDiezGuillenLorente2017 /> Xeneralmente, los profesionales de la salú ignoren les fontes potenciales de gluten<ref name=King2013>{{cita publicación |autor= King AR; University of Kansas Drug Information Center Experiential Rotation Students, August 2012 |títulu=Gluten Content of the Top 200 Medications: Follow-Up to the Influence of Gluten on a Patient's Medication Choices |fecha=ochobre de 2013 |publicación=Hosp Pharm |volume=48 |númberu=9 |páxines=736-43 |doi=10.1310/hpj4809-736 |pmid= 24421547 |pmc= 3857120}}</ref> y los farmacéuticos non siempres disponen del tiempu necesariu nin los recursos d'información fayadizos.<ref name=King2013 /> Poro, conviértese en llabor de los pacientes comprobar si les sos melecines contienten gluten o traces de gluten.<ref name=King2013 /> Pa esclariar les duldes y axenciar la información precisa, el procedimientu indicáu ye realizar una consulta direutamente col llaboratoriu.<ref name=NIHCDtreatment /> ===== Alvertencies en melecines que contienen almidones de ceberes con gluten ===== Según l'artículu 34 del Real Decretu 1345/2007 y la Circular 02/2008 de l'[[Axencia Española de Melecines y Productos Sanitarios]], cuando una melecina contenga como excipiente almidón de trigu, avena, cebada, centenu o cualesquier de los sos derivaos, amás de la declaración obligatoria de la so presencia, tendrá d'incluyise la siguiente información:<ref name=PerezDiezGuillenLorente2017 /> {{quote|• Si la melecina contién menos de 20 ppm de gluten, va declarase la so presencia pero tamién se va indicar: «ye afechu pa pacientes celiacos» y «los pacientes con alerxa a X (distinta de la enfermedá celiaca) nun tienen de tomar esta melecina». • Si la melecina contién más de 20 ppm va incluyise la siguiente información: «esta melecina contién almidón de X, qu'equival a ‘x' ppm de gluten, lo quedebe ser teníu en cuenta polos pacientes celiacos» y «los pacientes con alerxa a X (distinta de la enfermedá celiaca) nun tienen de tomar esta melecina».}} ==== Suplementos vitamínicos, minerales y dietéticos, y productos a base de plantes ==== Los suplementos vitamínicos, minerales y dietéticos y los productos a base de plantes melecinales nun son melecines y polo tanto nun tán regulaos pola mesma llexislación que les melecines.<ref name=MangionePatel2008>{{cita publicación |autor= Mangione RA, Patel PN |títulu=Caring for patients with celiac disease: the role of the pharmacist |fecha=setiembre-ochobre de 2008 |publicación=J Am Pharm Assoc |volume=48 |númberu=5 |páxines=y125-35; quiz y136-9 |doi=10.1331/JAPhA.2008.08014 |url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18826893 |pmid= 18826893 |tipo= Revisión}}</ref> Polo xeneral, la llectura del etiquetáu nun ye abondu pa esclariar si'l productu contién gluten o traces.<ref name=MangionePatel2008 /> == Pronósticu == El siguimientu estricto y siguío de la [[dieta ensin gluten]] (DSG) produz una remisión clínica sostenida, y que tanto la esperanza de vida como'l riesgu de mortalidá o d'apaición d'entueyos rellacionaos cola enfermedá celiaca sían similares a los de la población xeneral.<ref name=EC2008 /><ref name=HanChen2015 /> El tiempu necesariu pa consiguir una completa recuperación de la mucosa intestinal bazcuya ente dos y cinco años dende l'entamu de la dieta ensin gluten.<ref name=MorenoRodríguezHerrera2017 /> La ingesta siguida de gluten, inclusive en forma de traces, y el retrasu diagnósticu son los dos factores más rellacionaos col desenvolvimientu d'entueyos.<ref name=EC2008 /><ref name=HanChen2015 /> La mayoría de les recaídes o recidivas que presenten los pacientes celiacos que siguen una dieta ensin gluten son debíes a consumos inalvertíos o intencionales d'alimentos que contienen gluten o que s'han [[Dieta ensin gluten#Contaminación cruciada|contamináu]] con gluten en cualesquier de les fases de la so ellaboración o preparación culinaria.<ref name=EC2008 /><ref name=SeeKaukinen2015 /> Les persones celíaques ensin tratamientu presenten un riesgu aumentáu pal desenvolvimientu de too tipu de cánceres.<ref name=HanChen2015 /> Los más frecuentes son los rellacionaes con [[Linfoma non hodgkiniano|linfomes non Hodgkin]] de [[Linfoma de célules B|célules B]] o [[Linfoma de célules T|T]], bien sían intestinales o d'otros órganos. El riesgu de desenvolver cánceres gastrointestinales ye un 60% superior al de la población xeneral.<ref name=HanChen2015 /> El riesgu de [[cáncer d'esófagu]] ye eleváu y en persones nueves, una causa importante de mortalidá ye'l [[adenocarcinoma]] del intestín delgáu, provocáu pola inflamación crónica de la mucosa intestinal.<ref name=HanChen2015 /> Tamién se describieron en persones celíaques tumores [[Orofaringe|orofaríngeos]], d'[[cáncer d'estómagu|estómagu]], de [[cáncer de colon|colon]], hepatobiliares, de [[páncrees]], de [[Cáncer de vexiga|vexiga]], de [[Cáncer de mama|mama]] y [[Tumor cerebral|cerebrales]], con un riesgu baxo, llixeramente cimeru al de población xeneral pa la mayoría d'ellos.<ref name=EC2008 /><ref name=Hourigan2006 /><ref name=GreenJabri /> El riesgu de desenvolver cáncer mengua una vegada empecipiáu'l tratamientu cola dieta ensin gluten y polo xeneral oldear col de la población xeneral, lo qu'indica que la dieta exerz un papel proteutor frente al cáncer nos celiacos.<ref name=HanChen2015 /> Coles mesmes, la dieta ensin gluten ye la única opción pa prevenir contra'l desenvolvimientu de ciertos raros tipos de cáncer, bien agresivos.<ref name=CatassiBearzi2005 /> L'efeutu proteutor de la dieta ensin gluten ye especialmente eficaz cuando esta empecípiase mientres el primer añu de vida.<ref name=CatassiBearzi2005 /> === Formes refractaries === Una pequeña parte de les persones con enfermedá celiaca puede llegar a desenvolver un entueyu local, nes formes denominaes «refractaries». Definiéronse como aquellos pacientes que siguen teniendo síntomes de malabsorción (dolor [[abdome|abdominal]], hinchadura fluctuante, [[foria|fories]] y perda de pesu) xunto con persistencia de l'atrofia de les vellosidaes intestinales, mientres más de doce meses a pesar de siguir puramente una [[dieta ensin gluten]]. Acompañar d'un claru empeoramientu del estáu xeneral.<ref name=EC2008 /><ref name=Woodward2016 /> Les cifres envaloraes de la so incidencia son bien variables, con rangos que bazcuyen ente'l 0,3% y el 10% de los casos d'enfermedá celiaca.<ref name=Woodward2016 /> Los retrasos diagnósticos y l'esposición caltenida al gluten paecen ser la causa del desenvolvimientu d'enfermedá celiaca refractaria.<ref name=Woodward2016 /> Sicasí, esta definición nun ta afecha y puede conducir tanto a un infradiagnóstico como a un sobrediagnóstico d'enfermedá refractaria. Per un sitiu, el requisitu de la presencia de síntomes nun ta d'acordies col fechu de que la mayoría de celiacos con enfermedá activa nun presenta síntomes de malabsorción ya inclusive una parte son dafechu asintomáticos a nivel dixestivu, polo qu'atendiendo a los síntomes podría nun reconocese una enfermedá refractaria. Per otru llau, la mayor parte de casos con atrofia de les vellosidaes intestinales caltenida a pesar del tratamientu cola dieta deber a ingestiones inalvertíes de gluten, polo que nestos casos podría diagnosticase por error una enfermedá refractaria.<ref name=Woodward2016 /> Ye necesaria una detallada revisión dietética.<ref name=CiacciCiclitira2015>{{cita publicación |autor= Ciacci C, Ciclitira P, Hadjivassiliou M, Kaukinen K, Ludvigsson JF, McGough N, Sanders DS, Woodward J, Leonard JN, Swift GL |títulu= The gluten-free diet and its current application in coeliac disease and dermatitis herpetiformis |fecha= abril de 2015 |publicación= United European Gastroenterol J |volume= 3 |númberu= 2 |páxines= 121-35 |doi= 10.1177/2050640614559263 |pmid= 25922672 |pmc= 4406897 |tipo= Revisión}}</ref> Un problema habitual ye la poca conciencia del paciente de fontes comunes de gluten,<ref name=Freeman2008>{{cita publicación |autor= Freeman HJ |títulu= Refractory celiac disease and sprue-like intestinal disease |fecha= 14 de febreru de 2008 |publicación= World J Gastroenterol |volume= 14 |númberu= 6 |páxines= 828-30 |pmid= 18240339 |pmc= 2687049 |tipo= Revisión}}</ref> como l'[[avena]], les [[hostia|hosties de comunión]], les [[Malta (refrescu)|bebíes malteadas]], les [[melecina#Gluten nes melecines|melecines]], los alimentos procesaos, les comíes en restoranes y eventos sociales.<ref name=CiacciCiclitira2015 /><ref name=Freeman2008 /><ref name=TaylorLebwohl2015>{{cita publicación |autor= Taylor AK, Lebwohl B, Snyder CL, Green PHR |fecha= 17 de setiembre de 2015 |títulu= Celiac Disease |publicación= GeneReviews® |url= https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK1727/ |tipo= Revisión}}</ref> Nuna pequeña parte de celiacos, les prolaminas del maíz paecen ser la causa del dañu calteníu na mucosa intestinal y ardíciense de la so retirada de la dieta.<ref name=CiacciCiclitira2015 /> Estes formes refractaries clasifíquense'n dos tipos acordies colos afayos inmunohistoquímicos reparaos nes biopsies duodenales. Nel tipu 1 el fenotipu linfocitario intraepitelial ye normal, constituyíu por [[linfocito T|linfocitos CD3 y CD8 positivos]]. Nel tipu 2, la población linfocitaria intraepitelial atópase alteriada, constituyida pola espansión clonal d'un solu fonduxe linfocitaria, qu'espresa namái receptores CD3 nel [[citoplasma]], ensin que na superficie haya receptores CD3 y CD8. Esti tipu 2 precisa un siguimientu especial dáu'l so eleváu riesgu de progresión a linfoma intestinal primariu de célules T.<ref name=EC2008 /> El tratamientu de les formes refractaries consiste nun soporte nutricional fayadizu, nel que la dieta ensin gluten estricta complementar con suplementos de [[vitamina|vitamines]] y [[Sales minerales|minerales]]. Na mayor parte de los casos ye conveniente'l tratamientu con [[glucocorticoide]]s, qu'en munchos d'ellos polo xeneral producen un ameyoramientu clínicu. Nos casos resistentes a los glucocorticoides, suélense emplegar los [[inmunosupresores]], que se deben alministrar con procuru por cuenta de la posible apaición d'[[Reacción adversa a medicamentos|efeutos secundarios]]. Ente estos axentes, emplegar en casos aisllaos el [[infliximab]] y el [[alemtuzumab]], con bona respuesta. <ref>{{cita publicación |apellíu=Gillet |nome=HR |apellíu2=Arnott |nome2=ID |apellíu3=NcIntyre |nome3=M |apellíu4=Campbell |nome4=S |apellíu5=Dahele |nome5=A |apellíu6=Priest |nome6=M |apellíu7=''et al.'' |títulu=Successful infliximab treatment for steroid-refractory celiac disease: a case report |añu=2002 |publicación=Gastroenterology |volume=122 |páxines=800-5}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíu=Vives |nome=S |apellíu2=Ruiz de Morales |nome2=JM |apellíu3=Ramos |nome3=F |apellíu4=Suárez Vilela |nome4=D |títulu=Alemtuzumab for refractory celiac disease in a patient at risk for enteropathy-associated T-cell lymphoma |añu=2006 |publicación=N Engl J Med |volume=354 |páxines=2514-5}}</ref> Nun esiste entá un tratamientu ideal y el pronósticu d'estos pacientes sigue siendo grave, especialmente en formar tipu 2, nes que la sobrevivencia ye del 44%-58% al cabu de cinco años.<ref name=Woodward2016 /><ref name=CellierDelabesse2000>{{cita publicación |apellíu=Cellier |nome=C |apellíu2=Delabesse |nome2=Y |apellíu3=Helmer |nome3=C |apellíu4=Patey |nome4=N |apellíu5=Matuchansky |nome5=C |apellíu6=Jabri |nome6=B |apellíu7=''et al.'' |títulu=Refractory sprue, coeliac disease, and enteropathy associated T-cell lymphoma |añu=2000 |publicación=Lancet |volume=356 |páxines=203-8}}</ref> Esta alta tasa de mortalidá débese principalmente a que'l 33%-67% de los casos progresa a linfoma intestinal primariu de célules T,<ref name=Woodward2016 /> que provoca malabsorción grave con insuficiencia intestinal y rique una [[nutrición parenteral]] total.<ref name=KellyBai2015>{{cita publicación |autor= Kelly CP, Bai JC, Liu Y, Leffler DA |títulu=Advances in diagnosis and management of celiac disease |fecha=mayu de 2015 |publicación=Gastroenterology |volume=148 |númberu=6 |páxines=1175-86 |doi=10.1053/j.gastro.2015.01.044 |pmid= 25662623 |pmc= 4409570 |tipo= Revisión}}</ref> La mayoría de les persones nes que la enfermedá evolucionen a linfoma intestinal fina mientres los ocho meses siguientes al diagnósticu, con una tasa de sobrevivencia al cabu de cinco años de tan solo un 11%.<ref name=Woodward2016 /> Formar tipu 1 tienen muncho meyor pronósticu, raramente progresen a linfoma<ref name=Woodward2016 /> y suelse consiguir la so recuperación total nel 80-90% de los casos.<ref name=CellierDelabesse2000 /> Tán desenvolviéndose nuevos tratamientos, tales como los axentes bloquiadores de la [[interleucina|interleucina 15]] o'l [[tresplante de migollu oseu]] nes formes refractaries de tipu 2.<ref name=CellierDelabesse2000 /> == Profilaxis == Anguaño, conozse que nin la duración de la lactancia materna nin la edá d'introducción del [[gluten]] na dieta previenen el riesgu de desenvolver la enfermedá celiaca, magar el retrasu na introducción del gluten acomuñóse con un retrasu na apaición de la enfermedá.<ref name=LionettiCastellaneta /><ref name=VriezingaAuricchio /> La xenética de riesgu (presencia de los [[Celiaquía#Marcadores xenéticos|haplotipos HLA-DQ2, HLA-DQ8 o dalgunu de los sos alelos]]) constitúi un importante factor predictivu de la posibilidá de desenvolver la enfermedá celiaca.<ref name=LionettiCastellaneta /><ref name=VriezingaAuricchio /> == Sensibilidá al gluten non celiaca == [[Ficheru:Wiki.SensibGluten.Organigrama.color.2.jpg|thumb|300px|Algoritmu diagnósticu pa confirmación de sensibilidá al gluten non celiaca.]] Dende va una década aproximao, cada vez con mayor frecuencia reparar pacientes que tienen intenses y frecuentes molesties dixestives (idéntiques a los celiacos) pero tienen [[anticuerpo|seroloxía]] y [[xenética]] negativa y mínimes alteraciones nes [[#Biopsies duodenales|biopsies duodenales]].<ref>{{cita publicación |apellíu=Catassi |nome=C |apellíu2=Bai |nome2=JC |apellíu3=Bonaz |nome3=B |apellíu4=''et al.'' |títulu=Non-Celiac Gluten sensitivity: the new frontier of gluten related disorders |añu=2013 |publicación=Nutrients |volume=5 |páxines=3839-53}}</ref> <ref>{{cita publicación |apellíu=Biesiekierski |nome=JR |apellíu2=Muir |nome2=JG |apellíu3=Gibson |nome3=PR |apellíu4=''et al.'' |títulu=Is gluten a cause of gastrointestinal symptoms in people without celiac disease? |añu=2013 |publicación=Curr Allergy Asthma Rep |volume=13 |númberu=6 |páxines=631-8}}</ref> Estos pacientes representen ente un 8-12% de la población xeneral y ardíciense claramente del siguimientu con una [[dieta ensin gluten]], (DSG) que puede empecipiase en cualquier momentu por un periodu de prueba (de 6 meses a lo menos) y si resulta favorable y eficaz, de forma enllargada mientres tola so vida, al igual que los pacientes celiacos.<ref name=Mooney>{{cita publicación |apellíu=Mooney |nome=PD |apellíu2=Aziz |nome2=I |apellíu3=Sanders |nome3=DS |apellíu4=''et al.'' |títulu=Non-celiac gluten sensitivity: clinical relevance and recommendations for future research |añu=2013 |publicación=Neurogastroenterol Motil |volume=25 |páxines=864-71}}</ref> <ref name=Lundin>{{cita publicación |apellíu=Lundin |nome=KE |apellíu2=Alaedini |nome2=A |títulu=Non-celiac gluten sensitivity |añu=2012 |publicación=Gastrointest Endosc Clin N Am |volume=22 |páxines=723-34}}</ref> <ref name=Carroccio>{{cita publicación |apellíu=Carroccio |nome=A |apellíu2=Mansueto |nome2=P |apellíu3=Iacono |nome3=G |apellíu4=''et al.'' |títulu=Non-celiac wheat sensitivity diagnosed by double-blind placebo-controlled challenge: exploring a new clinical entity |añu=2012 |publicación=Am J Gastroenterol |volume=107 |páxines=1898-906}}</ref> Esta entidá clínica denominar [[sensibilidá al gluten|sensibilidá al gluten non celiaca, sensibilidá al gluten, enteropatía sensible al gluten o enteritis linfocítica non celiaca]]. Suel acompañase igualmente de manifestaciones extra-intestinales acomuñaes, ente les que s'inclúin diversos síntomes [[Neuroloxía|neurolóxicos]], tales como [[cefalea|cefalees]], formigueos en manes y pies, dolores músculo-esqueléticos, [[ataxia]] y cansanciu aumentáu ensin motivu aparente. Tamién se describió la so asociación con trestornos de índole [[Psiquiatría|psiquiátrica]], como l'[[autismu]] y dellos casos d'[[esquizofrenia]].<ref name=Lundin /><ref name=Barcia /><ref name=Valicenti-McDermott /><ref name=Kalaydjian /> Como asocede cola enfermedá celiaca, ye difícil rellacionar cola ingesta de [[gluten]] l'apaición de los variaos síntomes dixestivos y extra-dixestivos que presenta la sensibilidá al gluten non celiaca. (Vease l'apartáu [[#Dificultá pa la identificación de los síntomes|Enzancái pa la identificación de los síntomes]]) Coles mesmes, ye habitual nun esperimentar ameyoramientu o inclusive tener un aparente empeoramientu al empiezu de la dieta ensin gluten. (Vease l'apartáu [[#Considerancies importantes sobre la prueba cola dieta ensin gluten|Considerancies importantes sobre la prueba cola dieta ensin gluten]]) == Contaminación de los alimentos pa celiacos == Los pacientes celiacos atopar con importantes problemes de tipu socioeconómico una y bones los productos ensin gluten son más caros y esiste menor variedá. Unu de los problemes esistentes nel mercáu ye que les farines ensin gluten (d'arroz o maíz) munches vegaes tán "contaminaes" por cuenta de que la so fabricación realizar en fábriques onde s'utiliza farina de trigu. Dende la Universidá de Valladolid (UVA) trabayar con empreses fariñeres por que dixebren la so produición y empiecen a ufiertar al mercáu variedá de farines ensin gluten y por que se fabriquen productos ensin gluten con calidá similar y a un preciu algamadizu.<ref>[http://www.dicyt.com/noticias/investigadores-de-la universidá-de-valladolid-ellaboren-nueves-farines-y-productos-aptos-pa-celiacos] investigadores-de-la universidá-de-valladolid-ellaboren-nueves-farines-y-productos-aptos-pa-celiacos</ref> == Día de los celiacos == [[Ficheru:Dia nacional dels celíacs.jpg|thumb|120px|right|Logotipu del día nacional del celiacu n'España.]] El día internacional de los celiacos celébrase'l 5 de mayu.<ref>{{cita web |url=http://www.celiaco.org.ar/novedades/72-27-de-mayu-dia-internacional-del-celiaco- |títulu=27 de Mayu - Día Internacional del Celiacu |fechaaccesu=22 de setiembre de 2011 }}</ref> == Ver tamién == * [[Dermatitis herpetiforme]] * [[Sensibilidá al gluten non celiaca]] * [[Gluten]] * [[Dieta ensin gluten]] * [[Neurogluten]] * [[Protocolu diagnósticu de la enfermedá celiaca]] == Notes == {{llistaref|group=lower-alpha}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == * [http://www.msc.es/organizacion/sns/planCalidadSNS/boletinAgencia/suplementoImpacto/8/snsenmarcha2.html Gobiernu d'España - Ministeriu de Sanidá y Política Social - Nuevu protocolu de Detección Precoz de la Celiaquía] * [http://www.msssi.gob.es/profesionales/prestacionesSanitarias/publicaciones/Celiaquia/enfermedadCeliaca.pdf Gobiernu d'España - Ministeriu de Sanidá, Servicios Sociales ya Igualdad - Diagnóstico precoz de la Enfermedá Celiaca] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181005102724/http://www.msssi.gob.es/profesionales/prestacionesSanitarias/publicaciones/Celiaquia/enfermedadCeliaca.pdf |date=2018-10-05 }} * [http://www.sage.org.ar/nueva/docs/guias_consensos_arg/guia-practica-clinica-enf-Celiaca.pdf Ministeriu de Salú d'Arxentina - Guía de práutica clínica sobre diagnósticu y tratamientu de la Enfermedá Celiaca] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131002170625/http://www.sage.org.ar/nueva/docs/guias_consensos_arg/guia-practica-clinica-enf-Celiaca.pdf |date=2013-10-02 }} * {{Enllaz rotu|1= |2=http://www.msal.gov.ar/celiacos/pdf/llei-26588.pdf |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * http://www.msal.gov.ar/celiacos/pdf/resolucion_102-2011.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130118232523/http://www.msal.gov.ar/celiacos/pdf/resolucion_102-2011.pdf |date=2013-01-18 }} * [http://www.mobiceliac.com/ mobiCeliac] (App pa dispositivos móviles con información relevante pa celiacos n'España. Única app pa celiacos n'España encamentada nel ''European Directory of Health Apps 2012-2013''). * {{Enllaz rotu|1=celebru-celiacos.html Cuando'l gluten ataca al celebru |2=http://www.xlsemanal.com/conocer/salud/20170418/cuando-el-gluten-ataca-al |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}, reportaxe en [[Vocento|XL Selmanal]] {{Tradubot|Celiaquía}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Enfermedaes autoinmunitarias|Celiaquia]] [[Categoría:Enfermedaes del aparatu dixestivu]] [[Categoría:Intestín delgáu]] [[Categoría:Intolerancia a los alimentos]] [[Categoría:Medicina]] [[Categoría:Bioquímica]] [[Categoría:Química culinaria]] ckaqihjbhhg3xqwi0m8uz31eafewe3z 0 110820 4379238 4286355 2025-06-24T18:21:47Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 2 referencia(es) y marcando 2 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379238 wikitext text/x-wiki La '''ceremonia d'apertura de los''' '''Xuegos Olímpicos de Pyeongchang 2018''' realizóse'l vienres [[9 de febreru]] de [[2018]] nel Estadiu Olímpicu de Pyeongchang.<ref name="elping">[https://elpais.com/elpais/2018/02/09/album/1518171367_078166.html «La inauguración de los Juegos Olímpicos de Invierno 2018, en imágenes»]. El País. 10 de febreru de 2018. Consultáu'l 11 de febreru de 2018.{{cita noticia|títulu=La inauguración de los Juegos Olímpicos de Invierno 2018, en imágenes|url=https://elpais.com/elpais/2018/02/09/album/1518171367_078166.html|fechaaccesu=11 de febreru de 2018|agencia=El País|fecha=10 de febreru de 2018}}</ref> La ceremonia empezó a les 20:00 y terminó a les 22:20 hores aproximao (Zona horaria de Corea), los xuegos fueron inauguraos pol presidente surcoreanu Moon Jae-in. == Preparaciones == La ceremonia fízose nel Estadiu Olímpicu de Pyeongchang, que foi construyíu específicamente pa la ceremonia d'apertura y clausura de los xuegos, yá que nun se van realizar actividaes deportivos nel estadiu.<ref name="Dezenstadium">Tom Ravenscroft (9 de febreru de 2018). [https://www.dezeen.com/2018/02/09/temporary-demountable-stadium-pyeongchang-2018-winter-olympics-opening-ceremony/ «Demountable stadium hosts opening ceremony for Pyeongchang Winter Olympics»] (en inglés). Deezen. Consultáu'l 11 de febreru de 2018.{{cita noticia|autor1=Tom Ravenscroft|títulu=Demountable stadium hosts opening ceremony for Pyeongchang Winter Olympics|url=https://www.dezeen.com/2018/02/09/temporary-demountable-stadium-pyeongchang-2018-winter-olympics-opening-ceremony/|fechaaccesu=11 de febreru de 2018|agencia=Deezen|fecha=9 de febreru de 2018|idioma=Inglés}}</ref> Tien una capacidá de 35.000 espectadores.<ref name="Abcinauguracion">[http://abcnews.go.com/International/olympics-2018-opening-ceremony-peace-motion-kick-off/story?id=52930433 «Olympics 2018: Opening ceremony 'Peace in Motion' kicks off Pyeongchang Winter Games»]. abc. 9 de febreru de 2018. Consultáu'l 11 de febreru de 2018.{{cita noticia|títulu=Olympics 2018: Opening ceremony 'Peace in Motion' kicks off Pyeongchang Winter Games|url=http://abcnews.go.com/International/olympics-2018-opening-ceremony-peace-motion-kick-off/story?id=52930433|fechaaccesu=11 de febreru de 2018|agencia=abc|fecha=9 de febreru de 2018}}</ref> La tresmisión de la ceremonia tuvo a cargu del Olympic Broadcasting Services, y foi tresmitida en más de 200 países y territorios.<ref>{{Cita web|url=http://2018winterolympicswiki.com/opening-ceremony-pyeongchang-2018-live-9-february-2018/917/|títulu=Pyeongchang 2018 Opening Ceremony LIVE on 9 February 2018|fecha=18 January 2018|date=18 January 2018|fechaaccesu=8 February 2018|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180118124006/http://2018winterolympicswiki.com/opening-ceremony-pyeongchang-2018-live-9-february-2018/917/|fechaarchivu=2018-01-18}}</ref> == Ceremonia == La ceremonia centróse en tresmitir un mensaxe de paz. Tuvo liderada por cinco neños de la provincia rural de Gangwon, al pie de animales y otres 2.000 persones. Utilizóse teunoloxía de realidá aumentada y 5G.<ref>[https://www.lanacion.com.ar/2098589-pyeongchang-2018-el-5g-se-cuelga-la-primera-medaya «Pyeongchang 2018: el 5G se cuelga la primera medaya»]. Consultáu'l 2018-02-11.{{Cita noticia|títulu=Pyeongchang 2018: el 5G se cuelga la primera medaya|url=https://www.lanacion.com.ar/2098589-pyeongchang-2018-el-5g-se-cuelga-la-primera-medaya|fechaaccesu=2018-02-11|idioma=es}}</ref> Utilizáronse 1.218 drones pa formar distintes imáxenes (como los aniellos olímpicos), lo que batió'l récor de drones utilizaos nun show artísticu.<ref>[https://www.wired.com/story/olympics-opening-ceremony-drone-show/ «Inside the Olympics Opening Ceremony World-Record Drone Show»]. ''WIRED'' (en inglés estauxunidense). Consultáu'l 2018-02-09.{{Cite news|url=https://www.wired.com/story/olympics-opening-ceremony-drone-show/|títulu=Inside the Olympics Opening Ceremony World-Record Drone Show|work=WIRED|fechaaccesu=2018-02-09|language=en-US}}</ref> Van realizase distintes performances musicales, siendo la les destacables la interpretación del cantar «Imagine» al cargu de cuatro cantantes surcoreanos, y l'interpretación del Himnu Nacional de Corea del Sur por un coru de neños multicultural. === Desfile de les naciones === {{VT|Abanderados en la ceremonia de apertura de los Juegos Olímpicos de Pyeongchang 2018}}El desfile de les naciones foi empecipiáu, según la tradición, pola delegación de [[Grecia]] (por ser sede de los Xuegos Olímpicos Antiguos). Los #demás países participantes siguiéron-y según l'orde alfabéticu nel [[Idioma coreanu|idioma coreanu.]] Anque Corea del Sur tendría que ser la última nación n'ingresar al estadiu, decidióse que [[Corea del Norte]] y del Sur colaren xuntos so la bandera de la unificación.<ref>{{Cita web|url=http://world.kbs.co.kr/spanish/news/news_hotissue_detail.htm?No=10080998|títulu=Las dos Coreas en los XXOO de PyeongChang 2018|idioma=ES|fechaaccesu=2018-02-10|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180211071849/http://world.kbs.co.kr/spanish/news/news_hotissue_detail.htm?No=10080998|fechaarchivu=2018-02-11}}</ref> == Personalidaes == [[Ficheru:Vice_President_Pence's_Trip_to_Asia_(28394490479).jpg|miniaturadeimagen|Mike Pence saluda a l'atletes estauxunidense na ceremonia]] [[Ficheru:Kim_Yo-jong.jpg|miniaturadeimagen|Kim Yo-jong na ceremonia]] * [[Ficheru:Flag_of_Germany.svg|link=|borde|20x20px| ]] : Frank-Walter Steinmeier<ref name="dwspanishgermanypres">[http://www.dw.com/es/presidente-de-alemania-apoya-di%C3%A1logo-entre-coreas/a-42531385 «Presidente de Alemaña apoya diálogo entre Coreas»] (en spanish). [//es.wikipedia.org/wiki/Deutsche_Welle Deutsche Welle]. Consultáu'l 10 February 2018.{{cite news|títulu=Presidente de Alemania apoya diálogo entre Coreas|url=http://www.dw.com/es/presidente-de-alemania-apoya-di%C3%A1logo-entre-coreas/a-42531385|fechaaccesu=10 February 2018|agency=[[Deutsche Welle]]|language=spanish}}</ref> * [[Ficheru:Flag_of_Canada.svg|borde|20x20px| ]] : Julie Payette<ref>http://www.cbc.ca/news/politics/governor-general-payette-south-korea-olympics-1.4507777</ref> * {{PRK}} : Kim Yong-nam y Kim Yo-jong<ref name="abcn_AtOl">{{Cita web|url=http://abcnews.go.com/International/wireStory/korea-delegation-led-kims-sister-arrives-olympics-52951272|títulu=At Olympic Games, Kim Jong Un's sister takes VIP seat|apellíu=Talmadge|last=Talmadge|nome=Eric|first=Eric|fecha=9 February 2018|date=9 February 2018|títulu=At Olympic Games, Kim Jong Un's sister takes VIP seat|títulu=At Olympic Games, Kim Jong Un's sister takes VIP seat|obra=ABC News|work=ABC News|fechaaccesu=2018-02-09|fechaaccesu=2018-02-09}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_South_Korea.svg|link=|borde|20x20px]] {{Corea del Sur}}: Moon Jae-in<ref name="LaVanguardiaMoon">[https://www.lavanguardia.com/internacional/20180209/44637116639/juegos-olimpicos-de-invierno-2018.html «Lío de protocolo ante la inauguración de los juegos de invierno de Pyeongchang»] (en spanish). La Vanguardia. Consultáu'l 10 February 2018.{{cite news|títulu=Lío de protocolo ante la inauguración de los juegos de invierno de Pyeongchang|url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20180209/44637116639/juegos-olimpicos-de-invierno-2018.html|fechaaccesu=10 February 2018|agency=La Vanguardia|language=spanish}}</ref> * [[Ficheru:Flag_of_the_People's_Republic_of_China.svg|borde|20x20px| ]] : Han Zheng<ref>{{Cita web|url=http://www.bta.bg/en/gallery/image/4683766|títulu=SOUTH KOREA-CHINA-HAN ZHENG-WINTER OLYMPICS-OPENING CEREMONY|fecha=February 9, 2018|date=February 9, 2018|títulu=SOUTH KOREA-CHINA-HAN ZHENG-WINTER OLYMPICS-OPENING CEREMONY|títulu=SOUTH KOREA-CHINA-HAN ZHENG-WINTER OLYMPICS-OPENING CEREMONY}}</ref> * [[Ficheru:Flag_of_Colombia.svg|borde|20x20px| ]] : Óscar Naranxal * [[Archivu:Flag_of_Estonia.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Estonia.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Estonia]]: Kersti Kaljulaid<ref name="koreanetKaljulaid">[http://www.korea.net/NewsFocus/policies/view?articleId=153762 «Korea-Estonia summit to help launch peace through Olympics»]. Korea.net. 7 February 2018. Consultáu'l 10 February 2018. «President Moon Jae-in held a meeting with President Kersti Kaljulaid of Estonia who is on a visit to Korea to attend the PyeongChang 2018 Olympic and Paralympic Winter Games.»{{cite news|authorlink1=Kim Tae Won and Kim Young Shin|títulu=Korea-Estonia summit to help launch peace through Olympics|url=http://www.korea.net/NewsFocus/policies/view?articleId=153762|fechaaccesu=10 February 2018|agency=Korea.net|date=7 February 2018|quote=President Moon Jae-in held a meeting with President Kersti Kaljulaid of Estonia who is on a visit to Korea to attend the PyeongChang 2018 Olympic and Paralympic Winter Games.}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_Slovakia.svg|link=|borde|20x20px]] [[Eslovaquia]]: [[Andrej Kiska]]<ref>{{Cita web|url=http://sports.news.naver.com/sports_general/news/read.nhn?oid=020&aid=0003119902&redirect=false|títulu=33개국 정상급 45명 참석 밝혀… 靑 경호처가 근접 보호|títulu=33개국 정상급 45명 참석 밝혀… 靑 경호처가 근접 보호|títulu=33개국 정상급 45명 참석 밝혀… 靑 경호처가 근접 보호|fechaaccesu=8 February 2018|fechaaccesu=8 February 2018}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_the_United_States.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_the_United_States.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]]: Mike Pence y Karen Pence<ref>{{Cita web|url=http://www.edaily.co.kr/news/news_detail.asp?newsId=03821206619076408&mediaCodeNo=257&OutLnkChk=Y|títulu=美펜스, 올림픽대표단 끌고 평창行..이방카 참석은 '미정'|fecha=10 January 2018|date=10 January 2018|fechaaccesu=8 February 2018|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180110234256/http://www.edaily.co.kr/news/news_detail.asp?newsId=03821206619076408&mediaCodeNo=257&OutLnkChk=Y|fechaarchivu=2018-01-10}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_France.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_France.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Francia]]: Jean-Yves Le Drian<ref>{{Cita web|url=http://www.hani.co.kr/arti/politics/diplomacy/825180.html|títulu=평창 오는 외국정상 벌써 15명…‘올림픽 외교’ 꽃피운다|fecha=26 December 2017|date=26 December 2017|títulu=평창 오는 외국정상 벌써 15명…‘올림픽 외교’ 꽃피운다|títulu=평창 오는 외국정상 벌써 15명…‘올림픽 외교’ 꽃피운다|fechaaccesu=8 February 2018|fechaaccesu=8 February 2018}}</ref> y Laura Flessel * [[Archivu:Flag_of_Hong_Kong.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Hong_Kong.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Ḥong Kong|Hong Kong]]: Carrie Lam * [[Archivu:Flag_of_Italy.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Italy.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Italia]]: Luca Lotti<ref name="lastampalotti">Daniela Cotto (9 February 2018). [http://www.lastampa.it/2018/02/09/sport/speciali/olimpiadi-pyeongchang-2018/il-ministro-lotti-a-casa-italia-lincontro-con-lindsey-vonn-AqQhOx28jG9DmCvFllo2zL/pagina.html «Il ministro Lotti a Casa Italia, l'incontro con Lindsey Vonn»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180210153105/http://www.lastampa.it/2018/02/09/sport/speciali/olimpiadi-pyeongchang-2018/il-ministro-lotti-a-casa-italia-lincontro-con-lindsey-vonn-AqQhOx28jG9DmCvFllo2zL/pagina.html |date=2018-02-10 }} (en italian). La Stampa. Consultáu'l 10 February 2018.{{cite news|author=Daniela Cotto|títulu=Il ministro Lotti a Casa Italia, l'incontro con Lindsey Vonn|url=http://www.lastampa.it/2018/02/09/sport/speciali/olimpiadi-pyeongchang-2018/il-ministro-lotti-a-casa-italia-lincontro-con-lindsey-vonn-AqQhOx28jG9DmCvFllo2zL/pagina.html|fechaaccesu=10 February 2018|agency=La Stampa|date=9 February 2018|language=italian|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180210153105/http://www.lastampa.it/2018/02/09/sport/speciali/olimpiadi-pyeongchang-2018/il-ministro-lotti-a-casa-italia-lincontro-con-lindsey-vonn-AqQhOx28jG9DmCvFllo2zL/pagina.html|archivedate=2018-02-10}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_Japan.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Japan.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Xapón]]: [[Shinzō Abe|Shinzo Abe]]<ref name="abeatolympicsnhkworldspa">[https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/es/news/58224/ «Mandatarios de Japón y Corea del Sur acuerdan continuar ejerciendo presión sobre Corea del Norte»] (en spanish). [//es.wikipedia.org/wiki/NHK_World NHK World]. Consultáu'l 10 February 2018. «Abe y Moon sostuvieron una reunión de aproximao una hora en un hotel cerca del Estadiu Olímpicu de Pyeongchang antes de asistir el viernes a la ceremonia de apertura de los Juegos Olímpicos de Invierno.»{{cite news|títulu=Mandatarios de Japón y Corea del Sur acuerdan continuar ejerciendo presión sobre Corea del Norte|url=https://www3.nhk.or.jp/nhkworld/es/news/58224/|fechaaccesu=10 February 2018|agency=[[NHK World]]|language=Spanish|quote=Abe y Moon sostuvieron una reunión de aproximao una hora en un hotel cerca del Estadiu Olímpicu de Pyeongchang antes de asistir el viernes a la ceremonia de apertura de los Juegos Olímpicos de Invierno.}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_Lithuania.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Lithuania.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Lituania]]: Dalia Grybauskaitė<ref name="Grybauskaitė">[https://www.lrp.lt/en/press-centre/press-releases/the-president-attends-the-opening-ceremony-of-winter-olympics/29355 «The President attends the opening ceremony of Winter Olympics»]. President of the Republic of Lithuania. 9 February 2018. Consultáu'l 10 February 2018.{{cite news|títulu=The President attends the opening ceremony of Winter Olympics|url=https://www.lrp.lt/en/press-centre/press-releases/the-president-attends-the-opening-ceremony-of-winter-olympics/29355|fechaaccesu=10 February 2018|agency=President of the Republic of Lithuania|date=9 February 2018}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_Kosovo.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Kosovo.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Kosovu]]: Hashim Thaçi<ref name="rfekosovo">Alan Crosby (10 February 2018). [https://www.rferl.org/a/kosovo-winter-olympics-debut-10th-anniversary-independence-gift/29032362.html «Winter Olympics Debut A 10th-Anniversary Gift For Kosovo»]. [//es.wikipedia.org/wiki/Radio_Free_Europe/Radio_Liberty Radio Free Europe/Radio Liberty]. Consultáu'l 10 February 2018. «Hashim Thaci, president of Kosovo, said on February 5 during a ceremony presenting the official Kosovar flag to Tahiri.»{{cite news|author1=Alan Crosby|títulu=Winter Olympics Debut A 10th-Anniversary Gift For Kosovo|url=https://www.rferl.org/a/kosovo-winter-olympics-debut-10th-anniversary-independence-gift/29032362.html|fechaaccesu=10 February 2018|agency=[[Radio Free Europe/Radio Liberty]]|date=10 February 2018|quote=Hashim Thaci, president of Kosovo, said on February 5 during a ceremony presenting the official Kosovar flag to Tahiri.}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_Luxembourg.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Luxembourg.svg|link=|20x20px]]</span>]] Luxemburgu: Enrique de [[Luxemburgu]]<ref name="HenriPyeongChang">[http://www.chronicle.lu/category/luxembourg/grand-duke-henri-to-attend-winter-olympics «Grand Duke Henri to Attend Winter Olympics»]. Chronicle.lu. Consultáu'l 10 February 2018.{{cite news|títulu=Grand Duke Henri to Attend Winter Olympics|url=http://www.chronicle.lu/category/luxembourg/grand-duke-henri-to-attend-winter-olympics|fechaaccesu=10 February 2018|agency=Chronicle.lu}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_Monaco.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Monaco.svg|link=|20x20px]]</span>]] Mónaco: Alberto II de [[Mónacu|Mónaco]]<ref name="albertiiepa">{{Cita web|url=http://www.epa.eu/sports-photos/alpine-skiing-photos/pyeongchang-2018-olympic-games-photos-54101554|títulu=Prince Albert II of Monaco (C) reacts as he visits the House of Switzerland during the PyeongChang 2018 Olympic Games, South Korea|títulu=Prince Albert II of Monaco (C) reacts as he visits the House of Switzerland during the PyeongChang 2018 Olympic Games, South Korea|títulu=Prince Albert II of Monaco (C) reacts as he visits the House of Switzerland during the PyeongChang 2018 Olympic Games, South Korea|fechaaccesu=10 February 2018|fechaaccesu=10 February 2018}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_the_Netherlands.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_the_Netherlands.svg|link=|20x20px]]</span>]] Países Baxos: Guillermo Alejandro de los [[Países Baxos]] y [[Mark Rutte]]<ref>[https://nos.nl/pyeongchang2018/artikel/2215477-koningspaar-en-premier-rutte-bij-openingsceremonie-pyeongchang.html]</ref> * [[Archivu:Flag_of_Poland.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Poland.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Polonia]]: [[Andrzej Duda|Andrzej Dulda]]<ref>{{Cita web|url=https://www.tvn24.pl/wiadomosci-z-kraju,3/wizyta-andrzeja-dudy-w-seulu-i-spotkanie-z-wiceprezydentem-usa,813345.html|títulu=Szczerski o rozmowie Dudy z wiceprezydentem USA: od razu wiadomo, że się odbędzie|títulu=Szczerski o rozmowie Dudy z wiceprezydentem USA: od razu wiadomo, że się odbędzie|títulu=Szczerski o rozmowie Dudy z wiceprezydentem USA: od razu wiadomo, że się odbędzie|fechaaccesu=8 February 2018|fechaaccesu=8 February 2018}}</ref> * [[Archivu:Flag_of_Serbia.svg|link=|borde|20x20px|<span>[[Archivu:Flag_of_Serbia.svg|link=|20x20px]]</span>]] [[Serbia]]: Vanja Udovičić<ref>[http://www.zurnal.rs/miks/zimski-sportovi/59723/zimske-olimpijske-igre-svecano-otvorene-u-pjoncangu]</ref> * [[Archivu:Flag_of_Switzerland_(Pantone).svg|link=|borde|15x15px|<span>[[Archivu:Flag_of_Switzerland_(Pantone).svg|link=|15x15px]]</span>]]<span class="flagicon"> [[Suiza]]: Alain Berset<ref name="Bersetlacote">[https://www.lacote.ch/dossiers/jeux-olympiques-d-hiver-de-pyeongchang-2018/articles/jo-2018-alain-berset-a-pyeongchang-pour-affirmer-la-presence-de-la-suisse-735478 «JO 2018: Alain Berset à Pyeongchang pour affirmer la présence de la Suisse»] (en french). La Côte. 10 February 2018. Consultáu'l 10 February 2018.{{cite news|títulu=JO 2018: Alain Berset à Pyeongchang pour affirmer la présence de la Suisse|url=https://www.lacote.ch/dossiers/jeux-olympiques-d-hiver-de-pyeongchang-2018/articles/jo-2018-alain-berset-a-pyeongchang-pour-affirmer-la-presence-de-la-suisse-735478|fechaaccesu=10 February 2018|agency=La Côte|date=10 February 2018|language=french}}</ref></span> * [[Archivu:Flag_of_the_United_Nations.svg|link=|borde|20x20px]] [[Organización de les Naciones Xuníes|Naciones Xuníes]]: [[António Guterres]]<ref name="guterresdw">[http://www.dw.com/es/guterres-se-reuni%C3%B3-con-el-l%C3%ADder-norcoreanu-kim-yong-nam/a-42526700 «Guterres se reunió con el líder norcoreanu Kim Yong-nam»] (en spanish). [//es.wikipedia.org/wiki/Deutsche_Welle Deutsche Welle]. 10 February 2018. Consultáu'l 10 February 2018. «El secretario general de la ONX, Antonio Guterres, se encontró con el presidente nominal de Corea del Norte, Kim Yong-nam, en el marco de la inauguración de los Juegos Olímpicos de invierno en Pyeongchang.»{{cite news|títulu=Guterres se reunió con el líder norcoreanu Kim Yong-nam|url=http://www.dw.com/es/guterres-se-reuni%C3%B3-con-el-l%C3%ADder-norcoreanu-kim-yong-nam/a-42526700|fechaaccesu=10 February 2018|agency=[[Deutsche Welle]]|date=10 February 2018|language=spanish|quote=El secretario general de la ONX, Antonio Guterres, se encontró con el presidente nominal de Corea del Norte, Kim Yong-nam, en el marco de la inauguración de los Juegos Olímpicos de invierno en Pyeongchang.}}</ref> * [[Ficheru:Olympic_flag.svg|borde|20x20px]] Thomas Bach La visita de la delegación norcoreana implicó la primer visita d'un miembru de la familia de [[Kim Il-sung]] a Corea del Sur tres el fin de la [[Guerra de Corea]].<ref name="theg_USvi">{{Cita web|url=https://www.theguardian.com/world/2018/feb/09/kim-jong-uns-sister-arrives-in-south-korea-for-winter-olympics|títulu=US vice-president skips Olympics dinner in snub to North Korea officials|apellíu=Haas|last=Haas|nome=Benjamin|first=Benjamin|fecha=9 February 2018|date=9 February 2018|títulu=US vice-president skips Olympics dinner in snub to North Korea officials|títulu=US vice-president skips Olympics dinner in snub to North Korea officials|obra=the Guardian|work=the Guardian|fechaaccesu=2018-02-09|fechaaccesu=2018-02-09}}</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} == Ver tamién == * [[Abanderaos na ceremonia d'apertura de los Xuegos Olímpicos de Pyeongchang 2018]] == Enllaces esternos == {{commonscat}} [[Categoría:Ceremonies d'apertura]] [[Categoría:Xuegos Olímpicos de Pyeongchang 2018]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] hcvhwuml7nmwixmbhuc03xprxo7abj7 0 112283 4379247 4372244 2025-06-24T19:04:49Z XabatuBot 43102 iguo testu: Antón Camareru => Antón Camarero 4379247 wikitext text/x-wiki {{equipu |pattern_la1=_alianza14t|pattern_b1=_alianza14t|pattern_ra1=_alianza14t|pattern_sh1=|leftarm1=6600BB|body1=FFFFFF|rightarm1=6600BB|shorts1=FFFFFF|socks1=FFFFFF |pattern_la2=|pattern_b2=_nike_white|pattern_ra2=|pattern_sh2=|leftarm2=D00000|body2=D00000|rightarm2=D00000|shorts2=D00000|socks2=D00000 |pattern_la3=|pattern_b3=_aue1617a|pattern_ra3=|pattern_sh3=|leftarm3=FFFFFF|body3=FFFFFF|rightarm3=FFFFFF|shorts3=400080|socks3=400080 }} El '''Real Valladolid Club de Fútbol''' ye un [[club de fútbol|club]] de [[fútbol]] [[España|español]] entamáu como [[sociedá anónima deportiva]] de la ciudá de [[Valladolid]], na [[comunidá autónoma]] de [[Castiella y Llión]], y que na [[Segunda División d'España 2016/17|temporada 2016/17]] milita en [[Segunda División d'España|Segunda División]].<ref name="Institución" /><ref>{{cita web |url=https://www.marca.com/2014/05/18/futbol/1adivision/1400437439.html?a=c258b6455001d249bfd9315b756993y5&t=1400438663|títulu=Baxen Osasuna y Valladolid|editorial=Marca|fecha=18 de mayu de 2014}}</ref> Foi fundáu'l [[20 de xunu]] de [[1928]], frutu de la fusión de los dos clubes más importantes de la ciudá, el [[Club Deportivo Español (España)|Club Deportivo Español]] y la [[Real Unión Deportiva]].<ref name="Historia" /> Los [[color]]es qu'identifiquen al club son el [[Violeta (color)|violeta]] y el [[blancu (color)|blancu]], utilizaos en forma de rayes verticales nel so uniforme titular dende la so fundación.<ref>{{cita web|títulu=El club|url=http://www.canalpucela.es/elclub/|autor=www.canalpucela.es|fechaaccesu=14 d'avientu de 2008|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081218031518/http://www.canalpucela.es/elclub/|fechaarchivu=2008-12-18}}</ref> Dende [[1982]] xuega como llocal nel [[Estadiu José Zorrilla]], de propiedá [[Conceyu de Valladolid|municipal]], y con capacidá pa 26&nbsp;512 espectadores.<ref name="Estadiu" /> Cuenta na so palmarés con un únicu troféu de gran relevancia, la sumida [[Copa de la Lliga de primer División 1984|Copa de la Lliga de 1983/84]].<ref name="Historia" /> Foi subcampeón de la [[Copa del Rei de Fútbol|Copa del Rei]] en dos causes ([[Copa del Xeneralísimu de fútbol 1949-50|1949/50]] y [[Copa del Rei de fútbol 1988/89|1988/89]]), y participó en dos ediciones de la [[Copa de la UEFA]] ([[Copa de la UEFA 1984-85|1984/85]] y [[Copa de la UEFA 1997-98|1997/98]]) y una de la tamién sumida [[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa de la UEFA]] ([[Recopa d'Europa 1989-90|1989/90]]). Amás tamién ganó la [[Copa Real Federación Española de Fútbol|Copa Federación]] 52/53 y foi subcampeón na 44/45.<ref name="Historia" /> El so equipu filial, el [[Real Valladolid Club de Fútbol "B"]], milita anguaño en [[Segunda División B d'España|Segunda División B]].<ref>{{cita web |títulu=Real Valladolid B|url=http://www.realvalladolid.es/equipos/valladolid-B/plantillaValladolid-B/|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=14 d'avientu de 2008}}</ref> Ye'l club de fútbol más importante de [[Castiella y Llión]] por palmarés y historia, con un total de 42 temporaes en Primer División, 34 en [[Segunda División d'España|Segunda]] y 9 en [[Tercer División d'España|Tercer]].<ref name="Guía Marca">''Guía Marca de la Lliga 09'' Datos del Real Valladolid C. F., Páx. 205. Diariu Marca.</ref> Históricamente, ye'l [[Clasificación histórica de la primer división española de fútbol|decimotercer meyor equipu d'España]].<ref name="Guía Marca" /><ref>{{cita web |títulu=Spanish Premier Division All-Time Table 1928-2008 (77 Leagues)|idioma=inglés|url=http://www.rsssf.com/tabless/spanalltime.html|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|fechaaccesu=25 de xunetu de 2008}}</ref> Dos de los sos xugadores alzáronse col [[Troféu Pichichi]], [[Manuel Badenes]] y [[Jorge da Silva]], y diez fueron internacionales cola {{sel|España|seleición española}}.<ref name="Guía Marca" /> == Historia == {{AP|Historia del Real Valladolid Club de Fútbol}} {{VT|Trayeutoria del Real Valladolid Club de Fútbol}} [[Ficheru:Real Unión Deportiva, Los Sports, 1927-06-10 (222).jpg|thumb|250px|Plantía del [[Real Unión Deportiva]] antes del partíu contra'l [[Colo-Colo]] de [[Chile]] apostáu'l [[2 de mayu]] de [[1927]]. En dichu partíu, [[David Arellano]], [[capitán (fútbol)|capitán]] del conxuntu chilenu, recibió un fuerte golpe nel estómagu qu'a otru día-y produció la muerte. Esti sucesu conozse como la traxedia de Valladolid.<ref>{{cita web |títulu=El Colo-Colo en Europa. Los Sports (1925-1927). Zig-Zag: Los domingos footballísticos|url=http://www.memoriachilena.cl/archivos2/pdfs/MC0006536.pdf|autor=www.memoriachilena.cl|fechaaccesu=26 d'avientu de 2008}}</ref>]] === Nacencia y primeres temporaes (1924-1947) === En [[1924]] fundar en Valladolid dos clubes que anduvieron a la tema pola supremacía na ciudá: el [[Real Unión Deportiva]], venceyáu a la Congregación de Lluises y Kotskas, y por tanto d'enclín [[Conservadorismu|conservadora]], y el [[Club Deportivo Español (España)|Club Deportivo Español]], d'enclín [[Progresismu|progresista]]. Dambos ganaron dos tales [[Copa de Castiella y Lleón de fútbol|Copes de Castiella y Llión]]<ref name="Copa de Castilla y León">{{cita web |títulu=List of Champions of Castilla and León|llingua=inglés|url=http://www.rsssf.com/tabless/span-castillaleonchamp.html |autor=www.rsssf.com|fechaaccesu=26 d'avientu de 2008}}</ref> y tuvieron destacaes participaciones na [[Copa del Rei de fútbol|Copa del Rei]].<ref>{{cita web |títulu=Spanish Cup of 1927 |llingua=inglés |url=http://www.rsssf.com/tabless/spancup1927.html|autor=www.rsssf.com|fechaaccesu=26 d'avientu de 2008}}</ref> El Real Valladolid Deportivo nació'l [[20 de xunu]] de [[1928]] como resultáu de la fusión d'esos dos clubes, con [[Pedro Zuloaga Mañueco]] como primer presidente. Nel partíu de presentación, apostáu'l [[22 de setiembre]] d'esi añu nel estadiu de la Sociedad Taurina, xunto a la [[Plaza de Toros de Valladolid|Plaza de Toros]], el primer once del Real Valladolid, formáu por Arana, Pombo, Martín, Orúe, Serralde, Echevarría, Montalbán, Perico San Miguel, Sainz, Sierra y Pablo López, venció por 2-1 al [[Deportivo Alavés]] de [[Vitoria]].<ref name="Historia" /><ref>{{cita web |títulu=Pucelamanía - Historia |url=http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=32#|autor=www.blanquivioletas.com|fechaaccesu=14 d'avientu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071110104617/http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=32 |fechaarchivu=10 de payares de 2007}}</ref> L'equipu debutó nel Grupu B de la Segunda División –equivalente a una [[Tercer División d'España|Tercer División]]– del Campeonatu de Lliga que se punxo en marcha aquella mesma temporada. Na temporada 1933/1934, el Real Valladolid consiguió l'ascensu a [[Segunda División d'España|Segunda División]]. Nel so debú nella [[Segunda División d'España 1934/35|la siguiente temporada]], el conxuntu vallisoletano realizó una gran campaña, terminando segundu dientro del so grupu y postreru na fase final pol ascensu.<ref>''Guía Marca de la Liga 09'' Historia de la Segunda División, Páx. 320. Diario Marca. Ascendieron finalmente [[Hércules C.F.]] y [[Osasuna]].</ref> El [[3 de payares]] de [[1940]], en plena [[Dictadura de Francisco Franco#Etapes|posguerra]], inauguróse'l nuevu [[Antiguu Estadiu José Zorrilla|Estadiu Municipal]] en partíu de Lliga contra'l [[Arenas Club de Getxo|Arenas de Guecho]], con victoria llocal por 4-1.<ref name=ref_duplicada_2>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 49</ref> L'equipu siguió en trayeutoria ascendente, llogrando apostar la promoción d'ascensu a Primer na [[Segunda División d'España 1942/43|campaña 1942/43]], pero na [[Segunda División d'España 1943/44|temporada siguiente]] baxó a [[Tercer División d'España|Tercer División]].<ref>''Guía Marca de la Liga 09'' Historia de la Segunda División, Páx. 320. Diario Marca. Descendió como colista con 18 puntos, junto a [[Club Atlético Osasuna|Osasuna]] y [[Arenas de Guecho]], este último tras haber perdido la Promoción.</ref> L'equipu pasó trés años en Tercer antes de retornar a Segunda en [[Segunda División d'España 1946/47|1947]]. === Ascensu a Primer, final de Copa y dómina dorada (1947-1958) === Y al añu siguiente, la [[Segunda División d'España 1947-48|temporada 1947/1948]], dirixíu por [[Antonio Barrios]], proclamóse campeón de la categoría y consiguió el so primer ascensu a [[Primer División d'España|Primer División]], la máxima categoría del fútbol español.<ref>''Guía Marca de la Liga 09'' Historia de la Segunda División, Páx. 320. Diario Marca. El Real Valladolid se alzó como campeón de la Segunda con 36 puntos. Ascendió también el [[Deportivo de la Coruña]], con 33.</ref> Pal debú en Primer contratar a [[Helenio Herrera]], concluyendo la [[Primer División d'España 1948/49|campaña]] en 12º llugar. Herrera robló pol [[Atlético de Madrid]], lo que llevó a la torna d'Antonio Barrios como entrenador, y el club reforzar con xugadores como [[Emilio Aldecoa]], [[Lesmes I]] y [[Lesmes II]], que se xuníen a los yá conocíos [[José Luis Saso|Saso]], [[Julián Vaquero|Vaquero]] y [[Gerardo Coque|Coque]], ente otros. <table style="float: right; width: 160px; border: #99B3FF solid 1px"> <tr><td><div style="position: relative; font-size:xx-small;"> [[Ficheru:Soccer Field Transparant.svg|200px]] {{Etiqueta imaxe|x=0.27|y=0.04|escala=350|testu='''{{tc|José Luis Saso|Saso|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.07|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Francisco Lesmes|Lesmes I|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Juan Babot|Babot|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.41|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Rafael Lesmes|Lesmes II|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.12|y=0.39|escala=350|testu='''{{tc|Juan Antonio Ortega|Ortega|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.40|y=0.39|escala=350|testu='''{{tc|Isidoro Lasala|Lasala|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.07|y=0.56|escala=350|testu='''{{tc|Francisco Juanco|Juanco|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.56|escala=350|testu='''{{tc|Gerardo Coque|Coque|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.41|y=0.56|escala=350|testu='''{{tc|Julián Vaquero|Vaquero|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.15|y=0.67|escala=350|testu='''{{tc|Emilio Aldecoa|Aldecoa|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.34|y=0.67|escala=350|testu='''{{tc|Apolinar Revuelta|Revuelta|color=Navy}}''' }} </div></td></tr> <tr><td><small>Alliniación de la [[Copa del Xeneralísimu de fútbol 1949-50|final de Copa en 1950]] contra'l [[Athletic Club|Atlético de Bilbao]], quedando subcampeón.</small></td></tr> </table> Tres un partíu amistosu de pretemporada contra [[Osasuna]] en [[Pamplona]], la nueche del 29 al [[30 d'agostu]] de [[1949]], el [[autocar]] que llevaba al equipu de regresu a Valladolid foi arolláu nun pasu a nivel de la llocalidá [[provincia de Burgos|burgalesa]] de [[Villafría de Burgos|Villafría]]. L'accidente saldar con numberosos xugadores mancaos, pero afortunadamente ensin finaos.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 75</ref> L'equipu remató na 9ª posición de la [[Primer División d'España 1949/50|Lliga]], en realizando una notable primer vuelta, y na [[Copa del Rei de fútbol|Copa del Xeneralísimu]] d'[[Copa del Xeneralísimu de fútbol 1949-50|esa mesma temporada]], amosóse como un bloque sólidu y foi la revelación del tornéu, llantándose na final n'esaniciando a la [[Real Sociedad de Fútbol|Real Sociedad]], al [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla F. C.]] y al [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]].<ref>{{cita web |títulu=Spain - Cup 1950|llingua=inglés|url=http://www.rsssf.com/tabless/spancup1950.html|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|fechaaccesu=8 de xunetu de 2009}}</ref> El partíu decisivu apostóse'l [[28 de mayu]] de [[1950]] nel [[Estadiu Santiago Bernabéu|Estadiu de Chamartín]] de [[Madrid]] contra'l [[Athletic Club]]. Al términu del tiempu reglamentariu llegar con empate a unu, con goles de [[Telmo Zarra|Zarra]] pa los [[Bilbao|bilbainos]] y Coque pa los pucelanos, pero na prórroga Zarra anotó un [[tripleta|triplete]] que fundió al Valladolid, concluyendo'l partíu con 4-1.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 82</ref> Al entamu de la [[Primer División d'España 1950/51|temporada siguiente]], con [[Juan Antonio Ipiña|Ipiña]] nel banquín, el Valladolid convertir na revelación del campeonatu, xaciándose colos grandes y ocupando el tercer llugar al términu de la primer vuelta.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 87</ref> Pero na segunda, l'equipu desenchióse y nun pudo caltener el ritmu d'[[Atlético de Madrid]] y del [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla F. C.]], que llucharon hasta'l final pol títulu, llográu polos roxiblancos. El Real Valladolid concluyó la campaña en sesta posición, y los apiertos económicos obligar a vender a la mayor parte de les sos estrelles. Nos siguientes años el potencial del equipu foi menguando progresivamente, permaneciendo nél namái [[Gerardo Coque|Coque]], que se convirtió nel so primer {{sel|España|xugador internacional}}, y los hermanos Lesmes.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 96</ref> Sicasí, apaecieron nueves figures como [[Román Matito|Matito]], [[Juan Antonio Ortega|Ortega]] y [[Isidoro Lasala|Lasala]], y el Real Valladolid caltener na parte media de la tabla, raspiando dacuando los puestos de [[promoción d'ascensu y descenso|promoción]]. Finalmente, y magar que la [[Primer División d'España 1956/57|campaña 1956/57]] concluyera con un modestu octavu puestu, la direutiva viose obligada de nuevu a vender a la mayor parte de la plantía, que quedó práuticamente desarbolada. Ello condució al descensu na [[Primer División d'España 1957/58|temporada siguiente]], magar que [[Manuel Badenes]] foi'l [[Troféu Pichichi|máximu goliador]] de la categoría xunto a [[Ricardo Alós]] y [[Alfredo Di Stéfano]];<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 118</ref> asina concluyía una década fabulosa amenorgada polos problemes económicos. === L'equipu ascensor (1958-1964) === La direutiva presidida por Carlos del Río Herrero confió en [[José Luis Saso]] como entrenador y nun amiestu de nuevos talentos, ente los que destacó [[Emilio Morollón]], y de xugadores esperimentaos, como Coque, que tornaba a casa tres el so atayáu pasu pol Atlético de Madrid.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 122</ref> El Real Valladolid amosóse como un conxuntu sólidu que se proclamó [[Segunda División d'España 1958/59|campeón del so grupu]] y certificó la so vuelta a la máxima categoría del fútbol español. Pa reforzase de cara a la temporada siguiente, l'entrenador, Saso, viaxó a [[Uruguái]] y [[Arxentina]] en busca de nuevos talentos accesibles pa la maltrecha economía del club, y tornó con dos uruguayos, [[Julio César Benítez|Benítez]] y [[Eduardo Endériz|Endériz]], y trés arxentinos, [[Juan Miguel Solé|Solé]], [[Héctor Ricardo Aramendi|Aramendi]] y [[Juan José Bagneras|Bagneras]], anque esti postreru foi cedíu y solamente produció beneficiu económicu.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 128</ref> El Valladolid d'[[Primer División d'España 1959/60|aquella campaña]] amosóse como un equipu ensin papes na boca, que desenvolvía un fútbol espectacular pero con problemes de marcaje y portería, y consiguióse caltener la categoría. Nun foi asina'l [[Primer División d'España 1960/61|añu siguiente]], magar que tres una gran actuación na [[Copa del Xeneralísimu de fútbol 1960-61|Copa]] llegar a semifinales.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 130</ref> Retornó a Primera [[Segunda División d'España 1961/62|nun solu añu]], de la mano del paraguayu [[Heriberto Herrera]], quien coló pa entrenar al [[Real Club Deportivo Español|R. C. D. Español]]. La direutiva contrató entós a [[Antonio Ramallets]], qu'acababa de retirase y aceptó debutar como entrenador dirixendo al conxuntu blanquivioleta, que tenía como oxetivu caltener la categoría.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 145</ref> La escuadra, práuticamente idéntica a la que llogró l'ascensu, convirtióse xunto al [[Real Uviéu]] na revelación de la [[Primer División d'España 1962/63|Lliga]], rematando nel cuartu puestu, la meyor clasificación llograda hasta l'actualidá.<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/spanhist5969.html#6263|títulu=Spain 1962/63-Thirty-Second League Championship of Spain|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|llingua=inglés|fechaaccesu=15 de xunetu de 2009}}</ref> === El periplu por Segunda (1964-1980) === Aquel Valladolid revelación atraxo les miraes d'otros clubes, polo que pa la [[Primer División d'España 1963/64|temporada 1963/64]] hubo numberoses baxes. Siguió sicasí la pareya estrella, formada por [[Emilio Morollón Estébanez|Morollón]] y [[José María Sánchez Rodía|Rodía]], dambos ente los máximos goliadores de la campaña anterior. Pero nun pudo caltenese la categoría y empezó una sangría de ventes de los xugadores más importantes del club: Rodía, [[Carlos Ramírez (futbolista)|Ramírez]], [[Manuel Sanchís Martínez|Sanchís]] y [[Emilio Morollón Estébanez|Morollón]], esti postreru trespasáu al [[Real Madrid]] casi a preciu de saldu. La delda histórica convertir nun auténticu [[talón d'Aquiles]] pa la institución, provocando la dimisión del presidente José Miguel Arrarte.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 153</ref> Pa salvar la situación, José Luis Saso convertir nel nuevu presidente del club, y tres el fugaz pasu d'Antonio Barrios pol banquín, sustituyóse-y por Antonio Ramallets. [[Segunda División d'España 1964/65|Aquel añu]], el Real Valladolid quedar a les puertes del ascensu, y pa la [[Segunda División d'España 1965/66|siguiente temporada]] contratar a [[Perico Torres]], que finó de manera repentina y provocó una fuerte inestabilidá nel banquín pucelanu qu'acentuó la crisis de la institución.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 160</ref> Saso arrenunció al cargu, y de la mano d'Antonio Alfonso reforzóse l'equipu a golpe de talonariu y contratóse a [[Enrique Orizaola]] pa dirixilo, tres la destitución de [[José Luis Molinuevo]]. Los blanquivioletas clasificar en segundu puestu, lo que-yos dexó apostar la promoción d'ascensu de la temporada [[Segunda División d'España 1967/68|1967/68]] contra la [[Real Sociedad]]. Los donostiarras consiguieron la victoria en Zorrilla por 0-1, y tres el 0-0 rexistráu n'[[Estadiu de Atocha|Atocha]] los albivioletas quedáronse a puntu de tornar a Primer.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 166</ref> Tres el fracasu, diose salida a dellos xugadores y empecipióse una nueva etapa d'altibaxos, concluyéndose la [[Segunda División d'España 1968/69|temporada 1968/69]] en décima posición. La [[Segunda División d'España 1969/70|temporada siguiente]] foi desastrosa; Antonio Alfonso arrenunció a invertir más dineru y la apatía xeneral llevó a una cayida llibre qu'acabó col equipu en [[Tercer División d'España|Tercer División]].<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 174</ref> El cayente peracabárase, y tres la celebración de les eleiciones, Santiago Gallego asumió la presidencia y el difícil retu de reformar un club veníu a menos y con problemes acuciosos. Nun hubo más remediu que tirar de la cantera y reconvertir el [[Europa Delicies]] nel [[Real Valladolid Club de Fútbol "B"|Real Valladolid Promeses]], del qu'espuntaben talentos como [[Julio Cardeñosa]], que llueu pasó al primer equipu.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 177</ref> La situación económica yera angustiosa, y el presidente convenció a [[Concha Velasco]], natural de la ciudá, por qu'aceptara ser madrina de los albivioletas y desaniciara la fuga de socios. A pesar de que'l Real Valladolid caltuvo una trayeutoria bien irregular mientres aquella campaña, consiguió l'ascensu nun emocionante sprint final que lu llevó a la segunda posición de la tabla en desterciu de Osasuna.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 180</ref> L'equipu consolidar en [[Segunda División d'España 1972/73|Segunda]] y empezó a pensase en volver a Primer. N'agostu de 1972 creóse'l [[Troféu Ciudad de Valladolid]] ya instalóse el llume artificial nel Viejo Zorrilla.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 184</ref> Les temporaes fuéronse asocediendo ensin pena nin gloria, y en 1974 Santiago Gallego convertir nel primer presidente qu'abandonaba'l cargu ensin deldes, gracies al trespasu de [[Julio Cardeñosa|Cardeñosa]] al [[Real Betis Balompié|Real Betis]] por 15 millones de [[peseta|pesetes]], la cantidá más alta percibida pol club hasta entós.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 191</ref> Fernando Alonso asumió la presidencia y realizó fondes reformes na plantía, que'l so potencial viose amenorgáu y tuvo a puntu de baxar. Pa encarar la [[Segunda División d'España 1975/76|temporada 1975/76]] incorporáronse munchos xugadores nuevos, y l'escuadra blanquivioleta empobinada por [[Héctor Núñez]] quedar a les puertes del ascensu y na [[Copa del Xeneralísimu de fútbol 1975-76|Copa]] llegó a cuarta ronda.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 197</ref> Tres la venta d'[[Alfredo Mariellu]] al [[Futbol Club Barcelona|F. C. Barcelona]], llegaron a Valladolid trés nuevos talentos procedentes del [[Futbol Club Barcelona Atlètic|filial azulgrana]], de los cualos dos, [[José Moré Bonet|Moré]] y [[Antonio García Ramos|''Rusky'']], consolidar nel club. Siguieron dos temporaes nes que lo deportivo pasó a un segundu planu ante asunto más triviales, como'l trespasu de [[Jesús Landáburu|Landáburu]] al [[Rayo Vallecano]] o'l debú de [[Luis Miguel Gaíl|Gaíl]] con apenes 16 años. Na [[Segunda División d'España 1978/79|temporada de les bodes d'oru]], Gonzalo Alonso asumió la presidencia y anovó la plantía con nuevos talentos de les canteres [[Futbol Club Barcelona|azulgrana]] y [[Real Madrid Club de Fútbol|merengue]], siendo la incorporación más sonada la de [[Poli Rincón]]. L'equipu quedar a un solu gol de xubir, y tamién a un solu gol d'apostar la final de [[Copa del Rei de fútbol 1978-79|Copa]], cayendo en semifinales contra'l [[Valencia Club de Fútbol|Valencia C. F.]], qu'a lo postrero se proclamó campeón del tornéu.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 214</ref> Na campaña [[Segunda División d'España 1979/80|1979/80]], una plantía blanquivioleta teóricamente inferior llogró unes resultancies escelentes y amosóse arrolladora na segunda vuelta del campeonatu, consiguiendo l'allampáu ascensu a falta de dos xornaes.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 218</ref> Llegábase asina a la fin del túnel dempués de dieciséis años. === Nuevu estadiu y Copa de la Lliga (1980-1986) === <table style="float: right; width: 160px; border: #99B3FF solid 1px"> <tr><td><div style="position: relative; font-size:xx-small;"> [[Ficheru:Soccer Field Transparant.svg|200px]] {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.04|escala=350|testu='''{{tc|Carlos Fenoy|Fenoy|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.04|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Miguel Aracil Arnau|Aracil|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.14|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Antonio García Navaja|García Navaja|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.37|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Luis Miguel Gail|Gail|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.46|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Ricardo Moar Ríos|Richard|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.05|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|Jorge Enrique Alonso|Jorge Alonso|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|Eusebio Sacristán|Eusebio|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.48|escala=350|testu='''{{tc|Francisco Fortes Calvo|(Fortes 82')|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.45|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|José Moré Bonet|Moré|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.10|y=0.67|escala=350|testu='''{{tc|Patricio Yáñez|Yáñez|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.67|escala=350|testu='''{{tc|Jorge da Silva|Da Silva|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.45|y=0.67|escala=350|testu='''{{tc|Jesús Ángel López|López|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.38|y=0.70|escala=350|testu='''{{tc|Luis Mariano Minguela|(Minguela 51')|color=Navy}}''' }} </div></td></tr> <tr><td><small>Alliniación del equipu que ganó la [[Copa de la Lliga de primer División 1984|Copa de la Lliga de 1983/84]], con [[Fernando Redondo Barcenilla|Fernando Redondo]] d'entrenador.</small></td></tr> </table> Pa cuntar con garantíes nel regresu a [[Primer División d'España 1980/81|Primer]], realizáronse dos grandes fichaxes: [[Carlos Alberto Fenoy|Fenoy]] pa la portería y [[Gilberto Yearwood|Gilberto]] pa encontiar la defensa. El Real Valladolid consiguió l'oxetivu de la permanencia con mayor tranquilidá de la esperada, y realizó una xira por [[América Central]] gracies al gran siguimientu mediáticu sobre Gilberto dende [[Hondures]], el so país natal.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 224</ref> La masa social del club creció hasta superar los 14.000 socios, tou un récor que dexaba pequeñu'l [[Antiguu Estadiu José Zorrilla|Vieyu Estadiu José Zorrilla]]; por ello empecipió la construcción d'otru, que sería l'únicu de nueva planta n'allugar alcuentros del [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|Mundial d'España de 1982]].<ref name=ref_duplicada_1>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 229</ref> De propiedá municipal, el [[Estadiu José Zorrilla|Nuevu Zorrilla]] asitiar nuna zona conocida como "La Barquilla", entós daquella pela rodiada de la ciudá, siendo inauguráu'l [[20 de febreru]] de [[1982]] nun alcuentru [[Primer División d'España 1981/82|lligueru]] contra'l [[Athletic Club]] con victoria blanquivioleta. Manuel Esteban tomó'l testigu de Gonzalo Alonso na presidencia, y sol so mandu concretáronse grandes contrataciones como la del [[Patricio Yáñez|''Coríu'' Yáñez]] y el [[Jorge da Silva|''Polilla'' da Silva]], esti postreru en calidá de cedíu.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 232</ref> La inestabilidá na presidencia favoreció la torna de Gonzalo Alonso a la mesma y les males resultancies llevaron a [[Fernando Redondo Barcenilla|Fernando Redondo]] al banquín. Debutaron unos mozos [[Eusebio Sacristán|Eusebio]] y [[Gregorio Fonseca|Fonseca]]. Na [[Copa de la Lliga (España)|Copa de la Lliga]] de la [[Primer División d'España 1983-84|temporada 1983/84]], el Real Valladolid esanició a equipos teóricamente cimeros: al [[Real Zaragoza|Zaragoza]] en primer ronda, al [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla F. C.]] en cuartos y al [[Real Betis Balompié|Real Betis]] en semifinales, llegando a la final contra'l [[Atlético de Madrid]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/spancup1984.html|títulu=Spain - Cups 1984|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|fechaaccesu=25 de xunetu de 2009|llingua=inglés}}</ref> Tres l'empate a cero de la ida nel [[Estadiu Vicente Calderón|Vicente Calderón]], el [[30 de xunu]] de [[1984]] los pucelanos ganaron nel Nuevu Zorrilla a los roxiblancos na prórroga por 3-0, con goles de [[Miroslav Votava|Votava]] en mesma puerta, [[Francisco Fortes Calvo|Fortes]] y [[Luis Mariano Minguela|Minguela]]. D'esta forma un tanto inesperada y sorprendente, l'equipu formáu por Fenoy, Aracil, Gaíl, García Navajas, Richard, Jorge, Moré, Eusebio (Fortes), Yáñez, Da Silva y López (Minguela) consiguió l'únicu títulu nacional na historia del club, y [[Pepe Moré]] llevantó'l troféu ante'l deliriu de los aficionaos.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 240</ref><ref>{{cita web |títulu=Historia del Club|url=http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=322|autor=www.blanquivioletas.com|fechaaccesu=17 d'agostu de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100209161901/http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=322|fechaarchivu=9 de febreru de 2010}}</ref> Esti llogru dexó al club xugar una competición europea per primer vegada na so historia, cayendo esaniciaos na primer ronda de la [[Copa de la UEFA 1984-85]] ante'l [[HNK Rijeka]] [[Croacia|croata]].<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 242</ref> Los acuciosos problemes económicos provocaron que Da Silva abandonara'l club, salida compensada por Gonzalo Alonso col fichaxe de [[Máxicu González]], la estrella [[El Salvador|salvadoriana]] del [[Cádiz Club de Fútbol|Cádiz C. F.]] === Primer yera Cantatore, segunda final de Copa y peligru de desapaición (1986-1992) === <table style="float: left; width: 160px; border: #99B3FF solid 1px"> <tr><td><div style="position: relative; font-size:xx-small;"> [[Ficheru:Soccer Field Transparant.svg|200px]] {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.04|escala=350|testu='''{{tc|Mauro Ravnić|Ravnić|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.04|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Branko Miljuš|Miljius|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.18|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Albert Albesa Gasulla|Albesa|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.33|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Gonzalo Arguiñano Elezkano|Gonzalo|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.46|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|José Lemos Rodríguez|Lemos|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.21|y=0.52|escala=350|testu='''{{tc|Luis Miguel Martínez Damián|Damian|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.18|y=0.35|escala=350|testu='''{{tc|Fernando Ruiz Hierro|Fernando Hierro|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|Luis Mariano Minguela Muñoz|Minguela|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.07|y=0.60|escala=350|testu='''{{tc|Raúl Albisbeascoechea Pertica|Albis|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.02|y=0.63|escala=350|testu='''{{tc|Gregorio Fonseca Recio|(Goyo Fonseca 77')|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.70|escala=350|testu='''{{tc|Manuel Peña Escontrela|Peña|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.42|y=0.60|escala=350|testu='''{{tc|Janko Janković|Jankovic|color=Navy}}''' }} </div></td></tr> <tr><td><small>Alliniación de la [[Copa del Rei de fútbol 1988-89|final de Copa en 1989]] contra'l [[Real Madrid]], quedando subcampeón. Amás l'equipu entrenáu por [[Vicente Cantatore]] acabó la lliga en 6º llugar, clasificándose pa competición internacional.</small></td></tr> </table> La direutiva decidió dar un golpe de timón pa reorientar la nave blanquivioleta y contrató los servicios de [[Vicente Cantatore]], téunicu qu'imprimió una ferrial disciplina na plantía y optó pol contraataque nos sos planteamientos de xuegu. Él y [[Manuel Ruiz Hierro|Manolo Hierro]] afayaron el talentu del hermanu del segundu, [[Fernando Hierro]], que militaba nel [[Vélez Club de Fútbol|Vélez C. F.]] Gracies a los bonos frutos que salíen de la cantera, el Valladolid empecipió una etapa de trespasos millonarios, como los d'[[Eusebio Sacristán|Eusebio]] y [[Juan Carlos Rodríguez Moreno|Juan Carlos]], mientres s'asitiaben xugadores como Manolo Hierro y [[Mauro Ravnić|Ravnić]]. El papel del club na temporada 1988/89 foi sobresaliente, terminando la [[Primer División d'España 1988/89|Lliga]] en sestu llugar y algamando la final de [[Copa del Rei de fútbol 1988-1989|Copa]], que s'apostó'l [[30 de xunu]] de [[1989]] ante'l [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] nel [[Estadiu Vicente Calderón]]. L'equipu blanquivioleta formáu por Ravnić, Miljius, Albesa, Gonzalo, Fernando Hierro, Lemos, Damián, Minguela, Albis (Fonseca), Jankovic y Peña encaxó un únicu gol de [[Rafael Gordillo|Gordillo]] a los 5' que yá nun pudo remontar magar la so superioridá nel xuegu.<ref>{{cita web |url=http://elpais.com/diario/1989/07/01/deportes/615247201_850215.html|títulu=El Madrid logra la triple corona española|autor=[[El País]]|fecha=1 de xunetu de 1989|fechaaccesu=5 d'agostu de 2009}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/spancup1989.html|títulu=Spain - Cups 1989|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|fechaaccesu=16 d'agostu de 2009|llingua=inglés}}</ref> Tres la final de Copa, Fernando Hierro fichó pol Real Madrid y Vicente Cantatore pasó a entrenar al [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla F. C.]], llegando de la mesma xugadores como [[José Luis Pérez Caminero|Caminero]] y [[José Emilio Amavisca|Amavisca]]. La [[Primer División d'España 1989/90|siguiente Lliga]] cerrar con un 16ᵘ puestu, y la segunda participación europea, llograda gracies al subcampeonatu coperu anterior, foi notable, cayendo por penaltis en cuartos de final de la [[Recopa d'Europa 1989-90|Recopa]] ante'l [[Association Sportive de Monaco Football Club|AS Monaco]].<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 270</ref> El fichaxe del entrenador colombianu [[Francisco Maturana|''Pacho'' Maturana]] pa la [[Primer División d'España 1990/91|temporada 1990/91]] dio pasu a una llegada masiva de [[colombia]]nos al [[Primer División d'España 1991/92|añu siguiente]]: [[Carlos Valderrama|Valderrama]] y [[René Higuita|Higuita]] xunir a [[Leonel Álvarez|Álvarez]], yá presente nel club. L'arranque d'aquella campaña foi pésimu, el númberu de socios amenorgóse y los ingresos del club yeren escasos, polo que'l presidente, Gonzalo Gonzalo, realizó un llamamientu a los socios y simpatizantes del club pa buscar una solución urxente a la delda de 1.000 millones de pesetes y el fuerte déficit qu'afogaben a la institución.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 280</ref> Ante esta situación, l'alcalde [[Tomás Rodríguez Bolaños]] y un nutríu grupu d'empresarios empecipiaron el saneamientu del club. El proyeutu del "Valladolid de los colombianos" terminó fracasando y el fornió baxó. Poco dempués, el [[26 de xunu]] de [[1992]], el club Real Valladolid Deportivo convertir na [[sociedá anónima deportiva]] Real Valladolid S. A. D., cumpliendo cola llei, y [[Marcos Fernández Fernández|Marcos Fernández]] nel so presidente.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 284</ref> === Ascensu, segunda yera Cantatore y ''EuroPucela'' (1992-2000) === <table style="float: right; width: 160px; border: #99B3FF solid 1px"> <tr><td><div style="position: relative; font-size:xx-small;"> [[Ficheru:Soccer Field Transparant.svg|200px]] {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.04|escala=350|testu='''{{tc|César Sánchez Domínguez|César|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.02|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Javier Torres Gómez|Torres Gómez|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.14|y=0.17|escala=350|testu='''{{tc|José Luis Santamaría Buitrago|Santamaría|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.34|y=0.17|escala=350|testu='''{{tc|Juan Manuel Peña Montano|Peña|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.23|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Júlio César Santos Correa|(Júlio César)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.41|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Juan Carlos Rodríguez Moreno|Juan Carlos|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.45|y=0.23|escala=350|testu='''{{tc|Alberto Marcos Rei|(Marcos)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.05|y=0.55|escala=350|testu='''{{tc|Benjamín Zarandona Esono|Benjamín|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.15|y=0.41|escala=350|testu='''{{tc|Eduardo Antonio do Santos|Edu Manga|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.10|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|John Harold Llozanu Prau|(Harold Lozano)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.41|escala=350|testu='''{{tc|Álvaro Gutiérrez Felscher|Gutiérrez|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|José María Quevedo García|(Quevedo)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.55|escala=350|testu='''{{tc|Víctor Manuel Fernández Gutiérrez|Víctor|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.43|y=0.55|escala=350|testu='''{{tc|Fernando Sánchez Cipitria|Fernando|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.66|escala=350|testu='''{{tc|Alen Peternac|Peternac|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.70|escala=350|testu='''{{tc|José Luis Soto María|(Sotu)|color=Navy}}''' }} </div></td></tr> <tr><td><small>Alliniación típica del equipu na [[Primer División d'España 1996-97|temporada 1996/97]] con [[Vicente Cantatore|Cantatore]] d'entrenador (ente paréntesis los suplentes), que consiguió acabar 7º y clasificase pa la [[UEFA]], polo que foi conocíu como "europucela".<ref>[http://www.bdfutbol.com/es/t/t1996-9737.html Plantilla Real Valladolid 1996-97]</ref></small></td></tr> </table> El descensu traxo la retirada de [[Luis Mariano Minguela|Minguela]] tres quince años defendiendo coloriar pucelanos, y la venta de [[Gregorio Fonseca|Fonseca]], principalmente. El nuevu pasu por [[Segunda División d'España 1992/93|Segunda]] foi fugaz, consiguiéndose l'ascensu nel postreru partíu frente al [[Palamós Club de Fútbol|Palamós C. F.]]<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 288</ref> Namás retornar a Primer, [[José Luis Pérez Caminero|Caminero]] fichó pol [[Atlético de Madrid]] y l'equipu consiguió salvar la [[Primer División d'España 1993/94|categoría]] en venciendo na promoción al [[Club Deportivo Toledo|C. D. Toledo]]. La [[Primer División d'España 1994/95|temporada 1994/95]] concluyó col equipu en plaza de descensu, pero convidóse-y xunto al [[Albacete Balompié|Albacete]] a ocupar les places del [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]] y el [[Real Club Celta de Vigo|Celta]], baxaos por defectos burocráticos, aniciándose una fuerte polémica tanto a nivel alministrativu como popular que se resolvió cola creación de la [[Primer División d'España 1995/96#La Lliga de 22|Lliga de los 22]], apostada por tolos implicaos.<ref>{{cita web |url=http://elpais.com/diario/1995/08/19/deportes/808783202_850215.html|títulu=La Federación ataca a los clubes, pero admite la Liga de 22 equipos esta temporada|autor=[[El País]]|fecha=19 d'agostu de 1995|fechaaccesu=5 d'agostu de 2009}}</ref> La [[Primer División d'España 1995/96|campaña 1995/96]] empecipiar con munches cares nueves nel equipu y con [[Rafael Benítez]] nel banquín, pero les males resultancies provocaron la so destitución y que [[Marcos Fernández Fernández|Marcos Fernández]] contratara de nuevu a Vicente Cantatore, empecipiándose la so segunda etapa nel club. Con él, aquel mozu Valladolid empezó a ganar seguridá, y cola promesa de [[Marcos Fernández Fernández|Marcos Fernández]] de nun vender y reforzar la plantía creóse una gran espectación na ciudá qu'atraxo más de 18.000 abonaos pa la [[Primer División d'España 1996/97|Lliga que se disponía a empezar]].<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 304</ref> Naquel Valladolid destacaben [[Alen Peternac|Peternac]], [[César Sánchez Domínguez|César]], [[Víctor Manuel Fernández|Víctor]] y [[Benjamín Zarandona|Benjamín]], principales artífices del séptimu puestu lligueru col que'l yá ''EuroPucela'' llogró plaza pa la [[Copa de la UEFA]].<ref>{{cita web |url=http://elpais.com/diario/1997/06/16/deportes/866412023_850215.html|títulu=El Valladolid confirma su plaza europea|autor=[[El País]]|fecha=16 de xunu de 1997|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> La segunda etapa del chilenu terminó de manera convulsa, yá que al poco d'empezar la [[Primer División d'España 1997/98|Lliga]] foi destituyíu en direutu nun programa de radio por Marcos Fernández Fermoselle,<ref>{{cita web |url=http://elpais.com/diario/1997/09/17/deportes/874447215_850215.html|títulu="Estás destituido"|autor=[[El País]]|fecha=17 de setiembre de 1997|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref><ref>{{cita web |url=http://elpais.com/diario/1997/09/16/deportes/874360825_850215.html|títulu=El Valladolid se desprende de Cantatore "por radio"|autor=[[El País]]|fecha=16 de setiembre de 1997|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> vicepresidente y fíu del presidente, quien daquella yá taba estremáu de la direición del club pola [[leucemia]] que finalmente causó la so muerte.<ref>{{cita web |url=http://www.elmundo.es/1998/01/10/opinion/10N0016.html|títulu=Un empresario abonado al éxito|autor=[[El Mundo (España)|El Mundo]]|fecha=10 de xineru de 1998|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> La temporada siguió con [[Sergije Krešić]] nel banquín, cerrándose la Lliga col oncenu puestu y cayendo en segunda ronda de la [[Copa de la UEFA 1997-98|Copa de la UEFA]] frente al [[FC Spartak de Moscú|Spartak de Moscú]]. Na temporada [[Primer División d'España 1998/99|1998/99]] el club pasó a denominase Real Valladolid Club de Fútbol, S. A. D., el so nome actual. Coles mesmes, creáronse la Fundación Real Valladolid,<ref>{{cita web|url=http://www.fundacionrealvalladolid.es/presentacion.php|títulu=Fundación Real Valladolid|autor=Fundación Real Valladolid|fechaaccesu=19 de payares de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091213183132/http://www.fundacionrealvalladolid.es/presentacion.php|fechaarchivu=2009-12-13}}</ref> la páxina web oficial y una mascota, Pucelo.<ref name=ref_duplicada_2 /> Pa la [[Primer División d'España 1999/00|campaña siguiente]] contratar a [[Gregorio Pumar]], que dexó al equipu a les puertes de la competición europea. En xineru de 2000, el club facer cola cesión del xugador xaponés [[Shoji Jo]], convirtiéndose nel primer club de la historia de la Lliga en cuntar con un xugador nipón nes sos files. Los fíos del difuntu presidente, en vista del descontentu de los aficionaos dende la destitución de Cantatore, anunciaron la venta del 70% de les aiciones a dos grupos madrilanos, quien nomaron presidente a [[Ignacio Lewin]] el [[28 d'abril]] de [[2000]].<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 345</ref> === Historia 2000-2010 === <table style="float: left; width: 160px; border: #99B3FF solid 1px"> <tr><td><div style="position: relative; font-size:xx-small;"> [[Ficheru:Soccer Field Transparant.svg|200px]] {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.04|escala=350|testu='''{{tc|Alberto López Fernández|Alberto |color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.08|escala=350|testu='''{{tc|Jacobo Sanz Ovejero|(Jacobo)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.01|y=0.18|escala=350|testu='''{{tc|Pedro López Muñoz|Pedro López|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.18|escala=350|testu='''{{tc|Javier Baraja Vegas|Baraja|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.12|y=0.21|escala=350|testu='''{{tc|José Antonio García Calvo|(García Calvo)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.12|y=0.24|escala=350|testu='''{{tc|Iván Hernández Sotu|(Iván Hernández)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.20|y=0.18|escala=350|testu='''{{tc|Iñaki Bea Jauregi|Iñaki Bea|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.47|y=0.18|escala=350|testu='''{{tc|Alberto Marcos Rey|Marcos|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.33|y=0.21|escala=350|testu='''{{tc|Gonzalo Miguel Vicente Maillot|(Gonzalo Vicente)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.05|y=0.60|escala=350|testu='''{{tc|Sisinio González Martínez|Sisi|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.03|y=0.63|escala=350|testu='''{{tc|Álvaro Antón Camarero|(Álvaro Antón)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.15|y=0.35|escala=350|testu='''{{tc|Álvaro Rubio Robres|Álvaro Rubio|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.42|escala=350|testu='''{{tc|Borja Fernández Fernández|Borja|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.30|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|Mario Suárez Mata|(Mario Suárez)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.20|y=0.50|escala=350|testu='''{{tc|Víctor Manuel Fernández Gutiérrez|Víctor|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.43|y=0.60|escala=350|testu='''{{tc|José Luis Sánchez Capdevila|Capdevila|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.36|y=0.63|escala=350|testu='''{{tc|Óscar Sánchez Fuentes|(Óscar Sánchez)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.68|escala=350|testu='''{{tc|Joseba Llorente Etxarri|Llorente|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.24|y=0.71|escala=350|testu='''{{tc|Vladimir Manchev|(Manchev)|color=Navy}}''' }} </div></td></tr> <tr><td><small>Alliniación típica del equipu na [[Segunda División d'España 2006-07|temporada 2006/2007 de 2ª división]], con [[José Luis Mendilibar|Mendilibar]] d'entrenador (ente paréntesis los suplentes), na que se batieron tolos records de puntos y partíos siguíos ensin perder qu'entá sigue ensin ser superada.</small></td></tr> </table> La etapa de Lewin como presidente foi curtia: apostó pol arxentín [[Francisco Ferraro]] como entrenador, pero les males resultancies fixeron que [[José Moré Bonet|Pepe Moré]] tomara les riendes del equipu [[Primer División d'España 2000/01|pa salvalo del descensu]]. Lewin y los sos vicepresidentes dimitieron el [[20 d'abril]] de [[2001]], dempués de que [[Caja España]] negara un creitu a la entidá pa saniala,<ref>{{cita web |url=http://elpais.com/diario/2001/04/21/deportes/987804011_850215.html|títulu=Lewin dimite como presidente del Valladolid|autor=[[El País]]|fecha=21 d'abril de 2001|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> llegando al cargu l'actual presidente, [[Carlos Suárez Sureda]]. {{Imaxe múltiple | posición_tabla = right | títulu = Celebraciones del ascensu a Primera | posición_títulu = center | semeya1 = Celebración del ascenso de 2007 del Real Valladolid en la Leyenda del Pisuerga.jpg | anchu1 = 200 | testu1 = A bordu de la [[Lleenda del Pisuerga (barcu)|Lleenda del Pisuerga]], percorriendo'l [[ríu Pisuerga]]. | semeya2 = Celebraciones por el ascenso de 2007 del Real Valladolid en la Plaza Mayor.jpg | anchu2 = 200 | testu2 = Plantía y cuerpu téunicu dende'l balcón de la [[Casa Consistorial de Valladolid|Casa Consistorial]]. }} Moré siguió nel banquín hasta la conclusión de la [[Primer División d'España 2002/03|temporada 2002/03]], y p'encarar la [[Primer División d'España 2003/04|siguiente campaña]] contratar a [[Fernando Vázquez]]. L'equipu realizó una bona primer vuelta pa terminar perdiendo fuelle na segunda, y nin siquier el nomamientu d'un entrenador de la casa, [[Antonio Sánchez Santos|Antonio Santos]], pudo evitar el descensu.<ref>{{cita web |url=http://www.elpais.com/articulo/deportes/liquida/plantilla/elpepidep/20040525elpepidep_6/Tes|títulu=Se liquida plantilla|autor=[[El País]]|fecha=25 de mayu de 2004|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> Na [[Segunda División d'España 2006/07|temporada 2006/07]], los blanquivioletas, dirixíos por [[José Luis Mendilibar]], xubieron con brillantez, siendo campeones de Segunda y batiendo los récores d'imbatibilidá y de puntos.<ref>{{cita web |url=http://archivo.marca.com/edicion/marca/futbol/2a_division/cronica/es/desarrollo/1004238.html |títulu=El Valladolid celebra el título de campeón batiendo el récord de puntos|autor=[[Marca (periódicu)|Marca]]|fecha=10 de xunu de 2007|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> Na [[Primer División d'España 2007/08|siguiente temporada]] llogróse la permanencia, y quedó pa la historia'l gol de [[Joseba Llorente]] contra'l [[Real Club Deportivo Español|Español]] a los 7,82 segundos del empiezu, el más rápidu de la Lliga española hasta agora.<ref>{{cita web |url=http://archivo.marca.com/edicion/marca/futbol/1a_division/valladolid/es/desarrollo/1080190.html |títulu=Llorente marca el gol más rápido de la historia de la Liga|autor=[[Marca (periódicu)|Marca]]|fecha=20 de xineru de 2008|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> Na [[Primer División d'España 2008/09|temporada 2008/09]], l'equipu llegó a raspiar los puestos europeos, pero una nefasta racha final fizo que tuviera que xugase la permanencia nel postreru partíu de Lliga nel [[Estadiu Manuel Ruiz de Lopera]] ante'l [[Real Betis Balompié|Betis]], llogrando un empate salvador que condergaba a los verdiblancos.<ref>{{cita web |url=http://www.elmundo.es/elmundodeporte/2009/05/31/futbol/1243788618.html|títulu=El Betis desciende a Segunda|autor=[[El Mundo (España)|El Mundo]]|fecha=1 de xunu de 2009|fechaaccesu=11 d'agostu de 2009}}</ref> {{Imaxe múltiple | posición_tabla = right | títulu = Los trés entrenadores del descensu de la temporada 2009/10 | posición_título = center | semeya1 = Mendilibar 2.JPG | anchu1 = 180 | testu1 = [[José Luis Mendilibar]] | semeya2 = Onésimo Sánchez (2010).jpg | anchu2 = 180 | testu2 = [[Onésimo Sánchez]] | semeya3 = JaviClemente.jpg | anchu3 = 95 | testu3 = [[Javier Clemente]] }} Sicasí, la [[Primer División d'España 2009/10|temporada 2009/10]] foi nefasta. L'equipu caltener mientres tola primer vuelta del campeonatu na parte baxa de la clasificación, hasta que nel primer partíu de la segunda vuelta, frente a la [[Unión Deportiva Almería|U. D. Almería]], l'entrenador [[José Luis Mendilibar]] foi destituyíu. [[Onésimo Sánchez]], un entrenador de la casa, tomó les riendes de la plantía,<ref>{{cita web |url=http://www.publico.es/deportes/290801/onesimo-sustituye-a-mendilibar-en-el-valladolid|títulu=Onésimo sustituye a Mendilibar en el Valladolid|autor=[[Público (periódicu)|Público]]|fecha=1 de febreru de 2009}}</ref> pero nun pudo endrechar la marcha de la entidá. Tres diez xornaes, foi cesáu<ref>{{cita web|url=http://www.lavanguardia.es/deportes/noticias/20100405/53901297688/onesimo-destituido-como-tecnico-del-real-valladolid-jose-luis-mendilibar-ernesto-valverde-villarreal.html|títulu=Onésimo, destituido como técnico del Real Valladolid|autor=[[La Vanguardia]]|fecha=5 d'abril de 2010|fechaaccesu=16 de mayu de 2010|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100505013409/http://www.lavanguardia.es/deportes/noticias/20100405/53901297688/onesimo-destituido-como-tecnico-del-real-valladolid-jose-luis-mendilibar-ernesto-valverde-villarreal.html|fechaarchivu=2010-05-05}}</ref> y el so puestu ocupar [[Javier Clemente]],<ref name="Clemente">{{cita web |títulu=Javier Clemente, nuevu entrenador del Real Valladolid|url=http://www.realvalladolid.es/noticias/actualidad/06042010/Javier-Clemente-nuevo-entrenador-del Real-Valladolid/|autor=www.realvalladolid.es|fecha=6 d'abril de 2010|fechaaccesu=6 d'abril de 2010}}</ref> quien, a pesar d'una importante remontada nos ocho partíos que l'equipu apuesto a los sos órdenes, nun pudo llograr la permanencia en Primer División, concluyendo la lliga n'antepenúltima posición. === Historia recién (2010-presente) === Na [[Segunda División d'España 2010/11|temporada 2010/11]], [[Antonio Gómez Pérez]] foi l'escoyíu pa entrenar al club pero'l mal xuegu fizo que n'avientu fuera destituyíu. [[Javier Torres Gómez]] fíxose cargu de forma interina del equipu mientres una selmana y dempués llegó [[Abel Resino]]. L'equipu llegó a apostar los play-offs d'ascensu pero en perdiendo por trés goles a unu'l partíu de vuelta ante'l [[Elche C. F.]], el Real Valladolid quedó esaniciáu.<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/noticias/actualidad/12062011/3-1-arbitro-desafloja-Pucela-Elx/|títulu=3-1: L'árbitru desafloja al Pucela n'Elx|autor=Real Valladolid|fecha=12 de xunu de 2011|fechaaccesu=13 de xunu de 2011}}</ref> <table style="float: right; width: 160px; border: #99B3FF solid 1px"> <tr><td><div style="position: relative; font-size:xx-small;"> [[Ficheru:Soccer Field Transparant.svg|200px]] {{Etiqueta imaxe|x=0.26|y=0.04|escala=350|testu='''{{tc|Daniel Hernández Santos|Dani|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.08|escala=350|testu='''{{tc|Jaime Jiménez Merlo|(Jaime)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.04|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Antonio Rukavina|Rukavina|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.04|y=0.23|escala=350|testu='''{{tc|Javier Baraja Vegas|(Baraja)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.19|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc| Marc Valiente Hernández|Valiente|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.32|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Jesús Rueda Ambrosio|Rueda|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.31|y=0.23|escala=350|testu='''{{tc|Henrique Sele Fonseca|(Serenu)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.43|y=0.20|escala=350|testu='''{{tc|Mikel Balenziaga Oruesagasti|Balenziaga|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.45|y=0.23|escala=350|testu='''{{tc|Carlos González Peña|(Peña)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.05|y=0.60|escala=350|testu='''{{tc|Patrick Ebert|Ebert|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.05|y=0.63|escala=350|testu='''{{tc|Alberto Bueno Calvo|(Bueno)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.15|y=0.35|escala=350|testu='''{{tc|Álvaro Rubio Robres|Álvaro Rubio|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.42|escala=350|testu='''{{tc|Víctor Pérez Alonso|Víctor Pérez|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.45|escala=350|testu='''{{tc|Lluís Sastre Reus|(Sastre)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.20|y=0.50|escala=350|testu='''{{tc|Óscar Javier González Marcos|Óscar|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.45|y=0.60|escala=350|testu='''{{tc|Julián Omar Ramos Suárez|Omar|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.44|y=0.63|escala=350|testu='''{{tc|Daniel Alexander Larsson|(Larsson)|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.25|y=0.67|escala=350|testu='''{{tc|Javier Guerra Rodríguez|Guerra|color=Navy}}''' }} {{Etiqueta imaxe|x=0.24|y=0.70|escala=350|testu='''{{tc|Mateus Alberto Contreiras Gonçalves|(Manucho)|color=Navy}}''' }} </div></td></tr> <tr><td><small>Alliniación típica del equipu na [[Primer División d'España 2012-13|temporada 2012/2013]] con [[Miroslav Djukic|Djukic]] d'entrenador (ente paréntesis los suplentes), la meyor campaña del equipu en primer división dende principios de sieglu.</small></td></tr> </table> El 4 de xunetu de 2011, [[Carlos Suárez Sureda]] anunciaba la compra de daqué más del 58% de les aiciones del club, convirtiéndose nel nuevu máximu accionista de la entidá<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/noticias/actualidad/04072011/Camudo-aldu/|títulu=Camudo d'aldu|autor=www.realvalladolid.es|fecha=4 de xunetu de 2011}}</ref> y dos díes depués, [[Miroslav Đukić]] foi nomáu entrenador del primer equipu en roblando un contratu de 3 años de duración.<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/noticias/actualidad/06072011/Encántame-proxecto/|títulu=Encántame'l proyeutu|autor=www.realvalladolid.es|fecha=6 de xunetu de 2011}}</ref> El día 29 d'avientu de 2011 el presidente y máximu accionista del club [[Carlos Suárez Sureda]] informó que'l club solicitara entrar en [[concursu d'acreedores]] siendo esta una realidá tres l'aceptación del xuez el día 30 d'avientu.<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/noticias/actualidad/paginador/1390/30122011/El Real-Valladolid-CF-SAD-en-concursu-de-acreedor/|títulu=El Real Valladolid C.F., S.A.D., en concursu d'acreedor|autor=www.realvalladolid.es|fecha=30 d'avientu de 2011}}</ref> Na [[Segunda División d'España 2011/12|temporada 2011/12]] l'equipu terminó en tercer posición de la lliga regular con 82 puntos y consiguió l'ascensu a Primer División de la mano de [[Miroslav Đukić]] en superando nos ''[[play-off]]s'' al [[Córdoba Club de Fútbol|Córdoba C.F.]] y a l'[[Agrupación Deportiva Alcorcón|A.D. Alcorcón]].<ref>{{cita web |url=http://futbol.as.com/futbol/2012/06/17/mas_futbol/1339914425_850215.html|títulu=Pucela ya es de Primera|autor=Bailador, Ignacio|obra=[[As (periódicu)|as.com]]|fecha=17 de xunu de 2012}}</ref> La [[Primer División d'España 2012-13|temporada 2012/2013]] l'equipu consiguió salvase a falta de 4 xornaes pal final y caltúvose na [[Lliga BBVA|Primer División]], anque virtualmente salvóse dellos meses antes d'acabar la lliga. Finalmente acabó la temporada en decimocuarta posición, siendo unu de los equipos revelación de la temporada, pos en nengún momentu de la temporada trió puestos de descensu, tuvo cerca de metese na llucha per Europa.<ref>{{cita web |url=http://futbol.as.com/futbol/2013/05/13/primera/1368442044_920048.html|títulu=El equipo de Djukic salvado con antelación una década después|autor=Rojí, José Luis|obra=[[As (periódicu)|as.com]]|fecha=13 de mayu de 2013}}</ref> Unu de los héroes foi [[Miroslav Djukic|Djukic]], l'entrenador qu'amás traxo a costu cero a dos revelaciones de la temporada: el llateral derechu, internacional serbiu [[Antonio Rukavina|Rukavina]] y l'estremu derechu alemán [[Patrick Ebert]], el xugador con más calidá, anque se mancó delles vegaes. Otres revelaciones de la temporada fueron los dos porteros: [[Jaime Jiménez Merlo|Jaime]] y [[Daniel Hernández Santos|Dani Hernández]]. L'equipu caltuvo mientres tola temporada un bon centru del campu, gracies al media punta [[Óscar Javier González Marcos|Óscar]] (máximu goliador del Valladolid mientres la temporada, con 12 goles en lliga), al alemán [[Patrick Ebert]], a [[Lluís Sastre]], a [[Álvaro Rubio]] y a [[Víctor Pérez Alonso|Víctor Pérez]]; xugó casi tolos partíos con un solu delanteru centru, [[Javier Guerra|Javi Guerra]] (que tuvo una seca goliadora, solo anotó un tanto na primer metá anque na segunda anotó 6) o'l capitán de la seleición angoleña [[Manucho]] (anotó 9 goles, de los que cabo destacar los dos que lu marcó al Real Madrid nel [[Estadiu José Zorrilla]]); l'equipu llantó cara a equipos grandes como al Real Madrid al que marcó 3 goles nun partíu nel Bernabéu, el terceru anotar Lluis Sastre de volea dende fora del área y los otros dos Javi Guerra (qu'amás marcó al Barcelona nel Zorrilla) y Óscar. Un partíu polémicu foi'l Valencia-Real Valladolid que nel minutu 92 el Valencia marcó'l gol de la victoria (el partíu diba 1-1) tres un saque de banda que sacó'l Valencia que-y correspondía al Real Valladolid (amás el saque señalar l'árbitru pal equipu pucelanu); la mayor goliada que recibió'l Real Valladolid foi nel Mallorca - Valladolid (4-2), anque esti partíu, la FIFA dióse-y per perdíu meses dempués al Mallorca por non vencer a Giovanni Do Santos a la seleición de Méxicu. El partíu onde más goles marcó foi'l Real Valladolid - [[Rayo Vallecano]] (6-1). Los capitanes del equipu mientres esta temporada fueron: [[Javier Baraja|Javi Baraja]], [[Álvaro Rubio]], [[Jesús Rueda Ambrosio|Jesús Rueda]] y [[Óscar Javier González Marcos|Óscar]]. Pero la [[Primer División d'España 2013/14|temporada 2013/14]], so la direición de [[Juan Ignacio Martínez]], foi desastrosa<ref>[http://deportes.elpais.com/deportes/2014/05/18/actualidad/1400438696_273101.html Un Valladolid desastroso se va a Segunda, El País (18/5/2014)]</ref> y eso que caltuvo la práutica totalidá de la plantía salvu Balenziaga que volvió de la so cesión al [[Athletic Club]]. Namái se ganaron 7 partíos en tola temporada, con dos ganes nes dos últimes xornaes, colo que foi decisivu por que se acabara peracabando'l descensu a la Segunda División del fútbol español.<ref>{{cita web |url=http://www.elmundo.es/deportes/2014/05/18/537902e0e2704eb47a8b457e.html|títulu=Osasuna y Valladolid acompañan al Betis a Segunda|autor=Borrero, Fernando|obra=[[El Mundo (periódicu)|El Mundo]]|fecha=18 de mayu de 2014}}</ref> Lo más destacable de la temporada foi la victoria por 1-0 frente al [[Futbol Club Barcelona|F.C. Barcelona]] con gol de [[Fausto Rossi]] y l'empate ante'l [[Real Madrid]] 1-1 con goles d'[[Humberto Osorio|Osorio]] y [[Sergio Ramos]]. En 8 de los 19 partíos como visitante mientres esta temporada l'equipu recibió la friolera de 4 goles. Pa la nueva etapa na categoría de plata, el Real Valladolid anunció la llegada de Braulio Vázquez como nuevu direutor deportivu y Rubi como nuevu entrenador, mientres la temporada [[Segunda División d'España 2014/15|2014/2015]] l'equipu foi de más a menos, ensin tener una idea clara de xuegu y rematando la temporada en quinta posición pa darréu quedar esaniciáu nel Play Off d'ascensu pola [[UD Las Palmas]] n'empatando a 1 nel [[Estadiu José Zorrilla]] y a 0 nel [[Estadiu de Gran Canaria]]. El 23 de xunetu de 2014 el Real Valladolid salió finalmente del Concursu d'Acreedores tres la decisión del xuez de tornar la demanda d'unu de los acreedores ([[Turu Flores]]). La temporada [[Segunda División d'España 2015/16|2015/2016]] nun empezó con bon pie y el 21 d'ochobre foi destituyíu l'entrenador, [[Gaizka Garitano]] y foi sustituyíu por [[Miguel Ángel Portugal]] hasta'l 24 d'abril de 2016 nel qu'en sumando unu de los postreros 15 puntos posibles foi destituyíu<ref>{{cita publicación |títulu=El Real Valladolid destituye a Portugal|url=http://www.realvalladolid.es/noticias/actualidad/24042016/Portugal-destituido/|fechaaccesu=24 d'abril de 2016|fecha=24 d'abril de 2016}}</ref> siendo reemplazáu por [[Alberto López Fernández]] quien nun llogró ameyorar al equipu pero a falta de 1 xornada consiguió la salvación matemática en segunda división. La temporada [[Segunda División d'España 2016-17|16/17]] empieza con [[Paco Herrera]] como nuevu entrenador y con una plantía llargamente remocicada de la cual namái siguen 3 xugadores de l'anterior temporada. La temporada, bien irregular, acabó ensin que l'equipu consiguiera clasificase pal playoff d'ascensu. Na copa del rei foi esaniciáu pola [[Real Sociedad]]. La temporada [[Segunda División d'España 2017-18|17/18]] empieza con [[Luis César Sampedro]] como entrenador. == Denominaciones == [[Ficheru:Banderín del Real Valladolid al Real Madrid.jpg|thumb|150px|Banderín de 1956 col escudu y la denominación d'aquel entós. Bordáu, apaez: "El Real Valladolid Deportivo al Real Madrid.".]] La denominación más duradera del equipu foi la de ''Real Valladolid Deportivo'', caltenida dende la so creación en [[1928]] hasta la so conversión en [[sociedá anónima deportiva]] en [[1992]], sacante nel periodu [[1931]]-[[1939]] ([[Segunda República Española|Segunda República]] y [[Guerra Civil Española|Guerra Civil]]) nel que s'esanició la pallabra "Real" y el so nome foi ''Club Valladolid Deportivo''.<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 35</ref><ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 50</ref> La denominación de la S. A. D., primeramente ''Real Valladolid S. A. D.'', foi camudada'l [[29 de xunu]] de [[1998]] pola xunta d'accionistes a l'actual, ''Real Valladolid Club de Fútbol, S.&nbsp;A.&nbsp;D.''<ref name=ref_duplicada_2 /> <timeline> TimeAxis = orientation:horizontal ImageSize = width:1100 height:170 PlotArea = width:800 height:52 bottom:68 left:140 DateFormat = yyyy Period = from:1925 till:2025 ScaleMajor = unit:year increment:5 start:1925 ScaleMinor = unit:year increment:1 start:1925 AlignBars = justify Colors = id:nivel1 value:green id:nivel2 value:blue id:nivel3 value:orange id:nivel4 value:red id:nivel5 value:purple BarData = bar:primer text:"Primer División" bar:segunda text:"Segunda División" bar:segundab text:"Segunda División B" bar:tercer text:"Tercer División" bar:regional text:"Divisiones rexonales" PlotData = # set defaults width:10 fontsize:s textcolor:white align:left anchor:from shift:(5,-5) bar:primer color:nivel1 from:1948 till:1958 from:1959 till:1961 from:1962 till:1964 from:1980 till:1992 from:1993 till:2004 from:2007 till:2010 from:2012 till:2014 from:2018 till:2020 bar:segunda color:nivel2 from:1934 till:1936 from:1939 till:1944 from:1947 till:1948 from:1958 till:1959 from:1961 till:1962 from:1964 till:1970 from:1971 till:1980 from:1992 till:1993 from:2004 till:2007 from:2010 till:2012 from:2014 till:2018 bar:tercer color:nivel3 from:1928 till:1934 from:1944 till:1947 from:1970 till:1971 </timeline> == Escudu == [[Ficheru:Valladolid-COA.svg|thumb|200px|[[Escudu de Valladolid]]. L'escudu del club y el de la ciudá guarden numberoses semeyances.]] L'escudu del club tien una gran semeyanza col de la so ciudá, Valladolid. Dichu emblema nació en 1928, xunto con el mesmu club, y consta d'una [[corona real|corona real zarrada]], distintivu del "Real" del club y heredáu de la [[Real Unión Deportiva]]; de cinco llames, presentes nel [[escudu de Valladolid]]; cinco [[castiellu (heráldica)|castiellos]], distintivu de [[Castiella]]; y seis franxes blanquivioletas, colores del club. Esti emblema orixinal sufrió pequeños retoques a lo llargo de la historia del club: en [[1962]], el [[conceyu de Valladolid]] dexó la incorporación de la [[Cruz Gallardoniada de San Fernando]] y amás añadióse una franxa colorada con cinco castillos al escudu. Darréu, camudáronse les iniciales VD (Real '''V'''alladolid '''D'''eportivo o Club '''V'''alladolid '''D'''eportivo) a RV ('''R'''eal '''V'''alladolid), que figuren nun redondel nel centru del escudu.<ref>{{cita web |títulu=Escudo del Club|url=http://www.realvalladolid.es/elclub/escudo/|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=19 d'avientu de 2008}}</ref> == Himnu == A lo llargo de la so historia, el club tuvo dos himnos que conviven na actualidá: ''Banderes blanques y violetes'', creáu en [[1982]] por Manuel Trujillo González y Antonio Gómez Aranega y conocíu como l'Himnu Antiguu; y el más nuevu que se compunxo en [[1995]], pol grupu ''Masera'' (Miguel Ángel Rivera y José Luis Gómez).<ref>{{cita web |títulu=Himnu del Club|url=http://www.realvalladolid.es/elclub/himnu/|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=19 d'avientu de 2008}}</ref> [[Ficheru:Pancarta Grada Norte.jpg|thumb|200px|Pancarta col escudu y les iniciales del club no fondero Norte del Estadiu José Zorrilla nos intres previos a la disputa d'un partíu.]] == Afición == El Real Valladolid cunta con aproximao 11.500 abonaos na temporada 2017/18.<ref name="Institución" /> Los aficionaos del equipu suelen ser conocíos como ''pucelanos'', anque esa denominación ye estensible a [[Valladolid#Pucela|tolos habitantes de la ciudá]]. Na Federación de Peñes del Real Valladolid hai inscrites un total de 43 peñes, toes con sede na [[Valladolid|ciudá]] o la [[provincia de Valladolid]], sacante les peñes de [[Barcelona]], [[Madrid]] y [[Fresneda de Cuéllar]] ([[provincia de Segovia|Segovia]]).<ref>{{cita web |url=http://www.blanquivioletas.com/federacion/penyas.php|títulu=Listado de Peñas de la Federación|autor=Federación de Peñas del Real Valladolid|fechaaccesu=15 d'agostu de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091016091013/http://www.blanquivioletas.com/federacion/penyas.php |fechaarchivu=16 d'ochobre de 2009}}</ref> Hai de solliñar que'l club batió na temporada 2009/10 el so récor d'abonaos, llegando a más de 18 600. La masa social real que siempres acompaña al equipu en cualquier categoría ronda los 10.000 fieles. El Real Valladolid, anguaño dispón d'una zona d'animación impulsada pola Federación de peñes, denomada Fondu Norte 1928, y que cunta coles peñes Komando Violeta, Dando Guerra, Infiernu de Zorrilla, Peña Mendilibar, Pirates de Pucela, Tiburones del Pisuerga y Peña Marcos Fernández. == Uniforme == === Uniforme titular === [[Ficheru:Camiseta del Real Valladolid en la temporada 1983-84.jpg|thumb|right|200px|Camiseta del Real Valladolid na temporada 1983/84.]] Dende la so fundación, el Real Valladolid caltuvo siempres l'uniforme titular definíu'l [[22 d'abril]] de [[1928]], día nel que tamién s'alcordaron l'escudu y l'estadiu del club. L'uniforme titular blanquivioleta caltúvose con mínimos cambeos nel so diseñu hasta güei.<ref name=ref_duplicada_3>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 24</ref> Esi día, decidió refugase los colores de los clubes constituyentes, azul del Club Deportivo Español y colloráu del Real Unión Deportiva, pa evitar discutinios, alcordándose'l siguiente uniforme: ''camisa o xerséi con llistes verticales [[Violeta (color)|violetes]] y [[Blancu (color)|blanques]] y pantalón [[Blancu (color)|blancu]]''.<ref name=ref_duplicada_3 /> <center> {{Camiseta |patrón_izq = _white stripes |patrón_cuerpu = _whitestripes |patrón_der = _white stripes |esquierdu = 9765c1 |cuerpu = 9765c1 |derechu = 9765c1 |shorts = FFFFFF |medies = FFFFFF |títulu = 1928 - actualidá }} </center> === Uniforme visitante === El Real Valladolid utilizó preferentemente el [[Violeta (color)|violeta]] pal so uniforme alternativu, xunto col [[colloráu]], que tamién ye unu de los colores históricos de la segunda equipación del club. Tamién s'utilizaron dellos diseños ensin tradición histórica, como'l realizáu por [[Kelme]] pa la temporada 1997/98, que cuntaba con rayes negres y moraes,<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 305</ref> y que foi recuperáu como segunda equipación pa la temporada 2009/10, camudando'l color de los pantalones y les medies de moráu a negru. <center> {| | {{Camiseta |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |esquierdu = CE2029 |cuerpo = CE2029 |derechu = CE2029 |shorts = CE2029 |medies = CE2029 |títulu = }} | {{Camiseta |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |esquierdu = 9765c1 |cuerpu = 9765c1 |derechu = 9765c1 |shorts = 9765c1 |medies = 9765c1 |títulu = }} | {{Camiseta |patrón_izq = _black stripes |patrón_cuerpu = _blackstripes |patrón_der = _black stripes |esquierdu = 9765c1 |cuerpu = 9765c1 |derechu = 9765c1 |shorts = 000000 |medies = 000000 |títulu = }} |} </center> === Tercer uniforme === L'usu del tercer uniforme pol conxuntu pucelanu foi una novedá de les últimes temporaes. Dalgunos de los colores utilizaos fueron el mariellu, el gris o'l negru. En dalguna ocasión, el moráu de la segunda equipación foi treslladáu a la tercera, como na [[Primer División d'España 2009/10|campaña 2009/10]]. <center> {| {{Camiseta |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |esquierdu = 000000 |cuerpu = 000000 |derechu = 000000 |shorts = 000000 |medies = 000000 |títulu = }} | {{Camiseta |patrón_izq = |patrón_cuerpu = |patrón_der = |esquierdu = 9765c1 |cuerpu = 9765c1 |derechu = 9765c1 |shorts = 9765c1 |medies = 9765c1 |títulu = }} |} </center> === Camisetes conmemorativas === En dellos momentos de la so historia, el club llanzó delles camisetes conmemorativas que, magar nun llegaron a utilizase mientres nengún partíu oficial, sí fueron llevaes por dellos xugadores y aficionaos, como la que celebraba'l 75º aniversariu del club, de color blancu y colos nomes en violeta de tolos sos abonaos; o la del ascensu na temporada 2006/07, de color moráu y na que taben escritos con lletres blanques y formando les lletres "1ª" los nomes de los xugadores de la plantía d'aquel añu. Amás mientres el play-off d'ascensu a Primer División na temporada 2010/2011 ufiertar a los abonaos y públicu polo xeneral una camiseta de sofitu col lema #yonoaflojo. Na temporada 2011/2012 y ante la imposibilidá de xugar colos sos dos equipaciones esistentes ante'l [[Fútbol Club Cartagena|F. C. Cartagena]] el día 26 de payares de 2011, el club dio la posibilidá a los sos aficionaos al traviés de la so páxina de [[Facebook]] oficial d'escoyer el color de la camiseta que se lluciría en [[Cartaxena (España)|Cartaxena]]. Tres una votación con una gran participación cercana a los 3000 votos en menos d'una selmana, los aficionaos escoyeron por mayoría absoluta'l color rosa, los otros colores a escoyer yeren el verde y l'azul tanto claro como escuru. Esta camiseta llucir en Cartaxena y tuvo el lema ''Enforma x vivir'' pa la llucha contra'l [[cáncer de mama]].<ref>[http://realvalladolid.elnortedecastilla.es/noticias/2011-11-28/batalla-rosa-20111128.html El lema del rosa]</ref> El 22 d'avientu de 2013, nel partíu apostáu frente al [[RCD Español]], el Real Valladolid volvió xugar con camiseta de color rosa, nesta ocasión de marca [[Hummel (marca)|Hummel]] en llugar de [[Kappa (marca)|Kappa]], en sofitu de nuevu a la llucha contra'l [[cáncer de mama]].<ref>http://realvalladolid.elnortedecastilla.es/noticias/2013-12-20/real-valladolid-presenta-unas-201312201454.html</ref> Mientres la temporada 2012/2013 nel partíu apostáu'l [[Estadiu Santiago Bernabéu]] contra'l [[Real Madrid]] llució una camiseta especial en sofitu a la [[Candidatura de Madrid a los Xuegos Olímpicos de 2020]]. === Indumentaria y patrocinador === Les siguientes tables detallen cronológicamente les empreses provisores de indumentaria y los patrocinadores que tuvo'l Real Valladolid dende los [[años 1980]]:{{clear}} {|width=50% align="left" |+'''Indumentaria'''<ref name="Uniforme y patrocinador">{{cita web |url=http://www.blanquivioletas.com/foro/viewtopic.php?f=29&t=23544|títulu=Imagen Forno de toles temporaes|autor=Blanquivioletas.com|fecha=11 de payares de 2006|fechaaccesu=13 d'agostu de 2009}}</ref> |valign=top width=60%| {| align=center border=1 width=80% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align="center" style="“color:black;&quot;" bgcolor="#9765c1" !width=50%|<span style="color:white;">Periodu</span> !width=50%|<span style="color:white;">Provisor</span> |- |align=center|[[1981]]-[[1985]]||{{bandera|Alemaña}} [[Adidas]] |- |align=center|[[1985]]-[[1987]]||{{bandera|España}} [[Meyba]] |- |align=center|[[1987]]-[[1990]]||{{bandera|España}} [[Rasán]] |- |align=center|[[1990]]-[[1993]]||{{bandera|España}} [[Front Runner]] |- |align=center|[[1993]]-[[2001]]||{{bandera|España}} [[Kelme]] |- |align=center|[[2001]]-[[2006]]||{{bandera|Reinu Xuníu}} [[Umbro (marca)|Umbro]] |- |align=center|[[2006]]-[[2010]]||{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|Puma]] |- |align=center|[[2010]]-[[2013]]||{{bandera|Italia}} [[Kappa (marca)|Kappa]] |- |align=center|[[2013]]-Presente||{{bandera|Dinamarca}} [[Hummel (marca)|Hummel]] |} |} {|width=50% align="center" |+'''Patrocinador'''<ref name="Uniforme y patrocinador" /> |valign=top width=60%| {| align=center border=1 width=80% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align="center" style="“color:black;&quot;" bgcolor="#9765c1" !width=40%|<span style="color:white;">Periodu</span> !width=60%|<span style="color:white;">Patrocinador</span> |- |align=center|[[1983]]-[[1994]]||{{bandera|España}} [[Helios S. A.|Helios]] |- |align=center|[[1994]]-[[1995]]||{{bandera|España}} [[Ferre Viaxes]] |- |align=center|[[1995]]-[[1996]]||{{bandera|España}} [[Parquesol Inmobiliaria]] y [[Marbella]] |- |align=center|[[1996]]-[[2002]]||{{bandera|España}} [[Caja España]] |- |align=center|[[2002]]-[[2005]]||''Distintu cada partíu'' |- |align=center|[[2005]]-[[2006]]||{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Stevenson Electrodomésticos]] |- |align=center|[[2006]]-[[2007]]||''Distintu cada partíu'' |- |align=center|[[2007]]-[[2010]]||{{bandera|España}} [[Caja Duero]] |- |align=center|[[2010]]-[[2011]]||Nengunu |- |align=center|[[2012]]||(Namái mientres la promoción d'ascensu) [[Tuenti]] |- |align=center|[[2012]]-[[2014]]||Nengunu |- |align=center|[[2014]]-Actualidá||{{bandera|España}} [[Vino Cuatro Rayes]] |} |} == Estadiu == {{AP|Estadiu José Zorrilla}} [[Ficheru:Estadio José Zorrilla desde Preferencia A.jpg|thumb|250px|Vista interior del [[Estadiu José Zorrilla]], estadiu del Real Valladolid dende [[1982]].]] El Real Valladolid xuega como llocal nel [[Estadiu José Zorrilla]], propiedá del [[Conceyu de Valladolid]]. L'estadiu foi inauguráu'l [[20 de febreru]] de [[1982]] con un partíu ente'l Real Valladolid y el [[Athletic Club]], con victoria llocal por 1-0.<ref name="Estadiu" /> El [[13 d'abril]] de [[1982]], el nuevu estadiu acoyó la final de la [[Copa del Rei de Fútbol|Copa del Rei]] de la [[Copa del Rei de fútbol 1981-82|temporada 1981/82]] ente'l [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] y el [[Real Sporting de Xixón]], con victoria pa los merengues por 2-1. L'estadiu taba atarraquitao, coles 33.000 llocalidaes completes, y el gran fríu d'aquella nueche favoreció que l'estadiu recibiera'l calificativu de «''Estadiu de la [[pulmonía]]''».<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 227</ref> Dos meses dempués llegaría la [[Copa Mundial de Fútbol de 1982]], la cita pa la cual foi construyíu l'estadiu, siendo la única cortil d'España espresamente construyíu p'allugar partíos d'esa competición. El Nuevu Zorrilla, xunto al [[Estadiu de San Mamés (1913)|estadiu de San Mamés]] de [[Bilbao]], foi la sede del [[Copa Mundial de Fútbol de 1982#Grupu D|Grupu D]] (encabezáu pola seleición d'{{sel|Inglaterra}}), xugando les seleiciones de {{sel|Francia}}, {{sel|Checoslovaquia}} y {{sel|Kuwait}} un total de trés partíos en Valladolid. Ente que los ingleses apostaben los sos trés partíos en Bilbao.<ref name=ref_duplicada_1 /> Coles mesmes, el Nuevu Zorrilla foi escenariu de dellos alcuentros de la {{sel|España|seleición española}}. Foi tamién el primer estadiu español que s'afixo a la normativa [[FIFA]] sobre estadios y el primeru n'incorporar sistemes de calefaición nes graes.<ref>{{cita web |títulu=Un histórico camino hacia Primera|url=http://www.marca.com/reportajes/07/02/26/valladolid/zorrilla.html|autor=www.marca.com|fechaaccesu=30 d'avientu de 2008}}</ref> Anguaño tien capacidá p'allugar a 26 512 espectadores, cifra establecida tres la reforma del fondu norte del estadiu en 1985 y l'allugamientu de butaques en tou la so cortil en 1995, pa cumplir asina coles normes de la FIFA.<ref>{{cita web |títulu=Nuevo Estadio José Zorrilla|url=http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=140|autor=www.blanquivioletas.com|fechaaccesu=30 d'avientu de 2008|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091016094904/http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=140|fechaarchivu=16 d'ochobre de 2009}}</ref> === Estadios históricos === Amás del actual José Zorrilla, otros dos estadios allugaron los partíos del club blanquivioleta a lo llargo de la so historia: ==== Estadiu de la Sociedad Taurina ==== Dende la so fundación en 1928 hasta 1940, el club apostó los sos partíos como llocal nel Estadiu de la Sociedad Taurina, xunto a la [[Plaza de Toros de Valladolid|Plaza de Toros]], qu'acoyera hasta entós los alcuentros del Real Unión Deportiva. Trátase d'un estadiu d'amenorgaes dimensiones, con capacidá pa 4.000 espectadores.<ref>{{cita web |títulu=Estadio de la Sociedad Taurina|url=http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=89 |autor=www.blanquivioletas.com |fechaaccesu=29 d'avientu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091016104313/http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=89 |fechaarchivu=16 d'ochobre de 2009}}</ref> ==== El Viejo Zorrilla ==== {{AP|Antiguu Estadiu José Zorrilla}} El [[3 de payares]] de [[1940]] inauguróse'l nuevu [[Antiguu Estadiu José Zorrilla|Estadiu Municipal]], que cuntaba con capacidá pa 10.000 espectadores. Foi construyíu n'apenes nueve meses nunos terrenes asitiaos tamién cerca de la Plaza de Toros, na marxe esquierda del [[Pisuerga]], en plenu [[Paséu de Zorrilla]] vallisoletano, lo qu'a lo postrero fixo qu'en [[1951]] la cortil fuera denomináu Estadiu Municipal José Zorrilla.<ref name="Viejo Zorrilla">{{cita web |títulu=Viejo Estadio José Zorrilla|url=http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=90|autor=www.blanquivioletas.com|fechaaccesu=29 d'avientu de 2008|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091016094145/http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=90|fechaarchivu=16 d'ochobre de 2009}}</ref> [[Ficheru:Ciudad deportiva Real Valladolid.JPG|thumb|250px|Vista de los Campos Anexos del Real Valladolid.]] Col pasu de los años, la masa social d'abonaos y aficionaos del club creció, colo que les instalaciones disponibles resultaben cada vez más insuficientes, magar que el aforu inicial doblárase y llegó a algamar la cifra de 22.000 persones.<ref name="Viejo Zorrilla" /> El postreru partíu del Real Valladolid nel Viejo Zorrilla apostóse'l [[7 de febreru]] de [[1982]], imponiéndose'l cuadru local al [[Club Atlético Osasuna]] por 2-0 en partíu de [[Primer División d'España 1981/82|Lliga]].<ref name="Viejo Zorrilla" /> L'estadiu siguió siendo usáu pa partíos de les categoríes inferiores del Real Valladolid, especialmente'l [[Real Valladolid Promeses]], hasta la so baltadera en [[1984]]. Los sos terrenes fueron ocupaos pol Parque Xuan d'Austria y el Centru Comercial d'[[El Corte Inglés]]. === Campos Anexos === {{AP|Anexos al Estadiu José Zorrilla}} Xunto al Estadiu José Zorrilla, asítiense los trés Campos Anexos, que sirven de llugar d'entrenamientu y disputa de los choques pa les categoríes inferiores del club pucelanu.<ref>{{cita web |títulu=Campos Anexos|url=http://www.realvalladolid.es/elclub/estadio/campo-anexo/|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=29 d'avientu de 2008}}</ref> == Mascota == La primera [[Mascota (símbolu)|mascota]] del club vallisoletano, nacida'l [[29 de payares]] de [[1998]], foi llamada ''Pucelo'', en clara alusión a unu de los nomes de la ciudá de [[Valladolid]]. Pucelo yera una almena d'un [[castiellu]], símbolu de [[Castiella]], que vistía los colores del club (blancu y violeta). Participaba na animación nel estadiu y apaeció en numberosos oxetos comerciales del club blanquivioleta.<ref>{{cita web |títulu=Mascota del Club|url=http://www.realvalladolid.es/elclub/mascota/|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=3 de xineru de 2009}}</ref> El [[3 de xunetu]] de [[2009]] el club vallisoletano anunció la so nueva mascota, llamada ''Pepe Zorrillo'', que foi presentada nel mesmu partíu nel que Pucelo retiróse: nel XXXVII [[Troféu Ciudad de Valladolid]] frente al [[Villarreal Club de Fútbol|Villarreal C. F.]] Trátase d'un [[Vulpini|foín]] vistíu de caballeru colos colores del club na so capa y la so [[escudu]]. El so nome fai clara alusión al escritor vallisoletano [[José Zorrilla]], que da'l so nome al Estadiu.<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/noticias/actualidad/03072009/Pepe-Zorrillo-sera-nueva-mascota-del-Pucela/|títulu=Pepe Zorrillo será la nueva mascota del Pucela|autor=www.realvalladolid.es|fecha=3 de xunetu de 2009|fechaaccesu=14 d'agostu de 2009}}</ref> == Datos del club == * '''Direición oficines''': Avda. del Mundial 82, e/n ([[Estadiu José Zorrilla]]) * '''Direición tienda oficial''': C/ Héroes de Alcántara, 6, y puestos oficiales habilitaos nel Estadiu José Zorrilla * '''Abonaos''' (temporada 17/18): 11.480<ref name="Institución" /> * '''Presupuestu''' (temporada 17/18): 10'4 millones d'euros<ref name="Institución" /> * '''Temporaes en [[Primer División d'España|1ª]]''': 42 * '''Temporaes en [[Segunda División d'España|2ª]]''': 35 (incluyendo la 17/18) * '''Temporaes en [[Segunda División B d'España|2ªB]]''': 0 * '''Temporaes en [[Tercer División d'España|3ª]]''': 9 * '''Puestu históricu:''' 13º * '''Meyor puestu na Lliga''': 4º (temporada 62-63) * '''Peor puestu na Lliga''': 19º (temporaes 91-92, 94-95 y 13-14) * '''Mayor victoria en Lliga''': [[Real Uviéu]] 3-8 Real Valladolid (1996) * '''Mayores victories en Lliga como Llocal''': Real Valladolid 6-0 [[Córdoba Club de Fútbol|Córdoba C .F.]] (1963) Real Valladolid 6-1 [[Rayo Vallecano]] (30-9-2012) Real Valladolid 7-0 [[Futbol Club Barcelona "B"]] (21-12-2014) * '''Mayor derrota en Lliga''': [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] 7-0 Real Valladolid (Esta resultancia tamién se dio 2 vegaes más contra'l [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]) * '''Mayor victoria en competición Europea''': Real Valladolid 5-0 [[Ħamrun Spartans F.C.|Ħamrun Spartans]] ([[Recopa d'Europa de fútbol|Recopa d'Europa]], [[Recopa d'Europa 1989-90|89/90]]) * '''Mayor derrota en competición Europea''': [[HNK Rijeka]] 4-1 Real Valladolid ([[Copa de la UEFA]], [[Copa de la UEFA 1984-85|84/85]]) * '''Mayor victoria na Copa''': Real Valladolid 8-0 [[Club Deportivo Constancia|C. D. Constancia]] ([[Copa del Xeneralísimu de fútbol 1967-68|1967/68]]) * '''Mayor derrota na Copa''': [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla F. C.]] 8-0 Real Valladolid ([[Copa del Rei de Fútbol 1928-29|1928-29]])<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/elclub/historia/records/|títulu=Records|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=14 d'agostu de 2009}}</ref> == Alministración == {{CP|Presidentes del Real Valladolid Club de Fútbol}} El Real Valladolid tuvo 25 presidentes a lo llargo de la so historia, toos ellos españoles.<ref name="presidentes">{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/elclub/historia/presidentesyentrenadores/|títulu=Presidentes y Entrenador|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=15 d'agostu de 2009}}</ref> José Cantalapiedra foi'l que más tiempu tuvo nel so puestu, dende 1930 hasta la so muerte en 1943.<ref name="presidentes" /> Gonzalo Alonso foi l'únicu qu'exerció en dos periodos distintos (78/79-81/82 y mediaos de la 83/84-empiezos de la 86/87).<ref name="presidentes" /> Otru de los presidentes de mayor sonadía foi [[Marcos Fernández Fernández|Marcos Fernández]], quien asumió les riendes del club tres la so conversión en [[sociedá anónima deportiva]] y sentó les bases del posterior ''EuroPucela''. Primeramente a dicha reconversión en S. A. D. de 1992, el presidente yera designáu al traviés d'eleiciones, y con posterioridá, el so nomamientu ye decisión mayoritaria de los accionistes. === Direutiva actual === [[Ficheru:Carlos Suárez Sureda.jpg|thumb|150px|[[Carlos Suárez Sureda]], presidente del club dende mayu de 2001 y máximu accionista dende 2011.]] La direutiva actual ta integrada por un Conseyu d'Alministración, una secretaría téunica y una Direición alministrativa:<ref name="direutivos">{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/elclub/institucion/organosdirectivos/|títulu=Órgano Direutivos|fechaaccesu=15 d'agostu de 2009|editor=www.realvalladolid.es}}</ref> ==== Conseyu d'alministración ==== {| | width="25%" align="left" valign="top" | * '''''Presidente''''': ** [[Carlos Suárez Sureda]] * '''''Vicepresidente''''': ** Álvaro Ruiz de Alda Moreno | width="25%" align="left" valign="top" | * '''''Conseyeros''''': ** Jacobo de Salas Claver ** Ramón Maroto Cotoner ** Eduardo Suárez Sureda |} ==== Direición deportiva ==== La direición deportiva del club dende la temporada 2014/2015 ta compuesta de la siguiente manera: {| | width="25%" align="left" valign="top" | * '''''Direutor Deportivo''''': ** Miguel Ángel Gómez Benitez * '''''Secretariu Téunicu''''': ** | width="25%" align="left" valign="top" | * '''''Coordinador Categoríes inferiores''''': ** |} ==== Direición alministrativa ==== La direición alministrativa ta compuesta por: {| | width="25%" align="left" valign="top" | * '''''Direutor Xeneral''''': ** Jorge Santiago Villafañe * '''''Direutor Financieru''''': ** Javier Díez Villafáfila | width="25%" align="left" valign="top" | * '''''Comunicación y rellaciones esternes''''': ** Mariano Mancebo Rojo * '''''Xefe de Prensa''''': ** Mario Miguel Nieto |} === Accionistes actuales === [[Ficheru:ACCIONARIADOREALVALLADOLID.JPG|thumb|300px|Distribución del accionariado del Real Valladolid.]] El Real Valladolid tien un accionista mayoritariu que ye Carlos Suárez Sureda con aproximao'l 60% de les aiciones. La distribución exacta ye la siguiente:<ref name="direutivos" /> * Carlos Suárez Sureda: 58,09% * Inmobiliaria Altai, S. A.: 10,66% * Inmobiliaria Agora, S. A.: 9,11% * Continental Network Services, S. L.: 5,12% * Utopía del Sur, S. L.: 4,98% * Inter Olimpic, BV: 4,98% * Pequeños accionistas: 3,91% * Larmac Inversiones 87, S. A.: 3,15% {{clear}} === Llistáu de tolos presidentes === {| cellspacing="0" cellpadding="0" class="references-small" style="background:transparent; width:100%;" | width="25%" align="left" valign="top" | * 1. [[Pedro Zuloaga Mañueco]], 1928-29 * 2. [[Santos Rodríguez Pardo]], 1929-30 * 3. [[José Cantalapiedra de Castro]], 1930-44 * 4. [[Germán Adanez Horcajuelo]], 1944-45 * 5. [[Ángel Soria Celayeta]], 1945-46 * 6. [[Juan Represa de León]], 1946-50 * 7. [[Manuel González Aquiso]], 1950-51 * 8. [[Ramón Pradera Orihuela]], 1951-58 * 9. [[Carlos del Río Hortega]], 1958-61 | width="25%" align="left" valign="top" | * 10. [[José Miguel Arrate Ayestarán|José Miguel Arrate]], 1961-65 * 11. [[José Luis Saso Vega]], 1965-67 * 12. [[Antonio Alfonso Gómez]], 1967-70 * 13. [[Santiago Gallego Garrido]], 1970-74 * 14. [[Fernando Alonso López]], 1974-78 * 15. [[Gonzalo Alonso de Paz]], 1978-82 * 16. [[Manuel Esteban Casado]], 1982-83 * 17. [[Pedro San Martín López]], 1983 * 18. [[Gonzalo Alonso de Paz]], 1983-86 | width="25%" align="left" valign="top" | * 19. [[Miguel Ángel Pérez Herrán]], 1986-90 * 20. [[Gonzalo Gonzalo Rodríguez]], 1990-92 * 21. [[Andrés Martín de Paz]], 1992 * 22. [[Marcos Fernández Fernández|Marcos Fernández]], 1992-98 * 23. [[Marcos A. Fernández Fermoselle|Marcos A. Fernández]], 1998-00 * 24. [[Ángel Fernández Fermoselle]], 2000 * 25. [[Ignacio Lewin Fernández]], 2000-01 * 26. [[Carlos Suárez Sureda]], 2001- |} == Xugadores y entrenadores == === Plantía y cuerpu téunicu === {{Equipu de fútbol empecipio |equipu=Real Valladolid Club de Fútbol |temporada=2017/2018 |contratu=sí |procedencia=sí |edá=sí |testu=#FFFFFF |fondu=purple}} | colspan=8 bgcolor=purple style="color:white;" align=center| '''Porteros''' {{Xugador de fútbol|num=1|nac=España|nome=[[Jordi Masip|Jordi '''Masip''']]|pos=POR|edá={{edá|3|1|1989}}|procedencia={{bandera|España}} [[Futbol Club Barcelona]]|contratu=2020}} {{Xugador de fútbol|num=13|nac=España|nome=[[Isaac Becerra|Isaac '''Becerra''']]|pos=POR|edá={{edá|18|6|1988}}|procedencia={{bandera|España}} [[Girona Club de Fútbol]]|contratu=2019}} |- | colspan=8 bgcolor=purple style="color:white;" align=center| '''Defenses''' {{Xugador de fútbol|num=3|nac=España|nome=[[Borja Herrera|'''Borja Herrera''']]|pos=DEF|edá={{edá|8|1|1993}}|procedencia={{bandera|España}} [[Unión Deportiva Las Palmas]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=4|nac=España|nome=[[Francisco José Oliva Alba|'''Kiko Olives''']]|pos=DEF|edá={{edá|21|8|1988}}|procedencia={{bandera|España}} [[Girona FC]]|contratu=2020}} {{Xugador de fútbol|num=5|nac=España|nome=[[Fernando Calero Villa|Fernando '''Calero''']]|pos=DEF|edá={{edá|14|9|1995}}|procedencia={{bandera|España}} [[Real Valladolid Club de Fútbol "B"]]|contratu=2021}} {{Xugador de fútbol|num=15|nac=España|nome=[[Deivid Rodríguez Barrera|'''Deivid''']]|pos=DEF|edá={{edá|27|1|1989}}|procedencia={{bandera|España}} [[Córdoba C.F.]]|contratu=2019}} {{Xugador de fútbol|num=17|nac=España|nome=[[Javier Moyano Lujano|'''Javi Moyano''']] |pos=DEF|edá={{edá|23|2|1986}}|procedencia={{bandera|España}} [[Club Deportivo Tenerife]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=18|nac=España|nome=[[Antonio Jesús Regal Angulo|'''Antoñito''']]|pos=DEF|edá={{edá|24|12|1987}}|procedencia={{bandera|España}} [[Córdoba C.F.]]|contratu=2019}} {{Xugador de fútbol|num=22|nac=España|nome=[[José Ignacio Martínez García|'''Nacho''']]|pos=DEF|edá={{edá|7|3|1989}}|procedencia={{bandera|España}} [[Rayo Vallecano]]|contratu=2019}} |- | colspan=8 bgcolor=purple style="color:white;" align=center| '''Mediocampistes''' {{Xugador de fútbol|num=6|nat=España|name=[[Luismi (1992)|'''Luismi''' Sánchez]]|pos=MED|edá={{edá|5|5|1992}}|procedencia={{bandera|España}} [[Sevilla F.C.]]|contratu=2021}} {{Xugador de fútbol|num=7|nac=Grecia|nome='''[[Giannis Gianniotas]]'''|pos=MED|edá={{edá|29|4|1993}}|procedencia={{bandera|Grecia}} [[Olympiacos FC]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=8|nat=España|name=[[Francisco de Borja Fernández Fernández|'''Borja''' Fernández]]|pos=MED|edá={{edá|14|01|1981}}|procedencia={{bandera|España}} [[U.D. Almería]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=10|nome=[[Javier Ontiveros Parra|Javier '''Ontiveros''']]|pos=MED||edá={{edá|09|09|1997}}|nac=España|procedencia={{bandera|tamañu=15px|España}} [[Atlético Malagueñu|At. Malagueñu]] |nota=|internacional= [[Seleición de fútbol sub-19 d'España|Sub-19]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=11|nat=España|name='''[[Pablo Hervías]]'''|pos=MED|edá={{edá|8|03|1993}}|procedencia={{bandera|España}} [[SD Eibar]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=16|nat=España|name=[[Antonio Cotán|Antonio '''Cotán''']]|pos=MED|edá={{edá|19|9|1995}}|procedencia={{bandera|España}} [[Sevilla Fútbol Club|Sevilla F.C.]]|contratu=2019}} {{Xugador de fútbol|num=19|nac=España|nome=[[Laureano Antonio Villa Suárez|'''Toni''' Villa]] |pos=MED|edá={{edá|7|1|1995}}|procedencia={{bandera|España}} [[Cultural y Deportiva Leonesa]]|contratu=2021}} {{Xugador de fútbol|num=21|nat=España|name='''[[Míchel Herrero]]'''|pos=MED|edá={{edá|29|07|1988}}|procedencia={{bandera|China}} [[Guangzhou R&F]]|contratu=2019}} {{Xugador de fútbol|num=23|nac=España|nome='''[[Óscar Planu]]'''|pos=MED|edá={{edá|2|11|1991}}|procedencia={{bandera|España}} [[A.D. Alcorcón]]|contratu=2019}} {{Xugador de fútbol|num=24|nat=Arabia Saudita|name=[[Nouh Al-Mousa|'''Al-Mousa''']]|pos=MED|edá={{edá|23|2|1991}}|procedencia={{bandera|Arabia Saudita}} [[Al-Fateh Sports Club]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=35|nac=España|nome=[[Anuar Mohamed Tuhami|'''Anuar''']]|pos=MED|edá={{edá|15|01|1995}}|procedencia={{bandera|España}} [[Real Valladolid Club de Fútbol "B"]]|contratu=[[2020]]}} {{Xugador de fútbol|num=42|nac=España|nome=[[David Mayoral Lastras|David '''Mayoral''']]|pos=MED|edá={{edá|5|4|1997}}|procedencia={{bandera|España}} [[Real Valladolid Club de Fútbol "B"]]|contratu=[[2020]]}} |- | colspan=8 bgcolor=purple style="color:white;" align=center| '''Delanteros''' {{Xugador de fútbol|num=9|nac=España|nome=[[Jaime Mata Arnaiz|Jaime '''Mata''']]|pos=DEL|edá={{edá|24|10|1988}}|procedencia={{bandera|España}} [[Girona Futbol Club]]|contratu=2018}} {{Xugador de fútbol|num=12|nac=España|nome=[[Christopher Ramos de la Flor|'''Chris Ramos''']]|pos=DEL|edá={{edá|18|1|1997}}|procedencia={{bandera|España}} [[San Fernando Club Deportivo]]|contratu=2021}} {{Xugador de fútbol|num=14|nac=España|nome=[[Antonio Martínez López|'''Toni Martínez''']]|pos=DEL|edá={{edá|30|6|1997}}|procedencia={{bandera|Inglaterra}} [[West Ham]]|contratu=2018}} {{Equipu de fútbol fin |entrenador={{Bandera|España}} [[Luis César Sampedro]] |axuntu={{Bandera|España}} [[Juan Iglesias]]<br /> {{Bandera|España}} [[Álvaro Rubio]] |preparador={{bandera|España}} Francisco José Albert<br />{{bandera|España}} David Remexu |porteros={{Bandera|España}} José Manuel Santisteban |médicu={{Bandera|España}} [[Alberto López Moreno|Alberto López]] |fisio={{Bandera|Colombia}} Juan Valderrama<br />{{Bandera|España}} Gonzalo Quixarru<br /> {{Bandera|España}} Borja García-Abril |delegáu={{Bandera|España}} "Paco" Santamaría |otros='''Utillero'''<br />{{Bandera|Cuba}} Xusto Camacho |url plantilla=http://www.realvalladolid.es/primer-equipo/plantía/ |actualización=1 de febreru de 2018 }} * <small>Los xugadores con dosales cimeros al 25 son, a tolos efeutos, xugadores del [[Real Valladolid Club de Fútbol "B"]] y como tales, van poder compaxinar partíos col primer y segundu equipu. Como esixen les normes de la [[Lliga Nacional de Fútbol Profesional|LFP]], los xugadores de la primer plantía tendrán de llevar los dosales del 1 al 25. Del 26 d'equí p'arriba van ser xugadores del equipu filial.</small> * <small>Los equipos españoles tán llindaos a tener na plantía un máximu de trés xugadores ensin pasaporte de la [[Xunión Europea]]. La llista inclúi namái la principal nacionalidá de cada xugador, dalgunos de los xugadores non europeos tienen doble nacionalidá de dalgún país de la XE: ** [[Iván Salvador|Ibán Salvador]] tien la doble nacionalidá [[Guinea Ecuatorial|guineana]] y [[España|española]] (cedíu na [[Cultural Leonesa]]) </small> === Altes y baxes 2017/18 === {| width="760" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" cellspacing="0" |- bgcolor=black style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Altes''' |- bgcolor=purple style="color:white;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costu''' | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Jordi Masip|Jordi '''Masip''']] |[[Porteru (fútbol)|Porteru]] |{{bandera|España}} [[F.C. Barcelona]] |Llibre | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Deivid Rodríguez Barrera|'''Deivid''']] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Córdoba C.F.]] |Llibre | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Antonio Jesús Regal Angulo|'''Antoñito''']] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Córdoba C.F.]] |Llibre | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[José Ignacio Martínez García|'''Nacho''']] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Rayo Vallecano]] |Llibre | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Fernando Calero Villa|Fernando '''Calero''']] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Real Valladolid B]] |Xube del filial | |-align=left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Samuel Llorca|'''Samuel''' Llorca]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Racing de Santander]] |Torna tres cesión | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Luismi (1992)|'''Luismi''' Sánchez]] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Gimnastic de Tarragona]] |Torna tres cesión | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Francisco de Borja Fernández Fernández|'''Borja''' Fernández]] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[U.D. Almería]] |Llibre | |- align="left" |{{bandera|Gambia}} '''[[Sulayman Marreh]]''' |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|Inglaterra}} [[Watford Football Club]] |Cesión | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Pablo Hervías|Pablo '''Hervías''']] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[S.D. Eibar]] |Cesión | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Antonio Cotán|Antonio '''Cotán''']] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Sevilla F.C.]] |Llibre | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Laureano Antonio Villa Suárez|'''Toni''' Villa]] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Cultural y Deportiva Leonesa]] |Torna tres cesión |45.000€ |- align="left" |{{bandera|Guinea Ecuatorial}} [[Iván Salvador|'''Ibán Salvador''']] |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[UCAM Murcia Club de Fútbol]] |Torna tres cesión | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} '''[[Óscar Planu]]''' |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[Agrupación Deportiva Alcorcón]] |Llibre | |- align="left" |{{bandera|España}} '''[[Asier Villalibre]]''' |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[Athletic Club]] |Cesión | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} '''[[Luis César Sampedro]]''' |[[Entrenador (fútbol)|Entrenador]] |{{bandera|España}} [[Club Deportivo Lugo]] |Llibre | |} {| width="760" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" cellspacing="0" |- bgcolor=black style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Baxes''' |- bgcolor=purple style="color:white;" ! | '''Xugador''' ! | '''Posición''' ! | '''Destín''' ! | '''Tipu''' ! | '''Cobru''' |- align="left" |{{bandera|España}} [[Álex Pérez Navarro|'''Alex Pérez''']] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Real Sporting de Xixón]] |Trespasu | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Samuel Llorca|'''Samuel''' Llorca]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Hércules C.F.]] |Rescisión de Contratu | |-align=left |{{bandera|Chile}} [[Igor Lichnovsky]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|Portugal}} [[Fútbol Club Porto]] |Fin de cesión | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Rafael López Gómez|'''Rafa''' López]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|India}} [[FC Pune City]] |Rescisión de Contratu | |-align=left |{{bandera|Arxentina}} [[Luciano Balbi]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|Arxentina}} [[Unión de Santa Fe]] |Fin de contratu | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Markel Etxebarria]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Bilbao Athletic]] |Fin de cesión | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Joan Xordán|Joan '''Xordán''']] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[R.C.D. Español]] |Fin de cesión | |-align=left bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Álex López Sánchez|'''Álex López''']] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Celta de Vigo]] |Fin de cesión | |-align=left |{{bandera|España}} '''[[Guzmán Casaseca]]''' |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Club Deportivo Badajoz]] |Rescisión de Contratu | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|Arxentina}} '''[[Cristian Espinoza]]''' |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[Villarreal Club de Fútbol]] |Fin de cesión | |-align=left |{{bandera|España}} '''[[Paco Herrera]]''' |[[Entrenador (fútbol)|Entrenador]] |{{bandera|España}} [[Real Sporting de Xixón]] |Fin de contratu | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} '''[[Raúl de Tomás]]''' |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[Real Madrid Club de Fútbol]] |Fin de cesión | |} === Altes y baxes mercáu d'iviernu === {| width="760" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" cellspacing="0" |- bgcolor=black style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Altes''' |- bgcolor=purple style="color:white;" !'''Xugador''' !'''Posición''' !'''Procedencia''' !'''Tipu''' !'''Costu''' | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Borja Herrera|'''Borja Herrera''']] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Unión Deportiva Las Palmas]] |Cesión | |- align="left" |{{bandera|Arabia Saudita}} [[Nouh Al-Mousa|'''Al-Mousa''']] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|Arabia Saudita}} [[Al-Fateh Sports Club]] |Cesión | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Javier Ontiveros Parra|Javi '''Ontiveros''']] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Málaga CF]] |Cesión | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Christopher Ramos de la Flor|'''Chris Ramos''']] |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[San Fernando Club Deportivo]] |Trespasu | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Antonio Martínez López|'''Toni Martínez''']] |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|Inglaterra}} [[West Ham]] |Cesión | |} {| width="760" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" cellspacing="0" |- bgcolor=black style="color:white;" |align=center colspan=5|'''Baxes''' |- bgcolor=purple style="color:white;" ! | '''Xugador''' ! | '''Posición''' ! | '''Destín''' ! | '''Tipu''' ! | '''Cobru''' | |- align="left" |{{bandera|España}} [[Alberto Guitián|Alberto '''Guitián''']] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Real Sporting de Xixón]] |Cesión | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} [[Ángel García Cabezali|'''Ángel''' García]] |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] |{{bandera|España}} [[Cultural y Deportiva Leonesa]] |Trespasu | |-align=left |{{bandera|España}} [[Sergio Marcos]] |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Cultural y Deportiva Leonesa]] |Trespasu | |- align="left" bgcolor="#efefef" |{{bandera|Gambia}} '''[[Sulayman Marreh]]''' |[[Centrocampista (fútbol)|Mediocampista]] |{{bandera|España}} [[Unión Deportiva Almería]] |Fin de cesión | |- align="left" |{{bandera|Guinea Ecuatorial}} [[Iván Salvador|'''Ibán Salvador''']] |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[Cultural y Deportiva Leonesa]] |Cesión | |-align=left bgcolor="#efefef" |{{bandera|España}} '''[[Asier Villalibre]]''' |[[Delanteru (fútbol)|Delanteru]] |{{bandera|España}} [[Lorca FC]] |Fin de Cesión | |} === Xugadores === {{CP|Futbolistes del Real Valladolid Club de Fútbol}} D'ente los numberosos xugadores del Real Valladolid mientres la so historia, diez fueron escoyíos pa xugar cola {{{{sel|España|seleición española}} mientres s'atopaben nel club blanquivioleta: {|width=90% align="center" |+'''Xugadores españoles internacionales del Real Valladolid'''<ref>{{cita web |títulu=Historia del Club|url=http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=322|autor=www.blanquivioletas.com|fechaaccesu=17 d'agostu de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100209161901/http://www.blanquivioletas.com/seccion.php?id_seccion=322|fechaarchivu=9 de febreru de 2010}}</ref> |valign=top width=60%| {| align=center border=1 width=100% cellpadding="4" cellspacing="5" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- align="center" style="“color:black;&quot;" bgcolor="#9765c1" !width=30%|<span style="color:white;">Xugador</span> !width=30%|<span style="color:white;">Fecha del debú</span> !width=40%|<span style="color:white;">Partíu</span> |- |align=center|[[Gerardo Coque]]||[[1 de xunu]] de [[1952]]||{{sel|España}} 6-0 {{sel|Irlanda}} |- |align=center|[[Francisco Lesmes]]||[[6 de xineru]] de [[1954]]|| España 5-1 {{sel|Turquía}} |- |align=center|[[Román Matito]]||[[18 de mayu]] de [[1955]]|| España 1-1 {{sel|Inglaterra}} |- |align=center|[[Emilio Morollón]]||[[9 de xineru]] de [[1963]]|| España 0-0 {{sel|Francia}} |- |align=center|[[Eusebio Sacristán]]||[[24 de setiembre]] de [[1986]]|| España 3-1 {{sel|Grecia}} |- |align=center|[[Luis Mariano Minguela|Luis M. Minguela]]||[[20 de setiembre]] de [[1989]]|| España 1-0 {{sel|Polonia}} |- |align=center|[[Gabriel Moya]]||[[13 d'avientu]] de [[1989]]|| España 2-1 {{sel|Suiza}} |- |align=center|[[Gregorio Fonseca]]||[[19 de febreru]] de [[1992]]|| España 1-1 [[Seleición de fútbol de la Comunidá d'Estaos Independientes|CEI]] |- |align=center|[[Víctor Manuel Fernández|Víctor M. Fernández]]||[[23 de febreru]] de [[2000]]|| {{sel|Croacia}} 0-0 España |- |align=center|[[Ricardo López Felipe]]||[[14 de payares]] de [[2001]]|| España 1-0 {{sel|Méxicu}} |- |} |} [[Ficheru:Eusebio Sacristán - 001.jpg|thumb|150px|[[Eusebio Sacristán]], xugador formáu nel club vallisoletano y posterior integrante del ''[[Historia del Futbol Club Barcelona#A.C3.B1vos 1990: del .22Dream Team.22 al adi.C3.B3s de N.C3.BA.C3.B1ez|Dream Team]]'' del [[Futbol Club Barcelona]]. Terminó tornando al Real Valladolid, onde se retiró en 2002.<ref>{{cita web |url=https://elpais.com/diario/2002/05/13/deportes/1021240813_850215.html|títulu=Adiós al héroe prudente|fecha=13 de mayu de 2002|fechaaccesu=15 d'agostu de 2009}}</ref>]] Pola so condición de club modestu, otros xugadores nacionales surdíos de la cantera blanquivioleta o "descubiertos" futbolísticamente pol equipu terminaron trunfando n'equipos de mayor entidá y llogrando con ellos la internacionalidad, destacando [[Julio Cardeñosa|Cardeñosa]], [[José Luis Pérez Caminero|Caminero]], [[Jesús Landáburu|Chus Landáburu]], [[Fernando Hierro|Hierro]], [[Juan Carlos Rodríguez Moreno|Juan Carlos]], [[José Emilio Amavisca|Amavisca]], [[César Sánchez Domínguez|César]], [[Diego Costa]] o [[Aritz Aduriz]].<ref name="internacionales" /> Tocantes a estranxeros de sonadía, militaron nel club albivioleta xugadores como l'hondureñu [[Gilberto Yearwood|Gilberto]], los colombianos [[René Higuita|Higuita]], [[Leonel Álvarez]], [[John Harold Lozano|Harold Lozano]] y [[Carlos Valderrama|Valderrama]], el xaponés [[Shoji Jo]], el mexicanu [[Cuauhtémoc Blanco]], el salvadoreñu [[Máxicu González]], el chilenu [[Patricio Yáñez|"Patu" Yáñez]], l'uruguayu [[Jorge Da Silva|"Polilla" Da Silva]], el paraguayu [[Justo Villar]], el venezolanu [[Dani Hernández]] o l'angoleñu [[Manucho]], anque con rendimientos desemeyaos. ==== Trofeos individuales ==== ===== [[Troféu Pichichi]] ===== * [[Manuel Badenes|Badenes]] ([[Primer División d'España 1957/58|1957/58]]) 19 goles en 29 partíos * [[Jorge Da Silva|Da Silva]] ([[Primer División d'España 1983/84|1983/84]]) 17 goles en 30 partíos ===== [[Troféu Zamora]] ===== * [[Alberto López Fernández|Alberto]] ([[Segunda División d'España 2006/07|2006/07]]) 28 goles en 35 partíos: 0,80 g/p (Segunda División) * [[Jaime Jiménez Merlo|Jaime]] ([[Segunda División d'España 2011/12|2011/12]]) 36 goles en 40 partíos: 0,90 g/p (Segunda División) ===== [[Troféu Patricio Arabolaza]] ===== * [[Manuel Badenes|Badenes]] ([[Primer División d'España 1956/57|1956/57]]) === Entrenadores === {{CP|Entrenadores del Real Valladolid Club de Fútbol}} La mayoría d'entrenadores del club vallisoletano a lo llargo de la so historia fueron españoles, y dalgunos fueron ex xugadores del equipu, como [[José Luis Saso]], que lo dirixó hasta en seis temporaes distintes. Amás d'españoles, pasaron pol banquín pucelanu trés [[Hungría|húngaros]], trés [[Arxentina|arxentinos]], dos [[Uruguái|uruguayos]], dos [[Croacia|croates]], un [[paraguái|paraguayu]], un [[chile|chilenu]], un [[colombia]]nu, un [[Alemaña|alemán]] y un [[serbia|serbiu]]. L'únicu títulu consiguíu pol club conquistóse siendo entrenador [[Fernando Redondo Barnecilla|Fernando Redondo]], un home de la casa. Polos sos ésitos tamién destacaron [[Antonio Barrios]], [[Vicente Cantatore]], [[Antonio Ramallets]] y [[José Luis Mendilibar]]. Los téunicos que más años consecutivos dirixeron al equipu fueron: [[Esteban Platko]], [[Antonio Barrios]] y [[José Luis Mendilibar]]. Toos ellos caltuviéronse mientres tres temporaes nel banquín, sacante Mendilibar, que lo fixo mientres tres temporaes y media (dende l'entamu de la temporada 06/07 hasta febreru de 2010).<ref name="presidentes" /> === Llistáu de tolos entrenadores === {| cellspacing="0" cellpadding="0" class="references-small" style="background:transparent; width:100%;" | width="25%" align="left" valign="top" | * 1. {{bandera|Hungría}} [[Esteban Platko]], 1928-31 * 2. {{bandera|España}} [[Antón Achalandabaso]], 1931-34 * 3. {{bandera|Hungría}} [[Esteban Platko]], 1934-40* * 4. {{bandera|España}} [[Juan Bilbao]], 1940-41 * 5. {{bandera|Hungría}} [[Carlos Platko]], 1941-43 * 6. {{bandera|España}} [[Alfonso Martínez (deportista)|Alfonso Martínez]], 1943 * 7. {{bandera|España}} [[José Planes]], 1943-44 * 8. {{bandera|España}} [[Arcadio Arteaga|Quirico Arteaga]], 1944-45 * 9. {{bandera|España}} [[Antonio Barrios]], 1945-48 * 10. {{bandera|Arxentina}} {{bandera|Francia}} [[Helenio Herrera]], 1948-49 * 11. {{bandera|España}} [[Antonio Barrios]], 1949-50 * 12. {{bandera|España}} [[Juan Antonio Ipiña]], 1951-52 * 13. {{bandera|España}} [[José Iraragorri]], 1952-53 * 14. {{bandera|España}} [[Luis Miró]], 1953-56 * 15. {{bandera|España}} [[Rafael Yunta]], 1956-58 * 16. {{bandera|España}} [[José Luis Saso Vega]], 1958-60 * 17. {{bandera|España}} [[Pedro Eguiluz]], 1960-61 * 18. {{bandera|España}} [[Francisco Lesmes]], 1961-62 * 19. {{bandera|España}} [[Manuel Soler (entrenador de fútbol)|Manuel Soler]], 1961-62 * 20. {{bandera|Paraguái}} [[Heriberto Herrera]], 1962 * 21. {{bandera|España}} [[Antonio Ramallets]], 1962-63 * 22. {{bandera|España}} [[Ángel Zubieta]], 1963 * 23. {{bandera|España}} [[Francisco Lesmes]], 1963-64 * 24. {{bandera|España}} [[Julián Vaquero]], 1964 * 25. {{bandera|Hungría}} [[Janos Kalmar]], 1964-65 * 26. {{bandera|España}} [[Antonio Ramallets]], 1965-66 * 27. {{bandera|España}} [[Pedro Torres (entrenador)|Pedro Torres]], 1966 * 28. {{bandera|España}} [[Héctor Martín]], 1966 * 29. {{bandera|España}} [[Emilio Aldecoa]], 1966-67 * 30. {{bandera|España}} [[José Luis Molinuevo]], 1967 * 31. {{bandera|España}} [[Enrique Orizaola]], 1967-68 | width="25%" align="left" valign="top" | * 32. {{bandera|España}} [[José Antonio Olmedo]], 1969 * 33. {{bandera|España}} [[José Luis Saso Vega]], 1969-70 * 34. {{bandera|España}} [[Gerardo Coque]], 1970 * 35. {{bandera|España}} [[Héctor Martín]], 1970-72 * 36. {{bandera|España}} [[Cheché Martín]] 1972-73 * 37. {{bandera|España}} [[Gustavo Biosca]], 1973 * 38. {{bandera|España}} [[Fernando Redondo Barnecilla|Fernando Redondo]], 1973-74 * 39. {{bandera|Alemaña}} [[Rudi Gutendorf]], 1974-75 * 40. {{bandera|Uruguái}} [[Héctor Núñez]], 1975-76 * 41. {{bandera|España}} [[Luis Aloy]], 1976 * 42. {{bandera|España}} [[José Luis Saso Vega]], 1976-77 * 43. {{bandera|España}} [[Paquito García Gómez|Francisco García Gómez]], ''Paquito'', 1977-78 * 44. {{bandera|España}} [[Enrique Pérez Díaz]], ''Pachín'', 1978-79 * 45. {{bandera|España}} [[Eusebio Ríos]], 1979-80 * 46. {{bandera|España}} [[Paquito García Gómez|Francisco García Gómez]], ''Paquito'', 1980-82 * 47. {{bandera|Arxentina}} [[Felipe Mesones]], 1980-82 * 48. {{bandera|España}} [[José Luis García Traid]], 1982-84 * 49. {{bandera|España}} [[Fernando Redondo Barnecilla|Fernando Redondo]], 1984-85 * 50. {{bandera|Arxentina}} {{bandera|Chile}} [[Vicente Cantatore]], 1985-86 * 51. {{bandera|España}} [[Javier Azcargorta]], 1986-87 * 52. {{bandera|España}} [[Antonio Sánchez Santos]], 1987 * 53. {{bandera|España}} [[José Pérez García]], 1987 * 54. {{bandera|Arxentina}} {{bandera|Chile}} [[Vicente Cantatore]], 1987-89 * 55. {{bandera|Croacia}} [[Josip Skoblar]], 1989 * 56. {{bandera|España}} [[José Moré Bonet]], 1989 * 57. {{bandera|España}} [[Fernando Redondo Barnecilla]], 1990 * 58. {{bandera|Colombia}} [[Francisco Maturana]], 1990-92 * 59. {{bandera|España}} [[Javier Yepes Peñes]], 1992 * 60. {{bandera|España}} [[Marco Antonio Boronat]], 1992 * 61. {{bandera|España}} [[José Luis Saso Vega]], 1992-93 * 62. {{bandera|Arxentina}} [[Felipe Mesones]], 1993-94 * 63. {{bandera|España}} [[José Moré Bonet]], 1994 | width="25%" align="left" valign="top" | * 64. {{bandera|Uruguái}} [[Víctor Espárrago]], 1994-95 * 65. {{bandera|España}} [[José Moré Bonet]], 1995 * 66. {{bandera|España}} [[Fernando Redondo Barnecilla|Fernando Redondo]], 1995 * 67. {{bandera|España}} [[Antonio Sánchez Santos]], 1995 * 68. {{bandera|España}} [[Rafael Benítez Maudes]], 1995-96 * 69. {{bandera|España}} [[Antonio Sánchez Santos]], 1996 * 70. {{bandera|Arxentina}} {{bandera|Chile}} [[Vicente Cantatore]], 1995-97 * 71. {{bandera|España}} [[Antonio Sánchez Santos]], 1997 * 72. {{bandera|Croacia}} [[Sergije Krešić]], 1997-99 * 73. {{bandera|España}} [[Gregorio Pumar]], 1999-00 * 74. {{bandera|Arxentina}} [[Francisco Ferraro]], 2000-01 * 75. {{bandera|España}} [[José Moré Bonet]], 2001-03 * 76. {{bandera|España}} [[Fernando Vázquez Pena|Fernando Vázquez]], 2003-04 * 77. {{bandera|España}} [[Antonio Sánchez Santos]], 2004 * 78. {{bandera|Croacia}} [[Sergije Krešić]], 2004-05 * 79. {{bandera|España}} [[Marcos Alonso Peña|Marcos Alonso]], 2005-06 * 80. {{bandera|España}} [[Alfredo Merín Tamayo]], 2006 * 81. {{bandera|España}} [[José Luis Mendilibar Etxebarria|José Luis Mendilibar]], 2006-2010 * 82. {{bandera|España}} [[Onésimo Sánchez]], 2010 * 83. {{bandera|España}} [[Javier Clemente]], 2010 * 84. {{bandera|España}} [[Antonio Gómez Pérez]], 2010 * 85. {{bandera|España}} [[Abel Resino]], 2010-2011 * 86. {{bandera|Serbia}} [[Miroslav Đukić]], 2011-2013 * 87. {{bandera|España}} [[Juan Ignacio Martínez]], 2013-2014 * 88. {{bandera|España}} [[Rubi (entrenador)|Rubi]], 2014-2015 * 89. {{bandera|España}} [[Gaizka Garitano]], 2015 * 90. {{bandera|España}} [[Miguel Ángel Portugal]], 2015-2016 * 91. {{bandera|España}} [[Alberto López Fernández]], 2016 * 92. {{bandera|España}} [[Paco Herrera]], 2016-2017 * 93. {{bandera|España}} [[Luis César Sampedro]] 2017- |} (*) Nun hubo competiciones ente 1936 y 1939 por causa de la [[Guerra Civil Española]].<ref name="presidentes" /> == Palmarés == === Torneos nacionales === {{VT|Clubes españoles de fútbol ganador de competiciones nacionales y competiciones UEFA}} * '''[[Copa de la Lliga d'España|Copa de la Lliga]] (1):''' [[Copa de la Lliga de primer División 1984|1984]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/spanleagcuphist.html|títulu=Spain - List of League Cup Finals|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|llingua=inglés|fechaaccesu=4 de setiembre de 2009}}</ref> * '''[[Copa Real Federación Española de Fútbol]] (1):''' [[1953]].<ref>José Miguel Ortega, ''Historia del Real Valladolid'', páx. 100</ref> [[Ficheru:Troféu2008.jpg|thumb|200px|XXXVI Troféu Ciudad de Valladolid qu'enfrentó al [[Real Valladolid]] y al [[Athletic Club]] y terminó con victoria llocal por cinco goles a dos.]] * '''[[Segunda División d'España]] (3):''' [[Segunda División d'España 1947/48|1947/48]], [[Segunda División d'España 1958/59|1958/59]] y [[Segunda División d'España 2006/07|2006/07]].<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/span2champ.html|títulu=Spain - List of Second Division Champions|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|llingua=inglés|fechaaccesu=4 de setiembre de 2009}}</ref> ** Ganador Playoff: [[Segunda División d'España 2011/12#Playoff d'ascensu a Primer División|2011-12]] * '''[[Tercer División d'España]] (4):''' [[1932]]/[[1933|33]], [[1933]]/[[1934|34]], [[1945]]/[[1946|46]] y [[1946]]/[[1947|47]] * Subcampeón de la [[Copa del Rei de Fútbol|Copa del Rei]] en [[Copa del Xeneralísimu de fútbol 1949-50|1949/50]] y [[Copa del Rei de fútbol 1988/89|1988/89]].<ref>{{cita web |url=http://www.marca.com/deporte/futbol/copa-rey/palmares.html|títulu=Palmarés de la Copa del Rey|autor=[[Diario Marca]]|fechaaccesu=4 de setiembre de 2009}}</ref> * Subcampeón de la [[Copa Real Federación Española de Fútbol]] en [[1945]]. === Torneos rexonales === * '''[[Copa de Castiella y Lleón de fútbol|Copa de Castiella y Llión]] (2):''' [[1931]]<ref name="Copa de Castiella y Llión" /> y [[1985]]. === Trofeos === * '''[[Copa Duward]] (1):''' [[1951]]/[[1952|52]].<ref>{{cita web |url=http://www.duward.com/publicidad/copa/historia/copahistoria.htm|títulu=Historial de la Copa Duward|autor=Duward|fechaaccesu=4 de setiembre de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091224104345/http://www.duward.com/publicidad/copa/historia/copahistoria.htm|fechaarchivu=24 d'avientu de 2009}}</ref> == Troféu Ciudad de Valladolid == {{AP|Troféu Ciudad de Valladolid}} El Troféu Ciudá de Valladolid ye un tornéu veraniegu de fútbol entamáu pol Real Valladolid, de calter internacional y que s'apuesta añalmente dende 1972, sumando 37 ediciones. Na primera, el conxuntu llocal venció al [[Vasas Sport Club|Vasas Budapest]], y na postrera, de 2016, el troféu quedóse en casa n'empatando a 1 nel tiempu reglamentariu y vencer nos penaltis por trés tantos a dos al [[Deportivo Alavés]]. Apostóse so distintos formatos (partíu únicu, triangulares, etc.).<ref>{{cita web |url=http://www.rsssf.com/tabless/spancup1989.html|títulu=Spain - Cups 1989|autor=[[The Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation]]|fechaaccesu=16 d'agostu de 2009|llingua=inglés}}</ref> == Otros equipos == [[Ficheru:Laura María Fernández Borge.jpg|thumb|125px|Laura María Fernández Borge, mediocampista del Real Valladolid Femenín.<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/equipos/rvf/plantillarvf/Laura/|títulu=Laura|autor=www.realvalladolid.es|fechaaccesu=14 d'agostu de 2009}}</ref>]] === Real Valladolid B === {{AP|Real Valladolid Club de Fútbol "B" }} El Real Valladolid tien equipu filial dende [[1944]], cuando asumió esa condición el ''Recreativu Europa Delicies'', un equipu yá esistente fundáu en [[1942]]. En [[1973]] camudó'l so nome a ''Real Valladolid Promeses'' y en [[1990]] a ''Real Valladolid B''. Anguaño milita en [[Segunda División B d'España|Segunda División B]]. El Real Valladolid B xuega los sos partíos nos Campos Anexos al [[Nuevu José Zorrilla|José Zorrilla]]. Ganó dellos [[Troféu Diputación de Valladolid]]. === Real Valladolid Femenín === {{AP|Real Valladolid Femenín}} Foi creáu en [[2009]] tres la invitación de la [[Real Federación Española de Fútbol]] a diversos clubes de primera a crear un equipu femenín y participar na [[Superliga Española (fútbol femenín)|Superliga]]. Na so primer y segunda temporada foi dirixíu por Paco de la Fuente y xugó na [[Superliga Española (fútbol femenín)|Superliga]] mientres dos años, baxando'l segundu a la Lliga Nacional Femenina y sumiendo.<ref>{{cita web |url=http://www.realvalladolid.es/noticias/hemeroteca/21072009/RVF-debutara-Superliga-Femenina-Eibar-setiembre/|títulu=El RVF va debutar na Superliga Femenina en Eibar el 6 de setiembre|autor=www.realvalladolid.es|fecha=21 de xunetu de 2009|fechaaccesu=14 d'agostu de 2009}}</ref> == Bibliografía == * {{cita llibru |apellíu=Ortega|nome=José Miguel|títulu=Historia del Real Valladolid|añu=1999|editorial=Editora de Medios de Castiella y Llión S. A. (El Mundo - Valladolid y Caja España)|isbn=ISBN 84-87142-32-X}} * {{cita llibru |apellíu=Ortega|nome=José Miguel|títulu=1928-1978: Cincuenta años del Real Valladolid Deportivo|añu=1978|editorial=Valladolid: Palenque}} * {{cita llibru |apellíu=Ortega|nome=José Miguel|coautor=Luis Laforga|títulu=50 campeones vallisoletanos|añu=1998|editorial=Valladolid: Conceyu de Valladolid}} * {{cita llibru |apellíu=Real Valladolid Club de Fútbol|nome=S. A. D.|títulu=Una historia en blancu y violeta|añu=2005|editorial=Valladolid: Xunta de Castiella y Lleón}} == Filmografía == * Documental TVE (12-3-2015), [https://www.rtve.es/alacarta/videos/conexion-vintage/conexion-vintage-futbol-real-valladolid/3040725/ «Conexón Vintage - 'Histories blanquivioletas'»] en [[RTVE.es]]<ref>[http://blog.rtve.es/somosdocumentales/2015/03/historias-blanquivioletas-conexión-vintage-repasa-la-historia-del-real-valladolid.html 'Historias blanquivioletas'] rtve.es</ref> * Documental Canal+ (4-11-2011), [http://www.canalplus.es/play/video.html?xref=20111104plucanftb_1.Ves «Club de Fútbol: 'Real Valladolid'»] en [[Canal+ (plataforma satélite)|Canalplus.es]]<ref>[http://www.plus.es/ficha/Y/1005526/club-de-futbol-real-valladolid-cf-t11-12 "Los clubes dende dientro"] canalplus.es</ref> == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Real Valladolid|Real Valladolid Club de Fútbol}} * [http://www.realvalladolid.es/ Sitiu web oficial] * {{Twitter|RealValladolid}} * {{Facebook|RealValladolid}} * [http://www.lfp.es/liga-bbva/valladolid Real Valladolid Club de Fútbol] en [[LFP|LFP.es]] * [http://es.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=52801/domestic/index.html Real Valladolid Club de Fútbol] en [[UEFA.com]] * {{YouTube|channel=RealValladolidSAD}} {{Tradubot|Real Valladolid Club de Fútbol}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Real Valladolid Club de Fútbol|Real Valladolid Club de Fútbol]] {{referencies correxíes|percent=75}} e0ur3etevga2q1bz6bsifx2m889ly4j 0 113805 4379406 4378994 2025-06-25T10:56:46Z Omarete 35 removed [[Category:Minerales de beriliu]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379406 wikitext text/x-wiki {{Ficha de mineral}} El [[mineral]] '''berilu''' ye un [[ciclosilicato]] de [[beriliu]] y [[aluminiu]] con [[fórmula química]] Be<sub>3</sub>Al<sub>2</sub>(<nowiki>SiO</nowiki><sub>3</sub>)<sub>6</sub>. Los [[cristal]]es [[hexagonal]]es de berilu pueden ser bien pequeños o algamar un tamañu de dellos metros. Los cristales terminaos son relativamente raros. El berilu exhibe [[quebra concoidea]], tien una durez de 7,5-8 na [[escala de Mohs]] y una [[densidá relativa]] de 2,63-2,80. Tien un llustre vítreu y puede ser tresparente o tresllúcidu. La so rotura ye pocu basal y el so vezu ye bipiramidal dihexagonal. El berilu puru ye incoloru, pero de cutiu ta tintado por impureces, siendo posibles los colores verde, azul, mariellu, colloráu y blancu. El nome vien de la pallabra [[idioma griegu|griega]] Βήρυλλος ''beryllos'', alusiva a los color azul verdosu de l'agua marino. == Variedaes == Ciertes variedaes de berilu fueron consideraes [[xema|xemes]] dende tiempos prehistóricos. Reconocíes pola so guapura, na [[Biblia]] (Ezequiel 1:16 [https://www.bible.com/es/bible/149/EZK.1.16]) descríbense les ruedes del tronu de Dios como con apariencia de «relluciente berilu»(crisólito). El berilu verde llámase [[esmeralda]], el colloráu [[bixbita]] o esmeralda colorada, l'azul [[aguamarina]], el rosa [[morganita]], el blancu [[goshenita]]. Otres tonalidaes como verde amarellentáu pal [[Heliodoro (mineral)|heliodoro]] y el mariellu miel son frecuentes. El crisoberilo nun ye una variedá del berilu, una y bones el berilu ye un silicatu y el crisoberilo ye un óxidu. ===Esmeralda=== [[Esmeralda]] referir al berilu verde, el so nome procede del [[sánscritu]] y significa "verde". Esti color ye por cuenta de pequeñes cantidaes de cromu y, dacuando, vanadiu. Les esmeraldes suelen presentar importantes inclusiones polo que de normal tienen una escasa resistencia al frayatu. D'antiguo les esmeraldes yeren estrayíes polos exipciu en Paquistán. Les primeres mines conocíes son les mítiques mines de [[Cleopatra]], alcontraes en Jebel Sikait y Jebel Zubara. Anguaño tamién s'atopen en Zambia, Brasil, Zimbabwe, Madagascar, India, Afganistán y Rusia. Amás en Colombia suélense atopar les esmeraldes más preciaes, que tienen inclusiones radiales de carbón dándo-yos un aspeutu d'estrelles, éstes llámense ''trapiche''. Al ser les esmeraldes piedres rares y d'importante valor tamién se desenvolvieron protocolos pa xenerales sintéticamente, tantu por métodos hidrotermales como por aciu crecedera por fluxu a partir de granes de berilu incoloru. ===Aguamarina=== Berilu azul. Esta xema, de color asemeyáu al del mar, yera consideráu la piedra de bona suerte de los marinos y creíase que los protexía del maréu y les torbonaes. Debe'l so color a la presencia de fierro na so composición. ===Heliodoro=== Berilu mariellu. ===Berilu coloráu=== El berilu coloráu, tamién ye llamáu "esmeralda colorada", "esmeralda escarlata" o bixbita. Esti últimu nome de bixbita en realidá inténtase evitar por que nun se confunda cola Bixbyita. El color coloráu deber a la presencia d'iones de Mn<sup>3+</sup>. El berilu coloráu ye bien escasu atopándose principalmente n'Utah y Nuevu Méxicu. Les mayores concentraciones apaecen na zona de los montes Wah Wah nel mediu-oeste d'Utah. Los berilos coloraos de mayor calidá pueden costar hasta cuasi 8000 euros per quilate. El berilu coloráu dacuando foi confundíu cola pezzottaite, o berilo frambuesa que s'atopa en Madagascar y Afganistán, diferenciable por tener un índiz distintu de refraición. El berilu coloráu apaez en riolitas acomuñaes a topaces. Formar pola cristalización a baxa presión y alta temperatura de la fase pneumatolìtica a lo llargo de quebrar o nos cuévanos miarolìticas cercanes a la superficie de la riolita. Ente los minerales colos que se rellaciona atopamos bixbyita, cuarzu, ortoclase, topaz espessartina, pseudobrookita y hematita. ===Morganita=== La morganita o "berilu rosa" ye una variedá escasa de berilu de color rosa y calidá de xema. El color arrosáu atribuyir a iones de Mn<sup>2+</sup>. Tamién esisten variedaes amarellentaes/anaranxaes, siendo frecuente l'apaición de bandio. Rutinariamente calecer pa esaniciar parches mariellos, inclusive n'ocasiones irradiar p'ameyorar el so color. Les primeres morganitas de bon tamañu y color atopar por primer vegada en 1910 en Madagascar. Antes yá se conocía la so esistencia en California. Nesi mesmu añu decidió dáse-y esa denominación en nome del financieru J.P.Morgan. En 1989 atopóse una morganita de 23kg en Maine, recibiendo'l nome de "La Rosa de Maine". ===Goshenita=== El berilu incoloru llámase goshenita. El nome vien de Goshen, Massachusetts, onde s'atopó per primer vegada. Una y bones les distintes coloraciones del berilu deber a impureces y el berilu puru ye incoloru, podría pensase que la goshenita ye la variedá más pura de berilu. Pero en realidá hai una bona cantidá d'elementos que pueden actuar como inhibidores de la coloración del berilu, polo que l'asunción de pureza nun tien porque ser cierta. La goshenita suel apaecer na mayoría de los xacimientos de berilu. Por cuenta de la so tresparencia d'antiguo usábase pa faer cristales de gafes y otres lentes. Anguaño, úsase principalmente como xema y fonte primaria de berilu. El valor de mercáu de la goshenita ye relativamente baxu, pero puede aumentar esti valor esponiéndola a radiación de partícules d'alta enerxía que provoquen un cambéu de color dependiendo de les impureces presentes na goshenita. ==Depósitos== El berilu atopar con mayor frecuencia nes [[pegmatita|pegmatites]] [[granitu|granítiques]], pero tamién se topa n'[[esquistu|esquistos]] de [[mica]] nos [[monte Urales]] y de cutiu acomuñáu con menas d'[[estañu]] y [[Wolframiu|tungsteniu]]. El berilu atópase en ciertos países europeos como [[Austria]], [[Alemaña]] ya [[Irlanda]]. Tamién se topa en [[Madagascar]] (especialmente la morganita). La fonte más famosa d'esmeraldes nel mundu ta en Muzo y Chivor ([[Boyacá]], [[Colombia]]), onde faen una apaición única en roca [[caliar]]. Les esmeraldes tamién s'atopen en [[Provincia del Transvaal|Transvaal]] ([[Sudáfrica]]), [[Minas Gerais]] ([[Brasil]]) y cerca de [[Mursinka]] nos [[Urales]]. Les pegamatitas de [[Nueva Inglaterra]] ([[Estaos Xuníos]]) producieron dalgunos de los berilos más grandes topaos hasta la fecha, incluyendo un cristal masivu de 5,5 por 1,2 m con una masa d'unes 18 [[tonelada|t]]. == Aplicaciones == Los berilos son una [[mena (minería)|mena]] del metal [[beriliu]]. Los [[druidismo|druíes]] usaben berilos pa realizar predicciones, mientres los escoceses llamar «piedres de poder». Les primeres [[bola de cristal|boles de cristal]] fueron fabricaes de berilos, siendo más tarde reemplazáu por cristal de roca. Tamién la xente de la dómina comer en cachos bien pequeños por que creíen que tenía poderes curatibles == Referencies == * Sinkankas, John, 1994, ''Emerald & Other Beryls'', Geoscience Press, ISBN 0-8019-7114-4 * Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis, 1985, ''Manual of Mineralogy'', 20ª ed., John Wiley and Sons, Nueva York ISBN 0-471-80580-7 * [http://www.mindat.org/min-819.html Berilu en ''mindat.org''] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Beryl}} * [http://www.minerals.net/mineral/silicate/cyclo/beryl/beryl.htm Beriliu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100612051713/http://www.minerals.net/mineral/silicate/cyclo/beryl/beryl.htm |date=2010-06-12 }} en [http://www.minerals.net/ minerals.net] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180224033747/http://www.minerals.net/ |date=2018-02-24 }} (inglés) {{Tradubot|Berilo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Ciclosilicatos]] [[Categoría:Minerales d'aluminiu]] [[Categoría:Sistema hexagonal]] [[Categoría:Xemes]] r2qfxt3vudztwo79moazlyd2xim9zll 4379407 4379406 2025-06-25T10:57:39Z Omarete 35 removed [[Category:Minerales d'aluminiu]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379407 wikitext text/x-wiki {{Ficha de mineral}} El [[mineral]] '''berilu''' ye un [[ciclosilicato]] de [[beriliu]] y [[aluminiu]] con [[fórmula química]] Be<sub>3</sub>Al<sub>2</sub>(<nowiki>SiO</nowiki><sub>3</sub>)<sub>6</sub>. Los [[cristal]]es [[hexagonal]]es de berilu pueden ser bien pequeños o algamar un tamañu de dellos metros. Los cristales terminaos son relativamente raros. El berilu exhibe [[quebra concoidea]], tien una durez de 7,5-8 na [[escala de Mohs]] y una [[densidá relativa]] de 2,63-2,80. Tien un llustre vítreu y puede ser tresparente o tresllúcidu. La so rotura ye pocu basal y el so vezu ye bipiramidal dihexagonal. El berilu puru ye incoloru, pero de cutiu ta tintado por impureces, siendo posibles los colores verde, azul, mariellu, colloráu y blancu. El nome vien de la pallabra [[idioma griegu|griega]] Βήρυλλος ''beryllos'', alusiva a los color azul verdosu de l'agua marino. == Variedaes == Ciertes variedaes de berilu fueron consideraes [[xema|xemes]] dende tiempos prehistóricos. Reconocíes pola so guapura, na [[Biblia]] (Ezequiel 1:16 [https://www.bible.com/es/bible/149/EZK.1.16]) descríbense les ruedes del tronu de Dios como con apariencia de «relluciente berilu»(crisólito). El berilu verde llámase [[esmeralda]], el colloráu [[bixbita]] o esmeralda colorada, l'azul [[aguamarina]], el rosa [[morganita]], el blancu [[goshenita]]. Otres tonalidaes como verde amarellentáu pal [[Heliodoro (mineral)|heliodoro]] y el mariellu miel son frecuentes. El crisoberilo nun ye una variedá del berilu, una y bones el berilu ye un silicatu y el crisoberilo ye un óxidu. ===Esmeralda=== [[Esmeralda]] referir al berilu verde, el so nome procede del [[sánscritu]] y significa "verde". Esti color ye por cuenta de pequeñes cantidaes de cromu y, dacuando, vanadiu. Les esmeraldes suelen presentar importantes inclusiones polo que de normal tienen una escasa resistencia al frayatu. D'antiguo les esmeraldes yeren estrayíes polos exipciu en Paquistán. Les primeres mines conocíes son les mítiques mines de [[Cleopatra]], alcontraes en Jebel Sikait y Jebel Zubara. Anguaño tamién s'atopen en Zambia, Brasil, Zimbabwe, Madagascar, India, Afganistán y Rusia. Amás en Colombia suélense atopar les esmeraldes más preciaes, que tienen inclusiones radiales de carbón dándo-yos un aspeutu d'estrelles, éstes llámense ''trapiche''. Al ser les esmeraldes piedres rares y d'importante valor tamién se desenvolvieron protocolos pa xenerales sintéticamente, tantu por métodos hidrotermales como por aciu crecedera por fluxu a partir de granes de berilu incoloru. ===Aguamarina=== Berilu azul. Esta xema, de color asemeyáu al del mar, yera consideráu la piedra de bona suerte de los marinos y creíase que los protexía del maréu y les torbonaes. Debe'l so color a la presencia de fierro na so composición. ===Heliodoro=== Berilu mariellu. ===Berilu coloráu=== El berilu coloráu, tamién ye llamáu "esmeralda colorada", "esmeralda escarlata" o bixbita. Esti últimu nome de bixbita en realidá inténtase evitar por que nun se confunda cola Bixbyita. El color coloráu deber a la presencia d'iones de Mn<sup>3+</sup>. El berilu coloráu ye bien escasu atopándose principalmente n'Utah y Nuevu Méxicu. Les mayores concentraciones apaecen na zona de los montes Wah Wah nel mediu-oeste d'Utah. Los berilos coloraos de mayor calidá pueden costar hasta cuasi 8000 euros per quilate. El berilu coloráu dacuando foi confundíu cola pezzottaite, o berilo frambuesa que s'atopa en Madagascar y Afganistán, diferenciable por tener un índiz distintu de refraición. El berilu coloráu apaez en riolitas acomuñaes a topaces. Formar pola cristalización a baxa presión y alta temperatura de la fase pneumatolìtica a lo llargo de quebrar o nos cuévanos miarolìticas cercanes a la superficie de la riolita. Ente los minerales colos que se rellaciona atopamos bixbyita, cuarzu, ortoclase, topaz espessartina, pseudobrookita y hematita. ===Morganita=== La morganita o "berilu rosa" ye una variedá escasa de berilu de color rosa y calidá de xema. El color arrosáu atribuyir a iones de Mn<sup>2+</sup>. Tamién esisten variedaes amarellentaes/anaranxaes, siendo frecuente l'apaición de bandio. Rutinariamente calecer pa esaniciar parches mariellos, inclusive n'ocasiones irradiar p'ameyorar el so color. Les primeres morganitas de bon tamañu y color atopar por primer vegada en 1910 en Madagascar. Antes yá se conocía la so esistencia en California. Nesi mesmu añu decidió dáse-y esa denominación en nome del financieru J.P.Morgan. En 1989 atopóse una morganita de 23kg en Maine, recibiendo'l nome de "La Rosa de Maine". ===Goshenita=== El berilu incoloru llámase goshenita. El nome vien de Goshen, Massachusetts, onde s'atopó per primer vegada. Una y bones les distintes coloraciones del berilu deber a impureces y el berilu puru ye incoloru, podría pensase que la goshenita ye la variedá más pura de berilu. Pero en realidá hai una bona cantidá d'elementos que pueden actuar como inhibidores de la coloración del berilu, polo que l'asunción de pureza nun tien porque ser cierta. La goshenita suel apaecer na mayoría de los xacimientos de berilu. Por cuenta de la so tresparencia d'antiguo usábase pa faer cristales de gafes y otres lentes. Anguaño, úsase principalmente como xema y fonte primaria de berilu. El valor de mercáu de la goshenita ye relativamente baxu, pero puede aumentar esti valor esponiéndola a radiación de partícules d'alta enerxía que provoquen un cambéu de color dependiendo de les impureces presentes na goshenita. ==Depósitos== El berilu atopar con mayor frecuencia nes [[pegmatita|pegmatites]] [[granitu|granítiques]], pero tamién se topa n'[[esquistu|esquistos]] de [[mica]] nos [[monte Urales]] y de cutiu acomuñáu con menas d'[[estañu]] y [[Wolframiu|tungsteniu]]. El berilu atópase en ciertos países europeos como [[Austria]], [[Alemaña]] ya [[Irlanda]]. Tamién se topa en [[Madagascar]] (especialmente la morganita). La fonte más famosa d'esmeraldes nel mundu ta en Muzo y Chivor ([[Boyacá]], [[Colombia]]), onde faen una apaición única en roca [[caliar]]. Les esmeraldes tamién s'atopen en [[Provincia del Transvaal|Transvaal]] ([[Sudáfrica]]), [[Minas Gerais]] ([[Brasil]]) y cerca de [[Mursinka]] nos [[Urales]]. Les pegamatitas de [[Nueva Inglaterra]] ([[Estaos Xuníos]]) producieron dalgunos de los berilos más grandes topaos hasta la fecha, incluyendo un cristal masivu de 5,5 por 1,2 m con una masa d'unes 18 [[tonelada|t]]. == Aplicaciones == Los berilos son una [[mena (minería)|mena]] del metal [[beriliu]]. Los [[druidismo|druíes]] usaben berilos pa realizar predicciones, mientres los escoceses llamar «piedres de poder». Les primeres [[bola de cristal|boles de cristal]] fueron fabricaes de berilos, siendo más tarde reemplazáu por cristal de roca. Tamién la xente de la dómina comer en cachos bien pequeños por que creíen que tenía poderes curatibles == Referencies == * Sinkankas, John, 1994, ''Emerald & Other Beryls'', Geoscience Press, ISBN 0-8019-7114-4 * Hurlbut, Cornelius S.; Klein, Cornelis, 1985, ''Manual of Mineralogy'', 20ª ed., John Wiley and Sons, Nueva York ISBN 0-471-80580-7 * [http://www.mindat.org/min-819.html Berilu en ''mindat.org''] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Beryl}} * [http://www.minerals.net/mineral/silicate/cyclo/beryl/beryl.htm Beriliu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100612051713/http://www.minerals.net/mineral/silicate/cyclo/beryl/beryl.htm |date=2010-06-12 }} en [http://www.minerals.net/ minerals.net] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180224033747/http://www.minerals.net/ |date=2018-02-24 }} (inglés) {{Tradubot|Berilo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Ciclosilicatos]] [[Categoría:Sistema hexagonal]] [[Categoría:Xemes]] j7s6lrkll1q3rhvmkc1tq8fdxrmnosd 0 114380 4379257 4335970 2025-06-24T20:24:14Z CommonsDelinker 488 [[c:User:Josve05a|Josve05a]] esborró l'archivu "Rosa_Parks_(detail).tiff" en Commons porque per [[:c:Commons:Deletion requests/Files in Category:Rosa Parks in 1955|]]. 4379257 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:AfricanAmericans1.png|miniatura|Persones destacaes del movimientu afroamericanu polos derechos civiles. Nel sentíu de les aguyes del reló: [[William Edward Burghardt Du Bois|W. E. B. Du Bois]], [[Malcolm X]], [[Rosa Parks]] y [[Martin Luther King]].]] [[Ficheru:Martin Luther King - March on Washington.jpg|thumb|250px|right|King falando na marcha polos derechos civiles nel monumentu a Lincoln mientres la marcha de 1963.]] El '''Movimientu polos derechos civiles n'[[Estaos Xuníos]]''' foi una llucha llarga, y principalmente non-violenta, pa estender l'accesu plenu a los [[derechos civiles]] y la igualdá ante la llei a los grupos que nun los tienen, sobremanera a los ciudadanos [[negru (etnia)|negros]]. Fueron numberosos movimientos a favor d'otros grupos n'[[EE. XX.]] al traviés del tiempu, pero xeneralmente úsense'l términu pa referise a les lluches que tomaron llugar ente 1955 y 1968 pa terminar la discriminación contra los afroamericanos y terminar cola segregación racial, especialmente nel sur d'Estaos Xuníos. Usualmente consideren qu'esti periodu empieza col [[boicó d'autobuses de Montgomery]] en 1955 y termina col [[asesinatu]] de [[Martin Luther King]] en [[1968]], anque'l movimientu polos derechos civiles n'Estaos Xuníos sigue de munches formes hasta los nuesos díes. == L'asesinatu de Emmett Till, 1955 == L'asesinatu de afroamericanos per parte de blancos yera inda común nos años cincuenta y en gran parte del sur nun se castigaba a los culpables. Pero l'asesinatu d'[[Emmett Till]], un adolescente de Chicago de visita cola so familia na llocalidá de Money, Mississippi mientres el branu de 1955, nun pasó desapercibíu. La edá de la víctima, la naturaleza del "crime" --supuestamente xiblólu a una muyer blanca nuna tienda-- y la decisión de la so madre de dexar el féretro abiertu mientres el funeral, amosando les buelgues de la paliza que-y solmenaren los dos secuestradores blancos antes de dispara-y y refundiar el so cuerpu al ríu Tallahatchie el 28 d'agostu, tou contribuyó por que'l casu convertir nuna ''[[cause celebré]]''. Unes 50,000 persones pudieron ver el cuerpu de Emmet Till mientres el funeral na so casa de Chicago y munchos miles más fueron espuestos a la evidencia, cuando una fotografía del cadabre foi publicada na revista ''Jet''.. Los dos asesinos fueron arrestaos el día dempués de la desapaición de Till. Fueron declaraos inocentes un mes más tarde tres una deliberación de 67 minutos per parte del xuráu. L'asesinatu y la subsecuente absolución galvanizaron al públicu nel norte de forma análoga al casu de los ''[[Scottsboro boys]]'' nos 1930s. == Rosa Parks y el boicó d'autobuses de Montgomery, 1955-1957 == {{AP|Rosa Parks}} El 1 d'avientu de 1955, Rosa Parks (la "madre del Movimientu polos Derechos Civiles") refugó llevantase del so asientu nun autobús públicu pa dexa-y lo a un pasaxeru blancu. Rosa foi arrestada, enxuiciada y sentenciada por conducta desordenada y por violar una llei local. Cuando l'incidente conocer ente la comunidá negra, cincuenta líderes afroamericanos axuntáronse y entamaron el boicó d'autobuses de [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]] pa protestar pola segregación de negros y blancos nos autobuses públicos. El boicó duró 381 díes, hasta que s'abolió la llei llocal de segregación ente afroamericanos y blancos. Esti incidente ye frecuentemente citáu como la chispa del Movimientu polos Derechos Civiles. == Aiciones de mases reemplacen les aiciones llegales== Hasta 1955 el movimientu polos derechos civiles nel sur centrárense nes cortes: mientres el NAACP (National Association for the Advancement of Colored People) trataba de rexistrar votantes por aciu les sos oficines nel sur y protestaba la discriminación, los sos esfuercios escarecíen con frecuencia de coordinación y les autoridaes llocales solíen hostigar a los llocales y a los sos miembros activistes. Pero tres l'incidente de ''Brown'' la estratexa camudó a la de "aición direuta" ente 1955 y 1956 --principalmente por aciu boicós, tomes d'edificios, ''freedom rides'' (viaxes n'autobús por grupos multirraciales de mozos pa poner a prueba la segregación) y táctiques similares basaes na movilización de mases, la resistencia non-violenta y la desobediencia civil--. En parte esti xiru foi resultáu del intentu de les autoridaes llocales por prohibir y hostigar a les organizaciones de derechos civiles más visibles en tol sur fondu. L'estáu d'Alabama prohibiera de fechu la NAACP, al riquir en 1956 una llista de tolos sos miembros y bloquiar les sos operaciones por negase a apurrila. Anque'l Tribunal Supremu de los Estaos Xuníos revocó la decisión, per dellos años a mediaos de los 1950s la NAACP nun pudo funcionar. Les ilesies y organizaciones de base llocales enllenaron el vacíu y traxeron al movimientu un estilu muncho más enerxéticu y ampliu que'l de grupos como'l NAACP que centraben la so actividá nos tribunales de xusticia. El pasu alantre más importante dar en Montgomery, [[Alabama]], onde los activistes veteranos del NAACP, Rosa Parks y Edgar Nixon persuadieron a Martin Luther King por que dirixiera el boicó d'autobuses de Montgomery de 1955-1956. Activistes y líderes relixosos d'otres comunidaes, como Baton Rouge, Luisiana, usaren el boicó n'años anteriores, anque esos esfuercios con frecuencia esmorecíense dempués de dellos díes. En Montgomery, per otru llau, la Montgomery Improvement Association creada pa dirixir el boicó llogró caltenelo mientres un añu, hasta qu'un tribunal federal ordenó a la ciudá de Montgomery acabar cola segregación nos sos autobuses. L'ésitu en Montgomery convirtió a King una figura nacional ya inspiró otros boicós d'autobuses, como'l de Tallahassee, Florida de 1956-1957, que foi bien esitosu. Los líderes de la Montgomery Improvement Association, Dr. King y el reverendu Ralph Abernathy, xunir a otros líderes de la ilesia qu'entamaren esfuercios de boicó similares, pa formar la ''Southern Christian Leadership Conference'' en 1957. La SCLC, con cuarteles centrales n'Atlanta, Georgia, nun trató de crear una rede d'oficines llocales, como la NAACP, sinón qu'ufiertó entrenamientu y otru tipu d'asistencia a esfuercios llocales en contra de la segregación, mientres recoyía fondos, principalmente nel norte, pa sofitar estes campañes. Fixo de la non-violencia la so pilastra central y el so métodu principal pa enfrentase al racismu. == Terminando cola segregación en Little Rock, 1957 == Tamién conocíu como [[Little Rock Nine|Little Rock Crisis]] foi un momentu clave nos movimientos polos derechos civiles americanos, tres la decisión de la Suprema Corte nel casu ''Brown'', el comité escolar de Little Rock, [[Arkansas]], votó en 1957 integrar el sistema escolar. La NAACP escoyera Little Rock pa emburriar pola integración, en llugar del sur fondu, por cuenta de que Arkansas yera consideráu un estáu sureñu relativamente progresista. Sicasí surdió una crisis cuando'l gobernador d'Arkansas, [[Orval Faubus]] llamó a la [[Guardia Nacional de los Estaos Xuníos|Guardia Nacional]] d'Arkansas el 4 de setiembre pa evitar que [[Little Rock Nine |nueve estudiantes negros]] que demandaren pol derechu a estudiar nuna escuela integrada pudieren asistir al institutu (high school) del centru de Little Rock. El gobernador mesmu nun yera un estremista segregacionista, pero recibiera munches presiones de parte de l'ala más conservadora del Partíu Demócrata d'Arkansas, que controlaba la política estatal entós, dempués de declarar l'añu anterior que valoraría la posibilidá de poner al estáu d'Arkansas en llinia cola decisión tomada nel casu ''Brown''. Faubus declarar en contra de la integración y en contra de la orde del tribunal federal que lu riquía. La orde de Faubus enfrentar al presidente [[Dwight D. Eisenhower]], que taba determináu a cumplir les órdenes de los tribunales federales, entá cuando nun-y entusiasmara enforma la idea d'acabar cola segregación nes escueles públiques. El 25 de setiembre de 1957 Eisenhower ordenó a la [[Guardia Nacional de los Estaos Xuníos|Guardia Nacional]] esplegada pol gobernador que volviera a los sos cuarteles, y esplegó elementos de la [[101ª División Aerotresportada]] del [[Exércitu de los Estaos Xuníos|Exércitu]] pa escoltar a los [[Little Rock Nine]] Ernest Green (Nacíu en 1941), [[Elizabeth Eckford]] (Nacida en 1941), Jefferson Thomas (1942–2010), Terrence Roberts (Nacíu en 1941), Carlotta Walls LaNier (Nacida en 1942), [[Minnijean Brown]] (Nacida. 1941), Gloria Ray Karlmark (Nacida 1942), Thelma Mothershed (Nacíu en 1940), y Melba Pattillo Beals (Nacíu en 1941). Los estudiantes pudieron asistir al institutu, anque para esto tuvieron de pasar por una muralla de blancos faltándolos y cuspir el primer día de clases y el restu del añu tuvieron que soportar el hostigamiento continuu de los sos compañeros. Faubus foi reelixíu como gobernador al añu siguiente y sería reelixíu tres veces más.<refBetancescoldwarcivilrights. (2006). == Ocupación d'edificios y viaxes pola llibertá == El Movimientu polos Derechos Civiles recibió una inyeición d'enerxía cuando los estudiantes de Greensboro, Carolina del Norte, Nashville, Tennessee y Atlanta, Georgia empezaron a "ocupar" los mostradores de tiendes llocales a la de la comida en protesta pola segregación de los establecimientos. Encamentar a los manifestantes vistise formalmente, sentase callaos y ocupar asientos alternaos por simpatizantes blancos que quixeren xunise. Munches d'estes ocupaciones acabaron en brutales desallugos per parte d'autoridaes escolares. Esta téunica nun yera nueva --el ''Congress of Racial Equality'' (Congresu pola Igualdá Racial) lo utilizara pa protestar contra la segregación nel mediu oeste mientres los 1940s--, pero en 1960 llogró atraer l'atención nacional. L'ésitu de les ocupaciones en Greensboro provocó una epidemia de campañes estudiantiles en tol sur del país. Probablemente la meyor entamada y disciplinada d'éstes y la que traxo frutos más inmediatos, foi la de Nashville, Tennessee. A finales de los 1960s les ocupaciones arrobinárense a cada estáu sureño y fronterizo, ya inclusive llegaren a Nevada, Illinois y Ohio. Los manifestantes nun se centraron solamente nos mostradores de comida, sinón tamién en parques, sableres, llibreríes, cines, museos y otros espacios públicos. Cuando se-yos arrestaba, los manifestantes estudiantiles faíen votos de "jail-non-bail", esto ye, refugaben pagar les fiances y pasaben na cárcel el tiempu de condena pa evitar que la campaña gastara tolos sos fondos en fiances, y tamién pa llamar l'atención del públicu. Los activistes que dirixeron estes ocupaciones, ente ellos [[Ella Baker]], formaron el [[Student Nonviolent Coordinating Committee]] (SNCC-Comité Coordinador Estudiantil Non-violentu) en 1960 p'afondar estes táctiques de confrontación non-violentes. La so primer campaña, en 1961, foi la de los llamaos ''[[Viaxeros de la llibertá]]'' (Freedom Riders), que consistíen en trayectos n'autobús de los activistes hasta'l sur fondu pa terminar cola segregación d'estes compañíes nes terminales d'autobuses, como riquía la llei federal. Estos viaxes resultaron una misión desaxeradamente peligrosa. En Anniston, Alabama, un autobús foi atacáu con bombes incendiaries, obligando a los sos pasaxeros a fuxir pa salvar les sos vides. En Birmingham, un informante del FBI informó que'l comisionado de seguridá pública Eugene "Bull" Connor afalara al [[Ku Klux Klan]] por qu'atacara un grupu de pasaxeros pola llibertá "hasta que paeciera qu'un bulldog pescar". Los pasaxeros fueron cutíos brutalmente. Nel pueblu lúgubremente calláu de Montgomery, un ensame atacó otru autobús llenu de pasaxeros pola llibertá, provocando que John Lewis perdiera la conocencia con una caxa de madera y cutiendo al fotógrafu de la revista Life, Don Urbrock cola so propia cámara. Una docena d'homes arrodiaron a Jim Zwerg, un estudiante blancu de la Universidá Fisk, y cutir con una maleta hasta salta-y los dientes. Cuando yeren llevaos a la cárcel, tamién yeren maltrataos. Atropar en celdes puerques y pequeñes y yeren cutíos esporádicamente. En Jackson, Mississippi, dellos prisioneros tuvieron que faer trabayos forzaos so un calor de 100° Farenheit. Otros fueron tresferíos a la penitenciaría de Parchman, onde se salaba intencionalmente la so comida y quitáron-yos los camastros de les sos celdes. Delles vegaes ensobiábense-yos les muñeques a les parés y les sos celdes yeren cerraes descomanadamente en díes calorosos, enzancando la so respiración. == Movilizaciones en Mississippi == En 1962 [[:en:Robert Moses|Robert Moses]], representante del SNCC en [[Ghana]], xunió a les organizaciones polos derechos civiles del estáu -SNCC, NAACP Y CORE- pa formar el [[:en:Council of Federated Organizations|COFO]] (Conseyu d'Organizaciones Federatives). [[Mississippi]] yera'l más peligrosu de tolos estaos sureños, y a pesar d'esto, Moses, [[Medgar Evers]] de la NAACP y otros activistes llocales entamaron proyeutos d'educación eleutoral de puerta en puerta nes árees rurales de Mississippi, tratando coles mesmes de reclutar estudiantes a la so causa. Evers foi asesináu al añu siguiente. Anque'l COFO trabayaba direutamente cola xente de Mississippi, [[James Meredith]] demandó exitosamente a la [[Universidá de Mississippi]] por que-y dexara estudiar ende. Ganó la so demanda en setiembre de 1962, pero'l gobernador del estáu, [[:en:Ross R. Barnett|Ross R. Barnett]], bloquió la so almisión a la Universidá, proclamando que "nenguna escuela va ser integrada en Mississippi mientres yo sía gobernador." Dempués de que la corte d'apelaciones del quintu circuitu declaró al gobernador y al llugarteniente del gobernador [[:en:Paul B. Johnson, Jr.|Paul B. Johnson, Jr.]] en desacatamientu con multes de más de $10,000 dólares a cada unu, ellos inda se negaron a dexar que Meredith inscribir na Universidá. Entós Meredith tuvo que ser acompañáu por marshals del exércitu de los Estaos Xuníos pa poder entrar al campus el 30 de setiembre de 1962. Estudiantes blancos y otros blancos empecipiaron [[Disturbios na Universidá de Mississippi de 1962|disturbios]] esa mesma nueche, refundiando piedres a los marshals que taben curiando a Meredith nel Lyceum Hall, y darréu disparando a los marshals. Dos persones resultaron muertes, incluyendo un periodista francés. 28 marshals recibieron mancaes de bala y otros 160 resultaron mancaos. Dempués de que la policía de carreteres de Mississippi salió del campus el presidente Kennedy unvió al exércitu regular pa suprimir el llevantamientu segregacionista. Meredith pudo empecipiar les sos clases a otru día, gracies a la presencia del exércitu. == El movimientu d'Albany, 1961-1967 == Dellos activistes estudiantiles criticaren al [[Conferencia Sur de Lideralgu Cristianu|SCLC]] y a otres organizaciones polos derechos civiles más visibles por non comprometese colos viaxes pola llibertá. Como respuesta, el SCLC comprometió una bona parte del so prestíu y recursos a una campaña de desegregación n'[[Albany (Georgia)|Albany]], [[Georgia]], en payares de 1961. King, que fuera criticáu personalmente por dellos activistes del SNCC pola so distancia de los peligros engarraos por organizadores llocales, intervieno personalmente na campaña empobinada por organizadores del SNCC y por líderes llocales. La campaña foi un fracasu en términos inmediatos, debíu en gran parte a les táctiques cauteloses de [[:en:Laurie Pritchett|Laurie Pritchett]], el xefe de policía llocal, que llogró contener el movimientu ensin tener que recurrir a ataques violentos contra los manifestantes qu'indignaren la opinión nacional, y tamién por cuenta de divisiones ente la comunidá negra. Prichett amás púnxose acordies con toles prisiones dientro d'un radiu de 100 [[quilómetru|km]] d'Albany por que recibieren a manifestantes arrestaos y quedara bastante espaciu na so cárcel. Amás d'estos arreglos, Prichett consideró que la presencia de King yera un peligru, y dexó la so lliberación pa evitar que la comunidá negra movilizar por él. King retirar en 1962 ensin consiguir nenguna victoria significativa. El movimientu local, sicasí, siguió cola llucha y llogró llogros significativos nos años siguientes. == La campaña de Birmingham, 1963-1964 == El movimientu d'Albany resultó bien educativu pa la SCLC cuando esta entamó la campaña de [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]] en 1963. La campaña enfocar nuna meta concreta, la desegregación de los comercios del centru de Birmingham, en cuenta de buscar la desegregación completa, como en Albany. La brutal respuesta de les autoridaes llocales xugó a favor de la campañasobremanera l'actitú amosada por Eugene "Bull" Connor, el comisionado de seguridá pública que recién perdiera la eleición p'alcalde a un oponente menos rabiosamente segregacionista, pero refugar a aceptar l'autoridá del nuevu alcalde. La campaña utilizó una variedá de métodos [[Non violencia|non-violentos]] de confrontación, incluyendo ocupaciones d'edificios, protestes n'ilesies llocales y una marcha al edificiu del condáu pa empecipiar una campaña de rexistru de votantes. Sicasí la ciudá consiguió una orde xudicial pa prohibir toes estes protestes. Col convencimientu de que la orde yera inconstitucional, la campaña que la desafió y preparóse pa la detención de los sos partidarios. King foi escoyíu pa tar ente los arrestaos del 12 d'abril de 1963. Mientres taba na cárcel, King, escribió (16 d'abril) la so famosa '''''Carta dende la cárcel de Birmingham''''' que tuvo de redactar nes márxenes d'un periódicu y en retayos de papel, yá que a él habíase prohibíu cualquier papel pa escribir, ente que yera calteníu incomunicáu en confinamientu solitariu. Los partidarios de los derechos civiles exercieron presión sobre Kennedy por qu'ameyorara les condiciones de detención. Dexóse entós a King llamar a la so esposa, que se recuperaba en casa dempués de la nacencia del so cuartu neñu, y foi lliberáu'l 19 d'abril. La campaña, sicasí'l movimientu bazcuyaba nesti momentu sobre si tenía de siguir basándose en manifestantes que queríen arriesgase a ser deteníos. Los organizadores de SCLC optaron entós por una alternativa polémica y llamaron a los estudiantes de secundaria a participar nes manifestaciones. King llibre axuntar colos rapazos y al ver, xunto a los mozos, tamién a neños, tuvo de considerar seriamente si tamién ellos teníen de participar. Cuntó que pensó nos sos propios fíos y que, como yera'l futuru d'esos neños el que taba en xuegu, esos neños teníen el derechu de tar nes manifestaciones.<ref>Schloredt, Valerie & Pam Brown 1993 ''Martin Luther King''. Editora Cinco; Bogotá: Prensa Moderna; p. 45</ref> Cuando más de mil estudiantes salieron de les escueles el 2 de mayu pa xunise a les manifestaciones que seríen conocíes como la ''Cruzada de los Neños'', los buses escolares fueron usaos pa llevalos a prisión y más de seiscientos terminaron deteníos en cárcel. Esto yá yera inusitado, pero nesa primer oportunidá la policía actuó con relativa moderación. Sicasí a otru día, cuando mil estudiantes, que s'axuntaren nuna ilesia, colaron escontra'l centru de la ciudá cantando "¡Queremos Llibertá!", Bull Connor ordenó atacalos con agua disparao por mangones de bomberos y depués llanzó contra ellos perros policía. Amás asitiara una catapulta con lladriyos apuntándo-y al pasu de los neños. Les cámares de televisión espublizaron por tola nación les escenes de los remexos d'agua de los mangones de bomberos cutiendo a neños y llanzándolos pel aire y de los perros qu'atacaben a escolares indefensos. Mientres el mundu espantar coles imáxenes, el 5 de mayu ante una nueva manifestación, los policías y bomberos desobedecieron la orde de Connor de volver llanzar perros y agua contra los manifestantes y a cencielles dexar pasar.<ref>Schloredt, V. & P. Brown 1973Op.cit. p.p. 46-47</ref> L'ampliu espardimientu del ultraxe públicu en Birmingham, forzó a l'alministración Kennedy a intervenir con mayor decisión nes negociaciones ente la comunidá d'empresarios blancos y el SCLC. El 10 de mayu, les partes engarraes anunciaron un alcuerdu pa terminar cola segregación nos restoranes y otres instalaciones del centru de la ciudá, crear un comité pa esaniciar práutiques d'emplegu discriminatories, lliberar a manifestantes encarcelaos y establecer mecanismos permanentes de comunicación ente los líderes negros y blancos. Non toos na comunidá negra aprobaron l'alcuerdu: Fred Shuttlesworth yera particularmente críticu, pos yera bien escépticu sobre la bona fe de la estructura de poder de Birmingham, pola so esperiencia en tratar d'ellos. La reaición de parte de la comunidá blanca contra l'alcuerdu, foi violenta. Bombes españaron nel Hotel Gaston, see informal de los líderes del SCLC, al igual que na casa del hermanu de King, el Reverendu A. D. King. Kennedy preparó a la Guardia nacional pero nun llegó a faela actuar ellí. Cuatro meses más palantre, de setiembre'l 15, los miembros de Ku Klux Klan atacaron con bombes la [[Ilesia Bautista]] de la cai 16, en Birmingham, matando a cuatro nuevos mochaches. '''Otros acontecimientos del branu de 1963''': El 11 xunu de 1963, [[George Wallace]], gobernador d'[[Alabama]], intentó bloquiar la integración racial na Universidá d'Alabama. El Presidente [[John F. Kennedy]] unvió abondes fuercies federales pa retirar del camín al gobernador y dexar la inscripción de dos estudiantes negros. Esa tarde, JFK dirixir a la nación por TV y radio, con un discursu históricu sobre los derechos civiles. [[Medgar Evers]] foi asesináu a otru día en Mississippi. La selmana siguiente según haber prometíu, el 19 de xunu de 1963, JFK presentó al Congresu'l proyeutu de ''Llei de Derechos Civiles''. == Cola sobre Washington, 28 d'agostu de 1963 == [[Ficheru:1963 march lincoln memorial.jpg|thumb|200px|La marcha nel [[Lincoln Memorial]].]] [[Ficheru:March on Washington edit.jpg|200px|miniaturadeimagen|left|Cola sobre Washington de 1963]] En 1941 [[A. Philip Randolph]], [[Bayard Rustin]] y otros activistes entamaren una marcha sobre Washington pola eliminación de la discriminación d'emplegu na industria, pero la marcha foi suspendida cuando'l presidente [[Franklin Delano Roosevelt]] promulgó la '''Orde Executiva 8802''' prohibiendo la discriminación racial na industria de defensa y creando una axencia pa supervisar el cumplimientu de la orde. Randolph y Rustin fueron los principales organizadores de la '''Segunda Cola sobre Washington pol Emplegu y la Llibertá''', que propunxeron primeramente pa 1962. El gobiernu de Kennedy primió enforma a los organizadores por qu'esperaren les nueves lleis y nun realizaren la marcha, pero ensin ésitu, pos foi llevada a cabu'l 28 d'agostu de 1963. Foi un esfuerciu xigante de collaboración ente toles organizaciones polos derechos civiles, de l'ala más progresista del movimientu sindical de los trabayadores, y de delles organizaciones más. La marcha tenía seis metas oficiales: "lleis significatives de derechos civiles; un programa d'emplegu federal masivu; por plenu emplegu xustu; vivienda decente, exerciciu del derechu al votu; y educación integrada fayadiza." D'éstos, el focu verdaderu de la marcha taba na aprobación de la [[Llei de Derechos Civiles de 1964|Llei de Derechos Civiles]], que l'alministración de Kennedy propunxera dempués de les movilizaciones en [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]]. La marcha foi un gran ésitu, anque non restuvo ayena al discutiniu. Más de 200.000 manifestantes axuntaron frente al [[Monumentu a Lincoln]], onde Martin Luther King pronunció'l so famosu discursu "yo tengo un suañu": {{cita|"… Tengo un suañu: qu'un día esta nación va ponese de pies y va realizar el verdaderu significáu del so credo: “Sostenemos qu'estes verdaes son evidentes por sigo mesmes: que tolos homes fueron creaos iguales”. Tengo un suañu: qu'un día sobre les llombes coloraes de Georgia los fíos de quien fueron esclavos y los fíos de quien fueron propietarios d'esclavos van ser capaces de sentase xuntos na mesa de la fraternidá. Tengo un suañu: qu'un día inclusive l'estáu de Mississippi, un estáu afogadiegu pol calor de la inxusticia, afogadiega pol calor de la opresión, va tresformar nun oasis de llibertá y xusticia. Tengo un suañu: que los mios cuatro fíos van vivir un día nuna nación na que nun van ser xulgaos pol color de la so piel sinón pola so reputación. Tengo un suañu güei. Tengo un suañu: qu'un día allá embaxo en Alabama, colos sos racistes despiadaos, col so gobernador que tien los llabios pingando coles pallabres d'interposición y anulación, qu'un día, xusto ellí en Alabama neños negros y neñes negres van poder dase la mano con neños blancos y neñes blanques, como hermanes y hermanos. Tengo un suañu güei. Tengo un suañu: qu'un día tou valle va ser alzáu y toa llomba y monte va ser baxada, los llugares serrapatosos van faese llanos y los llugares trabancosos va endrechase y la gloria del Señor va amosase y tola carne juntamente va ver. Ésta ye la nuesa esperanza. Ésta ye la fe cola que yo vuelvo al Sur. Con esta fe vamos ser capaces de cortar del monte de desesperación una piedra d'esperanza. Con esta fe vamos ser capaces de tresformar les chirriantes disonancies de la nuesa nación nuna formosa sinfonía de fraternidá. Con esta fe vamos ser capaces de trabayar xuntos, de rezar xuntos, de lluchar xuntos, de dir a la cárcel xuntos, de ponenos de pies xuntos pola llibertá, sabiendo qu'un día vamos ser llibres..."}}<ref>AmericanRhetoric. (2001). I Have a dream. 2015, de AmericanRhetoric Sitio web: http://www.americanrhetoric.com/speeches/mlkihaveadream.htm</ref> Ente que munchos oradores aplaudieron l'alministración de Kennedy polos esfuerciu (en gran parte ineficaces) que fixera escontra'l llogru de la nueva llexislación de derechos civiles que protexía'l derechu a votar y proscribá la segregación, [[:en:John Lewis (civil rights leader)|John Lewis]] del [[Comité Coordinador Estudiantil Non Violentu|SNCC]] criticó al gobiernu porque fixera pocu pa protexer a los negros del sur y a los defensores de los derechos civiles ellí sometíos a feroces ataques. Anque él atenuó los sos comentarios so presión d'otros integrantes del movimientu, les sos pallabres entá resonen: {{cita|''Colamos güei pol emplegu y la llibertá, pero nun tenemos por qué sentinos satisfechos, porque centenares y millares de los nuesos hermanos nun tán equí, porque ellos nun tienen nengún dineru pal so tresporte, porque tán recibiendo salarios de fame... o nengunos salarios. En bona conciencia, nun podemos sofitar la llei polos derechos civiles del gobiernu. Porque esta llexislación nun va protexer a neños nuevos y a les vieyes contra perros policía y los mangones de los bomberos qu'afrellen manifestaciones pacífiques. Esta llei nun va protexer a los ciudadanos de [[Danville (Virxinia)|Danville]], [[Virxinia]], que tien de vivir sol terror constante, nun estáu policiacu. Esta llei nun va protexer a mamplén de persones que fueron arrestaes con cargos fabricaos, como n'[[Americus (Georgia)|Americus]], [[Georgia]], onde hai cuatro homes nuevos na cárcel, faciendo frente a la pena de muerte, por participar nuna protesta pacífica. Deseyo saber ¿de qué llau ye'l gobiernu federal? La revolución ye seria. El Sr. Kennedy ta intentando llevar la revolución de les cais a les cortes. Escuche Sr. Kennedy, les mases negres tán colando por emplegu y por llibertá, y tenemos de dicir a los políticos que nun va haber un periodu de tregua''.}} Dempués de la marcha, King y otros líderes de los derechos civiles axuntar col presidente Kennedy na Casa Blanca. Ente que Kennedy paecía confiar bonalmente na aprobación de la llei, nun taba claru que tenía los votos pa faelo. Pero tres el so asesinatu'l 22 de payares de 1963, el nuevu presidente [[Lyndon B. Johnson]] llogró utilizar la so influencia nel Congresu pa sacar alantre gran parte de l'axenda llexislativa de Kennedy. == Branu de la Llibertá en Mississippi, 1964 == El [[20 de xunu]] de [[1964]], [[Michael Schwerner]], [[:en:Andrew Goodman|Andrew Goodman]] y [[:en:James Chaney|James Chaney]] llegaron a [[Mississippi]] como parte d'un grupu de voluntarios del "Branu de la Llibertá" qu'educaben y rexistraben electoralmente a los afroamericanos. Un grupu de [[Ku Klux Klan]] asesinar y soterró nunes fueses ocultes en [[Filadelfia (Mississippi)|Filadelfia]], una pequeña ciudá de Mississippi. Anque les autoridaes del llugar quixeron tapar los fechos, seis selmanes más tarde los cadabres fueron topaos. L'episodiu foi lleváu al cine en [[1988]] pol direutor [[Alan Parker]], na película ''[[Mississippi Burning]]'', magar con notables llicencies dramátiques: na realidá, los asesinos nun fueron condergaos. Esto provocó la rotura xeneracional ente moces y veteranos. == Referencies == {{llistaref}} Betancescoldwarcivilrights. (2006). Central High School Crisis & the "Little Rock Nine". Payares 3 2015, de Weebly Sitio web: http://betancescoldwarcivilrights.weebly.com/central-high-school-crisis--the-little-rock-nine.html {{Tradubot|Movimiento por los derechos civiles en Estaos Xuníos}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia d'Estaos Xuníos| ]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] 8wv9vp3ytnflmni0f8jx8npxxtaxdlu 0 115556 4379250 4375027 2025-06-24T19:05:51Z XabatuBot 43102 iguo testu: Hipódromu Camareru => Hipódromu Camarero 4379250 wikitext text/x-wiki L''''hipódromu''' ye un sable aptu p'apostar [[carrera de caballo|carreres de caballos]]. L'interior tien graes nel perímetru, y el centru ta formáu de tierra o yerba. Nel centru dispónse un óvalu bordiando les graes que forma la pista. Na pista apuéstense [[carrera caballo|carreres de caballos]]. Les pistes pueden ser de tierra (arena) o de yerba (verde). Nes de tierra apuéstense carreres de galopie o de trotón ente que les de yerba son pa carreres de galopie, con o ensin saltos. Nel recintu, la xente qu'entra a ver les carreres tien la posibilidá de faer [[apueste]]s. == Hipódromos d'América == === Hipódromos n'Arxentina === ==== Oficiales ==== ''[[Llotería Nacional (Arxentina)|Llotería Nacional]]'' * [[Hipódromu Arxentín de Palermo]], en [[Buenos Aires]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Nacional (Arxentina)|Gran Premiu Nacional]]. ''Llotería de la Provincia'' * [[Hipódromu de San Isidro]], en [[San Isidro (partíu)|San Isidro]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Carlos Pellegrini]]. * [[Hipódromu de La Plata]], en [[La Plata]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Internacional Dardu Rocha]]. * [[Hipódromu de Tandil]], en [[Tandil]]. * [[Hipódromu d'Azul]], n'[[Azul (Arxentina)|Azul]]. * [[Hipódromo Ciudad de Dolores]], en [[Dolores (Buenos Aires)|Dolores]]. ''Grupu Slots'' * [[Hipódromu La Punta]], en [[La Punta (San Luis)|La Punta]]. ==== Non oficiales ==== * [[Nuevu Hipódromu de Las Flores]], en [[Santa Fe (capital)|Santa Fe]]. * [[Hipódromo Independencia (Rosario)|Hipódromo Independencia]], en [[Rosario (Arxentina)|Rosario]]. * [[Hipódromu de Mendoza]], en [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]]. * [[Hipódromu de Córdoba]], en [[Ciudá de Córdoba (Arxentina)|Córdoba]]. * [[Hipódromu de Río Cuarto]], na [[Ciudá de Río Cuarto|Río Cuarto]]. * [[Hipódromu de San Francisco]], en [[San Francisco (Córdoba)|San Francisco]]. * [[Hipódromu de Villa María]], en [[Villa María]]. * [[Hipódromu de Tucumán]], en [[Tucumán]]. * [[Hipódromu de Viedma]], en [[Viedma]]. * [[Hipódromu Rivadavia]], na [[Ciudá de San Juan|San Juan]]. * [[Hipódromu de Venado Tuerto]], en [[Venado Tuerto]]. * [[Hipódromu 27 d'abril]], en [[Ciudá de Santiago del Estero|Santiago del Estero]]. * [[Hipódromu de San Carlos de Bariloche]], en [[San Carlos de Bariloche]]. * [[Hipódromu de Neuquén]], en [[Ciudá de Neuquén]]. * [[Club Hípicu de Olavarría]], en [[Olavarría]]. * [[Hipódromu 25 de mayu]], en [[Venticinco de Mayu (Buenos Aires)|25 de mayu]]. * [[Hipódromu de Cambá Pasu]], en [[Concordia (Arxentina)|Concordia]]. * [[Hipódromu de Colón]], en [[Colón (Entre Ríos)|Colón]]. * [[Hipódromu de Gualeguay]], en [[Gualeguay]]. * [[Hipódromu de Gualeguaychú]], en [[Gualeguaychú]]. * [[Hipódromu de La Paz]], en [[La Paz (Entre Ríos)|La Paz]]. * [[Hipódromu de Villaguay]], en [[Villaguay]]. * [[Hipódromu Status]], en [[Victoria (Entre Ríos)|Victoria]]. * [[Hipódromo Uruguái]], en [[Concepción del Uruguay]]. * [[Hipódromu de Esquel]], en [[Esquel]]. * [[Hipódromu de Villa Mercedes]], en [[Villa Mercedes]]. * [[Hipódromu de Gálvez]], en [[Gálvez (Santa Fe)|Gálvez]]. * [[Hipódromu de San Jorge]], en [[San Jorge (Santa Fe)|San Jorge]]. * [[Hipódromu de Bell Ville]], en [[Bell Ville]]. * [[Hipódromu de Villa Dolores]], en [[Villa Dolores (Córdoba)|Villa Dolores]]. * [[Hipódromu Xeneral Madariaga]], en [[Paso de los Libres]]. * [[Hipódromu de Santa Rosa]], en [[Ciudá de Santa Rosa]]. * [[Hipódromu de Huinca Renancó]], en [[Huinca Renancó]]. * [[Hipodromo de Trelew]], en [[Trelew]]. * [[Hipódromu Dr. Eduardo Justo Napolitani]], en [[Rada Tilly]]. * [[Hipódromu de Dolavon]], en [[Dolavon]]. * [[Hipódromu de Lamarque]], en [[Lamarque (Ríu Negru)|Lamarque]]. * [[Hipódromu Cahuel]], en [[General Pico]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de Mar del Plata]], en [[Mar del Plata]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de Bella Italia]], en [[Bella Italia]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu d'Oru Verde]], n'[[Oru Verde (Arxentina)|Oru Verde]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de San Luis]], en [[Ciudá de San Luis|San Luis]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de Junín]], en [[Junín (Buenos Aires)|Junín]] ''(Desapaecíu)''. * [[Hipódromu de Limache]], en [[Ciudá de Salta|Salta]] ''(Desapaecíu)''. * [[Hipódromu de Paraná]], en [[Paraná (Arxentina)|Paraná]] ''(Desapaecíu)''. * [[Hipódromu de Rafaela]], en [[Rafaela]] ''(Desapaecíu)''. === Hipódromos nel Brasil === * [[Hipódromu de La Gávea]], en [[Rio de Janeiro (cidade)|Rio de Janeiro]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio Brasil]], pertenez al Jockey Club Brasileiro. * [[Hipódromu de Cidade Jardim]], en [[São Paulo]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio São Paulo]], pertenez al Jockey Club de São Paulo. * [[Hipódromu do Cristal]], en [[Porto Alegre]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio Bento Gonçalves]], pertenez al Jockey Club do Rio Grande do Sul. * [[Hipódromu do Tarumã]], en [[Curitiba]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio Paraná]], pertenez al Jockey Club do Paraná. * [[Hipódromu Edmilson Moreira]], en [[Sobral]], pertenez al Derby Club Sobralense. * [[Hipódromu de Aquiraz]], en [[Aquiraz]], pertenez al Jockey Club Cearense. * [[Hipódromu da Madalena]], en [[Recife]], pertenez al Jockey Club de Pernambuco. * [[Hipódromu da Lagoinha]], en [[Goiânia]], pertenez al Jockey Club de Goiás. * [[Hipódromu de São Vicente]], en [[São Vicente (São Paulo)|São Vicente]], pertenez al Jockey Club de São Vicente. * [[Hipódromu de Uvaranas]], en [[Ponta Grossa]], pertenez al Jockey Club Pontagrossense. * [[Hipódromu do Amorim]], en [[Cachoeira do Sul]], pertenez al Jockey Club de Cachoeira del Sul. * [[Hipódromu da Tablada]], en [[Pelotas (Brasil)|Pelotas]], pertenez al Jockey Club de Pelotas. === Hipódromos en Chile === [[Ficheru:Club Hípico de Santiago 03.jpg|250px|thumb|[[Club Hípicu de Santiago]], Chile.]] {{VT|Hipódromos de Chile}} * [[Club Hipico de Santiago]], en [[Santiago de Chile|Santiago]], onde s'apuesta'l ''[[Clásicu L'Ensayu]]'' y el [[Clásicu Club Hípicu de Santiago]]. * [[Hipódromo Chile]], n'[[Independencia (Chile)|Independencia]], onde s'apuesta'l ''[[Clásicu St. Leger]]'' y el [[Gran Premiu Hipódromo Chile]]. * [[Valparaíso Sporting]], en [[Viña del Mar]], onde s'apuesta'l ''[[Derby de Chile]]''. * [[Club Hípicu de Concepción]], en [[Hualpén]], onde s'apuesta'l ''[[Clásicu Club Hípicu de Concepción]]''. === Hipódromos en Colombia === * Parque Hipódromu La Rosal, en [[La Rosal (Cundinamarca)|La Rosal]]. (''Zarráu'') * Hipódromo San Francisco, en [[La Paz (Cesar)|La Paz]]. === Hipódromu nel Ecuador === * [[Hipódromo Miguel Salem Dibo]], en [[Guayaquil]]. === Hipódromu nel Paraguay === * [[Hipódromu d'Asunción]], en [[Asunción]]. Pertenez al Jockey Club del Paraguay. === Hipódromos nel Perú === {{VT|Hipódromos de Perú}} * [[Hipódromu de Monterrico]], en [[Lima]], onde s'apuesta'l ''[[Derby Nacional (Perú)|Derby Nacional]]''. Pertenez al [[Jockey Club de Perú]]. * [[Hipódromu d'Arequipa]], n'[[Arequipa]]. Pertenez al Jockey Club d'Arequipa. === Hipódromos nel Uruguái === ''Hípica Rioplatense Uruguái S.A.'' * [[Hipódromu de Maroñas]], en [[Montevidéu]] onde s'apuesta'l [[Gran Premiu José Pedro Ramírez]]. * [[Hipódromu de Las Piedras]], en [[Las Piedras (Uruguái)|Las Piedras]]. ''Sistema Integráu Nacional del Turf'' * [[Hipódromu Real de San Carlos]], en [[Colonia del Sacramento]]. * [[Hipódromo San Félix]], en [[Paysandú]]. * [[Hipódromu Romeo Paggiola]], en [[Melo]]. ''Entidaes Turfísticas del Interior'' * [[Hipódromu Irineo Leguisamo]], en [[Florida (Uruguái)|Florida]]. * [[Hipódromo Independencia]], en [[Durazno (Uruguái)|Durazno]]. * [[Hipódromu de Saltu]], en [[Salto (Uruguái)|Salto]]. * [[Hipódromo Mario Carminatti]], en [[Fray Bentos]]. * [[Hipódromo Carlos Gardel]], en [[San José de Mayo]]. * [[Hipódromu Viera y Benavídez]], en [[Mercedes (Uruguái)|Mercedes]]. * [[Hipódromu Ituzaingó]], en [[Trinidad (Uruguái)|Flores]]. * [[Hipódromu Municipal de Rocha]] (''Zarráu''), en [[Rocha]]. * [[Hipódromu de Maldonado]] (''Desapaecíu''), en [[Maldonado]]. === Hipódromos en Venezuela === * [[Hipódromu La Requexada]], en [[Caraques]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Clásicu Simón Bolívar]]. * [[Hipódromu de Valencia]], en [[Valencia (Venezuela)|Valencia]], nel estáu de [[Carabobo]]. * [[Hipódromu de Santa Rita]], nel [[Conceyu Santa Rita]], nel estáu de [[Zulia]]. * [[Hipódromu de Ranchu Allegre]], na [[Ciudad Bolívar]], nel estáu de [[Bolívar (Venezuela)|Bolívar]]. * [[Hipódromu de Paraguaná]], en [[Puntu Fixu]], nel estáu de [[Falcón]]. === Hipódromu de Centroamérica === ==== Hipódromu en Panamá ==== * [[Hipódromu Presidente Remón]], en [[Panamá (ciudá)|Panamá]]. === Hipódromos del Caribe === ==== Hipódromu en Barbados ==== * [[Hipódromu Garrison Savannah]], en [[Bridgetown]]. ==== Hipódromu en Xamaica ==== * [[Parque Caymanas]], en [[Kingston]]. ==== Hipódromu en Puertu Ricu ==== * [[Hipódromu Camarero]], en [[Canóvanas]], pertenez a Camareru Race Track Corporation. ==== Hipódromu en República Dominicana ==== * [[Hipódromu V Centenariu]], en [[Santu Domingu]]. ==== Hipódromos en Saint Kitts y Nevis ==== * Hipódromu Beaumont Park, en [[Dieppe Bay]], [[Isla de San Cristóbal (Saint Kitts y Nevis)|Isla de San Cristóbal]]. * Hipódromu Indian Castle, en Indian Castle, [[Isla Nieves]]. ==== Hipódromu en Trinidá y Tobagu ==== * [[Parque Santa Rosa]], n'[[Arima (Trinidá y Tobagu)|Arima]]. === Hipódromos de Norteamérica === ==== Hipódromos en Canadá ==== ''National Thoroughbred Racing Association'' * Woodbine Racetrack, en [[Toronto]] onde s'apuesta'l Canadian International. Pertenez al Woodbine Entertainment Group. ''Otros Hipódromos'' * Assiniboia Downs, en [[Winnipeg]]. * Evergreen Park, en [[Grande Prairie]]. * Fort Erie Race Track, en [[Fort Erie]]. * Hastings Racecourse, en [[Vancouver]]. * Northlands Park, en [[Edmonton]]. * Rocky Mountain Turf Club, en [[Lethbridge]]. ==== Hipódromos n'Estaos Xuníos ==== ''National Thoroughbred Racing Association'' * Churchill Downs, en [[Louisville]], onde s'apuesta'l [[Kentucky Derby]]. * Pimlico Race Course, en [[Baltimore]], onde s'apuesta'l [[Preakness Stakes]]. Pertenez a Magna Entertainment. * Belmont Park, n'[[Elmont (Nueva York)|Elmont]], onde s'apuesta'l [[Belmont Stakes]]. * Aqueduct Racetrack, en [[Nueva York]]. * Canterbury Park, en [[Shakopee (Minnesota)|Shakopee]]. * [[Hipódromu Del Mar]], en [[Del Mar]]. * [[Hipódromu Fair Grounds]], en [[Nueva Orleans]]. * Golden Gate Fields, n'[[Albany (California)|Albany]]. * Gulfstream Park, en [[Hallandale Beach]]. * Indiana Grand Race Course, en [[Shelbyville (Indiana)|Shelbyville]]. * Keeneland Racecourse, en [[Lexington (Kentucky)|Lexington]]. * Kentucky Downs, en [[Franklin (Kentucky)|Franklin]]. * Laurel Park, en [[Laurel (Maryland)|Laurel]] * [[Hipódromu Los Alamitos]], en [[Los Alamitos]]. * Santa Anita Park, n'[[Arcadia (California)|Arcadia]]. * Saratoga Race Course, en [[Saratoga Springs (Nueva York)|Saratoga Springs]]. * Suffolk Downs, en [[Boston]]. * [[Hipódromu y Casinu de Sunland Park]], en [[Sunland Park]]. * Turfway Park, en [[Florence (Kentucky)|Florence]]. ''Otros hipódromos'' * Albuquerque Downs, en [[Albuquerque]]. * Arlington Park, n'[[Arlington (Illinois)|Arlington]]. * Belterra Park, en [[Cincinnati]]. * Hollywood Casino at Charles Town Races, en [[Charles Town]]. * Chippewa Downs, en [[Belcourt (Dakota del Norte)|Belcourt]]. * Delta Downs, en [[Vinton (Luisiana)|Vinton]]. * Ellis Park, n'[[Henderson (Kentucky)|Henderson]]. * Emerald Downs, n'[[Auburn (Washington)|Auburn]]. * [[Hipódromu y Casinu Evangeline Downs]], en [[Opelousas]]. * Fairmount Park, en [[Collinsville (Illinois)|Collinsville]]. * Fonner Park, en [[Grand Island (Nebraska)|Grand Island]]. * Fort Pierre Racetrack, en [[Pierre]]. * Hawthorne Racecourse, en [[Stickney (Illinois)|Stickney]]. * Hazel Park, en [[Hazel Park]]. * Hialeah Park, en [[Hialeah]]. * Horsemen's Park, n'[[Omaha (Nebraska)|Omaha]]. * [[Parque Lone Star]], en [[Grand Prairie]]. * Luisiana Downs, en [[Bossier City]]. * Mahoning Valley Race Course, en [[Youngstown (Ohio)|Youngstown]]. * Oaklawn Park, n'[[Hot Springs (Arkansas)|Hot Springs]]. * Parx Racing, en Bensalem. * Penn National, en Grantville. * Portland Meadows, en [[Portland]]. * Prairie Meadows, n'[[Altoona (Iowa)|Altoona]]. * Remington Park, en [[Oklahoma City]]. * Retama Park, en [[San Antonio (Texas)|San Antonio]]. * Rillito Park, en [[Tucson]]. * [[Hipódromu de Ruidosu Downs]], en [[Ruidosu Downs]]. * Sam Houston Race Park, en [[Houston]]. * Sunray Park, en [[Farmington (Nuevu Méxicu)|Farmington]]. * Sweetwater Downs, en [[Rock Springs (Wyoming)|Rock Springs]]. * Tampa Bay Downs, en [[Oldsmar]]. * [[Hipódromu Turf Paradise]], en [[Phoenix]]. * Will Rogers Downs, en [[Claremore (Oklahoma)|Claremore]]. * Zia Park, en [[Hobbs]]. ==== Hipódromu en Méxicu ==== * [[Hipódromu de les Americas]], en [[Ciudá de Méxicu]]. == Hipódromos n'Europa == === Hipódromos n'España === ''Jockey Club Español'' * [[Hipódromu de la Zarzuela]], en [[Madrid]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu de Madrid]]. * [[Hipódromu Municipal de San Sebastián]], nel barriu de [[Zubieta (Guipúzcoa)|Zubieta]], onde s'apuesta la [[Copa d'Oru]]. * [[Gran Hipódromu d'Andalucía]], en [[Dos Hermanas]]. * [[Real Club Pineda|Hipódromu de Pineda]], en [[Sevilla]]. ''Jockey Club Galicia'' * [[Hipódromu de Antela]] ('''[[:gl:Centru Ecuestre de Antela|gl]]'''), en [[Xinzo de Limia]]. ''Otros'' * [[Hipódromu de Gran Canaria]], en [[Vecinderu]]. === Hipódromos en Francia === * [[Hipódromu de Longchamp]], en [[París]], onde s'apuesta'l ''Qatar'' [[Prix de l'Arc de Triomphe]]. Pertenez a la organización France Galop. === Hipódromu n'Austria === * [[Hipódromu de Magna Racino]], en [[Viena]], onde s'apuesta'l Derby d'Austria. === Hipódromos en Portugal === [[Ficheru:Un_dia_de_carreras_en_el_hipodromo_Quinta_da_Granja.JPG|250px|right|thumb|Quinta da Granxa]] * [[Hipódromu Municipal de Silva Escura na Maia]], en [[Maia (Portugal)|Maia]]. * [[Hipódromu Fundação de Alter Real]], en [[Alter do Chão]]. * [[Hipódromu da Quinta da Granxa]], en [[Felgueiras]]. * [[Hipódromu Municipal de Cabeceiras de Basto]], en [[Cabeceiras de Basto]]. * [[Hipódromu de Celorico de Bastos]], en [[Celorico de Basto]]. * [[Hipódromu Municipal de Famalicão]], en [[Vila Nova de Famalicão]]. * [[Hipódromu Municipal da Golegã]], en [[Golegã]]. * [[Hipódromu Viatodos]], en [[Viatodos]]. === Hipódromos nel Reinu Xuníu === [[Ficheru:Epsom Racecourse Stadium - geograph.org.uk - 20151.jpg|250px|right|thumb|Epson Downs]] * [[Ascot Racecourse]], en [[Ascot, Berkshire]] , onde s'apuesta'l [[Ascot Gold Cup]]. * [[Aintree Racecourse]] , en [[Aintree]], onde s'apuesta'l [[Grand National]]. * [[Doncaster Racecourse]], en [[Doncaster]], onde s'apuesta'l St Leger Stakes. * [[Epsom Downs]], en [[Epson (Surrey)]] , onde s'apuesta'l [[Epson Derby]]. * [[Rowley Mile Course]] (Newmarket Racecourses), en [[Newmarket ((Inglaterra)]] onde s'apuesta'l 2000 Guineas. === Hipódromos n'Italia === * [[Hipódromu de Agnano]], en [[Nápoles]], onde s'apuesta'l "Gran Premiu Lotteria di Agnano". * [[Hipódromu de Capannelle]], en [[Roma]], onde s'apuesta'l "Derby Italianu". Pertenez al ''Hippogroup''. * [[Hipódromu de San Siro]], en [[Milán]]. === Hipódromos n'Irlanda === * [[Curragh Racecourse]], n'Condáu de Kildare, onde s'apuesta'l ''Dubai Duty Free'' Irish Derby. * [[Hipódromu de Cork]] * [[Hipódromu de Limerick]] === Hipódromos en Bélxica === ''Jockey Club de Bélxica'' * [[Hipódromu de Valonia]], en [[Mons]]-Ghlin (cerca de [[Bruxeles]]). * Hippodrome Wellington, en [[Oostende]]. === Hipódromu nos Países Baxos === * Renbaan Duindigt, en [[Duindigt]], onde s'apuesta'l Derby de los Países Baxos. === Hipódromos en Dinamarca === ''Dansk Galop'' * Klampenborg Galopbane, en [[Copenḥague]]. * Aalborg Væddeløbsbane, en [[Aalborg]]. * Fyens Væddeløbsbane, en [[Odense]]. * Jydsk Væddeløbsbane, en [[Aarhus]]. === Hipódromu en Noruega === * [[Hipódromu de Øvrevoll|Øvrevoll Galoppbane]], en [[Bærum]]. === Hipódromos en Suecia === ''Svensk Galopp'' * Bro Park, en Upplands-Bro (cerca d'[[Estocolmu]]). * Jägersro Galopp, en [[Malmö]]. * Göteborg Galopp, en [[Gotemburgu]]. === Hipódromu en Croacia === * Hipódromu de Zagreb, en [[Zagreb]]. === Hipódromos en Polonia === * Hipódromu de Słożewiec, en [[Varsovia]]. * Partynice Racecourse, en [[Wrocław]]. * Hipodrom Sopot, en [[Sopot]]. === Hipódromos en Turquía === * [[Hipódromu de Veliefendi|Hipódromu İstanbul Veliefendi]], n'[[Istambul]]. * Hipódromu Adana Yeşiloba, en [[Adana]]. * Hipódromu Ankara 75. Yıl, n'[[Ankara]]. * Hipódromu Antalya, en [[Antalya]]. * Hipódromu Bursa Osmangazi, en [[Bursa]]. * Hipódromu Diyarbakır, en [[Diyarbakır]]. * Hipódromu Elazığ, en [[Elazığ]]. * Hipódromu İzmir Şirinyer, en [[Esmirna]]. * Hipódromu Kocaeli Kartepe, en [[İzmit]]. * Hipódromu Şanlıurfa, en [[Sanliurfa]]. === Hipódromu en Xipre === * Nicosia Race Club, en [[Nicosia]]. === Hipódromu en Grecia === * [[Centru Olímpicu Ecuestre Markopoulo]], n'[[Atenes]]. === Hipódromu n'Azerbaixán === * Centru Ecuestre de Bina, en [[Bakú]]. == Hipódromos d'Asia == === Hipódromu en Baréin === *Rashid Equestrian and Horseracing Club, en [[Riffa]]. === Hipódromu en Qatar === *Al Rayyan Race Course, en [[Doḥa]]. === Hipódromos en China === ''Hong Kong Jockey Club'' * [[Hipódromu de Sha Tin]], en [[Ḥong Kong]]. * [[Hipódromu del Valle Feliz]], en [[Ḥong Kong]]. ''Macáu Jockey Club'' * Hipódromu de la Isla Taipa, en [[Macáu]]. [[Ficheru:Mirim Equestrian Horse Riding Club (11511917596).jpg|250x250px|derecha|thumb| Club d'[[equitación]] de Mirim.]] === Hipodrómos en Corea del Norte === ''Mirim equestrian horse riding club'' *Hipodrómo de [[Pyong Yang|Piongyang]] === Hipódromos en Corea del Sur === ''Korea Racing Authority'' * [[Hipódromu de Seúl]] ([[Seúl]]) * [[Hipódromu de Busan–Gyeongnam]] ([[Busan]]) * Jeju Race Park ([[Ciudá de Jeju]]) - Jeju horse race === Hipódromos nos Emiratos Árabes === ''Emirates Racing Authority'' * [[Hipódromu de Meydan]], en [[Dubái]], apuéstase la [[Copa mundial de Dubái]]. Pertenez al Dubái Racing Club. * Club ecuestre d'Abu Dhabi, en [[Abu Dhabi]]. * Hipódromu de Jebel Ali, en [[Dubái]]. * Club de carreres y ecuestre Sarja, en [[Sarja]]. * Al Ain Racecourse, en [[Al Ain]]. === Hipódromos en Filipines === ''Philippine Racing Commission'' * Metro Manila Turf Club (Malvar y Tanauan, [[Provincia de Batangues|Batangues]]) * San Lazaro Park (Carmona, Cavite) * Santa Ana Park ([[Naic]]) === Hipódromos n'India === ''Bangalore Turf Club'' * Bangalore Race Course ''Chennai (Madras) Race Club'' * Chennai (Madras/Guindy) Race Course * Udhagamandalam (Ooty) Race Course ''Delhi Turf Club'' * Delhi Race Course ''Hyderabad Turf Club'' * Hyderabad Race Course ''Mysore Turf Club'' * Mysore Race Course ''Royal Kolkata Turf Club'' * [[Hipódromu de Calcuta|Kolkata Race Course]] ''Royal Western India Turf Club Ltd.'' * [[Hipódromu de Mahalaxmi|Mumbai (Mahalakshmi) Race Course]] * Pune Race Course === Hipódromos en Xapón === ''Japan Racing Association'' * [[Hipódromu de Tokiu]] ([[Fuchū (Tokiu)]]), onde s'apuesta'l [[Japan Cup]]. * Nakayama Racecourse ([[Funabashi (Chiba)]]), onde s'apuesta'l Arima Kinem (Nakayama Grand Prix). * Kyoto Racecourse ([[Kioto]]) * Hanshin Racecourse (Takarazuka, Hyogo) * Chukyo Racecourse ([[Toyoake (Aichi)]]) * Sapporo Racecourse ([[Sapporo]]) * Hakodate Racecourse ([[Hakodate]]) * [[Hipódromu de Fukushima]] ([[Fukushima (Fukushima)]]) * Niigata Racecourse ([[Niigata (Niigata)]]) * Kokura Racecourse ([[Kitakyūshū (Fukuoka)]]) ''National Association of Racing'' * Mombetsu Racecourse (Hidaka, Hokkaido) * Morioka Racecourse ([[Morioka (Iwate)]]) * Mizusawa Racecourse ([[Ōshū (Iwate)]]) * Urawa Racecourse (Minami-ku, Saitama, Saitama) * Funabashi Racecourse ([[Funabashi (Chiba)]]) * Ohi Racecourse ([[Shinagawa (Tokiu)]]) * Kawasaki Racecourse (Kawasaki-ku, Kawasaki, Kanagawa) * Kanazawa Racecourse ([[Kanazawa (Ishikawa)]]) * Kasamatsu Racecourse (Kasamatsu, Gifu) * Nagoya Racecourse (Minato-ku, Nagoya, Aichi) * Sonoda Racecourse ([[Amagasaki (Hyōgo)]]) * Kochi Racecourse ([[Kōchi (Kōchi)]]) * Saga Racecourse (Tosu, Saga) === Hipódromos en Kazakstán === * Hipódromu d'Almaty, en [[Almaty]]. * Hipódromu de Kazanat, en [[Astaná]]. * Hipódromu de Nurdaulet, en [[Aktobe]]. * Hipódromu de Pavlodar, en [[Pavlodar]]. === Hipódromu n'El Líbanu === * [[Hipódromu de Beirut]], en [[Beirut]]. === Hipódromos en Malasia === ''Malayan Racing Association'' * [[Club Hípicu de Penang]] ([[Penang]]) * Perak Turf Club ([[Ipoh]]) * [[Club Hípicu de Selangor]] ([[Kuala Lumpur]]) ''Otros Hipódromos'' * Royal Sabah Turf Club (Tuaran) * Sarawak Turf Club ([[Kuching]]) === Hipódromos en Paquistán === * [[Club de Carreres de Karachi]] * [[Club de Carreres de Lahore]] * [[Club de Carreres de Rawalpindi]] === Hipódromu en Singapur === * [[Hipódromu de Kranji]] en [[Singapura|Singapur]], onde s'apuesta'l Singapore International Cup. Pertenez al Singapore Turf Club. == Hipódromos d'África == === Arxelia === * Hipódromu Abdelmadjid Aouchiche (Caroubier, [[Arxel]]) * Hipódromu Antar Ibn Cheddad ([[Ye Senia]]) * Hipódromu International Emir Abdelkader (Zemmouri, [[Provincia de Boumerdès|Boumerdès]]) * Hipódromu Bazer Sakhra (El Eulma, [[Sétif]]) * Hipódromu Ghellab Attia ([[Provincia de M'Sila|M'Sila]]) * Hipódromu Sidi Nail ([[Provincia de Djelfa|Djelfa]]) * Hipódromu Guiri Aissa Ben Sakher (Barika, [[Batna]]) * Hipódromu Kaïd Ahmed ([[Tiaret]]) * Hipódromu Parc Des Loisirs ([[Laghouat]]) === Kenia === * [[Hipódromu de Ngong]], en [[Nairobi]]. === Madagascar === * Hipódromu de Bevalala, en [[Antananarivu]]. * Hipódromu de Mahazina, en [[Ambatolampy]]. === Marruecos === * Hipódromu Souissi, en [[Rabat]]. * Hipódromu d'Anfa, en [[Casablanca]]. * Hipódromu Lalla Malika, en [[El-Yadida]]. * Hipódromu de Settat, en [[Settat]]. * Hipódromu de Khémisset, en Khemisset. * Hipódromu de Méknes, en [[Meknes]]. === Mauricio === * [[Hipódromu Champ de Mars]], en [[Puertu Lluis]]. === Sudáfrica === * Arlington Racecourse, en [[Port Elizabeth]]. * Clairwood Park, en [[Durban]]. * Durbanville Racecourse, en [[Ciudá del Cabu]]. * Fairview Racecourse, en [[Port Elizabeth]]. * Flamingo Park, en [[Kimberley (Sudáfrica)|Kimberley]]. * Greyville Racecourse, en [[Durban]]. * Kenilworth Racecourse, en [[Ciudá del Cabu]]. * Scottsville Racecourse, en [[Pietermaritzburg]]. * Turffontein Racecourse, en [[Johannesburgu]]. Pertenez al Johannesburg Turf Club. * Vaal Racecourse, en Sasolburg. === Túnez === * [[Hipódromu de Ksar Saïd]], en [[Túnez (ciudá)|Túnez]]. * Hipódromu de Monastir, en [[Monastir (Túnez)|Monastir]]. * Hipódromu de Meknassi, en Meknassy. * Hipódromu de Ben Guerdane, en [[Ben Gardane]]. === Zimbabue === * Borrowdale Park, en [[Ḥarare]]. == Hipódromos d'Oceanía == === Australia === * [[Hipódromu de Flemington]], en [[Melbourne]], onde s'apuesta'l ''Melbourne Cup'', pertenez al Victoria Racing Club.<ref>{{Cita web |url=http://www.equine-sports-medicine.com/racetracks.htm |títulu=Racetracks – hipódromos |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120828175324/http://www.equine-sports-medicine.com/racetracks.htm |fechaarchivu=2012-08-28 }}</ref><ref>[http://www.jockeysite.com/links/y_europe_link1.htm Jockeysite – hipódromos]</ref> * [[Hipódromu del Parque Belmont]], en [[Perth]]. === Nueva Zelanda === * [[Hipódromu del Parque Riccarton]], en [[Christchurch]]. * [[Hipódromu de Trentham]], en [[Wellington (Nueva Zelanda)|Wellington]]. === Nueva Caledonia === * Hippodrome Henri Milliard, en [[Numea]]. * Hippodrome Robert Dummté, en Tené, [[Bourail]]. * Hippodrome Banu, en [[La Foa]]. * Hippodrome de Boulouparis, en [[Boulouparis]]. == Ver tamién == * [[Hipódromos del mundu]] == Referencies == {{llistaref}} {{DEFAULTSORT:Hipodromo}} {{Tradubot|Hipódromo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Hipódromos|Hipódromos]] [[Categoría:Turf]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] mxz4jlfzzw3jy5iuxsq5mr7sqx227q5 4379251 4379250 2025-06-24T19:06:01Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camareru Race => Camarero Race 4379251 wikitext text/x-wiki L''''hipódromu''' ye un sable aptu p'apostar [[carrera de caballo|carreres de caballos]]. L'interior tien graes nel perímetru, y el centru ta formáu de tierra o yerba. Nel centru dispónse un óvalu bordiando les graes que forma la pista. Na pista apuéstense [[carrera caballo|carreres de caballos]]. Les pistes pueden ser de tierra (arena) o de yerba (verde). Nes de tierra apuéstense carreres de galopie o de trotón ente que les de yerba son pa carreres de galopie, con o ensin saltos. Nel recintu, la xente qu'entra a ver les carreres tien la posibilidá de faer [[apueste]]s. == Hipódromos d'América == === Hipódromos n'Arxentina === ==== Oficiales ==== ''[[Llotería Nacional (Arxentina)|Llotería Nacional]]'' * [[Hipódromu Arxentín de Palermo]], en [[Buenos Aires]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Nacional (Arxentina)|Gran Premiu Nacional]]. ''Llotería de la Provincia'' * [[Hipódromu de San Isidro]], en [[San Isidro (partíu)|San Isidro]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Carlos Pellegrini]]. * [[Hipódromu de La Plata]], en [[La Plata]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Internacional Dardu Rocha]]. * [[Hipódromu de Tandil]], en [[Tandil]]. * [[Hipódromu d'Azul]], n'[[Azul (Arxentina)|Azul]]. * [[Hipódromo Ciudad de Dolores]], en [[Dolores (Buenos Aires)|Dolores]]. ''Grupu Slots'' * [[Hipódromu La Punta]], en [[La Punta (San Luis)|La Punta]]. ==== Non oficiales ==== * [[Nuevu Hipódromu de Las Flores]], en [[Santa Fe (capital)|Santa Fe]]. * [[Hipódromo Independencia (Rosario)|Hipódromo Independencia]], en [[Rosario (Arxentina)|Rosario]]. * [[Hipódromu de Mendoza]], en [[Ciudá de Mendoza|Mendoza]]. * [[Hipódromu de Córdoba]], en [[Ciudá de Córdoba (Arxentina)|Córdoba]]. * [[Hipódromu de Río Cuarto]], na [[Ciudá de Río Cuarto|Río Cuarto]]. * [[Hipódromu de San Francisco]], en [[San Francisco (Córdoba)|San Francisco]]. * [[Hipódromu de Villa María]], en [[Villa María]]. * [[Hipódromu de Tucumán]], en [[Tucumán]]. * [[Hipódromu de Viedma]], en [[Viedma]]. * [[Hipódromu Rivadavia]], na [[Ciudá de San Juan|San Juan]]. * [[Hipódromu de Venado Tuerto]], en [[Venado Tuerto]]. * [[Hipódromu 27 d'abril]], en [[Ciudá de Santiago del Estero|Santiago del Estero]]. * [[Hipódromu de San Carlos de Bariloche]], en [[San Carlos de Bariloche]]. * [[Hipódromu de Neuquén]], en [[Ciudá de Neuquén]]. * [[Club Hípicu de Olavarría]], en [[Olavarría]]. * [[Hipódromu 25 de mayu]], en [[Venticinco de Mayu (Buenos Aires)|25 de mayu]]. * [[Hipódromu de Cambá Pasu]], en [[Concordia (Arxentina)|Concordia]]. * [[Hipódromu de Colón]], en [[Colón (Entre Ríos)|Colón]]. * [[Hipódromu de Gualeguay]], en [[Gualeguay]]. * [[Hipódromu de Gualeguaychú]], en [[Gualeguaychú]]. * [[Hipódromu de La Paz]], en [[La Paz (Entre Ríos)|La Paz]]. * [[Hipódromu de Villaguay]], en [[Villaguay]]. * [[Hipódromu Status]], en [[Victoria (Entre Ríos)|Victoria]]. * [[Hipódromo Uruguái]], en [[Concepción del Uruguay]]. * [[Hipódromu de Esquel]], en [[Esquel]]. * [[Hipódromu de Villa Mercedes]], en [[Villa Mercedes]]. * [[Hipódromu de Gálvez]], en [[Gálvez (Santa Fe)|Gálvez]]. * [[Hipódromu de San Jorge]], en [[San Jorge (Santa Fe)|San Jorge]]. * [[Hipódromu de Bell Ville]], en [[Bell Ville]]. * [[Hipódromu de Villa Dolores]], en [[Villa Dolores (Córdoba)|Villa Dolores]]. * [[Hipódromu Xeneral Madariaga]], en [[Paso de los Libres]]. * [[Hipódromu de Santa Rosa]], en [[Ciudá de Santa Rosa]]. * [[Hipódromu de Huinca Renancó]], en [[Huinca Renancó]]. * [[Hipodromo de Trelew]], en [[Trelew]]. * [[Hipódromu Dr. Eduardo Justo Napolitani]], en [[Rada Tilly]]. * [[Hipódromu de Dolavon]], en [[Dolavon]]. * [[Hipódromu de Lamarque]], en [[Lamarque (Ríu Negru)|Lamarque]]. * [[Hipódromu Cahuel]], en [[General Pico]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de Mar del Plata]], en [[Mar del Plata]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de Bella Italia]], en [[Bella Italia]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu d'Oru Verde]], n'[[Oru Verde (Arxentina)|Oru Verde]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de San Luis]], en [[Ciudá de San Luis|San Luis]] ''(Zarráu)''. * [[Hipódromu de Junín]], en [[Junín (Buenos Aires)|Junín]] ''(Desapaecíu)''. * [[Hipódromu de Limache]], en [[Ciudá de Salta|Salta]] ''(Desapaecíu)''. * [[Hipódromu de Paraná]], en [[Paraná (Arxentina)|Paraná]] ''(Desapaecíu)''. * [[Hipódromu de Rafaela]], en [[Rafaela]] ''(Desapaecíu)''. === Hipódromos nel Brasil === * [[Hipódromu de La Gávea]], en [[Rio de Janeiro (cidade)|Rio de Janeiro]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio Brasil]], pertenez al Jockey Club Brasileiro. * [[Hipódromu de Cidade Jardim]], en [[São Paulo]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio São Paulo]], pertenez al Jockey Club de São Paulo. * [[Hipódromu do Cristal]], en [[Porto Alegre]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio Bento Gonçalves]], pertenez al Jockey Club do Rio Grande do Sul. * [[Hipódromu do Tarumã]], en [[Curitiba]], onde s'apuesta'l [[Grande Prêmio Paraná]], pertenez al Jockey Club do Paraná. * [[Hipódromu Edmilson Moreira]], en [[Sobral]], pertenez al Derby Club Sobralense. * [[Hipódromu de Aquiraz]], en [[Aquiraz]], pertenez al Jockey Club Cearense. * [[Hipódromu da Madalena]], en [[Recife]], pertenez al Jockey Club de Pernambuco. * [[Hipódromu da Lagoinha]], en [[Goiânia]], pertenez al Jockey Club de Goiás. * [[Hipódromu de São Vicente]], en [[São Vicente (São Paulo)|São Vicente]], pertenez al Jockey Club de São Vicente. * [[Hipódromu de Uvaranas]], en [[Ponta Grossa]], pertenez al Jockey Club Pontagrossense. * [[Hipódromu do Amorim]], en [[Cachoeira do Sul]], pertenez al Jockey Club de Cachoeira del Sul. * [[Hipódromu da Tablada]], en [[Pelotas (Brasil)|Pelotas]], pertenez al Jockey Club de Pelotas. === Hipódromos en Chile === [[Ficheru:Club Hípico de Santiago 03.jpg|250px|thumb|[[Club Hípicu de Santiago]], Chile.]] {{VT|Hipódromos de Chile}} * [[Club Hipico de Santiago]], en [[Santiago de Chile|Santiago]], onde s'apuesta'l ''[[Clásicu L'Ensayu]]'' y el [[Clásicu Club Hípicu de Santiago]]. * [[Hipódromo Chile]], n'[[Independencia (Chile)|Independencia]], onde s'apuesta'l ''[[Clásicu St. Leger]]'' y el [[Gran Premiu Hipódromo Chile]]. * [[Valparaíso Sporting]], en [[Viña del Mar]], onde s'apuesta'l ''[[Derby de Chile]]''. * [[Club Hípicu de Concepción]], en [[Hualpén]], onde s'apuesta'l ''[[Clásicu Club Hípicu de Concepción]]''. === Hipódromos en Colombia === * Parque Hipódromu La Rosal, en [[La Rosal (Cundinamarca)|La Rosal]]. (''Zarráu'') * Hipódromo San Francisco, en [[La Paz (Cesar)|La Paz]]. === Hipódromu nel Ecuador === * [[Hipódromo Miguel Salem Dibo]], en [[Guayaquil]]. === Hipódromu nel Paraguay === * [[Hipódromu d'Asunción]], en [[Asunción]]. Pertenez al Jockey Club del Paraguay. === Hipódromos nel Perú === {{VT|Hipódromos de Perú}} * [[Hipódromu de Monterrico]], en [[Lima]], onde s'apuesta'l ''[[Derby Nacional (Perú)|Derby Nacional]]''. Pertenez al [[Jockey Club de Perú]]. * [[Hipódromu d'Arequipa]], n'[[Arequipa]]. Pertenez al Jockey Club d'Arequipa. === Hipódromos nel Uruguái === ''Hípica Rioplatense Uruguái S.A.'' * [[Hipódromu de Maroñas]], en [[Montevidéu]] onde s'apuesta'l [[Gran Premiu José Pedro Ramírez]]. * [[Hipódromu de Las Piedras]], en [[Las Piedras (Uruguái)|Las Piedras]]. ''Sistema Integráu Nacional del Turf'' * [[Hipódromu Real de San Carlos]], en [[Colonia del Sacramento]]. * [[Hipódromo San Félix]], en [[Paysandú]]. * [[Hipódromu Romeo Paggiola]], en [[Melo]]. ''Entidaes Turfísticas del Interior'' * [[Hipódromu Irineo Leguisamo]], en [[Florida (Uruguái)|Florida]]. * [[Hipódromo Independencia]], en [[Durazno (Uruguái)|Durazno]]. * [[Hipódromu de Saltu]], en [[Salto (Uruguái)|Salto]]. * [[Hipódromo Mario Carminatti]], en [[Fray Bentos]]. * [[Hipódromo Carlos Gardel]], en [[San José de Mayo]]. * [[Hipódromu Viera y Benavídez]], en [[Mercedes (Uruguái)|Mercedes]]. * [[Hipódromu Ituzaingó]], en [[Trinidad (Uruguái)|Flores]]. * [[Hipódromu Municipal de Rocha]] (''Zarráu''), en [[Rocha]]. * [[Hipódromu de Maldonado]] (''Desapaecíu''), en [[Maldonado]]. === Hipódromos en Venezuela === * [[Hipódromu La Requexada]], en [[Caraques]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu Clásicu Simón Bolívar]]. * [[Hipódromu de Valencia]], en [[Valencia (Venezuela)|Valencia]], nel estáu de [[Carabobo]]. * [[Hipódromu de Santa Rita]], nel [[Conceyu Santa Rita]], nel estáu de [[Zulia]]. * [[Hipódromu de Ranchu Allegre]], na [[Ciudad Bolívar]], nel estáu de [[Bolívar (Venezuela)|Bolívar]]. * [[Hipódromu de Paraguaná]], en [[Puntu Fixu]], nel estáu de [[Falcón]]. === Hipódromu de Centroamérica === ==== Hipódromu en Panamá ==== * [[Hipódromu Presidente Remón]], en [[Panamá (ciudá)|Panamá]]. === Hipódromos del Caribe === ==== Hipódromu en Barbados ==== * [[Hipódromu Garrison Savannah]], en [[Bridgetown]]. ==== Hipódromu en Xamaica ==== * [[Parque Caymanas]], en [[Kingston]]. ==== Hipódromu en Puertu Ricu ==== * [[Hipódromu Camarero]], en [[Canóvanas]], pertenez a Camarero Race Track Corporation. ==== Hipódromu en República Dominicana ==== * [[Hipódromu V Centenariu]], en [[Santu Domingu]]. ==== Hipódromos en Saint Kitts y Nevis ==== * Hipódromu Beaumont Park, en [[Dieppe Bay]], [[Isla de San Cristóbal (Saint Kitts y Nevis)|Isla de San Cristóbal]]. * Hipódromu Indian Castle, en Indian Castle, [[Isla Nieves]]. ==== Hipódromu en Trinidá y Tobagu ==== * [[Parque Santa Rosa]], n'[[Arima (Trinidá y Tobagu)|Arima]]. === Hipódromos de Norteamérica === ==== Hipódromos en Canadá ==== ''National Thoroughbred Racing Association'' * Woodbine Racetrack, en [[Toronto]] onde s'apuesta'l Canadian International. Pertenez al Woodbine Entertainment Group. ''Otros Hipódromos'' * Assiniboia Downs, en [[Winnipeg]]. * Evergreen Park, en [[Grande Prairie]]. * Fort Erie Race Track, en [[Fort Erie]]. * Hastings Racecourse, en [[Vancouver]]. * Northlands Park, en [[Edmonton]]. * Rocky Mountain Turf Club, en [[Lethbridge]]. ==== Hipódromos n'Estaos Xuníos ==== ''National Thoroughbred Racing Association'' * Churchill Downs, en [[Louisville]], onde s'apuesta'l [[Kentucky Derby]]. * Pimlico Race Course, en [[Baltimore]], onde s'apuesta'l [[Preakness Stakes]]. Pertenez a Magna Entertainment. * Belmont Park, n'[[Elmont (Nueva York)|Elmont]], onde s'apuesta'l [[Belmont Stakes]]. * Aqueduct Racetrack, en [[Nueva York]]. * Canterbury Park, en [[Shakopee (Minnesota)|Shakopee]]. * [[Hipódromu Del Mar]], en [[Del Mar]]. * [[Hipódromu Fair Grounds]], en [[Nueva Orleans]]. * Golden Gate Fields, n'[[Albany (California)|Albany]]. * Gulfstream Park, en [[Hallandale Beach]]. * Indiana Grand Race Course, en [[Shelbyville (Indiana)|Shelbyville]]. * Keeneland Racecourse, en [[Lexington (Kentucky)|Lexington]]. * Kentucky Downs, en [[Franklin (Kentucky)|Franklin]]. * Laurel Park, en [[Laurel (Maryland)|Laurel]] * [[Hipódromu Los Alamitos]], en [[Los Alamitos]]. * Santa Anita Park, n'[[Arcadia (California)|Arcadia]]. * Saratoga Race Course, en [[Saratoga Springs (Nueva York)|Saratoga Springs]]. * Suffolk Downs, en [[Boston]]. * [[Hipódromu y Casinu de Sunland Park]], en [[Sunland Park]]. * Turfway Park, en [[Florence (Kentucky)|Florence]]. ''Otros hipódromos'' * Albuquerque Downs, en [[Albuquerque]]. * Arlington Park, n'[[Arlington (Illinois)|Arlington]]. * Belterra Park, en [[Cincinnati]]. * Hollywood Casino at Charles Town Races, en [[Charles Town]]. * Chippewa Downs, en [[Belcourt (Dakota del Norte)|Belcourt]]. * Delta Downs, en [[Vinton (Luisiana)|Vinton]]. * Ellis Park, n'[[Henderson (Kentucky)|Henderson]]. * Emerald Downs, n'[[Auburn (Washington)|Auburn]]. * [[Hipódromu y Casinu Evangeline Downs]], en [[Opelousas]]. * Fairmount Park, en [[Collinsville (Illinois)|Collinsville]]. * Fonner Park, en [[Grand Island (Nebraska)|Grand Island]]. * Fort Pierre Racetrack, en [[Pierre]]. * Hawthorne Racecourse, en [[Stickney (Illinois)|Stickney]]. * Hazel Park, en [[Hazel Park]]. * Hialeah Park, en [[Hialeah]]. * Horsemen's Park, n'[[Omaha (Nebraska)|Omaha]]. * [[Parque Lone Star]], en [[Grand Prairie]]. * Luisiana Downs, en [[Bossier City]]. * Mahoning Valley Race Course, en [[Youngstown (Ohio)|Youngstown]]. * Oaklawn Park, n'[[Hot Springs (Arkansas)|Hot Springs]]. * Parx Racing, en Bensalem. * Penn National, en Grantville. * Portland Meadows, en [[Portland]]. * Prairie Meadows, n'[[Altoona (Iowa)|Altoona]]. * Remington Park, en [[Oklahoma City]]. * Retama Park, en [[San Antonio (Texas)|San Antonio]]. * Rillito Park, en [[Tucson]]. * [[Hipódromu de Ruidosu Downs]], en [[Ruidosu Downs]]. * Sam Houston Race Park, en [[Houston]]. * Sunray Park, en [[Farmington (Nuevu Méxicu)|Farmington]]. * Sweetwater Downs, en [[Rock Springs (Wyoming)|Rock Springs]]. * Tampa Bay Downs, en [[Oldsmar]]. * [[Hipódromu Turf Paradise]], en [[Phoenix]]. * Will Rogers Downs, en [[Claremore (Oklahoma)|Claremore]]. * Zia Park, en [[Hobbs]]. ==== Hipódromu en Méxicu ==== * [[Hipódromu de les Americas]], en [[Ciudá de Méxicu]]. == Hipódromos n'Europa == === Hipódromos n'España === ''Jockey Club Español'' * [[Hipódromu de la Zarzuela]], en [[Madrid]], onde s'apuesta'l [[Gran Premiu de Madrid]]. * [[Hipódromu Municipal de San Sebastián]], nel barriu de [[Zubieta (Guipúzcoa)|Zubieta]], onde s'apuesta la [[Copa d'Oru]]. * [[Gran Hipódromu d'Andalucía]], en [[Dos Hermanas]]. * [[Real Club Pineda|Hipódromu de Pineda]], en [[Sevilla]]. ''Jockey Club Galicia'' * [[Hipódromu de Antela]] ('''[[:gl:Centru Ecuestre de Antela|gl]]'''), en [[Xinzo de Limia]]. ''Otros'' * [[Hipódromu de Gran Canaria]], en [[Vecinderu]]. === Hipódromos en Francia === * [[Hipódromu de Longchamp]], en [[París]], onde s'apuesta'l ''Qatar'' [[Prix de l'Arc de Triomphe]]. Pertenez a la organización France Galop. === Hipódromu n'Austria === * [[Hipódromu de Magna Racino]], en [[Viena]], onde s'apuesta'l Derby d'Austria. === Hipódromos en Portugal === [[Ficheru:Un_dia_de_carreras_en_el_hipodromo_Quinta_da_Granja.JPG|250px|right|thumb|Quinta da Granxa]] * [[Hipódromu Municipal de Silva Escura na Maia]], en [[Maia (Portugal)|Maia]]. * [[Hipódromu Fundação de Alter Real]], en [[Alter do Chão]]. * [[Hipódromu da Quinta da Granxa]], en [[Felgueiras]]. * [[Hipódromu Municipal de Cabeceiras de Basto]], en [[Cabeceiras de Basto]]. * [[Hipódromu de Celorico de Bastos]], en [[Celorico de Basto]]. * [[Hipódromu Municipal de Famalicão]], en [[Vila Nova de Famalicão]]. * [[Hipódromu Municipal da Golegã]], en [[Golegã]]. * [[Hipódromu Viatodos]], en [[Viatodos]]. === Hipódromos nel Reinu Xuníu === [[Ficheru:Epsom Racecourse Stadium - geograph.org.uk - 20151.jpg|250px|right|thumb|Epson Downs]] * [[Ascot Racecourse]], en [[Ascot, Berkshire]] , onde s'apuesta'l [[Ascot Gold Cup]]. * [[Aintree Racecourse]] , en [[Aintree]], onde s'apuesta'l [[Grand National]]. * [[Doncaster Racecourse]], en [[Doncaster]], onde s'apuesta'l St Leger Stakes. * [[Epsom Downs]], en [[Epson (Surrey)]] , onde s'apuesta'l [[Epson Derby]]. * [[Rowley Mile Course]] (Newmarket Racecourses), en [[Newmarket ((Inglaterra)]] onde s'apuesta'l 2000 Guineas. === Hipódromos n'Italia === * [[Hipódromu de Agnano]], en [[Nápoles]], onde s'apuesta'l "Gran Premiu Lotteria di Agnano". * [[Hipódromu de Capannelle]], en [[Roma]], onde s'apuesta'l "Derby Italianu". Pertenez al ''Hippogroup''. * [[Hipódromu de San Siro]], en [[Milán]]. === Hipódromos n'Irlanda === * [[Curragh Racecourse]], n'Condáu de Kildare, onde s'apuesta'l ''Dubai Duty Free'' Irish Derby. * [[Hipódromu de Cork]] * [[Hipódromu de Limerick]] === Hipódromos en Bélxica === ''Jockey Club de Bélxica'' * [[Hipódromu de Valonia]], en [[Mons]]-Ghlin (cerca de [[Bruxeles]]). * Hippodrome Wellington, en [[Oostende]]. === Hipódromu nos Países Baxos === * Renbaan Duindigt, en [[Duindigt]], onde s'apuesta'l Derby de los Países Baxos. === Hipódromos en Dinamarca === ''Dansk Galop'' * Klampenborg Galopbane, en [[Copenḥague]]. * Aalborg Væddeløbsbane, en [[Aalborg]]. * Fyens Væddeløbsbane, en [[Odense]]. * Jydsk Væddeløbsbane, en [[Aarhus]]. === Hipódromu en Noruega === * [[Hipódromu de Øvrevoll|Øvrevoll Galoppbane]], en [[Bærum]]. === Hipódromos en Suecia === ''Svensk Galopp'' * Bro Park, en Upplands-Bro (cerca d'[[Estocolmu]]). * Jägersro Galopp, en [[Malmö]]. * Göteborg Galopp, en [[Gotemburgu]]. === Hipódromu en Croacia === * Hipódromu de Zagreb, en [[Zagreb]]. === Hipódromos en Polonia === * Hipódromu de Słożewiec, en [[Varsovia]]. * Partynice Racecourse, en [[Wrocław]]. * Hipodrom Sopot, en [[Sopot]]. === Hipódromos en Turquía === * [[Hipódromu de Veliefendi|Hipódromu İstanbul Veliefendi]], n'[[Istambul]]. * Hipódromu Adana Yeşiloba, en [[Adana]]. * Hipódromu Ankara 75. Yıl, n'[[Ankara]]. * Hipódromu Antalya, en [[Antalya]]. * Hipódromu Bursa Osmangazi, en [[Bursa]]. * Hipódromu Diyarbakır, en [[Diyarbakır]]. * Hipódromu Elazığ, en [[Elazığ]]. * Hipódromu İzmir Şirinyer, en [[Esmirna]]. * Hipódromu Kocaeli Kartepe, en [[İzmit]]. * Hipódromu Şanlıurfa, en [[Sanliurfa]]. === Hipódromu en Xipre === * Nicosia Race Club, en [[Nicosia]]. === Hipódromu en Grecia === * [[Centru Olímpicu Ecuestre Markopoulo]], n'[[Atenes]]. === Hipódromu n'Azerbaixán === * Centru Ecuestre de Bina, en [[Bakú]]. == Hipódromos d'Asia == === Hipódromu en Baréin === *Rashid Equestrian and Horseracing Club, en [[Riffa]]. === Hipódromu en Qatar === *Al Rayyan Race Course, en [[Doḥa]]. === Hipódromos en China === ''Hong Kong Jockey Club'' * [[Hipódromu de Sha Tin]], en [[Ḥong Kong]]. * [[Hipódromu del Valle Feliz]], en [[Ḥong Kong]]. ''Macáu Jockey Club'' * Hipódromu de la Isla Taipa, en [[Macáu]]. [[Ficheru:Mirim Equestrian Horse Riding Club (11511917596).jpg|250x250px|derecha|thumb| Club d'[[equitación]] de Mirim.]] === Hipodrómos en Corea del Norte === ''Mirim equestrian horse riding club'' *Hipodrómo de [[Pyong Yang|Piongyang]] === Hipódromos en Corea del Sur === ''Korea Racing Authority'' * [[Hipódromu de Seúl]] ([[Seúl]]) * [[Hipódromu de Busan–Gyeongnam]] ([[Busan]]) * Jeju Race Park ([[Ciudá de Jeju]]) - Jeju horse race === Hipódromos nos Emiratos Árabes === ''Emirates Racing Authority'' * [[Hipódromu de Meydan]], en [[Dubái]], apuéstase la [[Copa mundial de Dubái]]. Pertenez al Dubái Racing Club. * Club ecuestre d'Abu Dhabi, en [[Abu Dhabi]]. * Hipódromu de Jebel Ali, en [[Dubái]]. * Club de carreres y ecuestre Sarja, en [[Sarja]]. * Al Ain Racecourse, en [[Al Ain]]. === Hipódromos en Filipines === ''Philippine Racing Commission'' * Metro Manila Turf Club (Malvar y Tanauan, [[Provincia de Batangues|Batangues]]) * San Lazaro Park (Carmona, Cavite) * Santa Ana Park ([[Naic]]) === Hipódromos n'India === ''Bangalore Turf Club'' * Bangalore Race Course ''Chennai (Madras) Race Club'' * Chennai (Madras/Guindy) Race Course * Udhagamandalam (Ooty) Race Course ''Delhi Turf Club'' * Delhi Race Course ''Hyderabad Turf Club'' * Hyderabad Race Course ''Mysore Turf Club'' * Mysore Race Course ''Royal Kolkata Turf Club'' * [[Hipódromu de Calcuta|Kolkata Race Course]] ''Royal Western India Turf Club Ltd.'' * [[Hipódromu de Mahalaxmi|Mumbai (Mahalakshmi) Race Course]] * Pune Race Course === Hipódromos en Xapón === ''Japan Racing Association'' * [[Hipódromu de Tokiu]] ([[Fuchū (Tokiu)]]), onde s'apuesta'l [[Japan Cup]]. * Nakayama Racecourse ([[Funabashi (Chiba)]]), onde s'apuesta'l Arima Kinem (Nakayama Grand Prix). * Kyoto Racecourse ([[Kioto]]) * Hanshin Racecourse (Takarazuka, Hyogo) * Chukyo Racecourse ([[Toyoake (Aichi)]]) * Sapporo Racecourse ([[Sapporo]]) * Hakodate Racecourse ([[Hakodate]]) * [[Hipódromu de Fukushima]] ([[Fukushima (Fukushima)]]) * Niigata Racecourse ([[Niigata (Niigata)]]) * Kokura Racecourse ([[Kitakyūshū (Fukuoka)]]) ''National Association of Racing'' * Mombetsu Racecourse (Hidaka, Hokkaido) * Morioka Racecourse ([[Morioka (Iwate)]]) * Mizusawa Racecourse ([[Ōshū (Iwate)]]) * Urawa Racecourse (Minami-ku, Saitama, Saitama) * Funabashi Racecourse ([[Funabashi (Chiba)]]) * Ohi Racecourse ([[Shinagawa (Tokiu)]]) * Kawasaki Racecourse (Kawasaki-ku, Kawasaki, Kanagawa) * Kanazawa Racecourse ([[Kanazawa (Ishikawa)]]) * Kasamatsu Racecourse (Kasamatsu, Gifu) * Nagoya Racecourse (Minato-ku, Nagoya, Aichi) * Sonoda Racecourse ([[Amagasaki (Hyōgo)]]) * Kochi Racecourse ([[Kōchi (Kōchi)]]) * Saga Racecourse (Tosu, Saga) === Hipódromos en Kazakstán === * Hipódromu d'Almaty, en [[Almaty]]. * Hipódromu de Kazanat, en [[Astaná]]. * Hipódromu de Nurdaulet, en [[Aktobe]]. * Hipódromu de Pavlodar, en [[Pavlodar]]. === Hipódromu n'El Líbanu === * [[Hipódromu de Beirut]], en [[Beirut]]. === Hipódromos en Malasia === ''Malayan Racing Association'' * [[Club Hípicu de Penang]] ([[Penang]]) * Perak Turf Club ([[Ipoh]]) * [[Club Hípicu de Selangor]] ([[Kuala Lumpur]]) ''Otros Hipódromos'' * Royal Sabah Turf Club (Tuaran) * Sarawak Turf Club ([[Kuching]]) === Hipódromos en Paquistán === * [[Club de Carreres de Karachi]] * [[Club de Carreres de Lahore]] * [[Club de Carreres de Rawalpindi]] === Hipódromu en Singapur === * [[Hipódromu de Kranji]] en [[Singapura|Singapur]], onde s'apuesta'l Singapore International Cup. Pertenez al Singapore Turf Club. == Hipódromos d'África == === Arxelia === * Hipódromu Abdelmadjid Aouchiche (Caroubier, [[Arxel]]) * Hipódromu Antar Ibn Cheddad ([[Ye Senia]]) * Hipódromu International Emir Abdelkader (Zemmouri, [[Provincia de Boumerdès|Boumerdès]]) * Hipódromu Bazer Sakhra (El Eulma, [[Sétif]]) * Hipódromu Ghellab Attia ([[Provincia de M'Sila|M'Sila]]) * Hipódromu Sidi Nail ([[Provincia de Djelfa|Djelfa]]) * Hipódromu Guiri Aissa Ben Sakher (Barika, [[Batna]]) * Hipódromu Kaïd Ahmed ([[Tiaret]]) * Hipódromu Parc Des Loisirs ([[Laghouat]]) === Kenia === * [[Hipódromu de Ngong]], en [[Nairobi]]. === Madagascar === * Hipódromu de Bevalala, en [[Antananarivu]]. * Hipódromu de Mahazina, en [[Ambatolampy]]. === Marruecos === * Hipódromu Souissi, en [[Rabat]]. * Hipódromu d'Anfa, en [[Casablanca]]. * Hipódromu Lalla Malika, en [[El-Yadida]]. * Hipódromu de Settat, en [[Settat]]. * Hipódromu de Khémisset, en Khemisset. * Hipódromu de Méknes, en [[Meknes]]. === Mauricio === * [[Hipódromu Champ de Mars]], en [[Puertu Lluis]]. === Sudáfrica === * Arlington Racecourse, en [[Port Elizabeth]]. * Clairwood Park, en [[Durban]]. * Durbanville Racecourse, en [[Ciudá del Cabu]]. * Fairview Racecourse, en [[Port Elizabeth]]. * Flamingo Park, en [[Kimberley (Sudáfrica)|Kimberley]]. * Greyville Racecourse, en [[Durban]]. * Kenilworth Racecourse, en [[Ciudá del Cabu]]. * Scottsville Racecourse, en [[Pietermaritzburg]]. * Turffontein Racecourse, en [[Johannesburgu]]. Pertenez al Johannesburg Turf Club. * Vaal Racecourse, en Sasolburg. === Túnez === * [[Hipódromu de Ksar Saïd]], en [[Túnez (ciudá)|Túnez]]. * Hipódromu de Monastir, en [[Monastir (Túnez)|Monastir]]. * Hipódromu de Meknassi, en Meknassy. * Hipódromu de Ben Guerdane, en [[Ben Gardane]]. === Zimbabue === * Borrowdale Park, en [[Ḥarare]]. == Hipódromos d'Oceanía == === Australia === * [[Hipódromu de Flemington]], en [[Melbourne]], onde s'apuesta'l ''Melbourne Cup'', pertenez al Victoria Racing Club.<ref>{{Cita web |url=http://www.equine-sports-medicine.com/racetracks.htm |títulu=Racetracks – hipódromos |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120828175324/http://www.equine-sports-medicine.com/racetracks.htm |fechaarchivu=2012-08-28 }}</ref><ref>[http://www.jockeysite.com/links/y_europe_link1.htm Jockeysite – hipódromos]</ref> * [[Hipódromu del Parque Belmont]], en [[Perth]]. === Nueva Zelanda === * [[Hipódromu del Parque Riccarton]], en [[Christchurch]]. * [[Hipódromu de Trentham]], en [[Wellington (Nueva Zelanda)|Wellington]]. === Nueva Caledonia === * Hippodrome Henri Milliard, en [[Numea]]. * Hippodrome Robert Dummté, en Tené, [[Bourail]]. * Hippodrome Banu, en [[La Foa]]. * Hippodrome de Boulouparis, en [[Boulouparis]]. == Ver tamién == * [[Hipódromos del mundu]] == Referencies == {{llistaref}} {{DEFAULTSORT:Hipodromo}} {{Tradubot|Hipódromo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Hipódromos|Hipódromos]] [[Categoría:Turf]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] cvi79k7x88t7frjhe3cy14ne956f32j 0 116084 4379191 4309767 2025-06-24T16:40:18Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379191 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |país = Italia |variante = 1861 |anchu = 50 |nome_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1861 |fecha_eleición = [[27 de xineru]]-[[3 de febreru]] de [[1861]] |endisputa = <small>443 diputaos de la [[Cámara de Diputaos (Italia)|Cámara de Diputaos del Reinu]]</small> |periodu = |eleición_anterior = |fecha_anterior = |siguiente_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1865 |siguiente_fecha = 1865 |tipu = Xeneral |habitantes = 22.501.700 |rexistraos = 418.696 |votantes = 239.583 |participación = 57.2 |partíu1 = [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] |líder1 = [[Camillo Benso, conde de Cavour|Camillo Benso]] |imaxe1 = File:Camillo_Benso_Cavour_di_Ciseri.jpg |color1 = #0087DC |votos1 = 110.448 |porcentaxe1 = 46.1 |diputaos1 = 342 |partíu2 = [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] |líder2 = [[Urbano Rattazzi]] |imaxe2 = File:Urbano_Rattazzi-lookingleft.jpg |color2 = #2e8B57 |votos2 = 48.875 |porcentaxe2 = 20.4 |diputaos2 = 62 |partíu3 = [[Estrema esquierda|La Estrema]] |líder3 = [[Giuseppe Mazzini]] |imaxe3 = File:Giuseppe_Mazzini.jpg |color3 = #B40404 |votos3 = 5.510 |diputaos3 = 14 |porcentaxe3 = 2.3 |mapa_títulu = |mapa = |mapa_tamañu = |lleenda_mapa1 = |lleenda_mapa2 = |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Distribución d'Escaños na Cámara de Diputaos |diagrama = File:Italian Parliament 1861.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{lleenda|#0087DC|Derecha|testu2=342}} {{lleenda|#2e8B57|Izquierda|testu2=62}} |lleenda2 = {{lleenda|#B40404|Estrema esquierda|testu2=14}} {{lleenda|#DDDDDD|Independientes|testu2=23|color2=black}} |cargu = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_the_Kingdom_of_Italy_(1848-1870).svg|60px]]<br />[[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] |predecesor = ''Vacante'' |partíu_predecesor = |socesor = [[Camillo Benso, conde de Cavour|Camillo Benso]] |partíu_socesor = [[Derecha (política)|Derecha]] }} Les '''primeres eleiciones xenerales del [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]''' realizar ente'l [[27 de xineru]] y [[3 de febreru]] de [[1861]], en plena [[unificación italiana]]. El parllamentu electu axuntar en [[Turín]] el [[4 de marzu]] d'esi mesmu añu y proclamó la unificación de la península so la [[Casa de Saboya]], constituyendo estos comicios los primeres d'Italia como país.<ref name=NS>Nohlen, D & Stöver, P (2010) ''Elections in Europe: A data handbook'', p1047 {{ISBN|978-3-8329-5609-7}}</ref> El sistema eleutoral utilizáu foi'l que tenía hasta'l momentu'l [[Reinu de Cerdeña]], nel cual solamente dexar votar a los homes alfabetizados mayores de venticinco que pudieren pagar un impuestu determináu pa presentar sufraxu.<ref name=NS/> Los candidatos fueron escoyíos en circunscripciones uninominales, con una segunda vuelta en casu de que nengún candidatu algamara más del 50% de los votos, o nun participara más del 50% del eleutoráu rexistráu.<ref name=NS2>Nohlen & Stöver, p1039</ref> El [[Papa]] [[Pío IX]] llamó a los [[católicos]] d'[[Italia]] a boicotiar les eleiciones en protesta polos intentos del gobiernu italianu d'amestar los [[Estaos Pontificios]], lo que se tradució nuna participación d'apenes el 57% del eleutoráu habilitáu pa votar.<ref name=NS2/> == Carrera eleutoral == La [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] yera dirixida por [[Camillo Benso, conde de Cavour]], ex Primer ministru del [[Reinu de Cerdeña]] un [[estadista]] y figura destacada de la [[unificación italiana]]. Per otru llau, el políticu lliberal [[Urbano Rattazzi]] dirixía a la [[Izquierda (política)|Izquierda]], ente que la [[estrema esquierda]] republicana, conocida como "La Estrema", yera dirixida por [[Giuseppe Mazzini]], un revolucionariu que tamién fuera una figura clave na unificación. Namái 418.696 homes d'una población total d'alredor de 22 millones de persones teníen derechu a votu.<ref>Nohlen & Stöver, p1049</ref> Los candidatos de derecha remanecieron como'l mayor bloque nel Parllamentu, con alredor del 43% de los 443 escaños.<ref>Nohlen & Stöver, p1082</ref> Estos yeren na so mayoría aristócrates que representen a los rentistas del norte del país, y calteníen puntos de vista políticos moderaos incluyendo la llealtá a la corona y baxu gastu públicu.<ref>Nohlen & Stöver, p1028</ref> Camillo Benso convertir en Presidente del Conseyu de Ministros y, poro, primer [[xefe de gobiernu]] del estáu italianu. == Resultaos == {|{{tablaguapa}} style="text-align:right |- !colspan=2|Partíos !Votos !% !Diputaos !+/− |- |style="background-color:#0087DC"| |align=left|[[Derecha (política)|Derecha Histórica]]||110.448|| {{barra de porcentaxe|hex=0087DC|46.1}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#0087DC|342|443}} | ''Nuevu'' |- |style="background-color:#2e8B57"| |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]]||48.875|| {{barra de porcentaxe|hex=2E8B57|20.4}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#2e8B57|62|443}} | ''Nuevu'' |- |style="background-color:#B40404"| |align=left|[[Estrema esquierda|Estrema Izquierda Histórica]]||5.510|| {{barra de porcentaxe|hex=B40404|2.3}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#B40404|14|443}} | ''Nuevu'' |- |style="background-color:#DDDDDD"| |align=left|[[Candidatu independiente|Independientes]]||9.344|| {{barra de porcentaxe|hex=DDDDDD|3.9}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#DDDDDD|23|443}} |– |- |style="background-color:#808080"| |align=left|Otros||65.406|| {{barra de porcentaxe|hex=808080|27.3}} | 0 | |- |align=left colspan=2|'''Total'''||'''239.583'''||{{barra de porcentaxe|hex=808080|100.0}} |'''443''' |'''±0''' |- |align=left colspan=2|Votantes rexistraos/participación||418.696||{{barra de porcentaxe|hex=808080|57.2}} |– |– |- |align=left colspan=6|Fonte: Nohlen & Stöver |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Italia de 1861}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Italia|1861]] 6k5kc70jf1uucpdgp4dzg1sxpqbx27m 0 116085 4379193 3959107 2025-06-24T16:40:57Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379193 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |país = Italia |variante = 1861 |anchu = 50 |nome_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1865 |fecha_eleición = [[22 d'ochobre|22]]-[[29 d'ochobre]] de [[1865]] |endisputa = <small>443 diputaos de la [[Cámara de Diputaos (Italia)|Cámara de Diputaos del Reinu]]</small> |periodu = |eleición_anterior = Eleiciones xenerales d'Italia de 1861 |fecha_anterior = 1861 |siguiente_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1867 |siguiente_fecha = 1867 |tipu = Xeneral |habitantes = 24.681.000 |rexistraos = 504.263 |votantes = 271.923 |participación_ant = 57.2 |participación = 53.9 |válidos = 259.035 |nulos = 12.888 |partíu1 = [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] |líder1 = [[Alfonso La Marmora|La Marmora]] |imaxe1 = File:Alfonso_La_Marmora.jpg |color1 = #0087DC |votos1_ant = 110.448 |votos1 = 106.722 |porcentaxe1 = 41.2 |diputaos1_ant = 342 |diputaos1 = 183 |partíu2 = [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] |líder2 = [[Urbano Rattazzi]] |imaxe2 = File:Urbano_Rattazzi-lookingleft.jpg |color2 = #2e8B57 |votos2 = 91.180 |votos2_ant = 48.875 |porcentaxe2 = 35.2 |diputaos2_ant = 62 |diputaos2 = 156 |partíu3 = [[Estrema esquierda|La Estrema]] |líder3 = [[Giuseppe Mazzini]] |imaxe3 = File:Giuseppe_Mazzini.jpg |color3 = #B40404 |votos3_ant = 5.510 |votos3 = 9.066 |diputaos3 = 15 |porcentaxe3 = 3.5 |diputaos3_ant = 14 |mapa_títulu = |mapa = |mapa_tamañu = |lleenda_mapa1 = |lleenda_mapa2 = |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Distribución d'Escaños na Cámara de Diputaos |diagrama = File:Italian Parliament 1865.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{lleenda|#0087DC|Derecha|testu2=183}} {{lleenda|#2e8B57|Izquierda|testu2=156}} |lleenda2 = {{lleenda|#B40404|Estrema esquierda|testu2=15}} {{lleenda|#DDDDDD|Independientes|testu2=89|color2=black}} |cargu = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_the_Kingdom_of_Italy_(1848-1870).svg|60px]]<br />[[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] |predecesor = [[Alfonso La Marmora]] |partíu_predecesor = [[Derecha (política)|Derecha]] |socesor = [[Alfonso La Marmora]] |partíu_socesor = [[Derecha (política)|Derecha]] }} Les '''eleiciones xenerales d'[[Reinu d'Italia (1861-1946)|Italia]] de 1865''' realizáronse'l [[22 d'ochobre]] con una segunda ronda'l [[29 d'ochobre]].<ref name=NS>Nohlen, D & Stöver, P (2010) ''Elections in Europe: A data handbook'', p1047 {{ISBN|978-3-8329-5609-7}}</ref> Fueron les segundes na historia del país. El bloque de la Derecha Histórica, dirixíu por [[Alfonso La Marmora]] (o a cencielles La Marmora) llogró [[mayoría simple]], ente que la Izquierda empobinada por [[Urbano Rattazzi]] aumentó la so representación parllamentaria.<ref>Nohlen & Stöver, p1082</ref> Finalmente'l Rei [[Víctor Manuel II d'Italia|Víctor Manuel II]] nomó a La Marmora Presidente del Conseyu de Ministros.<ref>Nohlen & Stöver, p1028</ref> Namái 504.263 homes d'una población total d'alredor de 23 millones teníen derechu a votu. La participación eleutoral foi del 53.2%.<ref>Nohlen & Stöver, p1049</ref> == Resultaos == {|{{tablaguapa}} style="text-align:right |- !colspan=2|Partíos !Votos !% !Diputaos !+/− |- |style="background-color:#0087DC"| |align=left|[[Derecha (política)|Derecha Histórica]]||106.722 || {{barra de porcentaxe|hex=0087DC|41.2}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#0087DC|183|443}} | align=left | {{decreciente}}159 |- |style="background-color:#2e8B57"| |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]]||91.180|| {{barra de porcentaxe|hex=2E8B57|35.2}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#2e8B57|156|443}} | align=left | {{creciente}}94 |- |style="background-color:#B40404"| |align=left|[[Estrema esquierda|Estrema Izquierda Histórica]]||9.066 || {{barra de porcentaxe|hex=B40404|3.5}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#B40404|15|443}} | align=left | {{creciente}}1 |- |style="background-color:#DDDDDD"| |align=left|[[Candidatu independiente|Independientes]]||52.066|| {{barra de porcentaxe|hex=DDDDDD|20.1}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#DDDDDD|89|443}} | align=left | {{creciente}}66 |- |align=left colspan=2 |Votos en blancu anulaos||12.888||{{barra de porcentaxe|hex=808080|4.7}} | rowspan=2 colspan=2 | |- |align=left colspan=2| Votos válidos||259.035||{{barra de porcentaxe|hex=808080|95.3}} |- |align=left colspan=2|'''Total'''||'''271.923'''||{{barra de porcentaxe|hex=808080|100.0}} |'''443''' |'''±0''' |- |align=left colspan=2|Votantes rexistraos/participación||504.263||{{barra de porcentaxe|hex=808080|53.2}} |– |– |- |align=left colspan=6|Fonte: Nohlen & Stöver |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Italia de 1865}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Italia|1865]] 50tu19av1ziirukf4yvhjpjty8q5hpl 0 116086 4379194 3959108 2025-06-24T16:41:01Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379194 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |país = Italia |variante = 1861 |anchu = 50 |nome_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1867 |fecha_eleición = [[10 de marzu|10]]-[[17 de marzu]] de [[1867]] |endisputa = <small>493 diputaos de la [[Cámara de Diputaos (Italia)|Cámara de Diputaos del Reinu]]</small> |periodu = |eleición_anterior = Eleiciones xenerales d'Italia de 1865 |fecha_anterior = 1865 |siguiente_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1870 |siguiente_fecha = 1870 |tipu = Xeneral |habitantes = 25.344.200 |rexistraos = 504.265 |votantes = 276.523 |participación_ant = 53.2 |participación = 54.8 |partíu2 = [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] |líder2 = [[Bettino Ricasoli]] |imaxe2 = File:Bettino Ricasoli 2.jpg |color2 = #0087DC |votos2_ant = 106.722 |votos2 = 84.685 |porcentaxe2 = 30.6 |diputaos2_ant = 183 |diputaos2 = 151 |partíu1 = [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] |líder1 = [[Urbano Rattazzi]] |imaxe1 = File:Urbano_Rattazzi-lookingleft.jpg |color1 = #2e8B57 |votos1 = 126.202 |votos1_ant = 91.180 |porcentaxe1 = 45.6 |diputaos1_ant = 156 |diputaos1 = 225 |mapa_títulu = |mapa = |mapa_tamañu = |lleenda_mapa1 = |lleenda_mapa2 = |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Distribución d'Escaños na Cámara de Diputaos |diagrama = File:Italian Parliament 1867.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{lleenda|#2e8B57|Izquierda|testu2=225}} {{lleenda|#0087DC|Derecha|testu2=151}} |lleenda2 = {{lleenda|#DDDDDD|Independientes|testu2=86|color2=black}} |cargu = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_the_Kingdom_of_Italy_(1848-1870).svg|60px]]<br />[[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] |predecesor = [[Bettino Ricasoli]] |partíu_predecesor = [[Derecha (política)|Derecha]] |socesor = [[Urbano Rattazzi]] |partíu_socesor = [[Izquierda (política)|Izquierda]] }} Les '''eleiciones xenerales d'[[Reinu d'Italia (1861-1946)|Italia]] de 1867''' realizar ente'l [[10 de marzu|10]] y el [[17 de marzu]].<ref name=NS>Nohlen, D & Stöver, P (2010) ''Elections in Europe: A data handbook'', p1047 {{ISBN|978-3-8329-5609-7}}</ref> Los comicios fueron convocaos más de dos años antes del fin de la llexislatura [[Eleiciones xenerales d'Italia de 1865|electa en 1865]] por cuenta de la dimisión temprana del Presidente del Conseyu de Ministros [[Bettino Ricasoli]], ante la perda d'enfotu del parllamentu depués de que'l xefe de gobiernu fixera tratos cola [[Santa Sede]] tocantes a la repatriación de bienes de la [[Ilesia Católica]] a los asediados [[Estaos Pontificios]] ensin el consentimientu de la Cámara de Diputaos del Reinu.<ref name=Ratazzi>[[La Stampa]], Sunday, 10 March 1867.</ref> La resultancia foi una victoria pa la [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]], que llogró [[mayoría simple]] y pudo formar un gobiernu de coalición con [[Urbano Rattazzi]] como Presidente del Conseyu de Ministros.<ref name=Ratazzi/> Por cuenta de les restrictives lleis eleutorales italianes de la dómina, namái 504.265 homes italianos, d'una población total d'alredor de 26 millones de persones, teníen derechu a votu. Los votantes yeren en gran parte aristócrates, rentistas y capitalistes, que tendíen a caltener puntos de vista políticos moderaos, incluyendo la llealtá a la corona y el baxu gastu públicu. Habiendo pasáu dos años dende les eleiciones anteriores, solamente había dos votantes más rexistraos pa votar.<ref>Nohlen & Stöver, p1028</ref> == Resultaos == {|{{tablaguapa}} style="text-align:right |- !colspan=2|Partíos !Votos !% !Diputaos !+/− |- |style="background-color:#2e8B57"| |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]]||126.202|| {{barra de porcentaxe|hex=2E8B57|45.6}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#2e8B57|225|493}} | align=left | {{creciente}}69 |- |style="background-color:#0087DC"| |align=left|[[Derecha (política)|Derecha Histórica]]|| 84.685 || {{barra de porcentaxe|hex=0087DC|30.6}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#0087DC|151|443}} | align=left | {{decreciente}}32 |- |style="background-color:#DDDDDD"| |align=left|[[Candidatu independiente|Independientes]]||-|| {{barra de porcentaxe|hex=DDDDDD|23.8}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#DDDDDD|86|443}} | align=left | {{decreciente}}3 |- |align=left colspan=2|'''Total'''||'''276.523'''||{{barra de porcentaxe|hex=808080|100.0}} |'''493''' |{{creciente}}'''50''' |- |align=left colspan=2|Votantes rexistraos/participación||504.265||{{barra de porcentaxe|hex=808080|54.8}} |– |– |- |align=left colspan=6|Fonte: Nohlen & Stöver |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Italia de 1867}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Italia|1867]] 0h67492tusw0sshf1a4976t847xn06a 0 116087 4379195 3959110 2025-06-24T16:41:03Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379195 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |país = Italia |variante = 1861 |anchu = 50 |nome_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1870 |fecha_eleición = [[20 de payares|20]]-[[27 de payares]] de [[1870]] |endisputa = <small>508 diputaos de la [[Cámara de Diputaos (Italia)|Cámara de Diputaos del Reinu]]</small> |periodu = |eleición_anterior = Eleiciones xenerales d'Italia de 1867 |fecha_anterior = 1867 |siguiente_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1874 |siguiente_fecha = 1874 |tipu = Xeneral |habitantes = 25.766.200 |rexistraos = 530.018 |votantes = 240.974 |participación_ant = 54.8 |participación = 45.5 |partíu1 = [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] |líder1 = [[Giovanni Lanza]] |imaxe1 = File:Giovanni_Llanza_iii.jpg |color1 = #0087DC |votos1_ant = 84.685 |votos1 = 110.525 |porcentaxe1 = 45.9 |diputaos1_ant = 151 |diputaos1 = 233 |partíu2 = [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] |líder2 = [[Urbano Rattazzi]] |imaxe2 = File:Urbano_Rattazzi-lookingleft.jpg |color2 = #2e8B57 |votos2 = 92.499 |votos2_ant = 126.202 |porcentaxe2 = 38.4 |diputaos2_ant = 225 |diputaos2 = 195 |mapa_títulu = |mapa = |mapa_tamañu = |lleenda_mapa1 = |lleenda_mapa2 = |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Distribución d'Escaños na Cámara de Diputaos |diagrama = File:Italian Parliament 1870.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{lleenda|#0087DC|Derecha|testu2=233}} {{lleenda|#2e8B57|Izquierda|testu2=195}} |lleenda2 = {{lleenda|#DDDDDD|Independientes|testu2=80|color2=black}} |cargu = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_the_Kingdom_of_Italy_(1848-1870).svg|60px]]<br />[[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] |predecesor = [[Giovanni Lanza]] |partíu_predecesor = [[Derecha (política)|Derecha]] |socesor = [[Giovanni Lanza]] |partíu_socesor = [[Derecha (política)|Derecha]] }} Les '''eleiciones xenerales d'[[Reinu d'Italia (1861-1946)|Italia]] de 1870''' realizar ente'l [[20 de payares|20]] y el [[27 de payares]].<ref name=NS>Nohlen, D & Stöver, P (2010) ''Elections in Europe: A data handbook'', p1047 {{ISBN|978-3-8329-5609-7}}</ref> El [[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia|Presidente del Conseyu de Ministros]], [[Giovanni Lanza]], facer adelantrar meses antes de lo previsto por cuenta de que finalmente les fuercies italianes habíen [[Cuestión romana|prindáu y anexáu]] [[Roma]], convirtiendo a la ciudá na nueva capital del país, polo que Lanza quería aprovechar la popularidá del so gobiernu pa les eleiciones, amás de que la nueva capital precisaba representación parllamentaria.<ref>[[La Stampa]], Monday, December 5, 1870.</ref> Efeutivamente, el bloque políticu de Lanza, la [[Derecha (política)|Derecha Histórica]], llogró una amplia victoria, pero la participación foi desaxeradamente baxa, de solo'l 45.5% de los votantes rexistraos. Les eleiciones revelaron al nuevu estáu italianu unificáu como una [[oligarquía]] onde solo un 1% de la población participaba nes eleiciones.<ref>Nohlen & Stöver, p1028</ref> == Resultaos == {|{{tablaguapa}} style="text-align:right |- !colspan=2|Partíos !Votos !% !Diputaos !+/− |- |style="background-color:#0087DC"| |align=left|[[Derecha (política)|Derecha Histórica]]||110.525|| {{barra de porcentaxe|hex=0087DC|45.9}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#0087DC|233|508}} | align=left | {{creciente}}82 |- |style="background-color:#2e8B57"| |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]]||92.499|| {{barra de porcentaxe|hex=2E8B57|38.4}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#2e8B57|195|508}} | align=left | {{decreciente}}30 |- |style="background-color:#DDDDDD"| |align=left|[[Candidatu independiente|Independientes]]|| || {{barra de porcentaxe|hex=DDDDDD|15.7}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#DDDDDD|80|508}} | align=left | {{decreciente}}6 |- |align=left colspan=2|'''Total'''||'''240.974'''||{{barra de porcentaxe|hex=808080|100.0}} |'''508''' |{{creciente}}'''15''' |- |align=left colspan=2|Votantes rexistraos/participación||530.018||{{barra de porcentaxe|hex=808080|45.5}} |– |– |- |align=left colspan=6|Fonte: ''"[[La Stampa]]"'', Monday, December 5, 1870. [http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,llibera/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1631_01_1870_0312_0001_18842952/anews,true/ ] |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Italia de 1870}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Italia|1870]] 17qkpstqg97jh0oh4hr3arxtxwgfe46 0 116088 4379196 4147654 2025-06-24T16:41:09Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379196 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |país = Italia |variante = 1861 |anchu = 50 |nome_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1874 |fecha_eleición = [[8 de payares|8]]-[[15 de payares]] de [[1874]] |endisputa = <small>508 diputaos de la [[Cámara de Diputaos (Italia)|Cámara de Diputaos del Reinu]]</small> |periodu = |eleición_anterior = Eleiciones xenerales d'Italia de 1870 |fecha_anterior = 1870 |siguiente_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1876 |siguiente_fecha = 1876 |tipu = Xeneral |habitantes = 27.165.600 |rexistraos = 571.939 |votantes = 318.517 |participación_ant = 45.5 |participación = 55.7 |válidos = 306.903 |nulos = 11.614 |partíu1 = [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] |líder1 = [[Marco Minghetti]] |imaxe1 = File:Marcu_Minghetti.jpg |color1 = #0087DC |votos1_ant = 110.525 |votos1 = 156.784 |porcentaxe1 = 53.6 |diputaos1_ant = 233 |diputaos1 = 276 |partíu2 = [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] |líder2 = [[Agostino Depretis]] |imaxe2 = File:Agostino_Depretis.jpg |color2 = #2e8B57 |votos2 = 150.119 |votos2_ant = 92.499 |porcentaxe2 = 46.4 |diputaos2_ant = 195 |diputaos2 = 232 |mapa_títulu = |mapa = File:1874 Italian general election map.svg |mapa_tamaño = 300px |lleenda_mapa1 = |lleenda_mapa2 = |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Distribución d'Escaños na Cámara de Diputaos |diagrama = File:Italian Parliament 1874.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{lleenda|#0087DC|Derecha|testu2=276}} |lleenda2 = {{lleenda|#2e8B57|Izquierda|testu2=232}} |cargu = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_the_Kingdom_of_Italy_(1848-1870).svg|60px]]<br />[[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] |predecesor = [[Marco Minghetti]] |partíu_predecesor = [[Derecha (política)|Derecha]] |socesor = [[Marco Minghetti]] |partíu_socesor = [[Derecha (política)|Derecha]] }} Les '''eleiciones xenerales d'[[Reinu d'Italia (1861-1946)|Italia]] de 1874''' realizar ente'l [[8 de payares|8]] y el [[15 de payares]].<ref name=NS>Nohlen, D & Stöver, P (2010) ''Elections in Europe: A data handbook'', p1047 {{ISBN|978-3-8329-5609-7}}</ref> Fueron adelantraes dos años pol xefe de gobiernu [[Marco Minghetti]] p'aumentar la so mayoría parllamentaria. La [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] llogró una amplia victoria col 53.6% de los votos, pero la [[Izquierda (política)|Izquierda]] tamién avanzó enforma.<ref>Nohlen & Stöver, p1082</ref> Namái 571.939 homes d'una población total d'alredor de 28 millones de persones teníen derechu a votu, na so mayoría aristócrates y burgueses.<ref>Nohlen & Stöver, p1049</ref><ref>Nohlen & Stöver, p1028</ref> == Antecedentes == El [[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] [[Marco Minghetti]], del partíu de la [[Derecha (política)|Derecha Histórica]], que cuntaba con mayoría parllamentaria dende [[Eleiciones xenerales d'Italia de 1870|1870]], tenía un ambiciosu plan presupuestariu xunto col so Ministru de Facienda [[Quintino Sella]], que difícilmente podría ser lleváu a cabu por cuenta de la situación cambiante d'un parllamentu supuestamente apartidista onde se formaben bloques políticos d'Izquierda, Derecha o Independientes. Minghetti intentó forzar a los [[Candidatu independiente|candidatos independientes]] a escoyer obligatoriamente un bandu, coles mires de crear un sistema [[Bipartidismu|bipartidista]] similar al del [[Reinu Xuníu]] o [[Estaos Xuníos]].<ref>[http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,perdata/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1271_01_1874_0301_0001_18632449/anews,true/ La Stampa], Thursday, 5 November 1874</ref> Sicasí, el réxime apartidista italianu, fondamente socavado pola corrupción y el localismu, nun dexó tal cosa.<ref>[http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,perdata/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1271_01_1874_0301_0001_18632449/anews,true/ La Stampa], Sunday, 8 November 1874</ref> == Resultaos == {|{{tablaguapa}} style="text-align:right |- !colspan=2|Partíos !Votos !% !Diputaos !+/− |- |style="background-color:#0087DC"| |align=left|[[Derecha (política)|Derecha Histórica]]||156.784|| {{barra de porcentaxe|hex=0087DC|53.6}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#0087DC|276|508}} | align=left | {{creciente}}43 |- |style="background-color:#2e8B57"| |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]]||150.119|| {{barra de porcentaxe|hex=2E8B57|46.4}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#2e8B57|232|508}} | align=left | {{creciente}}37 |- |align=left colspan=2|'''Total'''||'''318.517'''||{{barra de porcentaxe|hex=808080|100.0}} |'''508''' |{{creciente}}'''15''' |- |align=left colspan=2|Votos válidos||306.903||{{barra de porcentaxe|hex=808080|96.3}} | rowspan=3 colspan=2 | |- |align=left colspan=2|Votos nulos||11.614||{{barra de porcentaxe|hex=808080|3.7}} |- |align=left colspan=2|Votantes rexistraos/participación||571.939||{{barra de porcentaxe|hex=808080|55.7}} |- |align=left colspan=6|Fonte: Nohlen y Stöver |} == Consecuencies == A pesar de que la resultancia salvó'l gobiernu de Minghetti, nun-y dio la mayoría parllamentaria que deseyaba, sobremanera debíu al altu sofitu a la oposición d'esquierda nel [[Sur d'Italia]].<ref>[http://www.archiviolastampa.it/component/option,com_lastampa/task,search/mod,perdata/action,viewer/Itemid,3/page,1/articleid,1271_01_1874_0301_0001_18632449/anews,true/ La Stampa], Monday, 16 November 1974</ref> Dos años más tarde, los parllamentarios de [[Toscana]], descontentos col gobiernu de Minghetti, pasar a la oposición, poniendo fin a la so alministración y destituyéndolo con un [[votu d'enfotu]],<ref name=NS3>Nohlen & Stöver, p1029</ref> dando pasu a otres eleiciones adelantraes nes cualos la izquierda trunfó per ampliu marxe. == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Italia de 1874}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Italia|1874]] a4d9iuxy262bqa0gevoc329xk7h9o4d 0 116089 4379197 3959114 2025-06-24T16:41:15Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379197 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Eleiciones generales de Italia de 1876}} {{Ficha d'eleición |país = Italia |variante = 1861 |anchu = 54 |nome_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1876 |fecha_eleición = [[5 de payares|5]]-[[12 de payares]] de [[1876]] |endisputa = <small>508 diputaos de la [[Cámara de Diputaos (Italia)|Cámara de Diputaos del Reinu]]</small> |periodu = |eleición_anterior = Eleiciones xenerales d'Italia de 1874 |fecha_anterior = 1874 |siguiente_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1880 |siguiente_fecha = 1880 |tipu = Xeneral |habitantes = 27.482.200 |rexistraos = 605.007 |votantes = 358.253 |participación_ant = 55.7 |participación = 59.2 |válidos = 347.008 |nulos = 11.245 |partíu1 = [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] |líder1 = [[Agostino Depretis]] |imaxe1 = File:Agostino_Depretis.jpg |color1 = #2e8B57 |votos1 = 243.319 |votos1_ant = 150.119 |porcentaxe1 = 70.2 |diputaos1_ant = 232 |diputaos1 = 414 |partíu2 = [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] |líder2 = [[Marco Minghetti]] |imaxe2 = File:Marcu_Minghetti.jpg |color2 = #0087DC |votos2_ant = 156.784 |votos2 = 97.726 |porcentaxe2 = 28.2 |diputaos2_ant = 276 |diputaos2 = 94 |mapa_títulu = |mapa = File:1876 Italian general election map.svg |mapa_tamaño = 300px |lleenda_mapa1 = |lleenda_mapa2 = |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Distribución d'Escaños na Cámara de Diputaos |diagrama = File:Italian_Parliament,_1876.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{lleenda|#2e8B57|Izquierda|testu2=414}} |lleenda2 = {{lleenda|#0087DC|Derecha|testu2=94}} |cargu = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_the_Kingdom_of_Italy_(1848-1870).svg|60px]]<br />[[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] |predecesor = [[Marco Minghetti]] |partíu_predecesor = [[Derecha (política)|Derecha]] |socesor = [[Agostino Depretis]] |partíu_socesor = [[Izquierda (política)|Izquierda]] }} Les '''eleiciones xenerales d'[[Reinu d'Italia (1861-1946)|Italia]] de 1876''' llevar a cabu en [[payares]].<ref name=NS>Nohlen, D & Stöver, P (2010) ''Elections in Europe: A data handbook'', p1047 {{ISBN|978-3-8329-5609-7}}</ref> Fueron convocaes pa escoyer un nuevu gobiernu depués de la destitución de [[Marco Minghetti]] pola mayoría d'esquierda del parllamentu. La resultancia foi una apolmonante victoria pa la [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]], que llogró una [[Mayoría absoluta|supermayoría]] con 414 de los 508 escaños de la Cámara de Diputaos del Reinu.<ref name=NS2>Nohlen & Stöver, p1029</ref> Namái 605.007 homes d'una población total d'alredor de 28 millones de persones teníen derechu a votu.<ref>Nohlen & Stöver, p1049</ref> A diferencia de los anteriores gobiernos de la derecha, la izquierda representaba a los burgueses del Sur y tenía un gran interés n'aumentar el gastu públicu.<ref>Nohlen & Stöver, p1028</ref> == Resultaos == {|{{tablaguapa}} style="text-align:right |- !colspan=2|Partíos !Votos !% !Diputaos !+/− |- |style="background-color:#2e8B57"| |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]]||243.319|| {{barra de porcentaxe|hex=2E8B57|70.2}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#2e8B57|414|508}} | align=left | {{creciente}}182 |- |style="background-color:#0087DC"| |align=left|[[Derecha (política)|Derecha Histórica]]||97.726|| {{barra de porcentaxe|hex=0087DC|28.2}} | {{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#0087DC|94|508}} | align=left | {{decreciente}}182 |- |style="background-color:#DDDDDD"| |align=left|Otros partíos||5.530|| {{barra de porcentaxe|hex=DDDDDD|1.6}} | align="center" | 0 |± 0 |- |align=left colspan=2|'''Total'''||'''358.253'''||{{barra de porcentaxe|hex=808080|100.0}} | align="center" | '''508''' |'''± 0''' |- |align=left colspan=2|Votos válidos||347.008||{{barra de porcentaxe|hex=808080|96.9}} | rowspan=3 colspan=2 | |- |align=left colspan=2|Votos nulos||11.245||{{barra de porcentaxe|hex=808080|3.1}} |- |align=left colspan=2|Votantes rexistraos/participación||605.007||{{barra de porcentaxe|hex=808080|59.2}} |- |align=left colspan=6|Fonte: Nohlen y Stöver |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Italia|1876]] n92xetjbiq6rq6qudpfo3aet5piiz7q 0 116090 4379198 3959116 2025-06-24T16:41:20Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379198 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Eleiciones generales de Italia de 1880}} {{Ficha d'eleición |país = Italia |variante = 1861 |anchu = 54 |nome_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1880 |fecha_eleición = [[16 de mayu|16]]-[[23 de mayu]] de [[1880]] |endisputa = <small>508 diputaos de la [[Cámara de Diputaos (Italia)|Cámara de Diputaos del Reinu]]</small> |periodu = |eleición_anterior = Eleiciones xenerales d'Italia de 1876 |fecha_anterior = 1876 |siguiente_eleición = Eleiciones xenerales d'Italia de 1882 |siguiente_fecha = 1882 |tipu = Xeneral |habitantes = 28.437.100 |rexistraos = 621.896 |votantes = 369.624 |participación_ant = 59.2 |participación = 59.4 |válidos = 358.379 |nulos = 11.245 |partíu1 = [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] |líder1 = [[Benedetto Cairoli]] |imaxe1 = File:Benedetto_Cairoli_iii.jpg |color1 = #2e8B57 |votos1 = 146.096 |votos1_ant = 243.319 |porcentaxe1 = 40.7 |diputaos1_ant = 414 |diputaos1 = 218 |partíu2 = [[Derecha (política)|Derecha Histórica]] |líder2 = [[Marco Minghetti]] |imaxe2 = File:Marco_Minghetti.jpg |color2 = #0087DC |votos2_ant = 97.726 |votos2 = 135.797 |porcentaxe2 = 37.9 |diputaos2_ant = 94 |diputaos2 = 171 |partíu3 = [[Izquierda (política)|Disidentes]] |líder3 = [[Giuseppe Zanardelli]] |imaxe3 = File:Giuseppe_Zanardelli_iii.jpg |color3 = #66CC99 |votos3 = 70.479 |porcentaxe3 = 19.7 |escaños3 = 119 |mapa_títulu = |mapa = File:1880 Italian general election map.svg |mapa_tamaño = 300px |lleenda_mapa1 = |lleenda_mapa2 = |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Distribución d'Escaños na Cámara de Diputaos |diagrama = File:Italian_Parliament_1880.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{lleenda|#2e8B57|Izquierda|testu2=206}} {{lleenda|#0087DC|Derecha|testu2=171}} |lleenda2 = {{lleenda|#66CC99|Izquierda disidente|testu2=119}} |cargu = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_the_Kingdom_of_Italy_(1848-1870).svg|60px]]<br />[[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] |predecesor = [[Benedetto Cairoli]] |partíu_predecesor = [[Izquierda (política)|Izquierda]] |socesor = [[Benedetto Cairoli]] |partíu_socesor = [[Izquierda (política)|Izquierda]] }} Les '''eleiciones xenerales d'[[Reinu d'Italia (1861-1946)|Italia]] de 1880''' realizar ente'l [[16 de mayu|16]] y el [[23 de mayu]].<ref name=NS>[[Dieter Nohlen|Nohlen, D]] & Stöver, P (2010) ''Elections in Europe: A data handbook'', p1047 {{ISBN|978-3-8329-5609-7}}</ref> La [[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]] llogró un estrechu trunfu, inclusive a pesar de sufrir una dixebra que provocó l'apaición d'un tercer grupu parllamentariu, la Izquierda disidente. == Carrera eleutoral == La Izquierda Histórica foi dirixida [[Agostino Depretis]], el [[Presidente del Conseyu de Ministros d'Italia]] mientres enforma tiempu, y por [[Benedetto Cairoli]], quien foi presentáu como candidatu a Presidente del Conseyu de Ministros nesta eleición. El bloque de la derecha histórica foi conducíu por [[Marco Minghetti]], un políticu conservador y primer ministru anterior, de [[Boloña]]. Un tercer grupu parllamentariu de gran tamañu foi la izquierda disidente, compuesta por antiguos miembros de la esquierda, que taben en contra de l'alianza cola derecha. Tamién conocíu como ''La Pentarchia'' (La Pentarquía), el so principal líder foi [[Giuseppe Zanardelli]], de [[Brescia]]. El grupu de la izquierda histórica remaneció como'l más grande nel parllamentu, anque los disidentes izquierdistes ganaron 119 de los 508 asientos, convirtiéndose nel tercer grupu parllamentariu.<ref>Nohlen & Stöver, p1082</ref> Namái 621.896 homes d'una población total d'alredor de 29 millones de persones teníen derechu a votar.<ref>Nohlen & Stöver, p1049</ref> [[Benedetto Cairoli]] foi confirmáu como primer ministru pol rei [[Umberto I d'Italia|Umberto I]]. == Resultaos == {|{{tablaguapa}} style="text-align:right !colspan=2|Partíu !Votos !% !Escaños !+/− |- | bgcolor="#2e8B57" | |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda Histórica]]||146.096||{{porcentaxe|hex=2E8B57|40.7}} |{{ficha de partíu políticu/escaños|hex=#2e8B57|218|508}}||{{decrease}}196 |- | bgcolor="#0087DC" | |align=left|[[Derecha (política)|Derecha Histórica]]||135.797||{{porcentaxe|hex=0087DC|37.9}} |{{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#0087DC|171|508}}||{{increase}}77 |- | bgcolor="#66CC99" | |align=left|[[Izquierda (política)|Izquierda disidente]]||70.479||{{porcentaxe|hex=66CC99|19.7}} |{{Ficha de partíu políticu/escaños|hex=#66CC99|119|508}}||Nuevu |- | bgcolor="#808080" | |align=left|Otros partíos||6.147||{{porcentaxe|hex=808080|1.7}} |0||0 |- |colspan=2 align=left|Votos en blancu anulaos||11.245||–||–||– |- |colspan=2 align=left|'''Total'''||'''369.624'''||{{porcentaxe|hex=808080|100}} |'''508'''||'''0''' |- |colspan=2 align=left|Votantes rexistraos/participación||621.896||{{porcentaxe|hex=808080|59.4}} |–||– |- |colspan=2 align=left colspan=6|Fonte: Nohlen & Stöver |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Italia|1880]] s3q4yfnmka5wiesn2dxijqnljv9xjee 0 117063 4379374 4363720 2025-06-25T08:34:51Z XabatuBot 43102 iguo testu: d'marzu => de marzu 4379374 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Bundestag}} {{Ficha de congresu |nome = Dieta Federal Alemana<br />''Deutscher Bundestag'' |país = [[Alemaña]] |llexislatura = |imaxe = Deutscher Bundestag logo.svg |tamañu_imaxe = 160px |pie_imaxe = |creación = [[7 de setiembre]] de [[1949]] |términu = |tipu_cámara = [[Cámara baxa]] |cámara_alta = |llende_alta = |cámara_baxa = |llende_baxa = |empecipio_sesiones = |empecipio_sesiones_alta = |empecipio_sesiones_baxa = |sesiones = |lider1 = [[Julia Klöckner]] ([[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|SPD]]) |eleccion1 = [[26 de marzu]] de [[2025]] |tipu_lider3 = Vicepresidentes |lider3 = [[Josephine Ortleb]] ([[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|SPD]])<br /><small>dende'l [[25 de marzu]] de [[2025]]</small><br />[[Josephine Ortleb]] ([[Unión Social Cristiana de Baviera|CSU]])<br /><small>dende'l [[25 de marzu]] de [[2025]]</small><br />[[Omid Nouripour]] ([[Alianza 90/Los Verdes|Los Verdes]])<br /><small>dende'l [[25 de marzu]] de [[2025]]</small><br />[[Bodo Ramelow]] ([[Die Linke|La Izquierda]])<br /><small>dende'l [[25 de marzu]] de [[2025]]</small> |partíu3 = |eleccion3 = |mayoría1 = |mayoria2 = |miembros = 736 |camara1 = |camara2 = |estructura1 = 20thBundestagV2.svg |estructura1_res = 300px |grupos_politicos1 = '''[[Gobiernu Scholz|Gobiernu Federal]]:'''<br /> {{legend|#EB001F|[[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|SPD]]|testu2=206}}{{legend|#58AB27|[[Alianza 90/Los Verdes|Verdes]]|testu2=118}}{{legend|#FFED00|[[Partíu Democráticu Llibre|FDP]]|testu2=92|color2=black}} '''Oposición:''' {{legend|#000000|[[Unión Demócrata Cristiana (Alemaña)|CDU]]|testu2=152}} {{legend|#0188CA|[[Unión Social Cristiana de Baviera|CSU]]|testu2=45}}{{legend|#00ADEF|[[Alternativa p'Alemaña|AfD]]|testu2=79}} {{legend|#8C3473|[[Die Linke]]|testu2=39}}{{legend|grey|[[Independientes]]|testu2=5}} |salariu1 = |estructura2 = |estructura2_res = |grupos_politicos2 = |salariu2 = |autoridá = [[Llei Fundamental pa la República Federal d'Alemaña|Llei Fundamental de 1949]] |lema = |peracaba_eleccion1 = [[Eleiciones federales d'Alemaña de 2021|26 de setiembre de 2021]] |proxima_eleccion1 = Non determináu inda |salon_sesiones_alta = Deutscher Bundestag Plenarsaal Seitenansicht.jpg |salon_res = 300px |sede_alta = Hemiciclu del Bundestag, [[Edificiu del Reichstag]], [[Berlín]], [[Alemaña]] |salon_sesiones_baxa = Reichstag building Berlin view from west before sunset.jpg |sede_baxa = [[Edificiu del Reichstag]], en [[Berlín]], qu'alluga al Bundestag, col lema «Dem Deutschen Volke» (n'alemán: «Al pueblu alemán») |sitiu_web = [http://www.bundestag.de/ www.bundestag.de (n'alemán)] }} El '''Parllamentu Federal''' o '''Dieta Federal'''<ref>[http://lema.rae.es/drae/?val=Dieta ''Dieta'' ye'l nome tradicional en castellán de l'Asamblea llexislativa alemana.]</ref> (n'[[Idioma alemán|alemán]]: '''''Bundestag''''') ye l'órganu federal supremu llexislativu de la [[Alemaña|República Federal d'Alemaña]]. El so cometíu principal ye representar la voluntá del pueblu. El Parllamentu decide les [[lleis]] federales, escueye al [[Canciller d'Alemaña]] y controla el trabayu del gobiernu. Los diputaos escueyen cada cuatro años. Ye'l socesor del [[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]]. == Funciones == El Bundestag ye la [[Cámara Baxa]] del Parllamentu alemán, con mayores funciones que les del [[Conseyu Federal (Alemaña)|Bundesrat o Conseyu Federal]] (Cámara Alta y órganu de representación de los estaos federaos). Ye ante él onde de normal comparecen el Canciller y los Ministros. Componer de siquier 598 [[diputaos]] escoyíos pa cuatro años al traviés de lo que se llama ''eleición proporcional parcialmente personalizada''. Los diputaos son representantes de tol pueblu y nun tán amestaos a nengún mandatu más que'l de la so propia conciencia; esto ye, prohibición del [[mandatu imperativu]]. El so llabor garantizar por aciu la inviolabilidad y la inmunidá. Na práutica, nel Bundestag trabayar por aciu comisiones parllamentaries y grupos parllamentarios. Los grupos parllamentarios son formaos por siquier un 5&nbsp;% de los miembros de la Cámara que pertenezan a un mesmu partíu o partíos distintos con oxetivos comunes, pero que nun compitan en nengún Estáu (ye'l casu de los dos partíos cristianodemócratas [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|CDU]] y [[Unión Social Cristiana de Baviera|CSU]]). El Bundestag tien funciones llexislatives, funciones eleutorales (tales como la eleición del Canciller Federal, la [[moción de censura]], la [[moción d'enfotu]]), funciones de control del Gobiernu (como les comisiones d'investigación, entrugues, revisión de cuentes) y funciones de representación y de formación de la voluntá pública. == Eleición == Según la [[Grundgesetz|Constitución alemana]], el Bundestag ye escoyíu por tolos ciudadanos alemanes mayores de 18 años nuna eleición llibre, igual, direuta y secreta. Nun esiste obligación de votar. Les eleiciones siguen un sistema mistu proporcional y mayoritariu. Los partíos presentar con llistes rexonales pa cada [[Estáu Federáu (Alemaña)|estáu federáu]] y con un "candidatu direutu" pa cada circunscripción (299 en total). Cada eleutor tien dos votos: el llamáu "primer votu" (''[[Erststimme]]'') pal candidatu direutu, y el "segundu votu" (''[[Zweitstimme]]'') pa la llista d'un partíu. El "segundu votu" (''[[Zweitstimme]]'') ye decisivu pa los ciudadanos, yá que escueyen qué partíu políticu formaría parte del Executivu, y el so líder, encabezaría'l Gobiernu Alemán como [[Canciller d'Alemaña|Canciller Federal]]. Los escaños nel Bundestag solamente pártense ente los partíos que llogren un mínimu del cinco per cientu del "segundu votu" ([[Clausa del cinco per cientu (Alemaña)|clausa del cinco per cientu]] o ''Sperrklausel'', por aciu representación proporcional) o tres mandatos direutos pol "primer votu" ([[clausa del mandatu básicu]] o ''Grundmandatsklausel'', por representación direuta). Estes clauses tienen d'evitar la presencia de grupúsculos minoritarios nel Bundestag. Si un partíu llogra menos del 5 per cientu y namái unu o dos mandatos direutos, namái estos diputaos escoyíos direutamente llogren el so escañu, nun poniéndose en práutica la ''Grundmandatsklausel''. El Bundestag ye escoyíu dende l'añu 2009 según el [[métodu Sainte-Laguë]] por un periodu de llexislatura de cuatro años. El métodu ye'l siguiente: * El númberu total de votos (del "segundu votu") qu'un partíu consiguiera a escala federal multiplicar col númberu total de los escaños qu'hai nel Bundestag (631 en total). Esti númberu estremar pol númberu total de los votos válidos emitíos. La resultancia ye'l númberu d'escaños que consigue'l partíu. * Col mesmu sistema, el númberu total d'escaños d'un partíu ye partíu proporcionalmente ente les sos distintes llistes rexonales. Poro, si nun [[Estáu Federáu (Alemaña)|estáu federáu]] la participación eleutoral ye mayor que n'otru, tamién va consiguir mayor númberu d'escaños nel Bundestag. * Dientro de cada estáu federáu, los candidatos direutos más votaos en cada circunscripción tienen aseguráu'l so escañu. Si a un partíu nun estáu federáu pertenécen-y más escaños de los ocupaos polos candidatos direutos escoyíos, estos escaños van ser partíos según la llista rexonal del partíu. [[Ficheru:Reichstag exterior 317.JPG|250px|thumbnail|right|''Reichstag'' en [[Berlín]]]] * Sicasí, si un partíu consiguió nun estáu federáu más mandatos direutos que los escaños que-y perteneceríen pola so proporción del "segundu votu", el partíu puede quedase con estos mandatos (los llamaos ''Überhangmandate'' o "mandatos excedentarios"). Nes eleiciones de 2009 hubo 24 mandatos excedentarios pa la [[CDU/CSU]], polo que'l númberu total d'escaños del Bundestag alzar a 622. Esti efeutu de los ''Überhangmandate'' yera bien aldericáu, porque estos mandatos excedentarios solo beneficiaben a los partíos que los ganaben ya inclusive podíen ser decisivos pa la mayoría nel ''Bundestag''. Por eso con una reforma de la llei eleutoral en 2012 (per primer vegada n'efeutu nes eleiciones de 2013) creáronse mandatos de compensación (''Ausgleichsmandate''): Los partíos ensin mandatos excedentarios van recibir mandatos de compensación hasta que les rellaciones ente los partíos según el "segundu votu" ye algamáu de nuevu. Esti nuevu sistema puede resultar nuna medría significativa del númberu total de los escaños. {| {{tablaguapa}} |- | colspan="8" | <p align="center">[[Ficheru:Deutscher Bundestag logo.svg|50px]]<br />'''El Bundestag'''<br /><small>según les [[Eleiciones federales d'Alemaña de 2017|eleiciones de 2017]]</small></p> |- |- bgcolor="#D8D8D8" ! colspan=2| '''Partíu''' ! '''Líder''' ! align="right" | '''Escaños''' |- | bgcolor="#000000"| | [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|Unión Demócrata Cristiana]] (CDU) | align="center"|[[Angela Merkel]] | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''200''' |- | bgcolor="#6699FF"| | [[Unión Social Cristiana de Baviera]] (CSU) | align="center"|[[Horst Seehofer]] | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''46''' |- |colspan=3| ''Total [[CDU/CSU]]'' | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''''246''''' |- | bgcolor="#FF0000"| | [[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña]] (SPD) | align="center"|[[Martin Schulz]] | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''153''' |- | bgcolor="#009EE0"| | [[Alternativa p'Alemaña]] (AfD) | align="center"| [[Alice Weidel]] <br /> [[Alexander Gauland]] | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''92''' |- | bgcolor="gold"| | [[Partíu Democráticu Llibre]] (FDP) | align="center"| [[Christian Lindner]] | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''80''' |- | bgcolor="#960018"| | [[Die Linke|La Izquierda]] (Die Linke) | align="center"| [[Sahra Wagenknecht]] <br /> Dietmar Bartsch | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''69''' |- | bgcolor="#008000"| | [[Alianza 90/Los Verdes]] (Bündnis 90/Die Grünen) | align="center"| Annalena Baerbock <br /> Robert Habeck | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''67''' |- | bgcolor=grey| | [[Independientes]] | align="center"| — | align="right" bgcolor=#FFE4C4| '''2''' |} '''Nota''': Los dos diputaos independientes son [[Frauke Petry]] y [[Mario Mieruch]], quien dexaron el partíu [[Alternativa p'Alemaña]] antes de la constitución del Parllamentu.<ref name=":0">{{Cita web|autor=|url=http://www.n-tv.de/politik/Weitere-Austritte-bei-Sachsen-AfD-article20060027.html|títulu=Druck auf Petrys Unterstützer - Weitere Austritte bei Sachsen-AfD|autor=n-tv.de}}</ref><ref>{{Cita web|autor=[[Die Welt]]|títulu=AfD-Abgeordneter Mario Mieruch verlässt Bundestagsfraktion|fecha=4 d'ochobre de 2017|url=https://www.welt.de/politik/deutschland/article169307291/AfD-Abgeordneter-Mieruch-verlaesst-Bundestagsfraktion.html}}</ref> == Edificiu del Bundestag en Berlín == {{AP|Edificiu del Reichstag}} [[Ficheru:Berlin reichstag CP.jpg|250px|thumbnail|right|El Palaciu del Bundestag en [[Berlín]].]] Dende la mudanza de les instituciones gubernamentales alemanes de [[Bonn]] a [[Berlín]], el parllamentu alemán ta allugáu nel [[Edificiu del Reichstag|edificiu]] del antiguu ''Reichstag'', emblemáticu edificiu nel centru de la ciudá. En siendo práuticamente destruyíu mientres la [[Segunda Guerra Mundial]], foi restauráu y remocicáu a finales del [[sieglu XX]] p'agospiar el nuevu parllamentu de l'[[Alemaña]] reunificada, dempués de la cayida del [[muriu de Berlín]]. L'edificiu construyíu a finales del [[sieglu XIX]] tres la unificación alemana alcanzada nel [[Historia d'Alemaña|Segundu Reich]], so la hexemonía de [[Prusia]], foi escenariu del trasegar políticu del país. Poco dempués d'algamar el poder en [[1933]], [[Adolf Hitler]] eslleió'l parllamentu y convocó eleiciones, liderando'l [[Partíu Nazi]]. Una selmana antes de les votaciones produció un quema nel edificiu del ''Reichstag'' y Hitler, n'acusando a la oposición comunista y social-demócrata de la quema, promulga lleis d'esceición, esaniciando y escorriendo a munchos adversarios políticos. Na actualidá, la moderna cúpula del edificiu, realizada pol arquiteutu inglés Norman Foster, anque totalmente distintu a la orixinal, convirtióse n'unu de los símbolos de la ciudá, pos l'accesu a ella ta abiertu al públicu y dende el so interior puede contemplase una amplia vista sobre la ciudá. == Ver tamién == * [[Política d'Alemaña]] * [[Eleiciones federales d'Alemaña de 2017]] * [[Presidente del Bundestag]] * [[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]] * [[Parllamentu Européu]] * [[Remodelación de Berlín]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.bundestag.de Páxina web oficial del Bundestag] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Palacios llexislativos]] [[Categoría:Bundestag d'Alemaña]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a la RAE]] fi7cb9i9a1zrql3gavcll4zf5rop5nv 0 117324 4379176 4286048 2025-06-24T16:36:22Z YoaR 37624 /* La Guerra fría */ 4379176 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Partíu Comunista d'Alemaña''' (n'[[Idioma alemán|alemán]]: ''Kommunistische Partei Deutschlands'', embrivíu '''KPD''') foi un importante [[partíu políticu]] [[Alemaña|alemán]] d'ideoloxía comunista qu'esistió n'[[Alemaña]]. Mientres los años 1920 conocióse-yos como los "Espartaquistas", por cuenta de los sos oríxenes na [[Lliga Espartaquista]]. El KPD foi fundáu escontra'l final de la [[Primer guerra mundial]] polos socialistes y sectores socialdemócrates que s'oponíen a la guerra. Lideraos primeramente por [[Rosa Luxemburg]], dempués de la so muerte'l partíu viose cada vez más inclináu escontra'l [[Leninismu]] y darréu al [[Estalinismu]]. Mientres el periodu de la [[República de Weimar]], el KPD de normal llogró ente un 10 y 15 per cientu de los votos nes eleiciones al [[Reichstag (Parllamentu)|Reichstag]], y tamién llograba sacar representación nes eleiciones a los distintos parllamentos rexonales. Tres tomar del poder por [[Adolf Hitler]] y los nazis, les nueves autoridaes nun tardaron enforma tiempu en prohibir el partíu, que pasó automáticamente a la clandestinidá. Munchos de los sos militantes y dirixentes fueron encarcelaos poles autoridaes nazis y dalgunos d'ellos morrieron nos [[campos de concentración nazis|campos de concentración]]. A la fin de la Segunda Guerra Mundial, el partíu foi reconstituyíu otra vegada na Alemaña ocupada, anque en 1946 les sos seiciones na [[zona d'ocupación soviética]] se [[Fusión del KPD y del SPD|xunieron colos socialdemócrates]] pa formar el [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]] (SEI), que gobernaría la [[República Democrática Alemana]] (RDA). Na Alemaña occidental el partíu caltuvo un perfil baxu y acabó siendo prohibíu pol Tribunal constitucional en 1956. Tres la so illegalización, un gran númberu de partíos minoritarios reclamaron ser herederos del KPD. En 1968 dellos antiguos militantes comunistes llograron formar en 1968 el [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP), anque con escasa influencia. == Historia == === Periodu fundacional === Téunicamente, la so formación orixinal foi como grupu ''La Internacional'', basáu nun periódicu del mesmu nome que rápido foi suprimíu poles autoridaes. La corriente convertir na Lliga Espartaquista dempués de ser publicaes una serie d'artículos de [[Rosa Luxemburg]], la so teórica más preeminente, cola firma de "[[Espartaco]]". Cuando empezó'l periodu revolucionariu n'Alemaña escontra'l final de la Primer Guerra Mundial, munches seiciones del SPD xiraron a la izquierda y biforcáronse pa formar el [[Partíu Socialdemócrata Independiente d'Alemaña]] (USPD). La Lliga Espartaquista xunir al nuevu partíu como una corriente autónoma. Sicasí, llueu surdiría l'alderique sobre la necesidá de formar un [[Partíu Comunista]] n'Alemaña que llevara la mesma política, tuviera'l mesmu programa y aliárase a los bolxeviques de la [[Rusia soviética]]. De la mesma que la Lliga, los [[Comunistes Internacionales d'Alemaña]] (IKD), que llegaren a esta conclusión, tomaron parte na fundación del KPD. Cola esperiencia anterior col SPD y el USPD, y tamién coles mires de consiguir atraer a munchos obreros descontentos col cursu de la revolución hasta entós, los espartaquistas, xunto con grupos como los IKD, dieron en crear el Partíu Comunista d'Alemaña.<ref>Heinrich August Winkler (1993), páx. 55</ref> El Congresu fundacional tuvo llugar nel Conceyu de Berlín ente'l 30 d'avientu de 1918 y el 1 de xineru de 1919.<ref>J.P. Nettl (1969), páx. 472</ref> [[Ficheru:Flag of the Communist Party of Germany.svg|thumb|Bandera típica del KPD.]] El Partíu foi dirixíu nun empiezu por Rosa Luxemburg y [[Karl Liebknecht]], anque una parte importante de la militancia taba en desalcuerdu con delles de les sos posiciones, como la necesidá de trabayar nos [[sindicatu|sindicatos]] de clase mayoritarios o participar nel parllamentu alemán, el ''[[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]]''. El fracasu de la [[Revolución de Payares|Revolución]] en Berlín, llevada a cabu un mes dempués de la fundación del KPD, en xineru de [[1919]], foi realizáu en contra la instrucciones de Luxemburgu y Liebknecht. Los socialdemócrates sofitar nes milicies ultraderechistes ''[[Freikorps]]'' y no que quedaba del antiguu [[Exércitu Imperial Alemán]] pa suprimir la insurrección. Liebknecht y Luxemburgu fueron entós prindaos polos paramilitares, torturaos y finalmente asesinaos. Esti fechu supondría que mientres los siguientes años el KPD y el SPD caltuvieren un agriu enfrentamientu ente sigo. Dalgunos de los dirixentes más importantes d'esta dómina fueron [[Paul Levi]], [[Leo Jogiches]], [[Clara Zetkin]], [[Paul Frolich]], [[Hugo Eberlein]], [[Willi Münzenberg]], [[Franz Mehring]] y [[Ernst Meyer]]. En marzu de 1919 el KPD pasó a pertenecer a la [[Internacional Comunista]] (''Komintern''), dempués d'asistir a la celebración del so I Congresu Mundial en [[Petrográu]]. === La República de Weimar === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 102-00888, Berlin, Wahlwerbung für KPD.jpg|thumb|right|230px|Militantes del KPD partiendo propaganda en [[Berlín]] mientres les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña d'avientu de 1924|eleiciones de 1924]].]] A empiezos de los [[Años 1920]], el partíu entró nuna nueva fase. El fracasu de la revolución espartaquista y la fuerte represión sufierta pol partíu obligaron a los sos dirixentes a adoptar una nueva estratexa. Foi entós cuando [[Paul Levi]] tomó les riendes del partíu como'l principal líder del Partíu comunista.{{sfn|Fernbach|2011|p=7}} Levi asumió les riendes del KPD, nun momentu en que'l partíu atopábase güérfanu d'un lideralgu efectivu tres l'asesinatu o la desparición de Liebknecht, Luxemburgu y otros dirixentes. Nel Congresu de [[Heidelberg]], celebráu ente'l 20 y el 23 d'ochobre de 1919, el KPD decidió participar nel sistema parllamentariu y presentase a les eleiciones al Reichstag. Levi y la mayoría del partíu aprobaron la espulsión del sector ultra-izquierdista del partíu, munchos de los cualos acabaríen formando'l [[Partíu Comunista Obreru d'Alemaña]] (KAPD).{{sfn|Fernbach|2011|p=10}} Nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1920|eleiciones federales de 1920]] el KPD llogró 589.454 votos (2.09%) y 4 escaños, bien lloñe de les bones resultancies llograes pol SPD (103 escaños) y el USPD (83 escaños). A pesar del fracasu, mientres esta dómina Paul Levi asegurar de llevar al partíu lloñe de les polítiques que desaguaren nuna revolución inmediata, empobinándolo más escontra les mases de trabayadores. Estos esfuercios viéronse compensaos cuando una parte importante del USPD xunir al KPD tres el Congresu de Halle del USDP, polo qu'a partir d'esi momentu'l KPD pasó a ser un partíu de mases, per primer vegada, con alredor de 449.700 miembros.{{sfn|Fernbach|2011|p=13}} En 1920 el KPD asistió y encabezó la delegación alemana qu'asistió al 2º Congresu Mundial de la [[Internacional Comunista]] en Moscú.{{sfn|Fernbach|2011|p=13}} A empiezos de 1921 Levi dimitió de la direición del Partíu, siguíu tamién d'[[Ernst Däumig]], [[Clara Zetkin]], Otto Brass y Adolf Hoffman, que tamién dimitieron del Comité Central.{{sfn|Fernbach|2011|p=17}}{{sfn|Broué|2006|p=487}} Tou esto tuvo precedíu pola condena que realizara la Internacional Comunista a la postura de Levi en rellación a una disputa interna del [[Partíu Socialista Italianu|PSI]],{{sfn|Fernbach|2011|p=15}} y la posterior concesión que la Komintern fixo al KAPD, que llogró'l estatus de "seición simpatizante" de la Internacional Comunista.{{sfn|Fernbach|2011|p=14}} Consecuencia de la salida de Levi, amontar de forma considerable la influencia de [[Béla Kun]] nel KPD, y el partíu llanzó la llamada [[Aición de Marzu]] de 1921,{{sfn|Fernbach|2011|p=18}} una serie de revueltes entamaes por grupos comunistes, socialistes ya izquierdistes que fracasaron ante la respuesta gubernamental. La consiguiente represión policial afectó seriamente al partíu. [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-Z0127-305, Berlin 1927, Reichstreffen RFB, Thälmann, Leow.jpg|thumb|Thälmann y [[Willy Leow|Leow]], líderes del RFB, en Berlín (xunu de 1927).]] Dempués del fracasu de les sulevaciones, Levi foi espulsáu del Partíu Comunista por criticar públicamente la llinia política del partíu.{{sfn|Fernbach|2011|p=20}}{{sfn|Broué|2006|p=516}} A la salida de Levi asocedió-y un periodu de cierta inestabilidá nel lideralgu hasta la llegada d'[[Ernst Thälmann]], que n'ochobre de 1925 convertir en líder del partíu. Dende 1924 el KPD entamara la so propia milicia paramilitar de autodefensa, el ''[[Roter Frontkämpferbund]]'' (RFB), y en 1925 tamién consolidó una seición xuvenil: la [[Lliga de los Mozos Comunistes d'Alemaña]] (KJVD).<ref>Erich Honecker (1981). [books From my Life], Pergamon, ISBN 978-0-08-024532-4, páx. 16</ref> En 1928 el lideralgu de Thälmann viose bien cuestionáu pol ''[[Wittorf affair]]'', un escándalu de malversación de fondos qu'afectaba a un protexíu so, John Wittorf. Sicasí, la intervención del líder soviéticu [[Josif Stalin]] reforzó'l so lideralgu y supunxo una reestructuración interna del KPD, que tendió escontra una mayor [[Estalinismu|estalinización]]. Esi añu la direición espulsó a la llamada "[[Partíu Comunista d'Alemaña (Oposición)|Oposición del Partíu Comunista]]" (KPO),<ref>Branko Lazitch, M.M. Drachkovitch (1986), páxs. 42-43</ref> crítica cola direición exercida por Thälmann y partidaria de les idees de [[Bujarin]]. Col lideralgu internu consolidáu, mientres el 12º Congresu del KPD en 1929, [[Ernst Thälmann]] adoptó les tesis de la Internacional Comunista sobre'l ''[[Socialfascismo]]'' y pasó a l'aición con una política de confrontación col SPD. Thälmann, al igual que la ''Komintern'', sostenía que'l capitalismu taba entrando nuna [[Crac de 1929|fonda crisis]], y que los sindicatos izquierdistes y el SPD yeren organizaciones ''socialfascistas'', considerándoles el principal enemigu políticu del KPD.<ref>Heinrich August Winkler (1985), páx. 682</ref> La considerancia de que los socialdemócrates yeren en realidá "socialfascistas" caltener mientres dellos años, siquier hasta mediaos de la década de 1930.<ref>Klaus Schönhoven (1989), páx. 134</ref> Amás, el KPD tuvo que faer frente a otra amenaza: por esa dómina'l [[Partíu Nacionalsocialista Obreru Alemán]] d'Adolf Hitler, radicalmente [[anticomunista]], empezó a ganar un importante sofitu popular y los sos [[Sturmabteilung|milicies paramilitares]] empezaron a atacar a los comunistes. Nel periodu final de la [[República de Weimar]], el KPD caltúvose como una fuercia eleutoral sólida: nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de mayu de 1924|eleiciones de mayu de 1924]] el partíu llogró 3.693.280 de votos (12.61%) y 62 diputaos nel Reichstag lo que lo convirtió na cuarta fuercia político. Dempués de permanecer estabilizáu mientres el restu de la década de 1920, nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1930|eleiciones de 1930]] la so base eleutoral aumentó hasta los 4.590.160 de votos (13.13%) y 77 diputaos, convirtiéndose na tercer fuercia, por detrás de los socialdemócrates y de los nazis. Nes [[Eleiciones presidenciales d'Alemaña de 1932|eleiciones presidenciales de 1932]], Thälmann llogró un 13,2% de los votos mientres la primer vuelta. Consecuencia de la so creciente popularidá ente la base eleutoral izquierdista, en payares de 1932 la militancia del KPD aumentó de forma considerable y algamó 360.000 miembros.<ref name="p.39" /> Nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de payares de 1932|eleiciones celebraes]] esi mesmu mes el partíu llogró 5.980.239 de votos (16,86%) y 100 diputaos, lo que constituyó un gran ésitu. Ello ye que con esti importante aumentu de votos y parllamentarios (munchos d'ellos antiguos votantes socialdemócrates), los comunistes llograron averase al SPD (que llogró 121 parllamentarios).<ref>Heinrich August Winkler (1993), páx. 536</ref> Ello ye que tal que comenta [[William L. Shirer]], los socialdemócrates perdieron nestos comicios unos 750.000 votantes, aproximao'l mesmu númberu de votos que ganaron los comunistes.<ref>William L. Shirer (1960), páx. 172</ref> A pesar d'ello, nel mesmu periodu'l KPD siguió cola so política de considerar a los socialdemócrates como ''socialfascistas'', lo qu'en realidá suponía considerar al SPD como'l principal enemigu a bater. Esti planteamientu foi en parte una de les razones que torgaron la formación d'una posible alianza de la [[Izquierda política|esquierda]] alemana contra'l [[Partíu Nazi]], que naquel momentu yera la primer fuercia eleutoral del país y yá controlaba'l Reichstag, anque non el gobiernu del [[Reich alemán|Reich]]. Pela so parte, los socialdemócrates tampoco supieron cubicar l'amenaza real que suponíen Hitler y los nazis, y caltuvieron la so política tradicional. El canciller y líder de los socialdemócrates, [[Hermann Müller]], declarara que los comunistes yeren la mesma cosa que los nazis.<ref>Adelheid von Saldern (2002), páx. 78</ref> === El periodu del nazismu === [[Ficheru:Karl-Liebknecht-Haus SA.JPG|thumb|Les [[Sturmabteilung|SA]] nazis desfilando delantre de la [[Karl-Liebknecht-Haus]], en Berlín, el 22 de xineru de 1933.]] El 30 de xineru de 1933 el líder del [[Partíu nazi]], [[Adolf Hitler]], foi nomáu canciller pol presidente Hindenburg. El KPD y los sindicatos reaccionaron cola convocatoria d'una fuelga xeneral.<ref>Hans-Joachim Althaus ''et alii'' (1982), páx. 229</ref> Nun pasó enforma tiempu en que los nazis incluyeron a los comunistes y los socialdemócrates ente los sos principales enemigos a esaniciar. La represión del movimientu comunista viose "legitimada" tres el [[quema del Reichstag|quema del ''Reichstag'']], incidente que "resultó bien conveniente pal nuevu gobiernu".<ref>Paul Johnson (2000), páx. 221</ref> Los nazis acusaron públicamente a los comunistes de ser responsables de la quema y crearon un clima de mieu ya histeria cola falsa acusación de que los comunistes taben preparando empecipiar una guerra civil.<ref>William L. Shirer (1960), páx. 194</ref> La Quema del Reichstag tamién dexó al gobiernu Hitler aprobar un [[Decretu de la quema del Reichstag|decretu especial]] que llevó a la detención del líder comunista Ernst Thälmann y d'otros 4000 líderes y/o militantes del KPD.<ref>Richard J. Evans (2004), páx. 331</ref> Neses condiciones el partíu allegó a les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de marzu de 1933|eleiciones de 1933]], nes cualos, a pesar de la campaña de violencia y intimidación de los nazis, los comunistes llograron caltenese inda como la tercer fuercia político: el KPD llogró 4.848.058 votos (12,32%) y 81 escaños nel parllamentu. Sicasí, la llamada ''[[Llei Habilitante de 1933|Llei Habilitante]]'', que llegalmente apurrió a Hitler poderes absolutos pa poder gobernar, foi votada nel Reichstag dempués de que'l grupu de diputaos comunistes fueren arrestaos y encarcelaos. Col partíu práuticamente desapaecíu de la vida pública, el 26 de mayu de 1933 el gobiernu nazi decretó la espropiación de los bienes del KPD.<ref>[http://www.verfassungen.de/de/de33-45/parteivermoegen33.htm Gesetz über die Einziehung kommunistischen Vermögens, vom 26. Mai 1933]</ref> El KPD camudó de táctica tres la llegada de los nazis al poder. Munchos de los sos militantes, simpatizantes y dirixentes fueron encarcelaos en Campos de concentración, torturaos y asesinaos, como asocedió con dirixentes como [[Ernst Thälmann]] o [[Werner Seelenbinder]], que amás yeren [[xudíos]]. Otros líderes del partíu llograron partir al exiliu, como [[Walter Ulbricht]], o sobrevivieron a la prisión, como [[Erich Honecker]].<ref>Peter Przybylski (1991), páxs. 55–65</ref> Nel interior, la resistencia comunista quedó bien frayada, pero ensin escastar del tou, y hubo militantes como [[Dagobert Biermann]] que siguieron cola actividá del KPD de forma clandestina, anque esto significara acabar en prisión o inclusive executaos. L'historiador británicu Allan Merson cifró nunos 25.000-30.000 los comunistes alemanes que fueron asesinaos, executaos o muertos mientres la so detención, y nunos 150.000 los que fueron encarcelaos en dalgún momentu mientres el réxime nazi.<ref>Allan Merson (1999), páx. 293</ref> Más de 3000<ref>Hugh Thomas (2003), páxs. 941-945</ref> comunistes alemanes participaron na [[Guerra Civil Española]] en sofitu del [[Bandu republicanu]], enrolados nes [[Brigaes Internacionales]]. === La Guerra fría === En 1945, tres el final de la [[Segunda Guerra Mundial]], el KPD foi nuevamente llegalizáu poles autoridaes militares aliaes. Dende la Xunión Soviética y otros llugares del exiliu tornaron dirixentes y militantes, como foi'l casu de Wilhelm Pieck, Walter Ulbricht o [[Anton Ackermann]]. L'Alemaña ocupada poles potencies aliaes quedó estremada en cuatro zones d'ocupación. N'ochobre de 1945 el KPD tenía en Berlín y la zona d'ocupación soviética unos 248.817 militantes,<ref>Günter Benser (1985), páx. 276</ref> ente que a finales d'añu nos trés zones d'ocupación occidentales el partíu tenía unos 130.000 miembros.<ref>Olaf Teichert (2011), páx. 21</ref> Nesi contestu, un añu dempués les organizaciones del SPD y el KPD na [[zona d'ocupación soviética]] alcordaron xunise pa de la mesma formar el [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]] (SEI),<ref>Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986), páx. 117</ref> una poderosa fuercia con más d'un millón de militantes que se convirtió na fuercia político más votada nes [[Eleiciones de la zona d'ocupación soviética de 1946|eleiciones celebraes]] esi mesmu añu (1946) na zona soviética. Darréu, en 1949, la zona soviética acabaría convirtiéndose na [[República Democrática Alemana]] (RDA), un nuevu estáu nel que la SEDE caltuvo'l monopoliu del poder hasta [[1990]], anque cola coesistencia d'otros partíos políticos. Na [[Alemaña Occidental|República Federal d'Alemaña]], tamién creada en 1949, el KPD caltuvo una presencia relevante; nes [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|eleiciones]] celebraes esi mesmu añu, el KPD llogró 1.361.706 votos (5,7%) y 15 escaños nel ''Bundestag''. [[Max Reimann]] convertir nel nuevu home fuerte del KPD na Alemaña occidental. Sicasí, en [[1956]] el partíu foi illegalizáu pola Corte Constitucional Federal, como parte d'una ofensiva xeneral nel contestu de la [[Guerra Fría]] contra les organizaciones comunistes. Aquel día la militancia del partíu había ablayáu enforma, cuntándose unos 78.000 miembros escontra 1956.<ref>Dietrich Staritz. "Die Kommunistische Partei Deutschlands", en Richard Stoss (1983). ''Parteien-Handbuch'', Opladen, páx. 1666</ref> A esto xuníase que dende les [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|eleiciones de 1953]] el partíu perdiera la so representación nel ''Bundestag'', lo que lo convirtió nuna fuercia extra-parllamentaria. De resultes de la prohibición, los comunistes hubieron de participar nos comicios al traviés d'otres candidatures, como la ''[[Deutsche Friedens-Union]]'' (DFU) en 1961.<ref name="p.94">Georg Fülberth (1990), páx. 94</ref> N'otros casos, como nes [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1957|eleiciones de 1957]], el KPD pidió'l votu pol SPD.<ref name="p.94" /> Más tarde, en [[1968]], parte de la so militancia llogró fundar el [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP) cola autorización de les autoridaes alemanes, partíu qu'entá güei esiste, anque ensin llegar a tener la influencia que l'históricu KPD tuvo nel so día. == Organización == Mientres los años 1920 el partíu operó so los principios del [[centralismu democráticu]], polo que l'organismu executivu del partíu foi'l Congresu, que s'axuntaba siquier una vegada al añu.<ref>P. Broue (2006), páx. 635</ref> Ente los congresos celebraos, el lideralgu del partíu moraba nel [[Comité Central]] (''Zentralkomitee'', ZK) —escoyíu en cada congresu—, que taba formáu tantu por miembros de la direición (''Zentrale'') como por representantes escoyíos pola militancia, al traviés de los distritos a los que representaben.<ref>P. Broue (2006), páxs. 635-636</ref> Estos representantes escoyíos pola militancia teníen de dar cunta ante los sos eleutores de les sos aiciones, lo que podía traducise na so destitución si los eleutores nun taben satisfechos colos mesmos.<ref>P. Broue (2006), páx. 864</ref> Mientres los sos primeros años d'esistencia'l KPD emplegó a alredor de 200 trabayadores a tiempu completo, que, tal que l'historiador P. Broue señala, "recibíen la paga d'un trabayador permediu cualificáu y nun teníen privilexos, amás de ser los primeres en poder ser arrestaos, procesaos y condergaos; en casu d'haber tiroteos, tamién yeren los primeres en cayer abatíos".<ref>P. Broue (2006), páxs. 863-864</ref> == Resultaos eleutorales == [[Ficheru:Schluss mit diesem System - Wahlplakat der KPD, 1932.jpg|thumb|right|200px|Póster eleutoral del KPD pa les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de xunetu de 1932|eleiciones de 1932]].]] === Eleiciones al Reichstag === {| {{tablaguapa}} |- ! Comicios ! # de votos ! % de votos ! # d'escaños ! +/– |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1920|1920]] | 589.454 | 2,09 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|4|459|hex=rede}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de mayu de 1924|1924 (Mayu)]] | 3.693.280 | 12,61 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|62|472|hex=rede}} | {{increase}} 58 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña d'avientu de 1924|1924 (Dic.)]] | 2.709.086 | 8,94 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|45|493|hex=rede}} | {{decrease}} 17 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1928|1928]] | 3.264.793 | 10,62 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|54|491|hex=rede}} | {{increase}} 9 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1930|1930]] | 4.590.160 | 13,13 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|77|577|hex=rede}} | {{increase}} 23 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de xunetu de 1932|1932 (Julio)]] | 5.282.636 | 14,32 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|89|608|hex=rede}} | {{increase}} 12 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de payares de 1932|1932 (Nov.)]] | 5.980.239 | 16,86 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|100|584|hex=rede}} | {{increase}} 11 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de marzu de 1933|1933]] | 4.848.058 | 12,32 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|81|647|hex=rede}} | {{decrease}} 19 |} === Eleiciones al Bundestag === {| {{tablaguapa}} |- ! Comicios ! # de<br />votos direutos ! # de<br />votos per llista !% de<br />votos per llista !# d'escaños ! +/– |- ! [[Eleiciones federales d'Alemaña de 1949|1949]] | bgcolor="lightgrey"| | 1.361.706 | 5.7 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|15|402|hex=rede}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones federales d'Alemaña de 1953|1953]] | 611.317 | 607.860 | 2.2 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|509|hex=rede}} | {{decrease}} 15 |} == Ver tamién == * [[Lliga Espartaquista]] * [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP) * [[Partíu Comunista Obreru d'Alemaña]] (KAPD) * [[Partíu Comunista d'Alemaña/Marxistes–Leninistes]] (KPD/ML) * [[Partíu de los Trabayadores Socialistes d'Alemaña]] (SAPD) * [[Partíu Comunista d'Alemaña (Oposición)]] * [[Resistencia alemana al nazismu|Resistencia alemana]] * [[Revolución de Payares]] * [[Roter Frontkämpferbund]] (RFB) == Referencies == === Pie de páxina === {{llistaref|3}} === Bibliografía === *{{cita llibru |apellíu= Althaus|nome= Hans-Joachim |apellíu2= Berner|nome2= Hermann |apellíu3= ''et alii'' | enllaceautor= |títulu= Da ist nirgends nichts gewesen außer hier – Das rote Mössingen im Generalstreik gegen Hitler. Geschichte eines schwäbischen Arbeiterdorfes|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1982|editor= |editorial= Rotbuch-Verlag|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Benser|nome= Günter|enllaceautor= |títulu= Die KPD im Jahre der Befreiung. Vorbereitung und Aufbau der legalen kommunistischen Massenpartei (Jahreswende 1944/1945 bis Herbst 1945) |url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1985|editor= |editorial= Dietz Verlag|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Benz|nome= Wolfgang|apellíu2= Graml|nome2= Hermman|enllaceautor= |títulu= Sieglu XX. II. Europa dempués de la Segunda Guerra Mundial 1945-1982|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1986|editor= |editorial= Sieglu XXI d'España|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Broué|nome= Pierre|enllaceautor= |títulu= The German Revolution: 1917-1923|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2006|editor= |editorial= Haymarket Books|ubicación= Chicago|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Epstein|nome= Catherine |enllaceautor= |títulu= The last revolutionaries: German communists and their century|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2003|editor= |editorial= [[Harvard University Press]]|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Evans|nome= Richard J.|enllaceautor= |títulu= The Coming of the Third Reich|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2006|editor= |editorial= Penguin Press|allugamientu= Nueva York|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Fernbach|nome= David|enllaceautor= |títulu= In the Steps of Rosa Luxemburg: Selected Writings of Paul Levi|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2011|editor= |editorial= Haymarket Books|ubicación= Chicago|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Fülberth|nome= Georg|enllaceautor= |títulu= KPD und DKP. Zwei kommunistische Parteien in der arramen Periode kapitalistischer Entwicklung|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1990|editor= |editorial= Distel|allugamientu= Heilbronn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Johnson|nome= Paul |enllaceautor= |títulu= Tiempo Modernos|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2000|editor= |editorial= Vergara|allugamientu= Buenos Aires|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Lazitch|nome= Branko|apellíu2= Milorad M. |nome2=Drachkovitch |enllaceautor= |títulu= Biographical Dictionary of the Comintern: New, Revised, and Expanded Edition|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1986|editor= |editorial= Hoover Institution Press|allugamientu= Stanford|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Merson|nome= Allan|enllaceautor= |títulu= Kommunistischer Widerstand in Nazideutschland|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1999|editor= |editorial= Pahl-Rugenstein|allugamientu= Bonn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Nettl |nome= J.P. |enllaceautor= |títulu= Rosa Luxemburg: Abridged Edition Oxford|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1969|editor= |editorial= [[Oxford University Press]]|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= von Saldern |nome= Adelheid |enllaceautor= |títulu= The Challenge of Modernity: German Social and Cultural Studies, 1890-1960|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2002|editor= |editorial= University of Michigan Press|allugamientu= Múnich|isbn= 0-472-10986-3|capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Schönhoven |nome= Klaus |enllaceautor= |títulu= Reformismus und Radikalismus. Gespaltene Arbeiterbewegung im Weimarer Sozialstaat|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1989|editor= |editorial= Deutscher Taschenbuch-Verlag|allugamientu= Múnich|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Shirer|nome= William Lawrence|enllaceautor= |títulu= The rise and fall of the Third Reich; a history of Nazi Germany|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1960|editor= |editorial= Simon & Schuste|allugamientu= Digital General Collection|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Teichert|nome= Olaf|enllaceautor= |títulu= Die Sozialistische Einheitspartei Westberlins. Untersuchung der Steuerung der SEW durch die SEI |url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2011|editor= |editorial= Kassel University Press|allugamientu= Kassel|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Thomas |nome= Hugh|enllaceautor= |títulu= The Spanish Civil War|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= |editor= |editorial= Penguin|ubicación= Londres|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Przybylski|nome= Peter |enllaceautor= |títulu= Tatort Politbüro: Die Akte Honecker|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= |editor= |editorial= Rowohlt|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Winkler |nome= Heinrich August |enllaceautor= |títulu= Weimar, 1918-1933: Die Geschichte der ersten deutschen Demokratie|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1993|editor= |editorial= Beck|allugamientu= Múnich|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Winkler |nome= Heinrich August |enllaceautor= |títulu= Arbeiter und Arbeiterbewegung in der Weimarer Republik. Der Schein der Normalität. 1924-1930|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1985|editor= |editorial= Dietz|allugamientu= Bonn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Kommunistische Partei Deutschlands}} {{Tradubot|Partido Comunista de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíu Comunista d'Alemaña| ]] 93zxj1yoqncthdyxblhsiaakq5t6ps1 4379177 4379176 2025-06-24T16:37:06Z YoaR 37624 /* Eleiciones al Reichstag */ 4379177 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Partíu Comunista d'Alemaña''' (n'[[Idioma alemán|alemán]]: ''Kommunistische Partei Deutschlands'', embrivíu '''KPD''') foi un importante [[partíu políticu]] [[Alemaña|alemán]] d'ideoloxía comunista qu'esistió n'[[Alemaña]]. Mientres los años 1920 conocióse-yos como los "Espartaquistas", por cuenta de los sos oríxenes na [[Lliga Espartaquista]]. El KPD foi fundáu escontra'l final de la [[Primer guerra mundial]] polos socialistes y sectores socialdemócrates que s'oponíen a la guerra. Lideraos primeramente por [[Rosa Luxemburg]], dempués de la so muerte'l partíu viose cada vez más inclináu escontra'l [[Leninismu]] y darréu al [[Estalinismu]]. Mientres el periodu de la [[República de Weimar]], el KPD de normal llogró ente un 10 y 15 per cientu de los votos nes eleiciones al [[Reichstag (Parllamentu)|Reichstag]], y tamién llograba sacar representación nes eleiciones a los distintos parllamentos rexonales. Tres tomar del poder por [[Adolf Hitler]] y los nazis, les nueves autoridaes nun tardaron enforma tiempu en prohibir el partíu, que pasó automáticamente a la clandestinidá. Munchos de los sos militantes y dirixentes fueron encarcelaos poles autoridaes nazis y dalgunos d'ellos morrieron nos [[campos de concentración nazis|campos de concentración]]. A la fin de la Segunda Guerra Mundial, el partíu foi reconstituyíu otra vegada na Alemaña ocupada, anque en 1946 les sos seiciones na [[zona d'ocupación soviética]] se [[Fusión del KPD y del SPD|xunieron colos socialdemócrates]] pa formar el [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]] (SEI), que gobernaría la [[República Democrática Alemana]] (RDA). Na Alemaña occidental el partíu caltuvo un perfil baxu y acabó siendo prohibíu pol Tribunal constitucional en 1956. Tres la so illegalización, un gran númberu de partíos minoritarios reclamaron ser herederos del KPD. En 1968 dellos antiguos militantes comunistes llograron formar en 1968 el [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP), anque con escasa influencia. == Historia == === Periodu fundacional === Téunicamente, la so formación orixinal foi como grupu ''La Internacional'', basáu nun periódicu del mesmu nome que rápido foi suprimíu poles autoridaes. La corriente convertir na Lliga Espartaquista dempués de ser publicaes una serie d'artículos de [[Rosa Luxemburg]], la so teórica más preeminente, cola firma de "[[Espartaco]]". Cuando empezó'l periodu revolucionariu n'Alemaña escontra'l final de la Primer Guerra Mundial, munches seiciones del SPD xiraron a la izquierda y biforcáronse pa formar el [[Partíu Socialdemócrata Independiente d'Alemaña]] (USPD). La Lliga Espartaquista xunir al nuevu partíu como una corriente autónoma. Sicasí, llueu surdiría l'alderique sobre la necesidá de formar un [[Partíu Comunista]] n'Alemaña que llevara la mesma política, tuviera'l mesmu programa y aliárase a los bolxeviques de la [[Rusia soviética]]. De la mesma que la Lliga, los [[Comunistes Internacionales d'Alemaña]] (IKD), que llegaren a esta conclusión, tomaron parte na fundación del KPD. Cola esperiencia anterior col SPD y el USPD, y tamién coles mires de consiguir atraer a munchos obreros descontentos col cursu de la revolución hasta entós, los espartaquistas, xunto con grupos como los IKD, dieron en crear el Partíu Comunista d'Alemaña.<ref>Heinrich August Winkler (1993), páx. 55</ref> El Congresu fundacional tuvo llugar nel Conceyu de Berlín ente'l 30 d'avientu de 1918 y el 1 de xineru de 1919.<ref>J.P. Nettl (1969), páx. 472</ref> [[Ficheru:Flag of the Communist Party of Germany.svg|thumb|Bandera típica del KPD.]] El Partíu foi dirixíu nun empiezu por Rosa Luxemburg y [[Karl Liebknecht]], anque una parte importante de la militancia taba en desalcuerdu con delles de les sos posiciones, como la necesidá de trabayar nos [[sindicatu|sindicatos]] de clase mayoritarios o participar nel parllamentu alemán, el ''[[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]]''. El fracasu de la [[Revolución de Payares|Revolución]] en Berlín, llevada a cabu un mes dempués de la fundación del KPD, en xineru de [[1919]], foi realizáu en contra la instrucciones de Luxemburgu y Liebknecht. Los socialdemócrates sofitar nes milicies ultraderechistes ''[[Freikorps]]'' y no que quedaba del antiguu [[Exércitu Imperial Alemán]] pa suprimir la insurrección. Liebknecht y Luxemburgu fueron entós prindaos polos paramilitares, torturaos y finalmente asesinaos. Esti fechu supondría que mientres los siguientes años el KPD y el SPD caltuvieren un agriu enfrentamientu ente sigo. Dalgunos de los dirixentes más importantes d'esta dómina fueron [[Paul Levi]], [[Leo Jogiches]], [[Clara Zetkin]], [[Paul Frolich]], [[Hugo Eberlein]], [[Willi Münzenberg]], [[Franz Mehring]] y [[Ernst Meyer]]. En marzu de 1919 el KPD pasó a pertenecer a la [[Internacional Comunista]] (''Komintern''), dempués d'asistir a la celebración del so I Congresu Mundial en [[Petrográu]]. === La República de Weimar === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 102-00888, Berlin, Wahlwerbung für KPD.jpg|thumb|right|230px|Militantes del KPD partiendo propaganda en [[Berlín]] mientres les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña d'avientu de 1924|eleiciones de 1924]].]] A empiezos de los [[Años 1920]], el partíu entró nuna nueva fase. El fracasu de la revolución espartaquista y la fuerte represión sufierta pol partíu obligaron a los sos dirixentes a adoptar una nueva estratexa. Foi entós cuando [[Paul Levi]] tomó les riendes del partíu como'l principal líder del Partíu comunista.{{sfn|Fernbach|2011|p=7}} Levi asumió les riendes del KPD, nun momentu en que'l partíu atopábase güérfanu d'un lideralgu efectivu tres l'asesinatu o la desparición de Liebknecht, Luxemburgu y otros dirixentes. Nel Congresu de [[Heidelberg]], celebráu ente'l 20 y el 23 d'ochobre de 1919, el KPD decidió participar nel sistema parllamentariu y presentase a les eleiciones al Reichstag. Levi y la mayoría del partíu aprobaron la espulsión del sector ultra-izquierdista del partíu, munchos de los cualos acabaríen formando'l [[Partíu Comunista Obreru d'Alemaña]] (KAPD).{{sfn|Fernbach|2011|p=10}} Nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1920|eleiciones federales de 1920]] el KPD llogró 589.454 votos (2.09%) y 4 escaños, bien lloñe de les bones resultancies llograes pol SPD (103 escaños) y el USPD (83 escaños). A pesar del fracasu, mientres esta dómina Paul Levi asegurar de llevar al partíu lloñe de les polítiques que desaguaren nuna revolución inmediata, empobinándolo más escontra les mases de trabayadores. Estos esfuercios viéronse compensaos cuando una parte importante del USPD xunir al KPD tres el Congresu de Halle del USDP, polo qu'a partir d'esi momentu'l KPD pasó a ser un partíu de mases, per primer vegada, con alredor de 449.700 miembros.{{sfn|Fernbach|2011|p=13}} En 1920 el KPD asistió y encabezó la delegación alemana qu'asistió al 2º Congresu Mundial de la [[Internacional Comunista]] en Moscú.{{sfn|Fernbach|2011|p=13}} A empiezos de 1921 Levi dimitió de la direición del Partíu, siguíu tamién d'[[Ernst Däumig]], [[Clara Zetkin]], Otto Brass y Adolf Hoffman, que tamién dimitieron del Comité Central.{{sfn|Fernbach|2011|p=17}}{{sfn|Broué|2006|p=487}} Tou esto tuvo precedíu pola condena que realizara la Internacional Comunista a la postura de Levi en rellación a una disputa interna del [[Partíu Socialista Italianu|PSI]],{{sfn|Fernbach|2011|p=15}} y la posterior concesión que la Komintern fixo al KAPD, que llogró'l estatus de "seición simpatizante" de la Internacional Comunista.{{sfn|Fernbach|2011|p=14}} Consecuencia de la salida de Levi, amontar de forma considerable la influencia de [[Béla Kun]] nel KPD, y el partíu llanzó la llamada [[Aición de Marzu]] de 1921,{{sfn|Fernbach|2011|p=18}} una serie de revueltes entamaes por grupos comunistes, socialistes ya izquierdistes que fracasaron ante la respuesta gubernamental. La consiguiente represión policial afectó seriamente al partíu. [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-Z0127-305, Berlin 1927, Reichstreffen RFB, Thälmann, Leow.jpg|thumb|Thälmann y [[Willy Leow|Leow]], líderes del RFB, en Berlín (xunu de 1927).]] Dempués del fracasu de les sulevaciones, Levi foi espulsáu del Partíu Comunista por criticar públicamente la llinia política del partíu.{{sfn|Fernbach|2011|p=20}}{{sfn|Broué|2006|p=516}} A la salida de Levi asocedió-y un periodu de cierta inestabilidá nel lideralgu hasta la llegada d'[[Ernst Thälmann]], que n'ochobre de 1925 convertir en líder del partíu. Dende 1924 el KPD entamara la so propia milicia paramilitar de autodefensa, el ''[[Roter Frontkämpferbund]]'' (RFB), y en 1925 tamién consolidó una seición xuvenil: la [[Lliga de los Mozos Comunistes d'Alemaña]] (KJVD).<ref>Erich Honecker (1981). [books From my Life], Pergamon, ISBN 978-0-08-024532-4, páx. 16</ref> En 1928 el lideralgu de Thälmann viose bien cuestionáu pol ''[[Wittorf affair]]'', un escándalu de malversación de fondos qu'afectaba a un protexíu so, John Wittorf. Sicasí, la intervención del líder soviéticu [[Josif Stalin]] reforzó'l so lideralgu y supunxo una reestructuración interna del KPD, que tendió escontra una mayor [[Estalinismu|estalinización]]. Esi añu la direición espulsó a la llamada "[[Partíu Comunista d'Alemaña (Oposición)|Oposición del Partíu Comunista]]" (KPO),<ref>Branko Lazitch, M.M. Drachkovitch (1986), páxs. 42-43</ref> crítica cola direición exercida por Thälmann y partidaria de les idees de [[Bujarin]]. Col lideralgu internu consolidáu, mientres el 12º Congresu del KPD en 1929, [[Ernst Thälmann]] adoptó les tesis de la Internacional Comunista sobre'l ''[[Socialfascismo]]'' y pasó a l'aición con una política de confrontación col SPD. Thälmann, al igual que la ''Komintern'', sostenía que'l capitalismu taba entrando nuna [[Crac de 1929|fonda crisis]], y que los sindicatos izquierdistes y el SPD yeren organizaciones ''socialfascistas'', considerándoles el principal enemigu políticu del KPD.<ref>Heinrich August Winkler (1985), páx. 682</ref> La considerancia de que los socialdemócrates yeren en realidá "socialfascistas" caltener mientres dellos años, siquier hasta mediaos de la década de 1930.<ref>Klaus Schönhoven (1989), páx. 134</ref> Amás, el KPD tuvo que faer frente a otra amenaza: por esa dómina'l [[Partíu Nacionalsocialista Obreru Alemán]] d'Adolf Hitler, radicalmente [[anticomunista]], empezó a ganar un importante sofitu popular y los sos [[Sturmabteilung|milicies paramilitares]] empezaron a atacar a los comunistes. Nel periodu final de la [[República de Weimar]], el KPD caltúvose como una fuercia eleutoral sólida: nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de mayu de 1924|eleiciones de mayu de 1924]] el partíu llogró 3.693.280 de votos (12.61%) y 62 diputaos nel Reichstag lo que lo convirtió na cuarta fuercia político. Dempués de permanecer estabilizáu mientres el restu de la década de 1920, nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1930|eleiciones de 1930]] la so base eleutoral aumentó hasta los 4.590.160 de votos (13.13%) y 77 diputaos, convirtiéndose na tercer fuercia, por detrás de los socialdemócrates y de los nazis. Nes [[Eleiciones presidenciales d'Alemaña de 1932|eleiciones presidenciales de 1932]], Thälmann llogró un 13,2% de los votos mientres la primer vuelta. Consecuencia de la so creciente popularidá ente la base eleutoral izquierdista, en payares de 1932 la militancia del KPD aumentó de forma considerable y algamó 360.000 miembros.<ref name="p.39" /> Nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de payares de 1932|eleiciones celebraes]] esi mesmu mes el partíu llogró 5.980.239 de votos (16,86%) y 100 diputaos, lo que constituyó un gran ésitu. Ello ye que con esti importante aumentu de votos y parllamentarios (munchos d'ellos antiguos votantes socialdemócrates), los comunistes llograron averase al SPD (que llogró 121 parllamentarios).<ref>Heinrich August Winkler (1993), páx. 536</ref> Ello ye que tal que comenta [[William L. Shirer]], los socialdemócrates perdieron nestos comicios unos 750.000 votantes, aproximao'l mesmu númberu de votos que ganaron los comunistes.<ref>William L. Shirer (1960), páx. 172</ref> A pesar d'ello, nel mesmu periodu'l KPD siguió cola so política de considerar a los socialdemócrates como ''socialfascistas'', lo qu'en realidá suponía considerar al SPD como'l principal enemigu a bater. Esti planteamientu foi en parte una de les razones que torgaron la formación d'una posible alianza de la [[Izquierda política|esquierda]] alemana contra'l [[Partíu Nazi]], que naquel momentu yera la primer fuercia eleutoral del país y yá controlaba'l Reichstag, anque non el gobiernu del [[Reich alemán|Reich]]. Pela so parte, los socialdemócrates tampoco supieron cubicar l'amenaza real que suponíen Hitler y los nazis, y caltuvieron la so política tradicional. El canciller y líder de los socialdemócrates, [[Hermann Müller]], declarara que los comunistes yeren la mesma cosa que los nazis.<ref>Adelheid von Saldern (2002), páx. 78</ref> === El periodu del nazismu === [[Ficheru:Karl-Liebknecht-Haus SA.JPG|thumb|Les [[Sturmabteilung|SA]] nazis desfilando delantre de la [[Karl-Liebknecht-Haus]], en Berlín, el 22 de xineru de 1933.]] El 30 de xineru de 1933 el líder del [[Partíu nazi]], [[Adolf Hitler]], foi nomáu canciller pol presidente Hindenburg. El KPD y los sindicatos reaccionaron cola convocatoria d'una fuelga xeneral.<ref>Hans-Joachim Althaus ''et alii'' (1982), páx. 229</ref> Nun pasó enforma tiempu en que los nazis incluyeron a los comunistes y los socialdemócrates ente los sos principales enemigos a esaniciar. La represión del movimientu comunista viose "legitimada" tres el [[quema del Reichstag|quema del ''Reichstag'']], incidente que "resultó bien conveniente pal nuevu gobiernu".<ref>Paul Johnson (2000), páx. 221</ref> Los nazis acusaron públicamente a los comunistes de ser responsables de la quema y crearon un clima de mieu ya histeria cola falsa acusación de que los comunistes taben preparando empecipiar una guerra civil.<ref>William L. Shirer (1960), páx. 194</ref> La Quema del Reichstag tamién dexó al gobiernu Hitler aprobar un [[Decretu de la quema del Reichstag|decretu especial]] que llevó a la detención del líder comunista Ernst Thälmann y d'otros 4000 líderes y/o militantes del KPD.<ref>Richard J. Evans (2004), páx. 331</ref> Neses condiciones el partíu allegó a les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de marzu de 1933|eleiciones de 1933]], nes cualos, a pesar de la campaña de violencia y intimidación de los nazis, los comunistes llograron caltenese inda como la tercer fuercia político: el KPD llogró 4.848.058 votos (12,32%) y 81 escaños nel parllamentu. Sicasí, la llamada ''[[Llei Habilitante de 1933|Llei Habilitante]]'', que llegalmente apurrió a Hitler poderes absolutos pa poder gobernar, foi votada nel Reichstag dempués de que'l grupu de diputaos comunistes fueren arrestaos y encarcelaos. Col partíu práuticamente desapaecíu de la vida pública, el 26 de mayu de 1933 el gobiernu nazi decretó la espropiación de los bienes del KPD.<ref>[http://www.verfassungen.de/de/de33-45/parteivermoegen33.htm Gesetz über die Einziehung kommunistischen Vermögens, vom 26. Mai 1933]</ref> El KPD camudó de táctica tres la llegada de los nazis al poder. Munchos de los sos militantes, simpatizantes y dirixentes fueron encarcelaos en Campos de concentración, torturaos y asesinaos, como asocedió con dirixentes como [[Ernst Thälmann]] o [[Werner Seelenbinder]], que amás yeren [[xudíos]]. Otros líderes del partíu llograron partir al exiliu, como [[Walter Ulbricht]], o sobrevivieron a la prisión, como [[Erich Honecker]].<ref>Peter Przybylski (1991), páxs. 55–65</ref> Nel interior, la resistencia comunista quedó bien frayada, pero ensin escastar del tou, y hubo militantes como [[Dagobert Biermann]] que siguieron cola actividá del KPD de forma clandestina, anque esto significara acabar en prisión o inclusive executaos. L'historiador británicu Allan Merson cifró nunos 25.000-30.000 los comunistes alemanes que fueron asesinaos, executaos o muertos mientres la so detención, y nunos 150.000 los que fueron encarcelaos en dalgún momentu mientres el réxime nazi.<ref>Allan Merson (1999), páx. 293</ref> Más de 3000<ref>Hugh Thomas (2003), páxs. 941-945</ref> comunistes alemanes participaron na [[Guerra Civil Española]] en sofitu del [[Bandu republicanu]], enrolados nes [[Brigaes Internacionales]]. === La Guerra fría === En 1945, tres el final de la [[Segunda Guerra Mundial]], el KPD foi nuevamente llegalizáu poles autoridaes militares aliaes. Dende la Xunión Soviética y otros llugares del exiliu tornaron dirixentes y militantes, como foi'l casu de Wilhelm Pieck, Walter Ulbricht o [[Anton Ackermann]]. L'Alemaña ocupada poles potencies aliaes quedó estremada en cuatro zones d'ocupación. N'ochobre de 1945 el KPD tenía en Berlín y la zona d'ocupación soviética unos 248.817 militantes,<ref>Günter Benser (1985), páx. 276</ref> ente que a finales d'añu nos trés zones d'ocupación occidentales el partíu tenía unos 130.000 miembros.<ref>Olaf Teichert (2011), páx. 21</ref> Nesi contestu, un añu dempués les organizaciones del SPD y el KPD na [[zona d'ocupación soviética]] alcordaron xunise pa de la mesma formar el [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]] (SEI),<ref>Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986), páx. 117</ref> una poderosa fuercia con más d'un millón de militantes que se convirtió na fuercia político más votada nes [[Eleiciones de la zona d'ocupación soviética de 1946|eleiciones celebraes]] esi mesmu añu (1946) na zona soviética. Darréu, en 1949, la zona soviética acabaría convirtiéndose na [[República Democrática Alemana]] (RDA), un nuevu estáu nel que la SEDE caltuvo'l monopoliu del poder hasta [[1990]], anque cola coesistencia d'otros partíos políticos. Na [[Alemaña Occidental|República Federal d'Alemaña]], tamién creada en 1949, el KPD caltuvo una presencia relevante; nes [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|eleiciones]] celebraes esi mesmu añu, el KPD llogró 1.361.706 votos (5,7%) y 15 escaños nel ''Bundestag''. [[Max Reimann]] convertir nel nuevu home fuerte del KPD na Alemaña occidental. Sicasí, en [[1956]] el partíu foi illegalizáu pola Corte Constitucional Federal, como parte d'una ofensiva xeneral nel contestu de la [[Guerra Fría]] contra les organizaciones comunistes. Aquel día la militancia del partíu había ablayáu enforma, cuntándose unos 78.000 miembros escontra 1956.<ref>Dietrich Staritz. "Die Kommunistische Partei Deutschlands", en Richard Stoss (1983). ''Parteien-Handbuch'', Opladen, páx. 1666</ref> A esto xuníase que dende les [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|eleiciones de 1953]] el partíu perdiera la so representación nel ''Bundestag'', lo que lo convirtió nuna fuercia extra-parllamentaria. De resultes de la prohibición, los comunistes hubieron de participar nos comicios al traviés d'otres candidatures, como la ''[[Deutsche Friedens-Union]]'' (DFU) en 1961.<ref name="p.94">Georg Fülberth (1990), páx. 94</ref> N'otros casos, como nes [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1957|eleiciones de 1957]], el KPD pidió'l votu pol SPD.<ref name="p.94" /> Más tarde, en [[1968]], parte de la so militancia llogró fundar el [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP) cola autorización de les autoridaes alemanes, partíu qu'entá güei esiste, anque ensin llegar a tener la influencia que l'históricu KPD tuvo nel so día. == Organización == Mientres los años 1920 el partíu operó so los principios del [[centralismu democráticu]], polo que l'organismu executivu del partíu foi'l Congresu, que s'axuntaba siquier una vegada al añu.<ref>P. Broue (2006), páx. 635</ref> Ente los congresos celebraos, el lideralgu del partíu moraba nel [[Comité Central]] (''Zentralkomitee'', ZK) —escoyíu en cada congresu—, que taba formáu tantu por miembros de la direición (''Zentrale'') como por representantes escoyíos pola militancia, al traviés de los distritos a los que representaben.<ref>P. Broue (2006), páxs. 635-636</ref> Estos representantes escoyíos pola militancia teníen de dar cunta ante los sos eleutores de les sos aiciones, lo que podía traducise na so destitución si los eleutores nun taben satisfechos colos mesmos.<ref>P. Broue (2006), páx. 864</ref> Mientres los sos primeros años d'esistencia'l KPD emplegó a alredor de 200 trabayadores a tiempu completo, que, tal que l'historiador P. Broue señala, "recibíen la paga d'un trabayador permediu cualificáu y nun teníen privilexos, amás de ser los primeres en poder ser arrestaos, procesaos y condergaos; en casu d'haber tiroteos, tamién yeren los primeres en cayer abatíos".<ref>P. Broue (2006), páxs. 863-864</ref> == Resultaos eleutorales == [[Ficheru:Schluss mit diesem System - Wahlplakat der KPD, 1932.jpg|thumb|right|200px|Póster eleutoral del KPD pa les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de xunetu de 1932|eleiciones de 1932]].]] === Eleiciones al Reichstag === {| {{tablaguapa}} |- ! Comicios ! # de votos ! % de votos ! # d'escaños ! +/– |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1920|1920]] | 589.454 | 2,09 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|4|459|hex=red}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de mayu de 1924|1924 (mayu)]] | 3.693.280 | 12,61 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|62|472|hex=red}} | {{increase}} 58 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña d'avientu de 1924|1924 (avientu)]] | 2.709.086 | 8,94 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|45|493|hex=red}} | {{decrease}} 17 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1928|1928]] | 3.264.793 | 10,62 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|54|491|hex=red}} | {{increase}} 9 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1930|1930]] | 4.590.160 | 13,13 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|77|577|hex=red}} | {{increase}} 23 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de xunetu de 1932|1932 (xunetu)]] | 5.282.636 | 14,32 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|89|608|hex=red}} | {{increase}} 12 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de payares de 1932|1932 (payares)]] | 5.980.239 | 16,86 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|100|584|hex=red}} | {{increase}} 11 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de marzu de 1933|1933]] | 4.848.058 | 12,32 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|81|647|hex=red}} | {{decrease}} 19 |} === Eleiciones al Bundestag === {| {{tablaguapa}} |- ! Comicios ! # de<br />votos direutos ! # de<br />votos per llista !% de<br />votos per llista !# d'escaños ! +/– |- ! [[Eleiciones federales d'Alemaña de 1949|1949]] | bgcolor="lightgrey"| | 1.361.706 | 5.7 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|15|402|hex=rede}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones federales d'Alemaña de 1953|1953]] | 611.317 | 607.860 | 2.2 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|509|hex=rede}} | {{decrease}} 15 |} == Ver tamién == * [[Lliga Espartaquista]] * [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP) * [[Partíu Comunista Obreru d'Alemaña]] (KAPD) * [[Partíu Comunista d'Alemaña/Marxistes–Leninistes]] (KPD/ML) * [[Partíu de los Trabayadores Socialistes d'Alemaña]] (SAPD) * [[Partíu Comunista d'Alemaña (Oposición)]] * [[Resistencia alemana al nazismu|Resistencia alemana]] * [[Revolución de Payares]] * [[Roter Frontkämpferbund]] (RFB) == Referencies == === Pie de páxina === {{llistaref|3}} === Bibliografía === *{{cita llibru |apellíu= Althaus|nome= Hans-Joachim |apellíu2= Berner|nome2= Hermann |apellíu3= ''et alii'' | enllaceautor= |títulu= Da ist nirgends nichts gewesen außer hier – Das rote Mössingen im Generalstreik gegen Hitler. Geschichte eines schwäbischen Arbeiterdorfes|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1982|editor= |editorial= Rotbuch-Verlag|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Benser|nome= Günter|enllaceautor= |títulu= Die KPD im Jahre der Befreiung. Vorbereitung und Aufbau der legalen kommunistischen Massenpartei (Jahreswende 1944/1945 bis Herbst 1945) |url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1985|editor= |editorial= Dietz Verlag|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Benz|nome= Wolfgang|apellíu2= Graml|nome2= Hermman|enllaceautor= |títulu= Sieglu XX. II. Europa dempués de la Segunda Guerra Mundial 1945-1982|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1986|editor= |editorial= Sieglu XXI d'España|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Broué|nome= Pierre|enllaceautor= |títulu= The German Revolution: 1917-1923|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2006|editor= |editorial= Haymarket Books|ubicación= Chicago|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Epstein|nome= Catherine |enllaceautor= |títulu= The last revolutionaries: German communists and their century|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2003|editor= |editorial= [[Harvard University Press]]|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Evans|nome= Richard J.|enllaceautor= |títulu= The Coming of the Third Reich|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2006|editor= |editorial= Penguin Press|allugamientu= Nueva York|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Fernbach|nome= David|enllaceautor= |títulu= In the Steps of Rosa Luxemburg: Selected Writings of Paul Levi|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2011|editor= |editorial= Haymarket Books|ubicación= Chicago|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Fülberth|nome= Georg|enllaceautor= |títulu= KPD und DKP. Zwei kommunistische Parteien in der arramen Periode kapitalistischer Entwicklung|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1990|editor= |editorial= Distel|allugamientu= Heilbronn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Johnson|nome= Paul |enllaceautor= |títulu= Tiempo Modernos|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2000|editor= |editorial= Vergara|allugamientu= Buenos Aires|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Lazitch|nome= Branko|apellíu2= Milorad M. |nome2=Drachkovitch |enllaceautor= |títulu= Biographical Dictionary of the Comintern: New, Revised, and Expanded Edition|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1986|editor= |editorial= Hoover Institution Press|allugamientu= Stanford|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Merson|nome= Allan|enllaceautor= |títulu= Kommunistischer Widerstand in Nazideutschland|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1999|editor= |editorial= Pahl-Rugenstein|allugamientu= Bonn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Nettl |nome= J.P. |enllaceautor= |títulu= Rosa Luxemburg: Abridged Edition Oxford|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1969|editor= |editorial= [[Oxford University Press]]|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= von Saldern |nome= Adelheid |enllaceautor= |títulu= The Challenge of Modernity: German Social and Cultural Studies, 1890-1960|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2002|editor= |editorial= University of Michigan Press|allugamientu= Múnich|isbn= 0-472-10986-3|capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Schönhoven |nome= Klaus |enllaceautor= |títulu= Reformismus und Radikalismus. Gespaltene Arbeiterbewegung im Weimarer Sozialstaat|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1989|editor= |editorial= Deutscher Taschenbuch-Verlag|allugamientu= Múnich|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Shirer|nome= William Lawrence|enllaceautor= |títulu= The rise and fall of the Third Reich; a history of Nazi Germany|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1960|editor= |editorial= Simon & Schuste|allugamientu= Digital General Collection|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Teichert|nome= Olaf|enllaceautor= |títulu= Die Sozialistische Einheitspartei Westberlins. Untersuchung der Steuerung der SEW durch die SEI |url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2011|editor= |editorial= Kassel University Press|allugamientu= Kassel|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Thomas |nome= Hugh|enllaceautor= |títulu= The Spanish Civil War|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= |editor= |editorial= Penguin|ubicación= Londres|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Przybylski|nome= Peter |enllaceautor= |títulu= Tatort Politbüro: Die Akte Honecker|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= |editor= |editorial= Rowohlt|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Winkler |nome= Heinrich August |enllaceautor= |títulu= Weimar, 1918-1933: Die Geschichte der ersten deutschen Demokratie|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1993|editor= |editorial= Beck|allugamientu= Múnich|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Winkler |nome= Heinrich August |enllaceautor= |títulu= Arbeiter und Arbeiterbewegung in der Weimarer Republik. Der Schein der Normalität. 1924-1930|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1985|editor= |editorial= Dietz|allugamientu= Bonn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Kommunistische Partei Deutschlands}} {{Tradubot|Partido Comunista de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíu Comunista d'Alemaña| ]] tss4yfxm7upq6dz4160dbkyxn1g7ehb 4379183 4379177 2025-06-24T16:37:56Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379183 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Partíu Comunista d'Alemaña''' (n'[[Idioma alemán|alemán]]: ''Kommunistische Partei Deutschlands'', embrivíu '''KPD''') foi un importante [[partíu políticu]] [[Alemaña|alemán]] d'ideoloxía comunista qu'esistió n'[[Alemaña]]. Mientres los años 1920 conocióse-yos como los "Espartaquistas", por cuenta de los sos oríxenes na [[Lliga Espartaquista]]. El KPD foi fundáu escontra'l final de la [[Primer guerra mundial]] polos socialistes y sectores socialdemócrates que s'oponíen a la guerra. Lideraos primeramente por [[Rosa Luxemburg]], dempués de la so muerte'l partíu viose cada vez más inclináu escontra'l [[Leninismu]] y darréu al [[Estalinismu]]. Mientres el periodu de la [[República de Weimar]], el KPD de normal llogró ente un 10 y 15 per cientu de los votos nes eleiciones al [[Reichstag (Parllamentu)|Reichstag]], y tamién llograba sacar representación nes eleiciones a los distintos parllamentos rexonales. Tres tomar del poder por [[Adolf Hitler]] y los nazis, les nueves autoridaes nun tardaron enforma tiempu en prohibir el partíu, que pasó automáticamente a la clandestinidá. Munchos de los sos militantes y dirixentes fueron encarcelaos poles autoridaes nazis y dalgunos d'ellos morrieron nos [[campos de concentración nazis|campos de concentración]]. A la fin de la Segunda Guerra Mundial, el partíu foi reconstituyíu otra vegada na Alemaña ocupada, anque en 1946 les sos seiciones na [[zona d'ocupación soviética]] se [[Fusión del KPD y del SPD|xunieron colos socialdemócrates]] pa formar el [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]] (SEI), que gobernaría la [[República Democrática Alemana]] (RDA). Na Alemaña occidental el partíu caltuvo un perfil baxu y acabó siendo prohibíu pol Tribunal constitucional en 1956. Tres la so illegalización, un gran númberu de partíos minoritarios reclamaron ser herederos del KPD. En 1968 dellos antiguos militantes comunistes llograron formar en 1968 el [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP), anque con escasa influencia. == Historia == === Periodu fundacional === Téunicamente, la so formación orixinal foi como grupu ''La Internacional'', basáu nun periódicu del mesmu nome que rápido foi suprimíu poles autoridaes. La corriente convertir na Lliga Espartaquista dempués de ser publicaes una serie d'artículos de [[Rosa Luxemburg]], la so teórica más preeminente, cola firma de "[[Espartaco]]". Cuando empezó'l periodu revolucionariu n'Alemaña escontra'l final de la Primer Guerra Mundial, munches seiciones del SPD xiraron a la izquierda y biforcáronse pa formar el [[Partíu Socialdemócrata Independiente d'Alemaña]] (USPD). La Lliga Espartaquista xunir al nuevu partíu como una corriente autónoma. Sicasí, llueu surdiría l'alderique sobre la necesidá de formar un [[Partíu Comunista]] n'Alemaña que llevara la mesma política, tuviera'l mesmu programa y aliárase a los bolxeviques de la [[Rusia soviética]]. De la mesma que la Lliga, los [[Comunistes Internacionales d'Alemaña]] (IKD), que llegaren a esta conclusión, tomaron parte na fundación del KPD. Cola esperiencia anterior col SPD y el USPD, y tamién coles mires de consiguir atraer a munchos obreros descontentos col cursu de la revolución hasta entós, los espartaquistas, xunto con grupos como los IKD, dieron en crear el Partíu Comunista d'Alemaña.<ref>Heinrich August Winkler (1993), páx. 55</ref> El Congresu fundacional tuvo llugar nel Conceyu de Berlín ente'l 30 d'avientu de 1918 y el 1 de xineru de 1919.<ref>J.P. Nettl (1969), páx. 472</ref> [[Ficheru:Flag of the Communist Party of Germany.svg|thumb|Bandera típica del KPD.]] El Partíu foi dirixíu nun empiezu por Rosa Luxemburg y [[Karl Liebknecht]], anque una parte importante de la militancia taba en desalcuerdu con delles de les sos posiciones, como la necesidá de trabayar nos [[sindicatu|sindicatos]] de clase mayoritarios o participar nel parllamentu alemán, el ''[[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]]''. El fracasu de la [[Revolución de Payares|Revolución]] en Berlín, llevada a cabu un mes dempués de la fundación del KPD, en xineru de [[1919]], foi realizáu en contra la instrucciones de Luxemburgu y Liebknecht. Los socialdemócrates sofitar nes milicies ultraderechistes ''[[Freikorps]]'' y no que quedaba del antiguu [[Exércitu Imperial Alemán]] pa suprimir la insurrección. Liebknecht y Luxemburgu fueron entós prindaos polos paramilitares, torturaos y finalmente asesinaos. Esti fechu supondría que mientres los siguientes años el KPD y el SPD caltuvieren un agriu enfrentamientu ente sigo. Dalgunos de los dirixentes más importantes d'esta dómina fueron [[Paul Levi]], [[Leo Jogiches]], [[Clara Zetkin]], [[Paul Frolich]], [[Hugo Eberlein]], [[Willi Münzenberg]], [[Franz Mehring]] y [[Ernst Meyer]]. En marzu de 1919 el KPD pasó a pertenecer a la [[Internacional Comunista]] (''Komintern''), dempués d'asistir a la celebración del so I Congresu Mundial en [[Petrográu]]. === La República de Weimar === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 102-00888, Berlin, Wahlwerbung für KPD.jpg|thumb|right|230px|Militantes del KPD partiendo propaganda en [[Berlín]] mientres les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña d'avientu de 1924|eleiciones de 1924]].]] A empiezos de los [[Años 1920]], el partíu entró nuna nueva fase. El fracasu de la revolución espartaquista y la fuerte represión sufierta pol partíu obligaron a los sos dirixentes a adoptar una nueva estratexa. Foi entós cuando [[Paul Levi]] tomó les riendes del partíu como'l principal líder del Partíu comunista.{{sfn|Fernbach|2011|p=7}} Levi asumió les riendes del KPD, nun momentu en que'l partíu atopábase güérfanu d'un lideralgu efectivu tres l'asesinatu o la desparición de Liebknecht, Luxemburgu y otros dirixentes. Nel Congresu de [[Heidelberg]], celebráu ente'l 20 y el 23 d'ochobre de 1919, el KPD decidió participar nel sistema parllamentariu y presentase a les eleiciones al Reichstag. Levi y la mayoría del partíu aprobaron la espulsión del sector ultra-izquierdista del partíu, munchos de los cualos acabaríen formando'l [[Partíu Comunista Obreru d'Alemaña]] (KAPD).{{sfn|Fernbach|2011|p=10}} Nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1920|eleiciones federales de 1920]] el KPD llogró 589.454 votos (2.09%) y 4 escaños, bien lloñe de les bones resultancies llograes pol SPD (103 escaños) y el USPD (83 escaños). A pesar del fracasu, mientres esta dómina Paul Levi asegurar de llevar al partíu lloñe de les polítiques que desaguaren nuna revolución inmediata, empobinándolo más escontra les mases de trabayadores. Estos esfuercios viéronse compensaos cuando una parte importante del USPD xunir al KPD tres el Congresu de Halle del USDP, polo qu'a partir d'esi momentu'l KPD pasó a ser un partíu de mases, per primer vegada, con alredor de 449.700 miembros.{{sfn|Fernbach|2011|p=13}} En 1920 el KPD asistió y encabezó la delegación alemana qu'asistió al 2º Congresu Mundial de la [[Internacional Comunista]] en Moscú.{{sfn|Fernbach|2011|p=13}} A empiezos de 1921 Levi dimitió de la direición del Partíu, siguíu tamién d'[[Ernst Däumig]], [[Clara Zetkin]], Otto Brass y Adolf Hoffman, que tamién dimitieron del Comité Central.{{sfn|Fernbach|2011|p=17}}{{sfn|Broué|2006|p=487}} Tou esto tuvo precedíu pola condena que realizara la Internacional Comunista a la postura de Levi en rellación a una disputa interna del [[Partíu Socialista Italianu|PSI]],{{sfn|Fernbach|2011|p=15}} y la posterior concesión que la Komintern fixo al KAPD, que llogró'l estatus de "seición simpatizante" de la Internacional Comunista.{{sfn|Fernbach|2011|p=14}} Consecuencia de la salida de Levi, amontar de forma considerable la influencia de [[Béla Kun]] nel KPD, y el partíu llanzó la llamada [[Aición de Marzu]] de 1921,{{sfn|Fernbach|2011|p=18}} una serie de revueltes entamaes por grupos comunistes, socialistes ya izquierdistes que fracasaron ante la respuesta gubernamental. La consiguiente represión policial afectó seriamente al partíu. [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-Z0127-305, Berlin 1927, Reichstreffen RFB, Thälmann, Leow.jpg|thumb|Thälmann y [[Willy Leow|Leow]], líderes del RFB, en Berlín (xunu de 1927).]] Dempués del fracasu de les sulevaciones, Levi foi espulsáu del Partíu Comunista por criticar públicamente la llinia política del partíu.{{sfn|Fernbach|2011|p=20}}{{sfn|Broué|2006|p=516}} A la salida de Levi asocedió-y un periodu de cierta inestabilidá nel lideralgu hasta la llegada d'[[Ernst Thälmann]], que n'ochobre de 1925 convertir en líder del partíu. Dende 1924 el KPD entamara la so propia milicia paramilitar de autodefensa, el ''[[Roter Frontkämpferbund]]'' (RFB), y en 1925 tamién consolidó una seición xuvenil: la [[Lliga de los Mozos Comunistes d'Alemaña]] (KJVD).<ref>Erich Honecker (1981). [books From my Life], Pergamon, ISBN 978-0-08-024532-4, páx. 16</ref> En 1928 el lideralgu de Thälmann viose bien cuestionáu pol ''[[Wittorf affair]]'', un escándalu de malversación de fondos qu'afectaba a un protexíu so, John Wittorf. Sicasí, la intervención del líder soviéticu [[Josif Stalin]] reforzó'l so lideralgu y supunxo una reestructuración interna del KPD, que tendió escontra una mayor [[Estalinismu|estalinización]]. Esi añu la direición espulsó a la llamada "[[Partíu Comunista d'Alemaña (Oposición)|Oposición del Partíu Comunista]]" (KPO),<ref>Branko Lazitch, M.M. Drachkovitch (1986), páxs. 42-43</ref> crítica cola direición exercida por Thälmann y partidaria de les idees de [[Bujarin]]. Col lideralgu internu consolidáu, mientres el 12º Congresu del KPD en 1929, [[Ernst Thälmann]] adoptó les tesis de la Internacional Comunista sobre'l ''[[Socialfascismo]]'' y pasó a l'aición con una política de confrontación col SPD. Thälmann, al igual que la ''Komintern'', sostenía que'l capitalismu taba entrando nuna [[Crac de 1929|fonda crisis]], y que los sindicatos izquierdistes y el SPD yeren organizaciones ''socialfascistas'', considerándoles el principal enemigu políticu del KPD.<ref>Heinrich August Winkler (1985), páx. 682</ref> La considerancia de que los socialdemócrates yeren en realidá "socialfascistas" caltener mientres dellos años, siquier hasta mediaos de la década de 1930.<ref>Klaus Schönhoven (1989), páx. 134</ref> Amás, el KPD tuvo que faer frente a otra amenaza: por esa dómina'l [[Partíu Nacionalsocialista Obreru Alemán]] d'Adolf Hitler, radicalmente [[anticomunista]], empezó a ganar un importante sofitu popular y los sos [[Sturmabteilung|milicies paramilitares]] empezaron a atacar a los comunistes. Nel periodu final de la [[República de Weimar]], el KPD caltúvose como una fuercia eleutoral sólida: nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de mayu de 1924|eleiciones de mayu de 1924]] el partíu llogró 3.693.280 de votos (12.61%) y 62 diputaos nel Reichstag lo que lo convirtió na cuarta fuercia político. Dempués de permanecer estabilizáu mientres el restu de la década de 1920, nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1930|eleiciones de 1930]] la so base eleutoral aumentó hasta los 4.590.160 de votos (13.13%) y 77 diputaos, convirtiéndose na tercer fuercia, por detrás de los socialdemócrates y de los nazis. Nes [[Eleiciones presidenciales d'Alemaña de 1932|eleiciones presidenciales de 1932]], Thälmann llogró un 13,2% de los votos mientres la primer vuelta. Consecuencia de la so creciente popularidá ente la base eleutoral izquierdista, en payares de 1932 la militancia del KPD aumentó de forma considerable y algamó 360.000 miembros.<ref name="p.39" /> Nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de payares de 1932|eleiciones celebraes]] esi mesmu mes el partíu llogró 5.980.239 de votos (16,86%) y 100 diputaos, lo que constituyó un gran ésitu. Ello ye que con esti importante aumentu de votos y parllamentarios (munchos d'ellos antiguos votantes socialdemócrates), los comunistes llograron averase al SPD (que llogró 121 parllamentarios).<ref>Heinrich August Winkler (1993), páx. 536</ref> Ello ye que tal que comenta [[William L. Shirer]], los socialdemócrates perdieron nestos comicios unos 750.000 votantes, aproximao'l mesmu númberu de votos que ganaron los comunistes.<ref>William L. Shirer (1960), páx. 172</ref> A pesar d'ello, nel mesmu periodu'l KPD siguió cola so política de considerar a los socialdemócrates como ''socialfascistas'', lo qu'en realidá suponía considerar al SPD como'l principal enemigu a bater. Esti planteamientu foi en parte una de les razones que torgaron la formación d'una posible alianza de la [[Izquierda política|esquierda]] alemana contra'l [[Partíu Nazi]], que naquel momentu yera la primer fuercia eleutoral del país y yá controlaba'l Reichstag, anque non el gobiernu del [[Reich alemán|Reich]]. Pela so parte, los socialdemócrates tampoco supieron cubicar l'amenaza real que suponíen Hitler y los nazis, y caltuvieron la so política tradicional. El canciller y líder de los socialdemócrates, [[Hermann Müller]], declarara que los comunistes yeren la mesma cosa que los nazis.<ref>Adelheid von Saldern (2002), páx. 78</ref> === El periodu del nazismu === [[Ficheru:Karl-Liebknecht-Haus SA.JPG|thumb|Les [[Sturmabteilung|SA]] nazis desfilando delantre de la [[Karl-Liebknecht-Haus]], en Berlín, el 22 de xineru de 1933.]] El 30 de xineru de 1933 el líder del [[Partíu nazi]], [[Adolf Hitler]], foi nomáu canciller pol presidente Hindenburg. El KPD y los sindicatos reaccionaron cola convocatoria d'una fuelga xeneral.<ref>Hans-Joachim Althaus ''et alii'' (1982), páx. 229</ref> Nun pasó enforma tiempu en que los nazis incluyeron a los comunistes y los socialdemócrates ente los sos principales enemigos a esaniciar. La represión del movimientu comunista viose "legitimada" tres el [[quema del Reichstag|quema del ''Reichstag'']], incidente que "resultó bien conveniente pal nuevu gobiernu".<ref>Paul Johnson (2000), páx. 221</ref> Los nazis acusaron públicamente a los comunistes de ser responsables de la quema y crearon un clima de mieu ya histeria cola falsa acusación de que los comunistes taben preparando empecipiar una guerra civil.<ref>William L. Shirer (1960), páx. 194</ref> La Quema del Reichstag tamién dexó al gobiernu Hitler aprobar un [[Decretu de la quema del Reichstag|decretu especial]] que llevó a la detención del líder comunista Ernst Thälmann y d'otros 4000 líderes y/o militantes del KPD.<ref>Richard J. Evans (2004), páx. 331</ref> Neses condiciones el partíu allegó a les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de marzu de 1933|eleiciones de 1933]], nes cualos, a pesar de la campaña de violencia y intimidación de los nazis, los comunistes llograron caltenese inda como la tercer fuercia político: el KPD llogró 4.848.058 votos (12,32%) y 81 escaños nel parllamentu. Sicasí, la llamada ''[[Llei Habilitante de 1933|Llei Habilitante]]'', que llegalmente apurrió a Hitler poderes absolutos pa poder gobernar, foi votada nel Reichstag dempués de que'l grupu de diputaos comunistes fueren arrestaos y encarcelaos. Col partíu práuticamente desapaecíu de la vida pública, el 26 de mayu de 1933 el gobiernu nazi decretó la espropiación de los bienes del KPD.<ref>[http://www.verfassungen.de/de/de33-45/parteivermoegen33.htm Gesetz über die Einziehung kommunistischen Vermögens, vom 26. Mai 1933]</ref> El KPD camudó de táctica tres la llegada de los nazis al poder. Munchos de los sos militantes, simpatizantes y dirixentes fueron encarcelaos en Campos de concentración, torturaos y asesinaos, como asocedió con dirixentes como [[Ernst Thälmann]] o [[Werner Seelenbinder]], que amás yeren [[xudíos]]. Otros líderes del partíu llograron partir al exiliu, como [[Walter Ulbricht]], o sobrevivieron a la prisión, como [[Erich Honecker]].<ref>Peter Przybylski (1991), páxs. 55–65</ref> Nel interior, la resistencia comunista quedó bien frayada, pero ensin escastar del tou, y hubo militantes como [[Dagobert Biermann]] que siguieron cola actividá del KPD de forma clandestina, anque esto significara acabar en prisión o inclusive executaos. L'historiador británicu Allan Merson cifró nunos 25.000-30.000 los comunistes alemanes que fueron asesinaos, executaos o muertos mientres la so detención, y nunos 150.000 los que fueron encarcelaos en dalgún momentu mientres el réxime nazi.<ref>Allan Merson (1999), páx. 293</ref> Más de 3000<ref>Hugh Thomas (2003), páxs. 941-945</ref> comunistes alemanes participaron na [[Guerra Civil Española]] en sofitu del [[Bandu republicanu]], enrolados nes [[Brigaes Internacionales]]. === La Guerra fría === En 1945, tres el final de la [[Segunda Guerra Mundial]], el KPD foi nuevamente llegalizáu poles autoridaes militares aliaes. Dende la Xunión Soviética y otros llugares del exiliu tornaron dirixentes y militantes, como foi'l casu de Wilhelm Pieck, Walter Ulbricht o [[Anton Ackermann]]. L'Alemaña ocupada poles potencies aliaes quedó estremada en cuatro zones d'ocupación. N'ochobre de 1945 el KPD tenía en Berlín y la zona d'ocupación soviética unos 248.817 militantes,<ref>Günter Benser (1985), páx. 276</ref> ente que a finales d'añu nos trés zones d'ocupación occidentales el partíu tenía unos 130.000 miembros.<ref>Olaf Teichert (2011), páx. 21</ref> Nesi contestu, un añu dempués les organizaciones del SPD y el KPD na [[zona d'ocupación soviética]] alcordaron xunise pa de la mesma formar el [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]] (SEI),<ref>Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986), páx. 117</ref> una poderosa fuercia con más d'un millón de militantes que se convirtió na fuercia político más votada nes [[Eleiciones de la zona d'ocupación soviética de 1946|eleiciones celebraes]] esi mesmu añu (1946) na zona soviética. Darréu, en 1949, la zona soviética acabaría convirtiéndose na [[República Democrática Alemana]] (RDA), un nuevu estáu nel que la SEDE caltuvo'l monopoliu del poder hasta [[1990]], anque cola coesistencia d'otros partíos políticos. Na [[Alemaña Occidental|República Federal d'Alemaña]], tamién creada en 1949, el KPD caltuvo una presencia relevante; nes [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|eleiciones]] celebraes esi mesmu añu, el KPD llogró 1.361.706 votos (5,7%) y 15 escaños nel ''Bundestag''. [[Max Reimann]] convertir nel nuevu home fuerte del KPD na Alemaña occidental. Sicasí, en [[1956]] el partíu foi illegalizáu pola Corte Constitucional Federal, como parte d'una ofensiva xeneral nel contestu de la [[Guerra Fría]] contra les organizaciones comunistes. Aquel día la militancia del partíu había ablayáu enforma, cuntándose unos 78.000 miembros escontra 1956.<ref>Dietrich Staritz. "Die Kommunistische Partei Deutschlands", en Richard Stoss (1983). ''Parteien-Handbuch'', Opladen, páx. 1666</ref> A esto xuníase que dende les [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|eleiciones de 1953]] el partíu perdiera la so representación nel ''Bundestag'', lo que lo convirtió nuna fuercia extra-parllamentaria. De resultes de la prohibición, los comunistes hubieron de participar nos comicios al traviés d'otres candidatures, como la ''[[Deutsche Friedens-Union]]'' (DFU) en 1961.<ref name="p.94">Georg Fülberth (1990), páx. 94</ref> N'otros casos, como nes [[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1957|eleiciones de 1957]], el KPD pidió'l votu pol SPD.<ref name="p.94" /> Más tarde, en [[1968]], parte de la so militancia llogró fundar el [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP) cola autorización de les autoridaes alemanes, partíu qu'entá güei esiste, anque ensin llegar a tener la influencia que l'históricu KPD tuvo nel so día. == Organización == Mientres los años 1920 el partíu operó so los principios del [[centralismu democráticu]], polo que l'organismu executivu del partíu foi'l Congresu, que s'axuntaba siquier una vegada al añu.<ref>P. Broue (2006), páx. 635</ref> Ente los congresos celebraos, el lideralgu del partíu moraba nel [[Comité Central]] (''Zentralkomitee'', ZK) —escoyíu en cada congresu—, que taba formáu tantu por miembros de la direición (''Zentrale'') como por representantes escoyíos pola militancia, al traviés de los distritos a los que representaben.<ref>P. Broue (2006), páxs. 635-636</ref> Estos representantes escoyíos pola militancia teníen de dar cunta ante los sos eleutores de les sos aiciones, lo que podía traducise na so destitución si los eleutores nun taben satisfechos colos mesmos.<ref>P. Broue (2006), páx. 864</ref> Mientres los sos primeros años d'esistencia'l KPD emplegó a alredor de 200 trabayadores a tiempu completo, que, tal que l'historiador P. Broue señala, "recibíen la paga d'un trabayador permediu cualificáu y nun teníen privilexos, amás de ser los primeres en poder ser arrestaos, procesaos y condergaos; en casu d'haber tiroteos, tamién yeren los primeres en cayer abatíos".<ref>P. Broue (2006), páxs. 863-864</ref> == Resultaos eleutorales == [[Ficheru:Schluss mit diesem System - Wahlplakat der KPD, 1932.jpg|thumb|right|200px|Póster eleutoral del KPD pa les [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de xunetu de 1932|eleiciones de 1932]].]] === Eleiciones al Reichstag === {| {{tablaguapa}} |- ! Comicios ! # de votos ! % de votos ! # d'escaños ! +/– |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1920|1920]] | 589.454 | 2,09 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|4|459|hex=red}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de mayu de 1924|1924 (mayu)]] | 3.693.280 | 12,61 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|62|472|hex=red}} | {{increase}} 58 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña d'avientu de 1924|1924 (avientu)]] | 2.709.086 | 8,94 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|45|493|hex=red}} | {{decrease}} 17 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1928|1928]] | 3.264.793 | 10,62 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|54|491|hex=red}} | {{increase}} 9 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1930|1930]] | 4.590.160 | 13,13 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|77|577|hex=red}} | {{increase}} 23 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de xunetu de 1932|1932 (xunetu)]] | 5.282.636 | 14,32 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|89|608|hex=red}} | {{increase}} 12 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de payares de 1932|1932 (payares)]] | 5.980.239 | 16,86 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|100|584|hex=red}} | {{increase}} 11 |- ! [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de marzu de 1933|1933]] | 4.848.058 | 12,32 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|81|647|hex=red}} | {{decrease}} 19 |} === Eleiciones al Bundestag === {| {{tablaguapa}} |- ! Comicios ! # de<br />votos direutos ! # de<br />votos per llista !% de<br />votos per llista !# d'escaños ! +/– |- ! [[Eleiciones federales d'Alemaña de 1949|1949]] | bgcolor="lightgrey"| | 1.361.706 | 5.7 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|15|402|hex=red}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones federales d'Alemaña de 1953|1953]] | 611.317 | 607.860 | 2.2 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|509|hex=red}} | {{decrease}} 15 |} == Ver tamién == * [[Lliga Espartaquista]] * [[Partíu Comunista Alemán]] (DKP) * [[Partíu Comunista Obreru d'Alemaña]] (KAPD) * [[Partíu Comunista d'Alemaña/Marxistes–Leninistes]] (KPD/ML) * [[Partíu de los Trabayadores Socialistes d'Alemaña]] (SAPD) * [[Partíu Comunista d'Alemaña (Oposición)]] * [[Resistencia alemana al nazismu|Resistencia alemana]] * [[Revolución de Payares]] * [[Roter Frontkämpferbund]] (RFB) == Referencies == === Pie de páxina === {{llistaref|3}} === Bibliografía === *{{cita llibru |apellíu= Althaus|nome= Hans-Joachim |apellíu2= Berner|nome2= Hermann |apellíu3= ''et alii'' | enllaceautor= |títulu= Da ist nirgends nichts gewesen außer hier – Das rote Mössingen im Generalstreik gegen Hitler. Geschichte eines schwäbischen Arbeiterdorfes|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1982|editor= |editorial= Rotbuch-Verlag|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Benser|nome= Günter|enllaceautor= |títulu= Die KPD im Jahre der Befreiung. Vorbereitung und Aufbau der legalen kommunistischen Massenpartei (Jahreswende 1944/1945 bis Herbst 1945) |url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1985|editor= |editorial= Dietz Verlag|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Benz|nome= Wolfgang|apellíu2= Graml|nome2= Hermman|enllaceautor= |títulu= Sieglu XX. II. Europa dempués de la Segunda Guerra Mundial 1945-1982|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1986|editor= |editorial= Sieglu XXI d'España|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Broué|nome= Pierre|enllaceautor= |títulu= The German Revolution: 1917-1923|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2006|editor= |editorial= Haymarket Books|ubicación= Chicago|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Epstein|nome= Catherine |enllaceautor= |títulu= The last revolutionaries: German communists and their century|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2003|editor= |editorial= [[Harvard University Press]]|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Evans|nome= Richard J.|enllaceautor= |títulu= The Coming of the Third Reich|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2006|editor= |editorial= Penguin Press|allugamientu= Nueva York|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Fernbach|nome= David|enllaceautor= |títulu= In the Steps of Rosa Luxemburg: Selected Writings of Paul Levi|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2011|editor= |editorial= Haymarket Books|ubicación= Chicago|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Fülberth|nome= Georg|enllaceautor= |títulu= KPD und DKP. Zwei kommunistische Parteien in der arramen Periode kapitalistischer Entwicklung|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1990|editor= |editorial= Distel|allugamientu= Heilbronn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Johnson|nome= Paul |enllaceautor= |títulu= Tiempo Modernos|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2000|editor= |editorial= Vergara|allugamientu= Buenos Aires|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Lazitch|nome= Branko|apellíu2= Milorad M. |nome2=Drachkovitch |enllaceautor= |títulu= Biographical Dictionary of the Comintern: New, Revised, and Expanded Edition|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1986|editor= |editorial= Hoover Institution Press|allugamientu= Stanford|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Merson|nome= Allan|enllaceautor= |títulu= Kommunistischer Widerstand in Nazideutschland|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1999|editor= |editorial= Pahl-Rugenstein|allugamientu= Bonn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Nettl |nome= J.P. |enllaceautor= |títulu= Rosa Luxemburg: Abridged Edition Oxford|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1969|editor= |editorial= [[Oxford University Press]]|allugamientu= |isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= von Saldern |nome= Adelheid |enllaceautor= |títulu= The Challenge of Modernity: German Social and Cultural Studies, 1890-1960|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2002|editor= |editorial= University of Michigan Press|allugamientu= Múnich|isbn= 0-472-10986-3|capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Schönhoven |nome= Klaus |enllaceautor= |títulu= Reformismus und Radikalismus. Gespaltene Arbeiterbewegung im Weimarer Sozialstaat|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1989|editor= |editorial= Deutscher Taschenbuch-Verlag|allugamientu= Múnich|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Shirer|nome= William Lawrence|enllaceautor= |títulu= The rise and fall of the Third Reich; a history of Nazi Germany|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1960|editor= |editorial= Simon & Schuste|allugamientu= Digital General Collection|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Teichert|nome= Olaf|enllaceautor= |títulu= Die Sozialistische Einheitspartei Westberlins. Untersuchung der Steuerung der SEW durch die SEI |url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 2011|editor= |editorial= Kassel University Press|allugamientu= Kassel|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Thomas |nome= Hugh|enllaceautor= |títulu= The Spanish Civil War|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= |editor= |editorial= Penguin|ubicación= Londres|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Przybylski|nome= Peter |enllaceautor= |títulu= Tatort Politbüro: Die Akte Honecker|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= |editor= |editorial= Rowohlt|ubicación= Berlín|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Winkler |nome= Heinrich August |enllaceautor= |títulu= Weimar, 1918-1933: Die Geschichte der ersten deutschen Demokratie|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1993|editor= |editorial= Beck|allugamientu= Múnich|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} *{{cita llibru |apellíu= Winkler |nome= Heinrich August |enllaceautor= |títulu= Arbeiter und Arbeiterbewegung in der Weimarer Republik. Der Schein der Normalität. 1924-1930|url= |idioma= |otros= |edición= |añu= 1985|editor= |editorial= Dietz|allugamientu= Bonn|isbn= |capítulu= |páxina= |cita= }} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Kommunistische Partei Deutschlands}} {{Tradubot|Partido Comunista de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíu Comunista d'Alemaña| ]] ten43c9nhn3wtyflp4pxykij9jn7ja9 0 117326 4379184 4357425 2025-06-24T16:38:02Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379184 wikitext text/x-wiki {{Ficha de partíu políticu | nome = Partíu Comunista de la Federación Rusa | nome_nativu = Коммунистическая партия Российской Федерации | color = #D70000 | imaxe = КПРФ Logo.svg | pie = | presidente = | secretariu = [[Guennadi Ziugánov]] | líder = | voceru = | fundación = {{fecha|14|02|1993}} | disolución = | ideoloxía = [[Comunismu]]{{Sfn|Kuzio|2014|p=196}}<br />[[Marxismo-leninismu]]<ref name="Programa del PCFR (2008)">{{cita web|url=http://cprf.ru/party-program/|títulu=Programa del PCFR (2008) (n'inglés)|obra=kprf.ru}}</ref><br />[[Socialismu]]<ref name="Programa del PCFR (2008)"></ref><br />[[Internacionalismu]]<ref name="Programa del PCFR (2008)"></ref><ref name="Thousands pay_1">{{cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/2822029.stm |títulu=Thousands pay respects to Stalin |fechaaccesu=6 de xunu de 2008 |editorial=BBC News |fecha=6 de marzu de 2003 }}</ref> | posición = [[Izquierda]] | coalición = | partíos = | see = [[Maly Sukharevski Pereulok]] , casa 3, edificiu 1, 103051 ([[Moscú]]) | país = {{RUS}} | aparición = | juventud = [[Lliga Leninista de Mozos Comunistes de la Federación Rusa]] (Komsomol) | rexonal = [[Unión de Partíos Comunistes - Partíu Comunista de la Xunión Soviética]] (UPC-PCUS) | internacional = [[Alcuentru Internacional de Partíos Comunistes y Obreros]] (EIPCO) |escaños1_títulu= [[Duma del Estáu|Escaños na Duma]] |escaños1 ={{Ficha de partíu políticu/escaños|42|450|hex=red}} | escaño2_títulu = [[Conseyu de la Federación]] | escaños2 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|2|170|hex=red}} |escaño3_títulu= Escaño nos parllamentos rexonales |escaños3 ={{Ficha de partíu políticu/escaños|460|3980|hex=red}} | escaño4_títulu = [[Xefes de suxetos federales de Rusia|Xefes federales]] | escaños4 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|2|83|hex=red}} | web = [http://www.kprf.ru/ www.kprf.ru] | publicación = ''[[Pravda]]'' | notes = }} El '''Partíu Comunista de la Federación Rusa''' ({{Lang-ru|Коммунистическая партия Российской Федерации}}, КПРФ, [[treslliteráu]]: Kommunistícheskaya Pártiya Rossíyskoi Federátsii) ye un partíu políticu rusu d'ideoloxía [[marxismo-leninismu|marxista-leninista]]. Ye'l segundu mayor partíu políticu na Federación de Rusia y considerar socesor del KP RSFSR, la seición rusa del [[Partíu Comunista de la Xunión Soviética]]. Forma parte de la [[Unión de Partíos Comunistes]], una organización qu'apigura a los principales [[Partíu Comunista|partíos comunistes]] de países que formaben parte de l'antigua [[Xunión Soviética]]. En toles eleiciones presidenciales dende la [[disolución de la Xunión Soviética]], el candidatu comunista terminó en segundu llugar. Dende 2008 el Partíu Comunista sigue siendo'l segundu partíu más grande en [[Rusia]], según el mayor partíu d'oposición. El Serviciu de Rexistru Federal de Rusia diz que 164.546 votantes rexistráronse nel Gobiernu como los miembros del PCFR.<ref>{{cita web |url=http://www.rosregistr.ru/index.php?menu=3010000000&id_part=6|títulu=Serviciu Federal de Rexistru de la Federación de Rusia|fechaaccesu=31 de marzu de 2017 }}</ref> == Historia == === Fundación y primeros años === El PCFR foi fundáu en [[febreru]] de [[1993]] nun II Congresu Estraordinariu, declarándose a sigo mesmu como "el socesor del [[Partíu Comunista de Rusia]]".<ref>American University (Washington, D.C.), y Moskovskiĭ gosudarstvennyĭ universitet im. M.V. Lomonosova. ''[https://books.google.com/books?id=BMxDAQAAIAAJ Demokratizatsiya: Diariu de la Democratización Post-Soviética]'', Volume 4. Washington, D.C.: Quality Press of the Southern Tier Inc, 1996. p. 174</ref> El so líder, [[Gennadi Ziugánov]], cofundador del Partíu a principios de [[1993]] xunto a otros ex altos cargos de la [[Xunión Soviética]] como [[Yegor Ligachov]] y [[Anatoli Lukyánov]], ente otros. Ziugánov foi un críticu d'[[Aleksandr Nikoláyevich Yákovlev|Aleksandr Yákovlev]], el "padrín de la [[glásnost]]", nel [[Comité Central del Partíu Comunista de la Xunión Soviética]] (PCUS), y tres el [[colapsu de la URSS]] en [[1991]] fíxose activu nel movimientu "nacional-patrióticu" rusu,<ref>{{cita web|url=http://www.heritage.org/research/russiaandeurasia/fyi108.cfm|títulu=Who Are You, Comrade Zyuganov?|fechaaccesu=31 de marzu de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091223045532/http://www.heritage.org/research/russiaandeurasia/fyi108.cfm|fechaarchivu=23 d'avientu de 2009}}</ref><ref>{{cita llibru|url=https://books.googleru/books?id=_1kkQYEq_P0C&pg=PA69&lpg=PA69&dq=Zyuganov+national-patriotic+movement&source=bl&ots=M8UxqcUtRu&sig=OQfk3V6pdxyZf1iI5YBgUoPhz0c&hl=ru&ei=mb2-SZurDODZmQfm9LiwDg&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result |títulu=The Communist Party in Post-Soviet Russia, by ''Luke March''. |editorial=Books.google.ru |fecha= |fechaaccesu=19 de febreru de 2011}}</ref> siendo'l presidente del [[Frente de Salvación Nacional (Rusia)|Frente de Salvación Nacional]] (por eso dellos autores calificar de [[Nacionalismu|nacionalista]]<ref>{{cita llibru|url=https://books.google.com/books?id=8wdQj-XmW4UC&pg=PA179&dq=communist+party+of+russian+federation+nationalist |títulu=Russian politics and society - Google Books |editorial=Books.google.com |fecha= |fechaaccesu=19 de febreru de 2011}}</ref>). Ente los primeros collaboradores esternos del PCFR taba'l filósofu [[Eurasianismo|eurasianista]] [[Aleksandr Dugin]], qu'ayudó a redactar los primeros documentos del Partíu y emburrió al mesmu na direición del [[nacionalismu]].{{ensin referencies}} Llogró'l 12,4% de los votos a la [[Duma]] nes primeres [[Eleiciones llexislatives de Rusia de 1993|eleiciones llexislatives de 1993]], y darréu llogró una fuerte crecedera, más que nengún otru partíu, llogrando'l 22% nes [[Eleiciones llexislatives de Rusia de 1995|eleiciones llexislatives de 1995]]. === La Unión Popular Patriótica de Rusia === El [[7 d'agostu]] de [[1996]] el PCFR impulsó un nuevu [[Izquierda política|movimientu d'izquierdes]]: la [[Unión Popular Patriótica de Rusia]] (UPPR), qu'apiguraba a más de 30 organizaciones [[Socialismu|socialista]],<ref>[https://elpais.com/diario/1996/08/08/internacional/839455204_850215.html Ziugánov, escoyíu líder de la Unión Popular Patriótica], ''El País'', 8 d'agostu de 1996.</ref> como la [[Unión de tol Pueblu Rusu]], liderada por [[Serguéi Baburin]]. Foi sofitada pol destacáu intelectual [[Aleksandr Zinóviev]] (un antiguu [[disidente]] soviéticu que se convirtió en partidariu del [[comunismu]] nel momentu de la [[Perestroika]]). Otru prominente partidariu del PCFR ye'l [[físicu]] [[Zhorés Alfiórov]], quien recibió'l [[Premiu Nobel de Física]] nel añu [[2000]]. Ziugánov foi'l candidatu a la [[Presidente de Rusia|Presidencia de la Federación Rusa]] nes [[Eleiciones presidenciales de Rusia de 1996|eleiciones presidenciales de 1996]], nes que llogró'l 32% de los votos, apenes per debaxo de [[Boris Yeltsin]] con 35%. Nes [[Eleiciones parllamentaries de Rusia de 1999|eleiciones parllamentaries de 1999]] el PCFR llogró'l 24% de los votos. Nes [[Eleiciones presidenciales de Rusia de 2000|eleiciones presidenciales del añu 2000]] el PCFR volvió allegar na Unión Popular Patriótica, con Ziugánov como candidatu. Sicasí, los votos amenorgar llixeramente a un 29%, llogrando [[Vladímir Putin]] una aplastante victoria col 53% de los votos. === Cayida y recuperación eleutoral === Los sofitos eleutorales del PCFR menguaron considerablemente nes [[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2003|eleiciones llexislatives de 2003]], nes que los comunistes llograron práuticamente la metá de los votos llograos nos anteriores comicios, llegando malapenes el 13%, con 51 de los 450 escaños. Ziugánov describió aquelles eleiciones como un ''"espectáculu repugnante"'', y acusó al [[Kremlin]] de crear un "partíu [[Pueblu Potemkin|Potiomkin]]" ([[Rodina]]) pa roba-y los sos votos. Ente los ex-miembros del PCFR atópense munchos políticos populares, que se dixebraron dempués de que les sos ambiciones nel partíu principal topetaron coles de Ziugánov, quien tenía un mayor sofitu. [[Gennadi Selezniov]] en [[2001]], [[Serguéi Gláziev]] en [[2003]] y [[Gennadi Semiguin]] en [[2004]] fueron los más notables "disidentes". Delles comentaristes políticos caractericen l'ala dominante de Ziugánov nel PCFR como "nacionalista"<ref>Ethnic Nationalism in the Russian Federation por Anatoly M. Khazanov; Daedalus, Vol. 126, 1997</ref> o de 'popular-patrióticu' (términu que de cutiu ye utilizáu polos mesmos militantes del Partíu), en llugar de [[marxista-leninista]] (entendiendo'l términu de manera ortodoxa). Otru observadores consideren que namái la minoritaria fracción de [[Richard Kosolápov]] ye realmente comunista ideológicamente.<ref>{{cita web |autor=Andrey Shabaev |url=http://www.partinform.ru/ros_mn/rm_5.htm |títulu=Российская многопартийность. Глава 5 |editorial=Partinform.ru |fecha= |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150924064723/http://www.partinform.ru/ros_mn/rm_5.htm |fechaarchivu=2015-09-24 }}</ref> Una fracción criticó la decisión de llevar como candidatos a "[[Riqueza|millonarios]]" (como [[Serguéi Sobko]], direutor xeneral y dueñu de la empresa TEKHOS) nes llistes del PCFR, daqué que foi vistu como una contradicción cola ideoloxía comunista y les polítiques antioligárquicas del Partíu. En [[xunetu]] de [[2004]] una fracción desvenceyada escoyó a [[Vladímir Tíjonov]] como'l so líder. La fracción más tarde fundó'l [[Partíu Comunista del Futuru de toa Rusia]], pero la operación nun tuvo ésitu y apocayá el partíu de Tíjonov suspendió les operaciones actives, buscando un regresu al PCFR. Nes [[Eleiciones presidenciales de Rusia de 2004|eleiciones presidenciales]] celebraes el [[14 de marzu]] de [[2004]] el sofitu a Putin xubió al 71% y el candidatu que sofitaba'l PCFR, [[Nikolái Jaritónov]], llogró apenes el 14% de los votos. Jaritónov, miembru destacáu del [[Partíu Agrariu Rusu]], yera consideráu un candidatu "simbólicu", polo qu'ésti foi un resultancia meyor de esperar, amosando que'l PCFR inda tenía una importante base de sofitu. En [[febreru]] de [[2005]] el PCFR llogró bater a [[Rusia Xunida]], el partíu oficialista del [[Kremlin]], nes eleiciones pa la llexislatura rexonal del [[Nenetsia|Distritu Autónomu de Nenetsia]], llogrando'l 27% del votu popular. Nes eleiciones pa la [[Duma]] celebraes el [[4 d'avientu]] de [[2005]], el PCFR llogró'l 16,75% y 4 escaños. Este foi'l meyor resultáu pa los comunistes rusos en [[Moscú]]. D'acordies con dellos observadores, l'ausencia del partíu [[Rodina]] contribuyó al ésitu de los comunistes. [[Imaxe:XIII съезд КПРФ.JPG|thumb|Celebración del XIII Congresu del PCFR en [[Moscú]], 2008.]] El [[11 de marzu]] de [[2007]] celebráronse les eleiciones pa llexislatures rexonales y locales. El PCFR tuvo un resultáu bien bona y aumentó los sos votos na mayoría de los territorios; llogró'l segundu llugar nel [[Óblast d'Oriol]] (23.78%), el [[Óblast de Omsk]] (22,58%), el [[Óblast de Pskov]] (19.21%), el [[Óblast de Samara]] (18,87%), el [[Óblast de Moscú]] (18,80%), el [[Óblast de Múrmansk]] (17.51%) y el [[Óblast de Tomsk]] (13.37%).<ref>{{cita web|url=http://www.cprf.ru/news/party_news/48021.html|títulu=??????????? ???? ????|editorial=Cprf.ru|fecha=|fechaaccesu=19 de febreru de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070323162848/http://www.cprf.ru/news/party_news/48021.html|fechaarchivu=23 de marzu de 2007}}</ref> Estes resultancies demostraron que los comunistes consolidábense como'l partíu d'oposición más importante de [[Rusia]]. El [[21 de mayu]] de [[2007]] el PCFR llogró un importante ésitu nes eleiciones municipales de [[Volgográu]]. El candidatu comunista [[Román Grebénnikov]] foi electu como alcalde col 32'47% de los votos. Grebénnikov ye l'alcalde más nuevu d'una capital rexonal de [[Rusia]]. Sicasí, desque ésti camudó la so llealtá a [[Rusia Xunida]], agafó a munchos comunistes que lu acusen d'usar el PCFR como una ferramienta pa ser escoyíu alcalde. El PCFR tamién foi sofitáu pola [[Unión del Pueblu]] (dende [[2008]] forma parte del partíu [[Unión de tol Pueblu Rusu]]) de [[Serguéi Baburin]] pa les [[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2007|eleiciones llexislatives ruses de 2007]],<ref>{{cita web |autor=Andrey Shabaev |url=http://www.partinform.ru/new.htm |títulu=Партинформ. Материал последнего номера |editorial=Partinform.ru |fecha= |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110309025708/http://www.partinform.ru/new.htm |fechaarchivu=2011-03-09 }}</ref> nes que llogró un 11,6% de los votos y un leve descensu en puntos porcentuales, anque la eleición resultó nun aumentu nel númberu de votos llograos pol Partíu (más de 8 millones) y nel númberu d'escaños ocupaos pol mesmu. El PCFR esfrutó d'un altu sofitu nel [[Óblast de Tambov]] (19.17%), el [[Óblast d'Oriol]] (17.58%) y nel [[Óblast de Briansk]] (17.09%). === Denuncies por fraude eleutoral === Nes [[Eleiciones presidenciales de Rusia de 2008|eleiciones presidenciales de 2008]] Ziugánov presentóse nuevamente como candidatu a la presidencia, llogrando'l segundu llugar con un 17,8% (13,243,550 votos). Ziugánov inclusive llogró vencer a [[Dmitri Medvédev]], el candidatu de [[Rusia Xunida]], en dellos pequeños pueblos y ciudaes. Dempués de la eleición, Ziugánov dixo que los sos partidarios habíen descubiertu numberoses irregularidaes y que tendríen de llograr siquier el 30% de los votos, amestando que pondríen n'entredichu los resultaos nos tribunales. Delles selmanes más tarde, la Comisión Eleutoral Central de Rusia almitió que la mayoría de les quexes del PCFR al respective de les violaciones mientres les eleiciones fueron bien fundaes y xustificaes,<ref>[https://web.archive.org/web/20080322194215/http://www.russiatoday.ru/news/news/22465 ]</ref> pero nun camudaría la resultancia de les votaciones. El [[7 d'abril]] de [[2011]], el candidatu comunista [[Ilyá Potápov]] ganó les eleiciones municipales na ciudá de [[Berdsk]], con una victoria aplastante sobre'l candidatu de [[Rusia Xunida]]. Tres les [[Eleiciones presidenciales de Rusia de 2012|eleiciones presidenciales de 2012]] el PCFR denunció les irregularidaes eleutorales nes [[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2011|eleiciones llexislatives ruses de 2011]], participando nes [[Protestes en Rusia de 2011|manifestaciones masives d'avientu de 2011]]. [[Iván Mélnikov]], responsable de la oficina de campaña del Comité Central del PCFR, defendió a los manifestantes que salíen a la cai a denunciar el fraude, yá que nun creíen na victoria de Putin porque ''"nun conocíen a naide que votara per Rusia Xunida"''. Sicasí, el Partíu tamién denunció la esistencia d'elementos ultraliberales que trataben de sacar provechu políticu de los disturbios. == Ideoloxía == La ideoloxía oficial del partíu ye'l [[marxismo-leninismu]] y el [[socialismu]]. A diferencia del PCUS dempués de [[Discursu secretu|1956]], el PCFR celebra'l gobiernu de [[Stalin]].<ref name="Thousands pay_1">{{cita noticia |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/2822029.stm |títulu=Thousands pay respects to Stalin |fechaaccesu=6 de xunu de 2008 |editorial=BBC News |fecha=6 de marzu de 2003 }}</ref> N'ocasión del cumpleaños de Stalin, el [[21 d'avientu]] de [[2010]] Ziugánov pidió la "re-[[Estalinismu|estalinización]]" de la sociedá rusa nuna carta abierta al entós presidente [[Dmitri Medvédev]].<ref>{{cita noticia|url=http://www.news.com.au/breaking-news/communists-lay-carnations-for-stalin/story-y6frfku0-1225974765203|títulu=Communists lay carnations for Stalin|editorial=[[Agence France-Presse|AFP]]|fecha=22 d'avientu de 2010|fechaaccesu=21 d'avientu de 2010}}</ref> Según un voceru del partíu en [[2011]], el PCFR estrémase fuertemente d'elementos lliberales acomuñaos coles [[Protestes en Rusia de 2011|protestes ruses de 2011]].<ref name="NYTCommunist"/> == Resultaos eleutorales == [[Ficheru:Kprfelection-2.png|350px|thumb|Resultaos del PCFR nes eleiciones llexislatives.]] {| class="standard" cellpadding=2 border=1 style="float: left; margin-right: 2em;" |+ '''Resultaos del PCFR n'eleiciones llexislatives rexonales''' |- ! Rexón ! style="text-align:right;"|2003-2005 <br /> % ! style="text-align:right;"|2009 <br /> % |- | [[Óblast d'Arkhangelsk]] | style="text-align:right;"|8.61 | style="text-align:right;"|16.67 |- | [[Óblast de Briansk]] | style="text-align:right;"|18.57 | style="text-align:right;"|22.76 |- | [[Óblast de Vladímir]] | style="text-align:right;"|20.33 | style="text-align:right;"|27.75 |- | [[Óblast de Volgográu]] | style="text-align:right;"|25.83 | style="text-align:right;"|23.57 |- | [[Kabardia-Balkaria]] | style="text-align:right;"|8.69 | style="text-align:right;"|8.36 |- | [[Karacháyevo-Cherkesia]] | style="text-align:right;"|15.57 | style="text-align:right;"|10.07 |- | [[Nenetsia|Distritu autónomu de Nenetsia]] | style="text-align:right;"|25.86 | style="text-align:right;"|20.51 |- | [[Tatarstan]] | style="text-align:right;"|6.34 | style="text-align:right;"|11.15 |- | [[Jakasia]] | style="text-align:right;"|7.04 | style="text-align:right;"|14.69 |- | '''Total''' | style="text-align:right;"|'''12.79''' | style="text-align:right;"|'''15.88''' |} {| class="standard" cellpadding=2 border=1 |+ '''Resultaos del PCFR nes eleiciones nacionales''' |- ! Rexón ! style="text-align:right;"|2003 <br /> % ! style="text-align:right;"|2007 <br /> % ! style="text-align:right;"|2011 <br /> % |- | [[Óblast de Múrmansk]] | style="text-align:right;"|7.44 | style="text-align:right;"|17.47 | style="text-align:right;"|21.76 |- | [[Komi|República de Komi]] | style="text-align:right;"|8.72 | style="text-align:right;"|14.23 | style="text-align:right;"|13.46 |- | [[Óblast de Vólogda]] | style="text-align:right;"|8.77 | style="text-align:right;"|13.44 | style="text-align:right;"|16.78 |- | [[Óblast de Leningráu]] | style="text-align:right;"|9.05 | style="text-align:right;"|17.07 | style="text-align:right;"|17.31 |- | [[San Petersburgu]] | style="text-align:right;"|8.48 | style="text-align:right;"|16.02 | style="text-align:right;"|15.50 |- | [[Óblast de Pskov]] | style="text-align:right;"|15.17 | style="text-align:right;"|19.41 | style="text-align:right;"|25.13 |- | [[Óblast de Moscú]] | style="text-align:right;"|9.67 | style="text-align:right;"|18.81 | style="text-align:right;"|19.35 |- | [[Óblast d'Oriol]] | style="text-align:right;"|16.28 | style="text-align:right;"|17.58 | style="text-align:right;"|31.98 |- | [[Óblast de Samara]] | style="text-align:right;"|17.38 | style="text-align:right;"|18.39 | style="text-align:right;"|23.13 |- | [[Krai de Stávropol]] | style="text-align:right;"|13.70 | style="text-align:right;"|14.28 | style="text-align:right;"|18.40 |- | [[Daguestán]] | style="text-align:right;"|18.31 | style="text-align:right;"|6.64 | style="text-align:right;"|8.38 |- | [[Óblast de Omsk]] | style="text-align:right;"|16.23 | style="text-align:right;"|22.90 | style="text-align:right;"|21.87 |- | [[Óblast de Tiumén]] | style="text-align:right;"|9.94 | style="text-align:right;"|8.43 | style="text-align:right;"|11.74 |- | [[Óblast de Tomsk]] | style="text-align:right;"|12.60 | style="text-align:right;"|13.37 | style="text-align:right;"|22.39 |- | '''Nacional'''<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Russian_legislative_election,_2003], artículu de Wikipedia n'inglés "Russian legislative election, 2003"</ref><ref>[//es.wikipedia.org/wiki/Eleiciones_lexislatives_de_Rusia_de_2007], artículu de Wikipedia "Eleiciones llexislatives de Rusia de 2007"</ref><ref>[//es.wikipedia.org/wiki/Eleiciones_lexislatives_de_Rusia_de_2011], artículu de Wikipedia "Eleiciones llexislatives de Rusia de 2011"</ref> | style="text-align:right;"|'''12.61''' | style="text-align:right;"|'''11.57''' | style="text-align:right;"|'''19.20''' |} ===Eleiciones llexislatives=== {| {{tablaguapa}} style="text-align:center" |- ! data-sort-type="number" | Eleiciones ! data-sort-type="number" | Cabeza de llista !data-sort-type="number" | # de votos ! data-sort-type="number" | % ! data-sort-type="number" | Escaños ! rowspan=1|Estatus ! data-sort-type="number" | Notes |- | '''[[Eleiciones llexislatives de Rusia de 1993|1993]]''' || [[Guennadi Ziugánov]] || 6.666.402 || 12,40% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|42|450|hex=#D70000}} || || |- | '''[[Eleiciones llexislatives de Rusia de 1995|1995]]''' || [[Guennadi Ziugánov]] || 15.432.963 || 22,30% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|157|450|hex=#D70000}} || || Mayoría simple |- | '''[[Eleiciones llexislatives de Rusia de 1999|1999]]''' || [[Guennadi Ziugánov]] || 16.196.024 || 24,29% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|67|450|hex=#D70000}} || || |- | '''[[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2003|2003]]''' || [[Guennadi Ziugánov]] || 7.647.820 || 12,61% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|52|450|hex=#D70000}} || {{non|Oposición}} || |- | '''[[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2007|2007]]''' || [[Guennadi Ziugánov]] || 8.046.886 || 11,57% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|57|450|hex=#D70000}} || {{non|Oposición}} || |- | '''[[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2011|2011]]''' || [[Guennadi Ziugánov]] || 12.599.507 || 19,19% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|92|450|hex=#D70000}} || {{non|Oposición}} || |- | '''[[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2016|2016]]''' || [[Guennadi Ziugánov]] || 7.019.752 || 13,34% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|42|450|hex=#D70000}} || {{non|Oposición}} || |} == Eleutoráu == El PCFR tien el so bastión nes grandes ciudaes, nos centros industriales y científicos importantes (los llamaos "[[naukogrados]]") y nes pequeñes ciudaes alredor de [[Moscú]].<ref>{{cita web |url = http://orenkprf.narod.ru/ookkprf.html |títulu = Оренбургский Областной Комитет КПРФ |fechaaccesu = 5 de febreru de 2009 |idioma = rusu |títulotrad = Comité rexonal del PCFR de Oremburgo |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090828113147/http://orenkprf.narod.ru/ookkprf.html |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2009 }}</ref> Por casu, unu de los llugares eleutorales que'l PCFR llogró ésitu mientres les [[Eleiciones llexislatives de Rusia de 2007|eleiciones llexislatives ruses de 2007]], foi na [[Universidá Estatal de Moscú]].<ref>{{cita web | url = http://www.apn.ru/publications/article18702.htm | títulu = Агентство Политических Новостей | fechaaccesu = 14 d'avientu de 2007 | idioma = rusu | títulotrad = Axencia de la Noticies Polítiques }}</ref> L'eleutoráu del partíu compónse principalmente de xubilaos, obreros industriales y emplegaos de les organizaciones ensin fines d'arriquecimientu.{{ensin referencies}} Nos últimos años tamién vieron una crecedera nel so sofitu de los grupos de mozos d'izquierdes, como la [[Vanguardia de la Mocedá Colorada]]. Un representante del PCFR tuvo presente na Conferencia de "[[La Otra Rusia (coalición)|La Otra Rusia]]" de los partíos d'oposición en 2006.{{ensin referencies}} Tamién les eleiciones recién de 2007 fueron testigu d'un númberu creciente d'eleutores non izquierdistes que dieron los sos votos pal partíu yá que nun atoparon otra alternativa tanxible. Según Mikhaíl Rémizov, presidente del Institutu d'Estratexa Nacional, "L'eleutoráu del Partíu Comunista de Rusia ye cada vez más variáu. Agora nun son namái los vieyos pensionistes llorando pola URSS. La ''nueva clase descontenta'' ta tomando forma ente los potenciales votantes y la mayor parte de los sos votos va al Partíu Comunista, que caltién la reputación de ser la principal fuercia d'oposición, y esto afecta a la so popularidá."<ref>https://web.archive.org/web/20120129133614/http://english.ruvr.ru/2011/08/30/55400647.html (n'inglés)</ref> == Crítiques == Acordies con l'analista de la Fundación Gorbachov Dmitri Furman, les "carauterístiques fascistoides [del partíu] son tan sobresalientes qu'unu tien que ser ciegu y sordu pa nun notales."<ref>Russian fascism por Stephen Shenfield. [https://books.google.com/books?id=qmTuwl8P8ocC&pg=PA51&dq=communist+party+of+russian+federation+nationalist&ei=EYTYSaS-DqKuzAT7kvW8AQ p. 51]</ref> El teóricu marxista [[Borís Kagarlitski]] escribió: "Ye abondu recordar que dientro del propiu movimientu comunista, el partíu de Ziugánov de primeres nun yera la única organización, nin el más grande. Sicasí, adulces, el restu de les otres organizaciones comunistes fueron espulsaes de la vida política. Esto asocedió non porque les organizaciones en cuestión yeren débiles, sinón porque foi'l PCFR quien recibió l'aprobación oficial del Kremlin como la única oposición reconocida."<ref>{{cita web |autor=Name: * |url=http://www.greenleft.org.au/2001/432/26909 |títulu=RUSSIA: Is there life for KPRF after Yeltsin? 17 de xineru de 2001 BY BORIS KAGARLITSKY |editorial=Greenleft.org.au |fecha=17 de xineru de 2001 |fechaaccesu=19 de febreru de 2011 |urlarchivu=https://archive.today/20120629064439/http://www.greenleft.org.au/node/23576 |fechaarchivu=29 de xunu de 2012 }}</ref> Andréi Brézhnev, nietu del líder soviéticu [[Leonid Brézhnev]], criticó l'abandonu del [[ateísmu]] per parte del PCFR y l'acercamientu de Ziugánov a la [[Ilesia ortodoxa rusa]].<ref>{{cita noticia| url=http://www.nytimes.com/2002/08/10/world/the-saturday-profile-a-different-kind-of-brezhnev-in-the-making.html?pagewanted=all | obra=The New York Times | títulu=THE SATURDAY PROFILE; A Different Kind of Brezhnev in the Making | fecha=10 d'agostu de 2002 | fechaaccesu=28 de marzu de 2010}}</ref> Sicasí, dende l'añu 2004 Andréi ye miembru del PCFR.<ref>{{cita noticia | autor = | url = http://kp.by/daily/23387/33219/ | títulu = Как живут дети, внуки и правнуки брежневского Политбюро | pub-periódica = [[Komsomólskaya Pravda]] | trans_title = | idioma = rusu | fecha = 21 d'ochobre de 2004 | fechaaccesu = 16 d'avientu de 2010 }}</ref> == Ver tamién == * [[Guennadi Ziugánov]] * [[Partíu Comunista de la Xunión Soviética]] * [[Partíu Comunista Obreru Rusu - Partíu Revolucionariu de los Comunistes]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{Cita publicación|títulu=Theoretical and Comparative Perspectives on Nationalism: New Directions in Cross-Cultural and Post-Communist Studies |volume=71|publicación=Soviet and Post-Soviet Politics and Society|issn=|isbn=978-3-8382-5815-7|editorial=ibidem Verlag|allugamientu=Stuttgart|apellíu={{Versalita|Kuzio}}|nome=Taras|url=https://books.google.es/books?id=sVoxBgAAQBAJ|añu=2014}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Communist Party of the Russian Federation}} * [http://www.kprf.ru Sitiu web oficial] (en rusu) {{Tradubot|Partido Comunista de la Federación Rusa}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíos políticos rexistraos de Rusia|Comunista de la Federación Rusa]] [[Categoría:Partíos políticos fundaos en 1993]] [[Categoría:Unión de Partíos Comunistes|Rusia]] [[Categoría:Partíos comunistes de Rusia]] [[Categoría:Partíos políticos rusos d'esquierda]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] me1newctboqydm1gttq6fgifg7rlcfv 0 117948 4379182 4028809 2025-06-24T16:37:49Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379182 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20110627|partíu políticu}} {{Organización}} El '''Partíu Comunista Francés''' (PCF, en [[Idioma francés|francés]]: ''Parti communiste français'') ye un [[partíu políticu]] de [[Francia]] que defende los principios del [[comunismu]]. A pesar de que'l so sofitu eleutoral menguó dende [[1980]], sigue siendo'l mayor partíu comunista en Francia y caltién un gran númberu de miembros (namái detrás de la [[UMP]], el [[Partíu Socialista (Francia)|PS]], magar eleutoralmente dende va delles décades quedó per debaxo d'otros partíos y coaliciones y non en tercer llugar), según una considerable influencia na política francesa.{{ensin referencies}} A nivel européu, ta integráu nel grupu de la [[Izquierda Europea]]. Dende la so participación nel gobiernu de [[François Mitterrand]], sicasí, dacuando ye consideráu pola izquierda como un partíu [[reformista]], especialmente teniendo en cuenta que [[Robert Hue]], unu de los sos antiguos presidentes sofita los movimientos de [[globalización]] alternativa, anque dacuando puede criticalos tamién (en particular, la so supuesta falta d'organización){{ensin referencies}}. Arriendes de la baxa respuesta eleutoral llograda nes [[Eleición llexislativa de Francia (2007)|eleiciones llexislatives de 2007]], el partíu nun pudo, per primer vegada mientres la [[V República]], llograr el nivel mínimu de 20 diputaos col fin de formar un grupu parllamentariu propiu. De magar, el PCF alióse con [[Les Verts (Francia)|Los Verdes]] y otros diputaos d'izquierda pa poder formar un Grupu Parllamentariu propiu a la izquierda del Partíu Socialista, llamáu en francés «''Gauche démocrate et républicaine''» ("Izquierda Demócrata y Republicana"). Agora, el PCF forma un Grupu Parllamentariu col [[Partíu d'Izquierda]], la Federación pa una Alternativa Social y Ecolóxico, y dellos partíos socialista y comunista de [[Francia d'ultramar]]. == Historia == ===Formación=== El PCF formar en 1920 mientres el "Congresso de Tours" (Congrès de Tours) de la [[SFIO]]. La mayoría de los miembros de la SFIO manifestó la so voluntá d'afiliase a la [[Internacional Comunista]]. Esta mayoría fundó la Seición Francesa de la Internacional Comunista (SFIC) que se convertiría darréu nel Partíu Comunista Francés. La minoría reformista del partíu guardó'l nome del partíu (SFIO) y la mayoría revolucionaria (y, entós, comunista) caltuvo l'órganu oficial del partíu: [[L'Humanité]] (la Humanidá). === 1930-1936 === Contra esposición de 1931 de París, mientres la cual critícase la política colonial amosando seres humanos enxaulaos, entamada pol PCF. Tituláu 'La verdá alrodiu de les colonies', la primer parte foi dedicada a los abusos cometíos mientres les conquistes coloniales, y citó a Albert Londres y [[André Gide]] les crítiques de trabayu forzosu ente que'l segundu frente de la Xunión Soviética cola política de les nacionalidaes colonialismu imperialista. Anque de primeres, el PCF anduvo a la tema la SFIO pol lideralgu del movimientu socialista francés, pero munchos de los miembros fueron espulsaos del partíu (incluyíu Boris Souvarine), y en pocos años el so sofitu menguó, y mientres la mayor parte de la década de 1920 foi una sesión pequeño y aisllao. Los sos primeros diputaos escoyíos oponer al "Cartelu de gauches" (coalición d'izquierda) formada pola [[SFIO]] y el [[Partíu Radical y Radical Socialista|Partíu Radical Socialista]]. El primer ''Cartelu'' funcionó de 1924 a 1926. El Partíu Comunista atraxo a dellos intelectuales y artistes na década de 1920, incluyíu [[André Breton]], el líder del movimientu surrealista, [[Henri Lefebvre]] (que sería espulsáu en 1958), [[Paul Eluard]], [[Louis Aragon]], etc A finales de los años venti, el PCF siguió una política d'ataque a la izquierda moderada y definió a la SFIO como organización "social fascista", refugando frontalmente cualquier cooperación con ésta y calteniendo, arriendes d'ello, una fuerte división na izquierda. [[Maurice Thorez]] foi escoyíu líder del PCF en 1930. En [[1932]] constituyóse'l segundu ''[[Cartelu de gauches]]''. Esta vegada, el PCF nun participó na coalición, pero caltuvo un sofitu esternu al gobiernu, ensin participar na xestión, de la mesma manera qu'antes de la Primer Guerra Mundial (1914-1918). Los socialistes, pela so parte, sofitaron a republicanos y radicales del gobiernu, ensin asumir tampoco carteres ministeriales. Esta segunda coalición cayó por presiones de la estrema derecha'l [[6 de febreru]] de [[1934]], por causa de motinos qu'obligaron al presidente del Conseyu [[Edouard Daladier]] a dexar el poder al conservador [[Gaston Doumergue]]. Arriendes de esta crisis, el PCF, como'l conxuntu del movimientu socialista, tarreció que les presiones fascistes y d'estrema derecha que baltaren el gobiernu pudieren afarar el réxime democráticu, tal que asocediera n'Alemaña tres l'accesu al poder d'Adolf Hitler, en 1933. La persecución del [[Partíu Comunista d'Alemaña]] (KPD) per parte del nuevu réxime nazi y la política estalinista de favorecer la formación de "Frentes Populares", acabaron favoreciendo l'acercamientu de los comunistes a la SFIO, que se concretaría na creación y victoria eleutoral del [[Frente Popular (Francia)|Frente Popular francés]], en [[1936]]. El [[crack del 29]] y la [[Gran Depresión]], qu'afectó a Francia en 1931, causó una gran molición y perturbación, como n'otros países. Como non lliberalismu económicu, les nueves soluciones tánse buscáu. La tecnocracia d'idees nacieron mientres esti tiempu (Groupe X - Crise), lo mesmo que de la autarquía y los corporativismos fascismu nel movimientu, qu'abogó pola unión de trabayadores y de emplegadores. Dellos miembros socialistes Empezaron a estes nueves idees, ente los cualos Jacques Doriot. Un miembru del Presidium del Comité Executivu de la Comintern a partir de 1922, y dende 1923 el Secretariu de la Federación Francesa de Mozos Comunistes, más tarde escoyíu a la Cámara de Diputaos de Francia, llegó a abogar por una alianza ente los comunistes y fascistes con Doriot los cualos solidarízase nuna serie de cuestiones. Doriot foi espulsáu en 1934, y colos sos siguidores, bien llueu se formó'l Partíu Popular Frandés, lo que sería una de les más collaboracionista partíu mientres la [[Segunda Guerra Mundial]]. === El Frente Popular === Mientres la década de 1930 el PCF creció rápido en tamañu ya influencia. La so crecedera foi impulsáu pola popularidá de la estratexa de [[Frente Popular (Francia)|Frente Popular]] impulsada pol [[Komintern]], que dexó una alianza cola [[SFIO]] y el [[Partíu Radical y Radical Socialista|Partíu Radical]] pa lluchar contra'l fascismu. El Frente Popular ganó les eleiciones de 1936, y [[Léon Blum]] formó un gobiernu socialista-radical. El PCF sofitó a esti gobiernu, pero nun se sumó a él. El gobiernu del Frente Popular llueu se derrumbar so la presión de problemes tantu d'orde internu (problemes financieros, incluyida la inflación) como internacional (los radicales taben en contra d'una intervención na [[guerra civil española]] ente que socialistes y comunistes taben a favor), y foi sustituyíu por un nuevu gobiernu presidíu pol radical [[Edouard Daladier]]. === La II Guerra Mundial === Dempués de la firma del [[Pactu Molotov-Ribbentrop]] y l'españíu de la [[Segunda Guerra Mundial]] en 1939, el PCF foi declarada una organización proscrita pol gobiernu de Edouard Daladier. El PCF aplicáu un cursu de llucha contra la guerra mientres los primeros meses de la Segunda Guerra Mundial. En 1944 el PCF llegara al altor de la so influencia, el control de grandes zones del país al traviés de [[Resistencia francesa|la Resistencia]] les unidaes sol so mandu. Dalgunos na PCF quixeron llanzar una revolución al empar que los alemanes retirar del país, pero los dirixentes, so les instrucciones de [[Stalin]], oponer a esto, adoptáu una política de cooperación cola Alianza de poderes y la promoción d'un nuevu gobiernu del Frente Popular. Munches personalidaes sumar al partíu al rematar la guerra, incluyíu [[Pablo Picasso]], que se xunió en 1944. Esti influencia recién adquiríu dexa al PCF establecer mientres esti periodu'l sufraxu femenín en Francia y la seguridá social. === La IV República === Los comunistes ganaron pesu especialmente polos sos esfuerciu mientres la guerra dientro de la Resistencia, en términos d'organización y prestíu. Cola [[lliberación de Francia]] en [[1944]], el PCF, xunto con otros grupos de resistencia, entró nel gobiernu de [[Charles de Gaulle]]. Al igual que n'Italia, los comunistes yeren nesi momentu bien populares y teníen un firme compromisu políticu. Al términu de 1945 el númberu de los sos afiliaos xubía a 500.000, un tresformamientu notable si tener en cuenta qu'en víspores de la guerra yeren menos de 30.000. Esti aumentu na afiliación y la so fuerte presencia posterior nes eleiciones a l'[[Asamblea Nacional de Francia|Asamblea Nacional]] de payares de [[1946]] llevó a dalgunos, incluyíu [[Dean Acheson]], el Secretariu d'Estáu americanu, a creer que la toma del poder polos comunistes yera inminente. Moteyáu'l "parte de les 75.000 persones executaes" (''75.000 fusillés'') por cuenta del so importante papel na Resistencia, foi'l primer partíu en votos, per delantre de la [[SFIO]] y el [[demócrata cristianu]] [[Movimientu Republicanu Popular]] (MRP). Nes eleiciones de 21 d'ochobre de 1945 pol entós unicameral provisional de l'Asamblea Constitucional Nacional, el marcu de cooperación rexonal, llogró 159 diputaos sobre un total de 586 escaños (esto ye, casi'l 30%). Nos dos eleiciones en 1946, ocupó'l segundu llugar nes eleiciones a l'Asamblea Nacional Constitucional, y depués el primeru nes de l'Asamblea Nacional de la nueva [[Cuarta República francesa|Cuarta República]], agora la cámara baxa d'un sistema bicameral. Sicasí, n'asemeyaos términos a lo qu'asocedió n'Italia, el PCF viose obligáu a dexar el gobiernu a [[Paul Ramadier]] en mayu de 1947 col fin de garantizar l'ayuda d'EEXX dientro del [[plan Marshall]]. Esto dio-y a Francia una meyor posición financiera al llargu plazu, pero creando problemes políticos inmediatos. El [[Partíu Comunista Italianu]] (PCI) nunca tornó al poder, a pesar del compromisu históricu de los 70, y el PCF tamién foi aislláu hasta la victoria eleutoral de [[François Mitterrand]] en 1981. El PCF, yá non acutáu poles responsabilidaes del so cargu, enriaba'l descontentu xeneralizáu ente la clase obrera frente a les probes resultancies económiques de la nueva Cuarta República. Amás, el partíu atopábase influyíu poles órdenes de Moscú de tomar un cursu más radical, que recuerda'l Tercer Periodu de la política una vegada escorríos pola Comintern. En setiembre de 1947 los partíos comunistes de dellos países europeos caltuvieron una xunta na Szlarska - Proeba en Polonia, onde foi creáu un nuevu organismu internacional, el Kominform. Mientres esta xunta Andrei Zhdanov, en nome de Stalin, denunció la 'moderación' de los comunistes franceses, a pesar de qu'esta política fuera aprobada enantes per Moscú. Fora del gobiernu, y apocayá instrucciones, el PCF denunció a l'alministración como a la ferramienta de capitalismu americanu. Dempués de la detención de dellos trabayadores del aceru en Marsella en payares, la CGT, la Unión Comunista apoderada Comerciu bloque, pidió una fuelga, como PCF activistes atacaron el conceyu y otros' bourgeoise 'oxetivos na ciudá. Cuando la protesta estender a París, y hasta 3 millones de trabayadores salieron a la fuelga, Ramadier arrenunció, tarreciendo qu'él engarráu a una insurrección xeneral. Este ye probablemente'l más cercanu Francia llegó al so toma de posesión comunista. Esti fechu foi torgáu pola determinación de Robert Schuman, el nuevu Primer Ministru, y Jules Moch, el so Ministru del Interior. Tamién foi torgáu por una creciente sensación de molición ente les seiciones del movimientu obreru cola táctica comunista, qu'incluyía l'escarrilamientu a principios d'avientu de París - Tourcoing Express, que la izquierda ventenu un pueblu muertu. El cambéu d'estáu d'ánimu, el lideralgu de la CGT retratóse y pidió frente a les fuelgues. Dende esti momentu d'equí p'arriba el PCF treslladar a la oposición permanente y l'aislamientu políticu, una gran presencia, pero impotente nel mapa políticu de Francia. Mientres el deceniu de 1950, el PCF sofita críticamente imperialismu francés mientres la Guerra d'Indochina (1947-54) y la guerra d'Arxelia (1954-62), a pesar de que munchos comunistes franceses trabayáu tamién contra'l colonialismu. Asina Jean Paul Sartre, un "compañeru" del partíu comunista, sofitáu viviegamente'l Frente de Lliberación Nacional (FLN) (porteurs de la valises redes, na que tomaron parte Henri Curiel). Llargos alderiques tuvieron llugar na función de serviciu militar obligatoriu. Magar esta postura pol PCF puede ayudar a caltener una amplia popularidá na Francia metropolitana, lo que se perdió credibilidá na izquierda radical. Mientres la so beca pa estudiar inxeniería de radiu en París (de 1949 a 1953), de Pol Pot, como munchos otros coloniales élites educaes en Francia (Ho Chi Minh en 1920), xunir al Partíu Comunista Francés. La segunda metá de la década de 1950 tamién se caracterizó por cierta insatisfaición cola llinia de Moscú en favor de los escorríos de cutio polos dirixentes de los partíos. Sicasí, non definitivu eurocommunist aspiraciones desenvueltu nel momentu. Una de les principales división producióse como maoístes izquierda mientres finales del deceniu de 1950. Dellos intelectuales comunistes moderaos, como l'historiador Emmanuel Le Roy Ladurie, desilusionaos cola actual política de la URSS, salió del partíu dempués de la violenta represión de 1956 Hungarian Revolution. === V República === El Partíu Comunista francés en sedar plaza del coronel Fabien, en París, foi diseñáu por Oscar Niemeyer y construyida ente 1967 y 1972.In 1958, el PCF foi l'únicu gran partíu que s'opón a la vuelta de De Gaulle al poder y la Quinta República. Adulces, sumir a los d'oposición pel centru y los partíos de centru izquierda. Abogar pola unión d'izquierda contra De Gaulle. Waldeck Rochet PCF convertir en líder dempués de Thorez la muerte en 1964. A mediaos del deceniu de 1960 los EE.XX. del Departamentu d'Estáu envaloró que al partíu taben adscritos aproximao unos 260.000 militantes (0,9% de la población n'edá de trabayar de Francia). Pal 1965 les eleiciones presidenciales, el pensamientu comunista candidatu nun pudo llograr una bon resultancia, sofita la candidatura de François Mitterrand. Depués, fíxose una eleutoral acordies cola Federación de la Izquierda Democrática y Socialista próximos hasta 1967 les eleiciones llexislatives. En mayu de 1968 una amplia disturbios y fuelgues d'estudiantes aprució en Francia. El PCF sofita la fuelga xeneral revolucionaria, pero oponer a la circulación d'estudiantes, que foi apoderáu por troskistas, maoístes y anarquistes, y los llamaos "nuevos movimientos sociales" (incluyíos los ecoloxistes, movimientos de gais, presos circulación - vease Michel Foucault, etc ). El PCF tamién munchos alienados de la izquierda por aciu el sofitu a la invasión soviética de Checoslovaquia n'agostu de 1968. Sicasí, el PCF beneficiáu de la izquierda, l'estáu d'ánimu del periodu, y dende el colapsu de los socialistes. Waldeck Rochet Por cuenta de la mala salú, Jacques Duclos foi'l candidatu nel 1969 eleiciones presidenciales. Duclos encuestaos 21% de los votos, clisando por completu la SFIO cualos, representada por Gaston Defferre, llogró la tercer posición na primer ronda. Pa la segunda vuelta, el PCF negar a estremar ente'l gaullista Georges Pompidou y Centrista Alain Poher, por considerar que yera "unu y seis de media docena de los otros" (en francés: gorru blancu o blano gorru '). En 1970, Roger Garaudy, miembru del Comité Central del PCF dende 1945, foi espulsáu del partíu polos sos enclinos revisionistes, siendo criticáu pol so intentu de conciliar el marxismu col [[catolicismu]]. A partir de 1982, Garaudy surdíu como una de les principales del Holocaustu y foi efeutivamente condergáu en 1998. En 1972 Waldeck Rochet foi asocedíu por Georges Marchais, que controlara de forma efeutiva'l partíu dende 1970. Marchais empezó una lliberalización moderada de la parte de les polítiques internes y de la vida, anque los miembros disidentessobremanera los intelectuales, sigue siendo espulsaos. El PCF entráu nuna alianza col nuevu Partíu Socialista (PS) de Mitterrand. Ellos roblaron un "programa común" en vistes a la 1973 eleiciones llexislatives. La diferencia ente les dos partes menguáu: el PCF tomó 21,5% de los votos frente al 19% pal PS. [2] Nominalmente los comunistes sofitaron la candidatura de Mitterrand nes eleiciones presidenciales de 1974, pero l'embaxador soviéticu a París y el direutor de L'Humanité nun escondió'l so prestu pola derrota de Mitterrand. Según Jean Lacouture, Raymond Aron y François Mitterrand a sigo mesmu, el gobiernu soviéticu y los dirixentes comunistes francés fixera tou pa evitar Mitterrand de ser escoyíos: lo qu'ellos consideraron como demasiao llucha contra'l comunismu y bien arteru na so estratexa de reequilibrio de la izquierda. Mientres el mandatu de Mitterrand como primer secretariu PS, los socialistes volvieron apaecese como'l principal partíu de la izquierda. Marchais foi pidíu p'actualizar el Programa común, pero les negociaciones fracasaron. El PS foi acusáu por Marchais de ser responsable de la división de la izquierda y de la so derrota nel 1978 eleiciones llexislatives. Per primer vegada dende 1936, el PCF pierde la so posición "primer partíu d'izquierda", asumíu agora polos socialistes . Na 22 ª congresu del partíu en febreru de 1976, derivada de l'agua causada pola publicación d'El Archipiélagu Gulag, el PCF abandonáu la dictadura del proletariáu y les referencies a la mesma; [3] empezó a siguir una llinia más próxima a la de los comunistes italianos: l'[[eurocomunismu]]. Sicasí, este foi namái un relativu cambéu de direición, como'l PCF a nivel mundial caltúvose fiel a Moscú, y en 1979, Georges Marchais sofitó la invasión d'Afganistán. La so evaluación de la Xunión Soviética y l'este d'Europa comunista gobiernos yera "abondo positiva". Marchais yera un candidatu nel 1981 eleiciones presidenciales. Mientres la campaña, criticó la "xire a la derecha" del PS. Sicasí, dellos votantes comunistes, que deseyen la unión d'izquierda coles mires de ganar dempués de 23 años na oposición, Mitterrand escoyó. El líder del PS llogró 25% contra 15% pa Marchais. Pa la segunda vuelta, el PCF encamentó a los sos partidarios a votar por Mitterrand, que foi escoyíu Presidente de Francia. == Cayente == [[Ficheru:Marie-George Buffet.jpg|thumb|200px|Marie-George Buffet, Presidenta del PCF.]] En virtú de la PCF Mitterrand celebrada ministerial de la oficina, per primer vegada dende 1947, pero esto tuvo l'efeutu de bloquéu nel PCF Mitterrand del programa reformista, y el más moderáu del PCF partidarios evaporado al PS. Cuando'l PCF arrenunció a los sos ministros en 1984 pa protestar pol cambéu de la política económica, empezó parte del cayente eleutoral aceleráu. André Lajoinie llogró namái 6,7% nel 1988 eleiciones presidenciales. Dende 1988 a 1993, el PCF sofita'l gobiernos socialistes en diverses ocasiones, dependiendo de les temes. La cayida de la Xunión Soviética en 1991 llevó a una crisis nel PCF, pero nun siguir l'exemplu de dellos otros partíos comunistes d'Europa por sigo mesmu la disolución o'l cambéu del so nome. En 1994 Marchais retiróse y foi asocedíu por Robert Hue. Hue en virtú de la Parte embarcar nun procesu llamáu la mutación. La mutación, qu'incluyía la reorganización del partíu a xeitu la estructura y l'abandonu de los dogmes leninista tenía la intención de revitalizar l'estancamientu de la izquierda y atraer non afiliaes izquierdistes a xunise a la fiesta. Pero, en realidá, namái se tradució nun aumentu del ritmu del amenorgamientu de la parte. En virtú de Lionel Jospin, el PCF volvió a les oficines ministeriales celebraes dende 1997 a 2002 (Jean-Claude Gayssot como Ministru de Tresporte, etc.) El partíu convertir en llaráu de los conflictos internos, una y bones munchos sectores oponer a la mutación y de la política de cooperación de gobiernu colos socialistes. Per primer vegada, el PCF candidatu llogró menos votos que los representantes Trotskista (Arlette Laguiller y Olivier Besancenot). Nel 2002 les eleiciones llexislatives, el PCF llegó nel cuartu, meses 4,8% de los votos (el mesmu que'l centru derecha UDF), y llogró 21 escaños (de 567). De la UMP de Chirac llegó de primeres, siguíu pol Partíu Socialista, el Frente Nacional, UDF, PCF, los Verdes y, de siguío, la Lliga Comunista Revolucionariu Trotskista (LCR) y Llucha Obrera. Eventualmente Robert Hue tuvo que dimitir, y en 2002 Marie-George Buffet fíxose cargu de la direición del partíu. En virtú de la parte Buffet entamáu un procesu de reconstrucción, inversión de dalgunos de los movimientos realizaos mientres la mutación. Sobre'l proyeutu de Constitución Europea, el francés comunistes llucharon por "Non" al llau de la estrema izquierda, los grupos, la metá del Partíu Socialista, los Verdes, y l'ala derecha euroescépticos. La victoria del 'Non' nel 2005 French plebiscitu sobre'l Tratáu qu'establez una Constitución pa Europa (TCE), xunto cola campaña contra la directiva Bolkestein, sirvió como un importante estímulu pal partíu. Mientres la campaña del referendu el partíu foi revitalizáu, con un resurdimientu del llabor nel partíu célules. El PCF caltién fuercia en dellos suburbios de París, nes zones industriales alredor de Lille, y en delles zones del sur, como Marsella. En 2005, el conflictu llaboral na SNCM en Marsella, el 4 d'ochobre de 2005 manifestación contra'l Contratu Nuevu Emplegu (CNE) marcó la oposición a Dominique de Villepin a los xugadores de gobiernu, que compartía la so autoridá con Nicolas Sarkozy como'l Ministeriu del Interior, Líder de la UMP de derecha partíu y yá entós un probable 2007 candidatu presidencial. Marie-George Buffet tamién criticaron la respuesta del gobiernu a los disturbios de seronda, que fala d'una apostada "estratexa de la tensión" emplegaos por Sarkozy, que llama a mozos de los proyeutos de vivienda "escoria" (racaille), que tienen de ser llimpiaos con un " Kärcher "mangón d'alta presión. Magar la mayoría de los diputaos socialistes votaron a favor de la declaración d'un estáu d'esceición mientres los disturbios, que duraron hasta xineru de 2006, el PCF, xunto colos Verdes, oponer a la mesma. 2006 carauterizar poles protestes en contra del Primer Contratu d'Emplegu, que finalmente obligó al presidente Chirac chatarra planes pa la llei polémica qu'apunta a la creación d'una llexislación llaboral más flexible. Nel periodu previu a la primer vuelta de les [[Eleiciones presidenciales de Francia de 2007|eleiciones presidenciales de 2007]], Buffet esperaba que la so candidatura cuntaría col sofitu de los grupos d'izquierda que participaren nel "Non" na campaña de referendu sobre la Constitución de la XE. Esti sofitu nun yera inminente y Buffet namái anotó 1,94%, inclusive menos que Robert Hue quien llogró 3,4% nes anteriores eleiciones presidenciales. Pal PCF esta desastrosamente baxa votación, inclusive nos sos bastiones tradicionales como'l "petrina colorada" cerca de París significó que'l PCF nun axuntó'l 5% necesariu pal reembolsu de los sos gastos de campaña, y agoraba tamién una baxa votación nes próximes eleiciones xenerales. Una posible razón d'esti votu particularmente baxu ye que dellos partidarios PCF votaron tácticamente por Ségolène Royal con cuenta de que tar seguros de qu'un candidatu de la izquierda presentar na segunda vuelta de les eleiciones. Otru factor que paez ser importante, foi la competencia del nuevu y carismáticu candidatu, Olivier Besancenot, de la LCR (Lliga Comunista Revolucionaria). Arriendes de la baxa puntuación llograda nes eleiciones llexislatives de 2007, namái 15 escaños, el partíu nun pudo, per primer vegada mientres la V República, llograr el nivel mínimu de 20 parllamentarios con cuenta de formar un grupu parllamentariu por sigo mesmu. En delantre, el PCF, tuvo d'aliase colos Verdes y otros parllamentarios d'izquierda pa poder formar un grupu parllamentariu a la izquierda del Partíu Socialista, el que se denomina genéricamente Izquierda Demócrata y Republicana. El PCF y los Verdes tán d'alcuerdu sobre una serie de cuestiones, especialmente nes polítiques económicu y social (consensu sobre la necesidá de dar sofitu a les clases más baxes, derechu de los estranxeros a votar nes eleiciones municipales, la regularización de los estranxeros, etc), según n'otres temes (en contraste col Partíu Socialista). Dambos negáronse a votar l'estáu d'emerxencia mientres los disturbios civiles del 2005 y tamién s'estremaron nuna serie d'otres cuestiones, la primera d'elles respectu a la tema de la enerxía nuclear. Dos [[Departamentos de Francia|departamentos]] tán gobernaos pol Partíu Comunista. Trátase de los departamentos d'[[Allier]] y [[Val-de-Marne]], el primeru na rexón d'[[Auvernia]] y el segundu, na rexón d'[[Islla de Francia]]. El PCF ocupa la presidencia d'estos dos departamentos gracies al sofitu recibíu per parte de los otros partíos políticos d'izquierda presentes nos Conseyos Xenerales, yá qu'en nengún casu dispón de la [[mayoría absoluta]]. El Conseyu Xeneral de Allier foi ganáu nes eleiciones cantonales de 2008, ocasión en que'l Partíu Comunista perdió, per otra parte, el Conseyu Xeneral de [[Seine-Saint-Denis]], na rexón d'Islla de Francia, el que foi ganáu polos socialistes. == Recuperación y el Frente d'Izquierda == Dempués de dellos años con una notable debilidá, el PCF impulsó xunto con otres fuercies progresistes una esperiencia novedosa d'unidá de les izquierdes nuna organización plural y con voluntá d'alzase n'alternativa de poder. El PCF ye la organización más importante dientro d'esti movimientu llamáu "Frente d'Izquierda" o "Front de Gauche" y que collecha nes sos primeres eleiciones unes resultancies modestes anque sensiblemente meyores a los del PCF en solitariu. El saltu importante d'esti frente va ser na primer vuelta de les eleiciones presidenciales n'abril de 2012. Con un candidatu que fuera ministru socialista (2000-2002) [[Jean-Luc Mélenchon]], del [[Partíu d'Izquierda]] o Parti de Gauche (dixebra del Partíu Socialista), el Frente d'Esquierdes collecha práuticamente 4 millones de votos y el 11,7% del total. El domingu [[10 de febreru]] de [[2013]], [[Pierre Laurent]] foi reelixíu col 100% de los votos pal cargu de Secretariu Nacional del Partíu Comunista Francés. Per primer vegada n'años, nun se presentó otra llista contra'l secretariu nacional saliente. El partíu abandonó oficialmente la [[focete y el martiellu]] como símbolu pal beneficiu de la [[estrella colorada|estrella]] qu'apaez nel [[Partíu de la Izquierda Europea]]. == Resultaos eleutorales == === Eleiciones llexislatives === {| class="wikitable sortable" ! Eleiciones ! # de votos ! % d'escaños ! # escaños ! +/- ! Notes |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de 1924|1924]] | 885.993 | 9,82% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|26|581|hex=red}} | | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de 1928|1928]] | 1.066.099 | 11,26% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|11|604|hex=red}} | {{decrease}} 15 | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de 1932|1932]] | 796.630 | 8,32% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|10|607|hex=red}} | {{decrease}} 1 | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de 1936|1936]] | 1.502.404 | 15,26% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|72|610|hex=red}} | {{increase}} 62 | Dientro del [[Frente Popular (Francia)|Frente Popular]]. |- |colspan="6" bgcolor="lightblue" | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de 1945|1945]] | 5.024.174 | 26,23% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|159|586|hex=red}} | {{increase}} 159 | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de xunu de 1946|1946 (Xunu)]] | 5.145.325 | 25,98% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|153|586|hex=red}} | {{decrease}} 6 | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de payares de 1946|1946 (Nov.)]] | 5.430.593 | 28,26% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|182|627|hex=red}} | {{increase}} 29 | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de 1951|1951]] | 4.939.380 | 26,27% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|103|625|hex=red}} | {{decrease}} 79 | |- ! [[Eleición llexislativa de Francia de 1956|1956]] | 5.514.403 | 23,56% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|150|595|hex=red}} | {{increase}} 47 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1958|1958]] | 3.882.204 | 18,90% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|10|546|hex=red}} | {{decrease}} 140 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1962|1962]] | 4.003.553 | 20,84% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|41|465|hex=red}} | {{increase}} 31 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1967|1967]] | 5.039.032 | 22,51% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|73|487|hex=red}} | {{increase}} 32 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1968|1968]] | 4.434.832 | 20,02% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|34|487|hex=red}} | {{decrease}} 39 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1973|1973]] | 5.085.108 | 21,39% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|73|488|hex=red}} | {{increase}} 39 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1978|1978]] | 5.870.402 | 20,55% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|86|488|hex=red}} | {{increase}} 13 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1981|1981]] | 4.065.540 | 16,17% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|44|491|hex=red}} | {{decrease}} 42 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1986|1986]] | 2.739.225 | 9,78% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|35|573|hex=red}} | {{decrease}} 9 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1988|1988]] | 2.765.761 | 11,32% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|27|575|hex=red}} | {{decrease}} 8 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1993|1993]] | 2.331.339 | 9,30% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|24|577|hex=red}} | {{decrease}} 3 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 1997|1997]] | 2.523.405 | 9,92% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|35|577|hex=red}} | {{increase}} 11 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 2002|2002]] | 1.216.178 | 4,82% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|21|577|hex=red}} | {{decrease}} 14 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 2007|2007]] | 1.115.663 | 4,29% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|15|577|hex=red}} | {{decrease}} 6 | |- ! [[Eleiciones llexislatives de Francia de 2012|2012]] | 1.792.923 | 6,91% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|10|577|hex=red}} | {{decrease}} 5 | |} == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Bell, D.S. & Byron Criddle (1994). ''The French Communist Party in the Fifth Republic''. * Hazareesingh, Sudhir (1991). ''Intellectuals and the French Communist Party: disillusion and torne'', [[Oxford University Press]]. * Joly, Danièle (1991). ''The French Communist Party and the Algerian War''. * Kemp, Tom (1984); ''Stalinism in France: The first twenty years of the French Communist Party'', London: New Park. * Raymond, Gino G. (2005); ''The French Communist Party during the Fifth Republic: A Crisis of Leadership and Ideology'', Palgrave Macmillan. * Sacker, Richard (1999); ''A Radiant Future. The French Communist Party and Eastern Europe, 1944-1956'', Peter Lang. == Enllaces esternos == * [http://www.pcf.fr/ Partíu Comunista Francés] {{fr}} {{Tradubot|Partido Comunista Francés}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíu Comunista Francés| ]] 8nmykb9xais0q1vi01tgbbtm0igqce7 0 117969 4379181 4252443 2025-06-24T16:37:43Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379181 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Grupu Progresista del [[Parllamentu del Mercosur]]''' ye una [[Grupu parllamentariu|bancada]] conformada polos diputaos de dichu órganu parllamentariu de diversos países miembros provenientes de partíos con [[Progresismu|ideoloxía progresista]]. Los partíos y coaliciones miembro son el [[Frente pa la Victoria]] d'[[Arxentina]], el [[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] y el [[Partíu Comunista de Brasil|Partíu Comunista]] de [[Brasil]], el [[Frente Guasú]] de [[Paraguái]], el [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] d'[[Uruguái]] y el [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] de [[Venezuela]].<ref>http://www.parlamentodelmercosur.org/innovaportal/v/7589/1/secretaria/parlamentario_ruben_martinez_huelmo_2013-_.html</ref><ref>http://www.parlamentodelmercosur.org/innovaportal/file/7020/1/comunicado_chavez_grupo_progresista_mercosur.pdf</ref> Foi la primer bancada transnacional dientro del espaciu, creada por afinidá ideolóxica y non por pertenencia nacional.<ref>''At What Point does a Legislature Become institutionalized? the Mercosur Parliament's Path''. Clarissa Dri. [[Universidá de Bordeaux]]</ref> El grupu recibió'l sofitu d'organizaciones como la [[Fundación Friedrich Ebert]].<ref>''La bancada progresista del Parllamentu del Mercosur. Un actor rexonal''. Gerardo Caetano (coordinador), Natalia Carrau, Marcela Bermúdez. Fundación Friedrich Ebert.</ref> Hubo un esfuerciu similar per parte de partíos de dereches nel Parllamentu como'l [[Partíu Nacional d'Uruguái]], el [[Partíu Coloriáu de Paraguái]] y el [[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana]], pero al tener diferencies ideolóxiques más marcaes, enzancóse'l llograr un alcuerdu. Asina por casu la diputada brasilana del PSDB Marisa Serrano calificó al Partíu Coloriáu de «[[estrema derecha]]» y que per ende nun tendría cabida na bancada.<ref>{{Cita web |url=http://www.incasur.org/notas.php?id=675 |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171231103959/http://www.incasur.org/notas.php?id=675 |fechaarchivu=2017-12-31 }}</ref> == Historia == === Fundación === Fundáu en [[2009]] como un alcuerdu ente partíos d'[[Izquierda Política|esquierda]] y [[Centroizquierda política|centro esquierda]] de los países qu'integren el [[Mercosur]], el Grupu Progresista declara lo siguiente: {{cita|“Constituyímonos col oxetivu cimeru d'impulsar la integración de los nuesos países, col convencimientu de que se trata d'un procesu de múltiples dimensiones: política, económica, social y cultural, que la so importancia estratéxica anicia en qu'esta integración resulta imprescindible pa consolidar el desenvolvimientu de les nueses naciones. Coles mesmes, adoptamos como oxetivu específicu'l meyoramientu continuu de l'acción política integradora del Parllamentu del Mercosur y el fortalecimientu permanente de los sos venceyos cola sociedá civil y les sos más diverses espresiones entamaes. Asumimos y reafitamos los Propósitos señalaos nel Art. 2 y los Principios establecíos nel Art. 3 del Protocolu Constitutivu del Parllamentu del Mercosur y especialmente identificamos coles causes cimeres de la xusticia social, la proteición de la naturaleza y la sustentabilidad ambiental y la visión global de qu'un mundu meyor ye posible. En virtú de los enunciaos anteriores reafitamos les nueses señes d'identidá como progresistes del Mercosur, impulsando la nuesa integración como una construcción comuñal de naciones d'algame históricu y basada nuna visión políticu estratéxica común; nel convencimiento que nun hai desenvolvimientu ensin integración, y del convencimientu de que les nueses naciones solo van poder actuar nel escenariu global – multipolar de güei integraes nun bloque al traviés del cual los nuesos pueblos puedan espresar la so llucha per un mundu meyor.”}} Estractu de la nota constitutiva de la Bancada Progresista del Parlasur, del 30 de payares de 2009.<ref>{{Cita web |url=http://bancadaprogresistaparlasur.org/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180103184328/http://bancadaprogresistaparlasur.org/ |fechaarchivu=2018-01-03 }}</ref> === Golpe d'Estáu en Paraguay === En [[2012]], produzse una [[Crisis política en Paraguay de 2012|crisis política en Paraguay]], que termina cola destitucion de [[Fernando Lugo]] per mediu d'un xuiciu políticu, aprobáu pola Cámara de Diputaos de [[Paraguái]]. La comunidá internacional respondió de distintes maneres ante los sucesos, predominando los refugos y/o condenes n'América Llatina. Col preste del ex-presidente Fernando Lugo, los demás países miembros plenos del [[MERCOSUR]] ([[Arxentina]], [[Brasil]] y [[Uruguái]]), amás de la mayoría de los países de la rexón (como [[Venezuela]], [[Bolivia]], [[Ecuador]] y [[Nicaragua]]) manifestáronse espresamente en contra de la destitución de Lugo, retirando -los que teníen- a los sos embaxadores.<ref name=UCHILE1>{{cita web |títulu=Varios países de la región retiran a sus embajadores en Paraguay|url=http://radio.uchile.cl/noticias/158328/|publicación=Radio Uchile (Chile)|fecha=24 de xunu de 2012}}</ref> Consecuentemente, Paraguay finalmente foi suspendíu como miembru del MERCOSUR. === Les eleiciones === Nel añu [[2013]] realizáronse les eleiciones direutes al [[Parllamentu del Mercosur]] en [[Paraguái]], onde'l Frente Guasu llogró un escañu en llogrando 173.839. En [[2015]] realizáronse les [[Eleiciones al Parlasur d'Arxentina de 2015|eleiciones direutes al Parllamentu del Mercosur n'Arxentina]], onde'l [[Frente pa la Victoria]], miembru d'esti grupu, resultó primer fuercia política llogrando 26 parllamentarios, con un 60% de votos. === Detención de Milagros Sala === En xineru de [[2016]] foi arrestada la parllamentaria d'esti grupu, [[Milagros Sala]] por cuenta de un acampe que realizaron distintes cooperatives en reclamu contra'l gobernador [[Gerardo Morales]]. El gobernador realizó una denuncia, acusando a Milagro de «instigación a cometer delitos y balasmes en concursu real», y el [[16 de xineru]] de [[2016]] foi detenida.<ref>{{cita noticia |apellíos=Tn.com |títulu=Detuvieron a Milagro Sala|url=http://tn.com.ar/politica/detuvieron-milagro-sala_647814 |fechaaccesu=6 de xineru de 2018 |periódicu=TN|idioma=es-LA}}</ref> El [[Grupu de Trabayu sobre Detención Arbitraria]] del [[Conseyu de Derechos Humanos de les Naciones Xuníes]] consideró que la detención yera arbitraria y realizó un llamamientu urxente» al Gobiernu de Mauricio Macri por que la lliberar. La [[Comisión Interamericana de Derechos Humanos]] emitió un comunicáu al traviés del cual «apura al Estáu arxentín a responder al casu de Milagro Sala» ratificando la decisión del GTDA. Nesti marcu, n'avientu de 2016 foi condergada a trés años de prisión en suspensu, por considera-y la «instigadora» de daños agravaos n'ocasión d'un [[escrache]] contra Gerardo Morales nel que nun participó. Díes más tarde foi enxuiciada por haber entamáu un "acampe" y atopada culpable de cometer una contravención, siendo condergada a pagar una multa,<ref>{{cita noticia |apellíos=Cronista.com |títulu=Otra condena a Milagro Sala: debe pagar una multa y será inhabilitada|url=https://www.cronista.com/economiapolitica/Otra-condena-a-Milagro-Sala-debe-pagar-una-multa-y-sera-inhabilitada-20161230-0042.html |fechaaccesu=15 d'agostu de 2017 |periódicu=El Cronista|idioma=es-LA}}</ref> a realizar trabayos sociales y a trés&nbsp;años de inhabilitación pa integrar organizaciones; esti últimu xuiciu foi declaráu nulu'l 2 de xunu de 2017 pol xuez de Control númberu 3 de Jujuy.<ref>{{cita web |url=http://www.ambito.com/885667-dictan-nulidad-del-juicio-contravencional-contra-milagro-sala-por-acampe |títulu=Dictan nulidad del juicio contravencional contra Milagro Sala por acampe |obra=Diario Ámbito Financiero |fecha=7 de xunu de 2017 }}</ref> Milagro Sala [[Detención de Milagro Sala|permanez detenida]] dende hai {{Edá en díes|16|1|2016}} díes ensin condena a prisión efectiva. == Miembros == {| {{tablaguapa}} style="font-size:95%" |- !País !Partíu !Principal Ideoloxía !Coalición |- | {{ARG}} | [[Partíu Xusticialista]] | [[Peronismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Frente Grande]] | [[Socialdemocracia]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Movimientu Evita]] | [[Peronismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Partíu de la Victoria]] | [[Kirchnerismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Partíu Comunista (Arxentina)|Partíu Comunista]] | [[Marxismu leninismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Partíu Comunista (Congresu Estraordinariu)|Partíu Comunista (CE)]] | [[Marxismu leninismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Nuevu Alcuentru]] | [[Progresismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Kolina|KOLINA]] | [[Kirchnerismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Partíu Solidariu]] | [[Cooperativismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Partíu pola Soberanía Popular]] | [[Indixenismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Partíu de la Concertación Forxa]] | [[Radicalismu]] | [[Frente Pa la Victoria]] |- | {{ARG}} | [[Movimientu Llibres del Sur Llibres del Sur]] | [[Socialismu]] | [[1País]] |- | {{BRA}} | [[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] | [[Socialismu]] | La Fuercia del Pueblu |- | {{BRA}} | [[Partíu Comunista de Brasil]] | [[Marxismu leninismu]] | La Fuercia del Pueblu PAR}} | [[Partíu País Solidariu]] | [[Socialdemocracia]] | [[Frente Guasú]] |- | {{PAR}} | [[Frente Ampliu (Paraguay)|Partíu Frente Ampliu]] | [[Progresismu]] | [[Frente Guasú]] |- | {{PAR}} | [[Partíu Participación Ciudadana]] | [[Socialismu]] | [[Frente Guasú]] |- | {{PAR}} | [[Partíu Comunista Paraguayu]] | [[Marxismu leninismu]] | [[Frente Guasú]] |- | {{PAR}} | [[Partíu Converxencia Popular Socialista|Converxencia Popular Socialista]] | [[Socialismu]] | [[Frente Guasú]] |- | {{PAR}} | [[Partíu de la Unidá Popular]] | [[Socialismu]] | [[Frente Guasú]] |- | {{URU}} | [[Partíu Socialista del Uruguái|Partíu Socialista]] | [[Socialismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Partíu Comunista d'Uruguái|Partíu Comunista]] | [[Marxismu leninismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Partíu Demócrata Cristianu (Uruguái)|Partíu Demócrata Cristianu]] | [[Socialcristianismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Movimientu de Participación Popular]] | [[Socialismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Asamblea Uruguái]] | [[Socialdemocracia]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Alianza Progresista (Uruguái)|Alianza Progresista]] | [[Progresismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Aguada Artiguista]] | [[Progresismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Nuevu Espaciu]] | [[Socialdemocracia]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Partíu pola Victoria del Pueblu]] | [[Anticapitalismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Dir (partíu políticu d'Uruguái)|Dir-]] | [[Socialismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Partíu Obreru Revolucionariu (Uruguái)|Partíu Obreru Revolucionariu]] | [[Trosquismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{URU}} | [[Partíu Socialista de los Trabayadores (Uruguái)|Partíu Socialista de los Trabayadores]] | [[Trosquismu]] | [[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |- | {{VEN}} | [[Partíu Socialista Xuníu de Venezuela]] | [[Socialismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Partíu Comunista de Venezuela]] | [[Marxismu leninismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Unidá Popular Venezolana]] | [[Marxismu leninismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Patria Pa Toos]] | [[Marxismu llibertariu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Movimientu Tupamaro de Venezuela|TUPAMARO]] | [[Marxismu leninismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Movimientu Eleutoral del Pueblu]] | [[Socialismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Alianza pal Cambéu (Venezuela)|Alianza pal Cambéu]] | [[Socialdemocracia]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Pola Democracia Social|PODEMOS]] | [[Socialismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Organización Renovadora Auténtica]] | [[Socialcristianismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Corrientes Revolucionaries Venezolanes]] | [[Guevarismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- | {{VEN}} | [[Movimientu Somos Venezuela]] | [[Socialismu]] | [[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar|Gran Polu Patrióticu]] |- |} == Resultaos eleutorales == {{PAR}}: {| {{tablaguapa}} |- style=text-align:center; border-bottom:2px solid gray; ! rowspan=2|Eleición ! colspan=3|Diputaos |- ! Votos !! % de votos !! Escaños |- | [https://tsje.gov.py/y2013/resultaos-eleiciones-2013-parlasur.html 2013]<ref>https://tsje.gov.py/e2013/resultados-elecciones-2013-parlasur.html</ref> ([[Frente Guasú|FG]]) |align=right|173.839 |{{porcentaxe|3,3||DF0101}} |{{Ficha de partíu políticu/escaños|1|43|hex=red}} |} {{ARG}}: {| {{tablaguapa}} |- style=text-align:center; border-bottom:2px solid gray; ! rowspan=2|Eleición ! colspan=3|Diputaos |- ! Votos !! % de votos !! Escaños |- |[[Eleiciones al Parlasur d'Arxentina de 2015|2015]] ([[Frente pa la Victoria|FPV]]) |align=right|? |{{porcentaxe|60,46||DF0101}} |{{Ficha de partíu políticu/escaños|26|43|hex=#DF0101}} |} {{URU}}: Uruguái yá programo la primeres eleiciones direutes al Parllamentu del Mercosur pa 2020<ref>https://www.elpais.com.uy/informacion/uruguayos-votaran-parlasur.html</ref> == Parllamentarios == * Los parllamentarios de los siguientes partíos tán nel grupu:<ref>{{cita web |1= |url=http://bancadaprogresistaparlasur.org/bancada/ |títulu=Bancada |editorial=Bancada Progresista |fechaaccesu=5 de xineru de 2018 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180105180318/http://bancadaprogresistaparlasur.org/bancada/ |fechaarchivu=2018-01-05 }}</ref> {| class="wikitable sortable" |- !País !Partíu !2015-2019 |- |{{ARG}} |[[Frente pa la Victoria]] |25 |- |{{URU}} |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |10 |- |{{BRA}} |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] |6 |- |{{VEN}} |[[Gran Polu Patrióticu Simón Bolívar]] |6 |- |{{PAR}} |[[Frente Guasu]] |1 |} * Los parllamentarios del grupu son: {| class="wikitable sortable" ! rowspan="2" |Nᵘ ! rowspan="2" |Nome completu !rowspan="2" |País ! rowspan="2" |Frente / Partíu !colspan="2" |Periodu actual ! rowspan="2" |Distritu |- !Dende !Hasta |- !1 |[[Agustín Rossi|Agustín Oscar Rossi]]|| rowspan="25" |{{ARG}} (25) | rowspan="8" |[[Frente pa la Victoria]] (8)||10/12/2015||09/12/2019|| rowspan="8" |Distritu Nacional (8) |- !2 |[[Jorge Taiana]]||10/12/2015||09/12/2019 |- !3 |[[Oscar Laborde]]||10/12/2015||09/12/2019 |- !4 |[[Daniel Filmus]]||10/12/2015||09/12/2019 |- !5 |[[Milagro Sala]]||10/12/2015||09/12/2019 |- !6 |[[Eduardo Valdés]]||10/12/2015||09/12/2019 |- !7 |[[Víctor Santa María]]||10/12/2015||09/12/2019 |- !8 |[[Julia Perié]]||10/12/2015||09/12/2019 |- !9 |[[Gabriel Mariotto]] |[[Gabriel Mariotto|Frente pa la Victoria]]||10/12/2015||09/12/2019||[[Provincia de Buenos Aires]] |- !10 |[[Isauro Molina]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Catamarca]] |- !11 |[[Julio René Sotelo]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia del Chaco]] |- !12 |[[Alfredo Béliz]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia del Chubut]] |- !13 |[[Alejandro Karlen]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Corrientes]] |- !14 |[[Cristian Bello]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia d'Entre Ríos]] |- !15 |[[Ricardo Uviéu]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Formosa]] |- !16 |[[Cecilia Catherine Britto]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Misiones]] |- !17 |[[Ramón Ruseco]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia del Neuquén]] |- !18 |[[Jorge Cejas]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Río Negro]] |- !19 |[[Hernán Hipólito Cornejo]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Salta]] |- !20 |[[Tomás Strada]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de San Juan (Arxentina)|Provincia de San Juan]] |- !21 |[[Mario Metaza]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Santa Cruz]] |- !22 |[[Diego Mansilla]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Santa Fe]] |- !23 |[[Gerardo Zamora (políticu)|Gerardo Zamora]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Santiago del Estero]] |- !24 |[[Miguel Angel Cusi]] |[[Frente pa la Victoria]] |10/12/2015 |09/12/2019 |[[Provincia de Tierra del Fueu, Antártida ya Islles del Atlánticu Sur|Provincia de Tierra del Fueu]] |- !25 |[[Tulio Enrique Caponio|Tuliu Caponio]] (Tres la destitución de [[José Francisco López|José López]]) |[[Frente pa la Victoria]] |12/08/2016 |09/12/2019 |[[Provincia de Tucumán]] |- !26 |[[Arlindo Chinaglia]]|| rowspan="6" |{{BRA}} (6) |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]]||17/08/2015||31/12/2018||[[Estáu de São Paulo]] |- !27 |[[Benedita Da Silva]] |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] |17/08/2015 |31/12/2018 |[[Estáu de São Paulo]] |- !28 |[[Fátima Bezerra]] |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] |17/08/2015 |31/12/2018 |[[Bahia (Brasil)|Estáu de Bahia]] |- !29 |[[Fernando Marroni]] |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] |17/08/2015 |31/12/2018 |[[Estáu de Rio de Janeiro]] |- !30 |[[Humberto Mariña]] |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] |17/08/2015 |31/12/2018 |[[Bahia (Brasil)|Estáu de Bahia]] |- !31 |[[Lindbergh Farias]] |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] |17/08/2015 |31/12/2018 |[[Tocantins|Estáu de Tocantins]] |- !32 |<span style="display:none">canese-krivoshein-ricardo</span>[[Ricardo Canese Krivoshein]]<ref name="lista2015c">{{Obra citada |títulu=Parlamento del Mercosur - Direutorio de Parllamentarios (todos los parllamentarios actuales) |url=http://www.parlamentodelmercosur.org/parlasur/innovafront/parllamentarios.jsp?querypage=3&letra=&titulo=&contentid=6983&site=1&channel=parlasur&actualidad=actuales&rightid=7629 |fechaaccesu=16 d'agostu de 2015 |páxines=3 |urlarchivu= }}</ref>|| rowspan="1" |{{PAR}} (1) |[[Movimientu Popular Tekojojá|MPT]]-[[Frente Guasu]]||01/07/2013||30/06/2018||Distritu Nacional |- !33 |[[Constante Mendiondo]]|| rowspan="10" |{{URU}} (10) |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]]||17/08/2015||31/12/2018|| |- !34 |[[Sebastián Sabini]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !35 |[[Daniel Caggiani]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !36 |[[Daniel Placeres]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !37 |[[Ernesto Agazzi]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !38 |[[Marcos Otheguy]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !39 |[[Gonzalo Civila]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !40 |[[Lilián Galán]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !41 |[[José Querejeta]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 | |- !41 |[[Luis José Gallo|Luis Gallu]] |[[Frente Ampliu (Uruguái)|Frente Ampliu]] |17/08/2015 |31/12/2018 |- !42 |[[Carlos Gamarra (políticu venezolanu)|Carlos Gamarra]]|| rowspan="6" |{{VEN}} (6) |[[Partíu Socialista Xuníu de Venezuela]]||15/02/2016||31/12/2020|| |- !43 |[[Yul Jabous]] |[[Partíu Socialista Xuníu de Venezuela]] |15/02/2016 |31/12/2020 | |- !44 |[[Gabriela Simorza]] |[[Partíu Socialista Xuníu de Venezuela]] |04/01/2017 |31/12/2020 | |- !45 |[[José Rafael Lluna]] |[[Alianza pal Cambéu (Venezuela)|Alianza pal Cambéu]] |04/01/2017 |31/12/2020 | |- !46 |[[Héctor Argañal]] |[[Pola Democracia Social]] |30/07/2017 |31/12/2020 | |- !47 |[[Pedro Eusse]] |[[Partíu Comunista de Venezuela]] |30/07/2017 |31/12/2020 | |} * {{BOL}}: Una vegada termináu'l procesu d'integración al Mercosur, Bolivia va tener parllamentarios. == Ver tamién == * [[Mercosur]] * [[Parllamentu del Mercosur]] * [[Socialismu]] * [[Grupu Izquierda Parllamentaria]] * [[Grupu Confederal de la Izquierda Unitaria Europea/Izquierda Verde Nórdica]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{Tradubot|Grupo Progresista del Parlamento del Mercosur}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Mercosur]] [[Categoría:Progresismu]] {{referencies correxíes|percent=75}} jvsuh59xsqcrt37jj0y91dcekvor4xc 0 117972 4379188 4378356 2025-06-24T16:38:22Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379188 wikitext text/x-wiki El '''socialismu del sieglu XXI''' ye un conceutu qu'apaez na escena mundial en 1996, al traviés de [[Heinz Dieterich Steffan]].<ref>{{Cita web |url=http://www.kaosenlared.net/noticia.php?id_noticia=28818 |títulu=Entrevista a Heinz Dieterich |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110520094850/http://www.kaosenlared.net/noticia.php?id_noticia=28818 |fechaarchivu=2011-05-20 }}</ref> El términu adquirió espardimientu mundial desque foi mentáu nun discursu pol ex-presidente de Venezuela, [[Hugo Chávez]], el [[30 de xineru]] de [[2005]], dende'l [[Foru Social Mundial|V Foru Social Mundial]]. Los países que defenden estes idees son [[Cuba]], [[Venezuela]], [[Nicaragua]] y [[Bolivia]]. El modelu d'[[Estáu socialista]] del socialismu del sieglu XXI ye un [[socialismu revolucionario]] que debe direutamente de la [[filosofía marxista|filosofía]] y la [[economía marxista]], y que se sofita en cuatro eje: el [[desarrollismu]] democráticu rexonal, la [[economía d'equivalencies]], la [[democracia participativa]] y protagonista y les [[organizaciones de base]]. Dieterich, na so obra ''Socialismu del Sieglu XXI'' fundir na visión de [[Karl Marx]] sobre la dinámica social y la [[llucha de clases]]. Dieterich revisa la teoría marxista con ánimu d'actualizala al mundu de güei, incorporando les meyores de la conocencia, les esperiencies de los intentos socialistes, develando les sos llimitaciones, apurriendo propuestes concretes tantu na economía política como na participación democrática de la ciudadanía pa construyir una sociedá llibre d'esplotación. Resumiendo, el socialismu del sieglu XXI supón que ye necesariu un reforzamientu radical del poder estatal democráticamente controláu pola sociedá p'avanzar el desenvolvimientu. Nel marcu de la [[Revolución Bolivariana]], Chávez señaló que pa llegar a esti socialismu va haber una etapa de transición que denomina como ''Democracia Revolucionaria''. Hugo Chávez espresó ''“Asumimos el compromisu de dirixir la Revolución Bolivariana escontra'l socialismu y contribuyir a la sienda del socialismu, un socialismu del sieglu XXI que se basa na solidaridá, na fraternidá, nel amor, na llibertá y na igualdá”'' nun discursu a mediaos de 2006. Amás, esti socialismu nun ta predefinido. Más bien, dixo Chávez ''“tenemos de tresformar la manera de capital y avanzar escontra un nuevu socialismu que se debe construyir acaldía”''.<ref>[http://www.latino-news.com/index.php?id=225&tx_ttnews%5Btt_news%5D=1184&tx_ttnews%5BbackPid%5D=224&cHash=cf0c64eea5 “Socialismu Sieglu XXI”] Llatín News</ref><ref>[http://www.aporrea.org/ideologia/a30750.html Los errores del estalinismu burocráticu frente al Socialismu del Sieglu XXI] Aporrea.org</ref> Nuna emisión de ''[[Aló Presidente]]'' en 2003, Hugo Chávez tamién presentó la propuesta de [[Giulio Santosuosso]] pal Socialismu del Sieglu XXI, Socialismu nun paradigma lliberal,<ref>{{cita web |url= http://www.editorialgalac.com/catalogo/detalle.php?catid=44 |títulu= Editorial Galac - Catálogu}}</ref> nel cual l'autor cunta que nel mundu ta en cursu una estensa realineación ideolóxica, consecuencia del cambéu de paradigma en cursu na economía; el vieyu modelu morrió, pero inda nun apaecieron los nuevos criterios que van dexar la realineación conceptual. Pa contribuyir a la busca de dichos criterios, propón relleer la hestoria de la economía política, porque na so opinión dalgunos d'ellos nun llogren faese manifiestos por tracamundios conceptuales nesa disciplina: la primera, asocedida a lo llargo de los doscientos últimos años, identificó al [[capitalismu]] col [[lliberalismu]]; la segunda, asocedida nesti sieglu, identificó al [[socialismu]] col [[estatismu]]. La so tesis ye que'l camín más expedito p'algamar la sociedá más xusta a la que toos naguamos por, consiguir con una alianza ente'l socialismu y el lliberalismu, una vegada que'l socialismu dexara a un llau al estatismu y el lliberalismu dexara a un llau al capitalismu. == Estructura ideolóxica == [[Ficheru:Kircher Chavez.jpg|thumb|200px|right|[[Hugo Chávez]] y [[Néstor Kirchner]].]] Dieterich nun establez un modelu únicu y absolutu pa llograr una sociedá democrática, participativa, socialista y ensin clases sociales. Más bien establez una metodoloxía pa ellaborar lo que denomina '''El Nuevu Proyeutu Históricu''' que los sos pilastres estratéxiques son el '''Bloque Rexonal de Poder (BRP)''' que sería la integración económica y política de los Estaos Progresistes de la rexón y el '''Bloque Rexonal de Poder Popular (BRPP)''' que correspondería a la coordinación continental de los movimientos sociales que sofiten a la implementación del Socialismu del sieglu XXI. A eso, sumir la collaboración igualitario y solidario ente los Estaos y los movimientos sociales, esto ye, ente'l BRP y el BRPP. L'autoxestión y la idea de Comunidaes Creatives y Sostenibilidá, ideariu d'[[Ezio Manzini]] y la '''Rede Mundial pal Diseñu Sostenible''' son igualmente práutiques tanxibles d'esti nuevu modelu. === Economía d'equivalencies === [[Ficheru:Rosa de peters.svg|thumb|300px|[[Rosa de Peters]].]] Dieterich nel ''Socialismu del Sieglu XXI'' propón un modelu económicu que nun tea basáu nel [[preciu de mercáu]], fundamentu de la [[economía de mercáu]] y del [[capitalismu]], a los que considera fontes de les [[Pobreza|asimetríes sociales]] y de la [[Contaminación|sobre esplotación]] de recursos naturales. Propón lo que denomina una [[economía de valores]] fundáu nel valor del trabayu qu'implica un productu o serviciu y non nes lleis de la ufierta y la demanda. Esti '''valor del trabayu''' midiríase cenciellamente pol tiempu de trabayu que precisa un determináu productu o serviciu;<ref>''"...Podemos dicir, qu'un intercambiu ye xustu, cuando nenguna de les persones que participen nél, ye esplotada. Esta condición ---ausencia d'esplotación--- cumplir, cuando nel intercambiu apúrrense puramente esfuercios llaborales iguales. Esos esfuercios, midíos en tiempu, llamar na economía política “valores”. Oxetivamente xusto ye un intercambiu, poro, cuando tolos participantes quédense a la fin de les transaiciones con valores (esfuercios) iguales o equivalentes...6. Lo que determina la xusticia d'un intercambiu nun son, poro, les formes de pagu, sinón los términos d'intercambiu (terms of trade, T.o.T.), yá identificaos por Adam Smith pal comerciu internacional como l'intercambiu de volúmenes o cantidaes de trabayu concretizado...7. En conclusión: Por que l'intercambiu, en cualquier momentu de la hestoria y en cualquier tipu d'economía, sía xusto, ye imprescindible qu'esistan dos condiciones: 1. los suxetos económicos que realicen l'intercambiu, precisen conocer el valor oxetivu (tiempu incorporáu) de cada productu/serviciu; 2. tien qu'haber un poder real (Estáu, ética, control públicu) que garantiza'l cambéu d'equivalentes, esto ye, valores o, lo que ye lo mesmo, esfuercios llaborales cuantitativamente iguales...9. Na crematística, l'intercambiu realiza vía'l preciu, non el valor. Esto ye asina porque'l preciu ye la espresión del poder de cada suxetu económicu nes esferes de circulación (mercaos). El más poderosu determina'l preciu, que, de la mesma, ye'l preséu d'apropiación del escedente económicu. Nuna sociedá de clase'l poder ta en manes de les elites dominantes. Quitar el sistema del preciu por aciu el sistema del valor, significa quitar el so mecanismu d'acumuladura del capital y, arriendes d'ello, la so esistencia como clase dominante. La derecha entendió esto, la esquierda sectario y dogmático non, y el socialoportunismu safa l'alderique...·'' más en [http://www.rebelion.org/noticia.php?id=57650 Cristóbal Colón y el persistente tracamundiu ente trueque y economía del valor].</ref> amás de los valores amestaos a dichu trabayu, esto ye, el tiempu de trabayu que s'usó pa producir les ferramientes o servicios que s'empleguen nel trabayu mesmu, lo cual de la mesma lleva a un ciclu complexu de tiempos de trabayu sumaos recíprocamente. Pa solucionar el problema práuticu qu'implica la teoría de la '''Economía de valores''' Dieterich suxer usar la [[Rosa de Peters]]. Pa Dieterich, el modelu de mercáu punxo la so atención principalmente nos algames de la ganancia y la propiedá, desvirtuando dafechu'l sentíu de la economía. Nesti sentíu, el modelu respuende a lo que denomina "[[crematística]]", una perversión de la economía onde l'acentu ta puestu na ganancia. Según él, la economía política nun tien d'operar como la forma en qu'unos pocos se faen ricos, sinón con un criteriu de productividá. Nesti sentíu, el preciu, como principiu operativu y [[cibernética|cibernéticu]] de la economía, determina ónde invertir, por cuanto trabayar, cuanto y qué mercar, cuánto y cuándo aforrar y ye, poro, la hebra ordenadora del sistema. Por que el mercáu funcione eficientemente, tendría d'esistir el suficiente poder adquisitivu pa mercar, una formación llibre del preciu, un mercáu que nun sía monopólico y un Estáu de derechu eficiente y non corruptu. Ante la eficiencia ordenadora del sistema de llibre mercáu, la planificación d'un modelu socialista resulta insuficiente y deformadora de la interconexón nun mundu globalizáu. Asina, los incesantes intentos históricos pa remediar les inxusticies de la economía de mercáu fracasaron sistemáticamente. Les correiciones del sistema al traviés de la educación, la redistribución estatal, la espropiación y la democracia obrera, nun resolvieron satisfactoriamente la eficiencia cibernética que'l modelu de llibre mercáu impon nes redes globales. El modelu del socialismu del sieglu XXI tendría de tar basáu nuna ecuación onde'l valor (preciu) del productu, venceyárase la equivalencia sobre los tiempos de producción y a la democracia participativa. D'esta manera, la redistribución y los cambeos a nivel d'educación tendríen de recoyer los intereses reales de les persones que estructuran y definen los sistemes políticu-económicos. Pa Dieterich, el socialismu del sieglu XXI ye l'ampliación y profundización de la democracia participativa, onde les dimensiones de lo cotidiano, lo estético y lo racional-críticu tienen de tar incorporaes al cambéu social. === Constante reformulación === [[Heinz Dieterich Steffan]], a la fin de la so obra, llapada a un alderique abierto y constructivo p'ameyorar el proyeutu del '''Socialismu del Sieglu XXI''', lo cual indica que dicha ideoloxía sigue reformulándose. Dieterich plantega que "la estatización de los medios de producción nun resuelve'l problema de la economía socialista del Sieglu XXI. El problema económicu de la nueva civilización ye informáticu, la sustitución del preciu pol valor oxetivu del trabayu". === Representatividá Democrática: Tricameralidad y Democracia Direuta === Los proponentes de la [[tricameralidad]] argumenten que la representación de la comunidá en cada nivel (municipal, autonómicu o estatal, nacional o federal, etc.) ye un problema complexu y que tien tres fuentes (la ideolóxica, la sindical y la territorial). Pa resolvelo se postura la esistencia de trés cámares en cada unu de los niveles citaos (municipal, autonómicu o estatal y nacional o federal/confederal). La [[Constitución Bolivariana de 1826]] ye un exemplu de Constitución Tricameral. La centralización y concentración del Poder Llexislativu yera consecuencia inevitable de la cooptación y tamién del arbitraxe que s'esperaba de la so composición tricameral. La tricameralidad –según [[Simón Bolívar]]– tenía de resolver los conflictos amenaos ente les Cámares “por falta d'un xuez árbitru, como asocede onde nun hai más que dos Cámares” y nenguna llei quedaría ensin efeutu, o, a lo menos, sería “vista una, dos y tres veces, antes de sufrir la negativa.<ref>[https://web.archive.org/web/20081003103245/http://hc.rediris.es/09/articulos/html/Numbero09.html?id=11]</ref> Nel socialismu del sieglu XXI redefínese'l conceutu [[Soberanía]] nos sos dos aguaes: # '''[[Soberanía política]]:''' frutu de los representantes escoyíos polos ciudadanos nos órganos habilitaos pa ello: parllamentos y partíos políticos. # '''[[Soberanía social]]:''' representada por dos ámbitos distintos del ideolóxicu (que taría representáu pol puntu 1) el socioeconómico ([[sindicatos]] y el conseyu económicu social y/o patronal) y el territorial ciudadanu ([[Senáu]]). Frente a les grandes innovaciones propónse una constante reformulación de pequeños cambeos qu'a medianu o llargu plazu producen una meyora continua del sistema. Pa esti rol cobren especial relevancia tolos actores: # '''Actores de la [[democracia representativa]]:''' representantes de la soberanía política (partíos políticos) + representantes de la soberanía social (senáu + cámara socioeconómica). # '''Actores de la [[democracia direuta]]:''' la reformulación ideolóxica parte d'un procesu de meyora continua que parte de la base ciudadana, d'alta implicación y de la so continua interacción colos axentes de la democracia representativa. === Oxetivu: Una Democracia calidable Total === {{non neutral}} La Democracia calidable Total constitúi una metodoloxía de meyora continua del sistema democráticu. Esta metodoloxía ye aplicada dende un puntu de vista de Democracia representativa más la Democracia participativa. Los sos principios:{{ensin referencies}} # '''Orientación al Ciudadanu''': el ciudadanu ye productor de Democracia. Constitúi mediu y fin. La cadena detiénse cuando un ciudadanu (?) # '''Identificación d'Axentes''': Comunidá ideolóxica o política, comunidá territorial, comunidad socio-económica. Preséu: Parllamentu [[Tricameralidad|Tricameral]] (Senáu/Parllamentu/Cámara Sociu-Económica). # '''Principiu d'[[Autonomía (filosofía y psicoloxía)|Autodeterminación]]''': toos participen na comunicación/determinación de metes. La Democracia calidable Total, oxetivu del Socialismu del Sieglu XXI, tien como metodoloxía activa'l '''[[Kauzolan]]'''. El Kauzolan combina la filosofía o metodoloxía xaponesa del [[Kaizen]], aplicada orixinalmente nel sistema granible industrial, coles perantigues esperiencies participatives como'l [http://www.euskomedia.org/aunamendi/16620?op=4&primR=1&regs=10&idi=es&EIKVOGEN=auzolan&bGen=S&bAun=S&pos=3 auzolan vascu], l'[[andecha]] gallega, el [[coor]] irlandés o les práutiques comunales andines denominaes [[minka]]. Dos son por tanto les bases de la metodoloxía d'una Democracia calidable Total: Kaizen + Auzolan, a saber: ==== [[Kaizen]] ==== La puesta en práutica de la metodoloxía Kaizen tendría como efeutu: # Flexibilidá y Adautación el ciudadanu nun contestu sociu-políticu globalizáu: [[Shojinka]]. # Fomentu de la Participación y de les idees innovadores: [[Soifuku]]. # Autocontrol o Vetu de la ciudadanía ante los defectos políticu-gubernamentales : [[Jidoka]]. ==== [[Auzolan]] ==== Ye una forma perantigua de trabayu de mancomún vecinal. Ye'l conceyu o la simple xunta de vecinos onde se determina cuándo y por quién hai d'efectuase la prestación. La institucionalización del auzolan ver cristalizada nes cofraderíes alministradores de montes y tierres [[Conseyos Comunales|comunales]]. == Partíos Políticos == {| {{tablaguapa}} !País ! colspan="2" |Partíu !Fundación !Estáu !Líder !Senadores !Diputaos |- |{{bandera|Brasil}} [[Brasil]] |[[Ficheru:PT (Brazil) logo 2021.svg|centro|60x60px]] |[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]] | style="text-align:center"|[[1980]] |N'oposición |[[Luiz Inácio Lula da Silva]] |{{Ficha de partíu políticu/escaños|11|81|hex=red}} |{{Ficha de partíu políticu/escaños|59|513|hex=red}} |- |{{bandera|Bolivia}} [[Bolivia]] |[[Ficheru:Movimiento al Socialismo.png|centro|60x60px]] |[[Movimientu al Socialismu (Bolivia)|Movimientu al Socialismu]] | style="text-align:center"|[[1987]] |Nel poder |[[Evo Morales]] |{{Ficha de partíu políticu/escaños|25|36|hex=#0047AB}} |{{Ficha de partíu políticu/escaños|88|130|hex=#0047AB}} |- |{{bandera|Chile}} [[Chile]] |[[Ficheru:Poder Ciudadano.png|centro|60x60px]] |[[Poder Ciudadanu]] | style="text-align:center"|[[2015]] |N'oposición |[[Beatriz Sánchez]] |{{Ficha de partíu políticu/escaños|1|155|hex=#0047AB}} |{{Ficha de partíu políticu/escaños|0|43|hex=#0047AB}} |- |{{bandera|Ecuador}} [[Ecuador]] |[[Ficheru:Alianza PAIS 02.svg|centro|61x61px]] |[[Movimiento Alianza PAIS]] | style="text-align:center" |[[2006]] |Nel poder |[[Lenín Moreno]] | colspan="2" style="text-align:center" |{{Ficha de partíu políticu/escaños|74|137|hex=lime}} |- |{{bandera|Venezuela}} [[Venezuela]] |[[Ficheru:Psuv (Venezuela) logo.svg|centro|60x60px]] |[[Partíu Socialista Xuníu de Venezuela]] | style="text-align:center" | [[2008]] |Nel poder |[[Nicolás Maduro]] | colspan="2" style="text-align:center" |{{Ficha de partíu políticu/escaños|52|167|hex=#FF0000}} |} == Socialismu del sieglu XXI en Llatinoamérica == === Venezuela === [[Ficheru:Hugo Chávez (02-04-2010).jpg|thumb|150px|[[Hugo Chávez]], presidente de [[Venezuela]] ente 1999 y 2013.]] [[Ficheru:Maduro en el Congreso peruano.jpg|thumb|150px|[[Nicolás Maduro]], actual presidente de [[Venezuela]].]] {{AP|Revolución bolivariana}} {{VT|Propiedá privada en Venezuela mientres la Revolución Bolivariana}} Mientres el gobiernu de [[Hugo Chávez]], presidente de la [[República Bolivariana de Venezuela]] dende 1999 hasta'l 2013, plantegaba que'l so proyeutu políticu la [[Revolución bolivariana]] taba basáu na [[tercer vía]] y el [[bolivarianismu]] hasta que Chávez decidió qu'avanzara escontra'l socialismu del sieglu XXI ensin dexar el bolivarianismu. El presidente Chávez dixo que'l tipu de socialismu que se desenvuelve en Venezuela tamién s'inspira nel cristianismu,<ref>[http://www.abn.info.ve/go_news5.php?articulo=77370&llee=4 Chávez encamentó a funcionarios de la Ilesia Católica venezolana a ocupar el so llugar]</ref> inclusive llamó a [[Xesús de Nazaré]] como «[[socialista]]»,<ref>{{cita noticia|url=http://www.eluniversal.com/2011/04/17/chavez-repite-caracter-socialista-de-jesucristo|títulu=Chávez repite "calter socialista" de Xesucristo|editorial=L'Universal|fecha=17 d'abril de 2011|fechaaccesu=24 de febreru de 2014}}</ref> Chávez tamién afirmó compartir idees [[Trosquismu|trosquistes]] como la [[revolución permanente]]<ref>{{cita web |url = http://www.abn.info.ve/discursu_presidente.php |títulu = Pallabres del presidente reelecto Hugo Chávez Frías, mientres actu de juramentación nel Teatru Teresa Carreño |fechaaccesu = 1 d'avientu de 2011 |autor = |apellíu = |nome = |fecha = 8 de xineru de 2007 |editorial = Axencia Bolivariana de Noticies |idioma = |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828015718/http://www.abn.info.ve/discursu_presidente.php |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref> ya idees [[Antonio Gramsci|gramscianas]].<ref>{{cita noticia|url=http://alopresidente.gob.ve/noticies/2/2234/|títulu=A 76 años de la muerte d'Antonio Gramsci|editorial=Aló Presidente|fecha=26 d'abril de 2013|fechaaccesu=24 de febreru de 2014}}</ref> Nel añu 2007 Hugo Chávez plantegó una reforma a la Constitución venezolana pa modificar 69 artículos onde se proponía la formación d'un [[Estáu socialista]], cambeos económicos, estructurales, institucionales, políticos, ente otros, pero dicha propuesta foi refuga democráticamente nel [[referendu constitucional de Venezuela de 2007|referendu constitucional de 2007]]. Chávez afirmaba que'l socialismu del sieglu XXI acepta la [[propiedá privada]]<ref>{{Cita web |url=http://liberal-venezolano.net/blog/index/2007/07/23/chavez_socialismo_propiedad_privada |títulu=Chávez: socialismu acepta la propiedá privada |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071218233734/http://liberal-venezolano.net/blog/index/2007/07/23/chavez_socialismo_propiedad_privada |fechaarchivu=2007-12-18 }}</ref> (a diferencia de la postura [[marxista-leninista]]),<ref>[http://www.eluniversal.com/2007/08/26/refco_ava_chavez-defende-prop_26A955477.shtml Chávez defende propiedá privada frente a marxistes leninistes]</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.noticiasdevenezuela.com.ve/11099.html |títulu=Chávez defende propiedá privada frente a marxistes leninistes |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080114022830/http://www.noticiasdevenezuela.com.ve/11099.html |fechaarchivu=2008-01-14 }}</ref> pero refuga la propiedá privada cuando «dexenera na acumuladura egoísta».<ref>{{cita noticia|títulu=Chávez: Socialismu nun atenta contra la propiedá privada|url=http://www.correodelorinoco.gob.ve/nacionales/chavez-socialismu-nun atenta-contra propiedá privada/|editorial=Corréu del Orinoco|fecha=10 d'ochobre de 2010|fechaaccesu=24 de febreru de 2014}}</ref> Nel programa de Gobiernu d'Hugo Chávez pal periodu 2013-2019 conocíu como «Plan de la Patria» se promueve distintos tipos de propiedá, incluyida la privada, pero dizse que la nueva economía socialista tien de construyise «sobre la base d'un ampliu sustentu públicu, social y coleutivu de la propiedá sobre los [[medios de producción]]» y xenerar «[[rellaciones de producción]] ya intercambiu complementaries y solidaries».<ref>{{cita web|títulu=Plan de la Patria 2013-2019. Siguir construyendo'l Socialismu Bolivariano del sieglu XXI en Venezuela, como alternativa al modelu selvaxe del capitalismu y con ello asegurar la mayor suma de seguridá social, mayor suma d'estabilidá política y la mayor suma de felicidá”, pal nuesu pueblu.|url=http://blog.chavez.org.ve/programa-patria-venezuela-2013-2019/socialismu-bolivariano/|fechaaccesu=15 de xineru de 2014}}</ref> Chávez tamién afirmaba que'l socialismu del sieglu XXI tien de nutrise de les corrientes más auténtiques del [[cristianismu]], dientro d'una [[democracia participativa]] y [[democracia protagonista|protagonista]] que tien de conxugar igualdá con [[llibertá]].<ref>[http://www.aporrea.org/ideologia/a17224.html Presidente Chávez define Socialismu del sieglu XXI]</ref> Tamién dientro del chavismu se promueve la creación de [[comuña (socialismu)|comuñes socialistes]] col so sistema económicu comunal,<ref>{{cita noticia|títulu=Presidente Chávez: ¡Independencia o nada! ¡Comuña o nada!|url=http://www.psuv.org.ve/portada/presidente-chavez-%C2%A1independencia-o-nada-%C2%A1comuña-o-nada/|editorial=Prensa PSUV|fecha=20 d'ochobre de 2012|fechaaccesu=15 de xineru de 2014}}</ref><ref>{{cita noticia|títulu=El sistema económicu comunal, un modelu que se constrúi dende lo local|url=http://www.avn.info.ve/contenido/sistema-econ%C3%B3micu-comunal-modelu-que|editorial=[[Axencia Venezolana de Noticies]]|fecha=24 de payares de 2013|fechaaccesu=15 de xineru de 2014|nome=Anit|apellíu=Quintero|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220529023154/http://www.avn.info.ve/contenido/sistema-econ%C3%B3micu-comunal-modelu-que|archivedate=2022-05-29}}</ref> el sofitu al [[control obreru]] per mediu de l'[[autoxestión obrera]] y la [[coxestión]],<ref>{{cita noticia|títulu=“ESPRÓPIESE”|url=http://www.contracultura.es/venezuela/aspeutos-econ%C3%B3micos/expr%C3%B3piese/|editorial=ContraCultura.es|fechaaccesu=15 de xineru de 2014}}</ref> la [[intervencionismu|intervención del Estáu na economía]],<ref>{{cita noticia|url=http://www.noticias24.com/venezuela/noticia/15943/hugo-chavez-afirma-que-el control-de-precios-ye-necesariu/|títulu=“El control de precios forma parte d'una estratexa d'intervención del Estáu na economía” (+video)|editorial=Noticies24|fecha=6 de payares de 2011|fechaaccesu=22 de febreru de 2014}}</ref> el desenvolvimientu de programes sociales conocíos como [[misiones bolivarianas]] y la [[espropiación]] d'empreses. L'actual presidente venezolanu, [[Nicolás Maduro]], tamién se comprometió en siguir el proyeutu del socialismu del sieglu XXI en Venezuela tres el fallecimientu d'Hugo Chávez en marzu de 2013.<ref>{{cita noticia|url=http://www.notitarde.com/Eleiciones-Presidenciales-2013/Consolidar-el socialismu-del sieglu-XXI-depende-de-la-participacion-de-toos/2013/04/08/177602|títulu=Consolidar el socialismu del sieglu XXI depende de la participación de toos editorial=Notitarde|fecha=8 d'abril de 2013|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref> === Ecuador === {{AP|Revolución Ciudadana}} L'ex presidente ecuatorianu [[Rafael Correa]] asegura que'l desenvolvimientu del socialismu del sieglu XXI nel so país tien carauterístiques mesmes<ref>{{cita noticia|títulu=Correa afirma qu'Ecuador desenvuelve un sistema socialista coles sos propies carauterístiques|url=http://spanish.peopledaily.com.cn/31617/6307270.html|fecha=22 de payares de 2007|fechaaccesu=23 de febreru de 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305015254/http://spanish.peopledaily.com.cn/31617/6307270.html|archivedate=2016-03-05}}</ref> y «que difier totalmente de dir una estatización de los [[medios de producción]] y del socialismu tradicional», pero da-y al Estáu un rol protagonista pa impulsar la economía.<ref>{{cita noticia|títulu=Presidente Correa defende socialismu del sieglu XXI pal Ecuador|url=http://www.ecuadorinmediato.com/index.php?module=Noticias&func=news_user_view&id=52922&umt=presidente_correa_defende_socialismu_del sieglu_xxi_pa ecuador editorial=EcuadorInmediato.com|fecha=25 d'abril de 2007|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref> Correa afirma tamién, que «el capital (ten de tar) al serviciu del ser humanu y non al aviesu»<ref>{{cita noticia|url=https://www.publico.es/450895/el-correismu-como-nueva-identidá-politica-en-ecuador|títulu=El correísmu como nueva identidá política n'Ecuador|fecha=18 de febreru de 2013|fechaaccesu=22 de febreru de 2014}}</ref> y débese impulsar la democratización de los [[medios de producción]].<ref>{{cita web|títulu=Llama Correa a democratizar medios de producción|url=http://www.youtube.com/watch?v=NqHe5pe3TlA|fechaaccesu=23 de febreru de 2014|fecha=1 de mayu de 2013|editorial=TeleSUR}}</ref> El presidente Correa tamién sofita la participación de los trabayadores na xestión de les empreses,<ref>{{cita noticia|url=http://ecuadorinmediato.com/index.php?module=Noticias&func=news_user_view&id=118606&umt=presidente_correa_en_toa empresa_tendran_participacion_trabayadores|títulu=Presidente Correa: “En toa empresa van tener participación los trabayadores editorial=EcuadorInmediato.com|fecha=20 d'avientu de 2009|fechaaccesu=22 de febreru de 2014}}</ref> acepta la propiedá privada pero diz que ten de ser democratizada y afirma que'l socialismu del sieglu XXI tampoco niega'l [[mercáu]] pero que «hai que gobernalo, por que nun nos gobierne a nós».<ref>{{cita noticia|títulu=Correa aboga por democratizar propiedá privada ecuatoriana|url=http://www.ciudadccs.info.ve/?p=506180|editorial=Ciudá Caracas|fecha=27 de payares de 2013|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref> === Bolivia === [[Ficheru:Evo Morales.jpg|thumb|150px|[[Evo Morales]], presidente de [[Bolivia]].]] [[Evo Morales]], presidente del [[Bolivia|Estáu Plurinacional de Bolivia]] y máximu dirixente del [[Movimientu al Socialismu (Bolivia)|Movimientu al Socialismu boliviano]] declaróse tamién a favor de construyir el socialismu del sieglu XXI al traviés d'una revolución cultural anticolonial y de la creación d'una sociedá plurinacional na que coesista la [[democracia representativa]] con formes comunales ya indíxenes de democracia.<ref>{{cita publicación|url=http://www.nuso.org/upload/articulos/3983_1.pdf|títulu=El populismu llatinoamericanu: ente la democratización y l'autoritarismu editorial=Nueva Sociedá|fecha=Setiembre-Ochobre 2013|fechaaccesu=23 de febreru de 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140228192726/http://www.nuso.org/upload/articulos/3983_1.pdf|archivedate=2014-02-28}}</ref><ref>{{cita noticia|títulu=Bolivia: diálogu democráticu y intercultural va decidir el futuru del Tipnis (Audios)|url=http://laradiodelsur.com/?p=106198|editorial=La Radio del Sur|fecha=7 d'agostu de 2012|fechaaccesu=23 de febreru de 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140227202524/http://laradiodelsur.com/?p=106198|archivedate=2014-02-27}}</ref> El Gobiernu de Evo Morales tamién se caracterizó pola [[Nacionalización de los medios de producción|nacionalización]] d'[[hidrocarburu|hidrocarburos]],<ref>{{cita noticia|títulu=Nacionalización d'hidrocarburos dexó a Bolivia $19.000 millones|url=http://www.nacion.com/mundo/latinoamerica/Bolivia-nacionalizacion_de_hidrocarburos-Evo_Morales_0_1361064128.html|editorial=La Nación|fecha=20 d'agostu de 2013|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref><ref>{{cita noticia|títulu=Morales nacionaliza los hidrocarburos de Bolivia y esixe a les empreses privaes la so producción|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2006/05/01/internacional/1146499606.html|editorial=El Mundo|fecha=2 de mayu de 2005|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref> aceptación de la propiedá privada<ref>{{cita noticia|url=http://www.ultimasnoticias.com.ve/noticias/actualidad/evo-morales-anuncia-refundacion-de-bolivia-y-garan.aspx|títulu=Evo Morales anuncia “refundación de Bolivia” y garantiza propiedá privada|editorial=Últimes Noticies|fecha=21 de xineru de 2010|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref> y implementación de programes sociales.<ref>{{cita noticia|títulu=ONX reconoz efectividá de programes sociales en Bolivia pa combatir la probeza|url=http://www.avn.info.ve/contenido/onu-reconoz-efectividá-programes-sociales-bolivia-pa-combatir-probeza|fecha=22 de marzu de 2012|fechaaccesu=23 de febreru de 2014|axencia=Axencia Venezolana de Noticies}}</ref> Evo Morales asegura tamién que'l so modelu socioeconómico «ta basáu na solidaridá, la reciprocidá, la comunidá y el consensu, porque la democracia ye pa nós un consensu».<ref>{{cita noticia|url=http://servindi.org/actualidad/7439|títulu=Bolivia: La nueva Constitución y la nacencia d'un Estáu plurinacional|editorial=Servindi|fecha=12 de febreru de 2005|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref> N'ochobre de 2013, aprobóse una llei que dexa a los trabayadores tomar empreses privaes quebraes o liquidaes y convertiles n'empreses sociales,<ref>{{cita noticia|url=http://www.marcha.org.ar/1/index.php/elmundo/100-bolivia/4449-una llei-pa-el control obreru|títulu=Una llei pal control obreru|editorial=Marcha|fecha=9 d'ochobre de 2014|fechaaccesu=23 de febreru de 2014}}</ref> constituyéndose asina en [[empreses recuperaes]]. == Socialismu del sieglu XXI n'Europa == El socialismu del sieglu XXI foi especialmente acoyíu n'[[España]] per parte del [[Partíu Comunista d'España]]<ref>[http://www.tercerainformacion.es/spip.php?article7838 "Hai qu'entamar, como yá fixeron otros países, el camín del socialismu del sieglu XXI"], 14 d'abril de 2009.</ref> y [[Izquierda Xunida (España)]],<ref>[https://web.archive.org/web/20091220002903/http://izquierda-unida.es/noticia.php?id=4966 "Decidimos que queremos construyir el socialismu del sieglu XXI y, pa ello, precísase muncha movilización"], ''[[Cayo Lara]]'', coordinador xeneral d'IX, 14 d'abril de 2009.</ref> n'[[Alemaña]] de mano del [[Die Linke]], de distintos movimientos universitarios y d'ex altos cargos de la [[República Democrática Alemana]] como [[Egon Krenz]], y en [[Rusia]] pol partíu [[Rusia Xusta]].<ref>{{cita web|títulu=Politics in Translation / A Fair and Just Russia, Part 2|url=http://www.sras.org/fair_and_just_russia_2|fechaaccesu=24 de marzu de 2014|fecha=12 d'agostu de 2009|idioma=inglés|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140324075429/http://www.sras.org/fair_and_just_russia_2|fechaarchivu=24 de marzu de 2014|editorial=The School of Russian and Asian Studies|allugamientu=Woodside, California, EUA}}</ref> Tamién en Rusia, el [[Partíu Comunista de la Federación Rusa]] manifestó como la so meta estratéxica» la construcción d'un anováu socialismu en Rusia, el socialismu del sieglu XXI»,<ref>{{cita web|títulu=Programa del PCFR |url=http://cprf.ru/party-program/|idioma=inglés}}</ref> convirtiéndose asina nuna de les sos ideoloxíes oficiales, xunto al [[Marxismu-Leninismu]] y el [[internacionalismu]] N'España destaquen dellos coleutivos socialistes: [[Sortu]], organización [[nacionalismu vascu|independentista vasca]] y d'[[esquierda abertzale]], qu'adoptó'l socialismu del sieglu XXI na so llinia política, y que tien como personalidá más conocida a [[Arnaldo Otegi]], de bultable ideoloxía marxista, ex miembru de la Mesa Nacional de [[Herri Batasuna]]. Pela so parte, el [[Partíu Carlista (1970)|Partíu Carlista]] con una difusa ideoloxía socialista-monárquica autoxestionaria y de nueva esquierda. Con una base sociolóxica mediana nel País Vascu, en 1998 foi unu de los partíos y asociaciones firmantes del Pactu d'Estella, y en 2005 pronunciar en contra de la Constitución Europea. Venezuela foi destín de munchos militantes d'esta formación mientres la represión franquista. L'ex-presidente del Partíu Carlista, Carlos Hugo de Borbón Parma, en 2004 publicó'l llibru "Delles Reflexones sobre'l Socialismu del Sieglu XXI", que, ente les sos llinies, espresa testualmente lo siguiente: "El socialismu que morrió ye'l socialismu autoritario empobináu escontra'l control del ciudadanu por una política monopolizada o controlada dende'l partíu únicu, que reclamaba una repartida del frutu de la propiedá y de la producción, pero non una simultánea repartida del poder. Esti socialismu sí morrió. El socialismu como ideal humanu de construcción política, basáu na participación del ciudadanu, nel control de la so vida político y económico, según na repartida de los bienes, nun morrió. Hai que dicilo una y otra vez: un proyeutu socialista faise güei imprescindible." Tamién Noruega foi descripta como l'únicu estáu socialista del sieglu XXI n'Europa.<ref>http://www.lanacion.com.ar/1637298-noruega-el-unico-socialismu-del sieglu-xxi</ref>-y Socialismu del Sieglu XXI foi especialmente acoyíu n'Alemaña de mano del Partíu d'Esquierdes o Die Linkspartei, distintos movimientos universitarios. == Crítiques == La gran mayoría de les crítiques al socialismu del sieglu XXI provienen de sectores en contra y d'otros tipos, qu'acusen al movimientu de defender idees "caduques" y "perimidas".<ref>''En resume: tien escasu sentíu tomase demasiáu en serio el Socialismu del sieglu XXI nun planu teóricu, anque sí cabo midir con tientu la so función política. Nun apurre nada nuevo nel nivel de la teoría, y en tantu entiéndese lo que los sos promotores planteguen, ye claro que topamos frente a un retrocesu intelectual a los postulaos d'aquellos a quien Marx llamaba "socialistes utópicos", esto ye, al retrocesu escontra una concepción arcaica de sociedá, con intercambios económicos primitivos. Sicasí, como yá suxerí, el Socialismu del sieglu XXI anueva un mitu que se niega a morrer.'' más en [http://www.analitica.com/va/sociedad/articulos/8471219.asp Socialismu: fracasu y mitu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120119065424/http://www.analitica.com/va/sociedad/articulos/8471219.asp |date=2012-01-19 }}</ref> El proyeutu d'[[economía de valores]] nun ta profusamente detalláu nel socialismu del Sieglu XXI, nin considera'l grau de complexidá de determinaos trabayos qu'esixen especializaciones científiques, y que'l so tiempu de trabayu nun puede ser valoráu de la mesma manera que los trabayos ensin especializar. Tampoco considera'l valor [[Física|físicu]] de la producción enerxética Criticasel consumu enerxéticu d'un determináu trabayu, conocíu como [[tasa de torna enerxética]] (TRE), daqué fundamental pal desenvolvimientu social, teunolóxicu y humanu d'una sociedá. Anque los partidarios manifiesten que "l'únicu problema que tien ye la definición del númberu de insumos qu'entren nel cálculu. Esto ye un problema metrolóxicu, esto ye, de consensu y estandarización, qu'apaez en casi toles midíes científiques === Crítiques lliberales === Según Francisco Endara D., inxenieru ecuatorianu d'ideoloxía [[lliberalismu llibertariu|lliberal llibertaria]], el socialismu del sieglu XXI pretende instaurar lo que llamen la economía equivalente, onde cada ciudadanu llogra los sos ingresos a partir del intercambiu de tiempu emplegáu pa realizar un productu o serviciu y nesti marcu los ciudadanos pierden la facultá de decidir cuanto vale'l so trabayu.<ref>{{cita web |url=http://www.asturiasliberal.org/collaboraciones/piensa_en_lliberal/el%20peligru_del%20socialismu_del%20sieglu_2.php |títulu=El peligru del socialismu del sieglu XXI |fechaaccesu=15 de mayu de 2017 |autor=Francisco Endara |editorial=Asturies Lliberal |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150923175631/http://www.asturiasliberal.org/collaboraciones/piensa_en_lliberal/el |fechaarchivu=2015-09-23 }}</ref> === Crítiques marxistes === El marxista británicu [[Alan Woods]] criticó a [[Eduard Bernstein]] y [[Karl Kautsky]] que se presentaben como los “verdaderos discípulos” de [[Karl Marx|Marx]] mientres impulsaben el revisionismu reformista, so un disfraz d'idees nueves”» «frente a les “vieyes idees” del [[socialismu revolucionario]]». De la mesma criticó a [[Heinz Dieterich]] por afirmar «inventar una teoría dafechu nueva y orixinal del socialismu del sieglu XXI”».<ref>{{cita web |url=http://www.marxist.com/hai-que-cumplir-con-el legáu-de-hugo-chavez.htm |títulu=¡Hai que cumplir col legáu d'Hugo Chávez! |editorial=In Defence of Marxism |nome=Alan |apellíu=Woods |fecha=5 de marzu de 2014 |fechaaccesu=30 d'abril de 2014}}</ref> Igualmente Woods diz que «los escritos de Dietrich a cencielles repiten les vieyes idees premarxistas de los [[socialistes utópicos]] y presentar como daqué nuevu, una forma de “socialismu” ensin [[llucha de clases]] ensin necesidá d'espropiar el capitalismu».<ref>{{cita web|títulu=XXI Century Socialism, or There is nothing new under the sun|url=http://www.marxist.com/21-century-socialism-nothing-new-under-sun.htm|fechaaccesu=30 d'abril de 2014|fecha=8 de payares de 2010|idioma=inglés|apellíu=Woods|nome=Alan|editorial=In Defence of Marxism}}</ref> Los partíos de la [[Conferencia Internacional de Partíos y Organizaciones Marxista-Leninistes (Unidá y Llucha)|Conferencia Internacional de Partíos y Organizaciones Marxista-Leninistes]], acusó al socialismu del sieglu XXI de ser una teoría anti-marxista siendo esta critica sintetizada pol [[Partíu Comunista de Colombia - Marxista Leninista]] nos siguientes puntos:<ref>{{Cita publicación|url=http://www.pceml.info/actual/images/CIPOML/UyL/Unidá%20y%20Llucha%2015.pdf|títulu=El Socialismu del sieglu XXI: Teoría antimarxista pequeñu burguesa|apellíos=|nome=Partíu Comunista de Colombia - Marxista Leninista|enllaceautor=Partíu Comunista de Colombia - Marxista Leninista|fecha=Ochobre de 2007|publicación=Revista Unidá y Llucha|fechaaccesu=|doi=|pmid=}}</ref> * Nun pretende camudar el sistema. Nun s'ataca a los raigaños del mesmu. Pretende reformalo. * Parte de considerar que los capitalistes, dexarán el so privilexos ensin llucha, abandonaren la so busca del máximu beneficiu n'ares del bienestar de la humanidá. * Nun preparar al movimientu político y social del pueblu (para nun dicir al proletariáu) pa la llucha polos sos derechos, p'arrincar conquistes a los esplotadores, pa tomar del poder. Al contrariu enséñalu la enfotu nes clases esplotadores. Ye desmovilizador. * Efectúa una crítica de la revolución y de la Xunión Soviética, que -contraria al deber d'un investigador ya intelectual honestu- llindar a repitir lo que los intelectuales, grandes medios de comunicación de la burguesía, etc. dedicaos a la defensa del sistema, devuelven darréu. * Desconoz el percorríu históricu y lo que ye peor la realidá de la llucha de clases. * Parte d'una esencia idealista, ecléctica y de la psicoloxía propia de la [[pequeña burguesía]] urbana n'ascensu. Por ello sáquen-y provechu los imperialistes y les burguesíes al espublizala pa pescar en ríu revueltu. * Ye un socialismu” carente de la esencia clasista, la que-y da base científica a la llucha pol socialismu, llucha que namái puede liderar la única clase que lliberar ella llibera a tola humanidá: la clase obrera. * Desconoz el papel fundamental de la clase obrera y del so partíu. * En postreres plantega que'l socialismu algamara productu de la evolución de la sociedá, y non por un procesu revolucionariu, lo cual presta hasta'l más reaccionariu de los burgueses pos niega la necesidá de la violencia revolucionaria de la clase obrera y el pueblu p'algamar la so lliberación === Crítiques anarquistes === Dende l'anarquismu, el [[Mutualismu (teoría económica)|mutualista]] estauxunidense [[Kevin Carson]] dixo qu'Hugo Chávez, a pesar de que pudo ayudar a llabradores ensin tierra y al [[Lumpemproletariado|lumpenproletariado]] urbanu, «nun lo fixo pola abolición de les formes presistentes de coerción estatal que sofiten el monopoliu del que dependen les rentes del capital y la tierra, sinón al traviés de la contra-coacción» coles mesmes que criticó'l so autoritarismu.<ref>{{Cita noticia|apellíos=Carson|nome=Kevin|títulu=Non p'Allabalo, sinón pa Soterralo|url=https://c4ss.org/content/17675|fecha=10 de mayu de 2013|fechaaccesu=15 de mayu de 2017|periódicu=Center for a Stateless Society|páxina=|idioma=}}</ref> Pela so parte, el mutualista español Víctor Logos diz qu'aplicar les idees del partíu políticu [[Podemos]] llevaríen a una [[Crisis económica en Venezuela de 2013-2017|situación como la de Venezuela]] con más paru y más miseria y onde «l'Estáu ''veríase obligáu'' a adquirir un poder cada vez más colosal y centralizáu hasta controlar tola producción y la distribución».<ref>{{Cita web|url=http://www.mutualismu.org/l'ascensu-de-la esquierda autoritaria-una perspeutiva mutualista/|títulu=L'ascensu de la esquierda autoritaria: una perspeutiva mutualista|fechaaccesu=15 de mayu de 2017|autor=Víctor Logos|enllaceautor=|fecha=26 de mayu de 2014|idioma=|sitiuweb=Mutualismu.org|editorial=}}</ref> === Crítiques dende Venezuela === Nel casu venezolanu, el políticu venezolanu d'esquierda y opositor al chavismu, [[Teodoro Petkoff]], cree que dos traces del chavismu son el [[autoritarismu]] y el [[militarismu]]<ref>{{cita noticia|nome=Teodoro|apellíos=Petkoff|url=http://www.talcualdigital.com/nota/visor.aspx?id=97799&tipu=AVA|títulu=Socialismu venezolanu|editorial=Talo como|fecha=21 de xineru de 2014|fechaaccesu=13 de febreru de 2014}}</ref> a pesar de que'l chavismu definir a sí mesmu defensor d'un [[socialismu democráticu]].<ref>{{cita noticia|nome=Mayelit|apellíos=Valera|títulu=Teodoro Petkoff: “El país equivocar al escoyer el so presidente”|url=http://elimpulso.com/articulo/teodoro-petkoff-el-pais-equivocar al-escoyer-el so presidente editorial=L'Impulsu|fecha=13 d'ochobre de 2013|fechaaccesu=13 de febreru de 2014}}</ref> Pela so parte, l'Arzobispu de Mérida, Mons. [[Baltazar Porres]], cuntó que el socialismu del sieglu XXI ye indefiníu ideológicamente, que busca "distrayer l'atención" y "paez más bien un supermercáu". Pal Arzobispu, otres carauterístiques d'esti socialismu son el [[populismu]], el [[autoritarismu]] y el [[militarismu]].{{ensin referencies}} == Ver tamién == * [[ALBA]] * [[Bolivarianismu]] * [[Hugo Chávez]] * [[Antimperialismu]] * [[Chavismu]] * [[Antiglobalización]] * [[Tercermundismu]] * [[Filosofía de la Lliberación]] * [[Revolución bolivariana]] * [[Revolución Ciudadana]] == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20090226022349/http://www.nodo50.org/carlosmarx/spip/article.php3?id_article=51, La Revolución Bolivariana y el Socialismu del sieglu XXI] Asociación Universitaria Carlos Marx * [http://www.venezuelanalysis.com/analysis/1834 The Meaning of 21st Century Socialism for Venezuela] (n'inglés) * [https://web.archive.org/web/20070120071121/http://www.analitica.com/media/5632705.pdf ¿Qué ye'l Socialismu del Sieglu XXI? (Venezuela)] * [https://web.archive.org/web/20090125010236/http://nodo50.org/carlosmarx/spip/article.php3?id_article=51 La Revolución Bolivariana y el Socialismu del sieglu XXI] * [http://www.rebelion.org/noticia.php?id=44104 "En Venezuela creáronse condiciones pa construyir el Socialismu del Sieglu XXI"] === Crítiques === * [http://www.lulu.com/product/paperback/el socialismu-del sieglu-xxi/4266981?productTrackingContext=center_search_results El Socialismu del Sieglu XXI] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210622182213/https://www.lulu.com/product/paperback/el |date=2021-06-22 }} de Guillermo Rodríguez * [http://argentina.indymedia.org/news/2007/01/483643.php Crítica Al Socialismu del Sieglu XXI de Heinz Dietereich Steffan] * [https://web.archive.org/web/http://documentos.fundacionfaes.info/document_file/filename/712/00072-00_-_america_latina_una axenda_de_llibertá.pdf América Llatina: Una axenda de llibertá], documentu de crítica ideolóxica al socialismu del sieglu XXI * [https://www.elmundo.es/americablogsnuesa-america-2/2011/04/14/socialistes-del sieglu-xxi-neocons.html Socialistes del Sieglu XXI, Neocons Andinos] de Aparicio Caicedo Castillo. * {{Enllaz rotu|1=El Socialismu del sieglu XXI: Teoría antimarxista pequeñu burguesa |2=http://www.pceml.info/actual/images/CIPOML/UyL/Unid%C3%A1%20y%20Llucha%2015.pdf |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} , articulo del [[Partíu Comunista de Colombia - Marxista Leninista|PCC-ML]] en Revistir Unidá y Llucha de la [[Conferencia Internacional de Partíos y Organizaciones Marxista-Leninistes (Unidá y Llucha)|CIPOML]] * {{Enllaz rotu|1=Del "Socialismu del Sieglu XXI" al premarxismu del sieglu XIX |2=http://www.pceml.info/actual/images/Biblioteca/FolletosPCEml/Folletu_Socialismu_sieglu_XXI.pdf |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} de Santiago Baranga * {{Enllaz rotu|1=Sobre'l calter acientífico y antimarxista del socialismu del sieglu XXI” |2=http://www.pcmle.org/uyl/Unid%C3%A1%20y%20Llucha%2017.pdf |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}, articulo de Santiago Baranga pol [[Partíu Comunista d'España (marxista-leninista)|PCE (m-l)]] en Revistir Unidá y Llucha de la [[Conferencia Internacional de Partíos y Organizaciones Marxista-Leninistes (Unidá y Llucha)|CIPOML]] {{Tradubot|Socialismo del siglo XXI}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Tipos de socialismu|Sieglu XXI]] 7dhaxtwjio4ss9bv2dbgplk3jfro7j5 0 117987 4379160 4356117 2025-06-24T14:30:49Z YoaR 37624 /* Historia */ 4379160 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Partíu Comunista de Cuba''' ('''PCC''') ye un [[partíu políticu]] de [[Cuba]], fundáu'l [[3 d'ochobre]] de [[1965]] y que s'atopa nel poder dende'l trunfu de la [[Revolución cubana]]. L'artículu 5° de la [[s:Constitución de la República de Cuba|Constitución]] definir como la «''vanguardia entamada de la nación cubana, fuercia dirixente superior de la sociedá y del Estáu, qu'entama y empobina los esfuercios comunes escontra los altos fines de la construcción del socialismu y la meyora escontra la sociedá comunista''». Guía de la [[Revolución cubana]], ye consideráu'l continuador de les ''tradiciones heroiques revolucionaries del pueblu cubanu, contra'l [[Imperiu español|colonialismu español]] y contra el [[neocolonialismu]] [[Imperialismu cultural|imperialista cultural]] de los [[Estaos Xuníos]]'', y proclámase herederu del [[Partíu Revolucionariu Cubanu]], que fundó [[José Martí]] en 1892 pa lluchar pola independencia de Cuba ante España y del Primer Partíu Comunista, fundáu por [[Julio Antonio Mella]] y [[Carlos Baliño]].<ref>{{cita web |url=http://www.cubadebate.cu/cuba/partíu-comunista-cuba/ |títulu=Partíu Comunista de Cuba en CubaDebate.cu |urlarchivu=https://archive.today/20120702/http://www.cubadebate.cu/cuba/partíu-comunista-cuba/ |fechaarchivu=2 de xunetu de 2012 }}</ref> Utiliza la [[Bandera de Cuba|bandera nacional]] como'l so emblema y el so logotipu afiguráu dientro d'un rectángulu d'ángulos ovalaos en llinia de color coloráu, presenta dos banderes que sobresalen d'ente los brazos y armes n'alto empuñaos pol pueblu, representaos equí en color negru: una ye la bandera colorada, símbolu del proletariáu y del calter revolucionariu del Partíu, y la bandera cubana, símbolu de la patria. Amás sobre'l color negru, encuállase les sigles PCC (Partíu Comunista de Cuba), en color coloráu contorneado en blancu. == Historia == El Primer Partíu Comunista Cubanu, antecedente del actual PCC, ye fundáu en [[1925]] por [[Julio Antonio Mella]], [[Carlos Baliño]], [[José Miguel Pérez Pérez|José Miguel Pérez]] y [[Alfonso Bernal del Riesgu]], el primeru nuevu dirixente estudiantil y el segundu, un veteranu independentista compañeru de [[José Martí]]. Tamién participaron exiliaos venezolanos como [[Pio Tamayo]] y [[Gustavo Machado]]. El so primer secretariu xeneral foi [[José Miguel Pérez Pérez|José Miguel Pérez]], quien años dempués tamién fundara'l [[Partíu Comunista de Canaries]]. El PCC va permanecer na clandestinidá hasta [[1938]]; en 1939 toma'l nome d'Unión Revolucionaria Comunista y en 1944 el de [[Partíu Socialista Popular (Cuba)|Partíu Socialista Popular]] (PSP). Amestáu a la [[Confederación de Trabayadores de Cuba]]. La dirigencia [[stalinista]] del PSP sofita la candidatura presidencial de [[Fulgencio Batista]] pal periodu 1940-1944, y dos de los sos dirixentes más bultables, [[Juan Marinello]] y [[Carlos Rafael Rodríguez]], son ministros del gabinete d'aquél, a quien van carauterizar como «''cubanu cientu per cientu, celosu guardador de la llibertá patria, tribunu elocuente y popular... prohome de la nuesa política nacional, ídolu d'un pueblu que piensa y vela pol so bienestar... home qu'encarna los ideales sagraos d'una Cuba nueva y que pola so actuación demócrata identificáu coles necesidaes del pueblu, lleva en sí el sellu del so valor''».<ref>"''Güei''", órganu oficial del PSP, 13 de xunetu de 1940</ref> En [[1953]] el PSP ye illegalizao pola dictadura de Fulgencio Batista, anque la so prensa sigue circulando llibremente. Nesi mesmu añu, el PSP conderga como "''actividaes golpistes y aventureres de la oposición burguesa''"<ref>Declaraciones del PSP publicaes en "''The Daily Worker''", órganu del Partíu Comunista de los Estaos Xuníos, el 10 d'agostu de 1953</ref> l'asaltu al [[cuartel Moncada]] realizáu por [[Fidel Castro]] y los sos siguidores. Como parte de la oposición a la dictadura de Batista dende mediaos de 1958, va amosar una actitú ambigua escontra'l [[Movimientu 26 de Xunetu]] hasta avientu de [[1958]], cuando'l [[Che Guevara]] entrevistar colos principales dirixentes del partíu. En [[1961]] el PSP fundir col [[Movimientu 26 de Xunetu]] y otres organizaciones pa formar les [[Organizaciones Revolucionaries Integraes]] (ORI). L'actual PCC aniciar a partir d'esti momentu, cola formación de les ORI, que van ser depuraes "de los errores del sectarismu" cometíos por dellos dirixentes y, el [[26 de marzu]] de [[1962]], son unificaes como [[Partíu Xuníu de la Revolución Socialista de Cuba]] (PURSC), constituyéndose finalmente'l [[3 d'ochobre]] de [[1965]], como Partíu Comunista de Cuba (PCC). Dende la depuración de les ORI, el PCC namái reconoz como'l so líder a Fidel Castro. L'accesu a les files del PCC realízase sobre la base de los principios de patriotismu, antimperialismu, y fidelidá al socialismu y el comunismu como vía d'algamar la igualdá plena de la sociedá. La edá mínima ye a los 30 años, pero en casos escepcionales, y por méritos, pueden ser parte de la so files nueves menores de 30 años que sían amás militantes de la [[Unión de Mozos Comunistes]]. El [[4 d'ochobre]] de 1965, sale a circulación el primer númberu de ''[[Granma (diariu)|Granma]]'', que ye órganu oficial del Comité Central del PCC. == Organización del PCC == [[Ficheru:Comité Central PCC.jpg|thumb|Edificiu del Comité Central del Partíu Comunista de Cuba.]] === Congresos === Según los sos estatutos el Congresu ye l'organismu supremu del Partíu. Define y da les orientaciones polítiques del PCC y de la so actividá polo xeneral. Axúntase regularmente cada 5 años y cuando'l Plenu del Comité Central convocar extraordinariamente. Escueye'l Comité Central, aprueba'l programa o lineamientos programáticos y los Estatutos del Partíu. El primer Congresu, convocáu 10 años dempués de la fundación del PCC, realizar en [[1975]] en [[L'Habana]]. Dende entós realizáronse'l II Congresu en [[1980]], el III Congresu en [[1985]], el IV Congresu en [[1991]] realizar en [[Santiago de Cuba]] y el V Congresu en [[1997]] en L'Habana. El VI Congresu, dempués de catorce años, delles tentatives y tres un llargu procesu de preparación, foi celebráu del 16 al 19 d'abril de [[2011]]. La so axenda central foi l'aprobación de los Lineamientos de la Política Económico y Social, documentu contentivo d'una reforma económica definida como l'adaptación del socialismu a los nuevos tiempos. Esti Congresu ye históricu por suponer el cese de [[Fidel Castro]] como primer secretariu y autodefinirse como l'últimu congresu de la xeneración impulsora de la Revolución.<ref>{{cita noticia|autor=Carmelo Mesa-Lago|url=https://elpais.com/diario/2011/05/26/opinion/1306360811_850215.html|títulu=El Congresu del PCC y la economía cubana|editorial=El País|fecha=20 de mayu de 2011}}</ref> El VII Congresu celebróse ente'l 16 y el 19 d'abril de [[2016]]. Nesti alcuentru aprobóse l'actualización de los Lineamientos de la Política Económico y Social, según la Conceptualización del Modelu Socialista y el Plan Estratéxicu de Desenvolvimientu hasta [[2030]]. Resultaron reelixíos [[Raúl Castro]] y [[José Ramón Machado Ventura]] al mandu de la organización. === Conferencia Nacional === La Conferencia Nacional que s'axunta ente los congresos, ten de ser convocada pol mesmu Congresu o pol Comité Central pa tratar asuntos estratéxicos del Partíu y escoyer al propiu Comité Central y los demás órganos de direición. Celebróse una sola vegada en xineru de 2012. === Comité Central === {{AP|Miembros del Comité Central del Partíu Comunista de Cuba}} El Comité Central, constituyíu per primer vegada en 1965, ta definíu como l'organismu cimeru del Partíu ente cada Congresu. Decide'l númberu d'integrantes del Buró Políticu y del Secretariáu, escueye a los sos miembros y, ente ellos, al Primera y al Segundu Secretariu. Ta encargáu d'aplicar los resolvimientos, polítiques y programes aprobaes pol Congresu. Axuntar en Plenu a lo menos dos veces al añu y cuando lo convoque'l Buró Políticu. === Buró Políticu === {{AP|Miembros del Buró Políticu del Partíu Comunista de Cuba}} El Buró Políticu ye l'órganu de direición cimera del PCC y la máxima instancia ideolóxica del país. Executa los resolvimientos de los congresos y el Comité Central. Ta integráu nesti momentu pol Primera y Segundu Secretarios y 13 miembros más. Tien iniciativa llexislativa y propón al Conseyu d'Estáu les aiciones polítiques que tienen d'executar en materia de disposiciones llegales y nomamientos. Nel VI Congresu, celebráu n'abril de 2011, foi escoyíu dempués de 14 años un nuevu Buró Políticu de 15 miembros, encabezáu por [[Raul Castro Ruz]] y [[José Ramón Machado Ventura]] como primer y segundu secretarios. En setiembre de 2011 finó'l xeneral [[Julio Cases Regueiro]], miembru d'esi órganu. N'avientu de 2012 foi promovíu el canciller [[Bruno Rodríguez Parrilla]]. En xunetu de 2013 foi aceptada l'arrenunciu del veteranu políticu [[Ricardo Alarcón de Quesada]] y n'ochobre de 2015 el xeneral [[Abelardo Colomé Ibarra]] solicitó'l so arrenunciu por problemes de salú, anque ésta entá nun foi oficialmente aprobada. === Secretariáu === El '''Secretariáu '''del Comité Central del Partíu ye l'órganu qu'aida al Buró Pólítico nel trabayu colos sos cuadros y militantes. Esistió de 1965 a 1991 (les sos funciones fueron asumíes pol Buró Políticu ampliáu'l númberu de los sos integrantes) y foi restablecíu en 2006. Los sos integrantes son los máximos responsables de les Comisiones Permanentes del Comité Central (entidaes creaes en 2008 y qu'arrexunten a los departamentos del Comité Central). Los dirixentes del Secretariáu y de los departamentos constitúin un aparatu políticu paralelu al Gobiernu de la nación, interviniendo nel desenvolvimientu y control de les polítiques de los organismos de l'alministración central del Estáu y de los gobiernos provincial y municipal. El Secretariáu ta presidíu pol Primer Secretariu del Comité Central. L'el VI Congresu del PCC, celebráu n'abril de 2011, decidióse que [[José Ramón Machado Ventura]], Segundu Secretariu, presidiera esti órganu por delegación permanente del Primer Secretariu [[Raúl Castro Ruz]], fechu qu'asocede per primer vegada na hestoria del PCC. === Organización territorial === {{AP|Dirixentes provinciales del Partíu Comunista de Cuba}} Los militantes y estructures del PCC tienen el so organzación territorial de conformidá cola organización político-alministrativa del país. Nes provincies el so máximu órganu ye'l Comité Provincial, dirixíu pol Buró Provincial. Nos conceyos ser el Comité Municipal. Les máximes autoridaes ser tamién los Primeros Secretarios. == Organizaciones allegaes al PCC == * [[Unión de Mozos Comunistes]] (UJC, fundada en [[1962]]), agrupación xuvenil de futuros militantes del PCC. * [[Central de Trabayadores de Cuba]] (CTC, fundada en [[1961]]), central sindical cubana. * [[Federación de Muyeres Cubanes]] (FMC, fundada en [[1960]]), organización femenina centralizada. * [[Asociación Nacional de Llabradores Pequeños]] (ANAP, fundada en [[1961]]), organización de [[llabrador|llabradores]]. * [[Organización de Pioneros José Martí]] (OPJM, fundada en [[1977]]), organización estudiantil. * [[Federación Estudiantil de la Enseñanza Media]] (FEEM, fundada en [[1970]]), organización estudiantil. * [[Federación Estudiantil Universitaria]] (FEU, fundada en [[1922]] por [[Julio Antonio Mella]]), organización estudiantil. * [[Comités de Defensa de la Revolución]] (CDR, fundáu en [[1960]]), organización de trabayu comuñal. * [[Asociación de Combatientes de la Revolución Cubana]] (ACRC, fundada en [[1993]]), organización de militares activos y xubilaos. * [[Unión de Periodistes de Cuba]] (UPEC, fundada en [[1963]]), organización de periodistes centralizada. == El sistema políticu cubanu == Siguiendo coles sos propies aseveraciones, «nel Partíu tolos cargos son electivos, ensin esceición y dende la base hasta'l Comité Central pasen, previu a la so eleición, pola consulta coles mases, tantu nel centru de trabayu onde llaborien los candidatos como nel so llugar de residencia, pa lo cual utilícense les asamblees del coleutivu llaboral o otres xuntes convocaes a esos efeutos; publicar los datos y la trayeutoria revolucionaria d'esos compañeros en murales o en periódicos llocales o otres víes, de manera que cualquier trabayador o ciudadanu del llugar de que se trate pueda espresar a les organizaciones de base o organismos del Partíu cualquier tipu d'opinión o oxeción, la que se tien bien en cuenta a la d'aprobar definitivamente les correspondientes candidatures». «Finalmente, dempués de feches toles consultes nun ambiente dafechu democrático, la eleición llevar a cabu por aciu la votación direuto y secreto».{{ensin referencies}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.pcc.cu/ Sitiu oficial del Partíu Comunista de Cuba] * [http://www.granma.co.cu/ Diariu "Granma" edición nacional, del PCC.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140226093846/http://www.granma.co.cu/ |date=2014-02-26 }} * [http://www.granma.cu/ Diariu "Granma" edición internacional, del PCC.] * [https://web.archive.org/web/20070610152043/http://www.cubasocialista.cu/ Revista teórica ''Cuba Socialista'', del PCC.] {{Tradubot|Partido Comunista de Cuba}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíos políticos de Cuba]] ocnh1a2fmx5l3v767zhz47xsli6ahbj 4379162 4379160 2025-06-24T14:31:38Z YoaR 37624 /* Historia */ 4379162 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Partíu Comunista de Cuba''' ('''PCC''') ye un [[partíu políticu]] de [[Cuba]], fundáu'l [[3 d'ochobre]] de [[1965]] y que s'atopa nel poder dende'l trunfu de la [[Revolución cubana]]. L'artículu 5° de la [[s:Constitución de la República de Cuba|Constitución]] definir como la «''vanguardia entamada de la nación cubana, fuercia dirixente superior de la sociedá y del Estáu, qu'entama y empobina los esfuercios comunes escontra los altos fines de la construcción del socialismu y la meyora escontra la sociedá comunista''». Guía de la [[Revolución cubana]], ye consideráu'l continuador de les ''tradiciones heroiques revolucionaries del pueblu cubanu, contra'l [[Imperiu español|colonialismu español]] y contra el [[neocolonialismu]] [[Imperialismu cultural|imperialista cultural]] de los [[Estaos Xuníos]]'', y proclámase herederu del [[Partíu Revolucionariu Cubanu]], que fundó [[José Martí]] en 1892 pa lluchar pola independencia de Cuba ante España y del Primer Partíu Comunista, fundáu por [[Julio Antonio Mella]] y [[Carlos Baliño]].<ref>{{cita web |url=http://www.cubadebate.cu/cuba/partíu-comunista-cuba/ |títulu=Partíu Comunista de Cuba en CubaDebate.cu |urlarchivu=https://archive.today/20120702/http://www.cubadebate.cu/cuba/partíu-comunista-cuba/ |fechaarchivu=2 de xunetu de 2012 }}</ref> Utiliza la [[Bandera de Cuba|bandera nacional]] como'l so emblema y el so logotipu afiguráu dientro d'un rectángulu d'ángulos ovalaos en llinia de color coloráu, presenta dos banderes que sobresalen d'ente los brazos y armes n'alto empuñaos pol pueblu, representaos equí en color negru: una ye la bandera colorada, símbolu del proletariáu y del calter revolucionariu del Partíu, y la bandera cubana, símbolu de la patria. Amás sobre'l color negru, encuállase les sigles PCC (Partíu Comunista de Cuba), en color coloráu contorneado en blancu. == Historia == El Primer Partíu Comunista Cubanu, antecedente del actual PCC, ye fundáu en [[1925]] por [[Julio Antonio Mella]], [[Carlos Baliño]], [[José Miguel Pérez Pérez|José Miguel Pérez]] y [[Alfonso Bernal del Riesgu]], el primeru nuevu dirixente estudiantil y el segundu, un veteranu independentista compañeru de [[José Martí]]. Tamién participaron exiliaos venezolanos como [[Pio Tamayo]] y [[Gustavo Machado]]. El so primer secretariu xeneral foi [[José Miguel Pérez Pérez|José Miguel Pérez]], quien años dempués tamién fundara'l [[Partíu Comunista de Canaries]]. El PCC va permanecer na clandestinidá hasta [[1938]]; en 1939 toma'l nome d'Unión Revolucionaria Comunista y en 1944 el de [[Partíu Socialista Popular (Cuba)|Partíu Socialista Popular]] (PSP). Amestáu a la [[Confederación de Trabayadores de Cuba]]. La dirigencia [[stalinista]] del PSP sofita la candidatura presidencial de [[Fulgencio Batista]] pal periodu 1940-1944, y dos de los sos dirixentes más bultables, [[Juan Marinello]] y [[Carlos Rafael Rodríguez]], son ministros del gabinete d'aquél, a quien van carauterizar como «''cubanu cientu per cientu, celosu guardador de la llibertá patria, tribunu elocuente y popular... prohome de la nuesa política nacional, ídolu d'un pueblu que piensa y vela pol so bienestar... home qu'encarna los ideales sagraos d'una Cuba nueva y que pola so actuación demócrata identificáu coles necesidaes del pueblu, lleva en sí el sellu del so valor''».<ref>"''Güei''", órganu oficial del PSP, 13 de xunetu de 1940</ref> En [[1953]] el PSP ye illegalizáu pola dictadura de Fulgencio Batista, anque la so prensa sigue circulando llibremente. Nesi mesmu añu, el PSP conderga como "''actividaes golpistes y aventureres de la oposición burguesa''"<ref>Declaraciones del PSP publicaes en "''The Daily Worker''", órganu del Partíu Comunista de los Estaos Xuníos, el 10 d'agostu de 1953</ref> l'asaltu al [[cuartel Moncada]] realizáu por [[Fidel Castro]] y los sos siguidores. Como parte de la oposición a la dictadura de Batista dende mediaos de 1958, va amosar una actitú ambigua escontra'l [[Movimientu 26 de Xunetu]] hasta avientu de [[1958]], cuando'l [[Che Guevara]] entrevistar colos principales dirixentes del partíu. En [[1961]] el PSP fundir col [[Movimientu 26 de Xunetu]] y otres organizaciones pa formar les [[Organizaciones Revolucionaries Integraes]] (ORI). L'actual PCC aniciar a partir d'esti momentu, cola formación de les ORI, que van ser depuraes "de los errores del sectarismu" cometíos por dellos dirixentes y, el [[26 de marzu]] de [[1962]], son unificaes como [[Partíu Xuníu de la Revolución Socialista de Cuba]] (PURSC), constituyéndose finalmente'l [[3 d'ochobre]] de [[1965]], como Partíu Comunista de Cuba (PCC). Dende la depuración de les ORI, el PCC namái reconoz como'l so líder a Fidel Castro. L'accesu a les files del PCC realízase sobre la base de los principios de patriotismu, antimperialismu, y fidelidá al socialismu y el comunismu como vía d'algamar la igualdá plena de la sociedá. La edá mínima ye a los 30 años, pero en casos escepcionales, y por méritos, pueden ser parte de la so files nueves menores de 30 años que sían amás militantes de la [[Unión de Mozos Comunistes]]. El [[4 d'ochobre]] de 1965, sale a circulación el primer númberu de ''[[Granma (diariu)|Granma]]'', que ye órganu oficial del Comité Central del PCC. == Organización del PCC == [[Ficheru:Comité Central PCC.jpg|thumb|Edificiu del Comité Central del Partíu Comunista de Cuba.]] === Congresos === Según los sos estatutos el Congresu ye l'organismu supremu del Partíu. Define y da les orientaciones polítiques del PCC y de la so actividá polo xeneral. Axúntase regularmente cada 5 años y cuando'l Plenu del Comité Central convocar extraordinariamente. Escueye'l Comité Central, aprueba'l programa o lineamientos programáticos y los Estatutos del Partíu. El primer Congresu, convocáu 10 años dempués de la fundación del PCC, realizar en [[1975]] en [[L'Habana]]. Dende entós realizáronse'l II Congresu en [[1980]], el III Congresu en [[1985]], el IV Congresu en [[1991]] realizar en [[Santiago de Cuba]] y el V Congresu en [[1997]] en L'Habana. El VI Congresu, dempués de catorce años, delles tentatives y tres un llargu procesu de preparación, foi celebráu del 16 al 19 d'abril de [[2011]]. La so axenda central foi l'aprobación de los Lineamientos de la Política Económico y Social, documentu contentivo d'una reforma económica definida como l'adaptación del socialismu a los nuevos tiempos. Esti Congresu ye históricu por suponer el cese de [[Fidel Castro]] como primer secretariu y autodefinirse como l'últimu congresu de la xeneración impulsora de la Revolución.<ref>{{cita noticia|autor=Carmelo Mesa-Lago|url=https://elpais.com/diario/2011/05/26/opinion/1306360811_850215.html|títulu=El Congresu del PCC y la economía cubana|editorial=El País|fecha=20 de mayu de 2011}}</ref> El VII Congresu celebróse ente'l 16 y el 19 d'abril de [[2016]]. Nesti alcuentru aprobóse l'actualización de los Lineamientos de la Política Económico y Social, según la Conceptualización del Modelu Socialista y el Plan Estratéxicu de Desenvolvimientu hasta [[2030]]. Resultaron reelixíos [[Raúl Castro]] y [[José Ramón Machado Ventura]] al mandu de la organización. === Conferencia Nacional === La Conferencia Nacional que s'axunta ente los congresos, ten de ser convocada pol mesmu Congresu o pol Comité Central pa tratar asuntos estratéxicos del Partíu y escoyer al propiu Comité Central y los demás órganos de direición. Celebróse una sola vegada en xineru de 2012. === Comité Central === {{AP|Miembros del Comité Central del Partíu Comunista de Cuba}} El Comité Central, constituyíu per primer vegada en 1965, ta definíu como l'organismu cimeru del Partíu ente cada Congresu. Decide'l númberu d'integrantes del Buró Políticu y del Secretariáu, escueye a los sos miembros y, ente ellos, al Primera y al Segundu Secretariu. Ta encargáu d'aplicar los resolvimientos, polítiques y programes aprobaes pol Congresu. Axuntar en Plenu a lo menos dos veces al añu y cuando lo convoque'l Buró Políticu. === Buró Políticu === {{AP|Miembros del Buró Políticu del Partíu Comunista de Cuba}} El Buró Políticu ye l'órganu de direición cimera del PCC y la máxima instancia ideolóxica del país. Executa los resolvimientos de los congresos y el Comité Central. Ta integráu nesti momentu pol Primera y Segundu Secretarios y 13 miembros más. Tien iniciativa llexislativa y propón al Conseyu d'Estáu les aiciones polítiques que tienen d'executar en materia de disposiciones llegales y nomamientos. Nel VI Congresu, celebráu n'abril de 2011, foi escoyíu dempués de 14 años un nuevu Buró Políticu de 15 miembros, encabezáu por [[Raul Castro Ruz]] y [[José Ramón Machado Ventura]] como primer y segundu secretarios. En setiembre de 2011 finó'l xeneral [[Julio Cases Regueiro]], miembru d'esi órganu. N'avientu de 2012 foi promovíu el canciller [[Bruno Rodríguez Parrilla]]. En xunetu de 2013 foi aceptada l'arrenunciu del veteranu políticu [[Ricardo Alarcón de Quesada]] y n'ochobre de 2015 el xeneral [[Abelardo Colomé Ibarra]] solicitó'l so arrenunciu por problemes de salú, anque ésta entá nun foi oficialmente aprobada. === Secretariáu === El '''Secretariáu '''del Comité Central del Partíu ye l'órganu qu'aida al Buró Pólítico nel trabayu colos sos cuadros y militantes. Esistió de 1965 a 1991 (les sos funciones fueron asumíes pol Buró Políticu ampliáu'l númberu de los sos integrantes) y foi restablecíu en 2006. Los sos integrantes son los máximos responsables de les Comisiones Permanentes del Comité Central (entidaes creaes en 2008 y qu'arrexunten a los departamentos del Comité Central). Los dirixentes del Secretariáu y de los departamentos constitúin un aparatu políticu paralelu al Gobiernu de la nación, interviniendo nel desenvolvimientu y control de les polítiques de los organismos de l'alministración central del Estáu y de los gobiernos provincial y municipal. El Secretariáu ta presidíu pol Primer Secretariu del Comité Central. L'el VI Congresu del PCC, celebráu n'abril de 2011, decidióse que [[José Ramón Machado Ventura]], Segundu Secretariu, presidiera esti órganu por delegación permanente del Primer Secretariu [[Raúl Castro Ruz]], fechu qu'asocede per primer vegada na hestoria del PCC. === Organización territorial === {{AP|Dirixentes provinciales del Partíu Comunista de Cuba}} Los militantes y estructures del PCC tienen el so organzación territorial de conformidá cola organización político-alministrativa del país. Nes provincies el so máximu órganu ye'l Comité Provincial, dirixíu pol Buró Provincial. Nos conceyos ser el Comité Municipal. Les máximes autoridaes ser tamién los Primeros Secretarios. == Organizaciones allegaes al PCC == * [[Unión de Mozos Comunistes]] (UJC, fundada en [[1962]]), agrupación xuvenil de futuros militantes del PCC. * [[Central de Trabayadores de Cuba]] (CTC, fundada en [[1961]]), central sindical cubana. * [[Federación de Muyeres Cubanes]] (FMC, fundada en [[1960]]), organización femenina centralizada. * [[Asociación Nacional de Llabradores Pequeños]] (ANAP, fundada en [[1961]]), organización de [[llabrador|llabradores]]. * [[Organización de Pioneros José Martí]] (OPJM, fundada en [[1977]]), organización estudiantil. * [[Federación Estudiantil de la Enseñanza Media]] (FEEM, fundada en [[1970]]), organización estudiantil. * [[Federación Estudiantil Universitaria]] (FEU, fundada en [[1922]] por [[Julio Antonio Mella]]), organización estudiantil. * [[Comités de Defensa de la Revolución]] (CDR, fundáu en [[1960]]), organización de trabayu comuñal. * [[Asociación de Combatientes de la Revolución Cubana]] (ACRC, fundada en [[1993]]), organización de militares activos y xubilaos. * [[Unión de Periodistes de Cuba]] (UPEC, fundada en [[1963]]), organización de periodistes centralizada. == El sistema políticu cubanu == Siguiendo coles sos propies aseveraciones, «nel Partíu tolos cargos son electivos, ensin esceición y dende la base hasta'l Comité Central pasen, previu a la so eleición, pola consulta coles mases, tantu nel centru de trabayu onde llaborien los candidatos como nel so llugar de residencia, pa lo cual utilícense les asamblees del coleutivu llaboral o otres xuntes convocaes a esos efeutos; publicar los datos y la trayeutoria revolucionaria d'esos compañeros en murales o en periódicos llocales o otres víes, de manera que cualquier trabayador o ciudadanu del llugar de que se trate pueda espresar a les organizaciones de base o organismos del Partíu cualquier tipu d'opinión o oxeción, la que se tien bien en cuenta a la d'aprobar definitivamente les correspondientes candidatures». «Finalmente, dempués de feches toles consultes nun ambiente dafechu democrático, la eleición llevar a cabu por aciu la votación direuto y secreto».{{ensin referencies}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.pcc.cu/ Sitiu oficial del Partíu Comunista de Cuba] * [http://www.granma.co.cu/ Diariu "Granma" edición nacional, del PCC.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140226093846/http://www.granma.co.cu/ |date=2014-02-26 }} * [http://www.granma.cu/ Diariu "Granma" edición internacional, del PCC.] * [https://web.archive.org/web/20070610152043/http://www.cubasocialista.cu/ Revista teórica ''Cuba Socialista'', del PCC.] {{Tradubot|Partido Comunista de Cuba}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíos políticos de Cuba]] nu7rm5eikoq85ajwuuvsyxkqgcjyud1 0 118325 4379318 4303548 2025-06-25T07:23:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379318 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} [[Ficheru:Santa María Capellades.jpg|thumb|Ilesia de Santa María]] [[Ficheru:Casa Bas Capellades.jpg|thumb|Casa Bas]] [[Ficheru:Museo Molí Capellades.jpg|thumb|Muséu del Moli Paperer]] [[Ficheru:Abric romaní.jpg|thumb|Abric Romanín de Capellades]] '''Capellades''' ye un [[conceyu d'España|conceyu]] d'[[España]], na [[provincia de Barcelona]], [[comunidá autónoma]] de [[Cataluña]], [[España]], y na [[comarca]] d'[[Anoia]]. Ye famosu polos restos arqueolóxicos que daten del [[paleolíticu mediu]] y del [[paleolíticu cimeru]], afayaes en [[1909]] por [[Amador Romanín]]. La so actividá industrial basar nel testil y el papel. == Política == === Gobiernu municipal === El gobiernu municipal ta compuestu por miembros de [[Candidatura d'Unidá Popular|Vila de Capellades]] y ta lideráu por Aleix Auber Álvarez. === Eleiciones municipales 2015 === {|{{tablaguapa}} !Partíu Políticu !Votos !Porcentaxe !Conceyales |- |[[Candidatura d'Unitat Popular|Vila de Capellades (CUP)]] | 800 | 30,71 | 4 |- |[[Convergència i Unió]] | 763 | 29,29 | 4 |- |[[Esquerra Republicana de Catalunya]] | 548 | 21,04 | 3 |- |[[Partit dels Socialistes de Catalunya]] | 324 | 12,44 | 2 |- |[[Partíu Popular (España)|Partit Popular]] | 120 | 4,61 | 0 |- |} ==Llugares d'interés== * La Bassa: Ye una gran balsa nel centru del pueblu que constitúi unu de los puntos d'afloramientu d'un gran acuifero que s'atopa ente les contornes d'[[Anoia]] y el [[Alto Panadés]]. Na prehistoria, el rebosamiento de les sos agües, dio llugar a los travertinos del ribayu de les Capellas qu'agospiaron a los [[neandertales]] nel [[Abric Romanín]]. Eses mesmes agües sirvieron na edá media p'alimentar los molinos de farina y, a finales del sieglu XVIII, los 16 Molinos de la Cuesta dedicaos a la fabricación de papel.<ref>{{cita web|títulu=Ajuntament de Capellades La Bassa|url=http://www.capellades.cat/turisme/llocs-d-interes/la-bassa.html|fechaaccesu=29 de setiembre de 2016}}</ref> * Torre Guasch: edificiu señorial neoclásicu con dos pisos y xardín que pertenez a la familia Guasch, que s'instaló en Capellades en 1859 viniendo de [[Reus]]. * Conxuntu d'edificios de la Fábrica Guasch: L'antigua fábrica Guasch ta fomada por cuatro grandes naves de lladriyu edificaes ente 1979 y 1881. En 1889, poner en marcha los primeres 29 telares mecánicos y una máquina de vapor. En 1929 construyéronse los nuevos edificios de la nave de tintes nos que destaca la torre del reló.<ref>{{cita web|títulu=Capellades, Anoia|url=http://www.poblesdecatalunya.cat/municipi.php?m=080446|obra=Pobles de Catalunya|fechaaccesu=29 de setiembre de 2016}}</ref> Al pie de l'antigua fábrica instalóse un gran almacén de distribución de quads y velomotores, TGB motos.<ref>{{cita web|títulu=TGB Motos|url=http://www.tgb-motos.es}}</ref> * [[Muséu del Molín de Papel de Capellades]]: antiguu molín de los sieglos XVIII- XIX convertíu en muséu sobremanera'l procesu de fabricación del papel d'aquella dómina, anque se sigue fabricando por encargu anguaño papel artesanal.<ref>{{cita web|títulu=Museu Molí Paperer de Capellades|url=http://www.mmp-capellades.net/spa/|fechaaccesu=29 de setiembre de 2016}}</ref> Tamién llamáu Molí de la Vila, topar xunto a la Bassa y anque l'edificiu data de 1748, ta documentáu dende 1237. * Molín papeleru de Cal Munné: el más grande de la contorna, dende 1749 propiedá de la familia Farreras, en 1918 pasó a pertenecer a la familia Munné, que tamién se quedó col Molín Xic d'en Pasqual. * Molín de Cal Titllo, tamién conocíu como molín del Pla o farga d'en Marra, ye la sede la empresa papelera J. Vilaseca, que s'estableció en Capellades en 1714, col molín de Cal Mata, y más tarde colos molinos de Cal Dixebra, Cal Castells y Cal Titllo en 1771. En 1889 instaláronse les primeres máquines. La empresa, n'activu, algamó proyeición internacional.<ref>{{cita web|títulu=J.Vilaseca S. A.|url=http://www.jvilaseca.es/index.php?l=es}}</ref> * Molín de Cal Violant o Cal Romanino, del sieglu XVII, ampliáu nel sieglu XIX pertenecía a la familia Romanina, unu de que los sos miembros afayó y dio nome al [[Abric Romanín]]. * Ilesia de Santa María, d'estilu neoclásicu, planta llatina y grandes dimensiones, conocida como la Catedral de la Anoia. * Ilesia del Pilar, dedicada a la Virxe del Pilar, construyida en 1801 pola familia Serra, fabricantes de papel de gran calidá que foi emplegáu por artistes como [[Francisco de Goya|Goya]] y [[Ramón Cases]]. * Casa Bas: construcción señorial del sieglu XVII. * Fonte de la Reina: fonte neoclásica en forma de muyer de la cual broten dos remexos d'agua de los pechos. Llugar de xunta de los papeleros que llevaben el papel a toa España. Na fonte atopa la capiya de Santa Bárbara, que, como parte del pueblu vieyu, yá esistía nel sieglu XII pero foi reconstruyida nel sieglu XVII. * Cueva de la Torre Nova, xacimientu arqueolóxicu, edá de los metales. ==El xacimientu [[neandertal]] del [[abric Romanín]]== Mientres miles d'años, dende lo alto del escarpe que dixebra'l nucleu urbanu de Capellades del [[ríu Anoia]] tuvo cayendo una fina cascada que, al entemecese col mofu y la vexetación creó una importante capa de [[travertino]], que na so parte cimera foise proyeutando palantre hasta formar unes ''capellas'', un techu en forma de saliente con forma cóncava sol cual creóse un importante abrigu protexíu de l'agua. Esti abrigu so la cornisa sirvió d'abellugu a los [[neandertales]] mientres llargues temporaes. La formación xeolóxica del ribayu del Capelló sobre la que s'asitia'l pueblu tien una superficie total de cuasi 500 hai, una espesura d'unos 35 m y un llargor d'unos 1.100 m, que constitúi la fachada de la población frente al [[ríu Anoia]]. El día 9 d'agostu de 1909, l'industrial papeleru de Capellades, [[Amador Romanín]], afayó los primeros restos na paré del ribayu. Asesoráu pol [[Institut d'Estudis Catalans]] empezar a escavar y fixéronse cates. A finales de los años cincuenta intervienos [[Eduardo Ripoll Perelló]], del [[Muséu d'Arqueoloxía de Cataluña (Barcelona)]], siguíu de [[Georges Laplace]], en 1959 y [[Henri de Lumley]] en 1962. La falta de restos humanos fai que s'atayen dacuando les investigaciones, que se retomen con fuercia en 1983 y finalmente so la direición d'[[Eudald Carbonell]], direutor del [[Institutu Catalán de Paleoecoloxía Humana y Evolución Social]] (IPHES).<ref>{{cita web|títulu=El patrimoni natural|url=http://www.neancapellades.cat/El Ribayu-El patrimoniu natural-c12_2.html|obra=Parc Prehistoric de Capellades|fechaaccesu=25 de setiembre de 2016}}</ref> Les escavaciones nel [[abric Romanín]] punxeron al descubiertu una secuencia estratigráfica de cerca de 20 m de fondura, d'ente 40.000 y 79.000 años antes del presente, y les cates amuesen qu'hai restos 30 m más embaxo. Hasta'l momentu afayáronse 27 niveles arqueolóxicos pertenecientes al [[Paleolíticu mediu]], ''[[Homo neandertalensis]]'', menos el primer nivel, perteneciente al ''[[Homo sapiens]]''. Los restos recuperaos de la estancia a lo llargo de periodos inconexos de grupos de neandertales son restos de caza: [[caballu]] y [[venáu]] sobremanera, anque raramente enteros, [[cabra]], [[xabalín]] y [[rinoceronte]], pero tamién [[hiena]] y [[pantera]], acompañaos de numberosos preseos de [[xiles]], [[cuarzu]] y piedra caliar.<ref>{{cita web|títulu=L'Abric Romanín (Capellades - Anoia)|url=http://www.poblesdecatalunya.cat/element.php?y=4428|obra=Pobles de Catalunya|fechaaccesu=25 de setiembre de 2016}}</ref> == Ciudaes hermanes == * {{bandera|Costa Rica}} [[Capellades (distritu)]], [[Costa Rica]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Capellades}} * [http://www.capellades.cat Páxina web del Conceyu de Capellades] * [http://www.iesmolidelavila.cat/ Páxina web del Institut Molí de la Vila de Capellades] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161006201348/http://iesmolidelavila.cat/ |date=2016-10-06 }} * [http://phobos.xtec.cat/a8015430/ Páxina web de la Escuela Marquès de la Pobla de Capellades] * [http://www.capellades.info Portal Capellades.info - Páxina web y foru de Capellades] * [https://web.archive.org/web/20110615153228/http://www.diba.es/municipis/munview.asp?Ine=08044&Vista=2 Información de la [[Diputación de Barcelona]]] (en [[idioma catalán|catalán]]) {{Tradubot|Capellades}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 35awu9jteqnngypxwokcbb27ttfcy5v 0 118364 4379321 4364396 2025-06-25T07:23:53Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379321 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Les Franqueses del Vallès''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] del [[Vallès Oriental]], asitiáu na [[provincia de Barcelona]], na comunidá autónoma de [[Cataluña]]. Asitiáu nel centru de la contorna, llinda al norte colos conceyos de [[La Garriga]] y [[Cànoves]], al este colos conceyos de [[Cardedeu]] y [[la Roca del Vallès]], al sur col de [[Granollers]] y al oeste colos de [[Canovellas]] y [[L'Ametlla]]. == Entidaes == Les Franqueses del Vallès ta formáu por cinco distritos o entidaes. El conceyu del conceyu mora na llocalidá de Corró d'Avall. Llista de población por entidaes: {| {{tablaguapa}} ! Entidá de población ! Habitantes |----- | Bellavista | <div align=center>8.465</div> |-bgcolor="#EFEFEF" | Corró d'Amunt<ref name=ref_duplicada_1>http://pares.mcu.es/ParesBusquedas/servlets/ImageServlet?accion=41&txt_id_imaxe=1&txt_rotar=0&txt_contraste=0&txt_zoom=10&appOrigen=&cabecera=N Nomes usaos nel pueblu en 1878</ref> (''Corró d'Amunt'') | <div align="center">376 |----- | Corró d'Avall<ref name=ref_duplicada_1 /> (''Corró d'Avall'') | <div align=center>9.087</div> |-bgcolor="#EFEFEF" | Llerona | <div align=center>1.347</div> |----- | Marata | <div align=center>171</div> |- | colspan="2" |Población actualizada a 01-01-2015 Fonte: [http://www.idescat.cat/poblacio/ Idescat] |} == Historia == El términu municipal correspuéndese, en parte, cola antigua demarcación histórica de Les Franqueses del Vallès, que ye mentada nel privilexu dau pol Conde de Barcelona, [[Berenguer Ramón I]] nel añu 1025. El conde reconoz a los pobladores la llibre posesión de propiedaes y bienes muebles, amás de eximirlos de toa xurisdicción que nun sía la del príncipe. Primeramente, la demarcación entendía tamién [[Samalús]], [[Granollers]], [[Palou]], [[L'Ametlla]], [[la Garriga]], [[la Roca]], y [[Santa Agnes de Malanyanes]], pero aquellos llugares fueron llueu ayenaos pola corona. Los pueblos del términu municipal actual pasaron a ser cai de Barcelona en 1385. Nel añu 895, ye citáu un palaciu de Maserata, nel territoriu llamáu Vallese, que según Botet y Sisó puede identificase col pueblu de [[Marata]]. La ilesia románica, dedicada a Santa Coloma, atópase documentada dende l'añu 1077. La [[ilesia de Santa María de Llerona]] (Laurona), atópase documentada dende l'añu 990. Amás, esisten restos d'una antigua villa romana que se cree podría pertenecer a una parte del territoriu de la Lauro Monetal, llugar onde s'acuñaba la moneda. L'ámbitu xeográficu de l'antigua Laude Ibérica incluyía, según Josep Estrada, los valles del Congost, del Tenes, de rir de Cánovas, el alt Mogent, la mediana y l'alta Tordera, y el valle inferior del Mogent. Esta demarcación, tendría abonda población y producción agrícola como pa tener moneda propia. El términu Corrone, yá ye citáu nel añu 984. Nel añu 989 ye citáu'l sitiu de Corrone Subteriore (Corró d'Avall), y nel añu 1008 el de Corrone Superiore (Corró d'Amunt). La ilesia de Corró d'Amunt, dedicada a Sant Mamet, ye románica, anque sufrió diverses reconstrucciones. L'antigua ilesia de Corró d'Avall, dedicada a Santa Eulàlia, tamién románica y consagrada nel añu 1104, foi quemada mientres la guerra civil, y baltada darréu. La ilesia actual ye de 1954. Per otra parte, el maestru ya historiador, Ramon Turón, dio a conocer últimamente, dempués d'años d'investigaciones, qu'en Llerona unos antepasaos nuesos habitaron temporalmente les terraces del ríu Congost, mientres el paleolíticu inferior, hai más de mediu millón d'años. Turón basar nos afayos que se vinieron llevando a cabu cerca de la masía de Can Margens, nel marxe derechu del ríu Congost, de diversos preseos líticos fechos en cuarzu y conglomeraos. Tratar hasta agora, del afayu más antiguu de la presencia humana nel Vallès Oriental. == Demografía == {{Evolución demográfica | width = 500px | fonte = {{Añedir referencies}} | 1991 = 10.294 | 1996 = 10.810 | 2001 = 13.007 | 2004 = 14.754 | 2006 = 15.817 | 2008 = 16.978 | 2014 = 19.170 | 2015 = 19.438 }} == Alministración == {{Alcaldes_España | Alcalde_1 = Ricard València Schuster | Partíu_1 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partíu de los Socialistes de Cataluña|PSC]] | Alcalde_2 = Ricard València Schuster | Partíu_2 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partíu de los Socialistes de Cataluña|PSC]] | Alcalde_3 = Ricard València Schuster | Partíu_3 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partíu de los Socialistes de Cataluña|PSC]] | Alcalde_4 = Ricard València Schuster | Partíu_4 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partíu de los Socialistes de Cataluña|PSC]] | Alcalde_5 = Francesc Torné Ventura | Partíu_5 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_6 = Francesc Torné Ventura | Partíu_6 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_7 = Francesc Torné Ventura | Partíu_7 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_8 = Francesc Torné Ventura <br/> Esteve Ribalta i Sánchez | Partíu_8 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] <br/> [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC-PM]] | Alcalde_9 = Francesc Colomé Tenas | Partíu_9 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_10 = Francesc Colomé Tenas | Partíu_10 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] }} A parte de la xestión executiva y alministrativa del Conceyu, Llerona y Corró d'Amunt cunten caúna d'elles con un organismu descentralizáu llamáu conseyu de pueblu. Estos órganos tán dirixíos por una xunta formada por trés rexidores del consistoriu, en función del porcentaxe de votos llograos nos colexos eleutorales d'estos pueblos nes eleiciones municipales, y por representantes de les distintes entidaes del pueblu. Los conseyos de pueblu tienen calter consultivu y dacuando convoquen asamblees pa informar de les actuaciones municipales y recoyer suxerencies. La xunta del Centru Cultural de Marata tamién actúa con funciones de representación vecinal. Otru órganu consultivu ye'l Conseyu de la Pagesia, que tien como oxetivu la promoción y meyora del sector agrícola del conceyu. Ta formáu por un rexidor de cada formación política y miembros de los sindicatos agrícoles, de les asociaciones de riego, de los conseyos de pueblu y representantes vecinales. '''Llista d'alcaldes de Les Franqueses del Vallès''' De siguío amuésase la llista d'alcaldes mientres los sieglos XX y XXI colos sos mandatos correspondientes: <ref>{{cita web |títulu=Diccionariu biográficu d'alcaldes y alcaldeses del Vallés oriental, muséu de Granollers cola biografia de los alcaldes |url=http://www.alcaldesialcaldessesdelvallesoriental.net/municipis_resultats.php?id_poblacio=25|idioma=catalán |fechaaccesu=20 de xunetu de 2017 }}</ref> * Pere Font i Monells (1899 - 1902) * Valerià Roca i Espina (1902 - 1903) * Evarist Ballús i Grau (1903 - 1909) * Antic Barnils i Ambrís (1909 - 1920) * Miquel Figueres i Ballús (1920 - 1923) * Lluís Ventura i Rocarias (1923 - 1924) * Antoni Iglesias i Ganduxé (1924 - 1930) * Josep Rovira de Villar i Viver (1930 - 1931) * Marià Màrgens i Gibert (1931 - 1934) * Josep Corbera i Pagès (1934 - 1936) * Francesc Montserrat i Fontcoberta (1936 - 1939) * Josep Maria Rovira de Villar i Dachs (1939 - 1943) * Martí Ribas i Mateu (1943 - 1946) * Joan Lloberas i Viaplana (1946 - 1950) * Ramon Rof i Pou (1950 - 1954) * Josep Torner i Aymerich (1954 - 1967) * Lluís Rams i Ventura (1967 - 1975) * Jaume Travé i Quintana (1975 - 1979) * Ricard València i Schuster (1979 - 1995) * Francesc Torné i Ventura (1995 - 2008) * Esteve Ribalta i Sánchez (2008 - 2011 ) * Francesc Colomé i Tenas (2011 -) == Economía == === Agricultura === Anque los datos evolutivos de les [[esplotaciones agrícoles]] indiquen qu'estes fueron cayendo progresivamente dende l'añu 1982 debíu a la crecedera urbana, l'actividá agrícola en Les Franqueses inda constitúi unu de los sectores económicos más dinámicos del conceyu con aproximao un 50% del usu del total del suelu pal cultivu principalmente de [[secanu]].<ref>{{cita web |editorial=Cambra de comerç de Barcelona |títulu=Estudi socioeconòmic de la contorna del Vallès Oriental 2006 |url=http://www.cambrabcn.org/c/document_library/get_file?uuid=28f9y1y0-6041-4593-ab08-a05y9y5d397d&groupId=1533402 |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |idioma=catalán }}</ref> Tamién destaquen los cultivos d'hortolices y ceberes ente ellos la [[mongeta del ganxet]], productu de [[Denominación d'Orixe Protexida]], bien apreciada pol so gustu.<ref>{{cita web |títulu=Ajuntament de Les Franqueses |url=http://www.lesfranqueses.cat/les-franqueses-del valles/les-franqueses-el-municipi/dades-del-municipi |editorial=Conceyu de Les Franqueses |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |idioma=catalán }}</ref> {| {{tablaguapa}} |- ! Tipu de cultivu !! Hectárees |- | Herbales || 1.422 |- | Frutales || 3 |- | Olivar || 34 |- |Viñéu || 2 |- | colspan="2" |Añu:2009 Fonte: [http://www.idescat.cat/poblacio/ Idescat] |} === Ganadería === L'actividá [[ganadera]] tamién foi perdiendo parte de les esplotaciones, sicasí'l númberu de cabeces de [[ganáu]] aumentó lo qu'indica una intensificación de l'actividá. La cría de ganáu [[ovín]] y [[porcín]], según l'[[avicultura]] son parte de la variedá ganadera del conceyu. {| {{tablaguapa}} |- ! Cabeces de ganáu !! Unidaes |- | Bovines || 3.563 |- | Ovinas || 574 |- | Cabríes|| 474 |- | Porcines || 7.399 |- | Aves || 7.991 |- | Coneyes madres || 1.755 |- | Equines || 43 |- | colspan="2" |Añu:2009 Fonte: [http://www.idescat.cat/poblacio/ Idescat] |} === Industria === La proximidá del términu con [[Granollers]], capital de la contorna del [[Vallès Oriental]],y con [[Barcelona]], capital de Cataluña y la gran infraestructura de comunicaciones favorecieron el desenvolvimientu de l'actividá industrial nos sos cuatro [[polígonos industriales]]: el Pla de Llerona, el Congost, el Ramassar y el Polígonu 10. Destaquen sobremanera'l sector químicu, el metalúrxicu y el testil lo que trai a que Les Franqueses sía unu de los mayores productores de [[residuos]] especiales de Catalunya con una producción del 61% del total. De les 118.086 tonelaes de residuos que xeneren les actividaes industriales, un 74,62% son especiales y de éstos el 60,65% tratar na mesma empresa polo que se mengua considerablemente'l riesgu que representa'l tresporte de mercancíes peligroses.<ref>{{cita web |títulu=Auditoria ambiental del municipi de Les Franqueses del Vallès |url=http://www.lesfranqueses.cat/fitxer/20225/Diagnosi.pdf |idioma=catalán |fechaaccesu=8 de xunetu de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160813025655/http://www.lesfranqueses.cat/fitxer/20225/Diagnosi.pdf |fechaarchivu=2016-08-13 }}</ref> == Llugares d'interés == ; Conceyu [[Ficheru:Vestibulo ayuntamiento de les Franqueses.jpg|thumb|antepar conceyu Les franqueses]] Construyíu sol patrociniu del ''''Americanu'''' [[Joan Sanpera i Torras]] nel añu 1913, y encargáu al arquiteutu [[Albert Juan i Torner]], constitúi un finxu arquiteutónicu de la población, según un referente del estilu modernista na contorna. Anque foi edificáu primeramente p'allugar la escuela municipal y el consistoriu, güei ye principalmente see d'esti postreru, magar tamién acueye les dependencies del centru d'atención primaria de salú, y la oficina de seguridá ciudadana. Formáu por un conxuntu complexu d'edificaciones, consta d'un cuerpu central más altu formáu por una planta baxa y dos plantes pisu, cola espodada torre del reló coronándolo a manera de campanariu. Nos llaterales alcen dos cuerpos destinaos primeramente a allugar les escueles de neños y neñes, que son d'un solu pisu, con fachaes planes y asimétriques. ; [[Torre de Seva]] [[Ficheru:Torre de Seva.jpg|thumb|Castell de Marata o torre de Seva]] Masía fortificada de planta cuadrada, d'orixe medieval, con una torre nel ángulu sud-oeste, fundada por Bertran de Seva nel sieglu XIV, y reconstruyida nel sieglu XX. A un llau de la torre hai una edificación exenta que funciona como capiya, de planta rectangular y con ábside semicircular, ta cubierta con texa árabe a dos vertientes partíes con un senciellu bistechu. Dedicada a los santos Abdón y Senén ta datada del añu 1606. L'actual conxuntu ta declaráu bien cultural d'interés nacional. ; [[Ilesia de Santa Coloma de Marata]] [[Ficheru:Iglesia de Santa Coloma de Marata.jpg|thumb|Ilesia de Santa Coloma de Marata]] Ilesia románica d'una sola nave con cubierta de cañón y ábside semicircular, construyida nel sieglu XI, magar nos sieglos XVII y XVIII el templu amplióse y construyéronse les capiyes llaterales cubiertes con vuelta d'aresta. Na restauración y escavación realizaes en 1970 afayáronse diez silos sol pavimentu de la nave. Unu d'ellos atayáu polos cimientos de la fachada principal, y que confirma la preesistencia d'edificaciones anteriores a la ilesia. Allugada en Marata, nuna redolada rural de gran guapura, ye frecuentáu por escursionistes y dellos pocos vecinos del distritu. == Fiestes == * Fiesta de la Primavera de Bellavista: celebrar ente los meses de mayu y xunu. Fiesta entamada pola Asociación Historico-cultural de Bellavista. Fáense talleres, bailles, conciertos, butifarrada, espectáculos infantiles, desfiles,… * Fiesta de Les Golfes: celébrase'l mes d'ochobre na plaza del Centru Cultural de Bellavista. Fáense xuegos de mesa d'alredor de tol mundu, talleres de trenes, henna, mázcares africanes, collares y pulseres, castiellos enchibles pa los más pequeños, degustaciones de pastes y té, y conciertu. * Fiesta Mayor de branu de Bellavista: celébrase'l primer vienres del mes de xunetu. Entamada pola Comisión de la Fiesta Mayor de Bellavista. Actos: pasacalle, habaneres, diaños, cuerre-agua, castiellu de fueos, bailles, conciertos, tornéu de fútbol sala, axedrez, animación infantil, partíu de fútbol de veteranos, espectáculu de variedaes, … * Fiesta Mayor de branu de Corró d'Amunt: celébrase'l primer fin de selmana d'agostu. Entamada pol Conseyu del pueblu de Corró d'Amunt, l'Asociación de vecinos de Sant Mamet, el club de Petanca Corró d'Amunt y el grupu de teatro Boina. Actos: botifarrada, teatru, petanca, espectáculu infantil, baille, trial, castiellu enchibles, partíu de fútbolentre casaos y solteros, amuesa gastronómica, habaneres,… * Fiesta mayor de branu de Corró d'Avall: celébrase'l tercer llunes del mes de setiembre. Entamada pola Comisión de Fiesta Mayor. Nos últimos años una nueva comisión organizadora anovada dio un nuevu impulsu a la fiesta, col ánimu d'actualizala, acordies colos nuevos tiempos y de potenciala como un elementu identitario del pueblu de Corró d'Avall. * Fiesta Mayor de branu de Llerona: celébrase'l 8 de setiembre. Entamada por Fiesta Laurona. Actos: autocros, petanca, xuegos infantiles, mises, cena y baille de fiesta mayor, axedrez, sardanas, espectáculu infantil, teatru, habaneres,… * Fiesta Mayor de branu de Marata: celébrase l'últimu fin de selmana de xunetu. Entamáu pel Centru Cultural de Marata. Actos: aperitivo deportivu, conciertu, teatru, vermut, un cross popular, concursu de pintura, xuegos infantiles, nueche de baille, sardanas… * Bailles de la Espolsada: se baille mientres les fiestes Mayores de Corró d'Avall y Marata. Ye un baille que tien una llarga historia y que solo se caltién nestos dos poblaciones. == Feries y acontecimientos deportivos == * Feria comercial: entamada pola Asociación de Comerciantes i Profesionales de les Franquesas, la Feria Comercial amuesa al traviés de estands los distintos sectores comerciales del conceyu. La carpa instálase delantre del Centru de Recursos Agrarios (Masia Can Ribas, Camí antic de Vic, 10) mientres tou una fin de selmana de mediaos del mes d'avientu, al llau de la Feria del mercáu de Navidá qu'entama'l Conceyu. * Feria de Sant Ponç: celebrar a Corró d'Avall mientres el mes de mayu. Paraes d'artesanía i productos gastronómicos, esposiciones, ludoteca, conciertos... Entamada pola Asociación Cívica i Cultural de Corró d'Avall cola collaboración del Patronatu Municipal de Cultura. * Feria Mercado de Navidá: celébrase'l fin de selmana anterior a Navidá en Corró d'Avall, delantre del Centru de recursos Agrarios (Masia Can Ribas, Camí antic de Vic, 10), a mediaos del mes d'avientu, coles mires de promocionar l'actividá comercial i económica del conceyu. Esposiciones d'animales de granxa, zona de recréu pa los más pequeños, demostraciones d'antiguos oficios, paraes de productos rellacionaos cola Navidá Media Maratón Granollers-Les Franquesas-La Garriga-Granollers: carrera de fondu de 21,092 km de distancia, una parte del percorríu de la cual trescurre pol nuesu conceyu. Celebrar ente los meses de xineru y febreru y ye una de les carreres d'esti estilu más participatives de Cataluña. * Cursa Popular de Bellavista: celebrar ente los meses de xunu y xunetu. Entamada pola Asociación deportiva Grup Fondistes de Bellavista dende hai más de quinze años. Ye una de cursar de fondu más participatives de la contorna. * Troféu BTT Corró d'Amunt: celébrase'l mes d'abril. Prueba entamada pol Club Ciclista Corró d'Amunt. És la única prueba de les contornes de Barcelona que puntúa pa la Copa Catalana Internacional de bicicletes tou terrén. Trescurre per terrenes de Corró d'Amunt. == Colexos ya Instituto == * Escuela Guerau de Liost [http://www.gdl.cat/] * Escuela Bellavista-Joan Camps {{Enllaz rotu|1=valles/equipaments-municipals/escola-bellavista-joan-camps |2=http://www.lesfranqueses.cat/les-franqueses-del |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * Escuela Camins [http://xtec.cat/ceipcamins/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170310072256/http://xtec.cat/ceipcamins/ |date=2017-03-10 }} * Esciuela Sanpera i Torras [http://www.xtec.cat/ceipjoansanpera/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170706000532/http://www.xtec.cat/ceipjoansanpera/ |date=2017-07-06 }} * Escuela Colors [http://agora.xtec.cat/escolacolors/] * Institutu Lauro [http://blocs.xtec.cat/inslauro/] * Institutu Til·ler [http://agora.xtec.cat/ies-eltiller/] == Ciudadanos pernomaos == * [[Sergi Barjuan]], ex-futbolista. * [[Fernando Lluna G.]], economista. == References == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Les Franqueses del Vallès}} * [http://www.lesfranqueses.cat/ Páxina web del Conceyu] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=0808630008 Información de la Xeneralidá de Cataluña] (en catalán) * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=08086 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] (en catalán) {{ORDENAR:Franquesas del Valles}} {{Tradubot|Las Franquesas del Vallés}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] kstu46j25w1ogqod560wv3szukk96kg 0 118426 4379351 4348797 2025-06-25T07:48:40Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379351 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''El Pont de Vilomara i Rocafort''' ye un [[conceyu]] de la [[Contornes de Cataluña|contorna]] del [[Bages]], na [[provincia de Barcelona]], [[comunidá autónoma]] de [[Cataluña]]. El conceyu ta formáu pola unión de dos antiguos nucleos urbanos: el de Rocafort y el d'El Pont de Vilomara. Tamién pertenez a esti conceyu la partida de Marquet que perteneciera a [[Mura]]. En Marquet atópase una antigua ilesia prerrománica, considerada una de les más antigües de la contorna. == Xeografía == '''El Pont de Vilomara''' ta asitiáu na parte baxa del términu municipal, a un altor de 202 msnm, ente que '''Rocafort''' ta na parte alta a un altor de 421 [[msnm]]. Ente los dos entidaes de población, hai una separación de 7 km. Hai puntos del territoriu municipal que superen los 600 msnm. La llomba del ''Montgròs'' ye consideráu como la principal referencia orográfica, tien 578 msnm. El territoriu ta asitiáu ente rir de [[Mura]], tamién llamada de Nespres, y el ríu [[Llobregat]]. Per una banda, rir de Mura delimita el términu colos de Mura y [[Talamanca (Barcelona)|Talamanca]] y per otra parte, el ríu Llobregat, lo delimita con [[Manresa]]. == Historia == La primer referencia histórica del pueblu de Rocafort, data del añu [[902]], cola denominación de ''Palau de Vesa'' (Palaciu de Vesa). Hai documentos del añu [[966]] onde se cita a la ermita de Sant Pere d'Oristrell, anguaño en bon estáu de caltenimientu. Nel [[982]] atópense yá referencies al llugar de Vilomara, propiedá del castiellu de Rocafort, col nome de Villa Amara. Esisten pocos documentos históricos sobre la población de la llocalidá antes del [[sieglu XII]], sieglu nel que la epidemia de [[peste]] afaró al país, abrasando d'una manera importante la población llocal que nun se recuperó hasta pasáu dalgún tiempu. El censu viose tamién bien afeutáu los sieglos siguientes por diversu epidemia y guerres. A finales del [[sieglu XIII]] el llinaxe de la familia Rocafort ye movíu pola familia Sitjar, pasando a ser estos postreros los que caltienen el títulu de Señores de Rocafort. El postreru Señor de Rocafort, Pere de Sitjar, mando construyir en [[1347]] la ermita de ''Sant Romà'', anque la repentina muerte del Señor l'añu siguiente, fizo que se detuvieren les obres. Esto y la llegada de la [[peste negro]] fizo que la construcción de la ermita nun se volver# a entamar hasta'l [[1353]]. En [[1377]], dempués de la muerte de la vilba del postreru Señor de Rocafort, el castiellu de Rocafort, según les sos tierres, pasa a ser de dominiu del [[monesteriu de San Benitu de Bages]], que caltuvo'l so dominiu hasta [[1835]], cuando s'escastó la comunidá monástica. Pont de Vilomara empezó a desenvolvese alredor de la ponte que se construyó mientres la [[Edá Media]] nel camín que xunía les ciudaes de [[Manresa]] y [[Barcelona]]. La población recibió un bon númberu d'inmigrantes a partir de finales del [[sieglu XIX]], al construyise diverses fábriques testiles, hasta entós, el nucleu taba formáu por unes poques cases con una pequeña parroquia, la ermita de Santa Madalena. En [[1874]] constituyóse la primer sociedá destinada a llevar agua a Rocafort, pero la empresa acabó en fracasu. Poco dempués, en [[1897]] recompúnxose la sociedá y buscóse una mina con más agua, pero igualmente, la cantidá nun yera abonda. Naquella dómina yera impensable xubir l'agua de riéralo de Mura hasta Rocafort. A partir de [[1947]] Rocafort quedar ensin capellán y el númberu d'habitantes escayía por causa de una fuerte emigración, ente que nel Pont de Vilomara pasaba tou lo contrario. Adulces el Pont de Vilomara tresformar na zona residencial, ente que Rocafort aumentaben les segundes residencies, pasando a ser un llugar de veranéu. En [[1985]] una quema afaró cola vexetación lindante nun espaciu de 5.400 [[hectárea|hectárees]]<ref>[https://web.archive.org/web/20080704200223/http://www.iecat.net/institucio/societats/ICHistoriaNatural/Bages/foc/imatges%20grans/cplanol-incendis.htm Planu de les quemes forestales nel Bages dende 1970 hasta 2007]</ref> cola llocalidá de Rocafort que llegó cuasi al Pont de Vilomara, dexando un paisaxe afarao y austero. == Toponimia == Con anterioridá a la dómina contemporánea, el nome fuera a cencielles '''Rocafort''' y más oficialmente '''Rocafort del Bages'''. Nun apaez Vilomara nel topónimu por cuenta de que yera un arrabalde pequeñu y llonxanu. A partir de [[1917]] el nome camudó a '''Rocafort i Vilomara'''. Darréu, nel añu [[1933]], el nome camudó a '''Rocafort i El Pont de Vilomara'''. La denominación actual del conceyu foi aprobada pola [[Xeneralidá de Cataluña]] el [[27 de mayu]] de [[1982]]. La razón del camudó foi'l treslláu del [[conceyu]] y la crecedera demográfica y en tolos sentíos d'El Pont de Vilomara. '''Vilomara''' ye una evolución del nome antiguu, que yera '''Villa Amara''', un alodio dientro del términu y dominios del Castiellu de Rocafort. [[Ficheru:Ruinas del castillo de Rocafort.jpg|thumb|left|Ruines del castiellu de Rocafort]] Debíu al terrén nel que ta asitiáu la llocalidá de Rocafort, un macizu predresu y arrodiaos de paisaxes con muncha piedra y poca tierra, creíase qu'esi yera'l motivu del nome de Rocafort. Estudios posteriores aseguren que l'orixe de Rocafort vien dada pola esistencia del [[castiellu]]. Llamar ''Roc'' (en castellán roque) a un castiellu provién del xuegu del [[axedrez]], nes qu'hai unes pieces equivalentes a fortaleces, antes llamaes roques y agora torres. Nel escudu de los señores de Rocafort, y darréu el de los Sitjar, que tamién fueron señores de Rocafort, vien representaos dellos roques, al igual que nel escudu municipal actual. Ye por eso que'l topónimu tien el so orixe na esistencia del so castiellu o roque (''roc'' en [[idioma catalán|catalán]]), que dalguna vegada foi ampliáu o fortificáu, por eso a '''Roc''' (o Roca, como n'[[idioma italianu|italianu]]) añadióse '''fort''', formando '''Rocafort'''. == Símbolos == === Escudu === L'escudu del conceyu definir pol siguiente [[blasón]]: :''Escudu embaldosado truncáu: primero d'[[argén]], 3 roques d'[[azur]] malordenados; segundu de [[gules]], una ponte gótica d'[[oru (heráldica)|oru]] de 9 arcos moviente de la punta. Por timbre una [[corona mural]] de pueblu.''<ref>{{cita web |url=http://www.gencat.cat/eadop/imagenes/451/2511-84.pdf |títulu=DECRETO 167/1984, de 24 de mayu, pol que s'autoriza al Conceyu del Pont de Vilomara i Rocafort pa l'adopción del so escudu heráldicu municipal. |fechaaccesu=30 d'ochobre de 2011 |fecha=11 de xunetu de 1984 |formatu=pdf |obra=DOGC núm. 451 |editorial=Xeneralidá de Cataluña |idioma=}}</ref> Foi aprobáu'l [[24 de mayu]] de [[1984]]. La primer partición correspuende a les armes parlantes de los Rocafort, señores del pueblu que tradicionalmente foi cabecera del conceyu, pero qu'anguaño se vio llargamente superáu pola llocalidá de Pont de Vilomara, población industrial creada a la fin del [[sieglu XIX]] cerca de l'antigua ponte gótica ([[sieglu XIII]]) sobre'l [[Llobregat]]. Tien nueve arcos y vese representáu na segunda partición del escudu, onde simboliza la nueva capital del conceyu. == Economía == D'antiguo la economía taba basada na [[agricultura]], principalmente de la [[viña (vide)|viña]], pero la [[filoxera]] acabó con esti cultivu a finales del sieglu XIX. Debíu al cambéu na balanza demográfica del conceyu, l'actividá agrícola foise anulando, pasando al sector industrial, cola construcción de fábriques testiles nel Pont de Vilomara cerrando nos [[años 1980]] cerraro. La principal actividá industrial na zona pasó a ser el [[recicláu|reciclaje]] y recuperación de [[Pila (electricidá)|piles]] y [[electrodomésticu|electrodomésticos]]. == Demografía == '''El Pont de Vilomara i Rocafort''' tien un total de 3.714 habitantes, de los cualos 1.918 son homes y 1.796 muyeres, según datos del [[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[2009]]. Según datos del censu de [[2006]] la so población yera de 3.310 habitantes. === Nucleos de población === '''El Pont de Vilomara i Rocafort''' ta formáu por dos nucleos o entidaes de población. Llista de población por entidaes: {| class="wikitable sortable" |- style="background:#C0C0C0" ! Entidá de población ! Habitantes ([[2009]]) |-bgcolor="#FFFFFF" | Pont de Vilomara, El | <div align=center>3.667</div> |-bgcolor="#EFEFEF" | Rocafort | <div align=center>47</div> |- |colspan="2" align="center" style="background:#C0C0C0" |<small>Fonte: INE</small> |} === Evolución demográfica === <center> {{Evolución demográfica | width = 350px | fonte = [http://www.elpont.cat Ajuntament del Pont de Vilomara i Rocafort] | 1900 = 1.321 | 1930 = 1.095 | 1960 = 1.933 | 1990 = 2.226 | 2007 = 3.672 | 2010 = 3.751 | 2012 = 3.782 }} </center> * '''Gráficu demográficu d'El Pont de Vilomara i Rocafort ente [[1717]] y 2012''' <center> <timeline> Colors= id:a value:gray(0.9) id:b value:gray(0.7) id:c value:rgb(1,1,1) id:d value:rgb(0.6,0.7,0.99) ImageSize = width:800 height:200 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period= from:0 till:4000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:125 start:0 BackgroundColors = canvas:c BarData= bar:1717 text:1717 bar:1787 text:1787 bar:1857 text:1857 bar:1887 text:1887 bar:1920 text:1920 bar:1950 text:1950 bar:1981 text:1981 bar:1992 text:1992 bar:2000 text:2000 bar:2001 text:2001 bar:2002 text:2002 bar:2003 text:2003 bar:2004 text:2004 bar:2005 text:2005 bar:2006 text:2006 bar:2007 text:2007 bar:2010 text:2010 bar:2012 text:2012 PlotData= color:d width:20 align:left bar:1717 from:0 till: 99 bar:1787 from:0 till: 65 bar:1857 from:0 till: 862 bar:1887 from:0 till: 1332 bar:1920 from:0 till: 1406 bar:1950 from:0 till: 1225 bar:1981 from:0 till: 2109 bar:1992 from:0 till: 2226 bar:2000 from:0 till: 2668 bar:2001 from:0 till: 2753 bar:2002 from:0 till: 2842 bar:2003 from:0 till: 2997 bar:2004 from:0 till: 3159 bar:2005 from:0 till: 3357 bar:2006 from:0 till: 3555 bar:2007 from:0 till: 3672 bar:2010 from:0 till: 3751 bar:2012 from:0 till: 3782 PlotData= bar:1717 at: 99 fontsize:s text: 99 shift:(-10,5) bar:1787 at: 65 fontsize:s text: 65 shift:(-10,5) bar:1857 at: 862 fontsize:s text: 862 shift:(-10,5) bar:1887 at: 1332 fontsize:s text: 1332 shift:(-10,5) bar:1920 at: 1406 fontsize:s text: 1406 shift:(-10,5) bar:1950 at: 1225 fontsize:s text: 1225 shift:(-10,5) bar:1981 at: 2109 fontsize:s text: 2109 shift:(-10,5) bar:1992 at: 2226 fontsize:s text: 2226 shift:(-10,5) bar:2000 at: 2668 fontsize:s text: 2668 shift:(-10,5) bar:2001 at: 2753 fontsize:s text: 2753 shift:(-10,5) bar:2002 at: 2842 fontsize:s text: 2842 shift:(-10,5) bar:2003 at: 2997 fontsize:s text: 2997 shift:(-10,5) bar:2004 at: 3159 fontsize:s text: 3159 shift:(-10,5) bar:2005 at: 3357 fontsize:s text: 3357 shift:(-10,5) bar:2006 at: 3555 fontsize:s text: 3555 shift:(-10,5) bar:2007 at: 3672 fontsize:s text: 3672 shift:(-10,5) bar:2010 at: 3751 fontsize:s text: 3751 shift:(-10,5) bar:2012 at: 3782 fontsize:s text: 3782 shift:(-10,5) </timeline> <small>1717-1981: población de fechu; 1990- : población de derechu</small> </center> <center><small>Fonte: [http://www.elpont.cat Ajuntament del Pont de Vilomara i Rocafort]</small> </center> == Alministración == {{Alcaldes_España | Alcalde_1 = Cecilio Rodríguez Carmona | Partíu_1 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_2 = Evaristo de la Torre Valdeolivas | Partíu_2 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_3 = Evaristo de la Torre Valdeolivas | Partíu_3 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_4 = Evaristo de la Torre Valdeolivas | Partíu_4 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_5 = Evaristo de la Torre Valdeolivas | Partíu_5 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_6 = Evaristo de la Torre Valdeolivas | Partíu_6 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_7 = Evaristo de la Torre Valdeolivas | Partíu_7 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_8 = Cecilio Rodríguez Martín | Partíu_8 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] | Alcalde_9 = Cecilio Rodríguez Martín | Partíu_9 = [[Partit dels Socialistes de Catalunya|PSC]] }} {| width="100%" | {| {{tablaguapa}} style="font-size: 90%; text-align:center;" align="center" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em;" | Composición del conceyu<ref>{{cita web |url = http://resultados.elpais.com/elecciones/2015/municipales/09/08/182.html |títulu = Resultaos de les eleiciones municipales de 2015 |editor = ''El País'' }}</ref> |- style="background:#eee" !rowspan="2"|Partíu políticu |colspan="3"|[[Eleiciones municipales d'España de 2015|2015]] |- style="background:#eee" ||%||Conceyales |- |align="left"|[[Partíu de los Socialistes de Cataluña]]||52,73||6 |- |align="left"|Grup Independent del Pont de Vilomara i Rocafort||18,36||2 |- |align="left"|[[Esquerra Republicana de Catalunya]]||15,43||2 |- |align="left"|[[Convergència i Unió]]||10,73||1 |} == Llugares d'interés == [[Ficheru:El Pont de Vilomara - Pont gòtic.jpg|thumb|<small>La ponte antigua d'estilu góticu.</small>]] [[Ficheru:Rocafort - Iglesa de Santa Maria de Rocafort.jpg|thumb|<small>Ilesia de Santa Maria de Rocafort</small>.]] * '''Antigua ponte sobre'l [[ríu Llobregat]]'''. D'unos 130 metros de llargu, de composición asimétrica, con un arcu central, trés nel marxe esquierdu y cinco nel derechu. Documentáu dende'l [[1012]] y reconstruyíu mientres el [[sieglu XVII]] y en [[1989]]. El monumentu da nome a la llocalidá. Puesto que el términu municipal ta delimitado pel ríu Llobregat, parte de la ponte atopar nel términu municipal de [[Manresa]], según unes poques cases qu'hai na vera derecha del ríu. * '''Ermita [[Arquiteutura románica|románica]] de Santa Madalena del Pla''': del [[sieglu XII]], atópase cerca del campusantu de Pont de Vilomara. * '''[[Ilesia parroquial de la Virxe de la Divina Gracia]]''': d'estilu [[neogóticu]], asitiada na plaza mayor. * '''Ermita prerrománica de [[Santa Maria de Matadars]]''': de mediaos del [[sieglu X]]. * '''Ermita de Sant Romà de Roviralta'''. Asitiada dientro de los términos de la masía de Roviralta. Empecipióse la construcción en [[1347]]. * '''Castiellu de Rocafort'''. Ye estáu de ruines. Asitiáu al llau esquierdu de la carretera que va dende El Pont de Vilomara a Rocafort, xustu antes de llegar a Rocafort. Citáu en documentos del añu [[902]], con nome de Palaciu de Vesa. Palaciu nesa dómina tamién significaba castiellu. * '''La Roca de les creus''' (la roca de les cruces). Roca qu'inspiró munches lleendes del so orixe. Trátase d'un bloque de piedra que tien grabaes unos cuarenta crucies según otres marques. Na actualidá atópase detrás de la ilesia de Santa Maria de Rocafort, na llocalidá de Rocafort. * '''Muséu de Rocafort'''. Inauguráu'l [[15 d'agostu]] de [[1986]] * '''Ilesia de Santa Maria de Rocafort'''. Asitiada na llocalidá de Rocafort, d'elementos [[arte románicu|románicos]] reutilizaos y elementos d'un [[estilu góticu]] tardíu. Apaez documentada en [[1023]]. Nel interior atopa una tumba gótica de Pere de Sitjar, [[sieglu XIV]]. D'[[ábside]] poligonal y un espodáu campanariu restauráu nos [[década de 1980|años ochenta]]. En [[1994]] pintáronse los murales interiores pa la sacristía. * '''Tines del valle del Flequer'''. Siete conxuntos escepcionales de [[llagares ente les viñes]] qu'atestigüen el cultivu de la vide n'árees anguaño montiegues. == Fiestes == * 1 de mayu, Fiesta Mayor d'iviernu de Rocafort. * 2o. fin de selmana de xunu, [https://web.archive.org/web/20110905235242/http://www.elpont.cat/municipi/festes/festa-del-contribuent Fiesta del Contribuyente del Pont de Vilomara.] * últimu fin de selmana de xunetu, Fiesta Mayor del Pont de Vilomara. * 15 d'agostu, Fiesta Mayor de branu de Rocafort. == Personaxes pernomaos == * [[Isidre Flotats]], ([[1927]]−[[2014]]), xugador de fútbol español que xugaba de mediocampista. * [[Jesús Serra]], ([[1911]]-[[2005]]), empresariu fundador de la compañía de seguros [[Catalana Occidente]]. * [[Jonathan Soriano|Jonathan Soriano Cases]], nacíu'l [[24 de setiembre]] de [[1985]]. Xugador profesional de [[fútbol]]. Anguaño forma parte del [[Red Bull Salzburg]]. == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * {{cita llibru | apellíu = Pérez Bacardit | nome = Enric | enllaceautor = | coautor = | editor = | otros = | títulu = Apunts per una història de Rocafort de Bages | edición = | fecha = | añu = 1987 | mes = | editorial = | allugamientu = | id = | páxina = | capítulu = | urlcapítulu = | cita = }} (en catalán) == Enllaces esternos == {{commonscat|El Pont de Vilomara i Rocafort}} * [http://www.elpont.cat Páxina oficial del Pont de Vilomara i Rocafort] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=0&cod=0818250006 Información de la ''Xeneralidá de Cataluña''] (en catalán) * [https://maps.google.es/maps?f=q&hl=es&geocode=&q=el+pont+de+vilomara+i+rocafort&ie=UTF8&ll=41.716493,1.935654&spn=0.171958,0.22007&t=h&z=12&iwloc=addr&om=1 Mapa del Pont de Vilomara i Rocafort en Google Maps] {{ORDENAR:Pont de Vilomara i Rocafort}} {{Tradubot|Rocafort y Vilumara}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] g48kb1514xog4pjm71yzygdxy7qby6c 0 118436 4379352 4080441 2025-06-25T07:48:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379352 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Roca del Vallès''' ye un [[conceyu]], de la [[comunidá autónoma]] de [[Cataluña]], na [[provincia de Barcelona]], dientro de la contorna del [[Vallès Oriental]]. Pertenez al partíu xurídicu de [[Granollers]]. == Xeografía == El conceyu ta asitiáu nel encruz del antiguu Camín Real (agora autopista escontra [[Francia]] [[AP-7]]), y la carretera interior de la mariña [[A-2]] y coneuta ente los dos víes pela carretera C-60. La Roca del Vallès ta asitiada nel valle medianu del Mogent, accidentáu nel [[este]] poles aguaes interiores de la [[cordal Mariniegu]] (534 msnm), sector onde s'alcuentren los [[monte|montes]] de [[Pinus|pinos]] y [[encina|encines]] (2.427 [[hectárea|hectárees]]). == Prehistoria == Una de les muestres más interesantes de la presencia humana temprana nestes paraxes correspuenden a les pintures rupestres prehistóriques de la '''Pedra de les Orenetes'''. Pertenecientes al Arte esquemático (y non al Arte llevantín como equivocadamente inclúyense), la espresión creencial de los grupos productores neolíticos (6500-3500 años antes del presente), foi afayada por Josep Estrada Garriga, en 1945. Puntiformes, llinies ondulaes, trazos, dalgún antropomorfu, màculas, en definitiva formes astractes, son de les rares pintures sobre soporte graníticu de Cataluña y de los pocos xacimientos con arte topaos na provincia de Barcelona. Como manifestación de la capacidá intelectual humana, fueron incluyíes nel '''Patrimoniu Mundial''' pola UNESCO (1998), so la nomenclatura alministrativa d'arte rupestre del arcu mediterraneu de la Península Ibérica. Xacimientos col mesmu arte pictóricu atópense tamién nos conceyos del Cogul, Albi, Vos de Balaguer,Olèrdola, La Llacuna, Montblanc, ente otros. Escarez de dalgún tipu de proteición, polo que'l so caltenimientu topar en peligru permanente (Fuentes: Associació Catalana d´Art Prehistòric) == Bibliografía == *Josep ESTRADA GARRIGA (1949): "-yos pintures rupestres de la "Pedra de les Orenetes" a Céllecs", ''Museu'', 2, páxs. 70-73. * Anna ALONSO TEJADA i Alexandre GRIMAL NAVARRO (2007): ''L´Art Rupestre del Cogul. Primeres Imatges Humanes a Catalunya'', Pagès Editors, Lleida. ISBN 978-84-9779-593-7. == Historia == La Roca del Vallès ta habitada dende tiempos inmemoriales tal que amuesen restos arqueolóxicos como [[dolmen|dólmenes]], [[tumba|tumbes]] y [[pintura|pintures]], atopaos de la dómina de los [[Íberos]]. En [[1952]] práuticamente reconstruyóse casi tol castiellu y restauróse de forma moderna. Los restos orixinales del [[castiellu de La Roca]] formaben una planta casi rectangular de la que se caltienen los murios de les cares norte, este y oeste; al pie del muriu asitiáu al norte había un pozu de xelu escaváu na roca, depósitu cilíndricu de gran amplitú. A partir de la década de los [[década de 1960|años sesenta]] empecipióse la industrialización del términu. Treslladáronse un bon númberu de fábriques de [[Barcelona]], alcontraes sobremanera en cantu del Mogent y a los sectores de Can Font de la Parera en Santa Agnés de Malanyanes y de Vallderiolf. Hai fábriques testiles, de plásticos, de xuguetes, de confección, alimentarias, y auxiliares de la construcción. En [[1964]] asitióse la planta de tratamientu y de distribución de les agües del [[Ríu Ter|Ter]] pa Barcelona na planicie de Can Ribes. Mientres el deceniu de [[1960]]-[[1970|70]] la población sufrió una crecedera del 72,40%, y del 31% mientres el de 1970-[[1980|80]]. Mientres los últimos venti años del [[sieglu XX]] el conceyu creció d'una forma considerable, en parte por cuenta de que'l pueblu convirtióse en llugar de veranéu y de segunda residencia. == Blasonado == === Escudu === Escudu embaldosado: de [[sinople]], un roque d'[[oru (heráldica)|oru]] acompañáu de trés crucies griegues pataes d'oru malordenadas, el pie d'oru, 4 palos de [[gules]]. Por timbre una corona de [[barón]].<ref>{{cita web |url=http://www.gencat.cat/eadop/imagenes/3390/01115062.pdf |títulu=RESOLUCIÓN de 3 de mayu de 2001, pola que se da conformidá a l'adopción del escudu heráldicu del conceyu de La Roca del Vallès. |fechaaccesu=31 d'ochobre de 2011 |fecha=17 de mayu de 2001 |formatu=pdf |obra=DOGC núm. 3390 |editorial=Xeneralidá de Cataluña }}</ref> Foi aprobáu'l [[17 de mayu]] del [[2001]]. El roque ye una señal parlante y los trés crucies son un elementu tradicional del escudu de la población. El castiellu de la Roca del Vallès foi'l centru d'una baronía des de [[1468]], y esto simbolízase pola corona de barón. Al pueblu dióse-y el títulu de «cai de Barcelona», y por eso l'escudu ostenta los cuatro palos reales, emblema del Casal de Barcelona. == Demografía == '''La Roca del Vallès''' tien un total de 10&nbsp;518 habitantes, de los cualos 5289 son homes y 5229 muyeres, según datos del [[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[2014]]. En [[2013]] la so población yera de 10&nbsp;396 habitantes. === Nucleos de población === '''La Roca del Vallès''' ta formáu por trés nucleos o entidaes de población. Llista de población por entidaes: <center> {| class="wikitable sortable" |- style="background:#C0C0C0" ! Entidá de población ! Habitantes ([[2014]]) |-bgcolor="#FFFFFF" | Roca del Vallès, La | <div align=center>6402</div> |-bgcolor="#EFEFEF" | [[Santa Agnès de Malanyanes]] | <div align=center>1424</div> |-bgcolor="#FFFFFF" | Torreta, la | <div align=center>2692</div> |- |colspan="2" align="center" style="background:#C0C0C0" |<small>Fonte: Municat</small> |} </center> === Evolución demográfica === <center> {{Evolución demográfica | width = 350px | fonte = {{Añedir referencies}} | 1900 = 1.769 | 1930 = 2.147 | 1960 = 2.527 | 1990 = 5.805 | 2007 = 9.656 }} </center> *'''Gráficu demográficu de La Roca del Vallès ente [[1717]] y 2007''' <center> <timeline> Colors= id:a value:gray(0.9) id:b value:gray(0.7) id:c value:rgb(1,1,1) id:d value:rgb(0.6,0.7,0.99) ImageSize = width:400 height:210 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:10000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:2000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:500 start:0 BackgroundColors = canvas:c BarData= bar:1717 text:1717 bar:1787 text:1787 bar:1857 text:1857 bar:1887 text:1887 bar:1920 text:1920 bar:1950 text:1950 bar:1981 text:1981 bar:1992 text:1992 bar:2000 text:2000 bar:2007 text:2007 PlotData= color:d width:20 align:left bar:1717 from:0 till: 659 bar:1787 from:0 till: 775 bar:1857 from:0 till: 1775 bar:1887 from:0 till: 1585 bar:1920 from:0 till: 1936 bar:1950 from:0 till: 2392 bar:1981 from:0 till: 5709 bar:1992 from:0 till: 5868 bar:2000 from:0 till: 7380 bar:2007 from:0 till: 9656 PlotData= bar:1717 at: 659 fontsize:s text: 659 shift:(-10,5) bar:1787 at: 775 fontsize:s text: 775 shift:(-10,5) bar:1857 at: 1775 fontsize:s text: 1.775 shift:(-10,5) bar:1887 at: 1585 fontsize:s text: 1.585 shift:(-10,5) bar:1920 at: 1936 fontsize:s text: 1.936 shift:(-10,5) bar:1950 at: 2392 fontsize:s text: 2.392 shift:(-10,5) bar:1981 at: 5709 fontsize:s text: 5.709 shift:(-10,5) bar:1992 at: 5868 fontsize:s text: 5.868 shift:(-10,5) bar:2000 at: 7380 fontsize:s text: 7.380 shift:(-10,5) bar:2007 at: 9656 fontsize:s text: 9.656 shift:(-10,5) </timeline> <small>1717-1981: población de fechu; 1990- : población de derechu</small> </center> == Alministración == {| {{tablaguapa}} |- ! Alcaldes de la Roca del Vallès |- | 1975-1983 || Francesc Mestre i Andreu || Independents |- | 1983-1987 || Joan Pujol i Alabau || [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] PSC |- | 1987-1991 || Joan Pujol i Alabau || [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] PSC |- | 1991-1995 || Joan Pujol i Alabau || [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] CiU |- | 1995 || Romà Planes Miró || [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] PSC |- | 1995-1999 || Salvador Illa Roca || [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] PSC |- | 1999 || Josep Estapé Vilà || Independent |- | 1999-2005 || Salvador Illa Roca ||[[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] PSC |- | 2005-2007 || Miquel Estapé Valls || [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] PSC |- | 2007-2010 || Rafael Ros Panedo || [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] CiU |- | 2011-2015 || Rafael Ros Panedo || [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] CiU |- | 2015 || Albert Gil Gutiérrez || [[Ficheru:Logotip ERC (tallat).jpg|20px|link=Esquerra Republicana de Catalunya]] ERC |} == Fiestes llocales == * Fiesta Mayor - Celebráu'l segundu fin de selmana de setiembre. * [[29 de payares]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|La Roca del Vallés}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona|Roca del Vallés]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona|Roca del Vallés]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 0jc5vbo0evqg4fvhemx2kedebdgwpma 0 118499 4379319 4342896 2025-06-25T07:23:44Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379319 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Serchs}} {{llocalidá |partíu=Berga }} '''Cercs''' ye un conceyu perteneciente a la [[provincia de Barcelona]], en [[Cataluña]]. Alcuéntrase al norte de la ciudá de [[Berga]], na contorna del [[Berguedà]], y estiéndese dende los Rasos de Peguera hasta los visos de Vallcebre, a la derecha del [[ríu Llobregat]] y a la vera del banzáu de Cercs. El nome de la villa procede del términu "[[quercus]]" ([[carbayu]] en llatín). Tien una población de {{persones}}. == Historia == Formáu d'antiguo por un grupu de cases tremaes y conocíes col nome de Pont de Rabentí. Ye a partir de finales del [[sieglu XIX]] cuando empezó a crecer espectacularmente debíu a la puxanza de la industria testil y a la esplotación del carbón, que fizo apaecer nos años [[1910]]/[[1920]] les colonies de cases cerca de les mines, como Sant Corneli y Sant Josep. A metá del [[sieglu XX]] empezar a construyir la Rodonella. Sant Jordi ye'l nucleu más nuevu, inaugurar en [[1976]] cuando [[Monesteriu de Sant Salvador de la Vedella|Sant Salvador de la Vedella]] quedó anubiertu pola construcción del banzáu de La Baells. La principal vía de comunicación de Cercs ye l'autovía [[C-16]]. Sobre'l desdoblamientu de l'autovía a partir de Berga y hasta'l túnel de Cadí, tán estudiándose dellos proyeutos. La orografía de la zona fai difícil definir un trazáu aceptable. Hai una importante movilización de la xente del conceyu de Cercs, que s'opón a un posible trazáu que pase pel marxe esti del ríu Llobregat. Esti posible trazáu dexaría a Cercs escaecíu fora de l'actual C-16 y la nueva carretera. Proponen un trazáu que respeta la calidá de vida de la villa, y que pasaría pel llau oeste del ríu. Posiblemente recuperando en Cercs un futuru qu'anguaño nun ye nada falagueru, yá que si alloñárase la carretera tamién alloñaría la vida. == Demografía == {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Evolución demográfica ![[1900]] !! [[1930]] !! [[1950]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1986]] !! [[2008]] |- | align=center|965|| align=center|1.365|| align=center|863|| align=center|597|| align=center|1.901|| align=center|1.827|| align=center|1.324 |} == Entidaes de población == [[Ficheru:Cercs - Sant Corneli.jpg|thumb|Sant Corneli|250px]] [[Ficheru:SANTJOSEP CERCS.JPG|thumb|Sant Josep|250px]] * Cercs * Sant Jordi de Cercs * Sant Corneli * Sant Josep * La Rodonella A 2 km de Sant Jordi de Cercs y xunto a la Exa del Llobregat ta'l vecinderu de La Rodonella (650 la mio 173 h). El nome viéno-y d'una masía homónima qu'hai nesti llugar (La Masía La Rodonella). La central térmica de Cercs cerróse'l [[31 d'avientu]] de [[2011]]. == Monumentos == * Ilesia parroquial de Santa María de Cercs * [[Ilesia de San Quirico de Pedret]]. Prerrománica [[Sieglu IX]]. * Ponte de Pedret. Ponte gótica documentáu del añu 1286. * Ermita de San Jorge. Románica. * Central Térmica de Cercs (Industrial). * Santuariu de Ntra. Sra. de la Consolación. [[Barrocu]]. * Castiellu de Blancafort. Documentáu dende 1166. * Ilesia de San Cornelio y San Cipriano. [[Sieglu XI]] * [[Xacimientu arqueolóxicu Vilosiu]] == Museos == * [[Muséu de les Mines de Cercs]], inauguráu en 1999. * {{Enllaz rotu|1=Muséu de les Mines |2=http://www.wwmm.org/musei/mus%C3%A9u.asp?mus%C3%A9u_id=32 |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} == Volcán Sant Cornelli == Ye un volcán asitiáu na zona del mesmu nome. Ye la continuación de la sierra de Mariña Gran, y nel so visu, atópase la ermita de San Cornelio. {{llocalidaes hermaniaes}} == Ver tamién == {{cat persones}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} * [http://www.larodonella.com Páxina web de la Rodonella de Cercs] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] rp5e0o2ziu252xe2hpu0abtnsmxtu0g 0 118507 4379327 4304866 2025-06-25T07:24:25Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379327 wikitext text/x-wiki {{Llocalidá}} '''Tordera''' ye un [[conceyu]] perteneciente a la [[provincia de Barcelona]]. Allugar al norte del [[Maresme]], contorna allugada al este de [[Cataluña]], magar ye ciertu que s'atopa partiendo con de [[Selva (contorna)|La Selva]], contorna de la [[provincia de Girona]], situación que dexa a esta villa a unos 35 [[km]] de [[Girona]] y a unos 66 [[km]] de la Ciudá Condal, [[Barcelona]]. Trátase del conceyu más grande n'estensión de la contorna en cuestión (más grande entá que la mesma capital, [[Mataró]]) y compónse d'un nucleu históricu que naz xusto al llau del so ríu, el [[ríu Tordera]], que desagua nel [[mar Mediterraneu]], ente [[Malgrat de Mar]] y [[Blanes]]. Dispón d'un cúmulu de barrios, lo mesmo que de munches urbanizaciones esvalixaes por tol so territoriu: St. Daniel, Niàgara Park, Àgora Park, St. Pere de Riu, [[Hortsavinyà]], Mas Mora, Mas Reixach, Roca Rossa, Terra Brava o Tordera Park son exemplos d'ello. Anguaño Tordera atópase en plena puxanza demográfica y económicu. Exemplu d'esta situación ye la recién construcción de la sede social de [[Massimo Dutti]] d'[[España]] y la so considerable crecedera en población nos últimos años. Tordera tien la so propia radio local, según numberoses entidaes sociales y locales, y ta representáu polos sos equipos de ḥoquei, que xuega na máxima categoría española (Ok lliga), tamién tien equipos de [[fútbol]] y [[baloncestu]] tanto masculinos como femeninos; tamién tien una seición de patinaxe artísticu dientro del C.P. Tordera. No qu'a eventos se refier, Tordera ye conocíu pol so [[mercáu]] selmanal que tien llugar cada domingu y al qu'alleguen millares de persones de distintes llocalidaes, ya inclusive [[turistes]], especialmente nos meses de branu. Otros eventos locales son la so fiesta mayor o la '''''Fira Mercat del Ram'''''. L'escritor modernista [[Prudenci Bertrana]], del cual salieron obres de sonadía como ''Josafat'', ye torderense pernomáu. == Xeografía == Tordera ye un conceyu de vastes estensiones. Atópase arrodiáu de [[llanures]], [[campos]] y [[praos]], señes d'identidá del pueblu. El [[mar]] atopar a pocu menos de 9 [[km]] del pueblu. La [[vexetación]] qu'arrodia a Tordera dota al conceyu d'unes carauterístiques non demasiáu comunes na so contorna y, a pesar d'ello, atopar a apenes 10 [[km]] del mar Mediterraneu. El so [[ríu]], [[La Tordera]], naz nel [[Macizu del Montseny]] y trátase d'un ríu soterrañu que desagua ente [[Malgrat de Mar]] y [[Blanes]]. Esti mesmu ríu fai que'l pueblu presente zones independientes, islles formaes pol percorríu mesmu del ríu. Nestes mesmes zones, anque non yá nestes, dispón de [[parques naturales]] y zones de paséu pol mesmu [[meandro]] del ríu. [[Ficheru:Localització de Tordera.png|left|190px|thumb|<small>Llocalización de Tordera nel Maresme</small>]] == Toponimia == El [[topónimu]] de Tordera deriva del llatín ''Turdaria'', "llugar o tierra del [[malvís común]]", y ta documentáu nel [[Sieglu X]] como ''Tordaria'', que col tiempu pasaría a ser Tordera. El ríu [[La Tordera]], que trescurre por tol conceyu, tamién recibe'l mesmu nome. Ello ye que mientres la [[Edá Media]], al ríu llamar ''Tordaria'', lo que fai pensar que podía faer referencia a "tierra de [[tordu|tordos]]" (más conocíu como [[malvís común]]), amás de tener en cuenta qu'estos páxaros yeren bien abondosos pol conceyu. Inclusive nel escudu heráldicu de Tordera, figura un [[mierlu]] (en [[idioma catalán|catalán]] ''tord''). == Comunicaciones == Tordera ta perbién comunicada ente'l so propiu territoriu como col restu de conceyos y otres contornes. Dispón de delles víes poles qu'entrar y salir del pueblu. Exemplu d'ello ye la BV-5122 o la GI-512 en direición [[Hostalric]] y [[Maçanet de la Selva]], respeutivamente. Amás d'estes carreteres, la [[N-II]] y la [[C-32]] (antigua [[Via Augusta]], [[sieglu VI e.C.]]), Tordera disponde tamién de l'[[A-7]] al altor de Hostalric. No qu'a rede ferroviaria concierne, Tordera tien una estación de [[cernacías]] qu'entró a valir en [[1859]] y pola que pasa, con frecuencia d'una hora, la [[Llinia 1 (Cercanía Barcelona)|llinia 1]] de [[Rodalies de Catalunya]] de [[Barcelona]] y, apocayá, la llinia RG1 con frecuencia de dos hores que percuerre'l trayeutu [[Figueres]]-[[Hospitalet de Llobregat]] y qu'agora dexa al pasaxeru nun tener que faer nengún [[tresbordu]] en Maçanet de la Selva pa dir en direición [[Girona]]. Coles mesmes: * Hai una llinia d'autobuses que va escontra Barcelona. * Dispón d'otra llinia d'autobuses con paraes en Tordera pueblu, [[Palafolls]], [[Blanes]], [[Malgrat de Mar]], [[Santa Susana (Barcelona)|Santa Susana]], [[Pineda de Mar]], [[Calella]] y Girona. * Dispón d'autobús municipal, el ''TorderaXTots''. == Economía == Tordera yá nun se basa namái na [[agricultura]] y el [[corchu]] como antaño. Los recursos hidráulicos del ríu favorecieron la implantación del sector testil nesti pueblu, como la fábrica d'acabaos y tintes, Fibracolor, cerrada en xunetu del [[2008]], y el sector de la construcción. Na llocalidá destácase'l [[polígonu industrial]] de ''Can Verdalet'', llugar onde s'alluga la mayoría de naves industriales y empresariales del pueblu. La presencia del grupu [[Inditex]], que tien diverses fábriques y centru loxísticos nel conceyu (Massimo Dutti, por casu), ye tamién un factor económicu a tener en cuenta. Destaca un importante [[mercáu]] al campu que se celebra tolos domingos y que convoca l'asistencia de miles de persones de los pueblos cercanos tanto autóctonos como (pel branu) turistes procedentes de les potentes árees hoteleres de la bien cercana [[Costa Brava]] y Alt Maresme. Turitas que pel branu tamién acaben, la mayoría, por visitar el ''castiellu medieval'' de Tordera, onde se lleva a cabu funciones d'entretenimientu, como cenes y espectáculos. La ''Fira Mercat del Ram'', celebrada a finales de marzu, ye un curiosu cultural, gastronómicu y tradicional del pueblu, onde alleguen miles de persones de distintes llocalidaes. == Demografía == Tordera tien un total de 16.363 habitantes, de los cualos 8.344 son homes y 7.974 muyeres según datos del [[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[2013]]. En 2005 tenía 12.597 habitantes. <center> {{Evolución demográfica | width = 400px | publicación = {{Añedir referencies}} | fonte = http://www.municat.gencat.cat/ | 1900 = 3.048 | 1930 = 3.357 | 1960 = 4.483 | 1990 = 8.249 | 2006 = 13.420 }} </center> * '''Gráficu demográficu de Tordera 1717 y 2006''' <timeline> Colors= id:a value:gray(0.9) id:b value:gray(0.7) id:c value:rgb(1,1,1) id:d value:rgb(0.6,0.7,1) ImageSize = width:600 height:400 PlotArea = left:50 bottom:30 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period= from:0 till:15000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:b increment:2500 start:0 ScaleMinor = gridcolor:a increment:500 start:0 BackgroundColors = canvas:c BarData= bar:1717 text:1717 bar:1787 text:1787 bar:1857 text:1857 bar:1887 text:1887 bar:1920 text:1920 bar:1950 text:1950 bar:1981 text:1981 bar:1992 text:1992 bar:2000 text:2000 bar:2006 text:2006 PlotData= color:d width:20 align:left bar:1717 from:0 till: 1252 bar:1787 from:0 till: 2044 bar:1857 from:0 till: 3869 bar:1887 from:0 till: 3252 bar:1920 from:0 till: 3312 bar:1950 from:0 till: 3593 bar:1981 from:0 till: 7546 bar:1992 from:0 till: 8476 bar:2000 from:0 till: 9798 bar:2006 from:0 till: 13420 PlotData= bar:1717 at: 1252 fontsize:s text: 1.252 shift:(-10,5) bar:1787 at: 2044 fontsize:s text: 2.044 shift:(-10,5) bar:1857 at: 3869 fontsize:s text: 3.869 shift:(-10,5) bar:1887 at: 3252 fontsize:s text: 3.252 shift:(-10,5) bar:1920 at: 3312 fontsize:s text: 3.312 shift:(-10,5) bar:1950 at: 3593 fontsize:s text: 3.593 shift:(-10,5) bar:1981 at: 7546 fontsize:s text: 7.546 shift:(-10,5) bar:1992 at: 8476 fontsize:s text: 8.476 shift:(-10,5) bar:2000 at: 9798 fontsize:s text: 9.798 shift:(-10,5) bar:2006 at: 13420 fontsize:s text: 13.420 shift:(-10,5) </timeline> == Alministración == {{Alcaldes_España | Alcalde_1 = [[Juan Comas Borrás]] | Partíu_1 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px|link=CiU]] [[CiU]] | Alcalde_2 = Jaume Romagera | Partíu_2 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[PSC-PSOE]] | Alcalde_3 = Jaume Romagera | Partíu_3 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[PSC-PSOE]] | Alcalde_4 = Jaume Romagera | Partíu_4 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[PSC-PSOE]] | Alcalde_5 = Joan Carles García Cañizares | Partíu_5 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px|link=CiU]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_6 = Joan Carles García Cañizares | Partíu_6 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px|link=CiU]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_7 = Joan Carles García Cañizares | Partíu_7 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px|link=CiU]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_8 = Joan Carles García Cañizares | Partíu_8 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px|link=CiU]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_9 = Joan Carles García Cañizares | Partíu_9 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px|link=CiU]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_10 = Joan Carles García Cañizares | Partíu_10 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px|link=CiU]] [[Convergència i Unió|CiU]] }} == Conceyu == {| width="100%" | {| {{tablaguapa}} style="font-size: 90%; text-align:center;" align="center" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em;" | Resultaos Eleiciones Municipales de 2011 en Tordera.<ref>{{cita web |url = http://resultados.elpais.com/elecciones/2011/municipales/09/08/284.html |títulu = Resultáu Eleiciones Municipales en Tordera 2011 |editor = Periódicu El País (España) |fechaaccesu = 23 de mayu de 2011 }}</ref> |- style="background:#eee" !rowspan="2"|Partíu políticu |colspan="3"|[[Eleiciones municipales d'España de 2011|2011]] |- style="background:#eee" ||%||Conceyales |- |align="left"|[[CiU|Convergència i Unió (CiU)]]||44,08||9 |- |align="left"|[[Partíu de los Socialistes de Cataluña|Partit dels Socialistes de Catalunya (PSC)]]||24,33||4 |- |align="left"|[[Esquerra Republicana de Catalunya|Esquerra Republicana de Catalunya (ERC)]]||13,59||2 |- |align="left"|[[PP|Partíu Popular (PP)]]||12,28||2 |- |} == Llugares d'interés == Nel centru atopa la ilesia parroquial de San Esteban, d'orixe románicu-góticu-clásicu (caltiénse parte del altar) y foi reconstruyida nos [[Sieglu XVI|sieglos XVI]] y [[sieglu XVIII|XVIII]]. Sobremanera hai que destacar la so guapura del paisaxe, polos sos grandes montes y praderíes. Como tamién se destacar toles ermites que dispón el pueblu (Arola, San Andrés) la [[Canónica de Santa María de Roca-rossa]] fundada a mediaos del sieglu XII, y d'últimes destacar el parque [[Prudenci Bertrana]] que s'asitia na islla que forma'l ríu pol pasu pol conceyu. Nel susodichu parque atopamos el llagu artificial onde se concentra una gran diversidá d'especies animales, y aves migratories que pasen nes dómines de migración. Al pie d'esti llagu artificial, nel conceyu de Tordera tamién se destacar otros sitios a nivel ambiental. Destacamos el parque natural del Montnegre-Corredor, onde podemos visitar [[Orsavinya]], tamién se destacar brazu esquierdu del ríu Tordera y tolos sos estanques, yá que son de gran guapura natural. Unu de los emblemes del pueblu entá pueden ser visitaos, una y bones la ponte de fierro foi reconstruyíu nel 2006 nun momentu d'euforia eleutoral y como chisgo retro a la tercer edá . Esta ponte fai recordar a los señardosos la ponte qu'hubo enantes na llocalidá y que foi afaráu pel ríu Tordera (turderada). Otros sitios que visitar ye la plaza de la tirda, nel mesmu conceyu nel barriu de la fibra. == Fiestes y feries == * '''Fira Mercáu del Ramu'''. Feria de gran importancia agrícola y ganadera que se celebra'l [[domingu de ramos]], con empreses d'ámbitu nacional ya internacional. * '''San Poncio mártir'''. El [[11 de mayu]], celébrase la festividá de [[San Poncio mártir]], onde tola población mover hasta la ermita que lleva'l so nome pa venerar al santu y pasar un día nel campu. * '''Correfoc de Tordera'''. El [[23 d'agostu]], entamada pola Colla de [[Ball de diables|Diables]] de Tordera. * '''Festa Major (San Bartolomé)'''. Celebrada'l [[24 d'agostu]]. * '''Fiesta de San Juan'''. Celebrada'l día de San Xuan, el [[24 de xunu]]. * '''Fiesta de San Pedro''' * '''Fiesta de San Daniel'''. Celebrada'l primer domingu d'agostu. * '''Fiesta de Fibracolor'''. Celebrada nel mes de xunetu. * '''Mercáu Municipal de Tordera'''. Celebrada cada domingu nes cais de Tordera. Ye unu de los mercaos más importantes de Cataluña. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat}} * [http://www.tordera.cat Web del Conceyu de Tordera] * [https://web.archive.org/web/20090124233641/http://oslo.geodata.es/tordera/guia.php Guía urbana de Tordera] (en catalán) * [https://web.archive.org/web/20090126072143/http://oslo.geodata.es/tordera/urbanisme.php Planiamientu urbanísticu de Tordera] (en catalán) * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=0828450006 Información de la Xeneralidá de Cataluña] (en catalán) * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=08284 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] (en catalán) {{Tradubot|Tordera}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] ky8cthpo3t4qf25s73yzkkv3lkjaj0g 0 118525 4379328 4233947 2025-06-25T07:26:03Z YoaR 37624 /* Monumentos y llugares d'interés */ 4379328 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Vilassar de Dalt''', d'antiguo tamién llamáu '''San Ginés de Vilasar'''<ref name="ine">Nome oficial n'español rexistráu pol Institutu Nacional d'Estadística (España) dende 1842 hasta 1981. {{cita web|títulu=Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842.|autor=Institutu Nacional d'Estadística d'España|enllaceautor=Institutu Nacional d'Estadística (España)|fechaaccesu=19 de mayu de 2012|url= http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=3&codigoProvincia=08&codigoMunicipio=214&btnBuscarCod=Consultar+selecci%F3n}}</ref><ref>[http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-1977-25555 Boletín Oficial del Estáu - Ministeriu del Interior]</ref> o '''Vilasar de Dalt'''<ref name="celdran"/>, ye un [[conceyu]] de [[Cataluña]], pertenez a la [[provincia de Barcelona]] y tópase na [[comarca]] d'[[El Maresme]], alcontráu ente los conceyos de [[Cabrils]], [[Òrrius]], [[Premià de Dalt]] y [[Vilassar de Mar]]. Ta asitiáu a unos diez quilómetros de [[Mataró]], capital de la [[comarca]] y a unos venti quilómetros de [[Barcelona]]. Na década de 1980 el nome oficial pasó a ser la forma en catalán.<ref>Nome oficial n'español rexistráu pol Ministeriu d'Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). {{cita web|títulu=Variaciones de los conceyos d'España dende 1842|autor=Ministeriu d'Alministraciones Públiques|enllaceautor=Ministeriu d'Alministraciones Públiques d'España|fechaaccesu=19 de mayu de 2012|url=http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_es_files/Variación-INTERNET.pdf|formatu=PDF|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120628192614/http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_es_files/Variación-INTERNET.pdf|fechaarchivu=28 de xunu de 2012}} páxina 53</ref> == Población == {{Población|ES|08214}} habitantes ([[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[{{Población|ES|añu}}]]). == Xeografía == El conceyu tien una estensión mayoritariamente de terrén montascosu, con dellos visos de la [[Sierra de la Marina]], como'l Turó d'en Cases (dixebra [[Premià de Dalt]] y Vilassar de Dalt), el Turó d'en Banús o'l Turó d'en Roure. El pueblu en sí allúgase na parte más baxa del términu municipal, la más cercana al mar, anque inda resten delles cases y antigües masías espardíes ente la masa forestal. == Historia == Vilasar ye un pueblu milenariu, el primer documentu que lo menta fecha del añu [[978]]. El pueblu foi creciendo alredor del castiellu del sieglu X y la parroquia del sieglu XI. En 1875 un pequeñu nucleu urbanu de cases construyíes cerca del mar dixébrase y pasa a formar [[Vilassar de Mar]], que se constitúi como pueblu. == Monumentos y llugares d'interés == {{AP|Castiellu de Vilassar }} En Vilasar de Dalt atopamos diversos sitios d'interés cultural. En primer llugar destaca'l so castiellu, que foi declaráu monumentu históricu artísticu en [[1931]]. Esti castiellu, asitiáu nel cascu urbanu del pueblu, yá apaez documentáu nel añu [[1262]]. A pesar de que probablemente yá esistía la torre cilíndrica y la muralla dende'l sieglu X. Foi restauráu delles vegaes, y nel so interior alluga unu de los meyores archivos históricos privaos con más de 8000 pergaminos y 70 manuscritos. En 1322 el castiellu pasa a manes de Berengueró de Sant Vicenç, y años más tarde pasa a ser de Pere Desbosc hasta'l sieglu XIX. El postreru propietariu Desbosc morrió ensin dexar descendencia, y pasó a heredalo la familia Oms y darréu los Copons, marqueses de [[Moià]]. Finalmente, el castiellu pasa a ser de los Sarriera, [[Marquesáu de Santa María de Barberà de la Conca|marqueses de Santa María de Barberà de la Conca]], tamién [[Marquesáu de la Manresana|marqueses de la Manresana]]. [[Ficheru:Catalonia-VilassarDeDalt-SantSebastia-Church.jpg|thumb|Ermita de San Sebastián]] Tamién merecen mención dellos xacimientos prehistóricos como'l dolmen de la roca d'en Toni les cámares sepulcrales de la cueva d'en Pau, el conxuntu de grandes roques granítiques ''el cau de la Granota'' y la cueva d'en Joan. En Vilasar de Dalt hai museos como'l Museu cau del Cargol (un muséu sobre moluscos) y el Museu Municipal Masía Can Banús. Amás destaquen los fornos romanos y los restos de sepultures d'una familia romana. Nel nucleu urbanu tamién destaquen edificios singulares como Cal Noi Baiau, Cal Notari, Fábrica Textil de Can Manyé, Can Sabater, el Centre Vilassarenc o'l [http://www.teatrelamassa.cat Teatre LA MASSA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210720224952/http://www.teatrelamassa.cat/ |date=2021-07-20 }}, ente otros.<ref>{{cita web|url=http://festacatalunya.cat/poblacions-fitxa_poblacio-0821400000-cat-vilassar_de_dalt.htm|títulu=Edificio singulares nel nucleu urbanu de Vilassar de Dalt|idioma=catalán|editorial=festacatalunya}}</ref> == Economía == El conceyu caracterizóse dende antiguu pola producción agrícola: güerta na zona baxa; viña, algarrobo y cebera na montascosa. Los cultivos de secanu yá nun esisten y la floricultura sigue namái naquelles zones nes que por normativa urbanística nun ye posible construyir urbanizaciones, la principal carauterística del Baix Maresme nes últimes décades. L'actividá testil, güei práuticamente testimonial, nel pasáu representó la principal fonte de trabayu de la población dende los entamos de la revolución industrial hasta la gran crisis industrial de los años 70, cuando les fábriques empezaron un procesu de zarru masivu. Esta actividá foi escayendo tocantes al so pesu relativu, dexando pasu a un sector de servicios impulsáu pola urbanización del conceyu, qu'acoyó nos últimos años a población con orixe en Barcelona ciudá, primeramente como segunda residencia. Amás, el pueblu alluga al parque acuáticu Isla Fantasía, que aportó a el más grande d'Europa. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Vilassar de Dalt}} * [http://www.vilassardedalt.org/ Páxina web del Conceyu de Vilasar de Dalt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201126104119/http://www.vilassardedalt.org/ |date=2020-11-26 }} (en catalán) * [https://web.archive.org/web/20120104190117/http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?cod=0821400000 Información de la Xeneralidá de Cataluña] (en catalán) * [http://www.idescat.net/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&PDF=FALSE&VOK=Confirmar&V1=08214 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] (en catalán) {{Tradubot|Vilasar de Dalt}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a exónimos en castellán]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] a1u6ilpnsy10wbzb1dmhjbsnsbdn8np 4379329 4379328 2025-06-25T07:26:12Z YoaR 37624 /* Monumentos y llugares d'interés */ 4379329 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Vilassar de Dalt''', d'antiguo tamién llamáu '''San Ginés de Vilasar'''<ref name="ine">Nome oficial n'español rexistráu pol Institutu Nacional d'Estadística (España) dende 1842 hasta 1981. {{cita web|títulu=Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842.|autor=Institutu Nacional d'Estadística d'España|enllaceautor=Institutu Nacional d'Estadística (España)|fechaaccesu=19 de mayu de 2012|url= http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=3&codigoProvincia=08&codigoMunicipio=214&btnBuscarCod=Consultar+selecci%F3n}}</ref><ref>[http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-1977-25555 Boletín Oficial del Estáu - Ministeriu del Interior]</ref> o '''Vilasar de Dalt'''<ref name="celdran"/>, ye un [[conceyu]] de [[Cataluña]], pertenez a la [[provincia de Barcelona]] y tópase na [[comarca]] d'[[El Maresme]], alcontráu ente los conceyos de [[Cabrils]], [[Òrrius]], [[Premià de Dalt]] y [[Vilassar de Mar]]. Ta asitiáu a unos diez quilómetros de [[Mataró]], capital de la [[comarca]] y a unos venti quilómetros de [[Barcelona]]. Na década de 1980 el nome oficial pasó a ser la forma en catalán.<ref>Nome oficial n'español rexistráu pol Ministeriu d'Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). {{cita web|títulu=Variaciones de los conceyos d'España dende 1842|autor=Ministeriu d'Alministraciones Públiques|enllaceautor=Ministeriu d'Alministraciones Públiques d'España|fechaaccesu=19 de mayu de 2012|url=http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_es_files/Variación-INTERNET.pdf|formatu=PDF|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120628192614/http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_es_files/Variación-INTERNET.pdf|fechaarchivu=28 de xunu de 2012}} páxina 53</ref> == Población == {{Población|ES|08214}} habitantes ([[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[{{Población|ES|añu}}]]). == Xeografía == El conceyu tien una estensión mayoritariamente de terrén montascosu, con dellos visos de la [[Sierra de la Marina]], como'l Turó d'en Cases (dixebra [[Premià de Dalt]] y Vilassar de Dalt), el Turó d'en Banús o'l Turó d'en Roure. El pueblu en sí allúgase na parte más baxa del términu municipal, la más cercana al mar, anque inda resten delles cases y antigües masías espardíes ente la masa forestal. == Historia == Vilasar ye un pueblu milenariu, el primer documentu que lo menta fecha del añu [[978]]. El pueblu foi creciendo alredor del castiellu del sieglu X y la parroquia del sieglu XI. En 1875 un pequeñu nucleu urbanu de cases construyíes cerca del mar dixébrase y pasa a formar [[Vilassar de Mar]], que se constitúi como pueblu. == Monumentos y llugares d'interés == {{AP|Castiellu de Vilassar }} En Vilasar de Dalt atopamos diversos sitios d'interés cultural. En primer llugar destaca'l so castiellu, que foi declaráu monumentu históricu artísticu en [[1931]]. Esti castiellu, asitiáu nel cascu urbanu del pueblu, yá apaez documentáu nel añu [[1262]]. A pesar de que probablemente yá esistía la torre cilíndrica y la muralla dende'l sieglu X. Foi restauráu delles vegaes, y nel so interior alluga unu de los meyores archivos históricos privaos con más de 8000 pergaminos y 70 manuscritos. En 1322 el castiellu pasa a manes de Berengueró de Sant Vicenç, y años más tarde pasa a ser de Pere Desbosc hasta'l sieglu XIX. El postreru propietariu Desbosc morrió ensin dexar descendencia, y pasó a heredalo la familia Oms y darréu los Copons, marqueses de [[Moià]]. Finalmente, el castiellu pasa a ser de los Sarriera, [[Marquesáu de Santa María de Barberà de la Conca|marqueses de Santa María de Barberà de la Conca]], tamién [[Marquesáu de la Manresana|marqueses de la Manresana]]. [[Ficheru:Catalonia-VilassarDeDalt-SantSebastia-Church.jpg|thumb|Ermita de San Sebastián]] Tamién merecen mención dellos xacimientos prehistóricos como'l dolmen de la roca d'en Toni les cámares sepulcrales de la cueva d'en Pau, el conxuntu de grandes roques granítiques ''el cau de la Granota'' y la cueva d'en Joan. En Vilasar de Dalt hai museos como'l Museu cau del Cargol (un muséu sobre moluscos) y el Museu Municipal Masía Can Banús. Amás destaquen los fornos romanos y los restos de sepultures d'una familia romana. Nel nucleu urbanu tamién destaquen edificios singulares como Cal Noi Baiau, Cal Notari, Fábrica Testil de Can Manyé, Can Sabater, el Centre Vilassarenc o'l [http://www.teatrelamassa.cat Teatre LA MASSA] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210720224952/http://www.teatrelamassa.cat/ |date=2021-07-20 }}, ente otros.<ref>{{cita web|url=http://festacatalunya.cat/poblacions-fitxa_poblacio-0821400000-cat-vilassar_de_dalt.htm|títulu=Edificio singulares nel nucleu urbanu de Vilassar de Dalt|idioma=catalán|editorial=festacatalunya}}</ref> == Economía == El conceyu caracterizóse dende antiguu pola producción agrícola: güerta na zona baxa; viña, algarrobo y cebera na montascosa. Los cultivos de secanu yá nun esisten y la floricultura sigue namái naquelles zones nes que por normativa urbanística nun ye posible construyir urbanizaciones, la principal carauterística del Baix Maresme nes últimes décades. L'actividá testil, güei práuticamente testimonial, nel pasáu representó la principal fonte de trabayu de la población dende los entamos de la revolución industrial hasta la gran crisis industrial de los años 70, cuando les fábriques empezaron un procesu de zarru masivu. Esta actividá foi escayendo tocantes al so pesu relativu, dexando pasu a un sector de servicios impulsáu pola urbanización del conceyu, qu'acoyó nos últimos años a población con orixe en Barcelona ciudá, primeramente como segunda residencia. Amás, el pueblu alluga al parque acuáticu Isla Fantasía, que aportó a el más grande d'Europa. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Vilassar de Dalt}} * [http://www.vilassardedalt.org/ Páxina web del Conceyu de Vilasar de Dalt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201126104119/http://www.vilassardedalt.org/ |date=2020-11-26 }} (en catalán) * [https://web.archive.org/web/20120104190117/http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?cod=0821400000 Información de la Xeneralidá de Cataluña] (en catalán) * [http://www.idescat.net/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&PDF=FALSE&VOK=Confirmar&V1=08214 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] (en catalán) {{Tradubot|Vilasar de Dalt}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a exónimos en castellán]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] dyor4wvwt5tzatz5xxk7tehnhvkk72f 4379330 4379329 2025-06-25T07:26:45Z YoaR 37624 /* Monumentos y llugares d'interés */ 4379330 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Vilassar de Dalt''', d'antiguo tamién llamáu '''San Ginés de Vilasar'''<ref name="ine">Nome oficial n'español rexistráu pol Institutu Nacional d'Estadística (España) dende 1842 hasta 1981. {{cita web|títulu=Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842.|autor=Institutu Nacional d'Estadística d'España|enllaceautor=Institutu Nacional d'Estadística (España)|fechaaccesu=19 de mayu de 2012|url= http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=3&codigoProvincia=08&codigoMunicipio=214&btnBuscarCod=Consultar+selecci%F3n}}</ref><ref>[http://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-1977-25555 Boletín Oficial del Estáu - Ministeriu del Interior]</ref> o '''Vilasar de Dalt'''<ref name="celdran"/>, ye un [[conceyu]] de [[Cataluña]], pertenez a la [[provincia de Barcelona]] y tópase na [[comarca]] d'[[El Maresme]], alcontráu ente los conceyos de [[Cabrils]], [[Òrrius]], [[Premià de Dalt]] y [[Vilassar de Mar]]. Ta asitiáu a unos diez quilómetros de [[Mataró]], capital de la [[comarca]] y a unos venti quilómetros de [[Barcelona]]. Na década de 1980 el nome oficial pasó a ser la forma en catalán.<ref>Nome oficial n'español rexistráu pol Ministeriu d'Alministraciones Públiques (Gobiernu d'España). {{cita web|títulu=Variaciones de los conceyos d'España dende 1842|autor=Ministeriu d'Alministraciones Públiques|enllaceautor=Ministeriu d'Alministraciones Públiques d'España|fechaaccesu=19 de mayu de 2012|url=http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_es_files/Variación-INTERNET.pdf|formatu=PDF|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120628192614/http://www.seap.minhap.gob.es/dms/es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_es_files/Variación-INTERNET.pdf|fechaarchivu=28 de xunu de 2012}} páxina 53</ref> == Población == {{Población|ES|08214}} habitantes ([[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[{{Población|ES|añu}}]]). == Xeografía == El conceyu tien una estensión mayoritariamente de terrén montascosu, con dellos visos de la [[Sierra de la Marina]], como'l Turó d'en Cases (dixebra [[Premià de Dalt]] y Vilassar de Dalt), el Turó d'en Banús o'l Turó d'en Roure. El pueblu en sí allúgase na parte más baxa del términu municipal, la más cercana al mar, anque inda resten delles cases y antigües masías espardíes ente la masa forestal. == Historia == Vilasar ye un pueblu milenariu, el primer documentu que lo menta fecha del añu [[978]]. El pueblu foi creciendo alredor del castiellu del sieglu X y la parroquia del sieglu XI. En 1875 un pequeñu nucleu urbanu de cases construyíes cerca del mar dixébrase y pasa a formar [[Vilassar de Mar]], que se constitúi como pueblu. == Monumentos y llugares d'interés == {{AP|Castiellu de Vilassar }} En Vilasar de Dalt atopamos diversos sitios d'interés cultural. En primer llugar destaca'l so castiellu, que foi declaráu monumentu históricu artísticu en [[1931]]. Esti castiellu, asitiáu nel cascu urbanu del pueblu, yá apaez documentáu nel añu [[1262]]. A pesar de que probablemente yá esistía la torre cilíndrica y la muralla dende'l sieglu X. Foi restauráu delles vegaes, y nel so interior alluga unu de los meyores archivos históricos privaos con más de 8000 pergaminos y 70 manuscritos. En 1322 el castiellu pasa a manes de Berengueró de Sant Vicenç, y años más tarde pasa a ser de Pere Desbosc hasta'l sieglu XIX. El postreru propietariu Desbosc morrió ensin dexar descendencia, y pasó a heredalo la familia Oms y darréu los Copons, marqueses de [[Moià]]. Finalmente, el castiellu pasa a ser de los Sarriera, [[Marquesáu de Santa María de Barberà de la Conca|marqueses de Santa María de Barberà de la Conca]], tamién [[Marquesáu de la Manresana|marqueses de la Manresana]]. [[Ficheru:Catalonia-VilassarDeDalt-SantSebastia-Church.jpg|thumb|Ermita de San Sebastián]] Tamién merecen mención dellos xacimientos prehistóricos como'l dolmen de la roca d'en Toni les cámares sepulcrales de la cueva d'en Pau, el conxuntu de grandes roques granítiques ''el cau de la Granota'' y la cueva d'en Joan. En Vilasar de Dalt hai museos como'l Museu cau del Cargol (un muséu sobre moluscos) y el Museu Municipal Masía Can Banús. Amás destaquen los fornos romanos y los restos de sepultures d'una familia romana. Nel nucleu urbanu tamién destaquen edificios singulares como Cal Noi Baiau, Cal Notari, Fábrica Testil de Can Manyé, Can Sabater, el Centre Vilassarenc o'l Teatre LA MASSA, ente otros.<ref>{{cita web|url=http://festacatalunya.cat/poblacions-fitxa_poblacio-0821400000-cat-vilassar_de_dalt.htm|títulu=Edificio singulares nel nucleu urbanu de Vilassar de Dalt|idioma=catalán|editorial=festacatalunya}}</ref> == Economía == El conceyu caracterizóse dende antiguu pola producción agrícola: güerta na zona baxa; viña, algarrobo y cebera na montascosa. Los cultivos de secanu yá nun esisten y la floricultura sigue namái naquelles zones nes que por normativa urbanística nun ye posible construyir urbanizaciones, la principal carauterística del Baix Maresme nes últimes décades. L'actividá testil, güei práuticamente testimonial, nel pasáu representó la principal fonte de trabayu de la población dende los entamos de la revolución industrial hasta la gran crisis industrial de los años 70, cuando les fábriques empezaron un procesu de zarru masivu. Esta actividá foi escayendo tocantes al so pesu relativu, dexando pasu a un sector de servicios impulsáu pola urbanización del conceyu, qu'acoyó nos últimos años a población con orixe en Barcelona ciudá, primeramente como segunda residencia. Amás, el pueblu alluga al parque acuáticu Isla Fantasía, que aportó a el más grande d'Europa. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Vilassar de Dalt}} * [http://www.vilassardedalt.org/ Páxina web del Conceyu de Vilasar de Dalt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201126104119/http://www.vilassardedalt.org/ |date=2020-11-26 }} (en catalán) * [https://web.archive.org/web/20120104190117/http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?cod=0821400000 Información de la Xeneralidá de Cataluña] (en catalán) * [http://www.idescat.net/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&PDF=FALSE&VOK=Confirmar&V1=08214 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] (en catalán) {{Tradubot|Vilasar de Dalt}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Barcelona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Barcelona]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a exónimos en castellán]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] h9h3ugmg1q89fa37hz6epzuaynz88kc 0 118569 4379324 4350972 2025-06-25T07:24:12Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379324 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Olot''' ye un [[conceyu]] de la [[provincia de Girona]], [[Cataluña]]. Ye [[Capital (política)|capital]] de la [[comarca]] de [[Garrotxa]], especialmente conocida polos sos llugares d'interés natural; bastante ye que tol so términu municipal atópase dientro del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. Los [[volcán|volcanes]] (toos ellos escastaos) más conocíos y visitaos son el de [[Volcán de Santa Margarita|Santa Margarita]], [[Volcán Croscat|Croscat]] y el [[Volcán Montsacopa]] tamién conocíu como ''Sant Francesc''. El Croscat ye famosu por cuenta de que'l terrén ta "cortáu" y pueden apreciase perfectamente los [[estratu|estratos]] xeolóxicos, atopándose al so pie'l [[Xardín Botánicu de Vexetación Natural Olotense (Parc Nou)|Xardín Botánicu de Vexetación Natural Olotense]]. Tamién espierta un gran interés el [[fayedal de Jordá]], un inmensu monte de fayes esquisitu pa perdese y pasiar, tanto a cuerpu como en bicicleta, a caballu o en carruaxe. Cabo mentar l'arte y la industria d'estatuaria relixosa que dende'l sieglu XIX establecer por tola ciudá, siendo'l máximu representante "L'Arte Cristiano", fundáu por [[Marià Vayreda]] y esistente güei día, onde trabayaron ente munchos otros los notables escultores [[Miguel Blay]] y [[Josep Clarà]]. Anguaño la [[Escuela d'Arte de Olot|Escuela d'Arte y Diseñu Cimeru de Olot]] convirtióse nel centru d'enseñances artístiques de la provincia de Girona y ufierta dende Bachilleratu Artísticu hasta Estudios de Grau Cimeru. Unu de los ases turísticos de Olot ye'l so '''cocina''', la llamada "cocina volcánica". Una de los sos meyores y más conocíes recetes son les pataques de Olot<ref>[http://www.balconmicrobio.com/news.php?news=39 Pataques de Olot]</ref> (Patates d'Olot). Tamién ye d'importancia mentar la [[Plaza de Toros de Olot]], que data del añu [[1859]], siendo la más antigua de [[Cataluña]] y la segunda d'España. == Etimoloxía == La etimoloxía de la pallabra ''Olot'' nun ta clara y hai distintes hipótesis. Según la ''Crònica Universal de Catalunya'', Olot foi fundada por Ulo, un antiguu rei de la dinastía de los atlantes y que dempués foi llamáu Sículo; la ciudá llamóse ''Ulot''.<ref name="Piferrer">[https://books.googlecat/books?id=4lUBAAAAQAAJ&pg=PA192#v=onepage&q=&f=false PIFERRER, Francisco ''Nobiliariu de los reinos y señoríos d'España'']</ref> Otra teoría, más estendida, ye que la pallabra Olot provién d'ala, una y bones el pueblu tuvo documentáu colos nomes ''Aulot'' y ''Alot''; y amás asina ta representáu nel escudu de la ciudá (con una ala faciendo referencia al so nome).<ref name="Piferrer" /> == Situación xeográfica == El conceyu de Olot tien 29,12 km², llenda colos conceyos de [[la Vall de Bianya]] (norte), [[Sant Joan les Fonts]] (Norte y Esti), [[Santa Pau]] (Sureste), [[les Preses]] y [[la Vall d'en Bas]] (Sur) y [[Riudaura]] (Esti). La ciudá ta asitiada al valle altu del [[ríu Fluvià]], que la traviesa. El conceyu ta formáu pela ciudá de Olot (capital de contorna), antiguos pueblos y vecinderos (Sant Roc d'Olot, Sant Cristòfol de les Fonts, Sant Andreu del Coll, Closells), que formen una conurbación alredor de la ciudá; distintes urbanizaciones (-yos Fonts, Mas Bernat, Les Planoles, etc); y l'antiguu conceyu de Batet de Serrar, que foi independiente hasta [[1971]]. [[Ficheru:Olot urban view from Montsacopa volcano.jpg|600px|Olot dende volcán del Montsacopa]] == Historia == === La edá media === La primer noticia histórica que se conoz del llugar de Olot (''Olotis'') cola so antigua ilesia de Santa María, asitiáu al territoriu de Bas, sale nun preceptu de confirmación de bienes que'l rei [[Carlos el Calvo]] foi l'añu 872 a favor del abá Racimir de Sant Aniol d'Aguya. Un sieglu más tarde, l'añu 977, el conde obispu Miró dio al monesteriu de [[Camprodon]] y al monesteriu de [[Besalú]] unos alodios asitiaos na parroquia de San Esteban ''de Oloto''. Estos dos primeres noticies dan a conocer la esistencia d'un nucleu entamáu con dos ilesies, la de Santa María y la de San Esteban. Más importante pa la hestoria de Olot foi la donación que'l 1097 fixo'l conde [[Bernat II de Besalú]] al monesteriu de Ripoll d'un importante alodio asitiáu na parroquia de San Esteban ''Olotensis'' que diba del Fluviá a Sant Andreu del Coll y de la parroquia de Santa María de la Pinya a la de San Pedro de les Preses. A partir d'esti momentu, la villa de Olot quedó en dominiu de los abás del monesteriu de [[Ripoll]]. Los abás ripolleses construyeron un palaciu na villa de Olot y nel [[sieglu XII]] crearon l'alministración de Olot pa la xestión de los bienes que'l monesteriu tenía na rexón. De primeres del [[sieglu XII]], la población olotense creciera de tala forma que el templu de San Esteban yera insuficiente. Baltóse'l qu'había y empezóse la construcción d'un nuevu templu de mayor capacidá. El [[1116]] l'obispu de [[Girona]] [[Berenguer Dalmau]] consagró la nueva ilesia y apurrió-y diezmos, primicias y poblaciones de los fieles, más los trenta pasos llexítimos de la sagrera y otros dones, de la mesma forma que lo fixo'l conde Bernat. La población de Olot foi creciendo alredor del nuevu burgu de San Esteban. L'añu [[1206]] l'abá de Ripoll dio unes concesiones a los olotenses y edificó un palaciu, reedificado a la fin del [[sieglu XIV]]. La población tuvo cercada. El [[1251]] entró a formar parte de la [[veguería de Camprodon]]. L'añu [[1314]], el rei Xaime II, a pidimientu del abá de Ripoll, concedió a la villa'l privilexu de feria por [[Pascua Granada]] y por [[Lucas l'Evanxelista|San Lucas]]. D'esa forma, Olot convertir nun centru comercial d'importancia gracies a les feries y mercaos que yeren visitaos polos vecinos de los valles de la rexón. L'añu [[1362]], l'abá del monesteriu de Ripoll concedió entá nueves franqueces qu'ayudaben a la concurrencia mercantil de la villa. Cuando'l rei Martín foi nomáu [[conde de Besalú]], resucitando l'antiguu títulu, nun tardó en reclamar tola xurisdicción que tenía sobre Olot la so madre, la reina Leonor. Fuéron-y concedíes la xurisdicción civil y criminal, el pixín y mistu imperiu. El rei Martín tuvo atenciones pa la villa de Olot en forma de privilexos y exenciones, la creación de la subveguería y la reforma del reximientu municipal, que constaba de trés cónsules y nueve xuraos, escoyíos polos vecinos, dempués d'una dómina de tensiones con Ripoll, que caltuvo'l dominiu direutu. La carta duró hasta los [[decretos de Nueva Planta]]. La Universidá de la villa de Olot fundara la ''Almoina del Pa'' (llimosna del pan) coles donaciones que fixeron unos ricos comerciantes de la villa: Bartrina, Olivella y Coromina. Pero los estatutos nun acabaron de faer funcionar l'establecimientu y el rei Martín reformar l'añu [[1404]]. Una fecha siniestra pa Olot y tola contorna foi'l [[15 de mayu]] de [[1427]], col primer terremotu. L'añu siguiente, pola [[Fiesta de la Candelaria|Candelaria]], el cataclismu entá foi más apavoriante, porque azotó toles cases, les ilesies y los edificios de la villa y de la contorna. Aquel mesmu añu, el rei [[Alfonsu IV d'Aragón|Alfonsu IV]], dende Valencia, mandaba a los cónsulos de la villa que reedificasen los edificios al mesmu sitiu, o n'otru, col mesmu nome de Olot. La villa de Olot perdió 302 fueos. Los olotenses, que dende faía más d'un sieglu teníen continues disensiones colos abás de Ripoll por cuestiones de réxime y autonomía municipal, aprovecharon la ocasión y el privilexu real pa construyir la nueva población dientro de los terrenes de la ''Almoina del Pa'', y la villa vieya asitiada alredor de la ilesia de Santa María del Tura. Esti sector entá puede precisase pola marcada cuadrícula de les sos cais. Cuando entá se diba reconstruyendo la nueva villa, surdieron les turbulencias del reináu de [[Xuan II d'Aragón|Xuan II]], qu'afectaron direutamente la ciudá, pos s'atopaba metanes les contornes en rebelión contra los señores y la Diputación. Les fuercies de la Diputación llegaron a escalar la villa de Olot l'añu [[1463]] y les 200 cases que tenía la villa quedaron amenorgaes a 70. === La edá moderna === A la fin del [[Guerra de los Remensas]], Olot vivió un periodu de relativu aselu, que-y dexó una cierta prosperidá cola crecedera del comerciu y de la industria, gracies a los nuevos privilexos concedíos pol abá de Ripoll y los alcuerdos colos señores, por cuenta de la [[sentencia arbitral de Guadalupe]]. L'añu 1547 había 400 cases y restauráronse les ilesies de San Esteban y Santa María (yá llamada del Tura) y construyóse el conventu del Carmen y l'hospital San Jaime y les pontes de San Roque y San Cosme sobre'l Fluviá. El conventu de capuchinos foi construyíu'l 1627-1631 (actual plaza Clarà). L'añu 1614 entamóse una mesa de cambéu que se caltuvo hasta mediaos de sieglu, cuando los efeutos de la [[guerra de los Segadores]] y una tarrecible epidemia (1650) que causó alredor d'un millar de muertes provocaron una fuerte crisis, siguida hasta'l final del sieglu coles frecuentes guerres contra [[Francia]]. De primeres del [[sieglu XVII]], Olot consiguió l'acuñamientu de moneda del rei [[Felipe III d'España|Felipe III]], cosa que fai patente la pujanza que tenía la ciudá. L'acuñamientu repitir mientres el conflictu contra [[Felipe IV d'España|Felipe IV]]; primero acuñáronse los reales y los sueldos de plata cola figura del rei Felipe, pero siguiendo la causa de la tierra, los nuevos acuñamientos facer cola eficie del rei [[Lluis XIII de Francia]], que fuera proclamáu en [[Cataluña]]. Nes guerres con Francia de la segunda metá del [[sieglu XVII]], los olotenses defendieron encarnizadamente la so villa y contorna; estremáronse especialmente les partíes de migueletes de [[Josep de la Trinxeria]]. En 1675 Trinxeria y los sos homes abrieron y defendieron la collada del Portell; n'otres campañes entraron nel [[Rosellón]] y llegaron hasta les puertes de [[Perpiñán]]. L'añu 1678, el mesmu caudiellu ganó los franceses na collada de Maians, y en 1684-1697, na última guerra del sieglu, Trinxeria hostilizó al enemigu dende'l valle de Vianya hasta [[Prats de Molló]]. La ciudá de Olot enfusar al [[sieglu XVIII]] superando un periodu de guerres que la habíen castigáu nos últimos años. Empecipiando esti nuevu sieglu españó la [[Guerra de Socesión española|Guerra de Socesión]] ente [[Felipe V d'España|Felipe V]] y l'archiduque [[Carlos VI del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu|Carlos d'Austria]]. Olot, igual que la mayoría de villes de Cataluña, declaróse fiel a Carlos d'Austria, anque bien llueu la villa foi ocupada pol [[duque de Noailles]], que comandaba l'exércitu felipista, qu'impunxo numberoses cargues a los sos habitantes. De magar, Olot, con tola Garrocha, tuvo integrada nel nuevu [[correximientu de Girona]]. Anque la represión institucional que sufrió toa Cataluña, cola abolición de los organismos de gobiernu, una vegada superaos los primeros años de la posguerra, Olot empecipió una recuperación nel campu de la [[economía]] y de la [[demografía]] que la convirtió na ciudá más puxante de les contornes de Girona, superando hasta la ciudá de [[Girona]] en númberu d'habitantes y de fábriques. A mediaos del [[sieglu XVIII]] introducir n'Olot la fabricación de medies con telares, texíos d'algodón y filaos, y l'añu 1777 empecipióse la manufactura de les llamaes indianes, que tuvieron un papel bien importante nel desenvolvimientu industrial olotense. Amás cabo destacar la so elevada producción, que dexaba caltener una población activa bien numberosa. L'añu 1777 había n'Olot, amás de la yá citada industria d'indianes, 12 fábriques de trapos, 50 de medies, 4 de faxes y 5 de tintes. Al cabu de dos años méntase que la industria testil y de curtiduría ocupaba a unes 2.500 persones. Entá col impautu del entamu de la guerra contra la Francia revolucionaria (1793), la industria olotense caltener a unos niveles ciertamene puxantes hasta pasada la [[Guerra de la Independencia Española]] (1808-1814). Paralelamente al aumentu de la población, llevar a cabu una serie de construcciones de nueva planta que caractericen la pujanza d'esti sieglu; en 1780 empezáronse les obres del hospiciu, que se terminaron en 1784, y tamién estos años decidió construyise una nueva pescadería y restaurar les fontes públiques, se rehicieron edificios de la nobleza y hasta se pidió permisu al rei pa crear nuevos barrios. La vida cultural tuvo un nuevu emburrie cuando'l 1783 inauguróse la Escuela Pública de Dibuxu, institución que tuvo un papel decisivu na formación de los trabayadores de les industries d'indianes y en preparar a la mocedá p'aportar con una mínima preparación téunica al mundu industrial. Amás, la municipalidá olotense caltenía dos escueles de primeres lletres y la de llatín; alredor d'estos años fálase tamién de la escuela de primeres lletres de los relixosos [[carmelites]] y de una conferencia de moral. Esti panorama tan falagueru romper col españíu de la [[Guerra Grande]] (1793-95). Olot convertir nuna especie de cuartel xeneral de les tropes españoles y túvose qu'habilitar l'hospiciu como caserna; lo mesmo fíxose cola antigua caserna del Firal. Nun primer momentu, la guerra foi favorable al gobiernu español, pero entráu 1794, un fuerte emburrie de los franceses punxo a la villa de Olot en peligru de cayer nes sos manes. Foi nesti momentu cuando se reinstauró el somatén como mediu de defensa. Paez que l'inminente peligru d'invasión produció'l zarru de munches fábriques y la fuxida de xente asustada pola proximidá de los enemigos. A la fin los franceses nun consiguieron conquistar la ciudá pola defensa que faíen les fuercies de voluntarios de tola cercanía. A la fin, roblóse la paz con Francia y retomóse l'actividá normal. === Los sieglos XIX y XX === Nun tardaron en llegar nuevos problemes: la invasión francesa de 1808 al entamu de la guerra del Francés, que tamién afectó en gran forma a la villa garrochina. Anque los franceses fueron hostilizados de cutio alredor de Olot, onde'l bandíu Boquica semaba'l terror con maldaes, en definitiva la villa cayó en manes del [[exércitu napoleónicu]]. Yá antes formárense cinco compañíes que nun pudieron evitar que'l 25 d'avientu de 1809 (pocos díes dempués de la cayida de Girona) el xeneral [[Souham]] ocupara la villa. A partir d'esta fecha la villa foi frecuentemente ocupada y sacupada polos franceses hasta que n'abril de 1812 cayó definitivamente nes sos manes. Llueu se formó un conceyu presidíu por [[Alexandre de Soler i de Sayol]], al cual acompañaron les persones más representatives de la población; llomáronse más de collaboracionistes que de francesaos convencíos. Nesti curtiu espaciu de tiempu que duró la ocupación francesa, non pudieron llevase a cabu les reformes qu'empezaren n'otros sitios de Cataluña, y llindáronse a faer una fuerta presión fiscal pa subvenir los numberosos gastos de la guerra. El 9 de marzu de 1814 los franceses abandonaron definitivamente la villa de Olot; antes derrumbaren con esplosivos el fuerte de Montsacopa, que s'acondicionara pa poder apoderar tola cercanía. Dempués de la evacuación de los franceses, la [[constitución de 1812]] foi proclamada na villa'l 12 de marzu de 1814, y foi solemnemente xurada a otru día. Nes eleiciones inmediates pa formar el conceyu, el doctor [[Esteve Roca]] foi designáu alcalde primeru. Col reestablecimientu del absolutismu pocu díes dempués, el conceyu correspondió otra vegada a los rexidores de 1808. Empecipiábase asina un periodu d'inestabilidá política y de lluches ente lliberales y absolutistes que duró dellos años y reflexóse fondamente n'Olot. En mayu de 1820 los constitucionales proclamaron de nuevu la constitución, que taría vixente hasta 1823. Mientres el [[Trieniu Lliberal]] fueron espulsaos los carmelites, formóse la milicia nacional y axuntóse una sociedá patriótica en Can Bolòs. Pero les partíes del Misses, Malavila y mosén Anton ocuparon la población en 1822 y producieron otros actos de fuercia l'añu siguiente. Les tropes franceses unviaes pola Santa Alianza ocuparon Olot en mayu de 1823, ente que los milicianos pasaron en Barcelona. Entós los realistes (afalaos pol cleru, según lo que comenta Paluzie) llanzar a una represión cruel contra los constitucionales y les sos families. Duante la guerra de los Malcontents (1827) Olot pasó momentáneamente a manes de los ultrarealistas y pocu dempués, foi escenariu del fusilamiento del capitán Bossoms, alies Jep dels Estanys. Mientres la [[primer guerra Carlista]], la villa foi sometida a un tarrecible sitiu poles fuercies reaccionaries de [[Juan Antonio Guergué]], pero defendióse heroicamente de l'acometida (meses de setiembre y ochobre de 1835) calteniendo la causa de [[Sabela II d'España|Sabela II]]. Por esti motivu foi-y atorgado el títulu de Bien Lleal poles cortes el [[1836]]. Según l'estudiu de F. Simón Segura, n'Olot nun se vendieron munches propiedaes arriendes de la [[desamortización de Mendizábal]]: les puyaes pertenecíen a los carmelites de la mesma población y a los benedictinos de Besalú y Ripoll. El conventu de los capuchinos yá fuera quemáu mientres el sitiu de 1835. [[Ficheru:Olot, Espanya.jpg|thumb|right|Vista de Olot]] Hasta mediaos del [[sieglu XIX]], la industria olotense consiguió una rellumanza bien notable nel contestu de la rexón. La producción testil entendía barretinas, bayetes, medies, faxes, pañuelos, etc. La inestabilidá política convirtióse, pero, nuna causa decisiva pa la crisis de la industria olotense, a parte de la manca de comunicaciones y la dependencia de los fabricantes olotenses de comisionados de [[Barcelona]]. La crisis más acusada correspondió a los años 1858-1877. La carretera de [[Vic]] empezar a construyir en 1848, pero paralizóse aína pola oposición de Girona. Sicasí, la de Girona construyóse aína, en 1849. La organización del obrerismu n'Olot, col impulsu dau por Joan Munts, en 1842, fixo sentir la so fuercia en tiempos de la rexencia, y esplica en parte la bullanga provocada'l mesmu añu en protesta contra'l [[bombardéu de Barcelona (1843)|bombardéu de Barcelona]], como tamién el sofitu olotense al llevantamientu de la Jamancia (1843). La crisis industrial de 1848 ayudó, per otru llau, a amontar les files de los matiners sublevaos contra l'afitamientu del estáu lliberal burgués. El conflictu beneficióse igualmente del descontentamiento qu'había ente los mozos pol problema de les lleves, qu'en 1845 yá provocaren un polveru sonáu. En 1854, Olot, siguiendo l'exemplu de Barcelona y Girona, pronuncióse a favor de la revolución de los xenerales O'Donnell y Duce. Poco dempués ablayábase sobre la población la epidemia de [[cólera]]. La crisis industrial portó, en 1858, la despidida d'un grupu de trabayadores de les fábriques. En 1859 ye importante nel campu del periodismu Olot porque apaecieron dos selmanarios: "L'Aurora Olotense" y "El Faru del Monte", primeres muestres de la prensa llocal. Cola [[revolución de 1868]] instalóse la xunta revolucionaria presidida por Martí Pararols. El sufraxu universal llevó a la municipalidá la figura de Juan Diez Ros, republicanu federal, que nel llevantamientu d'ochobre de 1869 dirixó les fuercies del llau del monte, col diputáu [[Banyoles]] Josep T. De Almendro, y llegó a sitiar el cuartel del Carme, onde la tropa moraba. La xente d'orde, pela so parte, dio fuerte sofitu al tradicionalismu representáu pel círculu carlista. La organización obrera integrar na Asociación Internacional de Trabayadores, que tuvo n'Olot el puntal más sólidu nes tierres de Girona. Al paecer tenía unos 1.200 afiliaos, que montaren una cooperativa de consumu pa los asociaos. D'esta manera la federación llocal de la Internacional pudo sostener delles fuelgues importantes (la de tintoreros y texedores), anque foi reprimida por orde del gobernador civil en 1872. La proclamación de la [[Primer República Española|Primer República]] en [[1873]] llevó a l'alcaldía Juan Diez, que trabayó decididamente pa defender la villa de les acometíes carlistes. Sería quitáu tres el golpe d'estáu del xeneral Pavía en [[1874]]. Ente'l 1874 y en [[1875]] la villa foi ocupada polos carlistes, que publicaron "L'Iris", periódicu defensor del lema "Dios, Patria, Rei, Fueros". Mientres la restauración, a parte'l caciquismu y el sistema políticu imperante, Olot recuperóse demográficamente y industrialmente. En [[1880]] empezó a funcionar el primer telar al vapor, y en [[1911]] (añu de la llegada del ferrocarril) aplicóse la electricidá a la industria per primer vegada. Del 1880 al [[1900]] hubo solo un taller de imaginería relixosa, pero a partir del últimu añu la espansión d'esta industria rescampló hasta'l [[1950]]. [[Ficheru:San Vicente de Paúl. Olot.jpg|thumb|Imaxe de San Vicente de Paúl realizáu nel taller "Les Artes Relixoses" fundáu en 1902.<ref>[http://www.museusants.cat/espanol/hestoria/idx_hestoria_ye.php Muséu de los santos de Olot]</ref>]] Nel ámbitu políticu, aparte'l tradicional enclín escontra'l carlismu, la corriente catalanista algamó finxos importantes nos últimos decenios del sieglu XIX, cola creación del Centru Catalanista y la publicación de periódicos como "El Olotí". Coles mesmes, goció de prestíu y sonadía l'actividá artística protagonizada pol nucleu que convirtió la villa nel "Barbizon" de Cataluña. Les actividaes social y recreativu fueron enriaos por entidaes como la Escuela Católica d'Obreros olotenses (dende [[1888]] dichu Centru Católicu de Olot y la so contorna) y el Centru Fontanella, dambes fundaes en [[1877]], y el Centru Obreru ([[1894]]). La medría de publicaciones llocales ye tamién especialmente notable: dalgunes como "El Deber" ([[1879]]-[[1935]]) esfrutaron de llarga vida. En [[1907]] el rei [[Alfonsu XIII]] concedió'l títulu de ciudá a l'hasta entós villa de Olot. El movimientu obreru foi principalmente notable los años [[1918]] y [[1919]], dempués de que la crisis posbélica aniciara unos movimientos huelguísticos bien notables. Tamién en [[1923]] una fuelga de peones y maestros de cases duró trece selmanes. En [[1927]], Olot foi visitáu pol rei Alfonsu XIII, la reina Victoria Eugenia y les infantes. Na vida cultural de los años de la [[Dictadura de Primo de Rivera]], cabo señalar la publicación de la "Revista de Olot", de calter eminentemente lliterariu, dirixida pol artista y escritor Josep M. Mas de Xexàs. Nes eleiciones municipales de [[1931]], Olot decantóse tamién pola República sofitando la candidatura d'entendimientu formada pol Casal Catalán, los republicanos y el Centru Obreru. El primer alcalde del nuevu réxime foi Joan de Gargüelu, de Acció Catalana, escoyíu'l mesmu añu diputáu pol distritu de Olot a la Diputación Provisional de la Xeneralidá de Cataluña. Les crisis ente los conceyales del conceyu repitiéronse de cutiu y obligaron a reestructurar los cargos. Asina, l'añu [[1932]] l'alcaldía foi confiada a Ramon Aubert, de Esquerra Republicana. Nes eleiciones de [[1932]] destinaes a designar a los miembros del Parllamentu de Cataluña, resultó escoyíu, dientro de la candidatura de Esquerra, el olotense Antoni Dot. Nes eleiciones municipales de [[1934]] salió un conceyu mayoritariamente de derecha. L'alcaldía correspondió a Ferran Casabò, de la Lliga, pero presentó la dimisión el mes d'agostu y el relevó Josep Coll, del mesmu partíu. Mientres los [[Revolución de 1934]], l'Alianza Obrera decretó la fuelga y una comisión xestora movió momentáneamente la corporación de derecha. Los principales responsables fueron de siguío procesaos y dar# en cerrar delles entidaes. En [[1935]] Rafael Arau foi nomáu alcalde per orde gubernativa, cargu que foi atribuyíu de nuevu a Josep Coll nel mes de mayu. La resultancia de les eleiciones de febreru de [[1936]] provocó una nueva reorganización municipal y Ramon Aubert volvió ocupar el puestu d'alcalde. La [[Guerra Civil Española]], dura como por toles contornes catalanes, significó un trestornu importante d'actitúes y de poderes. Aparte les quemes de los edificios eclesiásticos, una cincuentena de Olot, ente ellos una ventena de relixosos, fueron asesinaos na contorna o n'otros llugares de la península. Nes aiciones de salvamentu del patrimoniu artístico y cultural remarcóse especialmente'l doctor Joaquim Danés, que foi encarceláu al terminar el conflictu. El día [[7 de febreru]] de [[1939]], Olot foi ocupáu poles fuercies del xeneral [[Alonso Vega]], actu que foi precedíu pol pasu de la riada de derrotaos escontra la frontera. Mientres la represión habida na posguerra el fusilamiento afectó una ventena de vecinos de Olot, venceyaos principalmente a la [[Confederación Nacional del Trabayu|CNT]]. Dempués de la guerra delles families arriqueciéronse gracies al contrabandu, pero la mayoría de la población vivió una fuerte penuria económica agravada pol bastiu del [[1940]]. A partir de los años cincuenta empezó una recuperación industrial y llegaron los primeres inmigrantes. En [[1979]] celebráronse les primeres eleiciones llocales democrátiques, que fueron ganaes por [[Convergència i Unió]]. Ello ye que Olot foi ciudá converxente a esceición del periodu ente [[1999]] y [[2011]], cuando gobernó'l [[Partit dels Socialistes de Catalunya]] y foi alcalde [[Lluís Sacrest]]. Dempués de les eleiciones municipales de [[2011]] y ante la retirada de Sacrest de la política, Convergència i Unió vuelve recuperar el conceyu olotense, siendo l'alcalde Josep Maria Corominas. == Conceyu == {| class="sortable" width="100%" | {| {{tablaguapa}} style="font-size: 90%; text-align:center;" align="center" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em;" | Resultaos Eleiciones Municipales de 2015 n'Olot.<ref>{{cita web |url = http://resultados.elpais.com/elecciones/2015/municipales/09/17/114.html |títulu = Resultáu Eleiciones Municipales n'Olot 2015 |editor = Periódicu El País (España) |fechaaccesu = 30 de mayu de 2015 }}</ref> |- style="background:#eee" !rowspan="2"|Partíu políticu |colspan="3"|[[Eleiciones municipales d'España de 2015|2015]] |- style="background:#eee" ||%||Conceyales |- |align="left"|[[Convergència i Unió|Convergència i Unió (CiU)]]||37,95||9 |- |align="left"|[[Esquerra Republicana de Catalunya|Esquerra Republicana de Catalunya (ERC)]]||21,95||5 |- |align="left"|[[Partíu de los Socialistes de Cataluña|Partit dels Socialistes de Catalunya (PSC)]]||12,41||3 |- |align="left"|[[Candidatura d'Unitat Popular|Candidatura d'Unitat Popular (CUP)]]||11,81||3 |- |align="left"|Olot En Comú||6,31||1 |- |} == Alministración == {{Alcaldes_España | Alcalde_1 = Joan Sala | Partíu_1 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_2 = Arcadi Calzada | Partíu_2 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_3 = Pere Macías | Partíu_3 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_4 = Pere Macías | Partíu_4 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_5 = Pere Macías | Partíu_5 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_6 = Lluís Sacrest | Partíu_6 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partíu de los Socialistes de Cataluña|PSC]] | Alcalde_7 = Lluís Sacrest | Partíu_7 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partíu de los Socialistes de Cataluña|PSC]] | Alcalde_8 = Lluís Sacrest | Partíu_8 = [[Ficheru:Logotip del PSC.svg|20px]] [[Partíu de los Socialistes de Cataluña|PSC]] | Alcalde_9 = Josep Maria Corominas | Partíu_9 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] | Alcalde_10 = Josep Maria Corominas | Partíu_10 = [[Ficheru:Logo CiU.png|20px]] [[Convergència i Unió|CiU]] }} == Gastronomía == {{VT|Gastronomía de la provincia de Girona}} La [[rustíu|carne al caricote]] ye la reina de la mesa en [[la Garrocha]]. La cocina volcánica ye la denominación qu'adoptaron munchos restoranes de la zona pa nomar les sos especialidaes gastronómiques. Ente los ingredientes de la zona podemos tastiar productos más xenéricos como la [[carne de gochu]] o les [[pataques al caricote]], pero son ensin dulda los productos autóctonos como les xudíes blanques de Santa Pau (''fesols de Santa Pau'') que recibe'l so nome pola villa medieval qu'esistía na llanura de Olot, acompañaes de [[butifarra]], o'l xabalín, los que dieron fama a les especialidaes culinaries de la zona volcánica. == Fíos pernomaos == El 18 de xunu de 1915, la sesión plenaria del consistoriu, presidida pol alcalde [[Eveli Barnadas]], aprobó'l reglamentu que tenía de regular la inclusión de la semeya de personaxes bultables de la sociedá local. El criteriu adoptáu primaba la reconocencia del méritu "demostración por obres o instituciones debíos a un talentu o caridá que sían d'interés y dominiu públicu" nos campos de la ciencia, la lliteratura, les artes o la beneficencia. La galería inauguró'l 5 d'avientu d'esi añu. Na actualidá, nel conceyu de Olot cuelga una galería de cuadros con semeyes de dieciocho olotenses pernomaos, que son [[Josep Berga i Boix]], [[Miquel Blay i Fàbregas]], [[Jaume Bofill i Mates]], [[Francesc Xavier de Bolòs i Germà]], [[Josep Clarà i Ayats]], [[Joaquim Danés i Torras]], [[Pau Estorch i Siqués]], [[Lliberada Ferrarons i Vives]], [[Joan Pere Fontanella]], [[Manuel Malagrida i Fontanet]], [[Joaquim Masmitjà i de Puig]], [[Francesc Montsalvatge i Fueses]], [[Camil Mulleras i Garrós]], [[Esteve Paluzie i Cantalozella]], [[Antoni Soler i Ramos]], [[Joaquim Vayreda i Vila]], [[Marià Vayreda i Vila]] y [[Joan Teixidor]].<ref>[http://xac.gencat.cat/ca/detalls/ActivitatAgenda/noticia_Galeria Galeria de Fills il·llustres], [[Xeneralidá de Cataluña]]</ref> [[RCR Arquiteutes]], ganadores del [[Premiu Pritzker]] 2017. == Sindicatos llocales == * [http://olot.cnt.es/ Confederación Nacional del Trabayu (CNT)] * Comisiones Obreres (CC. OO.) * Unión Xeneral de Trabayadores (UXT) == Educación == '''Guardería (0-3 años)''' - Lli Privada El Volcanet (Cai Bisbe Guillamet,16) - Lli Privada L'Avet (Calle República Arxentina) - Lli Privada les Baldufes (Av. Santa Coloma,87) - Lli Privada La Nina de Drap (Calle Escultor Amadeu,6) - EB Privada Olot Montessori (Cai Fontanella,10, baxos) '''Guardería (3-6 años)''' - Escola Malagrida (Av. de les Corts Catalanes,30) - Escola Llar Lluís Maria Mestres i Martí ( Cai dels Gargüelu e/n) - Escola Pla de Dalt ( Cai Alforxa, 2-4) - Escola Volcà Bisaroques ( Cai Pare Nolasc del Molar,6) - Escola Pia d'Olot (Plaza Clarà,9) - Escola Petit Plançó (cai Joaquim Vayreda,23) - Escola Cor de Maria ( Cai Esglaiers,1) - Escola Sant Roc (Cai Còrdova,1) - Escola El Morrot ( Av. del Morrot,25) '''Primaria''' - Escola Malagrida (Av. de les Corts Catalanes,30) - Escola Llar Lluís Maria Mestres i Martí ( Cai dels Gargüelu e/n) - Escola Pla de Dalt ( Cai Alforxa, 2-4) - Escola Volcà Bisaroques ( Cai Pare Nolasc del Molar,6) - Escola Pia d'Olot (Plaza Clarà,9) - Escola Petit Plançó (cai Joaquim Vayreda,23) - Escola Cor de Maria ( Cai Esglaiers,1) - Escola Sant Roc (Cai Còrdova,1) - Escola El Morrot ( Av. del Morrot,25) '''ESO''' - Escola Pia d'Olot (Plaza Clarà,9) - Institut Montsacopa (Av. Joan de Cabirol e/n) - Institut La Garrotxa (Ctra. de Riudaura, 110) - Escola Petit Plançó (cai Joaquim Vayreda,23) - Escola Cor de Maria ( Cai Esglaiers,1) - Institut Bosc de la Coma ( Calle Toledo, e/n) '''Bachilleratu''' '''Bachilleratu d'Artes''' - EASD D'Olot ( Cai Pare Antoni Soler,1-3) '''Bachilleratu d'Humanidaes y Ciencies Sociales''' - Institut Montsacopa (Av. Joan de Cabirol e/n) - Institut La Garrotxa (Ctra. de Riudaura, 110) - Institut Bosc de la Coma ( Calle Toledo, e/n) '''Bachilleratu de Ciencies y Teunoloxía''' - Institut Montsacopa (Av. Joan de Cabirol e/n) - Institut La Garrotxa (Ctra. de Riudaura, 110) - Institut Bosc de la Coma ( Calle Toledo, e/n) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Olot}} * [http://www.olot.cat/ Páxina web del Conceyu de Olot] (en catalán) * [http://www10.gencat.cat/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=0&cod=1711430008&err=0 Información de la Xeneralidá de Cataluña] (en catalán) * [http://www.idescat.cat/servlet/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17114 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] (en catalán) * [http://www.mapfactory.net/olot.php?i=2 Mapa de Olot] |} {{Tradubot|Olot}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Olot|Olot]] [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 24hxbeaon184ucxiel9w1kak8taphl0 0 118602 4379306 4307245 2025-06-25T06:49:17Z XabatuBot 43102 topónimos 4379306 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodón]]| Noroeste=[[Camprodón]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[San Andrés de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[San Pedro Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[San Salvador de Vianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarita de Vianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bach]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodón|Camprodón]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de San Salvador de Vianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de San Pedro Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de San Pedro Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodón]], dempués al [[monesteriu de Camprodón]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, San Andrés de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal y el templu de San Salvador de Vianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, San Andrés de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), San Pedro Despuig, San Salvador de Vianya, Santa Margarita de Vianya, Santa María Sacot y Vall del Bach. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y San Andrés de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarita de Vianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, Vall del Bach, San Salvador de Vianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, San Pedro Despuig, Santa Margarita de Vianya y Vall del Bach. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de San Salvador de Vianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarita de Vianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y San Salvador de Vianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de San Salvador de Vianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bach. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de San Salvador de Vianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de San Salvador de Vianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o San Salvador de Vianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó San Salvador de Vianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de San Salvador de Vianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra San Pedro Despuig y la de San Salvador de Vianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bach]], [[Castellar del Monte]], [[San Andrés de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[San Pedro Despuig]] y [[Santa Margarita de Vianya]]; el 1970, [[San Salvador de Vianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector téxtil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] e8u7jidgy5c6opdsmulhdtnyo8fr0il 4379307 4379306 2025-06-25T06:49:58Z XabatuBot 43102 iguo testu: San Salvador de Vianya => Sant Salvador de Bianya 4379307 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodón]]| Noroeste=[[Camprodón]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[San Andrés de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[San Pedro Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Salvador de Bianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarita de Vianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bach]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodón|Camprodón]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de Sant Salvador de Bianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de San Pedro Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de San Pedro Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodón]], dempués al [[monesteriu de Camprodón]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, San Andrés de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal y el templu de Sant Salvador de Bianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, San Andrés de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), San Pedro Despuig, Sant Salvador de Bianya, Santa Margarita de Vianya, Santa María Sacot y Vall del Bach. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y San Andrés de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarita de Vianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, Vall del Bach, Sant Salvador de Bianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, San Pedro Despuig, Santa Margarita de Vianya y Vall del Bach. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de Sant Salvador de Bianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarita de Vianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y Sant Salvador de Bianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de Sant Salvador de Bianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bach. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de Sant Salvador de Bianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de Sant Salvador de Bianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o Sant Salvador de Bianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó Sant Salvador de Bianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de Sant Salvador de Bianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra San Pedro Despuig y la de Sant Salvador de Bianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bach]], [[Castellar del Monte]], [[San Andrés de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[San Pedro Despuig]] y [[Santa Margarita de Vianya]]; el 1970, [[Sant Salvador de Bianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector téxtil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] rzw5h6x52qb2etxgd8tzmyvfnrbyy48 4379308 4379307 2025-06-25T06:51:29Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camprodón => Camprodon 4379308 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodon]]| Noroeste=[[Camprodon]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[San Andrés de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[San Pedro Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Salvador de Bianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarita de Vianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bach]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodon|Camprodon]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de Sant Salvador de Bianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de San Pedro Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de San Pedro Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodon]], dempués al [[monesteriu de Camprodon]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, San Andrés de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal y el templu de Sant Salvador de Bianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, San Andrés de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), San Pedro Despuig, Sant Salvador de Bianya, Santa Margarita de Vianya, Santa María Sacot y Vall del Bach. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, San Pedro Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y San Andrés de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarita de Vianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarita de Vianya, San Pedro Despuig, Vall del Bach, Sant Salvador de Bianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, San Pedro Despuig, Santa Margarita de Vianya y Vall del Bach. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de Sant Salvador de Bianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarita de Vianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y Sant Salvador de Bianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de Sant Salvador de Bianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bach. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de Sant Salvador de Bianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de Sant Salvador de Bianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o Sant Salvador de Bianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó Sant Salvador de Bianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de Sant Salvador de Bianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra San Pedro Despuig y la de Sant Salvador de Bianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bach]], [[Castellar del Monte]], [[San Andrés de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[San Pedro Despuig]] y [[Santa Margarita de Vianya]]; el 1970, [[Sant Salvador de Bianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector téxtil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 3i1py69dc712p44cylx4j0q5m2ei51y 4379311 4379308 2025-06-25T06:52:04Z XabatuBot 43102 iguo testu: San Pedro Despuig => Sant Pere Despuig 4379311 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodon]]| Noroeste=[[Camprodon]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[San Andrés de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Pere Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Salvador de Bianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarita de Vianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bach]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodon|Camprodon]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarita de Vianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de Sant Salvador de Bianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de Sant Pere Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de Sant Pere Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodon]], dempués al [[monesteriu de Camprodon]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarita de Vianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, San Andrés de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal y el templu de Sant Salvador de Bianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, San Andrés de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), Sant Pere Despuig, Sant Salvador de Bianya, Santa Margarita de Vianya, Santa María Sacot y Vall del Bach. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y San Andrés de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarita de Vianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarita de Vianya, Sant Pere Despuig, Vall del Bach, Sant Salvador de Bianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, Sant Pere Despuig, Santa Margarita de Vianya y Vall del Bach. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de Sant Salvador de Bianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarita de Vianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y Sant Salvador de Bianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de Sant Salvador de Bianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bach. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de Sant Salvador de Bianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de Sant Salvador de Bianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o Sant Salvador de Bianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó Sant Salvador de Bianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de Sant Salvador de Bianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra Sant Pere Despuig y la de Sant Salvador de Bianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bach]], [[Castellar del Monte]], [[San Andrés de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[Sant Pere Despuig]] y [[Santa Margarita de Vianya]]; el 1970, [[Sant Salvador de Bianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector téxtil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 91o2yrdmia3zlxzj0i03lgjhq3ptl4x 4379312 4379311 2025-06-25T06:52:53Z XabatuBot 43102 iguo testu: Santa Margarita de Vianya => Santa Margarida de Bianya 4379312 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodon]]| Noroeste=[[Camprodon]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[San Andrés de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Pere Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Salvador de Bianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarida de Bianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bach]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodon|Camprodon]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de Sant Salvador de Bianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de Sant Pere Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de Sant Pere Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodon]], dempués al [[monesteriu de Camprodon]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, San Andrés de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal y el templu de Sant Salvador de Bianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, San Andrés de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), Sant Pere Despuig, Sant Salvador de Bianya, Santa Margarida de Bianya, Santa María Sacot y Vall del Bach. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y San Andrés de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarida de Bianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, Vall del Bach, Sant Salvador de Bianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, Sant Pere Despuig, Santa Margarida de Bianya y Vall del Bach. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de Sant Salvador de Bianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarida de Bianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y Sant Salvador de Bianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de Sant Salvador de Bianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bach. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de Sant Salvador de Bianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de Sant Salvador de Bianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o Sant Salvador de Bianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó Sant Salvador de Bianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de Sant Salvador de Bianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra Sant Pere Despuig y la de Sant Salvador de Bianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bach]], [[Castellar del Monte]], [[San Andrés de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[Sant Pere Despuig]] y [[Santa Margarida de Bianya]]; el 1970, [[Sant Salvador de Bianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector téxtil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] l6subha931uor8alep63v8u2oozgcsz 4379316 4379312 2025-06-25T07:20:18Z XabatuBot 43102 iguo testu: Vall del Bach => Vall del Bac 4379316 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodon]]| Noroeste=[[Camprodon]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[San Andrés de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Pere Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Salvador de Bianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarida de Bianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bac]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodon|Camprodon]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de Sant Salvador de Bianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de Sant Pere Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de Sant Pere Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodon]], dempués al [[monesteriu de Camprodon]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, San Andrés de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal y el templu de Sant Salvador de Bianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, San Andrés de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), Sant Pere Despuig, Sant Salvador de Bianya, Santa Margarida de Bianya, Santa María Sacot y Vall del Bac. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y San Andrés de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarida de Bianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, Vall del Bac, Sant Salvador de Bianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, Sant Pere Despuig, Santa Margarida de Bianya y Vall del Bac. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de Sant Salvador de Bianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarida de Bianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y Sant Salvador de Bianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de Sant Salvador de Bianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bac. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de Sant Salvador de Bianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de Sant Salvador de Bianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o Sant Salvador de Bianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó Sant Salvador de Bianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de Sant Salvador de Bianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra Sant Pere Despuig y la de Sant Salvador de Bianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bac]], [[Castellar del Monte]], [[San Andrés de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[Sant Pere Despuig]] y [[Santa Margarida de Bianya]]; el 1970, [[Sant Salvador de Bianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector téxtil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 2r3y7dkqqkpz1bse3tga068zjzzofww 4379317 4379316 2025-06-25T07:21:12Z XabatuBot 43102 iguo testu: San Andrés de Socarrats => Sant Andreu de Socarrats 4379317 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodon]]| Noroeste=[[Camprodon]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Andreu de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Pere Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Salvador de Bianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarida de Bianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bac]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodon|Camprodon]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de Sant Salvador de Bianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de Sant Pere Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de Sant Pere Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodon]], dempués al [[monesteriu de Camprodon]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, Sant Andreu de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal y el templu de Sant Salvador de Bianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, Sant Andreu de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), Sant Pere Despuig, Sant Salvador de Bianya, Santa Margarida de Bianya, Santa María Sacot y Vall del Bac. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y Sant Andreu de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarida de Bianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, Vall del Bac, Sant Salvador de Bianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, Sant Pere Despuig, Santa Margarida de Bianya y Vall del Bac. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de Sant Salvador de Bianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarida de Bianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y Sant Salvador de Bianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de Sant Salvador de Bianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bac. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de Sant Salvador de Bianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de Sant Salvador de Bianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o Sant Salvador de Bianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó Sant Salvador de Bianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de Sant Salvador de Bianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra Sant Pere Despuig y la de Sant Salvador de Bianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bac]], [[Castellar del Monte]], [[Sant Andreu de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[Sant Pere Despuig]] y [[Santa Margarida de Bianya]]; el 1970, [[Sant Salvador de Bianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector téxtil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] irm9jm6hozzz3cvjuh1onq0gpn4wpeq 4379320 4379317 2025-06-25T07:23:47Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379320 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''La Vall de Bianya''' ye un [[conceyu]] de la [[comarca]] [[Cataluña|catalana]] de [[Garrotxa]], na [[provincia de Girona]]. El conceyu contién once poblaciones asitiaes xeneralmente nos valles de Vianya y del Bach, y la mayoría aniciáronse alredor d'una [[ilesia románica]]. La capital del conceyu ye Hostalnou de Vianya, y [[La Canya]] ye'l pueblu más habitáu. Forma parte del [[Parque Natural de la Zona Volcánica de la Garrocha]]. La fiesta mayor de La Vall de Bianya, xeneral a tolos pueblos y vecinderos que formen parte del conceyu, celebrar n'honor a [[Isidro Llabrador|San Isidro]], patrón de los payeses, en [[mayu]], con distintos actos como la semada de confites y carambelos per parte de los pavordes de la fiesta. Tamién otros pueblos del conceyu celebren les sos propies fiestes mayores, como la fiesta mayor de la Canya (1 de mayu). Dende 2008, el primer fin de selmana de febreru, celébrase la fira del [[farro]], productu tradicional del conceyu. == Etimoloxía == A lo llargo de la historia, la pallabra ''Vianya'' escribióse o bien con ''V'' o con ''B'' (''Bianya'').<ref name="Murlà">[http://www.ddgi.cat/quadernsDigitals/35/index.html#/1/ MURLÀ i Giralt, Josep (1995): ''La Vall de Bianya''. Quaderns de la Revista de Girona núm. 60]</ref> La referencia más antigua del topónimu ye del añu [[958]], col nome ''Vallebiania'', que darréu camudó en ''Bianna'' ([[1117]]), ''Bisania'' ([[1319]]) y finalmente, ''Bianya''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull">{{cita llibru|apellíu=Bofarull i Terrades |nome=Manuel |enllaceautor=Manuel Bofarull Terrades |títulu=Orixe dels noms geogràfics de Catalunya: Pobles, rius, muntanyes, etc. |editorial=Millà |ubicación=Barcelona |fecha=1991 |páxines=p.260 |isbn=84-7304-186-0 }}</ref> Nel [[sieglu XIX]] tamién s'utilizó ''Vianya'' (''Viaña'' en [[castellán]]), forma que pasó a ser l'habitual hasta la [[Segunda República Española|Segunda República]], cuando se recuperó ''Bianya''. En [[xunetu]] de [[1939]] vuelven utilizase les formes ''Vianya'' y ''Viaña'', hasta que cola recuperación de la democracia, volver a ''Bianya''.<ref name="Murlà" /> L'orixe del nome nun ta claro, habiendo dos hipótesis principales, una decantándose más pola forma con ''V'' y la otra pola forma con ''B'': * ''Vianya'' provendría del [[llatín]] ''Vía Annia''.<ref name="Murlà" /><ref name="Bofarull" /> Esti nome sería'l que los antiguos romanos dieron a la [[calzada romana]] agora llamada '''Vía Romana del Capsacosta''', una ramificación de la ''[[Vía Augusta]]''. Dende [[Figueres]] entraba escontra la zona de monte, y dempués de travesar el valle de Vianya xubía dende'l [[Capsacosta]] escontra'l picu de Ares, onde se volvía a xunir, yá en [[Galia]], cola Vía Augusta.<ref>[http://www.turismegarrotxa.com/via-romana-del-capsacosta/via-romana-del-capsacosta_171_ca.html Via Romana del Capsacosta]</ref> * ''Bianya'' significaría ''dos ríos'', faciendo referencia a les [[riera|rieres]] de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal, que cuando se xunen alredor del nucleu de Ca L'Enric reciben el nome de riera de Vianya. Eso vendría esplicáu por documentos del [[sieglu XIII]] onde s'escribe ''Bisania'': ''bis'' indicaría repetición y ''ania'' derivaría del [[llatín]] ''amnis'', que significa [[ríu]].<ref name="Murlà" /> Aun así, la documentación anterior a esti sieglu nun utiliza'l prefixu ''Bis'', sinón ''Bi''. Según [[Josep Calzada]], el nome ''Biania'' sería d'orixe prerromanu, probablemente [[llingua celta|célticu]]. Primeramente'l nome referir a rir de Vianya, pero acabaría dando nome al valle enteru por onde ésta escurre.<ref>CALZADA i Oliveras, Josep (1979): ''De la Bianya, una de les més famoses valls de la Garrotxa. Vianya o Bianya?'' Bol. del Colexu de Médicos, núm. 77 Dir. trim. 1979, páxs. 11-12</ref> Otres teoríes menos aceptaes rellacionar col nome de llugar [[Llingua celta|célticu]] ''Vianna'' (que se caltién so la forma ''Vienne'' en munchos nomes de poblaciones franceses),<ref name="Bofarull" /><ref>Buscar nel [[Diccionari català-valencià-balear]] la pallabra ''Bianya'' ([http://dcvb.iecat.net/ Edició en línia del Diccionari] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040826061207/http://dcvb.iecat.net/ |date=2004-08-26 }}).</ref> col nome personal ''Albiniana'',<ref name="Murlà" /> o col antropónimu árabe ''Abu Gàniya''.<ref name="Bofarull" /> == Xeografía y clima == [[Ficheru:Vall de Bianya.png|thumb|left|Situación de La Vall de Bianya na provincia de [[Girona]].]] El conceyu ta formáu pol [[valle de Vianya]], drenado pola riera de Vianya, que de la mesma ta formada poles rieres de Sant Ponç d'Aulina y Santa Llúcia de Puigmal. El valle que da nome al conceyu ta llindada pola sierra de les Cambres al oeste, les sierres de Malforat y Sant Tomàs al norte, la mariña de La Cau al oeste, y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur. El términu municipal, bien montascosu, tamién entiende'l [[valle del Bach]], al entamu de rir d'[[Oix]], y al entamu y aguada derechu de rir de Castellar. Tamién inclúi'l [[enclave]] de [[La Canya]], pueblu que comparte colos conceyos de Olot y Sant Joan les Fonts. {{Allugamientu xeográficu| Suroeste=[[Riudaura]]| Sureste = [[Sant Joan les Fonts]]<br />[[Olot]] | Nordeste=[[Montagut i Oix]]| Norte=[[Camprodon]]| Noroeste=[[Camprodon]]| Oeste=[[Sant Pau de Segúries]]<br />[[Sant Joan de les Abadesses]]}} {| class="infobox" style="font-size:90%; text-align:left; width:23.5em" |- | colspan="2" style="font-size: larger; text-align: center;" bgcolor="#FF6e3D" | <span style="color:#004D99">'''Entidaes de población'''</span> |- style="vertical-align: middle;" | [[La Canya]] | 562 h. |- style="vertical-align: top;" | [[Capsech]] (''Capsec'') | 101 |- style="vertical-align: top;" | [[Castellar del Monte]] (''Castellar de la Muntanya'') | 12 |- style="vertical-align: top;" | [[Hostalnou de Vianya]] (''L'Hostalnou de Bianya'') | 105 |- style="vertical-align: top;" | [[Llocalou]] | 175 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Andreu de Socarrats]] (''Sant Andreu de Socarrats'') | 46 |- style="vertical-align: top;" | [[San Martín del Clot]] (''Sant Martí del Clot'') | 35 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Pere Despuig]] (''San Pere Despuig'') | 92 |- style="vertical-align: top;" | [[Sant Salvador de Bianya]] (''Sant Salvador de Bianya'') | 75 |- style="vertical-align: top;" | [[Santa Margarida de Bianya]] (''Santa Margarida de Bianya'') | 77 |- style="vertical-align: top;" | [[Vall del Bac]] (''Vall del Bac'') | 36 |} El conceyu llinda al norte (d'este a oeste) col monte Serres Blanques, la sierra de les Ginebres, y los montes de L'Ou y El Talló; al sur coles sierres de Sant Miquel del Mont y Sant Valentí; al este coles sierres de Vivers y de Els Gats (ente les cualos, cola sierra de Malforat al sureste, estiéndese'l pequeñu valle de Castellar); y al oeste coles sierres de Capsacosta y de les Cambres (ente les cualos, xunto col carenal de les Boixedes, atópase'l valle de Sant Ponç). L'enclave de La Canya llinda al este cola sierra de Aiguanegra, al oeste cola sierra de Sant Valentí, al norte cola parte de La Canya de Sant Joan les Fonts, na llanura de Gibrella, y al sur cola parte de Olot d'esti pueblu, na llanura de Baix. Los principales montes del términu municipal son la llomba de Caubet, el Puigespunya y la sierra de Sant Miquel del Mont al sur; y la sierra de Malforat (ente los valles de Vianya y del Bach), y el monte de L'Ou, a la llende col [[Ripollès]], al norte. Los montes, de [[carbayu pubescente|carbayos pubescentes]], [[encina|encines]] y [[pinu coloráu|pinos coloraos]], y les camperes ocupen unes 7.000 [[hectárees]]. Polo que respecta a la estensión del conceyu, La Vall de Bianya ye'l segundu más grande de [[Garrotxa]] dempués de [[Montagut y Oix]], y esa estensión reflexar nel gran númberu de pueblos que contién, la mayoría tremar y centrar alredor d'una [[ilesia románica]]. Los únicos pueblos non tremaos son Hostalnou de Vianya (capital del conceyu), [[La Canya]] (conceyu más habitáu) y Llocalou.<ref>[http://www.municat.gencat.cat/municat/index.php?page=consulta&mostraEns=1720820002&accio=entitats Entitats de població de la Vall de Bianya], Municat</ref> A parte de Hostalnou de Vianya, La Canya y Llocalou, el conceyu contién el pueblu de Capsech, qu'hasta l'añu [[1917]] daba nome al conceyu, y una serie d'antiguos llugares y parroquies, dalgunes d'orixe románicu, que yeren propiedá de monesterios cercanos ([[Monesteriu de Riudaura|Riudaura]], [[Monesteriu de Camprodon|Camprodon]], [[Monesteriu de San Pedro de Besalú|San Pedro de Besalú]], [[Monesteriu de Sant Joan les Fonts|Sant Joan les Fonts]], y [[Monesteriu de Sant Joan de les Abadesses|Sant Joan de les Abadesses]]): Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Vianya (o de Solamal) y San Martín del Clot (o de Tornadissa), nel valle de Vianya; Porreres, Llongarriu, Sant Feliú del Bach, San Miguel de la Torre y Santa Madalena del Coll, nel valle del Bach; el pueblu y castiellu de Castellar del Monte, nel valle de Castellar; y el pueblu de Sant Salvador de Bianya. El clima de La Vall de Bianya ye [[clima mediterraneu|mediterraneu]] de monte con una cierta continentalidad, cola presencia d'agües mientres bona parte del añu, pero especialmente en [[primavera]], fechu característicu de tola contorna de [[Garrotxa]]. Anque hai temperatures nidies, en [[iviernu]] ye habitual qu'asocedan xelaes, ente qu'en [[branu]] les nueches son fresques y prestoses. == Historia == El territoriu qu'agora forma'l conceyu de La Vall de Bianya formó parte del [[Condáu de Besalú]]. La implantación del condáu provocó la organización del territoriu en ''villes'' o distritos rurales, onde se construyeron grandes cases señoriales, y en grandes masías (''villare''), destinaes a conreadores de la tierra. La familia Bianya, que vivía nuna casa señorial cerca de la ilesia de Sant Pere Despuig, tenía un francu [[alodio]] nel actual territoriu de La Vall de Bianya.<ref name="Murlà" /> Ello ye que foi gracies a esta familia que se construyó la ilesia de Sant Pere Despuig, consagrada l'añu 964.<ref>{{cita web | url=http://invarquit.cultura.gencat.cat/Cerca/Fitxa?index=0&consulta=&codi=10991 | títulu=Església de Sant Pere Despuig | obra=Inventari del Patrimoni Arquitectònic |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016 | editorial=Direcció Xeneral del Patrimoni Cultural de la Generalitat de Catalunya}}</ref> Darréu, la casa señorial de los Bianya foi vendida a la familia Soler de [[Camprodon]], dempués al [[monesteriu de Camprodon]] y finalmente, en [[1396]], el monesteriu vender a la familia Corona, que construyó la Torre de Sant Pere.<ref name="Murlà" /> Estes demarcaciones señoriales creaes na dómina del Condáu de Besalú convivíen coles antigües demarcaciones eclesiástiques (les parroquies), que fueron l'orixe de la gran mayoría de los actuales pueblos de La Vall de Bianya.<ref>[http://cartomedcat.blogspot.nl/2014_03_01_archive.html BOLÒS, Jordi (2014): ''L'alta edat mitjana al Comtat de Besalú]'', Cartografia i història medieval a Catalunya</ref><ref name="alegacion">[http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf Allegamientu al proyeutu de la Variante de Olot y la conexón cola N-260] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210411041230/http://www.ajuntament.valldebianya.org/FitxersWeb/91975/Mem%C3%B3ria.doc.pdf |date=2021-04-11 }}, páxines 23-24, Conceyu de La Vall de Bianya</ref> Nel añu [[1396]], el rei [[Martín l'Humanu]] incorporó a la [[Corona d'Aragón]] les parroquies de Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, Sant Andreu de Socarrats y el vecinderu de les Illes (precursor del actual pueblu de [[La Canya]]).<ref name="Murlà" /><ref>[https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170403022051/https://lagarrotxa.net/geografia/la-vall-de-bianya/ |date=2017-04-03 }} La Vall de Bianya]], lagarrotxa.net</ref><ref>[http://www.raco.cat/index.php/AnnalsPEHOC/article/viewFile/277574/365492 FORT i Olivella, Joan: La Vall de Bianya en començar el segle XV], Patronat d'estudis històrics d'Olot i Contorna</ref> Nel [[sieglu XV]], los fuertes terremotos qu'azotaron les tierres [[Garrotxa|garrochinas]] afectaron La Vall de Bianya, con munches muertes y dexaron impracticables les ilesies de Santa María de Llongarriu nel valle del Bach, San Martín de Capsech, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal y el templu de Sant Salvador de Bianya, amás de desperfectos nel restu d'ilesies de Vianya.<ref name="Murlà" /> En [[1497]] esistíen once parroquies nel territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Andrés de Porreres, Sant Andreu de Socarrats, San Martín de Solamal, San Martín del Clot, San Miguel de la Torre (o Ablana Corba), Sant Pere Despuig, Sant Salvador de Bianya, Santa Margarida de Bianya, Santa María Sacot y Vall del Bac. Mientres la [[baxa Edá Media]], les parroquies de Santa Margarita, Sant Pere Despuig, San Martín de Solamal, San Martín de Capsech, y Sant Andreu de Socarrats, xunto col vecinderu de les Illes, formaben una entidá llamada Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya o Universitat de Vianya, que s'encargaba d'alministrar los pagos y cobros de los habitantes del llugar. Cada parroquia o vecinderu tenía dos cónsules representaos que s'encargaben de la xestión del territoriu que representaben, y cada fin d'añu tolos cónsules axuntar na ilesia de Santa Margarida de Bianya, onde escoyíen los nuevos cónsules pal nuevu añu y escoyíase l'[[Fiel almotacén|almotacén]].<ref name="Murlà" /> El Conseyu Xeneral de La Vall de Bianya foi'l precedente del actual conceyu, formáu a partir de la fusión de los antiguos entes a Capsech, arriendes de distintes reformes alministratives. En [[1553]] Ablana Corba xunir a Capsech. El [[decretu de Nueva Planta]] del añu [[1716]] creó les nueves estructures municipales, dexando la formación d'ocho municipios autónomos nel actual territoriu de La Vall de Bianya: Capsech, Castellar del Monte, San Martín del Clot, Santa Margarida de Bianya, Sant Pere Despuig, Vall del Bac, Sant Salvador de Bianya y Socarrats.<ref name="alegacion" /> En comparanza coles antigües parroquies, l'únicu cambéu foi la desapaición de les parroquies de San Andrés de Porreres, San Martín de Solamal y Santa María Sacot, que quedaron integraes nos mentaos nuevos conceyos. La nueva [[Constitución española de 1869]] vieno acompañada d'una reforma de les alministraciones en [[1870]]<ref>[http://www.udg.edu/portals/156/articles/PEREZ%20JUAN%20La%20reforma%20de%20la%20administracion%201870.pdf Reformistes y Reformes na Alministración Española]</ref> que provocó la unión de seis municipios más al de Capsech l'añu [[1875]]: Castellar del Monte, Socarrats (qu'incluyía'l vecinderu de les Illes), San Martín del Clot, Sant Pere Despuig, Santa Margarida de Bianya y Vall del Bac. Esta serie de fusiones dexaron tan solo dos conceyos nel actual La Vall de Bianya: el conceyu de Sant Salvador de Bianya y l'enantes mentáu conceyu de Capsech, que mientres el [[sieglu XIX]] llamóse La Vall de Bianya y que volvió recuperar esti nome a partir de [[1917]] arriendes de un pidimientu fechu polos vecinos en [[avientu]] de [[1909]] y que se repitió en [[xunetu]] de [[1911]].<ref name="Murlà" /> El mesmu añu del cambéu de nome treslladóse la capital municipal de Capsech a Hostalnou de Vianya, pueblu que ta mui cerca de la ilesia de Santa Margarida de Bianya.<ref>[http://www.enciclopedia.cat/fitxa_v2.jsp?NDCHEC=0069142&BATE=la%2520Vall%2520de%2520Bianya Enciclopèdia.cat, "La Vall de Bianya"]</ref> Mientres la [[Guerra Civil Española]] amburáronse munches de les ilesies de los antiguos conceyos de La Vall de Bianya (Capsech) y Sant Salvador de Bianya. Tamién se perdió la documentación histórica y los antiguos rexistros parroquiales sacante los de Sant Salvador de Bianya, San Martín de Capsech, Santa María de Castellar del Monte y Vall del Bac. La imaxe de [[Santa Margarita]] de la ilesia del mesmu nome y el retablu barrocu de la ilesia de Santa Madalena del Coll pudieron salvase, non asina numberoses pieces de valor historicoartístico del templu de Sant Salvador de Bianya, qu'inclusive foi utilizáu como mataderu. El conceyu de Sant Salvador de Bianya camudó'l so nome al de Els Hostalets de Capsacosta, y hubo [[coleutivización]] de servicios ya industries.<ref name="Murlà" /> A la fin de la guerra, les tropes franquistes nun pasaron por La Vall de Bianya o Sant Salvador de Bianya, anque pudieron controlar los gobiernos municipales ensin resistencia. De primeres, una de les prioridaes del réxime foi la recuperación de los centros de cultu destruyíos mientres la guerra. A partir de los [[años 1950]] empecípiase una gradual recuperación económica que dexó la construcción de delles pontes qu'ameyoraron les comunicaciones ente distintos pueblos y masías tremaes. Nos [[años 1960]] destaquen les obres d'urbanización en La Canya, Llocalou y Hostalnou, y la creación del complexu parroquial de La Canya en [[1968]].<ref name="Murlà" /> El conceyu adquirió la so estensión actual l'añu [[1970]], cuando al traviés d'un decretu, el [[réxime franquista]] anexonó Sant Salvador de Bianya al conceyu de La Vall de Bianya (Capsech).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1969/04/01/pdfs/A04753-04753.pdf Decreto 514/1969, de 13 de marzu, pol que s'aprueba la incorporación voluntaria del Conceyu de Sant Salvador de Bianya al de La Vall de Bianya, dambos de la provincia de Girona.]</ref> El proyeutu de fusión municipal foi propuestu pola Xefatura Provincial del Serviciu Nacional d'Inspección y Asesoramientu de les Corporaciones Llocales en [[febreru]] de [[1968]], y en principiu incluyía tamién [[Sant Pau de Segúries]], pero les autoridaes llocales refugaron la fusión con esti conceyu.<ref name="Murlà" /> En [[1973]] empecipió'l so mandatu Montserrat Reixach, una de les primeres muyeres catalanes en ser alcaldesa; el so mandatu amás coincidió cola [[transición democrática española]].<ref name="Murlà" /> El primer alcalde dempués de la vuelta a la democracia foi Ernest Nogareda. Pa evitar la marcha d'habitantes a otros conceyos, en [[1984]] y [[1985]] empecípiase la construcción de les urbanizaciones de Hostalnou de Vianya y Llocalou, respeutivamente. En [[1993]] inauguróse'l centru cívicu de Hostalnou de Vianya, y anovóse l'edificiu consistorial. En [[1994]] amás, estrenáronse los nuevos túneles de Capsacosta qu'ameyoraron la comunicación de [[Garrotxa]] col [[Ripollès]]. La construcción de los túneles dexó'l descubrimientu d'un manantial y l'añu [[1996]] empecipióse un proyeutu por fases p'aprovechalo.<ref name="Murlà" /> Nel añu [[2016]] concluyóse'l proyeutu, estremáu en nueve fases executaes sol mandatu de tres alcaldes distintos, y que dexó abastecer d'agua a 90% del conceyu col manantial de Capsacosta.<ref>[http://www.olot.tv/noticies/infraestructures/vall-bianya-conclou-portada-daigues-als-nuclis-masos-disseminats-terme-municipal-despres-20-anys-dactuacions/ La Vall de Bianya conclou la portada d'aigües als nuclis i masos disseminats del terme municipal després de 20 anys d'actuacions]. olot.tv</ref> == Comunicaciones == Traviesa La Vall de Bianya la carretera C-26 ente [[Olot]] y [[Ripoll]], que na [[década de 1990]] foi ameyorada nel so trazáu cola construcción de los túneles de Capsacosta y de Collabós nel valle de San Poncio de Aulina. Hai, amás, la carretera escontra Sant Pere Despuig y la de Sant Salvador de Bianya a Sant Pau de Segúries, que salen de la C-26, y la carretera que provién, na cuesta de Coubet, de la antiga N-260 escontra [[Sant Joan de les Abadesses]], a la llende sureste del términu municipal. El restu de víes de comunicación ente los distintos nucleos de población del conceyu son caminos vecinales y pistes de monte, delles asfaltaes. == Población == {{DemogCat| 1497=88| 1515=81| 1553=80| 1717=826| 1787=1.360| 1857=2.886| 1877=2.340| 1887=2.180| 1900=2.142| 1910=2.168| 1920=2.277| 1930=2.314| 1940=2.024| 1950=1.797| 1960=1.615| 1970=1.460| 1981=1.121| 1990=1.067| 1992=1.039| 1994=1.070| 1996=1.076| 1998=1.129| 2000=1.130| 2002=1.158| 2004=1.214| 2006=1.256| 2008=1.307| 2009=1.321| 2010=1.320}} El 1553 incorpora Ablana Corba; el 1717, San Andrés de Porreres, Sant Martín de Solamal i Santa María Sacot; el 1857, [[Vall del Bac]], [[Castellar del Monte]], [[Sant Andreu de Socarrats]], [[Sant Martín del Clot]], [[Sant Pere Despuig]] y [[Santa Margarida de Bianya]]; el 1970, [[Sant Salvador de Bianya]]. == Economía == Los [[monte|montes]], d'[[encina|encines]], [[pinu|pinos]] coloraos y [[carbayu|carbayos]] y les árees de campera ocupen la mayor parte del conceyu. Los conreos son principalmente de secanu y na so mayoría producen [[maíz]] y [[Campera (ganadería)|forraxe]], ente que'l regadío llindar a los productos de la güerta. La ganadería basar na cría de [[vacunu]] tanto de lleche como de carne, [[porcín]] y [[ovín]]. Xunto coles tradicionales actividaes [[agricultura|agrícoles]] atopamos una [[industria]] diversificada, con una bona ufierta de suelu industrial. Destaquen el [[sector testil]], el [[alimenticiu]], el de la [[madera]], el del [[metal]] y sobremanera, el [[químicu]], cola fabricación de materiales [[plásticu|plásticos]] y productos farmacéuticos [[veterinariu|veterinarios]]. Casi toles empreses atópense alredor de la carretera que xune [[la Canya]] col pueblu de Hostalnou de Vianya, nel sector más cercanu a [[Olot]]. Hasta'l principiu del [[sieglu XX]], nos cantos de los ríos había 11 molinos fariñeros. Les belles paraxes naturales y los monumentos históricos favorecieron l'impulsu del [[turismu rural]] nel conceyu. Estableciéronse distintos tipos d'agospiamientu ([[cámping]], numberoses residencies en cases de payés, cases de colonies) y tamién [[restorán|restoranes]], ente'l que cabo destacar el de Ca l'Enric, con una [[estrella Michelin]].<ref>[http://www.forquillagironina.cat/ca/noticies/-yos-magnolies-i-els-brancs-aconsegueixen-la-primer-estrella-michelin.html Les Magnòlies i Els Brancs reben la primer estrella Michelin], Forquillagironina.cat (en catalán)</ref> Nos últimos años, el conceyu potenció'l turismu cola rehabilitación d'una antigua [[escuela]] como puntu d'información turística y l'adecuación de les distintes ilesies pa poder visitales.<ref>[http://www.diaridegirona.cat/comarques/2009/09/30/casa-del-paisatge-laposta-turistica-bianya/360450.html «La Casa del Paisatge» l´aposta turística de Bianya], [[Diari de Girona]] (en catalán)</ref> La bona situación económica del conceyu reflexar nun estudiu nel que llogró la máxima puntuación ente tolos conceyos de [[Cataluña]] y la octava d'[[España]].<ref>[http://www.324.cat/noticia/1743412/garrotxa/La-situacio-economica-de-la-Vall-de-Bianya-ye-de-matricula-dhonor La situació econòmica de la Vall de Bianya és de matrícula d'honor], [[3/24]] (en catalán)</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.valldebianya.cat Páxina web del Conceyu] * [http://www.valldebianya.com/ Páxina web turística] * [http://www10.gencat.net/pls/municat/mun_p01.dad_ens?via=1&cod=1720820002 Información de la Xeneralidá de Cataluña] * [http://www.idescat.es/territ/BasicTerr?TC=3&V0=1&V1=17208 Información del Institutu d'Estadística de Cataluña] {{Tradubot|Vall de Vianya}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Girona]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 8z3hddkprios6cg4kfhwfxbkhna9ewz 0 118962 4379333 4325726 2025-06-25T07:28:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: Provincia de Alava => Provincia d'Álava 4379333 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Elciego''' (n'[[euskera]] ''Eltziego'' o ''Zieko''<ref>[http://www.elciego.es/?sesion=1 www.elciego.es]</ref> y oficialmente '''Elciego''') ye un conceyu de la provincia d'[[Álava]], [[País Vascu]] ([[España]]). == Topónimu == El catedráticu de gramática histórica del español [[Ricardo Ciérbide]] publicó un artículu sobre'l topónimu '''Elciego''' esplicando les varies hipótesis esistentes sobre la so posible etimoloxía. Esiste una etimoloxía popular, abondo estendida, que fai derivar el nome del pueblu d'una supuesta ''Venta del Ciegu'', qu'esistió nel llugar. Según la lleenda'l primitivu nucleu de población atopábase onde anguaño ta la ermita de San Vicente. Naquel llugar esistía una venta que dio llugar al nome del pueblu. Esta etimoloxía apaez mentada nel ''Diccionariu Históricu Xeográficu del País Vascu'' de [[Pascual Madoz]], publicáu en [[1802]]. {{cita|Dícese tamién que ciertu vecín ciegu fixo nos referíos términos [alude a la Ribera, llugar onde pudo tar el cascu primitivu de Elciego] una venta llamada del Ciegu, pa comodidá de los transeúntes, de la que verosímilmente tomó'l so nome esta villa.}} Sicasí, Ciérbide nun considera esta versión creíble y refugar por dos razones: * Elciego apaez documentáu per primer vegada nuna fecha bien temprana ([[1067]]) y sol nome ''El Cieko''. * Esisten nes proximidaes otres dos llocalidaes como [[Lanciego]] o [[Samaniego]], que presenten la mesma terminación ''-iego'' y qu'inducen a pensar na esistencia del mesmu ''patrón'' nos trés topónimos. Según Ciérbide la hipótesis más plausible ye pensar que'l topónimu ta formáu por un raigañu xunida al sufixu ''-iego'', que ye según l'autor una evolución [[llingua romance|romance]] del sufixu llatín ''-ecu''. Esti sufixu tendría'l mesmu valor que ''-edo'', indicando "sitiu de". Sobre'l raigañu que s'afadría a la formación d'un nome como Elciego según Ciérbide esta sería ''elicina'', pallabra que significa "encina" y que ye una evolución del llatín vulgar ''elice''. La evolución sería daqué asina ''elicinaeco''->''el(i)ci(n)ieco''->''elcieco''->''elciego''. Según esta hipótesis que defende Ciérbide, Elciego significaría etimológicamente "el encinar". Otra hipótesis que Ciérbide considera plausible, pero non probable, ye la de derivar el nome del ibéricu ''ilici'', xunto al sufixu ''-iego''. Esti términu apaez nel raigañu del topónimu [[Elx]]. D'últimes Ciérbide refuga que'l topónimu Elciego pudiera tener orixe na pallabra [[llingua vasca|vasca]] ''elke'' (campu cultiváu), como solió apuntase por dellos autores. Ciérbide refuga esta hipótesis por razones llingüístiques (considera imposible llograr Elciego a partir d'una evolución de la pallabra ''elke'') y históriques; al so xuiciu na toponimia de la [[Rioxa Alavesa]] tien bien poca influencia'l [[euskera]], yá que se trata d'una contorna que na antigüedá tenía sustato étnicu celta ([[berones]]), foi fondamente romanizada y darréu na [[Edá Media]], anque recibió población alavesa y navarra que yera vascófona, quedó bien tempranamente romanceada. Puesto que se dexó de falar euskera na contorna va munchos sieglos, nun esistía un nome tradicional pal pueblu nesti idioma. N'estudiando la tema, la [[Real Academia de la Llingua Vasca]] consideró que'l nome correutu nesti idioma yera '''''Eltziego''''', que ye una adautación de Elciego a la pronunciación y grafía del euskera (que nun tener un soníu como la ''c'' n'español). Per otru llau, que'l nome de la llocalidá vecina de [[Lanciego]] derive de ''Lantzeaga'' (llugar de cultivos) ''lantze'' = cultivu, fai plausible que Elciego tamién derive del euskera. Según Caro Baroja, ''eltze'' significa "terrenal baldío o solar". Eso llévanos a suponer que ''Eltziego'' llamóse ''Eltzeaga'' "llugar de cortiles".Tamién ''eltze'' significa "olla o pucheru", por podría tratar se d'un llugar onde los fabricaren. L'actual corporación municipal sicasí optó por utilizar el nome '''''Zieko''''', que se basa en ''El Cieko'', nome antiguu col qu'apaez trescritu el nome del pueblu en [[1067]] y considerando que'l primer elementu ye un artículu. Anguaño esta forma ye la que s'utiliza como denominación cooficial pol conceyu. En [[2006]] tratar d'oficializar la denominación '''Elciego/''Zieko''''', pero'l Gobiernu Vascu y la Diputación Foral d'Álava tornaron esa oficialización al considerar que nun s'afaía a les normes llingüístiques. [https://web.archive.org/web/20080228142745/http://elciego.blogia.com/2006/101401-el gobiernu vascu-refuga-que-elciego-tenga-como-nome-oficial-elciego-zieko.php] == Historia == El primer testimoniu escritu sobre Elciego atopar nel añu [[1067]], nel Cartulariu de [[Monesteriu de San Millán de Yuso|San Millán de la Cogolla]]. Trátase d'un documentu en forma d'acta de testamentu d'Aznar Díaz de Zieko, redactáu en llatín de la dómina con un espíritu fondamente cristianu. Nun puede falase de la hestoria de Elciego ensin tener en cuenta'l [[Fueru]] de [[Laguardia]]. Como tampoco puede valorase el Fueru como daqué dau solamente a los antiguos habitantes de lo que ye anguaño la villa de Laguardia. El Fueru ta fecháu'l 25 de mayu de 1164 y foi dau por [[Sancho VI de Navarra|Sancho VI el Sabiu]]. L'aldega Elciego, al igual que tantes otres, viose beneficiada. Los sos habitantes recibieron privilexos por pertenecer a esa franxa conflictiva estremera, de cutiu azotada poles constantes lluches ente'l [[Reinu de Navarra]] y el [[Reinu de Castiella]]. El Fueru concedía facilidaes pa tolos pobladores d'estes zones estremeres, la población aumentaba y la defensa d'estes tierres taba asegurada. Mientres los sieglos XIV y XV la población de Elciego va n'aumentu. En 1366, según l'apéu de [[Navarra]], cuntaba con quince fogueras (llares), y amás un Clérigu y seis fixos-dalgo. A pesar de la terrible peste del añu 1564 qu'afaró delles aldegues hasta sumir dalguna d'elles, Elciego sobrepúnxose. Conforme a la rellación dada pol Correxidor de Laguardia, en 1571 Elciego cuntaba yá con 150 fogueras. '''[[1583]] Constitución de Elciego como Villa.''' Los habitantes de Elciego nomaron una comisión que-yos representara ante'l Rei en Madrid. Juan Sánchez Navarro de Ubago y Gregorio Velázquez fueron los escoyíos. Empiézase'l 16 de marzu de 1583 y conclúyese el 12 de payares. La celeridad del procesu ye debida al entendimientu per dambes partes y a la necesidá del Rei de llograr puestu dineru pa les sos continues guerres. El rei unvia un emisariu a Elciego pa realizar el censu. Cada unu de los 275 vecinos tendrá de pagar 11.250 maravedinos, lo que fizo un total de 3.093.750 maravedinos. Cumplíos los plazos y tres diversos avatares, el 12 de payares de 1583, [[Felipe II]] concede a Elciego la Carta de Privilexu. Nella dixébra-y de la villa de Laguardia y constituyir en "villa de por si y sobre si", dotándola de xurisdicción propia y de toes traces y preseos propios de la xusticia: "picota, forca, cuchiellu y garduña". Mientres el sieglu XVIII realicen les principales obres del pueblu: (Plaza Mayor, Conceyu, col so escudu propiu, regalu del rei Felipe II, la ermita de la Virxe de la Plaza, etc. El desenvolvimientu económicu va xuníu al desenvolvimientu artísticu. La tema vinícola cobra gran puxanza y constrúyense les cases señoriales. El sieglu XIX supón un afianzamientu económicu con visión de futuru. Elciego ye'l mayor productor de vinu de la zona y la so principal esmolición, al igual qu'en tola zona, yera la d'instalar una producción vinícola de tipu industrial [[Sociedaes Económiques d'Amigos del País|La Real Bascongada d'Amigos del País]] favoreció les meyores teunolóxiques que dieron llugar a la nacencia del [[Rioxa (vinu)|vinu Rioxa]]. [[Camilo Hurtado de Amézaga]], [[Marqués de Riscal]], foi pioneru en rentabilizar los proyeutos de dicha sociedá y punxo les bases pa una verdadera industrialización vitivinícola al más puru estilu bordelés. Dende'l puntu de vista social, la población estremar en dos grandes estamentos: los hijosdalgos (llibres de cargues ya impuestos, con derechu a propiedá de tierres) y los pertenecientes al pueblu llanu. Muncha xente instalar en Elciego acreditando la so condición de noble por aciu la so carta executoria, acoyéndose a les ventayes de tal condición y a la prosperidá de la villa. En 1864, Elciego cuntaba con 345 vecinos según el Nomenclator Foral. Mientres el primer cuartu de sieglu XX, el sector económicu sufre una importante crisis. Prodúcense tres fenómenos puntuales dende'l puntu de vista social: Per un sitiu, la división de la población en dos clases estremaes va sumiendo pasu ente pasu. Per otru llau, los pequeños llabradores van adquiriendo tierres y faciendes de terratenientes. Yá, a lo último, na vida social, y en víspores de la Guerra Civil, nótase una cierta politización. == Demografía == === Gráficu de población 1900-2000 === {{Gráfica d'evolución |tipu=demográfica |anchor=500 |posición_1=6 |1900|1560|1910|1450|1920|1325|1930|1402|1940|1455|1950|1481|1960|1268|1970|999|1980|896|1990|893|2000|22=925 }} {{clear}} === Gráficu de población 1988-2008 === {{Gráfica d'evolución |tipu=demográfica |anchor=500 |posición_1=2 |1988|912|1990|916|1992|905|1994|941|1996|921|1998|909|2000|925|2002|950|2004|926|2006|932|2008|22=1025 }} {{clear}} == Política y alministración == <center> {| {{tablaguapa}} align="center" style="font-size: 90%; text-align:center;" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em;" | Eleiciones municipales en Eltziego |-style="background:#eee" !rowspan="1"|Partíu políticu |colspan="2"|[[Eleiciones municipales d'España de 2015|2015]]<ref>{{cita web |url= http://www.ara.cat/municipals-2015/resultats-eleccions/muni_elciego_14_1_22_99.html |títulu=Resultaos eleiciones municipales Eltziego 2015 |editor=ara.cat |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015 }}</ref> |colspan="2"|[[Eleiciones municipales d'España de 2011|2011]]<ref>{{cita web |url= http://www.infoelectoral.mir.es/min/busquedaAvanzadaAction.html?vuelta=1&codTipoEleccion=4&codPeriodo=201105&codEstado=99&codComunidad=14&codProvincia=1&codMunicipio=22&codDistrito=0&codSeccion=0&codMesa=0 |títulu=Resultaos eleiciones municipales Eltziego 2011 |editor=Ministeriu del Interior |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015 }}</ref> |colspan="2"|[[Eleiciones municipales d'España de 2007|2007]]<ref>{{cita web |url= http://www.infoelectoral.mir.es/min/busquedaAvanzadaAction.html?vuelta=1&codTipoEleccion=4&codPeriodo=200705&codEstado=99&codComunidad=14&codProvincia=1&codMunicipio=22&codDistrito=0&codSeccion=0&codMesa=0 |títulu=Resultaos eleiciones municipales Eltziego 2007 |editor= Ministeriu del Interior |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015 }}</ref> |colspan="2"|[[Eleiciones municipales d'España de 2003|2003]]<ref>{{cita web |url= http://www.infoelectoral.mir.es/min/busquedaAvanzadaAction.html?vuelta=1&codTipoEleccion=4&codPeriodo=200305&codEstado=99&codComunidad=14&codProvincia=1&codMunicipio=22&codDistrito=0&codSeccion=0&codMesa=0 |títulu=Resultaos eleiciones municipales Eltziego 2003 |editor= Ministeriu del Interior |fechaaccesu=27 d'agostu de 2015 }}</ref> |colspan="2"|[[Eleiciones municipales d'España de 1999|1999]]<ref>{{cita web |url= http://www.infoelectoral.mir.es/min/busquedaAvanzadaAction.html?vuelta=1&codTipoEleccion=4&codPeriodo=199906&codEstado=99&codComunidad=14&codProvincia=1&codMunicipio=22&codDistrito=0&codSeccion=0&codMesa=0 |títulu=Resultaos eleiciones municipales Eltziego 1999 |editor= Ministeriu del Interior |fechaaccesu= 27 d'agostu de 2015 }}</ref> |colspan="2"|[[Eleiciones municipales d'España de 1995|1995]]<ref>{{cita web |url= http://www.infoelectoral.mir.es/min/busquedaAvanzadaAction.html?vuelta=1&codTipoEleccion=4&codPeriodo=199505&codEstado=99&codComunidad=14&codProvincia=1&codMunicipio=22&codDistrito=0&codSeccion=0&codMesa=0 |títulu=Resultaos eleiciones municipales Eltziego 1995 |editor= Ministeriu del Interior |fechaaccesu= 27 d'agostu de 2015 }}</ref> |colspan="2"|[[Eleiciones municipales d'España de 1991|1991]]<ref>{{cita web |url= http://www.infoelectoral.mir.es/min/busquedaAvanzadaAction.html?vuelta=1&codTipoEleccion=4&codPeriodo=199105&codEstado=99&codComunidad=14&codProvincia=1&codMunicipio=22&codDistrito=0&codSeccion=0&codMesa=0 |títulu=Resultaos eleiciones municipales Eltziego 1991 |editor= Ministeriu del Interior |fechaaccesu= 27 d'agostu de 2015 }}</ref> |- style="background:#eee" |- | align="left" bgcolor="#7CFC00" | '''[[Zieko Bai]] (ZB)''' | 62,98% | 6 | 49,12% | 5 | 43,71% | 3 | - | - | - | - | - | - | - | - |- | align="left" bgcolor="#ff6033" | '''[[Partíu Socialista d'Euskadi-Euskadiko Ezkerra]] (PSE-EE)''' | 18,73% | 2 | 27,05% | 2 | 35,79% | 3 | 35,51% | 3 | 35,03% | 3 | 40,09% | 3 | 43,16% | 3 |- | align="left" bgcolor="#1e90FF" | '''[[Partíu Popular]] (PP)''' | 15,49% | 1 | 19,44% | 2 | 17,82% | 1 | 23,58% | 1 | 26,5% | 2 | 19,22% | 1 | 13,34% | 1 |- | align="left" bgcolor="#FF00FF" | '''[[Ezker Batua-Berdeak]] (EB-B)''' | - | - | 3,95% | 0 | 1,13% | 0 | - | - | - | - | - | - | - | - |- | align="left" bgcolor= "#0876" | '''[[Partíu Nacionalista Vascu]]/[[Eusko Alkartasuna]] (PNV/EA)''' | - | - | - | - | - | - | 39,35% | 3 | 34,88% | 2 | - | - | - | - |- | align="left" bgcolor="Yellow" | '''[[Unidá Alavesa]] (UA)''' | - | - | - | - | - | - | 0,14% | 0 | 1,5% | 0 | 0,6% | 0 | 1,48% | 0 |- | align="left" bgcolor="#0896" | '''[[Eusko Alkartasuna]] (EA)''' | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 27,33% | 2 | 30,48% | 2 |- | align="left" bgcolor="#32CD32" | '''[[Partíu Nacionalista Vascu]] (EAJ-PNV)''' | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 11,41% | 1 | 11,37% | 1 |} </center> == Economía == [[Ficheru:Eltziego Gehry hotela 2006-09-15.JPG|200 ppx|left|thumb|[[Bodega y Hotel Marques de Riscal]]. Obra del arquiteutu [[Frank Gehry]].]] [[Ficheru:Eltziego Gehry upategia 2006-09-15.jpg|200 ppx|left|thumb|Otra vista de la Bodega y Hotel ''Marques de Riscal'']] El sistema socioeconómico de Elciego xira en redol al mundu del vinu, yá seya na viticultura, na ellaboración o nel turismu emerxente que nació venceyáu al vinu. En Elciego conviven viticultores, pequeñes bodegues de cosechero, bodegues familiares con incipiente dedicación a la crianza, medianes y grandes bodegues, ufiertando tou este conxuntu un ampliu abanicu d'estilos que toma dende los mimaos vinos d'añu o cosecheros hasta los tan afamaos anguaño vinos d'alta espresión. De gran relevancia turística y económica pa la llocalidá, en rellación a la cultura del vinu, ye la construcción na llocalidá del singular [[Hotel Marqués de Riscal]], anexu a les bodegues del mesmu nome, obra del arquiteutu canadiense [[Frank Gehry]]. '''El vinu''' La hestoria vitícola de Elciego remontar a tiempos inmemoriables pero foi nos sieglos [[Sieglu XVI|XVI]] y [[Sieglu XVII|XVII]] cuando'l viñéu estender de tal forma pol términu municipal que la producción llegó a multiplicase por siete. A principios del [[sieglu XIX]], la producción vinícola de Elciego yera de 1,8 millones de [[llitru|llitros]], datu que convertía a la llocalidá na más importante en volume de [[La Rioxa Alavesa|Rioxa Alavesa]]. La plaga de la filoxera en Francia, a finales del sieglu XIX, significó pa Elciego una nueva etapa d'espansión vitícola. La vide conquistó suelu a otros cultivos, como'l olivo o les ceberes y, en pocos años, la superficie del viñéu amontar en 160 hectárees. Asina en 1880 la producción de vinu algamaba los dos millones de llitros con una superficie de viñéu de 1210 hectárees. Mientres cuasi 100 años, Marqués de Riscal (fundada en 1860) marcó la pauta de los cosecheros y el viticultores de Elciego, al merca-yos el vinu o la uva y emplegar nes sos viñes a bona parte de la población n'edá de trabayar. Tres dos decenios de cierta penuria económica llegamos al boom de los años 70 y l'aterrizaxe de nueves bodegues qu'ameyoraron sensiblemente les rentes de los viticultores. De los 16 km² de la so xurisdicción, un 90% considérase superficie agraria útil. La mayor parte de les sos cepes tán llancaes ente 430 y 480 metros, una variación escasa. Son terrenales caliares y probes, fondos y esponxosos. Trátase d'un viñéu privilexáu con cuasi un 90% de variedá Tempranillo, menos d'un 4% d'otres variedaes tintes (Graciano, Mazuelo) y el restu dedicáu a les variedaes blanques que se resumen na Viura y daqué de Malvasía. Asina, en Elciego cúntase güei (2005) en redol a 275 esplotaciones vitícolas tanto de llabradores a títulu principal como de los denominaos a tiempu parcial. Les esplotaciones de Elciego suman alredor de 1400 hectárees. == Datos d'interés == La villa de Elciego atopar al sur de Rioxa Alavesa, la contorna más meridional de la provincia d'Álava. Les sos coordenaes son : 42º 30' Norte y 2º 37' Oeste L'altitú sobre'l nivel del mar ye de 451 metros y tien una estensión de 16 quilómetros cuadraos. En 2015 la so población ye de 1051 habitantes<ref name=poblacion2015>{{cita web |títulu=Población del Padrón Continuu por Unidá Poblacional en 2015|url=http://www.ine.es/nomen2/index.do|fechaaccesu=8 de xineru de 2017}}</ref> y pertenez a la Cuadriella de Laguardia-Rioxa Alavesa, na contorna de Rioxa Alavesa. Elciego llinda al norte con [[Navaridas]] y [[Laguardia]], al sur col ríu Ebro y [[Cenicero (llocalidá)|Cenicero]], al este con [[Lapuebla de Labarca]] y con [[Baños de Ebro]] al poniente. La presión barométrica media ye de 727 mm Hg. La pluviosidá media varia abondo d'unos años a otros. N'años normales asítiase alredor de 450 l/m². == Arte == [[Ficheru:Elciego, iglesia de San Andres.jpg|thumb|right|170px|Fachada de la Ilesia de San Andrés.]] * [[Ilesia de San Andrés (Elciego)|Ilesia parroquial de San Andrés]]. * Plaza Mayor. * Conceyu. * Basílica de la nuesa señora la Virxe de la Plaza. * Picota y Cruceru. * Palaciu Navarrete Ladrón de Guevara o "Casa de los Fierros". * Palacio Ramírez de la Piscina. * Palaciu Zarate Nabar. == Persones pernomaes == * '''Francisco Navarrete Ladrón de Guevara'''. ¿?-†1722. Hasta 1699 yera abá de Santander y ye n'anguaño cuando ye promovíu a obispu de Mondoñedo, algamando dichu cargu en 1703. Nel añu 1705 ye promovíu a una de les diócesis más importantes: Burgos. Realizó delles reformes na Catedral de Burgos, y trabayos sobre archivos. * '''Padre Andrés Merín (Escolapiu)'''. 1730-†1787. Trabayó n'asuntos pedagóxicos, llingüísticos, relixosos..., pero onde más sobresalió foi nel campu de la Paleografía y llectura d'escritures antigües. La so perfecta conocencia del llatín, griegu y árabe lleváron-y a la realización de trabayos llingüísticos importantes. El Rei Carlos III asignó-y una pensión de 30.000 reales pa facilita-y la impresión de les sos obres y escritos, como: "La impugnación de palombos", "La muyer feliz dependiente del mundu y la fortuna", "Curtiu tratáu de poesía llatina y castellana", Caligrafía y gramática árabe,... == Festividaes == * Fiestes patronales de la Virxe de la Plaza. * Fiestes de Santa Isabel. * Fiestes de cofraderíes (San Roque, San Vicente, San Gregorio y San Andrés). * Fiesta d'Aición de Gracies. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.elciego.es Web oficial del conceyu de Elciego] * [http://www.elciego.com Web sobre la llocalidá de Elciego] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210225045209/http://www.elciego.com/ |date=2021-02-25 }} * [http://www.euskomedia.org/aunamendi/48032 Elciego na enciclopedia Auñamendi] * [https://web.archive.org/web/20080407172710/http://elciegoalava.com/ Web privada sobre elciego] {{Tradubot|Elciego}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos d'Araba]] [[Categoría:Llocalidaes d'Araba]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] aqi88ao7qm1xkuhfgzozq5jcjemning 0 118990 4379372 3934129 2025-06-25T08:20:38Z YoaR 37624 4379372 wikitext text/x-wiki {{Llocalidá}} La [[anteiglesia]] de '''Arbácegui y Guerricaiz''' (n'[[euskera]] '''''Munitibar''''' o '''''Arbatzegi-Gerrikaitz''''' y oficialmente '''''Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz''''') ye un conceyu de la provincia de [[Vizcaya]], [[País Vascu]] ([[España]]). El conceyu formar en [[1883]] pola fusión de la [[anteiglesia]] de '''Arbácegui''' (n'euskera ''Arbatzegi'') y de la [[villa (población)|villa]] de '''Guerricaiz''' (''Gerrikaitz''). Dambes llocalidaes taben bien cercanes, yá que namái les dixebraba una ponte sobre'l [[ríu Lea (Vizcaya)|ríu Lea]]. Al conxuntu urbanu formáu por Arbácegui y Guerricaiz conózse-y tamién como '''Munditíbar''' o '''Munditívar''' (n'[[euskera]] ''Munitibar''). Magar esti nome nun apaecía na denominación tradicional del conceyu en castellán, cuando se tradució'l nome oficial del conceyu al euskera foi incluyíu como parte del mesmu. == Eleiciones municipales de 2011 == Trés partíos presentaron candidatura nesti conceyu p'aportar a l'alcaldía: [[EAJ-PNV]], [[Bildu]] y [[PP]]. Estos fueron los resultaos: * [[EAJ-PNV|Eusko Alderdi Jeltzalea - Partíu Nacionalista Vascu]]: 147 votos (4 conceyales) * [[Bildu]]: 130 votos (3 conceyales) * [[PP|Partíu Popular]]: 0 votos (0 conceyales) Estes resultancies dieron como ganador al EAJ-PNV, con 4 conceyales. La coalición independentista Bildu llogró 3 conceyales, ente que'l PP nun llogró representación por cuenta de que nun llogró nengún votu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{ORDENAR:Arbacegui y Guerricaiz}} {{Tradubot|Arbácegui y Guerricaiz}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de Bizkaia]] [[Categoría:Conceyos de Bizkaia]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] mlltudt63f5v5ltodunrglvjohmlj2h 0 119941 4379254 4355779 2025-06-24T19:06:26Z XabatuBot 43102 iguo testu: apellíos=Camareru => apellíos=Camarero 4379254 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''El Tiemblo''' ye una llocalidá y un [[Conceyu d'España|conceyu]] d'[[España]] perteneciente a la [[provincia d'Ávila]], na [[comunidá autónoma]] de [[Castiella y Lleón]]. Ta asitiáu al sureste de dicha provincia, na contorna de Burgohondo-Cebreros-El Tiemblo. En {{Población|ES|añu}} el conceyu tenía {{Población|ES|05241|formatu=non}} habitantes. == Símbolos == [[Ficheru:Escudo de El Tiemblo.svg|left|120px|Escudu d'El Tiemblo]] L'escudu y bandera municipales fueron aprobaos oficialmente por decretu la {{fecha|17|07|1995}}. El [[blasón]] nel que se basa l'escudu [[Heráldica|heráldicu]] municipal ye'l siguiente: {{Cita|''«Dos escudos ovalaos y encolaos sobre cartela antigua, cimada d'un guerreru y zarrada en punta d'una cabeza de lleón. Primer escudu: En campu d'azur, una torre d'oru, terrazada de sinople, pola qu'asoma un neñu rei, con cetru na mano y coronáu d'oru, la terraza de sinople, con un toru de piedra, nel so color. Segundu escudu: Cuartelado y cortáu, 1º y 4º, de sinople, una aspa d'oru. 2º, d'oru una granada abierta con dos fueyes nel so color. 3º, en gules, una llave d'oru. 5º, d'azur, una torre d'oru. Timbrado el tou de la Corona Real Española.»''|[[Boletín Oficial de Castiella y Lleón]] nᵘ150 de {{fecha|7|08|1995}}<ref name=bocylsim>{{cita web |url=http://bocyl.jcyl.es/boletines/1995/08/07/pdf/BOCYL-D-07081995-15.pdf|obra=[[Boletín Oficial de Castiella y Lleón]] nᵘ150 de |fecha={{fecha|7|08|1995}}|editor=Xunta de Castiella y Lleón|títulu=DECRETO de la Presidencia de la Excma. Diputación Provincial d'Ávila, pol que s'aprueba l'Escudu Heráldicu y Bandera Municipal del Conceyu d'El Tiemblo (Avila).}}</ref>}} [[Ficheru:Bandera de El Tiemblo.svg|130px|left|Bandera d'El Tiemblo]] La bandera defínese asina: {{Cita|''«Bandera rectangular, un metro de vaina, dos metros de vuelu, d'azul con un monte verde, que les sos dimensiones na parte norte o alta va tener una separación d'una sesta parte, de la mesma manera na parte sur, ensin tocar los estremos; al centru, l'escudu municipal, nos sos colores.»''|[[Boletín Oficial de Castiella y Lleón]] nᵘ150 de {{fecha|7|08|1995}}<ref name=bocylsim />}} == Mediu físicu == === Allugamientu === El Tiemblo asítiase na redolada del ríu [[Alberche]], ente'l [[banzáu d'El Burguillo]] y el [[banzáu de San Juan]], al pie del [[banzáu del Charcu del Cura]]. El conceyu ye próximu a les llocalidaes abulenses d'[[El Barraco]] y [[Cebreros]] y a la madrilana de [[San Martín de Valdeiglesias]]. Ta asitiáu na aguada septentrional de la Sierra de Gredos. Al suroeste puede atopase el [[Alto del Mierlu]], de 1725 metros; el cuetu La Parra, de 1637; el cuetu de la Encinilla, de 1604 metros; y el portacho de los Ballesteros, de 1305 metros, faciendo llende con [[Casillas (Ávila)|Casillas]], [[Rozas de Puerto Real]] y [[Navahondilla]]. Esisten numberosos manantiales, regueros y gargüelos qu'arramen les sos agües al ríu [[Alberche]]. <center> {| {{tablaguapa}} width ="50%" border = 2 align="center" |----- | width ="30%" align="center" | ''Noroeste:'' [[El Barraco]] | width ="40%" align="center" | ''Norte:'' [[Cebreros]] | width ="30%" align="center" | ''Nordeste:'' [[Cebreros]] |----- | width ="30%" align="center" | ''Oeste:'' [[El Barraco]] | width ="40%" align="center" | [[Ficheru:Rosa de los vientos.svg|75px]] | width ="30%" align="center" | ''Este:'' [[San Martín de Valdeiglesias]] ([[Comunidá de Madrid]]) |----- | width ="30%" align="center" | ''Suroeste:'' [[Casillas (Ávila)|Casillas]] y [[Rozas de Puerto Real]] ([[Comunidá de Madrid]]) | width ="40%" align="center" | ''Sur:'' [[Navahondilla]] | width ="10%" align="center" | ''Sureste:'' [[San Martín de Valdeiglesias]] ([[Comunidá de Madrid]]) |} </center> === Mediu ambiente === [[Ficheru:Camino en el Castañar de El Tiemblo.jpg|thumb|right|200px|Camín nel Castañar d'El Tiemblo]] {{VT|Reserva natural del Valle de Iruelas}} Parte del so términu municipal forma parte de la [[Reserva Natural]] del [[Valle de Iruelas]], declarada ZEPA ([[Zona d'Especial Proteición pa les Aves]]). Na mesma atopa una importante colonia d'[[Aegypius monachus|utres negres]]. En dicha acuta atópase El Castañar d'El Tiemblo, magníficu monte de castañales que cunta con un conocíu exemplar centenariu. Mientres la seronda, cola cayida de la fueya, ye cuando más guapu atópase, allegando numberosos visitantes. Na mesma zona atópase'l Pozu de la Nieve, que'l so fin principal paez ser que yera enllenalo de nieve mientres l'iviernu pa utilizala mientres el branu. === Clima === El Tiemblo tien un clima mediterraneu ''Csa''<ref name="test23">[http://www.aemet.es/documentos/es/conocermas/publicaciones/Atles-climatologico/Atles.pdf aemet.es], Atles climáticu ibéricu.</ref> (templáu con branu secu y calorosu) según la clasificación climática de [[Clasificación climática de Köppen|Köppen]]. {{Clima |metric_first=y |single_line=y |llugar= El Tiemblo nel periodu 1961-1999 |Xin_Hi_°C = |Feb_Hi_°C = |Mar_Hi_°C = |Abr_Hi_°C = |May_Hi_°C = |Xun_Hi_°C = |Xnt_Hi_°C = |Ago_Hi_°C = |Set_Hi_°C = |Och_Hi_°C = |Pay_Hi_°C = |Avi_Hi_°C = |Year_Hi_°C = |Xin_Lo_°C = |Feb_Lo_°C = |Mar_Lo_°C = |Abr_Lo_°C = |May_Lo_°C = |Xun_Lo_°C = |Xnt_Lo_°C = |Ago_Lo_°C = |Set_Lo_°C = |Och_Lo_°C = |Pay_Lo_°C = |Avi_Lo_°C = |Year_Lo_°C = |Xin_MEAN_°C = 5.40 |Feb_MEAN_°C = 7.10 |Mar_MEAN_°C = 9.70 |Abr_MEAN_°C = 11.40 |May_MEAN_°C = 15.20 |Xun_MEAN_°C = 20.00 |Xnt_MEAN_°C = 23.90 |Ago_MEAN_°C = 23.30 |Set_MEAN_°C = 19.40 |Och_MEAN_°C = 13.90 |Pay_MEAN_°C = 8.80 |Avi_MEAN_°C = 6.20 |Year_MEAN_°C = 13.70 |xin_precip_cm = |xin_precip_mm = 70.00 |feb_precip_cm = |feb_precip_mm = 50.20 |mar_precip_cm = |mar_precip_mm = 38.30 |abr_precip_cm = |abr_precip_mm = 51.00 |may_precip_cm = |may_precip_mm = 47.00 |xun_precip_cm = |xun_precip_mm = 28.10 |xnt_precip_cm = |xnt_precip_mm = 12.20 |ago_precip_cm = |ago_precip_mm = 11.90 |set_precip_cm = |set_precip_mm = 29.40 |och_precip_cm = |och_precip_mm = 56.20 |pay_precip_cm = |pay_precip_mm = 86.50 |avi_precip_cm = |avi_precip_mm = 69.40 |añal_precip_cm = |añal_precip_mm = 550.10 |Xin_Sun= |Feb_Sun= |Mar_Sun= |Abr_Sun= |May_Sun= |Xun_Sun= |Xnt_Sun= |Ago_Sun= |Set_Sun= |Och_Sun= |Pay_Sun= |Avi_Sun= |Year_Sun= |Xin_Rain_days = |Xin_Snow_days = |xin_precip_days = |Feb_Rain_days = |Feb_Snow_days = |feb_precip_days = |Mar_Rain_days = |Mar_Snow_days = |mar_precip_days = |Abr_Rain_days = |Abr_Snow_days = |abr_precip_days = |May_Rain_days = |May_Snow_days = |may_precip_days = |Xun_Rain_days = |Xun_Snow_days = |xun_precip_days = |Xnt_Rain_days = |Xnt_Snow_days = |xnt_precip_days = |Ago_Rain_days = |Ago_Snow_days = |ago_precip_days = |Set_Rain_days = |Set_Snow_days = |set_precip_days = |Och_Rain_days = |Och_Snow_days = |och_precip_days = |Pay_Rain_days = |Pay_Snow_days = |pay_precip_days = |Avi_Rain_days = |Avi_Snow_days = |avi_precip_days = |source = Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación pal periodu 1961-1999 y de temperatura pal periodu 1974-1999 n'El Tiemblo<ref>{{cita web |url=http://sig.mapa.es/siga/ |títulu=Promedios mensuales - El Tiemblo, ESP |fechaaccesu=2 d'ochobre de 2012}}</ref> |fechaaccesu=2 d'ochobre de 2012 }} == Historia == [[Ficheru:Juan II de Castilla (Ayuntamiento de León).jpg|thumb|left|155px|El monarca [[Xuan II de Castiella]] dio a la localidá'l privilexu de villa al segregala del conceyu d'Ávila y apurri-y la a [[Álvaro de Luna]]]] [[Ficheru:Alvaro de luna.jpg|thumb|right|165px|[[Álvaro de Luna]], poderosu valíu del rei, llogró la villa en 1445]] ;Edá Media Anque la conquista del territoriu del valle del Alberche polos cristianos empecipiar nel sieglu XI{{Harvnp|García Garcimartín|2002|p=276}} y la repoblación mientres el sieglu XII a partir de la conquista de Toledo en 1085, mientres tol sieglu XII la zona fronteriza amosóse inestable y permeable a ataques musulmanes.{{Harvnp|García Garcimartín|2002|p=277}} Solamente a partir d'empiezos del sieglu XIII y de la Batalla de Navas de Tolosa consolidóse verdaderamente l'esfuerzu repoblador na Transierra castellana.{{Harvnp|García Garcimartín|2002|p=278}} El valle del Alberche foi aprovecháu xunto col del Tiétar pol conceyu d'Ávila pa estendese al sur del sistema central aprovechando los sos montes y riqueza forestal.{{Harvnp|García Garcimartín|2002|p=282}} A mediaos del sieglu XII apaecieron nel valle del Alberche varios monesterios alredor de nucleos de población yá esistentes. En 1193 el monarca [[Alfonsu VIII de Castiella|Alfonsu VIII]] afitó les llendes ente la tierra d'Ávila, la de Segovia y la de Valdeiglesias emplegando'l ríu Alberche como frontera, xunto al Tiétar.{{Harvnp|García Garcimartín|2002|p=282}} Nel [[Llibru de la Montería]] d'[[Alfonsu XI]] citar a la sierra de Eruelas asitiada sobre Sancta María del Tremezo como bon monte d'osu».{{Harvnp|del Pesu Taranco|Sierra de Grau|1998|p=56}} Escontra 1378 fundóse'l monesteriu de San Jerónimo de Guisando, nun territoriu yá repobláu con anterioridá.{{Harvnp|García Garcimartín|2002|p=310}} Nel añu 1445 [[Álvaro de Luna]] recibió de parte de [[Xuan II de Castiella|Xuan II]] la villa del Tremezo,{{Harvnp|García Garcimartín|2002|p=316}} previu pasu de la segregación d'esta del conceyu d'Ávila'l 2 de xunetu de 1445, llogrando esta'l so privilexu de villazgo. En 1453, El Tiemblo, xunto a Cebreros, tornó temporalmente a la xurisdicción d'Ávila.{{Harvnp|del Pesu Taranco|Sierra de Grau|1998|pp=333,382}} En 1481 los [[Reis Católicos]] dispunxeron la tresferencia del territoriu de la sierra de Iruelas del conceyu d'El Tiemblo al d'Ávila.{{Harvnp|del Pesu Taranco|Sierra de Grau|1998|p=56}} ;Edá Moderna En 1626, en tiempos de [[Felipe IV d'España|Felipe IV]] la llocalidá foi de nuevu trespasada per Ávila a [[Enrique Dávila y Guzmán]]. Cuntaba entós daquella con aproximao 250 vecinos.{{Harvnp|Lorenzo Pinar|Izquierdo Misiego|2001|p=231}} == Demografía == Amás de la llocalidá d'El Tiemblo, nel conceyu hai otros cuatro nucleos de población: La Talaya, Cuetu Guisando, Pobláu d'El Burguillo y Ponte Nueva. De la población censada nel añu 2006, 1982 yeren muyeres y 2089 yeren homes. El conceyu, que tien una [[Área|superficie]] de 75,59&nbsp;[[quilómetru cuadráu|km²]],<ref>{{cita web |editor=Institutu Nacional d'Estadística|títulu=Población, superficie y densidá por conceyos - Ávila|url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=/t43/a011/a1998/densidá/a2008/l0/&file=t10039.px&type=pcaxis&L=0 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20131002103202/http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=%2Ft43%2Fa011%2Fa1998%2Fdensidad%2Fa2008%2Fl0%2F&file=t10039.px&type=pcaxis&L=0 |fechaarchivu=2 d'ochobre de 2013}}</ref> cuenta según el padrón municipal pa {{Población|ES|añu}} del [[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] con {{Población|ES|05241}} habitantes y una [[densidá de población|densidá]] de {{Densidá de población|{{Población|ES|05241|formatu=non}}|75.59}}&nbsp;hab./km². <center> {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=610|color_1=Green|color_2=Green|color_3=Green|color_4=Green|color_5=Green|color_6=Green|color_18=blue|color_19=blue|1842|1363|1857|1746|1860|1816|1877|2020|1887|2373|1897|2491|1900|2639|1910|2942|1920|3158|1930|4012|1940|3988|1950|4212|1960|4123|1970|3773|1981|3827|1991|3795|2001|3641|2011|4442|{{Población|ES|añu}}|{{Población|ES|05241|formatu=non}}|notes=<small> {{lleenda|#008000|[[Población de derechu]] (1842-1897, sacante 1857 y 1860 que ye [[población de fechu]]) según los censos de población del sieglu XIX.<ref name=ine />}} {{lleenda|#88c2cc|[[Población de derechu]] (1900-1991) o [[población de derechu|población residente]] (2001) según los censos de población del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].<ref name=ine>{{cita web |url=http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=3&codigoProvincia=05&codigoMunicipio=241&btnBuscarCod=Consultar+selecci%F3n |títulu=Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842 - El Tiemblo|editor=Institutu Nacional d'Estadística (España)}}</ref> }} {{lleenda|#0000FF|Población según el [[padrón municipal]] de 2011<ref>{{cita web |url=http://www.ine.es/pob_xls/pobmun11.xls|títulu=Cifres oficiales de población resultantes de la revisión del Padrón municipal a 1 de xineru de 2011|editor=Institutu Nacional d'Estadística}}</ref> y de {{Población|ES|añu}} del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].}}</small>}} </center> == Patrimoniu históricu-artísticu == [[Ficheru:Toros de Guisando.jpg|thumb|right|200px|Vista de los cuatro toros de Guisando]] * '''Toros de Guisando''' {{AP|Toros de Guisando}} Nel términu municipal atópase'l famosu conxuntu escultóricu de los [[Toros de Guisando]]. Trátase d'un conxuntu de cuatro escultures zoomorfes de la [[Edá del Fierro]] d'orixe [[Vetonos|vetón]]. {{VT|Tratáu de los Toros de Guisando}} [[Ficheru:MonasterioElTiemblo.JPG|thumb||left|Monesteriu de los Jerónimos.]] [[Ficheru:Parroquia Nuestra Señora de la Asunción, El Tiemblo, Ávila, Castilla y León, España.jpg|thumb|right|190px|Ilesia parroquial de La nuesa Señora de l'Asunción]] * '''Monesteriu de los Jerónimos''' {{AP|Monasterio San Jerónimo de Guisando}} Próximu a los cuatro escultures vetones tópase'l monesteriu de los Jerónimos o monesteriu del Cuetu de Guisando, construyíu nel [[sieglu XIV]]. Esti [[monesteriu]] sufrió una importante quema en [[1979]], atopándose na actualidá en ruines, motivu pol cual foi incluyíu na [[Llista colorada de patrimoniu en peligru (España)|Llista colorada de patrimoniu en peligru]] de l'asociación pa la defensa del patrimoniu [[Hispania Nostra]]. * '''Ilesia parroquial de La nuesa Señora de l'Asunción''' La torre de la ilesia parroquial de La nuesa Señora de l'Asunción foi construyida nel sieglu XV. Les figures escultóriques del interior de la ilesia daten de los sieglos XV y XVI.<ref>{{cita web |url=http://www.eltiemblo.es/Llugares.htm |títulu=Lugar d'interés|editor=Conceyu d'El Tiemblo}}</ref> [[Ficheru:El Tiemblo, Iglesia.JPG|thumb|left|Ermita de San Antonio.]] * '''Ermita de San Antonio''' Tamién ye destacable la [[ermita]] de San Antonio, patrón de la población, bien famosa al ser visitada por xentes d'otros llugares, sobremanera de [[Toledo]]. Esti costume sigue calteniéndose na actualidá, según el ser el llugar escoyíu pa celebrar munchos matrimonios. * '''Edificiu del Conceyu''' El Conceyu ye d'estilu neoclásicu construyíu nel [[sieglu XVIII]]. Na placa qu'apaez nel so frontal indícase ''"Reinando [[Carlos III d'España|Carlos III]], fíxose esta obra a cuenta de los mesmos d'esta Villa. Añu [[1773]]"''. Foi restauráu nel añu [[2000]]. == Cultura == === La Banda de Música === El Tiemblo tien una gran tradición musical, la primer banda de música recordada de la llocalidá data de 1906.{{ensin referencies}} N'abril de [[2006]] por cuenta del so centenariu celebrar n'El Tiemblo la ''Concentración de Bandes de [[Castiella y Lleón]]'', qu'axuntó a más de 1500 músicos y 30 Bandes. Anque sufrió altibaxos na actualidá ye bien numberosa. Una de les sos últimes actuaciones más importantes, foi la llevada a cabu nel Cuartel Xeneral del Exércitu Español en Madrid nel día de la Hispanidá. Mientres los meses de branu son tradicionales los conciertos nocherniegos que da los miércoles y los vienres na Plaza d'[[España]], frente al Conceyu d'El Tiemblo. [[Ficheru:BarElTiemblo.JPG|thumb||left|Chigre Francés]] == Fiestes == Deportes El primer fin de selmana del mes d'agostu celebrar dende l'añu 1993, el clásicu tornéu de baloncestu 3PA3. El más antiguu d'España nesti formatu y que cunta con una gran participación d'altu nivel. === Antroxos === Esta ye una de les fiestes más populares y queríes n'El Tiemblo. Empieza'l sábadu d'Antroxu, siguiendo'l domingu, llunes, martes y termina el miércoles col Entierru de la Sardina. El siguiente domingu celebrar con un desfile'l Domingu de Piñata. Acaldía ta dedicáu a un motivu distintu: xarrés, comparses, traxes rexonales, pareyes, etc. tantu na so aguada adulta como infantil. Ye tradicional que mientres los desfiles d'Antroxu que se celebren acaldía, nes portalaes del Conceyu pártase "llimonada" (similar a la sangría), vinos de la tierra y dulces típicos: sequillos y mantecados. === La Empanada === {{VT|Gastronomía de la provincia d'Ávila}} Tien el so orixe nuna romería. Ye una fiesta que se celebra'l llunes de Pascua, el siguiente a la Selmana Santa. El llugar de celebración actual ye la paraxa denomada San Gregorio, nel camín que xube a la parte de El Castañar d'El Tiemblo. Empieza pela mañana hasta qu'anuecha y ye tradicional comer ya inclusive cenar antes d'abandonar el llugar. Ye una de les celebraciones más multitudinaries de la villa. El día 1 de mayu nesti llugar tamién se celebra d'igual forma la Fiesta del Trabayu y quien quiera puede tastiar les llamaes "pataques del cura". Déxase l'acampada nocherniega na nueche del 30 d'abril, acampada que cada añu cunta con más participantes. === Fiestes patronales === Estes fiestes tán dedicaes al patrón de la villa San Antonio de Padua y celébrense los díes 12, 13, 14 y 15 de xunu con gran participación de les numberoses peñes del llugar. Son típicos los fueos artificiales, les verbenes, les corríes de toros, según tou tipu d'actividaes deportives, culturales, etc. Esiste'l costume típica de sacar a San Antonio en procesión cubiertu de pequeños recímanos de cereces y xubir a los neños pequeños a andar por que cueyan esos recímanos. === Feries === Solíense celebrar el 12, 13 y 14 de setiembre, anque cada vez s'amplíen más los díes de fiesta, y tienen el so orixe nuna Feria de ganáu, magar na actualidá convirtiéronse nunes fiestes similares a les Fiestes patronales coles que se da por termináu'l branu. Lo más típico ye la gran arribación de toledanos mientres la procesión del día na que se saca a San Antonio de Padua, según les tradicionales verbenes y corríes de toros. Les peñes tamién tienen una importante participación. === La Calbotada === La nueche del día 1 de payares, día de tolos santos, ye tradicional que familia y amigos axuntar pa tomar castañes asaes na lumbre y chocolate con churros. == Ciudaes hermaniaes == * [[Monforte del Cid]], conceyu de la [[Comunidá Valenciana]], na provincia d'[[Alicante]], que comparte con El Tiemblo la peculiaridá de topase nel so términu una importante coleición d'escultures ibériques. <center> {|class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=720px Green style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5y text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=6 style="background:#black; color:white; font-size:120%" align=center bgcolor="black"|'''Ciudaes hermaniaes''' |- bgcolor=silver ! <center> '''País''' </center> ! <center> '''Ciudá''' </center> ! <center> '''Fecha d'hermanancia''' </center> ! <center> '''Escudu''' </center> ! <center> '''Web de la ciudá''' </center> ! <center> '''Imaxe''' </center> |-bgcolor="#f0f0f0" |align="left"| {{Bandera|Francia}} [[Francia]] | <center>[[Moncoutant]]</center> | <center>1994<ref>{{cita noticia|nome=I.|apellíos=Camarero Jiménez|títulu=El Tiemblo afita la so amistá con Francia|url=http://www.diariodeavila.es/noticia.cfm/Pinares/20091017/tremezo/afita/amistá/francia/5Y36B5DB-1A64-968D-593CBC2581668A3B|obra=[[Diario de Ávila]]|fecha=17 d'ochobre de 2009 |fechaaccesu=7 de xunetu de 2013}}</ref><ref>{{cita web|autor=Federación Española de Conceyos y Provincies|títulu=Listado de corporaciones locales españolas hermanadas con Europa|url=http://www.femp.es/files/566-1113-archivo/LISTADO%20HERMANAMIENTOS%20CON%20EUROPA.pdf|fechaaccesu=7 de xunetu de 2013|fecha=xineru de 2013|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140424140032/http://www.femp.es/files/566-1113-archivo/LISTADO%20HERMANAMIENTOS%20CON%20EUROPA.pdf|fechaarchivu=2014-04-24}}</ref> | <center>-</center> | <center>[http://www.moncoutant.fr/ Moncoutant]</center> | <center>[[Ficheru:Moncoutant City Hall.jpg|120px]]</center> |- |align="left"| {{Bandera|España}} [[España]] | <center>[[Monforte del Cid]]</center> | <center>2007<ref>{{cita web |editor=Conceyu de Monforte del Cid|títulu=Hermanancies|url=http://www.monfortedelcid.es/conceyu.asp?Id_Seccion=6 |fechaaccesu=22 de xunu de 2013 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130619232321/http://monfortedelcid.es/conceyu.asp?Id_Seccion=6 |fechaarchivu=19 de xunu de 2013}}</ref> | <center>[[Ficheru:Escut de Montfort.svg|45px]]</center> | <center>[http://www.monfortedelcid.es/ Monforte del Cid]</center> | <center>[[Ficheru:Barrio de la Morería en Monforte del Cid.jpg|120px]]</center> |- |}</center> == Tembleños pernomaos == * [[José Antonio Abellán]]: Periodista y llocutor deportivu de radio.<ref>{{cita web |títulu=Entrevista a Jose Antonio Abellán|url=http://chopo.pntic.mec.es/~jsanch72/PUNTU2/abellan.htm |fechaaccesu=17 de xunu de 2013|editor=Ministeriu d'Educación, Cultura y Deporte, Programa de Nueves Teunoloxíes de la Información y de la Comunicación Aplicaes a la Educación}}</ref> * [[Carlos Revieyu]]: Ye un escritor español especializáu en lliteratura infantil == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{Enllaz rotu|1=El paisaxe forestal del Valle del Alberche (Ávila): Dinámica histórica |2=http://www.secforestales.org/buscador/pdf/C8-Acta06.pdf |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * {{cita publicación |títulu=Articulación xurisdiccional y dinámica socioeconómica d'un espaciu natural: la cuenca del Alberche (sieglos XII-XV) |nome=Hugo Joaquín|apellíu={{Versalita|García Garcimartín}}|añu=2002|isbn=84-669-1977-5|editor=Universidad Complutense de Madrid| url=http://pendientedemigracion.ucm.es/BUCM/tesis/ghi/ucm-t26469.pdf}} * {{cita publicación |títulu=Ventes xurisdiccionales abulenses en tiempos de Felipe III y Felipe IV|nome=Francisco Javier|apellíu={{Versalita|Lorenzo Pinar}}|nome2=José Ignacio|apellíu2={{Versalita|Izquierdo Misiego}}|ISSN=0213-2079|editor=Ediciones Universidá de Salamanca (España)|url=http://gredos.usal.es/jspui/bitstream/10366/70336/1/Ventas_jurisdiccionales_abulenses_en_tie.pdf|publicación=Studia Historica. Historia Moderna|añu=2001|volume=23|páxines=199-231}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|El Tiemblo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de la provincia d'Ávila]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia d'Ávila]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 590qiogt7q2xt4gchtnciit9alq17jk 0 120212 4379339 4353229 2025-06-25T07:38:16Z YoaR 37624 /* Fiestes */ 4379339 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Fuentelisendo''' ye un [[conceyu]] d'[[España]], na [[provincia de Burgos]], [[Comunidá Autónoma]] de [[Castiella y Lleón]], asitiáu na inmediación del pandorial de Corcos, na famosa zona vitivinícola de la [[Ribera del Duero]]. Con Partíu Xudicial n'[[Partíu d'Aranda de Duero|Aranda de Duero]], pertenez a la [[Mancomunidá]] de la [[Ribera del Duero - Contorna de Roa]]. Tien un [[área]] de 7,16 [[quilómetru cuadráu|km²]] con una [[población humana|población]] de 102 habitantes ([[INE (España)|INE]] [[2014]]) y una [[densidá de población|densidá]] de 14,39 hab/km². No que se refier a la economía, ta basada na [[agricultura de secanu]] y la [[vitivinicultura]]. == Topónimu == [[Ficheru:Fuente Fuentelisendo.jpg|thumb|left|250px|La fonte a la qu'alude'l so nome, y el pilón.]] Pasiando peles cais d'esti [[pueblu (población rural)|pueblu]] riberanu vamos atopar la [[fonte (arquiteutura)|fonte]], con dos [[arcu (arquiteutura)|arcos]] de piedra de mediu puntu y apariencia [[arte románicu|románica]], que dio nome y [[blasón]] a esti guapu conceyu. El nome de '''Fuentelisendo''' provién de la so antigua denominación '''Fonte Lisendro''', que deriva etimológicamente de '''Font Alesandro'''. Anque en [[1857]] dexó de llamase '''Fuentelicendro''' pa pasar a denominase Fuentelisendo,<ref>[https://web.archive.org/web/20091214163134/http://www.map.es/publicaciones/centro_de_publicaciones_de_la_sgt/Monografias0/parrafo/011113/text_es_files/file/Variación-INTERNET.pdf Variaciones de los conceyos d'España dende 1842], Ministeriu d'Alministraciones Públiques, ochobre 2008, páx. 59.</ref> anguaño inda podemos atopar que tamién se refieren a él col nome de «'''Fuentelisendro'''» n'enciclopedies, estaciones d'autobuses y organismos públicos. Como interés toponímicu Fuentelisendo ye unu de los conceyos españoles con nomes más llargos d'una sola pallabra (13 lletres). == Conceyu == [[Ficheru:Fuente Fuentelisendo.jpg|thumb|left|250px|Conceyu de Fuentelisendo. Detalle de la fachada principal (escudu d'armes y balcón).]] Remontar al [[sieglu XVI]]. Nos sos tiempos la planta de riba foi escuela de neños, alcaldía, secretaría y cámara agraria. La planta de baxo foi escuela de neñes, cárcel y carnicería mataderu. Anguaño la so función ye de conceyu, secretaría y salón d'actos na planta alta, ente que na planta baxa allúguense un centru de la tercer edá y un pequeñu almacén. Como resultáu de les [[Eleiciones municipales d'España de 2015|eleiciones municipales de 2015]], la corporación municipal ta formada poles siguiente persones:<ref>[http://municipioamunicipio.burgos.es/municipios-de-burgos/fuentelisendo Conceyos de Burgos, Fuentelisendo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304065901/http://municipioamunicipio.burgos.es/municipios-de-burgos/fuentelisendo |date=2016-03-04 }}. Excma. [[Diputación Provincial de Burgos]].</ref> * Alcalde: Jesús Madrigal Sanz ([[Partíu Popular|PP]]). * Conceyales: Laura Domingo Lázaro (PP), Raquel Madrigal Moraga (PP), Eduardo Guijarro Madrigal (PP) y José María Martín Domingo (PP). == Demografía == {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Evolución demográfica dende'l sieglu XIX<ref>[http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do;jsessionid=355D99C9B752C5D8F7CA29CB47FDBEEF.intercensal02?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=fuentelisendo&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Alteraciones de Fuentelisendo nos Censos de Población dende 1842 (INE)]</ref><ref>[http://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaRapida&subaccion=&numPag=0&ordenAnios=ASC&nombrePoblacion=fuentelisendo Censo de población pa Fuentelisendo dende 2000 (INE)]</ref> ![[1842]] !!!! [[1857]] !!!! [[1860]] !!!! [[1877]] !!!! [[1887]] !!!! [[1897]] !!!! [[1900]] !!!! [[1910]] |- | align=center| 393 |||| align=center| 587 |||| align=center| 606 |||| align=center| 566 |||| align=center| 581 |||| align=center| 535 |||| align=center| 514 |||| align=center| 485 |- ! [[1920]] !!!! [[1930]] !!!! [[1940]] !!!! [[1950]] !!!! [[1960]] !!!! [[1970]] !!!! [[1981]] !!!! [[1991]] |- | align=center| 471 |||| align=center| 511 |||| align=center| 510 |||| align=center| 552 |||| align=center| 413 |||| align=center| 285 |||| align=center| 172 |||| align=center| 141 |- ! [[1996]] !!!! [[1998]] !!!! [[2000]] !!!! [[2002]] !!!! [[2004]] !!!! [[2006]] !!!! [[2008]] !!!! [[2010]] |- | align=center| 118 |||| align=center| 115 |||| align=center| 125 |||| align=center| 118 |||| align=center| 111 |||| align=center| 106 |||| align=center| 98 |||| align=center| 101 |- ![[2012]] !!!! [[2014]] |- | align=center| 107 |||| align=center| 102 |} == Historia == [[Ficheru:Fuentelisendo 2010.JPG|thumb|300px|Vista panorámica de Fuentelisendo.]] La hestoria de Fuentelisendo ta amestada a la de la [[Comunidá de Villa y Tierra de Aza]]. A. L. Palomino (1995) asitia los xacimientos [[prehistoria|prehistóricos]] más antiguos dientro de la [[Edá del Bronce]] y pueden tar entendíos ente los años 3500 y 7000 [[e.C.]]{{Harvnp|Domingo Zapatero|2002|p=21}} El saltu del Duero efectuáu pol Conde de Castiella, [[Gonzalo Fernández de Burgos|Gonzalo Férnandez]], abre la hestoria de la Comunidá de Aza, alredor de la cual xuniéronse unos venti nucleos de población formando esta vieya institución medieval. Darréu vamos reparar los problemes familiar y comuñal que se dieron ente Ablaneos y Condes de Miranda, ente les alfoces y los sos señores, contemplando finalmente dalgunos de los sos espacios más salientes y comunes de la vida de los nuesos pueblos, reflexaos n'[[Hoyales de Roa|Hoyales]] pola so fortaleza y en Fuentelisendo, dada la carauterística de ser [[villa eximida|pueblos eximidos]] dellos sieglos primero que los demás, ensin dexar de ser comuñales. El Conde Gonzalo Férnandez pudo treslladar y axuntar primeramente n'[[Haza (Burgos)|Haza]] de 20 a 30 vasallos, coles sos respeutives families, confiando a toos la bona marcha de la repoblación y ocupación.{{Harvnp|Domingo Zapatero|2002|p=16}} Asina, rematáu'l [[sieglu XII]] al amparu de la so fortaleza, [[Haza (Burgos)|Haza]] tenía na so xurisdicción 19 nucleos de población o alfoces, representaos nun namái conceyu, ente los que s'atopaben Fuentelisendo y Corcos.{{Harvnp|Domingo Zapatero|2002|p=40}} [[Ficheru:Ruinas de Corcos.jpg|thumb|250px|Los únicos restos que se caltienen de '''Corcos''' son estes ruines de la so torre.]] Corcos, asitiáu nel pandorial que lleva'l so nome, conserva entá parte de la torre de la so ilesia. Se despobló a finales del sieglu XVII y se adscribió a Fuentelisendo a onde lleváronse la so sonora campana y la so pila bautismal. Don Pedro García de Haza, mayordomu del rei [[Alfonsu VIII]], pelos años 1158 [[d.C.]], yera tenente, señor de la Comunidá de Haza. Dexó n'heriedu Font Aldesando (Fuentelisendo) y Fojales (Hoyales) al so fíu, l'Abá de Husillos (Palencia), Gonzalo de Pedro.{{Harvnp|Domingo Zapatero|2002|p=73}} L'Abá de Husillos, en 1233 d. C., teniendo una edá bien avanzada, decidió esprendese del so señoríu de Fuentelisendo y Hoyales y donalo, non al so hermanu, sinón al Cabildru de Husillos, con espresa voluntá de que siguieren gociando de los bienes comuñales qu'en Haza tuviera. El 12 d'ochobre de 1376, l'Abá de Husillos permuta Fuentelisendo y Hoyales por cinco cases que don Juan Gómez de Avellaneda tenía en [[Valladolid]].{{Harvnp|Domingo Zapatero|2002|p=77}} La reina [[Sabela I de Castiella]], ''la Católica'', compra, en 1504, Fuentelisendo y Hoyales por cuatro cuentos (cuarenta millones) de maravedinos; y darréu, en 1510, la so fía [[Xuana I de Castiella]], ''la Lloca'', vender a los Condes de Miranda, a la muerte de [[Felipe I de Castiella]], ''el Formosu'', pa saldar delles de les deldes qu'ésti contraxera.{{Harvnp|Domingo Zapatero|2002|p=93}} El 18 de xunu de 1510 el Conde de Miranda toma posesión de Fuentelisendo. L'añu 1614 el rei Felipe III concedió a Alonso Gómez de Revenga l'Oficiu de Corredor Mayor del Vinu» pa Aranda y la so contorna fiscal, cola facultá de cobrar cuatro maravedinos per cada cántara o arroba de vinu y vinagre que saliera de cada villa o pueblu. A la so muerte, esti privilexu pasó a Aranda xunto al de «Oficiu de Corredor Mojonero Fiel Almotacén de pesos y midíes» tres el pagu d'una cantidá de dineru que nun tenía gracies a la trasmisión de dichos oficios a dellos pueblos de la so xurisdicción fiscal productores de vinu, faciéndo-yos partes de dichu pago y cobru. Fuentelisendo, que yá en 1647 tenía una alta producción de vinu y considerábase Conceyu eximido de Aza, foi unu d'estos pueblos, y en 1667 ganó un pleitu contra la Facienda del Reinu en defensa del so derechu a caltener dichos oficios. L'Oficiu de Corredor caltener hasta nun hai munchos años en que s'establecieron les Cooperatives y dexaron d'utilizase llagares y cubes.{{Harvnp|Domingo Zapatero|2002|p=162}} Primeramente pertenecía a la [[provincia de Segovia]] ([[Intendencia de Segovia]]). Nun intentu de reforma de les llendes provinciales, a entamos del sieglu XIX, Fuentelisendo y la Comunidá de Haza quedaron totalmente integraes na [[provincia de Burgos]] (según la so [[División alministrativa de Burgos (1826-1829)|división alministrativa ente 1926 y 1929]]). Al realizase l'actual división de provincies, nel añu 1833 Fuentelisendo asignar a la [[provincia de Burgos]] y los pueblos de la comunidá quedaron partíos nes provincies de [[Provincia de Segovia|Segovia]] y [[Provincia de Burgos|Burgos]], dándose por disuelta la Comunidá. == Fiestes == Les fiestes mayores celébrense'l segundu fin de selmana de setiembre. Nuna visita pastoral, a principios del [[sieglu XVII]], el señor obispu amenació al pueblu cola escomunión si nun construyía una ermita. Construyóse y dedicóse a la [[Vera Cruz (cristianismu)|Santa Cruz]]. Fueron soterraos nella dellos difuntos. A metá del [[sieglu XIX]], tando yá en ruina, la so imaxe treslladar a un altar de la Ilesia Parroquial y el [[14 de setiembre]], fiesta de la Santa Cruz, quedó establecida como fiesta del pueblu. Sicasí, anguaño destaca'l calter llaicu y dinamizador de les sos peñes (dalgunes tan enraigonaes como la Peña Castiella, fundada en 1972, y La Cripta, de 1988) y la so particular organización en redol a bodegues, llagares y los denominaos ''contadores''. Amás, nos últimos años la Asociación Deportivu Cultural de Fuentelisendo tamién entama una selmana cultural a mediaos d'agostu como prolegómeno lúdicu a les fiestes mayores. La tradición relixosa oblíganos a mentar la celebración que se realiza en [[Selmana Santa]] (el vienres siguiente a Vienres Santu) n'honor a la [[Virxe de los Dolores]], patrona de la llocalidá. Destaquen pola so peculiaridá les Novenes con Salves a la Virxe, nes qu'alternen estrofes cantaes por homes y muyeres. Tamién se-y realicen ufriendes de productos típicos, pa depués ser puyaes. La primer persona que fizo esta puya foi Victorina Sanz Camarero, nacida en Fuentelisendo el 20 d'abril de 1905 y finada en Madrid el 17 de payares de 2012 a los 107 años. Antes de la puya los [[quintos]] saquen en procesión la imaxe de la Virxe, una talla de madera del sieglu XVII obra de la escuela de Gregorio Fernández. == Persones rellacionaes con Fuentelisendo == * Esiquio Domingo Zapatero; historiador y autor de los llibros ''La Comunidá de Villa y Tierra de Roa: Berlangas'' y ''La Comunidá de Villa y Tierra de Haza: Hoyales y Fuentelisendo''. * Agustín Cerezo; empresariu ya industrial.<ref>Francisco Mercado, «[https://elpais.com/diario/1994/11/06/espana/784076421_850215.html Una banda d'asesinos a sueldu con participación d'ex militares actúa impunemente dende 1987]», ''El País'', 6 de payares de 1994.</ref> == Ver tamién == == Bibliografía == * {{cita llibru | apellíu =Domingo Zapatero |nome=Esiquio | títulu=La Comunidá de Villa y Tierra de Haza: Hoyales y Fuentelisendo| añu=2002 | isbn = 84-607-5167-8 }} * [[Censu de Floridablanca]], ''España estremada en provincies ya intendencies'', Imprenta Real, Madrid, 1785. * {{Cita Madoz}} * [[Sebastián de Miñano y Bedoya]], ''Diccionariu xeográficu-estadísticu d'España y Portugal Madrid'', Imprenta de Pierart-Peralta, 1826-1829, 11 vols. == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.fuentelisendo.es/ Web del conceyu de Fuentelisendo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210425191224/http://www.fuentelisendo.es/ |date=2021-04-25 }} * {{Enllaz rotu|1=Diputación de Burgos - Fuentelisendo |2=http://www.burgos.es/provincia/localidad/conceyos/fuentelisendo |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} {{Tradubot|Fuentelisendo}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] dobqpqnfen1m9ij6yayju0x7rmyj2gk 0 120234 4379259 4361028 2025-06-24T21:10:14Z YoaR 37624 /* Evolución histórica de Hurones */ 4379259 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Hurones''' ye una llocalidá y [[conceyu]]<ref>Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] 176</ref> asitiáu na [[provincia de Burgos]], [[Castiella la Vieya]], na comunidá autónoma de [[Castiella y Lleón]] ([[España]]), contorna d'[[Alfoz de Burgos]], partíu xudicial de [[Partíu de Burgos|Burgos]], cabecera del conceyu del so nome. == Datos básicos == Asitiáu a 11 km de la capital provincial, [[Burgos]], toma una estensión d'unos 8,29 km² y cuenta con una población de 77 habitantes. La so altitú ye de 930 m sobre'l nivel del mar. == Alministración == Nel términu municipal de Hurones atópase tamién la [[pedanía]] de [[Les Mijaradas]], onde se construyó un [[campu de golf]].<ref>Campu de Golf Riocerezo, Burgos. A 10 km Ctra. Poza del Sal.[http://www.riocerezogolf.com/]</ref> == Eleiciones de 2011 == [[Ficheru:Panoramica Hurones.jpg|thumb|290px|Panorámica de Hurones.]] Nes eleiciones municipales del [[22 de mayu]] de [[2011]] camuda'l gobiernu municipal, quedando la resultancia eleutoral de la siguiente forma: {| FRAME="VOID" CELLSPACING="0" COLS="4" RULES="NONE" BORDER="0" |----- | WIDTH="126" HEIGHT="19" ALIGN="LEFT" | <span style="color:#FF0000;">Escrutado 100%</span> | WIDTH="61" ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small; color:#F00"><br></span> | WIDTH="68" ALIGN="LEFT" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#F00"><br></span> | WIDTH="65" ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Total votantes</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="52" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">57</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,8525" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">95,00%</span> | ALIGN="LEFT" | <small><br /></small> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Astención</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="9" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">5</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,1475" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">5,00%</span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br /></span> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Votos nulos</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="1" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,0192" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0%</span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Votos en blancu</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="1" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,0192" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0%</span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | HEIGHT="17" ALIGN="CENTER" | '''<span style="font-size:x-small;"><br></span>''' | ALIGN="CENTER" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> | ALIGN="CENTER" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" | '''<span style="color:#FFFFFF;">Candidatures</span>''' | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" | <span style="color:#FFFFFF;">Votos</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" | <span style="color:#FFFFFF;">%Votos</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="color:#FFFFFF;">Conceyales</span> |----- | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | PP | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="14" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small;">24</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,2745" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">42,11%</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#CCCCCC" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">2</span> |----- | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#e6e6e6" | PSOE | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#e6e6e6" SDVAL="11" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small;">25</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#e6e6e6" SDVAL="0,2157" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">43,86%</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#e6e6e6" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">1</span> |} == Demografía == Como pasó cola mayoría de los pueblos castellanos, Hurones sufrió un dramáticu amenorgamientu poblacional, a partir de la década de [[1960]]. La ciudá receptora de la población qu'abandonaba Furonos yera la capital de la provincia: Burgos. <center> {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=550|color_18=blue|nome=Furonos|1842|139|1857|219|1860|201|1877|190|1887|197|1897|178|1900|197|1910|219|1920|232|1930|219|1940|171|1950|153|1960|163|1970|138|1981|85|1991|63|2001|70|2011|79|notes=<small>{{lleenda|#88c2cc|[[Población de derechu]] (1900-1991) o [[población de derechu|población residente]] (2001) según los censos de población del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].<ref>[http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=furonos&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Datos llograos del INE.]</ref>}} {{lleenda|#115cc3|Población según el [[padrón municipal]] de 2011 del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].}}</small>}} {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| ! [[1842]] !! [[1857]] !! [[1860]] !! [[1877]] !! [[1887]] !! [[1897]] !! [[1900]] !! [[1910]] !! [[1920]] !! [[1930]] !! [[1940]] !! [[1950]] !! [[1960]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[2001]] !! [[2011]] |- |align=center|139||align=center|219||align=center|201||align=center|190||align=center|197||align=center|178||align=center|197||align=center|219||align=center|232||align=center|219||align=center|171||align=center|153||align=center|163||align=center|138||align=center|85||align=center|63||align=center|70||align=center|79 |}</center> == Monumentos == === Ilesia === [[Ficheru:Altar Hurones.jpg|thumb|200px|Altar mayor de la ilesia parroquial.]] La [[Ilesia de Santiago Apostol (Hurones)|ilesia parroquial de Santiago Apostol]] de Hurones ye d'[[arte románicu|estilu románicu]] y foi construyida nes primeres décades del ''sieglu XIII'' pola escuela de '''La Bureba'''. Anque la ilesia tien agregos de dómines posteriores, caltién la so traza románica cola so única nave rematada n'ábside semicircular. === Calzada romana === La [[calzada romana]]<ref>Carraquinea, Calzada Romana[http://www.celtiberia.net/carraquinea/alfoz/ptHurones.gif Calzada Romana]</ref> pasa xunto a la Granxa de les Mijaradas y al sur del pueblu de Hurones. Na llende de los términos municipales de Hurones y [[Villayerno Morquillas]], crucia'l [[ríu Morquillas]], abandonando'l Camín de los Romanos p'algamar la plataforma que, pegada a l'actual [[BU-V-5021|carretera de Poza del Sal]], al sur d'ésta, denominar ''Camín Real''. Por esta franxa, y depués coincidiendo más o menos cola carretera, sigue cola mesma direición hasta dixebrase d'ésta, yá nel términu municipal de [[Burgos]], pel camín llamáu na cartografía Camino de Poza, anque en realidá sigue llamándose-y nel llugar Camino Real. Per esti camín, con bona alliniación recta, llegar a Burgos capital. == Fiestes y costumes == [[Ficheru:Santiago Hurones.jpg|right|thumb|100px|Santiago Apóstol na parroquia de Hurones.]] * [[Santiago'l Mayor|Santiago Apóstol]], [[25 de xunetu]]. == Notes históriques == === Precedentes === Considerando'l contestu xeográficu como condicionante del orixe de la llocalidá motiváu por distintes circunstancies y prioridaes según les distintes etapes históriques, de cuenta que los pueblos que güei conocemos son en gran parte fundaciones medievales, que surden fundamentalmente por trés motivos: militares, servicios (como son les redolaes de los monesterios o los que surden nel [[Camín de Santiago]]) y agropecuarios: como paez ser Furonos. Atopamos nuna zona onde se tán escavando restos d'ente los más antiguos del home européu ([[Sitiu arqueolóxicu d'Atapuerca]]), con una antigüedá en redol a los 1.200.000 años. La zona foi conquistada polos [[imperiu romanu|romanos]] en redol al sieglu I e.C. Nel pagu conocíu como '''La Lentejera''' esiste un xacimientu romanu, qu'apurrió delles monedes fechables ente los sieglos II y III, y onde s'alcuentren restos de texa y cerámiques d'aquella dómina.<ref>Abasolo y Ruiz Vélez, 1977: 33-34</ref> Tien De ser ésti un establecimientu acomuñáu a la importante [[calzada romana]] que xunía la ciudá d'[[Astorga]] con [[Burdeos]], nel sur de Francia, y que tamién pasa cerca de [[Les Mijaradas]], que'l so nome, según dalgún autor, tendría rellación cola vía,<ref>[[Gonzalo Martínez Díez]], 1987: 35</ref> concertadamente colos [[miliarios]] o piedres que marcaben la distancia. La calzada, una de les más importantes qu'esistieron na Hispana romana, conocer col nome de ''Vía d'Hispana in Aquitaniam. Ab Asturica Burdigalam'', o lo que ye lo mesmo, como [[Vía Aquitania]]. Recoyer nel [[Itinerariu de Antonino]]. La zona de Hurones atopar ente dos de les ciudaes importantes que travesaba la vía: [[Deobrígula]] (de xuru Tardajos) y [[Tritium]].<ref>Asitiada ente [[Monesteriu de Rodilla|Monasterio]] y [[Fresno de Rodilla]]), ver Abasolo, 1975:82-88</ref> Esta última ciudá, [[Tricio]], conocida na antigüedá como Tricio de los [[Autrigonos]], tenía de tar na llende del territoriu d'esta tribu indíxena, en contautu con otra de les tribus que taben equí antes de la llegada de los romanos, los [[turmogos]], a quien yá pertenecía la zona del Arlanzón en redol a Burgos, y probablemente el territoriu de Hurones. === Edá Media === {{Copyedit|t=20080506}} Anque hai pocos datos, ye de cuando más noticies esisten. El pueblu actual ye direutu herederu del medieval. '''Marcu históricu y cultural''' Hubo un posible despoblamientu tres la invasión del 711. Los musulmanes, apenes en trés años, llegaron a apoderar tola Península. Despoblación del pandu norte: grupos bereberes. La convivencia ente relixones yera dacuando difícil, a pesar de la enorme importancia que tuvo la relixón en dambos bandos. Los cristianos yeren una sociedá d'estrema probeza: cases onde convivíen animales y persones, nun se conoció la moneda hasta'l sieglu XI, la cultura taba amenorgada a los monesterios, escasísimo comerciu (economía autárquica) y curtiu radiu d'aición: numberosos pueblos que cultivaben una pequeña franxa de territoriu na so redolada (tiru de gües), obligación de trabayar pal sector, escasa productividá de los campos (1 a 3 na cebera), importancia de los saqueos y del bandolerismo, alta mortalidá, avieyamientu rápidu, etc. === Evolución histórica de Hurones === :-Dende l'abandonu del asentamientu romanu de La Lentejera nun hai datos sobre'l poblamientu nesta zona. :-A partir del sieglu IX empieza a repoblase'l pandu. Nel 884 el conde de Castiella [[Diego Rodríguez Porcelos]], dende les sos bases nel castiellu de Pancorbo da un saltu al valle del Arlanzón y por mandatu del rei Alfonsu III funda Ubierna y Burgos (Martínez Diez, 1991: 233), onde establez importantes castiellos, flanqueados d'otros pequeños puntos fuertes na redolada. Posiblemente los nomes de La Talaya y El Castiellu, que s'atopen en Hurones puedan tener daqué que ver con eses torres que s'encargaben de vixilar el territoriu. :-Poco dempués, cuando la frontera ente cristianos y musulmanes ta nel Duero, tenemos les primeres noticies de la esistencia d'una pequeña aldega en Les Mijaradas (Miller arreyes). Ye l'anu 943 (López Mata, s/f. 31) y con too y con eso les incursiones de saquéu de los musulmanes siguen creando munchos problemes en territoriu castellanu. :-Burgos va convertise llueu nun llugar dinámicu ya importante, con un territoriu direutamente alministráu pela ciudá, l'alfoz, nel que s'encuadraren numberoses aldegues de la redolada, ente elles Les Mijaradas y Hurones. :-Nel sieglu XI da una espectacular anque curtia espansión del reinu de Navarra, aportando a estes tierres de frontera. :-A partir d'esta dómina empezamos a atopamos referencies escrites. Proceden xeneralmente de documentos de compres y ventes de propiedaes ente nobles o instituciones. Por ellos sabemos la vinculación histórica d'estos llugares. :-1073: Alfonsu VI concede fueros a Burgos y a les sos aldegues, ente les que figura Mijaradas de Hurones (López Mata, s/f: 31). Esti autor afirma que Fernán González yá concedió fueros a Burgos y que nos últimos años del so gobiernu yá taba constituyíu l'alfoz. :-1085: Nun documentu con fecha de 26 d'abril una tal Dona Gontroda dona al monesteriu de San Pedro de Cardefia y al so abá Sebastián tou lo que pertenez a la ilesia de Santa María, que ta fundada na villa que dicen Furonos y nel barriu denomináu Valverde (Serrano, 1919: 371). Nun sabemos si esa ilesia de Santa María ye otra distinta a l'actual de Santiago; seya que non sería un edificiu anterior al que güei vemos. :-1150: Alfonsu VII dona a Don Rodrigo, abá del conventu de San Cristóbal de Ibeas, de la orde de San Agustín y al so monesteriu la heredá de Les Mijaradas (que ta ente Hurones, Río Vena -Rubena- y Río Zrezal) y la so devesa que dicen el Sotu (Mansilla Reoyo, 1971: 51-52). :-1160: Doña Sancha Diez dona a Don Rodrigo, abá de san Cristóbal de Ibeas dellos llugares, ente los que s'atopen les Mijaradas (Mansilla Reoyo, 1971: 56). :-Vecinos de Hurones apaecen como testigos d'una cesión que fai un tal Juan Montón de tolo que tenía en Cótar a la catedral de Burgos (Serrano, 1936: III, 304-305). :-1210: A partir d'esti momentu tiénense noticies d'un pleitu que tardara cuasi un sieglu en solucionase, alrodiu de la propiedá de Les Mijaradas y qu'obligó a intervenir tanto al rei de Castiella como al Papa. Los datos munches vegaes nun son completos y ente documentu y documentu hai qu'imaxinase más o menos que pudo asoceder. :-1210: El papa Inocencio III noma a dos mediadores por que diriman el pleitu ente'l conventu de San Cristóbal de Ibeas y un canónigu de la catedral de Burgos, col so hermanu, pola posesión de Les Mijaradas (Mansilla Reoyo, 1971: 116). :-1211: Martín Álvarez y la so muyer vienden a la catedral de Burgos delles heredaes, ente elles dalguna asitiada en Hurones (Mansilla Reoyo, 1971: 120). :-1214: Carta de Inocencio III nomando trés árbitros (ente ellos Mauricio, obispu de Burgos) pa estudiar la causa que se ventila ente Domingo y Sancho, hermanos y el monesteriu de San Cristóbal de Ibeas pola heredá de les Mijaradas, ocupada polos monxos de Ibeas (Mansilla Reoyo, 1971:126). :-1217: Fernandu III el Santu ordena faer una investigación pal finsamientu de la heredá de Les Mijaradas pa poner fin a la guerra ente los conceyos de Riocerezo y Hurones per un sitiu y el monesteriu de San Cristóbal de Ibeas por otru. El finsamientu fechu seria confirmáu dos sieglos dempués, concertadamente en 1453, pol rei Xuan II de Castiella (Mansilla Reoyo, 1971: 133). :-1244: Don Juan, obispu de Burgos y canciller del rei viende al monesteriu de Las Huelgas les propiedaes qu'antes mercara a Doña Sancha y Doña Teresa Fernández de Lara n'once términos y villes, ente los que s'atopa Furonos(Lizoain, 1985: 132).Vamos viendo como la acaparación de tierres per parte de les grandes instituciones eclesiástiques ye un procesu continuu. :-1255: Domingo y Clemente, hermanos, arrenuncien a dereches que teníen respectu de la heredá de Les Mijaradas a favor del Monesteriu de San Cristóbal de Ibeas (Mansilla Reoyo, 1971: 147). :-1292: El rei Sancho IV confirma al monesteriu de San Cristóbal de Ibeas la heredá de Les Mijaradas (Mansilla Reoyo,1971: 240). :Nestos momentos hai qu'imaxinase a Hurones como un pequeñu pobláu que vive de l'agricultura y de xuru tamién d'una ganadería complementaria. Habría tierres de cebera y forraxes, praos y güertos, yeres, tierres dedicaes al cultivu del llinu y arbolees de sauces na redolada y, bien de xuru dellos viñeos. Gran parte d'esti paisaxe podemos imaxinar a partir d'un documentu que, anque fecháu daqué más tarde, en 1347, ye'l que más estensamente había de Hurones y da una idea de cómo podía ser el so paisaxe en plena Edá Media (Pena Pérez, 1990: 341-345). Una de les actividaes del llugar podía ser igualmente la estraición de piedra pa construcción, pos según paez, la ilesia de San Pedro de la Fuente, que s'empezó a construyir nel añu 1222, ta fecha con caliar de Hurones (Huidobro, 1949:). '''''¿Cómo podía ser el pueblu en plana Edá Media?''''' El caminante que llegara a Hurones al traviés del so principal camín, la vieya pero inda n'usu calzada romana, atopar con un pequeñu nucleu de probes cases de piedra, d'una sola planta, con techu de paya, caúna con una pequeña corrolada acomuñada pa los animales domésticos, más bien escasos. Sobresaliendo percima del caserío taría la ilesia de Santiago col so campusantu alredor. La nueva ilesia ye símbolu de los tiempos que cuerren, de la modernidá y de la estabilidá económica. La guerra contra los musulmanes queda lloñe, práuticamente yá llindada a tierres andaluces y estos llugares del norte de Castiella yá nun tarrecen les posibles incursiones y saqueos que fueren una constante nos sieglos anteriores. Esta estabilidá social y les meyores téuniques qu'afecten direutamente al campu van dexar un desenvolvimientu, siempres al amparu de la ciudá de Burgos, que quedara duramente cortáu a mediaos del sieglu XIV. :-1347: Fernando Álvarez, vecín de Burgos y la so muyer Juana vienden a Lope Fernández de Llombes, criáu del canciller real, dos cases y delles parceles de tierra en Hurones. Esti documentu, como yá diximos, ye bien interesante porque da dellos datos sobre la llocalidá. Asina sabemos el nome de dellos propietarios (Pedro Fernández, , dona Marina, Rodrigo'l gallegu, Sancho Ruiz de Hurones, García Pérez, Alfonso Díaz, d'oficiu zapateru y vecín de Burgos, etc.) y tamién el nome de dellos términos (Fuentevetar, Prado Molino, Sobrecasa, Los Hoyos, El Palomar, Ladreros, La Rasa, La Salceda) o sabemos qu'inda esta útil el camín que va a Briviesca, que nun ye otru que l'antigua calzada romana (Pena Pérez, 1990:341-345). Un añu dempués de que se fixera esta venta desamarra una de les grandes traxedies qu'azotó a Europa mientres la Edá Media, la gran Peste Negro, qu'ente 1348 y 1350 acabó con un terciu de la población occidental. A partir d'entós empieza la decadencia de los pequeños nucleos rurales. A la peste síguenlu sieglu y mediu de continues guerres civiles, lluches ente señores que nun acabaren hasta finales de la Edá Media, colos Reis Católicos. Per otru llau la sociedá cada vez se va empobinando más escontra les ciudaes, onde se produz la gran puxanza de la burguesía comerciante, como asocede claramente en Burgos, ciudá qu'esperimenta un gran desenvolvimientu nel sieglu XV, tal como s'esprende de los innumberables y magníficos edificios d'esi momentu qu'entá subsisten. Los pequeños pueblos queden sobreviviendo como provisores de productos agrícoles pa mercaos de la ciudá. Munchos d'ellos nin siquier asina se van caltener y acabaren sumiendo. Tal ye'l casu nesta zona por casu de Morquillas, de Fontes de Don Bermudo, Javilla, Calzada, Canaleja, Revenga, Cogullada, Santa Cruz o Sotu, toos ellos na redolada de Villayerno (Martínez Diez, 1987: 31-42), o Villarmios, xunto a Quintanapalla (Martínez Diez, 1981: III, Mapa de la Merindad Burgos con Ubierna). Pasada la peste, na que morrió'l mesmu rei Alfonsu XI, el so socesor Pedru I, llamáu'l Cruel, ordeno faer un censu pa delimitar los derechos del rei y los de los señores en cuanto al cobru d'impuestos nes distintes. La resultancia recoyer nun llibru que se llamó Magüetu de les Behetrias. Equí dizse que Hurones, que pertenez a la Merindad de Burgos con Ubierna, ye [[behetría]], esto ye, qu'anque ye de señoríu, tien la facultá pa escoyer que señor quier tener. Continua diciendo: ... y son naturales d'él los Manrique y los Velascos y los Carriellos y los Guzmanes y los Haro y don Nuño (señor de Vizcaya), ye dicir les families más importantes de Castiella. Por orde del rei los sos habitantes tienen de pagar al añu 70 maravedinos, pal caltenimientu del castiellu de Burgos. Al señor que tien el llugar tienen de pagar, el que tien una pareya de gües una fanega de trigu y la metá'l que solo tien un güe. Y a cada unu de los naturales, per San Juan, tienen de pagar seis maravedinos y un terciu. (Martínez Diez, 1981:111,355-356). Vimos como los habitantes de Hurones tienen la obligación de contribuyir al caltenimientu del castiellu de Burgos y ye que dende'l so orixe, tanto Hurones como Les Mijaradas taben venceyaes a la capital, a que'l so territoriu o alfoz pertenecíen. Esto tamién fizo que s'aprovecharen de dellos beneficios como ye la estensión del fueru de Burgos a les sos aldegues dependientes, qu'en 1073 decretara Alfonsu VI (Martínez Diez, 1982: 128-130). Tamién vimos como tienen de contribuyir con dineru al sostenimientu del castiellu ya inclusive cabo pensar que tamién a la defensa del territoriu, siquier en dalgún de los primeros momentos, por aciu dalguna pequeña torre o puestu fortificáu, tal como s'esprende de nomes como La Talaya o El Castiellu. De lo que si tenemos noticies ciertes ye de la esistencia en Hurones d'una torre fuerte a fines de la Edá Media, que Teresa Manrique, muyer de Juan de Avendano, dexaba al monesteriu de Fesdelval al otorgar testamentu en 1433: una casa fuerte de cantar, diz, qu'heriedo del so padre, l'Adelantráu Gómez Manrique. La torre tuvo de ser vendida de nuevu pol monesteriu de Fesdelval a dalgún particular, porque a mediaos del sieglu XVI Ana de la Torre, muyer de Francisco de Mena, vendía una torre de cal y cantar que tenía en Hurones al obispu D. Pedro López de Mendoza. Parte de dicha torre col so palombar, toa abarganada de piedra y una güerta xunto a la mesma, pertenecía sicasí al arcedianu de Lara y teníen derechos tamién dellos capellanes de la catedral de Burgos. A la fin la torre acabaría pasando al monesteriu de Oña (Cadifianos, 1987: 139). Dempués de la Edá Media nuesa información ye entá más escasa y amenórgase munches vegaes a noticies estadístiques. Esisten referencies de que nel añu 1591 Hurones taba encuadráu dientro de la llamada [[Cuadriella de Gamonal]], subdivisión del alfoz de Burgos, qu'arrexuntaba a un total de 10 pueblos, que cuntaben en xunto con 188 vecinos (Martínez Diez, t 1983: 14). A mediaos del sieglu XVIII el Catastru del Marqués de la Ensenada apurre dellos datos sobre la estructura de la población de los distintos pueblos. Asina sabemos qu'en Furonos había un total de 14,5 vecinos más el cura, nengunu de los cualos pertenecía a la nobleza. Unu de los vecinos yera probe y coles mesmes esistía una vilba probe (Camarero, 1989: 492). Entós esta población yera llugar de realengu (Martínez Diez: 1983: 144). '''Llugar''' que formaba parte, del [[Alfoz de Burgos|Alfoz y Xurisdicción de Burgos]] nel [[partíu de Burgos]], unu de los catorce que formaben la [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]] mientres el periodu entendíu ente [[1785]] y [[1833]], tal como se recueye nel [[Censu de Floridablanca|Censu de Floridablanca de 1787]]. Tenía xurisdicción de realengu con alcalde pedáneo. A mediaos del sieglu XIX constaba de 60 cases y dizse que'l so términu ye de mediana calidá, con un monte pobláu de carbayos y abonda en fontes de bones agües. Los sos habitantes, 139 en total (25 vecinos), cuntando con [[Les Mijaradas]], dedicar al cultivu de ceberes, llegumes y pataques y al ganáu lanar, caballar y vacunu (Madoz, 1984 [1845-1850: 472). El paisaxe, a pesar de la so aparente asperez, tuvo d'atraer sicasí la sensibilidá del pintor burgalés [[Marceliano Santa María]], qu'a principios del nuesu sieglu dedicar a pintar los cuetos, fontes y valles de Cótar, Quintanadueñas y Hurones (García Gallardo, 1966). == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * Páxina oficial del conceyu de Hurones: [http://www.hurones.es www.hurones.es] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201112192434/http://www.hurones.es/ |date=2020-11-12 }} * [http://www.burgos.es/node/631/view/ayto Hurones] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091215135828/http://www.burgos.es/node/631/view/ayto |date=2009-12-15 }} * {{Enllaz rotu|1=Les Mijaradas |2=http://www.burgos.es/node/632/view/jv |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} {{Tradubot|Hurones}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] h5zvk04grq7looibqxoszy6niybas2j 4379260 4379259 2025-06-24T21:10:35Z XabatuBot 43102 iguo testu: Les Mijaradas => Las Mijaradas 4379260 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Hurones''' ye una llocalidá y [[conceyu]]<ref>Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] 176</ref> asitiáu na [[provincia de Burgos]], [[Castiella la Vieya]], na comunidá autónoma de [[Castiella y Lleón]] ([[España]]), contorna d'[[Alfoz de Burgos]], partíu xudicial de [[Partíu de Burgos|Burgos]], cabecera del conceyu del so nome. == Datos básicos == Asitiáu a 11 km de la capital provincial, [[Burgos]], toma una estensión d'unos 8,29 km² y cuenta con una población de 77 habitantes. La so altitú ye de 930 m sobre'l nivel del mar. == Alministración == Nel términu municipal de Hurones atópase tamién la [[pedanía]] de [[Las Mijaradas]], onde se construyó un [[campu de golf]].<ref>Campu de Golf Riocerezo, Burgos. A 10 km Ctra. Poza del Sal.[http://www.riocerezogolf.com/]</ref> == Eleiciones de 2011 == [[Ficheru:Panoramica Hurones.jpg|thumb|290px|Panorámica de Hurones.]] Nes eleiciones municipales del [[22 de mayu]] de [[2011]] camuda'l gobiernu municipal, quedando la resultancia eleutoral de la siguiente forma: {| FRAME="VOID" CELLSPACING="0" COLS="4" RULES="NONE" BORDER="0" |----- | WIDTH="126" HEIGHT="19" ALIGN="LEFT" | <span style="color:#FF0000;">Escrutado 100%</span> | WIDTH="61" ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small; color:#F00"><br></span> | WIDTH="68" ALIGN="LEFT" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#F00"><br></span> | WIDTH="65" ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Total votantes</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="52" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">57</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,8525" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">95,00%</span> | ALIGN="LEFT" | <small><br /></small> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Astención</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="9" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">5</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,1475" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">5,00%</span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br /></span> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Votos nulos</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="1" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,0192" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0%</span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | '''<span style="color:#FF0000;">Votos en blancu</span>''' | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="1" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0</span> | STYLE="border-top: 1px solid #ffffff; border-bottom: 1px solid #ffffff; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,0192" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small; color:#000">0%</span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | HEIGHT="17" ALIGN="CENTER" | '''<span style="font-size:x-small;"><br></span>''' | ALIGN="CENTER" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> | ALIGN="CENTER" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> | ALIGN="LEFT" | <span style="font-size:x-small;"><br></span> |----- | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" | '''<span style="color:#FFFFFF;">Candidatures</span>''' | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" | <span style="color:#FFFFFF;">Votos</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" | <span style="color:#FFFFFF;">%Votos</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#333333" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="color:#FFFFFF;">Conceyales</span> |----- | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#CCCCCC" | PP | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="14" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small;">24</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#CCCCCC" SDVAL="0,2745" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">42,11%</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#CCCCCC" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">2</span> |----- | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" HEIGHT="17" ALIGN="LEFT" BGCOLOR="#e6e6e6" | PSOE | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#e6e6e6" SDVAL="11" SDNUM="3082;" | <span style="font-size:x-small;">25</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="RIGHT" BGCOLOR="#e6e6e6" SDVAL="0,2157" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">43,86%</span> | STYLE="border-bottom: 1px solid #dc2300; border-left: 1px solid #ffffff; border-right: 1px solid #ffffff" ALIGN="CENTER" BGCOLOR="#e6e6e6" SDNUM="3082;0;0,00%" | <span style="font-size:x-small;">1</span> |} == Demografía == Como pasó cola mayoría de los pueblos castellanos, Hurones sufrió un dramáticu amenorgamientu poblacional, a partir de la década de [[1960]]. La ciudá receptora de la población qu'abandonaba Furonos yera la capital de la provincia: Burgos. <center> {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=550|color_18=blue|nome=Furonos|1842|139|1857|219|1860|201|1877|190|1887|197|1897|178|1900|197|1910|219|1920|232|1930|219|1940|171|1950|153|1960|163|1970|138|1981|85|1991|63|2001|70|2011|79|notes=<small>{{lleenda|#88c2cc|[[Población de derechu]] (1900-1991) o [[población de derechu|población residente]] (2001) según los censos de población del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].<ref>[http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=furonos&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Datos llograos del INE.]</ref>}} {{lleenda|#115cc3|Población según el [[padrón municipal]] de 2011 del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].}}</small>}} {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| ! [[1842]] !! [[1857]] !! [[1860]] !! [[1877]] !! [[1887]] !! [[1897]] !! [[1900]] !! [[1910]] !! [[1920]] !! [[1930]] !! [[1940]] !! [[1950]] !! [[1960]] !! [[1970]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[2001]] !! [[2011]] |- |align=center|139||align=center|219||align=center|201||align=center|190||align=center|197||align=center|178||align=center|197||align=center|219||align=center|232||align=center|219||align=center|171||align=center|153||align=center|163||align=center|138||align=center|85||align=center|63||align=center|70||align=center|79 |}</center> == Monumentos == === Ilesia === [[Ficheru:Altar Hurones.jpg|thumb|200px|Altar mayor de la ilesia parroquial.]] La [[Ilesia de Santiago Apostol (Hurones)|ilesia parroquial de Santiago Apostol]] de Hurones ye d'[[arte románicu|estilu románicu]] y foi construyida nes primeres décades del ''sieglu XIII'' pola escuela de '''La Bureba'''. Anque la ilesia tien agregos de dómines posteriores, caltién la so traza románica cola so única nave rematada n'ábside semicircular. === Calzada romana === La [[calzada romana]]<ref>Carraquinea, Calzada Romana[http://www.celtiberia.net/carraquinea/alfoz/ptHurones.gif Calzada Romana]</ref> pasa xunto a la Granxa de les Mijaradas y al sur del pueblu de Hurones. Na llende de los términos municipales de Hurones y [[Villayerno Morquillas]], crucia'l [[ríu Morquillas]], abandonando'l Camín de los Romanos p'algamar la plataforma que, pegada a l'actual [[BU-V-5021|carretera de Poza del Sal]], al sur d'ésta, denominar ''Camín Real''. Por esta franxa, y depués coincidiendo más o menos cola carretera, sigue cola mesma direición hasta dixebrase d'ésta, yá nel términu municipal de [[Burgos]], pel camín llamáu na cartografía Camino de Poza, anque en realidá sigue llamándose-y nel llugar Camino Real. Per esti camín, con bona alliniación recta, llegar a Burgos capital. == Fiestes y costumes == [[Ficheru:Santiago Hurones.jpg|right|thumb|100px|Santiago Apóstol na parroquia de Hurones.]] * [[Santiago'l Mayor|Santiago Apóstol]], [[25 de xunetu]]. == Notes históriques == === Precedentes === Considerando'l contestu xeográficu como condicionante del orixe de la llocalidá motiváu por distintes circunstancies y prioridaes según les distintes etapes históriques, de cuenta que los pueblos que güei conocemos son en gran parte fundaciones medievales, que surden fundamentalmente por trés motivos: militares, servicios (como son les redolaes de los monesterios o los que surden nel [[Camín de Santiago]]) y agropecuarios: como paez ser Furonos. Atopamos nuna zona onde se tán escavando restos d'ente los más antiguos del home européu ([[Sitiu arqueolóxicu d'Atapuerca]]), con una antigüedá en redol a los 1.200.000 años. La zona foi conquistada polos [[imperiu romanu|romanos]] en redol al sieglu I e.C. Nel pagu conocíu como '''La Lentejera''' esiste un xacimientu romanu, qu'apurrió delles monedes fechables ente los sieglos II y III, y onde s'alcuentren restos de texa y cerámiques d'aquella dómina.<ref>Abasolo y Ruiz Vélez, 1977: 33-34</ref> Tien De ser ésti un establecimientu acomuñáu a la importante [[calzada romana]] que xunía la ciudá d'[[Astorga]] con [[Burdeos]], nel sur de Francia, y que tamién pasa cerca de [[Las Mijaradas]], que'l so nome, según dalgún autor, tendría rellación cola vía,<ref>[[Gonzalo Martínez Díez]], 1987: 35</ref> concertadamente colos [[miliarios]] o piedres que marcaben la distancia. La calzada, una de les más importantes qu'esistieron na Hispana romana, conocer col nome de ''Vía d'Hispana in Aquitaniam. Ab Asturica Burdigalam'', o lo que ye lo mesmo, como [[Vía Aquitania]]. Recoyer nel [[Itinerariu de Antonino]]. La zona de Hurones atopar ente dos de les ciudaes importantes que travesaba la vía: [[Deobrígula]] (de xuru Tardajos) y [[Tritium]].<ref>Asitiada ente [[Monesteriu de Rodilla|Monasterio]] y [[Fresno de Rodilla]]), ver Abasolo, 1975:82-88</ref> Esta última ciudá, [[Tricio]], conocida na antigüedá como Tricio de los [[Autrigonos]], tenía de tar na llende del territoriu d'esta tribu indíxena, en contautu con otra de les tribus que taben equí antes de la llegada de los romanos, los [[turmogos]], a quien yá pertenecía la zona del Arlanzón en redol a Burgos, y probablemente el territoriu de Hurones. === Edá Media === {{Copyedit|t=20080506}} Anque hai pocos datos, ye de cuando más noticies esisten. El pueblu actual ye direutu herederu del medieval. '''Marcu históricu y cultural''' Hubo un posible despoblamientu tres la invasión del 711. Los musulmanes, apenes en trés años, llegaron a apoderar tola Península. Despoblación del pandu norte: grupos bereberes. La convivencia ente relixones yera dacuando difícil, a pesar de la enorme importancia que tuvo la relixón en dambos bandos. Los cristianos yeren una sociedá d'estrema probeza: cases onde convivíen animales y persones, nun se conoció la moneda hasta'l sieglu XI, la cultura taba amenorgada a los monesterios, escasísimo comerciu (economía autárquica) y curtiu radiu d'aición: numberosos pueblos que cultivaben una pequeña franxa de territoriu na so redolada (tiru de gües), obligación de trabayar pal sector, escasa productividá de los campos (1 a 3 na cebera), importancia de los saqueos y del bandolerismo, alta mortalidá, avieyamientu rápidu, etc. === Evolución histórica de Hurones === :-Dende l'abandonu del asentamientu romanu de La Lentejera nun hai datos sobre'l poblamientu nesta zona. :-A partir del sieglu IX empieza a repoblase'l pandu. Nel 884 el conde de Castiella [[Diego Rodríguez Porcelos]], dende les sos bases nel castiellu de Pancorbo da un saltu al valle del Arlanzón y por mandatu del rei Alfonsu III funda Ubierna y Burgos (Martínez Diez, 1991: 233), onde establez importantes castiellos, flanqueados d'otros pequeños puntos fuertes na redolada. Posiblemente los nomes de La Talaya y El Castiellu, que s'atopen en Hurones puedan tener daqué que ver con eses torres que s'encargaben de vixilar el territoriu. :-Poco dempués, cuando la frontera ente cristianos y musulmanes ta nel Duero, tenemos les primeres noticies de la esistencia d'una pequeña aldega en Las Mijaradas (Miller arreyes). Ye l'anu 943 (López Mata, s/f. 31) y con too y con eso les incursiones de saquéu de los musulmanes siguen creando munchos problemes en territoriu castellanu. :-Burgos va convertise llueu nun llugar dinámicu ya importante, con un territoriu direutamente alministráu pela ciudá, l'alfoz, nel que s'encuadraren numberoses aldegues de la redolada, ente elles Las Mijaradas y Hurones. :-Nel sieglu XI da una espectacular anque curtia espansión del reinu de Navarra, aportando a estes tierres de frontera. :-A partir d'esta dómina empezamos a atopamos referencies escrites. Proceden xeneralmente de documentos de compres y ventes de propiedaes ente nobles o instituciones. Por ellos sabemos la vinculación histórica d'estos llugares. :-1073: Alfonsu VI concede fueros a Burgos y a les sos aldegues, ente les que figura Mijaradas de Hurones (López Mata, s/f: 31). Esti autor afirma que Fernán González yá concedió fueros a Burgos y que nos últimos años del so gobiernu yá taba constituyíu l'alfoz. :-1085: Nun documentu con fecha de 26 d'abril una tal Dona Gontroda dona al monesteriu de San Pedro de Cardefia y al so abá Sebastián tou lo que pertenez a la ilesia de Santa María, que ta fundada na villa que dicen Furonos y nel barriu denomináu Valverde (Serrano, 1919: 371). Nun sabemos si esa ilesia de Santa María ye otra distinta a l'actual de Santiago; seya que non sería un edificiu anterior al que güei vemos. :-1150: Alfonsu VII dona a Don Rodrigo, abá del conventu de San Cristóbal de Ibeas, de la orde de San Agustín y al so monesteriu la heredá de Las Mijaradas (que ta ente Hurones, Río Vena -Rubena- y Río Zrezal) y la so devesa que dicen el Sotu (Mansilla Reoyo, 1971: 51-52). :-1160: Doña Sancha Diez dona a Don Rodrigo, abá de san Cristóbal de Ibeas dellos llugares, ente los que s'atopen les Mijaradas (Mansilla Reoyo, 1971: 56). :-Vecinos de Hurones apaecen como testigos d'una cesión que fai un tal Juan Montón de tolo que tenía en Cótar a la catedral de Burgos (Serrano, 1936: III, 304-305). :-1210: A partir d'esti momentu tiénense noticies d'un pleitu que tardara cuasi un sieglu en solucionase, alrodiu de la propiedá de Las Mijaradas y qu'obligó a intervenir tanto al rei de Castiella como al Papa. Los datos munches vegaes nun son completos y ente documentu y documentu hai qu'imaxinase más o menos que pudo asoceder. :-1210: El papa Inocencio III noma a dos mediadores por que diriman el pleitu ente'l conventu de San Cristóbal de Ibeas y un canónigu de la catedral de Burgos, col so hermanu, pola posesión de Las Mijaradas (Mansilla Reoyo, 1971: 116). :-1211: Martín Álvarez y la so muyer vienden a la catedral de Burgos delles heredaes, ente elles dalguna asitiada en Hurones (Mansilla Reoyo, 1971: 120). :-1214: Carta de Inocencio III nomando trés árbitros (ente ellos Mauricio, obispu de Burgos) pa estudiar la causa que se ventila ente Domingo y Sancho, hermanos y el monesteriu de San Cristóbal de Ibeas pola heredá de les Mijaradas, ocupada polos monxos de Ibeas (Mansilla Reoyo, 1971:126). :-1217: Fernandu III el Santu ordena faer una investigación pal finsamientu de la heredá de Las Mijaradas pa poner fin a la guerra ente los conceyos de Riocerezo y Hurones per un sitiu y el monesteriu de San Cristóbal de Ibeas por otru. El finsamientu fechu seria confirmáu dos sieglos dempués, concertadamente en 1453, pol rei Xuan II de Castiella (Mansilla Reoyo, 1971: 133). :-1244: Don Juan, obispu de Burgos y canciller del rei viende al monesteriu de Las Huelgas les propiedaes qu'antes mercara a Doña Sancha y Doña Teresa Fernández de Lara n'once términos y villes, ente los que s'atopa Furonos(Lizoain, 1985: 132).Vamos viendo como la acaparación de tierres per parte de les grandes instituciones eclesiástiques ye un procesu continuu. :-1255: Domingo y Clemente, hermanos, arrenuncien a dereches que teníen respectu de la heredá de Las Mijaradas a favor del Monesteriu de San Cristóbal de Ibeas (Mansilla Reoyo, 1971: 147). :-1292: El rei Sancho IV confirma al monesteriu de San Cristóbal de Ibeas la heredá de Las Mijaradas (Mansilla Reoyo,1971: 240). :Nestos momentos hai qu'imaxinase a Hurones como un pequeñu pobláu que vive de l'agricultura y de xuru tamién d'una ganadería complementaria. Habría tierres de cebera y forraxes, praos y güertos, yeres, tierres dedicaes al cultivu del llinu y arbolees de sauces na redolada y, bien de xuru dellos viñeos. Gran parte d'esti paisaxe podemos imaxinar a partir d'un documentu que, anque fecháu daqué más tarde, en 1347, ye'l que más estensamente había de Hurones y da una idea de cómo podía ser el so paisaxe en plena Edá Media (Pena Pérez, 1990: 341-345). Una de les actividaes del llugar podía ser igualmente la estraición de piedra pa construcción, pos según paez, la ilesia de San Pedro de la Fuente, que s'empezó a construyir nel añu 1222, ta fecha con caliar de Hurones (Huidobro, 1949:). '''''¿Cómo podía ser el pueblu en plana Edá Media?''''' El caminante que llegara a Hurones al traviés del so principal camín, la vieya pero inda n'usu calzada romana, atopar con un pequeñu nucleu de probes cases de piedra, d'una sola planta, con techu de paya, caúna con una pequeña corrolada acomuñada pa los animales domésticos, más bien escasos. Sobresaliendo percima del caserío taría la ilesia de Santiago col so campusantu alredor. La nueva ilesia ye símbolu de los tiempos que cuerren, de la modernidá y de la estabilidá económica. La guerra contra los musulmanes queda lloñe, práuticamente yá llindada a tierres andaluces y estos llugares del norte de Castiella yá nun tarrecen les posibles incursiones y saqueos que fueren una constante nos sieglos anteriores. Esta estabilidá social y les meyores téuniques qu'afecten direutamente al campu van dexar un desenvolvimientu, siempres al amparu de la ciudá de Burgos, que quedara duramente cortáu a mediaos del sieglu XIV. :-1347: Fernando Álvarez, vecín de Burgos y la so muyer Juana vienden a Lope Fernández de Llombes, criáu del canciller real, dos cases y delles parceles de tierra en Hurones. Esti documentu, como yá diximos, ye bien interesante porque da dellos datos sobre la llocalidá. Asina sabemos el nome de dellos propietarios (Pedro Fernández, , dona Marina, Rodrigo'l gallegu, Sancho Ruiz de Hurones, García Pérez, Alfonso Díaz, d'oficiu zapateru y vecín de Burgos, etc.) y tamién el nome de dellos términos (Fuentevetar, Prado Molino, Sobrecasa, Los Hoyos, El Palomar, Ladreros, La Rasa, La Salceda) o sabemos qu'inda esta útil el camín que va a Briviesca, que nun ye otru que l'antigua calzada romana (Pena Pérez, 1990:341-345). Un añu dempués de que se fixera esta venta desamarra una de les grandes traxedies qu'azotó a Europa mientres la Edá Media, la gran Peste Negro, qu'ente 1348 y 1350 acabó con un terciu de la población occidental. A partir d'entós empieza la decadencia de los pequeños nucleos rurales. A la peste síguenlu sieglu y mediu de continues guerres civiles, lluches ente señores que nun acabaren hasta finales de la Edá Media, colos Reis Católicos. Per otru llau la sociedá cada vez se va empobinando más escontra les ciudaes, onde se produz la gran puxanza de la burguesía comerciante, como asocede claramente en Burgos, ciudá qu'esperimenta un gran desenvolvimientu nel sieglu XV, tal como s'esprende de los innumberables y magníficos edificios d'esi momentu qu'entá subsisten. Los pequeños pueblos queden sobreviviendo como provisores de productos agrícoles pa mercaos de la ciudá. Munchos d'ellos nin siquier asina se van caltener y acabaren sumiendo. Tal ye'l casu nesta zona por casu de Morquillas, de Fontes de Don Bermudo, Javilla, Calzada, Canaleja, Revenga, Cogullada, Santa Cruz o Sotu, toos ellos na redolada de Villayerno (Martínez Diez, 1987: 31-42), o Villarmios, xunto a Quintanapalla (Martínez Diez, 1981: III, Mapa de la Merindad Burgos con Ubierna). Pasada la peste, na que morrió'l mesmu rei Alfonsu XI, el so socesor Pedru I, llamáu'l Cruel, ordeno faer un censu pa delimitar los derechos del rei y los de los señores en cuanto al cobru d'impuestos nes distintes. La resultancia recoyer nun llibru que se llamó Magüetu de les Behetrias. Equí dizse que Hurones, que pertenez a la Merindad de Burgos con Ubierna, ye [[behetría]], esto ye, qu'anque ye de señoríu, tien la facultá pa escoyer que señor quier tener. Continua diciendo: ... y son naturales d'él los Manrique y los Velascos y los Carriellos y los Guzmanes y los Haro y don Nuño (señor de Vizcaya), ye dicir les families más importantes de Castiella. Por orde del rei los sos habitantes tienen de pagar al añu 70 maravedinos, pal caltenimientu del castiellu de Burgos. Al señor que tien el llugar tienen de pagar, el que tien una pareya de gües una fanega de trigu y la metá'l que solo tien un güe. Y a cada unu de los naturales, per San Juan, tienen de pagar seis maravedinos y un terciu. (Martínez Diez, 1981:111,355-356). Vimos como los habitantes de Hurones tienen la obligación de contribuyir al caltenimientu del castiellu de Burgos y ye que dende'l so orixe, tanto Hurones como Las Mijaradas taben venceyaes a la capital, a que'l so territoriu o alfoz pertenecíen. Esto tamién fizo que s'aprovecharen de dellos beneficios como ye la estensión del fueru de Burgos a les sos aldegues dependientes, qu'en 1073 decretara Alfonsu VI (Martínez Diez, 1982: 128-130). Tamién vimos como tienen de contribuyir con dineru al sostenimientu del castiellu ya inclusive cabo pensar que tamién a la defensa del territoriu, siquier en dalgún de los primeros momentos, por aciu dalguna pequeña torre o puestu fortificáu, tal como s'esprende de nomes como La Talaya o El Castiellu. De lo que si tenemos noticies ciertes ye de la esistencia en Hurones d'una torre fuerte a fines de la Edá Media, que Teresa Manrique, muyer de Juan de Avendano, dexaba al monesteriu de Fesdelval al otorgar testamentu en 1433: una casa fuerte de cantar, diz, qu'heriedo del so padre, l'Adelantráu Gómez Manrique. La torre tuvo de ser vendida de nuevu pol monesteriu de Fesdelval a dalgún particular, porque a mediaos del sieglu XVI Ana de la Torre, muyer de Francisco de Mena, vendía una torre de cal y cantar que tenía en Hurones al obispu D. Pedro López de Mendoza. Parte de dicha torre col so palombar, toa abarganada de piedra y una güerta xunto a la mesma, pertenecía sicasí al arcedianu de Lara y teníen derechos tamién dellos capellanes de la catedral de Burgos. A la fin la torre acabaría pasando al monesteriu de Oña (Cadifianos, 1987: 139). Dempués de la Edá Media nuesa información ye entá más escasa y amenórgase munches vegaes a noticies estadístiques. Esisten referencies de que nel añu 1591 Hurones taba encuadráu dientro de la llamada [[Cuadriella de Gamonal]], subdivisión del alfoz de Burgos, qu'arrexuntaba a un total de 10 pueblos, que cuntaben en xunto con 188 vecinos (Martínez Diez, t 1983: 14). A mediaos del sieglu XVIII el Catastru del Marqués de la Ensenada apurre dellos datos sobre la estructura de la población de los distintos pueblos. Asina sabemos qu'en Furonos había un total de 14,5 vecinos más el cura, nengunu de los cualos pertenecía a la nobleza. Unu de los vecinos yera probe y coles mesmes esistía una vilba probe (Camarero, 1989: 492). Entós esta población yera llugar de realengu (Martínez Diez: 1983: 144). '''Llugar''' que formaba parte, del [[Alfoz de Burgos|Alfoz y Xurisdicción de Burgos]] nel [[partíu de Burgos]], unu de los catorce que formaben la [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]] mientres el periodu entendíu ente [[1785]] y [[1833]], tal como se recueye nel [[Censu de Floridablanca|Censu de Floridablanca de 1787]]. Tenía xurisdicción de realengu con alcalde pedáneo. A mediaos del sieglu XIX constaba de 60 cases y dizse que'l so términu ye de mediana calidá, con un monte pobláu de carbayos y abonda en fontes de bones agües. Los sos habitantes, 139 en total (25 vecinos), cuntando con [[Las Mijaradas]], dedicar al cultivu de ceberes, llegumes y pataques y al ganáu lanar, caballar y vacunu (Madoz, 1984 [1845-1850: 472). El paisaxe, a pesar de la so aparente asperez, tuvo d'atraer sicasí la sensibilidá del pintor burgalés [[Marceliano Santa María]], qu'a principios del nuesu sieglu dedicar a pintar los cuetos, fontes y valles de Cótar, Quintanadueñas y Hurones (García Gallardo, 1966). == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * Páxina oficial del conceyu de Hurones: [http://www.hurones.es www.hurones.es] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201112192434/http://www.hurones.es/ |date=2020-11-12 }} * [http://www.burgos.es/node/631/view/ayto Hurones] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091215135828/http://www.burgos.es/node/631/view/ayto |date=2009-12-15 }} * {{Enllaz rotu|1=Las Mijaradas |2=http://www.burgos.es/node/632/view/jv |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} {{Tradubot|Hurones}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 9hh4ng2tdz3fbjyl561seemdbw6ymtv 0 120235 4379335 4221288 2025-06-25T07:30:03Z XabatuBot 43102 iguo testu: Ignacio Camareru => Ignacio Camarero 4379335 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Ibeas de Juarros''' ye una llocalidá y un [[conceyu]]<ref>Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] 177</ref> asitiaos na [[provincia de Burgos]], [[Castiella la Vieya]], na comunidá autónoma de [[Castiella y Lleón]] ([[España]]), contorna d'[[Alfoz de Burgos]], partíu xudicial de [[Partíu de Burgos|Burgos]], cabecera del conceyu del so nome. Nel so términu municipal atópense dos llugares declaraos [[Patrimoniu de la Humanidá]] pola [[Unesco]]: el [[Xacimientu d'Atapuerca]] y el [[Camín de Santiago]]. En 2015, na aprobación pola [[Unesco]] de l'ampliación del Camín de Santiago n'España a «[[Caminos de Santiago de Compostela: Camín francés y Caminos del Norte d'España]]», España unvió como documentación un Inventariu Retrospectivu - Elementos Asociaos» (''Retrospective Inventory - Associated Components'') nel que nel nᵘ 1309 figura la llocalidá de Ibeas de Juarros, con un ámbitu d'elementos asociaos.<ref>El ''Retrospective Inventory - Associated Components'', ellaboráu en 2014, puede consultase n'en el sitiu oficial de la UNESCO, na entrada «Routes of Santiago de Compostela: Camín Francés and Routes of Northern Spain», nel apartáu Documentos, nel archivu «Nomination file 669bis» (285 MB), disponible en llinia en: http://whc.unesco.org/es/list/669/documents/. Consultáu'l 31 de xunetu de 2017.</ref> == Datos básicos == * Superficie municipio: 130,27 quilómetros cuadraos. * 1.323 habitantes ([[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[2008]]). == Demografía == Nel [[Censu de la matrícula catastral]] había en Ibeas de Juarros una [[población de derechu]] de 136 habitantes partíos en 38 llares. <center> {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=550|color_12=blue|nome=Ibeas de Juarros|1900|737 |1910|798 |1920|772 |1930|780 |1940|700 |1950|735 |1960|693 |1970|588 |1981|874 |1991|839 |2001|989 |2011|1432 |notes=<small> {{lleenda|#88c2cc|[[Población de derechu]] (1900-1991) o [[población de derechu|población residente]] (2001) según los censos de población del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].<ref>[http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=Ibeas+de+Juarros&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Datos llograos del INE.]</ref>}} {{lleenda|#115cc3|Población según el [[padrón municipal]] de 2011 del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].}} Ente los censos de 1970 y 1981 la población de Ibeas de Juarros aumentó al incorporar los pueblos de [[Cueva de Juarros]], [[Salgüero de Juarros]] y [[Santa Cruz de Juarros]].</small>}}</center> == Economía llocal == La so población mayoritariamente [[agricultura|agrícola]] dedicar al cultivu de ceberes de secanu y al de les fabes coloraes, cultivaes de forma artesanal ensin emplegar nengún tipu de maquinaria salvu pa la preparación del terrén. == Cultura == === Monumentos === * [[Ilesia de San Martín (Ibeas de Juarros)|Ilesia de San Martín]]. === Xacimientos de la Sierra d'Atapuerca === El principal accesu a los xacimientos ta en Ibeas de Juarros. A principios de los 90 establecer nella l'Aula "[[Emiliano Aguirre Enríquez|Emiliano Aguirre]]", pequeñu muséu nel que se diba recoyendo importante información sobre los xacimientos. En 2009 inauguróse la sede de la Fundación Atapuerca. L'edificiu foi diseñáu pol arquiteutu Ignacio Camarero y el xardín pol paisaxista [[Jorge Villalmanzo]].<ref>C.M.: «[http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Local/20081122/fusion/modernu/rural/C165F2BE-1A64-968D-59Y25DCD19Y71749 La fusión ente lo moderno y lo rural]», ''[[Diario de Burgos]]'', 22 de payares de 2008.</ref> === Gastronomía === {{VT|Gastronomía de la provincia de Burgos}} Son famoses les [[Phaseolus vulgaris|fabes]] coloraes de Ibeas de Juarros, cultivaes nes riberes del [[ríu Arlanzón|Arlanzón]], coles que se cocina la [[olla podre]], platu típicu burgalés con fabes y productos derivaos de la [[matanza del gochu|matanza]]. == Parque eólicu == [[Parque Eólicu]] «''Los Ausines''» de 48 MW. de potencia instalada y rede soterraña de recoyida d'enerxía a 30 KV., con '''24''' [[aeroxenerador]]es, modelu VESTAS de 2.000 kW. de potencia nominal unitaria, asitiaos nos términos municipales de Ibeas de Juarros y [[Los Ausines]], con rotor tripala de 90 m. de diámetru, sobre torre troncocónica de 80 m d'altor, con tresformador de 2.100 KVA. de potencia unitaria y rellación de tresformamientu 0,69/30 KV. Rede soterraña de Media Tensión a 30 KV. de interconexón de los aeroxeneradores y llinia soterraña a 30 KV con llegaes a la Subestación «Carcedo», afectando a los términos municipales de Ibeas de Juarros, [[Los Ausines]] y [[Carcedo de Burgos]]. Cuenta con un presupuestu de 42.186.026,93 euros. == Ver tamién == * [[Llista de conceyos de Burgos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{commonscat}} * [http://www.ibeasdejuarros.es Conceyu de Ibeas de Juarros] {{Tradubot|Ibeas de Juarros}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] elhozfa8618tjgbn0p86k25jl6paxli 4379336 4379335 2025-06-25T07:34:44Z XabatuBot 43102 iguo URL 4379336 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Ibeas de Juarros''' ye una llocalidá y un [[conceyu]]<ref>Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] 177</ref> asitiaos na [[provincia de Burgos]], [[Castiella la Vieya]], na comunidá autónoma de [[Castiella y Lleón]] ([[España]]), contorna d'[[Alfoz de Burgos]], partíu xudicial de [[Partíu de Burgos|Burgos]], cabecera del conceyu del so nome. Nel so términu municipal atópense dos llugares declaraos [[Patrimoniu de la Humanidá]] pola [[Unesco]]: el [[Xacimientu d'Atapuerca]] y el [[Camín de Santiago]]. En 2015, na aprobación pola [[Unesco]] de l'ampliación del Camín de Santiago n'España a «[[Caminos de Santiago de Compostela: Camín francés y Caminos del Norte d'España]]», España unvió como documentación un Inventariu Retrospectivu - Elementos Asociaos» (''Retrospective Inventory - Associated Components'') nel que nel nᵘ 1309 figura la llocalidá de Ibeas de Juarros, con un ámbitu d'elementos asociaos.<ref>El ''Retrospective Inventory - Associated Components'', ellaboráu en 2014, puede consultase n'en el sitiu oficial de la UNESCO, na entrada «Routes of Santiago de Compostela: Camín Francés and Routes of Northern Spain», nel apartáu Documentos, nel archivu «Nomination file 669bis» (285 MB), disponible en llinia en: http://whc.unesco.org/es/list/669/documents/. Consultáu'l 31 de xunetu de 2017.</ref> == Datos básicos == * Superficie municipio: 130,27 quilómetros cuadraos. * 1.323 habitantes ([[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[2008]]). == Demografía == Nel [[Censu de la matrícula catastral]] había en Ibeas de Juarros una [[población de derechu]] de 136 habitantes partíos en 38 llares. <center> {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=550|color_12=blue|nome=Ibeas de Juarros|1900|737 |1910|798 |1920|772 |1930|780 |1940|700 |1950|735 |1960|693 |1970|588 |1981|874 |1991|839 |2001|989 |2011|1432 |notes=<small> {{lleenda|#88c2cc|[[Población de derechu]] (1900-1991) o [[población de derechu|población residente]] (2001) según los censos de población del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].<ref>[http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=Ibeas+de+Juarros&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Datos llograos del INE.]</ref>}} {{lleenda|#115cc3|Población según el [[padrón municipal]] de 2011 del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].}} Ente los censos de 1970 y 1981 la población de Ibeas de Juarros aumentó al incorporar los pueblos de [[Cueva de Juarros]], [[Salgüero de Juarros]] y [[Santa Cruz de Juarros]].</small>}}</center> == Economía llocal == La so población mayoritariamente [[agricultura|agrícola]] dedicar al cultivu de ceberes de secanu y al de les fabes coloraes, cultivaes de forma artesanal ensin emplegar nengún tipu de maquinaria salvu pa la preparación del terrén. == Cultura == === Monumentos === * [[Ilesia de San Martín (Ibeas de Juarros)|Ilesia de San Martín]]. === Xacimientos de la Sierra d'Atapuerca === El principal accesu a los xacimientos ta en Ibeas de Juarros. A principios de los 90 establecer nella l'Aula "[[Emiliano Aguirre Enríquez|Emiliano Aguirre]]", pequeñu muséu nel que se diba recoyendo importante información sobre los xacimientos. En 2009 inauguróse la sede de la Fundación Atapuerca. L'edificiu foi diseñáu pol arquiteutu Ignacio Camarero y el xardín pol paisaxista [[Jorge Villalmanzo]].<ref>C.M.: «[http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Local/20081122/fusion/modernu/rural/C165F2BE-1A64-968D-59E25DCD19E71749 La fusión ente lo moderno y lo rural]», ''[[Diario de Burgos]]'', 22 de payares de 2008.</ref> === Gastronomía === {{VT|Gastronomía de la provincia de Burgos}} Son famoses les [[Phaseolus vulgaris|fabes]] coloraes de Ibeas de Juarros, cultivaes nes riberes del [[ríu Arlanzón|Arlanzón]], coles que se cocina la [[olla podre]], platu típicu burgalés con fabes y productos derivaos de la [[matanza del gochu|matanza]]. == Parque eólicu == [[Parque Eólicu]] «''Los Ausines''» de 48 MW. de potencia instalada y rede soterraña de recoyida d'enerxía a 30 KV., con '''24''' [[aeroxenerador]]es, modelu VESTAS de 2.000 kW. de potencia nominal unitaria, asitiaos nos términos municipales de Ibeas de Juarros y [[Los Ausines]], con rotor tripala de 90 m. de diámetru, sobre torre troncocónica de 80 m d'altor, con tresformador de 2.100 KVA. de potencia unitaria y rellación de tresformamientu 0,69/30 KV. Rede soterraña de Media Tensión a 30 KV. de interconexón de los aeroxeneradores y llinia soterraña a 30 KV con llegaes a la Subestación «Carcedo», afectando a los términos municipales de Ibeas de Juarros, [[Los Ausines]] y [[Carcedo de Burgos]]. Cuenta con un presupuestu de 42.186.026,93 euros. == Ver tamién == * [[Llista de conceyos de Burgos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{commonscat}} * [http://www.ibeasdejuarros.es Conceyu de Ibeas de Juarros] {{Tradubot|Ibeas de Juarros}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 018en0gftbgefc5oahyzpkhjk2n0utn 4379337 4379336 2025-06-25T07:35:07Z XabatuBot 43102 iguo URL 4379337 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Ibeas de Juarros''' ye una llocalidá y un [[conceyu]]<ref>Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] 177</ref> asitiaos na [[provincia de Burgos]], [[Castiella la Vieya]], na comunidá autónoma de [[Castiella y Lleón]] ([[España]]), contorna d'[[Alfoz de Burgos]], partíu xudicial de [[Partíu de Burgos|Burgos]], cabecera del conceyu del so nome. Nel so términu municipal atópense dos llugares declaraos [[Patrimoniu de la Humanidá]] pola [[Unesco]]: el [[Xacimientu d'Atapuerca]] y el [[Camín de Santiago]]. En 2015, na aprobación pola [[Unesco]] de l'ampliación del Camín de Santiago n'España a «[[Caminos de Santiago de Compostela: Camín francés y Caminos del Norte d'España]]», España unvió como documentación un Inventariu Retrospectivu - Elementos Asociaos» (''Retrospective Inventory - Associated Components'') nel que nel nᵘ 1309 figura la llocalidá de Ibeas de Juarros, con un ámbitu d'elementos asociaos.<ref>El ''Retrospective Inventory - Associated Components'', ellaboráu en 2014, puede consultase n'en el sitiu oficial de la UNESCO, na entrada «Routes of Santiago de Compostela: Camín Francés and Routes of Northern Spain», nel apartáu Documentos, nel archivu «Nomination file 669bis» (285 MB), disponible en llinia en: http://whc.unesco.org/es/list/669/documents/. Consultáu'l 31 de xunetu de 2017.</ref> == Datos básicos == * Superficie municipio: 130,27 quilómetros cuadraos. * 1.323 habitantes ([[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]] [[2008]]). == Demografía == Nel [[Censu de la matrícula catastral]] había en Ibeas de Juarros una [[población de derechu]] de 136 habitantes partíos en 38 llares. <center> {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=550|color_12=blue|nome=Ibeas de Juarros|1900|737 |1910|798 |1920|772 |1930|780 |1940|700 |1950|735 |1960|693 |1970|588 |1981|874 |1991|839 |2001|989 |2011|1432 |notes=<small> {{lleenda|#88c2cc|[[Población de derechu]] (1900-1991) o [[población de derechu|población residente]] (2001) según los censos de población del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].<ref>[http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=Ibeas+de+Juarros&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n Datos llograos del INE.]</ref>}} {{lleenda|#115cc3|Población según el [[padrón municipal]] de 2011 del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].}} Ente los censos de 1970 y 1981 la población de Ibeas de Juarros aumentó al incorporar los pueblos de [[Cueva de Juarros]], [[Salgüero de Juarros]] y [[Santa Cruz de Juarros]].</small>}}</center> == Economía llocal == La so población mayoritariamente [[agricultura|agrícola]] dedicar al cultivu de ceberes de secanu y al de les fabes coloraes, cultivaes de forma artesanal ensin emplegar nengún tipu de maquinaria salvu pa la preparación del terrén. == Cultura == === Monumentos === * [[Ilesia de San Martín (Ibeas de Juarros)|Ilesia de San Martín]]. === Xacimientos de la Sierra d'Atapuerca === El principal accesu a los xacimientos ta en Ibeas de Juarros. A principios de los 90 establecer nella l'Aula "[[Emiliano Aguirre Enríquez|Emiliano Aguirre]]", pequeñu muséu nel que se diba recoyendo importante información sobre los xacimientos. En 2009 inauguróse la sede de la Fundación Atapuerca. L'edificiu foi diseñáu pol arquiteutu Ignacio Camarero y el xardín pol paisaxista [[Jorge Villalmanzo]].<ref>C.M.: «[http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Local/20081122/fusion/moderno/rural/C165F2BE-1A64-968D-59E25DCD19E71749 La fusión ente lo moderno y lo rural]», ''[[Diario de Burgos]]'', 22 de payares de 2008.</ref> === Gastronomía === {{VT|Gastronomía de la provincia de Burgos}} Son famoses les [[Phaseolus vulgaris|fabes]] coloraes de Ibeas de Juarros, cultivaes nes riberes del [[ríu Arlanzón|Arlanzón]], coles que se cocina la [[olla podre]], platu típicu burgalés con fabes y productos derivaos de la [[matanza del gochu|matanza]]. == Parque eólicu == [[Parque Eólicu]] «''Los Ausines''» de 48 MW. de potencia instalada y rede soterraña de recoyida d'enerxía a 30 KV., con '''24''' [[aeroxenerador]]es, modelu VESTAS de 2.000 kW. de potencia nominal unitaria, asitiaos nos términos municipales de Ibeas de Juarros y [[Los Ausines]], con rotor tripala de 90 m. de diámetru, sobre torre troncocónica de 80 m d'altor, con tresformador de 2.100 KVA. de potencia unitaria y rellación de tresformamientu 0,69/30 KV. Rede soterraña de Media Tensión a 30 KV. de interconexón de los aeroxeneradores y llinia soterraña a 30 KV con llegaes a la Subestación «Carcedo», afectando a los términos municipales de Ibeas de Juarros, [[Los Ausines]] y [[Carcedo de Burgos]]. Cuenta con un presupuestu de 42.186.026,93 euros. == Ver tamién == * [[Llista de conceyos de Burgos]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{commonscat}} * [http://www.ibeasdejuarros.es Conceyu de Ibeas de Juarros] {{Tradubot|Ibeas de Juarros}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] q0r33tj8hzpf4timkl2o1a85gzgqf5t 0 120312 4379286 4334992 2025-06-25T05:59:36Z YoaR 37624 4379286 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Quintanar de la Sierra}} {{llocalidá}} '''Quintanar de la Sierra''' ye un [[conceyu]] d'[[España]] perteneciente a la [[provincia de Burgos]], na [[comunidá autónoma]] de [[Castiella y Llión]]. Atópase encuadráu dientro de les [[contorna|contornes]] de [[Sierra de la Demanda (contorna)|La Demanda]] y [[contorna de Pinares|Pinares]]. == Toponimia == El términu '''Quintanar''' deriva de la pallabra llatina ''quintana-ae'', que significaba, a nivel bien xeneral, granxa o casa nel campu. El términu '''de la Sierra''' toma como referencia la sierra na que ta asitiáu. Comparte'l topónimu '''Quintanar''' con otros pueblos. En [[La Rioxa (España)|La Rioxa]] ta [[Quintanar de Rioja]], [[pedanía]] de [[Villarta-Quintana]], que tamién tien semeyances n'aspeutos de xeografía física. Y, ensin símiles xeográficos, esisten [[Quintanar del Rey]] na [[provincia de Cuenca]] y [[Quintanar de la Orden]] na [[provincia de Toledo]]. == Símbolos == L'[[escudu (heráldica)|escudu heráldicu]] que representa al conceyu foi aprobáu'l {{fecha|16|7|1987}} col siguiente [[blasón]]: {{Cita|''En campu de plata, y al lladral diestru, árbol de sinople sosteníu de montes del mesmu color: al lladral siniestru carreta natural que pasa la so vara (aimón) pol tueru del árbol. Enriba de la carreta un arcu de sable qu'acovez nel so interior, d'oru, cruz cristiana de sable. Al timbre Corona Real zarrada.''|[[Boletín Oficial de Castiella y Lleón]] nᵘ116 de {{Fecha|24|07|1987}}<ref>{{cita web |url=http://bocyl.jcyl.es/boletines/1987/07/24/pdf/BOCYL-D-24071987-15.pdf|títulu=ORDE de 16 de xunetu de 1987 de la Conseyería de Residencia y Alministración Territorial, pola que s'aprueba l'Escudu Heráldicu Municipal adoptáu pol Conceyu de Quintanar de la Sierra (Burgos).|formatu=pdf |obra=[[Boletín Oficial de Castiella y Lleón]] nᵘ116 de {{Fecha|24|07|1987}}|editor=[[Xunta de Castiella y Lleón]]}}</ref>}} == Xeografía física == La mayor parte del terrén de '''Quintanar''' ta na fastera sur del picu d'El Campu lo que condiciona les carauterístiques de [[xeomorfoloxía]], [[litoloxía]], [[hidrografía]], [[climatoloxía]], [[biota]], [[edafoloxía]], [[glacioloxía]] y allugamientu del nucleu de población ente otros. === Allugamientu === <center> {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" <noinclude> width ="60%" border = 2 align="center" |----- | width ="35%" align="center" | | width ="30%" align="center" | ''Norte:'' [[Neila]] | width ="35%" align="center" | |----- | width ="10%" align="center" | ''Oeste:'' [[Vilviestre del Pinar]] | width ="35%" align="center" | [[Ficheru:Rosa de los vientos.svg|75px]] | width ="30%" align="center" | ''Este:'' [[Regumiel de la Sierra]] |---- | width ="35%" align="center" | | width ="30%" align="center" | ''Sur:'' [[Canicosa de la Sierra]] | width ="35%" align="center" | |}</center> === Xeomorfoloxía === Enclaváu na fastera sur de la [[sierra de Neila]] precedida pola [[Sierra de Demandar|sierra d'Arandio]] y que sigue nos [[Picos d'Urbión]], englobadas toes estes sierres nel [[Sistema Ibéricu]]. En superficie ta constituyíu por una cobertoria de materiales [[mesozoicu|mesozoicos]].<ref>{{cita web |títulu = Quintanar de la Sierra. 316 (21-13). |autor = I. Quintero Amador (ETSIM) & H. Mansilla Izquierdo (ETSIM) & J.Mª Barón (IGME). |allugamientu = MGE. 1:50.000 |añu = 1984 |url = http://info.igme.es/cartografia/datos/magna50/jpg/d3_jpg/Editáu_MAGNA50_316.jpg }}</ref><ref>{{cita web |títulu = Canales de la Sierra. 278 (21-12). |autor = G. Gil Serrano & S. Jiménez Benayas & J.M. Zubieta Freire. IBERGESA. |allugamientu = MGE. 1:50.000 |añu = 1977 |url = http://info.igme.es/cartografia/datos/magna50/jpg/d2_jpg/Editáu_MAGNA50_278.jpg }}</ref> del periodu [[Cretácicu]], serie eocretácico<ref>G. Gil Serrano & S. Jiménez Benayas & J.M. Zubieta Freire. IBERGESA (1977): Canales de la Sierra. 278 (21-12). MGE. 1:50.000.</ref><ref>Llibro homenaxe a D. Daniel Jiménez de Cisneros y Hervás. (2004). Madrid, IGME. ISBN 84-7840-550-0. Páx. 40. [https://books.google.es/books?id=bT1eOisQ7YUC&pg=PA40&lpg=PA40&dq=eocret%C3%A1cico&source=bl&ots=8rmCdC_25-&sig=FUQj8gcadEmGsHDIK2cdlDRefoY&hl=es&sa=X&ei=MkIhVOawLe3Y7AbEm4HoCg&ved=0CCIQ6AEwADgK#v=onepage&q=eocret%C3%A1cico&f=false]</ref> ([[Cretácicu Inferior]]). Esi tipu de suelu tamién predomina nel terrén onde s'asitia'l nucleu de población, pero non asina al este y oeste de tal nucleu que coincide coles zones baxes por onde escurre'l Arlanza y el ríu de Los Gargüelos, onde aprucen terrenes del [[Xurásicu]]. Predominen los suelos de conglomeraos, graves, arenes y magres cubiertos na so mayor parte por monte de [[pinu albar]]. [[Ficheru: neila_lagunas.jpg|thumb|Llaguna de la Cascada]] * '''[[Sierra de Neila]]'''. Ye un conxuntu montascosu qu'exerz de divisoria d'agües; condiciona la climática de los pueblos que tán na so contorna. Tamién área de biodiversidá con traces de simbiotización antrópica.<ref>{{cita web |títulu = El Campu. |autor = Mendiak.bat. |ubicación = |añu=Actualizáu: 2010/05/30. Consultáu: 2014-09-23. |url = http://giroa.blogspot.com.es/search/label/La%20campi%C3%B1a}}</ref> Destaquen les llagunes d'orixe glaciar nel picu El Campu; llagos formaos nunos circos glaciares arrodiaos de picos d'unos 2000 msnm.<ref>M.Cristina Peñalba & Maurice Arnoldo & Joël Guiota & Jean-Claude Duplessyd & Jacques-Louis de Beaulieue (1997): ''Termination of the Last Glaciation in the Iberian Peninsula Inferred from the Pollen Sequence of Quintanar de la Sierra''. Quaternary Research. {{ISSN|0033-5894}}. Volume 48. Nᵘ. Páxs. 205–214.</ref> * '''[[Picos d'Urbión]]'''.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=4039529 |títulu= ''El Karst de la Sierra d'Urbión''.|fechaaccesu= |autor= Y. Sanz Pérez (1993): |obra= |editorial= Geogaceta, Nᵘ15. |issn=0213-683X |páxines=86-89 |ubicación=|idioma=}}</ref> Magar '''Quintanar''' nun partir# con ellos si qu'hai una área de transición que s'enllarga hasta [[Regumiel de la Sierra|Regumiel]]. Destaquen Triguera (1.960 m.) y Muñalba (2.073 m.).<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3026729 |títulu= '' Los bloques aradores de "Llaguna Xelada" (Urbión). Un exemplu singular de solifluxión activa nel Cordal Ibéricu''. |fechaaccesu= |autor= Alipio J. García de Celis & Pablo Arroyo Pérez & Alberto Gandía Fernández (2006): |obra= |editorial= Polígonos: Revista de xeografía, Nᵘ16. |issn=1132-1202 |páxines=119-132 |ubicación=|idioma=}}</ref> * '''El Campu'''. 2.048 m.<ref>G. Gil Serrano & S. Jiménez Benayas & J.M. Zubieta Freire. IBERGESA (1977): Canales de la Sierra. 278 (21-12). MGE. 1:50.000.</ref> (2.049 m. según otros). Ye l'altor máximu.<ref>[https://web.archive.org/web/20141020181309/http://www.elcorrelimos.com/uploads/1/6/5/7/16573158/lagunasdeneila.png Mapa del Campu y Les Llagunes.]</ref> Poles sos carauterístiques orográfiques presenta variaciones respeuto de la redolada quintanaro: ausencia de pinos y d'arboláu tan carauterístico d'esta contorna, predominando l'uz y les praderíes alpines na zona más próxima al cume. Na fastera norte tán les llagunes, abusivamente humanizaes.<ref>[http://www.mendikat.net/monte.php?numbero=1378 Javier Urrutia. Campu]</ref> El periodu d'aridez branizu nesta y otros cumes ye menos enllargáu que nes partes más baxes de la sierra y nel terrén asitiaos al so pie. A ello contribúin les nevaes ivernices, que la so cobertoria enllargar hasta final de la primavera, lo cual trai de resultes un mayor mugor nel suelu y les plantes yerbácees caltiénense fresques. Estos espacios son aparentes p'aprovechamientu ganaderu pos nos pacionales d'altor l'agostadura ye más tardíu.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2768907 |títulu= ''Cambeos recién na llende cimera del monte en Urbión: xestión forestal, ganadería y clima''|fechaaccesu= |autor= García de Celis, A & Arroyo Pérez, P & Gandía Fernández, A. (2008): |obra= |editorial= Zubía. Monográficu. Revista de ciencies. Nᵘ20. Páxs. 97-118 |ubicación=|idioma=}}</ref><ref>{{cita web |url= https://scholar.google.es/citations?view_op=view_citation&hl=en&user=xaiVaoMAAAAJ&citation_for_view=xaiVaoMAAAAJ:KlAtU1dfN6UC |títulu= ''Climatic and human effects on the post-glacial dynamics of Fagus sylvatica L. in NW Iberia''.|fechaaccesu= |autor= C. Muñoz Sobrino & P. Ramil-Rego & L. Gómez-Orellana & J. Ferreiro da Costa & R. A. Díaz Varela (2009):|obra= |editorial= Plant Ecology. {{ISSN|1385-0237}} (print version). {{ISSN|1573-5052}} (electronic version). Volume 203, Nᵘ 2. Páxs. 317-340|ubicación=|idioma=}}</ref> * '''Les Calderes'''. Esta paraxa asitiada a la solana de La Campu hailo aniciáu a lo llargo de millones d'años un ríu qu'hai erosionado les roques que formen el calce.<ref>{{cita web |títulu = Ruta de senderismo: Les Calderes dende Palacios de la Sierra. |autor = Montacedo. |ubicación = |añu=2010-05-10. |url = http://tierrasdeburgos.blogspot.com.es/2010/05/ruta-de-senderismo-les calderes-dende.html}}</ref> * La zona próxima al pueblu ye daqué más llana. Tal zona nel pasáu tendía a ser anubierta nes estaciones que más llovía; tres encauzar el calce del [[ríu Arlanza|Arlanza]] y del [[ríu Zumel|Zumel]] acondicionáronse pa camperes. === Hidrografía === La sierra de Neila exerz de divisoria d'agües. L'aguada norte de tal sierra, el puertu de la Collada, y los [[Picos d'Urbión]] arramen escontra afluentes del [[Ebro]] ([[mar Mediterraneu]]) y l'aguada sur escontra'l [[Duero]] ([[océanu Atlánticu]]). Tolos cursos d'agua de '''Quintanar''' porten agua al Duero al traviés del Arlanza. Pola direición de les fasteres, tales corrientes d'agua baxen pola aguada sur del [[anticlinal]] de la sierra de Neila y pela fastera suroeste de les estribaciones de los [[Picos d'Urbión]]. Los sos ríos son diversos y de calter enchente.<ref>Quintanar de la Sierra. Catalogación. PDF. [http://www.canicosa.info/articulos/casones/Quintanar.pdf]</ref> [[Ficheru:Arlanza 01 by-dpc.jpg|thumb|Nacencia del ríu Arlanza]] * [[Ríu Arlanza]]. Naz en Fonte Sanza, zona llana arrodiada de pinos a 6&nbsp;km del pueblu. {{cita| Les resultancies confirmen la esistencia d'un enclín xeneral al amenorgamientu d'apurras, más marcada a partir de 1980. Dende 1995 prodúcense les aveníes colos caudales más estremos, según el mayor rangu de variación de caudales máximos añales del periodu estudiáu. Nestes condiciones de cambéu y pa promover una planificación racional de los recursos hídricos, ye d'interés el siguimientu d'enclinos y pautes d'apurras y caudales en cuenques forestales de cabecera, yá que constitúin les principales fontes suministradores d'agua. <ref>{{cita web |url= http://digital.csic.es/handle/10261/4743 |títulu= ''El ríu Arlanza en cabecera: evolución recién y enclinos en condiciones de cambéu global''.|fechaaccesu= |autor= Machín Gayarre, Javier & Navas Izquierdo, Ana & Domenech, S. & López-Vicente, Manuel (2005):|obra= |editorial= Cuadiernos d'investigación xeográfica, Nᵘ31. |issn=0211-6820 |páxines=77-95 |ubicación=|idioma=}}</ref>}} * [[Ríu Zumel]]. Pel sur del pueblu escurre esti ríu. Naz en Peña Triguera. Pasa por terrenes de [[Regumiel de la Sierra|Regumiel]], [[Duruelo de la Sierra|Duruelo]], [[Canicosa de la Sierra|Canicosa]] y '''Quintanar'''. Ye'l primer afluente importante del Arlanza. * Ríu Torralba. Baxa dende les tinadas de peña del Picu, cerca de picu Triguera. * Ríu de Los Gargüelos. Naz n'El Campu. * Esisten otros cursos d'agua como regueru Camporredo, regueru de Mataca, fonte texer ente otros, que xeneren cascaes como la del Chorlón.<ref>{{cita web|url= http://estudiosgeol.revistas.csic.es/index.php/estudiosgeol/article/viewArticle/272|títulu= '' Hidrodinámica de los acuíferos cársticos de les Sierres d'Urbión y Neila (Burgos)''.|fechaaccesu= |autor= Sanz Pérez, Y. (1996):|obra= |editorial= Estudios Xeolóxicos, ({{ISSN|0367-0449}} y {{ISSN|1988-3250}}). Vol 52, Nᵘ5-6|ubicación= |idioma= |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20160304195255/http://estudiosgeol.revistas.csic.es/index.php/estudiosgeol/article/viewArticle/272|fechaarchivu= 2016-03-04}}</ref> === Clima === Predomina'l clima continental de monte. Según la clasificación climática de [[Clasificación climática de Köppen|Köppen]], encuadrar na variante Cfb. Les estaciones tán bien marcaes; los iviernos suelen ser fríos con xelaes y nevaes; los branos templáu y secu, nidios y pocu lluviosos; les primaveres y serondes bastante lluviosos. Les precipitaciones partir a lo llargo del añu, amenorgándose pel branu.<ref>[http://es.climate-data.org/location/189038/ Clima: Quintanar de la Sierra]</ref> La oscilación térmica añal ronda los 15&nbsp;°C; la oscilación diaria nos casos más estremos puede degolar 20&nbsp;°C. {{Clima |metric_first=y |single_line=y |llugar= Hontoria del Pinar (temperatures) y Canicosa de la Sierra (precipitaciones) |Xin_MEAN_°C = 2.10 |Feb_MEAN_°C = 3.20 |Mar_MEAN_°C = 5.30 |Abr_MEAN_°C = 7.10 |May_MEAN_°C = 11 |Xun_MEAN_°C = 15.30 |Xnt_MEAN_°C = 18.90 |Ago_MEAN_°C = 18.70 |Set_MEAN_°C = 15 |Och_MEAN_°C = 10.10 |Pay_MEAN_°C = 5.90 |Avi_MEAN_°C = 3.20 |xin_precip_mm = 86.60 |feb_precip_mm = 77.60 |mar_precip_mm = 53.80 |abr_precip_mm = 75.50 |may_precip_mm = 82.60 |xun_precip_mm = 51.60 |xnt_precip_mm = 26.20 |ago_precip_mm = 26.40 |set_precip_mm = 49.70 |och_precip_mm = 79.10 |pay_precip_mm = 85.80 |avi_precip_mm = 107.80 |source = Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación (1967-2003) y de temperatura (1967-2003)|fechaaccesu=}} Les carauterístiques antes descrites son aplicables al nucleu de población y nun correspuenden a tol terrén del conceyu pos, al haber altitúes con una oscilación de más de 800 metros, el tiempu cotidianu varia nunes zones y otres. == Naturaleza == Alcontróse dalguna [[icnita]],<ref>Carlos Martín Escorza (2001): ''Orientación de les buelgues de Dinosaurios na Sierra de Cameros''. Zubía, {{ISSN|0213-4306}}, Nᵘ19. Páx. 147.[http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=264715]</ref> (buelgues de dinosauriu). Apaecen por pueblos próximos como [[Regumiel de la Sierra|Regumiel]], y otros pueblos de [[La Rioxa (España)|La Rioxa]] relativamente próximos. Fechar ente 128 y 114 millones d'años, nun hábitat llacustre. La climática d'aquella dómina favorecía la so esistencia al predominar un clima tropical con abondosa vexetación d'herbales. En '''Quintanar''' nun hai afloramientos de roca en grandes árees; por tanto ye más difícil atopar icnitas al tar cubiertes les roques per tierra. Na actualidá la diversidá d'[[hábitat|hábitats]] y [[biotopu|biotopos]] favorez el desenvolvimientu d'una gran variedá d'especies. Predomina'l monte de [[Pinus sylvestris|pinos]] que tien diverses carauterístiques favorecíes pola distinta altitú; hai delles zones llacustres ente pinos qu'amonten tal diversidá. Per otra parte tán les árees de monte de fueya caducifolia. L'agua tamién xuega un papel importante. La deforestación de delles árees hai gemerado otru tipu d'hábitat. [[Ficheru:Quintanar de la Sierra.jpg|thumb|366x366px|Vista de '''Quintanar de la Sierra''', dende cerca de [[Picos d'Urbión]].]] === Flora === Cubre tola superficie de tierra, ensin que se vean roques serrapatoses. Predomina una estensa masa forestal de [[Pinus sylvestris|pinos]], árbol determinante pol so predominiu. Nes zones más elevaes adquier formes distintes a la forma espigada de los normales pos les condiciones climátiques condicionen el so desenvolvimientu. A los más próximos a los cumes suélense-yos xuntar liquen y mofos nel tueru y les cañes.<ref>{{cita web |url= http://recyt.fecyt.es/index.php/IA/article/view/4780 |títulu= '' Nota de revisión de la investigación dendrocronológica n'España''. |fechaaccesu= |autor= Antelo, A. P. (2008):|obra= |editorial= Forest Systems. {{ISSN|2171-5068}}. y{{ISSN|2171-9845}}. Vol. 3. Nᵘ2. Páxs. 221-235|ubicación=|idioma=}}</ref> <ref>García Álvarez, Salvia & Morla Juaristi, Carlos & Solana Gutierrez, Joaquin & Garcia-Amorena Gomez del Moral, Ignacio (2009): ''Taxonomic differences between Pinus sylvestris and P. uncinata revealed in the stomata and cuticle characters for use in the study of fossil material''. "Review of Palaeobotany and Palynology", {{ISSN|0034-6667}}.v. 155 (n. 1-2). [http://ebookbrowsee.net/inve-mem-2009-64102-pdf-d64962855]</ref> L'área de les frondosas caducifolies, como les [[fagus sylvatica|hayas]] y [[quercus pyrenaica|carbayos]] ye muncho más amenorgáu, llindándose a sitios aveseos y en fasteres y paraxes bien concretes. Nes zones menos accesibles y aveseos desenvuélvense exemplares aisllaos de [[Taxus|texu]] y [[Ilex aquifolium|xardón]]. Los montes de '''Quintanar''' sirvieron{{qué}} por que: {{cita| B.P. Peñalba (1989) demuestra que la colonización de Quercus caducifolios en Quintanar de la Sierra producir escontra 10s 10000 años B.P. y la de 10s Quercus perennifolios unos 1000 años dempués. {{qué}}<ref>Yll, R., & Pérez-Obiol, R. (1992): ''Instalación de los montes deducida a partir del analís polínicu d'un sondéu marín del Delta del Ebro (Tarragona, España)''. Orsis: organismes i sistemes. Orsis. {{ISSN|0213-4039}}. Nᵘ7. Páx. 24. PDF. [http://www.raco.cat/index.php/Orsis/article/view/24248]</ref>}}<ref>Peñalba, M. & Arnold, M. & Guiot, J. & Duplessy, J. C. & De Beaulieu J. (1997): ''Termination of the Last Glaciation in the Iberian Penins la inferred from the pollen seq ence of Quintanar de la Sierra'' en Quat. at Res 48 205.214. Citáu en Moreno Amat, Y. & Gómez Manzaneque, F. & Morales del Molín, C. & Morla Juaristi, C. & Rubiales Jimenez, J.M. & García‐Amorena, I: The past distribution of pinus nigra Arnold in Northern Iberia. Contibution from its macroremains. PDF.</ref> - Nes zones más elevaes d'El Campu nun se cría árbol, y namái se desenvuelven delles plantes arbustivas y/o herbales.<ref>Esther Fuertes Lasala y Estrella Junín (2000): ''Distribución de Sphagnum L. Sect. Cuspidata (Lindb.) Schlieph (Sphagnaceae, Musci) na Península Ibérica''. Botanica Complutenses. {{ISSN|0214-4565}}. Vol 24. Páxs. 113-127.[http://revistas.ucm.es/index.php/BOCM/article/view/7264]</ref> - Nel [[sotobosque]] entemécense plántulas, árboles nuevos, arbustos; tamién se da'l [[felechu]], l'[[uz blancu]] y l'[[uz común]]. - En zones más próximes al pueblu, llanes y nos cumes predominen les herbales aprovechaes como camperes. - Los sitios más húmedos y avesíos son afechos pa diversos tipos de [[Bryophyta sensu stricto|mofu]] guañaos n'árboles, roques, parés y demás. [[Ficheru:Cervus_elaphus_14.jpg|thumb|Cervus elaphus]] ;Cogordes {{ensin referencies|Les [[Fungi|cogordes]] más estendíes son les denominaes nel pueblu “mículas” (''[[Lactarius deliciosus]]''), el “mansarón” (''[[Calocybe gambosa]]''), amanita nes sos diverses especies, [[Amanita muscaria]], y bastantes más: [[Entoloma]], [[Especies de Lactarius|Lactarius]], [[Russula]], [[Armillaria mellea]], ''[[Fistulina hepatica]]'', Lepista nuda, ''[[Lactarius]]'', ''[[Boletus edulis]]'', [[Gymnopilus junonius]], ''[[Panaeolus papilionaceus]]'', ''[[Suillus luteus]]'', ''[[Bovista plumbea]]'', [[Hemimycena lactea]], [[Phellodon niger]], [[Tricholoma|Tricholoma focale]], [[Chroogomphus rutilus]], [[Hypholoma fasciculare]], [[Pholiota|Pholiota pinicola]], ''[[Coprinus comatus]]'', ''[[Lactarius deliciosus]]'', ''[[Pluteus cervinus]]'', ''[[Hemimycena lactea]]'', ''[[Pholiota|Pholiota pinicola]]'', ''[[Russula sardonia]]'', ''[[Suillus luteus]]''.}} === Fauna === Les especies d'animales son bien numberoses pos los diversos niveles d'altitú favorecen diversos biotopos nos que s'alluguen diverses especies dependiendo del sustratu. ;Mamíferos [[Cervus elaphus|venáu común]], [[Capreolus capreolus|corzu]], [[Sus scrofa|xabalín]], [[Vulpes vulpes|foín]], [[Felis silvestris|gatu montés]], [[Martes foina| foina]], [[Meles meles|melandru]], [[Oryctolagus cuniculus|coneyu]], [[Sciurus vulgaris| esguil coloráu]], [[Mustela nivalis|papalba]], [[Erinaceus europaeus|corcuspín común]], [[Eliomys quercinus|llirón]] y otros micromamiferos como aguarones, aguarones d'agua, mures, topos, musarañes, esperteyos y otros. Nel pasáu tamién había osos. Según señálase nel Llibru de la Montería” del sieglu XIV: {{cita| “Los Gargüelos de sobre Quintanar ye bon monte d'osu, et de puercu pel branu, et ye la voceria por cume.”<ref>{{cita web |url= https://books.google.es/books?id=fTGDDzSOkEUC&pg=PA258&dq=quintanar+de+la sierra&hl=es&sa=X&ei=vRIYVJ3AL4mr7AbcvYHABg&ved=0CCwQ6AEwATgK#v=onepage&q=quintanar%20de%20la%20sierra&f=false |títulu= ''Anotaciones al Llibru de la montería del rei Alfonsu XI''.|fechaaccesu= |autor= José A. Valverde (2009): |obra= |editorial= Ediciones Universidá de Salamanca y los autores. ISBN 978-84-7800-324-2. Páx. 258|ubicación=|idioma=}}</ref>}} En 1907, M. Miller describió una nueva subespecie d'esguil común, distribuyida pola Sierra basándose en dellos exemplares prindaos en '''Quintanar de la Sierra'''; denominar “Sciurus vulgaris numantinus”. Nel mesmu llugar, en 1910, Miller va describir la subespecie Ibérica del corzu, Capreolus capreolus canus.<ref>Pablo T. Agirre-Mendi & Carlos Zaldívar Ezquerro (1991): ''Contribución al atles mastozoológico de la comunidá autónoma de La Rioxa''. Zubía, {{ISSN|0213-4306}}. Nᵘ9. Páx. 66. [http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=110249]</ref> ;Aves [[Falco peregrinus|ferre]], [[Falco tinnunculus|peñerina vulgar]], [[Gyps fulvus|utre]], [[Accipiter gentilis|azor]], [[Accipiter nisus|gavilán]], [[Milvus migrans| bilanu negru]], [[Milvus milvus|bilanu real]], [[Bubo bubo|uxu]], [[Tyto alba|curuxa]], [[Strix aluco|cárabo común]], [[Asio otus|uxu chicu]], [[Otus scops|autillo]], [[Athene noctua|miagón]], [[Corvus corax|cuervu]], [[Corvus corone|corneja negra]], [[Pica pica|picaza]], [[Garrulus glandarius|glayu]], [[Pyrrhocorax pyrrhocorax|chova]], [[Ardea cinerea|garza real]], [[Columba oenas|palombu]], [[Cuculus canorus|pecu]], [[Turdus viscivorus|malvís]], [[Turdus merula|torda]], [[Sturnus vulgaris|estornín]], [[Fringilla coelebs|pinzón vulgar]], [[Carduelis carduelis|xilgueru]], [[Erithacus rubecula|raitán]], [[Alcedo atthis|martín pescador]], [[Picus viridis|picarrolincho]], [[Upupa epops|abubilla]] y otros pequeños páxaros como'l [[carboneru común]], el [[colirrojo carbonizu]], el [[cerrica]], la [[calandria común]], el [[ruiseñor común]], el [[picanzu peguizu]], l'[[avión común]], el [[vencejo común]], la [[golondrina]], el [[herrerillo común]], la [[llavandera blanca]], el [[mierlu acuáticu]], el [[ruiseñor]], etc. ;Reptiles [[Lacerta viridis|llagartu verde]], [[Podarcis hispanicus|llagartesa común]], [[Anguis fragilis|escolanciu]], y culiebres de diverses especies. ;Anfibios [[Xaronca perezi|xaronca]], [[Bufo bufo|sapu]], [[Triturus helveticus|tritón]], [[Sacavera sacavera|sacavera]]. ;Inseutos {{ensin referencies|Sobresalen les [[Formicidae|formigues]] y ente elles les comunidaes de [[Formica rufa|formigues coloraes]] llamatives polos formigueros d'arquiteutura complexa na que viven; alluguen comunidaes con cientos de miles de formigues. Tamién son abondosos [[saltapraos]], [[Acrididae|llagostes]], [[santateresa]], [[Musca domestica|mosca doméstica]], [[mosquitu]], [[Gerris lacustris|zapateru]], [[Gyrinidae|girino]], [[Lucanus cervus|vacalloria]].}} ;Arácnidos Los distintos tipos d'[[arañes]] tamién son bien numberosos. == Xestión de la masa forestal == En superficie la esplotación de la vexetación foi esencial pa '''Quintanar'''.. En primer llugar pol usu de les herbales pa la ganadería, actividá que cumplió un papel esencial na economía d'esti pueblu. === Suerte de pinos === La ''"suerte de los pinos"'' ye una manera de xestión de los recursos forestales que se remonta a la [[Edá Media]]. La propiedá del monte foi y ye comunal. Tal propiedá xeneró un costume qu'adquirió categoría de [[derechu consuetudinario]] que consiste no siguiente: cada vecín tien derechu a una suerte de pinos siempres que more nel pueblu y/o demuestre ser descendiente d'habitantes del pueblu y viva mientres unos meses en '''Quintanar'''. Tal suerte concretar en que reciben unos pinos pa cortar cada añu o nel so defectu un dineru equivalente a preciu de mercáu de los pinos correspondientes. Amás d'en '''Quintanar''' esti costume estender a tolos pueblos de la [[contorna de Pinares]] y lleva en vixencia más de 700 años. Remontar a les [[cartes puebles|carta puebla]] destinaes a les poblaciones de la zona pa fomentar el poblamientu y avecindamiento. Afitar por escritu l'añu [[1288]] y confirmóse darréu en [[1342]], en [[1356]], en [[1390]], en [[1409]], y en sieglos posteriores hasta l'actualidá.<ref>Teodoro Bustillo Vicariu (Coord.), Estela Andrés Baños, Oscar Hernando Monía, Celia Marcos Antolín, Enrique Marcos Huerta, Diego Montero Huerta, Lucía Pascual Guevara, Mónica Pascual Guevara, Diana Pascual Rioja, Mary Luz de Pedro Ibáñez: ''Viaxe a tierra de Pinares''. Valladolid: Conseyería de Mediu Ambiente y Ordenación del Territoriu, 1993. ISBN 84-606-1479-4.</ref> Este foi una manera de [[simbiosis|simbiotizar]] a los vecinos del pueblu col monte. Col llogru d'un dineru los habitantes vencéyense ya impliquen nel cuidu del monte; una muestra de tal ye la casi nula esistencia de quemes. == Historia == Bien pocu saber de la prehistoria en toa La Sierra. En '''Quintanar''' en 1931 Vivencio Álvarez Cañes señala l'afayu d'un grabáu paleolíticu que representa un rinoceronte nel abrigu conocíu como Les Ilesies. <ref>Jesús Álvarez-Sanchís & Lluz Cardit (2000): ''Comisión d'Antigüedaes de la Real Academia de la Historia: catálogu y índices''. Madrid: RAHE. Páx. 124. ISBN 84-89521-78-7. [https://books.google.es/books?id=O3tzI_3jpbAC&pg=PA124&lpg=PA124&dq=Carpetilla+de+espediente+sobre+l'afayu+de+un grabáu+paleol%C3%ADtico+que+representa+un rinoceronte+en+l'abrigu conocíu+como+Les Ilesies+(Quintanar+de+la Sierra).&source=bl&ots=RVa7PI0O9I&sig=WpllYoY4VcWIfVLrPvIHFiCEuyc&hl=es&sa=X&ei=IYElVNvDM6W07Qb72oD4AQ&ved=0CCcQ6AEwAQ#v=onepage&q=Carpetilla%20de%20espediente%20sobre%20el%20afayu%20de%20un%20grabáu%20paleol%C3%ADtico%20que%20representa%20un%20rinoceronte%20en%20el%20abrigu%20conocíu%20como%20Les%20Ilesies%20(Quintanar%20de%20la%20Sierra).&f=false]</ref> ;Restos arqueolóxicos * ''[[Xacimientu arqueolóxicu de Cuyacabras|Cuyacabras]]''. Fechar na alta Edá Media. Atopar a unos 3 km del pueblu. Cortil arqueolóxica qu'apaez arrodiáu de pinos y carbayos. {{ensin referencies|Tien 166 tumbes antropomórficas y 13 nichos escavaos nuna superficie predresa.}} Dalgunes d'estes tumbes tán en zones llaterales de les roques, non nel suelu, lo que ye una esceición nesti tipu de necrópolis. Perteneció a una aldea d'esa dómina güei inesistente.<ref>{{cita web |url= http://www.raco.cat/index.php/ActaHistorica/article/view/191018 |títulu= ''-yos sepultures excavades a la roca''. |fechaaccesu= |autor= Jordi Bolòs i Masclans & Montserrat Pagès i Paretas (1982): |obra= |editorial= Acta historica et archaeologica mediaevalia, ISSN electrònic: 2339-9996. ISSN paper: 0212-2960. Nᵘ. Páxs. 59-103|ubicación=|idioma=}}</ref><ref>{{cita web |url= https://books.google.es/books?hl=es&id=y4cb9M07NOYC&dq=cueva+andres&printsec=frontcover&source=web&ots=nX8pMpPl88&sig=kQFDfJVzMaEi8SENffAhQtWnc58&sa=X&oi=book_result&resnum=2&ct=result#v=onepage&q=cueva%20andres&f=false |títulu= ''Xacimientu arqueolóxicu de Cuyacabras: despobláu, ilesia y necrópolis ...''|fechaaccesu= |autor= José I. Padilla (2003):|obra= |editorial= Barcelona: Publicacions de la Universitat de Barcelona. |isbn=84-475-2749-2 |ubicación=|idioma=}}</ref><ref>{{cita web|url= http://www.rutasconhistoria.es/loc/necropolis-medieval-de-quintanar-de-la sierra|títulu= ''Necrópolis medieval de Quintanar de la Sierra''.|fechaaccesu= |autor= |obra= |editorial= rutasconhistoria.es|allugamientu= |idioma= }}</ref><ref>Alberto Monreal Jimeno (1989): ''Eremitorios rupestres altomedievales (l'altu valle del Ebro)''. Deusto: Universidá de Deusto. ISBN 84-748-5113-0</ref>Paez que por diversos motivos la población mover escontra'l '''Quintanar''' actual. {{cita|Los arqueólogos medievales llévennos de la mano nel itinerariu de los enterramientos. Estos pudieron empezar nel estragal de les cases: hasta'l sieglu XII, siquier saber pa Cataluña, hubo costume de soterrar los muertos familiares, sobremanera, neños, delantre de les cases. Pero tamién poles mesmes feches o antes, los muertos pudieron tar arrexuntaos en determináu allugamientu de l'aldega. Les necrópolis de Revenga y Cuyacabras, próximes a Quintanar de la Sierra, nes estribaciones burgaleses de la Sierra d'Urbión, amuesen esa agrupación alredor d'un templu.<ref>{{cita web |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=595372 |títulu= ''Perceición, conceutu y vivencia del espaciu nel Reinu de Castiella'' |fechaaccesu= |autor= José Ángel García de Cortázar y Ruiz d'Aguirre (1990): |obra= |editorial= I Selmana d'Estudios Medievales, Nájera: 6-11 agostu 1990 / coord. por José Ignacio de la Ilesia Duarte, 2001, ISBN 84-95747-00-6. Páx. 254|ubicación=|idioma=}}</ref>}} * Otra necrópolis atópase en [[comuñeru de Revenga|Revenga]].<ref>Josefina Andrio Gonzalo (1989): ''Escavación arqueolóxica nel despobláu medieval de Revenga''. Acta historica et archaeologica mediaevalia. {{ISSN|0212-2960}}. Nᵘ10. Páxs. 283-376. [http://www.raco.cat/index.php/ActaHistorica/article/viewArticle/193659/0]</ref> * ''Cueva Andrés''. Cercanu a Cuyacabras. Fecháu tamién na alta [[Edá Media]]. Apaez talláu un arcu de ferradura. * ''La Cerca''. Capo habitáu nel pasáu, ta arrodiada en dellos sitios por una muralla derruida nel so llau occidental; aprovecharon resaltes predresos y concluyendo nun cortáu. Tal muralla sumió pel llau suroeste; na cortil interior nun s'aprecien estructures pedreses pos los habitáculos construyir de madera. === Edá Media === Na so formación tuvieron de contribuyir los habitantes de los poblaos altomedievales que taben tremaos en zones más fondes del monte, como atestigüen los enterramientos (Cuyacabras, Revenga),<ref>{{cita web |url= http://revistas.usal.es/index.php/0514-7336/article/view/9036 |títulu= '' Enterramientos, memoria social y paisaxe na Alta Edá Media: Propuestes pa un analís de les tumbes escavaes en roca nel centru-oeste de la Península Ibérica''|fechaaccesu= |autor= Martín Viso, I. (2012): |obra= |editorial= Zephyrus: Revista de prehistoria y arqueoloxía, Nᵘ69. |issn=0514-7336 |páxines=165-187 |ubicación=|idioma=}}</ref> qu'adulces fueron sumiendo y na actualidá difícilmente localizables pos munchos habitáculos construyir con madera. Un exemplu de tales poblamientos ye La Cerca. L'usu de la madera pa construyir inda la empleguen dellos grupos de mozos pa construyir los sos locales. Tamién una recién construcción en [[comuñeru de Revenga|Revenga]]. La manera de producción qu'anició estos poblaos sofitó a 2 estamentos privilexaos que yeren la [[nobleza feudal]] y el [[cleru]] de la [[Ilesia católica]] y allos teníen de reconocer como tales amás de paga-yos tributos los sos habitantes. Hasta 1213 foi pueblu de realengu. Dende 1213 hasta 1559 dependiente del Monesteriu de San Pedro d'Arlanza. De 1559 a 1710 foi señoríu solariego. === Historia contemporánea === La reforma provincial del [[sieglu XIX]] plantegó duldes en redol a qué provincia tenía de tar asignáu '''Quintanar''' al igual qu'otros pueblos d'esta contorna.<ref>{{cita web |url= http://www.geosoc.udl.cat/professorat/burgue/CastillaLe%F3n.pdf |títulu= ''La reforma de la división provincial castellanu-lleonesa na revolución lliberal''.|fechaaccesu= |autor= J. Bargueño (1995):|obra= |editorial= Estudios Xeográficos. Añu 56, Nᵘ220 xunetu-setiembre. |issn=0014-1496 |páxines=505 |ubicación=|idioma=}}</ref> El mesmu sieglu carauterizar por una inestabilidá bien intensa nesta zona y por tanto nesti pueblu, pola repercusión de les numberoses guerres civiles que fueron españando a lo llargo de tol sieglu; les [[guerres carlistes]] son les más evidentes.<ref>{{cita web |url= https://books.google.es/books?id=kMPntpWAgWcC&pg=PA96&dq=quintanar+de+la sierra&hl=es&sa=X&ei=ZREYVIPGHonZapr0gbgP&ved=0CEcQ6AEwBg#v=onepage&q=quintanar%20de%20la%20sierra&f=false |títulu= ''Historia del carlismu''|fechaaccesu= |autor= [[Román Oyarzun Oyarzun]]:|obra= |editorial= Valladolid: Editorial Maxtor. 2008. |isbn=84-9761-448-8 |ubicación=|idioma=}}</ref> Nel [[sieglu XX]] la guerra que causó'l derrocamientu de la [[Segunda República Española|Segunda República]] española tamién produció numberosos asesinaos nesti pueblu. == Demografía == La población ta bien avieyada y acusóse el [[éxodu rural]] tamién nos postreros 30 años onde se perdió 1/3 de la población magar la llegada d'inmigrantes de fora d'España; vienen de: [[Marruecos]], [[Bulgaria]], [[Rumanía]], [[Portugal]] y [[Paquistán]]. Esta población ye, nun porcentaxe eleváu, pocu estable y tiende a camudar de residencia en función del mercáu llaboral nel que s'ocupen. Dalgunos d'estos coleutivos sufrieron de forma especial la crisis económica; sicasí la población inmigrante sigue siendo considerable, superando'l 10% de la población. La siguiente tabla amuesa la evolución del so volume d'habitantes a lo llargo de la [[serie estadística]] de más d'un sieglu: <center> {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=610|color_1=Green|color_2=Green|color_3=Green|color_4=Green|color_5=Green|color_6=Green|color_19=blue|nome=Quintanar de la Sierra<ref>{{cita web |url= http://www.ine.es/intercensal/intercensal.do?search=1&cmbTipoBusq=0&textoMunicipio=quintanar+de+la sierra&btnBuscarDenom=Consultar+selecci%F3n |títulu= Alteraciones de los conceyos nos Censos de Población dende 1842. Quintanar de la Sierra|autor=Institutu Nacional d'Estadística (España)|fechaaccesu=3 de setiembre de 2014}}</ref>|1857|1.115|1860|1.114|1877|1.174|1887|1.323|1897|1.386|1900|1.402|1910|1.487|1920|1.657|1930|2.107|1940|2.425|1950|2.919|1960|3.395|1970|2.971|1981|2.417|1991|2.093|1999|2.154|2009|2.100|2013|1.991|notes=<small> {{lleenda|#008000|1857 y 1900: población residente}} {{lleenda|#88c2cc|1910-2009: población residente}} {{lleenda|#115cc3|Población según el [[padrón municipal]] de 2013 del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].}}}}</small> </center> == Alministración == {{Alcaldes_España | Alcalde_1 = Dionisio Santamaria | Partíu_1 = AEI | Alcalde_2 = Julio Víctor Pascual Abad | Partíu_2 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español|link=Partíu Socialista Obreru Español]] [[PSOE]] | Alcalde_3 = Julio Víctor Pascual Abad | Partíu_3 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español|link=Partíu Socialista Obreru Español]] [[PSOE]] | Alcalde_4 = Julio Víctor Pascual Abad | Partíu_4 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español|link=Partíu Socialista Obreru Español]] [[PSOE]] | Alcalde_5 = Isaias Pascual <br/> J. Anastasio Palacios | Partíu_5 = [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|20px|PP|link=Partíu Popular]] [[PP]] | Alcalde_6 = Julio Víctor Pascual Abad | Partíu_6 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español|link=Partíu Socialista Obreru Español]] [[PSOE]] | Alcalde_7 = David de Pedro Pascual | Partíu_7 = [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|20px|PP|link=Partíu Popular]] [[PP]] | Alcalde_8 = David de Pedro Pascual | Partíu_8 = [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|20px|PP|link=Partíu Popular]] [[PP]] | Alcalde_9 = Montserrat Ibáñez Barcina | Partíu_9 = [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|20px|PP|link=Partíu Popular]] [[PP]] | Alcalde_10 = xunu 2015-xunu 2017 Yasmina Lozano Otobalea | Partíu_10 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español|link=Partíu Socialista Obreru Español]] [[PSOE]] | Alcalde_11 = xunu 2017- actualidad Montserrat Ibáñez Barcina | Partíu_11 = [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|20px|PP|link=Partíu Popular]] [[PP]] }} == Economía == L'actividá económica desenvolvíase/desenvuelve en redol a dellos ámbitos: serrerías, fábriques de muebles y pequeños talleres de carpintería, productos cárnicos, ganadería, tresporte per carretera, aprovechamientos forestales, construcción y últimamente el turismu. ;Sector primariu Les actividaes económiques de los habitantes tuvieron encuadraes nesti sector. La esplotación forestal y la ganadería fueron les ocupaciones fundamentales de los vecinos.<ref>{{cita web |url= http://secforestales.org/publicaciones/index.php/congresos/article/view/8155 |títulu= '' La dinamización del mediu forestal na Contorna de Pinares (provincies de Burgos y Soria)''. |fechaaccesu= |autor= García Güemes, C. & García López, J. M. (2009): |obra= |editorial= Congresos Forestales|ubicación=|idioma=}}</ref> L'aprovechamientu de los montes realizar de forma comunal;<ref>{{cita web |url= http://secforestales.org/publicaciones/index.php/congresos/article/view/4077 |títulu= '' Analís de los efeutos nel suelu y na crecedera de los distintos métodos de curtia-rexeneración aplicaos en montes ordenaos de pinu montés en Soria-Burgos''|fechaaccesu= |autor= Crespo, M. C. & Fernánd, A. H. (1997): |obra= |editorial= Congresos Forestales|ubicación=|idioma=}}</ref> xeneró/xenera la base económica. Los llotes de pinos<ref>{{cita web |url= http://secforestales.org/publicaciones/index.php/cuadiernos_secf/issue/view/228 |títulu= ''Incidencia de les" Suertes de pinu" y les ordenaciones de montes na Contorna de Pinares d'Urbión de Soria''. |fechaaccesu= |autor= Santolaya, J. L. (2001): |obra= |editorial= Cuadiernos de la Sociedá Española de Ciencies Forestales, núm. 11 Actes de la III Xunta del Grupu de Trabayu d'Ordenación de Montes. Soria |ubicación=|idioma=}}</ref> –“los matos” pos asina se llamen los llotes- pa los vecinos del pueblu sortéense cada añu dientro del monte y pártese el so productu ente toos, acordies con unes ordenances. Munchos llugares del monte llámense "matu": Mataca, Matacubillo, Mataquita, Mataespesa, El Matu, Matalacasa, Matamuñarre, etc. El monte “La Devesa” con una superficie aproximada de 5500 [[hectárea|hectárees]], ta estremáu en 245 rodales. Los rodales n'edá de curtia final media envalorar en 120 años.<ref>{{cita web |url= http://secforestales.org/publicaciones/index.php/congresos/article/view/4455 |títulu= ''Estudiu de la calidá de la madera en rollu del monte" La Devesa" de Quintanar de la Sierra''.|fechaaccesu= |autor= C. Álvarez Moreno & J.V. Ouver & et al. (1997):|obra= |editorial= En Congresos Forestales |ubicación=|idioma=}}</ref> La ganadería sigue teniendo cierta importancia. L'agricultura muncho menos. Na seronda realícense recoyíes de mículas y fungos. ;Sector secundariu [[Ficheru:Taxus wood.jpg|thumb|Seición d'una caña de [[Taxus|texu]]]] Centrar na industria de la madera. La esplotación forestal ye siguida pola del tresformamientu madereru y les sos industries acomuñaes. {{ensin referencies|Nel sieglu XX refixo la industria forestal y maderero, la crecedera de la población y el cascu urbanu pola medría del valor de la madera. A finales d'esti sieglu había más de 15 empreses que trabayaben con esta materia primo dando puestos de trabayu a más de 200 persones.}} {{ensin referencies|El zarru d'aserraderos tuvo una repercusión bien negativa na economía, principal motor de desenvolvimientu. La decadencia empezó a principios del sieglu XXI. Delles serrerías cerraron por xubilación, y por otres causes diverses: vender poca madera, nun cobrar lo vendío y similar. El paru creció y nun se crearon puestos de trabayu nuevos. Con esta situación llegó l'amenorgamientu de la renta y salarios, lo que repercute en tiendes, chigres y restoranes.}} {{ensin referencies|A finales del sieglu XX xeneróse un área industrial próxima al pueblu.}} ;Sector terciariu {{ensin referencies|- Importantes fueron les remeses de los numberosos emigrantes que fueron a [[Francia]], [[Suiza]], [[Alemaña]] y otros países a mediaos del sieglu XX. Esti pueblu xeneró hasta marinos.}} {{ensin referencies|- Les pequeñes tiendes, chigres y restoranes tuvieron importancia. Tamién oficines de diverses compañíes acomuñaes a la banca y otros sectores.}} {{ensin referencies|- La esistencia d'un centru de salú y 2 centros d'enseñanza tamién xeneró diversos puestos de trabayu.}} {{ensin referencies|- Los servicios centraos nel turismu tuvieron un gran desenvolvimientu nes últimes décades del sieglu XX y a empiezos del XXI, xenerando una nueva fonte d'ingresos.}} {{ensin referencies|- Importante tamién foi'l trabayu n'empreses de camiones, como lóxica evolución de les carretes de sieglu pasaos. Tales empreses tamién sufrieron la repercusión de la cayida de la esplotación forestal al ser los encargaos de tresportar los productos.}} ;Oficios especializaos Les ocupaciones de los sos habitantes tuvieron asociaes al mediu natural circundante. La esplotación del monte yera una actividá prioritaria pos d'él llográbase'l combustible básicu pa regular la temperatura nos meses más fríos. Del monte tamién s'aprovechaba la ganadería nes sos múltiples variantes. Estes dedicaciones han pervivido hasta'l sieglu XX. [[Ficheru:Harz-1.jpg|thumb|]] Tamién se fueron amoldando a cambeos socesivos y xeneráronse nuevos oficios y otres formes d'esplotación del monte. * '''Resinero''' Oficiu rellacionáu col pinar. Trátase de la estraición de la resina del pinu ensin ensugar l'árbol cortando la corteza por que'l pinu “sudara” y asitiábase una chapa por qu'escurriera la resina, que diba parar a un recipiente de folla. Tal actividá desenvolver ente marzu y payares. En marzu faía una canal al cortar en vertical parte del tueru de los árboles. En xunu faía la primer coyida de los recipientes de folla. La última coyida facer en payares. Tola resina guardar en cubes. Les xentes pasar nel monte varios díes recoyendo la resina, viviendo en chabolos. * '''Peguero''' Amás de la tradicional esplotación de la madera del pinu tamién se sacaron otros productos d'esti árbol. Por casu al estrayer los toconos de pinos amás de facilitar l'enraigono de la piña y la nacencia de nuevos árboles estrayíense otros productos. El primeru son les tees, pequeñes lascas de madera con un altu concentráu de [[resina]]. Les tees pueden utilizase pa prender el fueu nes cocines económiques. Si les tees son convenientemente trataes llógrase'l pez. El procedimientu consiste na cocción de les tees estrayíes de los toconos. El pez usar pa botes y pelleyos de vinu y como pegamento p'ayudar a xunir tablillas en quebres de güesos nos animales. Esti productu yera importante pos sirvía pa impermiabilizar la madera de los barcos.<ref>La nuesa historia: Fornos de pez. [http://www.ayuntamientoquintanarsierra.com/cultura/historia.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304133032/http://www.ayuntamientoquintanarsierra.com/cultura/historia.html |date=2016-03-04 }}</ref> Nel [[sieglu XVIII]] la esplotación de cachos residuales de los pinos xeneró la fabricación de pez casi a manera industrial al traviés de la Real Fábrica de Betumes pola esplotación de les tees resineras. [[Ficheru:Resin with insect (aka).jpg|thumb|]] El mapa de fornos del monte foi bien abondosu. Unu de los postreros ye'l fornu de Mataca. Apocayá los últimos pegueros de Quintanar remembraron el procedimientu pal llogru de tal productu.<ref>B. Antón: ''El pez derruempe los mares''. 23 de mayu de 2013[http://www.diariodeburgos.es/noticia/Z0EE84440-C22C-Y49B-5A08C18Y5BCD5978/20130523/pexe/derruempe/mares]</ref> * '''La carretería''' Nel sieglu XV otra ocupación importante foi'l tresporte per mediu de carros tiraos por bóvidos; taben encuadraos na Cabaña Real de Carreteros qu'esistió hasta finales del [[sieglu XIX]]; foi otru oficiu bastante común, cuantimás el tresporte de llana y madera, rellacionáu cola ganadería y a la esplotación forestal. '''Quintanar''' formó parte de la Xunta y Hermandá de Carreteros apurriendo una cantidá de carretes a esta asociación comercial y de tresporte. == Servicios públicos == ;Sanidá L'atención primaria y urxencies atender nel Centru de Salú que ta nel centru del pueblu. ;Educación * Colexu d'Educación Infantil y Primaria de la Veracruz. * IES “Tierra d'Alvargonzález”. * Biblioteca Pública Municipal.<ref>{{cita web |url=http://www.quintanardelasierra.es/turismu-y-ocio/biblioteques |títulu=Biblioteca Pública Municipal de Quintanar de la Sierra |fechaaccesu= |autor=: |obra= |editorial= |ubicación= |idioma= }}</ref> == Tresporte y comunicaciones == Crucie de caminos na carretera autonómica [[CL-117]] de [[Salas de los Infantes]] a [[Abeyar]]: * Provincial [[BU-V-8227]] a [[Canicosa de la Sierra]] rematando en [[Navaleno]] ([[N-234]]). * Autonómica [[BU-822]] a [[Neila]], travesando'l puertu de '''[[El Collado]]''' (1.400&nbsp;m). == Estructura urbana == El nucleu de población tien una forma bien allargada que coincide col cursu del Arlanza anque a distintu altor. El ríu xeneró una zona llana pero'l pueblu atopar nun puexu qu'evita hinchentes. La parte más antigua paez ser el nucleu próximu a la ilesia onde tamién taba un pequeñu campusantu. Entendía parte del barriu de La Cacera. Dende esta zona escontra El Cuetu, estiéndese otra parte del antiguu pueblu, que siguía escontra Trascastillo, nome qu'alude a dalguna fortificación güei inesistente. Según siguió aumentando la población añadiéronse nueves construcciones y nuevos barrios. Los primeres paez que fueron escontra La Plaza, el Frontón, Las Rozas y El Cuetu. Estremar nos siguientes barrios: El Cerro, La Iglesia, La Cacera, La Plaza, La Roza, La Sequería, La Fuente, Las Casas Baratas y Juventus. ;Arquiteutura popular Les cases son muestra d'arquiteutura serrana. Tán pensaes atendiendo al clima y al trabayu. Les ventanes yeren pequeñes p'aisllales del clima fríu. Les viviendes más antigües yeren de planta baxa y taben construyíos con madera, de les cualos non queda nenguna. Les construcciones de piedra esistentes na actualidá pertenecen a la edá moderno y contemporáneo siendo rares les anteriores al sieglu XVIII. La cocina yera unu de los elementos más importantes de la casa. De forma cuadrada, con parés de daqué más de 2 metros d'altor. Dende estes parés, va alzándose en forma de conu la chimenea, que'l so vértiz abrir al esterior pa la ventilación, salir el fumu y dexar entrar la lluz. Esti tipu de cocina ye como si fuera l'interior d'una campana. Les parés taben construyíes con materiales que reteníen el calor, como los adobes y la folla. La forma cónica que xeneraba la chimenea construyir con diversos materiales que nun amburaren, entretejidos y xuníos con folla. El fueu faía sobre un llar que solía tar al llau d'una paré y tamién podía tar nel centru pos asina dexaba una mayor distribución del calor lo cual yera bien importante pa curar la matanza. Con frecuencia teníen planta baxa onde taben los animales. Al esterior yeren carauterístiques les chimenees cóniques sobresaliendo más de 1 m. sobre'l teyáu. El remate de les chimenees tenía formes distintes; taben construyíes con folla y diversos materiales. Hai viviendes y chimenees d'esti tipu anque cada vez menos. Dende principios de sieglu XX empezar a instalar les denominaes "cocines económiques" que la so estructura yera de fierro que yera onde s'encender el fueu. Entá permanecen y son usaes pel hibiernu.<ref>Delfín de Miguel de Pedro: Historia de Quintanar de la Sierra y más. Remite a: Historia de Quintanar por Pedro Gil Abad. [http://quintanardelasierra.tripod.com/historia%20de%20quintanar.htm]</ref> == Patrimoniu históricu-artísticu == - La ilesia. Construyida nel sieglu XVII, d'estilu neoclásicu. Ta edificada sobre otra ilesia más antigua a la cual pertenecen les tumbes na roca qu'hai debaxo y a los llaos de l'actual. El retablu principal ye del s. XVIII y los llaterales son del s. XVII. Dedicada al patrón de los conductores, [[Cristóbal de Licia|patrón]] que la [[Ilesia católica]] nun reconoz como [[santu]]. - El Conceyu foi construyíu en 1913, siendo alcalde Pedro Gil Domingo. L'edificiu principal ye de doble planta. La planta baxa tien 3 arcos que dan accesu a una portalada. Adosáu a esti edificiu hai un gran salón-teatru con un artísticu escenariu utilizáu pa diversos actos. Delantre del Conceyu ta la plaza. - Al pie de los edificios descritos tópase'l frontón municipal descubiertu. - A finales del sieglu XX construyó otru frontón cubiertu pal xuegu de pelota, xuegu bien enraigonáu nesta contorna. == Cultura == === Actividaes culturales === Hai actividaes entamaes por asociaciones: Asociación Sierra Alternativa, Real Cabaña de Carreteros, Asociación de xubilaos “San Cristóbal”, Asociación de pelota, Escuela de fútbol, diverses asociaciones de moces, peñes, etc. === Vocabulariu === Na Sierra desenvolvióse un vocabulariu o significáu de delles pallabres propiu d'estes tierres. Los exemplos son numberosos. Como toles pallabres non pueden ponese ende van dalgunes: Acharranchar, cuarterilla, chiculimiendres, beceñero, cabizcorniau, carchear, carchón, pinchicharra, aimá, chachavi, arremostricón, coscurra, garia, etc.. Otres pallabres pueden paecer d'esta contorna pero son más xenerales casu de les referíes a asuntos que tienen que ver cola ganadería, la matanza y coses similares. Lo qu'asocede que al dir sumiendo la manera de producción que les anició van sumiendo estes pallabres.<ref>{{cita web |url = http://www.vallenajerilla.com/berceo/pregueru/dialeutoriojanobrievayurbion.htm |títulu = ''Traces fóniques del dialeutu altu rioxanu nos valles de Canales, del Brieva y del Urbión''. |fechaaccesu = |autor = José María Pastor Blanco (1998): |obra = |editorial = Berceo. Nᵘ134. |issn = 0210-8550 |páxines = 21-37 |ubicación = |idioma = }}</ref> === Fiestes y eventos === '''Quintanar de la Sierra''' tien dos fiestes patronales: [[Nª Sª de les Candeles]], que se celebra'l 2 de febreru, y [[Cristóbal de Licia|San Cristóbal]] (patrón de los conductores), que se celebra'l 10 de xunetu. Son conocíes nes llocalidaes próximes al conceyu pol bon recibimientu que se fai a los turistes y l'allegría de los vecinos. L'últimu sábadu de mayu tien llugar la popular romería de Revenga, celebrada nel [[Comuñeru de Revenga]] (integráu polos conceyos de '''Quintanar de la Sierra''', [[Regumiel de la Sierra]] y [[Canicosa de la Sierra]]). El 15 d'agostu celebra la romería de "La Virxe" nel prau de la Guía, faciéndose misa na ermita del mesmu nome. === Quintanar na lliteratura === * [[Pio Baroja]]. ''L'escuadrón del Brigante''. Pertenez a ''Memories d'un home d'aición'', basada n'Eugenio d'Avinareta que vivió nel [[País Vascu]] na dómina de la [[Primer Guerra Carlista]]. ''L'escuadrón del Brigante'' desenvolver nes contornes d'esta sierra, los [[Picos d'Urbión]] y munchos de los pueblos, ente ellos ''Quintanar''. * [[Rafael Alberti]] dedicó-y los siguientes versos: ''De Salas de los Infantes a '''Quintanar de la Sierra''': Pola espesura, el mio amor, perdióse-y una cabra y va llorando'l pastor. - ¡El mio mastín, el mio dulce galga! Matar los venaos nel monte. Pel monte, los mios güeyos, sola, la mio cabra. <ref>Rafael Alberti (1925): ''L'amante''. Pamplona: Editorial Lleer-y. 2012. ISBN 978-84-15614-22-7. [https://books.google.es/books?id=do92L1Y3m4MC&pg=PT3&dq=quintanar+de+la sierra&hl=es&sa=X&ei=txQYVJGHDfDA7AaojYDABQ&ved=0CE0Q6AEwBzgK#v=onepage&q=quintanar%20de%20la%20sierra&f=false]</ref> * [[Gerardo Diego]] tamién, en ''Soria'': La nieve, neños, la nieve baxa la nieve, por Quintanar de la Sierra danzando vien. Yá nieva la nieve nuevo sobre la nieve. Yá mide más d'una vara poles parés. == Gastronomía == Un platu típicu ye la [[caldereta]] y l'[[ayu arrieru]] que solíen comer los que trabayaben nel caltenimientu y curiáu de los montes. Otros productos son los [[embutíos]] caseros y les cecines d'animales domésticos y tamién de xabalín, corzu y venado. == Deportes == * Frontón municipal descubiertu. Nel centru del pueblu. * Frontón '''Pascual II'''.<ref>{{cita web |url= https://www.asegarce.com/es/frontones/pascual-370.html|títulu= Pascual II. |fechaaccesu= |autor=cdquintanar|obra= |editorial= |ubicación=|idioma=}}</ref> , n'honor d'Isaías Pascual, pelotari de '''Quintanar ''' nos años 60 del sieglu XX. Naquella década, '''Quintanar ''' (y otros pueblos de la [[contorna de Pinares]]) yera un pebidal de pelotaris. Al pie de los Pascual, taben: ''"El Zurdu"'', ''"El Toñi"'', etc. Esti frontón ye cubiertu pal xuegu de pelota. Tamién s'utiliza pa otres actividaes cuando ye necesariu. * Campu de fútbol “El Henar”. Nél xuega'l C.D. Quintanar de la Sierra<ref>{{cita web |url= http://www.cdquintanar.com/?id_pag=81|títulu= C.D. Quintanar de la Sierra'. |fechaaccesu= |autor=cdquintanar|obra= |editorial= |ubicación=|idioma=}}</ref> y otros equipos. == Persones destacaes == * Isaías Pascual, '''Pascual II'''. Foi un pelotari de '''Quintanar ''', que da nome al frontón cubiertu del pueblu. La so familia tenía tradición de pelotaris; el so tíu "Quico" (Pascual I), el so hermanu "Juani" (Pascual III), el so primu Julián (Pascual IV). En 1958 quedó campeón del mundu en [[Biarritz]] (Francia). Darréu, dir a [[Eibar]] ([[Guipúzcoa]]), onde xugó como profesional; siempres venía al so pueblu a xugar nes fiestes de xunetu, acompañáu de los meyores pelotaris del momentu. Cuando se retiró, volvió a '''Quintanar ''', onde pasó los sos últimos años. * [[Gonzalo Martínez Díez]], clérigu y medievalista español. * [[José Luis Mediavilla]], psiquiatra y escritor. * Raimundo Blanco Camarero -"Rai"-, (pelotari).<ref>{{cita web |url= http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/bilatu/Raimundo%20Blanco%20Camarero/0/ |títulu= Raimundo Blanco Camarero |fechaaccesu= |autor= Bernardo Estornés Lasa Fondoa:|obra= |editorial= Auñamendi Eusko Entziklopedia|ubicación=|idioma=}}</ref> * [[Conrado Blancu Plaza]], poeta y empresariu teatral español. * Ernesto Sanz y Sanz, químicu, direutor de colexu, profesor y benefactor. Tien dedicada una cai nel pueblu.<ref>{{cita web |url= http://es.geoview.info/calle_ernesto_sanz_sanz,199222789w |títulu= Calle Ernesto Sanz y Sanz |fechaaccesu= |autor= geoview.info |obra= |editorial= |ubicación=|idioma=}}</ref> * Sergio Hernando, cocineru ganador del campeonatu de La Rioxa nel III Memorial Diego Carasa.<ref>{{cita web |url= http://www.lariojacapital.com/noticias/108-Sergio_Hernando_restaurante_Cueva_Dona_Isabela_gana_III_Memorial_lsquoDiego_Carasarsquo|títulu= Sergio Hernando, del restorán 'La Cueva de Doña Isabela', gana'l III Memorial 'Diego Carasa'.|fechaaccesu= |autor= La Rioxa Capital. Ricamesa. Santo Domingo de la Calzada. 28-02-2011|obra= |editorial= La Rioxa capital.|ubicación=|idioma=}}</ref> * Pedro Gil Abad, escritor y cronista de la Villa. * Humberto Abad, escultor.<ref>{{cita web |url=http://www.paginabierta.com/arte_escultura/humberto_abá_01.htm|títulu= Humberto Abad |fechaaccesu= |autor= páxina abierta - arte, artesanía:|obra= |editorial= |ubicación=|idioma=}}</ref> == Ver tamién == {{cat persones}} == Bibliografía == * Gil Abad, Pedro. ''Quintanar de la Sierra, un pueblu burgalés de la contorna de pinares''. 2ª ed. Burgos: Diputación Provincial, 1986 == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 75etokdwvcjde1gji9z9fre9lecnl6u 0 120318 4379263 4369695 2025-06-24T21:11:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: Miguel Camareru => Miguel Camarero 4379263 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Rabanera del Pinar''' ye un [[conceyu]] asitiáu na [[provincia de Burgos]],<ref>Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] 302</ref>[[comunidá autónoma]] de [[Castiella y Llión]] ([[España]]). Forma parte de la subcomarca de [[Contorna de Pinares|Pinares]] y de la contorna de [[Sierra de la Demanda (contorna)|La Demanda]]. Pa l'alministración de Xusticia, Rabanera pertenez al partíu xudicial de [[Partíu de Salas de los Infantes|Salas de los Infantes]]. El pueblu que da nome al conceyu llamóse Ravaneira<ref>''Documentación del Monesteriu de Santu Domingu de Silos''. Burgos: Garrido Garrido, 1988</ref> (o Ravenaria, según trascripción de [[Marius Férotin]])<ref>''Recueil de chartes de l'abbaye de Silos''. París, 1897</ref> a finales del sieglu XI. Darréu, mientres tol restu de medievu, llamóse ''Ravanera'' o ''Rauanera''. Mientres la Edá Moderna, el pueblu conocióse como Rabanera de la Sierra hasta mediaos del sieglu XIX, magar un documentu de 1733 yá lo denominaba Rabanera del Pinar. Según dalgún autor, Julián Aydillo San Martín, Rabanera significa ''"molín del ríu"''.<ref>AYDILLO SAN MARTÍN, Julián: ''Pueblos y apellíos d'España: diccionariu etimolóxicu''. Alicante: Club Universitariu, 2006, p. 261. Nesti sentíu, nel de venceyar el nome Rabanera con ríu, hai que dicir que La Ravanera ye un ríu de Cataluña.</ref> Los naturales de la llocalidá llámense rabanerenses y se motejan atampados, por disponer el términu de Rabanera de [[turbera|turberes]] (o tremedales).<ref>"Curtiu aproximamientu a la conocencia de les agües soterrañes nel términu de Rabanera del Pinar". En: ''El Campanariu'', nᵘ 8 (2005), p. 34</ref> == Símbolos == En 1998, por resolución de 23 de xunetu de 1998, de la [[Diputación Provincial de Burgos]], aprobóse l'escudu heráldicu municipal de Rabanera del Pinar. La so descripción ye la siguiente: ''"Escudu partíu. Primero: Armes de Castiella. Segundu: Sobre oro, pinu de sinople, terrazado. Entado en punta de plata y trés rabanitos al so color. Al timbre, corona real"''.<ref>''Boletín Oficial del Estáu'', 15 d'agostu de 1998, páxs. 28080-28081</ref> == Xeografía == === Contorna === La llocalidá atópase na cercanía de [[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos]], del monesteriu del mesmu nome y de [[La Sienda de los Moros]], y de [[San Pedro de Arlanza]] y del [[Arte románico de la Sierra de la Demanda]]. Nun radiu inferior a 60 km tamién s'atopen otros curiosos como [[Caleruega]], [[Covarrubias]], [[Ermita de Santa María (Quintanilla de las Viñas)|Santa María de les Viñes]] (pasu del Camín de San Olav), [[Clunia]], el xacimientu de Ciella y la so aula arqueolóxica ([[Valdeande]]), [[Peñaranda de Duero]], la ruta de los eremitorios y necrópolis medievales serranes, el cañón de Ríu Llobos, los [[La Yecla y los Sabinares del Arlanza|Sabinares de Arlanza]], el [[Güelga de Fuentepeña]] de [[Fexines]], les llagunes de Neila y Urbión, les reserves de Demanda, Urbión y Cameros, la [[Monumentu Natural de la Fuentona|Fuentona de Muriel]], la Fonte Sanza, la nacencia del ríu Pedroso, [[Icnitas de Burgos y Soria]], el Parque de Pinu a Pinu (Revenga), l'ecomuséu de les Lloberes ([[Caleruega]]), el [[Muséu d'Antigüedaes La Gamella]], el Parque Micológico de Pinar Grande, el Mirador de La Torca ([[Espeja de San Marcelino]]), el pinu de Fonte'l Raigañu ([[Hontoria del Pinar]]) o'l Carbayu de Cirjuana ([[Cantalucia]]), el cascu urbanu de [[San Leonardo de Yagüe|San Leonardo]] col [[castiellu del Abaluartado]], el Centru d'Interpretación de Necrópolis del Altu Arlanza de [[Palacios de la Sierra]], les cases d'indianos ([[Cidones]]), el balneariu d'agües mineru-melecinales sulfuroses d'El Salobral de [[Vinuesa]], el dolmen de [[Cubillejo de Lara]] y el patrimoniu de [[Coruña del Conde]]. En [[Salas de los Infantes]], [[Castrillo de la Reina]], [[Moncalvillo]], [[Palacios de la Sierra]], [[Vilviestre del Pinar]], [[Quintanar de la Sierra]], [[Regumiel de la Sierra]], [[Canicosa de la Sierra]], [[Cabezón de la Sierra]] y [[La Gallega (Burgos)|La Gallega]] concéntrase'l mayor conxuntu de poblaos, necrópolis y eremitorios altomedievales d'Europa, fechaos en plenu sieglu X. El eremitorio de Cueva Andrés ye consideráu como un exemplu antolóxicu del arte altomedieval español,<ref>http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20110222/centru/interpretacion/necropolis/abrira/primavera/Y8C5Y936-DE5C-482D-66D5048BE8C0Y17C</ref> col cenobiu rupestre de La Cerca y les necrópolis de Palacios de la Sierra y del comuñeru de Revenga.<ref>''Sierra de la Demanda (Burgos), 1ª parte''. Madrid: Infoagro.</ref> Rabanera del Pinar apaez en rutes turístiques por ser un pueblu pintorescu y d'interés turísticu.<ref>''Rutes cerca de Navas'' [recursu electrónicu]. Navas del Pinar: Germán Yagüe, 2010, http://www.navasdelpinar.com/turismo/rutes/</ref> Rabanera ta asitiada nun estremu del Cañón de Ríu Llobos, un enclave onde'l ser humanu "tesciende", según afirma Juan Ignacio Cuesta Millán nel so llibru ''Llugares de poder: los enclaves onde l'home tesciende'' (2003).<ref>CUESTA MILLÁN, Juan Ignacio. ''Llugares de poder: los enclaves onde l'home tesciende''. Madrid: Nowtilus, 2003, p. 250</ref> <div style="position:relative; width:360px;"> [[Ficheru:Blank map.svg|300px|left|Llugares próximos.]] {{Etiqueta imaxe|x=0.5|y=0.5|escala=300|testu=[[Ficheru:Map pointer black.svg|20px|Rabanera del Pinar; 148 habitantes (2008)]]<small>'''Rabanera del Pinar'''</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.3|y=0.3|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Salas de los Infantes; 2.132 habitantes (2008)]]<small>[[Salas de los Infantes]] 21,4 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.35|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Fexines; 180 habitantes (2008)]]<small>[[Fexines]] 17,5 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.2|y=0.4|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Santu Domingu de Silos; 212 habitantes (2008)]]<small>[[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos.]] 30,3 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.8|y=0.75|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Ucero y ermita de San Bartolomé; 93 habitantes (2008)]]<small>[[Ucero]] y ermita de San Bartolomé 44,7 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.22|y=0.7|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Clunia; 0 habitantes (2008)]]<small>Ciudá romana de [[Clunia]] 29,6 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.8|y=0.25|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Parque Natural de Laguna Glaciares de Neila; 0 habitantes (2008)]]<small>Parque Natural de Laguna Glaciares de [[Neila]] 56 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.85|y=0.65|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|La Fuentona; 0 habitantes (2008)]]<small>[[La Fuentona]] 50,7 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.99|y=0.45|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Numancia; 0 habitantes (2008)]]<small>[[Numancia]] 84,9 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.05|y=0.35|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Lerma; 0 habitantes (2008)]]<small>[[Lerma (Burgos)|Lerma]] 61,5 km</small>}} </div> Dende 2010, l'árbol fósil de Matalaguna, en [[Castrillo de la Reina]] (a 17 km de Rabanera), ta protexíu y ye visitable.<ref>PÉREZ, Jorge L. "El conceyu habilita l'árbol fósil de la paraxa Matalaguna pa visites". En: ''La Voz de Pinares'', 14 de xineru de 2010, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=6295 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130816080239/http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=6295 |date=2013-08-16 }}</ref> Rabanera ta a pocu más de 20 km del escobiu de [[Pasiellu de Fonte Barda]], ente [[Arauzo de Miel]] y [[Doña Santos]].<ref>Prieto Gallego, Javier. "El pasiellu de Fonte Barda". En: ''Norte de Castiella'', 2 de mayu de 2008, http://www.nortecastilla.es/20080502/vida/pasillo-fonte-barda-20080502.html</ref> Otru llugar espectacular ye la [[Cascada del Chorrón]], en [[Neila]]. Cerca de Rabanera, n'[[Aldea del Pinar]], atópase una llaguna llena de lleenda, el Pozu Airón.<ref>Herrero, Miguel. "El pozu Airón". En: ''Estudios xeográficos'', nᵘ 4 (1941), páxs. 567-573; Álvarez de Eulate, José María. ''Hontoria del Pinar y les sos aldegues: historia, economía y tradiciones''. Burgos: Diputación Provincial, 2002, p. 79</ref> L'aguada Norte de la Peña Carazo, pocu más d'una ventena de quilómetros de Rabanera, cuenta con una magnífica y singular tejeda, de gran valor yá que s'atopa bien alloñada de la so zona de distribución tradicional. Otros curiosos son la villa romana de Santervás del Burgo o La Hoz d'Orellares o de Edigo. La Sierra de la Demanda ufierta curiosos nel ámbitu del turismu industrial: pezgueras de [[Vilviestre del Pinar]],<ref>"Alicar una parte del pasáu". En: ''Diario de Burgos'', 5 d'agostu de 2010, http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20100805/alicar/parte/pasáu/3F18C1D4-B46C-1F79-CB40A776958A6BB1</ref> ferrerías de [[Barbadillo de Herreros]] y la so redolada,<ref>GONZÁLEZ BUENO, Marta. ''Ferrerías de la Sierra de la Demanda Burgalesa''. Burgos: Diputación Provincial, 1997</ref> Muséu Etnográficu de [[Talveila]] y otros munchos curiosos,<ref>''Mapa del macizu ibéricu''. Quintanar de la Sierra: Eufrasio Camareru María, 1991</ref> etc. Los eventos que tienen llugar na redolada, entamaos per meses, son: Xineru: Fiesta de los Xefes ([[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos]]). Febreru: Candeles (2 de febreru), Feries de Viñar (Abeyar), Marzas (28 de febreru). Marzu: La Carrera, representación de la [[Pasión de Cristu]] ([[Alcoba de la Torre]]). Abril: Zrezales en flor ([[Covarrubias]]). Mayu: Llevantamientu o pingada del pinu-mayu (na mayoría de llocalidaes), Rallysprint Navaleno-Canicosa, Feria de San Miguelito, d'artesanía y productos ecolóxicos ([[Abioncillo de Calatañazor]]), Xornaes del Carboneru ([[Quintanalara]]), Xornada d'Ilesies Abiertes y Feria del Pinchu Gastronómicu de Lara de l'Asociación pal Desenvolvimientu de Tierra de Lara, Descensu del Ríu Arlanza ([[Hortigüela]]-[[Covarrubias]]) (finales de mayu o entamos de xunu),<ref>ANTÓN, Belén. "De Hortigüela a Covarrubias al traviés de la Historia y les agües del ríu Arlanza". En: ''Sierra de la Demanda, revista de desenvolvimientu rural'', nᵘ 37 (2011), p. 22</ref> Feria del Pinchu, Festival Xuvenil de Teatru Grecollatín de [[Clunia]], Cola Cicloturista La Histórica ([[Abeyar]]). Xunu: Mercáu Medieval de Salas de los Infantes, Cronoescalada BTT Amachin - Vertical - Brada ([[Moncalvillo]]). Julio: Fiesta de la Cereza ([[Covarrubias]]), Festival de Música Antigua de Salas de los Infantes, Xornada de Recuperación de Tradiciones de Neila, Alcuentru del Traxe Serrano, [[Demandafolk]] de Tolbaños de riba (finales de xunetu). Agostu: Amuesa Alimentaria d'Abeyar, Festival d'Ópera y Zarzuela del Cañón del Ríu Llobos ([[Hontoria del Pinar]]), Representación de los Siete Infantes de Lara ([[Castrillo de la Reina]]). Setiembre: Cola cicloturista Amachimbrada ([[Moncalvillo]]), [[Mediu Maratón Hontoria del Pinar-Cañón del Ríu Llobos]] ([[Hontoria del Pinar]]), [[Xornaes Internacionales sobre Paleontoloxía de Dinosaurios]] (Salas de los Infantes), Romería de Santa Lucía ([[Fexines]]), Tornéu de Golf Fundación Dinosaurios ([[Salas de los Infantes]]), Triatlón d'[[Abeyar]], Tornéu d'Axedrez ([[Salas de los Infantes]]). Ochobre: Xornaes de Micoloxía y Naturaleza (San Leonardo), Iberfoexpo (Comuñeru de Revenga), Enduro de Resistencia (San Leonardo). Payares: Xornaes Micológicas (Salas de los Infantes). Avientu: Feria de la Economía Rural ([[Salas de los Infantes]]), San Silvestre 'Ciudá de [[Salas de los Infantes]]', San Silvestre Popular ([[San Leonardo]]). La rellación de [[Turismu na Sierra de Demandar|recursos turísticos de la contorna]] ye bien llarga. === Descripción === El términu municipal cuenta namái con un nucleu de población, Rabanera del Pinar. Ye unu de los 1515 nucleos de población de la provincia de Burgos. La llocalidá, asitiada nuna vallina, a 76&nbsp;km de la ciudá de [[Burgos]], ta constituyida por dos barrios, Zorrera y Rendajal, dixebraos pel ríu Laisa o Rabanera. ''"Gocia de bona ventilación"'', según el diccionariu xeográficu de Pascual Madoz. El barriu de Zorrera, a la izquierda del ríu Rabanera, ye'l menor de los dos y nél ta asitiada la casa consistorial y la ilesia parroquial. El barriu de Rendajal estiéndese a la derecha del ríu y ta formáu por pequeñes barriaes (Cantarranas, Cerrillo y Palombar). El términu municipal tien un mínimu de venticinco valles, que s'atopen reflexaos na so toponimia menor con nomes que contienen les pallabres val y vallina. En 1826, [[Sebastián Miñano]] dicía sobre la xente d'esta tierra: ''"... reservaos, valientes, bien reflexivos... senciellos nes costumes... ensin arrodios y ensin doblez. Son corteses pero con nobleza y ensin afectación"''.<ref>MIÑANO, Sebastián. ''Diccionariu xeográficu y estadísticu d'España y Portugal'', 1826, v. 2, p. 195</ref> Gran parte del caserío ta formáu por edificios de piedra arenisca, munchos d'ellos remozados y rehabilitaos. En 2001, Rabanera llogró'l Premiu Provincial de Caltenimientu del Patrimoniu Urbanu (categoría B), que concede la Diputación de Burgos. Al Sur de la llocalidá ta'l picu Viñes (1146&nbsp;m) y al norte'l monte Guxanu (1.172&nbsp;m). Nel estremu más meridional del conceyu ta'l picu Tres Mojón (1.183&nbsp;m). Álcense, al norte del términu, los picos Cabeza de los Siete Hermanos (1.214 m), Enríes (1.194 m) y Cuetu Estrechu (1.272 m). * '''Estensión del conceyu:''' 33,24 &nbsp;[[quilómetru cuadráu|km²]]. * '''Estensión del cascu urbanu:''' 9&nbsp;[[hectárees|Ha]] (2007). * '''Perímetru del términu:''' 10,7&nbsp;[[km]] aprox. * Máxima altitú: 1.272&nbsp;[[msnm]] (Cuetu Estrechu). * Altitú de la llocalidá: 1.106&nbsp;[[msnm]] * Altitú del apeaderu del ferrocarril: 1.078&nbsp;[[msnm]] * Mínima altitú: 1.060&nbsp;[[msnm]] (El Fuexu). * '''Ríos:''' [[Ríu Llobos]], Ríu Rabanera, Regueru de la Beceda, Regueru Valdiviezo * '''Posición:''' {{coord|41|53|N|3|12|W}} * '''Llendes:''' [[Palacios de la Sierra]], [[Moncalvillo]], [[Cabezón de la Sierra]], [[La Gallega (Burgos)]], [[Aldea del Pinar]], [[Espejón]] y [[Hontoria del Pinar]]. Viviendes familiares: 114 (1753),<ref>CONTRERAS CRESPO, José. "Archivu municipal (2a parte)". En: ''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 4 (1996), p. 56</ref> 129 (1981), 134 (2001).<ref>''Censu de población y viviendes 2001''</ref> Nel ''Nuevu nomenclátor...'' (1876), Rabanera cuntaba con 112 edificios habitaos constantemente y 38 inhabitados (119 d'un únicu pisu, 31 de dos pisos y nengunu de trés o más). Cuntaba con namái trés ''edificios, viviendes y albergues aisllaos''. El pueblu cuntaba con 644 habitantes.<ref>''Nuevu nomenclátor de ciudaes, villes, llugares y aldegues de los cuarenta y nueve provincies d'España con arreglu a la división territorial vixente n'España'l 1º de xunetu de 1873''. Madrid: Imp. Nacional, 1876</ref> === Gea === Cerca del llugar de Santa Marta, onde s'establecíen los pastores que percorríen la Cañada Segoviana, esistió una pequeña salina. Amás, topóse carbón [[lignitu]] nel sosuelu de Rabanera del Pinar<ref>VALENTÍN DE LA CRUZ, O.C.D. ''El Sosuelu de Burgos''. Burgos: Caja Burgos, 1996</ref> y esisten delles canteres d'arenisca, anguaño non esplotaes (nel términu municipal de Rabanera danse arenisques del Cretácicu).<ref>''Boletín xeolóxicu y mineru'', v. 3 (1876), p. 14</ref> Esisten canteres en Pradería'l Mostajo y Vayolao. El pueblu atopar nuna de les árees con menor peligru sísmicu de tola Península Ibérica, aun así el llamáu [[terremotu de Lisboa]] (1 de payares de 1755) fizo que dexara d'esquitar agua del Nacedero del [[ríu Llobos]] mientres unes hores.<ref>GÓMEZ REDONDO, Susana. ''Un paséu pol Cañón de Ríu Llobos''. 2ª ed. Valladolid: Xunta de Castiella y Lleón, 2003, p. 74</ref> Terrenales infracretácicos nel picu Enríes.<ref>''Diccionariu xeográficu d'España''. Madrid: Ediciones del Movimientu, 1961, v. 6, p. 264</ref> Al Sur de Rabanera, les caliares acusen réxime marín.<ref>''Mapa xeolóxicu d'España'', Vol. 315 (1972), p. 12</ref> El boletín de la Société d'Histoire Naturelle de Toulouse citaba, en 1939, la esistencia de xacimientos nel términu de Rabanera del Pinar.<ref>''Bulletin de la Société d'histoire naturelle de Toulouse'', v. 74-75 (1939), p. 65</ref> === Flora === Un porcentaxe considerable del términu ta cubiertu pol pinu albar ([[Pinus sylvestris]]) y el carbayu rebollo ([[Quercus pyrenaica]]). Ente la so flora sobresal, pola so rareza na Península Ibérica, el mirto de turbera o mirto de Bravante ([[Myrica gale]]),<ref>''Documentu de Bases''. <[https://web.archive.org/web/20070927121052/http://www.bosquesmodelo.net/xerencia_rede/reunión_direutorio/Abril_2007/Monte_Modelo_Urbion.pdf http://www.bosquesmodelo.net/xerencia_rede/reunión_direutorio/Abril_2007/Monte_Modelo_Urbion.pdf]>; MOLINA MARTÏN, Carlos. ''Siguimientu y aplicación de midíes de caltenimientu nes poblaciones de Myrica gale na contorna de Pinares (Burgos y Soria)''. Ed. José Luis Benito Alonso, p. 17</ref> el felechu real ([[Osmunda regalis]]).<ref>''Atles de la flora vascular de Burgos''. Huesca: Jolube Consultoría Ambiental, 2009, p. 61</ref> o la Gentiana pneumonanthe L.<ref>''Anuariu botánicu de Burgos'', nᵘ 1 (2012), p. 75</ref> Los paleontólogos realizaron dellos afayos de vexetales fosilizaos, n'escelente estáu de caltenimientu: tueros pequeños de ficas, impresiones, etc.<ref>Diario de Burgos, 2 de xunetu de 2007</ref> y una piña que s'esibe nel Muséu de Salas. Estes plantes son contemporánees de los dinosaurios.<ref>El Mundo, 5 d'agostu de 2007</ref> Los paleontólogos Denise Pous y Harufumi Nishida destacaron, nuna visita fecha a esti muséu de Salas, lo infrecuentes que son los afayos de piñes.<ref>"Los vexetales fósiles de la Sierra atraen a paleobotánicos internacionales". En: ''El Correo de Burgos'', 27 de setiembre de 2009, http://www.elcorreodeburgos.com/noticias/2009-09-27/los vexetales-fosiles-de-la sierra-atraen-a-paleobotanicos-internacionales</ref> El xacimientu ye de gran interés paleobotánico. N'ochobre de 2008, la Xunta de Castiella y Lleón autorizó a la empresa salense DINOCYL S.C. a realizar los trabayos paleontolóxicos d'un ''Proyeutu d'investigación y espardimientu sobre la flora esistente nel Xurásicu y Cretácicu del sureste de la provincia de Burgos'' (2008-2010), sobre les llocalidaes de Villaespasa, Hortezuelos (Stu. Domingo de Silos), Rabanera del Pinar y Regumiel de la Sierra.<ref>"Les plantes que comieron los dinosaurios: Proyeutu d'investigación na Sierra de la Demanda", Radio Arlanzón, 9 d'ochobre de 2008, http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=21823 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080114013134/http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=21823 |date=2008-01-14 }}</ref> El pinar dexa la esistencia d'especies como los páxaros de la familia Picidae o carpinteros, el picu real o pico relinchíu ([[Picus viridis]]), el agateador común ([[Certhia brachydactyla]]), l'esguilador azul ([[Sitta europaea]]), el carboneru ([[Parus major]]), el herrerillo ([[Parus caeruleus]]), el carboneru garrapinos ([[Parus ater]]), el herrerillo capuchín ([[Lophophanes cristatus]]), el mitu, el reyezuelo ([[Regulus regulus]]), el cucu, el pizón, el verducu ([[Serinus serinus]]), el verderón ([[Carduelis chloris]]), l'escribán montesín ([[Emberiza cia]]), el piquituerto ([[Loxia curvirostra]]), el glayu ([[Garrulus glandarius]]), l'uxu chicu ([[Asio otus]]) o'l cárabo.<ref>CONTRERAS, N. "Aves del pinar". En: Tañimientos de Rabanera, nᵘ 2, p. 62-63; MILARA, Roberto. "Los córvidos de Rabanera". En: ''El Campanariu'', nᵘ 8 (2005), p. 54-55</ref> En 2010, el Coleutivu Arquelógico de Salas (CAS) recuperó en Rabanera del Pinar muestres con tarmos y fueyes fósiles de felechos, equisetales, coníferes y posibles anxospermes.<ref>''El Correo de Burgos'', 19 d'agostu de 2010, p. 9.</ref> El pernomáu botánicu [[Isidoro Saracha]] estudió la flora del pagu de La Beceda, ente Rabanera y Aldea del Pinar, nel sieglu XVIII.<ref>PÉREZ, Juan Carlos. "Saracha, botánicu pernomáu en Rabanera". En: ''El Campanariu'', nᵘ 11 (agostu de 2008), páxs. 33-34</ref> === Clima === * [[Clima mediterraneu continentalizado]] templáu y frescu. * Precipitación añal: 700&nbsp;mm aproximao * Hores de sol al añu: 2300-2400&nbsp;h aprox. * Radiación solar diaria: 4 a 4,1&nbsp;[[Kilovatio-hora|kWh]]/m² al día aproximao.<ref>''Guía de les enerxíes anovables en Castiella y Llión/ 7''. Madrid, IDAE, 1995, p. 105</ref> === Demografía === El poblamientu nel términu municipal de Rabanera ta concentráu nun únicu nucleu de población y nun hai habitantes en tremáu. D'antiguo, la distribución de la población nel territoriu rabanerense foi otru si atendemos la tradición oral. Esistió, si hemos de creer a les fontes orales, el nucleu de población de ''Rabaniruela'', non bien lloñe de la [[ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|ermita de San Andrés]] y xunto a un manantial col mesmu nome de ''Rabaniruela''. Nel llugar de ''Sancecilia'' albídrase la esistencia d'un antiguu templu. La población ''de derechu'' evolucionó somo sigue: {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Evolución demográfica ![[1787]] !! [[1857]] !! [[1877]] !! [[1940]] !! [[1950]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[2001]] !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] |- | align=center| 546 || align=center| 662 || align=center| 577 || align=center| 400 || align=center| 343 || align=center| 250 || align=center| 172 || align=center| 131 || align=center| 142 || align=center| 145 || align=center| 148 || align=center| 138 |} <small>FONTE: Censu de Floridablanca (1787); www.ine.es</small> El máximu númberu de pobladores algamar en 1857, con 662 habitantes de fechu (353 muyeres, 297 homes, 1 muyer transeúnte y 11 homes transeúntes). Pocos años dempués, en 1863, el pueblu cuntaba con ''148 vecinos y "cuatro medios vecinos"''. La cifra d'habitantes habitual llegó a casi cuadruplicase pel branu (algamando unos 500 habitantes ocasionales y un millar mientres les fiestes). El númberu de llares, vecinos o unidaes familiares foi'l que sigue: {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Llares ![[s. XIII]] !! [[1304]] !! [[1591]] !! [[1693]] !! [[1753]] !! [[1770]] !! [[1802]] !! [[1847]] !! [[1857]] !! [[1860]] !! [[1877]] !! [[1887]] !! [[1897]] !! [[1900]] !! [[1910]] !![[1920]] !![[1930]] !![[1940]] !![[1950]] !![[1981]] |- | align=center| 40 || align=center| 20 || align=center| 77 || align=center| 81 ½ || align=center| 102 || align=center| 130 || align=center| 140 || align=center| 147 || align=center| 154 || align=center| 151 || align=center| 153 || align=center| 136 || align=center| 129 || align=center| 135 || align=center| 136 || align=center| 103 || align=center| 88 || align=center| 84 || align=center| 100 || align=center| 66 |} <small>FONTE: www.ine.es; ''Memorial de vecinderu y fiances de vecinderu de 1693''; ''Descripción histórica del obispáu d'Osma'' (datu 1770)</small> L'entamu del sieglu XX tuvo marcáu pola [[gripe español]] de 1918, que se trataba coles llamaes píldores de la O, xarabes, medicines caseres, flores de malva, manzanillas o tés. A títulu d'interés, el enterradores llevaben botelles d'aguardiente pa nun carecer. Otru fenómenu que solmenó Rabanera a principios del XX foi'l de la emigración, que llevó a los sos fíos les grandes ciudaes o a otros países (sobromanera, Arxentina). Les visicitudes de los serranos nuna gran ciudá española fueron noveladas pol escritor Julio d'Antón en ''La Mano del octaedru y les llagues de Cristu'' (2003). L'abandonu del [[sector primariu]] (agricultura, ganadería, monte) yá foi denunciáu nel sieglu XVII por [[Lope de Deza]] en ''Gobiernu políticu de l'agricultura'' (1618) como una sustraición de fuercia de trabayu al campu y una tresformación de los llabradores en non-productores de riqueza;<ref>''Gobiernu políticu d'agricultura''. Madrid, 1618 (Reprint: Madrid: Institutu de Cooperación Iberoamericana, 1991</ref> y por Martínez de Irujo nel sieglu XVIII.<ref>MARTÍNEZ DE IRUJO, Antonio. "Reflexones sobre les causes que causaron la despoblación de los dos Castillas, Estremadura, Andalucía y la decadencia de l'agricultura" (cit. DOMÍNGUEZ ORTIZ, Antonio. ''Sociedá y estáu nel sieglu XVIII español''. Barcelona: Ariel, 1984, p. 443)</ref> El mediu rural, ente 1950 y 1980, foi capaz d'apurrir nuevos y bien abondosos pobladores pa les ciudaes y les sos árees metropolitanes. Anguaño, el mediu urbanu nun ye capaz d'apurrir al mediu rural los habitantes que faigan que la población dexe de baxar. Paralelamente a esti fenómenu, la población urbana, la de les ciudaes, avieya y nun tien garantizáu'l reemplazu xeneracional. El futuru del mediu rural pasa pola reactivación de la natalidá nel mediu rural y en tol país.<ref>BUSTOS GISBERT, María Luisa. "Avieyamientu y despoblación: dos problemes básicos pa la revitalización de la Sierra de Francia (Salamanca)". En: ''Boletín de l'Asociación de Xeógrafos Españoles'', nᵘ 40 (2005), páxs. 131-151; "España precisa 270000 nacencies más al añu p'asegurar el reemplazu xeneracional". En: "España precisa 270000 nacencies más al añu p'asegurar el reemplazu xeneracional". En: ''La Razón'', 20 de setiembre de 2011, http://www.larazon.es/noticia/2592-espana-precisa-270-000-nacencies-mas-al anu-pa-asegurar-el reemplazu xeneracional</ref> Una [[tasa de fecundidá]] de 2,2 fíos per muyer o cimera ye la que garantiza'l reemplazu xeneracional y los efeutos positivos d'esti fechu sobre la economía.<ref>"Gastu públicu y avieyamientu de la población". En: ''Revista valenciana d'economía y facienda'', nᵘ 6 (2002), páxs. 9-35</ref> == Historia == === Villa === Los primeros restos conocíos de presencia humana nel términu correspuenden a la llamada ''cultura de les cueves'', correspondiente al Bronce Final (1200-800&nbsp;e.&nbsp;C.). <ref>''Carta arqueolóxica del partíu de Salas de los Infantes''. Burgos, 1980</ref> Rabanera ye, a lo menos, un enclave de población trimilenario.<ref>Quiciabes d'esta dómina anterior a la llegada de los indoeuropeos sía ''Ive'', un elementu del nome d'una fonte del términu de Rabanera, Valdive. ''Ive'' podría tar rellacionáu col elementu preindoeuropeo ''ibia'', referíu a l'agua y que s'atopa en bon númberu de topónimos de la Península Ibérica.</ref> Según la delimitación que fixera [[Pedro Bosch|Bosch Gimpera]], la zona de la provincia de Burgos onde s'asitia Rabanera, estremera col Norte de la de Soria, foi territoriu de los celtíberos [[pelendones]], quiciabes dende'l sieglu VI&nbsp;e.&nbsp;C.,<ref>BACHILLER GIL, J.A.; RAMIREZ SANCHEZ, M.Y. "Contribución al estudiu de los pueblos prerromanos del altu Duero: Pelendones". En: ''Vegueta'', nᵘ 1 (1993), p. 36-38</ref> Al Sur de les Sierres de Cabrejas y Costalago, onde s'atopaba la ciudá que los romanos llamaron [[Clunia]], tuvieron los [[arévacos]]. Belentones, nome del que procedería pelendones, significaría, según Miguel Cortés López, ''"homes que nun tarrecen a los dardos nin a les fleches"''.<ref>''Diccionariu xeográficu-históricu de la España antigua tarraconense, bética y lusitana: cola correspondencia de les sos rexones, ciudaes, montes, rios, caminos, puertos ya islles a les conocíes nos nuesos dias''. Madrid: Impr. Real, 1836, v. 3, p. 279</ref> Les llocalidaes atribuyíes a los pelendones yeren Augustobriga, Visontium, Cazumbre y Lutia. Dalgún autor asitió Lutia en [[Cantalucia]] (llocalidá próxima a [[Talveila]]).<ref>"Monedes ibériques". En: ''Boletín de la Real Academia de la Historia'', Tomu 5, Añu 1884</ref> Cola romanización que s'estendió sobre'l territoriu celtíberu (II&nbsp;e.&nbsp;C.-V&nbsp;d.&nbsp;C.), los romanos dexaron restos materiales de la so actividá nel términu de Rabanera del Pinar.<ref>GARCIA MERÍN, C. ''Población y poblamientu en Hispania Romana: el Conventus Cluniensis''. Valladolid: Departamentu de Prehistoria y Arqueoloxía. Universidá de Valladolid, 1975, p. 241</ref> Nel [[Baxu Imperiu]] (IV-V&nbsp;d.&nbsp;C.), estes tierres serranes cercanes a [[Clunia]] empezaben a cristianizarse.<ref>GRADIA MONGE, Julio. «Sociedá y territoriu na alta edá media castellana: la formación del Alfoz de Lara». Archaeopress, 2002; ''Revista Siburita'', nᵘ 3 (2009)</ref> Les persecuciones de [[Diocleciano]] cobráronse les vides de Santes Céntola y Elena, vírxenes y mártires, hacia l'añu 304&nbsp;d.&nbsp;C. en dalgún llugar del conventus Cluniensis.<ref>''Añu cristianu o exercicios devotos pa tolos dias del añu''. Barcelona: Llibrería Relixosa, 1863, v. 8, p. 228</ref> De dómina visigoda, esisten testimonios arqueolóxicos en cueves de Castrillo de la Reina, Quintanar de la Sierra y Salas de los Infantes. Esisten tamién otros testimonios de la mesma dómina en [[Briongos de Cervera|Briongos]], [[Hinojar del Rey]], [[Lara de los Infantes|Lara]], [[Peñalba de Castro]], [[Quintanalara]], [[Quintanilla de las Viñas]] y [[Rupelo]].<ref>ALONSO ÁVILA, Ánxeles. "La Presencia visigoda nel Norte del Pandu Castellanu". En: ''Studia Zamoranensia'', nᵘ 7 (1986), p. [318]</ref> A la cayida del reinu visigodu, siguió la invasión sarracena.<ref>SOTERAS ESCARTÍN, Fernado. "Estratexa d'invasión: istratijiya-l-gazw". En: ''Revista d'historia militar'', nᵘ 106 (2009), p. 159-219</ref> Los afayos altomedievales, que fueron dataos nos sieglu IX y X, ponen de manifiestu qu'antes de la conquista de la llinia del Duero a principios del sieglu X esta parte de la Sierra de la Demanda yá taba habitada. Según el profesor Julio Gradia,<ref>GRADIA, Julio. ''Tresformamientos sociales y organización del espaciu nel Alfoz de Lara na Alta Edá Media''. Madrid, Universidá Complutense, 1995. Tesis doctoral</ref> la sierra nunca llegó a quedase totalmente despoblada mientres los sieglos VIII ya IX. Nel añu 1030, aproximao, el ''Documentu de los infanzones de Espeja'' recoyía les actuaciones del merín de Clunia en dellos pueblos del alfoz cluniense (anque denomináu ''de los infanzones de Espeja'', mentábense otros munchos pueblos y episodios).<ref>ÁLVAREZ BORGE, Ignacio. "La cuenca del Duero na dómina de la repoblación: L'alfoz de Clunia". En ''Introducción a la historia de Burgos na Edá Media: I Xornaes Burgaleses d'Historia, Burgos 23-26 d'abril de 1989''. Burgos: Asociacion Provincial de Llibreros de Burgos, 1990; vease tamién: el llibru ''Guijosa y la so redolada 1996'', http://es.calameo.com/</ref> La llocalidá foi documentada per primer vegada'l 1 de mayu de 1075, cuando esistía'l monesteriu de Santa María de Ravaneira (o Ravenaria, según les trescripciones), que taba nel alfoz de Hontoria, cola so decanía de [[Tormillos]]. Esta institución, la decanía, taba contemplada nel capítulu XXI de la [[Regla de San Benitu]].<ref>Tormillos yera y ye un llugar asitiáu ente [[Espejón]] y [[Huerta de Rey]] carauterizáu poles sos peñes o tormos que dan nome al llugar. Yera, en 1075, una decanía o decaniae, esto ye, un cuartu de diez persones al frente del que taba'l decanu o monxu encargáu de la so custodia. Esta institución, la decanía, taba contemplada na [[Regla de San Benitu]]</ref> En 1134, la parroquia de Rabanera pasó al obispáu d'Osma hasta 1956. En 1088, añu del [[Conceyu de Husillos]], l'obispu de Burgos Gomezano consagró la ilesia de San Cebrián, sita ente Rabanera y Hontoria. Casi un sieglu dempués, en 1187, el Papa Urbanu III confirmó tal consagración. A finales del sieglu XII, vivió'l primera rabaneriense de quien conocemos el nome, ''Petro Martínez'', que quedó documentáu nel cartulariu del [[Monesteriu de Santu Domingu de Silos]].<ref>FÉROTIN, Marius. ''Recueil de chartes de l'abbaye de Silos''. París, 1897</ref> Evidentemente, ésti nun foi'l primer rabaneriense, sinón el primeru de quien tenemos el nome, porque'l pueblu yá tenía una esistencia de sieglos. En 1304, [[Fernandu IV de Castiella|Fernandu IV]] dio a la llocalidá una carta de privilexos qu'amenorgaba la so cabeza fiscal a la metá, de 40 vecinos pecheros a 20, "por facer bien y por cuenta de l'abadesa y el conventu de dueñes del monesteriu de [[Santa María del Valle Santa María de Fuent Caliente]]".<ref>''Memories de Fernandu IV''. II, 215</ref> Casi cinco décades dempués, en 1352, el pueblu yera unu de los de la merindad de [[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos]] y yera señoríu de l'abadesa de Fuencaliente.<ref>''Llibru becerrro de les behetrías de Casti8lla''. Llión:, 1981</ref> Rabanera, siendo 20 de setiembre de 1371, llogró un nuevu privilexu d'[[Enrique II de Castiella]]. En payares de 1495, los vecinos del llugar de Rabanera recibieron amparu polos alcaldes y otres xusticies de Santu Domingu de Silos y de San Leonardo nel derechu que teníen de pacer colos sos ganaos y cortar lleña de pinares y carbayeres nos términos de Hontoria del Pinar y les sos aldegues.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149511,15</ref> L'amparu dio'l 14 de payares de 1495. Poco tiempu dempués, el 12 de xineru de 1497, foi concedida una prórroga hasta que rematara'l pleitu ente Hontoria del Pinar y Rabanera, por que mentanto el conceyu rabanerense pudiera aprovechar camperes y maderes d'aquel llugar de Hontoria.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149701,256</ref> Casi un mes más tarde, el 4 de febreru de 1497, se comisionó a los alcaldes de Santu Domingu de Silos por qu'alministraren xusticia sobre les diferencies de términos ente los llugares de Hontoria del Pinar y Rabanera.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149702,68</ref> Finalmente, l'Audiencia de Valladolid emplazó al conceyu de Rabanera por que compareciera ante ella, porque apelaba una sentencia dada polos alcaldes de Santu Domingu de Silos nel alderique que trataba col conceyu de Hontoria del Pinar, sobre términos.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149704,100</ref> El pueblu formó parte hasta'l sieglu XVI del dominiu del monesteriu de monxes bernardas de Santa María del Valle, en [[Fuencaliente del Burgo]], que fuera fundáu en 1175 por Urraca de Avellaneda. En 1566, Juan Delgadillo d'Avellaneda, miembru de la familia proteutora del monesteriu de Fuencaliente, vendió los derechos sobre les alcabalas y tercies de la llocalidá a [[Juan Manrique de Lara]], Duque de Nájera. Salazar de Castro, autor de ''Historia xenealóxica de la Casa de Lara'', afirma que daquella Rabanera yá yera villa. Mientres la guerra y revolución de les [[Comunidaes de Castiella]], dellos carreteros de la contorna apurrieron pertrechos de guerra y suministru al bandu real.<ref>GIL ABAD, Pedro. ''Xunta y Hermandá de la Real Cabaña de Carreteros Burgos-Soria''. Burgos: Diputación Provincial, 1983</ref> Los comuñeros cuntaron col sofitu de dellos serranos de los que sabemos el nome: Miguel de La Gallega, Bernardino de Araus o Gaspar de Mansilla, que los sos nomes figuraron nel Perdón Real de 1522.<ref>BIBLIOTECA NACIONAL. Papeles tocantes del Emperador Carlos 5º. Manuscritu 1751, fols. 224-227, http://www.cervantesvirtual.com/historia/CarlosV/7-1-31.shtml. Llista de los comuñeros que fueron castigaos como consta nel perdón que l'emperador concedió a dichos reinos en Valladolid a 8 d'ochobre de 1522.</ref> En 1556, el conceyu, xusticia y reximientu de Rabanera pleitió col de Santu Domingu de Silos sobre'l derechu del conceyu silense a exercer la xusticia civil y criminal en Rabanera.<ref>CHANCILLERIA DE VALLADOLID. Rexistru de ejecutorias, caxa 868, 29</ref> El pleitu empecipió'l 19 de setiembre de 1556. Con fecha de 14 d'abril de 1563, Domingo Manchado, miembru de la [[Santa Hermandá]] local, en representación los ''homes bonos'' de la villa, solicitaba la confirmación del privilexu real de la reina [[Xuana I de Castiella]], de [[18 d'ochobre]] de [[1511]].<ref>Documentu dau en San Leonardo, a 14 d'abril de 1563, pol escribán y notariu real en Castrillo de la Reina Juan de Morales.</ref> En mayu de 1566, [[Juan Manrique de Lara]] recibió de [[Juan Delgadillo|Juan Delgadillo d'Avellaneda]] los derechos sobre les alcabalas y tercies de Rabanera del Pinar. Esta venta foi aprobada por escritura de la so esposa, Doña Isabel de Obregón, nesi mes de mayu de 1566.<ref>LAVADO PARADINAS, Pedro J. "El Palaciu-fortaleza de los Delgadillo en Castrillo de Don Juan". En ''Publicaciones de la Institución Tello Téllez de Meneses'', nᵘ 41 (1979), p. 230; SALAZAR DE CASTRO, Luis. ''Historia xenealóxica de la Casa de Lara''. Madrid, 1697, p. 260</ref> Un añu dempués, el 11 de xunetu de 1567, con Doña Ana Fajardo, fundó un mayoralgu con toles sos posesiones na [[Contorna de Pinares]]. A principios del sieglu XVIII, la vida na llocalidá regular pola ''Ordenanza que va reparar la villa de Rabanera colos sos vecinos y faciendes'', de la que'l pueblu dotóse'l 30 de marzu de 1702. Constaba de prólogu razonáu, 98 apartaos y la ratificación final polos vecinos.<ref>''Fiestes patronales de San Xuan Bautista: díes 28, 29, 30 y 31 d'agostu''. Rabanera del Pinar: el Conceyu, 1993</ref> Ta documentáu, en 1711, la nacencia na llocalidá de Manuel de la Peña, descendiente de fidalgos.<ref>''Pleitos de fidalguía que se caltienen nel Archivu de la Real Chancillería de Valladolid: estractu de los sos espedientes. Sieglu XVIII''. Madrid: Fidalguía, 1997, p. 103</ref> En 1753, la villa yera un realengu dedicáu a la [[carretería]]. Daquella, el señoríu sobre la llocalidá taba concursado ante la Real Chancillería de Valladolid, pos perteneciera al Duque de Frías.<ref>CAMARERU BULLÓN, Concepción. ''Burgos y el catastru d'Ensenada''. Burgos: Caxa d'Aforros Municipal de Burgos, 1989</ref> Según [[Félix Lichnowsky|Vincenz Andreas Lichnowsky]]<ref>LICHNOWSKY, Felix Maria Vincenz Andreas, Fürst. ''Alcordances de la Guerra Carlista (1837-1839)''. Madrid: Espasa-Calpe, 1942, p. 156. El xeneral prusianu Lichnowsky conoció la zona, nesti sentíu, puede consultase: ''De la España romántica: llances y aventures d'un xeneral Prusianu(1837-1848)''. Pamplona: Gobiernu de Navarra, 1985.</ref> y [[Antonio Pirala]], el primer pretendiente carlista a la corona, Carlos María Isidro, pasó pola llocalidá de camín a Quintanar de la Sierra. Otros autores, como Melchor Ferrer, Domingo Tejera y José F. Acedo, tamién se fixeron ecu d'esti fechu.<ref>''Historia del tradicionalismu español''. Sevilla: Edición Traxanu, 1941, p. 214</ref> Mientres los años d'ocupación francesa, los franceses ocuparon Silos (27 de xineru de 1810),<ref>''Catálogu del archivu del monesteriu de Santu Domingu de Silos''. Santu Domingu de Silos: Abadía de Silos, 2006, p. 20</ref> ente otres llocalidaes. A finales del sieglos XIX, otros franceses, nesti casu monxos benedictinos, restablecieron el monesteriu de Silos, polu de vida cultural de la contorna. A 12 d'agostu de 1819, el Conceyu y Xusticia de Rabanera solicitaba al rei Fernandu VII la confirmación de la carta de privilexu que tenía la villa y que concediera Fernandu IV en 1304. En 1822, les Cortes del [[Trieniu Lliberal]] revisaron les llendes provinciales y la llende ente les provincies de Burgos y Soria quedó nos montes que dixebren Rabanera d'[[Aldea del Pinar]].<ref>PÉREZ RIOJA, Antonio. ''Crónica de la provincia de Soria''. Soria: Rubio y Compañía, 1867, p. 7</ref> Años más tarde, en payares de 1833, Rabanera quedó incorporada a l'actual [[provincia de Burgos]], y l'añu siguiente, al partíu xudicial de [[Salas de los Infantes]], constituyíu'l 21 d'abril de 1834. Les llendes de la provincia de Burgos al respective de la de Soria sufrieron numberosos cambeos ente los sieglu XVI y XIX.<ref>JIMENO, Esther. "Tresformamientos nel mapa de Soria (1594-1833)". En: ''Celtiberia'', nᵘ 8 (1958), páxs. 213-231</ref> En 1834, nel marcu de la I Guerra Carlista, el coronel [[Saturnino Abuín]] tuvo escorriendo carlistes na contorna y dende Rabanera del Pinar dirixir al so xeneral p'apurrir les baxes del bandu subleváu -ente elles, la del oficial Güerta, de Vilviestre- y los prisioneros fechos -ente ellos, el so xefe Roque Monzó- el 17 d'abril de 1834 (cinco díes dempués publicóse na prensa oficial).<ref>''Gaceta de Madrid'', 23 d'abril de 1834 (cit. PÉREZ, Juan Carlos. "Carta del coronel Saturnino Abuín". En: ''El Campanariu'', nᵘ 16 (2013), p. 14)</ref> Les noticies sobre los efeutos en Rabanera del Pinar y contorna de la [[Primer Guerra Carlista]] son numberoses. Ente otres, el 11 de setiembre de 1838, según noticies d'Antonio Valderrama, el pueblu tenía dalgún comisionado del bandu carlista pa los pidíos de granu y otros xéneros.<ref>''Boletín Oficial de la Provincia d'Ourense'', 9 de setiembre de 1838, http://historiadecovaleda.wordpress.com/2014/02/17/boletin-oficial-de-la provincia-de-orense-09101938/ (Consulta: 17-2-2014)</ref> En 1860, cuando exercía de maestru en Rabanera Francisco Gómez, la escuela taba dotada con 650 reales.<ref>''Memoria avera del estáu de la enseñanza na Universidá de Valladolid''. Valladolid: Universidá de Valladolid, 1860, p. 70. Exercieron como maestros: Don Francisco Gómez (1860), Don Ricardo Heras Vega (1885); Don Salvador Varona (1886), Doña Prudencia Riloba (1886), Doña Marina López y López (1889), Don Venancio González (1893), Don Balbino Maeso Empresteru (1894), Don Pascual Vivanco Velasco (1901), Doña Gregoria Gutiérrez (1901), Don Pablo de Juan (1907), Don Eugenio Magallón (1940), Doña Milagros Gárate (1940)...</ref> El pueblu Rabanera del Pinar, en 1869, participó con 531 firmes na ''Pidimientu Empobináu a les Cortes Constituyentes en Favor de la Unidá Católica n'España''.<ref>''Peticion Dirixida a les Cortes Constituyentes en Favor de la Unidá Catolica n'España''. Madrid: D.A.P. Dubrull, 1869, p. 59</ref> Mientres la Tercer Guerra Carlista (1872-1876), unos voluntarios carlistes al mandu de Zuriátegui fueron hostigados ente Aldea y Rabanera pol teniente coronel de la [[Guardia Civil]] Sr. Gardin.<ref>BOTELLA CARBONELL, Juan. ''La guerra civil n'España de 1872 a 1876, siguida de la insurreccion de la islla de Cuba...''. Barcelona: Oliveres, 1876, v. 1, p. 145</ref> En 1887, el Diccionariu xeográficu de Pablo Riera y Sans describía asina la llocalidá: ''"RABANERA DEL PINAR. - Villa con Conceyu, a la que se topen agregaos trés edificios, viviendes y albergues aisllaos. Cuenta con 570 habitantesy 153 edificios, de los que 41 tán inhabitados. Organización civil. Correspuende a la provincia de Burgos, al distritu de Lerma pa les eleiciones a diputaos provinciales y al de Salas de los Infantes pa les de Cortes. Organización militar. Capitanía Xeneral y Gobiernu Militar de Burgos. - Organización eclesiástica. Pertenez a la diócesis d'Osma, y tien una ilesia parroquial, so la advocación de la Degollación de San Xuan Bautista, convenientemente sirvida. - Organización xudicial. Tópase adscrita al partíu xudicial de Salas de los Infantes, a l'audiencia de lo criminal de Lerma y a la territorial de Burgos, faltando del primer puntu 16 quilómetros y 66 del postreru. - Organización económica. Pal pagu de contribuciones depende de l'Alministración de Facienda de la so provincia. - S. públicu. Recibe y expede la correspondencia per camín de Burgos a Soria, esf. y pt. de Salas de los Infantes. - Obres públiques y medios de comunicación. Pa verificar los sos tresportes y rellacionase colos pueblos estremeros, cuenta con dellos caminos vecinales, en regular estáu de caltenimientu, amás de la carretera de tercer orde que conduz de Burgos a Soria. - Instrucción pública. De fondos municipales se costean dos escueles, una pa neños y otra neñes otra, a les que garrasti un total d'alumnos proporcional al númberu de vecinos. - Artes, oficios, industria. La industria más importante ye l'agrícola y les que con ella se rellacionen, dedicándose dalgunos de los sos moradores a los oficios y oficios mecánicos de más reconocida utilidá. - Población. Les 150 cases que la constitúin tópense tremaes, ocupando gran estensión, en grupos unes y formando barrios otres. El númberu d'éstes aumentó considerablemente dende la dómina en que'l Sr. Madoz escribió'l so Diccionariu, yá que naquella dómina cuntaba con 80, y según el Nomenclátor de 1883, tenía a la publicación d'aquél, 150, númberu que nos últimos años inda aumentó. Los edificios son xeneralmente de sólida construcción, pero d'escases comodidaes interiores y desagradable aspeutu, asina los antiguos como los modernos. La ilesia parroquial y casa en que'l conceyu celebra les sos xuntes son arremente pal oxetu a que se topen destinaos, ensin que se note nellos circunstancia digna d'una mención especial, siendo digna de citase la torre, que ye obra de la Naturaleza, pos ta formada por una elevada peña, en que la so parte cimera, per mediu de buecos executaos al efeuto, tópense asitiaes les campanes. Cunta esta villa con dellos establecimientos pa la venta de toos aquellos artículos de mayor necesidá; tópase'l vecinderu bien abastecíu d'agües pal consumu domésticu, y celebra con bastante pómpara la principal festividá'l día del Patronu de la villa. - Situación xeográfica y topográfica. Ente peñes y próxima a la corriente d'un regueru, esfrutando de bona ventilación y saludable clima, asítiase esta villa, a que'l so términu municipal sirven de llendes polos cuatro puntos cardinales los de Hontoria del Pinar, Moncalvillo, La Gallega y Navas del Pinar, entendiendo nel espaciu qu'éstos abracen un monte pobláu de carbayu, encina y matu baxu, que ye d'aprovechamientu común. El terrén ye de mediana calidá; fertilícen-y dalgún tantu les agües del citáu regueru, y les producciones consisten en ceberes, llegumes, hortolices, frutes, vinu, aceite y camperes, por cuenta de los que se caltién ganáu de delles clases, y hai caza de pelo y pluma."''<ref>''Diccionariu xeográficu, estadistico, históricu, biografico, postal, municipal, militar, marítimu y eclesiásticu d'España y les sos posesiones d'Ultramar''. Barcelona, 1887</ref> A finales del sieglu XIX, munchos serranos, ente ellos dalgunos rabanerienses, emigraron a la redolada de Bilbao a trabayar nes mines.<ref>GONZÁLEZ PORTILLA, Manuel ''et al.''. ''Les "ciudaes mineres" de la Ría de Bilbao mientres el boom mineru''. Leioa: Serviciu Editorial de la Universidá del País Vascu, 2007, p. 273</ref> La manera de vida en Bilbao y la so redolada foi descritu pol bilbaín Gumersindo Gómez.<ref>GOMEZ, Gumersindo. ''Cómo se vive y cómo se muerre en Bilbao''</ref> El llibru ''Capital de la cruzada: Burgos mientres la guerra civil'' (2006) cunta anécdotes asocedíes nos pueblos burgaleses, ente elles dalguna en Rabanera, y la durez del conflictu de 1936 a 1939 en tolos sentíos.<ref>CASTRO BERROJO, Luis. ''Capital de la cruzada: Burgos mientres la guerra civil''. Barcelona: Crítica, 2006, p. 223</ref> Nel branu de 2009, desenterráronse los restos de cinco fusilaos mientres la guerra civil nel términu de Rabanera.<ref>"Cinco esqueleto y una cartera con 17 pesetes". En: ''El País'', 14 de setiembre de 2009, https://www.elpais.com/articulo/espana/cadarmes/cartera/pesetes/elpepuesp/20090914elpepunac_19/Tes</ref> Los desafíos de la llocalidá, la contorna, la provincia y la rexón derivaos de la menor población tienen de contemplase, identificase, analizase, enfrentase y revertise de manera realista.<ref>CÓRDOBA LLARGU, Alejandro. ''La Despoblación de Soria: les sos causes y efeutos''. Soria: L'Autor, 1983</ref> Los apellíos que se dan na llocalidá, o que se dieron na historia, son: Cabrejas, Cintero, Contreras, Crespo, De la Caleya, De la Villa, De Miguel, Elvira, Fernández, Gómez, Izquierdo, Juan, Juez, Llorente, Manchado, Martínez, Olalla, Ortego, Ovejero, Pascual, Postiguillo, Rojo. A lo llargo de la historia local, multisecular, Rabanera realizó reconocencies de mojoneras y esllindes coles llocalidaes de la redolada. Con Palacios de la Sierra, el 19 de febreru de 1743, el 18 de payares de 1843, el 13 de mayu de 1871, el 29 de payares de 1899 y el 11 de mayu de 1926.<ref>''Catálogu documental del Archivu Históricu Municipal de Palacios de la Sierra''. Burgos: Diputación Provincial, 1993, passim</ref> === Tresporte === Cola recuperación de les comunicaciones a partir del sieglu XI, surdieron y recuperáronse rutes que percorríen la contorna. Les qu'afectaben a Rabanera yeren: # el Camín Soriano, que se rellanzó a partir de l'apertura, en 1146 per parte del conde [[Ramón Berenguer IV de Barcelona|Ramón Berenguer IV]], d'una ruta xacobea de Zaragoza a Santiago por Soria, Silos, San Pedro de Arlanza y Burgos; y # la Vía del ríu Llobos, de Uxama (Osma) a Salas de los Infantes por Hontoria del Pinar, Moncalvillo y Castrillo de la Reina.<ref>Entá siendo bien antigua, nun ye romana. Nenguna de les sos obres de fábrica (pontes) ye anterior al sieglu XVI, según José Antonio Abásolo. Sánchez Albornoz enllargar pola Lara de los Infantes escontra'l valle del ríu Ausín.</ref> El llibru ''El Camí de Sant Jaume de Montserrat a Alcarràs'' (2010) recueye, pa los pelegrinos catalanes, dos rutes de pelegrinación xacobea: una, por Logroño; y otra, por Soria escontra Burgos.<ref>''El Camí de Sant Jaume de Montserat a Alcarràs''. Barcelona: Generalitat de Catalunya, 2010, p. 17</ref> El llibru ''Guía xeneral de correos, postas y caminos del reinu d'España'', de [[Francisco Javier de Cabanes Escofet]], mentaba Rabanera del Pinar como una de les etapes del camín de ferradura de Burgos a Soria en 1830 ente La Revilla y San Leonardo.<ref>CABANES, Francisco Xavier de. ''Guía xeneral de correos, postas y caminos del reinu d'España''. Madrid: Impr. de M. de Burgos, 1830, p. 8</ref> L'accesu a Rabanera per carretera facer pola <span style="background-color:#ffff44;color:#000000"> ''&nbsp;BU-V-8224&nbsp;''</span> dende la [[N-234|{{Identificador carretera española|tipu=nacional|id=N-234}}]] (Sagunto-Burgos). En 1930, l'inxenieru D. Eladio Martínez Mata presentó'l proyeutu de carretera d'accesu a Rabanera dende la de Soria a Burgos.<ref>ARCHIVU DE LA DIPUTACIÓN DE BURGOS. Proyeutu de camín vecinal de Rabanera del Pinar a la carretera de Burgos a Soria (proyeutu adicional). La historia de les carreteres y caminos vecinales ta historiada en: "Les carreteres y caminos vecinales d'España". En: ''Boletín de la Real Sociedá Xeográfica de Madrid'', XVI, 345</ref> Ente 1929 y 1984, la llinia Calatayud-Cidad Dosante, nel ferrocarril [[Santander-Mediterraneu]], comunicó la llocalidá con [[Burgos]] y [[Soria]]. En 1969, la estación de Rabanera foi rebaxada, como otres de la mesma llinia, a apeaderu por RENFE. En 1944, un tren circulaba pol ferrocarril ente Cidad Dosante, como puntu de partida, y Calatayud como destín que pasaba por Rabanera a les 9h 18 min. <ref>''Horariu de la llinia 1944'', <https://web.archive.org/web/20070801171725/http://www.santander-mediterraneo.net/htmlgaleria/horariu1944.html></ref> Casi cuarenta años dempués, en 1981, les 8h 30 min yera la hora de camín.<ref>''Horariu de la llinia 1981'', <http://www.santander-mediterraneo.net/htmlgaleria/horariu1981.html></ref> Dende marzu de 2008, Rabanera cuenta con llinia d'autocar con [[Salas de los Infantes]]. Amás, esta llinia xune la villa con [[La Gallega (Burgos)|La Gallega]], [[Pinilla de los Barruecos]], [[Gete (Burgos)|Gete]], [[Mamolar]] y [[Fexines]].<ref>"Prestu vecinal pol arranque de la nueva llinia d'autobús", ''Diario de Burgos'', 16 de marzu de 2008, http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20080316/satisfaccion/vecinal/arranque/nueva/linea/autobus/B44AB8DE-F20F-8C66-A51C3BA5F65Y5F33</ref> Un curtiu inventariu de caminos históricos de Rabanera del Pinar ta compuestu por del [[Camín de Santiago de Soria]], la [[Cañada Real Segoviana]], el Camín del Corréu, etc. Hai qu'añader a estos caminos, les víes pecuaries del términu municipal de Rabanera del Pinar (aprobaes en 1963 y modificaes en 1976).<ref> Orde de 22 de mayu de 1963 pola que s'aprueba la clasificación de les vias pecuaries esistentes nel términu municipal de Rabanera del Pinar, provincia de Burgos, ''Boletín Oficial del Estáu: Gaceta de Madrid'', nᵘ 144, de 17/06/1963; Orde de 30 de xunu de 1976 pola que s'aprueba'l cambéu de la clasificación de les víes pecuaries esistentes nel términu municipal de Rabanera del Pinar, provincia de Burgos, ''BOE'', BOE númberu 222 de 15/9/1976</ref> La Tendalada d'Aldea del Pinar a Rabanera del Pinar tien un anchor de diez metros (10 metros).<ref>''Publicaciones de extension agraria'', nᵘ 275, V. 1, p. 1287</ref> La llagada del serviciu telefónicu a la llocalidá data de 1956, magar en 1926 l'alcalde de Canicosa propunxera a los alcaldes de la Sierra la estensión del serviciu telefónicu a tolos pueblos. En 1986, el serviciu telefónicu manual pasó a ser serviciu automáticu. Dende 2012, l'investigador Luis Miguel Bona trabaya nel estudiu y promoción del Camín de Santiago de Sagunto (o Camín de Santiago del Puertu de Sagunto a Burgos), que traviesa'l términu municipal de Rabanera y que nel pasáu usaron pelegrinos italianos.<ref>BONA TRIGU, Luis Miguel. ''Caminos a Santiago, Port de Sagunt a Burgos: enllaz col Camín Francés''. Calatayud: Asociación pal Desenvolvimientu Rural Integral de la Contorna de Calatayud, 2012. 191 p.</ref> Ente Soria y Mamolar, esti camín xacobéu comparte trazáu col [[Camín de Santiago de Soria]] y, una vegada en Mamolar, tamién cola Ruta de Llana. == Economía == Anguaño, Rabanera del Pinar forma parte del área comercial de [[Burgos]] y de la subárea comercial de [[Salas de los Infantes]]. Nel sieglu XIX, la feria añal de la vecina llocalidá de [[Hontoria del Pinar]], que se celebraba cada 23 de payares, yera unu de los eventos del añu nel que los rabanerienses faíen transaiciones comerciales con xentes de tierres alloñaes, y rellacionábense col esterior, amás de cola carretería. Les actividaes económiques que se dan nel términu municipal son: * Ganadería vacuna. * Destín gastronómicu<ref>El 17º Salón Nacional del Turismu Rural (2010) dexó patente que la gastronomía ye un elementu dinamizador del mediu rural y que la motivación del turista va más allá del descansu y el contautu cola naturaleza.</ref> y micoturístico * Hostelería (a principios de 2009 cuntaba con cuatro establecimientos de turismu rural: Los Roblones, Carbayu Gordu, Los Carbayos, La Estación de Rabanera y Casa Olalla). {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Places de turismu rural ![[2000]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2008]] !! [[2011]] |- | align=center| 10 || align=center| 24 || align=center| 42 || align=center| 62 || align=center| 72 |} <small>FONTE: www.turismocastillayleon.com</small> * Destín [[Paleontoloxía|paleontolóxicu]] (pola paleoflora y la flora contemporánea de los dinosaurios). Amás, Rabanera cuenta con tres senderos de [[Pequeñu Percorríu|pequeñu percorríu]], el PR-BU 5, el PR-BU 6 y el PR-BU 11. * Esplotación forestal (pinu, carbayu, fungos). Si atendemos a la toponimia, el términu de Rabanera presenta bones condiciones pa plantíos de madera noble y madera calidable de peral, concretamente n'alto de la Peral. La resina ye otru recursu, qu'anque esplotáu nel pasáu, nun s'aprovecha y nos próximos años Rabanera y les llocalidaes pinariegas van asistir al remanecimientu del sector resinero con iniciatives como Sust-Forest.<ref>"Europa apuesta por recuperar n'España la esplotación resinera". En ''La Voz de Pinares'', 15 d'abril de 2011, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=10967</ref> * Deportes ([[rocódromo]] de Peña El Fíu, polideportivu, golf rústicu de Matarrama, frontón El Cardinchal). La llocalidá vecina d'[[Espeja de San Marcelino]] cuenta cola vía ferrata de La Pasarela, xunto a Fuentelasmozas. En Espeja, les Cueves de Alcalá y les Cases de Hocesera, d'interés pa los espeleólogos. * Árees de picnic y [[merenderos]] (trés: Fonte Texer, San Roque, Valdelacasa). * Agües minerales {| {{tablaguapa}} ! Tipu !La Tejera !Peñamoral ! Valdelacasa ! Malagana ! San Andrés |- background=“gray” | '''Bicarbonatos''' | 13,4 mg/l | 13,4 mg/l | 118,3 mg/l | 13,4 mg/l | 257,4 mg/l |- background=“gray” | '''Sulfatos''' | 9,6 mg/l | 10,8 mg/l | 6,8 mg/l | 18,0 mg/l | 6,2 mg/l |- background=“gray” | '''Cloruros''' | 11,0 mg/l | 4,3 mg/l | 7,1 mg/l | 13,9 mg/l | 26,6 mg/l |- background=“gray” | '''Calciu''' | 9,6 mg/l | 4,8 mg/l | 27,3 mg/l | 5,2 mg/l | 64,1 mg/l |- background=“gray” | '''Magnesiu''' | 1,0 mg/l | 1,0 mg/l | 8,3 mg/l | 1,2 mg/l | 17,0 mg/l |- background=“gray” | '''Sodiu''' | 3,0 mg/l | 1,2 mg/l | 2,1 mg/l | 6,2 mg/l | 11,2 mg/l |- background=“gray” | '''[[Conductividá eléctrica|Conductividá]]''' | 78,1 μS/cm | 40,8 μS/cm | 213 μS/cm | 102,2 μS/cm | 506 μS/cm |} Al Sur de Rabanera, les Sierres de Costalago y Cabrejas, son macizos caliares y grandes reservorios d'agua. * Amás de les agües minerales del términu municipal de Rabanera del Pinar, les agües de la Sierra de Costalago, nel estremu del [[Parque Natural del Cañón del Ríu Llobos]], y Sierra del Cuetu tán ensin esplotar * Micoloxía (nízcalo, boletu, xampiñón montés, llingua de chopu o cesárees, llingua de gatu, negrina, perrechico o mansarón, [[Marasmius oreades|senderilla]], cogorda verderol de los caballeros, cogorda de cardu, cogorda de pies azul, lepiota parasol, etc.).<ref name="ref_duplicada_1">''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 3 (1994), p. 62</ref> El nízcalo ye una cogorda de seronda y el mansarón ye cogorda de primavera. Rabanera ye un destín de micoturismo relevante; dende mayu de 2013, Rabanera ta integrada nel [[Coto Micológico Pinares Sur de Burgos]] y falta pocos quilómetros del Parque Micológico de Pinar Grande (Rede Europea de Parques Micológicos-European Micosylva Forest Network).<ref>http://www.rabaneradelpinar.es/sites/www.rabaneradelpinar.es/files/noticies/normativa_0.pdf (consultáu: 4-6-2013); ANTÓN, Belén. "Seis pueblo de la zona sur de Pinares crean un nuevu cotu de cogordes". En: ''Diario de Burgos'', 1 de marzu de 2013, http://www.diariodeburgos.es/noticia/Z669125FB-9983-A7FE-3Y9DD581C0610474/20130301//seis/pueblo/zona/sur/pinares/crean/nuevu/cotu/cogordes (consultáu: 6-6-2013); http://www.pinaresnoticias.com/articulo/forestal/la contorna-acueye-el seminariu internacional-de-micoselvicultura-en-el-amogable-y-revenga/20130521144916001167.html (consultáu: 6-6-2013)</ref> * Miel d'escelente calidá, color y sabor, de [[tomillu]], [[cantueso]], [[oriéganu]], [[menta]], [[té]], [[salvia]], [[espliegu]] y los mil flores de lastras y campos.<ref name="ref_duplicada_1" /> * Dende 2009, Rabanera cuenta con una aula de formación de personal forestal perteneciente a la [[Xunta de Castiella y Lleón]]<ref>"La campaña 09 de llucha contra les quemes forestales establez nueves midíes de control y prohibiciones". En: ''Radio Arlanzón'', 16 de xunu de 2009, http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=25164 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101127052100/http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=25164 |date=2010-11-27 }}</ref> * Dende 2007, Rabanera y doce llocalidaes más de la redolada del Cañón de Ríu Llobos utilicen folles de depuradora deshidratados, un abonu orgánico natural, con un gran valor ecolóxicu.<ref>FERNÁNDEZ, R. "Trece llocalidaes de Pinares utilicen les folles del Ríu Llobos como abonu natural", en ''La Voz de Pinares'', 5 d'ochobre de 2007, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=383. La recoyida selectiva de residuos empecipiar en 1996, cola instalación de los primeros contenedores de papel. Años antes, en 1991, entraron en serviciu los primeros contenedores de RSU.</ref> * Potencialidaes, pocu esplotaes, nel ámbitu de turismu activu y outdoor pa empreses: esguilada, espeleoloxía, ciclismu de monte, geocaching, montañismo, ociu experiencial, paintball, senderismo, turismu ornitolóxicu,<ref>El turismu ornitolóxicu cuenta cola so feria internacional Birdwatching Fair, que'l so crecedera pon de manifiestu la importancia d'esti sector.</ref> safaris fotográficos, aules paleontolóxiques y arqueolóxiques, etc. Dellos artistes y creadores manifestaron que la llocalidá de Rabanera del Pinar ta bien presente na so obra.<ref>''Diario de Burgos'', 14 d'agostu de 2013, http://www.diariodeburgos.es/noticia/ZC10711EC-B1B0-7D81-F1EF7562B8F4D939/20130814/llugar/es/xente/habita/asi/rabanera/es/familia (consultáu: 15-08-2013)</ref> Pol so allugamientu, la villa bien pue ser un destín más destacáu de [[turismu creativu]] (creative tourism), porque yá ye un llugar creativu. A lo llargo de la historia de la llocalidá tán documentaes diversos establecimientos comerciales ya industriales: les ferreríes de Ibar Zabala (1753), Luis Ruiz (1821) Simón Muñoz (1870) o Félix Muñoz Cabrejas (1886 y 1894), por casu. En 1702, Rabanera del Pinar cuntaba con un cerraxeru de nombre Juan García, que fizo los goncios y zarros de toles puertes y ventanes del monesteriu de Santu Domingu de Silos, xunto con Manuel Merín, de Burgos, y el ferreru de Silos.<ref>PALACIOS, César Javier. ''Patrimoniu artísticu y actividá arquiteutónicu del monesteriu de Santu Domingu de Silos(1512-1835)''. La Laguna: Universidá de La Laguna, 2000</ref> En 1870, Gregorio Martínez taba al mandu de la aguardentería y Juan Gómez al mandu de una tabierna un añu más tarde.<ref name="AMRP_1">AMRP. Visita de abastos regulares y cais viales. Añu 1871</ref> En 1927, Eusebio Cubillo tuvo ''tabierna de vinos al per menor'' en callar Ilesia, e/n.<ref name="14 de_1">14 de xineru de 1927</ref> Al rematar el sieglu XIX, Pascasio Elvira Cibrián rexentaba un comerciu d'ultramarinos na llocalidá.<ref> ''Indicador xeneral de la industria y el comerciu de Burgos: (1894)''. Burgos: Imprenta de Socesor de Arnaiz, 1894, p. 235</ref> A principios del sieglu XX, Antonio Marín Nieto tuvo una fábrica d'embutíos, ultramarinos y paquetería. El serviciu de farmacia taba compartíu con Hontoria del Pinar y correspondía al llicenciáu Miguel Camarero en 1901.<ref>27 de xineru de 1901</ref> == Monumentos y llugares d'interés == * ''Ilesia parroquial'', construyida a finales del sieglu XVI y rehabilitada en 2002. Tien elementos d'un antiguu templu románicu.<ref>VALLE BARREDA, César. ''Tol románicu de Burgos''. Santa María la Real, 2009, p. 514</ref> A lo llargo de la Edá Media fixéronse diversos trabayos artísticos pa la ilesia de Rabanera del Pinar.<ref>Unu de los trabayos sobre cómo yera la vida de los artistes a finales de la Edá Media ye: "Perfil sociolóxicu ya implicaciones polítiques del artista a fines de la Edá Media". En: ''Boletín del Seminariu d'Arte y Arqueoloxía'', T. 65 (1999), páxs. 203-218</ref> La casa rectoral (casa del cura) construyóse siendo párrocu Toribio Sastago. {{cita|''Los sacerdotes que nella exercieron el so ministeriu son: A. Álvarez de la Fuente (1680), Joseph Garnaldo (1727), Simón López (1736),<ref>Documentáu como sacerdote'l 31 de marzu de 1736</ref> Simón López (1755), Gabriel García y Antonio Sanz (1770),<ref>MIGUEL, Teodoro. "Informes de la ilesia de Rabanera del Pinar". En: '''El Campanariu''', nᵘ 9 (2006), p. 50</ref> Gabriel Antonio García (1766), Juan de Salazar (1770), Simon Lopez y Antonio Diaz (1793), Felipe Blanco (1803),<ref>Documentáu como sacerdote'l 6 d'agostu de 1803</ref>Agapito Izquierdo (1808),<ref>Documentáu como sacerdote'l 8 d'abril de 1808</ref> Francisco Ripoll (1869),<ref>''L'Imparcial'', añu 3, n. 152, 12 d'agostu de 1869, p. 3. Esti sacerdote y otros de la contorna tuvieron que ser escoltaos pola Guardia Civil hasta Burgos n'agostu de 1869</ref> Poloniu Rupérez (1886),<ref name="Anuariu d'el_1">''Anuariu del comerciu, la industria, de la maxistratura y de l'alministración''. Madrid : Bailly-Bailliere, 1886, p. 933</ref> Timoteo Frías Pastor (hasta 1931),<ref>''Boletín Oficial del Obispáu de Osma'', Añu LXXII, Nᵘ VI (1931), abril 23, p. 184. Finó en [[Vilde]].</ref> Teodosio Domingo Palacios (1944), Teódulo Romanillos, Carlos Serrador (1999-2001), Domingo Contreras (dende 2001)''}} * '''Ermita de San Roque''', l'edificiu actual ye de 1853 * '''[[ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|ermita de San Andrés]]''', pudo tener el so orixe nuna ilesia del mesmu nome citada nel 1008 (principios del XI) alloñada del pueblu de Hontoria * '''Casa consistorial''', construyida en 1746 y rehabilitada en 1769 y 1985. Respuende pola so composición al modelu clásicu de Casa Consistorial-Rula, al tener grandes espacios cubiertos en planta baxa, abiertos escontra una plaza. * [[Campanariu de Rabanera del Pinar|'''Campanariu exentu roqueño''']], bien pintorescu, foi torre de vigía medieval * '''Palaciu''', en ruines, foi, a xulgar pol escudu que llució na fachada (dos llaves cruciaes) de dalguna dignidá eclesiástica. La tradición llama al palaciu ''El Cuartel'' y ''La Rula'', porque desempeñó estes funciones, de cuartel y de rula de carreteros. * '''[[Cañada Real Segoviana]]''' * '''Carbayera''' de rebollo ([[Quercus pyrenaica]]), en San Roque, Carbayu Gordu o Carbayu Tempranu * '''Pinar''' de pinu albar ([[Pinus sylvestris]]), pinu negral ([[Pinus pinaster]]) y pinu pudio ([[Pinus nigra]] ssp. salzmanni) * '''Sabinar''' de sabina albar ([[Juniperus thurifera]]) en Peñes Llanes y La Vega * '''Beceda''', bosquete d'abeduriu pendilexu ([[Betula pendula]]), en Beceda y Fonte los Carriles * '''Talayuela''', mirador natural * '''Fuentecillas''', llaguna. Amás, Rabanera cuntó con otra llaguna, la de San Roque. * '''Llavaderos''', un total de trés, de gran interés etnográficu, igual que les fontes. * '''Cruz de Bones Arías''', cruz de camín asitiada na entrada de la llocalidá. Podría ser de los sieglos XV o XVI, cuando les cruces de camín gociaben de gran popularidá.<ref>Referíu a les cruces de términu, esiste'l llibru de Pablo PRADILLO ESTEBAN: ''Vía crucis: calvarios y sacromontes: arte y relixosidá popular na Contrarreforma: (Gudalajara, un casu escepcional)''. Guadalaxara: Diputación Provincial de Gudalajara, Institutu Cultural "Marqués de Santillana", 1996</ref> * '''Ponte Soriana''', de los llamaos romanos, l'actual ye posterior al sieglu XV. Documentáu como '''Ponte de Praos del Camín''' en 1935.<ref>Nun esiste muncha bibliografía sobre pontes, ente ella, atópase la obra de ARAMBURU-ZABALA, Miguel Ángel. ''L'Arquiteutura de pontes en Castiella y Llión, 1575-1650''. Valladolid: Xunta de Castiella y Lleón, 1992</ref> * '''[[Patrimoniu industrial]]''', constituyíu pola [[Estación de Rabanera del Pinar|estación de ferrocarril]], les víes, el Túnel de La Peña del Sol, les señales, los pontones, les alcantarielles del ferrocarril, el fornu del tejar, el potru de ferrar, torre tresformadora (aneja al campanariu exentu). * '''Construcciones de piedra seca''' (ensin argamasa). == Asociaciones == '''Asociaciones:''' * Asociación Cultural Peña Santana (dende 1991). Edita un exemplar al añu de la revista ''El Campanariu'', continuación de ''Tañimientos de Rabanera'' (1992-1996). En 1994, Conceyu Cultural Peñes Santanas entamó les ''I Xornaes Pelendonia'' y años dempués, en 2005, el ''7º Centenariu de la Carta de Privilexos de Fernandu IV'' con un certame internacional de poesía, ''Primer Certame Internacional de Poesía de la Villa de Rabanera''. Amás, en 2001, la asociciación celebró'l so décimu aniversariu. Collaboró na organización de la Romería Castellana del Orfeón Burgalés celebrada n'agostu de 1993 pa conmemorar la que tuvo llugar en Rabanera en xunetu de 1944 por [[Xusto del Ríu]]. {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Socios ![[1999]] !! [[2001]] !! [[2002]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2005]] !! [[2006]] !! [[2009]] !! [[2010]] !! [[2011]] !! [[2016]] |- | align=center| 374 || align=center| 573 || align=center| 622 || align=center| 653 || align=center| 688 || align=center| 712 || align=center| 715 || align=center| 739 || align=center| 756 || align=center| 770 || align=center| 776 |} <small>FONTE: Revista "El Campanariu"</small> * Club de Golf Los Maíllos (dende 1991). * Sociedá de Cazadores * Centru d'Iniciatives Turístiques de Rabanera del Pinar (dende 2003). * Asociación de la Tercer Edá. * Asociación Tenadas Nueves * Asociación Deportiva Los Pinares (dende 2003). * Grupu de Dances “Zaburto” * Coral Voces de Rabanera (dende 2007). == Fiestes y folclor == '''Fiestes llocales:''' * [[Xuan el Bautista|San Xuan Degolláu]], fiesta patronal, el día [[29 d'agostu]]. Esti día baillen les dances típiques de paloteo y cintilla. D'antiguo, el paloteo celebrar na ilesia'l Domingu d'Antroxu y los sos elementos principales son "el Trenzado" y "el Menudito".<ref>En 1994, Concepción Donadeo presentó una memoria fin del Master de Museística de la UCM dedicada a la danza de paloteo de Rabanera del Pinar.</ref> Los danzantes de Rabanera participaron, ente otres exhibiciones, na XVII Muestra de Danzantes y Danzadores (Burgos, 5 de payares de 2005). * [[Virxe de la Candelaria|Les Candeles]], el 2 de febreru. Nel antroxu, que tenía llugar en febreru, sacar a la [[quivaca]], ser carnavalesco asemeyada a la tarasca de Fexines y Cabezón de la Sierra. Recuperaes en 2007, tres dellos años ensin celebrase, los danzantes de Rabanera volvieron danzar na ilesia parroquial en 2011.<ref>ELVIRA, Héctor. "Rabanera recupera tradiciones festives". En ''La Voz de Pinares'', 11 de febreru de 2011, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=10314</ref> Recuperaes en 2007. * [[Marzas]], el 28 de febreru a medianueche. Recuperaes, dempués d'años ensin celebrase, en 2004. * Matanza del gochu<ref>"La Matanza en Rabanera". En: ''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 3 (1994), páxs. 7-8</ref> * Dende [[1994]], el primer sábadu de mayu se [[Festividá de los Mayos|pinga'l mayu]] a la manera tradicional, con forquetes y cuerdes. Pela tarde festéxase con una merienda. Llántase, amás, un mayu de neños, anque antaño llegar a llantar trés, de casaos, de solteros y de neños. La fiesta treslladóse al fin de selmana pa dexar l'asistencia de los mozos foresteros. * Romería del Matu y la Sebe, en mayu. * [[Roque|San Roque]], el día [[16 d'agostu]], con una romería y comida campera xunto a la ermita del mesmu nome. * Branu Cultural, n'agostu (dende 1994). En 1994, amás, celebróse'l día del ''Rabaneriense ausente'', 21 d'agostu de 1994. * Homenaxe a los mayores (dende 1991) * [[Isabel Flores Oliva (santa)|Santa Rosa de Lima]], el 23 d'agostu. Con anterioridá al Conceyu Vaticanu II, esta festividá tenía llugar el 30 d'agostu. {{cr|En 2007, Rabanera estrenó xota.}} Los mayores del llugar cunten que, ente 1910 y 1920, faíense procesiones por que dexara de faer calor. Nuna ocasión, empezó a llover al sacar al Santu Cristu de la Misericordia en procesión. Igualmente, por tradición oral, sabemos que les muyeres de Rabanera ufiertar a dir descalces en pollín o carru hasta Santa Lucía ([[Fexines]]), Virxe de la Salú ([[Ucero]]) o [[Valvanera]]. Na década de 1950, los vecinos procesionaban, inda, con antorches dende'l pueblu hasta la [[ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|ermita de San Andrés]], a 3 km de Rabanera. Los xuegos infantiles típicos yeren: botones, carabin, chita, comba, corru, espurre y encueye, gallinita ciega, llanque, mula corrida, prendes, tabas, texu, tocoya, trés navíos, tuta y veo, veo. Los mayores pertenecíen a la [[calva]], les tabas o la pelota. Los neños de la llocalidá, cuando yeren munchos y esistía escuela, cantaben el ''gallu'' (llamáu n'otros llugares ''gallofa'') percorriendo les cases pidiendo un donativo en forma de comida o dineru en víspores navidiegos. Rabanera, nel pasáu, pudo cantar el Cantar de siega, de Castrillo de la Reina; el Romance del Serranito, de Güerta de baxo; Romance del neñu perdíu, de Riocavado de la Sierra; o l'Nana, de Vizcainos. Estes pieces fueron recoyíes nel pasáu ya interpretaes pol grupu de folclor Yesca nun trabayu de 1988.<ref>''Fiestes de gallos y otros cantares populares''. Madrid: Sonifolk, 1988</ref> La lleenda de l'ayalga del magüetu d'oru de Mingavela, que n'otres llocalidaes onde esiste tien otros nomes, forma parte de la tradición llocal.<ref>Les llocalidaes de [[Muriel Viejo]] y [[Cabrejas del Pinar]] cunten con una lleenda asemeyada redolada a un magüetu d'oru.</ref> La vecina llocalidá de La Gallega denomina a l'ayalga como Ayalga de Majacaga. Esiste otra lleenda, la de los gües que llevaben el Cristu, que nun quixeron andar más y que se de detuvieron al pasu por Rabanera. Esisten delles lleendes en dellos puntos del país como señal divina. D'antiguo, los vecinos emprestaben servicios a la comunidá nos trabayos de poza, frontera, obreriza y adra. Esistía un fornu comunal llamáu Mirasol, xunto a la casa rural Los Roblones. En 2010, l'Asociación Peñes Santanas presentó'l proyeutu ''Rabanera, Juana y los 500'', pa conmemorar el 500º aniversariu de la concesión d'un privilexu a Rabanera per parte de Xuana I de Castiella. == Gastronomía == {{VT|Gastronomía de la provincia de Burgos}} [[Ayu carreteru]], [[asadurilla]], [[caldereta pinariega]], [[ensalada campera]] castellana, pataques guisaes con mículas, [[paturrillo]] ([[callo|guiso de dureces]] y [[manines de gochu]]), [[picadiellu de chorizu]] y roscón de Pascua == Lliteratura y cine == La novela ''El cura Merín, la so vida en folletín'' (1933),<ref>ONTAÑÓN, Eduardo de. ''El cura Merín, la so vida en folletín''. Madrid: Espasa-Calpe, 1933</ref> d'Eduardo de Ontañón, y el llibru infantil ''La to propia aventura'' (1999),<ref>MUÑIZ, José Enrique. ''La to propia aventura''. Madrid: Pallabra, 1999, p. 81</ref> de José Enrique Muñiz, menten el pueblu de Rabanera del Pinar. L'escritor [[Eduardo de Ontañón]] llamó a Rabanera ''"Aire peneráu nos pinos"'' y Juan José Pérez Solana ''"la del celeste mirar y la del verde vivir"'' (''Estampes burgaleses'' en ''Diario de Burgos'').<ref>ONTAÑÓN, Y. ''El Cura Merín, la so vida nun folletín''. Madrid: Espasa-Calpe, 1933; PÉREZ SOLANA, Juan José. "Rabanera del Pinar (en cantu la morriña". En: ''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 1 (1992), p. 4</ref> N'avientu de 1752, los monxos de Silos destinaron 221 reales pa afdquirir madera de pinu de Rabanara, Aldea y San Leonardo. Adquirieron 25 viguetas, esi mesmu añu, procedentes de Rabanera. Arrendábense les yerbes de la villa y los santuarios. Na década de 1960, el términu de Rabanera del Pinar emprestó dalgún paisaxe pa diverses escenes de la película ''El Bonu, el Feu y el Malu'' (''The Good, the Bad and the Ugly'') (1966). El términu municipal, de gran guapura, ye un escenariu inéditu pa la publicidá. La guapura de vivir na tierra pinariega pasó a la lliteratura de mano de Bernabé Herrero, quien describió'l llugar de Santa Inés, nos Pinares Sorianos, nel so poemariu ''Emociones Llabradores''.<ref>HERRERO, Bernabé. ''Emociones llabradores''. Madrid: Castiella, 1925</ref> Martínez foi l'apellíu del primer rabaneriense del que conocemos el nome: Petro Martínez (Pedro Martínez). Vivió na segunda metá del sieglu XII y en 1175 participó na confirmación d'una carta, editada nel ''Recueil de chartes de l´abbaye de Silos'', pola que l'abá de Silos mercaba una propiedá ''"circa Penellam"'' (cerca de Pinilla). Recoyóse, en 1994, un fungu de 4,5 quilos.<ref name="ref_duplicada_1" /> En 1986, el Muséu Nacional de Ciencies Naturales de Madrid incorporó al so fondu un exemplar del xéneru Calathus Bonelli topáu nel términu de Rabanera.<ref>GAÑÁN NIETO, Israel. ''Revisión del xéneru "Calathus" Bonelli, 1810''. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións ya Intercambiu Científicu, 2008, p. 291</ref> Como asocede en gran parte del Norte del dominiu llingüísticu del castellán, en Rabanera del Pinar da l'usu del condicional en llugar del imperfectu de suxuntivu. Exemplu: ''"Si yo diría"'' por ''"Si yo fora"''. Ta xeneralizáu'l leísmo de cosa, non almitíu polos prescriptivistas ("Dexar" por "Déxamelo"). Rabanera inda emplega pallabres de poco espardimientu ''balago'', ''gayu'', ''mogos'', ''picota'', ''pincha'', ''portiellu'', ''rancajo'', ''tosterón'', ''runfón'', etc. Dalgunes, como ''mogos'' o ''moñiga'' nun tán nos diccionarios. Nel sieglu XVIII, según [[Juan Loperráez Corvalán|Loperráez]], en Rabanera "nun gastar sábanes na cama y munches persones nin entá camisa; echen bien poques teles; apenes saben coser nin faer media; echen dellos paños nes llanes del país y filar, en llugar d'usu, con un cantar y un palu, que-y traviesen, dando a los sos estremos por que tuerza; y ye país que precisa muncha educación..." (T. II, p. 3). Y. Vallina de Miguel, nun artículu de 1996,<ref>VALLINA DE MIGUEL, Esther. "El Traxe popular de Soria". En: ''Celtiberia'', nᵘ 90 (1996)</ref> señalaba que'l pintor [[Maximino Peña Muñoz|Maximino Peña]] dexó afiguraos los tipos populares de Pinares (recordemos ''Carreteru de Pinares'') y destacaba que Loperráez sorprender de l'austeridá de vistíu de la muyer serrana al dicir ''"polo común les muyeres lleven unos sacos de pañu bastu, que los coyer dende los costazos a los pies y dan-yos el nome de jornea"''. La ''jornea'', que etimológicamente tien de significar vistíu de xornada, yera como sigue: ''"Traxe zarráu, pero tan estrechu y de fechura tan estraña, que pa pone-y lo entra primero la cabeza y pa quitar tien nel llombu una llanzada, y entrándola nuna escarpina que ta a prevención elevada na paré del cuartu, van sacando adulces el cuerpu de la jornea, quedando colgada y en disposición pa vistise a la mañana siguiente"''.<ref>VALLINA DE MIGUEL, Esther. "El Traxe popular de Soria". En: ''Celtiberia'', nᵘ 90 (1996), p. 447</ref> Rabanera tuvo la so primer web en 1997, a iniciativa de Pedro Izquierdo. En 2000, Rodrigo Contreras Elvira punxo en marcha una nueva web y otra nueva,https://web.archive.org/web/20021003123850/http://www.rabaneradelpinar.com/, en 2002.)<ref>La primer web de la Casa Rural Los Roblones foi http://www.helpagora.com/losroblones/principal.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040825044539/http://www.helpagora.com/losroblones/principal.htm |date=2004-08-25 }}</ref> == Personalidaes == Naturales de: * Pedro Fernández (sieglu XVI-XVII), escribán de [[Felipe III d'España|Felipe III]].<ref>MIGUEL DE MIGUEL, Teodoro de. "El famosu castiellu abaluartado de San Leonardo". ''El Campanariu'', nᵘ 10 (2007), p. 42-43</ref> * Juan de Xuez (sieglu XVII), escribán. * Gabriel Xuez (1736-c. 1774), pintor y miembru supernumerario de la [[Real Academia de Belles Artes de San Fernando]]<ref>PARDO CANALIS, Enrique. ''Los rexistros de matrícula de l'Academia de San Fernando, de 1752 a 1815''. Madrid: Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques, Instituto Diego Velázquez, 1967</ref> * Gorru y Ablondu, guerrilleros mientres el [[Trieniu Lliberal]] (1820-1823).<ref>CASSINELLO PÉREZ, Andrés. "Estampes y aventures burgaleses de la Guerra de la Llealtá". En: ''Revista d'historia militar'', nᵘ 75(1993), p. 225-226</ref> El guerrilleru Ablondu apaez na novela de Pío Baroja ''Memories d'un home d'aición''. * Eugenio Martínez Arribas, ciruxanu y alumnu del Real Colexu de Medicina y Ciruxía de San Carlos (Madrid) ente 1823 y 1832<ref>ARCHIVU HISTORICO NACIONAL. Universidaes,1224,Exp.116</ref> *Fernando Juan Varona y Andrés (1881-1910), monxu boticariu y enfermeru nel [[monesteriu de Santu Domingu de Silos]]. Fíu del que foi maestru de Rabanera del Pinar, dende los trés años moró en [[Retuerta (Burgos)|Retuerta]]. D'él dixo Quintilianu Tajadura: ''"Enforma s'esperaba de les sos bones cualidaes, pero una tuberculosis produció-y la muerte prematura"''.<ref>TAJADURA Y TAJADURA, Quintilianu. "Menologio silense". En: ''Boletín Institución Fernán González'', nᵘ 192 (1979), p. 40</ref> * María del Carmen López Manchado (1931-1952), mística y escritora, en procesu de beatificación * M. Cruz López Machado, periodista, apaez nel ''Catálogu de periodistes españoles del sieglu XX'' (1981). * [[Roberto Cabrejas]] (1952-2001), atleta internacional con España, ex-plusmarquista español y pentacampeón d'España de saltu d'altor. El día [[16 d'agostu]] de [[2010]] inaugurar en Rabanera del Pinar, la so llocalidá natal, una cai col so nome na so memoria. Pocos díes antes, el 29 de xunetu de 2010, el Conceyu de Rabanera del Pinar aprobó por unanimidá dedicar una cai de la villa a la so memoria<ref>''El Campanariu'', nᵘ 13 (2010), p. 2</ref> y recibió un homenaxe'l 11 de setiembre de 2011.<ref>"Monumentu n'homenaxe a Roberto Cabrejas". En: ''Atletismu español'', nᵘ 650 (setiembre-ochobre de 2011), p. 110</ref> * Juan Carlos Ortego, periodista, exsubdireutor del diariu ''Menorca''. Otres personalidaes que baxen de la llocalidá, anque nun nacieren nella, son: * [[Carlos Contreras Elvira]] (Burgos, 1980), escritor. * [[Susana Sanz de Llorente]] (Mendoza, 1939), política y abogada arxentina.<ref>[[Eduardo Anguita]] y [[Martín Caparrós]]: ''La voluntá: una historia de la militancia revolucionaria na Arxentina''. Barcelona: Norma, 1998, páx.&nbsp;377: «Fía de Juan Sanz y Carmen, dambos de la llocalidá de '''Rabanera del Pinar'''».</ref> Hasta'l sieglu XX, los alcaldes de la llocalidá fueron: Pedro de la Villa y Yagüe (1483), Miguel Contreras y Francisco Sanz (1746),<ref>Un dintel de la casa consistorial lleva'l nome de los dos alcaldes ordinarios en 1746</ref> Miguel Sanz y Juan del Pozo Esteban (1753),<ref>''Catastru d'Ensenada'', Llibru 1598. Alcaldes ordinarios el 12 de marzu de 1753</ref> Pedro Manchado y Juan de la Torre (1776),<ref>''El Campanariu'', nᵘ 9 (2006), p. 38</ref> Juan Pascual y Lucas Ortego (1779),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano: ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, páx. 65, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Ángel Manchado y Francisco Sanz (1793), José Ortego (1821),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 68, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Benito Sanz (1827), Senén Elvira (1860), Bruno Ortego (1861),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 23, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Jerónimo Cebrián (1863),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 77, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Ángel Manchado (1867),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 72, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Elías Pascual (1871),<ref name="AMRP_1">AMRP. Visita de abastos regulares y cais viales. Añu 1871</ref> Juan Ortego (1886),<ref name="Anuariu d'el_1">''Anuariu del comerciu, la industria, de la maxistratura y de l'alministración''. Madrid : Bailly-Bailliere, 1886, p. 933</ref> Fermín Ovejero Camareru (1897),<ref>'''Anuariu del comerciu, de la industria, de la maxistratura y de l'alministración'''. 1897, p. 1.102</ref> Jacinto Ovejero Villa (1898), Jacinto Ovejero (1900),<ref>RUBIO Y BORRÁS, Manuel: ''Nueva guía de Burgos y la so provincia''. Burgos: Socesor de Arnaiz, 1900, p. 79</ref> Francisco Gómez (1925, 1927),<ref name="14 de_1">14 de xineru de 1927</ref> Ángel Manchado Cebrián (1928),<ref>10 de xunetu de 1928</ref> Miguel Manchado Cebrián (1929), Francisco Contreras (1930). Exercieron como fieles de fechos y secretarios municipales: Juan Ramón Izquierdo (1753),<ref>''Catastru d'Ensenada'', Llibru 1598. Fiel de fechos el 12 de marzu de 1753</ref> Antonio Izquierdo (1779),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 65, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Enrique Cebrián (1821),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano: ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 68, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Manuel Izquierdo (1860, 1870 y 1886), Nicolás Gómez (1894),<ref>''Indicador xeneral de la industria y el comerciu de Burgos: (1894)''. Burgos: Imprenta de Socesor de Arnaiz), 1894</ref> Nicomedes Sanz (1900, 1913), Eduardo Cardero García (1927). == Premios == A Rabanera del Pinar: * Premiu Provincial de Caltenimientu del Patrimoniu Urbanu (categoría B) (2001). Al [[Parque Natural del Cañón del Ríu Llobos|Cañón de Ríu Llobos]]: * 'Q' calidable Turística (2011). == Ver tamién == * [[Camín de Santiago de Soria]] * [[Ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|Ermita de San Andrés]] * [[Campanariu de Rabanera del Pinar]] * [[Frontera (Derechu consuetudinario)]] * [[Ruta del Boletus]] * [[Turismu na Sierra de la Demanda]] * [[Quivaca]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == Estudio: * Alonso Izquierdo, Juan José; Reque Kilchenmann, José A. ''Proyeutu de repoblación forestal nel términu municipal de Rabanera del Pinar (Burgos)''. [Valladolid]: ETSIA Forestales, 2010. (Proyeuto fin de carrera de la ETSIA. Forestales). * Alonso Olalla, Roberto. "Rabanera del Pinar". En: ''Amigos de Fexines'', nᵘ 118 (2007). * Benedico Martín, José A. Benedico. ''Proyeutu de camín forestal de Saca del Monte N 254 del catálogu perteneciente a Rabanera del Pinar(Burgos)''. 1959. * Contreras Crespo, Mariano. ''Enciclopedia temática y rabaneriense''. Rabanera del Pinar: L'Autor, 2017. * Contreras Crespo, Mariano. ''L'Agricultura en Rabanera de la Sierra sieglos XVII-XIX y en Rabanera del Pinar sieglu XX''. Rabanera del Pinar: L'Autor, 2010. http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }} [Consultáu: 17-6-2010] * Muñoz Avila, Ángel. ''Proyeutu d'Ordenación del Monte Les Cuadrielles de Rabanera del Pinar, provincia de Burgos''. 1952. Artículos de prensa: * Alonso, Juanjo. "Ruta de los templarios en mountain bike". ''Osíxenu'', 2015 * Alonso, Raquel. "30 investigadores van buscar nuevos xacimientos en Les Sereas y Rabanera". En: ''Diario de Burgos'', 16 de xunetu de 2011, http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20110716/30/investigadores/buscaren/nuevos/xacimientos/sereas/rabanera/Y41AF08B-Y7A8-BF26-A9331C32F94848AD [Consultáu: 16-7-2011] * Antón, Belén. "Dime qué comes y ónde vives". En: ''Diario de Burgos'', 26 de xineru de 2012, http://www.diariodeburgos.es/noticia/ZEDAFC733-BC6F-0B84-58D9A100FDB4DC86/20120126/dime/comes/onde/vives [Consultáu: 10-4-2012] * Antón, Belén. "El valor de la biodiversidá". En: ''Diario de Burgos'', 24 d'avientu de 2012, http://www.diariodeburgos.es/noticia/ZEBD50A28-D118-995F-CF47DDAA73BA2965/20121224/valor/biodiversidad [Consultáu: 26-12-2012] * García, Carmelo. "El mirto de turbera, un preséu pal desenvolvimientu sostenible en Rabanera del Pinar". En: ''El Correo de Burgos'', 7 de xineru de 2013, http://www.elcorreodeburgos.com/noticias/2013-01-07/el-mirto-de-turbera-un preséu-pa-el desenvolvimientu sostenible-en-rabanera-del [Consultáu: 07-01-2013] * Mazorra, Javier: "Estaciones de tren reconvertíes en... agospiamientos". ''Ocho legua'', 12 de febreru de 2013, http://www.ocholeguas.com/2013/02/11/otrosmundos/1360574497.html [Consultáu: 13-2-2013] * ''La Razón'', 26 de setiembre de 2009, {{Enllaz rotu|1=http://www.larazon.es/seiciones/vd-viaxes/entrevistes-2 |date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot }} [Consultáu: 19-1-2010] * ''Diario de Burgos'', 9 d'agostu de 1993 * "Voluntariáu y diversión en ríos: Rabanera del Pinar acueye'l llunes, 1 d'agostu, una aición de llimpieza del ríu en Rabanera del Pinar". ''La Voz de Pinares'', 29 de xunetu de 2011, {{Enllaz rotu|1= |2=http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=12413 |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} [Consultáu: 29-7-2011] == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Rabanera del Pinar}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] jso7dyvr8tko2s7ecj4xqtwxzz5fc82 4379338 4379263 2025-06-25T07:36:12Z YoaR 37624 4379338 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Rabanera del Pinar''' ye un [[conceyu]] asitiáu na [[provincia de Burgos]],<ref>Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] 302</ref>[[comunidá autónoma]] de [[Castiella y Llión]] ([[España]]). Forma parte de la subcomarca de [[Contorna de Pinares|Pinares]] y de la contorna de [[Sierra de la Demanda (contorna)|La Demanda]]. Pa l'alministración de Xusticia, Rabanera pertenez al partíu xudicial de [[Partíu de Salas de los Infantes|Salas de los Infantes]]. El pueblu que da nome al conceyu llamóse Ravaneira<ref>''Documentación del Monesteriu de Santu Domingu de Silos''. Burgos: Garrido Garrido, 1988</ref> (o Ravenaria, según trascripción de [[Marius Férotin]])<ref>''Recueil de chartes de l'abbaye de Silos''. París, 1897</ref> a finales del sieglu XI. Darréu, mientres tol restu de medievu, llamóse ''Ravanera'' o ''Rauanera''. Mientres la Edá Moderna, el pueblu conocióse como Rabanera de la Sierra hasta mediaos del sieglu XIX, magar un documentu de 1733 yá lo denominaba Rabanera del Pinar. Según dalgún autor, Julián Aydillo San Martín, Rabanera significa ''"molín del ríu"''.<ref>AYDILLO SAN MARTÍN, Julián: ''Pueblos y apellíos d'España: diccionariu etimolóxicu''. Alicante: Club Universitariu, 2006, p. 261. Nesti sentíu, nel de venceyar el nome Rabanera con ríu, hai que dicir que La Ravanera ye un ríu de Cataluña.</ref> Los naturales de la llocalidá llámense rabanerenses y se motejan atampados, por disponer el términu de Rabanera de [[turbera|turberes]] (o tremedales).<ref>"Curtiu aproximamientu a la conocencia de les agües soterrañes nel términu de Rabanera del Pinar". En: ''El Campanariu'', nᵘ 8 (2005), p. 34</ref> == Símbolos == En 1998, por resolución de 23 de xunetu de 1998, de la [[Diputación Provincial de Burgos]], aprobóse l'escudu heráldicu municipal de Rabanera del Pinar. La so descripción ye la siguiente: ''"Escudu partíu. Primero: Armes de Castiella. Segundu: Sobre oro, pinu de sinople, terrazado. Entado en punta de plata y trés rabanitos al so color. Al timbre, corona real"''.<ref>''Boletín Oficial del Estáu'', 15 d'agostu de 1998, páxs. 28080-28081</ref> == Xeografía == === Contorna === La llocalidá atópase na cercanía de [[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos]], del monesteriu del mesmu nome y de [[La Sienda de los Moros]], y de [[San Pedro de Arlanza]] y del [[Arte románico de la Sierra de la Demanda]]. Nun radiu inferior a 60 km tamién s'atopen otros curiosos como [[Caleruega]], [[Covarrubias]], [[Ermita de Santa María (Quintanilla de las Viñas)|Santa María de les Viñes]] (pasu del Camín de San Olav), [[Clunia]], el xacimientu de Ciella y la so aula arqueolóxica ([[Valdeande]]), [[Peñaranda de Duero]], la ruta de los eremitorios y necrópolis medievales serranes, el cañón de Ríu Llobos, los [[La Yecla y los Sabinares del Arlanza|Sabinares de Arlanza]], el [[Güelga de Fuentepeña]] de [[Fexines]], les llagunes de Neila y Urbión, les reserves de Demanda, Urbión y Cameros, la [[Monumentu Natural de la Fuentona|Fuentona de Muriel]], la Fonte Sanza, la nacencia del ríu Pedroso, [[Icnitas de Burgos y Soria]], el Parque de Pinu a Pinu (Revenga), l'ecomuséu de les Lloberes ([[Caleruega]]), el [[Muséu d'Antigüedaes La Gamella]], el Parque Micológico de Pinar Grande, el Mirador de La Torca ([[Espeja de San Marcelino]]), el pinu de Fonte'l Raigañu ([[Hontoria del Pinar]]) o'l Carbayu de Cirjuana ([[Cantalucia]]), el cascu urbanu de [[San Leonardo de Yagüe|San Leonardo]] col [[castiellu del Abaluartado]], el Centru d'Interpretación de Necrópolis del Altu Arlanza de [[Palacios de la Sierra]], les cases d'indianos ([[Cidones]]), el balneariu d'agües mineru-melecinales sulfuroses d'El Salobral de [[Vinuesa]], el dolmen de [[Cubillejo de Lara]] y el patrimoniu de [[Coruña del Conde]]. En [[Salas de los Infantes]], [[Castrillo de la Reina]], [[Moncalvillo]], [[Palacios de la Sierra]], [[Vilviestre del Pinar]], [[Quintanar de la Sierra]], [[Regumiel de la Sierra]], [[Canicosa de la Sierra]], [[Cabezón de la Sierra]] y [[La Gallega (Burgos)|La Gallega]] concéntrase'l mayor conxuntu de poblaos, necrópolis y eremitorios altomedievales d'Europa, fechaos en plenu sieglu X. El eremitorio de Cueva Andrés ye consideráu como un exemplu antolóxicu del arte altomedieval español,<ref>http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20110222/centru/interpretacion/necropolis/abrira/primavera/Y8C5Y936-DE5C-482D-66D5048BE8C0Y17C</ref> col cenobiu rupestre de La Cerca y les necrópolis de Palacios de la Sierra y del comuñeru de Revenga.<ref>''Sierra de la Demanda (Burgos), 1ª parte''. Madrid: Infoagro.</ref> Rabanera del Pinar apaez en rutes turístiques por ser un pueblu pintorescu y d'interés turísticu.<ref>''Rutes cerca de Navas'' [recursu electrónicu]. Navas del Pinar: Germán Yagüe, 2010, http://www.navasdelpinar.com/turismo/rutes/</ref> Rabanera ta asitiada nun estremu del Cañón de Ríu Llobos, un enclave onde'l ser humanu "tesciende", según afirma Juan Ignacio Cuesta Millán nel so llibru ''Llugares de poder: los enclaves onde l'home tesciende'' (2003).<ref>CUESTA MILLÁN, Juan Ignacio. ''Llugares de poder: los enclaves onde l'home tesciende''. Madrid: Nowtilus, 2003, p. 250</ref> <div style="position:relative; width:360px;"> [[Ficheru:Blank map.svg|300px|left|Llugares próximos.]] {{Etiqueta imaxe|x=0.5|y=0.5|escala=300|testu=[[Ficheru:Map pointer black.svg|20px|Rabanera del Pinar; 148 habitantes (2008)]]<small>'''Rabanera del Pinar'''</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.3|y=0.3|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Salas de los Infantes; 2.132 habitantes (2008)]]<small>[[Salas de los Infantes]] 21,4 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.35|y=0.35|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Fexines; 180 habitantes (2008)]]<small>[[Fexines]] 17,5 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.2|y=0.4|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Santu Domingu de Silos; 212 habitantes (2008)]]<small>[[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos.]] 30,3 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.8|y=0.75|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Ucero y ermita de San Bartolomé; 93 habitantes (2008)]]<small>[[Ucero]] y ermita de San Bartolomé 44,7 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.22|y=0.7|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Clunia; 0 habitantes (2008)]]<small>Ciudá romana de [[Clunia]] 29,6 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.8|y=0.25|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Parque Natural de Laguna Glaciares de Neila; 0 habitantes (2008)]]<small>Parque Natural de Laguna Glaciares de [[Neila]] 56 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.85|y=0.65|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|La Fuentona; 0 habitantes (2008)]]<small>[[La Fuentona]] 50,7 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.99|y=0.45|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Numancia; 0 habitantes (2008)]]<small>[[Numancia]] 84,9 km</small>}} {{Etiqueta imaxe|x=0.05|y=0.35|escala=300|testu=[[Ficheru:Small-city-symbol.svg|10px|Lerma; 0 habitantes (2008)]]<small>[[Lerma (Burgos)|Lerma]] 61,5 km</small>}} </div> Dende 2010, l'árbol fósil de Matalaguna, en [[Castrillo de la Reina]] (a 17 km de Rabanera), ta protexíu y ye visitable.<ref>PÉREZ, Jorge L. "El conceyu habilita l'árbol fósil de la paraxa Matalaguna pa visites". En: ''La Voz de Pinares'', 14 de xineru de 2010, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=6295 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130816080239/http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=6295 |date=2013-08-16 }}</ref> Rabanera ta a pocu más de 20 km del escobiu de [[Pasiellu de Fonte Barda]], ente [[Arauzo de Miel]] y [[Doña Santos]].<ref>Prieto Gallego, Javier. "El pasiellu de Fonte Barda". En: ''Norte de Castiella'', 2 de mayu de 2008, http://www.nortecastilla.es/20080502/vida/pasillo-fonte-barda-20080502.html</ref> Otru llugar espectacular ye la [[Cascada del Chorrón]], en [[Neila]]. Cerca de Rabanera, n'[[Aldea del Pinar]], atópase una llaguna llena de lleenda, el Pozu Airón.<ref>Herrero, Miguel. "El pozu Airón". En: ''Estudios xeográficos'', nᵘ 4 (1941), páxs. 567-573; Álvarez de Eulate, José María. ''Hontoria del Pinar y les sos aldegues: historia, economía y tradiciones''. Burgos: Diputación Provincial, 2002, p. 79</ref> L'aguada Norte de la Peña Carazo, pocu más d'una ventena de quilómetros de Rabanera, cuenta con una magnífica y singular tejeda, de gran valor yá que s'atopa bien alloñada de la so zona de distribución tradicional. Otros curiosos son la villa romana de Santervás del Burgo o La Hoz d'Orellares o de Edigo. La Sierra de la Demanda ufierta curiosos nel ámbitu del turismu industrial: pezgueras de [[Vilviestre del Pinar]],<ref>"Alicar una parte del pasáu". En: ''Diario de Burgos'', 5 d'agostu de 2010, http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20100805/alicar/parte/pasáu/3F18C1D4-B46C-1F79-CB40A776958A6BB1</ref> ferrerías de [[Barbadillo de Herreros]] y la so redolada,<ref>GONZÁLEZ BUENO, Marta. ''Ferrerías de la Sierra de la Demanda Burgalesa''. Burgos: Diputación Provincial, 1997</ref> Muséu Etnográficu de [[Talveila]] y otros munchos curiosos,<ref>''Mapa del macizu ibéricu''. Quintanar de la Sierra: Eufrasio Camarero María, 1991</ref> etc. Los eventos que tienen llugar na redolada, entamaos per meses, son: Xineru: Fiesta de los Xefes ([[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos]]). Febreru: Candeles (2 de febreru), Feries de Viñar (Abeyar), Marzas (28 de febreru). Marzu: La Carrera, representación de la [[Pasión de Cristu]] ([[Alcoba de la Torre]]). Abril: Zrezales en flor ([[Covarrubias]]). Mayu: Llevantamientu o pingada del pinu-mayu (na mayoría de llocalidaes), Rallysprint Navaleno-Canicosa, Feria de San Miguelito, d'artesanía y productos ecolóxicos ([[Abioncillo de Calatañazor]]), Xornaes del Carboneru ([[Quintanalara]]), Xornada d'Ilesies Abiertes y Feria del Pinchu Gastronómicu de Lara de l'Asociación pal Desenvolvimientu de Tierra de Lara, Descensu del Ríu Arlanza ([[Hortigüela]]-[[Covarrubias]]) (finales de mayu o entamos de xunu),<ref>ANTÓN, Belén. "De Hortigüela a Covarrubias al traviés de la Historia y les agües del ríu Arlanza". En: ''Sierra de la Demanda, revista de desenvolvimientu rural'', nᵘ 37 (2011), p. 22</ref> Feria del Pinchu, Festival Xuvenil de Teatru Grecollatín de [[Clunia]], Cola Cicloturista La Histórica ([[Abeyar]]). Xunu: Mercáu Medieval de Salas de los Infantes, Cronoescalada BTT Amachin - Vertical - Brada ([[Moncalvillo]]). Julio: Fiesta de la Cereza ([[Covarrubias]]), Festival de Música Antigua de Salas de los Infantes, Xornada de Recuperación de Tradiciones de Neila, Alcuentru del Traxe Serrano, [[Demandafolk]] de Tolbaños de riba (finales de xunetu). Agostu: Amuesa Alimentaria d'Abeyar, Festival d'Ópera y Zarzuela del Cañón del Ríu Llobos ([[Hontoria del Pinar]]), Representación de los Siete Infantes de Lara ([[Castrillo de la Reina]]). Setiembre: Cola cicloturista Amachimbrada ([[Moncalvillo]]), [[Mediu Maratón Hontoria del Pinar-Cañón del Ríu Llobos]] ([[Hontoria del Pinar]]), [[Xornaes Internacionales sobre Paleontoloxía de Dinosaurios]] (Salas de los Infantes), Romería de Santa Lucía ([[Fexines]]), Tornéu de Golf Fundación Dinosaurios ([[Salas de los Infantes]]), Triatlón d'[[Abeyar]], Tornéu d'Axedrez ([[Salas de los Infantes]]). Ochobre: Xornaes de Micoloxía y Naturaleza (San Leonardo), Iberfoexpo (Comuñeru de Revenga), Enduro de Resistencia (San Leonardo). Payares: Xornaes Micológicas (Salas de los Infantes). Avientu: Feria de la Economía Rural ([[Salas de los Infantes]]), San Silvestre 'Ciudá de [[Salas de los Infantes]]', San Silvestre Popular ([[San Leonardo]]). La rellación de [[Turismu na Sierra de Demandar|recursos turísticos de la contorna]] ye bien llarga. === Descripción === El términu municipal cuenta namái con un nucleu de población, Rabanera del Pinar. Ye unu de los 1515 nucleos de población de la provincia de Burgos. La llocalidá, asitiada nuna vallina, a 76&nbsp;km de la ciudá de [[Burgos]], ta constituyida por dos barrios, Zorrera y Rendajal, dixebraos pel ríu Laisa o Rabanera. ''"Gocia de bona ventilación"'', según el diccionariu xeográficu de Pascual Madoz. El barriu de Zorrera, a la izquierda del ríu Rabanera, ye'l menor de los dos y nél ta asitiada la casa consistorial y la ilesia parroquial. El barriu de Rendajal estiéndese a la derecha del ríu y ta formáu por pequeñes barriaes (Cantarranas, Cerrillo y Palombar). El términu municipal tien un mínimu de venticinco valles, que s'atopen reflexaos na so toponimia menor con nomes que contienen les pallabres val y vallina. En 1826, [[Sebastián Miñano]] dicía sobre la xente d'esta tierra: ''"... reservaos, valientes, bien reflexivos... senciellos nes costumes... ensin arrodios y ensin doblez. Son corteses pero con nobleza y ensin afectación"''.<ref>MIÑANO, Sebastián. ''Diccionariu xeográficu y estadísticu d'España y Portugal'', 1826, v. 2, p. 195</ref> Gran parte del caserío ta formáu por edificios de piedra arenisca, munchos d'ellos remozados y rehabilitaos. En 2001, Rabanera llogró'l Premiu Provincial de Caltenimientu del Patrimoniu Urbanu (categoría B), que concede la Diputación de Burgos. Al Sur de la llocalidá ta'l picu Viñes (1146&nbsp;m) y al norte'l monte Guxanu (1.172&nbsp;m). Nel estremu más meridional del conceyu ta'l picu Tres Mojón (1.183&nbsp;m). Álcense, al norte del términu, los picos Cabeza de los Siete Hermanos (1.214 m), Enríes (1.194 m) y Cuetu Estrechu (1.272 m). * '''Estensión del conceyu:''' 33,24 &nbsp;[[quilómetru cuadráu|km²]]. * '''Estensión del cascu urbanu:''' 9&nbsp;[[hectárees|Ha]] (2007). * '''Perímetru del términu:''' 10,7&nbsp;[[km]] aprox. * Máxima altitú: 1.272&nbsp;[[msnm]] (Cuetu Estrechu). * Altitú de la llocalidá: 1.106&nbsp;[[msnm]] * Altitú del apeaderu del ferrocarril: 1.078&nbsp;[[msnm]] * Mínima altitú: 1.060&nbsp;[[msnm]] (El Fuexu). * '''Ríos:''' [[Ríu Llobos]], Ríu Rabanera, Regueru de la Beceda, Regueru Valdiviezo * '''Posición:''' {{coord|41|53|N|3|12|W}} * '''Llendes:''' [[Palacios de la Sierra]], [[Moncalvillo]], [[Cabezón de la Sierra]], [[La Gallega (Burgos)]], [[Aldea del Pinar]], [[Espejón]] y [[Hontoria del Pinar]]. Viviendes familiares: 114 (1753),<ref>CONTRERAS CRESPO, José. "Archivu municipal (2a parte)". En: ''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 4 (1996), p. 56</ref> 129 (1981), 134 (2001).<ref>''Censu de población y viviendes 2001''</ref> Nel ''Nuevu nomenclátor...'' (1876), Rabanera cuntaba con 112 edificios habitaos constantemente y 38 inhabitados (119 d'un únicu pisu, 31 de dos pisos y nengunu de trés o más). Cuntaba con namái trés ''edificios, viviendes y albergues aisllaos''. El pueblu cuntaba con 644 habitantes.<ref>''Nuevu nomenclátor de ciudaes, villes, llugares y aldegues de los cuarenta y nueve provincies d'España con arreglu a la división territorial vixente n'España'l 1º de xunetu de 1873''. Madrid: Imp. Nacional, 1876</ref> === Gea === Cerca del llugar de Santa Marta, onde s'establecíen los pastores que percorríen la Cañada Segoviana, esistió una pequeña salina. Amás, topóse carbón [[lignitu]] nel sosuelu de Rabanera del Pinar<ref>VALENTÍN DE LA CRUZ, O.C.D. ''El Sosuelu de Burgos''. Burgos: Caja Burgos, 1996</ref> y esisten delles canteres d'arenisca, anguaño non esplotaes (nel términu municipal de Rabanera danse arenisques del Cretácicu).<ref>''Boletín xeolóxicu y mineru'', v. 3 (1876), p. 14</ref> Esisten canteres en Pradería'l Mostajo y Vayolao. El pueblu atopar nuna de les árees con menor peligru sísmicu de tola Península Ibérica, aun así el llamáu [[terremotu de Lisboa]] (1 de payares de 1755) fizo que dexara d'esquitar agua del Nacedero del [[ríu Llobos]] mientres unes hores.<ref>GÓMEZ REDONDO, Susana. ''Un paséu pol Cañón de Ríu Llobos''. 2ª ed. Valladolid: Xunta de Castiella y Lleón, 2003, p. 74</ref> Terrenales infracretácicos nel picu Enríes.<ref>''Diccionariu xeográficu d'España''. Madrid: Ediciones del Movimientu, 1961, v. 6, p. 264</ref> Al Sur de Rabanera, les caliares acusen réxime marín.<ref>''Mapa xeolóxicu d'España'', Vol. 315 (1972), p. 12</ref> El boletín de la Société d'Histoire Naturelle de Toulouse citaba, en 1939, la esistencia de xacimientos nel términu de Rabanera del Pinar.<ref>''Bulletin de la Société d'histoire naturelle de Toulouse'', v. 74-75 (1939), p. 65</ref> === Flora === Un porcentaxe considerable del términu ta cubiertu pol pinu albar ([[Pinus sylvestris]]) y el carbayu rebollo ([[Quercus pyrenaica]]). Ente la so flora sobresal, pola so rareza na Península Ibérica, el mirto de turbera o mirto de Bravante ([[Myrica gale]]),<ref>''Documentu de Bases''. <[https://web.archive.org/web/20070927121052/http://www.bosquesmodelo.net/xerencia_rede/reunión_direutorio/Abril_2007/Monte_Modelo_Urbion.pdf http://www.bosquesmodelo.net/xerencia_rede/reunión_direutorio/Abril_2007/Monte_Modelo_Urbion.pdf]>; MOLINA MARTÏN, Carlos. ''Siguimientu y aplicación de midíes de caltenimientu nes poblaciones de Myrica gale na contorna de Pinares (Burgos y Soria)''. Ed. José Luis Benito Alonso, p. 17</ref> el felechu real ([[Osmunda regalis]]).<ref>''Atles de la flora vascular de Burgos''. Huesca: Jolube Consultoría Ambiental, 2009, p. 61</ref> o la Gentiana pneumonanthe L.<ref>''Anuariu botánicu de Burgos'', nᵘ 1 (2012), p. 75</ref> Los paleontólogos realizaron dellos afayos de vexetales fosilizaos, n'escelente estáu de caltenimientu: tueros pequeños de ficas, impresiones, etc.<ref>Diario de Burgos, 2 de xunetu de 2007</ref> y una piña que s'esibe nel Muséu de Salas. Estes plantes son contemporánees de los dinosaurios.<ref>El Mundo, 5 d'agostu de 2007</ref> Los paleontólogos Denise Pous y Harufumi Nishida destacaron, nuna visita fecha a esti muséu de Salas, lo infrecuentes que son los afayos de piñes.<ref>"Los vexetales fósiles de la Sierra atraen a paleobotánicos internacionales". En: ''El Correo de Burgos'', 27 de setiembre de 2009, http://www.elcorreodeburgos.com/noticias/2009-09-27/los vexetales-fosiles-de-la sierra-atraen-a-paleobotanicos-internacionales</ref> El xacimientu ye de gran interés paleobotánico. N'ochobre de 2008, la Xunta de Castiella y Lleón autorizó a la empresa salense DINOCYL S.C. a realizar los trabayos paleontolóxicos d'un ''Proyeutu d'investigación y espardimientu sobre la flora esistente nel Xurásicu y Cretácicu del sureste de la provincia de Burgos'' (2008-2010), sobre les llocalidaes de Villaespasa, Hortezuelos (Stu. Domingo de Silos), Rabanera del Pinar y Regumiel de la Sierra.<ref>"Les plantes que comieron los dinosaurios: Proyeutu d'investigación na Sierra de la Demanda", Radio Arlanzón, 9 d'ochobre de 2008, http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=21823 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080114013134/http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=21823 |date=2008-01-14 }}</ref> El pinar dexa la esistencia d'especies como los páxaros de la familia Picidae o carpinteros, el picu real o pico relinchíu ([[Picus viridis]]), el agateador común ([[Certhia brachydactyla]]), l'esguilador azul ([[Sitta europaea]]), el carboneru ([[Parus major]]), el herrerillo ([[Parus caeruleus]]), el carboneru garrapinos ([[Parus ater]]), el herrerillo capuchín ([[Lophophanes cristatus]]), el mitu, el reyezuelo ([[Regulus regulus]]), el cucu, el pizón, el verducu ([[Serinus serinus]]), el verderón ([[Carduelis chloris]]), l'escribán montesín ([[Emberiza cia]]), el piquituerto ([[Loxia curvirostra]]), el glayu ([[Garrulus glandarius]]), l'uxu chicu ([[Asio otus]]) o'l cárabo.<ref>CONTRERAS, N. "Aves del pinar". En: Tañimientos de Rabanera, nᵘ 2, p. 62-63; MILARA, Roberto. "Los córvidos de Rabanera". En: ''El Campanariu'', nᵘ 8 (2005), p. 54-55</ref> En 2010, el Coleutivu Arquelógico de Salas (CAS) recuperó en Rabanera del Pinar muestres con tarmos y fueyes fósiles de felechos, equisetales, coníferes y posibles anxospermes.<ref>''El Correo de Burgos'', 19 d'agostu de 2010, p. 9.</ref> El pernomáu botánicu [[Isidoro Saracha]] estudió la flora del pagu de La Beceda, ente Rabanera y Aldea del Pinar, nel sieglu XVIII.<ref>PÉREZ, Juan Carlos. "Saracha, botánicu pernomáu en Rabanera". En: ''El Campanariu'', nᵘ 11 (agostu de 2008), páxs. 33-34</ref> === Clima === * [[Clima mediterraneu continentalizado]] templáu y frescu. * Precipitación añal: 700&nbsp;mm aproximao * Hores de sol al añu: 2300-2400&nbsp;h aprox. * Radiación solar diaria: 4 a 4,1&nbsp;[[Kilovatio-hora|kWh]]/m² al día aproximao.<ref>''Guía de les enerxíes anovables en Castiella y Llión/ 7''. Madrid, IDAE, 1995, p. 105</ref> === Demografía === El poblamientu nel términu municipal de Rabanera ta concentráu nun únicu nucleu de población y nun hai habitantes en tremáu. D'antiguo, la distribución de la población nel territoriu rabanerense foi otru si atendemos la tradición oral. Esistió, si hemos de creer a les fontes orales, el nucleu de población de ''Rabaniruela'', non bien lloñe de la [[ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|ermita de San Andrés]] y xunto a un manantial col mesmu nome de ''Rabaniruela''. Nel llugar de ''Sancecilia'' albídrase la esistencia d'un antiguu templu. La población ''de derechu'' evolucionó somo sigue: {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Evolución demográfica ![[1787]] !! [[1857]] !! [[1877]] !! [[1940]] !! [[1950]] !! [[1981]] !! [[1991]] !! [[2001]] !! [[2006]] !! [[2007]] !! [[2008]] !! [[2009]] |- | align=center| 546 || align=center| 662 || align=center| 577 || align=center| 400 || align=center| 343 || align=center| 250 || align=center| 172 || align=center| 131 || align=center| 142 || align=center| 145 || align=center| 148 || align=center| 138 |} <small>FONTE: Censu de Floridablanca (1787); www.ine.es</small> El máximu númberu de pobladores algamar en 1857, con 662 habitantes de fechu (353 muyeres, 297 homes, 1 muyer transeúnte y 11 homes transeúntes). Pocos años dempués, en 1863, el pueblu cuntaba con ''148 vecinos y "cuatro medios vecinos"''. La cifra d'habitantes habitual llegó a casi cuadruplicase pel branu (algamando unos 500 habitantes ocasionales y un millar mientres les fiestes). El númberu de llares, vecinos o unidaes familiares foi'l que sigue: {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Llares ![[s. XIII]] !! [[1304]] !! [[1591]] !! [[1693]] !! [[1753]] !! [[1770]] !! [[1802]] !! [[1847]] !! [[1857]] !! [[1860]] !! [[1877]] !! [[1887]] !! [[1897]] !! [[1900]] !! [[1910]] !![[1920]] !![[1930]] !![[1940]] !![[1950]] !![[1981]] |- | align=center| 40 || align=center| 20 || align=center| 77 || align=center| 81 ½ || align=center| 102 || align=center| 130 || align=center| 140 || align=center| 147 || align=center| 154 || align=center| 151 || align=center| 153 || align=center| 136 || align=center| 129 || align=center| 135 || align=center| 136 || align=center| 103 || align=center| 88 || align=center| 84 || align=center| 100 || align=center| 66 |} <small>FONTE: www.ine.es; ''Memorial de vecinderu y fiances de vecinderu de 1693''; ''Descripción histórica del obispáu d'Osma'' (datu 1770)</small> L'entamu del sieglu XX tuvo marcáu pola [[gripe español]] de 1918, que se trataba coles llamaes píldores de la O, xarabes, medicines caseres, flores de malva, manzanillas o tés. A títulu d'interés, el enterradores llevaben botelles d'aguardiente pa nun carecer. Otru fenómenu que solmenó Rabanera a principios del XX foi'l de la emigración, que llevó a los sos fíos les grandes ciudaes o a otros países (sobromanera, Arxentina). Les visicitudes de los serranos nuna gran ciudá española fueron noveladas pol escritor Julio d'Antón en ''La Mano del octaedru y les llagues de Cristu'' (2003). L'abandonu del [[sector primariu]] (agricultura, ganadería, monte) yá foi denunciáu nel sieglu XVII por [[Lope de Deza]] en ''Gobiernu políticu de l'agricultura'' (1618) como una sustraición de fuercia de trabayu al campu y una tresformación de los llabradores en non-productores de riqueza;<ref>''Gobiernu políticu d'agricultura''. Madrid, 1618 (Reprint: Madrid: Institutu de Cooperación Iberoamericana, 1991</ref> y por Martínez de Irujo nel sieglu XVIII.<ref>MARTÍNEZ DE IRUJO, Antonio. "Reflexones sobre les causes que causaron la despoblación de los dos Castillas, Estremadura, Andalucía y la decadencia de l'agricultura" (cit. DOMÍNGUEZ ORTIZ, Antonio. ''Sociedá y estáu nel sieglu XVIII español''. Barcelona: Ariel, 1984, p. 443)</ref> El mediu rural, ente 1950 y 1980, foi capaz d'apurrir nuevos y bien abondosos pobladores pa les ciudaes y les sos árees metropolitanes. Anguaño, el mediu urbanu nun ye capaz d'apurrir al mediu rural los habitantes que faigan que la población dexe de baxar. Paralelamente a esti fenómenu, la población urbana, la de les ciudaes, avieya y nun tien garantizáu'l reemplazu xeneracional. El futuru del mediu rural pasa pola reactivación de la natalidá nel mediu rural y en tol país.<ref>BUSTOS GISBERT, María Luisa. "Avieyamientu y despoblación: dos problemes básicos pa la revitalización de la Sierra de Francia (Salamanca)". En: ''Boletín de l'Asociación de Xeógrafos Españoles'', nᵘ 40 (2005), páxs. 131-151; "España precisa 270000 nacencies más al añu p'asegurar el reemplazu xeneracional". En: "España precisa 270000 nacencies más al añu p'asegurar el reemplazu xeneracional". En: ''La Razón'', 20 de setiembre de 2011, http://www.larazon.es/noticia/2592-espana-precisa-270-000-nacencies-mas-al anu-pa-asegurar-el reemplazu xeneracional</ref> Una [[tasa de fecundidá]] de 2,2 fíos per muyer o cimera ye la que garantiza'l reemplazu xeneracional y los efeutos positivos d'esti fechu sobre la economía.<ref>"Gastu públicu y avieyamientu de la población". En: ''Revista valenciana d'economía y facienda'', nᵘ 6 (2002), páxs. 9-35</ref> == Historia == === Villa === Los primeros restos conocíos de presencia humana nel términu correspuenden a la llamada ''cultura de les cueves'', correspondiente al Bronce Final (1200-800&nbsp;e.&nbsp;C.). <ref>''Carta arqueolóxica del partíu de Salas de los Infantes''. Burgos, 1980</ref> Rabanera ye, a lo menos, un enclave de población trimilenario.<ref>Quiciabes d'esta dómina anterior a la llegada de los indoeuropeos sía ''Ive'', un elementu del nome d'una fonte del términu de Rabanera, Valdive. ''Ive'' podría tar rellacionáu col elementu preindoeuropeo ''ibia'', referíu a l'agua y que s'atopa en bon númberu de topónimos de la Península Ibérica.</ref> Según la delimitación que fixera [[Pedro Bosch|Bosch Gimpera]], la zona de la provincia de Burgos onde s'asitia Rabanera, estremera col Norte de la de Soria, foi territoriu de los celtíberos [[pelendones]], quiciabes dende'l sieglu VI&nbsp;e.&nbsp;C.,<ref>BACHILLER GIL, J.A.; RAMIREZ SANCHEZ, M.Y. "Contribución al estudiu de los pueblos prerromanos del altu Duero: Pelendones". En: ''Vegueta'', nᵘ 1 (1993), p. 36-38</ref> Al Sur de les Sierres de Cabrejas y Costalago, onde s'atopaba la ciudá que los romanos llamaron [[Clunia]], tuvieron los [[arévacos]]. Belentones, nome del que procedería pelendones, significaría, según Miguel Cortés López, ''"homes que nun tarrecen a los dardos nin a les fleches"''.<ref>''Diccionariu xeográficu-históricu de la España antigua tarraconense, bética y lusitana: cola correspondencia de les sos rexones, ciudaes, montes, rios, caminos, puertos ya islles a les conocíes nos nuesos dias''. Madrid: Impr. Real, 1836, v. 3, p. 279</ref> Les llocalidaes atribuyíes a los pelendones yeren Augustobriga, Visontium, Cazumbre y Lutia. Dalgún autor asitió Lutia en [[Cantalucia]] (llocalidá próxima a [[Talveila]]).<ref>"Monedes ibériques". En: ''Boletín de la Real Academia de la Historia'', Tomu 5, Añu 1884</ref> Cola romanización que s'estendió sobre'l territoriu celtíberu (II&nbsp;e.&nbsp;C.-V&nbsp;d.&nbsp;C.), los romanos dexaron restos materiales de la so actividá nel términu de Rabanera del Pinar.<ref>GARCIA MERÍN, C. ''Población y poblamientu en Hispania Romana: el Conventus Cluniensis''. Valladolid: Departamentu de Prehistoria y Arqueoloxía. Universidá de Valladolid, 1975, p. 241</ref> Nel [[Baxu Imperiu]] (IV-V&nbsp;d.&nbsp;C.), estes tierres serranes cercanes a [[Clunia]] empezaben a cristianizarse.<ref>GRADIA MONGE, Julio. «Sociedá y territoriu na alta edá media castellana: la formación del Alfoz de Lara». Archaeopress, 2002; ''Revista Siburita'', nᵘ 3 (2009)</ref> Les persecuciones de [[Diocleciano]] cobráronse les vides de Santes Céntola y Elena, vírxenes y mártires, hacia l'añu 304&nbsp;d.&nbsp;C. en dalgún llugar del conventus Cluniensis.<ref>''Añu cristianu o exercicios devotos pa tolos dias del añu''. Barcelona: Llibrería Relixosa, 1863, v. 8, p. 228</ref> De dómina visigoda, esisten testimonios arqueolóxicos en cueves de Castrillo de la Reina, Quintanar de la Sierra y Salas de los Infantes. Esisten tamién otros testimonios de la mesma dómina en [[Briongos de Cervera|Briongos]], [[Hinojar del Rey]], [[Lara de los Infantes|Lara]], [[Peñalba de Castro]], [[Quintanalara]], [[Quintanilla de las Viñas]] y [[Rupelo]].<ref>ALONSO ÁVILA, Ánxeles. "La Presencia visigoda nel Norte del Pandu Castellanu". En: ''Studia Zamoranensia'', nᵘ 7 (1986), p. [318]</ref> A la cayida del reinu visigodu, siguió la invasión sarracena.<ref>SOTERAS ESCARTÍN, Fernado. "Estratexa d'invasión: istratijiya-l-gazw". En: ''Revista d'historia militar'', nᵘ 106 (2009), p. 159-219</ref> Los afayos altomedievales, que fueron dataos nos sieglu IX y X, ponen de manifiestu qu'antes de la conquista de la llinia del Duero a principios del sieglu X esta parte de la Sierra de la Demanda yá taba habitada. Según el profesor Julio Gradia,<ref>GRADIA, Julio. ''Tresformamientos sociales y organización del espaciu nel Alfoz de Lara na Alta Edá Media''. Madrid, Universidá Complutense, 1995. Tesis doctoral</ref> la sierra nunca llegó a quedase totalmente despoblada mientres los sieglos VIII ya IX. Nel añu 1030, aproximao, el ''Documentu de los infanzones de Espeja'' recoyía les actuaciones del merín de Clunia en dellos pueblos del alfoz cluniense (anque denomináu ''de los infanzones de Espeja'', mentábense otros munchos pueblos y episodios).<ref>ÁLVAREZ BORGE, Ignacio. "La cuenca del Duero na dómina de la repoblación: L'alfoz de Clunia". En ''Introducción a la historia de Burgos na Edá Media: I Xornaes Burgaleses d'Historia, Burgos 23-26 d'abril de 1989''. Burgos: Asociacion Provincial de Llibreros de Burgos, 1990; vease tamién: el llibru ''Guijosa y la so redolada 1996'', http://es.calameo.com/</ref> La llocalidá foi documentada per primer vegada'l 1 de mayu de 1075, cuando esistía'l monesteriu de Santa María de Ravaneira (o Ravenaria, según les trescripciones), que taba nel alfoz de Hontoria, cola so decanía de [[Tormillos]]. Esta institución, la decanía, taba contemplada nel capítulu XXI de la [[Regla de San Benitu]].<ref>Tormillos yera y ye un llugar asitiáu ente [[Espejón]] y [[Huerta de Rey]] carauterizáu poles sos peñes o tormos que dan nome al llugar. Yera, en 1075, una decanía o decaniae, esto ye, un cuartu de diez persones al frente del que taba'l decanu o monxu encargáu de la so custodia. Esta institución, la decanía, taba contemplada na [[Regla de San Benitu]]</ref> En 1134, la parroquia de Rabanera pasó al obispáu d'Osma hasta 1956. En 1088, añu del [[Conceyu de Husillos]], l'obispu de Burgos Gomezano consagró la ilesia de San Cebrián, sita ente Rabanera y Hontoria. Casi un sieglu dempués, en 1187, el Papa Urbanu III confirmó tal consagración. A finales del sieglu XII, vivió'l primera rabaneriense de quien conocemos el nome, ''Petro Martínez'', que quedó documentáu nel cartulariu del [[Monesteriu de Santu Domingu de Silos]].<ref>FÉROTIN, Marius. ''Recueil de chartes de l'abbaye de Silos''. París, 1897</ref> Evidentemente, ésti nun foi'l primer rabaneriense, sinón el primeru de quien tenemos el nome, porque'l pueblu yá tenía una esistencia de sieglos. En 1304, [[Fernandu IV de Castiella|Fernandu IV]] dio a la llocalidá una carta de privilexos qu'amenorgaba la so cabeza fiscal a la metá, de 40 vecinos pecheros a 20, "por facer bien y por cuenta de l'abadesa y el conventu de dueñes del monesteriu de [[Santa María del Valle Santa María de Fuent Caliente]]".<ref>''Memories de Fernandu IV''. II, 215</ref> Casi cinco décades dempués, en 1352, el pueblu yera unu de los de la merindad de [[Santu Domingu de Silos (Burgos)|Santu Domingu de Silos]] y yera señoríu de l'abadesa de Fuencaliente.<ref>''Llibru becerrro de les behetrías de Casti8lla''. Llión:, 1981</ref> Rabanera, siendo 20 de setiembre de 1371, llogró un nuevu privilexu d'[[Enrique II de Castiella]]. En payares de 1495, los vecinos del llugar de Rabanera recibieron amparu polos alcaldes y otres xusticies de Santu Domingu de Silos y de San Leonardo nel derechu que teníen de pacer colos sos ganaos y cortar lleña de pinares y carbayeres nos términos de Hontoria del Pinar y les sos aldegues.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149511,15</ref> L'amparu dio'l 14 de payares de 1495. Poco tiempu dempués, el 12 de xineru de 1497, foi concedida una prórroga hasta que rematara'l pleitu ente Hontoria del Pinar y Rabanera, por que mentanto el conceyu rabanerense pudiera aprovechar camperes y maderes d'aquel llugar de Hontoria.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149701,256</ref> Casi un mes más tarde, el 4 de febreru de 1497, se comisionó a los alcaldes de Santu Domingu de Silos por qu'alministraren xusticia sobre les diferencies de términos ente los llugares de Hontoria del Pinar y Rabanera.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149702,68</ref> Finalmente, l'Audiencia de Valladolid emplazó al conceyu de Rabanera por que compareciera ante ella, porque apelaba una sentencia dada polos alcaldes de Santu Domingu de Silos nel alderique que trataba col conceyu de Hontoria del Pinar, sobre términos.<ref>ARCHIVU XENERAL DE SIMANCAS. Rexistru Xeneral del Sellu,149704,100</ref> El pueblu formó parte hasta'l sieglu XVI del dominiu del monesteriu de monxes bernardas de Santa María del Valle, en [[Fuencaliente del Burgo]], que fuera fundáu en 1175 por Urraca de Avellaneda. En 1566, Juan Delgadillo d'Avellaneda, miembru de la familia proteutora del monesteriu de Fuencaliente, vendió los derechos sobre les alcabalas y tercies de la llocalidá a [[Juan Manrique de Lara]], Duque de Nájera. Salazar de Castro, autor de ''Historia xenealóxica de la Casa de Lara'', afirma que daquella Rabanera yá yera villa. Mientres la guerra y revolución de les [[Comunidaes de Castiella]], dellos carreteros de la contorna apurrieron pertrechos de guerra y suministru al bandu real.<ref>GIL ABAD, Pedro. ''Xunta y Hermandá de la Real Cabaña de Carreteros Burgos-Soria''. Burgos: Diputación Provincial, 1983</ref> Los comuñeros cuntaron col sofitu de dellos serranos de los que sabemos el nome: Miguel de La Gallega, Bernardino de Araus o Gaspar de Mansilla, que los sos nomes figuraron nel Perdón Real de 1522.<ref>BIBLIOTECA NACIONAL. Papeles tocantes del Emperador Carlos 5º. Manuscritu 1751, fols. 224-227, http://www.cervantesvirtual.com/historia/CarlosV/7-1-31.shtml. Llista de los comuñeros que fueron castigaos como consta nel perdón que l'emperador concedió a dichos reinos en Valladolid a 8 d'ochobre de 1522.</ref> En 1556, el conceyu, xusticia y reximientu de Rabanera pleitió col de Santu Domingu de Silos sobre'l derechu del conceyu silense a exercer la xusticia civil y criminal en Rabanera.<ref>CHANCILLERIA DE VALLADOLID. Rexistru de ejecutorias, caxa 868, 29</ref> El pleitu empecipió'l 19 de setiembre de 1556. Con fecha de 14 d'abril de 1563, Domingo Manchado, miembru de la [[Santa Hermandá]] local, en representación los ''homes bonos'' de la villa, solicitaba la confirmación del privilexu real de la reina [[Xuana I de Castiella]], de [[18 d'ochobre]] de [[1511]].<ref>Documentu dau en San Leonardo, a 14 d'abril de 1563, pol escribán y notariu real en Castrillo de la Reina Juan de Morales.</ref> En mayu de 1566, [[Juan Manrique de Lara]] recibió de [[Juan Delgadillo|Juan Delgadillo d'Avellaneda]] los derechos sobre les alcabalas y tercies de Rabanera del Pinar. Esta venta foi aprobada por escritura de la so esposa, Doña Isabel de Obregón, nesi mes de mayu de 1566.<ref>LAVADO PARADINAS, Pedro J. "El Palaciu-fortaleza de los Delgadillo en Castrillo de Don Juan". En ''Publicaciones de la Institución Tello Téllez de Meneses'', nᵘ 41 (1979), p. 230; SALAZAR DE CASTRO, Luis. ''Historia xenealóxica de la Casa de Lara''. Madrid, 1697, p. 260</ref> Un añu dempués, el 11 de xunetu de 1567, con Doña Ana Fajardo, fundó un mayoralgu con toles sos posesiones na [[Contorna de Pinares]]. A principios del sieglu XVIII, la vida na llocalidá regular pola ''Ordenanza que va reparar la villa de Rabanera colos sos vecinos y faciendes'', de la que'l pueblu dotóse'l 30 de marzu de 1702. Constaba de prólogu razonáu, 98 apartaos y la ratificación final polos vecinos.<ref>''Fiestes patronales de San Xuan Bautista: díes 28, 29, 30 y 31 d'agostu''. Rabanera del Pinar: el Conceyu, 1993</ref> Ta documentáu, en 1711, la nacencia na llocalidá de Manuel de la Peña, descendiente de fidalgos.<ref>''Pleitos de fidalguía que se caltienen nel Archivu de la Real Chancillería de Valladolid: estractu de los sos espedientes. Sieglu XVIII''. Madrid: Fidalguía, 1997, p. 103</ref> En 1753, la villa yera un realengu dedicáu a la [[carretería]]. Daquella, el señoríu sobre la llocalidá taba concursado ante la Real Chancillería de Valladolid, pos perteneciera al Duque de Frías.<ref>CAMARERO BULLÓN, Concepción. ''Burgos y el catastru d'Ensenada''. Burgos: Caxa d'Aforros Municipal de Burgos, 1989</ref> Según [[Félix Lichnowsky|Vincenz Andreas Lichnowsky]]<ref>LICHNOWSKY, Felix Maria Vincenz Andreas, Fürst. ''Alcordances de la Guerra Carlista (1837-1839)''. Madrid: Espasa-Calpe, 1942, p. 156. El xeneral prusianu Lichnowsky conoció la zona, nesti sentíu, puede consultase: ''De la España romántica: llances y aventures d'un xeneral Prusianu(1837-1848)''. Pamplona: Gobiernu de Navarra, 1985.</ref> y [[Antonio Pirala]], el primer pretendiente carlista a la corona, Carlos María Isidro, pasó pola llocalidá de camín a Quintanar de la Sierra. Otros autores, como Melchor Ferrer, Domingo Tejera y José F. Acedo, tamién se fixeron ecu d'esti fechu.<ref>''Historia del tradicionalismu español''. Sevilla: Edición Traxanu, 1941, p. 214</ref> Mientres los años d'ocupación francesa, los franceses ocuparon Silos (27 de xineru de 1810),<ref>''Catálogu del archivu del monesteriu de Santu Domingu de Silos''. Santu Domingu de Silos: Abadía de Silos, 2006, p. 20</ref> ente otres llocalidaes. A finales del sieglos XIX, otros franceses, nesti casu monxos benedictinos, restablecieron el monesteriu de Silos, polu de vida cultural de la contorna. A 12 d'agostu de 1819, el Conceyu y Xusticia de Rabanera solicitaba al rei Fernandu VII la confirmación de la carta de privilexu que tenía la villa y que concediera Fernandu IV en 1304. En 1822, les Cortes del [[Trieniu Lliberal]] revisaron les llendes provinciales y la llende ente les provincies de Burgos y Soria quedó nos montes que dixebren Rabanera d'[[Aldea del Pinar]].<ref>PÉREZ RIOJA, Antonio. ''Crónica de la provincia de Soria''. Soria: Rubio y Compañía, 1867, p. 7</ref> Años más tarde, en payares de 1833, Rabanera quedó incorporada a l'actual [[provincia de Burgos]], y l'añu siguiente, al partíu xudicial de [[Salas de los Infantes]], constituyíu'l 21 d'abril de 1834. Les llendes de la provincia de Burgos al respective de la de Soria sufrieron numberosos cambeos ente los sieglu XVI y XIX.<ref>JIMENO, Esther. "Tresformamientos nel mapa de Soria (1594-1833)". En: ''Celtiberia'', nᵘ 8 (1958), páxs. 213-231</ref> En 1834, nel marcu de la I Guerra Carlista, el coronel [[Saturnino Abuín]] tuvo escorriendo carlistes na contorna y dende Rabanera del Pinar dirixir al so xeneral p'apurrir les baxes del bandu subleváu -ente elles, la del oficial Güerta, de Vilviestre- y los prisioneros fechos -ente ellos, el so xefe Roque Monzó- el 17 d'abril de 1834 (cinco díes dempués publicóse na prensa oficial).<ref>''Gaceta de Madrid'', 23 d'abril de 1834 (cit. PÉREZ, Juan Carlos. "Carta del coronel Saturnino Abuín". En: ''El Campanariu'', nᵘ 16 (2013), p. 14)</ref> Les noticies sobre los efeutos en Rabanera del Pinar y contorna de la [[Primer Guerra Carlista]] son numberoses. Ente otres, el 11 de setiembre de 1838, según noticies d'Antonio Valderrama, el pueblu tenía dalgún comisionado del bandu carlista pa los pidíos de granu y otros xéneros.<ref>''Boletín Oficial de la Provincia d'Ourense'', 9 de setiembre de 1838, http://historiadecovaleda.wordpress.com/2014/02/17/boletin-oficial-de-la provincia-de-orense-09101938/ (Consulta: 17-2-2014)</ref> En 1860, cuando exercía de maestru en Rabanera Francisco Gómez, la escuela taba dotada con 650 reales.<ref>''Memoria avera del estáu de la enseñanza na Universidá de Valladolid''. Valladolid: Universidá de Valladolid, 1860, p. 70. Exercieron como maestros: Don Francisco Gómez (1860), Don Ricardo Heras Vega (1885); Don Salvador Varona (1886), Doña Prudencia Riloba (1886), Doña Marina López y López (1889), Don Venancio González (1893), Don Balbino Maeso Empresteru (1894), Don Pascual Vivanco Velasco (1901), Doña Gregoria Gutiérrez (1901), Don Pablo de Juan (1907), Don Eugenio Magallón (1940), Doña Milagros Gárate (1940)...</ref> El pueblu Rabanera del Pinar, en 1869, participó con 531 firmes na ''Pidimientu Empobináu a les Cortes Constituyentes en Favor de la Unidá Católica n'España''.<ref>''Peticion Dirixida a les Cortes Constituyentes en Favor de la Unidá Catolica n'España''. Madrid: D.A.P. Dubrull, 1869, p. 59</ref> Mientres la Tercer Guerra Carlista (1872-1876), unos voluntarios carlistes al mandu de Zuriátegui fueron hostigados ente Aldea y Rabanera pol teniente coronel de la [[Guardia Civil]] Sr. Gardin.<ref>BOTELLA CARBONELL, Juan. ''La guerra civil n'España de 1872 a 1876, siguida de la insurreccion de la islla de Cuba...''. Barcelona: Oliveres, 1876, v. 1, p. 145</ref> En 1887, el Diccionariu xeográficu de Pablo Riera y Sans describía asina la llocalidá: ''"RABANERA DEL PINAR. - Villa con Conceyu, a la que se topen agregaos trés edificios, viviendes y albergues aisllaos. Cuenta con 570 habitantesy 153 edificios, de los que 41 tán inhabitados. Organización civil. Correspuende a la provincia de Burgos, al distritu de Lerma pa les eleiciones a diputaos provinciales y al de Salas de los Infantes pa les de Cortes. Organización militar. Capitanía Xeneral y Gobiernu Militar de Burgos. - Organización eclesiástica. Pertenez a la diócesis d'Osma, y tien una ilesia parroquial, so la advocación de la Degollación de San Xuan Bautista, convenientemente sirvida. - Organización xudicial. Tópase adscrita al partíu xudicial de Salas de los Infantes, a l'audiencia de lo criminal de Lerma y a la territorial de Burgos, faltando del primer puntu 16 quilómetros y 66 del postreru. - Organización económica. Pal pagu de contribuciones depende de l'Alministración de Facienda de la so provincia. - S. públicu. Recibe y expede la correspondencia per camín de Burgos a Soria, esf. y pt. de Salas de los Infantes. - Obres públiques y medios de comunicación. Pa verificar los sos tresportes y rellacionase colos pueblos estremeros, cuenta con dellos caminos vecinales, en regular estáu de caltenimientu, amás de la carretera de tercer orde que conduz de Burgos a Soria. - Instrucción pública. De fondos municipales se costean dos escueles, una pa neños y otra neñes otra, a les que garrasti un total d'alumnos proporcional al númberu de vecinos. - Artes, oficios, industria. La industria más importante ye l'agrícola y les que con ella se rellacionen, dedicándose dalgunos de los sos moradores a los oficios y oficios mecánicos de más reconocida utilidá. - Población. Les 150 cases que la constitúin tópense tremaes, ocupando gran estensión, en grupos unes y formando barrios otres. El númberu d'éstes aumentó considerablemente dende la dómina en que'l Sr. Madoz escribió'l so Diccionariu, yá que naquella dómina cuntaba con 80, y según el Nomenclátor de 1883, tenía a la publicación d'aquél, 150, númberu que nos últimos años inda aumentó. Los edificios son xeneralmente de sólida construcción, pero d'escases comodidaes interiores y desagradable aspeutu, asina los antiguos como los modernos. La ilesia parroquial y casa en que'l conceyu celebra les sos xuntes son arremente pal oxetu a que se topen destinaos, ensin que se note nellos circunstancia digna d'una mención especial, siendo digna de citase la torre, que ye obra de la Naturaleza, pos ta formada por una elevada peña, en que la so parte cimera, per mediu de buecos executaos al efeuto, tópense asitiaes les campanes. Cunta esta villa con dellos establecimientos pa la venta de toos aquellos artículos de mayor necesidá; tópase'l vecinderu bien abastecíu d'agües pal consumu domésticu, y celebra con bastante pómpara la principal festividá'l día del Patronu de la villa. - Situación xeográfica y topográfica. Ente peñes y próxima a la corriente d'un regueru, esfrutando de bona ventilación y saludable clima, asítiase esta villa, a que'l so términu municipal sirven de llendes polos cuatro puntos cardinales los de Hontoria del Pinar, Moncalvillo, La Gallega y Navas del Pinar, entendiendo nel espaciu qu'éstos abracen un monte pobláu de carbayu, encina y matu baxu, que ye d'aprovechamientu común. El terrén ye de mediana calidá; fertilícen-y dalgún tantu les agües del citáu regueru, y les producciones consisten en ceberes, llegumes, hortolices, frutes, vinu, aceite y camperes, por cuenta de los que se caltién ganáu de delles clases, y hai caza de pelo y pluma."''<ref>''Diccionariu xeográficu, estadistico, históricu, biografico, postal, municipal, militar, marítimu y eclesiásticu d'España y les sos posesiones d'Ultramar''. Barcelona, 1887</ref> A finales del sieglu XIX, munchos serranos, ente ellos dalgunos rabanerienses, emigraron a la redolada de Bilbao a trabayar nes mines.<ref>GONZÁLEZ PORTILLA, Manuel ''et al.''. ''Les "ciudaes mineres" de la Ría de Bilbao mientres el boom mineru''. Leioa: Serviciu Editorial de la Universidá del País Vascu, 2007, p. 273</ref> La manera de vida en Bilbao y la so redolada foi descritu pol bilbaín Gumersindo Gómez.<ref>GOMEZ, Gumersindo. ''Cómo se vive y cómo se muerre en Bilbao''</ref> El llibru ''Capital de la cruzada: Burgos mientres la guerra civil'' (2006) cunta anécdotes asocedíes nos pueblos burgaleses, ente elles dalguna en Rabanera, y la durez del conflictu de 1936 a 1939 en tolos sentíos.<ref>CASTRO BERROJO, Luis. ''Capital de la cruzada: Burgos mientres la guerra civil''. Barcelona: Crítica, 2006, p. 223</ref> Nel branu de 2009, desenterráronse los restos de cinco fusilaos mientres la guerra civil nel términu de Rabanera.<ref>"Cinco esqueleto y una cartera con 17 pesetes". En: ''El País'', 14 de setiembre de 2009, https://www.elpais.com/articulo/espana/cadarmes/cartera/pesetes/elpepuesp/20090914elpepunac_19/Tes</ref> Los desafíos de la llocalidá, la contorna, la provincia y la rexón derivaos de la menor población tienen de contemplase, identificase, analizase, enfrentase y revertise de manera realista.<ref>CÓRDOBA LLARGU, Alejandro. ''La Despoblación de Soria: les sos causes y efeutos''. Soria: L'Autor, 1983</ref> Los apellíos que se dan na llocalidá, o que se dieron na historia, son: Cabrejas, Cintero, Contreras, Crespo, De la Caleya, De la Villa, De Miguel, Elvira, Fernández, Gómez, Izquierdo, Juan, Juez, Llorente, Manchado, Martínez, Olalla, Ortego, Ovejero, Pascual, Postiguillo, Rojo. A lo llargo de la historia local, multisecular, Rabanera realizó reconocencies de mojoneras y esllindes coles llocalidaes de la redolada. Con Palacios de la Sierra, el 19 de febreru de 1743, el 18 de payares de 1843, el 13 de mayu de 1871, el 29 de payares de 1899 y el 11 de mayu de 1926.<ref>''Catálogu documental del Archivu Históricu Municipal de Palacios de la Sierra''. Burgos: Diputación Provincial, 1993, passim</ref> === Tresporte === Cola recuperación de les comunicaciones a partir del sieglu XI, surdieron y recuperáronse rutes que percorríen la contorna. Les qu'afectaben a Rabanera yeren: # el Camín Soriano, que se rellanzó a partir de l'apertura, en 1146 per parte del conde [[Ramón Berenguer IV de Barcelona|Ramón Berenguer IV]], d'una ruta xacobea de Zaragoza a Santiago por Soria, Silos, San Pedro de Arlanza y Burgos; y # la Vía del ríu Llobos, de Uxama (Osma) a Salas de los Infantes por Hontoria del Pinar, Moncalvillo y Castrillo de la Reina.<ref>Entá siendo bien antigua, nun ye romana. Nenguna de les sos obres de fábrica (pontes) ye anterior al sieglu XVI, según José Antonio Abásolo. Sánchez Albornoz enllargar pola Lara de los Infantes escontra'l valle del ríu Ausín.</ref> El llibru ''El Camí de Sant Jaume de Montserrat a Alcarràs'' (2010) recueye, pa los pelegrinos catalanes, dos rutes de pelegrinación xacobea: una, por Logroño; y otra, por Soria escontra Burgos.<ref>''El Camí de Sant Jaume de Montserat a Alcarràs''. Barcelona: Generalitat de Catalunya, 2010, p. 17</ref> El llibru ''Guía xeneral de correos, postas y caminos del reinu d'España'', de [[Francisco Javier de Cabanes Escofet]], mentaba Rabanera del Pinar como una de les etapes del camín de ferradura de Burgos a Soria en 1830 ente La Revilla y San Leonardo.<ref>CABANES, Francisco Xavier de. ''Guía xeneral de correos, postas y caminos del reinu d'España''. Madrid: Impr. de M. de Burgos, 1830, p. 8</ref> L'accesu a Rabanera per carretera facer pola <span style="background-color:#ffff44;color:#000000"> ''&nbsp;BU-V-8224&nbsp;''</span> dende la [[N-234|{{Identificador carretera española|tipu=nacional|id=N-234}}]] (Sagunto-Burgos). En 1930, l'inxenieru D. Eladio Martínez Mata presentó'l proyeutu de carretera d'accesu a Rabanera dende la de Soria a Burgos.<ref>ARCHIVU DE LA DIPUTACIÓN DE BURGOS. Proyeutu de camín vecinal de Rabanera del Pinar a la carretera de Burgos a Soria (proyeutu adicional). La historia de les carreteres y caminos vecinales ta historiada en: "Les carreteres y caminos vecinales d'España". En: ''Boletín de la Real Sociedá Xeográfica de Madrid'', XVI, 345</ref> Ente 1929 y 1984, la llinia Calatayud-Cidad Dosante, nel ferrocarril [[Santander-Mediterraneu]], comunicó la llocalidá con [[Burgos]] y [[Soria]]. En 1969, la estación de Rabanera foi rebaxada, como otres de la mesma llinia, a apeaderu por RENFE. En 1944, un tren circulaba pol ferrocarril ente Cidad Dosante, como puntu de partida, y Calatayud como destín que pasaba por Rabanera a les 9h 18 min. <ref>''Horariu de la llinia 1944'', <https://web.archive.org/web/20070801171725/http://www.santander-mediterraneo.net/htmlgaleria/horariu1944.html></ref> Casi cuarenta años dempués, en 1981, les 8h 30 min yera la hora de camín.<ref>''Horariu de la llinia 1981'', <http://www.santander-mediterraneo.net/htmlgaleria/horariu1981.html></ref> Dende marzu de 2008, Rabanera cuenta con llinia d'autocar con [[Salas de los Infantes]]. Amás, esta llinia xune la villa con [[La Gallega (Burgos)|La Gallega]], [[Pinilla de los Barruecos]], [[Gete (Burgos)|Gete]], [[Mamolar]] y [[Fexines]].<ref>"Prestu vecinal pol arranque de la nueva llinia d'autobús", ''Diario de Burgos'', 16 de marzu de 2008, http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20080316/satisfaccion/vecinal/arranque/nueva/linea/autobus/B44AB8DE-F20F-8C66-A51C3BA5F65Y5F33</ref> Un curtiu inventariu de caminos históricos de Rabanera del Pinar ta compuestu por del [[Camín de Santiago de Soria]], la [[Cañada Real Segoviana]], el Camín del Corréu, etc. Hai qu'añader a estos caminos, les víes pecuaries del términu municipal de Rabanera del Pinar (aprobaes en 1963 y modificaes en 1976).<ref> Orde de 22 de mayu de 1963 pola que s'aprueba la clasificación de les vias pecuaries esistentes nel términu municipal de Rabanera del Pinar, provincia de Burgos, ''Boletín Oficial del Estáu: Gaceta de Madrid'', nᵘ 144, de 17/06/1963; Orde de 30 de xunu de 1976 pola que s'aprueba'l cambéu de la clasificación de les víes pecuaries esistentes nel términu municipal de Rabanera del Pinar, provincia de Burgos, ''BOE'', BOE númberu 222 de 15/9/1976</ref> La Tendalada d'Aldea del Pinar a Rabanera del Pinar tien un anchor de diez metros (10 metros).<ref>''Publicaciones de extension agraria'', nᵘ 275, V. 1, p. 1287</ref> La llagada del serviciu telefónicu a la llocalidá data de 1956, magar en 1926 l'alcalde de Canicosa propunxera a los alcaldes de la Sierra la estensión del serviciu telefónicu a tolos pueblos. En 1986, el serviciu telefónicu manual pasó a ser serviciu automáticu. Dende 2012, l'investigador Luis Miguel Bona trabaya nel estudiu y promoción del Camín de Santiago de Sagunto (o Camín de Santiago del Puertu de Sagunto a Burgos), que traviesa'l términu municipal de Rabanera y que nel pasáu usaron pelegrinos italianos.<ref>BONA TRIGU, Luis Miguel. ''Caminos a Santiago, Port de Sagunt a Burgos: enllaz col Camín Francés''. Calatayud: Asociación pal Desenvolvimientu Rural Integral de la Contorna de Calatayud, 2012. 191 p.</ref> Ente Soria y Mamolar, esti camín xacobéu comparte trazáu col [[Camín de Santiago de Soria]] y, una vegada en Mamolar, tamién cola Ruta de Llana. == Economía == Anguaño, Rabanera del Pinar forma parte del área comercial de [[Burgos]] y de la subárea comercial de [[Salas de los Infantes]]. Nel sieglu XIX, la feria añal de la vecina llocalidá de [[Hontoria del Pinar]], que se celebraba cada 23 de payares, yera unu de los eventos del añu nel que los rabanerienses faíen transaiciones comerciales con xentes de tierres alloñaes, y rellacionábense col esterior, amás de cola carretería. Les actividaes económiques que se dan nel términu municipal son: * Ganadería vacuna. * Destín gastronómicu<ref>El 17º Salón Nacional del Turismu Rural (2010) dexó patente que la gastronomía ye un elementu dinamizador del mediu rural y que la motivación del turista va más allá del descansu y el contautu cola naturaleza.</ref> y micoturístico * Hostelería (a principios de 2009 cuntaba con cuatro establecimientos de turismu rural: Los Roblones, Carbayu Gordu, Los Carbayos, La Estación de Rabanera y Casa Olalla). {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Places de turismu rural ![[2000]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2008]] !! [[2011]] |- | align=center| 10 || align=center| 24 || align=center| 42 || align=center| 62 || align=center| 72 |} <small>FONTE: www.turismocastillayleon.com</small> * Destín [[Paleontoloxía|paleontolóxicu]] (pola paleoflora y la flora contemporánea de los dinosaurios). Amás, Rabanera cuenta con tres senderos de [[Pequeñu Percorríu|pequeñu percorríu]], el PR-BU 5, el PR-BU 6 y el PR-BU 11. * Esplotación forestal (pinu, carbayu, fungos). Si atendemos a la toponimia, el términu de Rabanera presenta bones condiciones pa plantíos de madera noble y madera calidable de peral, concretamente n'alto de la Peral. La resina ye otru recursu, qu'anque esplotáu nel pasáu, nun s'aprovecha y nos próximos años Rabanera y les llocalidaes pinariegas van asistir al remanecimientu del sector resinero con iniciatives como Sust-Forest.<ref>"Europa apuesta por recuperar n'España la esplotación resinera". En ''La Voz de Pinares'', 15 d'abril de 2011, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=10967</ref> * Deportes ([[rocódromo]] de Peña El Fíu, polideportivu, golf rústicu de Matarrama, frontón El Cardinchal). La llocalidá vecina d'[[Espeja de San Marcelino]] cuenta cola vía ferrata de La Pasarela, xunto a Fuentelasmozas. En Espeja, les Cueves de Alcalá y les Cases de Hocesera, d'interés pa los espeleólogos. * Árees de picnic y [[merenderos]] (trés: Fonte Texer, San Roque, Valdelacasa). * Agües minerales {| {{tablaguapa}} ! Tipu !La Tejera !Peñamoral ! Valdelacasa ! Malagana ! San Andrés |- background=“gray” | '''Bicarbonatos''' | 13,4 mg/l | 13,4 mg/l | 118,3 mg/l | 13,4 mg/l | 257,4 mg/l |- background=“gray” | '''Sulfatos''' | 9,6 mg/l | 10,8 mg/l | 6,8 mg/l | 18,0 mg/l | 6,2 mg/l |- background=“gray” | '''Cloruros''' | 11,0 mg/l | 4,3 mg/l | 7,1 mg/l | 13,9 mg/l | 26,6 mg/l |- background=“gray” | '''Calciu''' | 9,6 mg/l | 4,8 mg/l | 27,3 mg/l | 5,2 mg/l | 64,1 mg/l |- background=“gray” | '''Magnesiu''' | 1,0 mg/l | 1,0 mg/l | 8,3 mg/l | 1,2 mg/l | 17,0 mg/l |- background=“gray” | '''Sodiu''' | 3,0 mg/l | 1,2 mg/l | 2,1 mg/l | 6,2 mg/l | 11,2 mg/l |- background=“gray” | '''[[Conductividá eléctrica|Conductividá]]''' | 78,1 μS/cm | 40,8 μS/cm | 213 μS/cm | 102,2 μS/cm | 506 μS/cm |} Al Sur de Rabanera, les Sierres de Costalago y Cabrejas, son macizos caliares y grandes reservorios d'agua. * Amás de les agües minerales del términu municipal de Rabanera del Pinar, les agües de la Sierra de Costalago, nel estremu del [[Parque Natural del Cañón del Ríu Llobos]], y Sierra del Cuetu tán ensin esplotar * Micoloxía (nízcalo, boletu, xampiñón montés, llingua de chopu o cesárees, llingua de gatu, negrina, perrechico o mansarón, [[Marasmius oreades|senderilla]], cogorda verderol de los caballeros, cogorda de cardu, cogorda de pies azul, lepiota parasol, etc.).<ref name="ref_duplicada_1">''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 3 (1994), p. 62</ref> El nízcalo ye una cogorda de seronda y el mansarón ye cogorda de primavera. Rabanera ye un destín de micoturismo relevante; dende mayu de 2013, Rabanera ta integrada nel [[Coto Micológico Pinares Sur de Burgos]] y falta pocos quilómetros del Parque Micológico de Pinar Grande (Rede Europea de Parques Micológicos-European Micosylva Forest Network).<ref>http://www.rabaneradelpinar.es/sites/www.rabaneradelpinar.es/files/noticies/normativa_0.pdf (consultáu: 4-6-2013); ANTÓN, Belén. "Seis pueblo de la zona sur de Pinares crean un nuevu cotu de cogordes". En: ''Diario de Burgos'', 1 de marzu de 2013, http://www.diariodeburgos.es/noticia/Z669125FB-9983-A7FE-3Y9DD581C0610474/20130301//seis/pueblo/zona/sur/pinares/crean/nuevu/cotu/cogordes (consultáu: 6-6-2013); http://www.pinaresnoticias.com/articulo/forestal/la contorna-acueye-el seminariu internacional-de-micoselvicultura-en-el-amogable-y-revenga/20130521144916001167.html (consultáu: 6-6-2013)</ref> * Miel d'escelente calidá, color y sabor, de [[tomillu]], [[cantueso]], [[oriéganu]], [[menta]], [[té]], [[salvia]], [[espliegu]] y los mil flores de lastras y campos.<ref name="ref_duplicada_1" /> * Dende 2009, Rabanera cuenta con una aula de formación de personal forestal perteneciente a la [[Xunta de Castiella y Lleón]]<ref>"La campaña 09 de llucha contra les quemes forestales establez nueves midíes de control y prohibiciones". En: ''Radio Arlanzón'', 16 de xunu de 2009, http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=25164 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101127052100/http://www.radioarlanzon.com/modules.php?name=News&file=article&sid=25164 |date=2010-11-27 }}</ref> * Dende 2007, Rabanera y doce llocalidaes más de la redolada del Cañón de Ríu Llobos utilicen folles de depuradora deshidratados, un abonu orgánico natural, con un gran valor ecolóxicu.<ref>FERNÁNDEZ, R. "Trece llocalidaes de Pinares utilicen les folles del Ríu Llobos como abonu natural", en ''La Voz de Pinares'', 5 d'ochobre de 2007, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=383. La recoyida selectiva de residuos empecipiar en 1996, cola instalación de los primeros contenedores de papel. Años antes, en 1991, entraron en serviciu los primeros contenedores de RSU.</ref> * Potencialidaes, pocu esplotaes, nel ámbitu de turismu activu y outdoor pa empreses: esguilada, espeleoloxía, ciclismu de monte, geocaching, montañismo, ociu experiencial, paintball, senderismo, turismu ornitolóxicu,<ref>El turismu ornitolóxicu cuenta cola so feria internacional Birdwatching Fair, que'l so crecedera pon de manifiestu la importancia d'esti sector.</ref> safaris fotográficos, aules paleontolóxiques y arqueolóxiques, etc. Dellos artistes y creadores manifestaron que la llocalidá de Rabanera del Pinar ta bien presente na so obra.<ref>''Diario de Burgos'', 14 d'agostu de 2013, http://www.diariodeburgos.es/noticia/ZC10711EC-B1B0-7D81-F1EF7562B8F4D939/20130814/llugar/es/xente/habita/asi/rabanera/es/familia (consultáu: 15-08-2013)</ref> Pol so allugamientu, la villa bien pue ser un destín más destacáu de [[turismu creativu]] (creative tourism), porque yá ye un llugar creativu. A lo llargo de la historia de la llocalidá tán documentaes diversos establecimientos comerciales ya industriales: les ferreríes de Ibar Zabala (1753), Luis Ruiz (1821) Simón Muñoz (1870) o Félix Muñoz Cabrejas (1886 y 1894), por casu. En 1702, Rabanera del Pinar cuntaba con un cerraxeru de nombre Juan García, que fizo los goncios y zarros de toles puertes y ventanes del monesteriu de Santu Domingu de Silos, xunto con Manuel Merín, de Burgos, y el ferreru de Silos.<ref>PALACIOS, César Javier. ''Patrimoniu artísticu y actividá arquiteutónicu del monesteriu de Santu Domingu de Silos(1512-1835)''. La Laguna: Universidá de La Laguna, 2000</ref> En 1870, Gregorio Martínez taba al mandu de la aguardentería y Juan Gómez al mandu de una tabierna un añu más tarde.<ref name="AMRP_1">AMRP. Visita de abastos regulares y cais viales. Añu 1871</ref> En 1927, Eusebio Cubillo tuvo ''tabierna de vinos al per menor'' en callar Ilesia, e/n.<ref name="14 de_1">14 de xineru de 1927</ref> Al rematar el sieglu XIX, Pascasio Elvira Cibrián rexentaba un comerciu d'ultramarinos na llocalidá.<ref> ''Indicador xeneral de la industria y el comerciu de Burgos: (1894)''. Burgos: Imprenta de Socesor de Arnaiz, 1894, p. 235</ref> A principios del sieglu XX, Antonio Marín Nieto tuvo una fábrica d'embutíos, ultramarinos y paquetería. El serviciu de farmacia taba compartíu con Hontoria del Pinar y correspondía al llicenciáu Miguel Camarero en 1901.<ref>27 de xineru de 1901</ref> == Monumentos y llugares d'interés == * ''Ilesia parroquial'', construyida a finales del sieglu XVI y rehabilitada en 2002. Tien elementos d'un antiguu templu románicu.<ref>VALLE BARREDA, César. ''Tol románicu de Burgos''. Santa María la Real, 2009, p. 514</ref> A lo llargo de la Edá Media fixéronse diversos trabayos artísticos pa la ilesia de Rabanera del Pinar.<ref>Unu de los trabayos sobre cómo yera la vida de los artistes a finales de la Edá Media ye: "Perfil sociolóxicu ya implicaciones polítiques del artista a fines de la Edá Media". En: ''Boletín del Seminariu d'Arte y Arqueoloxía'', T. 65 (1999), páxs. 203-218</ref> La casa rectoral (casa del cura) construyóse siendo párrocu Toribio Sastago. {{cita|''Los sacerdotes que nella exercieron el so ministeriu son: A. Álvarez de la Fuente (1680), Joseph Garnaldo (1727), Simón López (1736),<ref>Documentáu como sacerdote'l 31 de marzu de 1736</ref> Simón López (1755), Gabriel García y Antonio Sanz (1770),<ref>MIGUEL, Teodoro. "Informes de la ilesia de Rabanera del Pinar". En: '''El Campanariu''', nᵘ 9 (2006), p. 50</ref> Gabriel Antonio García (1766), Juan de Salazar (1770), Simon Lopez y Antonio Diaz (1793), Felipe Blanco (1803),<ref>Documentáu como sacerdote'l 6 d'agostu de 1803</ref>Agapito Izquierdo (1808),<ref>Documentáu como sacerdote'l 8 d'abril de 1808</ref> Francisco Ripoll (1869),<ref>''L'Imparcial'', añu 3, n. 152, 12 d'agostu de 1869, p. 3. Esti sacerdote y otros de la contorna tuvieron que ser escoltaos pola Guardia Civil hasta Burgos n'agostu de 1869</ref> Poloniu Rupérez (1886),<ref name="Anuariu d'el_1">''Anuariu del comerciu, la industria, de la maxistratura y de l'alministración''. Madrid : Bailly-Bailliere, 1886, p. 933</ref> Timoteo Frías Pastor (hasta 1931),<ref>''Boletín Oficial del Obispáu de Osma'', Añu LXXII, Nᵘ VI (1931), abril 23, p. 184. Finó en [[Vilde]].</ref> Teodosio Domingo Palacios (1944), Teódulo Romanillos, Carlos Serrador (1999-2001), Domingo Contreras (dende 2001)''}} * '''Ermita de San Roque''', l'edificiu actual ye de 1853 * '''[[ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|ermita de San Andrés]]''', pudo tener el so orixe nuna ilesia del mesmu nome citada nel 1008 (principios del XI) alloñada del pueblu de Hontoria * '''Casa consistorial''', construyida en 1746 y rehabilitada en 1769 y 1985. Respuende pola so composición al modelu clásicu de Casa Consistorial-Rula, al tener grandes espacios cubiertos en planta baxa, abiertos escontra una plaza. * [[Campanariu de Rabanera del Pinar|'''Campanariu exentu roqueño''']], bien pintorescu, foi torre de vigía medieval * '''Palaciu''', en ruines, foi, a xulgar pol escudu que llució na fachada (dos llaves cruciaes) de dalguna dignidá eclesiástica. La tradición llama al palaciu ''El Cuartel'' y ''La Rula'', porque desempeñó estes funciones, de cuartel y de rula de carreteros. * '''[[Cañada Real Segoviana]]''' * '''Carbayera''' de rebollo ([[Quercus pyrenaica]]), en San Roque, Carbayu Gordu o Carbayu Tempranu * '''Pinar''' de pinu albar ([[Pinus sylvestris]]), pinu negral ([[Pinus pinaster]]) y pinu pudio ([[Pinus nigra]] ssp. salzmanni) * '''Sabinar''' de sabina albar ([[Juniperus thurifera]]) en Peñes Llanes y La Vega * '''Beceda''', bosquete d'abeduriu pendilexu ([[Betula pendula]]), en Beceda y Fonte los Carriles * '''Talayuela''', mirador natural * '''Fuentecillas''', llaguna. Amás, Rabanera cuntó con otra llaguna, la de San Roque. * '''Llavaderos''', un total de trés, de gran interés etnográficu, igual que les fontes. * '''Cruz de Bones Arías''', cruz de camín asitiada na entrada de la llocalidá. Podría ser de los sieglos XV o XVI, cuando les cruces de camín gociaben de gran popularidá.<ref>Referíu a les cruces de términu, esiste'l llibru de Pablo PRADILLO ESTEBAN: ''Vía crucis: calvarios y sacromontes: arte y relixosidá popular na Contrarreforma: (Gudalajara, un casu escepcional)''. Guadalaxara: Diputación Provincial de Gudalajara, Institutu Cultural "Marqués de Santillana", 1996</ref> * '''Ponte Soriana''', de los llamaos romanos, l'actual ye posterior al sieglu XV. Documentáu como '''Ponte de Praos del Camín''' en 1935.<ref>Nun esiste muncha bibliografía sobre pontes, ente ella, atópase la obra de ARAMBURU-ZABALA, Miguel Ángel. ''L'Arquiteutura de pontes en Castiella y Llión, 1575-1650''. Valladolid: Xunta de Castiella y Lleón, 1992</ref> * '''[[Patrimoniu industrial]]''', constituyíu pola [[Estación de Rabanera del Pinar|estación de ferrocarril]], les víes, el Túnel de La Peña del Sol, les señales, los pontones, les alcantarielles del ferrocarril, el fornu del tejar, el potru de ferrar, torre tresformadora (aneja al campanariu exentu). * '''Construcciones de piedra seca''' (ensin argamasa). == Asociaciones == '''Asociaciones:''' * Asociación Cultural Peña Santana (dende 1991). Edita un exemplar al añu de la revista ''El Campanariu'', continuación de ''Tañimientos de Rabanera'' (1992-1996). En 1994, Conceyu Cultural Peñes Santanas entamó les ''I Xornaes Pelendonia'' y años dempués, en 2005, el ''7º Centenariu de la Carta de Privilexos de Fernandu IV'' con un certame internacional de poesía, ''Primer Certame Internacional de Poesía de la Villa de Rabanera''. Amás, en 2001, la asociciación celebró'l so décimu aniversariu. Collaboró na organización de la Romería Castellana del Orfeón Burgalés celebrada n'agostu de 1993 pa conmemorar la que tuvo llugar en Rabanera en xunetu de 1944 por [[Xusto del Ríu]]. {| align="center" rules="all" cellspacing="0" cellpadding="4" style="border: 1px solid #999; border-right: 2px solid #999; border-bottom:2px solid #999" |+ style="font-weight: bold; font-size: 1.1em; margin-bottom: 0.5em"| Socios ![[1999]] !! [[2001]] !! [[2002]] !! [[2003]] !! [[2004]] !! [[2005]] !! [[2006]] !! [[2009]] !! [[2010]] !! [[2011]] !! [[2016]] |- | align=center| 374 || align=center| 573 || align=center| 622 || align=center| 653 || align=center| 688 || align=center| 712 || align=center| 715 || align=center| 739 || align=center| 756 || align=center| 770 || align=center| 776 |} <small>FONTE: Revista "El Campanariu"</small> * Club de Golf Los Maíllos (dende 1991). * Sociedá de Cazadores * Centru d'Iniciatives Turístiques de Rabanera del Pinar (dende 2003). * Asociación de la Tercer Edá. * Asociación Tenadas Nueves * Asociación Deportiva Los Pinares (dende 2003). * Grupu de Dances “Zaburto” * Coral Voces de Rabanera (dende 2007). == Fiestes y folclor == '''Fiestes llocales:''' * [[Xuan el Bautista|San Xuan Degolláu]], fiesta patronal, el día [[29 d'agostu]]. Esti día baillen les dances típiques de paloteo y cintilla. D'antiguo, el paloteo celebrar na ilesia'l Domingu d'Antroxu y los sos elementos principales son "el Trenzado" y "el Menudito".<ref>En 1994, Concepción Donadeo presentó una memoria fin del Master de Museística de la UCM dedicada a la danza de paloteo de Rabanera del Pinar.</ref> Los danzantes de Rabanera participaron, ente otres exhibiciones, na XVII Muestra de Danzantes y Danzadores (Burgos, 5 de payares de 2005). * [[Virxe de la Candelaria|Les Candeles]], el 2 de febreru. Nel antroxu, que tenía llugar en febreru, sacar a la [[quivaca]], ser carnavalesco asemeyada a la tarasca de Fexines y Cabezón de la Sierra. Recuperaes en 2007, tres dellos años ensin celebrase, los danzantes de Rabanera volvieron danzar na ilesia parroquial en 2011.<ref>ELVIRA, Héctor. "Rabanera recupera tradiciones festives". En ''La Voz de Pinares'', 11 de febreru de 2011, http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=10314</ref> Recuperaes en 2007. * [[Marzas]], el 28 de febreru a medianueche. Recuperaes, dempués d'años ensin celebrase, en 2004. * Matanza del gochu<ref>"La Matanza en Rabanera". En: ''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 3 (1994), páxs. 7-8</ref> * Dende [[1994]], el primer sábadu de mayu se [[Festividá de los Mayos|pinga'l mayu]] a la manera tradicional, con forquetes y cuerdes. Pela tarde festéxase con una merienda. Llántase, amás, un mayu de neños, anque antaño llegar a llantar trés, de casaos, de solteros y de neños. La fiesta treslladóse al fin de selmana pa dexar l'asistencia de los mozos foresteros. * Romería del Matu y la Sebe, en mayu. * [[Roque|San Roque]], el día [[16 d'agostu]], con una romería y comida campera xunto a la ermita del mesmu nome. * Branu Cultural, n'agostu (dende 1994). En 1994, amás, celebróse'l día del ''Rabaneriense ausente'', 21 d'agostu de 1994. * Homenaxe a los mayores (dende 1991) * [[Isabel Flores Oliva (santa)|Santa Rosa de Lima]], el 23 d'agostu. Con anterioridá al Conceyu Vaticanu II, esta festividá tenía llugar el 30 d'agostu. {{cr|En 2007, Rabanera estrenó xota.}} Los mayores del llugar cunten que, ente 1910 y 1920, faíense procesiones por que dexara de faer calor. Nuna ocasión, empezó a llover al sacar al Santu Cristu de la Misericordia en procesión. Igualmente, por tradición oral, sabemos que les muyeres de Rabanera ufiertar a dir descalces en pollín o carru hasta Santa Lucía ([[Fexines]]), Virxe de la Salú ([[Ucero]]) o [[Valvanera]]. Na década de 1950, los vecinos procesionaban, inda, con antorches dende'l pueblu hasta la [[ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|ermita de San Andrés]], a 3 km de Rabanera. Los xuegos infantiles típicos yeren: botones, carabin, chita, comba, corru, espurre y encueye, gallinita ciega, llanque, mula corrida, prendes, tabas, texu, tocoya, trés navíos, tuta y veo, veo. Los mayores pertenecíen a la [[calva]], les tabas o la pelota. Los neños de la llocalidá, cuando yeren munchos y esistía escuela, cantaben el ''gallu'' (llamáu n'otros llugares ''gallofa'') percorriendo les cases pidiendo un donativo en forma de comida o dineru en víspores navidiegos. Rabanera, nel pasáu, pudo cantar el Cantar de siega, de Castrillo de la Reina; el Romance del Serranito, de Güerta de baxo; Romance del neñu perdíu, de Riocavado de la Sierra; o l'Nana, de Vizcainos. Estes pieces fueron recoyíes nel pasáu ya interpretaes pol grupu de folclor Yesca nun trabayu de 1988.<ref>''Fiestes de gallos y otros cantares populares''. Madrid: Sonifolk, 1988</ref> La lleenda de l'ayalga del magüetu d'oru de Mingavela, que n'otres llocalidaes onde esiste tien otros nomes, forma parte de la tradición llocal.<ref>Les llocalidaes de [[Muriel Viejo]] y [[Cabrejas del Pinar]] cunten con una lleenda asemeyada redolada a un magüetu d'oru.</ref> La vecina llocalidá de La Gallega denomina a l'ayalga como Ayalga de Majacaga. Esiste otra lleenda, la de los gües que llevaben el Cristu, que nun quixeron andar más y que se de detuvieron al pasu por Rabanera. Esisten delles lleendes en dellos puntos del país como señal divina. D'antiguo, los vecinos emprestaben servicios a la comunidá nos trabayos de poza, frontera, obreriza y adra. Esistía un fornu comunal llamáu Mirasol, xunto a la casa rural Los Roblones. En 2010, l'Asociación Peñes Santanas presentó'l proyeutu ''Rabanera, Juana y los 500'', pa conmemorar el 500º aniversariu de la concesión d'un privilexu a Rabanera per parte de Xuana I de Castiella. == Gastronomía == {{VT|Gastronomía de la provincia de Burgos}} [[Ayu carreteru]], [[asadurilla]], [[caldereta pinariega]], [[ensalada campera]] castellana, pataques guisaes con mículas, [[paturrillo]] ([[callo|guiso de dureces]] y [[manines de gochu]]), [[picadiellu de chorizu]] y roscón de Pascua == Lliteratura y cine == La novela ''El cura Merín, la so vida en folletín'' (1933),<ref>ONTAÑÓN, Eduardo de. ''El cura Merín, la so vida en folletín''. Madrid: Espasa-Calpe, 1933</ref> d'Eduardo de Ontañón, y el llibru infantil ''La to propia aventura'' (1999),<ref>MUÑIZ, José Enrique. ''La to propia aventura''. Madrid: Pallabra, 1999, p. 81</ref> de José Enrique Muñiz, menten el pueblu de Rabanera del Pinar. L'escritor [[Eduardo de Ontañón]] llamó a Rabanera ''"Aire peneráu nos pinos"'' y Juan José Pérez Solana ''"la del celeste mirar y la del verde vivir"'' (''Estampes burgaleses'' en ''Diario de Burgos'').<ref>ONTAÑÓN, Y. ''El Cura Merín, la so vida nun folletín''. Madrid: Espasa-Calpe, 1933; PÉREZ SOLANA, Juan José. "Rabanera del Pinar (en cantu la morriña". En: ''Tañimientos de Rabanera'', nᵘ 1 (1992), p. 4</ref> N'avientu de 1752, los monxos de Silos destinaron 221 reales pa afdquirir madera de pinu de Rabanara, Aldea y San Leonardo. Adquirieron 25 viguetas, esi mesmu añu, procedentes de Rabanera. Arrendábense les yerbes de la villa y los santuarios. Na década de 1960, el términu de Rabanera del Pinar emprestó dalgún paisaxe pa diverses escenes de la película ''El Bonu, el Feu y el Malu'' (''The Good, the Bad and the Ugly'') (1966). El términu municipal, de gran guapura, ye un escenariu inéditu pa la publicidá. La guapura de vivir na tierra pinariega pasó a la lliteratura de mano de Bernabé Herrero, quien describió'l llugar de Santa Inés, nos Pinares Sorianos, nel so poemariu ''Emociones Llabradores''.<ref>HERRERO, Bernabé. ''Emociones llabradores''. Madrid: Castiella, 1925</ref> Martínez foi l'apellíu del primer rabaneriense del que conocemos el nome: Petro Martínez (Pedro Martínez). Vivió na segunda metá del sieglu XII y en 1175 participó na confirmación d'una carta, editada nel ''Recueil de chartes de l´abbaye de Silos'', pola que l'abá de Silos mercaba una propiedá ''"circa Penellam"'' (cerca de Pinilla). Recoyóse, en 1994, un fungu de 4,5 quilos.<ref name="ref_duplicada_1" /> En 1986, el Muséu Nacional de Ciencies Naturales de Madrid incorporó al so fondu un exemplar del xéneru Calathus Bonelli topáu nel términu de Rabanera.<ref>GAÑÁN NIETO, Israel. ''Revisión del xéneru "Calathus" Bonelli, 1810''. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicacións ya Intercambiu Científicu, 2008, p. 291</ref> Como asocede en gran parte del Norte del dominiu llingüísticu del castellán, en Rabanera del Pinar da l'usu del condicional en llugar del imperfectu de suxuntivu. Exemplu: ''"Si yo diría"'' por ''"Si yo fora"''. Ta xeneralizáu'l leísmo de cosa, non almitíu polos prescriptivistas ("Dexar" por "Déxamelo"). Rabanera inda emplega pallabres de poco espardimientu ''balago'', ''gayu'', ''mogos'', ''picota'', ''pincha'', ''portiellu'', ''rancajo'', ''tosterón'', ''runfón'', etc. Dalgunes, como ''mogos'' o ''moñiga'' nun tán nos diccionarios. Nel sieglu XVIII, según [[Juan Loperráez Corvalán|Loperráez]], en Rabanera "nun gastar sábanes na cama y munches persones nin entá camisa; echen bien poques teles; apenes saben coser nin faer media; echen dellos paños nes llanes del país y filar, en llugar d'usu, con un cantar y un palu, que-y traviesen, dando a los sos estremos por que tuerza; y ye país que precisa muncha educación..." (T. II, p. 3). Y. Vallina de Miguel, nun artículu de 1996,<ref>VALLINA DE MIGUEL, Esther. "El Traxe popular de Soria". En: ''Celtiberia'', nᵘ 90 (1996)</ref> señalaba que'l pintor [[Maximino Peña Muñoz|Maximino Peña]] dexó afiguraos los tipos populares de Pinares (recordemos ''Carreteru de Pinares'') y destacaba que Loperráez sorprender de l'austeridá de vistíu de la muyer serrana al dicir ''"polo común les muyeres lleven unos sacos de pañu bastu, que los coyer dende los costazos a los pies y dan-yos el nome de jornea"''. La ''jornea'', que etimológicamente tien de significar vistíu de xornada, yera como sigue: ''"Traxe zarráu, pero tan estrechu y de fechura tan estraña, que pa pone-y lo entra primero la cabeza y pa quitar tien nel llombu una llanzada, y entrándola nuna escarpina que ta a prevención elevada na paré del cuartu, van sacando adulces el cuerpu de la jornea, quedando colgada y en disposición pa vistise a la mañana siguiente"''.<ref>VALLINA DE MIGUEL, Esther. "El Traxe popular de Soria". En: ''Celtiberia'', nᵘ 90 (1996), p. 447</ref> Rabanera tuvo la so primer web en 1997, a iniciativa de Pedro Izquierdo. En 2000, Rodrigo Contreras Elvira punxo en marcha una nueva web y otra nueva,https://web.archive.org/web/20021003123850/http://www.rabaneradelpinar.com/, en 2002.)<ref>La primer web de la Casa Rural Los Roblones foi http://www.helpagora.com/losroblones/principal.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040825044539/http://www.helpagora.com/losroblones/principal.htm |date=2004-08-25 }}</ref> == Personalidaes == Naturales de: * Pedro Fernández (sieglu XVI-XVII), escribán de [[Felipe III d'España|Felipe III]].<ref>MIGUEL DE MIGUEL, Teodoro de. "El famosu castiellu abaluartado de San Leonardo". ''El Campanariu'', nᵘ 10 (2007), p. 42-43</ref> * Juan de Xuez (sieglu XVII), escribán. * Gabriel Xuez (1736-c. 1774), pintor y miembru supernumerario de la [[Real Academia de Belles Artes de San Fernando]]<ref>PARDO CANALIS, Enrique. ''Los rexistros de matrícula de l'Academia de San Fernando, de 1752 a 1815''. Madrid: Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques, Instituto Diego Velázquez, 1967</ref> * Gorru y Ablondu, guerrilleros mientres el [[Trieniu Lliberal]] (1820-1823).<ref>CASSINELLO PÉREZ, Andrés. "Estampes y aventures burgaleses de la Guerra de la Llealtá". En: ''Revista d'historia militar'', nᵘ 75(1993), p. 225-226</ref> El guerrilleru Ablondu apaez na novela de Pío Baroja ''Memories d'un home d'aición''. * Eugenio Martínez Arribas, ciruxanu y alumnu del Real Colexu de Medicina y Ciruxía de San Carlos (Madrid) ente 1823 y 1832<ref>ARCHIVU HISTORICO NACIONAL. Universidaes,1224,Exp.116</ref> *Fernando Juan Varona y Andrés (1881-1910), monxu boticariu y enfermeru nel [[monesteriu de Santu Domingu de Silos]]. Fíu del que foi maestru de Rabanera del Pinar, dende los trés años moró en [[Retuerta (Burgos)|Retuerta]]. D'él dixo Quintilianu Tajadura: ''"Enforma s'esperaba de les sos bones cualidaes, pero una tuberculosis produció-y la muerte prematura"''.<ref>TAJADURA Y TAJADURA, Quintilianu. "Menologio silense". En: ''Boletín Institución Fernán González'', nᵘ 192 (1979), p. 40</ref> * María del Carmen López Manchado (1931-1952), mística y escritora, en procesu de beatificación * M. Cruz López Machado, periodista, apaez nel ''Catálogu de periodistes españoles del sieglu XX'' (1981). * [[Roberto Cabrejas]] (1952-2001), atleta internacional con España, ex-plusmarquista español y pentacampeón d'España de saltu d'altor. El día [[16 d'agostu]] de [[2010]] inaugurar en Rabanera del Pinar, la so llocalidá natal, una cai col so nome na so memoria. Pocos díes antes, el 29 de xunetu de 2010, el Conceyu de Rabanera del Pinar aprobó por unanimidá dedicar una cai de la villa a la so memoria<ref>''El Campanariu'', nᵘ 13 (2010), p. 2</ref> y recibió un homenaxe'l 11 de setiembre de 2011.<ref>"Monumentu n'homenaxe a Roberto Cabrejas". En: ''Atletismu español'', nᵘ 650 (setiembre-ochobre de 2011), p. 110</ref> * Juan Carlos Ortego, periodista, exsubdireutor del diariu ''Menorca''. Otres personalidaes que baxen de la llocalidá, anque nun nacieren nella, son: * [[Carlos Contreras Elvira]] (Burgos, 1980), escritor. * [[Susana Sanz de Llorente]] (Mendoza, 1939), política y abogada arxentina.<ref>[[Eduardo Anguita]] y [[Martín Caparrós]]: ''La voluntá: una historia de la militancia revolucionaria na Arxentina''. Barcelona: Norma, 1998, páx.&nbsp;377: «Fía de Juan Sanz y Carmen, dambos de la llocalidá de '''Rabanera del Pinar'''».</ref> Hasta'l sieglu XX, los alcaldes de la llocalidá fueron: Pedro de la Villa y Yagüe (1483), Miguel Contreras y Francisco Sanz (1746),<ref>Un dintel de la casa consistorial lleva'l nome de los dos alcaldes ordinarios en 1746</ref> Miguel Sanz y Juan del Pozo Esteban (1753),<ref>''Catastru d'Ensenada'', Llibru 1598. Alcaldes ordinarios el 12 de marzu de 1753</ref> Pedro Manchado y Juan de la Torre (1776),<ref>''El Campanariu'', nᵘ 9 (2006), p. 38</ref> Juan Pascual y Lucas Ortego (1779),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano: ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, páx. 65, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Ángel Manchado y Francisco Sanz (1793), José Ortego (1821),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 68, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Benito Sanz (1827), Senén Elvira (1860), Bruno Ortego (1861),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 23, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Jerónimo Cebrián (1863),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 77, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Ángel Manchado (1867),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 72, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Elías Pascual (1871),<ref name="AMRP_1">AMRP. Visita de abastos regulares y cais viales. Añu 1871</ref> Juan Ortego (1886),<ref name="Anuariu d'el_1">''Anuariu del comerciu, la industria, de la maxistratura y de l'alministración''. Madrid : Bailly-Bailliere, 1886, p. 933</ref> Fermín Ovejero Camarero (1897),<ref>'''Anuariu del comerciu, de la industria, de la maxistratura y de l'alministración'''. 1897, p. 1.102</ref> Jacinto Ovejero Villa (1898), Jacinto Ovejero (1900),<ref>RUBIO Y BORRÁS, Manuel: ''Nueva guía de Burgos y la so provincia''. Burgos: Socesor de Arnaiz, 1900, p. 79</ref> Francisco Gómez (1925, 1927),<ref name="14 de_1">14 de xineru de 1927</ref> Ángel Manchado Cebrián (1928),<ref>10 de xunetu de 1928</ref> Miguel Manchado Cebrián (1929), Francisco Contreras (1930). Exercieron como fieles de fechos y secretarios municipales: Juan Ramón Izquierdo (1753),<ref>''Catastru d'Ensenada'', Llibru 1598. Fiel de fechos el 12 de marzu de 1753</ref> Antonio Izquierdo (1779),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano. ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 65, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Enrique Cebrián (1821),<ref>CONTRERAS CRESPO, Mariano: ''L'agricultura en Rabanera de la Sierra (sieglos XVII-XIX) y en Rabanera del Pinar (sieglu XX)''. Rabanera del Pinar: edición del autor, 2010, p. 68, http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }}</ref> Manuel Izquierdo (1860, 1870 y 1886), Nicolás Gómez (1894),<ref>''Indicador xeneral de la industria y el comerciu de Burgos: (1894)''. Burgos: Imprenta de Socesor de Arnaiz), 1894</ref> Nicomedes Sanz (1900, 1913), Eduardo Cardero García (1927). == Premios == A Rabanera del Pinar: * Premiu Provincial de Caltenimientu del Patrimoniu Urbanu (categoría B) (2001). Al [[Parque Natural del Cañón del Ríu Llobos|Cañón de Ríu Llobos]]: * 'Q' calidable Turística (2011). == Ver tamién == * [[Camín de Santiago de Soria]] * [[Ermita de San Andrés (Rabanera del Pinar)|Ermita de San Andrés]] * [[Campanariu de Rabanera del Pinar]] * [[Frontera (Derechu consuetudinario)]] * [[Ruta del Boletus]] * [[Turismu na Sierra de la Demanda]] * [[Quivaca]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == Estudio: * Alonso Izquierdo, Juan José; Reque Kilchenmann, José A. ''Proyeutu de repoblación forestal nel términu municipal de Rabanera del Pinar (Burgos)''. [Valladolid]: ETSIA Forestales, 2010. (Proyeuto fin de carrera de la ETSIA. Forestales). * Alonso Olalla, Roberto. "Rabanera del Pinar". En: ''Amigos de Fexines'', nᵘ 118 (2007). * Benedico Martín, José A. Benedico. ''Proyeutu de camín forestal de Saca del Monte N 254 del catálogu perteneciente a Rabanera del Pinar(Burgos)''. 1959. * Contreras Crespo, Mariano. ''Enciclopedia temática y rabaneriense''. Rabanera del Pinar: L'Autor, 2017. * Contreras Crespo, Mariano. ''L'Agricultura en Rabanera de la Sierra sieglos XVII-XIX y en Rabanera del Pinar sieglu XX''. Rabanera del Pinar: L'Autor, 2010. http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140903070634/http://www.rabaneradelpinar.com/agricultura.pdf |date=2014-09-03 }} [Consultáu: 17-6-2010] * Muñoz Avila, Ángel. ''Proyeutu d'Ordenación del Monte Les Cuadrielles de Rabanera del Pinar, provincia de Burgos''. 1952. Artículos de prensa: * Alonso, Juanjo. "Ruta de los templarios en mountain bike". ''Osíxenu'', 2015 * Alonso, Raquel. "30 investigadores van buscar nuevos xacimientos en Les Sereas y Rabanera". En: ''Diario de Burgos'', 16 de xunetu de 2011, http://www.diariodeburgos.es/noticia.cfm/Provincia/20110716/30/investigadores/buscaren/nuevos/xacimientos/sereas/rabanera/Y41AF08B-Y7A8-BF26-A9331C32F94848AD [Consultáu: 16-7-2011] * Antón, Belén. "Dime qué comes y ónde vives". En: ''Diario de Burgos'', 26 de xineru de 2012, http://www.diariodeburgos.es/noticia/ZEDAFC733-BC6F-0B84-58D9A100FDB4DC86/20120126/dime/comes/onde/vives [Consultáu: 10-4-2012] * Antón, Belén. "El valor de la biodiversidá". En: ''Diario de Burgos'', 24 d'avientu de 2012, http://www.diariodeburgos.es/noticia/ZEBD50A28-D118-995F-CF47DDAA73BA2965/20121224/valor/biodiversidad [Consultáu: 26-12-2012] * García, Carmelo. "El mirto de turbera, un preséu pal desenvolvimientu sostenible en Rabanera del Pinar". En: ''El Correo de Burgos'', 7 de xineru de 2013, http://www.elcorreodeburgos.com/noticias/2013-01-07/el-mirto-de-turbera-un preséu-pa-el desenvolvimientu sostenible-en-rabanera-del [Consultáu: 07-01-2013] * Mazorra, Javier: "Estaciones de tren reconvertíes en... agospiamientos". ''Ocho legua'', 12 de febreru de 2013, http://www.ocholeguas.com/2013/02/11/otrosmundos/1360574497.html [Consultáu: 13-2-2013] * ''La Razón'', 26 de setiembre de 2009, {{Enllaz rotu|1=http://www.larazon.es/seiciones/vd-viaxes/entrevistes-2 |date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot }} [Consultáu: 19-1-2010] * ''Diario de Burgos'', 9 d'agostu de 1993 * "Voluntariáu y diversión en ríos: Rabanera del Pinar acueye'l llunes, 1 d'agostu, una aición de llimpieza del ríu en Rabanera del Pinar". ''La Voz de Pinares'', 29 de xunetu de 2011, {{Enllaz rotu|1= |2=http://www.lavozdepinares.com/index.php?command=show_news&news_id=12413 |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} [Consultáu: 29-7-2011] == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Rabanera del Pinar}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Burgos]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 8uwn73s195mtqwwp62um5avqvrlkngi 0 120853 4379261 4309249 2025-06-24T21:10:51Z XabatuBot 43102 iguo testu: Miguel Camareru => Miguel Camarero 4379261 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Covaleda''' ye una [[llocalidá]] y tamién un [[conceyu]] de la [[provincia de Soria]], partíu xudicial de [[Partíu de Soria|Soria]], [[Comunidá Autónoma]] de [[Castiella y Lleón]], [[España]]. Pueblu de la [[Contornes de la provincia de Soria|contorna]] de [[Contorna de Pinares|Pinares]].. == Xeografía == [[Ficheru:Covaleda (Soria) Mapa.svg|220px|thumb|left|Términu municipal de Covaleda.]] Atopar ente la [[sierra de Urbión]], al norte, y la [[Sierra del Resomo]], al sur. === Allugamientu === El términu municipal de Covaleda atopar ente les estribaciones de la Sierra de Urbión y les de la Sierra de Resomo, na provincia de Soria. Dientro de les zones que se definen na provincia, Covaleda pertenez a la Subzona de Pinares de la Zona Norte. L'altor sobre'l nivel del mar ye de 1.214 metros y la distancia a la capital de provincia ye de 41 quilómetros. La topografía del conceyu ye bien irregular, por cuenta de que s'atopa ente dos sierres y al fechu de que lo traviesa'l ríu Duero de Noroeste a Sureste. Tocantes a la altimetría, l'altitú media del términu ta alredor de los 1.500 metros, y los sos altores estremos son les siguientes: - La cota más alta correspuende al pie del Picu de Urbión, a aproximadamenete 2.228 metros d'altitú, en que la so divisoria atópense les llendes de les provincies de La Rioxa y Soria. - El puntu más baxu correspuende a la Cuenca del Duero, con 1.183 metros y "Congosto", con 1.824 metros y "Picu Marañón", de 1.474 metros d'altitú. La superficie del términu municipal ye de 10.566 hectárees y supón casi'l 6,9% de la total de la Subzona de Pinares, qu'algama les 152.000 hectárees. Les llendes xeográfiques del términu de Covaleda son los siguientes: Al Norte, la provincia de La Rioxa. Al Sur, los términos de Salduero y Molinos de Duero. Al este, el términu de Vinuesa. Al oeste, el términu de Duruelo de la Sierra. La llocalización xeográfica del citáu nucleu ye la siguiente: Llatitú: 41º 56' 08'' Llargor: 0º 48' 21'' respectu al meridianu de Madrid. === Ecoloxía === Estensu términu municipal (105 km²), na que'l pinu albar amuesa una indiscutible soberanía sobre pinos negros, hayas, carbayos y demás especies vexetales arbóreas, atópense incluyíos na [[Rede Natura 2000]] los siguientes llugares: * [[Llugar d'Interés Comuñal]] conocíu como [[Riberes del Ríu Duero y afluentes]], ocupando 86 hectárees, el 1 % del so términu.<ref>[[Rede Natura 2000]] LIC YE4170083 [http://rednatura.jcyl.es/natura2000/BASE%20DATOS/municipios%20en%20lic%20y%20zepa.xls]</ref> * [[Llugar d'Interés Comuñal]] conocíu como [[Sierres de Urbión y Cebollera]] ocupando 2282 hectárees, el 22% del so términu.<ref>[[Rede Natura 2000]] LIC YE4170116 [http://rednatura.jcyl.es/natura2000/BASE%20DATOS/municipios%20en%20lic%20y%20zepa.xls]</ref> * [[Zona d'especial proteición pa les aves|Zona Especial Proteición d'Aves]] conocida como [[Sierra de Urbión]] ocupando 2257 hectárees, el 22% del so términu.<ref>[[Rede Natura 2000]] ZEPA YE4170013 [http://rednatura.jcyl.es/natura2000/BASE%20DATOS/municipios%20en%20lic%20y%20zepa.xls]</ref> === Hidrografía === El conceyu ye travesáu pel [[ríu Duero]] de Noroeste a Sureste. === Clima === Covaleda, como bona parte del sector septentrional del Sistema Ibéricu, tien un clima [[Clima oceánicu|Cfb]] según la clasificación climática de [[Clasificación climática de Köppen|Köppen]] (templáu ensin estación seca con branu templáu).<ref name="test23">[http://www.aemet.es/documentos/es/conocermas/publicaciones/Atles-climatologico/Atles.pdf aemet.es], Atles climáticu ibéricu.</ref> {{Clima |metric_first=y |single_line=y |llugar= Covaleda nel periodu 1968-2003 |Xin_Hi_°C = |Feb_Hi_°C = |Mar_Hi_°C = |Abr_Hi_°C = |May_Hi_°C = |Xun_Hi_°C = |Xnt_Hi_°C = |Ago_Hi_°C = |Set_Hi_°C = |Och_Hi_°C = |Pay_Hi_°C = |Avi_Hi_°C = |Year_Hi_°C = |Xin_Lo_°C = |Feb_Lo_°C = |Mar_Lo_°C = |Abr_Lo_°C = |May_Lo_°C = |Xun_Lo_°C = |Xnt_Lo_°C = |Ago_Lo_°C = |Set_Lo_°C = |Och_Lo_°C = |Pay_Lo_°C = |Avi_Lo_°C = |Year_Lo_°C = |Xin_MEAN_°C = |Feb_MEAN_°C = |Mar_MEAN_°C = |Abr_MEAN_°C = |May_MEAN_°C = |Xun_MEAN_°C = |Xnt_MEAN_°C = |Ago_MEAN_°C = |Set_MEAN_°C = |Och_MEAN_°C = |Pay_MEAN_°C = |Avi_MEAN_°C = |Year_MEAN_°C = |xin_precip_cm = |xin_precip_mm = 90.60 |feb_precip_cm = |feb_precip_mm = 71.80 |mar_precip_cm = |mar_precip_mm = 61.30 |abr_precip_cm = |abr_precip_mm = 75.00 |may_precip_cm = |may_precip_mm = 84.90 |xun_precip_cm = |xun_precip_mm = 59.00 |xnt_precip_cm = |xnt_precip_mm = 32.70 |ago_precip_cm = |ago_precip_mm = 32.30 |set_precip_cm = |set_precip_mm = 44.50 |och_precip_cm = |och_precip_mm = 82.40 |pay_precip_cm = |pay_precip_mm = 87.90 |avi_precip_cm = |avi_precip_mm = 99.50 |añal_precip_cm = |añal_precip_mm = 821.70 |Xin_Sun= |Feb_Sun= |Mar_Sun= |Abr_Sun= |May_Sun= |Xun_Sun= |Xnt_Sun= |Ago_Sun= |Set_Sun= |Och_Sun= |Pay_Sun= |Avi_Sun= |Year_Sun= |Xin_Rain_days = |Xin_Snow_days = |xin_precip_days = |Feb_Rain_days = |Feb_Snow_days = |feb_precip_days = |Mar_Rain_days = |Mar_Snow_days = |mar_precip_days = |Abr_Rain_days = |Abr_Snow_days = |abr_precip_days = |May_Rain_days = |May_Snow_days = |may_precip_days = |Xun_Rain_days = |Xun_Snow_days = |xun_precip_days = |Xnt_Rain_days = |Xnt_Snow_days = |xnt_precip_days = |Ago_Rain_days = |Ago_Snow_days = |ago_precip_days = |Set_Rain_days = |Set_Snow_days = |set_precip_days = |Och_Rain_days = |Och_Snow_days = |och_precip_days = |Pay_Rain_days = |Pay_Snow_days = |pay_precip_days = |Avi_Rain_days = |Avi_Snow_days = |avi_precip_days = |source = Ministeriu d'Agricultura, Alimentación y Mediu Ambiente. Datos de precipitación pal periodu 1968-2003 en Covaleda<ref>{{cita web|url=http://sig.mapa.es/siga/|títulu=Promedios mensuales - Covaleda, ESP|editor=[[sig.mapa.es/]] clima|fechaaccesu=2 d'ochobre de 2012}}</ref> |fechaaccesu=2 d'ochobre de 2012 }} == Historia == Covaleda remonta los sos oríxenes a la Edá del Bronce, dalgunos de que los sos restos cabo rastrexar güei nel Pasu de los Arrieros o'l Pozu San Millán. Los testimonios históricos aseguren qu'en territoriu de l'actual Covaleda habitaron les tribus celtíberes de pelendones y duracos, a les cualos enfrentáronse, y non siempres con ésitu, los conquistadores romanos. Delles tradiciones menten tamién una fundación al cargu de pueblos bretonos, de quien al paecer procede'l nomatu de "bretos" que reciben los covaledenses. El Censu de Pecheros de [[1528]], nel que nun se cuntaben eclesiásticos, fidalgos y nobles, rexistraba la esistencia 62 ''pecheros'', ye dicir unidaes familiares que pagaben impuestos.<ref>[http://www.ine.es/ss/Satellite?L=es_ES&c=INEPublicacion_C&cid=1259924873541&p=1254735110606&pagename=ProductosYServicios%2FPYSLayout&tittema=Publicaciones+hist%C3%B3riques Censo de Pecheros. INE tomo I]</ref> A la cayida del [[Antiguu Réxime]] la llocalidá constituyir en [[conceyu|conceyu constitucional]] na rexón de [[Castiella la Vieya]], [[partíu de Soria]]<ref>Conceyu Códigu [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] -42.069</ref> que nel censu de 1842 cuntaba con 144 llares y 574 vecinos. == Demografía == A fecha 1 de xineru de 2011, Covaleda cuenta con 1.863 habitantes, de los cualos 967 son homes y 896 muyeres. {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|anchor=550|color_12=blue|nome=Covaleda|1900|827 |1910|897 |1920|1063 |1930|1214 |1940|1453 |1950|1928 |1960|2306 |1970|2280 |1981|2067 |1991|2079 |2001|2034 |2010|1891 |notes=<small> {{lleenda|#88c2cc|[[Población de derechu]] (1900-1991) o [[población de derechu|población residente]] (2001) según los censos de población del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]]. }} {{lleenda|#0000FF|Población según el [[padrón municipal]] de 2010 del [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]]. }}</small>}} == Alministración == {{Alcaldes_España | Alcalde_3 = | Partíu_3 = [[Alianza Popular|AP]] | Alcalde_4 = Otilio De Vicente | Partíu_4 = [[Centru Democráticu y Social|CDS]] | Alcalde_5 = | Partíu_5 = [[PSOE]] | Alcalde_6 = Concepción Martínez de Miguel | Partíu_6 = [[PSOE]] | Alcalde_7 = Concepción Martínez de Miguel | Partíu_7 = [[PSOE]] | Alcalde_8 = José Antonio de Miguel Camarero | Partíu_8 = [[PSOE]] | Alcalde_9 = Hilario Rioja Sanz | Partíu_9 = [[PP]] | Alcalde_10 = José Antonio de Miguel Camarero | Partíu_10 = [[PSOE]] }} === Resultaos eleutorales === {{VT|Eleiciones municipales en Covaleda}} '''Actual distribución del Conceyu'''<ref>[http://resultados.elpais.com/elecciones/2015/municipales/08/42/69.html Resultaos Eleutorales en Covaleda: Eleiciones Municipales 2015 nEL PAÍS]</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" |----- | colspan="5" bgcolor="#C0C0C0" | <p align="center">'''Partíos políticos nel Conceyu de Covaleda </p> |----- | bgcolor="#EFEFEF" | '''Partíu políticu''' | bgcolor="#EFEFEF" | '''Conceyales''' |----- | bgcolor="#FF6033" | '''[[Partíu Socialista Obreru Español]] (PSOE)''' | <center>6</center> |----- | bgcolor="#1e90FF" | '''[[Partíu Popular]] (PP)''' | <center>3</center> |} La llocalidá de Covaleda, ye socialista na mayor parte de la democracia española, anque nun periodu foi gobernada pola AP col sofitu de sectores de dereches y centru-derecha sorianos. Tres el fraude que supunxo esta llexislatura pa les cuentes del consistoriu, la so representación menguó considerablemente nes últimes eleiciones. == Economía == Covaleda centra güei el so esfuerciu y les sos perspeutives de progresu na industria del tresformamientu de la madera, qu'empezó desenvolviéndose sobre la base de los pinares locales, magar na actualidá importa gran parte de la materia primo. La importancia d'esti sector granible queda reflexada na esistencia nel nuesu institutu del Ciclu Formativu de Grau Mediu de "Fabricación Industrial de Carpintería y Mueble", destináu a capacitar a los futuros trabayadores del sector. == Arte y monumentos == * Ilesia de San Quirico y Santa Julita. Dientro del pueblu esisten delles xoyes arquiteutóniques, la primera ye la Ilesia Góticu-tardida, dedicada a San Quirico y Santa Julita, ye del s. XVII y ta construyida sobre una ilesia anterior de la cual solo queda l'arcu conopial del s. XV. La otra, ye la ermita de la Virxe del Campu construyida ente los sieglos XVII y XVIII que foi mercada polos covaledenses a los monxos Benitos d'[[Oña]]. * D'especial relevancia ye la ponte Soria, sobre'l [[ríu Duero]], d'estilu góticu, construyíu nel s. XVII y declaráu Bien d'Interés Cultural (BIC). Atopar al altor del km 43 de la carretera CL-117. * Les Sierres d'Agua” tamién conocíes como “Sierres Verticales”, son rústiques obres hidráuliques, auténtiques maravíes de la imaxinación de los artesanos, convertíes en aserraderos de madera utilizando direutamente la fuercia de l'agua de ríos y regueros onde s'allugaben. Anguaño en desusu, sustituyíes por modernos aserraderos, quedaron integraes nel paisaxe del monte como testigu mudu de la tradicional actividá maderera y del trabayu de les sos xentes.<ref>[http://www.covaleda.net/index.php/mod.pags/mem.detalle/id.70/relcategoria.1023/relmenu.175 Conceyu de Covaleda.]</ref> * '''[[Ponte de Santu Domingu (Covaleda)|Ponte de Santu Domingu]]'''. Foi declaráu [[Bien d'Interés Cultural (España)|Bien d'Interés Cultural]] na categoría de [[Monumentu]] el 29 de xunu de 2000.<ref name="mcu_1">[http://www.mcu.es/bienes/cargarFiltroBienesInmuebles.do?layout=bienesInmuebles&cache=init&language=es Ministeriu de Cultura. Patrimoniu Históricu.]</ref> * '''[[Ponte de Soria (Covaleda)|Ponte de Soria]]'''. Foi declaráu [[Bien d'Interés Cultural (España)|Bien d'Interés Cultural]] na categoría de [[Monumentu]] el 29 de xunu de 2000.<ref name="mcu_1">[http://www.mcu.es/bienes/cargarFiltroBienesInmuebles.do?layout=bienesInmuebles&cache=init&language=es Ministeriu de Cultura. Patrimoniu Históricu.]</ref> == Sitios d'interés == === Laguna orixe glaciar === La llaguna Llarga, ye la más grande La llaguna Xelada, que forma pequeños charcos y una redolada pantanosa La llaguna del Hornillo, despinta pola alta morrena que la arrodia El picu de Urbión el puntu más altu de la sierra === Fuentes === * '''Fonte de los Apretaderos'''. Una construcción en dos niveles conformen esta fonte. El cañu principal ta nel nivel cimeru, onde s'ensertó al tubu de PVC de la conducción un tacu de madera, qu'al pie de la forma de los "herrajes" de suxeción, asemeyen una cabeza de caballu; debita sobre una pila cuadrada con poza redonda dende la que se conduz l'agua al cañu de la parte inferior del conxuntu. Esti cañu inferior ta adosáu al muriu de les escaleres d'accesu al principal, y debita sobre una pila rectangular. Nel rellanu cimeru de la cortil, so les roques que la abriguen, hai un rótulu de fierro que reza "Añu 1994"; dichu recintu ta protexíu con barandes de madera. La fonte allugar nun [[merenderu]] con meses y asadores nuna redolada de pinos. Arribación bien alta. * '''Fonte de Bocalprao'''. Fonte con dos caños en pantalla de piedra con forma curvu-convexa; los caños debitan sobre una pila d'un solu bloque de piedra, dende onde s'enría a otra pila asitiada en cantu el camín. A los llaterales de los caños hai dos tales bancaes. L'agua d'esta fonte ye captada nel regueru que baxa del "Rasu del Pinu Secu". Allugar en redolada de pinos, nun merenderu con abellugu, meses y asadores. Arribación bien alta. * '''Fonte de la Cagalera'''. Manantial captáu y conducíu daqué más d'una docena de metros hasta'l cantu del camín. Trés pequeños caños nel frontal y los dos llaterales d'un tacu de madera, que paez asemeyar una tortúa, habiliten esta fonte en pantalla de piedra con murios llaterales de baxu altor a manera de bancaes. La fonte tien una pila trapezoidal con una lloseta de piedra, con un xabalín grabáu. La pantalla ta coronada con un motivu de base cuadrada termináu en forma piramidal, y na mesma hai un lletreru col nome de la fonte y la fecha "11-9-1996". A la derecha de la fonte, al otru llau d'una gran roca, hai una mesa de piedra con bancos y un pequeñu abellugu de madera. Redolada de pinos. Arribación bien alta. Les informaciones recoyíes dicen que'l nome de la fonte nun se debe a los efeutos de l'agua, bien apreciada polos paisanos, sinón que la forma del diedru predresu en que la so base ta'l manantial y el color mariellu-verdosu que-y da'l polen de los pinos fai-y asemeyar "un culu con cagalera". * '''Fonte de la Canal'''. Un conxuntu de medios tueros de pinu baleráu enríen l'agua de escorrentía hasta'l cantu del camín habilitando esta fonte. Redolada de pinos. Arribación media. Unos metros antes de llegar a esti puntu, a la derecha de la pista, allúgase'l Manantial de La Canal, anguaño non captáu nin habilitáu pero que d'antiguo lo tuvo en forma de cubillo. * '''Fonte del Cubu'''. Fonte con cañu de fierro, embutíu n'otru de mayor diámetru, nuna pequeña pantalla de piedra a que los sos estremos hai dos tales bancaes con forma curva y que sirven como contención del terrén. Sobre'l cañu ta grabáu l'escudu de la Guardería Forestal. La fonte allugar nun merenderu con meses y xuegos infantiles; la cortil ta zarráu y apuértase a él per una puerta xiratoria na que se llee'l nome de la fonte. Redolada de pinos. Arribación bien alta. * '''Fonte Paso de los Arrieros'''. Fonte con cañu de fierro inxertáu nuna llosa de piedra de forma circular; el cañu termina nun conu invertíu pal so usu como autovaso y debita sobre una pocilla tamién de piedra. Al otru llau de la pista hai una mesa de piedra y un asador. Redolada de pinos. Arribación bien alta. * '''Fonte del Pozu de San Millán'''. Manantial habilitáu como fonte nuna poza rectangular escavada nel terrén. Allúgase xunto al pequeñu merenderu formáu por dos meses (una d'elles ensin tables) y dos asadores. Redolada de pinos. Arribación media. Frente a esti merenderu, al otru llau del ríu que se puede vadear pel branu, ta la escampada del Pozu de San Millán onde hai unes tumbes antropomorfas. Arribación media. Una retención de lladriyu y cementu ente dos roques recueye l'agua de escorrentía habilitando esta fonte; tien un cañu de fierro orixinal que nun esquita por cuenta de un furacu na retención; en dichu furacu asitióse otru tubu metálicu actuando como cañu. La fonte allugar na base d'un pequeñu merenderu, un par de meses y asadores, construyíu enriba d'unos bloques predresos. Redolada de pinos. Arribación alta. == Fiesta == * San Quirico y Santa Julita (Titulares de la parroquia). Celébrase'l 15 y 16 de xunu. * San Llorienzo (Patrón del pueblu). Celébrase los díes 9, 10, 11, 12 y 13 d'agostu. == Eventos deportivos == '''Extrem Covaleda Desafío urbión''' Carrera de monte de nivel altu a lo llargo de 35 km con un desnivel acumuláu de 5200m *I Desafío Urbión 2014 celebráu'l 28 de setiembre de 2014. *II Desafío Urbión 2015 celebráu'l 27 de setiembre de 2015. *III Desafío Urbión 2016 celebráu'l 11 de setiembre de 2016. == Gastronomía == {{VT|Gastronomía de la provincia de Soria}} El platu típicu ye la [[caldereta de corderu]] o [[ayu arrieru]], platu atayante que solíen comer los carreteros nos sos desplazamientos per España y los que trabayaben nel caltenimientu y curiáu de los montes de Covaleda. Otros productos carauterísticos son los [[embutíu|embutíos]] caseros y les cecines de xabalín, corzu y [[carne de venado|venado]], manxares esquisitos, curaos na sierra de Urbión. Nun podíen faltar, como colofón, los [[Repostería d'España|duces y repostería]] realizaos con ingredientes naturales y ensin conservantes, de gran tradición nesti pueblu.<ref>[http://www.covaleda.net/index.php/mod.pags/mem.detalle/id.74/relcategoria.1023/relmenu.181 Conceyu de Covaleda.]</ref> == Relixón == Dende'l puntu de vista xerárquicu de la [[Ilesia Católica]] forma parte de la [[Diócesis d'Osma-Soria]] la cual, de la mesma, ye sede [[Arquidi%C3%B3cesis#Di.C3.B3cesis_sufrag.C3.A1neas|sufragánea]] de l'[[Archidiócesis de Burgos]]. == Ver tamién == * [[Bienes d'interés cultural de la provincia de Soria]] * [[Llista de conceyos de Soria|Conceyos de la provincia de Soria]] * [[Llocalidaes d'entidá menor de la provincia de Soria]] * [[Provincia de Soria]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Covaleda}} * [http://www.covaleda.es/ Web oficial del conceyu] {{Tradubot|Covaleda}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Soria]] [[Categoría:Conceyos de Soria]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] ry49fbqk1kj2lmyewhdjw6vyar4fj9h 0 122368 4379245 4378978 2025-06-24T19:04:12Z YoaR 37624 /* Deportes */ 4379245 wikitext text/x-wiki {{copyedit|t=20171019203035}} {{llocalidá}} [[Ficheru:Bargas.jpg|miniaturadeimagen|310x310px|Bargas]] '''Bargas''' ye un [[Conceyu d'España|conceyu]] [[España|español]] de la [[provincia de Toledo]], na [[comunidá autónoma]] de [[Castiella-La Mancha]]. Ta asitiáu a unos 10 quilómetros al norte de la [[Toledo|capital autonómica]] y al sur de la contorna castellana de [[La Sagra]]. El [[términu municipal]] ocupa una superficie de 89,48{{esd}}km² y ta travesáu pel [[ríu Guadarrama]] de nordés a suroeste. Ye'l cuartu conceyu más pobláu de [[La Sagra (Toledo)|La Sagra toledana]] con 10{{esd}}008 habitantes, por detrás d'[[Illescas (Toledo)|Illescas]], [[Seseña]] y [[Yuncos]].<ref name="INE">{{cita web |url= http://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaDesdeHome&nombrePoblacion=Bargas&x=0&y=0 |títulu = Habitantes en Bargas |editor = [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] |fechaaccesu = 6 de xunetu de 2016 }}</ref> Bargas esperimentó un notable ascensu de población na [[Años 1990|década de los 90]] y [[Años 2000|2000]] por cuenta de la espansión del Área Metropolitana de Toledo y Madrid. La densidá de población ye de 111,78 hab./km². == Toponimia == El términu "Bargas" podría derivase del [[Idioma celta|celta]] ''barga'' que significa cabanu. Nel sieglu XVII el términu "varga" equivalía al de cuesta.<ref>Celdrán Gomáriz, Pancracio (2004). ''Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios'' (5ª edición). Madrid: Espasa Calpe. ISBN 978-84-670-3054-9.</ref> L'[[Idioma árabe|árabe]] tenía'l términu ''barga'' pa designar a un cabanu de paya, términu tamién utilizáu nel norte peninsular col mesmu significáu mientres la Edá Media. En [[Lleón (España)|Lleón]] utilizóse este mesmu términu pa designar a «una cerca emplazada en llugar anegadizo o anubiertu arrodiáu de empalizada, destinada a coyer peces». == Símbolos == [[Ficheru:Escudo de Bargas.svg|left|120px|Representación heráldica del blasón]] L'[[Escudu (heráldica)|escudu heráldicu]] que representen al conceyu foi aprobáu por Real Decretu'l 30 de marzu de 1978 col siguiente [[blasón]]: {{Cita|De gules, la fonte d'oru con remexu de plata, cortáu de plata, cuatro ondes d'azur. Timbrado cola corona real zarrada.|''[[Boletín Oficial del Estáu]]'' nᵘ 98 de 25 d'abril de 1978<ref>{{Cita publicación|url=http://www.boe.es/boe/dias/1978/04/25/pdfs/A09590-09590.pdf|publicación=[[Boletín Oficial del Estáu]] {{ensin cursiva|nᵘ 98 de {{Fecha|25|04|1978}}}}|editor=[[Gobiernu d'España]]|títulu=REAL DECRETU 818/1978, de 30 de marzu pol que s'autoriza al Conceyu de Bargas, de la provincia de Toledo, p'adoptar el so Escudu heráldicu municipal|issn=0212-033X|formatu=pdf}}</ref>}} La descripción testual de la bandera, aprobada oficialmente'l 9 de setiembre de 2008, ye la siguiente: {{Cita|Bandera rectangular, de proporciones 2/3, estremada diagonalmente dende lo alto del estil al baxu de la batiente, de color mariellu la porción cimera y carmesí la inferior; lleva sobrepuestu nel centru l'Escudu d'Armes timbrado del conceyu.|[[Diariu Oficial de Castiella-La Mancha]] nᵘ 198 de 25 de setiembre de 2008<ref>{{Cita publicación|url=http://docm.jccm.es/portaldocm/verDisposicionAntigua.do?ruta=2008/09/25&idDisposicion=123062622902650568|publicación=[[Diariu Oficial de Castiella-La Mancha]] {{ensin cursiva|nᵘ 198 de {{Fecha|25|09|2008}}}}|editor=[[Xunta de Comunidaes de Castiella-La Mancha]]|formatu=pdf|títulu=Orde de 09-09-2008, de la Conseyería d'Alministraciones Públiques y Xusticia, pola que s'otorga la Bandera del conceyu de Belvis de la Jara de la provincia de Toledo|issn=1575-0051}}</ref>}} == Xeografía == [[Ficheru:Bargas.png|thumb|290px|Croquis del términu municipal.]] El conceyu asítiase nun valle trevesáu pol [[ríu Guadarrama]], nel so tramu final escontra la so desaguada nel [[Tajo]]. Pertenez a la contorna de [[La Sagra]] y llenda colos términos municipales de [[Villamiel de Toledo]], [[Camarenilla]], [[Recas]], [[Yunclillos]], [[Olías del Rey]], [[Toledo]] y [[Rielves]], toos de Toledo. Tien el términu segregáu denomináu Majazul Altu al norte de Majazul Baxu, términu segregáu de [[Recas]] (ver croquis). La población partir ente'l centru urbanu y una serie d'urbanizaciones asitiaes dientro del términu municipal, en direición a Toledo capital: les urbanizaciones son "Santa Clara", "Les Perdices", "Valdelagua", "Los Cantares", "El Nozales", "La Palma", "El Vergel de Bargas", "La Cuesta de la Águila" y "Los Altos de Bargas". Estes zones residenciales tán xuníes al centru urbanu por un paséu piatonal y un [[Ciclovía|carril bici]]. === Clima === Bargas cunta con un [[clima mediterraneu continentalizado]], al igual que'l centru d'España. Los iviernos son fríos y húmedos, con frecuentes xelaes que pueden producise dende ochobre a mayu. Sicasí, les nevaes son bien pocu habituales por cuenta de la so baxa cota (alredor de los 500 msnm). Per otru llau, los branos son llargos y bien calorosos. Nos meses de xunetu y agostu supérase fácilmente los 35&nbsp;°C mientres el día. == Historia == Dende l'antigüedá, Bargas tuvo bien venceyáu cola capital de la provincia. Los datos más certeros que se caltienen de la so esistencia daten de la dómina de la dominación musulmana. Tres la [[reconquista]], Bargas foi una de los ventiséis aldegues y alquerías pertenecientes al [[alfoz (urbanismu)|alfoz]] de [[Toledo]] coles qu'[[Alfonsu VI de Lleón y Castiella|Alfonsu VI]] empezaría a repoblar la zona en 1085. La zona de Bargas foi ocupada por un fidalgu de la so casa real llamáu [[Pedro Ibáñez de Vargas]], orixe de la dinastía de los Vargas na provincia. [[Ficheru:Vargas.svg|130px|thumb|Escudu de la Casa de Vargas.]] El primitivu pobláu emplazado a veres del ríu Guadarrama, tuvo la denominación de Val d'Olives,<ref>Téllez de Cepeda, José Luis. Historia de Bargas</ref> que dempués de la reconquista y apropiación pola fidalga dinastía de los [[casa de Vargas|Vargas]], paez ser que se sustituyó'l so nome pol de Vargas; denominación que caltuvo hasta finales del sieglu XVIII, según copia de la [[sigilografía]] emplegada pol conceyu de Bargas. A mediaos del sieglu XVII, anque perteneciente entá al alfoz de Toledo, consolídase como entidá municipal. Dos sieglos más tarde tenía ochocientes cases de mediana construcción, con conceyu y cárcel asitiaos nel mesmu edificiu; dos escueles, una a la qu'allegaben cien neños y otra con ochenta neñes. La producción agrícola basar nes ceberes y na oliva. Los caminos yeren malos y de trazu irregular, a esceición del de Toledo.<ref>Madoz, Pascual (1846), ''Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar'', tomu IV, Madrid: Est. Lliterariu-Tipográficu de P. Madoz y L. Sagasti, páxs. 25-26..</ref> A principios del sieglu XX, Bargas ameyoraría les sos comunicaciones gracies a la llegada del ferrocarril y la so estación, asitiada a un par de quilómetros del centru urbanu. N'este mesmu sieglu llegó la lletricidá al conceyu. Mientres la [[Guerra Civil Española|Guerra Civil]] (1936-1939) viose perxudicada la población pola so posición estratéxica nel frente de batalla. == Alministración == === Corporación municipal === Nes últimes eleiciones municipales celebraes en mayu de 2011,<ref>{{Cita web | títulu = Eleiciones llocales 2011. Ministeriu del Interior | url = http://elecciones.mir.es/resultados2011/99MU/DMU0745901999_L1.htm?d=181&y=0 | fechaaccesu = 18 de mayu de 2012 | idioma = }}</ref> 7260 ciudadanos pudieron votar nel conceyu, la participación foi del 71,40{{esd}}%<ref>Eleiciones Llocales 2011. Ministeriu del Interior.</ref> (5034 votos). El [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]], per sesta vegada consecutiva, resultó vencedor por mayoría absoluta. [[Partíu Popular]] y [[Izquierda Xunida (España)]] van formar parte de la oposición. La corporación municipal ta compuesta por trelce conceyales y ye presidida por Gustavo Figueroa Cid. {| align=left cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |-align=center style="background:#483D8B" !colspan=4 style="background:#483D8B" |<span style="color:white">''Corporación municipal de Bargas''</span> |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="200" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Partíu políticu</span> !width="280" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Númberu de conceyales</span> !width="250" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Númberu de votos</span> !width="200" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">% de votos</span> |-align=center style="background:#DC143C" |'''[[PSOE]]''' |7 |2.532 |51,16% |-align=center style="background:#00BFFF" |'''[[PP]]''' |5 |1.888 |38,15% |-align=center style="background:#32CD32" |'''[[Izquierda Xunida (España)|IX]]''' |1 |404 |8,16% |- align="center" ! colspan="1" style="background:#483D8B" |<small></small> |} {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black";" !width="200" style="background:#483D8B" | !width="280" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Númberu de votos</span> !width="250" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">%</span> |-align=center |Total de votos ! style="background:#e6e6FA" |5.034 ! style="background:#e6e6FA" |71,40% |-align=center |Astenciones ! style="background:#e6e6FA" |2.016 ! style="background:#e6e6FA" |28,60% |-align=center |Votos en blancu !style="background:#e6e6FA" |125 ! style="background:#e6e6FA" |2,53% |-align=center |Votos nulos ! style="background:#e6e6FA" |85 ! style="background:#e6e6FA" |1,69% |- align="center" ! colspan="1" style="background:#483D8B" |<small></small> |} === Alcaldes === {|class="wikitable collapsible" style="text-align:center;font-size:90%;line-height:120%;background:#e6e6FA" |- !colspan=4 style="background:#483D8B; color:#F0FFFF"|[[Ficheru:Flag of Spain.svg|20px|Bandera d'España]]&nbsp; '''Llista d'alcaldes de Bargas dende les eleiciones democrátiques de 1979''' &nbsp;[[Ficheru:Bandera de Bargas.svg|20px]] |- |rowspan=2 width="10%" style="background:#F5F5F5"|'''Periodu''' |colspan=2 width="30%" style="background:#F5F5F5"|'''Alcalde''' |rowspan=2 width="20%" style="background:#F5F5F5"|'''Llexislatura''' |- !width="20%" style="background:#F5F5F5"|Nome !width="5%" style="background:#F5F5F5"|Partíu |- |[[1979]]-[[1983]] |Jesús Herrera Peña |[[Ficheru:Logotipu del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |I Llexislatura |- |[[1983]]-[[1987]] |Francisco Pleite Rodríguez |[[Ficheru:Logotipopce.svg|20px|Partíu Comunista d'España]] |II Llexislatura |- |[[1987]]-[[1991]] |Eugenio Rodríguez Pérez |[[Ficheru:Alianza_Popular_(logo,_1983-89).svg|20px|Alianza Popular]] |III Llexislatura |- |[[1991]]-[[1995]] |Luis Miguel Siguí Pantoja |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |IV Llexislatura |- |[[1995]]-[[1999]] |Luis Miguel Siguí Pantoja |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |V Llexislatura |- |[[1999]]-[[2003]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |VI Llexislatura |- |[[2003]]-[[2007]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |VII Llexislatura |- |[[2007]]-[[2011]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |VIII Llexislatura |- |[[2011]]-[[2015]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |IX Llexislatura |- |[[2015]]-''actualidá'' |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |X Llexislatura |- ! colspan="1" style="background:#483D8B" |<small></small> |} == Demografía == La población de Bargas foi xubiendo nos últimos años. {{Gráfica d'evolución |tipu=demográfica |anchor=800 |posición_1=6 |1900|3437|1910|3601|1920|3800|1930|3863|1940|3535|1950|3707|1960|3510|1970|3643|1981|4747|1991|6207|1996|6608|1998|6639|1999|6638|2000|6816|2001|6980|2003|7333|2004|7544|2005|7726|2006|7963|2014|40=10002 |notes=Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia |41 = 2007|42 = 8202|43 = 2008|44 = 8752|45 = 2014|46 = 10002}} === Inmigración === {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=0 width=35% style="float:right; text-align:center;clear:all; margin-left:10px; margin-right:8px; font-size:90%;" !bgcolor=black colspan=8 style="color:white;"|Población estranxera en Bargas<ref>Fonte: Institutu Nacional d'Estadística</ref> |-bgcolor=#efefef !width=3% |Posición !width=89% |Nacionalidá !width=8% |Población |- |1ª||align=left|{{bandera2|Rumanía}}||align=right|377 |- |2ª||align=left|{{bandera2|Marruecos}}||align=right|235 |- |3ª||align=left|{{bandera2|Colombia}}||align=right|88 |- |4ª||align=left|{{bandera2|Ecuador}}||align=right|39 |- |5ª||align=left|{{bandera2|Portugal}}||align=right|32 |- |6ª||align=left|{{bandera2|Arxentina}}||align=right|28 |- |7ª||align=left|{{bandera2|Bulgaria}}||align=right|25 |- |8ª||align=left|{{bandera2|Francia}}||align=right|22 |- |9ª||align=left|{{bandera2|Perú}}||align=right|21 |- |10ª||align=left|{{bandera2|Venezuela}}||align=right|21 |- |11ª||align=left|{{bandera2|Bolivia}}||align=right|18 |- |12ª||align=left|{{bandera2|China}}||align=right|18 |- |13ª||align=left|{{bandera2|Alemaña}}||align=right|16 |- |14ª||align=left|{{bandera2|Cuba}}||align=right|14 |- |15ª||align=left|{{bandera2|Reinu Xuníu}}||align=right|13 |- |16ª||align=left|{{bandera2|Ucraína}}||align=right|12 |- |} La población estranxera en Bargas sufrió una medría considerable nos últimos años, cuntando anguaño con 1161 residentes ensin nacer nel territoriu español,<ref>Padrón municipal 2011. Institutu Nacional d'Estadística (INE).</ref> lo que representa un 12{{esd}}% de la población total. Los residentes estranxeros más numberosos son los [[Rumanía|rumanos]] (29,02{{esd}}% del total d'estranxeros censaos), los [[Marruecos|marroquinos]] (20,24{{esd}}%) y los [[Colombia|colombianos]] (7,57{{esd}}%). Por continentes d'orixe, el 51,33{{esd}}% de los estranxeros censaos en Bargas provienen d'[[Europa]] (el 95,63% de la [[Xunión Europea]]), el 24,63{{esd}}% del [[América|continente americanu]] (principalmente d'[[Iberoamérica]]) y el 22,48{{esd}}% son [[África|africanos]] (el 90,03{{esd}}% son d'orixe marroquín). Hai de solliñar la [[Diáspora china|comunidá china]] que cuntando con solo'l 1,55{{esd}}% d'inmigrantes censaos instaló dellos llocales comerciales nel conceyu conocíos popularmente como "chinos". Un altu porcentaxe de residentes estranxeros atópase anguaño [[Desemplegu n'España|desemplegaos]]. == Comunicaciones == === Carreteres === {| {{tablaguapa}} ! Identificador !! Nome !! Itinerariu |---- | [[Ficheru:A42.png|50px|]] || [[A-42]] (Autovía de Toledo) || [[Toledo]] - [[Madrid]] |---- | [[Ficheru:A-40Spain.png|50px]] || [[A-40]] (Autovía de Castiella-La Mancha) || [[Adanero]] - [[Maqueda]] - [[Teruel]] [[Ficheru:Spain_traffic_signal_tp18.svg|21px]] |---- | [[Ficheru:Cm-40.png|50px|]] || [[Ronda Suroeste de Toledo]] (CM-40) || Bargas - [[Autovía de los Viñeos]] ([[CM-42]]) |---- | {{Identificador carretera española|tipu=nacional|id=N-403|}} || [[N-403]] || [[Toledo]] - [[Adanero]] |---- | {{Identificador carretera española|tipu=autonomica2|id=CM-4003|}} || CM-4003 || [[Toledo]] - Bargas - [[Valmojado]] |---- | {{Identificador carretera española|tipu=autonomica2|id=CM-4006|}} || CM-4006 || Bargas - [[Olías del Rey]] |---- | {{Identificador carretera española|tipu=autonomica2|id=CM-4011|}} || CM-4011 || [[N-403]] - [[Santa Cruz del Retamar]] |---- |} === Autobuses === * Bargas - [[Toledo]]. Llinia 4 del Área Supramunicipal de Tresportes (ASTRA). * Bargas - [[Estación de Plaza Elíptica]] ([[Madrid]]). * El serviciu Bargas - [[Olías del Rey]], autobús nocherniegu que funciona los vienres y sábados, foi retiráu mientres el branu de 2012 polos retayos efectuaos pol Gobiernu Rexonal de Castiella-La Mancha. === Ferrocarril === Al traviés de Bargas escurre la llinia ferrial que comunica [[Madrid]] con [[Lisboa]], dende onde hai serviciu direutu a [[Badayoz]], [[Cáceres]], [[Mérida (España)|Mérida]], [[Plasencia (Cáceres)|Plasencia]], [[Talavera de la Reina]], [[Madrid]], [[Zaragoza]] y [[Barcelona]] ente otres ciudaes españoles. == Economía == [[Ficheru:Cebada-ayllón-rectangular.jpg|220px|thumb|Los campos de [[ceberes]] son el paisaxe predominante nel términu municipal.]] [[Ficheru:Kabinet.jpg|220px|thumb|Parte cimeru d'un [[bargueño]].]] El so sustentu principal ye l'agricultura de [[secanu]]: [[ceberes]] y [[olivares]] principalmente. Bien escasu'l cultivu de la [[vide]], anque si podemos atopar pequeños viñeos na zona noroeste del conceyu. En materia [[vitivinícola]], el so términu municipal forma parte de la demarcación de la denominación d'orixe [[Denominación d'Orixe Méntrida|"Méntrida"]]. Va sieglos yeren famosos los panaderos de Bargas, los arrieros que corríen los dos [[Castiella|Castielles]] coles sos mercancíes, y los fabricantes de [[bargueños]] (el so nome provién d'esta llocalidá), muebles bien apreciaos mientres sieglos, sobre toos nes cases señoriales, con finos llabores de taracea ya incrustaciones de [[marfil]]. Esisten entá fabricantes artesanos na provincia y pueden almirase na Feria d'Artesanía de Castiella-La Mancha ([[Farcama]]) que se celebra en [[Toledo]]. Nos últimos años Bargas viose favorecida gracies al so enclave xeográficu, la cercanía a dos capitales de Comunidá Autónoma ([[Toledo]] y [[Madrid]]) y les sos escelentes comunicaciones per carretera, fixeron que delles empreses asítiase na llocalidá. === Comerciu === A menos de 5 quilómetros del cascu históricu y a menos de 500 metros de les urbanizaciones atopa'l '''Parque Comercial Abadía'''. Anque asitiáu nel términu municipal de [[Toledo]], ye una de les principales zones de comerciu de Bargas. == Sanidá y bienestar social == * Centru de Salú Pedro de la Fuente. * Centru Residencial pa Mayores Valdeolivas. * Centru de Día de Mayores. == Educación == * Escueles infantiles: ** CAI Municipal Gloria Fuertes. ** CAI Playschool. * Colexos: ** CEIP Santísimu Cristu de la Sala. ** CEIP Pintor Tomás Camareru. ** Colexu Madre de la vida. * Institutos: ** IES Jules Verne. * Biblioteques: ** Biblioteca Municipal. ** Casa de Cultura María Zambrano. * Otros: ** Escuela Taller Valdeolivas. == Monumentos y llugares d'interés == === Ilesia de San Esteban Protomártir === [[Ficheru:Bargas, Iglesia de San Esteban Protomártir.jpg|miniaturadeimagen|300x300px|Ilesia de San Esteban Protomártir]] La ilesia parroquial de San Esteban alzar en plenu centru del cascu históricu, siendo'l principal monumentu arquiteutónicu de la llocalidá. La ilesia reflexa na so construcción tres siglos d'historia, siendo una obra que presenta fundamentalmente les carauterístiques propies de l'arquiteutura relixosa empobinada polos maestros toledanos al serviciu del [[Arzobispáu de Toledo|Arzobispáu]] mientres los sieglos [[sieglu XVI|XVI]] y [[sieglu XVII|XVII]]. Sicasí, caltién una torre de lladriyu, quiciabes de finales del sieglu XV [[sieglu XVI|XVI]], na que s'aprecien los ventanucos de reminiscencia [[Arte mudéxar|mudéxar]], y un campanariu apilastrado yá del sieglu [[sieglu XVI|XVI]], tou ello dientro de los cánones clasicistes de tradición toledana con un chapitel de cayuela de cinc, bola y cruz con pararayos..<ref>Díaz Fernández, Antonio J. (1998) ''La nuesa historia... La ilesia parroquial de S. Estebán Protomártir de Bargas y datos de la so construcción''.</ref> Por tanto, tol conxuntu na so construcción final configúrase como una obra d'estilu barrocu austeru y rectilliniu, fabricada en lladriyu toledanu. L'altar mayor foi afatáu por un retablu [[churrigueresco]] [[Frescu|pintáu al frescu]], qu'oldeaba col blancu llucíu de los sos murios, pilastres y cornises d'orde dóricu. Nel so interior caltenía diverses pieces d'[[orfebrería]], talles de madera y cuadros, ente los que destacaba unu [[del Greco]] dedicáu a [[san Franciscu d'Asís]], que sumieron mientres la [[guerra civil española]]. Del cuadru [[del Greco]] esiste una copia nel [[Real Colexu de Doncelles Nobles|Real Colexu de Doncelles Nobles de Toledo]]. [[Ficheru:Bargas, Ermita del Cristo de la Sala.jpg|miniaturadeimagen|Ermita del Cristu de la Sala]] === Ermita del Santísimu Cristu de la Sala === La so construcción ye de fecha desconocida, magar se sabe que foi utilizada pola Cofradería de la Vera Cruz y más tarde como hospiciu y hospital. La imaxe del [[Santísimu Cristu de la Sala (Bargas)|Cristu]], bien veneráu dende antiguu, recibió l'apellativu "de la Sala" porque, según la tradición, apaecer na ventana d'una de les estancies que tuvo de ser sala capitular de la Cofradería. Nesi mesmu llugar construyir con posterioridá la ermita, que'l so altar, presidíu pola imaxe del Cristu, encuadra la ventana de l'apaición. La ermita ta realizada en lladriyu, con caxones de tapial, y tien una portada formada por un tejadillo sobre cornisa de madera, que protexe una senciella puerta d'ingresu adintelada, sobre la que ábrese una ventana rectangular recercada de lladriyu y rematar con una [[espadaña (arquiteutura)|espadaña]] d'un solu güeyu con [[arcu de mediu puntu]]. L'interior ye d'una sola nave con cabecera anque tien una estancia llateral pa usu internu de l'actual Hermandá del Santísimu Cristu de la Sala, que sustituyó a la Cofradería de la Vera Cruz nel [[sieglu XIX]]. La imaxe permanez mientres tol añu na so ermita a esceición del mes de setiembre, coincidiendo cola fiesta del Cristu, que se tresllada a la ilesia de San Esteban Protomártir. === Ilesia de la Sagrada Familia === De recién construcción (2008) y con un estilu modernu, destaca'l so innovador campanariu. El templu ta allugáu na urbanización "Les Perdices". === Conceyu === El nuevu conceyu de la llocalidá foi inauguráu nel añu 2007 pol entós presidente de la [[Xunta de Comunidaes de Castiella-La Mancha]], [[José María Barreda]], y pol arzobispu de Toledo [[Antonio Cañizares]]. La nueva Casa Consistorial asítiase na céntrica Plaza de la Constitución. El conceyu ta acompañáu por una escultura del conquense [[Gustavo Torner]]. === Finca Loranque === Ye una casa de llabranza allugada pela rodiada del nucleu urbanu, data de finales del sieglu XVIII y reconstruyida a principios del sieglu XX. Na actualidá ye una prestixosa bodega toledana qu'enmarca los sos vinos na [[Denominación d'Orixe Méntrida]]. La finca ye d'[[Apareyu (construcción)|apareyu]] de [[lladriyu]] y [[tapial]] y les cubiertes de [[Texa|texa árabe]], siendo un exemplu de l'arquiteutura civil de cases de llabor toledanes del [[sieglu XIX]] y posteriores. Por cuenta de les sos peculiares carauterístiques naturales, los sos intensos oríxenes históricos-culturales, el caltenimientu de les zones axardinaes y la so personal arquiteutura tradicional foi declarada Bien d'Interés Cultural. === Ruta arqueolóxica === Nel términu municipal de Bargas tán identificaos más de 38 xacimientos arqueolóxicos, dende la [[Edá del Fierro]] hasta la dómina cristiana de la [[Baxa Edá Media]]. Topáronse restos prehistóricos, romanos, visigóticos, medievales cristianos y del islámicu califal, taifa y mudéxar. == Gastronomía == La gastronomía de Bargas ye la tradicional de los pueblos castellanos entemecida cola cocina manchega ya influyida poles antigües recetes morisques y cristianes. Trátase d'una cocina de secanu bien amestada a la caza menor (platos ellaboraos con perdiz colorada, coneyu, llebre, falpayar) y al llendo (guisos de corderu). Nun pueden faltar platos como'l cocíu, los guisos y estofados, los gazpachos o les migues; tou, eso si, acompañáu col tradicional pan de Bargas y regáu con un bon vinu de la zona. Pero si daqué caracteriza a la gastronomía bargueña ye la esistencia de dos productos típicos bien apreciaos, como son el besugu n'escabeche, un peculiar procedimientu de conserva bien reclamáu nes antigües feries de toa Castiella, y les marquesitas d'Alguacil, dulces d'almendra y azucre que la so receta, patentada va cien años por Pablo Alguacil, sigue realizándose artesanalmente na bargueña confitería “La Positiva”. == Fiestes == * Fiestes n'honor al '''Santísimu Cristu de la Sala''' Conocida polos vecín como "La Función" y celebraes el tercer domingu de setiembre. Destaca la procesión de la imaxe relixosa peles cais del pueblu, engalanando les sos files un gran plantel de muyeres bargueñas afatiaes col traxe típicu local, compuestu por un pañuelu blancu de seda a la cabeza, pendientes d'arracaes, aderezos de pedrería y oru fino, cruz nel pescuezu, mantón de Manila lleváu sobre'l so pechu a manera de pañuelu -ye la pieza más importante- completáu pol mandil, la falda plisada y los zapatos de tacón negros. Esti eventu foi declaráu d'interés turísticu rexonal na orde de 20 de marzu de 2003, de la Conseyería d'Industria y Trabayu (D.O.C.M. nᵘ 49, de 07/04/2003). * Fiestes patronales n'honor a [[Esteban (mártir)|'''San Esteban''']] Protomártir Celebraes el día 3 d'agostu. * '''[[Selmana Santa]]''' La Cofradería de Jesús de Medinaceli y la Pasión del Señor (la única cofradería de Bargas) porta en dellos pasos les imáxenes de Jesús de Medinaceli, Jesús cola cruz ches, Jesús arreyáu a la columna, Jesús nel sepulcru y la Virxe de los Dolores. Tamién destaquen la procesión del [[Domingu de Ramos]] y la procesión del [[Domingo de Resurección]]. * Festividá de '''[[San Isidro Llabrador]]''' Tolos 15 de mayu realiza la procesión cola imaxe del santu. Amás realícense actividaes y actuaciones rellacionaes cola agricultura y el campu. == Deportes == Esisten na llocalidá delles instalaciones deportives onde puede realizase diversos deportes y actividaes. Bargas cunta con una Piscina Municipal, un Pabellón Municipal, un Campu de Fútbol, seis pistes de [[padel]], y delles pistes y canches partíes pola llocalidá. * Fútbol sala: l'Asociación Deportiva Bargas compite na Tercer División. * Fútbol: El CD Bargas ye l'equipu de fútbol, tanto masculín como femenín, de la llocalidá. * Kung-fu: Bargas cunta col C. D. E. Kung-fu Nova Barga-Toledo, que'l so fin ye dar a conocer esti arte marcial na llocalidá y contorna. * Axedrez: del so Club d'Axedrez y Escuela Deportiva Municipal salieron campeones d'España como María Alonso Vara (2008), otros podiums nacionales y numberosos campeones rexonales y provinciales. El so equipu sub-16 proclamar en dos causes (2012 y 2014) 3º nel campeonatu d'España de la categoría celebráu en Benidorm. * Patinaxe: Bargas cunta cola escuela deportiva de patinaxe C.D.P.A. Helta-Bargas, que cunta con un numberosu númberu d'alumnos dalgunos de los que participen nes competiciones celebraes na comunidá de Castiella-La Mancha. == Paisanos y vecinos pernomaos == [[Ficheru:Benito García de la Parra, de Compañy.jpg|thumb|García de la Parra, retratáu por [[Manuel Compañy|Compañy]].]] * [[Pedro Ibáñez de Vargas]] ([[sieglu XI]]), militar castellán y fundador de Bargas. Tomó parte, al pie del so señor el rei [[Alfonsu VI de Lleón y Castiella]], na conquista de [[Toledo]] nel añu 1085. * Benito García de la Parra y Téllez (nacíu en Bargas l'añu 1884), músicu y catedráticu d'Harmonía del [[Real Conservatoriu Cimeru de Música de Madrid]]. Foi un gran pedagogu de munches xeneraciones de notables músicos, tuvo ente los sos discípulos a [[Jacinto Guerrero]], tamién yera un notable compositor y un concienzudo profesor de pianu. * Mónico García de la Parra y Téllez (Bargas, 1887), hermanu de Benito García de la Parra, foi un notable músicu y direutor de la Banda Municipal de Vigo. * Vargas, apellíu d'un supuestu ebanista del pueblu acabó dando nome universal al [[escritoriu]] tradicional del moblame español conocíu como [[bargueño]] dende 1914, añu en que'l términu foi reconocíu pola Real Academia Española. Posteriores estudios han rebatido la esistencia de dichu ebanista, pero'l mueble reconocer con esi nome en tolos círculos profesionales, y sigue como referencia nel Diccionario de la lengua española.<ref>{{cita llibru | apellíu={{versalita|Aguiló}} | nome=María Paz | títulu=El mueble Clásicu Español | añu=1987 | editorial=Cátedra| ubicación=Madrid | páxines= 128-129 | isbn=978-84-376-0679-9}}</ref> * [[Juan Antonio Villacañas]] (1922-2001): poeta, ensayista y críticu nacíu nel númberu 35 de la toledana Cai Real. * [[Tomás Camareru García]] (Toledo, 1934-2004): amás de pintor de reconocíu prestíu con proyeición internacional, foi académicu numerario de la Real Academia de Belles Artes y Ciencies Históriques y tuvo una llarga trayeutoria artística y un llabor llaráu d'ésitos. A Bargas llegó de la mano de la so esposa, Paula del Cuetu García (natural d'esta población), y por esti motivu en Bargas tuvo la so casa y estudiu, onde pasaba llargues temporaes sobremanera pel branu. * José Rosell Villasevil, importante [[Miguel de Cervantes|cervantista]] y estudiosu del ''[[Quixote]]'', presidente de la Sociedá Cervantina d'Esquivias y miembru de la Real Academia de Belles Artes y Ciencies Históriques de Toledo. == Llugares homónimos == * [[Vargas (Cantabria)]], llocalidá del conceyu de [[Puente Viesgo]], [[Cantabria]] ([[España]]). * [[Estáu Vargas]], división políticu-territorial venezolana. * [[Municipio Vargas (Vargas)|Municipio Vargas]], conceyu venezolanu del Estáu Vargas. * [[Getúlio Vargas (Rio Grande do Sul)|Getúlio Vargas]], conceyu brasilanu de [[Rio Grande do Sul]]. == Ver tamién == * [[Bargueño]] * [[Escudu de Bargas]] * [[Gastronomía de la provincia de Toledo]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Bargas}} * [http://www.bargas.es Páxina web oficial del Conceyu] * [http://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45019&id_ent=74 Diputación de Toledo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210922113549/https://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45019&id_ent=74 |date=2021-09-22 }}. {{Tradubot|Bargas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Toledo]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Toledo]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a exónimos en castellán]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] nb7grtcncmxjoex0zrobjxpa8c0c2i8 4379246 4379245 2025-06-24T19:04:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: Tomás Camareru => Tomás Camarero 4379246 wikitext text/x-wiki {{copyedit|t=20171019203035}} {{llocalidá}} [[Ficheru:Bargas.jpg|miniaturadeimagen|310x310px|Bargas]] '''Bargas''' ye un [[Conceyu d'España|conceyu]] [[España|español]] de la [[provincia de Toledo]], na [[comunidá autónoma]] de [[Castiella-La Mancha]]. Ta asitiáu a unos 10 quilómetros al norte de la [[Toledo|capital autonómica]] y al sur de la contorna castellana de [[La Sagra]]. El [[términu municipal]] ocupa una superficie de 89,48{{esd}}km² y ta travesáu pel [[ríu Guadarrama]] de nordés a suroeste. Ye'l cuartu conceyu más pobláu de [[La Sagra (Toledo)|La Sagra toledana]] con 10{{esd}}008 habitantes, por detrás d'[[Illescas (Toledo)|Illescas]], [[Seseña]] y [[Yuncos]].<ref name="INE">{{cita web |url= http://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaDesdeHome&nombrePoblacion=Bargas&x=0&y=0 |títulu = Habitantes en Bargas |editor = [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]] |fechaaccesu = 6 de xunetu de 2016 }}</ref> Bargas esperimentó un notable ascensu de población na [[Años 1990|década de los 90]] y [[Años 2000|2000]] por cuenta de la espansión del Área Metropolitana de Toledo y Madrid. La densidá de población ye de 111,78 hab./km². == Toponimia == El términu "Bargas" podría derivase del [[Idioma celta|celta]] ''barga'' que significa cabanu. Nel sieglu XVII el términu "varga" equivalía al de cuesta.<ref>Celdrán Gomáriz, Pancracio (2004). ''Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios'' (5ª edición). Madrid: Espasa Calpe. ISBN 978-84-670-3054-9.</ref> L'[[Idioma árabe|árabe]] tenía'l términu ''barga'' pa designar a un cabanu de paya, términu tamién utilizáu nel norte peninsular col mesmu significáu mientres la Edá Media. En [[Lleón (España)|Lleón]] utilizóse este mesmu términu pa designar a «una cerca emplazada en llugar anegadizo o anubiertu arrodiáu de empalizada, destinada a coyer peces». == Símbolos == [[Ficheru:Escudo de Bargas.svg|left|120px|Representación heráldica del blasón]] L'[[Escudu (heráldica)|escudu heráldicu]] que representen al conceyu foi aprobáu por Real Decretu'l 30 de marzu de 1978 col siguiente [[blasón]]: {{Cita|De gules, la fonte d'oru con remexu de plata, cortáu de plata, cuatro ondes d'azur. Timbrado cola corona real zarrada.|''[[Boletín Oficial del Estáu]]'' nᵘ 98 de 25 d'abril de 1978<ref>{{Cita publicación|url=http://www.boe.es/boe/dias/1978/04/25/pdfs/A09590-09590.pdf|publicación=[[Boletín Oficial del Estáu]] {{ensin cursiva|nᵘ 98 de {{Fecha|25|04|1978}}}}|editor=[[Gobiernu d'España]]|títulu=REAL DECRETU 818/1978, de 30 de marzu pol que s'autoriza al Conceyu de Bargas, de la provincia de Toledo, p'adoptar el so Escudu heráldicu municipal|issn=0212-033X|formatu=pdf}}</ref>}} La descripción testual de la bandera, aprobada oficialmente'l 9 de setiembre de 2008, ye la siguiente: {{Cita|Bandera rectangular, de proporciones 2/3, estremada diagonalmente dende lo alto del estil al baxu de la batiente, de color mariellu la porción cimera y carmesí la inferior; lleva sobrepuestu nel centru l'Escudu d'Armes timbrado del conceyu.|[[Diariu Oficial de Castiella-La Mancha]] nᵘ 198 de 25 de setiembre de 2008<ref>{{Cita publicación|url=http://docm.jccm.es/portaldocm/verDisposicionAntigua.do?ruta=2008/09/25&idDisposicion=123062622902650568|publicación=[[Diariu Oficial de Castiella-La Mancha]] {{ensin cursiva|nᵘ 198 de {{Fecha|25|09|2008}}}}|editor=[[Xunta de Comunidaes de Castiella-La Mancha]]|formatu=pdf|títulu=Orde de 09-09-2008, de la Conseyería d'Alministraciones Públiques y Xusticia, pola que s'otorga la Bandera del conceyu de Belvis de la Jara de la provincia de Toledo|issn=1575-0051}}</ref>}} == Xeografía == [[Ficheru:Bargas.png|thumb|290px|Croquis del términu municipal.]] El conceyu asítiase nun valle trevesáu pol [[ríu Guadarrama]], nel so tramu final escontra la so desaguada nel [[Tajo]]. Pertenez a la contorna de [[La Sagra]] y llenda colos términos municipales de [[Villamiel de Toledo]], [[Camarenilla]], [[Recas]], [[Yunclillos]], [[Olías del Rey]], [[Toledo]] y [[Rielves]], toos de Toledo. Tien el términu segregáu denomináu Majazul Altu al norte de Majazul Baxu, términu segregáu de [[Recas]] (ver croquis). La población partir ente'l centru urbanu y una serie d'urbanizaciones asitiaes dientro del términu municipal, en direición a Toledo capital: les urbanizaciones son "Santa Clara", "Les Perdices", "Valdelagua", "Los Cantares", "El Nozales", "La Palma", "El Vergel de Bargas", "La Cuesta de la Águila" y "Los Altos de Bargas". Estes zones residenciales tán xuníes al centru urbanu por un paséu piatonal y un [[Ciclovía|carril bici]]. === Clima === Bargas cunta con un [[clima mediterraneu continentalizado]], al igual que'l centru d'España. Los iviernos son fríos y húmedos, con frecuentes xelaes que pueden producise dende ochobre a mayu. Sicasí, les nevaes son bien pocu habituales por cuenta de la so baxa cota (alredor de los 500 msnm). Per otru llau, los branos son llargos y bien calorosos. Nos meses de xunetu y agostu supérase fácilmente los 35&nbsp;°C mientres el día. == Historia == Dende l'antigüedá, Bargas tuvo bien venceyáu cola capital de la provincia. Los datos más certeros que se caltienen de la so esistencia daten de la dómina de la dominación musulmana. Tres la [[reconquista]], Bargas foi una de los ventiséis aldegues y alquerías pertenecientes al [[alfoz (urbanismu)|alfoz]] de [[Toledo]] coles qu'[[Alfonsu VI de Lleón y Castiella|Alfonsu VI]] empezaría a repoblar la zona en 1085. La zona de Bargas foi ocupada por un fidalgu de la so casa real llamáu [[Pedro Ibáñez de Vargas]], orixe de la dinastía de los Vargas na provincia. [[Ficheru:Vargas.svg|130px|thumb|Escudu de la Casa de Vargas.]] El primitivu pobláu emplazado a veres del ríu Guadarrama, tuvo la denominación de Val d'Olives,<ref>Téllez de Cepeda, José Luis. Historia de Bargas</ref> que dempués de la reconquista y apropiación pola fidalga dinastía de los [[casa de Vargas|Vargas]], paez ser que se sustituyó'l so nome pol de Vargas; denominación que caltuvo hasta finales del sieglu XVIII, según copia de la [[sigilografía]] emplegada pol conceyu de Bargas. A mediaos del sieglu XVII, anque perteneciente entá al alfoz de Toledo, consolídase como entidá municipal. Dos sieglos más tarde tenía ochocientes cases de mediana construcción, con conceyu y cárcel asitiaos nel mesmu edificiu; dos escueles, una a la qu'allegaben cien neños y otra con ochenta neñes. La producción agrícola basar nes ceberes y na oliva. Los caminos yeren malos y de trazu irregular, a esceición del de Toledo.<ref>Madoz, Pascual (1846), ''Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar'', tomu IV, Madrid: Est. Lliterariu-Tipográficu de P. Madoz y L. Sagasti, páxs. 25-26..</ref> A principios del sieglu XX, Bargas ameyoraría les sos comunicaciones gracies a la llegada del ferrocarril y la so estación, asitiada a un par de quilómetros del centru urbanu. N'este mesmu sieglu llegó la lletricidá al conceyu. Mientres la [[Guerra Civil Española|Guerra Civil]] (1936-1939) viose perxudicada la población pola so posición estratéxica nel frente de batalla. == Alministración == === Corporación municipal === Nes últimes eleiciones municipales celebraes en mayu de 2011,<ref>{{Cita web | títulu = Eleiciones llocales 2011. Ministeriu del Interior | url = http://elecciones.mir.es/resultados2011/99MU/DMU0745901999_L1.htm?d=181&y=0 | fechaaccesu = 18 de mayu de 2012 | idioma = }}</ref> 7260 ciudadanos pudieron votar nel conceyu, la participación foi del 71,40{{esd}}%<ref>Eleiciones Llocales 2011. Ministeriu del Interior.</ref> (5034 votos). El [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]], per sesta vegada consecutiva, resultó vencedor por mayoría absoluta. [[Partíu Popular]] y [[Izquierda Xunida (España)]] van formar parte de la oposición. La corporación municipal ta compuesta por trelce conceyales y ye presidida por Gustavo Figueroa Cid. {| align=left cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |-align=center style="background:#483D8B" !colspan=4 style="background:#483D8B" |<span style="color:white">''Corporación municipal de Bargas''</span> |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black;" !width="200" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Partíu políticu</span> !width="280" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Númberu de conceyales</span> !width="250" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Númberu de votos</span> !width="200" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">% de votos</span> |-align=center style="background:#DC143C" |'''[[PSOE]]''' |7 |2.532 |51,16% |-align=center style="background:#00BFFF" |'''[[PP]]''' |5 |1.888 |38,15% |-align=center style="background:#32CD32" |'''[[Izquierda Xunida (España)|IX]]''' |1 |404 |8,16% |- align="center" ! colspan="1" style="background:#483D8B" |<small></small> |} {| align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #F9F9F9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50% |- bgcolor=#DDDDDD style="color:black";" !width="200" style="background:#483D8B" | !width="280" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">Númberu de votos</span> !width="250" style="background:#483D8B" |<span style="color:white">%</span> |-align=center |Total de votos ! style="background:#e6e6FA" |5.034 ! style="background:#e6e6FA" |71,40% |-align=center |Astenciones ! style="background:#e6e6FA" |2.016 ! style="background:#e6e6FA" |28,60% |-align=center |Votos en blancu !style="background:#e6e6FA" |125 ! style="background:#e6e6FA" |2,53% |-align=center |Votos nulos ! style="background:#e6e6FA" |85 ! style="background:#e6e6FA" |1,69% |- align="center" ! colspan="1" style="background:#483D8B" |<small></small> |} === Alcaldes === {|class="wikitable collapsible" style="text-align:center;font-size:90%;line-height:120%;background:#e6e6FA" |- !colspan=4 style="background:#483D8B; color:#F0FFFF"|[[Ficheru:Flag of Spain.svg|20px|Bandera d'España]]&nbsp; '''Llista d'alcaldes de Bargas dende les eleiciones democrátiques de 1979''' &nbsp;[[Ficheru:Bandera de Bargas.svg|20px]] |- |rowspan=2 width="10%" style="background:#F5F5F5"|'''Periodu''' |colspan=2 width="30%" style="background:#F5F5F5"|'''Alcalde''' |rowspan=2 width="20%" style="background:#F5F5F5"|'''Llexislatura''' |- !width="20%" style="background:#F5F5F5"|Nome !width="5%" style="background:#F5F5F5"|Partíu |- |[[1979]]-[[1983]] |Jesús Herrera Peña |[[Ficheru:Logotipu del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |I Llexislatura |- |[[1983]]-[[1987]] |Francisco Pleite Rodríguez |[[Ficheru:Logotipopce.svg|20px|Partíu Comunista d'España]] |II Llexislatura |- |[[1987]]-[[1991]] |Eugenio Rodríguez Pérez |[[Ficheru:Alianza_Popular_(logo,_1983-89).svg|20px|Alianza Popular]] |III Llexislatura |- |[[1991]]-[[1995]] |Luis Miguel Siguí Pantoja |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |IV Llexislatura |- |[[1995]]-[[1999]] |Luis Miguel Siguí Pantoja |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |V Llexislatura |- |[[1999]]-[[2003]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |VI Llexislatura |- |[[2003]]-[[2007]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |VII Llexislatura |- |[[2007]]-[[2011]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |VIII Llexislatura |- |[[2011]]-[[2015]] |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |IX Llexislatura |- |[[2015]]-''actualidá'' |Gustavo Figueroa Cid |[[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px|Partíu Socialista Obreru Español]] |X Llexislatura |- ! colspan="1" style="background:#483D8B" |<small></small> |} == Demografía == La población de Bargas foi xubiendo nos últimos años. {{Gráfica d'evolución |tipu=demográfica |anchor=800 |posición_1=6 |1900|3437|1910|3601|1920|3800|1930|3863|1940|3535|1950|3707|1960|3510|1970|3643|1981|4747|1991|6207|1996|6608|1998|6639|1999|6638|2000|6816|2001|6980|2003|7333|2004|7544|2005|7726|2006|7963|2014|40=10002 |notes=Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia |41 = 2007|42 = 8202|43 = 2008|44 = 8752|45 = 2014|46 = 10002}} === Inmigración === {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=0 width=35% style="float:right; text-align:center;clear:all; margin-left:10px; margin-right:8px; font-size:90%;" !bgcolor=black colspan=8 style="color:white;"|Población estranxera en Bargas<ref>Fonte: Institutu Nacional d'Estadística</ref> |-bgcolor=#efefef !width=3% |Posición !width=89% |Nacionalidá !width=8% |Población |- |1ª||align=left|{{bandera2|Rumanía}}||align=right|377 |- |2ª||align=left|{{bandera2|Marruecos}}||align=right|235 |- |3ª||align=left|{{bandera2|Colombia}}||align=right|88 |- |4ª||align=left|{{bandera2|Ecuador}}||align=right|39 |- |5ª||align=left|{{bandera2|Portugal}}||align=right|32 |- |6ª||align=left|{{bandera2|Arxentina}}||align=right|28 |- |7ª||align=left|{{bandera2|Bulgaria}}||align=right|25 |- |8ª||align=left|{{bandera2|Francia}}||align=right|22 |- |9ª||align=left|{{bandera2|Perú}}||align=right|21 |- |10ª||align=left|{{bandera2|Venezuela}}||align=right|21 |- |11ª||align=left|{{bandera2|Bolivia}}||align=right|18 |- |12ª||align=left|{{bandera2|China}}||align=right|18 |- |13ª||align=left|{{bandera2|Alemaña}}||align=right|16 |- |14ª||align=left|{{bandera2|Cuba}}||align=right|14 |- |15ª||align=left|{{bandera2|Reinu Xuníu}}||align=right|13 |- |16ª||align=left|{{bandera2|Ucraína}}||align=right|12 |- |} La población estranxera en Bargas sufrió una medría considerable nos últimos años, cuntando anguaño con 1161 residentes ensin nacer nel territoriu español,<ref>Padrón municipal 2011. Institutu Nacional d'Estadística (INE).</ref> lo que representa un 12{{esd}}% de la población total. Los residentes estranxeros más numberosos son los [[Rumanía|rumanos]] (29,02{{esd}}% del total d'estranxeros censaos), los [[Marruecos|marroquinos]] (20,24{{esd}}%) y los [[Colombia|colombianos]] (7,57{{esd}}%). Por continentes d'orixe, el 51,33{{esd}}% de los estranxeros censaos en Bargas provienen d'[[Europa]] (el 95,63% de la [[Xunión Europea]]), el 24,63{{esd}}% del [[América|continente americanu]] (principalmente d'[[Iberoamérica]]) y el 22,48{{esd}}% son [[África|africanos]] (el 90,03{{esd}}% son d'orixe marroquín). Hai de solliñar la [[Diáspora china|comunidá china]] que cuntando con solo'l 1,55{{esd}}% d'inmigrantes censaos instaló dellos llocales comerciales nel conceyu conocíos popularmente como "chinos". Un altu porcentaxe de residentes estranxeros atópase anguaño [[Desemplegu n'España|desemplegaos]]. == Comunicaciones == === Carreteres === {| {{tablaguapa}} ! Identificador !! Nome !! Itinerariu |---- | [[Ficheru:A42.png|50px|]] || [[A-42]] (Autovía de Toledo) || [[Toledo]] - [[Madrid]] |---- | [[Ficheru:A-40Spain.png|50px]] || [[A-40]] (Autovía de Castiella-La Mancha) || [[Adanero]] - [[Maqueda]] - [[Teruel]] [[Ficheru:Spain_traffic_signal_tp18.svg|21px]] |---- | [[Ficheru:Cm-40.png|50px|]] || [[Ronda Suroeste de Toledo]] (CM-40) || Bargas - [[Autovía de los Viñeos]] ([[CM-42]]) |---- | {{Identificador carretera española|tipu=nacional|id=N-403|}} || [[N-403]] || [[Toledo]] - [[Adanero]] |---- | {{Identificador carretera española|tipu=autonomica2|id=CM-4003|}} || CM-4003 || [[Toledo]] - Bargas - [[Valmojado]] |---- | {{Identificador carretera española|tipu=autonomica2|id=CM-4006|}} || CM-4006 || Bargas - [[Olías del Rey]] |---- | {{Identificador carretera española|tipu=autonomica2|id=CM-4011|}} || CM-4011 || [[N-403]] - [[Santa Cruz del Retamar]] |---- |} === Autobuses === * Bargas - [[Toledo]]. Llinia 4 del Área Supramunicipal de Tresportes (ASTRA). * Bargas - [[Estación de Plaza Elíptica]] ([[Madrid]]). * El serviciu Bargas - [[Olías del Rey]], autobús nocherniegu que funciona los vienres y sábados, foi retiráu mientres el branu de 2012 polos retayos efectuaos pol Gobiernu Rexonal de Castiella-La Mancha. === Ferrocarril === Al traviés de Bargas escurre la llinia ferrial que comunica [[Madrid]] con [[Lisboa]], dende onde hai serviciu direutu a [[Badayoz]], [[Cáceres]], [[Mérida (España)|Mérida]], [[Plasencia (Cáceres)|Plasencia]], [[Talavera de la Reina]], [[Madrid]], [[Zaragoza]] y [[Barcelona]] ente otres ciudaes españoles. == Economía == [[Ficheru:Cebada-ayllón-rectangular.jpg|220px|thumb|Los campos de [[ceberes]] son el paisaxe predominante nel términu municipal.]] [[Ficheru:Kabinet.jpg|220px|thumb|Parte cimeru d'un [[bargueño]].]] El so sustentu principal ye l'agricultura de [[secanu]]: [[ceberes]] y [[olivares]] principalmente. Bien escasu'l cultivu de la [[vide]], anque si podemos atopar pequeños viñeos na zona noroeste del conceyu. En materia [[vitivinícola]], el so términu municipal forma parte de la demarcación de la denominación d'orixe [[Denominación d'Orixe Méntrida|"Méntrida"]]. Va sieglos yeren famosos los panaderos de Bargas, los arrieros que corríen los dos [[Castiella|Castielles]] coles sos mercancíes, y los fabricantes de [[bargueños]] (el so nome provién d'esta llocalidá), muebles bien apreciaos mientres sieglos, sobre toos nes cases señoriales, con finos llabores de taracea ya incrustaciones de [[marfil]]. Esisten entá fabricantes artesanos na provincia y pueden almirase na Feria d'Artesanía de Castiella-La Mancha ([[Farcama]]) que se celebra en [[Toledo]]. Nos últimos años Bargas viose favorecida gracies al so enclave xeográficu, la cercanía a dos capitales de Comunidá Autónoma ([[Toledo]] y [[Madrid]]) y les sos escelentes comunicaciones per carretera, fixeron que delles empreses asítiase na llocalidá. === Comerciu === A menos de 5 quilómetros del cascu históricu y a menos de 500 metros de les urbanizaciones atopa'l '''Parque Comercial Abadía'''. Anque asitiáu nel términu municipal de [[Toledo]], ye una de les principales zones de comerciu de Bargas. == Sanidá y bienestar social == * Centru de Salú Pedro de la Fuente. * Centru Residencial pa Mayores Valdeolivas. * Centru de Día de Mayores. == Educación == * Escueles infantiles: ** CAI Municipal Gloria Fuertes. ** CAI Playschool. * Colexos: ** CEIP Santísimu Cristu de la Sala. ** CEIP Pintor Tomás Camarero. ** Colexu Madre de la vida. * Institutos: ** IES Jules Verne. * Biblioteques: ** Biblioteca Municipal. ** Casa de Cultura María Zambrano. * Otros: ** Escuela Taller Valdeolivas. == Monumentos y llugares d'interés == === Ilesia de San Esteban Protomártir === [[Ficheru:Bargas, Iglesia de San Esteban Protomártir.jpg|miniaturadeimagen|300x300px|Ilesia de San Esteban Protomártir]] La ilesia parroquial de San Esteban alzar en plenu centru del cascu históricu, siendo'l principal monumentu arquiteutónicu de la llocalidá. La ilesia reflexa na so construcción tres siglos d'historia, siendo una obra que presenta fundamentalmente les carauterístiques propies de l'arquiteutura relixosa empobinada polos maestros toledanos al serviciu del [[Arzobispáu de Toledo|Arzobispáu]] mientres los sieglos [[sieglu XVI|XVI]] y [[sieglu XVII|XVII]]. Sicasí, caltién una torre de lladriyu, quiciabes de finales del sieglu XV [[sieglu XVI|XVI]], na que s'aprecien los ventanucos de reminiscencia [[Arte mudéxar|mudéxar]], y un campanariu apilastrado yá del sieglu [[sieglu XVI|XVI]], tou ello dientro de los cánones clasicistes de tradición toledana con un chapitel de cayuela de cinc, bola y cruz con pararayos..<ref>Díaz Fernández, Antonio J. (1998) ''La nuesa historia... La ilesia parroquial de S. Estebán Protomártir de Bargas y datos de la so construcción''.</ref> Por tanto, tol conxuntu na so construcción final configúrase como una obra d'estilu barrocu austeru y rectilliniu, fabricada en lladriyu toledanu. L'altar mayor foi afatáu por un retablu [[churrigueresco]] [[Frescu|pintáu al frescu]], qu'oldeaba col blancu llucíu de los sos murios, pilastres y cornises d'orde dóricu. Nel so interior caltenía diverses pieces d'[[orfebrería]], talles de madera y cuadros, ente los que destacaba unu [[del Greco]] dedicáu a [[san Franciscu d'Asís]], que sumieron mientres la [[guerra civil española]]. Del cuadru [[del Greco]] esiste una copia nel [[Real Colexu de Doncelles Nobles|Real Colexu de Doncelles Nobles de Toledo]]. [[Ficheru:Bargas, Ermita del Cristo de la Sala.jpg|miniaturadeimagen|Ermita del Cristu de la Sala]] === Ermita del Santísimu Cristu de la Sala === La so construcción ye de fecha desconocida, magar se sabe que foi utilizada pola Cofradería de la Vera Cruz y más tarde como hospiciu y hospital. La imaxe del [[Santísimu Cristu de la Sala (Bargas)|Cristu]], bien veneráu dende antiguu, recibió l'apellativu "de la Sala" porque, según la tradición, apaecer na ventana d'una de les estancies que tuvo de ser sala capitular de la Cofradería. Nesi mesmu llugar construyir con posterioridá la ermita, que'l so altar, presidíu pola imaxe del Cristu, encuadra la ventana de l'apaición. La ermita ta realizada en lladriyu, con caxones de tapial, y tien una portada formada por un tejadillo sobre cornisa de madera, que protexe una senciella puerta d'ingresu adintelada, sobre la que ábrese una ventana rectangular recercada de lladriyu y rematar con una [[espadaña (arquiteutura)|espadaña]] d'un solu güeyu con [[arcu de mediu puntu]]. L'interior ye d'una sola nave con cabecera anque tien una estancia llateral pa usu internu de l'actual Hermandá del Santísimu Cristu de la Sala, que sustituyó a la Cofradería de la Vera Cruz nel [[sieglu XIX]]. La imaxe permanez mientres tol añu na so ermita a esceición del mes de setiembre, coincidiendo cola fiesta del Cristu, que se tresllada a la ilesia de San Esteban Protomártir. === Ilesia de la Sagrada Familia === De recién construcción (2008) y con un estilu modernu, destaca'l so innovador campanariu. El templu ta allugáu na urbanización "Les Perdices". === Conceyu === El nuevu conceyu de la llocalidá foi inauguráu nel añu 2007 pol entós presidente de la [[Xunta de Comunidaes de Castiella-La Mancha]], [[José María Barreda]], y pol arzobispu de Toledo [[Antonio Cañizares]]. La nueva Casa Consistorial asítiase na céntrica Plaza de la Constitución. El conceyu ta acompañáu por una escultura del conquense [[Gustavo Torner]]. === Finca Loranque === Ye una casa de llabranza allugada pela rodiada del nucleu urbanu, data de finales del sieglu XVIII y reconstruyida a principios del sieglu XX. Na actualidá ye una prestixosa bodega toledana qu'enmarca los sos vinos na [[Denominación d'Orixe Méntrida]]. La finca ye d'[[Apareyu (construcción)|apareyu]] de [[lladriyu]] y [[tapial]] y les cubiertes de [[Texa|texa árabe]], siendo un exemplu de l'arquiteutura civil de cases de llabor toledanes del [[sieglu XIX]] y posteriores. Por cuenta de les sos peculiares carauterístiques naturales, los sos intensos oríxenes históricos-culturales, el caltenimientu de les zones axardinaes y la so personal arquiteutura tradicional foi declarada Bien d'Interés Cultural. === Ruta arqueolóxica === Nel términu municipal de Bargas tán identificaos más de 38 xacimientos arqueolóxicos, dende la [[Edá del Fierro]] hasta la dómina cristiana de la [[Baxa Edá Media]]. Topáronse restos prehistóricos, romanos, visigóticos, medievales cristianos y del islámicu califal, taifa y mudéxar. == Gastronomía == La gastronomía de Bargas ye la tradicional de los pueblos castellanos entemecida cola cocina manchega ya influyida poles antigües recetes morisques y cristianes. Trátase d'una cocina de secanu bien amestada a la caza menor (platos ellaboraos con perdiz colorada, coneyu, llebre, falpayar) y al llendo (guisos de corderu). Nun pueden faltar platos como'l cocíu, los guisos y estofados, los gazpachos o les migues; tou, eso si, acompañáu col tradicional pan de Bargas y regáu con un bon vinu de la zona. Pero si daqué caracteriza a la gastronomía bargueña ye la esistencia de dos productos típicos bien apreciaos, como son el besugu n'escabeche, un peculiar procedimientu de conserva bien reclamáu nes antigües feries de toa Castiella, y les marquesitas d'Alguacil, dulces d'almendra y azucre que la so receta, patentada va cien años por Pablo Alguacil, sigue realizándose artesanalmente na bargueña confitería “La Positiva”. == Fiestes == * Fiestes n'honor al '''Santísimu Cristu de la Sala''' Conocida polos vecín como "La Función" y celebraes el tercer domingu de setiembre. Destaca la procesión de la imaxe relixosa peles cais del pueblu, engalanando les sos files un gran plantel de muyeres bargueñas afatiaes col traxe típicu local, compuestu por un pañuelu blancu de seda a la cabeza, pendientes d'arracaes, aderezos de pedrería y oru fino, cruz nel pescuezu, mantón de Manila lleváu sobre'l so pechu a manera de pañuelu -ye la pieza más importante- completáu pol mandil, la falda plisada y los zapatos de tacón negros. Esti eventu foi declaráu d'interés turísticu rexonal na orde de 20 de marzu de 2003, de la Conseyería d'Industria y Trabayu (D.O.C.M. nᵘ 49, de 07/04/2003). * Fiestes patronales n'honor a [[Esteban (mártir)|'''San Esteban''']] Protomártir Celebraes el día 3 d'agostu. * '''[[Selmana Santa]]''' La Cofradería de Jesús de Medinaceli y la Pasión del Señor (la única cofradería de Bargas) porta en dellos pasos les imáxenes de Jesús de Medinaceli, Jesús cola cruz ches, Jesús arreyáu a la columna, Jesús nel sepulcru y la Virxe de los Dolores. Tamién destaquen la procesión del [[Domingu de Ramos]] y la procesión del [[Domingo de Resurección]]. * Festividá de '''[[San Isidro Llabrador]]''' Tolos 15 de mayu realiza la procesión cola imaxe del santu. Amás realícense actividaes y actuaciones rellacionaes cola agricultura y el campu. == Deportes == Esisten na llocalidá delles instalaciones deportives onde puede realizase diversos deportes y actividaes. Bargas cunta con una Piscina Municipal, un Pabellón Municipal, un Campu de Fútbol, seis pistes de [[padel]], y delles pistes y canches partíes pola llocalidá. * Fútbol sala: l'Asociación Deportiva Bargas compite na Tercer División. * Fútbol: El CD Bargas ye l'equipu de fútbol, tanto masculín como femenín, de la llocalidá. * Kung-fu: Bargas cunta col C. D. E. Kung-fu Nova Barga-Toledo, que'l so fin ye dar a conocer esti arte marcial na llocalidá y contorna. * Axedrez: del so Club d'Axedrez y Escuela Deportiva Municipal salieron campeones d'España como María Alonso Vara (2008), otros podiums nacionales y numberosos campeones rexonales y provinciales. El so equipu sub-16 proclamar en dos causes (2012 y 2014) 3º nel campeonatu d'España de la categoría celebráu en Benidorm. * Patinaxe: Bargas cunta cola escuela deportiva de patinaxe C.D.P.A. Helta-Bargas, que cunta con un numberosu númberu d'alumnos dalgunos de los que participen nes competiciones celebraes na comunidá de Castiella-La Mancha. == Paisanos y vecinos pernomaos == [[Ficheru:Benito García de la Parra, de Compañy.jpg|thumb|García de la Parra, retratáu por [[Manuel Compañy|Compañy]].]] * [[Pedro Ibáñez de Vargas]] ([[sieglu XI]]), militar castellán y fundador de Bargas. Tomó parte, al pie del so señor el rei [[Alfonsu VI de Lleón y Castiella]], na conquista de [[Toledo]] nel añu 1085. * Benito García de la Parra y Téllez (nacíu en Bargas l'añu 1884), músicu y catedráticu d'Harmonía del [[Real Conservatoriu Cimeru de Música de Madrid]]. Foi un gran pedagogu de munches xeneraciones de notables músicos, tuvo ente los sos discípulos a [[Jacinto Guerrero]], tamién yera un notable compositor y un concienzudo profesor de pianu. * Mónico García de la Parra y Téllez (Bargas, 1887), hermanu de Benito García de la Parra, foi un notable músicu y direutor de la Banda Municipal de Vigo. * Vargas, apellíu d'un supuestu ebanista del pueblu acabó dando nome universal al [[escritoriu]] tradicional del moblame español conocíu como [[bargueño]] dende 1914, añu en que'l términu foi reconocíu pola Real Academia Española. Posteriores estudios han rebatido la esistencia de dichu ebanista, pero'l mueble reconocer con esi nome en tolos círculos profesionales, y sigue como referencia nel Diccionario de la lengua española.<ref>{{cita llibru | apellíu={{versalita|Aguiló}} | nome=María Paz | títulu=El mueble Clásicu Español | añu=1987 | editorial=Cátedra| ubicación=Madrid | páxines= 128-129 | isbn=978-84-376-0679-9}}</ref> * [[Juan Antonio Villacañas]] (1922-2001): poeta, ensayista y críticu nacíu nel númberu 35 de la toledana Cai Real. * [[Tomás Camarero García]] (Toledo, 1934-2004): amás de pintor de reconocíu prestíu con proyeición internacional, foi académicu numerario de la Real Academia de Belles Artes y Ciencies Históriques y tuvo una llarga trayeutoria artística y un llabor llaráu d'ésitos. A Bargas llegó de la mano de la so esposa, Paula del Cuetu García (natural d'esta población), y por esti motivu en Bargas tuvo la so casa y estudiu, onde pasaba llargues temporaes sobremanera pel branu. * José Rosell Villasevil, importante [[Miguel de Cervantes|cervantista]] y estudiosu del ''[[Quixote]]'', presidente de la Sociedá Cervantina d'Esquivias y miembru de la Real Academia de Belles Artes y Ciencies Históriques de Toledo. == Llugares homónimos == * [[Vargas (Cantabria)]], llocalidá del conceyu de [[Puente Viesgo]], [[Cantabria]] ([[España]]). * [[Estáu Vargas]], división políticu-territorial venezolana. * [[Municipio Vargas (Vargas)|Municipio Vargas]], conceyu venezolanu del Estáu Vargas. * [[Getúlio Vargas (Rio Grande do Sul)|Getúlio Vargas]], conceyu brasilanu de [[Rio Grande do Sul]]. == Ver tamién == * [[Bargueño]] * [[Escudu de Bargas]] * [[Gastronomía de la provincia de Toledo]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Bargas}} * [http://www.bargas.es Páxina web oficial del Conceyu] * [http://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45019&id_ent=74 Diputación de Toledo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210922113549/https://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45019&id_ent=74 |date=2021-09-22 }}. {{Tradubot|Bargas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Toledo]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Toledo]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a exónimos en castellán]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] kmmwlf7g4ua0ebp6e360yhr422i3t7l 0 122386 4379153 4301649 2025-06-24T13:36:12Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379153 wikitext text/x-wiki {{llocalidá | partíu = Talavera de la Reina }} '''Cazalegas''' ye un [[Conceyu d'España|conceyu]] [[España|español]] perteneciente al partíu xudicial de [[Talavera de la Reina]], asitiáu nes [[Tierres de Talavera]], dientro de la contorna de la [[Sierra de San Vicente]], na [[provincia de Toledo]], dientro de la [[comunidá autónoma]] de [[Castiella-La Mancha]]. == Toponimia == El términu "Cazalegas" podría derivase de la voz céltica "''caçaliecas''". En [[1156]] figura col nome de "Faztalegas" y a empiezos del [[sieglu XVI]] como "Caçalegar" y "Caçalegal". == Xeografía == El conceyu asítiase sobre un pequeñu cuetu que da vista a la vega del ríu [[Alberche]]. Pertenez a la contorna de la [[Sierra de San Vicente]], nes [[Tierres de Talavera]], y llenda colos términos municipales de [[San Román de los Montes]], [[Castillo de Bayuela]], [[Lucillos]], [[Talavera de la Reina]] y [[Pepino (Toledo)|Pepino]]. El conceyu asitiáu nun puexu sobre'l valle del ríu [[Alberche]] carauterizar por tener un clima continental con iviernos fríos y nebulosos y branos bien templaos. Tien una rica flora nes veres del banzáu, compuesta d'álamos, llameres, chopos, plantes fluviales acuátiques y ye un magníficu llugar d'observación d'aves, especialmente zancudes y migratories como les garces, les mabees, gansos, ansares y rapazos como ferres, águiles o'l aguilucho lagunero. Nel so conceyu atópase'l banzáu de Cazalegas, que recueye les agües que provienen del Alberche. Construyir en 1949, tien una superficie de 150 [[Hectárea|ha]] con una capacidá de 7 [[Hectómetru cúbicu|hm³]]. == Historia == Piénsase que'l pueblu podría tener el so orixe na antigua ciudá romana de Cazalia, anque nun esisten datos que lu confirmen. Nos desecamientos del banzáu atopáronse llábanes con restos tardorromanos y visigodos. Los árabes tuvieron de tener cases llabriegues aprovechando la riqueza de la tierra y darréu tres reconquistar d'estes tierres nel añu 1083 por [[Alfonsu VI de Lleón y Castiella|Alfonsu VI]] fueron aprovechaes como zones de cultivu polos habitantes de [[Talavera de la Reina]]. De la so antigüedá dan atestiguo dos torres, una alta de lladriyu y piedra con morteru de cal, y otra más pequeña, con una veleta, del añu 700. A mediaos del sieglu XIX el presupuestu municipal xubía a 4400 [[Real español|reales]] de los cualos 1500 yeren pa pagar al secretariu. La riqueza n'economía y turismu viéno-y dada a esta población en 1949 cuando foi inauguráu'l banzáu de Cazalegas, dientro de los planes de regadío del Gobiernu de Franco. Aparte de la crecedera de los cultivos en tola Contorna les sableres del banzáu convertir nun llugar d'ociu, deporte y esparcimientu de la población, convirtiéndose nun llugar bien curiosu pal turismu interior. == Alministración == {{Alcaldes_España | Alcalde_1 = Faustino Barroso Sánchez | Partíu_1 = Independiente | Alcalde_2 = Faustino Barroso Sánchez | Partíu_2 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px]] [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | Alcalde_3 = Faustino Barroso Sánchez | Partíu_3 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px]] PSOE | Alcalde_4 = José Antonio Torres Sánchez | Partíu_4 = [[Ficheru:People's Party (Spain) Logo (1993-2000).svg|20px]] [[Partíu Popular (España)|PP]] | Alcalde_5 = José Antonio Torres Sánchez | Partíu_5 = [[Ficheru:People's Party (Spain) Logo (1993-2000).svg|20px]] PP | Alcalde_6 = José Antonio Torres Sánchez | Partíu_6 = [[Ficheru:People's Party (Spain) Logo (1993-2000).svg|20px]] PP | Alcalde_7 = Aurelio Rodríguez Gómez | Partíu_7 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px]] PSOE | Alcalde_8 = Aurelio Rodríguez Gómez | Partíu_8 = [[Ficheru:Logotipo del PSOE.svg|20px]] PSOE | Alcalde_9 = Amando Blanco Carrasquilla | Partíu_9 = [[Ficheru:Izquierda Unida (logo).svg|20px]] [[Izquierda Xunida (España)|IX]] | Alcalde_10 = Francisco Javier Blanco Guerro | Partíu_10 = [[Ficheru:People's Party (Spain) Logo (1993-2000).svg|20px]] [[Partíu Popular|PP]] | Alcalde_11 = Francisco Javier Blanco Guerro | Partíu_11 = [[Ficheru:People's Party (Spain) Logo (1993-2000).svg|20px]] [[Partíu Popular|PP]] | Alcalde_12 = Francisco Javier Blanco Guerro | Partíu_12 = [[Ficheru:People's Party (Spain) Logo (1993-2000).svg|20px]] [[Partíu Popular|PP]] }} == Demografía == {{Gráfica d'evolución |tipu=demográfica |anchor=592 |posición_1=2 |1900|638|1910|867|1920|1063|1930|1250|1940|1134|1950|1339|1960|1533|1970|1339|1981|1143|1991|1107|1996|1177|1998|1161|1999|1149|2000|1166|2001|1178|2002|1190|2003|1204|2004|1341|2005|1453|2006|40=1561 |notes=Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia }} Na siguiente tabla amuésase la evolución del númberu d'habitantes ente 1996 y 2006 según datos del [[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]]. {{Evolución demográfica |1996=1.177|1998=1.161|1999=1.149|2000=1.166|2001=1.178|2002=1.190 |2003=1.204|2004=1.341|2005=1.453|2006=1.561|2015=1.852 |fonte=INE-es}} <small>NOTA: La cifra de 1996 ta referida a 1 de mayu y el restu a 1 de xineru.</small> == Monumentos y llugares d'interés == A destacar la [[Ilesia parroquial de San Vicente Mártir (Cazalegas)|ilesia parroquial de San Vicente Mártir]]. El bebederu con cerámica de Talavera tamién ye bien interesente de ver. Presa de Cazalegas, Formosa construcción d'arquiteutura civil ya industrial, nuna redolada inmeyorable, con rica flora y fauna. == Folclor == Fízose famosu nel sieglu XIX el llamáu "Duende de Cazalegas". == Fiestes == * 22 de xineru: San Vicente. * 2 de febreru: Virxe de la Candelaria. * Del 13 al 18 d'agostu: La nuesa Señora del Rosario. [[Ficheru:Cazalegas_01.jpg|thumb|center|550px|Vista panorámica de la plaza de Cazalegas.]] == Referencies == * [http://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45045&id_ent=99 Diputación de Toledo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20241219170427/https://www.diputoledo.es/global/areas/turismo/muni_datos.php?id_area=11&id_cat=169&f=169&codine=45045&id_ent=99 |date=2024-12-19 }}. * {{cita llibru | autor = [[Pascual Madoz|Madoz, Pascual]] | títulu = [[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]] |añu=Madrid, 1846-1850 | editorial = Establecimientu tipográficu de P. Madoz y L. Sagasti | id = Volume VI páx. [https://web.archive.org/web/http://www.juntadeandalucia.es/cultura/bibliotecavirtualandalucia/catalogo_imagenes/grupo.cmd?ocultarCabecera=S&path=10512&forma=&config_zoom=S&presentacion=pagina&forma=&posicion=267&accion_dir=Dir 267] }} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{Tradubot|Cazalegas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Conceyos de Toledo]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Toledo]] q90bcl0vdrc0gwl12ikjxfaoos0oxon 0 122448 4379207 4376351 2025-06-24T16:47:00Z YoaR 37624 4379207 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Mocejón''' ye un [[Conceyu d'España|conceyu]] [[España|español]] de la [[provincia de Toledo]], na [[comunidá autónoma]] de [[Castiella-La Mancha]]. Nel so términu atopen los caseríos de Velilla y Higares. == Toponimia == El términu "Mocejón" ye malo de determinar la so procedencia. La teoría más plausible ye la qu'esplica la so derivación como evolución del antiguu nome personal ''Mustonius'' atopáu nuna llábana funeraria dientro de la población.<ref>{{cita llibru | autor = [[Jairo Javier García Sánchez|García Sánchez, Jairo Javier]] | títulu = Toponimia mayor de la provincia de Toledo (zones central y oriental) | año = Toledo, 2004 | editorial = Institutu provincial d'investigaciones y estudios toledanos | id = páxs. 238 y 239, ISBN 84-95432-05-6 }}</ref> Otres fontes suponen una derivación, nel so raigañu, del nome mesmu celta "Mustius" o "Muscius" cola terminación "on" como un aditamento [[mozárabe]]{{ensin referencies}}. De 1193 a 1253, Mocejón apaez citáu en dellos documentos mozárabes col nome de Mozachón. == Xeografía == El conceyu asítiase «nuna llanura»<ref name="Madoz">{{cita Madoz|volume=11|páxina=443}}</ref> na contorna de [[La Sagra (Toledo)|La Sagra]] y llinda colos términos municipales d'[[Aranjuez]] al este na [[provincia de Madrid]] y [[Magán]] y [[Villaseca de la Sagra]] al norte, [[Toledo]] al sur y [[Olías del Rey]] al oeste. Al sur del conceyu escurre'l [[Tajo]] y de norte a sur ye travesáu pela [[Canal del Jarama]]. == Historia == === Nos primeros tiempos === La zona riberana del [[Tajo]], onde s'atopa Mocejón, tuvo pobláu dende los tiempos más antiguos, principalmente na paraxa llamada güei "El palombar de Velilla", a un quilómetru al norte del ríu y a trés y mediu al suroeste del caserío actual d'esa zona. Equí recoyéronse los más variaos testimonios arqueolóxicos, dende puntes raederas [[musteriense]]s a oxetos de la industria [[Visigodu|visigoda]], pasando por [[Cultura celta#Artesanía|cerámico céltica]], celtibérica, "''[[terra sigilata]]''", cerámica hispanorromana, según el bronce y vidriu d'esta dómina. Tamién s'atopó una llábana funeraria con inscripción llatina incompleta, que lleida diz: "consagráu a los Dioses Esquites... de 35 años, equí xaz. El so hermanu Mustonio curiar de faelo. Síate la tierra llixera"{{ensin referencies}}. === Invasión musulmana === Cola invasión musulmana, sumió'l pobláu alcontráu nel Palombar de Velilla y treslladóse al actual allugamientu de Mocejón, más eleváu y saludable. La población siguió en bona parte fiel al cristianismu. D'esta dómina mozárabe data'l nome actual del pueblu. === Edá Media === Mocejón, coles mesmes que [[Aceca]], foi conquistáu por [[Alfonsu VI de Llión|Alfonsu VI]]. Mientres el sieglu XII apaez en distintos documentos camudando de dueños. En 1166 [[Alfonsu VIII de Castiella|Alfonsu VIII]] donó a Pedro Rodríguez de Azagra l'aldega de Mocejón: «aldeam illam que ''mozelon'' uocator in toletano territoriu que est etiam iuxta villasicca».{{Harvnp|Ruiz Gómez|2003|p=106}} Diez años dempués, el mesmu rei volvió dar a la [[Orde de Calatrava]] l'aldega de Mocejón:{{Harvnp|Ruiz Gómez|2003|p=106}} «aldeam illam que ''moceion'' uocator».{{Harvnp|Ruiz Gómez|2003|p=106, n. 29}} Años más tarde, en 1191, [[Rodrigo Gutiérrez Girón]] donó a la mentada Orde'l [[Castiellu de Calatrava la Nueva|castiellu de Dueñes]], [[Borox]] y la metá de «''mozeion''».{{Harvnp|Ruiz Gómez|2003|p=149}} En 1193 y en 1253 cítase l'aldega en documentos [[mozárabe]]s, nel primeru d'ellos col nome de "Mozanchón".<ref>Jean-Pierre Molenat trescribir como «Muzīgūn» na so obra ''Campagnes et monts de Tolède du XIIe au XVe siècle'', Madrid, 1997</ref> [[Alfonsu X de Castiella|Alfonso «el Sabiu»]], en 1254 venció a [[García Yáñez]], alcalde de Toledo y señor de [[Magán]], fíu de [[Fernán García Yáñez de Toledo]], les aldegues de Magán y Mocejón, la bodega de [[Talavera de la Reina|Talavera]] y la de Madrid en cuenta de los castiellos de [[Nombela]] cola so villa y Nonport cola so villa nel [[Taifa de Murcia|reinu de Murcia]].{{ensin referencies}}. === Últimos sieglos === [[Ficheru:García de la Calzada con alcalde Mocejón (6917806818) (cropped).jpg|miniatura|Plácido Martín Barriyuso, alcalde dende 2007]] Na segunda metá del sieglu XVI yera aldega de Toledo, anque la renta de les sos tierres recibir Luis Pantoja Portocarrero, cabeza entós del mayoralgu de Mocejón, que se fundara col so territoriu. Nel sieglu XVIII Mocejón ye llugar realengu, solariego de Toledo, que noma les sos xusticies. Tributa pites, granos y dineros a Doña María-Blasa Pantoja y Portocarrero, condesa de Torruxón y marquesa de Villagarcía. A mediaos del sieglu XIX tenía 376 cases y el presupuestu municipal xubía a 43.864 [[Real español|reales]] de los cualos 3.467 yeren pa pagar al secretariu.<ref name="Madoz" /> El 30 d'abril de 1889, Mocejón recibió'l títulu de [[Villa (población)|Villa]] de manes de la reina rexente [[María Cristina de Borbón|María Cristina]]. == Escudu == Escudu d'un solu cuartel: de gules, un castiellu, d'oru, esclariáu d'azur y terrasado de sinople, superáu d'una cruz mozárabe, de plata, y acompañáu de dos paloma encaraes, del mesmu metal. Al timbre, corona real zarrada. Por plenu de 28 de payares de 1982 fueron encargaos los heraldista ya historiador José Luis Ruz Márquez y Bonaventura Leblic García de la creación del escudu municipal. Propunxeron reflexar los distintos poblamientos de Mocejón y asina figura los palombos como referencia a Palombar de Velilla, el castiellu en representación del de Higares, villa despoblada que foi del señoríu de los Älvarez de Toledo y la cruz mozárabe n'alcordanza a la población cristiana que pobló Mocejón mientres la ocupación árabe. L'escudu propuestu foi aprobáu pola Real Academia de la Historia en xunta de 22 de xunu de 1984. == Alministración == <center>{{Alcalde_España | Alcalde_1 = Ángel Tardío Redondo | Partíu_1 = [[Unión de Centru Democráticu (España)|UCD]] | Alcalde_2 = Ángel Tardío Redondo | Partíu_2 = [[Alianza Popular (España)|AP]] | Alcalde_3 = Constante Vicente Rodríguez González | Partíu_3 = [[Partíu Socialista Obreru Español (España)|PSOE]] | Alcalde_4 = Manuel Pérez Pérez | Partíu_4 = [[Partíu Popular (España)|PP]] | Alcalde_5 = Manuel Pérez Pérez | Partíu_5 = PP | Alcalde_6 = María Guadalupe Martín González | Partíu_6 = PSOE | Alcalde_7 = Luis Rivera Martín-Andino | Partíu_7 = PSOE | Alcalde_8 = Plácido Martín Barriyuso | Partíu_8 = PP | Alcalde_9 = Plácido Martín Barriyuso | Partíu_9 = PP | Alcalde_10 = Plácido Martín Barriyuso | Partíu_10 = PP }}</center> == Demografía == Na siguiente tabla amuésase la evolución del númberu d'habitantes ente 1998 y 2007 según datos del [[Institutu Nacional d'Estadística d'España|INE]]. <center>{{Evolución demográfica |1998=4.124|1999=4.146|2000=4.157|2001=4.172|2002=4.235|2003=4.277 |2004=4.370|2005=4.503|2006=4.539|2007=4.655 |fonte=INE-es}}</center> <center>{{Gráfica d'evolución |tipu=demográfica |anchor=692 |posición_1=6 |1900|2612|1910|2796|1920|3014|1930|3398|1940|2830|1950|3210|1960|3346|1970|3357|1981|3481|1991|4005|1996|4032|1998|4124|1999|4146|2000|4157|2001|4172|2002|4235|2003|4277|2004|4370|2005|4503|2006|4539|2014|42=4842 |notes=Fonte Institutu Nacional d'Estadística d'España - Ellaboración gráfica por Wikipedia }}</center> == Monumentos y llugares d'interés == === Ilesia parroquial San Esteban Protomártir === [[Ficheru:Mocejón, Iglesia parroquial San Esteban Protomártir.jpg|miniaturadeimagen|310x310px|Ilesia parroquial San Esteban Protomártir]] Empezar a construyir na segunda metá del [[sieglu XVI]] y dedicóse a [[Esteban Mártir|San Esteban Protomártir]]. De planta basilical con tres naves y pequeños sobresalientes. La cabecera ta empobinada al este en forma d'ábside rectu y darréu enllargada. Trátase d'una construcción en lladriyu y mampostería n'elementos bien rectos y escasos buecos. Cubre con texa árabe a dellos altores, correspondiéndose coles naves interiores.<ref>Datos estrayíos de la páxina Web del Conceyu de Mocejón, reproducíos so permisu.</ref> La obra foi realizada pol maestru toledanu Diego Hernando de Orduña col collaboró'l so fíu Juan de Orduña a partir de 1574. Tien torre cuadrangular asitiada nel suroeste. Ta construyida totalmente en lladriyu con un cuerpu de campanes constituyíu por ocho buecos en [[arcu de mediu puntu]]; dos en cada muriu, de los cualos cinco topar ocupaos por campanes. Cubrir con cayuela y en forma de [[chapitel]] con [[pináculo]]. Tol conxuntu queda alteriáu con al respective de la so orixinaria estructura por cuenta de que fuéronse añadiendo una serie de dependencies puramente funcionales. Aportar al templu por trés puertes; una a los pies de la nave mayor y dos a los llaos norte y sur, realizaes en madera a cuarterones y [[clavazón]] de ferrería. Los llaterales son orixinales. Nel so interior, la nave mayor ta dixebrada de les llaterales por cinco columnes monolítiques a cada llau, realizaes en granitu con fuste llisu abombáu, [[Orde toscanu|tipu toscanu]] y [[capitel]]. Tienen un altor de cinco metros aproximao y un diámetru de 0’60 metros. Obra documentada en 1577, añu en que se-y paga al canteru Martín Rodríguez. Rematen n'arcos de mediu puntu construyíos en lladriyos y enantes revistíos con [[estuco]]. A los pies de la nave mayor tópase la tribuna, con [[balaustrada]] en madera con barrotes torniaos, sofitada nes dos últimes columnes de daqué más de diámetru que les anteriores y sobre [[Zapata (cimentaciones)|zapates]]. Na nave derecha, reparar anguaño un cuadru colgáu n'altor: ye una virxe del famosu pintor [[José Antolínez]], de gran calidá y profusamente investigada por espertos, como por casu, Ramón Sánchez González, n'artículos en publicaciones especializaes. === Ermita de la Vera Cruz === Los sos oríxenes son un tanto inciertos. Créese que foi construyida nel sieglu XV. Nun principiu foi utilizada como Ilesia Conventual [[Carmelites|Carmelitana]]. Como dependencies amiestes había una casa pa [[ermitañu|ermitaños]] distribuyida como otra casa cualesquier del pueblu, esto ye, un patiu, xardín y corrolada. Na parte sur esistía una parcela abarganada que s'utilizó como campusantu hasta principios del XIX. Güei ye una ermita dedicada a la patrona del pueblu, La nuesa Señora de les Congoxes. Na década de los 70 sufre una reforma abriendo la entrada principal polos pies de la ermita esterior, construyendo sobre ella un nuevu campanariu. No que yera xardín y patiu, antigua entrada principal, güei construyóse una residencia de vieyos. === Otres zones d'interés === Otres edificaciones d'interés, como'l "Castiellu de Higares" del que se caltién una torre añadida a la casa actual, un patiu de vecinos que data del sieglu XVI, una casona de la Inquisición con blasón incluyíu, y una casa con un blasón de nobleza. == Fiestes == * 16 de xunetu: fiestes del Carmen. * 8 de setiembre:Virxe de les Congoxes. == Referencies == {{llistaref|2}} === Bibliografía === * {{cita llibru|apellíu={{versalita|Magán García}}|nome=Juan Manuel|títulu = Histories de Mocejón|añu = 2002 | editorial = Escelentísimu Conceyu de Mocejón|isbn=}} * {{cita llibru|apellíu={{versalita|Magán García}}|nome=Juan Manuel|títulu = Mocejón en Blanco y Negru| añu=2006| editorial = Escelentísimu Conceyu de Mocejón|isbn=}} * {{cita llibru|apellíu= {{versalita|Izquierdo Benito}}|nome=Ricardo|títulu = Castiella-La Mancha na Edá Media | añu = 1985|editorial=Serviciu de Publicaciones de la Xunta de Comunidaes de Castiella-La Mancha|isbn=84-505-1048-1}} * {{cita llibru|apellíu={{versalita|Martín Tardío}}|nome=Juán Jesús|títulu=Histories de Mocejón, La Sagra y otros intereses|añu=1995|editorial=|url=http://personales.ya.com/tardio/Zips/hestories.pdf|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060517012752/http://personales.ya.com/tardio/Zips/hestories.pdf|fechaarchivu=17 de mayu de 2006}} * {{cita llibru|apellíu={{versalita|Martín Tardío}}|nome= Juán Jesús|títulu=Los Señoríos de Mocejón|ubicación= Toledo|añu= 1997| editorial = |isbn= }} * {{cita llibru|apellíu= {{versalita|Ruiz Gómez}}|nome=Francisco|títulu = Los oríxenes de les órdenes militares y la repoblación de los territorios de La Mancha (1150-1250)|añu = 2003|editorial = Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques| isbn = 84-00-08159-5|páxina=149}} == Enllaces esternos == {{enllaces llocalidá}} {{control d'autoridaes}} {{Tradubot|Mocejón}} [[Categoría:Conceyos de Toledo]] [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Toledo]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] msme8tyufyew6khiyx85vn8mzhabzl9 0 122676 4379253 4354575 2025-06-24T19:06:18Z XabatuBot 43102 iguo testu: Jacobo Camareru => Jacobo Camarero 4379253 wikitext text/x-wiki {{llocalidá}} '''Albolote''' ye una llocalidá y [[conceyu]] [[España|español]] asitiáu na parte centro-norte de la contorna de la [[Vega de Granada]], na [[provincia de Granada]]. Llenda colos conceyos de [[Peligros]], [[Maracena]], [[Atarfe]], [[Colomera]], [[Iznalloz]], [[Deifontes]], [[Cogollos de la Vega]] y [[Calicasas]]. Otres llocalidaes cercanes son [[Monteluz (Granada)|Monteluz]] y [[Pulianas]]. El conceyu alboloteño ye una de los trenta y cuatro entidaes que componen el [[Área Metropolitana de Granada]], y entiende los [[nucleu de población|nucleos de población]] de Albolote —capital municipal—, [[El Aire (Granada)|El Aire]], [[El Chaparral (Granada)|El Chaparral]], [[Parque del Cubillas]] y [[Pretel]]. Amás, hai delles [[urbanización|urbanizaciones]] esvalixaes a lo llargo del [[términu municipal]], como Llomba Verde, Villes Blanques, El Torrexón, Monte Elvira, Sierra Elvira y Buenavista. Como datu a señalar, dientro del conceyu atopa'l ''Centru Penitenciariu de Granada'', popularmente conocíu como la ''Cárcel de Albolote'', únicu na provincia y que cunta con una [[prisión|población recluyida]] d'unos 1.530 presos ([[2013]]).<ref>{{cita web |url=http://www.granadahoy.com/article/granada/1580583/multes/y/trabayos/sociales/rebaxen/la/poblacion/recluyida/albolote.html |títulu=Multes y trabayos sociales rebaxen la población recluyida en Albolote |fecha={{fecha|10|8|2013}} |autor=''[[granadahoy.com]]''}}</ref> == Historia == La nacencia de Albolote como entidá de población empecipiar cola llegada al tronu del [[Reinu nazarí de Granada|Reinu de Granada]] de la [[dinastía Nazarí]]. Primeramente creóse pa dotar de tierres y cases a la [[guarnición militar]] que defendía'l [[Camín Real de Xaén]], asitiando definitivamente'l primer nucleu d'habitantes que daría orixe al actual Albolote. El términu deriva del topónimu [[idioma árabe|árabe]] "''Qaryat al-Bollut''", que significa ''«Alquería de les Encinas»''. [[Ficheru:Embalse del Cubillas.jpg|thumb|left|250px|[[Banzáu de Cubillas]], ente los [[términu municipal|términos municipales]] de Albolote y [[Atarfe]].]] Na redoma de Albolote, en [[Sierra Elvira]], tuvo llugar la [[batalla de La Higueruela]] el [[1 de xunetu]] de [[1431]], na que les tropes de [[Xuan II de Castiella]] ganaron a los exércitos granadinos. Na [[Monesteriu d'El Escorial#Sala de les Batalles|Sala de les Batalles]] del [[Monesteriu d'El Escorial]] hai una obra que fai referencia a dicha batalla y na qu'apaez el nome de Albolote. Nel [[sieglu XVII]] pasó como [[señoríu]], por disposición de ''[[La so Maxestá]]'' el [[Felipe IV d'España|rei Felipe IV]], a ''[[Don (tratamientu)|Don]]'' Antonio Álvarez de Bohórquez, primer [[Marqués de los Trujillos]]. Nel añu [[1803]] ''S.M.'' el [[Carlos IV d'España|Rei Carlos IV]] concede'l títulu de [[Duque de Gor]], con [[Grandor d'España]] a ''Don'' Nicolás Mauricio Álvarez de Bohórquez. El [[19 d'abril]] de [[1956]] producióse un fuerte [[terremotu]] de 5,1 graos na [[escala sismolóxica de Richter|escala Richter]] con [[epicentru]] nesti conceyu, dexando estropiaes la mayor parte de les [[construcción|edificaciones]] de la llocalidá, y provocando siquier trés muertos de manera direuta y ensame de mancaos. Trátase del penúltimu seísmu rexistráu n'España con víctimes mortales, tres el de [[Terremotu de Lorca de 2011|Murcia en 2011]].<ref>{{cita web |url=https://www.ideal.es/granada/20070105/local/cuando-tierra-temblo_200701051218.html |títulu=Cuando la tierra tremeció |fecha={{fecha|5|1|2007}} |autor=''[[ideal.es]]''}}</ref> == Xeografía == [[Ficheru:Albolote en la Vega de Granada.png|thumb|250px|Situación de Albolote ''(en moráu)'' al respective de la [[Vega de Granada]]; ''La ciudá de [[Granada]] en moráu claru''.]] Pol so términu municipal escurren los ríos [[ríu Cubillas|Cubillas]], [[ríu Juncaril|Juncaril]], [[ríu Colomera|Colomera]] y [[ríu Magon|Magon]]. Tamién destaca'l [[banzáu del Cubillas|banzáu de Cubillas]], con una estensión de 194 [[hectárea|ha]], y construyíu en 1956. === Clima === El clima de Albolote ye de tipu [[clima mediterraneu continentalizado|mediterraneu continentalizado]]: frescu en [[iviernu]], con abondosos [[xelada (clima)|xelaes]]; y calorosu en [[branu]], con máximes sobre los 35&nbsp;[[grau Celsius|°C]]. La [[oscilación térmica]] ye grande mientres tol añu, superando munches vegaes los 20&nbsp;°C nun día. Les [[precipitación (meteoroloxía)|agües]], ausentes pel branu, concentrar nel iviernu y son escases mientres el restu del añu. {{Clima |metric_first= Yes |single_line= Yes |ubicación=Albolote |Xin high C = 13.0 |Feb high C = 15.3 |Mar high C = 18.6 |Abr high C = 20.1 |May high C = 24.6 |Xun high C = 30.0 |Xnt high C = 34.4 |Ago high C = 33.9 |Set high C = 29.4 |Och high C = 22.7 |Pay high C = 17.2 |Avi high C = 13.5 |Xin mean C = 6.7 |Feb mean C = 8.5 |Mar mean C = 11.0 |Abr mean C = 12.8 |May mean C = 16.8 |Xun mean C = 21.4 |Xnt mean C = 24.8 |Ago mean C = 24.5 |Set mean C = 20.9 |Och mean C = 15.5 |Pay mean C = 10.7 |Avi mean C = 7.6 |Xin low C = 0.3 |Feb low C = 1.8 |Mar low C = 3.4 |Abr low C = 5.6 |May low C = 9.0 |Xun low C = 12.9 |Xnt low C = 15.2 |Ago low C = 15.0 |Set low C = 12.4 |Och low C = 8.2 |Pay low C = 4.2 |Avi low C = 1.8 |Xin precipitation mm = 41 |Feb precipitation mm = 38 |Mar precipitation mm = 30 |Abr precipitation mm = 38 |May precipitation mm = 28 |Xun precipitation mm = 17 |Xnt precipitation mm = 4 |Ago precipitation mm = 3 |Set precipitation mm = 16 |Och precipitation mm = 42 |Pay precipitation mm = 48 |Avi precipitation mm = 53 |year precipitation mm = 357 |source 1 = Axencia Estatal de Meteoroloxía, España (ed.)<ref>{{cita web |url=http://www.aemet.es/es/serviciosclimaticos/datosclimatologicos/valoresclimatologicos?l=5530Y&k=and |títulu=Valores climatolóxicos normales. Aeropuertu de Granada |fecha={{fecha|4|6|2014}} |autor=''[[aemet.es]]''}}</ref> |fecha=}} == Demografía == Según l'[[Institutu Nacional d'Estadística (España)|Institutu Nacional d'Estadística d'España]], nel añu [[{{Población|ES|añu}}]] Albolote cuntaba con {{Población|ES|18003}} habitantes [[censu (estadística)|censaos]].<ref>{{cita web |url=http://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaDesdeHome&nombrePoblacion=Albolote |títulu=Población de Albolote |fecha={{fecha|1|1|{{Población|ES|añu}}}} |autor=''[[ine.es]]''}}</ref> == Evolución de la población == {{Gráfica d'evolución|tipu=demográfica|color_13=blue|nome=Albolote|1900|1958|1910|1974|1920|2711|1930|3428|1940|4111|1950|4553|1960|5109|1970|5992|1981|7157|1991|10184|2001|13350|2011|17892|2016|18497|notes=<small>Datos según el [[nomenclátor]] publicáu pol [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]].</small>}} == Política == Los resultaos en Albolote de les postreres [[eleiciones municipales d'España de 2015|eleiciones municipales]], celebraes en mayu de 2015, son: {| {{tablaguapa}} border="1" |----- | colspan="5" bgcolor="#C0C0C0" | <p align="center">'''Eleiciones Municipales - Albolote (2015)'''</p> |----- | bgcolor="#EFEFEF" | '''Partíu políticu''' | bgcolor="#EFEFEF" | '''Votos''' | bgcolor="#EFEFEF" | '''%Válidos''' | bgcolor="#EFEFEF" | '''Conceyales''' |----- | bgcolor="#0892D0" | '''[[Partíu Popular|<span style="span style="color:#fff;font-size:large;">Partíu Popular (PP)</span>]] ''' | <center>2.623</center> | <center>29,60%</center> | <center>6</center> |----- | bgcolor="#CE2029" | '''[[Partíu Socialista Obreru Español|<span style="span style="color:#fff;font-size:large;">Partíu Socialista Obreru Español (PSOE)</span>]]''' | <center>2.363</center> | <center>26,67%</center> | <center>5</center> |----- | bgcolor="#009e60" | '''[[Izquierda Xunida (España)|<span style="span style="color:#fff;font-size:large;">Izquierda Xunida-Ganemos Albolote pa la Xente (PG)</span>]]''' | <center>1.530</center> | <center>17,27%</center> | <center>3</center> |----- | bgcolor="#F58025" | '''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía|<span style="span style="color:#fff;font-size:large;">Ciudadanos-Partíu de la Ciudadanía (C’s)</span>]]''' | <center>1.160</center> | <center>13,09%</center> | <center>2</center> |----- | bgcolor="#682860" | '''[[Podemos (partíu políticu)|<span style="span style="color:#fff;font-size:large;">Agrupación Eleutoral Ganar Albolote (GA)</span>]]''' | <center>709</center> | <center>8,00%</center> | <center>1</center> |} == Comunicaciones == [[Ficheru:Al-Ukab.jpg|thumb|250px|left|Vista de [[Sierra Elvira]], qu'ocupa parte del términu municipal de Albolote.]] === Carreteres === Albolote constitúi un importante nuedu de comunicaciones al converxer nel so conceyu les [[autovía|autovíes]] [[A-44]] —que xune [[Xaén]] con [[Granada]] y la so [[Mariña Granadina|mariña]]— cola [[A-92]] —ente [[Almería]] y [[Sevilla]]—. Hai de solliñar que la futura [[Segunda circunvalación de Granada]] (GR-30), que s'atopa anguaño en construcción, va partir dende'l términu de Albolote y va acabar en [[Alhendín]] ensin necesidá de pasar por Granada capital, col aliviu qu'ello va suponer pa los vehículos que se dirixen dende [[provincia de Ciudá Real|Ciudá Real]] y [[provincia de Xaén (España)|Xaén]] a la [[mar Mediterraneu|mariña mediterránea]] granadina. Les principales víes del conceyu son: {| {{tablaguapa}} border="1" !Identificador!!Denominación!!Itinerariu |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=a|id=A-44|link=auto}}||align="center" | [[Autovía de Sierra Nevada]]||[[Bailén]] - [[Motril]] |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=a|id=GR-30|link=auto}}||align="center" | [[Segunda circunvalación de Granada]]||[[Albolote (Granada)|Albolote]] - [[Alhendín]] |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=a1|id=A-92|link=auto}}||align="center" | [[Autovía A-92]]||[[Sevilla]] - [[Almería]] |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=n|id=N-323a|link=auto}}||align="center" | [[N-323a|Carretera de Sierra Nevada]]||[[Bailén]] - [[Motril]] |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=a3|id=A-4076|link=auto}}||align="center" | ''Carretera de Colomera''||[[Parque del Cubillas]] - [[Colomera]] |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=a1|id=GR-3417|link=auto}}||align="center" | ''De Maracena a Santa Fe por Albolote y Atarfe''<ref name="carreteres">{{cita web |url=http://www.dipgra.es/documento/red_provincial_granada.pdf |títulu=Red Provincial de Carreteres de Granada |fecha= |autor=''[[dipgra.es]]'' }}</ref>||[[Maracena]] - [[Santa Fe (Granada)|Santa Fe]] |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=a1|id=GR-3419|link=auto}}||align="center" | ''D'A-44 a GR-3424''<ref name="carreteres" />||[[El Chaparral (Granada)|El Chaparral]] - [[Güevéjar]] |---- |align="center" | {{Identificador carretera española|tipu=a1|id=GR-3423|link=auto}}||align="center" | ''D'A-44 a Iznalloz''<ref name="carreteres" />||[[Deifontes]] - [[Iznalloz]] |---- |} === Autobús === Albolote dispón d'un serviciu d'[[autobús|autobús interurbanu]] xestionáu pol [[Consorciu de Tresporte Metropolitanu del Área de Granada]]: * Llinia 122 (Granada-Maracena-Albolote-Atarfe) * Llinia 123 (Granada-Albolote per Carretera de Xaén) * Llinia 117 (Granada-Banzáu de Cubillas) === Metro === [[Ficheru:Metropolitano Granada - Jacobo Camarero 01.jpg|thumb|250px|Calle Jacobo Camarero, per onde pasa'l [[Metro de Granada]].]] {{AP|Metro de Granada}} En Albolote atópase la [[parada de Jacobo Camarero]], la primer parada de la [[Metropolitanu de Granada Primera llinia|Llinia 1]] del [[Metro de Granada]], qu'empezó a funcionar col so horariu normal el día [[21 de setiembre]] de [[2017]]. === Ferrocarril === Pol conceyu de Albolote tamién pasa la [[llinia 71 (Media Distancia)|Llinia Ferroviaria de Media Alloña 71]], que xune les ciudaes de Granada con Almería y [[Linares (Xaén)|Linares]]. Hai de solliñar que la [[estación de Albolote]], asitiada nel interior del [[polígonu industrial]] de Juncaril, nun dispón anguaño de serviciu de viaxeros, pero sí d'un importante tráficu de mercancíes. Esisten dellos ramales industriales, y como actividá más habitual figura la de descarga de [[gas llicuao del petroleu|gases licuados del petroleu]], yá que [[Repsol]] tien unes instalaciones d'almacenamientu xunto a la estación. == Servicios públicos == === Sanidá === Albolote tien una Zona Básica de Salú propia, dientro del Distritu Sanitariu Metropolitanu de Granada. El conceyu cunta con un [[centru de salú]] na cai Alfonsu XIII nᵘ7, y con un [[consultoriu médicu]] en callar Clavel nᵘ1, de la pedanía d'[[El Chaparral (Granada)|El Chaparral]]. === Educación === Esisten trelce [[centru educativu|centros educativos]] nel conceyu onde s'imparten [[Educación infantil (España)|Educación Infantil]], [[Educación Primaria]], [[Educación Secundaria Obligatoria (España)|Educación Secundaria Obligatoria]] (ESO) y [[educación d'adultos|Educación p'Adultos]]: {| {{tablaguapa}} align="left" ! Denominación Xenérica !! Nome del Centru !! Naturaleza !! Direición |- | Centro d'Educación d'Adultos | S.Y.P. "Albolut" | [[Educación pública|Públicu]] | C/ Doctor Burgos Canals, 6 |- | Centru d'Educación d'Adultos | C.Y.P. "Concepción Arenal" | [[Educación pública|Públicu]] | Ctra. de Colomera km. 16,5 |- | Centru Docente Priváu | Colexu "Ave María" | [[Educación privada|Priváu]] | C/ Jacobo Camarero, 3 |- | Centru Priváu d'Educación Infantil | Y.I. "Anaki" | [[Educación privada|Priváu]] | C/ Baza, esquiñona 345. P.I. Juncaril |- | Centru Priváu d'Educación Infantil | Y.I. "Galopín" | [[Educación privada|Priváu]] | C/ Frai Bartolomé de las Casas, 4 |- | Centru Priváu d'Educación Infantil | Y.I. "Llomba Verde" | [[Educación privada|Priváu]] | Av. de les Acacies, e/n. Urbanización Llomba Verde |- | Centru Priváu d'Educación Infantil | Y.I. "Nenes" | [[Educación privada|Priváu]] | C/ Doctor Laureano Vázquez, 4, locales 7 y 8 |- | Colexu d'Educación Infantil y Primaria | C.E.I.P. "Abadía" | [[Educación pública|Públicu]] | C/ Abadía, 36 |- | Colexu d'Educación Infantil y Primaria | C.E.I.P. "San Isidro Llabrador" | [[Educación pública|Públicu]] | Av. de les Acacies, e/n. El Chaparral |- | Colexu d'Educación Infantil y Primaria | C.E.I.P. "Tínar" | [[Educación pública|Públicu]] | C/ Tínar, 46 |- | Escuela Infantil | Y.I. "El Parque" | [[Educación pública|Públicu]] | C/ Doctor Burgos Canals, e/n |- | Escuela Infantil | Y.I. "Francisco Lucilo de Carvajal" | [[Educación pública|Públicu]] | C/ Doctor Burgos Canals, 8 |- | Institutu d'Educación Secundaria | I.E.S. "Aricel" | [[Educación pública|Públicu]] | C/ Aricel, e/n |} {{clear}} == Cultura == === Monumentos d'interés === Ente los sos monumentos destaca la Iglesía Parroquial de La nuesa Señora de la Encarnación, del [[sieglu XVI]], que'l so retablu mayor deber a los maestros [[Pablo de Rojas]], [[Bernabé de Gaviria]] y Martín de Aranda. Tamién cunta con una [[talaya (construcción)|talaya]] popularmente conocida como ''el Torrexón''. === Fiestes === Les fiestes populares celébrense'l primera [[fin de selmana]] d'agostu, empezando'l xueves anterior a dichu fin de selmana. Estes fiestes son n'honor al [[santu patrón|patrón]] del pueblu, el [[Cristu de la Salú|Santísimu Cristu de la Salú]]. ==== Candelaria ==== La celebración de la tradicional [[fiesta de la Candelaria|candelaria]] tien llugar el [[2 de febreru]], y nella ye costume'l xubir al [[cuetu]] onde ta asitiáu'l Torrexón. Nel so orixe yera una xunta de families pa compartir la [[gastronomía]] mesma de caúna d'elles, anque anguaño l'oxetivu ye a cencielles pasar un día de campu. == Alboloteños célebres == * [[Francisco Fernández Carvajal|Francisco Fdez. Carvajal]] ([[1938]]), sacerdote y escritor. * [[Antonio Carvajal]] ([[1943]]), poeta y profesor. * [[José Javier Valdivia Xaén|José Javier Valdivia]] ([[1988]]), futbolista. == Hermanancies == * {{bandera|Francia}} [[Besançon]], [[Francia]]<ref>{{cita web |url=http://iesaricel.org/antigua/nc/PLAN_CENTRO_ARICEL.pdf |títulu=IES Aricel. Plan de Centru Tresañal |fecha=Xunu de 2011 |autor=''iesaricel.org''}}</ref> * {{bandera|Puertu Ricu}} [[Guaynabo]], [[Puertu Ricu]]<ref>{{cita web |url=http://www.larazon.es/noticia/6762-los subdelegaos-del gobiernu-tomen-posesion |títulu=Los subdelegaos del Gobiernu tomen posesión |autor=''[[larazon.es]]'' }}</ref> == Ver tamién == * [[Estación de Albolote]]. * [[Ferrocarril del Almanzora]]: [[Granada]]-[[Murcia]]. * [[Marquesáu de Albolote]]. * [[Ruta de los Nazaríes]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.albolote.org/ Páxina web del Escelentísimu Conceyu de Albolote] * [http://www.turgranada.es/municipio/albolote/ Información turística de Albolote realizada pol Patronatu de Turismu de Granada] <center> {| {{tablaguapa}} width ="60%" border = 2 align="center" |----- |----- | width ="35%" align="center" | ''Noroeste:'' [[Colomera]] | width ="30%" align="center" | ''Norte:'' [[Colomera]] y [[Iznalloz]] | width ="35%" align="center" | ''Nordeste:'' [[Iznalloz]] y [[Deifontes]] |----- | width ="10%" align="center" | ''Oeste:'' [[Colomera]] y [[Atarfe]] | width ="35%" align="center" | [[Ficheru:Rosa de los vientos.svg|75px|Puntos cardinales]] | width ="30%" align="center" | ''Este:'' [[Deifontes]], [[Cogollos de la Vega]], [[Calicasas]] y [[Peligros]] |----- | width ="35%" align="center" | ''Suroeste:'' [[Atarfe]] | width ="30%" align="center" | ''Sur:'' [[Atarfe]] y [[Maracena]] | width ="35%" align="center" | ''Sureste:'' [[Maracena]] |}</center> {{Granadapedia}} {{Tradubot|Albolote}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llocalidaes de la provincia de Granada]] [[Categoría:Conceyos de Granada]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Llocalidaes d'España ensin partíu xudicial]] 7je2u4kbgcn7xd0lzm6athi5r13umpe 0 124193 4379262 4248011 2025-06-24T21:10:59Z XabatuBot 43102 iguo testu: Miguel Camareru => Miguel Camarero 4379262 wikitext text/x-wiki {{ficha d'eleiciones}} Les eleiciones municipales de 2015 na [[provincia de Soria]] celebráronse'l día 24 de mayu.<ref>[http://locales2015.mir.es/web/locales2015/cpres-soria Listado de candidaturas para las eleiciones municipales de 2015]</ref> == Resultaos en númberu d'alcaldes == {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 34px;" ! Partíu ! Alcaldes salientes<ref>[https://ssweb.seap.minhap.es/portalEELL/consulta_alcaldes Portal de entidades locales]</ref> ! Alcaldes electos<ref>{{Cita web |url=http://elecciones.mir.es/resultados2011/99MU/DMU08429PR_L1.htm |títulu=Número de alcaldes por partido político en las eleiciones municipales de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180423020055/http://elecciones.mir.es/resultados2011/99MU/DMU08429PR_L1.htm |fechaarchivu=2018-04-23 }}</ref> ! Diferencia<ref>[https://web.archive.org/web/20150525080240/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU08429PR_L1.htm?e=883 Número de alcaldes por partido político en las eleiciones municipales de 2015]</ref> |- ! [[Partido Popular|PP]] ! 145 ! 125 ! 20[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! 25 ! 34 ! 9[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- ! [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] ! 2a ! 9 ! 7[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- ! Independientes ! 6 ! 8 ! 2[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |} <small> a Estos resultaos correspuenden <sup>a</sup> los llograos por Plataforma del Pueblu Sorianu, partíu que s'integró en [[Ciudadanos (partíu políticu)|Ciudadanos]] de cara a les eleiciones #municipal y #autonómicu del 24 de mayu de 2015.<ref>[https://www.europapress.es/castilla-y-leon/noticia-plataforma-pueblo-soriano-integra-ciudadanos-aspiracion-ser-bisagra-ayuntamiento-diputacion-20150317124837.html Plataforma del Pueblo Soriano se integra en Ciudadanos]</ref> </small> == Alcaldes salientes y alcaldes electos en conceyos de más de 500 habitantes == {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 34px;" ! Conceyu ! Población ! Alcalde saliente<ref>[http://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=2896 Población de los municipios de Soria en 2014]</ref> ! Partíu ! Alcalde electu o reelecto ! Partíu |- ! [[Ágreda]] ! 3.084 ! Jesús Manuel Alonso Jiménez ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! Jesús Manuel Alonso Jiménez ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |- ! [[Almarza]] ! 610 ! María #Ascensión Pérez Gómez ! [[Partido Popular|PP]] ! María #Ascensión Pérez Gómez ! [[Partido Popular|PP]] |- ! [[Almazán]] ! 5.744 ! José Antonio de Miguel Nieto ! PPSO ! José Antonio de Miguel Nieto ! [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] |- ! [[Arcos de Jalón]] ! 1.707 ! Jesús Ángel Pelegrina Molina ! [[Partido Popular|PP]] ! Jesús Ángel Pelegrina Molina ! [[Partido Popular|PP]] |- ! Berlanga de Duero ! 983 ! Jesús María del Carmelo Herrero González ! [[Partido Popular|PP]] ! María Reyes Oliva Puertes ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |- ! Burgo de Osma-Ciudá d'Osma ! 5.153 ! Antonio Pardu Capiya ! [[Partido Popular|PP]] ! Jesús Alonso Romero ! [[Partido Popular|PP]] |- ! [[Covaleda]] ! 1.809 ! Hilario Rioja Sanz ! [[Partido Popular|PP]] ! José Antonio Miguel Camarero ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |- ! [[Duruelo de la Sierra]] ! 1.225 ! Román Martín Simón ! [[Partido Popular|PP]] ! Jesús Alberto Abad Escribano ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |- ! [[Garray]] ! 698 ! María José Jiménez Las Heras ! [[Partido Popular|PP]] ! María José Jiménez Las Heras ! [[Partido Popular|PP]] |- ! [[Golmayo]] ! 2.391 ! #Benito Serrano Mata ! Independiente ! #Benito Serrano Mata ! [[Partido Popular|PP]] |- ! [[Langa de Duero (Soria)|Langa de Duero]] ! 786 ! Constantino de Pablo Cob ! [[Partido Popular|PP]] ! Constantino de Pablo Cob ! [[Partido Popular|PP]] |- ! Los Rábanos ! 530 ! Jesús Gustavo Martínez Hernández ! [[Partido Popular|PP]] ! Jesús Gustavo Martínez Hernández ! [[Partido Popular|PP]] |- ! [[Medinaceli]] ! 767 ! Felipe Utrilla Dupré ! [[Partido Popular|PP]] ! Felipe Utrilla Dupré ! [[Partido Popular|PP]] |- ! [[Navaleno]] ! 846 ! Paulino Eduardo Herrero Amat ! [[Partido Popular|PP]] ! Paulino Eduardo Herrero Amat ! [[Partido Popular|PP]] |- ! Ólvega ! 3.814 ! Gerardo Martínez Martínez ! [[Partido Popular|PP]] ! Gerardo Martínez Martínez ! [[Partido Popular|PP]] |- ! [[Quintana Redonda]] ! 519 ! Evaristo Manrique Urquía ! [[Partido Popular|PP]] ! Sergio Frías Pérez ! [[Partido Popular|PP]] |- ! San Esteban de Gormaz ! 3.067 ! Millán Miguel Román ! [[Partido Popular|PP]] ! María Luisa Aguilera Sastre ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |- ! San Leonardo ! 2.219 ! Jesús Elvira Martín ! [[Partido Popular|PP]] ! Jesús Elvira Martín ! [[Partido Popular|PP]] |- ! San Pedro Manrique ! 588 ! Jesús Maria Celorrio Hornillos ! [[Partido Popular|PP]] ! Jesús Hernández Ruiz ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |- ! Soria ! 39.516 ! Carlos Martínez Mínguez ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! Carlos Martínez Mínguez ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |- ! Vinuesa ! 945 ! Asunción Medrano Marina ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! Asunción Medrano Marina ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] |} == Resultaos nos conceyos de más de 500 habitantes == === [[Ágreda]] === * 11 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150524233800/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842900499_L1.htm Resultados en el ayuntamiento de Ágreda]</ref> * Alcalde saliente: Jesús Manuel Alonso Jiménez - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] * Alcalde electu: Jesús Manuel Alonso Jiménez - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús Manuel Alonso Jiménez | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 970 | style="text-align: right" | 55,33% | style="text-align: center" | 7 | style="text-align: center" | 0 |- | Francisco Javier Alonso Omeñaca | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 518 | style="text-align: right" | 29,55% | style="text-align: center" | 3 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | José Luis Palombar Romero | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 225 | style="text-align: right" | 12,84% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |2.333 | style="text-align: right" |100% | rowspan="5" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Agreda.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |555 | style="text-align: right" |23,79% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |1.778 | style="text-align: right" |76,21% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |40 | style="text-align: right" |2,28% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |25 | style="text-align: right" |1,41% |} === [[Almarza]] === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150524233555/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842901999_L1.htm Resultados en el ayuntamiento de Almarza]</ref> * Alcaldesa saliente: María Ascensión Pérez Gómez - [[Partido Popular|PP]] * Alcaldesa electa: María Ascensión Pérez Gómez - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | María #Ascensión Pérez Gómez | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 241 | style="text-align: right" | 58,64% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 0 |- | Carlos Heras Larrad | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 135 | style="text-align: right" | 32,85% | style="text-align: center" | 2 | style="text-align: center" | 0 |- | Jorge Morales Garijo | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 28 | style="text-align: right" | 6,81% | style="text-align: center" | 0 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |521 | style="text-align: right" |100% | rowspan="5" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Almarza.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |103 | style="text-align: right" |19,77% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |418 | style="text-align: right" |80,23% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |7 | style="text-align: right" |1,70% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |7 | style="text-align: right" |1,67% |} === [[Almazán]] === * 13 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525054719/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842902099_L1.htm?d=248 Resultados en el ayuntamiento de Almazán]</ref> * Alcalde saliente: José Antonio de Miguel Nieto - PPSO * Alcalde electu: José Antonio de Miguel Nieto - [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]]<ref>[http://www.diariodesoria.es/noticias/eleiciones24m/jose-antonio-miguel-convierte-alcalde-almazan-apoyo-pp_38446.html José Antonio de Miguel se convierte en alcalde de Almazán con el apoyo del PP]</ref> {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús María Cedazo Mínguez | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 1.209 | style="text-align: right" | 42,29% | style="text-align: center" | 6 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | José Antonio de Miguel Nieto | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 1.175 | style="text-align: right" | 41,10% | style="text-align: center" | 6 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]]<sup>b</sup> |- | María Montserrat Torres del Castillo | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 386 | style="text-align: right" | 13,50% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |4.360 | style="text-align: right" |100% | rowspan="5" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Almazan.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |1.417 | style="text-align: right" |32,50% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |2.943 | style="text-align: right" |67,50% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |89 | style="text-align: right" |3,11% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |84 | style="text-align: right" |2,85% |} <small> <sup>b</sup> En rellación a los resultaos llograes por Plataforma del Pueblu Sorianu, partíu que s'integró en [[Ciudadanos (partíu políticu)|Ciudadanos.]] </small> === [[Arcos de Jalón]] === * 9 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150618095531/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842902599_L1.htm?d=444 Resultados en el ayuntamiento de Arcos de Jalón]</ref> * Alcalde saliente: Jesús Ángel Pelegrina Molina - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Jesús Ángel Pelegrina Molina - [[Partido Popular|PP]]<ref>[http://www.diariodesoria.es/noticias/eleiciones24m/abstencion-ciudadanos-arcos-jalon-da-alcaldia-peregrina_38444.html La abstención de Ciudadanos en Arcos de Jalón da la alcaldía a Peregrina]</ref> {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús Ángel Pelegrina Molina | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 431 | style="text-align: right" | 46,44% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | Rosa Herrera Gutiérrez | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 345 | style="text-align: right" | 37,18% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 0 |- | José María Alberto Mazón Moreno | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 147 | style="text-align: right" | 15,84% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |1260 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Arcos_de_Jalon.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |319 | style="text-align: right" |25,32% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |941 | style="text-align: right" |74,68% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |5 | style="text-align: right" |0,54% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |13 | style="text-align: right" |1,38% |} === Berlanga de Duero === * 7 conceyales a escoyer (escuéyense 2 conceyales menos que nes eleiciones municipales de 2011)<ref>[https://web.archive.org/web/20150525064206/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842903599_L1.htm Resultados en el ayuntamiento de Berlanga de Duero]</ref> * Alcalde saliente: Jesús María del Carmelo Herrero González - [[Partido Popular|PP]] * Alcaldesa electa: María Reyes Oliva Puertes - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | María Reyes Oliva Puertes | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 309 | style="text-align: right" | 55,08% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 0 |- | María José Martínez Navas | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 237 | style="text-align: right" | 42,25% | style="text-align: center" | 3 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |802 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Berlanga_de_Duero.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |232 | style="text-align: right" |28,93% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |570 | style="text-align: right" |71,07% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |15 | style="text-align: right" |2,67% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |9 | style="text-align: right" |1,58% |} === Burgo de Osma-Ciudá d'Osma === * 13 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525061638/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842904399_L1.htm?d=840 Resultados en el ayuntamiento de Burgo de Osma-Ciudad de Osma]</ref> * Alcalde saliente: Antonio Pardu Capiya - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Jesús Alonso Romero - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús Alonso Romero | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 1.333 | style="text-align: right" | 51,95% | style="text-align: center" | 7 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | Martín Navas Antón | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 955 | style="text-align: right" | 37,22% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 3[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Elena Robredo Jiménez-Ridruejo | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 210 | style="text-align: right" | 8,18% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |3.928 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Burgo_de_osma.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |1.282 | style="text-align: right" |32,64% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |2.646 | style="text-align: right" |67,36% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |68 | style="text-align: right" |2,65% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |80 | style="text-align: right" |3,02% |} === [[Covaleda]] === * 9 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525063347/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842906999_L1.htm?d=1360 Resultados en el ayuntamiento de Covaleda]</ref> * Alcalde saliente: Hilario Rioja Sanz - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: José Antonio Miguel Camarero - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | José Antonio Miguel Camarero | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 581 | style="text-align: right" | 57,41% | style="text-align: center" | 6 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Hilario Rioja Sanz | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 385 | style="text-align: right" | 38,04% | style="text-align: center" | 3 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |1.545 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" | [[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Covaleda.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |488 | style="text-align: right" |31,59% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |1.057 | style="text-align: right" |68,41% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |46 | style="text-align: right" |4,55% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |45 | style="text-align: right" |4,26% |} === [[Duruelo de la Sierra]] === * 9 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525074948/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842907899_L1.htm Resultados en el ayuntamiento de Duruelo de la Sierra]</ref> * Alcalde saliente: Román Martín Simón - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Jesús Alberto Abad Escribán - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús Alberto Abad Escribán | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 374 | style="text-align: right" | 50,13% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | María Cristina Rubio Blasco | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 334 | style="text-align: right" | 44,77% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |1.046 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Duruelo_de_la_Sierra.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |270 | style="text-align: right" |25,81% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |776 | style="text-align: right" |74,19% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |38 | style="text-align: right" |5,09% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |30 | style="text-align: right" |3,87% |} === [[Garray]] === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525061641/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842909499_L1.htm?d=1908 Resultados en el ayuntamiento de Garray]</ref> * Alcaldesa saliente: María José Jiménez Las Heras - [[Partido Popular|PP]] * Alcaldesa electa: María José Jiménez Las Heras - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | María José Jiménez Las Heras | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 265 | style="text-align: right" | 62,06% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 0 |- | Alberto Bueno Chamarro | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 138 | style="text-align: right" | 32,32% | style="text-align: center" | 2 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |588 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Almarza.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |147 | style="text-align: right" |25,00% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |441 | style="text-align: right" |75,00% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |24 | style="text-align: right" |5,62% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |14 | style="text-align: right" |3,17% |} === [[Golmayo]] === * 11 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525075051/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842909599_L1.htm?d=1908 Resultados en el ayuntamiento de Golmayo]</ref> * Alcalde saliente: Benito Serrano Mata - Agrupación d'eleutores Unidá pal Cambéu * Alcalde electu: Benito Serrano Mata - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | #Benito Serrano Mata | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 630 | style="text-align: right" | 52,15% | style="text-align: center" | 6 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Pedro Ángel Cases Soler | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 401 | style="text-align: right" | 33,20% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | María Rebeca Valderrama Muñoz | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 123 | style="text-align: right" | 10,18% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |1.773 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Golmayo.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |521 | style="text-align: right" |29,39% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |1.252 | style="text-align: right" |70,61% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |54 | style="text-align: right" |4,47% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |44 | style="text-align: right" |3,51% |} === [[Langa de Duero (Soria)|Langa de Duero]] === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525064535/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842910399_L1.htm?d=2028 Resultados en el ayuntamiento de Langa de Duero]</ref> * Alcalde saliente: Constantino de Pablo Cob - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Constantino de Pablo Cob - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Constantino de Pablo Cob | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 252 | style="text-align: right" | 53,62% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | Román Revilla Andía | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 117 | style="text-align: right" | 24,89% | style="text-align: center" | 2 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Miguel Ángel Ortiz Latorre | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 99 | style="text-align: right" | 21,06% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |623 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Langa_de_Duero.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |135 | style="text-align: right" |21,67% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |488 | style="text-align: right" |78,33% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |2 | style="text-align: right" |0,43% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |18 | style="text-align: right" |3,69% |} === Los Rábanos === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525064533/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842914999_L1.htm?d=2108 Resultados en el ayuntamiento de Los Rábanos]</ref> * Alcalde saliente: Jesús Gustavo Martínez Hernández - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Jesús Gustavo Martínez Hernández - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús Gustavo Martínez Hernández | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 180 | style="text-align: right" | 59,41% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 0 |- | Máximo Ramos Ramos | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 104 | style="text-align: right" | 34,32% | style="text-align: center" | 2 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |410 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Almarza.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |102 | style="text-align: right" |24,88% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |308 | style="text-align: right" |75,12% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |19 | style="text-align: right" |6,27% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |5 | style="text-align: right" |1,62% |} === [[Medinaceli]] === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525062739/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842911399_L1.htm?d=2308 Resultados en el ayuntamiento de Medinaceli]</ref> * Alcalde saliente: Felipe Utrilla Dupré - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Felipe Utrilla Dupré - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Felipe Utrilla Dupré | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 291 | style="text-align: right" | 63,12% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Juan Carlos Lleón Pérez | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 162 | style="text-align: right" | 35,14% | style="text-align: center" | 2 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |533 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Almarza.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |67 | style="text-align: right" |12,57% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |466 | style="text-align: right" |87,43% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |8 | style="text-align: right" |1,74% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |5 | style="text-align: right" |1,07% |} === [[Navaleno]] === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525080434/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842912999_L1.htm?d=2588 Resultados en el ayuntamiento de Navaleno]</ref> * Alcalde saliente: Paulino Eduardo Herrero Amat - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Paulino Eduardo Herrero Amat - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Paulino Eduardo Herrero Amat | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 252 | style="text-align: right" | 50,60% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 0 |- | Alfonso Peñaranda Gaspar | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 230 | style="text-align: right" | 46,18% | style="text-align: center" | 3 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |706 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultados_Municipales_2015_Navaleno.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |185 | style="text-align: right" |26,20% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |521 | style="text-align: right" |73,80% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |16 | style="text-align: right" |3,21% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |23 | style="text-align: right" |4,41% |} === Ólvega === * 11 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525065103/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842913499_L1.htm?d=2708 Resultados en el ayuntamiento de Ólvega]</ref> * Alcalde saliente: Gerardo Martínez Martínez - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Gerardo Martínez Martínez - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Gerardo Martínez Martínez | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 1.032 | style="text-align: right" | 56,80% | style="text-align: center" | 7 | style="text-align: center" | 0 |- | Judit Villar Lacueva | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 716 | style="text-align: right" | 39,41% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |2.700 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultados_Municipales_2015_Olvega.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |822 | style="text-align: right" |30,44% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |1.878 | style="text-align: right" |69,56% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |69 | style="text-align: right" |3,80% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |61 | style="text-align: right" |3,25% |} === [[Quintana Redonda]] === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525060241/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842914499_L1.htm?d=2788 Resultados en el ayuntamiento de Quintana Redonda]</ref> * Alcalde saliente: Evaristo Manrique Urquía - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Sergio Frías Pérez - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Sergio Frías Pérez | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 190 | style="text-align: right" | 51,35% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Juan Manuel Valero Lafuente | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 177 | style="text-align: right" | 47,84% | style="text-align: center" | 3 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |444 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultados_Municipales_2015_Navaleno.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |67 | style="text-align: right" |15,09% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |377 | style="text-align: right" |84,91% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |3 | style="text-align: right" |0,81% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |7 | style="text-align: right" |1,86% |} === San Esteban de Gormaz === * 11 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525063107/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842916299_L1.htm?d=3108 Resultados en el ayuntamiento de San Esteban de Gormaz]</ref> * Alcalde saliente: Millán Miguel Román - [[Partido Popular|PP]] * Alcaldesa electa: María Luisa Aguilera Sastre - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | María Luisa Aguilera Sastre | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 898 | style="text-align: right" | 53,07% | style="text-align: center" | 6 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Millán Miguel Román | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 517 | style="text-align: right" | 30,56% | style="text-align: center" | 4 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | Faustino Hernández Gómez | AMISEc | style="text-align: right" | 215 | style="text-align: right" | 12,71% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 0 |- | Juan Carlos Romero González | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 40 | style="text-align: right" | 2,36% | style="text-align: center" | 0 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |2.427 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultados_Municipales_2015_San_Esteban_de_Gormaz.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |720 | style="text-align: right" |29,67% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |1.707 | style="text-align: right" |70,33% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |22 | style="text-align: right" |1,30% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |15 | style="text-align: right" |0,88% |} <small> <sup>c</sup> Agrupación Municipal Independiente San Esteban </small> === San Leonardo === * 11 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525063854/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842916499_L1.htm?d=3108 Resultados en el ayuntamiento de San Leonardo de Yagüe]</ref> * Alcalde saliente: Jesús Elvira Martín - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Jesús Elvira Martín - [[Partido Popular|PP]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús Elvira Martín | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 654 | style="text-align: right" | 59,56% | style="text-align: center" | 7 | style="text-align: center" | 0 |- | Gervasio Pedro Pablo García Oteo | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 273 | style="text-align: right" | 24,86% | style="text-align: center" | 3 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Cristina Gil Muñoz | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 147 | style="text-align: right" | 13,39% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |1.654 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultados_Municipales_2015_San_Leonardo_de_Yague.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |465 | style="text-align: right" |28,11% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |1.189 | style="text-align: right" |71,89% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |24 | style="text-align: right" |2,19% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |91 | style="text-align: right" |7,65% |} === [[San Pedro Manrique]] === * 7 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525075641/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842916599_L1.htm?d=3108 Resultados en el ayuntamiento de San Pedro Manrique]</ref> * Alcalde saliente: Jesús Maria Celorrio Hornillos - [[Partido Popular|PP]] * Alcalde electu: Jesús Hernández Ruiz - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Jesús Hernández Ruiz | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 175 | style="text-align: right" | 68,63% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 3[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Ana Belén Marín Heras | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 67 | style="text-align: right" | 26,27% | style="text-align: center" | 2 | style="text-align: center" | 3[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |414 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultados_Municipales_2015_San_Pedro_Manrique.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |133 | style="text-align: right" |32,13% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |281 | style="text-align: right" |67,87% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |13 | style="text-align: right" |5,10% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |26 | style="text-align: right" |9,25% |} === [[Soria]] === * 21 conceyales a escoyer<ref>[https://web.archive.org/web/20150525080442/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842917399_L1.htm?d=3268 Resultados en el ayuntamiento de Soria]</ref> * Alcalde saliente: Carlos Martínez Mínguez - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] * Alcalde electu: Carlos Martínez Mínguez - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Carlos Martínez Mínguez | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 8.654 | style="text-align: right" | 46,99% | style="text-align: center" | 11 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | Adolfo Sainz Ruiz | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 5.352 | style="text-align: right" | 29,06% | style="text-align: center" | 7 | style="text-align: center" | 2[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | Jesús de Lozar de Grau | [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] | style="text-align: right" | 1.501 | style="text-align: right" | 8,15% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Luis Alberto Romero Hernández | @Sorian@s | style="text-align: right" | 1.369 | style="text-align: right" | 7,43% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- | Enrique García Domínguez | [[Izquierda Xunida|IX]] | style="text-align: right" | 1.161 | style="text-align: right" | 6,30% | style="text-align: center" | 1 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |29.786 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultado_Municipales_2015_Soria.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |11.013 | style="text-align: right" |36,97% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |18.773 | style="text-align: right" |63,03% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |380 | style="text-align: right" |2,06% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |356 | style="text-align: right" |1,90% |} === Vinuesa === * 7 conceyales a escoyer (escuéyense 2 conceyales menos que nes eleiciones municipales de 2011)<ref>[https://web.archive.org/web/20150525080357/http://resultadoslocales2015.interior.es/99MU/DMU0842921599_L1.htm?d=4068 Resultados en el ayuntamiento de Vinuesa]</ref> * Alcaldesa saliente: Asunción Medrano Marina - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] * Alcaldesa electa: Asunción Medrano Marina - [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Cabeza de Llista ! Llista ! Votos ! Porcentaxe ! Conceyales ! Variación |- | Asunción Medrano Marina | [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] | style="text-align: right" | 338 | style="text-align: right" | 57,78% | style="text-align: center" | 5 | style="text-align: center" | 0 |- | Mario Hernández Peiroten | [[Partido Popular|PP]] | style="text-align: right" | 185 | style="text-align: right" | 31,62% | style="text-align: center" | 2 | style="text-align: center" | 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- | Miguel Álvarez Fernández | PCAS-TC | style="text-align: right" | 45 | style="text-align: right" | 7,69% | style="text-align: center" | 0 | style="text-align: center" | 0 |- |- | colspan="2" |Censu | style="text-align: right" |798 | style="text-align: right" |100% | rowspan="6" colspan="2" |[[Ficheru:Resultados_Municipales_2015_San_Pedro_Manrique.svg|centro|miniaturadeimagen]] |- | colspan="2" |Astenciones | style="text-align: right" |194 | style="text-align: right" |24,31% |- | colspan="2" |Votantes | style="text-align: right" |604 | style="text-align: right" |75,69% |- | colspan="2" |Blancos | style="text-align: right" |17 | style="text-align: right" |2,91% |- | colspan="2" |Nulos | style="text-align: right" |19 | style="text-align: right" |3,15% |} == Eleición de la Diputación Provincial == Acordies con el Títulu V de la Llei Orgánica 5/1985, de 19 de xunu, del Réxime Eleutoral Xeneral los diputaos provinciales son electos indireutamente polos conceyales. Pola población de la provincia, la Diputación de Soria ta integrada por 25 diputaos.<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/lo5-1985.t5.html#t5 TÍTULO V Disposiciones Especiales para la Eleición de Diputados Provinciales]</ref> Actúen como circunscripciones eleutorales pa la eleición de diputaos los Partíos Xudiciales esistentes en 1979, y a cada Partíu Xudicial correspuénde-y escoyer el siguiente númberu de diputaos: {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 10px;" ! Partíu Xudicial ! Diputaos a escoyer (2015)<ref>[https://web.archive.org/web/20150705180523/http://resultadoslocales2015.interior.es/99pdf/TOTAL_PARTIDOSJUDICIALES.pdf Resultados por partidos judiciales de la diputación provincial de Soria]</ref> |- ! Almazán ! 5 |- ! Burgo de Osma-Ciudá d'Osma ! 5 |- ! Soria ! 15 |} === Resultaos globales === {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! Llista ! Votos<ref>[https://web.archive.org/web/20150526192943/http://resultadoslocales2015.interior.es/99pdf/TOTAL_DIPUTACIONES.pdf Resultados globales de la diputación provincial de Soria]</ref> ! Diputaos ! Variación |- ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! 20.023 ! 12 ! 2[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- ! [[Partido Popular|PP]] ! 19.005 ! 11 ! 3[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- ! [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] ! 4.380 ! 2 ! 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]]<sup>d</sup> |} <small> <sup>d</sup> En rellación a los resultaos llograes por Plataforma del Pueblu Sorianu, partíu que s'integró en [[Ciudadanos (partíu políticu)|Ciudadanos.]] </small> === Resultaos per partíu xudicial === * '''Almazán''' {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! Llista ! Votos ! Conceyales ! Diputaos ! Variación |- ! [[Partido Popular|PP]] ! 2.657 ! 121 ! 2 ! 0 |- ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! 2.528 ! 37 ! 2 ! 0 |- ! [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] ! 1.644 ! 22 ! 1 ! 0y |} <small> <sup>y</sup> En rellación a los resultaos llograes por Plataforma del Pueblu Sorianu, partíu que s'integró en [[Ciudadanos (partíu políticu)|Ciudadanos.]] </small> * '''Burgo de Osma-Ciudá d'Osma''' {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! Llista ! Votos ! Conceyales ! Diputaos ! Variación |- ! [[Partido Popular|PP]] ! 3.775 ! 104 ! 3 ! 1[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! 2.823 ! 45 ! 2 ! 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |} * '''Soria''' {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! Llista ! Votos ! Conceyales ! Diputaos ! Variación |- ! [[Partíu Socialista Obreru Español|PSOE]] ! 14.672 ! 132 ! 8 ! 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |- ! [[Partido Popular|PP]] ! 12.573 ! 267 ! 6 ! 2[[Ficheru:Red_Arrow_Down.svg|vínculu=|10x10px]] |- ! [[Ciudadanos (partíu políticu)|C's]] ! 2.141 ! 14 ! 1 ! 1[[Ficheru:Green_Arrow_Up_Darker.svg|vínculu=|alt=Creciente|10x10px]] |} == Ver tamién == * Eleiciones municipales d'España de 2015 * [[Eleiciones municipales de 2015 en la provincia de Ávila|Eleiciones municipales de 2015 na provincia d'Ávila]] * Eleiciones municipales de 2015 na provincia de Burgos * [[Eleiciones municipales de 2015 en la provincia de León|Eleiciones municipales de 2015 na provincia de Lleón]] * Eleiciones municipales de 2015 na provincia de Palencia * Eleiciones municipales de 2015 na provincia de Salamanca * [[Eleiciones municipales de 2015 en la provincia de Segovia|Eleiciones municipales de 2015 na provincia de Segovia]] * Eleiciones municipales de 2015 na provincia de Valladolid * Eleiciones municipales de 2015 na provincia de Zamora == Referencies == {{llistaref|3}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'España]] [[Categoría:Provincia de Soria]] iembe9ktlv8no8ewkmo3at5p8tp4bx0 0 126523 4379422 4364672 2025-06-25T11:12:20Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores de Benín]]; added [[Category:Ministros y ministres de Benín]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379422 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Hubert Maga''' {{nym}} foi un políticu de [[Benín]]. Foi presidente del so país dempués de la independencia (ente [[1960]] y [[1963]]) y ente [[1970]] y [[1972]]. == Biografía == Descendiente d'una familia real de Bourgou. Asistió a la Escuela Víctor Ballot ([[Porto Novo]]) y depués en Ponty Normal School de [[Dakar]] ([[Senegal]]). Convertíu al catolicismu, en 1935 pasó a ser maestru d'escuela en Natitingou ([[Reinu de Dahomey|Dahomey]]). Conseyeru xeneral d'[[Atakora]] ([[1945]]), miembru del Gran Conseyu del África Occidental Francesa ([[1947]]-[[1952]]). Asambleísta y Presidente de l'Asamblea Nacional en 1957. Primer Ministru ([[1959]]-[[1960]]). Una vegada llograda la independencia entamaron les eleiciones presidenciales que-y dieron el trunfu en [[1960]], sofitáu pol Frente Patrióticu d'Aición, teniendo un gobiernu d'estabilidá hasta [[1961]], cuando les manifestaciones sociales y la oposición empezó a notase. En [[1962]] reorganizó'l gabinete, esperanzáu n'ameyorar la situación, pero empezaron los disturbios caleyeros, auspiciados pol exércitu y los partíos opositores. Para [[1963]] el coronel [[Christopher Soglo]] derrocar, evitando una guerra civil y empecipiando un gobiernu de facto provisional, pasando a Maga a arrestu domiciliariu hasta [[1965]], depués se exilió a [[Togu]] y depués viaxó a [[París]] ([[Francia]]). Retornó a la vida política de [[Benín]] en [[1969]], empecipiando una campaña presidencial pa la eleición de [[1970]], onde compitió contra [[Justin Ahomadégbé-Tomêtin]] y [[Sorou-Migan Apithy]], un fraude denunciáu pol gobiernu de [[Paul Émile de Souza]] evitó que Maga sumiera, pero llegó a un alcuerdu colos otros trés candidatos y formaron un triunviratu de gobiernu, onde se turnarían 2 años cada unu la presidencia, empecipiando Maga. Mientres la so alministración ameyoró la política económica del país, con un superávit de 429 millones de francos CFA, pero los sectores estudiantiles empezaron les protestes. En [[1972]] dexó'l mandu a Ahomedegbe-Tometin primíu pola posible idea de caltenese nel poder. Foi puestu en prisión, lliberáu en [[1981]] por [[Mathieu Kérékou]]. En [[1990]] participó de la ellaboración de la Llei d'Amnistía, conseyeru cimeru de la República y depués retiróse de la política, finando'l [[8 de mayu]] de [[2000]], d'un ataque cardiacu na ciudá de [[Cotonú]]. == Distinciones honorífiques == * [[Ficheru:Medal of the 25th Century of the Monarchy.gif|50px]] Medaya conmemorativa del 2.500 Aniversariu del Imperiu d'Irán (Imperiu d'Irán, 14/10/1971).<ref>{{Cita web |url=http://badraie.com/guests.htm |títulu=Badraie |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160305043732/http://badraie.com/guests.htm |fechaarchivu=2016-03-05 }}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Ver tamién == * [[Historia de Benín]]. {{Socesión | predecesor = Nengunu | títulu = [[Presidente de la República de Benín]] | periodu = 1960-1963 | socesor = [[Christopher Soglo]] | predecesor2 = [[Paul Émile de Souza]] | títulu2 = [[Presidente de la República de Benín]] | periodu2 = 1970-1972 | socesor2 = [[Justin Ahomadégbé-Tomêtin]] }} {{Tradubot|Hubert Maga}} {{NF|1916|2000|Maga, Hubert}} [[Categoría:Ministros y ministres de Benín]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Benín]] [[Categoría:Miembros de l'Asamblea Nacional de Benín]] [[Categoría:Presidentes de Benín]] [[Categoría:Primeros ministros de Benín]] 03k783odlvbc1bbfpffua3aw4ldyt6b 0 126623 4379322 4259246 2025-06-25T07:24:00Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379322 wikitext text/x-wiki {{otrosusos}} {{Ficha de cargu políticu}} [[Imaxe:Larry_Ellison_on_stage.jpg|thumb|Marzu del 2017, [[Larry Ellison]] llogra'l séptimu llugar na llista de les persones más riques del mundu, con una fortuna envalorada n'[[Dólar d'Estaos Xuníos|USD $]]43,6 mil millones, según la revista Forbes.<ref>[https://www.forbes.com/billionaires/list Forbes - The World's Billionaires]</ref>]] Un '''magnate''' (consideráu formalmente '''industrialista''' o '''industrial''') ye aquella persona que polo xeneral algamó un llugar prominente nel ámbitu de los [[negociu|negocios]] basaos na [[economía real]].<ref>[https://dobleembrague.wordpress.com/2012/01/12/documental-barreiros-motor-humanu/ Documental: Barreiros, motor humanu]</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fundacionbarreiros.com/es/barreiros/biografia.html |títulu=Cronoloxía d'Eduardo Barreiros |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160711070341/http://www.fundacionbarreiros.com/es/barreiros/biografia.html |fechaarchivu=2016-07-11 }}</ref> <!-- and whose wealth has been derived primarily therefrom. --> Usualmente, los magnates amasen fortunes sustancioses y tienden a faese conocíos pola so habilidá pal desenvolvimientu de los negocios y les sos rexones; n'ocasiones son conocíos polos sos espilfarros de dineru pa satisfaer gustos suxetivos nel mundu, y tamién polos sos [[Filantropía|obres benéfiques]]. El términu «magnate» deriva de la pallabra [[Llatín|llatina]], ''magnātes'' (plural de ''magnas''), que significa «gran persona» o «gran noble», anque ye de notar que la etimoloxía de la pallabra «magnate» nun tien nada que ver col so significáu actual. Dependiendo de la clasificación na so trayeutoria o carrera profesional (en casu de que la haber) tamién son llamaos ''[[oligarquía|oligarques]]'', ''rentistas'', ''[[Especulación (economía)|especuladores]]'', ''[[zar|zares]]'', ''moguls'', ''taipans'', ''[[barón|barones]]'', ''[[Inversión|inversor]]'', o ''tycoons''. Suelse designar el términu acomuñáu a un gremiu específicu nel cual un [[Milmillonario|multimillonariu]] desempéñase, dellos exemplos conocíos en toles sos variedaes son: el magnate testil [[Amancio Ortega]], el magnate de comunicación [[Carlos Slim]], el magnate d'[[Oracle]], [[Larry Ellison]], el magnate de la [[prensa escrita]], [[William Randolph Hearst]], el petroleru [[John D. Rockefeller]], l'acereru [[Andrew Carnegie]], el navieru [[Aristóteles Onassis]], [[Jean Paul Getty]], el cofundador de [[Microsoft]], [[Bill Gates]], o'l cofundador d'[[Apple]], [[Steve Jobs]] na [[informática]]. En munchos países de fala non inglesa adoptóse la pallabra inglesa ''tycoon'' pa designar al típicu industrial multimillonariu del sieglu XX que forxó la so fortuna na economía real. == Referencies == {{llistaref}} ==Ver tamién== *[[Economía]] *[[Filantropía]] *[[Laissez faire]] *[[Milmillonario]] *[[Patrimoniu industrial]] *[[Reconversión industrial]] *[[Riqueza]] == Enllaces esternos == {{Tradubot|Magnate}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Alministración]] [[Categoría:Economía]] [[Categoría:Empreses]] [[Categoría:Industria]] [[Categoría:Política]] [[Categoría:Riqueza]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con plantía Otros usos a páxines que nun esisten]] t0nvamhlnysprwzagvnr6s5rkdon4so 0 127003 4379392 4378858 2025-06-25T10:02:40Z Omarete 35 /* África */ 4379392 wikitext text/x-wiki {{organización}} L''''Institutu Cervantes''' ('''IC''') ye un organismu públicu español, que se creó'l [[21 de marzu]] de [[1991]] pol Gobiernu d'[[España]], col altu patrociniu de [[Rei d'España|los reis d'España]],<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l7-1991.t1.html Naturaleza y funciones del institutu]</ref> sol mandatu del presidente [[Felipe González]] y dependiente del so [[Ministeriu d'Asuntos Esteriores d'España|Ministeriu d'Asuntos Esteriores]].<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/INSTITUTO_CERVANTES/Creáu/Institutu/Cervantes/promocion/difusion/espanol/mundu/elpepicul/19900512elpepicul_2/Tes Creación del Institutu en elpais.com]</ref> Los sos dos oxetivos principales son la promoción y enseñanza de la [[llingua española]], y l'espardimientu de la cultura d'[[España]] y [[Hispanoamérica]]. L'Institutu Cervantes toma'l so nome del escritor [[Miguel de Cervantes]]. Cuenta con dos sedes centrales que s'atopen na [[Comunidá de Madrid]]: la sede central operativa ta na [[cai de Alcalá]], 49, de [[Madrid]], nel edificiu «Cervantes», enantes conocíu como l'[[Edificiu de les Cariátides|edificiu «de les Cariátides»]] y antigua sede del [[Bancu Central (empresa)|Bancu Central]], diseñada en [[1918]] polos arquiteutos [[Antonio Palacios]] y [[Joaquín Otamendi]] pal [[Bancu Español del Ríu de la Plata]]; y la segunda sede, que s'utiliza como centru de formación de profesores, ta nel Colexu del Rei, na cai Llibreros, 23, d'[[Alcalá de Henares]], llugar de nacencia de Cervantes.<ref>Anque a la fin acabar vendiendo Emilio Botín como parte de los activos del Banco Santander, l'edificiu foi sede del Bancu Central, creáu en 1909 a partir de 8 bancos pequeños, y que aportó a el mayor bancu d'España nos años 80</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/madrid/Cariatides/Cervantes/elpepuespmad/20060706elpmad_13/Tes Edificio Les Cariátides]</ref><ref>[https://maps.google.es/maps?f=q&source=s_q&hl=es&q=Cai+de+Llibreros,+23,+28801,+Alcal%C3%A1+de+Henares,+Madrid,+Comunidá+de+Madrid&sll=40.396764,-3.713379&sspn=12.008722,19.6875&ie=UTF8&cd=1&geocode=FQS-aQIdQLDM_w&split=0&z=16&iwloc=r0 Ver mapa]</ref> Anguaño cunta con 87 centros en 44 países de los cinco continentes. Dende'l 27 de xineru de 2017, el direutor del Institutu Cervantes ye [[Juan Manuel Bonet]], y el so secretariu xeneral ye, dende'l 16 d'abril de 2012, [[Rafael Rodríguez-Ponga Salamanca]]. == Oxetivos y funciones == [[Ficheru:Cervantes Jáuregui.jpg|thumb|200px|[[Miguel de Cervantes|Miguel de Cervantes Saavedra]] (non fidedignu). Pintura atribuyida a [[Juan de Jáuregui]].]] Los oxetivos del Institutu Cervantes según l'artículu constituyente númberu 3 de Llei 7/1991, de 21 de marzu, son los siguientes:<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/informacion.htm Información sobre oxetivos y funciones] Institutu Cervantes. Consultáu'l 27 de setiembre de 2014</ref> # Promover universalmente la enseñanza, l'estudiu y l'usu del español y fomentar cuantes midíes y aiciones contribuyan al espardimientu y la meyora de la calidá d'estes actividaes. # Contribuyir al espardimientu de la cultura nel esterior en coordinación colos demás órganos competentes de l'Alministración del Estáu. Pa ello encárgase de: * Entamar cursos de [[llingua española]]. * Entamar cursos de [[Idiomes d'España#Idiomes cooficiales|llingües cooficiales]] n'[[España]]. * Entamar los exámenes y expedir los [[Diplomes d'Español como Llingua Estranxera]] (DELE) * Actualizar los [[Modelos d'enseñanza|método d'enseñanza]] y la [[Formación inicial del profesoráu|formación del profesoráu]]. * Sofitar el llabor de los [[Hispanismo|hispanistes]]. * Espublizar la [[Idioma español|llingua española]]. * Collaborar con [[Institución|instituciones]], sociedaes y países [[hispanoamericanu|hispanoamericanos]] nel espardimientu de la so cultura. == Actividá académica == [[Ficheru:LogoÑInstitutoCervantes.JPG|thumb|200px|Logo del Institutu.]] Ye una de les funciones principales del Institutu, que foi creáu pa estender la cultura y la enseñanza del español nel mundu. Pa ello cunta con 58 centros nel mundu, 1240 profesores y más de 1600 hores de clase al día. === Diploma d'Español como Llingua Estranxera === {{AP|Diplomes d'Español como Llingua Estranxera}} Los '''Diplomes d'Español como Llingua Estranxera''' ('''DELE'''), creaos en [[1988]], son títulos que certifiquen el grau de competencia y dominiu del [[idioma español|español]] como [[llingua estranxera]]. L'Institutu Cervantes da estos títulos en nome del [[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Ministeriu d'Educación y Ciencia d'España]] cola participación de la [[Universidá de Salamanca]] na ellaboración de los conteníos y la so evaluación. Entienden seis niveles d'aprendizaxe: [[DELE A1|A1]], [[DELE A2|A2]], [[DELE B1|B1]], [[DELE B2|B2]], [[DELE C1|C1]], [[DELE C2|C2]]. === Aula Virtual d'Español === L'Institutu Cervantes cuenta col ''Aula Virtual d'Español'', nel que s'entamen cursos per Internet. N'España concentróse na enseñanza d'español pa inmigrantes, llabor realizáu en collaboración coles Escueles Oficiales d'Idiomes.<ref>[http://ave.cervantes.es/ Aula Virtual d'Español]</ref> En [[2009]] llegar a un alcuerdu por que la AVE apaeciera na [[intranet]] de [[Starbucks]] y dar asina enseñanza d'[[idioma español|español]] a los sos emplegaos n'[[Estaos Xuníos]].<ref>{{cita web |url= http://www.cincodias.com/articulo/Sentíos/Cervantes-ensena-espanol-plantía-Starbucks/20090527cdscdicst_2/cds5se/ |títulu= El Cervantes enseña español a la plantía de Starbucks |fechaaccesu=27 de mayu de 2009 |fecha=27 de mayu de 2009 |editorial= [[Cinco Días]] }}</ref> === Centru de Formación de Profesores === El Centru de Formación de Profesores (CFP), establecíu na sede d'[[Alcalá de Henares]] ([[Comunidá de Madrid|Madrid]]), nel '''Colexu del Rei''', cai Llibreros, 23, constituyóse en centru de referencia na formación de profesores, tanto inicial como siguida. El meyor exemplu d'esti llabor ye'l máster n'Enseñanza del Español como Llingua Estranxera en collaboración cola [[Universidá Internacional Menéndez Pelayo]]. === Congresu Internacional de la Llingua Española === Otra de les funciones del Institutu Cervantes ye la organización, xunto cola [[Real Academia Española]] y l'[[Asociación d'Academies de la Llingua Española]], de los [[Congresu Internacional de la Llingua Española|Congresos Internacionales de la Llingua Española]], foros de reflexón sobre l'[[idioma español]] que se celebren cada trés años en dalguna ciudá d'[[España]] o [[Hispanoamérica]], cola collaboración del país anfitrión. Dende la so creación celebráronse en [[Zacatecas]] ([[Méxicu]], [[1997]]), [[Valladolid]] ([[España]], [[2001]]), [[Rosario (Arxentina)|Rosario]] ([[Arxentina]], [[2004]]), [[Cartagena de Indias]] ([[Colombia]], [[2007]]) y [[Valparaíso]] ([[Chile]]), [[2010]] —entamáu finalmente de forma virtual, yá que se produció un terremotu nel país el día previu a la inauguración—, [[Panamá (ciudá)|Ciudá de Panamá]] ([[Panamá]]), [[2013]] y [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]] ([[Puertu Ricu]]), [[2016]]. === Lingu@net Europa === Proyeutu de la [[Comisión Europea]] pa facilitar l'accesu a recursos calidable «en llinia» pal aprendizaxe de les llingües europees. === Archivu Gramatical de la Llingua Española === L'Archivu Gramatical de la Llingua Española (AGLE) ye un proyeutu de informatizar los miles de fiches manuscrites del gramáticu Salvador Fernández Ramírez,rematáu y publicáu en 2010 nel Centru Virtual Cervantes. === Oficina del Español na Sociedá de la Información === La Oficina del Español na Sociedá de la Información (OESI) ta dedicáu a promocionar la presencia del español nel ámbitu de les teunoloxíes de la información. === Portal del hispanismo === Centru de referencia del hispanismo n'internet. Empecipióse como una triple base de datos (departamentos d'español, hispanistes y asociaciones) d'accesu gratuitu. Agora puede atopase información sobre: * Departamentos y centros d'investigación universitarios con departamentu d'español. * Asociaciones d'hispanistes y de profesores d'español. * Información sobre congresos, seminarios, xornaes o conferencies. * Últimes noticies. * Ufiertes públiques de beques, cursos especializaos y ufiertes d'empléu. * Recursos n'Internet pa investigadores. * Enllaces rellacionaos. === Rede de Centros Acomuñaos === Rede de centros d'enseñanza d'español que los sos programes d'enseñanza, instalaciones y organización fueron reconocíos pol Institutu Cervantes. Los centros de la rede que s'atopen n'[[España]] reciben la denominación de Centros Acreditaos. En Brasil esiste una rede de Centros de significada importancia como son: Recife, São Paulo, Rio de Janeiro, Porto Alegre, Salvador de Bahia, Belo Horizonte, Brasilia y Curitiba. Toos desenvuelven una intensa actividá cultural, especialmente Salvador de Bahia, del que dependen 14 Centros partíos ente Guatemala y Colombia. === Second Life === Dende [[2007]] l'Institutu Cervantes construyó una islla virtual nel mundu tridimensional [[Second Life]], onde recreó la sede d'[[Alcalá de Henares]]. Nel mesmu ufiértense esposiciones, conferencies y proyeiciones sobre actos que se tean realizando nel mundu real».<ref>[https://web.archive.org/web/20080329224749/http://secondlife.cervantes.es/ L'Institutu Cervantes en Second Life]</ref> == Actividá cultural == [[Ficheru:carles-santos-profil.jpg|thumb|200px|[[Carles Santos Ventura]] nel centru de [[Berlín]].]] Ye la intensa actividá cultural la que da al Institutu Cervantes la so personalidá y el so sellu de prestíu nel mundu. Alcuentros con escritores, dramaturgos, científicos, ciclos de cine, conciertos musicales, esposiciones, formen parte de la programación del Institutu en decenes de ciudaes. Al traviés de los sos centros, l'Institutu Cervantes pon a disposición d'artistes españoles y de creadores d'orixe llatinoamericanu, sales d'esposiciones onde exhibir les sos obres. Tamién collabora na organización de conciertos, proyeiciones, obres de teatru, etc. rellacionaos cola cultura hispanoamericana. Dalgunes de les últimes muestres son: * ''Testigos del olvidu'': esposición [[Fotografía|fotográfica]] de Juan Carlos Tomasi que rescata ocho de les mayores catástrofes humanes del nuesu tiempu, y cuenta con testos de Mario Vargas Llosa y Juan José Millás, ente otros. * ''Festival de los Dos Orielles'': festival de danza, teatru y música con artistes [[Marruecos|marroquines]] y [[España|españoles]] que se celebra en [[Casablanca]], [[Marrakech]], [[Rabat]], [[Tánxer]] y [[Tetuán]]. * ''Cinco miraes europees'': exhibición de les fotografíes de cinco artistes hispanoamericanos y españoles. * ''Orgánicu na obra de Calatrava'': esposición fotográfica de Luz Martín sobre la obra de [[Santiago Calatrava]] nel centru de [[Belgráu]].<ref>[https://web.archive.org/web/20080122115024/http://www.lostiempos.com/noticias/17-01-08/17_01_08_ultimas_cul6.php Esposición sobre Calatrava]</ref> * Dende 2009, celebra añalmente '''El Día E''',<ref>[[:eldiae|El Día del Español]]</ref> una xornada de puertes abiertes que tien llugar el sábadu más próximu al solsticiu de branu. == Publicaciones == === Revista Institutu Cervantes === Revista gratuita de periodicidad bimestral, onde se publicar los actos que l'Institutu Cervantes va realizar, tantu n'España como en cualquier centru del estranxeru, col enfotu de informar del progresu del centru y de les llingües españoles. # [[Ochobre de 2004|Ochobre]] - avientu de 2004.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_1.htm Revista Institutu Cervantes ochobre/avientu de 2004]</ref> # [[Xineru de 2005|Xineru]] - febreru de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_2.htm Revista Institutu Cervantes xineru/febreru de 2005]</ref> # [[Marzu de 2005|Marzu]] - abril de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_3.htm Revista Institutu Cervantes marzu/abril de 2005]</ref> # [[Mayu de 2005|Mayu]] - xunu de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_4.htm Revista Institutu Cervantes mayu/xunu de 2005]</ref> # [[Julio de 2005|Xunetu]] - agostu de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_5.htm Revista Institutu Cervantes xunetu/agostu de 2005]</ref> # [[Setiembre de 2005|Setiembre]] - ochobre de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_6.htm Revista Institutu Cervantes setiembre/ochobre de 2005]</ref> # [[Payares de 2005|Payares]] - avientu de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_7.htm Revista Institutu Cervantes payares/avientu de 2005]</ref> # [[Xineru de 2006|Xineru]] - febreru de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_8.htm Revista Institutu Cervantes xineru/febreru de 2006]</ref> # [[Marzu de 2006|Marzu]] - abril de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_9.htm Revista Institutu Cervantes marzu/abril de 2006]</ref> # [[Mayu de 2006|Mayu]] - xunu de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_10.htm Revista Institutu Cervantes mayu/xunu de 2006]</ref> # [[Setiembre de 2006|Setiembre]] - ochobre de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_11.htm Revista Institutu Cervantes setiembre/ochobre de 2006]</ref> # [[Payares de 2006|Payares]] - avientu de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_12.htm Revista Institutu Cervantes payares/avientu de 2006]</ref> # [[Xineru de 2007|Xineru]] - febreru de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_13.htm Revista Institutu Cervantes xineru/febreru de 2007]</ref> # [[Marzu de 2007|Marzu]] - abril de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_14.htm Revista Institutu Cervantes marzu/abril de 2007]</ref> # [[Mayu de 2007|Mayu]] - xunu de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_15.htm Revista Institutu Cervantes mayu/xunu de 2007]</ref> # [[Setiembre de 2007|Setiembre]] - ochobre de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/revistas/numbero_16.htm Revista Institutu Cervantes setiembre/ochobre de 2007]</ref> # [[Payares de 2007|Payares]] - avientu de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/revistas/numbero_17.htm Revista Institutu Cervantes payares/avientu de 2008]</ref> # [[Xineru de 2008|Xineru]] - marzu de 2008.<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/revistas/numbero_18.htm Revista Institutu Cervantes xineru/marzu de 2008]</ref> === Anuariu del español === {{AP|Anuariu del español}} Sol títulu xenéricu de ''L'español nel mundu'' analiza la situación y novedaes de la llingua española nos sos distintos ámbitos d'usu. Les socesives ediciones, que se publicar dende [[1998]], formen una coleición d'imáxenes sobre la situación del español. # [[1998]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_98/ Anuariu del español 1998]</ref> # [[1999]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_99/ Anuariu del español 1999]</ref> # [[2000]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_00/ Anuariu del español 2000]</ref> # [[2001]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_01/ Anuariu del español 2001]</ref> # [[2002]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_02/ Anuariu del español 2002]</ref> # [[2003]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_03/ Anuariu del español 2003]</ref> # [[2004]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_04/ Anuariu del español 2004]</ref> # [[2005]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_05/ Anuariu del español 2005]</ref> # [[2006]] - [[2007]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_06-07/default.htm / Anuariu del español 2006 - 2007]</ref> (Enciclopedia del español nel mundu). # [[2008]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_08/ Anuariu del español 2008]</ref>(Enciclopedia del español n'Estaos Xuníos). # [[2009]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_09/ Anuariu del español 2009]</ref> # [[2010]] - [[2011]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_10-11/ Anuariu del español 2010 - 2011]</ref> # [[2012]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_12/ Anuariu del español 2012]</ref> # [[2013]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_13/ Anuariu del español 2013]</ref> # [[2014]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_14/ Anuariu del español 2014]</ref> # [[2015]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_15/ Anuariu del español 2015]</ref> === Memoria del Institutu Cervantes === Publicación añal na que s'espón la evolución del Institutu Cervantes a lo llargo del últimu añu. Centrar na actividá cultural y académica de cada centru y biblioteca, según les inauguraciones que tuvieren llugar. Inclúyese información sobre l'Aula Cervantes, entidaes collaboradores y patrocinadores. # [[2009|2009/]][[2010|10]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_09_10/default.htm Memoria del Institutu 2009/10]</ref> # [[2008|2008/]][[2009|09]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_08_09/default.htm Memoria del Institutu 2008/09]</ref> # [[2007|2007/]][[2008|08]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_07_08/default.htm Memoria del Institutu 2007/08]</ref> # [[2006|2006/]][[2007|07]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_06_07/default.htm Memoria del Institutu 2006/07]</ref> # [[2005|2005/]][[2006|06]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_05_06/default.htm Memoria del Institutu 2005/06]</ref> # [[2004|2004/]][[2005|05]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_04_05/default.htm Memoria del Institutu 2004/05]</ref> # [[2003|2003/]][[2004|04]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_03_04/default.htm Memoria del Institutu 2003/04]</ref> === Televisión dixital === El [[12 de febreru]] de [[2008]] a les 19:30 hora española, el Cervantes convertir nel primer institutu llingüísticu européu en tener el so propiu [[Canal de televisión|canal televisivu]]: CervantesTV.es. Una canal de televisión n'internet con programación 24 hores al día. La so programación consiste básicamente na promoción ya información sobre l'español, con boletinos culturales y tamién entevistes, conxustes, reportaxes, música y documentales d'actualidá cultural [[hispanidá|hispana]].<ref>{{cita web |url=http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2008/noticias/noticia_08-02-12.htm |autor=Institutu Cervantes |fecha=12 de febreru de 2008 |títulu=Cervantes TV empieza a emitir esta tarde}}</ref> === Otres publicaciones === * ''Plan curricular del Institutu Cervantes. Niveles de referencia pal español'': plan esquematizado d'estudiu del español en seis niveles, d'alcuerdu a les directrices del [[Conseyu d'Europa]]. * ''Enciclopedia del español nel mundu'': informe sobre la situación de la [[llingua española]] por tol planeta. * ''Guíes práutiques del Institutu Cervantes '': "Gramática práutica del español" (2007) ; " Ortografía práutica del español" (2009) ; " Guía práutica del español correutu" (2009) ; "Guía práutica d'escritura y redaición" (2011) ; "El llibru del español correutu . Claves pa escribir y falar bien n'español" (2012) . "Les 500 duldes más frecuentes del español" (2013) . == Centru Virtual Cervantes == El Centru Virtual Cervantes ye un sitiu web creáu y calteníu pol Institutu Cervantes d'España en [[1997]]<ref>[https://www.elpais.com/articulo/sociedad/INSTITUTO_CERVANTES/curso/virtual/Institutu/Cervantes/da/primeros/pasos/elpepisoc/19971021elpepisoc_15/Tes Creación del Centru Virtual Cervantes]</ref> pa contribuyir al espardimientu de la llingua española y les cultures hispániques. Como complementu al llabor de los centros abiertos pol Institutu Cervantes en ciudaes concretes, el Centru Virtual Cervantes apueste pola capacidá de llegar a tol mundu al traviés d'[[Internet]]. Ufierta materiales y servicios pa los profesores d'español, los estudiantes, el traductores, periodistes y otros profesionales que trabayen cola llingua, según pa los hispanistes que se dediquen a estudiar la cultura española en tol mundu, y pa cualquier persona comenenciuda na llingua y cultures hispániques y na situación del español na rede.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/red/Instituto/Cervantes/sofita/difusion/espanol/herramientras/virtuales/elpeputeccib/20050421elpcibenr_3/Tes Descripción del Centru Virtual Cervantes]</ref> == Caxa de les Lletres == {{AP|Caxa de les Lletres}} L''''Institutu Cervantes''', aprovechando la presencia de la cámara acorazada nel suétanu del edificiu Cervantes de la so sede de la [[cai Alcalá]], 49, de [[Madrid]], utiliza les caxes de seguridá por que grandes personaxes de la cultura hispánica depositen un legáu que nun s'abrir hasta la fecha qu'ellos decidan. El so primer depositariu foi l'escritor [[Francisco Ayala]] el 15 de febreru de [[2007]].<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2007/noticias/noticia_07-02-15.htm Francisco Ayala inauguró la ''La Caxa de les Lletres'' del Institutu Cervantes]</ref> El motivu de que tenga una cámara acorazada ye por haber sío d'antiguo sede del [[Bancu Central (empresa)|Bancu Central]]. == Centros nel mundu == === [[España]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |'''Centros del Institutu Cervantes n'España''' |- ! width="90 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="210 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="210 px" style="background:Lavender; color:Black"|Función ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca |- |{{ESP}}||[[Madrid]] || Sede central || 11 d'ochobre de 2006 || |- |{{ESP}}||[[Alcalá de Henares]] ([[Comunidá de Madrid|Madrid]]) || Centru de Formación de Profesores (y antigua sede central) || 1991 || [[Rafael Lapesa]] |} === [[África]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'África'''</big> |- ! width="110 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá ! width="200 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca ! Páxina Web |- |{{bandera2|Arxelia}}||[[Arxel]]||Antonio Gil de Carrasco|| 1 d'abril de 1993 ||[[Max Aub]] |[http://argel.cervantes.es/fr/default.shtm IC d'Arxel] |- |{{bandera2|Arxelia}}||[[Orán]]||Inmaculada Jiménez Caballero||1 de xineru de 2008||Biblioteca d'Orán |[http://oran.cervantes.es/fr/bibliotheque/bibliotheque.htm IC d'Orán] |- |{{EGY}}||[[Alexandría]] || Luis Javier Ruiz Sierra ||28 de setiembre de 1993|| | |- |{{EGY}}||[[El Cairu]] [http://elcairo.cervantes.es/] || Luis Javier Ruiz Sierra<ref name="Nomamientos">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Fanny/Rubio/nueva/direutora/Institutu/Cervantes/Roma/elpepicul/20060517elpepicul_5/Tes Nombramiento de dellos direutores]</ref> || 18 de febreru de 1997 || [[Adolfo Bioy Casares]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Casablanca]] [http://casablanca.cervantes.es/] || Mª Dolores López Enamorado || 1993 || [[Calderón de la Barca]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Fez (Marruecos)|Fez]] [http://fez.cervantes.es/]||||xineru de 1993|| [[Manuel Altolaguirre]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090709012924/http://elmercuriodigital.es/content/view/10061/39/ Manuel Altolaguirre ye'l nome que va llevar la biblioteca del Institutu Cervantes de Fez]</ref> | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Marrakech]] [http://marrakech.cervantes.es] || || 30 d'ochobre de 2007 || [[José Ángel Valente]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Rabat]] [http://rabat.cervantes.es/] ||Javier Galván Guijo ||xineru de 1993|| [[Benito Pérez Galdós]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Tánxer]] [http://tanger.cervantes.es/]|| ||xineru de 1993|| [[Juan Goytisolo]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Tetuán]] [http://tetuan.cervantes.es/] || ||xineru de 1993|| [[Vicente Aleixandre]] | |- |{{bandera2|Senegal}}||[[Dakar]] [http://dakar.cervantes.es/] || ||23 d'abril de 2010|| | |- |{{TUN}}||[[Tunicia]] [http://tunez.cervantes.es/] || || payares de 2004 || | |} === [[América]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'América'''</big> |- ! width="130 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="150 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="220 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="130 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca !Páxina web |- |{{BRA}}||[[Belo Horizonte]]|| Ignacio Martínez Castignani || 2008 || | |- |{{BRA}}||[[Brasilia]] || Pedro Jesús Eusebio Cuesta || 17 de xunetu de 2007<ref name="Brasil">[https://www.elpais.com/articulo/revista/agostu/Brasil/entra/orbita/espanol/elpepirdv/20070718elpepirdv_3/Tes Inauguración de cuatro centros en Brasil]</ref>||[[Ángel Crespo]] |[http://brasilia.cervantes.es/ IC de Brasilia] |- |{{BRA}}||[[Curitiba]] || || 17 de xunetu de 2007<ref name="Brasil" />|| |[http://curitiba.cervantes.es IC de Curitiba] |- |{{BRA}}||[[Porto Alegre]] || Òscar Pujol Riembau || 17 de xunetu de 2007<ref name="Brasil" />|| |[http://portoalegre.cervantes.es IC de Porto Alegre] |- |{{BRA}}||[[Recife]] || Ignacio Ortega Campos || 11 de xunu de 2008 || |[http://recife.cervantes.es IC de Recife] |- |{{BRA}}||[[Rio de Janeiro]] || [[Antonio Martínez Luciano]] || 2001 || [[José García Nieto]] |[http://riodejaneiro.cervantes.es/ IC de Rio de Janeiro] |- |{{BRA}}||[[Salvador de Bahia]] || Anastasio Sánchez Zamorano || 2007 || [[Nélida Piñón]] |[http://salvador.cervantes.es/ IC de Salvador de Bahia] |- |{{BRA}}||[[São Paulo]] || Pedro Benítez Pérez || 1998<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Principes/inauguren/hoy/nueva/sede/Institutu/Cervantes/Sao/Paulo/elpepicul/20050224elpepicul_4/Tes Inauguración del centru de São Paulo]</ref> || [[Francisco Umbral]] |[http://saopaulo.cervantes.es/ IC de São Paulo] |- |{{CAN}}||[[Calgary]] || [[Carlos Soler Montes]] || 22 de xineru de 2007 || |{{Enllaz rotu|1=IC de Calgary |2=https://slllc.ucalgary.ca/institutu-cervantes |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} |- |{{USA}}||[[Alburquerque|Albuquerque]] || [[Vicente Luis Mora|Vicente Luis Mora Suárez-Varela]] || marzu de 2009 || |[http://albuquerque.cervantes.es/ IC de Albuquerque] |- |{{USA}}||[[Chicago]] || Ignacio Olmos Serrano || ochobre de 1996 || [[Severo Ochoa]] |[http://chicago.cervantes.es/ IC de Chicago] |- |{{USA}}||[[Nueva York]] || [[Eduardo Lago|Eduardo Lago Martínez]]<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Eduardo/Llagu/toma/relevu/direccion/Institutu/Cervantes/Nueva/York/elpepucul/20060629elpepucul_2/Te Eduardo Llagu ponse al frente del centru de Nueva York]</ref> || 1992 || [[Jorge Luis Borges]] |[http://nuevayork.cervantes.es/ IC de Nueva York] |- |{{USA}}||[[Seattle]]|| [[Eduardo Lago|Eduardo Lago Martínez]]||8 de marzu de 2007|| | |- |{{USA}}||[[Boston]]|||||| |[http://cervantesobservatorio.fas.harvard.edu/ IC de Boston] |} === [[Oriente Próximu]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'Oriente Próximu</big> |- ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="150 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca !width="100 px" style="background:Lavender; color:Black"|Páxina web |- |{{bandera2|ISR}}||[[Tel Aviv]] ||Julio Martínez|| 1998 || [[Camilo José Cela]] || [http://telaviv.cervantes.es/ IC de Tel Aviv] |- |{{bandera2|JOR}}||[[Amán]] ||Antonio Lázaro|| payares de 1994 || || [http://aman.cervantes.es/ IC de Amán] |- |{{bandera2|LIB}}||[[Beirut]] ||Eduardo Calvo García|| 1991 || || [http://beirut.cervantes.es/ IC de Beirut] |- |- bgcolor="#FF7A7A |<s>{{SYR}}</s>||[[Damascu|<s>Damascu</s>]] || ''Cerráu Temporalmente'' | <s>2000</s> || [[Álvaro Cunqueiro|<s>Álvaro Cunqueiro</s>]] || [http://damasco.cervantes.es/ <s>IC de Damascu</s>] |} === [[Asia]] y [[Oceanía]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'Asia</big> |- ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="150 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca !width="100 px" style="background:Lavender; color:Black"|Páxina web |- |{{Vietnam}} |[[Ḥanói]] |Javier Díaz Gervassini |29 de mayu de 2014<ref>{{cita web |url=http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2014/noticias/convenio-aula-hanoi.htm|títulu=L'Institutu Cervantes refuerza la so actividá en Vietnam|fechaaccesu=2018-02-17|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=www.cervantes.es|idioma=es}}</ref> | |[http://hanoi.cervantes.es/es/default.shtm IC de Ḥanói] |- |{{Corea del Sur}}||[[Seúl]]||Rubén Cabello||1 d'abril de 2011||Biblioteca Seúl||[http://seul.cervantes.es/es/default.shtm IC de Seúl] |- |{{Malasia}} |[[Kuala Lumpur]] |Universidá d'Arte y Teunoloxía HELP de Malasia |1 de mayu de 2003 | |[http://helpcat.edu.my/partners/aula-cervantes/ IC de Kuala Lumpur] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181220124358/http://helpcat.edu.my/partners/aula-cervantes/ |date=2018-12-20 }} |- |{{Filipines}} |[[Manila]] |Carlos Madrid Álvarez-Piñer |6 de mayu de 1994<ref name=":0">{{cita web |url=http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2011/noticias/cronologia_ic_20_anos.htm|títulu=Cronología del Institutu Cervantes 1991-2011. Notes de prensa 2011. Sala de prensa. Institutu Cervantes|fechaaccesu=2018-02-17|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=www.cervantes.es|idioma=es}}</ref> |[[Miguel Hernández]] |[http://manila.cervantes.es/es/default.shtm IC de Manila] |- |{{Bandera2|Australia}} |[[Sydney|Sidney]] |Raquel Romero Guillemas |25 de xunu de 2009<ref name=":0" /> |[[Gabriela Mistral]] |[http://sidney.cervantes.es/en/default.shtm IC de Sidney] |- |{{bandera2|IND}} |[[Nueva Delhi]] |Carlos Varona |11 de payares de 2009<ref>{{cita publicación |apellíu=País|nome=Ediciones El títulu=L'Institutu Cervantes inaugura en Nueva Delhi|url=https://cultura.elpais.com/cultura/2009/11/11/actualidad/1257894011_850215.html|fecha=11 de payares de 2009|fechaaccesu=26 d'abril de 2017|periódicu=EL PAÍS}}</ref> |[[Zenobia Camprubí Aymar|Zenobia]]-[[Juan Ramón Jiménez]] |[http://nuevadelhi.cervantes.es/ IC de Nueva Delhi] |- |{{Xapón}} |[[Tokiu]] |Victor Ugarte Farrerons |1 de setiembre de 2007<ref>{{cita web|url=http://tokio.cervantes.es/es/sobre_nós_centru_espanol.htm|títulu=L'Institutu Cervantes de Tokiu.|fechaaccesu=15 de setiembre de 2017|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=tokio.cervantes.es|idioma=es}}</ref> |[[Federico García Lorca]] |[http://tokio.cervantes.es/es/ IC de Tokiu] |- |{{China}} |[[Beixín]] |Inma González Puy |14 de xunetu de 2006<ref>{{cita web |url=http://www.elcultural.com/noticias/letras/Los-Principes-inauguren-el-primer-Institutu-Cervantes-de-China/500093|títulu=Los Príncipes inauguren el primer Institutu Cervantes de China|fechaaccesu=2018-02-17|sitiuweb=www.elcultural.com}}</ref> |[[Antonio Machado]] |[http://pekin.cervantes.es/es/ IC de Beixín] |- |{{Indonesia}} |[[Xakarta]] |Maikel Mansu Izquierdo |4 de marzu de 2004<ref>{{cita web|url=http://yakarta.cervantes.es/es/sobre_nós_centru_espanol.htm|títulu=L'Institutu Cervantes de Yakarta.|fechaaccesu=15 de setiembre de 2017|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=yakarta.cervantes.es|idioma=es}}</ref> | |[http://yakarta.cervantes.es/es/default.shtm IC de Yakarta] |} === [[Europa]] === [[Ficheru:Budynek przy ul. Nowogrodzkiej 22 w Warszawie 2025.jpg|thumb|200px|Institutu Cervantes en [[Varsovia]] ([[Polonia]]); el mayor centru del Institutu Cervantes del mundu.]] [[Ficheru:Instituto Cervantes en Munich.JPG|thumb|200px|Centru Cervantes de [[Múnich]] ([[Alemaña]]).]] [[Ficheru:Institut Cervantes.jpg|thumb|200px|Centru Cervantes en [[Manchester]] ([[Reinu Xuníu]]).]] [[Ficheru:Cerva.JPG|thumb|200px|Centru del Institutu n'[[Utrecht]] ([[Países Baxos]]).]] [[Ficheru:Berlin Mitte Rosenstraße 18-19 Instituto Cervantes (09011055).JPG|thumb|200px|Centru Cervantes en [[Berlín]] ([[Alemaña]]).]] [[Ficheru:Instituto Cervantes 213 E49 jeh.jpg|thumb|200px|Centru Cervantes en [[Nueva York]] ([[Estaos Xuníos]]).]] [[Ficheru:Institut Cervantes.jpg|thumb|200px|Centru Cervantes en [[París]] ([[Francia]]).]] ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'Europa'''</big> |- ! width="130px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="190px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="170px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="170px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca |- | {{DEU}} || [[Berlín]] [http://www.cervantes.de/] || Cristina Conde de Beroldingen || 18 de marzu de 2003<ref name="Berlín">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Principe/asegura/retu/espanol/afitar/presencia/internacional/elpepicul/20030319elpepicul_4/Tes Inauguración del centru de Berlín]</ref> || [[Mario Vargas Llosa]]<ref name="Berlín" /> |- | {{DEU}} || [[Bremen]] [http://bremen.cervantes.es/] || Helena Cortés Gabaudan || 22 de setiembre de 1995 || [[Gonzalo Rojas]] |- | {{DEU}} || [[Frankfurt del Main|Frankfurt]] [http://frankfurt.cervantes.es] || || 22 d'ochobre de 2008 || [[Antonio Gamoneda]] |- | {{DEU}} || [[Hamburgu]] [http://hamburgo.cervantes.es/] || Helena Cortés Gabaudan || ochobre de 2006 || |- | {{DEU}} || [[Múnich]] [http://munich.cervantes.es/] || Ferran Ferrando Melià || 1994 || [[Augusto Roa Bastos]] |- | {{AUT}} || [[Viena]] [http://viena.cervantes.es/] || Carlos Ortega Bayón ||24 de marzu de 1994||[[Juan Gelman]] |- | {{BEL}} || [[Bruxeles]] [http://bruselas.cervantes.es/] || Felipe Santos || 1998 (nueva sede 2016) || [[Gerardo Diego]] |- | {{BUL}} || [[Sofia]] [http://sofia.cervantes.es/] || Luisa Fernanda Garrido || 10 de febreru de 2006<ref name="Sofía">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/nuevu/Institutu/Cervantes/Sofia/abre/puertes/elpepicul/20060211elpepicul_12/Tes Centro de Sofía]</ref> || [[Sergio Pitol]]<ref name="Sofía" /> |- | {{CRO}} || [[Zagreb]] [http://zagreb.cervantes.es/] || Consuelo Elías Gutiérrez ||8 d'abril de 2002|| |- | {{CYP}} || [[Nicosia]] [http://nicosia.cervantes.es/] || ||16 de febreru de 2011|| |- | {{SVK}} || [[Bratislava]] || Carlos Ortega Bayón ||1 de setiembre de 2004|| |- | {{SLO}} || [[Liubliana]] [http://liubliana.cervantes.es] || Ferran Ferrando Melià || 21 d'abril de 2005 || |- | {{FRA}} || [[Burdeos]] [http://burdeos.cervantes.es/] || Teresa Imízcoz Beunza<ref name="Nomamientos" /> || 1992 ||[[Antonio Buero Vallejo]] |- | {{FRA}} || [[Lyon]] [http://lyon.cervantes.es/] || Domingo García Cañedo || 12 de payares de 2003 || [[Gabriel Aresti]] |- | {{FRA}} || [[París]] [http://paris.cervantes.es/] || Juan Manuel Bonet<ref name="Nomamientos2">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Nomaos/nuevos/direutores/Institutu/Cervantes/elpepicul/20040911elpepicul_6/Tes Nombramiento de direutores]</ref> ||14 de febreru de 1992|| [[Octavio Paz]] |- | {{FRA}} || [[Toulouse]] [http://toulouse.cervantes.es/] || María Jesús García González ||3 de xunu de 1996|| [[Manuel Azaña]] |- | {{GRE}} || [[Atenes]] [http://atenas.cervantes.es/] || Víctor Andresco<ref name="Nomamientos2" /> || payares de 1992 || [[Juan Carlos Onetti]] |- | {{HUN}} || [[Budapest]] [http://budapest.cervantes.es/] ||Javier Pérez Bazo|| 8 de setiembre de 2004<ref name="Budapest">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Principes/inauguren/Institutu/Cervantes/Budapest/elpepicul/20040909elpepicul_7/Tes Inauguración del centru de Budapest]</ref> || [[Ernesto Sabato]]<ref name="Budapest" /> |- | {{IRL}} || [[Dublín]] [http://dublin.cervantes.es/] || [[Julia Piera Abá]] || xineru de 2008 || [[Dámaso Alonso]] |- | {{ITA}} || [[Milán]] [http://milan.cervantes.es/] || Arturo Lorenzo ||26 d'ochobre de 1994|| [[Jorge Guillén]] |- | {{ITA}} || [[Nápoles]] [http://napoles.cervantes.es/] || [[Luisa Castro]] || ochobre de 1994 || [[Rafael Alberti]] |- | {{ITA}} || [[Palermo]] [http://palermo.cervantes.es/] || [[Francisco Corrolada]] || 5 de xunu de 2006 || [[Salvador Espriu]] |- | {{ITA}} || [[Roma]] [http://roma.cervantes.es/] || [[Sergi Rodríguez López-Ros]] || 26 d'ochobre de 1994 || [[María Zambrano]] |- | {{ISL}} || [[Reikiavik]] || Ferran Ferrando Melià || 3 de marzu de 2007 || |- | {{NLD}} || [[Utrecht]] [http://utrecht.cervantes.es/es/default.shtm] || ||18 de febreru de 1997|| [[José Jiménez Lozano]] |- | {{POL}} || [[Cracovia]] [http://cracovia.cervantes.es/es/default.shtm] || Abel Murcia Soriano ||11 de xunu de 2012|| |- | {{POL}} || [[Varsovia]] [http://varsovia.cervantes.es/es/default.shtm] || Yolanda Soler Onis|| payares de 1994 ||[[Guillermo Cabrera Infante]] |- | {{POR}} || [[Lisboa]] [http://lisboa.cervantes.es/] || José María Martín Valenzuela || marzu de 1993 || [[Gonzalo Torrente Ballester]] |- | {{GBR}} || [[Leeds]] [http://leeds.cervantes.es/] || Iñaki Abá ||28 de setiembre de 1992|| |- | {{GBR}} || [[Londres]] [http://londres.cervantes.es/] || [[Julio Crespo MacLennan]] ||28 de setiembre de 1993 (nueva sede 2016)|| |- | {{GBR}} || [[Mánchester]] [http://manchester.cervantes.es/] || Iñaki Abá || 20 de xunu de 1997<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/ESPANA/REINU_XUNÍU/REINU_XUNÍU/INSTITUTU_CERVANTES/Institutu/Cervantes/inaugura/nueva/sede/Manchester/elpepicul/19970620elpepicul_7/Tes Inauguración del centru de Manchester]</ref> || [[Jorge Edwards]] |- | {{GBR}} || [[Xibraltar]] || Francisco Oda || || |- | {{CZE}} || [[Praga]] [http://praga.cervantes.es/] || [[Ramiro Villapadierna]] || setiembre de 2005 || [[Carlos Fuentes]]<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Carlos/Fuentes/inaugura/biblioteca/Instituto/Cervantes/Praga/elpepucul/20070605elpepucul_2/Tes Inauguración de la biblioteca de Praga]</ref> |- | {{bandera2|Rumanía}} || [[Bucarest]] [http://bucarest.cervantes.es/] || Joaquín Garrigós Bonu ||25 de xineru de 1995|| [[Luis Rosales]] |- | {{bandera2|Rusia}} || [[Moscú]] [http://moscu.cervantes.es/] || Josep Maria de Sagarra|| 6 de febreru de 2002<ref>[https://www.elpais.com/articulo/espana/BORBON_Y_GRECIA/_FELIPE_DE/RUSIA/Principe/interesa/llibertá/expresion/Moscu/elpepiesp/20020207elpepinac_16/Tes Inauguración del centru de Moscú]</ref> || [[Miguel Delibes]] |- | {{SER}} || [[Belgráu]] [http://belgrado.cervantes.es/] || Enrique Camacho || 20 d'avientu de 2004 || [[José Hierro]] |- | {{SWE}} || [[Estocolmu]] [http://www.cervantes.se/] || Joan M. Álvarez Valencia || 19 d'abril de 2005<ref name="Estocolmo">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/sabiduria/Francisco/Ayala/inaugura/Institutu/Cervantes/Estocolmo/elpepicul/20050420elpepicul_2/Tes Inauguración del centru d'Estocolmu]</ref> || [[Francisco Ayala]]<ref name="Estocolmo" /> |- | {{TUR}}||[[Istambul]] [http://estambul.cervantes.es/] || Pablo Martín Asuero || 1 de setiembre 2012<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Instituto/Cervantes/abre/aules/Hanoi/Istambul/elpepicul/20010912elpepicul_1/Tes Inauguración del centru d'Istambul]</ref>||[[Álvaro Mutis]] |- |} === Aules Cervantes === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Aules Cervantes'''</big> |- ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Annaba]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Bugía]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Blida]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Mostaganem]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Sidi Bel Abbès]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Sétif]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Tlemcen]] |- | {{bandera2|China}} || [[Chongqing]]<ref name="nuevasaulas">[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2012/noticias/el-cervantes-crecer%C3%A1-en-2013.htm L'Institutu Cervantes va ampliar nos próximos meses la presencia en China, Filipines y Estaos Xuníos]</ref> |- | {{bandera2|Estaos Xuníos}} || [[Boston]] |- | {{bandera2|Estaos Xuníos}} || [[Miami]] |- | {{bandera2|Filipines}} || [[Zamboanga]] (ensin inaugurar)<ref name="nuevasaulas"/> |- | {{bandera2|Filipines}} || [[Makati]] (ensin inaugurar)<ref name="nuevasaulas"/> |- | {{bandera2|Filipines}} || [[Cebú]] (ensin inaugurar)<ref name="nuevasaulas"/> |- | {{bandera2|Indonesia}} || [[Xakarta]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Alhucemas]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Chauen]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Larache]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Nador]] |- | {{GNQ}} || [[Centru Cultural d'España en Malabo]] |- | {{GNQ}} || [[Bata (Guinea Ecuatorial)|Bata]] |- |} L'Institutu Cervantes tamién estudia la próxima apertura d'unidaes n'otres ciudaes del mundu. En [[Varsovia]], el [[7 de mayu]] de [[2008]] abrióse'l mayor centru del Institutu Cervantes.<ref>{{cita web |url=http://miasta.gazeta.pl/warszawa/1,87631,5190458.html |títulu=Mamy największy Instytut Cervantesa na świecie <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantía-->|fechaaccesu=2009}}</ref> Atopar nun edificiu de 5 plantes con una superficie de 4.000 [[m²]]. Inda nun hai nengún centru n'[[El Sáḥara Occidental]], únicu territoriu de población árabe onde se fala [[idioma español|español]].<ref>[https://web.archive.org/web/20090710085843/http://www.spsrasd.info/es/detail.php?id=4200 Españoles reclamen la preservación del español n'El Sáḥara Occidental (conferencia de Tifariti)] ''[[Sahara Press Service]]''. Consultáu'l 01-03-2009.</ref> Anguaño estúdiase un proyeutu pa establecer aules en [[L'Aaiún]] al traviés d'[[AECI]]. == Premios == El [[1 de xunu]] de [[2005]], l'Institutu Cervantes recibió'l [[Premiu Príncipe d'Asturies de Comunicación y Humanidaes]] de dichu añu, compartíu cola [[Alianza Francesa]], la [[Sociedá Dante Alighieri]], el [[British Council]], l'[[Institutu Camões]] y el [[Goethe-Institut]].<ref>{{cita publicación |títulu=Los institutos culturales europeos, premiu Príncipe d'Asturies de Comunicación y Humanidaes |url=http://sociedad.elpais.com/sociedad/2005/06/01/actualidad/1117576801_850215.html |fecha=1 de xunu de 2005 |fechaaccesu=26 d'abril de 2017|axencia=EFE|periódicu=El País |ubicación=Uviéu}}</ref> == Discutinios == Los profesores de los centros de Brasil declararon un calendariu de fuelgues en reivindicación d'una xubida salarial. Los sos argumentos, la inflación acumulada cimera al 67 % nel país dende 2009 y el fechu de ser el coleutivu de profesores con menor salariu de la rede de centros Cervantes.<ref>[https://cultura.elpais.com/cultura/2017/03/21/actualidad/1490122410_358720.html]</ref> == Organización == === Patronatu === {{AP|Patronatu del Institutu Cervantes|l1=Patronatu del Institutu Cervantes}} La so función ye dirixir les orientaciones xenerales de les actividaes del ''Institutu'' y conocer añalmente les sos actividaes. Ta integráu pol [[rei d'España]] ([[Felipe VI d'España|Felipe VI]]) como presidente d'honor. La Presidencia Executiva exercer el [[presidente del Gobiernu d'España|Presidente del Gobiernu]], los ministros d'[[Ministeriu d'Asuntos Esteriores y de Cooperación d'España|Asuntos Esteriores]], d'[[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Educación y Ciencia]], [[Ministeriu de Cultura d'España|Cultura]], el presidente y vicepresidente del Conseyu d'Alministración, el direutor del Institutu, 25 vocales electos por instituciones culturales y de la llingua ([[Real Academia Española]], les [[Asociación d'Academies de la Llingua Española|academies de la llingua]] de [[Hispanoamérica]] y [[Filipines]], universidaes, academies españoles y otres organizaciones) y vocales por derechu propiu (natos) como lo son los ganadores del [[Premiu Cervantes]]. === Conseyu d'alministración === {{AP|Conseyu d'alministración del Institutu Cervantes|l1=Conseyu d'alministración del Institutu Cervantes}} El Conseyu ta encargáu d'ellaborar los planes xenerales d'actividaes, vixilar la execución del presupuestu y aprobar les tresferencies a terceros. Ta presidíu pol secretariu d'Estáu de Cooperación Internacional, dos vicepresidentes (Subsecretariu del [[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Ministeriu d'Educación y Ciencia]] y el subsecretariu del [[Ministeriu de Cultura d'España|Ministeriu de Cultura]]), dos conseyeros del patronatu, cuatro conseyeros de los [[Ministeriu d'Asuntos Esteriores y de Cooperación d'España|Ministros d'Asuntos Esteriores]], d'[[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Educación y Ciencia]], de [[Ministeriu de Cultura d'España|Cultura]] y d'[[Historia de los ministerios d'Economía d'España|Economía y Facienda]] y el Direutor del Institutu. === Direutor === [[Ficheru:Víctor García de la Concha Editatón BNE - 01.JPG|180px|miniaturadeimagen|[[Víctor García de la Concha]], direutor dende 2012 hasta 2017.]] {{AP|Equipu directivu del Institutu Cervantes|l1=Equipu directivu del Institutu Cervantes}} Ye l'encargáu de llevar direición y demás llabores executivu y alministrativu pertinentes del Institutu Cervantes. Ye nomáu pol Gobiernu español. Hasta la fecha fueron direutores: * [[Nicolás Sánchez-Albornoz]] ([[1991]]-[[1996]]) * [[Santiago de Mora-Figueroa y Williams|Santiago de Mora-Figueroa y Williams, Marqués de Tamarón]] ([[1996]]-[[1999]]) * [[Fernando Rodríguez Lafuente]] ([[1999]]-[[2001]]) * [[Jon Juaristi]] ([[2001]]-[[2004]]) * [[César Antonio Molina]] ([[2004]]-[[2007]]) * [[Carmen Caffarel]] ([[2007]]-[[2012]]) * [[Víctor García de la Concha]] ([[2012]]-[[2017]]) * [[Juan Manuel Bonet]] ([[2017]]-) pa promocionar el valencianu al traviés de los centros del Institutu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/Comunidad/Valenciana/Academia/entamara/actividad/Instituto/Cervantes/elpepuespval/20060127elpval_11/Tes Alcuerdo ente l'Institutu y la Acadèmia Valenciana de la Llengua]</ref> * [[Axencia EFE]], sopelexando les sos noticies al traviés de portales como español.es o española.es. * [[Axencia Española de Cooperación Internacional]], ver tamién [[Rede de Centros Culturales d'España|Centro Cultural d'España]]. * [[Asociación d'Academies de la Llingua Española]]. * [[Conceyu de Sevilla]], pa estender la presencia de Sevilla nel mundu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/andalucia/Conceyu/hispalense/collaborara/Institutu/Cervantes/elpepuespand/20041210elpand_36/Tes Alcuerdo col Conceyu de Sevilla]</ref> * [[BBVA]]. * [[Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques|CSIC]], pa sopelexar les meyores científiques españoles. * [[Cruz Bermeya]], pa la enseñanza del idioma a los inmigrantes. * Federación d'Escueles d'Español como llingua Estranxera, FEDELE pa la formación de profesores y la promoción del español<ref>{{cita web |url=http://difusionelectronica.institutocervantes.es/archivos/1/33868_sistema_acreditacion_centro_ele_mayu_2013.pdf |títulu=Sistema de acreditación de centro ELE, Institutu Cervantes |fechaaccesu=27 de setiembre de 2014 |editorial=Institutu Cervantes }}</ref> * [[Festival Internacional de Cine de San Sebastián|Festival de Cine de San Sebastián]]. * [[Fundación José Ortega y Gasset]], organización de diversos cursos. * [[Fundación Pablo Iglesias]], na organización d'esposiciones. * [[Fundación Reed]]. * [[Universidá de La Rioxa|Fundación Universidá de La Rioxa]], organización de diversos cursos. * [[Gas Natural]], pa la recuperación del Covarón Cervantes (escondite usáu por [[Miguel de Cervantes]] nuna de les sos fugues). * [[Xeneralidá Valenciana|Generalitat Valenciana]]. * [[Grupo PRISA]], nel espardimientu de la cultura y l'idioma español. * [[Grupu Santander]]. * [[Inditex]], pa enseñar español a los sos emplegaos en tol mundu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/economia/Inditex/quier/ensenar/espanol/emplegaos/tou mundu/elpepueco/20060102elpepueco_10/Tes Alcuerdo ente Inditex y l'Institutu]</ref> * [[Instituto Alfonso'l Magnánimo|Institución Alfons el Magnànim]]. * [[Institutu Ramon Llull|Institut Ramon Llull]]. * [[Institutu Valencianu d'Arte Moderno|IVAM]], col que se van exhibir los sos fondos en tol mundu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/Comunidad/Valenciana/IVAM/exhibira/fondo/mundo/traves/Institutu/Cervantes/elpepuespval/20041016elpval_26/Tes Alcuerdo col IVAM]</ref> * [[Radio Nacional d'España]], pa espublizar l'español col programa ''Un idioma ensin fronteres''. * [[Repsol YPF]], pa la recuperación del Covarón Cervantes. * [[Real Academia de la Llingua Vasca]], pa fomentar la enseñanza de la llingua vasca.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/pais/vasco/Institutu/Cervantes/difundira/llingua/vasca/estranxeru/elpepuesppvs/20050728elpvas_4/Tes Alcuerdo cola Academia de la Llingua Vasca]</ref> * [[Real Academia Gallega]]. * [[RTVE]], en diversos proyeutos d'espardimientu del español.<ref>{{cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/Pantallas/Maestru/Alonso/Quijano/elpepirtv/20041205elpepirtv_1/Tes |títulu=Maestru Alonso Quijano |fechaaccesu=27 de setiembre de 2014 |apellíu=Baragaño |nome=Teresa |editorial=El País }}</ref> * [[Sociedá Xeneral d'Autores y Editores|SGAE]], pa promocionar a los autores españoles. * [[Universia]]. * [[Universidá Antonio de Nebrija]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Autónoma de Barcelona]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Autónoma de Nuevo León]]. * [[Universidá d'Alcalá de Henares]]. * [[Universidá de Granada]], organización de diversos cursos. * [[Universidá de Murcia]], organización de diversos cursos. * [[Universidá de Lund]]. * [[Universidá de São Paulo]]. * [[Universidá de Zaragoza]], organización de cursos de formación de profesoráu. * [[Universidá Estatal de Campinas]]. * [[Universidá Internacional d'Andalucía]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Internacional Menéndez Pelayo]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Nacional Autónoma de Méxicu]]. * [[Universidá Nacional de Guinea Ecuatorial]], organización de la cátedra d'estudios afroiberoamericanos * [[Universidá Pública de Navarra]], organización de diversos cursos. == Ver tamién == * [[Alliance Française]], equivalente francés del ''Institutu Cervantes''. * [[British Council]], equivalente inglés del ''Institutu Cervantes''. * [[Goethe-Institut]], equivalente alemán del ''Institutu Cervantes''. * [[Institutu Camões]], equivalente portugués del ''Institutu Cervantes''. * [[Sociedá Dante Alighieri|Società Dante Alighieri]], equivalente italianu del ''Institutu Cervantes''. * [[Academia Rusa de Ciencies|Российская Академия Наук (Rossiískaya Akademiya Nauk)]], equivalente rusu del ''Institutu Cervantes''. * [[Academia Rumana|Academia Română]], ye l'equivalente rumanu del ''Institutu Cervantes''. * [[Fundación Xapón|国際交流基金 (Kokusai Kōryū Kikin)]], equivalente xaponés del ''Institutu Cervantes''. * [[Institutu Confucio|孔子学院 (Kǒngzǐ Xuéyuàn)]], equivalente chinu del ''Institutu Cervantes''. * [[Centru Cultural Coreanu n'España|주스페인 한국문화원 (Juseupein Hangukmunhwawon)]], equivalente coreanu del ''Institutu Cervantes''. * [[Institutu Ramon Llull|Institut Ramon Llull]], equivalente catalán del ''Institutu Cervantes'' * [[Premiu Miguel de Cervantes]], premiu lliterariu del que salen los vocales del patronatu. == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Institutu Cervantes}} * [http://www.cervantes.es/ Páxina principal del Institutu Cervantes] * [http://cvc.cervantes.es/ Centro Virtual Cervantes] * {{enllaz rotu|1=[http://www.hispanismo.es Portal del hispanismo] |2=http://www.hispanismo.es/ |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20080329224749/http://secondlife.cervantes.es/ Páxina del Institutu en Second Life] * [http://centrosasociados.cervantes.es Rede de Centros Asociaos] * [http://ave.cervantes.es Aula Virtual d'Español (AVE)] * [http://www.cervantestv.es/ Canal de televisión per internet CervantesTV.es del Institutu Cervantes] * [http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/plan_curricular/ Plan curricular del Cervantes, en llinia] * [https://www.rtve.es/alacarta/videos/informe-semanal/informe-semanal-fiesta-del idioma/533725/ Reportaxe sobre l'Institutu Cervantes por cuenta de los sos 18 años.] {{Tradubot|Instituto Cervantes}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Institutu Cervantes|Institutu Cervantes]] [[Categoría:Premiu Princesa d'Asturies de Comunicación y Humanidaes]] al00um17yonqjvgz24t9jxfhp1o9tpq 4379393 4379392 2025-06-25T10:04:05Z Omarete 35 /* América */ 4379393 wikitext text/x-wiki {{organización}} L''''Institutu Cervantes''' ('''IC''') ye un organismu públicu español, que se creó'l [[21 de marzu]] de [[1991]] pol Gobiernu d'[[España]], col altu patrociniu de [[Rei d'España|los reis d'España]],<ref>[http://noticias.juridicas.com/base_datos/Admin/l7-1991.t1.html Naturaleza y funciones del institutu]</ref> sol mandatu del presidente [[Felipe González]] y dependiente del so [[Ministeriu d'Asuntos Esteriores d'España|Ministeriu d'Asuntos Esteriores]].<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/INSTITUTO_CERVANTES/Creáu/Institutu/Cervantes/promocion/difusion/espanol/mundu/elpepicul/19900512elpepicul_2/Tes Creación del Institutu en elpais.com]</ref> Los sos dos oxetivos principales son la promoción y enseñanza de la [[llingua española]], y l'espardimientu de la cultura d'[[España]] y [[Hispanoamérica]]. L'Institutu Cervantes toma'l so nome del escritor [[Miguel de Cervantes]]. Cuenta con dos sedes centrales que s'atopen na [[Comunidá de Madrid]]: la sede central operativa ta na [[cai de Alcalá]], 49, de [[Madrid]], nel edificiu «Cervantes», enantes conocíu como l'[[Edificiu de les Cariátides|edificiu «de les Cariátides»]] y antigua sede del [[Bancu Central (empresa)|Bancu Central]], diseñada en [[1918]] polos arquiteutos [[Antonio Palacios]] y [[Joaquín Otamendi]] pal [[Bancu Español del Ríu de la Plata]]; y la segunda sede, que s'utiliza como centru de formación de profesores, ta nel Colexu del Rei, na cai Llibreros, 23, d'[[Alcalá de Henares]], llugar de nacencia de Cervantes.<ref>Anque a la fin acabar vendiendo Emilio Botín como parte de los activos del Banco Santander, l'edificiu foi sede del Bancu Central, creáu en 1909 a partir de 8 bancos pequeños, y que aportó a el mayor bancu d'España nos años 80</ref><ref>[https://www.elpais.com/articulo/madrid/Cariatides/Cervantes/elpepuespmad/20060706elpmad_13/Tes Edificio Les Cariátides]</ref><ref>[https://maps.google.es/maps?f=q&source=s_q&hl=es&q=Cai+de+Llibreros,+23,+28801,+Alcal%C3%A1+de+Henares,+Madrid,+Comunidá+de+Madrid&sll=40.396764,-3.713379&sspn=12.008722,19.6875&ie=UTF8&cd=1&geocode=FQS-aQIdQLDM_w&split=0&z=16&iwloc=r0 Ver mapa]</ref> Anguaño cunta con 87 centros en 44 países de los cinco continentes. Dende'l 27 de xineru de 2017, el direutor del Institutu Cervantes ye [[Juan Manuel Bonet]], y el so secretariu xeneral ye, dende'l 16 d'abril de 2012, [[Rafael Rodríguez-Ponga Salamanca]]. == Oxetivos y funciones == [[Ficheru:Cervantes Jáuregui.jpg|thumb|200px|[[Miguel de Cervantes|Miguel de Cervantes Saavedra]] (non fidedignu). Pintura atribuyida a [[Juan de Jáuregui]].]] Los oxetivos del Institutu Cervantes según l'artículu constituyente númberu 3 de Llei 7/1991, de 21 de marzu, son los siguientes:<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/informacion.htm Información sobre oxetivos y funciones] Institutu Cervantes. Consultáu'l 27 de setiembre de 2014</ref> # Promover universalmente la enseñanza, l'estudiu y l'usu del español y fomentar cuantes midíes y aiciones contribuyan al espardimientu y la meyora de la calidá d'estes actividaes. # Contribuyir al espardimientu de la cultura nel esterior en coordinación colos demás órganos competentes de l'Alministración del Estáu. Pa ello encárgase de: * Entamar cursos de [[llingua española]]. * Entamar cursos de [[Idiomes d'España#Idiomes cooficiales|llingües cooficiales]] n'[[España]]. * Entamar los exámenes y expedir los [[Diplomes d'Español como Llingua Estranxera]] (DELE) * Actualizar los [[Modelos d'enseñanza|método d'enseñanza]] y la [[Formación inicial del profesoráu|formación del profesoráu]]. * Sofitar el llabor de los [[Hispanismo|hispanistes]]. * Espublizar la [[Idioma español|llingua española]]. * Collaborar con [[Institución|instituciones]], sociedaes y países [[hispanoamericanu|hispanoamericanos]] nel espardimientu de la so cultura. == Actividá académica == [[Ficheru:LogoÑInstitutoCervantes.JPG|thumb|200px|Logo del Institutu.]] Ye una de les funciones principales del Institutu, que foi creáu pa estender la cultura y la enseñanza del español nel mundu. Pa ello cunta con 58 centros nel mundu, 1240 profesores y más de 1600 hores de clase al día. === Diploma d'Español como Llingua Estranxera === {{AP|Diplomes d'Español como Llingua Estranxera}} Los '''Diplomes d'Español como Llingua Estranxera''' ('''DELE'''), creaos en [[1988]], son títulos que certifiquen el grau de competencia y dominiu del [[idioma español|español]] como [[llingua estranxera]]. L'Institutu Cervantes da estos títulos en nome del [[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Ministeriu d'Educación y Ciencia d'España]] cola participación de la [[Universidá de Salamanca]] na ellaboración de los conteníos y la so evaluación. Entienden seis niveles d'aprendizaxe: [[DELE A1|A1]], [[DELE A2|A2]], [[DELE B1|B1]], [[DELE B2|B2]], [[DELE C1|C1]], [[DELE C2|C2]]. === Aula Virtual d'Español === L'Institutu Cervantes cuenta col ''Aula Virtual d'Español'', nel que s'entamen cursos per Internet. N'España concentróse na enseñanza d'español pa inmigrantes, llabor realizáu en collaboración coles Escueles Oficiales d'Idiomes.<ref>[http://ave.cervantes.es/ Aula Virtual d'Español]</ref> En [[2009]] llegar a un alcuerdu por que la AVE apaeciera na [[intranet]] de [[Starbucks]] y dar asina enseñanza d'[[idioma español|español]] a los sos emplegaos n'[[Estaos Xuníos]].<ref>{{cita web |url= http://www.cincodias.com/articulo/Sentíos/Cervantes-ensena-espanol-plantía-Starbucks/20090527cdscdicst_2/cds5se/ |títulu= El Cervantes enseña español a la plantía de Starbucks |fechaaccesu=27 de mayu de 2009 |fecha=27 de mayu de 2009 |editorial= [[Cinco Días]] }}</ref> === Centru de Formación de Profesores === El Centru de Formación de Profesores (CFP), establecíu na sede d'[[Alcalá de Henares]] ([[Comunidá de Madrid|Madrid]]), nel '''Colexu del Rei''', cai Llibreros, 23, constituyóse en centru de referencia na formación de profesores, tanto inicial como siguida. El meyor exemplu d'esti llabor ye'l máster n'Enseñanza del Español como Llingua Estranxera en collaboración cola [[Universidá Internacional Menéndez Pelayo]]. === Congresu Internacional de la Llingua Española === Otra de les funciones del Institutu Cervantes ye la organización, xunto cola [[Real Academia Española]] y l'[[Asociación d'Academies de la Llingua Española]], de los [[Congresu Internacional de la Llingua Española|Congresos Internacionales de la Llingua Española]], foros de reflexón sobre l'[[idioma español]] que se celebren cada trés años en dalguna ciudá d'[[España]] o [[Hispanoamérica]], cola collaboración del país anfitrión. Dende la so creación celebráronse en [[Zacatecas]] ([[Méxicu]], [[1997]]), [[Valladolid]] ([[España]], [[2001]]), [[Rosario (Arxentina)|Rosario]] ([[Arxentina]], [[2004]]), [[Cartagena de Indias]] ([[Colombia]], [[2007]]) y [[Valparaíso]] ([[Chile]]), [[2010]] —entamáu finalmente de forma virtual, yá que se produció un terremotu nel país el día previu a la inauguración—, [[Panamá (ciudá)|Ciudá de Panamá]] ([[Panamá]]), [[2013]] y [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]] ([[Puertu Ricu]]), [[2016]]. === Lingu@net Europa === Proyeutu de la [[Comisión Europea]] pa facilitar l'accesu a recursos calidable «en llinia» pal aprendizaxe de les llingües europees. === Archivu Gramatical de la Llingua Española === L'Archivu Gramatical de la Llingua Española (AGLE) ye un proyeutu de informatizar los miles de fiches manuscrites del gramáticu Salvador Fernández Ramírez,rematáu y publicáu en 2010 nel Centru Virtual Cervantes. === Oficina del Español na Sociedá de la Información === La Oficina del Español na Sociedá de la Información (OESI) ta dedicáu a promocionar la presencia del español nel ámbitu de les teunoloxíes de la información. === Portal del hispanismo === Centru de referencia del hispanismo n'internet. Empecipióse como una triple base de datos (departamentos d'español, hispanistes y asociaciones) d'accesu gratuitu. Agora puede atopase información sobre: * Departamentos y centros d'investigación universitarios con departamentu d'español. * Asociaciones d'hispanistes y de profesores d'español. * Información sobre congresos, seminarios, xornaes o conferencies. * Últimes noticies. * Ufiertes públiques de beques, cursos especializaos y ufiertes d'empléu. * Recursos n'Internet pa investigadores. * Enllaces rellacionaos. === Rede de Centros Acomuñaos === Rede de centros d'enseñanza d'español que los sos programes d'enseñanza, instalaciones y organización fueron reconocíos pol Institutu Cervantes. Los centros de la rede que s'atopen n'[[España]] reciben la denominación de Centros Acreditaos. En Brasil esiste una rede de Centros de significada importancia como son: Recife, São Paulo, Rio de Janeiro, Porto Alegre, Salvador de Bahia, Belo Horizonte, Brasilia y Curitiba. Toos desenvuelven una intensa actividá cultural, especialmente Salvador de Bahia, del que dependen 14 Centros partíos ente Guatemala y Colombia. === Second Life === Dende [[2007]] l'Institutu Cervantes construyó una islla virtual nel mundu tridimensional [[Second Life]], onde recreó la sede d'[[Alcalá de Henares]]. Nel mesmu ufiértense esposiciones, conferencies y proyeiciones sobre actos que se tean realizando nel mundu real».<ref>[https://web.archive.org/web/20080329224749/http://secondlife.cervantes.es/ L'Institutu Cervantes en Second Life]</ref> == Actividá cultural == [[Ficheru:carles-santos-profil.jpg|thumb|200px|[[Carles Santos Ventura]] nel centru de [[Berlín]].]] Ye la intensa actividá cultural la que da al Institutu Cervantes la so personalidá y el so sellu de prestíu nel mundu. Alcuentros con escritores, dramaturgos, científicos, ciclos de cine, conciertos musicales, esposiciones, formen parte de la programación del Institutu en decenes de ciudaes. Al traviés de los sos centros, l'Institutu Cervantes pon a disposición d'artistes españoles y de creadores d'orixe llatinoamericanu, sales d'esposiciones onde exhibir les sos obres. Tamién collabora na organización de conciertos, proyeiciones, obres de teatru, etc. rellacionaos cola cultura hispanoamericana. Dalgunes de les últimes muestres son: * ''Testigos del olvidu'': esposición [[Fotografía|fotográfica]] de Juan Carlos Tomasi que rescata ocho de les mayores catástrofes humanes del nuesu tiempu, y cuenta con testos de Mario Vargas Llosa y Juan José Millás, ente otros. * ''Festival de los Dos Orielles'': festival de danza, teatru y música con artistes [[Marruecos|marroquines]] y [[España|españoles]] que se celebra en [[Casablanca]], [[Marrakech]], [[Rabat]], [[Tánxer]] y [[Tetuán]]. * ''Cinco miraes europees'': exhibición de les fotografíes de cinco artistes hispanoamericanos y españoles. * ''Orgánicu na obra de Calatrava'': esposición fotográfica de Luz Martín sobre la obra de [[Santiago Calatrava]] nel centru de [[Belgráu]].<ref>[https://web.archive.org/web/20080122115024/http://www.lostiempos.com/noticias/17-01-08/17_01_08_ultimas_cul6.php Esposición sobre Calatrava]</ref> * Dende 2009, celebra añalmente '''El Día E''',<ref>[[:eldiae|El Día del Español]]</ref> una xornada de puertes abiertes que tien llugar el sábadu más próximu al solsticiu de branu. == Publicaciones == === Revista Institutu Cervantes === Revista gratuita de periodicidad bimestral, onde se publicar los actos que l'Institutu Cervantes va realizar, tantu n'España como en cualquier centru del estranxeru, col enfotu de informar del progresu del centru y de les llingües españoles. # [[Ochobre de 2004|Ochobre]] - avientu de 2004.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_1.htm Revista Institutu Cervantes ochobre/avientu de 2004]</ref> # [[Xineru de 2005|Xineru]] - febreru de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_2.htm Revista Institutu Cervantes xineru/febreru de 2005]</ref> # [[Marzu de 2005|Marzu]] - abril de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_3.htm Revista Institutu Cervantes marzu/abril de 2005]</ref> # [[Mayu de 2005|Mayu]] - xunu de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_4.htm Revista Institutu Cervantes mayu/xunu de 2005]</ref> # [[Julio de 2005|Xunetu]] - agostu de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_5.htm Revista Institutu Cervantes xunetu/agostu de 2005]</ref> # [[Setiembre de 2005|Setiembre]] - ochobre de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_6.htm Revista Institutu Cervantes setiembre/ochobre de 2005]</ref> # [[Payares de 2005|Payares]] - avientu de 2005.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_7.htm Revista Institutu Cervantes payares/avientu de 2005]</ref> # [[Xineru de 2006|Xineru]] - febreru de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_8.htm Revista Institutu Cervantes xineru/febreru de 2006]</ref> # [[Marzu de 2006|Marzu]] - abril de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_9.htm Revista Institutu Cervantes marzu/abril de 2006]</ref> # [[Mayu de 2006|Mayu]] - xunu de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_10.htm Revista Institutu Cervantes mayu/xunu de 2006]</ref> # [[Setiembre de 2006|Setiembre]] - ochobre de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_11.htm Revista Institutu Cervantes setiembre/ochobre de 2006]</ref> # [[Payares de 2006|Payares]] - avientu de 2006.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_12.htm Revista Institutu Cervantes payares/avientu de 2006]</ref> # [[Xineru de 2007|Xineru]] - febreru de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_13.htm Revista Institutu Cervantes xineru/febreru de 2007]</ref> # [[Marzu de 2007|Marzu]] - abril de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_14.htm Revista Institutu Cervantes marzu/abril de 2007]</ref> # [[Mayu de 2007|Mayu]] - xunu de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/Revista_Cervantes/rc_15.htm Revista Institutu Cervantes mayu/xunu de 2007]</ref> # [[Setiembre de 2007|Setiembre]] - ochobre de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/revistas/numbero_16.htm Revista Institutu Cervantes setiembre/ochobre de 2007]</ref> # [[Payares de 2007|Payares]] - avientu de 2007.<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/revistas/numbero_17.htm Revista Institutu Cervantes payares/avientu de 2008]</ref> # [[Xineru de 2008|Xineru]] - marzu de 2008.<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/revistas/numbero_18.htm Revista Institutu Cervantes xineru/marzu de 2008]</ref> === Anuariu del español === {{AP|Anuariu del español}} Sol títulu xenéricu de ''L'español nel mundu'' analiza la situación y novedaes de la llingua española nos sos distintos ámbitos d'usu. Les socesives ediciones, que se publicar dende [[1998]], formen una coleición d'imáxenes sobre la situación del español. # [[1998]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_98/ Anuariu del español 1998]</ref> # [[1999]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_99/ Anuariu del español 1999]</ref> # [[2000]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_00/ Anuariu del español 2000]</ref> # [[2001]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_01/ Anuariu del español 2001]</ref> # [[2002]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_02/ Anuariu del español 2002]</ref> # [[2003]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_03/ Anuariu del español 2003]</ref> # [[2004]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_04/ Anuariu del español 2004]</ref> # [[2005]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/obref/anuario/anuario_05/ Anuariu del español 2005]</ref> # [[2006]] - [[2007]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_06-07/default.htm / Anuariu del español 2006 - 2007]</ref> (Enciclopedia del español nel mundu). # [[2008]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_08/ Anuariu del español 2008]</ref>(Enciclopedia del español n'Estaos Xuníos). # [[2009]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_09/ Anuariu del español 2009]</ref> # [[2010]] - [[2011]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_10-11/ Anuariu del español 2010 - 2011]</ref> # [[2012]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_12/ Anuariu del español 2012]</ref> # [[2013]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_13/ Anuariu del español 2013]</ref> # [[2014]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_14/ Anuariu del español 2014]</ref> # [[2015]]<ref>[http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_15/ Anuariu del español 2015]</ref> === Memoria del Institutu Cervantes === Publicación añal na que s'espón la evolución del Institutu Cervantes a lo llargo del últimu añu. Centrar na actividá cultural y académica de cada centru y biblioteca, según les inauguraciones que tuvieren llugar. Inclúyese información sobre l'Aula Cervantes, entidaes collaboradores y patrocinadores. # [[2009|2009/]][[2010|10]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_09_10/default.htm Memoria del Institutu 2009/10]</ref> # [[2008|2008/]][[2009|09]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_08_09/default.htm Memoria del Institutu 2008/09]</ref> # [[2007|2007/]][[2008|08]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_07_08/default.htm Memoria del Institutu 2007/08]</ref> # [[2006|2006/]][[2007|07]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_06_07/default.htm Memoria del Institutu 2006/07]</ref> # [[2005|2005/]][[2006|06]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_05_06/default.htm Memoria del Institutu 2005/06]</ref> # [[2004|2004/]][[2005|05]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_04_05/default.htm Memoria del Institutu 2004/05]</ref> # [[2003|2003/]][[2004|04]].<ref>[http://www.cervantes.es/seg_nivel/institucion/memoria_ic_03_04/default.htm Memoria del Institutu 2003/04]</ref> === Televisión dixital === El [[12 de febreru]] de [[2008]] a les 19:30 hora española, el Cervantes convertir nel primer institutu llingüísticu européu en tener el so propiu [[Canal de televisión|canal televisivu]]: CervantesTV.es. Una canal de televisión n'internet con programación 24 hores al día. La so programación consiste básicamente na promoción ya información sobre l'español, con boletinos culturales y tamién entevistes, conxustes, reportaxes, música y documentales d'actualidá cultural [[hispanidá|hispana]].<ref>{{cita web |url=http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2008/noticias/noticia_08-02-12.htm |autor=Institutu Cervantes |fecha=12 de febreru de 2008 |títulu=Cervantes TV empieza a emitir esta tarde}}</ref> === Otres publicaciones === * ''Plan curricular del Institutu Cervantes. Niveles de referencia pal español'': plan esquematizado d'estudiu del español en seis niveles, d'alcuerdu a les directrices del [[Conseyu d'Europa]]. * ''Enciclopedia del español nel mundu'': informe sobre la situación de la [[llingua española]] por tol planeta. * ''Guíes práutiques del Institutu Cervantes '': "Gramática práutica del español" (2007) ; " Ortografía práutica del español" (2009) ; " Guía práutica del español correutu" (2009) ; "Guía práutica d'escritura y redaición" (2011) ; "El llibru del español correutu . Claves pa escribir y falar bien n'español" (2012) . "Les 500 duldes más frecuentes del español" (2013) . == Centru Virtual Cervantes == El Centru Virtual Cervantes ye un sitiu web creáu y calteníu pol Institutu Cervantes d'España en [[1997]]<ref>[https://www.elpais.com/articulo/sociedad/INSTITUTO_CERVANTES/curso/virtual/Institutu/Cervantes/da/primeros/pasos/elpepisoc/19971021elpepisoc_15/Tes Creación del Centru Virtual Cervantes]</ref> pa contribuyir al espardimientu de la llingua española y les cultures hispániques. Como complementu al llabor de los centros abiertos pol Institutu Cervantes en ciudaes concretes, el Centru Virtual Cervantes apueste pola capacidá de llegar a tol mundu al traviés d'[[Internet]]. Ufierta materiales y servicios pa los profesores d'español, los estudiantes, el traductores, periodistes y otros profesionales que trabayen cola llingua, según pa los hispanistes que se dediquen a estudiar la cultura española en tol mundu, y pa cualquier persona comenenciuda na llingua y cultures hispániques y na situación del español na rede.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/red/Instituto/Cervantes/sofita/difusion/espanol/herramientras/virtuales/elpeputeccib/20050421elpcibenr_3/Tes Descripción del Centru Virtual Cervantes]</ref> == Caxa de les Lletres == {{AP|Caxa de les Lletres}} L''''Institutu Cervantes''', aprovechando la presencia de la cámara acorazada nel suétanu del edificiu Cervantes de la so sede de la [[cai Alcalá]], 49, de [[Madrid]], utiliza les caxes de seguridá por que grandes personaxes de la cultura hispánica depositen un legáu que nun s'abrir hasta la fecha qu'ellos decidan. El so primer depositariu foi l'escritor [[Francisco Ayala]] el 15 de febreru de [[2007]].<ref>[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2007/noticias/noticia_07-02-15.htm Francisco Ayala inauguró la ''La Caxa de les Lletres'' del Institutu Cervantes]</ref> El motivu de que tenga una cámara acorazada ye por haber sío d'antiguo sede del [[Bancu Central (empresa)|Bancu Central]]. == Centros nel mundu == === [[España]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |'''Centros del Institutu Cervantes n'España''' |- ! width="90 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="210 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="210 px" style="background:Lavender; color:Black"|Función ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca |- |{{ESP}}||[[Madrid]] || Sede central || 11 d'ochobre de 2006 || |- |{{ESP}}||[[Alcalá de Henares]] ([[Comunidá de Madrid|Madrid]]) || Centru de Formación de Profesores (y antigua sede central) || 1991 || [[Rafael Lapesa]] |} === [[África]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'África'''</big> |- ! width="110 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá ! width="200 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca ! Páxina Web |- |{{bandera2|Arxelia}}||[[Arxel]]||Antonio Gil de Carrasco|| 1 d'abril de 1993 ||[[Max Aub]] |[http://argel.cervantes.es/fr/default.shtm IC d'Arxel] |- |{{bandera2|Arxelia}}||[[Orán]]||Inmaculada Jiménez Caballero||1 de xineru de 2008||Biblioteca d'Orán |[http://oran.cervantes.es/fr/bibliotheque/bibliotheque.htm IC d'Orán] |- |{{EGY}}||[[Alexandría]] || Luis Javier Ruiz Sierra ||28 de setiembre de 1993|| | |- |{{EGY}}||[[El Cairu]] [http://elcairo.cervantes.es/] || Luis Javier Ruiz Sierra<ref name="Nomamientos">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Fanny/Rubio/nueva/direutora/Institutu/Cervantes/Roma/elpepicul/20060517elpepicul_5/Tes Nombramiento de dellos direutores]</ref> || 18 de febreru de 1997 || [[Adolfo Bioy Casares]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Casablanca]] [http://casablanca.cervantes.es/] || Mª Dolores López Enamorado || 1993 || [[Calderón de la Barca]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Fez (Marruecos)|Fez]] [http://fez.cervantes.es/]||||xineru de 1993|| [[Manuel Altolaguirre]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090709012924/http://elmercuriodigital.es/content/view/10061/39/ Manuel Altolaguirre ye'l nome que va llevar la biblioteca del Institutu Cervantes de Fez]</ref> | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Marrakech]] [http://marrakech.cervantes.es] || || 30 d'ochobre de 2007 || [[José Ángel Valente]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Rabat]] [http://rabat.cervantes.es/] ||Javier Galván Guijo ||xineru de 1993|| [[Benito Pérez Galdós]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Tánxer]] [http://tanger.cervantes.es/]|| ||xineru de 1993|| [[Juan Goytisolo]] | |- |{{bandera2|Marruecos}}||[[Tetuán]] [http://tetuan.cervantes.es/] || ||xineru de 1993|| [[Vicente Aleixandre]] | |- |{{bandera2|Senegal}}||[[Dakar]] [http://dakar.cervantes.es/] || ||23 d'abril de 2010|| | |- |{{TUN}}||[[Tunicia]] [http://tunez.cervantes.es/] || || payares de 2004 || | |} === [[América]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'América'''</big> |- ! width="130 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="150 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá ! width="220 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="130 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca ! Páxina web |- |{{BRA}}||[[Belo Horizonte]]|| Ignacio Martínez Castignani || 2008 || | |- |{{BRA}}||[[Brasilia]] || Pedro Jesús Eusebio Cuesta || 17 de xunetu de 2007<ref name="Brasil">[https://www.elpais.com/articulo/revista/agostu/Brasil/entra/orbita/espanol/elpepirdv/20070718elpepirdv_3/Tes Inauguración de cuatro centros en Brasil]</ref>||[[Ángel Crespo]] |[http://brasilia.cervantes.es/ IC de Brasilia] |- |{{BRA}}||[[Curitiba]] || || 17 de xunetu de 2007<ref name="Brasil" />|| |[http://curitiba.cervantes.es IC de Curitiba] |- |{{BRA}}||[[Porto Alegre]] || Òscar Pujol Riembau || 17 de xunetu de 2007<ref name="Brasil" />|| |[http://portoalegre.cervantes.es IC de Porto Alegre] |- |{{BRA}}||[[Recife]] || Ignacio Ortega Campos || 11 de xunu de 2008 || |[http://recife.cervantes.es IC de Recife] |- |{{BRA}}||[[Rio de Janeiro]] || [[Antonio Martínez Luciano]] || 2001 || [[José García Nieto]] |[http://riodejaneiro.cervantes.es/ IC de Rio de Janeiro] |- |{{BRA}}||[[Salvador de Bahia]] || Anastasio Sánchez Zamorano || 2007 || [[Nélida Piñón]] |[http://salvador.cervantes.es/ IC de Salvador de Bahia] |- |{{BRA}}||[[São Paulo]] || Pedro Benítez Pérez || 1998<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Principes/inauguren/hoy/nueva/sede/Institutu/Cervantes/Sao/Paulo/elpepicul/20050224elpepicul_4/Tes Inauguración del centru de São Paulo]</ref> || [[Francisco Umbral]] |[http://saopaulo.cervantes.es/ IC de São Paulo] |- |{{CAN}}||[[Calgary]] || [[Carlos Soler Montes]] || 22 de xineru de 2007 || |{{Enllaz rotu|1=IC de Calgary |2=https://slllc.ucalgary.ca/institutu-cervantes |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} |- |{{USA}}||[[Alburquerque|Albuquerque]] || [[Vicente Luis Mora|Vicente Luis Mora Suárez-Varela]] || marzu de 2009 || |[http://albuquerque.cervantes.es/ IC de Albuquerque] |- |{{USA}}||[[Chicago]] || Ignacio Olmos Serrano || ochobre de 1996 || [[Severo Ochoa]] |[http://chicago.cervantes.es/ IC de Chicago] |- |{{USA}}||[[Nueva York]] || [[Eduardo Lago|Eduardo Lago Martínez]]<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Eduardo/Llagu/toma/relevu/direccion/Institutu/Cervantes/Nueva/York/elpepucul/20060629elpepucul_2/Te Eduardo Llagu ponse al frente del centru de Nueva York]</ref> || 1992 || [[Jorge Luis Borges]] |[http://nuevayork.cervantes.es/ IC de Nueva York] |- |{{USA}}||[[Seattle]]|| [[Eduardo Lago|Eduardo Lago Martínez]]||8 de marzu de 2007|| | |- |{{USA}}||[[Boston]]|||||| |[http://cervantesobservatorio.fas.harvard.edu/ IC de Boston] |} === [[Oriente Próximu]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'Oriente Próximu</big> |- ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="150 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca !width="100 px" style="background:Lavender; color:Black"|Páxina web |- |{{bandera2|ISR}}||[[Tel Aviv]] ||Julio Martínez|| 1998 || [[Camilo José Cela]] || [http://telaviv.cervantes.es/ IC de Tel Aviv] |- |{{bandera2|JOR}}||[[Amán]] ||Antonio Lázaro|| payares de 1994 || || [http://aman.cervantes.es/ IC de Amán] |- |{{bandera2|LIB}}||[[Beirut]] ||Eduardo Calvo García|| 1991 || || [http://beirut.cervantes.es/ IC de Beirut] |- |- bgcolor="#FF7A7A |<s>{{SYR}}</s>||[[Damascu|<s>Damascu</s>]] || ''Cerráu Temporalmente'' | <s>2000</s> || [[Álvaro Cunqueiro|<s>Álvaro Cunqueiro</s>]] || [http://damasco.cervantes.es/ <s>IC de Damascu</s>] |} === [[Asia]] y [[Oceanía]] === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'Asia</big> |- ! width="140 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="180 px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="150 px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca !width="100 px" style="background:Lavender; color:Black"|Páxina web |- |{{Vietnam}} |[[Ḥanói]] |Javier Díaz Gervassini |29 de mayu de 2014<ref>{{cita web |url=http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2014/noticias/convenio-aula-hanoi.htm|títulu=L'Institutu Cervantes refuerza la so actividá en Vietnam|fechaaccesu=2018-02-17|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=www.cervantes.es|idioma=es}}</ref> | |[http://hanoi.cervantes.es/es/default.shtm IC de Ḥanói] |- |{{Corea del Sur}}||[[Seúl]]||Rubén Cabello||1 d'abril de 2011||Biblioteca Seúl||[http://seul.cervantes.es/es/default.shtm IC de Seúl] |- |{{Malasia}} |[[Kuala Lumpur]] |Universidá d'Arte y Teunoloxía HELP de Malasia |1 de mayu de 2003 | |[http://helpcat.edu.my/partners/aula-cervantes/ IC de Kuala Lumpur] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181220124358/http://helpcat.edu.my/partners/aula-cervantes/ |date=2018-12-20 }} |- |{{Filipines}} |[[Manila]] |Carlos Madrid Álvarez-Piñer |6 de mayu de 1994<ref name=":0">{{cita web |url=http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2011/noticias/cronologia_ic_20_anos.htm|títulu=Cronología del Institutu Cervantes 1991-2011. Notes de prensa 2011. Sala de prensa. Institutu Cervantes|fechaaccesu=2018-02-17|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=www.cervantes.es|idioma=es}}</ref> |[[Miguel Hernández]] |[http://manila.cervantes.es/es/default.shtm IC de Manila] |- |{{Bandera2|Australia}} |[[Sydney|Sidney]] |Raquel Romero Guillemas |25 de xunu de 2009<ref name=":0" /> |[[Gabriela Mistral]] |[http://sidney.cervantes.es/en/default.shtm IC de Sidney] |- |{{bandera2|IND}} |[[Nueva Delhi]] |Carlos Varona |11 de payares de 2009<ref>{{cita publicación |apellíu=País|nome=Ediciones El títulu=L'Institutu Cervantes inaugura en Nueva Delhi|url=https://cultura.elpais.com/cultura/2009/11/11/actualidad/1257894011_850215.html|fecha=11 de payares de 2009|fechaaccesu=26 d'abril de 2017|periódicu=EL PAÍS}}</ref> |[[Zenobia Camprubí Aymar|Zenobia]]-[[Juan Ramón Jiménez]] |[http://nuevadelhi.cervantes.es/ IC de Nueva Delhi] |- |{{Xapón}} |[[Tokiu]] |Victor Ugarte Farrerons |1 de setiembre de 2007<ref>{{cita web|url=http://tokio.cervantes.es/es/sobre_nós_centru_espanol.htm|títulu=L'Institutu Cervantes de Tokiu.|fechaaccesu=15 de setiembre de 2017|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=tokio.cervantes.es|idioma=es}}</ref> |[[Federico García Lorca]] |[http://tokio.cervantes.es/es/ IC de Tokiu] |- |{{China}} |[[Beixín]] |Inma González Puy |14 de xunetu de 2006<ref>{{cita web |url=http://www.elcultural.com/noticias/letras/Los-Principes-inauguren-el-primer-Institutu-Cervantes-de-China/500093|títulu=Los Príncipes inauguren el primer Institutu Cervantes de China|fechaaccesu=2018-02-17|sitiuweb=www.elcultural.com}}</ref> |[[Antonio Machado]] |[http://pekin.cervantes.es/es/ IC de Beixín] |- |{{Indonesia}} |[[Xakarta]] |Maikel Mansu Izquierdo |4 de marzu de 2004<ref>{{cita web|url=http://yakarta.cervantes.es/es/sobre_nós_centru_espanol.htm|títulu=L'Institutu Cervantes de Yakarta.|fechaaccesu=15 de setiembre de 2017|apellíu=Cervantes|nome=Institutu|sitiuweb=yakarta.cervantes.es|idioma=es}}</ref> | |[http://yakarta.cervantes.es/es/default.shtm IC de Yakarta] |} === [[Europa]] === [[Ficheru:Budynek przy ul. Nowogrodzkiej 22 w Warszawie 2025.jpg|thumb|200px|Institutu Cervantes en [[Varsovia]] ([[Polonia]]); el mayor centru del Institutu Cervantes del mundu.]] [[Ficheru:Instituto Cervantes en Munich.JPG|thumb|200px|Centru Cervantes de [[Múnich]] ([[Alemaña]]).]] [[Ficheru:Institut Cervantes.jpg|thumb|200px|Centru Cervantes en [[Manchester]] ([[Reinu Xuníu]]).]] [[Ficheru:Cerva.JPG|thumb|200px|Centru del Institutu n'[[Utrecht]] ([[Países Baxos]]).]] [[Ficheru:Berlin Mitte Rosenstraße 18-19 Instituto Cervantes (09011055).JPG|thumb|200px|Centru Cervantes en [[Berlín]] ([[Alemaña]]).]] [[Ficheru:Instituto Cervantes 213 E49 jeh.jpg|thumb|200px|Centru Cervantes en [[Nueva York]] ([[Estaos Xuníos]]).]] [[Ficheru:Institut Cervantes.jpg|thumb|200px|Centru Cervantes en [[París]] ([[Francia]]).]] ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Centros del Institutu Cervantes n'Europa'''</big> |- ! width="130px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá !width="190px" style="background:Lavender; color:Black"|Direutor ! width="170px" style="background:Lavender; color:Black"|Inauguración ! width="170px" style="background:Lavender; color:Black"|Biblioteca |- | {{DEU}} || [[Berlín]] [http://www.cervantes.de/] || Cristina Conde de Beroldingen || 18 de marzu de 2003<ref name="Berlín">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Principe/asegura/retu/espanol/afitar/presencia/internacional/elpepicul/20030319elpepicul_4/Tes Inauguración del centru de Berlín]</ref> || [[Mario Vargas Llosa]]<ref name="Berlín" /> |- | {{DEU}} || [[Bremen]] [http://bremen.cervantes.es/] || Helena Cortés Gabaudan || 22 de setiembre de 1995 || [[Gonzalo Rojas]] |- | {{DEU}} || [[Frankfurt del Main|Frankfurt]] [http://frankfurt.cervantes.es] || || 22 d'ochobre de 2008 || [[Antonio Gamoneda]] |- | {{DEU}} || [[Hamburgu]] [http://hamburgo.cervantes.es/] || Helena Cortés Gabaudan || ochobre de 2006 || |- | {{DEU}} || [[Múnich]] [http://munich.cervantes.es/] || Ferran Ferrando Melià || 1994 || [[Augusto Roa Bastos]] |- | {{AUT}} || [[Viena]] [http://viena.cervantes.es/] || Carlos Ortega Bayón ||24 de marzu de 1994||[[Juan Gelman]] |- | {{BEL}} || [[Bruxeles]] [http://bruselas.cervantes.es/] || Felipe Santos || 1998 (nueva sede 2016) || [[Gerardo Diego]] |- | {{BUL}} || [[Sofia]] [http://sofia.cervantes.es/] || Luisa Fernanda Garrido || 10 de febreru de 2006<ref name="Sofía">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/nuevu/Institutu/Cervantes/Sofia/abre/puertes/elpepicul/20060211elpepicul_12/Tes Centro de Sofía]</ref> || [[Sergio Pitol]]<ref name="Sofía" /> |- | {{CRO}} || [[Zagreb]] [http://zagreb.cervantes.es/] || Consuelo Elías Gutiérrez ||8 d'abril de 2002|| |- | {{CYP}} || [[Nicosia]] [http://nicosia.cervantes.es/] || ||16 de febreru de 2011|| |- | {{SVK}} || [[Bratislava]] || Carlos Ortega Bayón ||1 de setiembre de 2004|| |- | {{SLO}} || [[Liubliana]] [http://liubliana.cervantes.es] || Ferran Ferrando Melià || 21 d'abril de 2005 || |- | {{FRA}} || [[Burdeos]] [http://burdeos.cervantes.es/] || Teresa Imízcoz Beunza<ref name="Nomamientos" /> || 1992 ||[[Antonio Buero Vallejo]] |- | {{FRA}} || [[Lyon]] [http://lyon.cervantes.es/] || Domingo García Cañedo || 12 de payares de 2003 || [[Gabriel Aresti]] |- | {{FRA}} || [[París]] [http://paris.cervantes.es/] || Juan Manuel Bonet<ref name="Nomamientos2">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Nomaos/nuevos/direutores/Institutu/Cervantes/elpepicul/20040911elpepicul_6/Tes Nombramiento de direutores]</ref> ||14 de febreru de 1992|| [[Octavio Paz]] |- | {{FRA}} || [[Toulouse]] [http://toulouse.cervantes.es/] || María Jesús García González ||3 de xunu de 1996|| [[Manuel Azaña]] |- | {{GRE}} || [[Atenes]] [http://atenas.cervantes.es/] || Víctor Andresco<ref name="Nomamientos2" /> || payares de 1992 || [[Juan Carlos Onetti]] |- | {{HUN}} || [[Budapest]] [http://budapest.cervantes.es/] ||Javier Pérez Bazo|| 8 de setiembre de 2004<ref name="Budapest">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Principes/inauguren/Institutu/Cervantes/Budapest/elpepicul/20040909elpepicul_7/Tes Inauguración del centru de Budapest]</ref> || [[Ernesto Sabato]]<ref name="Budapest" /> |- | {{IRL}} || [[Dublín]] [http://dublin.cervantes.es/] || [[Julia Piera Abá]] || xineru de 2008 || [[Dámaso Alonso]] |- | {{ITA}} || [[Milán]] [http://milan.cervantes.es/] || Arturo Lorenzo ||26 d'ochobre de 1994|| [[Jorge Guillén]] |- | {{ITA}} || [[Nápoles]] [http://napoles.cervantes.es/] || [[Luisa Castro]] || ochobre de 1994 || [[Rafael Alberti]] |- | {{ITA}} || [[Palermo]] [http://palermo.cervantes.es/] || [[Francisco Corrolada]] || 5 de xunu de 2006 || [[Salvador Espriu]] |- | {{ITA}} || [[Roma]] [http://roma.cervantes.es/] || [[Sergi Rodríguez López-Ros]] || 26 d'ochobre de 1994 || [[María Zambrano]] |- | {{ISL}} || [[Reikiavik]] || Ferran Ferrando Melià || 3 de marzu de 2007 || |- | {{NLD}} || [[Utrecht]] [http://utrecht.cervantes.es/es/default.shtm] || ||18 de febreru de 1997|| [[José Jiménez Lozano]] |- | {{POL}} || [[Cracovia]] [http://cracovia.cervantes.es/es/default.shtm] || Abel Murcia Soriano ||11 de xunu de 2012|| |- | {{POL}} || [[Varsovia]] [http://varsovia.cervantes.es/es/default.shtm] || Yolanda Soler Onis|| payares de 1994 ||[[Guillermo Cabrera Infante]] |- | {{POR}} || [[Lisboa]] [http://lisboa.cervantes.es/] || José María Martín Valenzuela || marzu de 1993 || [[Gonzalo Torrente Ballester]] |- | {{GBR}} || [[Leeds]] [http://leeds.cervantes.es/] || Iñaki Abá ||28 de setiembre de 1992|| |- | {{GBR}} || [[Londres]] [http://londres.cervantes.es/] || [[Julio Crespo MacLennan]] ||28 de setiembre de 1993 (nueva sede 2016)|| |- | {{GBR}} || [[Mánchester]] [http://manchester.cervantes.es/] || Iñaki Abá || 20 de xunu de 1997<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/ESPANA/REINU_XUNÍU/REINU_XUNÍU/INSTITUTU_CERVANTES/Institutu/Cervantes/inaugura/nueva/sede/Manchester/elpepicul/19970620elpepicul_7/Tes Inauguración del centru de Manchester]</ref> || [[Jorge Edwards]] |- | {{GBR}} || [[Xibraltar]] || Francisco Oda || || |- | {{CZE}} || [[Praga]] [http://praga.cervantes.es/] || [[Ramiro Villapadierna]] || setiembre de 2005 || [[Carlos Fuentes]]<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Carlos/Fuentes/inaugura/biblioteca/Instituto/Cervantes/Praga/elpepucul/20070605elpepucul_2/Tes Inauguración de la biblioteca de Praga]</ref> |- | {{bandera2|Rumanía}} || [[Bucarest]] [http://bucarest.cervantes.es/] || Joaquín Garrigós Bonu ||25 de xineru de 1995|| [[Luis Rosales]] |- | {{bandera2|Rusia}} || [[Moscú]] [http://moscu.cervantes.es/] || Josep Maria de Sagarra|| 6 de febreru de 2002<ref>[https://www.elpais.com/articulo/espana/BORBON_Y_GRECIA/_FELIPE_DE/RUSIA/Principe/interesa/llibertá/expresion/Moscu/elpepiesp/20020207elpepinac_16/Tes Inauguración del centru de Moscú]</ref> || [[Miguel Delibes]] |- | {{SER}} || [[Belgráu]] [http://belgrado.cervantes.es/] || Enrique Camacho || 20 d'avientu de 2004 || [[José Hierro]] |- | {{SWE}} || [[Estocolmu]] [http://www.cervantes.se/] || Joan M. Álvarez Valencia || 19 d'abril de 2005<ref name="Estocolmo">[https://www.elpais.com/articulo/cultura/sabiduria/Francisco/Ayala/inaugura/Institutu/Cervantes/Estocolmo/elpepicul/20050420elpepicul_2/Tes Inauguración del centru d'Estocolmu]</ref> || [[Francisco Ayala]]<ref name="Estocolmo" /> |- | {{TUR}}||[[Istambul]] [http://estambul.cervantes.es/] || Pablo Martín Asuero || 1 de setiembre 2012<ref>[https://www.elpais.com/articulo/cultura/Instituto/Cervantes/abre/aules/Hanoi/Istambul/elpepicul/20010912elpepicul_1/Tes Inauguración del centru d'Istambul]</ref>||[[Álvaro Mutis]] |- |} === Aules Cervantes === ::{| border="0" style="background:#ffffff" align="top" class="sortable wikitable" |+ align="center" style="background:DarkSlateBlue; color:white" |<big>'''Aules Cervantes'''</big> |- ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|País ! width="120 px" style="background:Lavender; color:Black"|Ciudá |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Annaba]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Bugía]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Blida]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Mostaganem]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Sidi Bel Abbès]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Sétif]] |- | {{bandera2|Arxelia}} || [[Tlemcen]] |- | {{bandera2|China}} || [[Chongqing]]<ref name="nuevasaulas">[http://www.cervantes.es/sobre_instituto_cervantes/prensa/2012/noticias/el-cervantes-crecer%C3%A1-en-2013.htm L'Institutu Cervantes va ampliar nos próximos meses la presencia en China, Filipines y Estaos Xuníos]</ref> |- | {{bandera2|Estaos Xuníos}} || [[Boston]] |- | {{bandera2|Estaos Xuníos}} || [[Miami]] |- | {{bandera2|Filipines}} || [[Zamboanga]] (ensin inaugurar)<ref name="nuevasaulas"/> |- | {{bandera2|Filipines}} || [[Makati]] (ensin inaugurar)<ref name="nuevasaulas"/> |- | {{bandera2|Filipines}} || [[Cebú]] (ensin inaugurar)<ref name="nuevasaulas"/> |- | {{bandera2|Indonesia}} || [[Xakarta]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Alhucemas]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Chauen]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Larache]] |- | {{bandera2|Marruecos}} || [[Nador]] |- | {{GNQ}} || [[Centru Cultural d'España en Malabo]] |- | {{GNQ}} || [[Bata (Guinea Ecuatorial)|Bata]] |- |} L'Institutu Cervantes tamién estudia la próxima apertura d'unidaes n'otres ciudaes del mundu. En [[Varsovia]], el [[7 de mayu]] de [[2008]] abrióse'l mayor centru del Institutu Cervantes.<ref>{{cita web |url=http://miasta.gazeta.pl/warszawa/1,87631,5190458.html |títulu=Mamy największy Instytut Cervantesa na świecie <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantía-->|fechaaccesu=2009}}</ref> Atopar nun edificiu de 5 plantes con una superficie de 4.000 [[m²]]. Inda nun hai nengún centru n'[[El Sáḥara Occidental]], únicu territoriu de población árabe onde se fala [[idioma español|español]].<ref>[https://web.archive.org/web/20090710085843/http://www.spsrasd.info/es/detail.php?id=4200 Españoles reclamen la preservación del español n'El Sáḥara Occidental (conferencia de Tifariti)] ''[[Sahara Press Service]]''. Consultáu'l 01-03-2009.</ref> Anguaño estúdiase un proyeutu pa establecer aules en [[L'Aaiún]] al traviés d'[[AECI]]. == Premios == El [[1 de xunu]] de [[2005]], l'Institutu Cervantes recibió'l [[Premiu Príncipe d'Asturies de Comunicación y Humanidaes]] de dichu añu, compartíu cola [[Alianza Francesa]], la [[Sociedá Dante Alighieri]], el [[British Council]], l'[[Institutu Camões]] y el [[Goethe-Institut]].<ref>{{cita publicación |títulu=Los institutos culturales europeos, premiu Príncipe d'Asturies de Comunicación y Humanidaes |url=http://sociedad.elpais.com/sociedad/2005/06/01/actualidad/1117576801_850215.html |fecha=1 de xunu de 2005 |fechaaccesu=26 d'abril de 2017|axencia=EFE|periódicu=El País |ubicación=Uviéu}}</ref> == Discutinios == Los profesores de los centros de Brasil declararon un calendariu de fuelgues en reivindicación d'una xubida salarial. Los sos argumentos, la inflación acumulada cimera al 67 % nel país dende 2009 y el fechu de ser el coleutivu de profesores con menor salariu de la rede de centros Cervantes.<ref>[https://cultura.elpais.com/cultura/2017/03/21/actualidad/1490122410_358720.html]</ref> == Organización == === Patronatu === {{AP|Patronatu del Institutu Cervantes|l1=Patronatu del Institutu Cervantes}} La so función ye dirixir les orientaciones xenerales de les actividaes del ''Institutu'' y conocer añalmente les sos actividaes. Ta integráu pol [[rei d'España]] ([[Felipe VI d'España|Felipe VI]]) como presidente d'honor. La Presidencia Executiva exercer el [[presidente del Gobiernu d'España|Presidente del Gobiernu]], los ministros d'[[Ministeriu d'Asuntos Esteriores y de Cooperación d'España|Asuntos Esteriores]], d'[[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Educación y Ciencia]], [[Ministeriu de Cultura d'España|Cultura]], el presidente y vicepresidente del Conseyu d'Alministración, el direutor del Institutu, 25 vocales electos por instituciones culturales y de la llingua ([[Real Academia Española]], les [[Asociación d'Academies de la Llingua Española|academies de la llingua]] de [[Hispanoamérica]] y [[Filipines]], universidaes, academies españoles y otres organizaciones) y vocales por derechu propiu (natos) como lo son los ganadores del [[Premiu Cervantes]]. === Conseyu d'alministración === {{AP|Conseyu d'alministración del Institutu Cervantes|l1=Conseyu d'alministración del Institutu Cervantes}} El Conseyu ta encargáu d'ellaborar los planes xenerales d'actividaes, vixilar la execución del presupuestu y aprobar les tresferencies a terceros. Ta presidíu pol secretariu d'Estáu de Cooperación Internacional, dos vicepresidentes (Subsecretariu del [[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Ministeriu d'Educación y Ciencia]] y el subsecretariu del [[Ministeriu de Cultura d'España|Ministeriu de Cultura]]), dos conseyeros del patronatu, cuatro conseyeros de los [[Ministeriu d'Asuntos Esteriores y de Cooperación d'España|Ministros d'Asuntos Esteriores]], d'[[Historia de los ministerios d'Educación d'España|Educación y Ciencia]], de [[Ministeriu de Cultura d'España|Cultura]] y d'[[Historia de los ministerios d'Economía d'España|Economía y Facienda]] y el Direutor del Institutu. === Direutor === [[Ficheru:Víctor García de la Concha Editatón BNE - 01.JPG|180px|miniaturadeimagen|[[Víctor García de la Concha]], direutor dende 2012 hasta 2017.]] {{AP|Equipu directivu del Institutu Cervantes|l1=Equipu directivu del Institutu Cervantes}} Ye l'encargáu de llevar direición y demás llabores executivu y alministrativu pertinentes del Institutu Cervantes. Ye nomáu pol Gobiernu español. Hasta la fecha fueron direutores: * [[Nicolás Sánchez-Albornoz]] ([[1991]]-[[1996]]) * [[Santiago de Mora-Figueroa y Williams|Santiago de Mora-Figueroa y Williams, Marqués de Tamarón]] ([[1996]]-[[1999]]) * [[Fernando Rodríguez Lafuente]] ([[1999]]-[[2001]]) * [[Jon Juaristi]] ([[2001]]-[[2004]]) * [[César Antonio Molina]] ([[2004]]-[[2007]]) * [[Carmen Caffarel]] ([[2007]]-[[2012]]) * [[Víctor García de la Concha]] ([[2012]]-[[2017]]) * [[Juan Manuel Bonet]] ([[2017]]-) pa promocionar el valencianu al traviés de los centros del Institutu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/Comunidad/Valenciana/Academia/entamara/actividad/Instituto/Cervantes/elpepuespval/20060127elpval_11/Tes Alcuerdo ente l'Institutu y la Acadèmia Valenciana de la Llengua]</ref> * [[Axencia EFE]], sopelexando les sos noticies al traviés de portales como español.es o española.es. * [[Axencia Española de Cooperación Internacional]], ver tamién [[Rede de Centros Culturales d'España|Centro Cultural d'España]]. * [[Asociación d'Academies de la Llingua Española]]. * [[Conceyu de Sevilla]], pa estender la presencia de Sevilla nel mundu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/andalucia/Conceyu/hispalense/collaborara/Institutu/Cervantes/elpepuespand/20041210elpand_36/Tes Alcuerdo col Conceyu de Sevilla]</ref> * [[BBVA]]. * [[Conseyu Cimeru d'Investigaciones Científiques|CSIC]], pa sopelexar les meyores científiques españoles. * [[Cruz Bermeya]], pa la enseñanza del idioma a los inmigrantes. * Federación d'Escueles d'Español como llingua Estranxera, FEDELE pa la formación de profesores y la promoción del español<ref>{{cita web |url=http://difusionelectronica.institutocervantes.es/archivos/1/33868_sistema_acreditacion_centro_ele_mayu_2013.pdf |títulu=Sistema de acreditación de centro ELE, Institutu Cervantes |fechaaccesu=27 de setiembre de 2014 |editorial=Institutu Cervantes }}</ref> * [[Festival Internacional de Cine de San Sebastián|Festival de Cine de San Sebastián]]. * [[Fundación José Ortega y Gasset]], organización de diversos cursos. * [[Fundación Pablo Iglesias]], na organización d'esposiciones. * [[Fundación Reed]]. * [[Universidá de La Rioxa|Fundación Universidá de La Rioxa]], organización de diversos cursos. * [[Gas Natural]], pa la recuperación del Covarón Cervantes (escondite usáu por [[Miguel de Cervantes]] nuna de les sos fugues). * [[Xeneralidá Valenciana|Generalitat Valenciana]]. * [[Grupo PRISA]], nel espardimientu de la cultura y l'idioma español. * [[Grupu Santander]]. * [[Inditex]], pa enseñar español a los sos emplegaos en tol mundu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/economia/Inditex/quier/ensenar/espanol/emplegaos/tou mundu/elpepueco/20060102elpepueco_10/Tes Alcuerdo ente Inditex y l'Institutu]</ref> * [[Instituto Alfonso'l Magnánimo|Institución Alfons el Magnànim]]. * [[Institutu Ramon Llull|Institut Ramon Llull]]. * [[Institutu Valencianu d'Arte Moderno|IVAM]], col que se van exhibir los sos fondos en tol mundu.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/Comunidad/Valenciana/IVAM/exhibira/fondo/mundo/traves/Institutu/Cervantes/elpepuespval/20041016elpval_26/Tes Alcuerdo col IVAM]</ref> * [[Radio Nacional d'España]], pa espublizar l'español col programa ''Un idioma ensin fronteres''. * [[Repsol YPF]], pa la recuperación del Covarón Cervantes. * [[Real Academia de la Llingua Vasca]], pa fomentar la enseñanza de la llingua vasca.<ref>[https://www.elpais.com/articulo/pais/vasco/Institutu/Cervantes/difundira/llingua/vasca/estranxeru/elpepuesppvs/20050728elpvas_4/Tes Alcuerdo cola Academia de la Llingua Vasca]</ref> * [[Real Academia Gallega]]. * [[RTVE]], en diversos proyeutos d'espardimientu del español.<ref>{{cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/Pantallas/Maestru/Alonso/Quijano/elpepirtv/20041205elpepirtv_1/Tes |títulu=Maestru Alonso Quijano |fechaaccesu=27 de setiembre de 2014 |apellíu=Baragaño |nome=Teresa |editorial=El País }}</ref> * [[Sociedá Xeneral d'Autores y Editores|SGAE]], pa promocionar a los autores españoles. * [[Universia]]. * [[Universidá Antonio de Nebrija]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Autónoma de Barcelona]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Autónoma de Nuevo León]]. * [[Universidá d'Alcalá de Henares]]. * [[Universidá de Granada]], organización de diversos cursos. * [[Universidá de Murcia]], organización de diversos cursos. * [[Universidá de Lund]]. * [[Universidá de São Paulo]]. * [[Universidá de Zaragoza]], organización de cursos de formación de profesoráu. * [[Universidá Estatal de Campinas]]. * [[Universidá Internacional d'Andalucía]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Internacional Menéndez Pelayo]], organización de diversos cursos. * [[Universidá Nacional Autónoma de Méxicu]]. * [[Universidá Nacional de Guinea Ecuatorial]], organización de la cátedra d'estudios afroiberoamericanos * [[Universidá Pública de Navarra]], organización de diversos cursos. == Ver tamién == * [[Alliance Française]], equivalente francés del ''Institutu Cervantes''. * [[British Council]], equivalente inglés del ''Institutu Cervantes''. * [[Goethe-Institut]], equivalente alemán del ''Institutu Cervantes''. * [[Institutu Camões]], equivalente portugués del ''Institutu Cervantes''. * [[Sociedá Dante Alighieri|Società Dante Alighieri]], equivalente italianu del ''Institutu Cervantes''. * [[Academia Rusa de Ciencies|Российская Академия Наук (Rossiískaya Akademiya Nauk)]], equivalente rusu del ''Institutu Cervantes''. * [[Academia Rumana|Academia Română]], ye l'equivalente rumanu del ''Institutu Cervantes''. * [[Fundación Xapón|国際交流基金 (Kokusai Kōryū Kikin)]], equivalente xaponés del ''Institutu Cervantes''. * [[Institutu Confucio|孔子学院 (Kǒngzǐ Xuéyuàn)]], equivalente chinu del ''Institutu Cervantes''. * [[Centru Cultural Coreanu n'España|주스페인 한국문화원 (Juseupein Hangukmunhwawon)]], equivalente coreanu del ''Institutu Cervantes''. * [[Institutu Ramon Llull|Institut Ramon Llull]], equivalente catalán del ''Institutu Cervantes'' * [[Premiu Miguel de Cervantes]], premiu lliterariu del que salen los vocales del patronatu. == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Institutu Cervantes}} * [http://www.cervantes.es/ Páxina principal del Institutu Cervantes] * [http://cvc.cervantes.es/ Centro Virtual Cervantes] * {{enllaz rotu|1=[http://www.hispanismo.es Portal del hispanismo] |2=http://www.hispanismo.es/ |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20080329224749/http://secondlife.cervantes.es/ Páxina del Institutu en Second Life] * [http://centrosasociados.cervantes.es Rede de Centros Asociaos] * [http://ave.cervantes.es Aula Virtual d'Español (AVE)] * [http://www.cervantestv.es/ Canal de televisión per internet CervantesTV.es del Institutu Cervantes] * [http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/plan_curricular/ Plan curricular del Cervantes, en llinia] * [https://www.rtve.es/alacarta/videos/informe-semanal/informe-semanal-fiesta-del idioma/533725/ Reportaxe sobre l'Institutu Cervantes por cuenta de los sos 18 años.] {{Tradubot|Instituto Cervantes}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Institutu Cervantes|Institutu Cervantes]] [[Categoría:Premiu Princesa d'Asturies de Comunicación y Humanidaes]] k8n2ggqqu8eye80jv25x5m9muktun19 0 127783 4379165 4378959 2025-06-24T14:58:41Z Royalwatcher12 135879 /* Distinciones honorífiques omaníes */ 4379165 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Qabus ibn Sa'id Al Sa'id''' (قابوس بن سعيد آل سعيد, n'[[idioma árabe|árabe]]; {{nym|paréntesis=non}}) foi'l [[sultán]] d'[[Omán]], títulu que tien desque derrocó en [[1970]] al so padre, el sultán [[Said bin Taimur]]. == Biogafía == Qabus baxa per llinia paterna de los sultanes de [[Mascate]], [[Omán]] y [[Zanzíbar]]. Al ser Qabus el sultán omaní, tien como ye tradición un [[monarquía absoluta|poder absolutu]] nel país. Ostenta los cargos de [[Primer Ministru]], ministru d'Asuntos Esteriores, ministru de Defensa y ministru de Finances. A pesar de la so riqueza y poder, ye consideráu xeneralmente como un líder benévolu que tien una política moderada.{{ensin referencies}} Conózse-y pol so desinterés y arrogancia{{ensin referencies}}, y nel llibru del [[xeneral]] [[Tommy Frank]] ''Soldáu Americanu'', describir como un verdaderu amigu de los [[Estaos Xuníos]] na [[guerra contra'l terrorismu]], "con nenguna maldá, nenguna axenda secreta". El primer problema que Qabus tuvo qu'encarar foi una insurrección [[comunismu|comunista]] armada de [[Yeme del Sur]]. El sultán ganó rápido la incursión con escasa ayuda esterna. Dende va pocos años, Omán tomó dellos pasos escontra la [[democracia]]. Eleiciones parllamentaries llibres y xustes (nes que les [[muyer|muyeres]] votaron y pudieron ser candidates) fueron sosteníes y el sultán prometió la mayor claridá posible y la participación nel gobiernu. La mayor parte de tomes de decisiones del país realizar según l'alcuerdu xeneral con representantes federales, provinciales, locales y tribales. En [[1992]] el sultán Qabus ordenó la construcción d'una [[mezquita]] na [[Valiato|vilayato]] de Bausher, na gobernación de [[Mascate]]. Cuando'l sultán llegó al tronu en [[1970]], fixo una mezquita más modesta en Mascate, pero en 1992 mandó faer los planos pa construyir la mezquita más grande del mundu, llamada [[Gran Mezquita del Sultán Qaboos]]. El [[5 de mayu]] del [[2001]], dempués de cuatro años, 600 trabayadores y 12 millones d'hores de trabayu pa l'alfombra principal, el sultán Qaboos púnxose de rodíes pa rezar na mezquita y sobre l'alfombra más grande nel mundu. En 2012 siquier 50 activistes y escritores omaníes fueron deteníos nuna ofensiva policial llevada a cabu ente finales de mayu y principios de xunu.<ref>https://ye.globalvoices.og/2013/03/29/oman-activistes-d'internet lliberaos/</ref> L'únicu problema internu que puede plantegase {{ensin referencies}}al sultanatu ye la socesión del sultán Qabus, divorciáu de la so esposa y prima, cola que nun tuvo fíos. La so fortuna envalorar en $1.1 mil millones de dólares.<ref>http://www.eleconomista.es/evasion/nautica/noticias/7744849/08/16/El-nuevu-yate-de-la-espectacular-flota-del-sultan-de-Oman-.html</ref> == Distinciones honorífiques == === Distinciones honorífiques omaníes === Civil * [[Ficheru:Order of Al Said (Oman).png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde d'Al Said * [[Ficheru:CivilOrderOman.png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde Civil de Omán * [[Ficheru:Order of Establishment (Oman).png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde de Constancia * [[Ficheru:Order of Sultan Qaboos (Oman).png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde del Sultán Qaboos * [[File:Royal Order of Commendation (Oman).png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde d'Honor del Sultán * [[File:Order of His Majesty Sultan Qaboos.png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde so Maxestá el Sultán Qaboos bin Said * [[Ficheru:Order of the Renaissance of Oman.png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde de la Renacencia * [[File:Grand Order of the Renaissance of Oman (1982).png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Gran Orde de la Renacencia * [[Ficheru:Honourable Order of Oman.png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde d'Honor de Omán * [[Ficheru:Order of Merit (Oman).gif|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde del Méritu * [[Ficheru:Order of Al Nu'man (Oman).png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde de Al Nu'man * [[File:Order of Honour (Oman).jpg|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde de Honor * [[File:Order of Excellence (Oman).gif|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde Excelencia * [[Ficheru:Sultan Qaboos Order for Culture, Science and Art (Oman).jpg|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde de la Cultura, la Ciencia y l'Arte * [[Ficheru:The Order of Appreciation (Oman).gif|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde del Apreciu Militar * [[Ficheru:Military Order of Oman.gif|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde Militar de Omán * [[File:Order of the Special Royal Emblem - Omani.jpg|50px]] Grand Master of the Orde del Tughrai Especial * [[Ficheru:Military Order of Achievement (Oman).png|50px]] Soberanu Gran Maestre de la Orde Militar del Llogru === Distinciones honorífiques españoles === * [[Ficheru:Order_of_Isabella_the_Catholic_-_Sash_of_Collar.svg|50px]] [[Orde de Sabela la Católica|Caballero del collar de la Real Orde de Sabela la Católica]] (13/12/1985).<ref>[http://www.boe.es/boe/dias/1985/12/16/pdfs/A39633-39633.pdf Boletín Oficial del Estáu]</ref> == Ancestros == <center>{{ahnentafel-compact5 |style=font-size: 90%; line-height: 110%; |border=1 |boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0; |boxstyle_1=background-color: #fcc; |boxstyle_2=background-color: #fb9; |boxstyle_3=background-color: #ffc; |boxstyle_4=background-color: #bfc; |boxstyle_5=background-color: #9fe; |1= 1. '''Qaboos bin Said Al Said''' |2= 2. [[Said bin Taimur|Said bin Taimud Al Said]] |3= 3. Mazoon bint Ahmad Al Mashani |4= 4. [[Taimur bin Feisal|Taimur bin Feisal Al Said]] |5= 5. Fatima bint Ali Al Said |6= 6. Ahmad bin Ali Al Mashani |8= 8. Faisal bin Turki Al Said |9= 9. Aliya bint Thuwaini Al Said |10= 10. Ali bin Salim Al Said |11= 11. Aliya bint Barghash Al Said |12= 12. Ali Al Mashani |16= 16. Turki bin Said |17= 17. una etíope ''[[Pueblu surma|suri]]'' |18= 18. Thuwaini bin Said |19= 19. Ghaliya bint Salim Al Busaidi |20= 20. Salim bin Thuwaini Al Said |21= 21. una fía de Qais bin Azzan Al Busaidi |22= 22. [[Barghash ibn Said de Zanzíbar|Barghash bin Said]] |23= 23. Moza bint Hamad Al Said }}</center> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{socesión | títulu= [[Sultanes d'Omán|Sultán d'Omán]] | periodu = [[1970]] - '''Presente''' | predecesor = [[Said bin Taimur]] | socesor = — }} {{Tradubot|Qabus bin Said al Said}} {{NF|1940|2020|Qabus bin Said}} [[Categoría:Sultanes d'Omán]] [[Categoría:Orde al Méritu de la República Italiana]] 33kifhpbaeoh5egxswzipcao3s26zas 0 127965 4379163 4297193 2025-06-24T14:43:18Z YoaR 37624 /* Adhesión de Costa Rica y separación definitiva de Chiapas */ 4379163 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'estáu desapaecíu |nome_oficial = Provincies Xuníes del Centru d'América |forma_de_gobiernu = [[República federal]] [[presidencialismu|presidencialista]] |yera = Guerres d'independencia hispanoamericanes |añu_entamu = 1823 |añu_fin = 1824 |eventu_empecipio = Establecimientu |eventu_fin = Disolución |fecha_entamu = 1 de xunetu |fecha_fin = 22 de payares |añu_eventu_anterior1 = [[1821]] |p1 = Primer Imperiu Mexicanu |bandera_p1 = Flag of Mexico (1821-1823).svg |añu_eventu_anterior2 = [[1822]] - [[1823]] |s1 = República Federal de Centro América |bandera_s1 = Flag of the Federal Republic of Central America.svg |imaxe_bandera = Flag of the United Provinces of Central America.svg |bandera = Bandera de Provincies Xuníes del Centru d'América |añu_s1 = |imaxe_escudu = Escudu de les Provincies Xuníes del Centru d'América.svg |símbolu = Escudo de les Provincies Xuníes del Centru d'América |mapa = United Provinces of Central America (orthographic projection).svg |aclaración_mapa = Mapa de la Federación capital = [[Ciudá de Guatemala]][[Ficheru:Coat of Arms of Guatemala City (Colonial).svg|20px]] |area del territoriu = [[445.982 kms2]] |latd=14|latm=37|latNS=N|longd=90|longm=31|longEW=W |lema_nacional = Dios, Unión y Llibertá |himnu_nacional = ''[[La Granadera]]''<br />[[Ficheru:Himno_de_Centroamerica.ogg|140px|center|noicon]][[Ayuda:Multimedia|<small>''¿Problemes al reproducir esti archivu?''</small>]] |idioma = [[idioma español|Español]] |religión = Catolicismo |moneda = [[Real de les Provincies Xuníes del Centru d'América]] |dato_año1 = |dato_superficie1 = |dato_población1 = |notes = '''[[Xentiliciu]]''': centroamericanu/a }} [[Ficheru:CentralAmerica1860Map.jpg|thumb|220px|Mapa de los países que conformaron les Provincies Xuníes del Centru d'América hacia 1860.]] Les '''Provincies Xuníes del Centru d'América''' o '''Estaos Federaos del Centru d'América''' fueron un Estáu qu'esistió ente'l [[1 de xunetu]] de [[1823]] y el [[22 de payares]] de [[1824]], depués pasaron a llamase [[República Federal de Centro América]]. Dacuando nomar col nome de «'''Provincies Xuníes de Centroamérica'''».<ref group=n>Na actualidá, los nomes «Centro d'América» y «Centro América» considérense obsoletos, y fueron reemplazaos pol nome «'''[[Centroamérica]]'''».</ref>{{ensin referencies}} == Antecedentes == Les Provincies Xuníes del Centru d'América formar en gran parte de los territorios qu'hasta [[1820]] formaren el llamáu [[Reinu de Guatemala]], perteneciente a la Corona española. En 1820, de resultes del reestablecimientu de la [[Constitución de Cádiz]], esti reinu sumió como unidá política y el so territoriu quedó estremáu en dos provincies, la [[Provincia de Guatemala]], con capital na ciudá de [[Guatemala]], y la [[Provincia de Nicaragua y Costa Rica]], con capital en [[León (Nicaragua)|León]]. Estes provincies yeren unidaes separaes y ensin subordinación político-alministrativa ente sigo, pero no xudicial siguíen dambes so la xurisdicción de la [[Real Audiencia de Guatemala]] y no militar dependíen del capitán xeneral de Guatemala, títulu que para lo castrense tenía'l xefe políticu superior de la provincia de Guatemala. En [[1821]] les Cortes españoles decidieron alzar en provincies a toles intendencies americanes, colo cual les intendencies de Ciudá Real de Chiapas, Comayagua y San Salvador pasaron a ser respeutivamente la [[Provincia de Ciudá Real de Chiapas]], la [[Provincia de Comayagua]] y la [[Provincia de San Salvador]]. Poco dempués, en setiembre de [[1821]], toes estes provincies, al igual que la [[Provincia de Guatemala]] (15 de setiembre) y la [[Provincia de Nicaragua y Costa Rica]] (11 d'ochobre), proclamaron la so independencia de la Monarquía española. N'avientu de 1821, el [[Partíu de Costa Rica]], unu de los siete que formaben la [[Provincia de Nicaragua y Costa Rica]], dixebrar d'ésta y reasumió la condición de provincia estreme, que tuviera hasta [[1820]]. De [[1822]] a [[1823]], les provincies de [[Guatemala]], [[El Salvador]] y [[Nicaragua]] tuvieron xuníes d'una manera o otru al [[Primer Imperiu Mexicanu]]. Pal casu específicu de [[Costa Rica]], esta provincia decidió nun amestase al [[Primer Imperiu Mexicanu]], esto como resultáu de la primer guerra civil costarricense, la [[Batalla de Ochomogo]]. A la cayida del Imperiu mexicanu, les autoridaes de la provincia de Guatemala convidaron a les demás a unviar diputaos a un congresu que s'axuntaría na so capital. El Salvador, Honduras y Nicaragua escoyeron diputaos y unviar a la ciudá de Guatemala; Costa Rica anunció que los unviaría una vegada que se retiraren de la capital guatemaliana les tropes mexicanes d'ocupación unviaes pol Imperiu en 1822. Chiapas nun unvió diputaos, yá que prefirió caltenese xunida a Méxicu, anque sí lo fixo la so rexón costera de [[Soconusco (Chiapas)|Soconusco]]. == Establecimientu de les Provincies Xuníes == El 1 de xunetu de 1823, axuntar en Guatemala el congresu, so la presidencia del presbíteru [[José Matías Delgado]], y declaró que les provincies ende representaes yeren [[Declaración d'Independencia absoluta de Centroamérica|independientes d'España, de Méxicu y de toa otra nación]]. El nuevu país tomó'l nome de Provincies Xuníes del Centru d'América. A otru día, 2 de xunetu, los diputaos declaráronse constituyíos n'Asamblea Nacional Constituyente y proclamaron que nella moraba la soberanía nacional, y punxeron en vixencia temporalmente la Constitución de Cádiz. L'Asamblea Nacional Constituyente decretó una bandera y un escudu pal nuevu Estáu, y nomó una xunta de gobiernu provisional de tres miembros ([[Primer Triunviratu de Centroamérica]]). N'ochobre de 1823 foi reemplazada por otru ([[Segundu Triunviratu de Centroamérica]]), que gobernó hasta 1825. == Les Bases de Constitución Federal == Pa la organización definitiva del país, l'Asamblea Constituyente nomó una comisión pa redactar un proyeutu de Constitución. Esta comisión, formada por cuatro diputaos d'ideoloxía lliberal, trabayó primero nun documentu denomináu [[Bases de Constitución Federal]], nel que se recoyíen los principios fundamentales de la futura Carta fundamental y se delineaba la organización del gobiernu. Anque tamién tuvieron a la vista la Constitución de Cádiz, la Constitución portuguesa de [[1822]], los testos constitucionales colombianos federales y unitarios y les Constituciones franceses, el principal modelu utilizáu polos miembros de la comisión redactora foi la Constitución promulgada en [[1787]] polos [[Estaos Xuníos d'América]], que'l so ésitu fuera indiscutible. La comisión paeció creer que'l progresu y la paz de los Estaos Xuníos taben determinaos direutamente pola so forma d'organización, ensin tomar en considerancia que respondía a una realidá social y económico bien distinta de la de Centroamérica, nin tampoco les considerables diferencies qu'esistíen ente la tradiciones políticu y xurídicu de dambos países. Pa cuelmu, nun se llindaron a inspirase nes disposiciones de la Carta americana, sinón qu'introducieron nel modelu una serie de cambeos bien pocu felices, sobremanera na parte orgánica. Documentos más cercanos a la idiosincrasia centroamericana, como la [[Constitución española de 1812]] o la portuguesa de 1822 solamente sirvieron de referencia p'aspeutos secundarios. La resultancia de too esto, como lo indicó años más tarde don [[Felipe Francisco Molina y Bedoya]], fíu d'unu de los miembros de la comisión redactora, foi un «''albuertu monstruosu que namái na estructura esterior asemeyar a les instituciones que se tomaron por modelu''». El 25 d'ochobre de [[1823]], la comisión redactora presentó les Bases de Constitución federal al plenariu de la Constituyente. El 17 d'avientu siguiente, l'Asamblea dispunxo faer circular el testu, y convidó a les Provincies Xuníes a formular y presentar observaciones o propuestes de cambéu. Les Bases de Constitución federal estremar en 45 artículos, distribuyíos en diez partes o seiciones ensin numberación. La primer seición, que nun llevaba titulación, consagraba la independencia del país, col nome d'Estaos Federaos del Centru d'América, referir a la soberanía nacional, la división tripartita de poderes, l'afianzamientu de los derechos del home y el ciudadanu y l'adopción d'un sistema de gobiernu republicanu, representativu y federal. Indicaba que la relixón sería la [[Ilesia católica|católica]], con esclusión del exerciciu públicu de cualesquier otra, lo cual implícitamente autorizaba l'exerciciu priváu d'otros credos. La segunda seición referir al Poder Llexislativu, que moraría nuna sola cámara, denomada Congresu Federal, escoyida sobre base numbérica y anovable por metaes cada añu, que la so función principal sería aprobar les lleis federales. La tercer seición regulaba'l Senáu, compuestu por Senadores escoyíos popularmente y anovable por tercios cada añu. Al contrariu de lo qu'asocedía nel sistema americanu, onde'l Congresu taba formáu por dos Cámares, una de Representantes y otra de Senadores, les Bases diseñaben un sistema unicameral, una y bones el Senáu nun tendría iniciativa na formación de la llei, sinón que se llindaría a da-y o nega-y la sanción. Corresponderíen-y amás funciones de conseyeru forzosu del Poder Executivu y delles potestaes controladores. La cuarta seición trataba sobre'l Poder Executivo, qu'exercería un Presidente escoyíu popularmente cada cuatro años, con posibilidá de ser reelixíu pal periodu inmediatu siguiente. El Presidente tendría bien escasos poderes, yá que nun podría vetar los proyeutos de llei y llindaríase a publicar los sancionaos y curiar de la so observancia y del orde públicu, según a dirixir la fuercia armada de la Federación. Pa entablar negociaciones diplomátiques tendría de consultar al Senáu, qu'amás-y propondría ternes pa efectuar los nomamientos de funcionarios federales. En falta del Presidente fadría les sos vegaes un Vicepresidente, escoyíu conxuntamente con él, y qu'amás presidiría'l Senáu, anque solamente podría votar en casu d'empate. La quinta seición regulaba'l Poder Judiciario. El máximu órganu d'ésti sería una Suprema Corte de Xusticia, formada por individuos escoyíos popularmente y anovables por tercios cada dos años, que tendría les funciones de tribunal d'última instancia en ciertos casos y a la que correspondería conocer de les causes contra'l Presidente y otros altos funcionarios. Estableceríase'l xuráu, según tribunales d'apelación. Tolos ciudadanos, ensin distinción dalguna, taríen sometíos al mesmu orde de procedimientos y xuicios, esto ye, suprimiríense los fueros eclesiástico y militar. La sesta seición referir al Poder Llexislativu de cada unu de los Estaos federaos. Estos tendríen un Congresu análogu al federal, compuestu por representantes escoyíos popularmente. Al primer Congresu correspondería-y formar la Constitución particular del Estáu, y a él y los socesivos la ellaboración de les lleis. La séptima seición trataba sobre'l Conseyu Representativu, órganu d'eleición popular qu'en cada Estáu daría la sanción o vetu a les lleis aprobaes pol Congresu estatal y tendría otres funciones análogues a les del Senáu federal. La octava seición referir al Poder Executivu de los Estaos, qu'exercería un Xefe escoyíu popularmente. Na so falta fadría les sos vegaes un Segundu Xefe, tamién escoyíu popularmente, que presidiría'l Conseyu Representativu, anque sufragaría solamente en casu d'empate. La novena seición regulaba'l Poder Judiciario de los Estaos federaos. En cada unu d'éstos habría una Corte Cimera de Xusticia formada por xueces escoyíos popularmente, que sería'l tribunal d'última instancia y a la cual correspondería faer efectiva la responsabilidá de los altos funcionarios estatales. La décima y última seición contenía disposiciones xenerales y numberaba una serie de derechos y llibertaes públiques de la tradición lliberal. == Adhesión de Costa Rica y separación definitiva de Chiapas == En marzu de 1824 tomaron asientu na Asamblea los representantes costarricenses, y a solicitú so, el 4 d'esi mes el cuerpu constituyente declaró que la [[provincia de Costa Rica]] (enantes [[Partíu de Costa Rica|partíu]]) quedaba incorporada a la República del Centru y yera una parte integrante d'ella sol sistema adoptáu nes Bases. La mesma declaración indicó que les autoridaes establecíes en Costa Rica siguiríen nes sos funciones hasta que s'establecieren les que teníen de rexila conforme a les Bases. En [[Chiapas]], otra manera, en setiembre de 1824 efectuóse un plebiscitu que resultó na decisión de xunise definitivamente a Méxicu. == Les ''Bases'' como Constitución provisional == Anque les Bases fueren emitíes solamente como una propuesta d'esquema pa la futura Constitución centroamericana, la provincia de San Salvador, que les sos autoridaes yeren decidíes partidaries d'un sistema federal, entainar a convocar un congresu constituyente pa emitir la so constitución conforme al documentu. Ante esi fechu, el 5 de mayu de 1824 l'Asamblea Constituyente alcordó facultar a les provincies pa escoyer congresos y entamar les sos autoridaes de conformidá coles Bases de Constitución, y amás convocó a eleiciones pa les futures autoridaes federales, anque inda nun s'emitiera la Carta fundamental. Estes decisiones fixeron que'l testu de les Bases empezara a adquirir [[positividad]] y alzárase de la condición de simple anteproyeutu a la d'una verdadera Constitución provisional, que la so vixencia caltener mientres l'Asamblea aprobaba la Constitución definitiva. Amás, les Bases, a pesar de los sos defectos, quedaron irreversiblemente convertíes nel modelu principal de la futura Carta fundamental. Les Bases de Constitución Federal tuvieron vixentes hasta la emisión de la Constitución de la [[República Federal de Centro América]], aprobada pola Asamblea Nacional Constituyente'l 22 de payares de [[1824]]. == La República Federal == {{AP|República Federal de Centro América}} Cola emisión de la Constitución federal en payares de 1824, quedó sustituyíu'l nome de provincies pol d'estaos, y el nome del país tamién camudó, polo que les Provincies Xuníes del Centru d'América pasaron a llamase República Federal de Centro América. == Francisco Morazán == El militar y políticu hondureñu, Xeneral Francisco Morazán, foi gobernador de la [[República Federal de Centro América]] ente 1827 a 1838. Él siempres suañó con ver a Centro América como una sola nación que se convertiría nuna potencia a nivel rexonal. Foi'l mayor impulsor d'esta idea de ver a C.A xunida. Mientres el so gobiernu estableció la reforma lliberal y revolucionó la forma de pensar y la política de los cinco estaos pertenecientes a la República. Sicasí distintos intereses ente persones poderoses dientro de los cinco estaos, acabaron col so gobiernu. Foi depués llamáu a Costa Rica y foi escoyíu Presidente de Costa Rica, pero Rafael Carrera acometió contra Costa Rica amenaciándo-y con guerra ensin nun apurríen a Morazán, depués una facción de Heredia prindó a Morazán y dio-y muerte. El so cuerpu foi soterráu n'El Salvador por cuenta de la gran simpatía que Morazán tenía cola xente d'esa provincia, y en siguimientu a los sos órdenes de ser soterráu ende.{{ensin referencies}} == Notes == {{llistaref|grupu=n}} == Referencies == * OBREGÓN QUESADA, Clotilde: ''Les Constituciones de Costa Rica''. San José (Costa Rica): Editorial de la Universidá de Costa Rica (1ª&nbsp;ed.), 2007. * SÁENZ CARBONELL, Jorge Francisco: ''Los sistemes normativos na hestoria de Costa Rica''. Santu Domingu de Heredia (Costa Rica): Mozu (2ª&nbsp;ed.), 2008. * TOWSEND EZCURRA, Andrés: ''Les Provincies Xuníes de Centroamérica: fundación de la República''. San José (Costa Rica): Editorial Costa Rica (1ª&nbsp;ed.), 1973. {{Tradubot|Provincias Unidas del Centro de América}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Provincies Xuníes del Centru d'América| ]] [[Categoría:Historia d'América]] [[Categoría:Historia de Guatemala]] [[Categoría:Historia d'El Salvador]] [[Categoría:Historia d'Hondures]] [[Categoría:Historia de Costa Rica]] [[Categoría:Historia de Nicaragua]] [[Categoría:Historia del estáu de Chiapas]] bcud89iz01lzj6rrgbsn3z8ucihiye0 0 128308 4379175 4356438 2025-06-24T16:34:15Z YoaR 37624 /* La guerra civil */ 4379175 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome = Guerra civil griega |imaxe = The British Army in Greece 1945 NA21427.jpg |descripción_imaxe = La ''[[Dekemvriana]]'' (eventos d'avientu) n'[[Atenes]] mientres los últimos meses de la [[Batalla de Grecia|batalla de Grecia]] foi'l primer enfrentamientu ente les fuercies comunistes y los partidarios de la monarquía |parte_de = [[Guerra Fría]] |leyenda = |conflictu= |fecha = [[Marzu]] de [[1946]] - [[ochobre]] de [[1949]] |llugar = [[Grecia]] |coordenaes = |resultáu = [[Ficheru:Kingdom of Greece Flag.svg|20px|cantu]] Victoria del exércitu griegu |consecuencies = Vuelta al [[Reinu de Grecia]] |descripción = |casus = |territoriu = |combatientes1 = [[Ficheru:Kingdom of Greece Flag.svg|20px|cantu]] [[Reinu de Grecia]]<br/>[[Ficheru:Kingdom of Greece Flag.svg|20px|cantu]] [[Exércitu Helénicu|Exércitu Nacional]]<br/>Sofitáu por:<br/>[[Ficheru:Flag of the United Kingdom.svg|20px|cantu]] [[Reinu Xuníu]]<br/>{{Bandera|EEXX}} [[Estaos Xuníos]] |combatientes2 = [[Ficheru:DSE badge.svg|15px|cantu]] [[Exércitu Democráticu Griegu|DSE]]<br/>[[Ficheru:DSE badge.svg|15px|cantu]] [[Exércitu Popular de Lliberación Nacional (Grecia)|ELAS]]<br/>[[Ficheru:Flag of North Macedonia (1946–1992).svg|20px|cantu]] [[Frente Nacional de Lliberación (Macedonia)|NOF]]<br/>Sofitáu por:<br/>{{Bandera|XRSS}} [[XRSS]]<br/>{{Bandera|Yugoslavia}} [[República Federativa Socialista de Yugoslavia|Yugoslavia]]<br/>[[Ficheru:Flag of Bulgaria (1948-1967).svg|20px|cantu]] [[República Popular de Bulgaria|Bulgaria]]<br/>{{Bandera|Albania|1946}} [[República Popular d'Albania|Albania]] |combatientes3 = |comandante1 = [[Ficheru:Kingdom_of_Greece_Flag.svg|20px|cantu]] [[Alexandros Papagos]]<br />[[Ficheru:Kingdom_of_Greece_Flag.svg|20px|cantu]] [[Trasivoulos Tsakalotos]] |comandante2 = [[Ficheru:DSE badge.svg|15px|cantu]] [[Markos Vafiadis]]<br />[[Ficheru:DSE badge.svg|15px|cantu]] [[Nikolaos Zachariadis]] |comandante3 = |soldaos1 = [[Ficheru:Kingdom of Greece Flag.svg|20px|cantu]] 232&nbsp;500<ref>''The Struggle for Greece 1941-1949'', C.M. Woodhouse, Hurst & Company, (Londres 2002) (primer edición en 1976), p. 237.</ref><br />{{bandera|Reinu Xuníu}} 40&nbsp;000 (1947)<ref name= Global >[http://www.globalsecurity.org/military/world/war/greek.htm Global security - Greek Civil War].</ref> |soldaos2 = 60&nbsp;000 (1943)<ref name= Global /><br />4000-7000 (1946)<ref name=Code>[https://web.archive.org/web/20120121112118/http://privatewww.essex.ac.uk/~ksg/data/eacd_notes.pdf Uppsala conflict data expansion. Non-state actor information. Codebook] páxs. 7.</ref><br/>13&nbsp;000-30&nbsp;000 (1947)<ref name= Global /><ref name= Code /><br/>28&nbsp;000 (1948)<ref name= Code /><br/>21&nbsp;000 (1949)<ref name= Code /> |soldaos3 = |baxes1 = 100&nbsp;000 muertos y 700&nbsp;000 movíos<ref name= Global /> |baxes2 = |baxes3 = |campaña = Balcanes |campaña2 = |campaña3 = |campaña4 = |anterior = |posterior = |nota1 = |nota2 = |nota3 = }} La '''guerra civil griega''' trescurrió ente [[1946]] y [[1950]], y foi'l primer casu d'una insurrección comunista tres la [[Segunda Guerra Mundial]], polo que puede considerase como'l primer conflictu bélicu de la [[Guerra Fría]]. La victoria de les fuercies anticomunistes del gobiernu condució a la entrada de [[Grecia]] na [[OTAN]] y ayudó a definir l'equilibriu estratéxicu nel [[mar Exéu]] y los [[Balcanes]] na [[Europa]] de la [[Posguerra de la Segunda Guerra Mundial|posguerra]]. La guerra civil enfrentó a la población conservadora y les fuercies armaes del gobiernu monárquicu, sofitaes polos [[Estaos Xuníos]] y el [[Reinu Xuníu]], contra los comunistes griegos y los miembros de la organización más grande de la resistencia antifascista que combatiera contra la [[Ocupación de Grecia poles Fuercies de la Exa|ocupación de Grecia per parte de la Exa]]: el ELAS ([[Idioma griegu|griegu]]: ΕΛΑΣ-Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός [ELAS: Ethnikos Laikos Apelevtherotikos Stratos], [[Exércitu Popular de Lliberación Nacional (Grecia)|Exércitu Nacional de Lliberación Popular]]), que la so direición taba controlada pol [[Partíu Comunista Griegu]] (en [[Idioma griegu|griegu]], KKE-Kομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας). Al terminar la ocupación nazi de [[Grecia]] esistía yá un clima d'enfrentamientu y acusaciones mutues de [[terrorismu]] per parte de dambos bandos. El KKE nun quixo participar nes eleiciones propuestes polos conservadores y patrocinaes polos británicos en setiembre de 1946 y negóse al desarme, lo cual condució al españíu d'un conflictu armáu. == Fases de la guerra == === Antecedentes tres la lliberación === * La '''primer fase''' de la guerra civil tuvo llugar ente [[1941]] y [[1944]], mientres la [[Ocupación de Grecia poles Fuercies de la Exa|ocupación ítalo-alemana de Grecia]]. Les ales izquierdista y derechiego del movimientu de resistencia apostáronse la direición de la resistencia griega. L'ala derechiega arrexuntar nel exiliu en redol al rei [[Xurde II de Grecia|Xurde II]], a les fuercies griegues evacuaes n'[[Exiptu]], y a oficiales nacionalistes y anticomunistes que permanecíen en Grecia lluchando contra alemanes ya italianos nun grupu de resistencia denomináu EDES; ente que l'ala izquierdista basar nel "gobiernu clandestín" formáu por una alianza de [[socialista|socialistes]], [[marxista|marxistes]], y [[comunista|comunistes]] sofitándose nel [[Exércitu Popular de Lliberación Nacional (Grecia)|ELAS]], exércitu [[partisanu]] que llevó'l mayor pesu de la resistencia antifascista, anque dende 1942 la mayor influencia na xefatura del ELAS tener el [[Partíu Comunista Griegu]] (KKE) gracies a formar un fuerte nucleu de [[Guerra de guerrilles|guerrilles]] primero que los sos competidores. Pel branu de [[1944]] los monárquicos nel exiliu formaron un gobiernu de concentración nacional presidíu por [[Georgios Papandreu]] (en [[Idioma griegu|griegu]]: Γεώργιος Παπανδρέου) so los auspicios de los [[Aliaos de la Segunda Guerra Mundial|Aliaos]] en [[El Cairu]] y ensin cuntar cola población griega, en tantu les ofensives aliaes n'[[Italia]] y la recaptura d'[[Ucraína]] polos soviéticos agoraben que la llucha llueu llegaría a los [[Balcanes]]. Esti gobiernu curiar de manifestar la so llealtá al rei Xurde II pero refugó restaurar la [[monarquía]] hasta que se celebrara un [[plebiscitu]] na Grecia lliberada, anque la influencia de los derechiegos nel gabinete Papandreu causó qu'esti gobiernu nun fuera reconocíu polos partisanos comunistes del ELAS, que postularon resolver eses diferencies tres la lliberación de Grecia. * Na '''segunda fase''' ([[1944]]-[[1946]]), el gobiernu monárquicu que tornó del exiliu enfrentar a los partisanos comunistes pol control del país tres la derrota y retirada de los alemanes n'ochobre de 1944. A pesar de la potencia bélica de les guerrilles del ELAS –subordinaes al KKE– los oficiales monárquicos de la Resistencia impunxeron el so gobiernu, basándose en veteranos del EDES gracies a l'ayuda del [[Reinu Xuníu]], y consiguieron caltener [[Atenes]] y [[Tesalónica]] sol so firme control. El mesmu [[Winston Churchill]] viaxó a [[Atenes]] pa coordinar l'ayuda británica. Los xefes comunistes del ELAS controlaben prácticamente'l restu de Grecia n'avientu de 1944, anque nun taben llistos pa formar de momentu tropes coles qu'aguantar a los derechiegos y los británicos. Finalmente llegóse a un alcuerdu llamáu ''Pactu de Varkiza'', robláu en febreru de [[1945]], nel qu'influyeron les presiones británica y [[Xunión Soviética|soviética]] y pol que'l [[Rexencia (política)|rexente]] (l'arzobispu [[Damaskinos d'Atenes|Damaskinos]], en tantu entá nun se dexaba al rei Xurde II volver al país) y el gobiernu monárquicu alcordaron celebrar eleiciones so la supervisión de los Aliaos. El plebiscitu celebráu'l [[1 de setiembre]] de [[1946]] y saboteado pol ELAS dexó la formación d'un nuevu gobiernu de centru derecha y la restauración de la monarquía. === La guerra civil === [[Ficheru:1946-Greece-pro-royal-poster.jpg|thumb|200|Cartelu a favor de la monarquía de [[Xurde II de Grecia]] cola frase ''¡ Esto ye lo que tarrecen! (refiriéndose a los comunistes) ¡Vota pol Rei!''.]] * Na '''tercer fase''' ([[1947]]-[[1950]], llamada «tercer asaltu» polos comunistes), el gobiernu de centru derecha nun foi aceptáu pol [[Partíu Comunista Griegu|KKE]], qu'en mayu de [[1946]] sulevar col so brazu armáu (l'[[Exércitu Popular de Lliberación Nacional (Grecia)|ELAS]]) nos montes de [[Macedonia (Grecia)|Macedonia]] y el [[Epiru]], llanzando una guerra de [[guerrilla|guerrilles]] contra'l gobiernu central, llogrando controlar casi tola zona montascosa del norte de Grecia y fundando l'[[Exércitu Democráticu Griegu]] (DSE). El gobiernu monárquicu de [[Yorgos Papandréu (1888)|Papandreu]] pidió ayuda urxente a los [[Reinu Xuníu|británicos]], que de la mesma solicitaron refuerzos al presidente d'Estaos Xuníos [[Harry S. Truman]] al trate incapaces de controlar la situación y escarecer de más recursos financieros y humanos p'asistir al réxime d'Atenes, ante lo cual los [[Estaos Xuníos]] intervinieron con armes y entrenamientu pal exércitu monárquicu, acuñándose la "[[Doctrina Truman]]" de resultes, y asegurando el sofitu d'Estaos Xuníos a cualquier réxime en riesgu de ser derrocáu por una revuelta comunista. Per otra parte, el DSE pidió viviegamente sofitu militar y económicu a la [[Xunión Soviética|URSS]] pero [[Josif Stalin]] refugó concedelo pos yá dende [[1945]] el gobiernu de Stalin confiaba en que'l KKE podría apoderar Grecia solamente por aciu un "golpe de mano" violentu y oportunu, pero consideraba que sería imposible consiguir tal meta en desarmándose el ELAS en 1946 y menos inda nuna guerra civil onde Gran Bretaña y Estaos Xuníos ayudaríen ensin reserves a los monárquicos griegos –en cuantes que Stalin taba convencíu de que dambos países nun abandonaríen la so influencia en Grecia– polo cual el sofitu militar la URSS al DSE foi bien amenorgáu. L'ayuda decisiva al DSE llegó sobremanera de [[República Federativa Socialista de Yugoslavia|Yugoslavia]], onde'l mariscal [[Josip Broz|Josip Broz (Tito)]] vía con simpatía la creación d'una Grecia comunista qu'afirmaría la seguridá yugoslava na so [[frontera]] meridional, y de camín solucionaría'l problema del nacionalismu na [[Macedonia (Grecia)|Macedonia griega]] en tanto'l KKE ufiertaba a los macedonios griegos una autonomía interna similar a la de los macedonios yugoslavos. Munchos miembros del ELAS yeren macedonios d'[[Pueblos eslavos|etnia eslava]], que crearon el Frente de Lliberación de Macedonia (FLM) en [[1944]] cola ayuda de Tito, que nesa dómina pretendía anexonase la Macedonia griega, espulsando d'ellí a los ocupantes alemanes. Yá en [[1946]], el KKE yera partidariu de crear una ''República Socialista de Macedonia'' qu'incluyiría a toa Macedonia, tantu la parte griega como la eslava, baxu firme control de los comunistes locales, solución que tamién prestaba a Tito. Los líderes del DSE, toos comunistes, pretendieron llanzar llueu una [[guerra convencional]] contra'l gobiernu dende setiembre de [[1947]], tratando d'establecer un gobiernu revolucionariu na ciudá de [[Konitsa]] y de controlar les grandes ciudaes, no cual fracasaron tres les contraofensives del gobiernu n'avientu del mesmu añu; magar esta derrota, a entamos de [[1948]] el DSE caltenía actividá de [[guerrilla|guerrilles]] por tol país, inclusive na rexón del [[Ática]] onde se topaba [[Atenes]], implicando exitosamente na so llucha a la mayoría de los [[Macedonia (Grecia)|macedonios]] eslavos, que víen nel KKE a un garante de la so autonomía dientro de Grecia. El cursu de la llucha favoreció pasu ente pasu a los monárquicos dende [[1948]], cuando'l [[Partíu Comunista Griegu|KKE]], soporte básicu del DSE, foi illegalizáu y el gobiernu Papandreu arrestó a cientos de los sos líderes, mientres l'exércitu gubernamental llograba armes d'Estaos Xuníos a bajísimos precios, la so moral de combate alzábase, y topábase muncho meyor entrenáu qu'en 1945, a lo cual contribuyó la xefatura del xeneral [[Alexander Papagos]], veteranu militar que detuviera con ésitu la [[Guerra ítalo-griega|invasión italiana de 1940]]. La insistencia de los líderes del KKE nuna "guerra convencional" copiando la última fase de la llucha de los [[partisanos yugoslavos]] terminó nun fracasu a mediaos de [[1948]], polo cual hubo de volvese a la [[guerra de guerrilles]] apresuradamente, amás de que'l dominiu total del KKE sobre la xefatura del DSE ayenó-y el sofitu de [[socialista|socialistes]] y centristes en zones rurales que orixinalmente sofitáren-yos, empeorando la situación la [[represión política]] del KKE contra estos disidentes. === La rotura Tito-Stalin y el KKE === [[Ficheru:Gde.svg|thumb|200px|Mapa de les bases de les organizaciones comunistes grieges na frontera ente [[Grecia]] y [[Yugoslavia]]. [[Josip Broz Tito]] dexaba la presencia de les guerrilles en territoriu yugoslavu.]] Los problemes del [[Exércitu Democráticu Griegu|DSE]] agravar pol bracéu ente la [[XRSS]] y [[Yugoslavia]], pos el desenvolvimientu de los eventos confirmaba la medrana de Stalin que los EEXX y Gran Bretaña sí intervendríen en Grecia pa caltenela so la so influencia. Ante la medrana d'estropiar más inda les sos rellaciones con británicos y americanos, y xulgando más útil asegurar el so predominiu nos países d'[[Europa Oriental]] yá so la ocupación militar del [[Exércitu Coloráu]] en llugar d'arriesgase a lluchar per Grecia, [[Stalin]] aportunó en que'l DSE cesara na llucha y que les sos fuercies replegar a Yugoslavia. Tal planteamientu de [[Stalin]] disgustó al mariscal [[Josip Broz|Tito]], qu'aportunaba en que'l DSE tenía de siguir lluchando en suelu griegu, acusando a la URSS de poner en riesgu a Yugoslavia dexando una Grecia anticomunista y contraria na so frontera sur. Esto incidió na [[Ruptura Tito-Stalin|rotura ente Tito y Stalin]] de xunu de 1948, en tanto'l líder yugoslavu acusaba a la URSS de sacrificar a los sos aliaos balcánicos de manera egoísta, ensin da-yos [[autonomía]] pa "desenvolver el socialismu" según les sos propies traces. La rotura Tito-Stalin causó una severa crisis nel [[Partíu Comunista Griegu|KKE]] na seronda de 1948, pos los sos xefes máximos calteníen firme llealtá a la URSS pero yeren conscientes de que prescindir del sofitu yugoslavu sería desastrosu, entá ye más cuando'l DSE tenía bases de llibre accesu en Yugoslavia, que nun podríen ser reemplazaes por hipotétiques bases n'[[Albania]] o [[Bulgaria]], ente que simultáneamente Yugoslavia riquía al DSE pa siguir la llucha y la URSS primía-y p'abandonala. El KKE resolvió nel so plenariu de xineru de [[1949]] siguir fiel a la URSS y escorrer –en plena guerra civil– a los "[[Titoísmo|titoístas]]" nes sos files y reforzar la ortodoxa [[estalinista]], terminando de debilitar al DSE. Ante tal decisión, Yugoslavia suspendió tou auxiliu al DSE, y cerró militarmente'l so [[frontera]] griega en xunetu de 1949, desallugando los campamentos del DSE del so suelu, lo cual perxudicó gravemente la capacidá bélica de los rebeldes xustamente cuando les [[Fuercies Armaes de Grecia|tropes monárquiques]] de Papagos, meyor armaes y empobinaes gracies al auxiliu d'Estaos Xuníos, infligían una severa derrota al DSE nel [[Peloponeso]] y la [[Grecia Central]], y enfusábense na rexón de [[Tesalia]] esaniciando les posiciones del DSE. Tres el zarru de la frontera yugoslava, les tropes del DSE siguieron operando dende bases n'Albania, que nun podía apurrir una ayuda comparable a la de Yugoslavia, pero los mensaxes dende la URSS aportunaron agora con mayor firmeza en cesar la llucha y evacuar. En paralelu, les tropes griegues monárquiques llanzaron una gran ofensiva nel [[Epiru]] y la [[Macedonia griega]] n'agostu de 1949, qu'espulsó de les sos posiciones a les debilitaes tropes del DSE a entamos de setiembre. Selmanes dempués les fuercies del DSE sobrevivientes tuvieron de retirase a suelu albanés y el [[16 d'ochobre]] la xefatura del KKE exiliada n'Albania ordenó un "[[cese d'hostilidá]] temporal" que significaba'l final de la guerra. == Consecuencies == [[Ficheru:Deca rodeni vo Polska.jpg|thumb|200px|Neños [[Macedonia|macedonios]] nacíos en [[Polonia]], de padres griegos refuxaos [[apátrida|apátrides]].]] La guerra civil dexó al país nun estáu peor que'l que supunxo la [[Europa ocupada pola Alemaña nazi|ocupación]] [[Alemaña nazi|nazi]] en [[1944]], xenerando más destrucciones d'[[infraestructura]] nun país que yá yera probe en 1940. Miles de griegos viéronse obligaos a [[Diáspora griega|emigrar]] por motivos económicos a países como [[Estaos Xuníos]] y [[Australia]], ente otros. En paralelu, la [[represión política]] del gobiernu derechiegu de [[Yorgos Papandréu (1888)|Papandreu]] foi persevera colos militantes del [[Exércitu Democráticu Griegu|DSE]] que nun pudieron fuxir de Grecia: hasta 100&nbsp;000 persones quedaron en prisión hasta la [[década de 1950]] en diverses cárceles asitiaes nes islles del [[mar Exéu]], ente que cualquier espresión política [[socialista]] o [[comunista]], fora en partíos políticos, sindicatos, o prensa, foi escorrida fiero. La guerra civil dexó tamién una sociedá polarizada políticamente ente los "vencedores y vencíos" de la guerra civil, polarización que nun se restauraría hasta 1974, al rematar la [[Réxime de los coroneles|dictadura de los coroneles]] y declarase la Tercer República Helénica. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://hispanianova.rediris.es/8/articulos/8a003.pdf Roberto Rodríguez Milán, "Confrontaciones civiles na Europa mediterránea: Materiales pal estudiu de la guerra civil griega"] * [http://www.politikokafeneio.com/dse/dse.htm Historia del ''Exércitu Democráticu Griegu''] * [http://www.marxists.org/subject/greek-civil-war/index.htm Archivu de la guerra civil girega na web marxists.org] * [http://libcom.org/history/articles/greece-resistance-andartiko-1941 Andartikos – a short history of the Greek Resistance, 1941-5] n'inglés na libcom.org/history * [http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1985/KJC.htm Report from globalsecurity.org] {{Tradubot|Guerra civil griega}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Guerres de Grecia]] [[Categoría:Guerres civiles|Griega]] [[Categoría:Guerra Fría]] [[Categoría:Guerres del sieglu XX|Civil Griega]] [[Categoría:Historia de Grecia]] 1jcufpo0184zjg8j69gbceqqtzio6k8 0 129927 4379401 4378973 2025-06-25T10:16:15Z Omarete 35 4379401 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Katie Couric}} {{persona}} [[Ficheru:Katie Couric at Heart Truth 2009.jpg|thumb|Katie Couric.]] [[Ficheru:Couric.PNG|thumb|200px]] '''Katherine Anne "Katie" Couric''' {{nym}} ye una [[Periodismu|periodista]] d'[[Estaos Xuníos]] que se fixo conocida como la copresentadora del programa ''[[Today (programa de la NBC)|Today]]'' de la [[National Broadcasting Company|NBC]]. En 2006, fixo un espublizáu cambéu de la NBC a la CBS y el 5 de setiembre de 2006 convertir na primera presentadora muyer única nun programa de noticies d'unu de los trés cadenes de televisión principales de los [[Estaos Xuníos]]. Hasta xunu de 2011 foi la presentadora y [[Edición de libro|editora]] de ''[[CBS Evening News]]'', reemplazando a [[Bob Schieffer]] el 5 de setiembre de 2006. Schieffer foi'l presentador interín depués de la partida de [[Dan Rather]] el 9 de marzu de 2005. Couric dexó'l puestu de presentadora de ''CBS Evening News'' en mayu de 2011, siendo reemplazada por [[Scott Pelley]] a partir del 6 de xunu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} * [https://web.archive.org/web/20090609012107/http://www.famegame.com/profile/Katie_Couric Katie Couric] en FameGame.com * [https://web.archive.org/web/20070927185925/http://wcbstv.com/topstories/local_story_247214753.html Katie Couric debuta en CBS] * [https://web.archive.org/web/20060710064743/http://www.cbsnews.com/stories/2006/07/06/eveningnews/bios/main1781520.shtml Biografía de CBS News de Katie Couric] * [http://www.colbertnation.com/the-colbert-report-videos/84125/march-22-2007/katie-couric Katie Couric en The Colbert Report el 22 de marzu de 2007] * [http://www.newsgroper.com/katie-couric Katie Couric] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081230220943/http://www.newsgroper.com/katie-couric |date=2008-12-30 }} en [[Newsgroper]] (sátira) * [https://www.bestgraduationspeeches.com/katie-couric-graduation-speech/ Discursu de graduación de Katie Couric] {{NF|1957||Couric, Katie}} [[Categoría:Periodistes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ganadores del premiu Daytime Emmy]] [[Categoría:Persones de Virxinia]] js754nmf18ue4xbbfri0m2tkbsmqsfr 0 130439 4379414 4329137 2025-06-25T11:05:40Z YoaR 37624 /* Denominaciones oficiales */ 4379414 wikitext text/x-wiki {{país |nome_oficial = |nome_completu = República Federativa Socialista de Yugoslavia<ref>En [[Idioma serbocroata|serbocroata]] y [[Idioma macedoniu|macedoniu]] el nome oficial yera «Социјалистичка Федеративна Република Југославија» (СФРЈ), treslliteráu al alfabetu llatín como ''Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija'' (SFRJ); n'[[idioma eslovenu|eslovenu]] yera denomada ''Socialistična federativna republika Jugoslavija'' (SFRJ). Nos idiomes cooficiales, n'[[idioma albanés|albanés]] yera denomada ''Republika Socialiste Federative y Jugosllavisë '' y n'[[idioma húngaru|húngaru]] yera denomada ''Jugoszláv Szocialista Szövetségi Köztársaság''.</ref> |forma_de_gobiernu = [[República federal]] [[Estáu socialista|socialista]] |status = |yera = |añu_entamu = 1945 |fecha_empecipio = 29 de payares |eventu_empecipio = Establecimientu |añu_fin = 1992 |fecha_fin = 27 d'abril |eventu_fin = [[Disolución de Yugoslavia|Desintegración]] |p1 = Gobiernu provisional de la Yugoslavia Federal Democrática |bandera_p1 = Flag of the Democratic Federal Yugoslavia.svg |p2 = Territoriu llibre de Trieste |bandera_p2 = Free Territory Trieste Flag.svg |bandera_p7 = Flag of Bulgaria.svg |s1 = República Federal de Yugoslavia |bandera_s1 = Flag of Serbia and Montenegru.svg |s2 = Croacia |bandera_s2 = Flag of Croatia (1990).svg |s4 = República de Macedonia |bandera_s4 = Flag of North Macedonia (1992–1995).svg |s5 = Eslovenia |bandera_s5 = Flag of Slovenia.svg |s7 = República de Bosnia y Herzegovina |bandera_s7 = Flag of Bosnia and Herzegovina (1992-1998).svg |imaxe_bandera = Flag of SFR Yugoslavia.svg |bandera = Bandera de Yugoslavia |imaxe_escudu =GRB JUGOSLAVIJE.svg |símbolu = Escudo de la República Federativa Socialista de Yugoslavia |mapa = Yugoslavia 1956-1990.svg |capital = Belgráu |lema_nacional = ''Bratstvo i jedinstvo''<br />Братство и jединство<br/>(n'[[Idioma español|español]]: "Hermandá y Unidá") |himnu_nacional = ''[[Hej Sloveni|Hej, Sloveni!]]''<br />Хеј, Словени!<br/>(n'español: "¡Hey, Eslavos!") [[file: United States Navy Band - Hey, Slavs.ogg]] |idioma = [[Idioma serbocroata|Serbocroata]],<br />[[Idioma macedoniu|macedoniu]], [[Idioma eslovenu|eslovenu]] |idioma_non_oficial = [[idioma albanés|albanés]], [[idioma húngaru|húngaru]] <small>(cooficiales)</small> |moneda = Dinar yugoslavu |títulu_líder = [[Presidente de Yugoslavia|Presidente]] |líder1 = [[Ivan Ribar]] |añu_líder1 = [[1945]]-[[1953]] |líder2 = [[Josip Broz Tito]] |añu_líder2 = [[1953]]-[[1980]] |líder3 = [[Stjepan Mesić]] |añu_líder3 = [[1991]] |títulu_gobernante = [[Primer ministru de Yugoslavia|Primer ministru]] |gobernante1 = [[Josip Broz Tito]] |añu_gobernante1 = [[1945]]-[[1963]] |gobernante2 = [[Ante Marković]] |añu_gobernante2 = [[1989]]-[[1991]] |dato_año1 = 1989 |dato_superficie1 = 255804 |dato_población1 = 23501094 |miembru_de = [[ONX]], [[Movimientu de Países Ensin Alliniar|NOAL]], [[CAME]], [[OSCE]] |notes = }} La '''República Federativa Socialista de Yugoslavia''' (en [[idioma serbocroata|serbocroata]] y [[idioma macedoniu|macedoniu]]: Социјалистичка Федеративна Република Југославијa/ ''Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija''), embrivíu '''RFS de Yugoslavia''' o '''RFSY''', foi l'[[Yugoslavia|estáu yugoslavu]] qu'esistió dende'l final de la [[Segunda Guerra Mundial]] hasta [[Disolución de Yugoslavia|la so disolución en 1992]], mientres les llamaes "[[Guerres Yugoslaves]]". Trátase d'un estáu socialista compuestu pola federación de seis repúbliques menores: [[República Socialista de Bosnia y Herzegovina|Bosnia y Herzegovina]], [[República Socialista de Croacia|Croacia]], [[República Socialista d'Eslovenia|Eslovenia]], [[República Socialista de Macedonia|Macedonia]], [[República Socialista de Montenegru|Montenegru]] y [[República Socialista de Serbia|Serbia]]. A pesar de tar alliniáu primeramente col [[Bloque del Este]], a partir de la [[Ruptura Tito-Stalin]] de 1948 el país adoptó una política de neutralidá y foi unu de los estaos fundadores del [[Movimientu de Países Ensin Alliniar]]. Hasta 1980, Yugoslavia foi gobernada na práutica por [[Josip Broz Tito]], quien caltuvo un distanciamientu colos países del [[Pactu de Varsovia]] y criticó les intervenciones soviétiques n'[[Hungría]] ([[Revolución húngara de 1956|1956]]), [[Checoslovaquia]] ([[Invasión del Pactu de Varsovia a Checoslovaquia|1968]]) y [[Afganistán]] ([[Guerra d'Afganistán (1978-1992)|1979]]). Tres la muerte de [[Josip Broz Tito|Tito]] en [[1980]], l'ascensu de los movimientos nacionalistes nes repúbliques constituyentes a finales de los años 1980 llevaron al desencuentro ente los múltiples grupos étnicos, siguíu pol fracasu de les conversaciones ente les repúbliques pal tresformamientu del país y tamién pola reconocencia d'independencia fechu por dellos estaos europeos en 1991. Amás esto producíase nuna dómina na que'l país sufría una fuerte crisis económica y llaboral. A última hora, toos estos fechos llevaríen a un colapsu del Estáu yugoslavu, [[Disolución de Yugoslavia|de la so desintegración]] y cayida final en 1992, clisáu tou ello col empiezu de les [[Guerres yugoslaves]]. == Denominaciones oficiales == El nome del estáu yera en realidá común yá antes de la so institución oficial, siendo esti pocu usáu fora del ámbitu oficial. "Yugoslavia" provenía del serbocroata ''Jug'' (sur) y ''Slavia'' (territoriu eslavu), términu pol que se designaba dende'l sieglu XIX a los eslavos del sur, anque de normal ensin incluyir a los [[Bulgaria|búlgaros]].<ref name="armstrong82">[[Hamilton Fish Armstrong]] (1923). «[http://www.jstor.org/stable/20028254 Jugoslavia today]», ''Foreign Affairs'', páx. 82</ref> Yugoslavia orixinalmente formárase en 1918 como'l [[Reinu de los Serbios, Croates y Eslovenos]], anque en 1929 el país foi renombráu como [[Reinu de Yugoslavia]], siendo la primer vegada que se faía usu oficial d'esti términu. Tres la Segunda guerra mundial, el nome completu del país varió significativamente a lo llargo de la so esistencia.<ref name="Yugoslavia: a concise history">Leslie Benson (2001). ''Yugoslavia: a Concise History''; Palgrave Macmillan, ISBN 0-333-79241-6</ref> Ente 1945 y 1992 caltuvo delles denominaciones oficiales: * '''Yugoslavia Democrática Federativa''',<ref group=n. name=b>En [[Idioma serbocroata|serbocroata]] y [[Idioma macedoniu|macedoniu]] el nome oficial yera «Демократска Федеративна Југославија», treslliteráu al alfabetu llatín como ''Demokratska Federativna Jugoslavija''.</ref> emplegáu ente 1943 y 1946; * '''República Federativa Popular de Yugoslavia''' (RFPY),<ref group=n. name=c>En [[Idioma serbocroata|serbocroata]] y [[Idioma macedoniu|macedoniu]] el nome oficial yera «Федеративна Народна Република Југославија», treslliteráu al alfabetu llatín como ''Federativna Narodna Republika Jugoslavija''.</ref> emplegáu ente 1946 y 1963; * '''República Federativa Socialista de Yugoslavia''' (RFSY),<ref group=n. name=a /> emplegáu ente 1963 y 1992. L'estáu foi conocíu más comúnmente por esta últimu denominación, que foi la que se caltuvo n'usu mientres el periodu más llargu de toos. En munches ocasiones tamién s'utilizó'l términu "Yugoslavia socialista". Por cuenta del llargor del términu, los medios de comunicación recurrieron al usu de abreviatures como '''RFSY''' o '''RFS de Yugoslavia'''. == Historia == === Oríxenes y formación del nuevu estáu === El [[6 d'abril]] de [[1941]], les potencies del [[Exa Roma-Berlín-Tokio|Exa]] [[Invasión de Yugoslavia|invadieron Yugoslavia]] y en menos de dos selmanes facer col control de tol país. Amás del establecimientu de dellos rexímenes collaboracionistes (n'especial, el [[Estáu Independiente de Croacia]]), tamién surdieron dellos movimientos de resistencia contra la ocupación alemana: los "[[Chetniks]]" serbios, mandaos por [[Draža Mihajlović]], y los "[[Partisanos yugoslavos|Partisanos]]" comunistes, mandaos por [[Josip Broz Tito]]. El rei, [[Pedro II de Yugoslavia|Pedro II]], y los principales líderes yugoslavos establecieron en Londres un [[Gobiernu yugoslavu nel exiliu|gobierno nel exiliu]]. Sicasí, esti gobiernu nunca foi realmente efectivu y viose frecuentemente paralizáu poles disputa de la vieya clase política yugoslava, cuando nun surdíen problemes coles intromisiones del nuevu rei Pedro. Los británicos empezaron a cansase d'esta situación, y confiaron más nes aiciones de la resistencia nel interior que nel gobiernu del exiliu. Nel ámbitu internu, orixinalmente les partíes de Chetniks cuntaron cola reconocencia y sofitu de los Aliaos na llucha contra alemanes ya italianos, pero los Chetniks yeren fondamente anti-comunistes y n'ocasiones llegaron inclusive a collaborar colos alemanes (que yeren teóricamente'l so principal enemigu) na llucha contra los partisanos. Los partisanos de Tito, a pesar de faer frente a una enorme presión, llograron entamar una eficaz resistencia y llegaron a lliberar amplies zones del control alemán, llegando a establecer el llamáu [[Conseyu Antifascista de Lliberación Nacional de Yugoslavia]] (AVNOJ) en [[Jajce]] ente'l [[29 de payares]] y el [[4 d'avientu]] de [[1943]]. [[Ficheru:8. korpus NOVJ u Mostaru, februar 1945.jpg|thumb|Partisanos yugoslavos, tres la lliberación de [[Mostar]] (marzu de 1945).]] Pa mediaos 1944, los partisanos convirtiérense indiscutiblemente na principal faición que s'oponía a la Exa, ente que Mihajlović y les sos chetniks perdieron tou enfotu.<ref>Walter R. Roberts (1973). ''Tito, Mihailovic, and the Allies, 1941-1945'', Rutgers University Press, páx. 180</ref> Arriendes d'ello, y so presiones de los británicos y estauxunidenses, el Primer ministru nel exiliu, el croata [[Ivan Šubašić]], nomó a Tito líder de tola resistencia yugoslava a finales d'agostu de 1944.<ref>Walter R. Roberts (1973). ''Tito, Mihailovic, and the Allies, 1941-1945'', Rutgers University Press, páx. 258</ref> A instancies de los angloamericanos, empecipiáronse conversaciones ente los partisanos y el gobiernu del exiliu. El 1 de payares Tito y el primer ministru Šubašić algamaron un preacuerdo, pol que'l AVNOJ convertiríase primeramente nel parllamentu yugoslavu y formaríase un gobiernu de concentración con dieciocho ministros.<ref>Walter R. Roberts (1973). ''Tito, Mihailovic, and the Allies, 1941-1945'', Rutgers University Press, páx. 272</ref> Aquel día l'Exércitu partisanu, nuna operación conxunta xunto al [[Exércitu Soviéticu]], había [[Ofensiva de Belgráu|lliberáu Belgráu]], según gran parte de Serbia y Macedonia. Esto supunxera un claru refuerzu pa Tito, de la que ésti establecía rellaciones col líder soviéticu [[Josif Stalin]] pa coordinar les operaciones militares n'otros territorios yugoslavos. Šubašić y el so gobiernu llegaron a Belgráu el 16 de febreru de 1945, ente que'l rei aceptaba dar poderes a Tito y creábase con un [[Conseyu de Rexencia]] pa xestionar el trespasu de poderes.<ref>Charles D. Pettibone (2014). ''[https://books.google.com/books?id=bfdoAwAAQBAJ&pg=PA393&lpg=PA393&dq=%22peter+II+abdicated%22&source=bl&ots=bED6UgMeSY&sig=oUPhCV1SmLNawFNSUXp8_rqjST0&hl=en&sa=X&ei=gfSiU9aQIOK9ygOTgYHQAw&redir_esc=y#v=onepage&q=%22peter%20II%20abdicated%22&f=false The organization and order of battle of militaries in World War II]'', Trafford Publishing, páx. 393</ref> Pedro II, que permaneció en Londres, aceptó la nueva situación a remolera y namái so presiones de los aliaos occidentales, más comenenciudos nel entendimientu con un posible futuru gobiernu lideráu por Tito. El [[9 de mayu]], siete díes dempués de que l'Exércitu soviéticu tomara Berlín, los partisanos entraron en [[Zagreb]], ensin atopar resistencia.<ref name="ramet399">[[Sabrina P. Ramet]] (2006); ''[http://www.prio.no/sptrans/-229673860/2007sr003.pdf The NDH - An Introduction] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121027220736/http://www.prio.no/sptrans/-229673860/2007sr003.pdf |date=2012-10-27 }}'', páx. 399</ref> Aquel día yá se produxera la rindición de l'Alemaña nazi, pero a pesar d'esto los combates inda s'allargar na zona d'Eslovenia mientres dellos díes más, hasta la tarde del 15 de mayu.<ref>Franci Strle (1977). ''Veliki Finale na Koroškem'', páxs. 322-354</ref> La victoria militar sobre los nazis supunxo un enorme ésitu pa Tito y los comunistes, que vieron reforzada la so popularidá ente la población yugoslava.<ref>Cathal Nolan (2002). ''The Greenwood Encyclopedia of International Relations: S-Z'', Greenwood Press, páx. 1668</ref> Otra manera, dempués de cuatro años de guerra la posición de la monarquía quedara nuna situación bien precaria, como tamién asocedía colos políticos del periodu anterior a la guerra. El 11 de payares tuvieron llugar les primeres eleiciones yugoslaves de la posguerra, tal que s'alcordara meses antes. Tito y los comunistes allegaron a los comicios so la coalición del [[Lliga de Comunistes de Yugoslavia|Frente Unitariu Nacional de Lliberación]], ente que los monárquicos negar a participar nes eleiciones y boicotiar.<ref>Borgna Brunner (1997). ''1998 Information Please Almanac''. Houghton Mifflin, páx. 342</ref> La coalición liderada polos comunistes llogró llograr un trunfu aplastante con un 90% de los votos.<ref name="p.24">Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); ''Europa dempués de la Segunda Guerra Mundial 1945-1982'', páx. 24</ref> La resultancia eleutoral confirmó a los comunistes nel poder. Unes selmanes dempués, el 29 de payares de 1945, el nuevu parllamentu electu aceptaba la nominación de Tito al cargu de Primer ministru y de la mesma proclamó la República Federativa Popular de Yugoslavia. Pedro II, aislláu y ensin sofitos, nunca pudo volver a Yugoslavia.<ref>Robin Higham (1986). ''Diary of a disaster: British aid to Greece, 1940-1941''. University Press of Kentucky, páx. 196</ref> === Posguerra y rotura con Stalin === {{AP|Ruptura Tito-Stalin}} El nuevu estáu yugoslavu fundóse sobre los cimientos de la resistencia partisana contra la ocupación alemana, daqué que tuvo presente mientres les siguientes décades. Ello ye que salvo delles ayudes llindaes de los británicos y la cooperación soviética mientres la [[Ofensiva de Belgráu|lliberación de Belgráu]], Yugoslavia foi unu de los dos países europeos que se lliberar de la ocupación nazi polos sos propios esfuerciu. === Yugoslavia, un casu singular === [[Ficheru:Sfrj.png|right|thumb|Mapa xeográficu de Yugoslavia.]] Yugoslavia, a diferencia d'otros países comunistes d'Europa, escoyó un camín independiente de la [[Xunión Soviética]] y nun foi un miembru del [[Pactu de Varsovia]] nin de la [[OTAN]]. Sicasí, foi unu de los países fundadores del [[Movimientu de Países Ensin Alliniar]] nel añu [[1956]]. El más significativu cambéu nes llendes de la RFSY asocedió en [[1954]], cuando'l [[Territoriu llibre de Trieste]] foi eslleíu pol [[Tratáu de Trieste]]. La Zona B Yugoslava, que cubría 515.5 km², pasó a ser parte de la RFSY y foi darréu ocupada pol Exércitu Nacional Yugoslavu. === Crisis de los años 1980 === Les tensiones ente les repúbliques y naciones de Yugoslavia intensificar mientres la década de los años 1980. Les causes que llevaron al colapsu del país fueron acomuñaes colos nacionalismos, los conflictos étnicos, dificultaes económiques, frustración col Gobiernu burocráticu, la influencia d'importantes figures nel país o la política internacional. Con éses el nacionalismu foi vistu particularmente por munchos como la principal causa de la rotura yugoslava.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 19">Dexen Jović (2009). ''Yugoslavia: a state that withered away'', Purdue University Press, páx. 19</ref> Dende la década de los años 1970 el réxime comunista yugoslavu viose severamente desafiada por numberoses disensiones internes que diben dende la faición nacionalista-descentralizadora liderada polos croates y eslovenos, que sofitaba una federación descentralizada que concediera mayor autonomía a Croacia y Eslovenia, hasta la faición centralista liderada polos serbios, que sofitaba una federación centralizada qu'asegurara los intereses de los serbios en tola federación, yá que nel conxuntu del país constituyíen el principal grupu étnicu.<ref>''Worldmark Encyclopedia of the Nations: Europe'', Gale Group, 2001. páx. 73</ref> Dende les [[Primavera croata|protestes de 1967 a 1972 en Croacia]] y les [[protestes de Kosovu de 1981|Kosovu de 1981]], les aiciones y doctrines nacionalistes empezaron a constituyir una causa de desestabilización nel ámbitu internu.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 19"/> La represión de los movimientos nacionalistes pol réxime comunista posiblemente contribuyó a que los movimientos nacionalistes fueren identificaos como la principal alternativa al comunismu, de la mesma forma que contribuyó a fortalecelos.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 21">Dexen Jović (2009). ''Yugoslavia: a state that withered away'', Purdue University Press, páx. 21</ref> Asina, a finales de la década de 1980, la élite de Belgráu faía frente a una fortalecida oposición; aquel día los principales movimientos d'oposición taben protagonizaos poles protestes de nacionalistes kosovares y montenegrinos, ente que la "[[intelligentsia]]" crítica de Serbia y Eslovenia demandaben más reformes polítiques.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 21"/> Nel ámbitu económicu, dende finales de la década de 1970 foise abriendo una fienda cada vez mayor a cuenta de los recursos económicos alministraos ente les rexones yugoslaves desenvueltes y les subdesendolcaes qu'acabaría deteriorando gravemente la unidá de la federación.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 15">Dexen Jović (2009). ''Yugoslavia: a state that withered away'', Purdue University Press, páx. 15</ref> Les repúbliques más desenvueltes, Croacia y Eslovenia, refugaron tolos intentos d'amenorgar les sos cotes d'autonomía y privilexu según lo previsto orixinalmente na Constitución de 1974.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 15"/> Pa 1987 la opinión pública en Eslovenia vía meyores oportunidaes económiques nuna independencia de Yugoslavia que la permanencia dientro de la federación.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 15"/> Nel otru llau asitiábense aquellos territorios, como la [[Provincia Autónoma Socialista de Kosovu|provincia autónoma de Kosovu]], que nun salieren tan beneficiaes de la federación. Sicasí, los problemes económicos nun se demostraron ser l'únicu factor determinante na desintegración de Yugoslavia, yá que nel periodu de la [[Guerra fría]] la federación yugoslava foi l'estáu comunista más prósperu de la Europa oriental y el país, ello ye que se desintegró mientres un periodu de recuperación económica dempués l'aplicación de les reformes económiques pol gobiernu d'[[Ante Markovic]].<ref name="Dexen Jović 2009. p. 16">Dexen Jović (2009). ''Yugoslavia: a state that withered away'', Purdue University Press, páx. 16</ref> Sicasí, ye innegable que la tema de la desigualdá económica ente les repúbliques, provincies autónomes, y naciones de Yugoslavia dio llugar a tensiones coles reclamaciones por tratos desfavorables y acusaciones de privilexos ente les distintes naciones yugoslaves.<ref name="Dexen Jović 2009. p. 16"/> Hasta entós el lideralgu de Tito llograra que les tensiones nacionalistes peracabárense como tales. Pero'l so fallecimientu marcó un saltu cualitativu nos enfrentamientos ente les distintes faiciones del partíu comunista, qu'a partir d'esi momentu viose ausente d'un lideralgu efectivo y carismático. === Rotura y disolución === Dempués de la muerte de Tito en [[1980]], y metanes una crisis económica, les tensiones ente los pueblos del país crecieron, de la mesma que les potencies europees repensaben geoestrátegicamente la zona. Asina les coses y tres l'ascensión de partíos nacionalistes al poder, dos de les sos repúbliques constituyentes, Eslovenia y Croacia, declararon la so independencia. Poco dempués siguiríen-yos la República de Macedonia y Bosnia-Herzegovina. Ye l'empiezu de les primeres [[Guerres Yugoslaves]]. La República Federativa Socialista de Yugoslavia foi reemplazada pola nueva [[República Federal de Yugoslavia]], yá namái integrada por [[Serbia]] y [[Montenegru]]. De la mesma, ésta foi eslleida en 2003, cola creación de la unión d'Estáu de [[Serbia y Montenegru]]. Esti estáu tamién foi desintegráu tres un plebiscitu montenegrín nel añu 2006, dando llugar a les repúbliques independientes de [[Montenegru]] y de [[Serbia]]. == Gobiernu y política == L'Estáu taba entamáu según la [[Constitución de la República Federativa Socialista de Yugoslavia]], que foi enmendada en [[1963]] y [[1974]]. El [[Partíu Comunista de Yugoslavia]], ganador de les eleiciones realizaes tres la [[Segunda Guerra Mundial]], permaneció nel poder a lo llargo de la esistencia del Estáu. Llamáu tamién la Lliga de Comunistes de Yugoslavia, taba compuesta polos partíos comunistes de cada república constituyente. [[Josip Broz Tito]] foi'l principal líder de la RFSY y el so presidente dende la so creación hasta la so muerte en [[1980]], pero hubo otros políticos importantes, cuantimás tres la muerte de Tito. A principios de los [[Década de 1990|años 90]], tres un procesu de reforma del Estáu y [[privatización]] lleváu a cabu dende la muerte de Tito, realizáronse eleiciones multipartidistas nes distintes repúbliques. Los partíos comunistes, en munchos casos estazaos o renombraos, perdieron el poder. === Organización político-alministrativa === Internamente, l'estáu foi estremáu en 6 repúbliques socialistes, y 2 provincies socialistes autónomes que yeren parte de la RS Serbia. La capital federal yera [[Belgráu]]. Repúbliques y provincies fueron (n'orde alfabéticu): {| {{tablaguapa}} ! <center>'''[[Nome]]'''</center> !! <center>'''[[capital (política)|Capital]]'''</center> !! <center>'''[[Bandera]]'''</center> !! <center>'''[[Escudu d'Armes|Escudu]]'''</center> !! <center>'''Llocalización'''</center> |- |[[República Socialista de Bosnia y Herzegovina|1. República Socialista de Bosnia y Herzegovina]] |style="width:7em; font-size:90%;"|[[Sarayevu]] |style="width:6em;"|<center>[[Ficheru:Flag of SR Bosnia and Herzegovina.svg|70px]]</center> |style="width:4em;"|<center>[[Ficheru:Coat of Arms of the Socialist Republic of Bosnia and Herzegovina.svg|40px]]</center> ! rowspan="6" style="width:4em; background:#fff;"| [[Ficheru:SFRYugoslaviaNumbered.svg|400px]] |- |[[República Socialista de Croacia|2. República Socialista de Croacia]] |style="font-size:90%;"|[[Zagreb]] |<center>[[Ficheru:Flag of SR Croatia.svg|70px|border]]</center> |<center>[[Ficheru:Coat of Arms of the Socialist Republic of Croatia.svg|40px]]<center> |- |[[República Socialista de Macedonia|3. República Socialista de Macedonia]] |style="font-size:90%;"|[[Skopie]] |<center>[[Ficheru:Flag of North Macedonia (1946–1992).svg|70px|border]]</center> |<center>[[Ficheru:Coat of arms of Macedonia (1946-2009).svg|40px]]</center> |- |[[República Socialista de Montenegru|4. República Socialista de Montenegru]] |style="font-size:90%;"|[[Podgorica|Titogrado]] |<center>[[Ficheru:Flag of the Socialist Republic of Montenegru.svg|70px|border]]</center> |<center>[[Ficheru:Coat of Arms of the Socialist Republic of Montenegru.svg|40px]]</center> |- |[[República Socialista de Serbia|5. República Socialista de Serbia]] : [[Provincia autónoma socialista de Kosovu|5a. Provincia autónoma socialista de Kosovu]] : [[Provincia Socialista Autónoma de Vojvodina|5b. Provincia autónoma socialista de Vojvodina]] |style="font-size:90%;"|[[Belgráu]] : [[Prístina]] : [[Novi Sad]] |<center>[[Ficheru:Flag of SR Serbia.svg|70px|border]]</center> |<center>[[Ficheru:Coat of Arms of the Socialist Republic of Serbia.svg|40px]]</center> |- |[[República Socialista d'Eslovenia|6. República Socialista d'Eslovenia]] |style="font-size:90%;"|[[Liubliana]] |<center>[[Ficheru:Flag of Slovenia (1945-1991).svg|70px|border]]</center> |<center>[[Ficheru:Coat of Arms of the Socialist Republic of Slovenia.svg|40px]]</center> |- |} === Política esterior === Sol gobiernu de Tito, Yugoslavia adoptó una política de neutralidá mientres el periodu la [[Guerra fría]]. Desenvolvióse tanto una estrecha rellación colos países en desenvolvimientu como'l caltenimientu d'unes rellaciones cordiales colos Estaos Xuníos y los países d'Europa occidental. Yá primero qu'adoptara esta política, Stalin considerara a Tito un traidor y haber condergáu en públicu, dando llugar a la [[división Tito-Stalin]] en 1948. En 1968, dempués de la ocupación de [[Checoslovaquia]] pola Xunión Soviética, Tito añadió una llinia defensiva adicional nes fronteres de Yugoslavia colos países del Pactu de Varsovia.<ref>Charles Krupnick (2003). ''Almost NATO: Partners and Players in Central and Eastern European Security'', Rowman & Littlefield, páx. 86</ref> A lo llargo del periodu de la Guerra Fría, el país dirixó un cursu independiente, fundando'l [[Movimientu de Países Ensin Alliniar]], en collaboración con [[Exiptu]] y la [[India]]. El 1 de xineru de 1967, Yugoslavia foi'l primer país comunista n'abrir les sos fronteres a tolos visitantes estranxeros y abolir los requisitos de visitáu.<ref>{{cita web |url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,843306,00.html|títulu=Yugoslavia: Beyond Dictatorship - TIME|fechaaccesu=19 de marzu de 2016|fecha=20 de xineru de 1967|sitiuweb=[[TIME]]|idioma=en}}</ref> Nesi mesmu añu Tito amosóse bien activu na promoción d'una resolución pacíficu del [[Conflictu árabe-israelín]]. Nel so plan prevía que los países árabes reconocieren al Estáu d'Israel en cuenta de qu'Israel devolviera los territorios que conquistara.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,841036,00.html "Still a Fever"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071015155726/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,841036,00.html |date=2007-10-15 }}, ''Time'', (25 d'agostu de 1967)</ref> Los estaos árabes refugaron la so propuesta de "tierres per paz". Sicasí, a partir d'esi mesmu añu Yugoslavia dexó de reconocer a Israel, consecuencia de la [[Guerra de los Seis Díes]]. En 1968 Tito trató de mediar nel conflictu de Checoslovaquia, ufiertándo-y sofitu al líder checoslovacu [[Alexander Dubček]] de cara a la presión soviética sobre'l país.<ref>[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,838544,00.html "Back to the Business of Reform"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130624145753/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,838544,00.html |date=2013-06-24 }}, ''Time'' (16 d'agostu de 1968)</ref> Yugoslavia caltuvo rellaciones mistes col réxime d'[[Enver Hoxha]] n'Albania. Primeramente les rellaciones albanu-yugoslaves yeren próximes, yá que Albania adoptara un mercáu común xunto con Yugoslavia y esixera l'estudiu del [[Idioma serbocroata|serbocroata]] a los estudiantes locales. Amás, entós daquella taba siendo aldericada ente Yugoslavia, Albania y Bulgaria la posibilidá de crear una Federación Balcánica.<ref>Wolfgang Benz; Hermman Graml (1986); ''Europa dempués de la Segunda Guerra Mundial 1945-1982'', páx. 233</ref> Pero a partir de 1948 les rellaciones ente dambos países fueron empeorando: tres la rotura Tito-Stalin, la Xunión Soviética sofitó a Albania frente a los yugoslavos. La rotura peracabóse cuando en 1950 el gobiernu de Tito retiró a los sos diplomáticos de Tirana. == Economía == Económicamente el país foi entamáu so les directrices del [[socialismu autoxestionario]] (una de les espresiones más conocíes del denomináu [[socialismu de mercáu]]). Esistía la posibilidá de crear empreses d'hasta cinco trabayadores, dedicaes a ciertos sectores. El restu d'empreses yeren públiques, y taben controlaes polos mesmos trabayadores de cada empresa, quien decidíen cómo entamase ya invertir, y ente quien se partíen los beneficios y perdes. Los productos de les empreses estatales yeren darréu vendíos nel [[mercáu]] priváu, lo cual llevó n'ocasiones a la competencia ente elles pa poder ayudar. A pesar del orixe común, la economía de la Yugoslavia foi bien distinta a la economía de la Xunión Soviética y el restu de países del bloque del Este, especialmente dempués de la rotura de les rellaciones ente la URSS y Yugoslavia (1948). Mientres el periodu de posguerra la rede de comunicaciones tuvo que ser llargamente reconstruyida por cuenta de los daños que sufriera mientres la guerra, especialmente la rede de ferrocarriles.<ref>Peter Gowan (2000). ''L'apueste pola globalización'', Akal, páx. 403</ref> [[Ficheru:Yugoslav Railways (JŽ) Class 06 at Zidani Most.jpg|220px|thumb|Llocomotora de vapor de los [[Ferrocarriles Yugoslavos]] (JŽ), escontra 1971. A pesar de la modernización del país, la economía tuvo munchos vaivenes hasta la década de 1990.]] A pesar de que l'estáu yera dueñu de les principales compañíes, estes empreses [[Cooperativa de trabayu acomuñáu|cooperatives de producción]] yeren remanaes y entamaes socialmente polos mesmos trabayadores en forma asemeyada a los [[kibbutz]] d'Israel. A diferencia del restu de los países del bloque soviéticu, la economía yugoslava nun yera centralizada. La ocupación y la llucha mientres la segunda guerra mundial afararon la infraestructura. Inclusive, los llugares más desenvueltos del país resultaben ser llugares bien rurales, con poco o total ausencia d'infraestructura industrial (secundaria a los daños de la guerra). Con esceición de la recesión a mediaos de la década de los años sesenta del sieglu pasáu, la economía del país tuvo un bon desenvolvimientu mientres los años de Tito. La [[Crisis del petroleu de 1973]] magnificó los problemes económicos del país, anque'l gobiernu trató de resolver la situación con un ampliu endeldamientu esternu. A pesar de qu'estes aiciones resultaron nuna tasa razonable de crecedera mientres unos años (el PNB creció a 5.1% añal), esta crecedera na práutica yera insostenible una y bones la tasa d'endeldamientu esternu creció a un ritmu añal del 20%.<ref>Mieczyslaw P. Boduszynski (2010). ''Regime Change in the Yugoslav Successor States: Divergent Paths toward a New Europe'', páxs. 64</ref> Por cuenta de la neutralidá del estáu Yugoslavu y el so lideralgu nel [[Movimientu de países ensin alliniar]], Yugoslavia tenía la capacidá d'esportar escontra los mercaos occidental y oriental. Les compañíes yugoslaves fueron capaces de crear numberosos proyeutos industriales n'[[África]], [[Europa]] y [[Asia]]. Per otru llau, la cuestión del desemplegu na Yugoslavia comunista foi un problema crónicu.<ref>Mieczyslaw P. Boduszynski (2010). ''Regime Change in the Yugoslav Successor States: Divergent Paths toward a New Europe'', páxs. 66-67</ref> Les tases de desemplegu asitiar ente les más altes d'Europa mientres la so esistencia y si nun algamar niveles críticos antes de la década de 1980 namái se debe a la válvula de seguridá proporcionada pola unviada de trabayadores "invitaos" añalmente a los países industrializaos avanzaos de la Europa Occidental.<ref>Mieczyslaw P. Boduszynski (2010). ''Regime Change in the Yugoslav Successor States: Divergent Paths toward a New Europe'', páxs. 63</ref> El fechu de que los yugoslavos pudieren migrar llibremente dende 1960 dexó que la clase obrera pudiera atopar trabayu n'Europa occidental. Esto de la mesma contribuyó a rebaxar los índices de paru y, tamién, actuó como una fonte de capital. === Datos económicos === Productu Internu Brutu (PIB) por rexón (de mayor a menor). Datos del Fondu Monetariu Internacional y Bancu Mundial (1990). {| {{tablaguapa}} |- !colspan=2|Territoriu !colspan=3|Economía |- !colspan=2|Rexón|| Población || PIB/Mil millones de dólares || PIB/Dólares d'Estaos Xuníos per cápita |- |'''1'''|| [[República Socialista d'Eslovenia]]||1.982.000|| 13.740||6.940 |- |'''2'''|| [[República Socialista de Croacia]]||4.784.000||25.640||5.350 |- |'''3'''|| [[Provincia Socialista Autónoma de Vojvodina|Provincia autónoma socialista de Vojvodina]] (RS de Serbia)||2.021.000||7.660||3.380 |- |'''4'''|| [[República Socialista de Serbia]]||5.690.000||16.910||2.970 |- |'''5'''|| [[República Socialista de Bosnia y Herzegovina]]||4.364.000||10.870||2.490 |- |'''6'''|| [[República Socialista de Montenegru]]||652.000||1.520||2.330 |- |'''7'''|| [[República Socialista de Macedonia]]||2.021.000||4.420||2.180 |- |'''8'''|| [[Provincia autónoma socialista de Kosovu]] (RS de Serbia)||1.965.000||3.360||1.770 |- |'''Total'''|| Yugoslavia||23.451.000||84.120||3.587 |} Na tabla puede apreciase la notable diferencia esistente ente les economíes de les distintes repúbliques y provincies de Yugoslavia. La República Socialista d'Eslovenia tenía un PIB per cápita similar al que podía atopase nes pequeñes economíes de la Europa del Este, ente que la provincia autónoma socialista de Kosovu quiciabes foi la economía más probe de toa Europa. == Deportes == {{VT|Yugoslavia nos Xuegos Olímpicos}} ;Fútbol La [[Seleición de fútbol de Yugoslavia|Seleición nacional de fútbol]] clasificar pa siete [[Copa Mundial de Fútbol|Copes Mundiales de Fútbol]], llogrando'l so meyor resultáu na [[Copa Mundial de Fútbol de 1962|Copa de 1962]] en Chile, quedando en cuartu llugar. El país tamién se clasificó pa cinco [[Eurocopa|Eurocopes]], anque solo participó en cuatro porque-y foi prohibíu participar na Eurocopa de 1992 debíu al embargu de la ONX, como resultancia del empiezu de les Guerres yugoslaves. Los meyores resultaos llograr nos campeonatos de 1960 y 1968, cuando en dambes ocasiones acabó xugando la final y en dambos casos perdió (en [[Eurocopa 1960|1960]] contra la Xunión Soviética, y en [[Eurocopa 1968|1968]] contra Italia). Amás, l'[[Seleición de fútbol sub-23 de Yugoslavia|Equipu olímpicu yugoslavu]] (sub-23) ganó la medaya d'oru mientres los [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Xuegos Olímpicos de 1960]] en Roma, en llogrando delles medayes de plata consecutivamente - nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Xuegos Olímpicos de 1948]] en Londres, nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Xuegos Olímpicos de 1952]] en Ḥelsinki y nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Xuegos Olímpicos de 1956]] en Melbourne - según la medaya de bronce mientres los Xuegos Olímpicos de 1984 en Los Angeles. ;Baloncestu A diferencia del fútbol, qu'heredó gran parte de la so infraestructura y de la so tradición mientres el [[Reinu de Yugoslavia]], el baloncestu apenes si tenía tradición en Yugoslavia. El baloncestu desenvolvióse asina esencialmente a partir de cero, dientro de la Yugoslavia comunista al traviés d'entusiastes como [[Nebojša Popović]], [[Bora Stanković]], [[Radomir Šaper]], [[Aca Nikolić]], o [[Ranko Žeravica]]. Aun así, nun pasó enforma tiempu por que l'[[Seleición de baloncestu de Yugoslavia|Equipu nacional yugoslavu]] convertir nun contendente nel escenariu mundial. Les resultancies más notables del país fueron ganando trés [[Campeonatu Mundial de Baloncesto|Campeonatu mundiales de Baloncestu]] (en [[Campeonatu Mundial de Baloncestu de 1970|1970]], [[Campeonatu Mundial de Baloncestu de 1978|1978]] y [[Campeonatu Mundial de Baloncestu de 1990|1990]], una medaya d'oru nos [[Baloncestu nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Xuegos Olímpicos de 1980]] en Moscú, amás de cinco campeonatos europeos (trés d'ellos de manera consecutiva en 1973, 1975 y 1977, siguíu por dos más en 1989 y 1991). ;Balonmano La [[Seleición de balonmano de la República Federal Socialista de Yugoslavia|Seleición Nacional de Balonmano]] ganó dos medayes d'oru olímpicu mientres los Xuegos olímpicos de [[Balonmano nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] y [[Balonmano nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]]. Sicasí, la RFS de Yugoslavia nunca llegó a competir nel Campeonatu d'Europa porque la competencia quedó establecida a partir 1994. El país tamién ganó'l [[Campeonatu Mundial de Balonmano|Campeonatu de Balonmano]] en 1986. Sicasí, la SFR Yugoslavia nunca llegó a competir nel Campeonatu d'Europa porque la competencia quedó establecida en 1994. En 1988 la [[Federación Internacional de Balonmano]] (IFH) escoyó a [[Veselin Vujović]] como'l meyor [[Xugador del Añu de la IHF|Xugador del Añu]]. Per parte de la Seleición femenina, el xuegu tamién refundió delles resultancies notables: l'equipu femenín ganó l'oru olímpico en [[Balonmano nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|1984]], ente que nel [[Campeonatu Mundial Femenín de Balonmano de 1973|Campeonatu Mundial en 1973]] la seleición femenina resultó campeona. Al igual que , en 1988 la xugadora [[Svetlana Kitić]] foi escoyida como la meyor xugadora del añu. == Fuercies Armaes == [[Ficheru:Logo of the JNA.svg|thumb|180px|Emblema del JNA.]] Les fuercies armaes de Yugoslavia arrexuntar nel [[Exércitu Popular Yugoslavu]] o JNA (en [[idioma serbocroata|serbocroata]]: ''Jugoslovenska narodna armija'', treslliteráu al cirílicu como ''Југословенска народна армија''; n'[[idioma eslovenu|eslovenu]]: ''Jugoslovanska ljudska armada''), que foi entamáu en 1945 tres la refundación de Yugoslavia. Los raigaños del JNA taben nel [[Partisanos (Yugoslavia)|Exércitu partisanu]] entamáu polos comunistes y empobináu por [[Josip Broz Tito|Josip "Broz" Tito]] mientres la [[Segunda Guerra Mundial]].<ref>Snežana Trifunovska (1994). ''Yugoslavia Through Documents: From Its Creation to Its Dissolution''. Martinus Nijhoff Publishers, páx. 209</ref> Al términu de la guerra yera'l cuartu Exércitu más importante d'Europa.<ref>Melvyn P. Leffler (2009). ''The Cambridge History of the Cold War''. [[Cambridge University Press]], páx. 201</ref> La JNA cuntaba con cuatro rames: *[[Fuercies de Tierra de la República Federal Socialista de Yugoslavia|Fuercies de Tierra Yugoslaves]] (KoV) *[[Armada de la República Federal Socialista de Yugoslavia|Armada Yugoslava]] (JRM) *[[Fuercia Aérea de la República Federal Socialista de Yugoslavia|Fuercia Aérea Yugoslava]] (JRV) *[[Defensa Territorial de la República Federal Socialista de Yugoslavia|Defensa Territorial]] (TO) Dada la diversidá étnica, llingüística y cultural del país, el JNA xugó un papel decisivu na construcción del Estáu yugoslavu.<ref>Xabier Agirre (1996). ''Yugoslavia y los exércitos: la llexitimidá militar en tiempos de xenocidiu''. Tabayón, ISBN 84-8198-195-8, páx. 24</ref> == Ver tamién == * [[Ferrocarriles Yugoslavos]] * [[Josip Broz Tito]] * [[Socialismu de mercáu]] * [[Titoísmo]] * [[Yugonostalgia]] * [[Yugoslavia]] * [[Disolución de Yugoslavia]] * [[Guerres yugoslaves]] == Notes == {{llistaref|group=n.}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{Commonscat}} * [http://www.yugopedia.org Yugopedia], información sobre l'antigua Yugoslavia * [http://e-spacio.uned.es/fez/eserv.php?pid=bibliuned:ETFSerieV-65F1EF99-140D-C555-6614-8A0B1DF38149&dsID=PDF La Yugoslavia de Tito: El fracasu d'un Estáu multinacional] * [https://www.facebook.com/media/set/?set=a.10150737779233834.457163.36436743833&type=1 Álbum con cientos de fotografíes de les xentes, paisaxes y vida cotidiana de l'antigua Yugoslavia] {{Tradubot|República Federativa Socialista de Yugoslavia}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:República Federal Socialista de Yugoslavia|República Federal Socialista de Yugoslavia]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] g93uicm2i0eerdxjcwv8rez9p4ixycu 0 134817 4379361 4247353 2025-06-25T08:03:22Z YoaR 37624 4379361 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20231203124455}} {{persona}} '''Fermín Caballero Elizondo''' {{nym}}, más conocíu como '''Fermin IV''', ye un [[raperu]] de [[Méxicu]] de [[rap]], [[rapcore]] y [[gangsta rap]]. Fermín IV ta consideráu como ún de los más valoratibles artistes del hip hop mexicanu de tola historia{{ensin referencies}} y foi miembru del grupo [[Control Machete]], y ún de los de mayor ésitu al vender cásique 400 millones de discos n'[[América Llatina]]. == Discografía == === Con Control Machete === * Mucho Barato - [[1996]] * Artilleria Pesada presenta - [[1999]] * Solo Para Fanaticos - [[2002]] * Uno,Dos:Bandera - [[2003]] === Fermín IV === * Boomerang - [[2002]] * Los Que Transtornan Al Mundo - [[2005]] * Odio/Amor - [[2017]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1974||IV, Fermin}} [[Categoría:Músicos y músiques de Méxicu]] b12z0ze5l53neajd7x2bzirlovxnwrb 0 137109 4379234 4313781 2025-06-24T17:09:10Z YoaR 37624 /* Fundamentos */ 4379234 wikitext text/x-wiki El '''algoritmu d'Euclides''' ye un métodu antiguo y eficiente pa [[cálculu|calcular]] el [[máximu común divisor]] ('''MCD'''). Foi orixinalmente descritu por [[Euclides]] na so obra ''[[Elementos d'Euclides|Elementos]]''. El '''algoritmu d'Euclides estendíu''' ye un llixeru cambéu que dexa amás espresar al máximu común divisor como una [[combinación llinial]]. Esti algoritmu tien aplicaciones en diverses árees como [[álxebra]], [[teoría de númberos]] y [[ciencies de la computación]], ente otres. Con unos llixeros cambeos suel ser utilizáu n'ordenadores electrónicos por cuenta de la so gran eficiencia. == Algoritmu orixinal de Euclides == [[Ficheru:Segmentos conmensurables.svg|lang=ast|thumb|''AB'' y ''CD'' los segmentos conmensurables.]] [[Ficheru:Algoritmo de Euclides geométrico.svg|thumb|Exemplu del algoritmu orixinal de Euclides.]] Na concepción griega de la matemática, los númberos entendíense como magnitúes xeométriques. Una tema recurrente na xeometría griega ye'l de la [[conmensurabilidad]] de dos [[segmentu|segmentos]]: dos segmentos (númberos) ''AB'' y ''CD'' son conmensurables cuando esiste un tercer segmentu ''PQ'' que cabo esautamente un númberu enteru de vegaes nos primeros dos; esto ye, ''PQ'' «mide» (mensura: midida) a los segmentos ''AB'' y ''CD''. Non cualquier par de segmentos ye conmensurable, como atoparon los pitagóricos cuando establecen que'l llau y la diagonal d'un cuadráu nun son conmensurables, pero nel casu de dos segmentos conmensurables deseyar topar la mayor midida común posible. Euclides describe na [[proposición]] VI I.2 de los sos [[Elementos d'Euclides|Elementos]] un métodu que dexa topar la mayor midida común posible de dos númberos (segmentos) que nun sían primos ente sigo, anque d'alcuerdu a la dómina tal métodu esplicar en términos xeométricos, lo que s'ilustra na siguiente trescripción. <div style="width:75%"> {{cita|1='''P'atopar la máxima midida común de dos númberos que nun sían primos ente sigo.''' [[Ficheru:Euclides VII-2.svg|center|200px]] Sían ''AB'' y ''CD'' los dos númberos que nun son primos unu al otru. Precísase entós atopar la máxima midida común de ''AB'' y ''CD''. Si ''CD'' mide ''AB'' entós ye una midida común yá que ''CD'' midir a sigo mesmu. Y ye manifiestu que tamién ye la mayor midida pos nada mayor a ''CD'' puede midir a ''CD''. Pero si ''CD'' nun mide a ''AB'' entós dalgún númberu va quedar de ''AB'' y ''CD'', el menor siendo de cutio restáu del mayor y que va midir al númberu que-y preciede. Porque una unidá nun va quedar pos si nun ye asina, ''AB'' y ''CD'' van ser primos unu del otru [Prop. VII.1], lo cual ye lo contrario de lo que se supunxo. Poro, dalgún númberu queda que va midir el númberu que-y preciede. Y seya ''CD'' midiendo ''BE'' dexando ''EA'' menor que sí mesmu y seya ''EA'' midiendo '' DF'' dexando ''FC'' menor que sí mesmu y seya ''FC'' midida de ''AE''. Entós, como ''FC'' mide ''AE'' y ''AE'' mide ''DF'', ''FC'' va ser entós midida de ''DF''. Y tamién se mide a sigo mesmu. Por tanto tamién va midir tou ''CD''. Y ''CD'' mide a ''BE''. Entós ''CF'' mide a ''BE'' y tamién mide a ''EA''. Asina mide a tou ''BA'' y tamién mide a ''CD''. Esto ye, ''CF'' mide tanto a ''AB'' y ''CD'' polo que ye una midida común de ''AB'' y ''CD''. Afirmo que tamién ye la mayor midida común posible porque si nun lu fora, entós un númberu mayor que ''CF'' mide a los númberos ''AB'' y ''CD'', seya ésti ''G''. Puesto que ''G'' mide a ''CD'' y ''CD'' mide a ''BE'', ''G'' tamién mide a ''BE''. Amás, mide a tou ''BA'' polo que mide tamién a la residuu ''AE''. Y ''AE'' mide a ''DF'' polo que ''G'' tamién mide a ''DF''. Mide tamién a tou ''DC'' polo que mide tamién a la residuu ''CF'', ye dicir el mayor mide al menor, lo cual ye imposible. Poro, nengún númberu mayor a ''CF'' puede midir a los númberos ''AB'' y ''CD''. Entós ''CF'' ye la mayor midida común de ''AB'' y ''CD'', lo cual quería demostrase. |2=[[Euclides]]. ''[[Elementos d'Euclides|Elementos]] VII.2''}}</div> En llinguaxe modernu, l'algoritmu descríbese como sigue: # Daos dos segmentos ''AB'' y ''CD'' (con ''AB>CD''), restamos ''CD'' de ''AB'' tantes vegaes como seya posible. Si nun hai residuu, entós ''CD'' ye la máxima midida común. # Si llógrase un residuu ''EA'', ésti ye menor que ''CD'' y podemos repitir el procesu: restamos ''EA'' tantes vegaes como seya posible de ''CD''. Si a la fin nun queda una residuu, ''EA'' ye la midida común. En casu contrariu llogramos una nueva residuu ''FC'' menor a EA. # El procesu repitir hasta qu'en dalgún momentu nun se llogra residuu. Entós la última residuu llograda ye la mayor midida común. El fechu de que los segmentos son conmesurables ye clave p'asegurar que'l procesu termina tarde o aína == Algoritmu d'Euclides tradicional == Al [[Algoritmu de la división|estremar]] <math>a</math> ente <math>b</math> (númberos enteros), llógrase un [[División (matemátiques)|cociente]] <math>q</math> y un [[Restu|residuu]] <math>r</math>. Ye posible demostrar que'l máximu común divisor de <math>a</math> y <math>b</math> ye'l mesmu que'l de <math>b</math> y <math>r</math>(Sía c el máximu común divisor de <math>a</math> y <math>b</math>,.Como <math>a=bq+r</math> y <math>c</math> estrema a <math>a</math> y a <math>b</math> estrema tamién a <math>r</math>. Si esistiera otru númberu mayor que <math>c</math> qu'estrema a <math>b</math> y a <math>r</math>, tamién estremaría a <math>a</math> , polo que <math>c</math> nun sería'l mcd de <math>a</math> y <math>b</math>, lo que contradiz la hipótesis). Ésti ye'l fundamentu principal del algoritmu. Tamién ye importante tener en cuenta que'l máximu común divisor de cualquier númberu <math>a</math> y <math>0</math> ye precisamente <math>a</math>. Pa fines práuticos, la notación <math>\mathrm{mcd}(a,b)</math> significa ''máximu común divisor de <math>a</math> y <math>b</math>''. Según lo antes mentáu, pa calcular el máximu común divisor de 2366 y 273 puede prosiguir de la siguiente manera: {| {{tablaguapa}} !Pasu!!Operación!!Significáu |- |1||2366 estremáu ente 273 ye 8 y sobren 182||<math>\mathrm{mcd}(2366,273)=\mathrm{mcd}(273,182)</math> |- |2||273 estremáu ente 182 ye 1 y sobren 91||<math>\mathrm{mcd}(273,182)=\mathrm{mcd}(182,91)</math> |- |3||182 estremáu ente 91 ye 2 y arrayadura 0||<math>\mathrm{mcd}(182,91)=\mathrm{mcd}(91,0)</math> |} La secuencia d'igualdaes <math>\mathrm{mcd}(2366,273)=\mathrm{mcd}(273,182)=\mathrm{mcd}(182,91)=\mathrm{mcd}(91,0)</math> impliquen que <math>\mathrm{mcd}(2366,273)=\mathrm{mcd}(91,0)</math>. Puesto que <math>\mathrm{mcd}(91,0)=91</math>, entós conclúyese que <math>\mathrm{mcd}(2366,273)=91</math>. Este mesmu procedimientu puede aplicase a cualesquier dos númberos naturales. Polo xeneral, si deseyar atopar el máximu común divisor de dos númberos naturales <math>a</math> y <math>b</math>, síguense les siguientes regles: # Si <math>b=0</math> entós <math>\mathrm{mcd}(a,b)=a</math> y l'algoritmu termina # N'otru casu, <math>\mathrm{mcd}(a,b)=\mathrm{mcd}(b,r)</math> onde <math>r</math> ye'l restu d'estremar <math>a</math> ente <math>b</math>. Pa calcular <math>\mathrm{mcd}(b,r)</math> utilícense estes mesmes regles Asuma que llamamos <math>a=r_0</math> y <math>b=r_1</math>. Aplicando estes regles llógrase la siguiente secuencia d'operaciones: {| {{tablaguapa}} !Pasu!!Operación!!Significáu |- |1||<math>r_0</math> estremáu ente <math>r_1</math> ye <math>q_1</math> y sobren <math>r_2</math>||<math>\mathrm{mcd}(r_0,r_1)=\mathrm{mcd}(r_1,r_2)</math> |- |2||<math>r_1</math> estremáu ente <math>r_2</math> ye <math>q_2</math> y sobren <math>r_3</math>||<math>\mathrm{mcd}(r_1,r_2)=\mathrm{mcd}(r_2,r_3)</math> |- |3||<math>r_2</math> estremáu ente <math>r_3</math> ye <math>q_3</math> y sobren <math>r_4</math>||<math>\mathrm{mcd}(r_2,r_3)=\mathrm{mcd}(r_3,r_4)</math> |- |<math>\vdots</math>||<math>\vdots</math>||<math>\vdots</math> |- |<math>n</math>||<math>r_{n-1}</math> estremáu ente <math>r_n</math> ye <math>q_n</math> y sobren <math>r_{n+1}</math>||<math>\mathrm{mcd}(r_{n-1},r_n)=\mathrm{mcd}(r_n,r_{n+1})</math> |- |<math>n+1</math>||<math>r_n</math> estremáu ente <math>r_{n+1}</math> ye <math>q_{n+1}</math> y arrayadura <math>0</math>||<math>\mathrm{mcd}(r_n,r_{n+1})=\mathrm{mcd}(r_{n+1},0)</math> |} Como la socesión de residuos va menguando, a la fin una residuu tien que ser cero y ye nesi momentu cuando l'algoritmu termina. El máximu común divisor ye precisamente <math>r_{n+1}</math> (la última residuu que nun ye cero). === Xeneralización === En realidá l'algoritmu d'Euclides funciona non yá pa los númberos naturales, sinón pa cualesquier elementos nos qu'esista una "división con residuu". A esti tipu de divisiones llámase-yos [[División euclidiana|divisiones euclidianes]] y a los conxuntos onde puede definise dicha división llámase-yos [[Dominiu euclídeo|dominios euclídeos]]. Por casu, el conxuntu de los [[Númberu enteru|númberos enteros]] y el de los [[polinomiu|polinomios]] con coeficientes racionales son dominios euclídeos porque podemos definir una división con residuu (vease [[División polinomial]]). D'esta manera, puede calculase el máximu común divisor de dos númberos enteros o de dos polinomios. Por casu, pa calcular el máximu común divisor de los polinomios <math>P(x)=x^5+2x^3+x</math> y <math>Q(x)=x^4-1</math> l'algoritmu d'Euclides suxer la siguiente secuencia d'operaciones: {| {{tablaguapa}} !Pasu!!Operación!!Significáu |- |1||<math>x^5+2x^3+x</math> estremáu ente <math>x^4-1</math> ye <math>x</math> y arrayadura <math>2x^3+2x</math>||<math>\mathrm{mcd}(x^5+2x^3+x,x^4-1)=\mathrm{mcd}(x^4-1,2x^3+2x)</math> |- |2||<math>x^4-1</math> estremáu ente <math>2x^3+2x</math> ye <math>\textstyle{\frac12x}</math> y arrayadura <math>-x^2-1</math>||<math>\mathrm{mcd}(x^4-1,2x^3+2x)=\mathrm{mcd}(2x^3+2x,-x^2-1)</math> |- |3||<math>2x^3+2x</math> estremáu ente <math>-x^2-1</math> ye <math>-2x</math> y arrayadura 0||<math>\mathrm{mcd}(2x^3+2x,-x^2-1)=\mathrm{mcd}(-x^2-1,0)</math> |} D'esta manera conclúyese que'l so máximu común divisor ye <math>-x^2-1</math>. === Descripción formal === Puede espresase esti algoritmu de manera más formal usando [[pseudocódigo]]. Nesti casu la espresión "<math>x \; \bmod \; y</math>" significa "la residuu d'estremar <math>x</math> ente <math>y</math>" (vease [[Aritmética modular]]). {{Algoritmu|de Euclides| '''Entrada:''' Valores <math>a</math> y <math>b</math> pertenecientes a un dominiu euclídeo '''Salida:''' Un máximu común divisor de <math>a</math> y <math>b</math> # <math>r_0\gets a</math>, <math>r_1\gets b</math> # <math>i\gets1</math> # '''Mientres''' <math>r_i\neq 0</math> '''faiga lo siguiente:''' ## <math>r_{i+1}\gets r_{i-1}\;\bmod\; r_i</math> ## <math>i\gets i+1</math> # '''La resultancia ye:''' <math>r_{i-1}</math> |1}} Vale la pena notar qu'esti algoritmu nun ye eficiente ser implementáu direutamente nun ordenador, yá que riquiría memorizar tolos valores de <math>r_i</math>. == Algoritmu d'Euclides estendíu == L'algoritmu d'Euclides estendíu dexa, amás d'atopar un máximu común divisor de dos númberos enteros <math>a</math> y <math>b</math>, espresalo como la mínima combinación llinial d'esos númberos, esto ye, atopar númberos enteros <math>s</math> y <math>t</math> tales que <math>\mathrm{mcd}(a,b)=a s+b t</math>. Esto xeneralízase tamién escontra cualquier dominiu euclideano. === Fundamentos === Esisten delles maneres d'esplicar l'algoritmu d'Euclides estendíu, una de les más comunes consiste na siguiente: # Usar l'algoritmu tradicional de Euclides. En cada pasu, en llugar de "<math>a</math> estremáu ente <math>b</math> ye <math>q</math> y de restu <math>r</math>" escríbese la ecuación <math>a=b q+r</math> (vease [[algoritmu de la división]]). # Esténase'l restu de cada ecuación. # Sustitúyese'l restu de la última ecuación na penúltima, y la penúltima na antepenúltima y asina socesivamente hasta llegar a la primer ecuación, y en tou pasu espresa cada restu como combinación llinial. Sicasí, n'ares de la comprensión y memorización d'esti algoritmu, ye conveniente conocer la siguiente carauterización. Pa multiplicar dos matrices de tamañu <math>2\times 2</math> úsase la siguiente fórmula (vease [[Productu de matrices]]): {{Ecuación | <math>\begin{bmatrix}e&f\\g&h\end{bmatrix}\times\begin{bmatrix}a&b\\c&d\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}e a+f c&e b+f d\\g a+h c&g b+h d\end{bmatrix}</math>|1}} Supóngase que s'utiliza l'algoritmu d'Euclides tradicional pa calcular los valores <math>q_i</math> y <math>r_i</math> qu'ende se describen. Per cada valor <math>q_i</math> calculáu puede formase la matriz <math>\textstyle Q_i=\begin{bmatrix}0&1\\1&-q_i\end{bmatrix}</math>. Usando la ecuación {{Eqnref|1}} de manera repitida puede calculase el productu de les primeres <math>i</math> matrices d'esti tipu: {{Ecuación | <math>\begin{bmatrix}s_i&t_i\\s_{i+1}&t_{i+1}\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}0&1\\1&-q_i\end{bmatrix}\times \begin{bmatrix}0&1\\1&-q_{i-1}\end{bmatrix}\times\cdots\times \begin{bmatrix}0&1\\1&-q_1\end{bmatrix}</math>}} Resulta ser que los valores <math>s_i</math> y <math>t_i</math> tienen la propiedá de que <math>r_i=a s_i+b t_i</math>, esto ye, espresen a <math>r_i</math> como una combinación llinial de <math>a</math> y <math>b</math>. Particularmente, como <math>\mathrm{mcd}(a,b)=r_{n+1}</math> entós tiense <math>\mathrm{mcd}(a,b)=a s_{n+1}+b t_{n+1}</math>, lo cual ye la solución del problema. Esta propiedá nun tendría de ser sorprendente, pos esta multiplicación de matrices equival al métodu antes descritu onde se substituye cada ecuación na anterior.<!--Pero nun voi asitiar la demostración nuna enciclopedia--> Ye importante calcular <math>Q_i\times\cdots\times Q_3\times Q_2\times Q_1</math> nesi mesmu orde. La matriz <math>Q_1</math> apaez nel estremu derechu y la matriz <math>Q_i</math> nel esquierdu. Tornando al primer exemplu, la socesión de cocientes ye <math>q_1=8</math>, <math>q_2=1</math> y <math>q_3=2</math>. Entós puede calculase {{Ecuación | <math>\begin{bmatrix}-1&9\\3&-26\end{bmatrix}=\begin{bmatrix}0&1\\1&-2\end{bmatrix}\times \begin{bmatrix}0&1\\1&-1\end{bmatrix}\times \begin{bmatrix}0&1\\1&-8\end{bmatrix}</math>}} Utilizando'l primera renglón d'esta matriz puede lleese que <math>91=2366(-1)+273(9)</math>, esto ye, atopóse la manera d'espresar al máximu común divisor de 2366 y 273 como una combinación llinial. === Descripción formal === Pa espresar l'algoritmu d'Euclides estendíu ye conveniente notar la manera en que se calculen los valores <math>s_i</math> y <math>t_i</math> cola multiplicación de matrices: {{Ecuación | <math>\begin{bmatrix}s_i&t_i\\s_{i+1}&t_{i+1}\end{bmatrix} = \begin{bmatrix}s_i&t_i\\s_{i-1}-q_is_i&t_{i-1}-q_it_i\end{bmatrix} = \begin{bmatrix}0&1\\1&-q_i\end{bmatrix}\times\begin{bmatrix}s_{i-1}&t_{i-1}\\s_i&t_i\end{bmatrix}</math>}} D'esta manera <math>s_{i+1} = s_{i-1}-q_is_i</math> y amás <math>t_{i+1} = t_{i-1}-q_it_i</math>. Polo tanto l'algoritmu en pseudocódigo puede espresase como sigue: {{Algoritmu|de Euclides estendíu| '''Entrada:''' Valores <math>a</math> y <math>b</math> pertenecientes a un dominiu euclídeo '''Salida:''' Un máximu común divisor de <math>a</math> y <math>b</math>, y valores <math>s</math> y <math>t</math> tales que <math>\mathrm{mcd}(a,b)=as+bt</math> # <math>r_0\gets a, r_1\gets b, s_0\gets 1, t_0\gets 0, s_1\gets 0, t_1\gets 1</math> # <math>i\gets 1</math> # '''Mientres''' <math>r_i\neq0</math> '''faiga lo siguiente:''' ## Estreme <math>r_{i-1} </math> ente <math>r_i </math> pa llograr el cociente <math>q_i </math> y la residuu <math>r_{i+1} </math> ## <math>s_{i+1}\gets s_{i-1}-q_is_i</math> ## <math>t_{i+1}\gets t_{i-1}-q_it_i</math> ## <math>i\gets i+1</math> # '''La resultancia ye:''' <math>r_{i-1} </math> ye un máximu común divisor de <math>a </math> y <math>b </math> y esprésase <math>r_{i-1}=as_{i-1}+bt_{i-1} </math> |2}} == Aplicaciones == === Simplificar fracciones === Al momentu de faer cálculos con fracciones, ye de gran importancia saber cómo simplificales. Por casu, la fracción <math>\textstyle\frac{65}{91}</math> ye equivalente con <math>\textstyle\frac 5 7</math> (vease [[Númberu racional]]). De manera más xeneral, <math>\textstyle\frac ab=\frac {ca}{cb}</math> siempres que <math>c\ne0</math>. P'amenorgar una fracción cualesquier <math>\textstyle\frac a b</math>, namái se precisa estremar <math>a</math> y <math>b</math> ente'l so máximu común divisor. Por casu, si deseyar amenorgar <math>\textstyle\frac{166}{249}</math>, primero úsase l'algoritmu d'Euclides p'atopar <math>\mathrm{mcd}(166,249)=83</math>. Fáense les divisiones <math>\textstyle 166\div 83 = 2</math> y <math>\textstyle 249\div 83 = 3</math>. Depués entós conclúyese que <math>\textstyle\frac{166}{249}=\frac 2 3</math>. === Fracciones continues === La socesión de divisiones que s'efectúen al siguir algoritmu d'Euclides puede ser utilizada pa espresar una fracción cualesquier <math>\textstyle\frac a b</math> como [[fracción continua]]. Esto debe a que si <math>a = bq + r</math> y <math>r\neq 0</math>, entós {{ecuación|<math>\frac a b = q + \frac 1 {\frac b r}</math>|3}} Por casu, p'atopar el máximu común divisor de <math>93164</math> y <math>5826</math> l'algoritmu xenera la siguiente secuencia de divisiones: {| {{tablaguapa}} !Pasu!!Operación!!Significáu |- |1||93164 estremáu ente 5826 ye 15 y sobren 5774||<math>93164=5826\times 15+5774</math> |- |2||5826 estremáu ente 5774 ye 1 y sobren 52||<math>5826=5774\times 1+52</math> |- |3||5774 estremáu ente 52 ye 111 y sobren 2||<math>5774=52\times 111+2</math> |- |4||52 estremáu ente 2 ye 26 y arrayadura 0||<math>52=2\times 26+0</math> |} Toes estes ecuaciones podemos facer asemeyaes a la ecuación {{eqnref | 3}}: # <math>\textstyle\frac{93164}{5826}=15+ \frac 1 {\frac{5826}{5774}}</math> # <math>\textstyle\frac{5826}{5774}=1+ \frac 1 {\frac{5774}{52}}</math> # <math>\textstyle\frac{5774}{52}=111+ \frac 1 {\frac{52}{2}}</math> # <math>\textstyle\frac{52}{2}=26</math> Si sustitúi la segunda ecuación na primera, llógrase {{Ecuación|<math>\frac{93164}{5826}=15+ \frac 1 {1+ \frac 1 {\frac{5774}{52}}}</math>}} Si repite esti procesu de sustitución entós llógrase la espresión deseyada: {{Ecuación|<math>\frac{93164}{5826}=15+ \frac 1 {1+ \frac 1 {111+ \frac 1 {26}}}</math>}} De manera más xeneral, la fracción continua atopada con esti algoritmu siempres ye de formar {{Ecuación|<math>\frac{a}{b}=q_1+ \frac 1 {q_2+ \frac 1 {q_3+ \frac 1 {\ddots q_{n-1}+ \frac 1 {q_n}}}}</math>}} <!-- Esto va na sección siguiente: Volviendo al casu <math>a</math> y <math>b</math> enteros, l'algoritmu d'Euclides dexa atopar los coeficientes enteros <math>o</math> y <math>v</math> de la [[identidá de Bézout]] <math>au+bv=\mathrm{mcd}(a, b)</math> de fundamental importancia na [[aritmética]]. --> === Inversos módulu ''m''=== {{AP|inversu multiplicativu (aritmética modular)}} Dicimos que dos númberos enteros son ''congruentes módulu <math>m</math>'' (anque tamién puede xeneralizase pa cualesquier otru dominiu euclídeo) si al estremalos ente <math>m</math> llogramos la mesma residuu (vease [[Congruencia]]). Por casu, 7 ye congruente con 12 módulu 5 porque al estremar 7 ente 5 y 12 ente 5, en dambos casos llogramos la mesma residuu (que ye 2). Cuando <math>a</math> ye congruente con <math>b</math> módulu <math>m</math> escríbese <math>a\equiv b\pmod m</math>, nel exemplu anterior tiense <math>7\equiv 12\pmod 5</math>. Supóngase que se conocen los valores de <math>a</math>, <math>b</math> y <math>m</math>, pero que se desconoz el valor <math>x</math> na siguiente congruencia: {{Ecuacion |<math>a x\equiv b\pmod m</math>|2}} Basta atopar un valor <math>a^{-1}</math> que satisfaiga: <math>a^{-1} a\equiv 1\pmod m</math>, pos d'esta manera al multiplicar la ecuación {{eqnref|2}} por <math>a^{-1}</math> va tenese la solución deseyada: {{Ecuacion | <math>x\equiv a^{-1} b\pmod m</math>}} Al elementu <math>a^{-1}</math> llámase-y "inversu módulu <math>m</math>" de <math>a</math>. Desafortunadamente esti valor non siempres esiste. Por casu, con <math>a=4</math> y <math>m=6</math> nun esiste nengún númberu enteru <math>a^{-1}</math> tal que <math>a^{-1} 4\equiv 1\pmod 6</math>. De fechu esti valor esiste si y namái si <math>\mathrm{mcd}(a,m)=1</math> (la esistencia de soluciones depende de la condición <math>\mathrm{mcd}(a,m)|b </math>, ente que la unicidá depende de que'l <math>\mathrm{mcd}(a,m)=1</math>). Entá más, si al usar l'algoritmu d'Euclides estendíu (agora con <math>b=m</math>) llógrase <math>1=as+mt</math>, entós el valor <math>s</math> ye l'inversu módulu <math>m</math> de <math>a</math>. <!--LA DEMOSTRACIÓN NUN YE BONX ASITIALA NA ENCICLOPEDIA--> Por casu, deseyar resolver la ecuación {{Ecuacion |<math>5 x\equiv 2\pmod 9</math>}} Entós col algoritmu d'Euclides estendíu llógrase que <math>\mathrm{mcd}(5,9)=1=5(2)+9(-1)</math>. Como <math>\mathrm{mcd}(5,9)=1</math> entós 5 tien un inversu módulu <math>9</math>. Entá más, como <math>1=5(2)+9(-1)</math>, entós esi inversu ye 2. Entós {{Ecuacion |<math>x\equiv 2(2)\pmod 9</math>}} Ye dicir que'l valor de <math>x</math> ye <math>4</math>. == Complexidá del algoritmu == [[Ficheru:Euclidean algorithm running time X Y.png|thumb|230px|Gráfica del númberu de divisiones efectuaes nel algoritmu d'Euclides. El colloráu indica poques operaciones, ente que los colores eventualmente más azules representen mayor númberu d'operaciones.]] El teorema de Lamé afirma que'l casu peor pa esti algoritmu ye cuando se-y pide calcular el máximu común divisor de dos númberos consecutivos de la [[socesión de Fibonacci]]. Por casu, si deseyar calcular el máximu común divisor de <math>f_{10}=55</math> y <math>f_{11}=89</math> llógrase la siguiente secuencia d'operaciones: {| {{tablaguapa}} !Pasu!!Operación!!Significáu |- |1||89 estremáu ente 55 ye 1 y sobren 34||<math>\mathrm{mcd}(89,55)=\mathrm{mcd}(55,34)</math> |- |2||55 estremáu ente 34 ye 1 y sobren 21||<math>\mathrm{mcd}(55,34)=\mathrm{mcd}(34,21)</math> |- |3||34 estremáu ente 21 ye 1 y sobren 13||<math>\mathrm{mcd}(34,21)=\mathrm{mcd}(21,13)</math> |- |4||21 estremáu ente 13 ye 1 y sobren 8||<math>\mathrm{mcd}(21,13)=\mathrm{mcd}(13,8)</math> |- |5||13 estremáu ente 8 ye 1 y sobren 5||<math>\mathrm{mcd}(13,8)=\mathrm{mcd}(8,5)</math> |- |6||8 estremáu ente 5 ye 1 y sobren 3||<math>\mathrm{mcd}(8,5)=\mathrm{mcd}(5,3)</math> |- |7||5 estremáu ente 3 ye 1 y sobren 2||<math>\mathrm{mcd}(5,3)=\mathrm{mcd}(3,2)</math> |- |8||3 estremáu ente 2 ye 1 y sobren 1||<math>\mathrm{mcd}(3,2)=\mathrm{mcd}(2,1)</math> |- |9||2 estremáu ente 1 ye 2 y arrayadura 0||<math>\mathrm{mcd}(2,1)=\mathrm{mcd}(1,0)</math> |} Nesti exemplu reparar que con estos dos númberos de dos díxitos decimales, precísase faer 9 divisiones. Polo xeneral, el númberu de divisiones efectuaes pol algoritmu nunca supera 5 vegaes el númberu de díxitos que tienen estos númberos. En términos de [[complexidá computacional]], esto significa que se riquir <math> O(\log n)</math> divisiones pa calcular el máximu común divisor de <math>n</math> y <math>m</math> onde <math>n>m</math>. El númberu permediu de divisiones efectuaes pol algoritmu tuvo investigándose dende 1968, pero namái hasta apenes l'añu 2002, Brigitte Vallée demostró que si los dos númberos pueden representase con <math>n</math> bits, entós el númberu permediu de divisiones necesaries ye <math>\textstyle{\frac{\pi^2}{6}n}</math>. Sicasí, nun basta con saber el númberu de divisiones. Hai que recordar que l'algoritmu d'Euclides funciona tantu pa polinomios como pa númberos enteros, y polo xeneral, cualquier dominiu Euclídeo. En cada casu, la complexidá del algoritmu depende del númberu de divisiones efectuaes y del costu de cada división. Nel casu de los polinomios, el númberu de divisiones ye <math>O(\log n)</math> onde <math>n</math> ye'l grau de los polinomios. == Implementación en pseudocódigo == Polo xeneral, los algoritmos {{Algref|1}} y {{Algref|2}} nun son bien apoderaos pa implementase direutamente nun llinguaxe de programación, especialmente porque peracaben muncha memoria. Si nun se precisen los valores entemedios, y namái se desea calcular el máximu común divisor de dos númberos enteros, convien usar estes variantes: {{Algoritmu|de Euclides tradicional implementáu de manera recurrente| '''Función''' <math>\mathrm{mcd}(a,b)</math>''':''' :'''Si''' <math>b=0 </math> '''entós:''' ::'''La resultancia ye''' <math>a </math> :'''N'otru casu:''' ::'''La resultancia ye''' <math>\mathrm{mcd}(b,a\;\bmod \; b)</math> }} {{Algoritmu|de Euclides tradicional implementáu de manera iterativa| '''Función''' <math>\mathrm{mcd}(a,b)</math>''':''' :'''Mientres''' <math>b\ne0</math> '''faiga lo siguiente:''' ::<math>(a,b)\gets(b,a\;\bmod \; b)</math> :'''La resultancia ye''' <math>a </math> }} {{Algoritmu|de Euclides estendíu implementáu de manera recurrente| '''Función''' <math>{\rm Euclides}(a,b)</math>''':''' :'''Si''' <math>b=0 </math> '''entós:''' ::'''La resultancia ye''' <math>(a,1,0)</math> :'''N'otru casu:''' ::<math>(d,s,t)\gets{\rm Euclides}(b,a\;\bmod \; b)</math> ::'''La resultancia ye''' <math>(d,t,s-(a\div b) t)</math> }} {{Algoritmu|de Euclides estendíu implementáu de manera iterativa| '''Función''' <math>{\rm Euclides}(a,b)</math>''':''' :<math>(s,t,s^\prime,t^\prime)\gets(1,0,0,1)</math> :'''Mientres''' <math>b\ne0</math> '''faiga lo siguiente:''' ::Estreme <math>a </math> ente <math>b </math> pa llograr un cociente <math>q </math> y una residuu <math>r </math> ::<math>(a,s,t,b,s^\prime,t^\prime)\gets(b,s^\prime,t^\prime,r,s-s^\prime q,t-t^\prime q)</math> :'''La resultancia ye''' <math>(a,s,t)</math> }} {{Algoritmu|de Euclides estendíu implementáu de manera iterativa con matrices| '''Función''' <math>{\rm Euclides}(a,b)</math>''':''' :<math>Q\gets\begin{pmatrix}1&0\\0&1\end{pmatrix}</math> :'''Mientres''' <math>b\ne0</math> '''faiga lo siguiente:''' ::Estreme <math>a </math> ente <math>b </math> pa llograr un cociente <math>q </math> y una residuu <math>r </math> ::<math>Q\gets\begin{pmatrix}0&1\\1&-q\end{pmatrix}\times Q</math> ::<math>(a,b)\gets(b,r)</math> :'''La resultancia ye''' <math>(a,Q_{1 1},Q_{1 2})</math> }} Alrodiu de la notación emplegada: * <math>x\gets y</math> significa "asigne a la variable <math>x</math> el valor actual de <math>y</math>". En llinguaxes como [[Llinguaxe C|C]], [[Llinguaxe de programación Java|Java]], [[C#]], [[Python]] y [[Visual Basic]] esto significa a cencielles <code>x = y</code>. N'otros llinguaxes como [[Llinguaxe de programación Pascal|Pascal]] traducir en <code>a := b</code>, en [[Maxima]] ye <code>a : b</code>, en [[R-project|R]], S y [[Ocaml]] ye <code>x <- y</code>, y inclusive utilízase la flecha <code>x ← y</code> como'l casu d'[[APL]]. * <math>(x,y,z)\gets(a,b,c)</math> significa que primero s'evalúen los valores <math>a,b,c</math> y depués asígnase <math>x\gets a,y\gets b,z\gets c</math>, etc. En llinguaxes como Python, [[Ruby]] o Maxima esta instrucción tien una estructura bien similar, como por casu en Python: <code>(x,y,z) = (a,b,c)</code>. N'otros llinguaxes ye necesariu l'usu de variables auxiliares, como por casu en llinguaxe C: <code>aux1 = b; aux2 = c; x = a; y = aux1; z = aux2;</code>. * <math>a\div b</math> significa "el cociente d'estremar <math>a</math> ente <math>b</math>". A esta operación conózse-y tamién como la ''división truncada'' porque ataya la parte fraccionaria del númberu. En munchos llinguaxes de programación esto impleméntase a cencielles como <code>a/b</code>. Otres maneres son <code>a\b</code> (Visual Basic) , <code>a div b</code> (Pascal) o bien <code>a//b</code> (Python 3). * <math>a\; \bmod \; b</math> significa "la residuu d'estremar <math>a</math> ente <math>b</math>". A esta operación conózse-y a cencielles como ''módulu''. En munchos llinguaxes de programación impleméntase como <code>a % b</code>, ente que n'otros ye <code>a mod b</code> (Visual Basic o Pascal) o bien <code>a rem b</code> (Ada). == Ver tamién == * [[Discutiniu:Algoritmu d'Euclides|Implementaciones en llinguaxes na parte de discutiniu]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == <!-- Encamiento revisalos nesti orde (asina influyeron na redacción del artículu)--> * {{cita llibru | autor = von zur Gathen, Joachim; Gerhard, Jürgen | capítulu = The Euclidean Algorithm | títulu = [http://math-www.uni-paderborn.de/mca/ Modern Computer Algebra] | añu = 2003 | editorial = [[Cambridge University Press]] | id = ISBN 0-521-82646-2 }} * {{cita llibru | autor = Shoup, Victor | capítulu = Euclid's algorithm | títulu = [http://www.shoup.net/ntb/ A Computational Introduction to Number Theory and Algebra] | añu = 2008 | editorial = Cambridge University Press | id = ISBN 978-0-521-85154-1 }} * {{cita llibru | autor = Johnsonbaugh, Richard | capítulu = Introducción a la teoría de número | títulu = Matemátiques Discretes | añu = 2005 | editorial = Méxicu: PEARSON EDUCACIÓN | id = ISBN 970-26-0637-3 }} * {{cita llibru | autor = Ralph P. Grimaldi | capítulu = Propiedad de los númberos enteros: Inducción matemática | títulu = Matemátiques Discreta y Combinatoria | añu = 1998 | editorial = Méxicu: Addison Wesley Longman de Méxicu | id = ISBN 968-444-324-2 }} * {{cita llibru | autor = Lipschutz, Seymour; Lipson, Marc | capítulu = Propiedad de los enteros | títulu = Matemátiques Discretes | añu = 2009 | editorial = McGraw-Hill | id = ISBN 978-970-10-7236-3 }} * {{cita llibru | autor = Brassard, Gilles; Bratley, Paul | capítulu = Analís d'algoritmo | títulu = Fundamentos de Algoritmia | añu = 1997 | editorial = Madrid: PRENTICE HALL | id = ISBN 84-89660-00-X }} * {{cita publicación |autor = Vallée, Brigitte |títulu = Dynamical Analysis of <math>\alpha</math>-Euclidean Algorithms |añu = 2002 |publicación = Journal of Algorithms |volume = 44 |númberu = 1 |id = ISSN 0196-6774 , páxs. 246-285 <!-- Nun toi seguro del ISSN, favor de verificar--> |url = http://users.info.unicaen.fr/~brigitte/Publications/bourdon-daireaux-vallee.ps |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20061002115832/http://users.info.unicaen.fr/~brigitte/Publications/bourdon-daireaux-vallee.ps |fechaarchivu = 2 d'ochobre de 2006 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120206234711/http://users.info.unicaen.fr/~brigitte/Publications/bourdon-daireaux-vallee.ps |archivedate = 2012-02-06 |fechaaccesu = 2018-06-10 }} * {{cita llibru | autor = Cormen, Thomas; Leiserson, Charles; Rivest, Ronald; Stein, Clifford | capítulu = Number-Theoretic Algorithms | títulu = Introduction to Algorithms | añu = 2009 | editorial = The [[MIT Press]] | id = ISBN 978-0-262-53305-8 }} * {{cita llibru |nome=|enllaceautor=| títulu = Introducción a la Teoría de Grupos |url=http://www.pesmm.org.mx/Serie%20Testos_archivos/T4.pdf|fechaaccesu=2 de Julio 2017| añu = 2005 | editorial = Publicaciones Electróniques de la Sociedá Matemática Mexicana |isbn=|editor=|ubicación=|páxina=16-17|idioma=castellanu| capítulo = Definiciones y resultaos xenerales | id = ISBN 968-9161-02-4 | autor = Barrera Mora, Fernando }} * {{cita llibru | autor = Cárdenas, Humberto; Lluis, Emilio; Raggi, Francisco; Tomás, Francisco | capítulu = Divisibilidad | títulu = Álgebra Cimeru | añu = 2004 | editorial = Méxicu: Tríes | id = ISBN 968-24-3783-0 }} * {{cita llibru | autor = Pérez Siguí, María Luisa | capítulu = Divisibilidad | títulu = Teoría de Número |añu=2006 | editorial = Institutu de Matemátiques, UNAM | id = ISBN 970-32-1170-0 }} * {{cita llibru | autor = Sánchez Velázquez, Jesús | capítulu = Algoritmo pa númberos grandes | títulu = Introducción al analís d'algoritmo |añu=1998 | editorial = Méxicu: Tríes | id = ISBN 968-24-4341-5 }} * {{cita llibru | autor = Baldor, Aurelio | capítulu = Máximu común divisor | títulu = Álgebra |añu=2008 | editorial = Méxicu: Grupu Editorial Patria | id = ISBN 978-970-817-000-0 }} == Enllaces esternos == {{wikillibros | nome = Implementación d'algoritmos de teoría de número/Algoritmo de Euclides | etiqueta = Implementaciones del algoritmu d'Euclides | oxeto = un llibru o manual sobre | preposición = | idioma = }} * [http://www.dma.fi.upm.es/java/matematicadiscreta/aritmeticamodular/divisibilidad.html Divisibilidad. L'algoritmu d'Euclides.] * [https://web.archive.org/web/20040529013332/http://huitoto.udea.edu.co/SistemasDiscretos/contenido/alg_euclides.html Algoritmu d'Euclides.] * {{MathWorld|EuclideanAlgorithm|Euclidean Algorithm}} *Esplicación dinámica del máximu común divisor nesti videu de [[YouTube]]''[https://www.youtube.com/watch?v=WHUQSkaVXd4]''. *En '''gaussianos'''''{{Enllaz rotu|1= |2=http://gaussianos.com/l%27algoritmu-de-euclides/ |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}'' pueden vese esplicaciones y exemplos un pocu más avanzaos d'esti algoritmu. {{Tradubot|Algoritmo de Euclides}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Teoría de númberos elemental]] pncvzsu6hzl9hz13szht46lv4i8zgyr 0 137373 4379170 4364986 2025-06-24T16:13:32Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1822-1825).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1822–1825).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379170 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome = Guerres d'independencia hispanoamericanes |imaxe = [[File:Batalla de Pichincha libre.jpg|thumb|Representación da Batalla de Pichincha]] |descripción_imaxe = |leyenda = |conflictu= |fecha = [[1810]]-[[1833]]{{#tag:ref|Fin de tolos proyeutos españoles de reconquista cola muerte de [[Fernandu VII d'España]].}} |llugar = [[Hispanoamérica]] |coordenaes = |resultáu = * Victoria [[independentista]]. * Creación de nuevos estaos nel continente [[América]]. * España pierde la mayor parte del so imperiu d'ultramar n'América. |descripción = |casus = |territoriu = |combatientes1 = '''[[Exércitu realista n'América|Realistes]]''' |combatientes2 = '''[[Independentistes nes Guerres d'independencia hispanoamericanes (cronoloxía)|ndependentistes]]''' |comandante1 = [[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[Félix María Calleja]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[Pablo Morillo]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[José Fernando de Abascal y Sousa]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[Juan Pío Tristán]] <br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[Mariano Osorio]] <br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[Rafael Maroto]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[José de la Serna]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[Joaquín de la Pezuela]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[José Manuel de Goyeneche]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[José Tomás Boves]]<br/>[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|15px|cantu]] [[Juan de Sámano]] |comandante2 =[[Ficheru:Flag of the Gran Colombia.svg|15px|cantu]] [[Antonio Nariño]]<br/>[[Ficheru:Flag of the Gran Colombia.svg|15px|cantu]] [[Francisco de Paula Santander]]<br/>[[Ficheru:Flag of the Gran Colombia.svg|15px|cantu]] [[Simón Bolívar]]<br/>[[Ficheru:Flag of Argentina (1818).svg|15px|cantu]] [[José de San Martín]]<br/>[[Ficheru:Flag of the Gran Colombia.svg|15px|cantu]] [[Antonio José de Sucre]]<br/>[[Ficheru:Flag of Mexico (1821-1823).svg|15px|cantu]] [[José María Morelos y Pavón]]<br/>[[Ficheru:Flag of Chile (1818).svg|15px|cantu]] [[Bernardo O'Higgins]] <br/>[[Ficheru:Flag of Argentina (1818).svg|15px|cantu]] [[Manuel Belgrano]]<br/>[[Ficheru:Flag of Argentina (1818).svg|15px|cantu]] [[Martín Miguel de Güemes]]<br/>[[Ficheru:Flag of Artigas.svg|15px|cantu]] [[Ficheru:Flag of Argentina (1818).svg|15px|cantu]] [[José Artigas]] <br/>[[Ficheru:Bandera de Guayaquil.svg|15px|border]] [[José Joaquín de Olmedo]] <br/>[[Ficheru:Flag of Bolivia (state, 1825-1826).svg|15px|cantu]] [[Pedro Domingo Murillo]]<br/>[[Ficheru:Flag of Peru (1821-1822).svg|15px|cantu]] [[José de la Riva Agüero]]<br/>[[Ficheru:Flag of Peru (1822–1825).svg|15px|cantu]] [[José Bernardo de Tagle]]<br />[[Ficheru:Flag of Argentina (1818).svg|15px|cantu]] [[Juan Gregorio de Las Heras]]<br />[[Ficheru:Flag of Argentina (1818).svg|15px|cantu]] [[Miguel Estanislao Soler]]<br/>[[Ficheru:Flag of Mexico (1821-1823).svg|15px|cantu]] [[Miguel Hidalgo y Costilla]]<br/>[[Ficheru:Flag of Mexico (1821-1823).svg|15px|cantu]] [[Agustin de Iturbide]] <br/>[[Ficheru:Flag of Mexico (1821-1823).svg|15px|cantu]] [[Vicente Guerrero]] <br/> [[Ficheru:Flag_of_Chile_(1812-1814).svg|15px|cantu]] [[José Miguel Carrera]] <br/> [[Ficheru:Flag_of_Chile_(1817-1818).svg|15px|cantu]] [[Manuel Rodríguez Erdoíza]] |soldaos1 = ± 35 000 realistes nativos<ref name="referencia1">Xeneral Div. (R) Evergisto de Vergara. [http://www.ieeba.com.ar/docu/El%20frente%20Este.%20Rivadavia%20y%20la%20guerra%20contra%20Brasil%20de%201827.pdf ''El Frente del Este: Rivadavia y la Guerra contra'l Brasil en 1827''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130515151057/http://www.ieeba.com.ar/docu/El%20frente%20Este.%20Rivadavia%20y%20la%20guerra%20contra%20Brasil%20de%201827.pdf |date=2013-05-15 }}. Institutu d'Estudios Estratéxicos de Buenos Aires (IEEBA). Agostu de 2006. {{Cita|''"en Ibero América -pa la dómina de les Guerres pola Independencia- había menos de 50.000 soldaos españoles, de los cualos 20.000 nunca salieron de Cuba. Depués, nel procesu de les guerres pola independencia, nunca participaron más de 30.000 españoles."'' (páxs. 2)}}</ref><br>± 40 000 realistes españoles |soldaos2 = ± 130 000 independentistes nativos<ref name=autogenerated1>Historia de la Humanidá. Editorial Larousse. Capitulo: "Los entamos del sieglu XIX". Páxina 31, añu 2005, Santiago de Chile.</ref> españoles<ref>Christon I. Archer (2000). ''The Wars of Independence in Spanish America''. Wilmington: Rowman & Littlefield, páxs. 301. ISBN 978-0-8420-2469-3. En 1808 Madrid tenía 125.700 homes acantonaos permanentemente dende Méxicu al Ríu de la Plata pero la mayoría yeren tropes orixinaries de les mesmes provincies ultramarines.</ref> |soldaos3 = |baxes1 = '''Muertos''' ± 34 400 españoles<ref name= referencia2 >[http://remilitari.com/guias/victimario6.htm De re Militari: muertos en Guerres, Dictadures y Xenocidios. Victimario Históricu Militar. Capítulu VI. Guerres y Xenocidios del sieglu XIX.]</ref><br /> ± 35 000 nativos<ref name="referencia1" /> |baxes2 = '''Muertos''' ± 250 000 nativos en Nueva España<ref name="referencia2" /> ± 320 000 nativos en Nueva Granada<ref name="referencia2" /> |baxes3 = |campaña = |campaña2 = |campaña3 = |campaña4 = }} Les '''guerres d'independencia hispanoamericanes''' o '''guerres hispanoamericanes d'independencia''' fueron una serie de [[guerra|conflictos armaos]] que se desenvolvieron nes [[Reinos de Indias|posesiones americanes]] del [[Imperiu español]] a principios del [[sieglu XIX]], nos cualos enfrentáronse'l bandu que se autodenominó [[patriota]], [[independentista]] o revolucionariu — que lluchó a favor de la [[emancipación]] de la [[Monarquía Española|corona española]] — contra'l bandu que se conoció como [[Absolutismu español#Los absolutistes como grupu políticu|realista]] o [[virreinatu|virreinal]] — el cual defendió la llealtá al [[rei d'España]]. Según la postura [[Historiografía|historiográfica]], estos procesos pueden ser vistos como guerres d'independencia, [[guerres civiles]] o bien, una combinación de diverses formes de guerres.{{#tag:ref|Nel casu de Colombia, Reyes Cárdenas (2009) fai una revisión sobre los enfoques historiográficos sobre la guerra independentista nesi país. Pérez Viejo (2011) diz, nuna videoconferencia, que considerales como procesos independentistes ye un enfoque de la "[[Historiografía#La historia.2C ente'l positivismu y l'ensayismu|historiografía positivista]], lliberal" qu'enzanca la comprensión histórica. Reconoz que l'enfoque predominante a lo llargo de los casi dos sieglos d'independencia llatinoamericana ye precisamente esi &mdash;"una guerra d'independencia d'una serie de naciones que se lliberar d'otra nación que nesti casu ye la española"&mdash; y propón considerales como guerres civiles.}} [[File:Batalla de Pichincha libre.jpg|thumb|left|Representación da Batalla de Pichincha]] Los movimientos independentistes de [[Hispanoamérica]] adquirieron formes variaes acordies coles condiciones que imperaban en cada rexón.{{#tag:ref|Por ello «ye esencial que, de primeres, nun amenorguemos movimientos distintos a un denominador común. Grupos distintos actuaron n'etapes distintes: la élite caraqueña tomó la iniciativa de dixebrase de la monarquía española en 1810 pero la élite de la capital novohispana estremar en 1808 alrodiu de la cuestión de l'autonomía dientro del imperiu, oponer a la revolución d'Independencia en 1810 y nun actuó como grupu homoxéneu en 1821 cuando s'integró nel movimientu de Iturbide».<ref>Hamnett, 1995: 48; ''cfr'' Villoro, 2002.</ref>}} La [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos|independencia de les colonies britániques]] d'[[América del Norte]] en [[1776]] y les [[abdicaciones de Bayona|abdicaciones de los reis Borbones]] en 1808 ante la invasión francesa d'España, constitúin dos fechos qu'incentivaron l'independentismu na debilitada [[Monarquía española]]. Como respuesta a la entronización del [[Monarca|rei]] [[Xosé Bonaparte]] n'España, ente 1808 y [[1810]] instaláronse [[xuntes de gobiernu]] qu'exercieron la [[soberanía]] en nome del abdicáu rei [[Fernandu VII]], tantu na [[península ibérica]], como nos territorios americanos. La resistencia de les xuntes americanes a sometese la [[Xunta Suprema Central]] formada n'España, radicalizó les posiciones y llevó a la llucha armada ente realistes y patriotes. A partir de 1810 diversos territorios americanos empezaron a declarase [[Estáu nación|estado nacionales]] independientes so rexímenes [[República|republicanos]], formando grandes exércitos "llibertadores" d'algame continental, ente los que se destacar los comandados pol rioplatense [[José de San Martín]] y el venezolanu [[Simón Bolívar]]. La independencia de los nuevos estaos consolidar na década de [[1820]], depués de la victoria na [[batalla d'Ayacucho]]. Dempués de perder [[Segundu sitiu del Callao|El Callao]] en xineru de [[1826]], los únicos territorios apoderaos polos españoles n'América yeren [[Capitanía Xeneral de Cuba|Cuba]] y [[Capitanía Xeneral de Puertu Ricu|Puertu Ricu]]. Depués del asediu final n'El Callao nun hubo otra operación militar en suelu continental dende España sobre les antigües posesiones hasta [[1829]], cuando la espedición d'[[Isidro Barradas]] llegó a [[Batalla de Tampico (1829)|Tampico y foi ganada]] pol [[Exércitu Mexicanu]]. Sicasí los gobiernos independientes enfrentaron les guerrilles realistes, por casu ente [[1823]] y [[1827]] en [[Venezuela]]; ente 1827 y [[1830]] en [[San Juan de Pasto|Pasto]], [[Colombia]]; hasta [[1832]] nel sur de [[Chile]], sofitaos por [[mapuches]] y [[pehuenches]]; y hasta la década de [[1830]], la guerrilla de Iquicha en [[Perú]]. [[Estaos Xuníos]], el [[Reinu Xuníu]] y Francia establecieron rellaciones comerciales colos nuevos gobiernos americanos y darréu reconocieron la soberanía de los nuevos estaos a lo llargo de la década de 1820. Sicasí España namái abandonó los planes de reconquista dempués de la muerte del rei [[Fernandu VII]], asocedida en [[1833]]. Les [[Cortes españoles]] arrenunciaron a les sos posesiones n'América en [[1836]] y autorizaron al gobiernu pa realizar trataos de paz y reconocencia con tolos nuevos estaos surdíos nel continente.<ref name="Jaime Delgado_1"> {{cita llibru |autor=Jaime Delgado |páxines=Páxina 113 |añu=1960 |editor=Nuevu Mundu |títulu=La independencia hispanoamericana |url=https://www.google.es/search?hl=es&tbs=bks%3A1&q=Non+obstante%2C+los proyeutos+de+reconquista%2C+oficiales+o+particulares%2C+nun arralecieron+hasta+1833%2C+fecha+de+la muerte+de+Fernando+VII&aq=f&aqi=&aql=&oq=&gs_rfai= |cita=Sicasí, los proyeutos de reconquista, oficiales o particulares, nun arralecieron hasta 1833, fecha de la muerte de Fernandu VII}}</ref><ref>{{cita llibru |autor=François-Xavier Guerra |páxina=87|añu=1995 |editor=Editorial Complutense |isbn=8489365253, 9788489365254 |títulu=Les revoluciones hispániques: independencies americanes y lliberalismu español |url=https://books.google.es/books?id=xlfELeAd8V8C&lpg=PA87&dq=1830%20%22Fernando%20VII%22%20cuba&pg=PA87#v=onepage&q&f=false |cita=Sicasí, nun foi'l fracasu de la espedición de Barradas en 1829 lo que retrajo a Fernandu VII de reconquistar, sinón una vegada más, los acontecimientos europeos -agora la revolución de 1830- que van poner en primer planu la situación peninsular y el colapsu financieru. Namái por esi motivu, va recordar Ballesteros, el Rei dio a la fin llibertá a los sos ministros pa tratar, yá ensin nengún xéneru de restricciones, la lliquidación del problema d'América.}}</ref><ref>[https://books.google.es/books?id=2BpMC-x_0dkC&lpg=PA13&dq=1830%20%22Fernando%20VII%22%20cuba&pg=PA13#v=onepage&q=1830%20%22Fernando%20VII%22%20cuba&f=false Pedro Molas.Del absolutismu a la Constitución]</ref><ref>{{cita llibru |autor=Delfina Fernández |páxina=269|añu=1992 |editor=Editorial Mapfre |isbn=8471003112, 9788471003119 |títulu=Últimos apartaces españoles n'América |capítulu=X El Brigadier Barrada en Nueva España |cita=Pero entá dempués de la entrega de Ulúa, el 23 de payares de 1825, persistieron los planes de reconquista de Nueva España, que se chiscaron dende 1826 a 1833, esto ye, mientres los últimos siete años de Fernandu VII. La preferencia dada a l'afalagada reconquista de Méxicu fundábase tantu nes razones qu'esaminemos yá, como nos efeutos económicos que se derivaríen, pos en razón de la riqueza del país, calculábase que, nel casu de tener ésitu, del llograríen fondos abondos pa otres espediciones, podía ser, pos, la cabeza de reconquistar pa otres ya inclusive de toa América.}}</ref> == Contestu == Al acabar el [[sieglu XVIII]], gracies al so dilatáu [[Imperiu español|imperiu]], [[España]] figuraba entá ente les grandes potencies internacionales. L'imperiu non yá apurría prestíu y pesu diplomáticu; tamién resultaba crucial pa la economía española. Nel postreru terciu del sieglu'l tráficu colos territorios d'ultramar representó cerca de la metá del comerciu esterior. Absorbía un 48% de les esportaciones, integraes por productos españoles pero tamién por artículos europeos, pos España en calidá de metrópolis exercía'l [[monopoliu]] del [[comerciu]], y tolos países que quixeren traficar coles [[Indies]] teníen de faelo al traviés de los puertos españoles. Los territorios americanos tamién ufiertaben un suministru constante de [[metales preciosos]]: ente [[1784]] y [[1796]] les [[Mina (minería)|mines]] de [[plata]] de [[Méxicu]] y el [[Alto Perú]] apurrieron una media añal de 355 millones de pesos. Sicasí, sostener l'imperiu nun resultaba fácil. Si caltener el monopoliu comercial y esaniciar el [[contrabandu]] en tiempos de paz yá yera de por sí complicáu, más lo foi dende finales del sieglu XVIII, cuando l'alianza d'España con Francia obligó a caltener un estáu práuticamente permanente de guerra con [[Reinu Xuníu|Gran Bretaña]]. Les guerres hispanu-britániques entorpecieron el comerciu español con América, hasta'l puntu d'atayalo casi por completu: en [[1801]] el permediu añal d'esportaciones a les Indies baxara un 93%; les importaciones tamién cayeron radicalmente. Tres la destrucción de la flota española na [[batalla de Trafalgar]], en [[1805]], Gran Bretaña aventuróse, inclusive, al ataque direutu a les mariñes americanes. En [[1806]] y [[1807]] l'armada británica trató d'ocupar el puertu de [[Buenos Aires]] y les autoridaes virreinales refugaron l'ataque. Una aición que reveló la impotencia d'España pa defender los sos reinos ultramarinos y demostró a los [[criollu|criollos]] (descendientes d'españoles nacíos n'América) la mesma fuercia que tuvieron nel desenvolvimientu y el trunfu frente a les pretensiones ingleses. == Antecedentes al procesu independentista == Munchos años antes del empiezu del conflictu, en 1808, reconócense antecedentes al procesu [[independentista]] n'[[Hispanoamérica]]. Dalgunos produciéronse na América española, otros na metrópolis española, y l'últimu grupu fueron internacionales, d'influencia mundial reconocida, como la [[revolución francesa]] o la [[Revolución de les Trelce Colonies|independencia de los Estaos Xuníos d'América]]. === En Hispanoamérica === * Dende décades anteriores esistieron [[Revolución|revoluciones]] de les más diverses carauterístiques y finalidaes, pero que nun formaron parte del movimientu independentista hispanoamericanu, ente les que se destacar la rebelión de [[Túpac Amaru I]] en Perú ([[1570]]), la de [[Guillén de Lampart]] en [[Méxicu]] ([[1640]]-[[1643]]), les [[Revolución comuñera de Paraguái|Revoluciones de los Comuñeros]] en [[Paraguái]] ([[1721]]-[[1735]]), la del [[Canaries|canariu]] [[Juan Francisco de León]] contra'l monopoliu de la [[Compañía Guipuzcoana|Real Compañía Guipuzcoana]] en [[Venezuela]] ([[1748]]), el llevantamientu [[pueblu maya|maya]] lideráu por [[Jacinto Canek]] en [[Yucatán]], [[Méxicu]] ([[1761]]), y el llevantamientu [[quechua]]-[[aymara]] lideráu por [[Túpac Amaru II]] nel [[Cuzco]], [[Perú]] ([[1780]]-[[1781]]). La [[Insurrección de los comuñeros|Revolución de los comuñeros]] en Socorru (actual Santander, Colombia), amás de la [[guerra d'Arauco]] na que'l [[mapuche|pueblu mapuche]] detuviera la meyora española por más de dos sieglos. * Les idees [[lliberales]] de la [[Ilustración]] que fueron espublizaes n'América y en toa [[Europa]] y que llegaben a les [[universidá|universidaes]], les academies lliteraries y les sociedaes económiques fomentaron los ideales revolucionarios que yeren contrarios a l'actuación de la [[Monarquía española]] nel so Imperiu. Ente estes nueves idees sobresalíen el principiu de [[soberanía]] nacional, el [[contratu social]] de [[Rousseau]], y los [[derechos individuales]], opuestos al [[absolutismu]] real. * Los alcuentros de los máximos dirixentes hispanoamericanos de la revolución nel esterior y la participación de dalgunos d'ellos nes revoluciones lliberales europees, según los sos contactos colos gobiernos esteriores. === N'España === {{AP|Proyeutos españoles pa la independencia d'América}} Per parte de la mesma monarquía española desenvolviéronse planes pa dar una independencia total, regulada y pacífica a los virreinatos americanos mientres los años [[1804]] y 1806, pero que se vieron atayaos por sucesos dramáticos de la política europea española sol reináu de [[Carlos IV d'España]].<ref>[https://books.google.com/books?id=S5eBu6q2VXgC&lpg=PA13&dq=Plan%20Godoy%20de%201806%20Am%C3%A9rica&lr=&as_brr=3&hl=es&pg=PA13#v=onepage&q=&f=false Obra escoyida, por Guillermo Morón]</ref> === Internacionales === * La [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos]] realizada en [[1776]] poles [[Trece Colonies|trece colonies americanes]] d'[[Inglaterra]], dio entamu a los procesos d'[[independencia]] del [[colonialismu]] européu; * La [[Declaración de Derechos de Virginia]] de [[1776]], la primera en proclamar que tolos homes son por naturaleza llibres ya independientes y tienen una serie de derechos inherentes de los cualos nun pueden ser privaos. * La [[Revolución Francesa]] en [[1789]] que proclamó la igualdá de tolos franceses y los sos derechos fundamentales; anque escluyía a los esclavos de les sos colonies. * La [[revolución haitiana]] de [[1805]] realizada polos esclavos negros d'esa colonia francesa, la primera n'abolir la [[esclavitú]] y la primera en llograr la independencia del colonialismu n'[[América Llatina]] [[Caribe (rexón)|y el Caribe]]. * La derrota de la flota española na [[Batalla de Trafalgar]] en [[1805]] en manes del [[Imperiu británicu]]. * Los fallíos intentos del [[Imperiu británicu]] pa ocupar direutamente territorios continentales suramericanos como l'ataque británicu sobre Cuba y [[Cartagena de Indias]] na [[Guerra del Asientu]] ([[1741]]) o los dos [[Invasiones Ingleses]] nel [[Virreinatu del Río de la Plata]], en [[1806]] y [[1807]], que llevó a xenerar una conciencia hispanoamericana de les capacidaes y poderes propios y a la creación de dellos cuerpos militares locales como'l [[Reximientu de Patricios]]. * L'intentu fallíu d'invadir y lliberar [[Venezuela]] en [[1806]] por una espedición naval entamada nos [[Estaos Xuníos]] y liderada pol xeneral [[Francisco de Miranda]]. == Fundamentos del procesu independentista == El procesu independentista en Hispanoamérica españó en 1808 colos movimientos juntistas americanos, y al ser un procesu tan llargu, complexu y ampliu, ta llenu de particularidaes. === N'América === * El descontentu de la población americana, nos criollos, que queríen la independencia pa camudar un sistema colonial al que consideraben inxustu yá que los escluyía de les máximes decisiones polítiques y económiques, y nes [[castes]], al tratase de grupos esplotaos. Los criollos queríen dirixir el poder político y prauticar el [[llibrecambiu]] o llibre mercáu, pudiendo desenvolver llibremente les sos actividaes comerciales. Tales llibertaes nel comerciu taben frenaes pol monopoliu que s'exercía dende la metrópolis, sumáu a [[gabela|gabeles]] y torgues. Aportunaben en tomar el control de los [[ayuntamiento|cabildo]] y l'alministración de les [[colonia alministrativa|colonies]]. * El conceutu del [[derechu indianu]], según el cual Hispanoamérica yera un bien realengu perteneciente a la [[Imperiu español|corona española]] como patrimoniu de la [[familia real]], provocó que cuando'l rei [[Fernandu VII d'España|Fernandu VII]] xunto col so padre Carlos IV fueron reteníos en Francia, les provincies americanes nun reconocieren a les [[cortes de Cádiz]] nin a la Xunta Suprema Central sinón que formaren [[Xunta de gobiernu Xuntes de Gobiernu]] en cada país, col oxetivu inicial de gobernar y darréu de sustituyir al estáu español. * Los criollos nun taben acordies con dellos aspeutos fundamentales de la [[constitución española de 1812]], como'l repartu de la tierra o la igualdá política ente ellos y los [[Indíxenes d'América|indios]]. Esti motivu tuvo especial importancia en Méxicu. Asina ye que, cuando la constitución española entró a valir nuevamente en 1820, los criollos, lideraos por [[Agustín de Iturbide]], camudaron de bandu y pasaron de defender la unidá de la [[Monarquía Española]] a lluchar pola independencia. === N'España === * La coxuntura del gobiernu d'España, somorguiáu nes [[Guerres napoleonicas|guerres napoleóniques]]. Magar nun principiu foi aliada a Francia pol [[Tratáu de San Ildefonso (1796)]], darréu opúnxose a [[Napoleón]], quien pretendió imponer [[Xosé I Bonaparte|una monarquía lliberal allegada]]. La cayida del [[antiguu réxime]] español coles [[abdicaciones de Bayona]] implicaba que los [[Reinos castellanos de les Indies|reinos castellanos de Indias]] perderíen l'estatus especial que-y otorgaben les [[Lleis de Indias]], según les cualos yeren patrimoniu de la monarquía española (anque primeramente, en [[1768]], na práutica, los reinos americanos fueren amenorgaos a una condición colonial poles [[reformes borbóniques]] del Imperiu Español). Agora nel [[nuevu réxime]] de corte lliberal, tantu nes disposiciones del estatutu de Bayona ([[1808]])[//es.wikisource.org/wiki/Constituci%C3%B3n_de_Bayona_de_1808], como igualmente na Constitución española (1812)[//es.wikisource.org/wiki/Constituci%C3%B3n_espa%C3%B1fola_de_1812], los europeos pretendíen menguar o sumir la representatividá o'l númberu de representantes americanos del parllamentu. * El vacíu de gobiernu n'España, causáu socesivamente pola guerra con Napoleón y pol [[Trieniu Lliberal]] qu'ocupó la revolución del constitucionalismo español, abrió la oportunidá por que la clase dominante hispanoamericana, formada por criollos europeos, dieren impulsu y sostuvieren el movimientu y la guerra pola independencia como mediu definitivu de caltener y ameyorar el so estatus, menguáu o en riesgu de perdese pol lliberalismu. La [[independencia]] de la [[Patria]] foi'l calter esencial del movimientu que finalmente predominó en tolos llugares d'América, percima d'otros movimientos independentistes que, como'l fallíu d'Hidalgo en Méxicu, pretendíen acompañase tamién d'una verdadera [[revolución social]]. En dellos países resultó una continuidá de les práutiques de [[Casta (colonial)|castes coloniales]], onde esclavos, indíxenes y criollos nun exercíen los mesmos derechos. === Internacional === * La negativa de nengún sofitu de parte de Gran Bretaña y Francia a favor del rei Fernandu VII d'España pa recuperar los sos reinos americanos, declarada nel [[Memorandum Polignac]], y la finalidá de dichos países d'establecer un llibre comerciu colos países independientes americanos. * La intención de Gran Bretaña, finalmente alcanzada, de la posición de potencia hexemónica mundial nel tráficu internacional marítimu, por cuenta d'España. * El sofitu qu'Inglaterra dio nel so territoriu a la formación de les [[logias]] que sofitaron la independencia d'América y a los sos xefes, qu'acabaron siendo darréu los líderes de la independencia d'América, como [[Simón Bolívar]] y [[José de San Martín]]. * L'ayuda d'Inglaterra na loxística de les tropes independentistes, el movimientu naval de les sos tropes, por casu a Venezuela, de manera llindada mientres les guerres Napoleóniques y más abiertamente dempués, o'l treslláu y armáu de tropes pro independencia dende Europa ya Inglaterra, como los más de 5000 fusileros polacos. == La formación de los estaos hispanoamericanos == === Entamu: les xuntes autónomes hispanoamericanes === N'Europa, cola ocupación francesa d'España y la captura de la familia real española, l'emperador Napoleón Bonaparte impunxo en 1808 les abdicaciones de Bayona poles que'l monarca Fernandu VII d'España y el so padre y predecesor Carlos IV d'España arrenunciaben a los sos derechos a la corona d'España, qu'incluyía a los territorios americanos, en favor del emperador Napoleón, quien finalmente los dio al rei [[Xosé Bonaparte]], depués de lo cual Fernandu VII quedó cautivu. Tou ello desencadenó'l llevantamientu de los pueblos d'España conocíu como [[Guerra de la Independencia Española]] (1808-[[1814]]) contra la ocupación napoleónica, y de la creación de Xuntes d'autogobiernu na península. Nos años siguientes asocediéronse pronunciamientos en cada llugar del continente americanu pa formar xuntes de gobiernu americanes pa caltener los derechos de la persona del rei Fernandu VII, pero sicasí autónomes de cualquier gobiernu d'España, fora o non de resultes de la ocupación de Napoleón. D'esta forma, n'América empezaron una serie de movimientos locales que desconocíen los nomamientos americanos provenientes d'España pal gobiernu americanu, y que se xustificaben pola abdicación forzada de los herederos llexítimos de la monarquía española y la usurpación del tronu español por Xosé Bonaparte. Nel añu 1808 el [[conceyu]] de [[Ciudá de Méxicu]] alzar na primer Xunta autónoma americana, inclusive col sofitu del [[virréi]] de [[Nueva España]], [[José de Iturrigaray]]; sicasí, el movimientu foi disueltu y concluyó col encarcelamientu de los miembros del conceyu y la destitución de Iturrigaray. <center>'''Xuntes de gobiernu autónomes hispanoamericanes''' {| align=center border="2" cellpadding="1" cellspacing="0" style=" padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center;" width=95% ! Añu !Día !Nome !Allugamientu !País actual ! Líderes |- | [[1808]] | [[9 d'agostu]] | [[Crisis política de 1808 en Méxicu|Xunta de Méxicu]] | [[Virreinatu de Nueva España]] | [[Méxicu]] | [[Francisco Primu de verdá]]<br />[[Melchor de Talamantes]]<br />[[José de Iturrigaray]] |- | [[1808]] | [[21 de setiembre]] | [[Xunta de Montevideo]] | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[Uruguái]] | [[Francisco Javier de Elío]] |- | [[1809]] | [[25 de mayu]] | [[Revolución de Chuquisaca]] | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[Bolivia]] | [[Bernardo de Monteagudo]]<br />[[Jaime de Zudáñez]] |- | [[1809]] | [[16 de xunetu]] | [[Xunta Tuitiva]] en La Paz | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[Bolivia]] | [[Pedro Domingo Murillo|Pedro Murillo]] |- | [[1809]] | [[10 d'agostu]] | [[Primer Berru d'Independencia Primera Xunta de Quito]] | [[Virreinatu de Nueva Granada]] | [[Ecuador]] | [[Juan Pío Montúfar]] |- | [[1810]] | [[19 d'abril]] | [[Xunta Suprema de Caracas]] | [[Capitanía Xeneral de Venezuela]] | [[Venezuela]] | [[Francisco de Miranda]]<br />[[Martín Tovar Ponte]]<br />[[José de les Llamozas]]<br />[[Juan Germán Roscio]]<br /> |- | [[1810]] | [[22 de mayu]] | [[Xunta de Cartagena]]{{#tag:ref|El 22 de mayu de 1810 establecióse una Xunta de Gobiernu en Cartagena por cuenta de la prisión de Fernandu VII. El 14 de xunu de 1810 el Cabildru depunxo al gobernador Francisco Montes y deportar a L'Habana. El 14 d'agostu'l Cabildru nomó Presidente de la Xunta Suprema de Cartagena a José María García de Toledo. El 11 de payares de 1811 Cartagena declaró la independencia. El 17 d'agostu de [[1815]] les tropes españoles al mandu del Pacificador [[Pablo Morillo]] punxeron sitiu a Cartagena, que cayó'l 5 d'avientu y los sos líderes executaos. pola so resistencia, Bolívar nomó a Cartagena como ''Ciudá Heroica''.|group=fn}} | [[Nuevu Reinu de Granada]] | [[Colombia]] | [[José María García de Toledo]] |- | [[1810]] | [[25 de mayu]] | [[Primer Xunta|Primer Xunta de Buenos Aires]] | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[Arxentina]] | [[Cornelio Saavedra]]<br />[[Mariano Moreno]]<br />[[Manuel Belgrano]] |- | [[1810]] | [[3 de xunetu]] | [[Xunta estraordinaria de Santiago de Cali]]<ref>{{Cita web |url= http://www.lablaa.org/blaavirtual/historia/actes-de-independencia/actes-declaraciones-independencia-039.html |títulu= Actes de formación de xuntes y declaraciones d'independencia (1809-1822) }}</ref> | [[Nuevu Reinu de Granada]] | [[Colombia]] | [[Joaquín de Caycedo y Cueru]] |- | [[1810]] | [[20 de xunetu]] | [[Berros independentistes (Colombia)|Xunta de Santa Fe]] | [[Nuevu Reinu de Granada]] | [[Colombia]] | [[Francisco José de Caldas]]<br />[[Camilo Torres Tenorio|Camilo Torres]] |- | [[1810]] | [[16 de setiembre]] | [[Berru de Dolores]] | [[Virreinatu de Nueva España]] | [[Méxicu]] | [[Miguel Hidalgo y Costilla]] |- | [[1810]] | [[18 de setiembre]] | [[Primer Xunta Nacional de Gobiernu de Chile]] | [[Capitanía Xeneral de Chile]] | [[Chile]] | [[Mateo de Toro y Zambrano]]<br />[[Juan Martínez de Rozas]] |- | [[1810]] | [[22 de setiembre]] | [[Segunda Xunta de Gobiernu de Quito|Segunda Xunta de Quito]] | [[Virreinatu de Nueva Granada]] | [[Ecuador]] | [[Carlos de Montúfar]]<br />[[José de Cueru y Caicedo]] |- | [[1811]] | [[28 de febreru]] | [[Berru de Asencio]] | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[Uruguái]] | [[Pedro José Viera]]<br />[[Venancio Benavides]] |- | [[1811]] | [[15 de mayu]] | [[Revolución de mayu de 1811|Xunta de Paraguái]] | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[Paraguái]] | [[Pedro Juan Caballero]]<br />[[Fulgencio Yegros]]<br />[[Gaspar Rodríguez de Francia]] |- | [[1811]] | [[20 de xunu]] | Bandu al pueblu de [[Tacna]] | [[Virreinatu de Perú]] | [[Perú]] | [[Francisco Antonio de Zela]] |- | [[1811]] | [[5 de payares]] | Primer Berru d'Independencia de Centroamérica | [[Capitanía Xeneral de Guatemala]], [[Virreinatu de Nueva España]] | [[El Salvador]] | [[Manuel José de Arce y Fagoaga|Manuel José Arce]]<br />[[Leandro Fagoaga]]<br />[[José Matías Delgado]] |- | [[1814]] | [[3 d'agostu]] | [[Rebelión del Cuzco]] | [[Virreinatu de Perú]] | [[Perú]] | [[Hermanos Angulo|José Angulo]]<br />[[Mateo Pumacahua]] |- |}</center> La Guerra de la Independencia Española foi'l detonante de la independencia americana y dio llugar n'España a un llargu periodu d'inestabilidá na monarquía mientres el reináu de Fernandu VII. La eliminación de la dinastía de los [[Borbones]] del tronu español per parte de Napoleón desamarró una crisis política en tol Imperiu español. Anque'l mundu hispanu de manera casi uniforme refugó'l plan de Napoleón pa dar la corona al so hermanu José, nun concebía una solución clara a l'ausencia d'un rei llexítimu. Arriendes de les teoríes tradicionales de política española denominaes [[contractualismo]], dada la naturaleza contractual de la monarquía, representada na [[filosofía del derechu]] de [[Francisco Suárez]], les provincies peninsulares respondieron a la crisis por aciu l'establecimientu de xuntes autónomes. La midida, sicasí, condució a un mayor tracamundiu yá que nun había una autoridá central, y la pretensión d'unes poques xuntes na península de ser la representación de tola monarquía nel so conxuntu nun foi reconocida pola mayoría de les demás xuntes. La [[Xunta de Sevilla]]sobremanera, pretendía estender la so autoridá sobre l'imperiu d'ultramar debíu al papel históricu de la provincia nel monopoliu del comerciu esclusivu con América. Estes pretensiones fueron resueltes al traviés de negociaciones ente les xuntes y el [[Conseyu de Castilla]], lo que condució a la creación d'una [[Xunta Suprema Central|Xunta Suprema y Central de Gobiernu d'España y de Indias]], el 25 de setiembre de 1808. Convenir en que los reinos tradicionales de la península unviaríen dos representantes a esta [[Xunta Suprema Central]], y que los reinos d'ultramar podríen unviar un representante cada unu. Estos "reinos" definíense como los virreinatos de: Nueva España, Perú, Nueva Granada y Buenos Aires, y les capitaníes xenerales independientes de: la isla de Cuba, Puertu Ricu, Guatemala, Chile, Venezuela, y les [[Filipines]]. Esti plan foi criticáu por ufiertar una representación desigual y escaso de los territorios d'ultramar; sicasí, a fines de 1808 y empiezos de [[1809]] les capitales provinciales escoyeron los candidatos, que los sos nomes fueron unviaos a les capitales de los virreinatos o capitaníes xenerales. Delles grandes ciudaes importantes quedar ensin nenguna representación direuta na Xunta Suprema. En particular Quito y Chuquisaca (La Plata o Sucre), que se víen a sigo mesmes como capitales de les sos provincies, resentir de ser subsumidas dientro de los más grandes "Vice-reinos". Esta molición llevó a la creación de xuntes nestes ciudaes en 1809, que finalmente fueron reprimíes con violencia poles autoridaes mientres el cursu del añu. Un intentu fallíu d'establecer una xunta na Nueva España foi deteníu tamién. Col fin d'establecer un gobiernu con mayor llexitimidá, la Xunta Suprema pidió la celebración de "Cortes estraordinaries y xenerales de la nación española". L'esquema de les eleiciones pa les Cortes, agora sobre la base de provincies ([[diputaciones provinciales]]) y non de los reinos, yera más equitativo y proporcionáu pero nun apinaba les mires americanes, a la espera de redefinir lo que se consideraben les [[Provincies españoles n'América]] basaes nes antigües [[intendencies]] d'ultramar. La disolución de la Xunta Suprema'l 29 de xineru de [[1810]], por cuenta de los reveses sufiertos poles fuercies españoles frente a Napoleón, desencadenó una nueva fola de xuntes n'América. La ocupación francesa nel sur d'España obligó a la Xunta Suprema a buscar abellugu na isla-ciudá de [[Cádiz]]. La Xunta, desacreditada, foi sustituyida por un cuerpu más pequeñu, de cinco persones, llamáu [[Conseyu de Rexencia d'España ya Indies]]. La mayoría de los americanos nun vía razón pa reconocer un gobiernu provisional que taba so l'amenaza de ser prindáu polos franceses en cualquier momentu, y empezó a trabayar pa la creación de xuntes locales americanes pa caltener la independencia de la rexón de los franceses. Los movimientos juntistas tuvieron ésitu na Nueva Granada (Colombia), Venezuela, Chile y Ríu de la Plata (Arxentina) pero non asina n'América Central. N'última instancia, América Central, xunto cola mayoría de la Nueva España, Quito (Ecuador), Perú, Llamargues (Bolivia), el Caribe y les Islles Filipines, caltener so control de los realistes mientres la siguiente década y participaron nel esfuerciu español pa establecer un gobiernu lliberal representáu poles Cortes de la monarquía española. === Radicalización: congresos constituyentes y declaraciones d'independencia === Nel añu [[1810]] dase la clausura de la [[Xunta Suprema Central|Xunta Central]] sevillana que, tres les victories napoleóniques y la perda casi completa del territoriu peninsular, ye asocedida pola Rexencia de Cádiz, la que de la mesma sirvió de preámbulu pa la instauración de la [[Constitución española de 1812]], y como resultáu dende [[Cádiz]] (últimu apartaz español independiente), pretende dase fin al [[estáu absolutista]] de tola monarquía, y en consecuencia a la instauración n'Europa y América d'un [[réxime lliberal]], pero qu'en definitiva pretendía someter a Fernandu VII y los dominios americanos, a los que s'dio una representación minoritaria, al dictáu européu de les lleis nacionales de la [[Península Ibérica]]. N'América produz la radicalización del conflictu y el tresformamientu de les xuntes d'autogobiernu americanes, que reconocíen primeramente a la persona del monarca español, nos respeutivos congresos nacionales de cada estáu naciente que realicen darréu les sos declaraciones d'independencia. Estos fechos asoceden nun ambiente de violencia creciente y de conflictos militares que s'estienden a nivel continental. Les declaraciones d'independencia de los nuevos países americanos son: {| {{tablaguapa}} |+ Congresos Constituyentes Nacionales y Declaraciones d'Independencia de cada estáu. ! Virreinatu o territoriu desafiáu !Añu !Fecha !Declaración ! Nome !País actual |- | [[Virreinatu de Nueva Granada]] | [[1810]] | [[20 de xunetu]] | [[Patria Boba|Constitución de Cundinamarca]] | [[Provincies Xuníes de la Nueva Granada]] | [[Colombia]] |- | [[Capitanía Xeneral de Venezuela]] | [[1811]] | [[5 de xunetu]] | [[Acta de la Declaración d'Independencia de Venezuela]] | [[Primer República de Venezuela|Confederación Americana de Venezuela]] | [[Venezuela]] |- | [[Virreinatu de Nueva Granada]] | [[1811]] | [[11 de setiembre]] | [[Independencia de Cartagena]] | [[Estáu Llibre de Cartagena]] | [[Colombia]] |- | [[Real Audiencia de Quito]] <br /> del [[Virreinatu de Nueva Granada]] | [[1811]] | [[11 d'ochobre]] | [[Estáu de Quito#La Constitución del Estáu de Quito|Constitución de Quito]] | [[Estáu de Quito]] | [[Ecuador]] |- | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[1813]] | [[31 de xineru]] | [[Asamblea del Añu XIII|Asamblea Xeneral Constituyente del Añu 1813]] | [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]] | [[Arxentina]] y [[Bolivia]] ([[Uruguái]] nun foi almitida y [[Paraguái]] nun participó) |- | [[Gobiernu de les Misiones Guaraníes]] <br /> del [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[1813]] | [[12 d'ochobre]] | [[Constitución de Paraguái|Primer constitución paraguaya]] | [[Paraguái#Independencia|Independencia paraguaya]] | [[Paraguái]] |- | [[Virreinatu de Nueva España]] | [[1813]] | [[13 de setiembre]] | [[Acta Solemne de la Declaración d'Independencia de l'América Septentrional|Independencia de l'América Septentrional]] | [[Congresu de Chilpancingo]] | [[Méxicu]] |- | [[Gobernación de Montevideo]] <br /> del [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[1815]] | [[29 de xunu]] | [[Congresu d'Oriente]] | [[Lliga Federal]] | [[Uruguái]] |- | [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[1816]] | [[09 de xunetu]] | [[Declaración d'independencia de l'Arxentina]] | [[Congresu de Tucumán]] | [[Arxentina]] |- | [[Capitanía Xeneral de Chile]] | [[1818]] | [[12 de febreru]] | [[Acta d'Independencia de Chile]] | [[Chile]] | [[Chile]] |- | [[Virreinatu de Nueva Granada]] <br /> y [[Capitanía Xeneral de Venezuela]] | [[1819]] | [[17 d'avientu]] | [[Congresu de Cúcuta]] | [[Gran Colombia]] | [[Colombia]], [[Venezuela]], [[Ecuador]] y [[Panamá]] |- | [[Gobiernu de Guayaquil]] <br /> del [[Virreinatu de Perú]] | [[1820]] | [[9 d'ochobre]] | [[Independencia de Guayaquil]] | [[Provincia Llibre de Guayaquil]] | [[Ecuador]] |- | [[Virreinatu de Perú]] | [[1821]] | [[28 de xunetu]] | [[Independencia de Perú|Declaración d'Independencia]] | [[Congresu Constituyente de Perú (1822)]] | [[Perú]] |- | [[Capitanía Xeneral de Guatemala]] | [[1821]] | [[15 de setiembre]] | [[Independencia de Centroamérica]]<ref>[[:m:s:es:Acta d'Independencia de Centroamérica|Acta d'Independencia de Guatemala]]</ref><ref>[[:m:s:es:Acta_de_Independencia_de_la Intendencia_de_San_Salvador|Acta d'Independencia de San Salvador]]</ref> | | [[Guatemala]], [[El Salvador]], [[Hondures]], [[Nicaragua]] y [[Costa Rica]] |- | [[Provincia de Nueva España]] | [[1821]] | [[28 de setiembre]] | [[Acta d'Independencia del Imperiu Mexicanu]] | [[Xunta Provisional Gubernativa]] | [[Méxicu]] |- | [[Provincia de Panamá]] y [[Provincia de Veraguas]] <br /> del [[virreinatu de Nueva Granada]] | [[1821]] | [[28 de payares]] | [[Acta d'Independencia de Panamá]] | [[Independencia de Panamá]] | [[Panamá]] |- | [[Provincia de Llamargues]] <br /> del [[Virreinatu del Río de la Plata]] | [[1824]] | [[6 d'agostu]] | [[Declaración d'Independencia de Bolivia]] | [[Asamblea Xeneral de Diputaos de les Provincies del Altu Perú]] | [[Bolivia]] |- |} == Desenvolvimientu del conflictu == {{multiple image|total_width=1000 | align = center | background color = <!-- box background as a 'hex triplet' web color (include the initial #) --> | width = 350 | caption_align = center | image_style = border:3 | image_gap = 5 <!-- Header --> | header_background = <!-- header background as a 'hex triplet' web color (include the initial #) --> | header_align = center | header = '''(1810 - 1829)''' <!--image 1--> | image1 = | width1 = <!-- displayed width of image; overridden by "width" above --> | caption1 = '''1810-1814''' <!--image 2--> | image2 = | width2 = <!-- displayed width of image; overridden by "width" above --> | caption2 = '''1814-1820''' <!--image 3--> | image3 = | width3 = <!-- displayed width of image; overridden by "width" above --> | alt3 = 1820-1829 | caption3 ='''1820-1829''' <!-- Footer --> | footer_background = <!-- footer background as a 'hex triplet' web color (include the initial #) --> | footer_align = center | footer = <small>Amarillo = Realistas;Azúl = Patriotas</small> }} Mientres les lluches ente los [[independentistes]] y los realistes asocedieron situaciones de violencia mutua. Los revolucionarios desconocieron les autoridaes monárquiques españoles n'América, formaron exércitos y constituyeron [[república|repúbliques]] americanes. El gobiernu español y Fernandu VII reaccionen negando llexitimidá a les xuntes de gobiernu americanes, y so la direición española, formar n'América los [[Exércitu Realista n'América|exércitos realistes]] con un auxiliu d'espedicionarios españoles, pero principalmente por una mayoría de tropa y oficialidá d'orixe americanu, lo que pa un autores dio-y el calter de [[guerra civil]].<ref>Llibru tituláu "Les Guerres nel primer terciu del sieglu XIX n'España y América" publicáu nel añu 2004. Castañeda Delgado.Editorial Deimos. Que diz asina na so páxina 594-595: En primer llugar hai qu'incidir nel conceutu de Guerra Civil, anque munchos historiadores, ante la falta d'investigación fonda de la situación y dau el nome pol que pasó a la historia: "guerra d'emancipación", recurrieron a la tipoloxía que paecía evidente: guerra d'independencia o lliberación, cuando en realidá, el 90% de los efeutivos de los llamaos exércitos realistes yeren de procedencia americana, según un porcentaxe significativu d'altos mandos republicanos yeren españoles peninsulares de nacencia. La Guerra Civil tien unes carauterístiques distintes a la de la guerra convencional. Na Guerra Civil los actos de crueldá, de matanza indiscriminada, asoceder colos de benignidad y clemencia. Como Guerra Civil que dalgunos argumenten yera, les tropes contra les que se combatía yeren hermanes, tendiendo unes y otres a la confraternización, sacantes que se aguiyara l'odiu ente les faiciones. nel títulu: Considerancies militares a la guerra d'emancipación.</ref> <ref>Sicasí, d'aceptase esta postura, llegar a la conclusión que la Guerra d'Independencia d'Estaos Xuníos foi tamién una guerra civil.</ref> === Sectores === [[Ficheru:Hisparevol.gif|thumb|300px|'''Desenvolvimientu de les guerres d'independencia hispanoamericanes'''<br />{{Lleenda|#FF0000|Gobiernu baxu control realista}}{{Lleenda|#FFA500|Lleal a la Xunta Central Suprema o Cortes}}{{Lleenda|#FFFF00|Xunta americana o movimientu d'insurrección}}{{Lleenda|#008000|Independencia declarada o establecida}}{{Lleenda|#000080|España so la revolución lliberal}}]] === Suramérica === {{AP|Campaña de la Patria Vieya|Campaña de Quito}} La fase inicial tuvo como componente principal l'enfrentamientu militar de les grandes capitales de les distintes provincies de virreinatos y capitaníes que permanecieron lleales al gobiernu d'España contra otres que, a exemplu de les xuntes d'España, crearon Xuntes d'autogobiernu americanes onde los naturales d'América tomaron el control del gobiernu. Nesta primer fase, el gobiernu constitucional de Cádiz lluchó contra los exércitos de les xuntes. Nel sur, l'antiguu virreinatu de Perú encaloró los sos propios movimientos insurxentes y unvió auxilios a otres provincies lleales d'América qu'inda aguantaben frente los revolucionarios, convirtiéndose nel gran apartaz militar español del Sur. Estes fuercies non solo frenaron la meyora de les armes de la Xunta de Buenos Aires, la más activa, sinón qu'acabaron coles xuntes del [[Revolución de Chuquisaca|Altu Perú o actual Bolivia]], de [[Primer Xunta Nacional de Gobiernu de Chile|Chile]] y de [[Primer Xunta de Gobiernu Autónoma de Quito|Quito]], y dexaron crear otros exércitos lleales con naturales de los países en revolución. Más palantre, a partir de 1812, llegaríen espedicionarios europeos a cuentagotes a distintos puntos, y por fin en 1815 una gran espedición española empobinada por Pablo Morillo invadió la Nueva Granada y dio sofitu a los lleales de Mariña Firme. Tantu [[Pablo Morillo]] como'l virréi [[José Fernando de Abascal y Sousa]] sobresalieron como organizadores de la defensa de la monarquía española n'América. Pa 1816 Suramérica paecía otra vegada en manes realistes, pero quedaba ensame de guerrilles en Venezuela y nel Altu Perú, l'apartaz lleal de Montevideo venciera, ente que la poderosa xunta de Buenos Aires rearmaba los sos exércitos regulares que fueren estrozaos nos sos ataques sobre l'Altu Perú. Bolívar, dende Haití, tornó a Venezuela, apiguró tol caudillaje, y retomó la ofensiva nel norte del continente. ==== Ofensiva dende Buenos Aires ==== En consolidándose la Xunta en Buenos Aires, les sos primeres aiciones béliques apuntaron a controlar el Virreinatu del Río de la Plata yá que non toles provincies acompañaron les sos aiciones otramiente, y dalgunes permanecieron lleales a España: ===== Contrarrevolución en Córdoba ===== {{AP|Contrarrevolución de Córdoba}} [[Ficheru:Santiago de Liniers.jpg|thumb|185px|[[Santiago de Liniers]] enfrentó a la [[Revolución de Mayo|Revolución]] en [[Córdoba (Arxentina)|Córdoba]].]] El mesmu día de la instalación de la Primer Xunta, el derrocáu virréi Cisneros unvió un mensaxe secretu al so antecesor, [[Santiago de Liniers]], que se topaba en Córdoba, en que-y encargaba la direición de la resistencia contra la Revolución.<ref>Bernardo Frías, ''Historia del Xeneral Güemes y de la provincia de Salta, esto ye de la Independencia Arxentina'', Estudiu Tipográficu de "El Cívicu", 1907, páx. 22 y 23.</ref> Liniers y Gutiérrez de la Concha apuntaron milicies urbanes y milicianos axuntando 1500 homes y 14 cañones.<ref name="n.">Bidondo afirma que aportaron a 3000 homes, pero que l'exércitu taba mináu dende la so formación pola deserción.</ref><ref>Bidondo, ''La espedición d'auxiliu a les provincies interiores (1810-1812)'', páx. 242.</ref> Na [[ciudá de Mendoza]], [[Faustino Ansay]] dirixó un llevantamientu tomando'l cuartel y axuntando más de 200 soldaos. Tres díes más tarde, faltu de sofitu, depunxo la so actitú y reconoció a la Xunta. Les demás ciudaes terminaron acatando a la xunta bonaerense. ===== Espedición a les Provincies Interiores y Alto Perú (Bolivia) ===== {{AP|Campaña del Altu Perú|Campaña de Sucre nel Altu Perú}} La organización del exércitu que tenía de colar al interior foi encargada al vocal [[Juan José Castelli]], quien axuntó 1.150 homes provenientes de los reximientos d'infantería y caballería, tantu de les tropes milicianes como de los veteranos.<ref>''Archivu xeneral de la República Arxentina'', publicación empobinada por Adolfo P. Carranza, Publicáu por G. Kraft, 1894, páx. 78 y 79.</ref> L'artillería taba compuesta de 4 pieces volantes y 2 obuses. La fuercia diba regularmente uniformada, con abondoses municiones y bon armamentu y col sueldu pagu antemanadamente, gracies a un emprestu llográu del comerciu pol vocal [[Juan Larrea (políticu)|Juan Larrea]].<ref name="Groussac">[[Paul Groussac]], ''Santiago de Liniers, Conde de Buenos Aires, 1753-1810'', Ed. Sopena, 1907.</ref> N'ochobre de 1810, la vanguardia del Exércitu del Norte empecipió la so marcha escontra l'Altu Perú. El 7 de payares dambes fuercies enfrentar na [[Batalla de Suipacha]]. Enfrentáronse 800 realistes con 4 cañones contra 600 patriotes con 2 cañones. González Balcarce atraxo a les tropes realistes afalándoles a cruciar el ríu con una fuga asonsañada; na oriella sur fueron sorpresivamente atacaos de lladral pola infantería y l'artillería que taben ocultes ente los cuetos ente que la caballería, que n'apariencia fuxía, dio vuelta pa enfrentalos. Los realistes dar a la fuga abandonando armes, artillería y municiones, desbandándose por completu.<ref>Sierra, ''Historia de l'Arxentina'', tomu 5.</ref> La resultancia de Suipacha tuvo un fuerte efeutu moral, y el 10 de payares la ciudá de [[Potosí]] deponía al gobernador [[Francisco de Paula Sanz]].<ref>Frías, ''Historia del Xeneral Güemes'', páx. 159 – 160.</ref> En Chuquisaca, un cabildru abiertu reconoció l'autoridá de la Xunta porteña, declarando nula la so adhesión al Virreinatu de Perú. En La Paz, l'intendente [[Domingo Tristán y Moscoso]] plegar a la revolución y un congresu del pueblu aceptó por unanimidá l'autoridá de la Xunta de Buenos Aires. Tol Altu Perú quedaba aseguráu pa los patriotes. ===== Paraguái ===== {{AP|Espedición de Belgrano al Paraguái}} Tanto'l territoriu de Paraguái como'l de la [[Banda Oriental|Banda Oriental del Uruguái]] fueron calteníos polos realistes. La Xunta de Buenos Aires cortó les comunicaciones fluviales de Montevideo col Paraguái al traviés del [[ríu Paraná]], y les autoridaes de la [[ciudá de Corrientes]] detuvieron delles embarcaciones que se dirixíen a Asunción.<ref name="Castello">Antonio Emilio Castello, ''Historia de Corrientes'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1991. ISBN 950-21-0619-9</ref> El gobernador [[Bernardo de Velasco]] dirixendo fuercies [[Exércitu Realista n'América|realistes]] paraguayas incursionó nel territoriu de les [[Gobernación de les Misiones Guaraníes|Misiones]] en busca d'armes.<ref>Víctor N. Vasconsellos, ''Lleiciones d'Historia Paraguaya'', Ed. del autor, Asunción, 1974, páx. 117.</ref> El 1 d'ochobre, una flotilla paraguaya atacó Corrientes y rescató los buques paraguayos prindaos; siguió incursionando na zona mientres delles selmanes, apoderándose tamién de la [[Fuerte de Curupayty|Guardia de Curupayty]], que Corrientes caltenía nel actual [[Departamentu de Ñeembucú]].<ref name="Castello"/> El 4 de setiembre, la Xunta nomó al vocal [[Manuel Belgrano]] comandante de les fuercies que teníen d'operar na Banda Oriental contra los realistes de Montevideo, asignándo-y un exércitu exiguo: 250 homes estrayíos de diversos cuerpos militares porteños, con 6 cañones.<ref>Ignacio Núñez, ''Noticies históriques de la República Arxentina: Obra póstuma'', 2ª edición, editada por Julio Núñez y publicada por Guillermo Kraft, 1898, páx. 173.</ref> Sicasí, cuando la noticia del ataque a Misiones llegó a Buenos Aires la Xunta decidió esviar la pequeña división de Belgrano escontra'l Paraguái. En cruciando'l Paraná, el pequeñu exércitu siguió aumentando les sos fuercies con tropes voluntaries aconceyaes pol comandante militar d'[[Entre Ríos]], [[José Miguel Díaz Vélez]], y unos 200 homes del [[Reximientu de Patricios]] mandaos por [[Gregorio Perdriel]]. A fines d'ochobre, entamaes les sos fuercies en 4 divisiones<ref>Secretaría Xeneral d'Exércitu, ''Semblanza histórica del Exércitu Arxentín'', Buenos Aires, 1981, páx. 29 y 30.</ref><ref>''Les nueses banderes: vexiloloxía arxentina'', páx. 50. Publicáu por Editorial Dunken. ISBN 987-02-1809-1</ref> y llevando al paraguayu [[José Machain]] como sarxentu mayor, l'exércitu avanzó escontra'l norte pel centru d'Entre Ríos, evitando cruciar cursos d'agua. El 6 de payares, una escuadrilla con 300 realistes al mandu de [[Juan Ángel Michelena]] ocupó [[Concepción del Uruguay]]; les milicies d'esa villa, comandadas por [[Diego González Balcarce]], incorporar al exércitu de Belgrano. El 19 d'avientu Belgrano crució col gruesu del exércitu revolucionariu'l ríu Paraná y atacó la posición fortificada de [[combate de Campichuelo|Campichuelo]], d'onde los realistes retirar tres un curtiu intercambiu de disparos.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 154.</ref> Los patriotes ocuparon ensin llucha'l sacupáu pueblu d'[[Itapúa]], distante cuatro [[llegua|llegues]], pero la falta de caballos y el mala traza de la tropa obligaron a Belgrano a detenese ensin poder escorrer a los realistes. Los pobladores locales fuxeron del exércitu —al que consideraben invasor— llevándose tolos medios de subsistencia. El territoriu paraguayu, colos sos numberosos ríos, esteros y selves tropicales, yera una tarrecible torga pa la meyora del exércitu. Sicasí, los homes de Belgrano siguieron la so difícil meyora y llograron [[combate de Maracaná|una pequeña victoria]] xunto al [[ríu Tebicuary]]. El 19 de xineru, dio empiezu a la [[Batalla de Paraguarí]]. Magar la diferencia numbérica —460 homes contra 6000— los independentistes llograron tomar la posición paraguaya y obligar a les sos tropes a retirase, mientres Velasco fuxía escontra'l pueblu de [[Yaguarón (Paraguái)|Yaguarón]]. Pero les tropes de l'avanzada de Belgrano dedicar al pillaje y depués confundieron los auxilios unviaos por Belgrano con enemigos, polo cual se desbandaron cuando los paraguayos reorganizáronse y contraatacaron. Belgrano viose obligáu a recular pel camín pol qu'había llegáu, pero nun foi escorríu.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 155-156.</ref> Na [[Batalla de Tacuarí]], el 9 de marzu, les tropes patriotes fueron ganaos definitivamente. El fracasu de Belgrano llevó a un contraataque paraguayu, pol cual la ciudá de Corrientes foi invadida y ocupada militarmente'l 7 d'abril.<ref name="Castello"/> Un mes más tarde, sicasí, formóse un Congresu provincial que derrocó a Velasco y reemplazar por una Xunta provisional de gobiernu; nésta xugaba un papel decisivu [[Gaspar Rodríguez de Francia]], que gobernaría al país mientres casi tres décades. El nuevu gobiernu proclamó la independencia de Paraguái respeuto del gobiernu de Buenos Aires. ===== Uruguái ===== El 9 d'ochobre de 1810 fíxose cargu del gobiernu de Montevideo el xeneral [[Gaspar de Vigodet]], acabante llegar d'España, que reforzó la so posición militar con tropes urbanes empobinaes por oficiales de la Real Armada. Llanzó una serie de campañes terrestres escontra les llocalidaes del interior de la Banda Oriental, obligando socesivamente a les sos autoridaes a reconocer l'autoridá montevideana. Ési foi'l principiu de la unificación xurídica de la futura [[Provincia Oriental]]. Poco dempués, unvió al marín [[Juan Ángel Michelena]] a ocupar les mariñes del [[ríu Uruguái]], obligando a les autoridaes de los pueblos de dambes márxenes del mesmu a sometese a la so autoridá, pero en dellos sectores atoparon resistencia de partíes irregulares formaes por pobladores locales. Tres una serie de escaramuzas, los realistes evacuaron les sos posiciones na marxe occidental del ríu Uruguái, y los revolucionarios quedaron dueños de la rexón en marzu de 1811.<ref name="Bosch">[[Beatriz Bosch]], ''Historia d'Entre Ríos'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1991. ISBN 950-21-0108-1</ref> {{VT|Guerra de la Independencia n'Entre Ríos}} La Xunta bonaerense encamentó al teniente coronel [[Juan Bautista Azopardo]] tresportar per vía fluvial refuerzos pal exércitu de Belgrano nel Paraguái. Les autoridaes realistes de Montevideo destacaron pa interceptalo una flotilla de siete navíos calidable cimeru y tripulación más esperimentada que los del so adversariu, dirixida por [[Jacinto Romarate]]. La flotilla de Azopardo remontó'l Paraná hasta llegar el 2 de marzu al altor de [[San Nicolás de los Regueros]] onde s'empecipió'l [[Combate de San Nicolás]] onde la flota patriota foi ganada y aportó a rindise. El comandante cayó prisioneru de los realistes y foi lleváu a España, mientres el gobiernu porteño condergar n'ausencia por impericia nel comandu.<ref>La historia completa d'esta escuadrilla en [[Ángel Justiniano Carranza]], ''Campañes Navales de la República Arxentina''.</ref> Cola desapaición de la pequeña fuercia naval patriota quedó confirmáu'l dominiu de los ríos per parte de la flota realista de Montevideo, que se modificar recién trés años más tarde. En xineru de 1811 llegó a Montevideo [[Francisco Javier de Elío]], designáu [[virréi del Río de la Plata]]. Los realistes controlaben Montevideo, pero nes zones rurales de la Banda Oriental les idees revolucionaries yeren acallantaes pola fuercia. En llugar d'apelar a la so fidelidá, el gobiernu de Montevideo esixó a la población rural la exhibición de los títulos de propiedá de los campos qu'ocupaben —xeneralmente a títulu precariu— amenaciando a los que nun lo fixeren cola espulsión de los mesmos.<ref>Alejandro Horowicz, ''El país qu'españó'', Tomu I, Ed. Suramericana, Bs. As., 2004, páx. 226. ISBN 950-07-2561-4</ref> El [[28 de febreru]], a veres del regueru Asencio, el comandante [[Pedro José Viera]] llanzó'l llamáu "[[Berru de Asencio]]", llevantándose n'armes contra l'autoridá de Elío. Foi secundáu por estancieros y [[gauchu|gauchos]] locales que conformaron partíes d'irregulares, empecipiando una serie de combates contra fuercies lleales al rei col [[Combate de Soriano]], ganáu por [[Miguel Estanislao Soler]] y milicianos orientales el 4 d'abril de 1811. La Xunta aidó a los patriotes de la Banda Oriental col fin d'estender la revolución ya intentar neutralizar a Montevideo, apostadero de la flota española nel [[océanu Atlánticu]] sur. Por esi puertu podríen llegar tropes dende España pa encalorar la revolución nel antiguu virreinatu, de cuenta que la so conquista yera crucial. Belgrano, que foi nomáu comandante de les fuercies militares el 7 de marzu, poner en contautu col capitán [[José Gervasio Artigas]] quien, en desertando del so puestu na guarnición de [[Colonia del Sacramento]], pasó a Buenos Aires pa ufiertar los sos servicios a la Xunta.<ref>Secretaría Xeneral d'Exércitu, ''Semblanza histórica del Exércitu Arxentín'', Bs. As., 1981. páx. 29 y 30.</ref> Artigas desembarcó en suelu oriental el 9 d'abril al mandu de delles tropes de Buenos Aires y foi reconocíu como xefe polos patriotes locales. Tres dellos combates menores pudo avanzar escontra Montevideo. Elío unvió al so alcuentru una división a órdenes del capitán [[José Posadas]], pero Artigas ganar el 18 de mayu na [[Batalla de Les Piedres (1811)|Batalla de Les Piedres]].<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 101-105.</ref> Amenorgaos los realistes al control de Montevideo y Colonia, dambes places fueron puestes so sitiu'l 21 y 26 de mayu respeutivamente. A empiezos de xunu, los realistes evacuaron Colonia, que foi ocupada polos revolucionarios, y Artigas punxo sitiu a Montevideo col auxiliu de los gauchos orientales y les fuercies unviaes per Buenos Aires. Namái les muralles de la ciudá y los cañones de la flota fondiada nel puertu torgaron una rápida cayida de la ciudá, pero la so situación yera comprometida. El virréi Elío, sitiáu en Montevideo, vio como única salida l'auxiliu de les tropes [[Portugal|portugueses]] del [[Brasil]] y solicitó el so concursu pa ganar a los revolucionarios. Yá'l 20 de marzu de 1811 Elío emitiera una proclama al pueblu oriental amenaciando cola intervención portuguesa si la insurrección siguía. Portugal siempres apostara a España'l territoriu de la Banda Oriental y nun dexaría pasar la ocasión: el gobiernu portugués entamara'l ''Exércitu d'Observación'' de [[Diego de Souza (conde)|Diego de Souza]]. Estes fuercies yá habíen tomáu contautu col gobernador paraguayo Velasco, ufiertándo-y la so ayuda contra l'ataque de Belgrano.<ref name="flores">Moacyr Flores, ''Dicionário de história do Brasil'', 2a ed., EDIPUCRS, 2001, 637 páx. ISBN 978-85-7430-209-6</ref> Souza tenía, amás, orde de faer reconocer como reina del Río de la Plata a la infanta [[Carlota Joaquina]], esposa del rei [[Xuan VI de Portugal]] y hermana de Fernandu VII.<ref>Blas Garay, ''La revolución de la independencia del Paraguay'', Ed. Estudiu Tipográficu de la vilba é fíos de Tello, 1897, páx. 151-153.</ref><ref>Vasconsellos, ''Lleiciones d'Historia Paraguaya'', páx. 120.</ref> El 17 de xunetu crució la frontera un exércitu de 3.000 soldaos portugueses comandados pol gobernador Souza. Tolos pueblos del este del actual territoriu [[Uruguái|uruguayu]] fueron ocupaos por tropes portugueses,<ref>[https://web.archive.org/web/20100312234307/http://www.rochainfo.com/fortaleza/index.html Sinopsis Histórica de la Fortaleza de Santa Teresa, en Rocha Info.com.] Consultáu en mayu de 2010.</ref><ref>José Feliciano Fernandes Pinheiro (visconde de S. Leopoldo), ''Annaes da Provincia de S. Pedro'', Ed. Typ. Casimir, 1839, páx. 291-295.</ref><ref>Archivu Xeneral de la Nación (Arxentina), ''Política lusitana nel Ríu de la Plata'', Volume 2, 1963, páx. 322.</ref> y el [[14 d'ochobre]] establecióse'l cuartel xeneral portugués en [[Maldonado]].<ref name="flores"/> ==== Ofensiva de Bolívar ==== === Méxicu === La llucha empieza en 1810 col [[berru de Dolores]] nel estáu de [[Guanajuato]]. El berru foi dau pol cura [[Miguel Hidalgo y Costilla]], formador de la [[combalechadura de Querétaro]]. El plan d'Hidalgo yera formar una Xunta de Gobiernu Autónoma fiel a Fernandu VII. La insurrección creció rápido y tuvo a puntu de tomar por asaltu la ciudá de Méxicu, una y bones l'exércitu realista foi derrotáu ya Hidalgo cuntaba con más de 80.000 homes; pero decidió dir al norte camín de [[Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]], onde foi atacáu por sorpresa pol nuevu exércitu realista de [[Félix María Calleja]], unu de los meyores xenerales nel virreinatu. Tres esta derrota en Guadalaxara, Hidalgo y el so exércitu colaron al norte camín d'[[Estaos Xuníos]] pero fueron atacaos por sorpresa nuevamente y encarcelaos en [[Chihuahua]], onde Hidalgo foi fusiláu en 1811. Un añu dempués, en 1812, un soldáu y ex alumnu d'Hidalgo, [[José María Morelos y Pavón]], con un puñáu d'homes qu'escaparon en Guadalaxara y refuerzos del sur de la Nueva España, entamó una nueva campaña independentista y llogró ganar al apocayá nomáu virréi Calleja. Cola victoria entamó un congresu independiente y una constitución en [[Apatzingán]] ente 1813 y 1814. Pero tres el regresu de Fernandu VII al tronu llegaron nuevos refuerzos realistes, y comandados pol virréi Calleja ganaron y fusilaron al Xeneral Morelos a principios de 1815. Los sos oficiales empezaron entós una guerra de guerrilles al sur de la Nueva España. A partir de 1816, [[Juan José Ruiz de Apodaca y Eliza|el nuevu virréi Apodaca]] intentó pacificar el virreinatu, y en 1818 la Nueva España taba casi en paz. La espedición de [[Francisco Xavier Mina]] dio una esperanza que llueu foi ganada, y solo quedaba una Guerrilla al sur del país, la de [[Vicente Guerrero]]; esti ex-soldáu de Morelos aguantó fuertemente a los realistes mientres años na sierra del sur. Pero en 1820 diose la noticia de que Fernandu VII aceptara la [[Constitución de Cádiz]], lo que causó un descontentu xeneral nel virreinatu. Unu de tales descontentos yera [[Agustín de Iturbide]], xeneral realista que tenía la misión de ganar a Guerreru pero que decidió xunise al movimientu y proclamó el [[Plan d'Iguala]] declarando la independencia. A finales de 1820 tol mundu taba sofitando'l Plan d'Iguala, y el nuevu [[xefe políticu superior]], [[Juan O'Donojú]], aceptar. El 27 de setiembre de 1821, 10 años y 12 díes dempués de que'l cura Hidalgo proclamara la llibertá de Méxicu, Agustín de Iturbide entró triunfante na ciudá de Méxicu y declaró el fin de 300 años de virreinatu español y l'empiezu del [[Primer Imperiu Mexicanu|Imperiu Mexicanu]] con él como Emperador, que nun duró más qu'escasos meses. Cayíu l'imperiu convocar a los ex-territorios españoles, nesi momentu provincies, a crear una república, lo cual dio llugar a la formación de los ''Estaos Xuníos Mexicanos''. Nel [[mar Caribe|Caribe]], les islles de [[Cuba]] y [[Puertu Ricu]] nun fueron afaraes pola guerra y siguieron formando parte integrante del [[Reinu d'España]] hasta l'añu [[1898]]. === Participantes === ==== Realistes ==== {{AP|Exércitu Realista n'América}} {{VT|Comisión de Reemplazos de Cádiz}} Nes Guerres d'Independencies Hispanoamericanes, los realistes fueron el bandu carauterizáu poles [[fuercies armaes]] formaes principalmente por españoles, europeos, americanos ya indios, y emplegaes pa la defensa de la monarquía española nel primer terciu del [[sieglu XIX]].<ref>{{cita llibru |autor=Semprún, Bullón |añu=1992 |títulu=L'exércitu realista na independencia americana |url=https://books.google.es/books?id=zwFkAAAAMAAJ&pg=PA217&dq=El+ejercito+realista++Barradas&hl=es&ei=AZP5TN6XKoj5sgbzkvnXAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCYQ6AEwAA}}</ref> Los diccionarios de la Real Academia definir dende [[1803]] como ''regiarum partium sectator'', el que nes guerres civiles sigue'l partíu de los reis. En [[1822]] añadióse ''potestatis regia defensor'', que defende regalías y derechos de los reis. {| class="wikitable mw-collapsible" |+ Realistes y Otros comandantes de la Corona Española !Nueva España, Guatemala y Cuba[[Ficheru:Virrey Félix María Calleja.jpg|alt=Felix Calleja, foi unu de los Virréis mas pimpanos de la Nueva España.|center|miniaturadeimagen|200x200px|Felix María Calleja]] !Nueva Granada, Venezuela y Quito[[Ficheru:Pablo-morillo.jpg|alt=Pablo Morillo, foi unu de los comandantes Realistes más importantes de tola Nueva Granada.|center|miniaturadeimagen|200x200px|Pablo Morillo]] !Ríu de Plata y Paraguái[[Ficheru:Santiago de Liniers.jpg|alt=Liniers foi un militar frances bien fiel a la Corona española y foi asina que lo proclamaron Virréi de Ríu de Plata|centro|miniaturadeimagen|200x200px|Santiago de Liniers]] !Perú, Llamargues y Chile[[Ficheru:Pedro Díaz - José Fernando de Abascal.jpg|alt=Fernando de Abascal foi unu de los Virréis mas Despotas de Perú mientres la colonia Española.|miniaturadeimagen|215x215px|Fernando de Abascal|center]] |- valign="top" | {| width="100%" |- valign="top" |} * [[Francisco Xavier Venegas|Francisco Javier Venegas]] * [[Torcuato Trujillo]] * [[Félix María Calleja del Rei|Félix María Calleja]] * [[Juan Ruiz de Apodaca]] * [[Pascual Liñán]] * [[Fernando Miyares y Mancebo]] * [[Francisco Novella]] * [[Francisco Lemaur]] * [[José Coppinger]] * [[Juan O'Donojú]] * [[Isidro Barradas]] * [[Melchor Álvarez]] | * [[Fernando Miyares|Fernando Miyares y Gonzáles]] * [[Ramón Correa]] * [[José Ceballos]] * [[Domingo de Monteverde]] * [[José Tomás Boves]] * [[José Antonio Yáñez]] * [[Francisco Montalvo y Ambulodi]] * [[Juan de Sámano]] * [[Pablo Morillo]] * [[Miguel de la Torre]] * [[Francisco Tomás Morales]] * [[Sebastián de la Calzada]] * [[José María Barreiro Manjón]] * [[Juan de los Reyes Vargas]] * [[Agustín Agualongo]] * [[Basilio García]] * [[Melchor Aymerich]] * [[Alejandro de Hore]] * [[Juan de la Cruz Mourgeon]] * [[José Arizábalo|José Arizábalo y Orobio]] * José Preysler, Xefe del Estáu Mayor de la 4ª división. | * [[Francisco Javier de Elío]] * [[Gaspar de Vigodet]] * [[Bernardo de Velasco]] * [[Santiago de Liniers]] y Bremond * [[Vicente Nieto]] presidente de Llamargues * [[José de Córdoba y Rojas|José de Córdoba]] segundu comandante de Llamargues * [[Joaquín de Soria]] * [[Antonio Olaguer Feliú]] | * [[José Fernando de Abascal y Sousa]] * [[José Manuel de Goyeneche]] * [[Pío Tristán]] * [[Joaquín de la Pezuela]] * [[Pedro Antonio Olañeta]] * [[José de la Serna y Hinojosa]] * [[José de Canterac]] * [[Jerónimo Valdés]] * [[Antonio Pareja]] * [[Juan Francisco Sánchez]] * [[Gabino Gaínza]] * [[Mariano Osorio]] * [[Rafael Maroto]] * [[Casimiro Marcó del Pont]] * [[José Ordóñez]] * [[Vicente Benavides]] * [[Antonio de Quintanilla]] * [[José Ramón Rodil y Campillo]] |} ==== Patriotes ==== Mientres les Guerres d'Independencia Hispanoamericanes, ''patriotes'' foi la forma común en que se llamaron a sigo mesmos los combatientes a favor de la independencia de la Corona española combinando sentimientos de lliberación y d'enraigono pola Patria, la tierra natal o adoptiva a la que se sentíen amestaos por unos determinaos valor, cultura, historia y ciños. <div class="NavContent"> {| class="wikitable mw-collapsible toccolours" style="width: 100%; border-top: none;" |+'''[[Llibertadores]] y otros líderes independentistes''' |- align="center" | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Méxicu'''[[Ficheru:Retrato_del_excelentísimo_señor_don_José_María_Morelos.png|center|miniaturadeimagen|200x200px|José María Morelos]] | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Nueva Granada, Venezuela y Quito'''[[Ficheru:Simon Bolivar 1.jpg|center|200x200px|miniaturadeimagen|Simón Bolívar]] | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Ríu de la Plata, Uruguái, Paraguái y Perú'''[[Ficheru:José_de_San_Martín_(retrato,_c.1828).jpg|center|miniaturadeimagen|200x200px|José de San Martín]] | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Perú, Chile y Bolivia'''[[Ficheru:Ohiggins.jpg|center|200x200px|miniaturadeimagen|Bernardo O'Higgins]] |- valign="top" | {| width="100%" |- valign="top" |} * [[Miguel Hidalgo y Costilla]] * [[Ignacio Allende]] * [[Juan Aldama]] * [[Ignacio Aldama]] * [[José Mariano Jiménez]] * [[Hermenegildo Galeana]] * [[Mariano Abasolo]] * [[Josefa Ortiz de Domínguez]] * [[José María Morelos]] * [[Ignacio López Rayón]] * [[Mariano Matamoros]] * [[Xavier Mina]] * [[Andrés Quintana Roo]] * [[Leona Vicario]] * [[Miguel Domínguez]] * [[Carlos María de Bustamante]] * [[José María Cos]] * [[Manuel Mier y Terán]] * [[José María Mercado]] * [[Antonio López de Santa Anna]] * [[Melchor Múzquiz]] * [[Guadalupe Victoria]] * [[Leonardo Bravo]] * [[José Antonio de Echávarri]] * [[Miguel Barragán]] * [[Vicente Valencia]] * [[José Morán y del Villar]] * [[Vicente Filisola]] * [[Mariano Paredes y Arrillaga]] * [[Pedro Celestino Negrete]] * [[Agustín de Iturbide]] * [[Anastasio Bustamante]] * [[Vicente Guerrero]] * [[Valentín Canalizo]] * [[Juan José Miñón]] * [[Nicolás Bravo]] * [[Ignacio Camargo]]}} | {{lista de columnas|3| * [[Francisco Rodríguez del Toro|Marqués del Toro]] * [[Francisco de Miranda]] * [[Simón Bolívar]] * [[Santiago Mariño]] * [[Rafael Urdaneta]] * [[José Félix Ribas]] * [[José de Fábrega]] * [[José Antonio Páez]] * [[Carlos Soublette]] * [[Manuel Piar]] * [[Luis Brión]] * [[Antonio José de Sucre]] * [[José Tadeo Monagas]] * [[Juan José Flores]] * [[Mariano Montilla]] * [[Camilo Torres Tenorio|Camilo Torres]] * [[Antonio Nariño]] * [[Joaquín Olmedo]] * [[Gregor McGregor]] * [[José Laurencio Silva]] * [[Atanasio Girardot]] * [[Francisco de Paula Santander]] * [[José de la Cruz Carrillo]] * [[José Prudencio Padilla]] * [[José Ramón de Leyva]] * [[Eugenio Espejo]] * [[Policarpa Salavarrieta]] * [[José Antonio Galán]] * [[León de Febres Cordero]] * [[Manuela Sáenz]] * [[Bartolomé Salom]] * [[Francisco José de Caldas]] * [[José Francisco Bermúdez]] * [[Jorge Tadeo Lozano]] * [[Jacinto Lara]] * [[José María Córdova]] * [[Antonio Ricaurte]] * [[Joaquín París Ricaurte]] * [[Antonio París Ricaurte]] * [[Antonia Santos]] }} | {{lista de columnas|3| * [[José de San Martín]] * [[Juan José Castelli]] * [[Manuel Belgrano]] * [[María Remedios del Valle]] * [[Mariano Moreno]] * [[Juan Antonio Álvarez de Arenales]] * [[Antonio González Balcarce]] * [[Juan Martín de Pueyrredón]] * [[Eustoquio Díaz Vélez]] * [[Juan José Viamonte]] * [[Gregorio Aráoz de Lamadrid]] * [[Juan Gregorio de Las Heras]] * [[Juana Azurduy]] * [[Martín Miguel de Güemes]] * [[Juan Lavalle]] * [[Manuel Dorrego]] * [[José Rondeau]] * [[José Gervasio Artigas]] * [[Guillermo Brown]] * [[Mariano Necochea]] * [[Carlos María de Alvear]] * [[Gaspar Rodríguez de Francia]] * [[Fulgencio Yegros]] * [[José de la Riva Agüero]] * [[José Bernardo de Tagle]] * [[Bartolomé Salom]] * [[José Laurencio Silva]] * [[José Trinidad Morán]] * [[José de La Mar]] * [[Mariano Necochea]] * [[Agustín Gamarra]] * [[Ramón Castilla y Marquezado]] * [[Simón Bolívar]] * [[Antonio José de Sucre]] * [[Andrés Santa Cruz]] * [[Tomás de Heres]] * [[Bernardo O'Higgins]] * [[Simón Bolívar]] * [[Antonio José de Sucre]] * [[Andrés Santa Cruz]] * [[José Laurencio Silva]] * [[Pedro León Torres]] * [[José Miguel Carrera]] * [[Thomas Cochrane]] * [[Guillermo Brown]] * [[Manuel Rodríguez Erdoíza]] * [[Juan Gregorio de Las Heras]] * [[Tomás de Heres]] * [[Ramón Freire]] * [[Pedro Agustín Elizondo]] * [[Jacinto Lara]] * [[José María Córdova]] * [[Pedro Andrés del Alcázar]] * [[Joaquín Prieto|José Joaquín Prieto]] }} |} </div> === Territorios === <div style="background: #ccddcc; text-align: center; border: 1px solid #667766" class="NavHead"> '''Conflictos por territorios''' </div> <div class="NavContent"> {| class="toccolours" style="width: 100%; border-top: none;" |-align="center" | style="background:#B0C4DE; width:100%," |'''Nueva España y Guatemala''' | style="background:#B0C4DE; width:100%," |'''Nueva Granada, Venezuela y Quito''' |-valign="top" | {| width="100%" |- valign=top |} '''Méxicu (Norteamérica)''' {{AP|Independencia de Méxicu}} {{AP|Intentos españoles de reconquista de Méxicu}} '''Capitanía Xeneral de Guatemala (Centroamérica)''' {{AP|Independencia de Centroamérica}} {{VT|Historia de Guatemala#L'Imperiu Mexicanu y les Provincies Xuníes de Centroamérica}} {{VT|Historia d'El Salvador#Independencia y Federación (1821-1841)}} {{VT|Historia d'Hondures#Honduras y la so independencia}} {{VT|Historia de Nicaragua#Provincies Xuníes de Centroamérica}} {{VT|Historia de Costa Rica#Independencia}} | {{AP|Resistencia irregular nel procesu d'independencia colombiana}} {{AP|Guerra d'independencia de Venezuela}} {{AP|Gran Colombia}} {{AP|Independencia de Colombia}} {{AP|Independencia de Venezuela}} {{AP|Independencia d'Ecuador}} {{AP|Independencia de Panamá}} {{AP|Independencia de Guayaquil}} |} </div> <div class="NavContent"> {| class="toccolours" style="width: 100%; border-top: none;" |-align="center" | style="background:#B0C4DE; width:100%," |'''Ríu de la Plata, Paraguái y Alto Perú''' | style="background:#B0C4DE; width:100%," |'''Chile y Perú''' |-valign="top" | {| width="100%" |- valign=top |} '''Ríu de la Plata y Paraguái''' {{AP|Independencia d'Arxentina}} {{AP|Guerra d'Independencia de l'Arxentina}} {{AP|Lliga Federal}} {{AP|Independencia de Paraguái}} {{AP|Independencia del Uruguái}} '''Alto Perú''' {{AP|Exércitu del Norte (Provincies Xuníes del Río de la Plata)}} {{AP|Republiquetas}} {{AP|Independencia de Bolivia}} {{AP|Declaración d'Independencia de Bolivia}} | {{AP|Independencia de Chile|Guerra de la Independencia de Chile}} {{VT|Patria Vieya (Chile)|Reconquista (Chile)|Patria Nueva|Guerra a muerte (Chile)|Conquista de Chiloé}} {{AP|Espedición Llibertadora de Perú}} {{AP|Independencia de Perú}} {{AP|Guerra pola Independencia de Maynas}} |} </div> == Consecuencies == === Mortalidá === Comparada cola [[guerra d'independencia estauxunidense]], onde nun se vivió nada asemeyao, la perda de vides y la destrucción material del conflictu mientres la independencia hispanoamericana foi desaxeradamente mayor.<ref>[http://institucional.us.es/tamericanistas/uploads/revista/25/LUIS-NAVARRO.pdf La independencia hispanoamericana un procesu singular]</ref> N'efeutu, non yá tratóse d'una guerra pola independencia (como'l casu norteamericanu) sinón que se dieron circunstancies qu'añadieron un mayor encarnizamiento a la llucha.<ref>[http://www.ieb.usp.br/PDF/noticies/thibaud.pdf Llei y Sangrar Guerra de Races. Thibaud]</ref> Ente elles, cabo señalar la enorme estensión territorial de la guerra, que tomó la casi totalidá de Hispanoamérica, la política de terror practicada por dambos bandos, l'alternanza de victories y derrotes ente los partidarios de la independencia y los lleales a l'autoridá real (llamaos patriotes y realistes, respeutivamente), l'exiliu y desplazamientu de poblaciones y l'allongamientu nel tiempu de la llucha que produció una completa ruina en munches de les ciudaes y campos de l'América española, la perda de capitales y bienes de too tipu tres el paralís del comerciu y actividaes granibles, y la dedicación de los recursos materiales y humanos al esfuerciu bélicu. Tou ello nel marcu d'una guerra que cuadruplicó la duración de la estauxunidense —que'l so últimu episodiu foi la [[Batalla de Yorktown (1781)]]. <div style="background: #ccddcc; text-align: center; border: 1px solid #667766" class="NavHead"> '''Cuadru de mortalidá xeneral na revolución hispanoamericana según diversos autores'''<ref>[http://users.erols.com/mwhite28/wars19c.htm#Mex1818 Web Statistics of Wars, Oppressions and Atrocities of the Nineteenth Century]</ref> </div> <div class="NavContent"> {| class="toccolours" style="width: 100%; border-top: none;" |-align="center" | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Nueva España | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Nueva Granada, Venezuela y Quito''' | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Ríu de la Plata, Uruguái y Paraguái''' | style="background:#B0C4DE; width: 15%;" |'''Chile y Perú''' |-valign="top" | {| width="100%" |- valign=top |} '''años 1810-1821''': * Scheina: 250.000 - 500.000 * Clodfelter: 400.000 - 500.000 (mexicanos y españoles) | * Scheina: Venezuela pierde 250.000 d'una población d'un millón. * Clodfelter: la población de Venezuela cai a 100.000 dende 300.000 en 15 años dende 1810. * Eckhardt: 37.000 en total * Diplomacia británica: cifren les perdes de vides n'Ecuador n'ochenta a cien mil.<ref>Orellana, J. Gonzalo (1930). ''L'Ecuador en cien años d'independencia: 1830-1930''. Tomu I. Quito: Escuela tipográfica salesiana, páxs. 30.</ref> * Stornaiolo: la población del Ecuador y el valle del Cauca amenorgar de 700.000 en 1800 a 550.000 a 1830. Envalora los 120.000 finaos pola guerra d'independencia.<ref>Stornaiolo, Ugo (1999). ''Ecuador: anatomía d'un país en transición''. Quito: Editorial Abya Yala, páxs. 236. ISBN 9789978045541.</ref> * Blanco-Fombona: 171.741 neogranadinos, 108.004 ecuatorianos y 316.339 venezolanos finaos. En total 596.084 colombianos.<ref>Blanco-Fombona, Rufino (1981) [1902]. "L'americanización del mundu". En ''Ensayos históricos''. Caracas: Fundación Biblioteca Ayacucho, páxs. 353-434 (vease páxs. 404). Edición de Rafael Ramón Castellanos & Jesús Sanoja Hernández. Volume 36 de Biblioteca Ayacucho. ISBN 9788466000031. Basáu nel censu oficial de 1825 que sirviría de base en 1834 pa la división de la delda pública al estazase la [[Gran Colombia]]. En ''Coleición xeneral de los Trataos públicos celebraos per Colombia y Venezuela'', Caracas, Valentín Espinal, 1840, páxs. 90-101. Según esti estudiu, la población de Nueva Granada amenorgar ente 1810 y 1825 de 1.400.000 (estimación de Restrepo) a 1.228.259 habitantes; la d'Ecuador de 600.000 (Restrepo) a 491.996 habitantes; y la de Venezuela de 975.972 (Dauxion-Lavayse) a 659.633 habitantes. Arredondiando les cifres, los territorios de la Gran Colombia perdieron un quintu de los sos trés millones d'habitantes.</ref> | * ensin datos pel momento | Carmona: 20.000 muertos nel Baxu Perú.<ref>Carmona, Manuel G. (1860). "Fastos sangrientos d'América. Güeyada sobre les guerres civiles dende la independencia hasta los nuesos díes". En Sociedá d'Amigos de la Ilustración. ''Revista del Pacíficu. Lliteraria y Científica''. Tomu II. Valparaíso: Imprenta y llibrería del Mercuriu de Santos Torneru, páxs. 505.</ref> |} </div> === Consecuencies pa Hispanoamérica === [[Ficheru:Batalla de Ayacucho by Martín Tovar y Tovar (1827 - 1902).jpg|300px|thumb|right|''La [[Batalla d'Ayacucho]]'', de [[Martín Tovar y Tovar]]. Llibrada'l [[9 d'avientu]] de [[1824]], marcó'l fin de les guerres d'independencia en Suramérica.]] Munches fueron les consecuencies pa Hispanoamérica. Sumió'l monopoliu comercial y, poro, el proteicionismu, col consiguiente empobrecimiento de munches rexones hispanoamericanes, incapaces de competir coles industries d'Europa. Amás, nel [[Congresu de Panamá]], en [[1826]] viose atayáu'l suañu que Bolívar tenía p'América de crear unos Estaos Xuníos d'América del Sur. Sicasí, la opinión de dellos iberoamericanos ye bien distintu, yá que afirmen que la independencia dexó a los sos países la oportunidá de desenvolvese en función a les sos propies necesidaes y la d'aplicar una xusticia más equitativa ente los sos componentes étnicos. Magar nun se pretendieron cambeos na estructura territorial derivada del [[Uti possidetis]], el movimientu independentista tuvo un efeutu disgregador que foi la causa de la fragmentación de los antiguos virreinatos y capitaníes en dellos países nacientes, de manera que l'independentismu siguió'l so procesu políticu más allá de la emancipación puramente dicha. Los seis países independientes que se crearon a la conclusión de les guerres d'independencia hispanoamericanes fueron: * [[Ficheru:Flag of Mexico (1821-1823).svg|20px|cantu]] [[Primer Imperiu Mexicanu]] * [[Ficheru:Flag of the Gran Colombia (1819-1820).svg|20px|cantu]] [[Gran Colombia]] * [[Ficheru:First Flag of Argentina.svg|20px|cantu]] [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]] * [[Ficheru:Flag of Chile (1818).svg|20px|cantu]] [[Chile]] * [[Ficheru:Flag of Peru (1821-1822).svg|20px|cantu]] [[Perú]] * [[Ficheru:Flag of Bolivia (state, 1825-1826).svg|20px|cantu]] [[Bolivia]] Adicionalmente, nel Ríu de la Plata hubo un movimientu autonomista que caltuvo'l so autogobiernu con ésitu y qu'anició la constitución d'otru país: *[[Ficheru:Mariano Florentino Olivares-Alegora de la unión americana1895.jpeg|miniaturadeimagen|Mariano Florentín Olivares - Alegoría de la unión americana, 1895]][[Ficheru:Flag of Paraguay (1813-1840).svg|20px|cantu]] [[Paraguái]]{{#tag:ref|Arxentina considerar parte integrante y nun reconoz la so independencia hasta'l 17 de xunetu de 1852.|group=fn}} ==== Países sumíos proclamaos autónomos o declaraos independientes nes guerres d'emancipación ==== * L'[[Primer Imperiu Mexicanu|Imperiu Mexicanu]], que tomó momentáneamente al [[Reinu de Guatemala]], foi abolíu en [[1823]] y dio orixe a los [[Estaos Xuníos Mexicanos]]. Les Provincies Centroamericanes siguieron la so [[Independencia de Centroamérica|proceso d'independencia]], declaráu'l 15 de setiembre de 1821, cola formación de les [[Provincies Xuníes de Centroamérica]]. * [[Gran Colombia]] ** [[Venezuela]] –''vease [[Independencia de Venezuela]]''- producióse la [[Revolución del 19 d'abril de 1810]] y al añu siguiente, el [[5 de xunetu]] de [[1811]], realizóse la [[Firma de l'Acta de la Declaración d'Independencia de Venezuela]]. ** ''vease [[Berros independentistes (Colombia)]]'' (sulevaciones de [[Santa Fe de Bogotá]] el [[20 de xunetu]] de [[1810]] y de [[Cartagena de Indias]] el 22 de mayu, vease [[Patria Boba]]). ** [[Panamá]] -proclamóse la [[Independencia de Panamá]] el [[28 de payares]] de [[1821]] y darréu xunióse de manera voluntaria a la Gran Colombia. ** [[Estáu de Quito]] proclamó la so autonomía'l 10 d'agostu de [[1809]] y encalorada prontamente, nuevamente proclamada'l 2 d'agostu de [[1810]], y foi incorporáu a la Gran Colombia tres la [[batalla de Pichincha]] [[24 de mayu]] de [[1822]]) —''vease [[Independencia d'Ecuador]]''—. Guayaquil proclamó la so independencia'l 9 d'ochobre de 1820 como [[Provincia Llibre de Guayaquil]]. * [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]] ** En 1814 creóse la [[Provincia Oriental]] formando parte de les Provincies del Río de la Plata ** –''vease especialmente [[Primer Xunta]] designada'l 25 de mayu de 1810, [[Independencia d'Arxentina]]''— (proclamada'l [[9 de xunetu]] de [[1816]], primeramente la [[Lliga Federal]] proclamó la so independencia'l 29 de xunu de 1815 nel [[Congresu d'Oriente]]). ==== Países independientes fora de les guerres d'emancipación ==== El [[Uruguái]] formó parte del Río de la Plata pero foi efímeramente incorporáu al [[Brasil]] y nuevamente integró les Provincies Xuníes del Río de la Plata, hasta la so independencia en 1828. Amás, depués de complexos procesos que s'asocedieron n'años posteriores, diose orixe a los [[16]] [[Hispanoamérica|'''estaos hispanoamericanos''']]: [[Arxentina]], [[Bolivia]], [[Chile]], [[Colombia]], [[Costa Rica]], [[Ecuador]], [[El Salvador]], [[Guatemala]], [[Hondures]], [[Méxicu]], [[Nicaragua]], [[Panamá]], [[Paraguái]], [[Perú]], [[Uruguái]] y [[Venezuela]]. Nel Caribe, [[Capitanía Xeneral de Santu Domingu|Santu Domingu]] (actual [[República Dominicana]]) siguió formando parte d'España hasta finales del añu [[1821]], ente que [[Cuba]] y [[Puertu Ricu]] siguieron facer hasta la so separación como resultáu de la [[Guerra d'España y Estaos Xuníos]] nel añu [[1898]]. * [[1828]] - [[Uruguái]] independizar de les Provincies Xuníes del Río de la Plata y de Brasil. * Les [[Provincies Xuníes del Centru d'América]], compuestes poles provincies del Reinu de Guatemala que declararen la so independencia d'España en 1821, formar al dixebrase del Imperiu mexicanu y dende l'añu [[1824]] llamóse [[República Federal de Centroamérica]], y se desintegró finalmente nos siguientes estaos: ** [[Costa Rica]], primero ente [[1829]] y [[1831]] y definitivamente en [[1838]]. ** [[Nicaragua]] n'abril de [[1838]]. ** [[Guatemala]] n'abril de [[1839]]. ** [[Hondures]] en [[1839]]. ** [[El Salvador]] en 1839 y formalmente el 31 de xineru de [[1841]]. * La [[República Dominicana]] independizar d'España como [[Estáu Independiente del Haití Español]] n'avientu de 1821 y foi amestada per Haití en febreru de 1822. Subsecuentemente declaró la so independencia d'Haití'l 27 de febreru de [[1844]], amestándose a España'l 18 de marzu de [[1861]]. Independizóse nuevamente d'España depués de la [[Guerra de la Restauración (República Dominicana)]] rematada en [[1865]], proclamada col berru de Capotillo, el 16 d'agostu de 1863. Depués de concluyir la [[Guerra d'España y Estaos Xuníos]] y tres la firma del [[Tratáu de París (1898)]], [[Cuba]], [[Puertu Ricu]], [[Filipines]] y [[Guam]] quedaron so control de los [[Estaos Xuníos]]. * [[Cuba]] llogró la so independencia'l [[20 de mayu]] de [[1902]], pero caltener so control estauxunidense so la [[Enmienda Platt]] hasta [[1934]]. Puertu Ricu sigue siendo un [[Estáu Llibre Acomuñáu]] a los Estaos Xuníos hasta güei, polo que nun ye un estáu independiente. * [[Panamá]] independizar d'España'l [[28 de payares]] de [[1821]]. Sicasí, debíu a la medrana d'una posible reconquista, decidió incorporase a la [[Gran Colombia]], país estinguíu conformáu poles actuales [[Colombia]], [[Ecuador]], [[Panamá]] y [[Venezuela]]. Col tiempu, dichu país se desintegró, y entós les provincies que xeográficamente ocupaben la parte central de la desintegrada Gran Colombia, que naquel tiempu entendía los antiguos departamentos de [[Departamentu de Boyacá (Gran Colombia)|Boyacá]], [[Departamentu del Cauca (Gran Colombia)|Cauca]], [[Departamentu de Cundinamarca (Gran Colombia)|Cundinamarca]], [[Departamentu del Madalena (Gran Colombia)|Madalena]] y [[Departamentu del Ismu|Ismu]] (Panamá) decidieron formar un nuevu [[Estáu]] denomináu la [[República de la Nueva Granada]]. En 1840 Panamá conformó por sigo solo un país denomináu [[Estáu del Ismu]] pero, al añu siguiente, decidió xunise nuevamente a la [[República de la Nueva Granada|Nueva Granada]], que la so denominación foi camudando constitucionalmente, socesivamente, na [[Confederación Granadina]], los [[Estaos Xuníos de Colombia]] y la [[República de Colombia]]. Contrariamente a los postulaos de la historiografía nacionalista surdida nesti últimu país, foi por cuenta de la centralización y desnaturalización política que'l [[3 de payares]] de [[1903]] Panamá dixebrar del territoriu históricu de Colombia, del cual siempres haber distinguíu. <center>'''Declaraciones d'independencia fora de la Emancipación.''' {| align=center border="2" cellpadding="1" cellspacing="0" style=" padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center;" width=95% ! País ! Añu !Fecha !Declaración ! Nome !País del que s'independizaron o dixebraron |- | [[Guatemala]], [[El Salvador]], [[Hondures]], [[Nicaragua]] y [[Costa Rica]] | [[1838]] - [[1839]] - [[1841]] | | Separación | | [[República Federal de Centro América]] |- | [[Panamá]] | [[1903]] | [[3 de payares]] | [[Separación de Panamá de Colombia|Separación]] | Xunta Provisional de Gobiernu | [[Colombia]] |- | [[Ecuador]] | [[1830]] | [[13 de mayu]] | [[Independencia d'Ecuador#Revoluci.C3.B3n d'Independencia Primer Carta Magna del Ecuador]] | Asamblea Constituyente de Riobamba | [[Gran Colombia]] |- | [[Uruguái]] | [[1830]] | [[28 de xunu]] | [[Convención Preliminar de Paz (1828)]] | [[Estáu Oriental del Uruguái]] | [[Provincia Cisplatina]] |- |}</center> === Consecuencies pa España === [[Ficheru:Batalla de Pueblo Viejo.jpg|300px|thumb|right|''La [[Batalla de Tampico (1829)|Batalla de Pueblo Viejo]]''. Tuvo llugar el [[9 de setiembre]] de [[1829]]. Foi'l postreru [[Intentos de Reconquista en Méxicu|intento de reconquista de Méxicu]].]] Les Guerres d'independencia hispanoamericanes xeneraron la perda de los virreinatos y les capitaníes xenerales que formaben parte del Imperiu español, el que quedó bien amenorgáu territorialmente y abrasáu económicamente. Ello significó un desastre pa la Monarquía española y pa la corona. Pa los comerciantes de [[Cádiz]], l'alministración gubernamental española, los [[noble]]s y, naturalmente, pa la familia real (propietaria direuta d'estos bienes realengos) sumió una fonte esencial d'ingresos -les riqueces y los caudales de Indias-, fundamentales pa la Real [[Facienda]] y el monopoliu gaditano. El sector más humilde o de menores recursos de la [[nación española]], sicasí, amosóse un tanto indiferente a la independencia americana y en tou momentu considerar un problema en ciertu mou ayenu a ella, una y bones América taba desligada pa la inmensa mayoría de los sectores desfavorecidos ente los españoles peninsulares, llabradores, trabayadores o comerciantes de clases medies o altes, nun esistía rellación dalguna coles sos vides, y nun-yos reportaba nengún beneficiu (o perxuiciu).<ref>{{cita llibru |autor=Michael P. Costeloe |páxina=19|añu=2010 |editor=Fondu de Cultura Económica |isbn=978-968-16-3261-8 |títulu=La respuesta a la Independencia: la España imperial y les revoluciones hispanoamericanes}}</ref> La [[Exércitu Realista en Nueva España#La expedici.C3.B3n d'Isidro Barradas|espedición de Barradas]] en [[1829]] foi l'últimu esfuerciu militar d'España en suelu continental contra la independencia hispanoamericana.<ref>{{cita llibru |autor=José Semprún |páxina=256|añu=1998 |editor=Nuevu Mundu |isbn=8478236074 |títulu=Capitán y virréis: l'esfuerciu bélicu realista na guerra d'emancipación hispanoamericana |url=https://www.google.es/search?tbm=bks&tbo=1&q=Asi+pos+la+expedici%C3%B3n+de+Barradas+ye+el+%C3%BAltimo+episodiu+b%C3%A9lico+de+caracter+regular+del procesu+independientista+en+la+Am%C3%A9rica+continental&btnG= |cita=Asina pos la espedición Barradas ye l'últimu episodiu bélicu de calter regular del procesu independentista na América continental}}</ref> Cola [[Revolución de 1830]] cayó definitivamente l'absolutismu en Francia y el principal sofitu del rei Fernandu VII na [[Santa Alianza]], pero tolos proyeutos militares del gobiernu español para reconquistar de Hispanoamérica tuvieron la so final nel añu [[1833]], col fallecimientu del monarca español,<ref name="Jaime Delgado_1"> {{cita llibru |autor=Jaime Delgado |páxines=Páxina 113 |añu=1960 |editor=Nuevu Mundu |títulu=La independencia hispanoamericana |url=https://www.google.es/search?hl=es&tbs=bks%3A1&q=Non+obstante%2C+los proyeutos+de+reconquista%2C+oficiales+o+particulares%2C+nun arralecieron+hasta+1833%2C+fecha+de+la muerte+de+Fernando+VII&aq=f&aqi=&aql=&oq=&gs_rfai= |cita=Sicasí, los proyeutos de reconquista, oficiales o particulares, nun arralecieron hasta 1833, fecha de la muerte de Fernandu VII}}</ref><ref>{{cita llibru |autor=José María Mariluz Urquijo |páxina=13|añu=1958 |títulu=Los Proyeutos españoles pa reconquistar el Ríu de la Plata, 1820-1833 |cita=la política española respectu d'América y particularmente del Río de la Plata escorrió como únicu oxetivu hasta 1833 reconquistar del dominiu perdíu}}</ref> cumpliéndose la respuesta negativa que dio'l ministru español [[Francisco Cea Bermúdez|Francisco Zea Bermúdez]], frente al anunciu del gobiernu británicu fechu en [[1825]] por [[George Canning]] de reconocencia de los nuevos países, cuando afirmó que "''El Rei nun va consentir enxamás en reconocer los nuevos estaos de l'América española y nun va dexar d'emplegar la fuercia de les armes contra los sos súbditos rebalbos d'aquella parte del Mundu''". Al morrer Fernandu VII el Reinu d'España siguió'l so propiu procesu políticu, somorguiáu nes guerres civiles conocíes como les [[Primer Guerra Carlista|Guerres carlistes]] ([[1833]]-[[1876]]), quedando como una potencia de segundu orde ente los estaos europeos. Entá peor, tres la [[Revolución Gloriosa de 1868]] que derrocó a [[Sabela II d'España|Sabela II]], españaron guerres independentistes en [[Cuba]] ([[1868]]-[[1880]]) y [[Puertu Ricu]] ([[1871]]), los dos últimos territorios españoles n'América. Esti procesu enllargar hasta [[1898]], cola perda de los últimos territorios d'ultramar españoles del [[Caribe (rexón)|Caribe]] y el [[Pacíficu]] a manes de los [[Estaos Xuníos]]. ==== Espulsión de los españoles ==== {{AP|Espulsión de los españoles d'América}} La espulsión de los españoles d'América ye la traxedia humana arriendes de toa una serie de midíes tomaes contra ellos por parte de los gobiernos independientes mientres el procesu de les guerres d'independencia hispanoamericanes. Tuvo dirixida en principiu contra los encargaos de l'alministración española pa estendese darréu contra la población española polo xeneral, so acusaciones diverses. Hubo dos formes predominantes del exiliu: la primera foi productu de les circunstancies de la guerra, y la segunda obligáu por lleis d'espulsión en contra de los españoles por parte de los gobiernos hispanoamericanos somorguiaos na guerra y que s'estendió más allá de la conclusión del conflictu. ==== Negociaciones de paz y reconciliación, Trataos de Paz y Amistá ==== Tres el fallecimientu del monarca Fernandu VII d'España, y col nuevu reináu de la so fía, [[Sabela II d'España]], diose entamu a una nueva etapa de rellación internacional. Les cortes xenerales del reinu autorizaron el [[4 d'avientu]] de [[1836]] l'arrenunciu de la corona española a cualquier derechu territorial y de soberanía, y que, sicasí los territorios de la Constitución de Cádiz de 1812, fixérase la reconocencia de la independencia de tolos nuevos países americanos por aciu la conclusión de ''Trataos de Paz y Amistá'' sobre la base de que "''nun se comprometen nin l'honor nin los intereses nacionales''", lo que se promulgó'l [[16 d'avientu]] de [[1836]].<ref>[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/12826751910176061865402/209469_0004.pdf Establecimientu de rellaciones diplomátiques Arxentina,Paraguái y Uruguái]</ref><ref>[http://www.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/public/12826751910176061865402/209469_0009.pdf El conflictu diplomáticu ente España y Perú 1824-1879]</ref> {| {{tablaguapa}} |+ Trataos de reconocencia de les independencies ! Fecha !País ! Gobiernos americanos ! Gobiernos españoles |- | [[28 d'avientu]] de [[1836]]{{#tag:ref|Los trataos de paz y amistá ente les naciones hispanoamericanes y España tán publicaes na Gaceta de Madrid dientro de la páxina web del BOE [http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/gazeta.php] República Mexicana(sic) 7 avientu 1857; Ecuador 14 payares 1842; Chile 27 setiembre 1845; Venezuela 24 xunu 1846; Bolivia 02 xunu 1861; Costa Rica 29 avientu 1850; Nicaragua 27 xunetu 1851; Guatemala 25 xunu 1864; Arxentina 25 xunu 1864; El Salvador 30 xunu 1866; Uruguái 28 xineru 1883; República Dominicana 06 febreru 1876; Perú 15 marzu 1880; Paraguái 02 xunetu 1882; Colombia 22 avientu 1881 y Honduras 11 xunetu 1896.|group=fn}} | {{MEX}} | Presidente [[José Justo Corru]]<br />Plenipotenciario [[Miguel Santa María]] | Rexente [[María Cristina de Borbón]], vilba de Fernandu VII<br />Presidente del Conseyu de Ministros y Plenipotenciario [[José María Calatrava]] |- | [[16 de febreru]] de [[1840]] | {{ECU}} | Presidente [[Juan José Flores]]<br />Plenipotenciario [[Pedro Gual]] | Rexente [[María Cristina de Borbón]], vilba de Fernandu VII<br />Presidente del Conseyu de Ministros y Plenipotenciario [[Evaristo Pérez de Castro]] |- | [[25 d'abril]] de [[1844]]<ref>{{Cita web |url=http://es.wikisource.org/wiki/Sesiones_de_los Cuerpos_Lejislativos_de_la_Rep%C3%BAblica_de_Chile/1844/Sesi%C3%B3n_de_la_C%C3%A1mara_de_Diputaos,_en_29_de_payares_de_1844 |títulu=Sesiones de los Cuerpos Lejislativos de la República de Chile (1844) - Sesión de la Cámara de Diputaos (29 de payares de 1844) |fechaaccesu=2 de mayu de 2011}}</ref> | {{CHI}} | Presidente [[Manuel Bulnes]]<br />Plenipotenciario [[José Manuel Borgoño|Xeneral José Manuel Borgoño]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II de Borbón]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros, [[Ministeriu d'Asuntos Esteriores y de Cooperación|Ministru d'Estáu]], y Plenipotenciario [[Luis González Bravo]] |- | [[30 de marzu]] de [[1845]] | {{VEN}} | Presidente [[Carlos Soublette]]<br />Plenipotenciario [[Alejo Fortique]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Ramón María Narváez]]<br />Plenipotenciario [[Francisco Martínez de la Rosa]] |- | [[21 de xunetu]] de [[1847]] | {{BOL}} | Presidente [[José Ballivián]]<br />Plenipotenciario [[José María Linares]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros y Plenipotenciario [[Joaquín Francisco Pacheco]] |- | [[10 de mayu]] de [[1850]] | {{CRI}} | Presidente [[Juan Rafael Mora Porras]]<br />Plenipotenciario [[Felipe Molina]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Ramón María Narváez]]<br />Plenipotenciario [[Pedro José Pidal]] |- | [[24 de xunetu]] de [[1850]] | {{NIC}} | Presidente [[Norberto Ramírez]]<br />Plenipotenciario [[José de Marcoleta]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Ramón María Narváez]]<br />Plenipotenciario [[Pedro José Pidal]] |- | [[9 de xunetu]] de [[1859]]{{#tag:ref|El Reinu d'España y la República Arxentina roblaríen un nuevu tratáu'l 21 de setiembre de 1863 col fin de reflexar la situación esistente tres la reincorporación al país de la provincia de Buenos Aires al rematar la [[Guerra ente la Confederación Arxentina y l'Estáu de Buenos Aires|guerra ente la Confederación Arxentino y dicho provincia (1852-1862).]] Amás reemplazábase'l principiu del [[ius sanguinis]] pol [[ius soli]] pa la ciudadanía de los inmigrantes españoles a l'Arxentina.|group=fn}} | {{ARG}} | Presidente [[Justo José de Urquiza]]<br />Plenipotenciario [[Juan Bautista Alberdi]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Leopoldo O'Donnell]]<br />Plenipotenciario [[Saturnino Calderón Collantes]] |- | [[29 de mayu]] de [[1863]] | {{GUA}} | Presidente [[Rafael Carrera y Turcios]]<br />Plenipotenciario [[Felipe del Barriu Larrazábal]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros y Plenipotenciario [[Manuel Pando Fernández de Pinedo]] |- | [[24 de xunu]] de [[1865]] | {{SLV}} | Presidente [[Francisco Dueñas]]<br />Plenipotenciario [[Juan Víctor Herrán]] | Reina [[Sabela II d'España|Sabela II]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Leopoldo O'Donnell]]<br />Plenipotenciario [[Manuel Bermúdez de Castro y Díez]] |- | [[19 de xunetu]] de [[1870]] | {{URU}} | Presidente [[Lorenzo Batlle]]<br />Plenipotenciario [[Adolfo Rodríguez]] | Rexente del Reinu [[Francisco Serrano y Domínguez|Francisco Serrano]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Juan Prim]]<br />Plenipotenciario [[Carlos Creus y Camps]] |- | [[14 d'ochobre]] de [[1874]]{{#tag:ref|Esti tratáu foi sancionáu nuevamente pol rei Alfonso XII tres la restauración de la monarquía (1874) .|group=fn}}{{#tag:ref|La República Dominicana y el Reinu d'España roblaron un tratáu anterior de paz y amistá sancionáu'l 25 agostu de 1855, per parte española la Reina Sabela II y plenipotenciario Claudio Antón Luzuriaga y pola parte dominicana'l Presidente Pedro Santana y plenipotenciario Rafael María Baralt. L'anexón a España de la República Dominicana ente 1861 y 1865 dexó ensin efeutu esti tratáu.|group=fn}} | {{DOM}} | Presidente [[Ignacio María González Santín]]<br />Plenipotenciario [[Manuel Joaquín Delmonte]] | Presidente del Poder Executivu de la República Española [[Francisco Serrano y Domínguez|Francisco Serrano]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Práxedes Mateo Sagasta]]<br />Plenipotenciario [[Juan Gutiérrez de la Concha]] |- | [[14 d'agostu]] de [[1879]] | {{PER}} | Presidente [[Mariano Ignacio Prado]]<br />Plenipotenciario [[Juan Mariano de Goyeneche y Gamio]] | Rei [[Alfonso XII d'España|Alfonso XII]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Arsenio Martínez-Campos]]<br />Plenipotenciario [[Mariano Roca de Togores y Carrasco|El I marqués de Molins]] |- | [[10 de setiembre]] de [[1880]] | {{PAR}} | Presidente [[Cándido Bareiro]]<br />Plenipotenciario [[Carlos Saguier]] | Rei [[Alfonso XII d'España|Alfonso XII]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Antonio Cánovas del Castillo]]<br />Plenipotenciario [[Francisco Otín y Mesía]] |- | [[30 de xineru]] de [[1881]] | {{COL}} | Presidente [[Rafael Núñez]]<br />Canciller y Plenipotenciario [[Luis Carlos Ricu]] | Rei [[Alfonso XII d'España|Alfonso XII]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Antonio Cánovas del Castillo]]<br />Plenipotenciario [[Mariano Roca de Togores y Carrasco|El I marqués de Molins]] |- | [[17 de payares]] de [[1894]] | {{HON}} | Presidente [[Policarpo Bonilla]]<br />Plenipotenciario [[José Diego Gámez]] | Rexente [[María Cristina d'Habsburgu-Lorena|María Cristina d'Austria]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Práxedes Mateo Sagasta]]<br />Plenipotenciario [[Julio de Arellano]] |- | [[10 de mayu]] de [[1904]]<ref>[http://espana.panamaemb.gob.pa/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=57 Web Embaxada de la República de Panamá ante'l Reinu España]</ref><ref>{{cita llibru |autor=Juan Carlos Pereira, Ángel Cervantes Coneyu |páxina=138|añu=1992 |títulu=Les rellaciones diplomátiques ente España y América |url=https://books.google.es/books?ei=5kLETs69DpH98QPy9sG5Cw&ct=result&hl=es&id=GKPrAAAAMAAJ&dq=Les rellaciones+ente+Espa%C3%B1a+y+Panam%C3%A1+empecípiense+el+10+de+mayu+de+1904&q=+1904#search_anchor |cita=Les rellaciones ente España y Panamá empecipien el 10 de mayu de 1904}}</ref> | {{PAN}} | Presidente [[Manuel Amador Guerrero]] | Rei [[Alfonso XIII d'España|Alfonso XIII]]<br />Presidente del Conseyu de Ministros [[Antonio Maura]] |- |} == Notes == {{llistaref|grupu="fn"}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía adicional == * {{Cita llibru |isbn=9788474909876 |títulu=Modernidad ya independencies. Ensayos sobre les revoluciones hispániques |url=https://books.google.es/books?id=N26F95AdXEAC |añu=2009 |autor=[[François-Xavier Guerra|{{Versalita|Guerra}}, François-Xavier]] |editorial=Alcuentru}} * {{Versalita|Hamnett}}, Brian R. (1995a). «Les rebeliones y revoluciones iberoamericanes na dómina de la Independencia. Un intentu de tipoloxía». En Guerra, François-Xavier (dir., 1995). ''Les revoluciones hispániques: independencies americanes y lliberalismu español'', 47-72. Madrid: Editorial Complutense. * {{Cita llibru |isbn=9788430607754 |títulu=Naciones de rebeldes |url=http://www.editorialtaurus.com/es/llibro/naciones-de-rebalbos/ |añu=2010 |autor=Lucena Giraldo, Manuel |editorial=Taurus}} * {{cita llibru |autor={{Versalita|Lynch}}, John |títulu=Les revoluciones hispanoamericanes 1808-1826 |añu=1973}} * {{cita llibru |autor=Mitre, Bartolomé |títulu=Historia de San Martín y de la emancipación suramericana () |añu=1950 |editorial=Buenos Aires: L'Atenéu}} * {{Enllaz rotu|1=«Les guerres d'independencia como guerres civiles» |2=http://www.prismatv.unal.edu.co/nc/detalle-serie/detalle-programa/article/conferencialas-guerres-de-independencia-como-guerres-civiles-tomes-perez-vejo.html |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * {{Versalita|Reyes Cárdenas}}, Catalina (2009). [http://historiayespacio.com/rev33/pdf/Rev%2033%20Balance%20y%20perspectives%20de%20la%20historiografia%20sobre%20Independen.pdf «Balance y perspectives de la historiografía sobre Independencia en Colombia».] ''Historia y Espaciu'' (33): s/p. Consultáu'l 1 de mayu de 2012. * {{cita llibru|apellíos=Ullate Fabo |nome=José Antonio |títulu=Españoles que nun pudieron selo: la verdadera historia de la independencia d'América |añu=2009 |editorial=Libroslibres |isbn=9788492654185 |páxina=246 |ubicación=Madrid}} * [[Luis Villoro|{{Versalita|Villoro}}, Luis]] (2002). ''El procesu ideolóxicu de la revolución d'independencia''. Ciudá de Méxicu: [[Conaculta]]. == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20111109124713/http://adhilac.com.ar/?page_id=3049 Biblioteca del Bicentenariu de ADHILAC] * {{Vimeo|25184351|Videoconferencia del historiador Tomás Pérez Vejo, autor d'Elexía Criolla,2010}} * [https://www.youtube.com/watch?v=Mn0tGIM5vis] Conferencia del historiador Carlos Aitor Yuste Arija * {{Enllaz rotu|1=independencia-de-hispanoamerica/ |2=http://www.todahistoria.com/llista-cronologica-de-batalles-de-la |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} Llista Cronolóxica de Batalles {{Tradubot|Guerras de independencia hispanoamericanas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Guerres d'independencia hispanoamericanes]] [[Categoría:Conflictos globales]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] fja75xse03f55ya32trvg26zvxrkmnr 0 137414 4379362 3908825 2025-06-25T08:04:06Z YoaR 37624 4379362 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Alan Alejandro Maldonado Tamez''' {{nym}}, más conocíu como '''Dharius''', '''MC Dharius''' y '''DHA''', ye un [[raperu]] de [[Méxicu]] de [[rap]] y [[gangsta rap]]. Dharius ta consideráu como ún de los más valoratibles artistes del hip hop mexicanu de tola historia{{ensin referencies}} y foi miembru del grupo [[Cartel de Santa]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1984||Dharius}} [[Categoría:Músicos y músiques de Méxicu]] dkm9di3wuzeu9xsltmqvsrmeaxk9bq1 0 137944 4379281 4351451 2025-06-25T03:51:48Z Ziv 117068 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Shotput.jpg]] → [[File:Shot putter, University of Nebraska.jpg]] [[c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name) · Adding name and location 4379281 wikitext text/x-wiki {|align="right" id=toc cellpadding="2" |align="center" style="color:black" bgcolor="white" colspan=2|'''Llanzamientu de pesu'''<br />[[Ficheru:US Navy 050429-N-7975R-001 Midshipman 4th Class Darryl Hunter side steps into position for his first attempt in the shot put event at the Penn Relays.jpg|240px|centráu]] |- |align="center" style="color:black" bgcolor="white" colspan=2|'''Meyores marques homes''' |- |align="center" style="width:70px;color:black" bgcolor="white" |'''Mundial''' |align="left" style="width:270px;color:black;background:white;"|{{bandera|USA}} [[Randy Barnes]] 23,12 (1990) |- |align="center" style="width:50px;color:black" bgcolor="white" |'''Olímpicu''' |align="left" style="width:270px;color:black;background:white;"|{{bandera|USA}} [[Ryan Crouser]] 22,52 (2016) |- |align="center" style="color:black" bgcolor="white" colspan=2|'''Meyores marques muyeres''' |- |align="center" style="width:50px;color:black" bgcolor="white" |'''Mundial''' |align="left" style="width:270px;color:black;background:white;"|{{bandera|URS}} [[Natalia Lisovskaya]] 22,63 (1987) |- |align="center" style="width:50px;color:black" bgcolor="white" |'''Olímpicu''' |align="left" style="width:270px;color:black;background:white;"|{{bandera|GDR}} [[Ilona Slupianek]] 22,41 (1980) |} El '''llanzamientu de pesu'''{{TERMAST|deportesolímpicos}} ye una prueba del [[atletismu]] modernu, que consiste en propulsar una bola sólida d'aceru al traviés del aire a la máxima distancia posible. Forma parte del programa d'[[atletismu nos Xuegos Olímpicos]], na que'l pesu de la bola ye de 7,26{{esd}}[[kg]] n'homes y de 4{{esd}}kg en muyeres. El pesu del artefautu puede variar según la edá de los prauticantes;{{esd}}kg y na caña femenina de 4{{esd}}kg, na categoría menor masculina llanzar de 5{{esd}}kg y na caña femenina de 3{{esd}}kg. L'área de llanzamientu ta circunscrita a un círculu de 2,137{{esd}}[[metru|m]] (7 pies) de diámetru, xeneralmente de cementu, y na so parte delantera tien un cantu de madera que lo delimita. La zona onde cai'l pesu denominar zona de cayida y ye un ángulu de 40º dende l'área de llanzamientu. L'actual plusmarca mundial masculina ye de 23,12&nbsp;m, llograos pol norteamericanu [[Randy Barnes]], campeón nos [[Xuegos Olímpicos de 1996]] n'[[Atlanta]] y na categoría femenina pertenez a [[Natalya Lisovskaya]] con una marca de 22,63&nbsp;m dende l'añu 1987. == Historia == [[Ficheru:Shot putter, University of Nebraska.jpg|miniatura|250px|Llanzamientu de pesu.]] [[Ficheru:Ralph Rose.jpg|miniatura|250px|[[Ralph Rose]] campeón olímpicu [[1904]] y [[1908]].]] La primer mención qu'atopamos del llanzamientu de pesu ye en testu griegu del [[sieglu VIII e.C.|sieglu VIII&nbsp;e.&nbsp;C.]], concretamente na ''[[Ilíada]]'', nel Cantar XXIII - 826 y 836, mientres los Xuegos Aciagos n'honor a [[Patroclo]]: {{cita|:'''826'''.- Depués el Pelida sacó la bola de fierro ensin bruñir que n'otru tiempu llanzaba'l forzudu Eetión, al qu'habiendo matáu Aquiles, llevar a la so nave la bola y toles sos demás riqueces. Y amosándola, dixo a los argivos: «Que se llevanten los que quieran delidiar nesti exerciciu. La presente bola va apurrir al que venciera cuanto fierro precise mientres cinco años, por estensos que sían los sos campos; de cuenta que los sos pastores y los que-y trabayen aquellos nun van tener que dir a por fierro a la ciudá». :'''836'''.- Oyéndo-y espresase asina, levantóse aína'l desacobardáu Polipetes; dempués el brengosu Leonteo, que tanto asemejábase na so fuercia a un dios; más tarde, Ayax Telamonio, y a lo último el divín Epeo. Pusiéronse en ringlera, y el divín Epeo coyó la bola y refundiar, dempués de voltiar; los que lo guardaben dexaron escapar berros d'almiración. Tirar el segundu Leonteo, que llogró pasar al anterior. Al puntu despidir Ayax Telamonio colos sos robustos brazos, faciéndola dir más allá que los que-y precedieren. Y, a lo último tomóla el desacobardáu Polipetes, y cuanta ye la distancia que llega'l cayado cuando lo llanza'l pastor percima de la vacada, tantu pasó la bola al espaciu alcanzáu por Ayax Telamonio. Aplaudieron toos la so fuercia y maña, y los sos amigos llevar a les naves el premiu que'l so rei ganara.}} El llanzamientu de pesu modernu nació como una demostración de fuercia nes competiciones tradicionales d'[[Irlanda]] y [[Escocia]].<ref name=repitida_1>Revista Atletismu Español.nᵘ486, páx. 31. Editada pola RFEA.</ref> Apaez a mediaos del [[sieglu XVIII]] un intentu de normalizar esta prueba y se estandariza el pesu coles bales de cañón ingleses que pesaben 16 [[llibra (unidá de masa)|llibra]]s (7,260{{esd}}kg) y llanzábase dende un cuadráu de 7 [[pie (unidá)|pies]] (2,125{{esd}}m) de llau delimitado con un pequeñu cantu, esti pesu y midida caltiénse anguaño.<ref>{{cita web |url=http://atletismoweb.com/historia/historia-llanzamientu-de-pesu.htm |títulu=Historia del llanzamientu de pesu, atletismo -/www.atletismoweb.com/ <!--Xeneráu por Muriu Bot. Puedes ayudar a rellenar esta plantiya--> |añoacceso= |autor= |enllaceautor= |idioma= }}</ref> Nos [[Xuegos Olímpicos d'Atenes 1896]] y [[Xuegos Olímpicos de París 1900]] llanzar dende una plataforma rectangular pintada nel suelu o delimitada por cintes. El círculu actual, empezar a utilizar a finales d'esi mesmu sieglu, pero nun ye hasta los [[Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904]] onde s'utiliza per primer vegada nuna competición internacional, pero pintáu nel suelu con cal blanco y n'otra superficie distinta al cementu, supónse que yerba o tierra. A partir añade un cantu de madera que delimita frontalmente'l círculu de llanzamientu. Darréu utilízase una superficie de ceniza, y caltiénse el so usu hasta la temporada [[1952]]-[[1953|53]], fecha na qu'empiecen a apaecer los círculos de cementu con un cantu de madera frontero y que favorecen el desplazamientu del llanzador. El sector de cayida primeramente foi de 65º, en [[1973]] amenorgar a 45º, a 40º en [[1979]] y a 34, 92º en 2004 calteniéndose hasta l'actualidá.<ref name=repitida_1 /> == Récores == (actualizáu al [[31 d'agostu]] de [[2015]]) {| {{tablaguapa}} |- bgcolor=#efefef !!! !!Marca!!Atleta!!País!!Llugar!!Fecha |-bgcolor="#ffdead" |rowspan=2| ''' Mundial (WR)''' ||Homes|| '''23,12''' || [[Randy Barnes]] || {{USA}} || [[Atlanta]] || 20-05-1996 |-|- bgcolor="#ffdead" || Muyeres|| '''22,63''' || [[Natalia Lisovskaya]] || {{URS}} || [[Moscú]] || 07-06-1987 |- |rowspan=2| '''Olímpicu (OR)''' ||Homes|| '''22,52''' || [[Ryan Crouser]] || {{USA}} || [[Rio de Janeiro]] || 18-08-2016 |- ||Muyeres|| '''22,41''' || [[Ilona Slupianek]] || {{GDR}} || [[Moscú]] || 24-07-1980 |- |- bgcolor="#ffdead" |rowspan=2| '''Européu (ER)''' ||Homes|| '''23,06''' || [[Ulf Timmermann]] || {{GDR}} || [[Hania]] || 22-05-1988 |-|- bgcolor="#ffdead" || Muyeres|| '''22,63''' || [[Natalia Lisovskaya]] || {{URS}} || [[Moscú]] || 07-06-1987 |- |rowspan=2| ''' Americanu (AM)''' ||Homes|| '''23,12''' || [[Randy Barnes]] || {{USA}} || [[Los Angeles]] || 20-05-1990 |- ||Muyeres|| '''20,96''' || [[Belsy Laza]] || {{CUB}} || [[Ciudá de Méxicu]] || 02-05-1992 |- |- bgcolor="#ffdead" |rowspan=2| '''Africanu (AF)''' ||Homes|| '''21,97''' || [[Janus Robberts]] || {{RSA}} || [[Eugene (Oregón)|Eugene]] || 02-06-2001 |-|- bgcolor="#ffdead" || Muyeres|| '''18,43''' || [[Vivian Chukwuemeka]] || {{NGR}} || [[Walnut]] || 19-04-2003 |- |rowspan=2| '''Asiáticu (AS)''' ||Homes|| '''21,13''' || [[Sultan Abdulmajeed Alhabashi]] || {{KSA}} || [[Doḥa]] || 08-05-2009 |- ||Muyeres|| '''21,76''' || [[Meisu Li]] || {{CHN}} || [[Shijiazhuang]] || 23-04-1988 |- |- bgcolor="#ffdead" |rowspan=2| '''Oceánicu (OC)''' ||Homes|| '''21,58''' || [[Tomas Walsh]] || {{NZL}} || [[Beixín]] || 23-08-2015 |- |- bgcolor="#ffdead" ||Muyeres|| '''21,24''' || [[Valerie Adams]] || {{NZL}} || [[Daegu]] || 29-08-2011 |} == Atletes con meyores marques mundiales == (actualizáu a 12-08-2016) === Homes === {| {{tablaguapa}} ! Ranking !! Marca!! Atleta !! País !! Fecha !! Llugar |- ! 1. |'''23,12''' ||[[Randy Barnes]] || {{USA}} ||[[20 de mayu]] de [[1990]] ||[[Westwood (Los Angeles)|Westwood]] |- ! 2. |'''23,06''' ||[[Ulf Timmermann]] || {{GDR}} ||[[22 de mayu]] de [[1988]] ||[[La Canea]] |- ! 3. |'''22,91''' ||[[Alessandro Andrei]] || {{ITA}} ||[[12 d'agostu]] de [[1987]] ||[[Viareggio]] |- ! 4. |'''22,86''' ||[[Brian Oldfield]] || {{USA}} ||[[10 de mayu]] de [[1975]] ||[[El Paso (Texas)|El Paso]] |- !5. |'''22,75''' ||[[Werner Günthör]] || {{SUI}} ||[[23 d'agostu]] de [[1988]] ||[[Berna]] |- ! 6. |'''22,67''' ||[[Kevin Toth]] || {{USA}} ||[[19 d'abril]] de [[2003]] ||[[Lawrence (Kansas)|Lawrence]] |- ! 7. |'''22,65''' ||[[Ryan Crouser]] || {{USA}} ||[[25 de xunu]] de [[2017]] ||[[Sacramento]] |- ! 8. |'''22,64''' ||[[Udo Beyer]] || {{GDR}} ||[[20 d'agostu]] de [[1986]] ||[[Berlín]] |- ! 9. |'''22,57''' ||[[Joe Kovacs]] || {{USA}} ||[[18 de mayu]] de [[2017]] ||[[Tucson (Arizona)|Tucson]] |- ! 10. |'''22,54''' ||[[Christian Cantwell]] || {{USA}} ||[[5 de xunu]] de [[2004]] ||[[Gresham (Oregón)|Gresham]] |- !11. |'''22.52''' |[[John Brenner]] |{{USA}} |[[26 d'abril]] de [[1987]] |[[Walnut (California)|Walnut]] |- !12. |'''22.51''' |[[Adam Nelson]] |{{USA}} |[[18 de mayu]] de [[2002]] |[[Gresham (Oregón)|Gresham]] |- !13. |'''22.44''' |[[Darrell Hill]] |{{USA}} |[[31 d'agostu]] de [[2017]] |[[Bruxeles]] |- !14. |'''22.43''' |[[Reese Hoffa]] |{{USA}} |[[3 d'agostu]] de [[2007]] |[[Londres]] |- !15. |'''22.31''' |[[Tomas Walsh]] |{{NZL}} |[[3 de marzu]] de [[2018]] |[[Birmingham]] |- !16. |'''22.28''' |[[Ryan Whiting]] |{{USA}} |[[10 de mayu]] de [[2013]] |[[Doḥa]] |- !17. |'''22.24''' |[[Sergey Smirnov]] |{{URS}} |[[21 de xunu]] de [[1986]] |[[Tallin]] |- !18. |'''22.21''' |[[Dylan Armstrong]] |{{CAN}} |[[25 de xunu]] de [[2011]] |[[Calgary]] |- !rowspan=2|19. |rowspan=2|'''22.20''' |[[David Storl]] |{{DEU}} |[[9 de xunetu]] de [[2015]] |[[Lausana]] |- |[[John Godina]] |{{USA}} |[[22 de mayu]] de [[2005]] |[[Carson (California)|Carson]] |- !rowspan=2|21. |rowspan=2|'''22.10''' |[[Sergey Gavryushin]] |{{URS}} |[[31 d'agostu]] de [[1986]] |[[Tblisi]] |- |[[Cory Martin]] |{{USA}} |[[23 de mayu]] de [[2010]] |[[Tucson (Arizona)|Tucson]] |- !23. |'''22.09''' |[[Mika Halvari]] |{{FIN}} |[[7 de febreru]] de [[2000]] |[[Tampere]] |- !rowspan=2|24. |rowspan=2|'''22.02''' |[[Dave Laut]] |{{USA}} |[[25 d'agostu]] de [[1982]] |[[Koblenz]] |- |[[George Woods]] |{{USA}} |[[8 de febreru]] de [[1974]] |[[Inglewood (California)|Inglewood]] |} === Muyeres === {| {{tablaguapa}} ! Ranking !! Marca!! Atleta !! País !! Fecha !! Llugar |- ! 1. | '''22.63''' | [[Natalya Lisovskaya]] | {{URS}} | 7 de xunu de 1987 | [[Moscú]] |- ! 2. | '''22.50''' | [[Helena Fibingerová]] | {{TCH}} | 19 de febreru de 1977 | [[Jablonec nad Nisou]] |- ! 3. | '''22.45''' || [[Ilona Slupianek]] || {{GDR}} || 11 de mayu de 1980 || [[Potsdam]] |- ! 4. | '''22.19''' || [[Claudia Losch]] || {{FRG}} || 23 d'agostu de 1987 || [[Hainfeld]] |- ! 5. | '''21.89''' || [[Ivanka Khristova]] || {{BUL}} || 4 de xunetu de 1976 || [[Belmeken]] |- ! 6. | '''21.86''' || [[Marianne Adam]] || {{GDR}} || 23 de xunu de 1979 || [[Leipzig]] |- ! 7. | '''21.76''' || [[Li Meisu]] || {{CHN}} || 23 d'abril de 1988 || [[Shijiazhuang]] |- ! 8. | '''21.73''' || [[Natalya Akhrimenko]] || {{URS}} || 21 de mayu de 1988 || [[Leselidze]] |- ! 9. |'''21.70''' |[[Nadzeya Ostapchuk]] |{{BLR}} |12 de febreru de 2010 |[[Maguilov]] |- ! 10. | '''21.69''' || [[Vita Pavlysh]] || {{UKR}} || 15 d'agostu de 1998 || [[Budapest]] |- ! 11. | '''21.66''' || [[Sui Xinmei]] || {{CHN}} || 9 de xunu de 1990 || [[Beixín]] |- !12. | '''21.62''' || [[Verzhinia Veselinova]] || {{BUL}} |21 d'agostu de 1982 | [[Sofía]] |- !13. | '''21.60''' || [[Valentina Fedyushina]] || {{URS}} |28 d'avientu de 1991 | [[Simferópol]] |- !14. | '''21.58''' || [[Margitta Pufe]] || {{GDR}} |28 de mayu de 1978 | [[Erfurt]] |- !15. | '''21.57''' || [[Ines Müller]] || {{GDR}} |16 de mayu de 1988 | [[Atenes]] |- !16. | '''21.53''' || [[Nunu Abashidze]] || {{URS}} |20 de xunu de 1984 | [[Kiev]] |- !17. | '''21.52''' || [[Huang Zhihong]] || {{CHN}} |27 de xunu de 1990 | [[Beixín]] |- !18. | '''21.46''' || [[Larisa Peleshenko]] || {{RUS}} |26 d'agostu de 2000 | [[Budapest]] |- !19. | '''21.45''' || [[Nadezhda Chizhova]] || {{URS}} |29 de setiembre de 1973 | [[Varna (Bulgaria)|Varna]] |- !20. | '''21.43''' || [[Eva Wilms]] || {{FRG}} |27 de xunu de 1977 | [[Múnich]] |- !21. | '''21.42''' || [[Svetlana Krachevskaya]] || {{URS}} |24 de xunetu de 1980 | [[Moscú]] |- !22. | '''21.31''' || [[Heike Hartwig]] || {{GDR}} |16 de mayu de 1988 | [[Atenes]] |- !23. | '''21.27''' || [[Liane Schmuhl]] || {{GDR}} |26 de xunu de 1982 | [[Cottbus]] |- !24. | '''21.24''' || [[Valerie Adams]] || {{NZL}} |29 d'agostu de 2011 | [[Daegu]] |- !25. | '''21.22''' || [[Astrid Kumbernuss]] || {{GER}} |5 d'agostu de 1995 | [[Gotemburgu]] |} == Campeones olímpicos == === Masculín === ''Pa medayistes ver [[Medayistes olímpicos n'atletismu (Llanzamientu de pesu masculín)]]''. {| {{tablaguapa}} width=80%; text-align:left;" |- style="background-color:#EDEDED;" ! class="hintergrundfarbe6" style="width:18%;" | Edición ! bgcolor=gold style="width:25%;" | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|20px]] Oru !bgcolor=silver style="width:25%;" | [[Ficheru:Silver medal world centered-2.svg|20px]] Plata !bgcolor="#CC9966" style="width:25%;" | [[Ficheru:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] Bronce |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 1896|Atenes 1896]] | {{bandera|USA}} [[Robert Garrett]] <small>(11,22 m.) | {{bandera|GRE}} [[Miltiades Gouskos]] | {{bandera|GRE}} [[Georgios Papasideris]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de París 1900|París 1900]] | {{bandera|USA}} [[Richard Sheldon]] <small>(14,10 m.) | {{bandera|USA}} [[Josiah McCracken]] | {{bandera|USA}} [[Robert Garrett]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Saint Louis 1904|Saint Louis 1904]] | {{bandera|USA}} [[Ralph Rose]] <small>(14,81 m.) | {{bandera|USA}} [[Wesley Coe]] | {{bandera|USA}} [[Leon Feuerbach]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Londres 1908|Londres 1908]] | {{bandera|USA}} [[Ralph Rose]] <small>(14,21 m.) | {{bandera|GBR}} [[Denis Horgan]] | {{bandera|USA}} [[John Garrels]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos d'Estocolmo 1912|Estocolmo 1912]] | {{bandera|USA}} [[Patrick McDonald]] <small>(15,34 m.) | {{bandera|USA}} [[Ralph Rose]] | {{bandera|USA}} [[Lawrence Whitney]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos d'Amberes 1920|Amberes 1920]] | {{bandera|FIN}} [[Ville Pörhölä]] <small>(14,81 m.) | {{bandera|FIN}} [[Elmer Niklander]] | {{bandera|USA}} [[Harry Liversedge]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de París 1924|París 1924]] | {{bandera|USA}} [[Clarence Houser]] <small>(14,995 m.) | {{bandera|USA}} [[Glenn Hartranft]] | {{bandera|USA}} [[Ralph Hills]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Ámsterdam 1928|Ámsterdam 1928]] | {{bandera|USA}} [[John Kuck]] <small>(15,87 m.) | {{bandera|USA}} [[Bruce Bennett|Herman Brix]] | {{bandera|GER}} [[Emil Hirschfeld]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|Los Angeles 1932]] | {{bandera|USA}} [[Leo Sexton]] <small>(16,005 m.) | {{bandera|USA}} [[Harlow Rothert]] | {{bandera|CZE}} [[František Douda]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Berlín 1936]] | {{bandera|Alemaña|Nazi|tamañu=22px}} [[Hans Woellke]] <small>(16,20 m.) | {{bandera|FIN}} [[Sulo Bärlund]] | {{bandera|Alemaña|Nazi|tamañu=22px}} [[Gerhard Stock]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] | {{bandera|USA}} [[Wilbur Thompson]] <small>(17,12 m.) | {{bandera|USA}} [[Jim Delaney]] | {{bandera|USA}} [[Jim Fuchs]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]] | {{bandera|USA}} [[Parry O'Brien]] <small>(17,41 m.) | {{bandera|USA}} [[Darrow Hooper]] | {{bandera|USA}} [[Jim Fuchs]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]] | {{bandera|USA}} [[Parry O'Brien]] <small>(18,57 m.) | {{bandera|USA}} [[Bill Nieder]] | {{bandera|CZE}} [[Jiří Skobla]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] | {{bandera|USA}} [[Bill Nieder]] <small>(19,68 m.) | {{bandera|USA}} [[Parry O'Brien]] | {{bandera|USA}} [[Dallas Long]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]] | {{bandera|USA}} [[Dallas Long]] <small>(20,33 m.) | {{bandera|USA}} [[Randy Matson]] | {{bandera|HUN}} [[Vilmos Varjú]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]] | {{bandera|USA}} [[Randy Matson]] <small>(20,54 m.) | {{bandera|USA}} [[George Woods]] | {{bandera|URS}} [[Eduard Gushchin]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] | {{bandera|POL}} [[Władysław Komar]] <small>(21,18 m.) | {{bandera|USA}} [[George Woods]] | {{bandera|GDR}} [[Hartmut Briesenick]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]] | {{bandera|GDR}} [[Udo Beyer]] <small>(21,05 m.) | {{bandera|URS}} [[Yevgeny Mironov]] | {{bandera|URS}} [[Aleksandr Baryshnikov]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]] | {{bandera|URS}} [[Vladimir Kiselyov]] <small>(21,35 m.) | {{bandera|URS}} [[Aleksandr Baryshnikov]] | {{bandera|GDR}} [[Udo Beyer]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]] | {{bandera|ITA}} [[Alessandro Andrei]] <small>(21,26 m.) | {{bandera|USA}} [[Mike Carter]] | {{bandera|USA}} [[Dave Laut]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]] | {{bandera|GDR}} [[Ulf Timmermann]] <small>(22,47 m.) | {{bandera|USA}} [[Randy Barnes]] | {{bandera|SUI}} [[Werner Günthör]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]] | {{bandera|USA}} [[Mike Stulce]] <small>(21,70 m.) | {{bandera|USA}} [[Jim Doehring]] | {{bandera|EUN}} [[Vyacheslav Lykho]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Atlanta 1996|Atlanta 1996]] | {{bandera|USA}} [[Randy Barnes]] <small>(21,62 m.) | {{bandera|USA}} [[John Godina]] | {{bandera|UKR}} [[Oleksandr Bagach]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|Sydney 2000]] | {{bandera|FIN}} [[Arsi Harju]] <small>(21,29 m.) | {{bandera|USA}} [[Adam Nelson]] | {{bandera|USA}} [[John Godina]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|Atenes 2004]] | {{bandera|USA}} [[Adam Nelson]]<ref>El llanzador [[Ucraína|ucraín]] Yuri Bilonog foi quitáu del oru al ser descalificáu por [[dopaxe]].</ref><ref>{{cita web |url=https://www.marca.com/2013/12/18/atletismu/1387394817.html |títulu=Manuel Martínez yá tien el so bronce olímpico |fechaaccesu=19 de xunu de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= |sitiuweb=Marca.com |editorial= |idioma= |cita= }}</ref> <small>(21,16 m.) | {{bandera|DAN}} [[Joachim Olsen]] | {{bandera|ESP}} [[Manolo Martínez|Manuel Martínez]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Beixín 2008|Beixín 2008]] | {{bandera|POL}} [[Tomasz Majewski]] <small>(21,51 m.) | {{bandera|USA}} [[Christian Cantwell]] | {{bandera|CAN}} [[Dylan Armstrong]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Londres 2012|Londres 2012]] | {{bandera|POL}} [[Tomasz Majewski]] <small>(21,89 m.)Beixín | {{bandera|GER}} [[David Storl]] | {{bandera|USA}} [[Reese Hoffa]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Rio de Janeiro 2016]] | {{bandera|USA}} [[Ryan Crouser]] <small>(22,52 m. '''RO''') | {{bandera|USA}} [[Joseph Kovacs]] | {{bandera|NZL}} [[Tomas Walsh]] |} * <small>'''RO''': denota récor olímpicu.</small> === Femenín === {| {{tablaguapa}} width=80%; text-align:left;" |- style="background-color:#EDEDED;" ! class="hintergrundfarbe6" style="width:18%;" | Edición ! bgcolor=gold style="width:25%;" | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|20px]] Oru !bgcolor=silver style="width:25%;" | [[Ficheru:Silver medal world centered-2.svg|20px]] Plata !bgcolor="#CC9966" style="width:25%;" | [[Ficheru:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] Bronce |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Londres 1948|Londres 1948]] | {{Bandera|FRA}} [[Micheline Ostermeyer]] <small>(13,75 m.) | {{Bandera|ITA}} [[Amelia Piccinini]] | {{Bandera|AUT}} [[Ina Schäffer]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Ḥelsinki 1952|Ḥelsinki 1952]] | {{Bandera|URS}} [[Galina Zybina]] <small>(15,21 m.) | {{Bandera|FRG}} [[Marianne Werner]] | {{Bandera|URS}} [[Klavdiya Tochenova]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Melbourne 1956|Melbourne 1956]] | {{Bandera|URS}} [[Tamara Tyschkewitsch]] <small>(16,59 m.) | {{Bandera|URS}} [[Galina Zybina]] | {{Bandera|EUA}} [[Marianne Werner]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Roma 1960|Roma 1960]] | {{Bandera|URS}} [[Tamara Press]] <small>(17,32 m.) | {{Bandera|EUA}} [[Johanna Lüttge]] | {{Bandera|USA}} [[Earlene Brown]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Tokiu 1964|Tokiu 1964]] | {{Bandera|URS}} [[Tamara Press]] <small>(18,14 m.) | {{Bandera|EUA}} [[Renate Garisch]] | {{Bandera|URS}} [[Galina Zybina]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Méxicu 1968|Méxicu 1968]] | {{Bandera|DDR}} [[Margitta Gummel]] <small>(19,61 m.) | {{Bandera|DDR}} [[Marita Lange]] | {{Bandera|URS}} [[Nadezhda Chizhova]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Múnich 1972|Múnich 1972]] | {{Bandera|URS}} [[Nadezhda Chizhova]] <small>(21,03 m.) | {{Bandera|DDR}} [[Margitta Gummel]] | {{Bandera|BGR}} [[Ivanka Khristova]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Montreal 1976|Montreal 1976]] | {{Bandera|BGR}} [[Ivanka Khristova]] <small>(21,16 m.) | {{Bandera|URS}} [[Nadezhda Chizhova]] | {{Bandera|CSK}} [[Helena Fibingerová]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Moscú 1980|Moscú 1980]] | {{Bandera|DDR}} [[Ilona Slupianek]] <small>(22,41 m. '''RO''') | {{Bandera|URS}} [[Svetlana Krachevskaya]] | {{Bandera|DDR}} [[Margitta Pufe]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1984|Los Angeles 1984]] | {{Bandera|FRG}} [[Claudia Losch]] <small>(20,48 m.) | {{Bandera|ROU}} [[Mihaela Loghin]] | {{Bandera|AUS}} [[Gael Martin]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Seúl 1988|Seúl 1988]] | {{Bandera|URS}} [[Natalya Lisovskaya]] <small>(22,24 m.) | {{Bandera|DDR}} [[Kathrin Neimke]] | {{Bandera|CHN}} [[Li Meisu]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Barcelona 1992|Barcelona 1992]] | {{Bandera|EUN}} [[Svetlana Krivelyova]] <small>(21,06 m.) | {{Bandera|CHN}} [[Huang Zhihong]] | {{Bandera|DEU}} [[Kathrin Neimke]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Atlanta 1996|Atlanta 1996]] | {{Bandera|DEU}} [[Astrid Kumbernuss]] <small>(20,56 m.) | {{Bandera|CHN}} [[Sui Xinmei]] | {{Bandera|RUS}} [[Irina Khudoroshkina]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Sydney 2000|Sydney 2000]] | {{Bandera|BLR}} [[Janina Karolchyk-Pravalinskaya|Janina Karolchyk]] <small>(20,56 m.) | {{Bandera|RUS}} [[Larissa Peleshenko]] | {{Bandera|DEU}} [[Astrid Kumbernuss]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos d'Atenes 2004|Atenes 2004]] | {{Bandera|CUB}} [[Yumileidi Cumbá]] <small>(19,59 m.) | {{Bandera|DEU}} [[Nadine Kleinert]] | {{Bandera|RUS}} [[Svetlana Kriveljova]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Beixín 2008|Beixín 2008]] | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Vili]] <small>(20,56 m.) | {{Bandera|BLR}} [[Natallia Mikhnevich]] | {{Bandera|BLR}} [[Nadzeya Ostapchuk]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Londres 2012|Londres 2012]]<ref>{{cita web |títulu=shot put women|url=https://www.olympic.org/london-2012/athletics/shot-put-women|fechaaccesu=21 de marzu de 2017}}</ref> | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Adams|Valerie Vili-Adams]] <small>(20,70 m.) | ''desiertu'' | {{Bandera|CHN}} [[Gong Lijiao]] |- |[[Atletismu nos Xuegos Olímpicos de Rio de Janeiro 2016|Rio de Janeiro 2016]] | {{Bandera|USA}} [[Michelle Carter]] <small>(20,63 m.) | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Adams]] | {{Bandera|HUN}} [[Anita Márton]] |} * <small>'''RO''': denota récor olímpicu.</small> == Campeones mundiales == === Masculín === {| {{tablaguapa}} width=80%; text-align:left;" |- style="background-color:#EDEDED;" ! class="hintergrundfarbe6" style="width:18%;" | Edición ! bgcolor=gold style="width:25%;" | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|20px]] Oru !bgcolor=silver style="width:25%;" | [[Ficheru:Silver medal world centered-2.svg|20px]] Plata !bgcolor="#CC9966" style="width:25%;" | [[Ficheru:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] Bronce |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1983|Ḥelsinki 1983]] | {{Bandera|POL}} [[Edward Sarul]] | {{Bandera|DDR}} [[Ulf Timmermann]] | {{Bandera|CSK}} [[Remigius Machura]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1987|Roma 1987]] | {{Bandera|CHE}} [[Werner Günthör]] | {{Bandera|ITA}} [[Alessandro Andrei]] | {{Bandera|USA}} [[John Brenner]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1991|Tokiu 1991]] | {{Bandera|CHE}} [[Werner Günthör]] | {{Bandera|NOR}} [[Lars Arvid Nilsen]] | {{Bandera|URS}} [[Aleksandr Klimenko]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1993|Stuttgart 1993]] | {{Bandera|CHE}} [[Werner Günthör]] | {{Bandera|USA}} [[Randy Barnes]] | {{Bandera|UKR}} [[Oleksandr Bahač]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1995|Gotemburgu 1995]] | {{Bandera|USA}} [[John Godina]] | {{Bandera|FIN}} [[Mika Halvari]] | {{Bandera|USA}} [[Randy Barnes]] |- | [[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1997|Atenes 1997]] | {{Bandera|USA}} [[John Godina]] | {{Bandera|DEU}} [[Oliver-Sven Buder]] | {{Bandera|USA}} [[Cottrell J. Hunter]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1999|Sevilla 1999]] | {{Bandera|USA}} [[Cottrell J. Hunter]] | {{Bandera|DEU}} [[Oliver-Sven Buder]] | {{Bandera|UKR}} [[Oleksandr Bahač]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2001|Edmonton 2001]] | {{Bandera|USA}} [[John Godina]] | {{Bandera|USA}} [[Adam Nelson]] | {{Bandera|FIN}} [[Arsi Harju]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2003|París 2003]] | {{Bandera|BLR}} [[Andrėj Michnevič]] | {{Bandera|USA}} [[Adam Nelson]] | {{Bandera|UKR}} [[Jurij Bilonoh]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2005|Ḥelsinki 2005]] | {{Bandera|USA}} [[Adam Nelson]] | {{Bandera|NLD}} [[Rutger Smith]] | {{Bandera|DEU}} [[Ralf Bartels]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2007|Osaka 2007]] | {{Bandera|USA}} [[Reese Hoffa]] | {{Bandera|USA}} [[Adam Nelson]] | {{Bandera|NLD}} [[Rutger Smith]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2009|Berlín 2009]] | {{Bandera|USA}} [[Christian Cantwell]] | {{Bandera|POL}} [[Tomasz Majewski]] | {{Bandera|DEU}} [[Ralf Bartels]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2011|Daegu 2011]] | {{Bandera|DEU}} [[David Storl]] | {{Bandera|CAN}} [[Dylan Armstrong]] | {{Bandera|USA}} [[Christian Cantwell]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2013|Moscú 2013]] | {{Bandera|DEU}} [[David Storl]] | {{Bandera|USA}} [[Ryan Whiting]] | {{Bandera|CAN}} [[Dylan Armstrong]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2015|Beixín 2015]] | {{Bandera|USA}} [[Joe Kovacs]] | {{Bandera|GER}} [[David Storl]] | {{Bandera|JAM}} [[O'Dayne Richards]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2017|Londres 2017]] | {{Bandera|NZL}} [[Tomas Walsh]] | {{Bandera|USA}} [[Joe Kovacs]] | {{Bandera|CRO}} [[Stipe Žunić]] |} === Femenín === {| {{tablaguapa}} width=80%; text-align:left;" |- style="background-color:#EDEDED;" ! class="hintergrundfarbe6" style="width:18%;" | Edición ! bgcolor=gold style="width:25%;" | [[Ficheru:Gold medal world centered-2.svg|20px]] Oru !bgcolor=silver style="width:25%;" | [[Ficheru:Silver medal world centered-2.svg|20px]] Plata !bgcolor="#CC9966" style="width:25%;" | [[Ficheru:Bronze medal world centered-2.svg|20px]] Bronce |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1983|Ḥelsinki 1983]] | {{Bandera|CSK}} [[Helena Fibingerová]] | {{Bandera|DDR}} [[Helma Knorscheidt]] | {{Bandera|DDR}} [[Ilona Slupianek]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1987|Roma 1987]] | {{Bandera|URS}} [[Natalya Lisovskaya]] | {{Bandera|DDR}} [[Kathrin Neimke]] | {{Bandera|DDR}} [[Ines Müller]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1991|Tokiu 1991]] | {{Bandera|CHN}} [[Huang Zhihong]] | {{Bandera|URS}} [[Natalya Lisovskaya]] | {{Bandera|URS}} [[Svetlana Krivelyova]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1993|Stuttgart 1993]] | {{Bandera|CHN}} [[Huang Zhihong]] | {{Bandera|RUS}} [[Svetlana Krivelyova]] | {{Bandera|DEU}} [[Kathrin Neimke]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1995|Gotemburgu 1995]] | {{Bandera|DEU}} [[Astrid Kumbernuss]] | {{Bandera|CHN}} [[Huang Zhihong]] | {{Bandera|BGR}} [[Svetla Mitkova]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1997|Atenes 1997]] | {{Bandera|DEU}} [[Astrid Kumbernuss]] | {{Bandera|UKR}} [[Vita Pavlysh]] | {{Bandera|DEU}} [[Stephanie Storp]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 1999|Sevilla 1999]] | {{Bandera|DEU}} [[Astrid Kumbernuss]] | {{Bandera|DEU}} [[Nadine Kleinert]] | {{Bandera|RUS}} [[Svetlana Krivelyova]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2001|Edmonton 2001]] | {{Bandera|BLR}} [[Janina Karolchyk-Pravalinskaya|Janina Karolchyk]] | {{Bandera|DEU}} [[Nadine Kleinert]] | {{Bandera|UKR}} [[Vita Pavlysh]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2003|París 2003]] | {{Bandera|RUS}} [[Svetlana Krivelyova]] | {{Bandera|BLR}} [[Nadzeya Astapchuk]] | {{Bandera|UKR}} [[Vita Pavlysh]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2005|Ḥelsinki 2005]] | {{Bandera|BLR}} [[Nadzeya Astapchuk]] | {{Bandera|RUS}} [[Olga Ryabinkina]] | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Vili]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2007|Osaka 2007]] | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Vili]] | {{Bandera|BLR}} [[Nadzeya Astapchuk]] | {{Bandera|DEU}} [[Nadine Kleinert]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2009|Berlín 2009]] | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Vili]] | {{Bandera|DEU}} [[Nadine Kleinert]] | {{Bandera|CHN}} [[Gong Lijiao]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2011|Daegu 2011]] | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Adams]] | {{Bandera|BLR}} [[Nadzeya Astapchuk]] | {{Bandera|USA}} [[Jillian Camarena-Williams]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2013|Moscú 2013]] | {{Bandera|NZL}} [[Valerie Adams]] | {{Bandera|DEU}} [[Christina Schwanitz]] | {{Bandera|CHN}} [[Gong Lijiao]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2015|Beixín 2015]] | {{Bandera|DEU}} [[Christina Schwanitz]] | {{Bandera|CHN}} [[Gong Lijiao]] | {{Bandera|USA}} [[Michelle Carter]] |- |[[Campeonatu Mundial d'Atletismu de 2017|Londres 2017]] | {{Bandera|CHN}} [[Gong Lijiao]] | {{Bandera|HUN}} [[Anita Márton]] | {{Bandera|USA}} [[Michelle Carter]] |- |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.iaaf.org/statistics/records/inout=o/discType=5/disc=SP/detail.html Páxina oficial de la IAAF] {{Tradubot|Lanzamiento de bala}} [[Categoría:Llanzamientu de pesu|*]] dmam2vn0ocpjpkx04x4szav0wtli5hw 0 140177 4379187 4340019 2025-06-24T16:38:15Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379187 wikitext text/x-wiki :''Nun confundir col antiguu partíu [[Partit Socialista del País Valencià]]''. {{Ficha de partíu políticu|nome=Partit Socialista del País Valencià-PSOE|color=#FF0000|logo=PSPV-PSOE.svg|presidente=[[Juana Serna]]|secretariu=[[Ximo Puig]]|voceru=[[Manuel Mata]] (nes [[Cortes Valencianes]])|fundación=[[1978]]|disolución=|ideoloxía=[[Socialdemocracia]]<br> [[Progresismu]]<br> [[Constitucionalismu]]<br> [[Rexonalismu]] [[Federalismu]]<br>|posición=[[Centroizquierda política|Centro-Izquierda]]<br>|partíos=Federación valenciana del PSOE<br />[[Partit Socialista del País Valencià]]|sede=Cai Blanqueries, 4 ([[Valencia]])|internacional=|escaños1_títulu=[[Cortes Valencianes|Diputaos nes Cortes Valencianes]]|escaños1={{Ficha de partíu políticu/escaños|23|99|hex=red}}|escaño2_títulu=[[Conceyales]]|escaños2={{Ficha de partíu políticu/escaños|1835|5742|hex=red}}|escaño3_títulu=[[Congresu de los Diputaos Diputaos nel Congresu]]|escaños3={{Ficha de partíu políticu/escaños|7|32|hex=red}}|escaño4_títulu=[[Senáu d'España|Senadores]]|escaños4={{Ficha de partíu políticu/escaños|1|18|hex=red}}|escaño5_títulu=[[Diputación Provincial de Castellón|Diputación de Castellón]]|escaños5={{Ficha de partíu políticu/escaños|8|27|hex=red}}|escaño6_títulu=[[Diputación Provincial de Valencia|Diputación de Valencia]]|escaños6={{Ficha de partíu políticu/escaños|9|31|hex=red}}|escaño7_títulu=[[Diputación Provincial d'Alicante|Diputación d'Alicante]]|escaños7={{Ficha de partíu políticu/escaños|11|31|hex=red}}|web=[http://www.socialistesvalencians.org www.socialistesvalencians.org]|notes=Federación del [[PSOE]] na [[Comunidad Valenciana]].}} El '''Partit Socialista del País Valencià-PSOE''' ('''PSPV-PSOE''') (en castellán ''Partíu Socialista del País Valencianu-PSOE'') ye'l nome de la federación del [[Partíu Socialista Obreru Español]] na [[Comunidá Valenciana]] ([[España]]), nacida de la confluencia de la federación valenciana del [[PSOE]] y la federación valenciana del [[Partíu Socialista Popular (España)|PSP]] col antiguu [[Partit Socialista del País Valencià]] en [[1978]]. Foi'l partíu políticu más votáu na Comunidad Valenciana hasta les eleiciones xenerales de 1993, nes que se vio superáu pol Partíu Popular, que ganó toles eleiciones celebraes dende entós. Consiguió mayoría absoluta nes [[Cortes Valencianes]] nes eleiciones de [[1983]] (51 diputaos) y [[1991]] (45 diputaos). Na llexislatura [[1987]]-[[1991]] gobernó en minoría (42 diputaos) col sofitu parllamentariu puntual de la coalición [[EUPV]]-[[Unitat del Poble Valencià|UPV]] y, en delles ocasiones, del [[Centru Democráticu y Social|CDS]]. Foi tamién la primer fuercia municipal de la Comunidad Valenciana hasta'l [[1995]]. Anguaño nes Cortes Valencianes ye la segunda fuercia más votada nes [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 2015|eleiciones autonómiques de 2015]] (23 diputaos), pero'l so líder [[Ximo Puig]] foi investido President de la Generalitat, en coalición con [[Coalició Compromís]] y col sofitu de [[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]. Nes distintes eleiciones que se celebraron desque ye la segunda fuercia político, llogró 32 diputaos en [[1995]], 35 en [[1999]] y [[2003]], 38 en [[2007]] y 33 en [[2011]]. Nes [[Eleiciones municipales españoles de 2007|eleiciones llocales de 2011]] llogró 1.885 conceyales, foi la segunda fuercia más votada y cuenta coles alcaldíes de [[Benidorm]], [[Alcoi]], [[Vila-real]], [[Mislata]], [[Ontinyent]], [[Xàbia]] y [[Alaquàs]], ente los conceyos de más de 30.000 habitantes, amás de participar nos gobiernos llocales d'[[Orihuela]], Burjassot]] y [[Villena]].Nes [[Eleiciones municipales d'España de 2015]] El PSPV-PSOE caltiénse como segunda fuercia más votada y con 1.836 conceyales recupera'l poder municipal que perdiera en 2011, bien gobernando en solitariu, bien por aciu pactos col restu de fuercies progresistes. Ente los conceyos de más de 30.000 habitantes cunta coles alcaldíes de [[Castellón de la Plana]], [[Alicante]], [[Alcoi]], [[Vila-real]], [[Mislata]], [[Ontinyent]], [[Xàtiva]], [[Paterna]], Burjassot]], [[Torrent (Valencia)|Torrent]], [[Xirivella]], [[Aldaia]], [[Alaquàs]], [[Gandia]], [[Dénia]], [[Xàbia]], [[Elx]], [[San Vicente del Raspeig]], [[Elda]], [[Petrel]], [[La Vila Joiosa]], [[Santa Pola]], [[Borriana]] y [[Vall de Uxó]]; amás de participar nos gobiernos municipales de ciudaes como [[Valencia]] o [[Alzira]]. Los comicios llocales del 2015 dexaron al PSPV recuperar numberosos feudos tradicionales que perdiera a manes del [[PP]] y arrampuñar los suyos a los populares, vuelven a manes socialistes, o se caltienen, numberoses ciudaes del llamáu "petrina colorada" de Valencia". Asina mesmu, el PSPV-PSOE consigue con un pactu ente les izquierdes la [[Diputación Provincial de Valencia]] que'l so presidente ye Jorge Rodríguez Gramaje alcalde de Ontinyent.<ref>{{cita web|url=http://www.eldiario.es/politica/Rodriguez-PSPV-Diputacion-Valencia-EU_0_409109780.html|títulu= Jorge Rodríguez (PSPV), presidente de la Diputación de Valencia col sofitu de Compromís, EU y València en Comú. |autor=eldiario.es|fecha=14 de xunetu de 2015}}</ref> == Historia == Tres la derrota de Joan Lerma nes eleiciones autonómiques del 1996, y la salida del PSPV de la Generalitat Valenciana, ábrese una crisis interna pol lideralgu del partíu. El socesor del ex-presidente Lerma, l'ex-conseller d'Educación, Joan Romero González, ye escoyíu nuevu secretariu xeneral en 1997, pero dimitiría dos años más tarde por causa de les constantes guerres ente les families polítiques del partíu y los duros ataques personales que recibió nel exerciciu del so cargu como secretariu de los socialistes valencianos. Tres la so dimisión, l'ex-ministru Antoni Asunción ye escoyíu nuevu secretariu xeneral de la Federación Socialista Valenciana y nuevu candidatu a la presidencia de la Generalitat pa los comicios de 1999. Puestu n'entredichu por dalgunos [[medios de comunicación]], que denunciaron un posible tratu de favor per parte d'una empresa constructora na reforma de la so casa, [[Joan Ignasi Pla]], secretariu xeneral, presentó la so dimisión el [[18 d'ochobre]] de [[2007]]. Pa cubrir el vacíu de poder nel partíu, el secretariu d'organización del [[PSOE]], [[José Blanco López|José Blanco]], nomó una xestora al mandu de la cual punxo al ex [[presidente de la Generalitat Valenciana]] [[Joan Lerma]]. Con vistes a les eleiciones autonómiques de 2011, l'ex-ministru [[Antonio Asunción]] plantegó-y al secretariu xeneral Jorge Alarte unes primaries nes cualos, foi ganáu pol exalcalde de Alaquàs. Dempués del descensu de votos nes eleiciones de dichu añu con Alarte como candidatu, en 2012 volvieron convocase primaries pa escoyer el secretariu xeneral de la organización, con [[Jorge Alarte]] y Ximo Puig como candidatos. Fueron ganaes col 61% de los votos por [[Ximo Puig]], que se convirtió nel nuevu secretariu xeneral del PSPV-PSOE.<ref>{{cita web|url=http://www.elplural.com/2012/03/31/el lideralgu-del socialismu valenciano-ente-alarte-y-ximo-puig/|títulu=Ximo Puig, nuevu líder de los socialistes valencianos. Nes eleiciones llocales y autonómiques del 24 de mayu de 2015, el PSPV-PSOE se mantiee como segunda fuercia a pesar de la sangría de votos, y gracies a los pactos con partíos d'esquierda recupera 20 años dempués la Generalitat Valenciana, formando gobiernu con Compromís y el sofitu parlamanetario de Podem. Ximo Puig ye investido quintu presidente valencianu con 50 votos a favor na primer vuelta. |autor=El Plural|fecha=31 de marzu de 2012}}</ref> El 8 de marzu de 2014, la federación valenciana convertir en pionera de primaries abiertes (militantes y simpatizantes) dientro del socialismu español. Dos aspirantes, l'alcalde de Faura (Toni Gaspar Ramos) y el secretariu xeneral del PSPV (Ximo Puig Ferrer), enfrentar na carrera por aspirar a la presidencia de la Generalitat Valenciana. El secretariu xeneral imponer al aspirante de "El camp de Morvedre" col 69% de los votos, con una participación del 83% sobre un censu de 67.000 persones, ente afiliaos, simpatizantes (población mayor de 16 años que s'inscribió pa poder exercer el sufraxu nes primaries) y miembros de mozos socialistes. En 2015, tres los comicios, el PSPV caltiénse como segunda fuercia más votada y consigue les alcaldía de ciudaes importantes, la presidencia de la Generalitat Valenciana y la Diputación de Valencia, tres 20 años na oposición. Nes Eleiciones xenerales del 2015, el PSPV-PSOE queda apostráu a la tercer posición en produciéndose el "''[[sorpasso (política)|sorpasso]]"'' de la coalición Compromís-Podem És el moment, a pesar del poder políticu que llogró arriendes de los comicios de mayu, tanto a nivel autonómicu como llocal, daqué que nun pasara hasta la fecha. De resultes de los socesivos "llombaes" nes urnes, el PSPV-PSOE decidió faer un exerciciu de reflexón interna p'analizar los resultaos eleutorales y recuperar l'enfotu de les ciudadanes y los ciudadanos nes grandes ciudaes y ente los mozos, que ye, d'últimes, onde'l Partíu Socialista Obreru Español vien flaqueando, y más col conxuntu de tresformamientos sociales, polítiques y económiques que se producieron tres la crisis económica de 2007, según la irrupción de nueves formaciones polítiques como Podemos. Nun lo tien fácil, una y bones el PSPV compite pola hexemonía de la izquierda con delles formaciones como Compromís, quien apuesta esta privilexada posición a los socialistes, Podemos y EUPV, anque magar esta postrera viose fagocitada poles dos fuercies anteriores, inda retién parte del electoráu d'izquierdes nel País Valencianu. == Resultaos eleutorales == {| {{tablaguapa}} |- ! style="background:#efefef;" | Eleiciones ! style="background:#efefef;" | Candidatu ! style="background:#efefef;" | Votos ! style="background:#efefef;" | % de votos ! style="background:#efefef;" | Escaños ! style="background:#efefef;" | Posición |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 1983]] || [[Joan Lerma]] || 982.567 || 51,41 || 51 || 1º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 1987]] || [[Joan Lerma]] || 828.961 || 41,28 || 42 || 1º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 1991]] || [[Joan Lerma]] || 860.429 || 42,85 || 45 || 1º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 1995]] || [[Joan Lerma]] || 804.463 || 33,98|| 32 || 2º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 1999]] || [[Antoni Asunción]] || 768.548 || 33,91|| 35 || 2º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 2003]] || [[Joan Ignasi Pla]] || 874.288 || 35,95 || 35 || 2º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 2007]]|| [[Joan Ignasi Pla]] || 838.987 || 34,49 || 38 || 2º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 2011]]|| [[Jorge Alarte Gorbe|Jorge Alarte]] || 684.893 || 27,5 || 33 || 2º |- align="center" | [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 2015]]|| [[Joaquín Francisco Puig Ferrer|Ximo Puig]] || 505.186 || 20,3 || 23 || 2º |} {| {{tablaguapa}} |- | colspan="10" bgcolor="#C0C0C0" |''' Evolución del númberu d'escaños nes Cortes Valencianes''' |- bgcolor="#D8D8D8" | '''Circunscripción / Año''' | align="right" | '''1983''' | align="right" | '''1987''' | align="right" | '''1991''' | align="right" | '''1995''' | align="right" | '''1999''' | align="right" | '''2003''' | align="right" | '''2007''' | align="right" | '''2011''' | align="right" | '''2015''' |- | style="background: #73C2FB; color:#000080;"|'''[[Provincia d'Alicante|Alicante]]''' | align="right" | 17 | align="right" | 14 | align="right" | 16 | align="right" | 12 | align="right" | 12 | align="right" | 12 | align="right" | 14 | align="right" | 12 | align="right" | 9 |- | style="background: #FF0000; color:#000080;" |'''[[Provincia de Castellón|Castellón]]''' | align="right" | 14 | align="right" | 11 | align="right" | 11 | align="right" | 8 | align="right" | 9 | align="right" | 9 | align="right" | 10 | align="right" | 9 | align="right" | 6 |- | style="background: #FFDF00; color:#000080;" |'''[[Provincia de Valencia|Valencia]]''' | align="right" | 20 | align="right" | 17 | align="right" | 18 | align="right" | 12 | align="right" | 14 | align="right" | 14 | align="right" | 14 | align="right" | 12 | align="right" | 8 |- | '''TOTAL''' | align="right" | '''51''' | align="right" | '''42''' | align="right" | '''45''' | align="right" | '''32''' | align="right" | '''35''' | align="right" | '''35''' | align="right" | '''38''' | align="right" | '''33''' | align="right" | '''23''' |} == Valencia == === Nos conceyos === {| {{tablaguapa}} |- | colspan="10" bgcolor="#C0C0C0" |''' Evolución del númberu de conceyales del PSOE nes principales ciudaes de la provincia de Valencia ''' |- bgcolor="#D8D8D8" | '''Conceyu / Añu''' | align="right" | '''1987''' | align="right" | '''1991''' | align="right" | '''1995''' | align="right" | '''1999''' | align="right" | '''2003''' | align="right" | '''2007''' | align="right" | '''2011''' | align="right" | '''2015''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Valencia]]''' | align="right" | '''13''' | align="right" | '''13''' | align="right" | 8 | align="right" | 11 | align="right" | 12 | align="right" | 12 | align="right" | 8 | align="right" | 5 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Torrent (Valencia)|Torrent]]''' | align="right" | '''13''' | align="right" | '''16''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''13''' | align="right" | '''15''' | align="right" | 11 | align="right" | 9 | align="right" | 9 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Gandia]]''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''12''' | align="right" | 10 | align="right" | '''12''' | align="right" | 10 | align="right" | 7 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Paterna]]''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''7''' | align="right" | '''9''' | align="right" | '''10''' | align="right" | 8 | align="right" | 7 | align="right" | '''6''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Sagunto]]''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''8''' | align="right" | 7 | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 5 | align="right" | 3 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Alzira]]''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 4 | align="right" | 5 | align="right" | 7 | align="right" | 5 | align="right" | 4 | align="right" | 4 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Burjassot]]''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | 8 | align="right" | '''8''' |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Ontinyent]]''' | align="right" | '''7''' | align="right" | '''8''' | align="right" | 7 | align="right" | 7 | align="right" | 5 | align="right" | 9 | align="right" | 7 | align="right" | '''14''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Aldaia]]''' | align="right" | '''13''' | align="right" | '''14''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''13''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 8 | align="right" | '''8''' |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Alaquàs]]''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''9''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''15''' | align="right" | '''13''' | align="right" | 10 | align="right" | '''9''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Xàtiva]]''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''10''' | align="right" | 6 | align="right" | 7 | align="right" | 7 | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | '''7''' |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Xirivella]]''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''9''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''10''' | align="right" | 7 | align="right" | 6 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Sueca (Valencia)|Sueca]]''' | align="right" | '''7''' | align="right" | '''5''' | align="right" | 5 | align="right" | 7 | align="right" | '''8''' | align="right" | 4 | align="right" | 4 | align="right" | 5 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Algemesí]]''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''9''' | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 5 |- |} <small style="line-height: 100%;">''En negrina cuando'l PSPV-PSOE foi la fuercia más votada.''</small> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="9" bgcolor="#C0C0C0" |''' Evolución del númberu de conceyales del PSOE nos conceyos de la provincia de Valencia''' |- bgcolor="#D8D8D8" | '''Añu''' | align="right" | '''1987''' | align="right" | '''1991''' | align="right" | '''1995''' | align="right" | '''1999''' | align="right" | '''2003''' | align="right" | '''2007''' | align="right" | '''2011''' | align="right" | '''2015''' |- style="background: #B0e0e6; color:#000080;" | '''Conceyales''' | align="right" | 1302 | align="right" | 1360 | align="right" | 1097 | align="right" | 1065 | align="right" | 1078 | align="right" | 1089 | align="right" | 979 | align="right" | 948 |- |} == Castellón == === Nos conceyos === {| {{tablaguapa}} |- | colspan="10" bgcolor="#C0C0C0" |''' Evolución del númberu de conceyales del PSOE nes principales ciudaes de la provincia de Castellón ''' |- bgcolor="#D8D8D8" | '''Conceyu / Añu''' | align="right" | '''1987''' | align="right" | '''1991''' | align="right" | '''1995''' | align="right" | '''1999''' | align="right" | '''2003''' | align="right" | '''2007''' | align="right" | '''2011''' | align="right" | '''2015''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Castellón de la Plana]]''' | align="right" | '''12''' | align="right" | 13 | align="right" | 8 | align="right" | 10 | align="right" | 10 | align="right" | 12 | align="right" | 9 | align="right" | 7 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Vila-real]]''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 8 | align="right" | 8 | align="right" | '''13''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Borriana]]''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''8''' | align="right" | 7 | align="right" | 8 | align="right" | 7 | align="right" | 8 | align="right" | 7 | align="right" | 6 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Vall de Uxó]]''' | align="right" | 5 | align="right" | '''10''' | align="right" | 7 | align="right" | 7 | align="right" | 8 | align="right" | 8 | align="right" | 7 | align="right" | 6 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Vinaròs]]''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''9''' | align="right" | 9 | align="right" | 7 | align="right" | 8 | align="right" | 7 | align="right" | 6' | align="right" | 4 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Benicarló]]''' | align="right" | '''9''' | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 4 | align="right" | 6 | align="right" | 7 | align="right" |6 | align="right" | '''7''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Almazora]]''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | '''13''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | 8 | align="right" | '''9''' |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Onda]]''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''10''' | align="right" | 8 | align="right" | 8 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Benicàssim]]''' | align="right" | 2 | align="right" | 2 | align="right" | 2 | align="right" | 3 | align="right" | 6 | align="right" | 8 | align="right" | 5 | align="right" | 3 |- |} <small style="line-height: 100%;">''En negrina cuando'l PSPV-PSOE foi la fuercia más votada.''</small> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="9" bgcolor="#C0C0C0" |''' Evolución del númberu de conceyales del PSOE nos conceyos de la provincia de Castellón''' |- bgcolor="#D8D8D8" | '''Añu''' | align="right" | '''1987''' | align="right" | '''1991''' | align="right" | '''1995''' | align="right" | '''1999''' | align="right" | '''2003''' | align="right" | '''2007''' | align="right" | '''2011''' | align="right" | '''2015''' |- style="background: #B0e0e6; color:#000080;" | '''Conceyales''' | align="right" | 561 | align="right" | 532 | align="right" | 453 | align="right" | 372 | align="right" | 403 | align="right" | 412 | align="right" | 377 | align="right" | 376 |- |} == Alicante == === Nos conceyos === {| {{tablaguapa}} |- | colspan="9" bgcolor="#C0C0C0" |''' Evolución del númberu de conceyales del PSOE nos conceyos de la provincia d'Alicante''' |- bgcolor="#D8D8D8" | '''Añu''' | align="right" | '''1987''' | align="right" | '''1991''' | align="right" | '''1995''' | align="right" | '''1999''' | align="right" | '''2003''' | align="right" | '''2007''' | align="right" | '''2011''' | align="right" | '''2015''' |- style="background: #B0e0e6; color:#000080;" | '''Conceyales''' | align="right" | 644 | align="right" | 677 | align="right" | 594 | align="right" | 589 | align="right" | 583 | align="right" | 568 | align="right" | 531 | align="right" | 508 |- |} {| {{tablaguapa}} |- | colspan="10" bgcolor="#C0C0C0" |''' Evolución del númberu de conceyales del PSOE nes principales ciudaes de la provincia d'Alicante ''' |- bgcolor="#D8D8D8" | '''Conceyu / Añu''' | align="right" | '''1979''' | align="right" | '''1983''' | align="right" | '''1987''' | align="right" | '''1991''' | align="right" | '''1995''' | align="right" | '''1999''' | align="right" | '''2003''' | align="right" | '''2007''' | align="right" | '''2011''' | align="right" | '''2015''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Alicante]]''' | align="right" | '''13''' | align="right" | '''19''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''12''' | align="right" | 10 | align="right" | 11 | align="right" | 12 | align="right" | 14 | align="right" | 8 | align="right" | 6 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Elx]]''' | align="right" | '''14''' | align="right" | '''14''' | align="right" | '''14''' | align="right" | '''16''' | align="right" | 11 | align="right" | '''14''' | align="right" | '''15''' | align="right" | '''13''' | align="right" | 12 | align="right" | 8 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Torrevieja]]''' | align="right" | '''9''' | align="right" |'''12''' | align="right" | '''6''' | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 6 | align="right" | 8 | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 4 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Orihuela]]''' | align="right" | 5 | align="right" | 9 | align="right" | 4 | align="right" | 6 | align="right" | 7 | align="right" | 5 | align="right" | 4 | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 8 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Benidorm]]''' | align="right" |'''7''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 7 | align="right" | 11 | align="right" | 11 | align="right" | 12 | align="right" | '''11''' | align="right" | 7 |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[Alcoi]]''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''18''' | align="right" | '''15''' | align="right" | '''16''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 10 | align="right" | 8 | align="right" | 9 | align="right" | 7 | align="right" | '''9''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Elda]]''' | align="right" | '''10''' | align="right" | '''17''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | '''13''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | 8 | align="right" | '''9''' |- | style="background: #F0F8FF; color:#000080;" |'''[[San Vicente del Raspeig|San Vicente]]''' | align="right" |'''8''' | align="right" |'''14''' | align="right" | 7 | align="right" | '''9''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''9''' | align="right" | 7 | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | 5 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Elda]]''' | align="right" |'''10''' | align="right" |'''17''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | '''13''' | align="right" | '''11''' | align="right" | 9 | align="right" | 8 | align="right" | '''9''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Dénia]]''' | align="right" |7 | align="right" |'''10''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''6''' | align="right" | '''6''' | align="right" | 4 | align="right" | '''7''' | align="right" | '''9''' | align="right" | 8 | align="right" | '''7''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Petrel]]''' | align="right" |'''9''' | align="right" |'''15''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''12''' | align="right" | '''10''' | align="right" | 7 | align="right" | 5 | align="right" | 5 | align="right" | 6 | align="right" | 6 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Villena]]''' | align="right" | '''8''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''7''' | align="right" | '''9''' | align="right" | 5 | align="right" | 6 | align="right" | 8 | align="right" | 7 | align="right" | 4 | align="right" | 3 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[La Vila Joiosa]]''' | align="right" |'''6''' | align="right" |'''14''' | align="right" | '''11''' | align="right" | '''12''' | align="right" | 9 | align="right" | 6 | align="right" | 7 | align="right" | 7 | align="right" | 5 | align="right" | '''6''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Santa Pola]]''' | align="right" |7 | align="right" | '''11''' | align="right" | '''9''' | align="right" | 7 | align="right" | 6 | align="right" | '''8''' | align="right" | 8 | align="right" | 6 | align="right" | 5 | align="right" | 4 |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Xàbia]]''' | align="right" |5 | align="right" |'''9''' | align="right" | '''6''' | align="right" | 4 | align="right" | 4 | align="right" | 3 | align="right" | 5 | align="right" | 4 | align="right" | '''6''' | align="right" | '''14''' |- | style="background: #B0e0e6; color:#000080;" |'''[[Crevillente]]''' | align="right" |7 | align="right" |'''7''' | align="right" | '''9''' | align="right" | '''8''' | align="right" | 5 | align="right" | 4 | align="right" | 4 | align="right" | 5 | align="right" | 3 | align="right" | 3 |- |} <small style="line-height: 100%;">''En negrina cuando'l PSPV-PSOE foi la fuercia más votada.''</small> == Persones destacaes == * [[Sandra Gómez López]], (València, 1985). Anguaño ye Primer Teniente d'Alcalde y Voceru del [[Conceyu de Valencia]], y Secretaria Xeneral del PSPV-PSOE na ciudá de [[Valencia]]. Amás, anguaño, desempeña les funciones de conceyal del área de desenvolvimientu económicu y sostenible. * [[Josep Lluís Albiñana]] (Valencia,1943) Foi'l presidente [[Conseyu de Fuercies Polítiques del País Valencianu]] el tamién llamáu Consell Pre-autonòmic. Yera miembru de l'ala nacionalista del Partíu Socialista del País Valencianu, abandonó'l PSPV-PSOE tres desavenencies con miembros de los sos partíu ente los que s'atopaben Joan Lerma. Anguaño ye candidatu al Senáu por Compromís-Podemos. * [[Fernando Martínez Castellano]] (Valencia, 1942), primer alcalde democráticu de Valencia tres la muerte de Franco. * [[Alfons Cucó]] (Valencia, 19 de xunetu de 1941 - 26 d'ochobre de 2002), historiador y políticu. * [[Antonio García Miralles]] (Alicante, 15 de xunetu de 1942). Primer presidente de les Corts Valencianes, exerció'l so cargu dende 1983 hasta 1995. Diputáu nel Congresu per Alicante y senador hasta 2007. Foi presidente del PSPV mientres la secretaria xeneral de Lerma. Foi unu de los componentes de la comisión redactora de l'Estatut, amás de tener responsabilidá institucional mientres la transición nel Consell Preautonòmic del País Valencià, presidíu por Josep Lluís Albiñana. * [[Joan Lerma i Blasco]] (Valencia, 15 de xunetu de 1951), primer presidente democráticu de la Generalitat Valenciana de 1982 a 1995 (primero escoyíu poles Cortes Valencianes). Anguaño ye senador por Valencia por designación de les Corts (dende 1995). * [[Ximo Puig]] (Morella, 4 de xineru de 1959) séptimu presidente democráticu de la Generalitat Valenciana y segundu del PSPV-PSOE en 20 años. Ostenta'l cargu dende'l 28 de xunu de 2015. Foi alcalde de Morella de 1995 a 2012, y anguaño ye Secretariu de Reformes Democrátiques del [[PSOE]]. * Jorge Rodríguez Gramage, alcalde d'[[Ontinyent]] y presidente de la [[Diputación Provincial de Valencia]] colos votos de PSPV-PSOE, Compromís, EUPV y Valencia de mancomún. 20 años dempués de la salida del PSPV de la institución, Rodrígueza recupera'l cargu pal Partíu Socialista convirtiéndose nel presidente más nuevu de la corporación, y ye, de la mesma, un referente pal socialismu valenciano de cara a los años próximos. * [[Jorge Alarte]] (Alaquàs, 19 d'ochobre de 1973), foi alcalde de la llocalidá d'Alaquàs dende 1999 hasta 2009. En 2008 vence al candidatu Ximpo Puig na carrera pola secretaría xeneral de los socialistes valencianos per un marxe de 20 votos. Ostentó'l cargu hasta 2012, cuando nel congresu celebráu n'Alicante pierde la secretaría a manes de Ximo Puig poles resultancies llograos nes [[eleiciones a les Cortes Valencianes de 2011]]. * [[Joan Ignasi Pla]] (Atzeneta d'Albaida, Valencia, 31 de xunetu de 1959) foi secretariu d'organización dende 1997 a 1999. Dichu añu foi escoyíu secretariu xeneral, pero problemes ente les families polítiques del partíu forzaron la so dimisión 48 hores dempués de la so eleición. Nel añu 2000 ye escoyíu diputáu nel Congresu de los Diputaos y presenta la so candidatura pa postulase líder del PSPV-PSOE, cargu qu'ostentaría hasta 2007. En 2003 y 2007 foi candidatu a la presidencia de la Generalitat Valenciana, siendo derrotáu en dambes ocasiones pol popular Francisco Camps. El 18 d'ochobre de 2007 dimite del so cargu por un presuntu casu de corrupción política. Anguaño ye miembru del [[Conseyu Xurídicu Consultivu de la Comunidá Valenciana]]. * Vicent Vercher i Garrigós, alcalde de l'Alcúdia de Crespins dende 1979 hasta 1999 y presidente de la Diputación Provincial de Valencia. Vercher foi mientres enforma tiempu un dirixente de referencia nel Partíu Socialista y la figura más importante de la contorna La Costera. Foi cesáu como asesor de la Federación Valenciana de Conceyos y Provincies en metá de la guerra interna pol lideralgu del PSPV-PSOE ente Alarte y Asunción, dando'l so sofitu a esti postreru. * [[Joan Romero]] González (Albacete, 1953), foi Conseller d'Educació en 1993 hasta 1995, mientres el gobiernu de Lerma, diputáu nel Congresu de los diputaos hasta l'añu 1999 y secretariu téunicu del Ministeriu d'Educación d'España, mientres el gobiernu de Felipe González. Tres la perda de la Generalitat polos socialistes, Joan Romero ganó les primaries del PSPV y gue escoyíu secretariu xeneral de los socialistes valencianos, en 1999 dimitió d'esti cargu en metá de la guerra ente families que lu llevó a tomar la decisión d'abandonar la militancia nel añu 2000 cansáu d'un conflictu interminable. Anguaño ye caderalgu de Xeografía Humana na Universidá de Valencia y trabaya, o collaboró, en diversos proyeutos d'investigación tantu n'España como nel País Valencianu y la Xunión Europea. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.socialistesvalencians.org/index.php/es/ Páxina web del PSPV-PSOE] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141221233819/http://www.socialistesvalencians.org/index.php/es/ |date=2014-12-21 }} {{Tradubot|Partido Socialista del País Valenciano}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíos políticos de la Comunidá Valenciana]] [[Categoría:Partíu Socialista del País Valencianu| ]] [[Categoría:Partíu Socialista Obreru Español|Valencia]] k3s6og1hd3s97bm39cu7l4s84e58w5e 0 141136 4379178 4376119 2025-06-24T16:37:13Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1821-1822).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1821–1822).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379178 wikitext text/x-wiki {{correxir|t=20210121081024}} Esta páxina ye una rellación de '''[[lema|lemes]] nacionales''' d'[[Estáu|Estaos]] independientes, y, cuando ye aplicable, los estaos componer. Dalgunos de los lemas llistaos pueden nun ser los llegales na actualidá. Tamién se rellacionen los lemas de dalgunos [[Estaos sumíos|estaos estinguíos]] y dalgunos [[País ensin reconocer|estaos ensin reconocencia internacional]]. {{Índiz}} === A === * {{bandera|Abkhasia}} '''[[Abkhasia]]''': ''Aiaaira'' ([[Idioma abkhasu|abkhasu]], "Victoria")<ref>De fechu ye'l títulu del [[Aiaaira|himnu nacional d'Abkhasia]]</ref> *{{bandera|Afganistán}} '''[[Afganistán]]''': ''[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الله]]'' (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai más dios que [[Alá]] y [[Mahoma]] ye'l so profeta")<ref name="Ruthven2004">{{cita llibru |autor=Malise Ruthven|títulu=Historical Atlas of Isllam|url=https://books.google.com/books?id=wT1xGHPyMA8C&pg=PA14|fecha=xineru de 2004|editorial=[[Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-01385-8|páxina=14}}</ref><ref name="Martín">{{cita llibru |autor=Richard C. Martín|títulu=Encyclopedia of Isllam & the Muslim World|url=https://books.google.com/books?id=xL9YAwAAQBAJ&pg=PA723|editorial=Granite Hill Publishers|isbn=978-0-02-865603-8|páxina=723}}</ref> * {{bandera|Albania}} '''[[Albania]]''': ''Feja y Shqiptarit është Shqiptaria'' ([[Idioma albanés|albanés]], "La fe de los albaneses ye la albanidad.")<ref>Versu d'un poema de [[Naim Frashëri]], poeta nacional d'Albania.</ref> o ''Ti, Shqipëri, më jep nderë, më jep emrin Shqiptar'' ([[Idioma albanés|albanés]], "Tu,Albania, dame honra, dame'l nome albanés.")<ref>{{cita llibru |apellíu=Cornis-Pope|nome=Marcel|títulu=History of the literary cultures of East-Central Europe: junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries|editorial=John Benjamins Publishing Company|añu=2004|serie=History of the Literary Cultures of East-central Europe|volume=2|páxines=291|isbn=90-272-3453-1|url=https://books.google.com/books?id=5pAwqsSyTlsC&pg=PA291}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1934-1939).svg}} ([[Reinu d'Albania]]): ''Atdheu mbi te gjitha'' ([[Idioma albanés|albanés]], "La Patria percima de too")<ref>[http://www.zemrashqiptare.net/news/id_15032/Gani-Qarri:-Atdheu-mbi-t%C3%AB-gjitha.html Zemrashqiptare]. N'albanés. Consultáu 19/08/2016</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1939-1943).svg}} ([[Albania Italiana]]): ''FERT'' (Ver Lema del [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]) * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1943-1944).svg}} ([[Estáu Independiente d'Albania]]): ''Shqipëria Shqiptarëve, Vdekje Tradhëtarëvet'' ([[Idioma albanés|albanés]], "Albania pa los albaneses, muerte a los traidores")<ref>Pearson, OwenAlbania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940–1945. Páxina 272. I.B.Tauris, 2006 ISBN 9781845111045</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Albania (1946-1992).svg}} ([[República Socialista Popular d'Albania]]): ''Proletarë të të gjitha vendeve, bashkohuni!'' ([[Idioma albanés|albanés]], "[[¡Proletarios de tolos países, xuníos!]]") * {{bandera|Alemaña}} '''[[Alemaña]]''': ''Einigkeit und Recht und Freiheit'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Unidá y xusticia y llibertá")<ref>Como s'amuesa por casu nes monedes de 2 €: {{cita web |url=http://www.euro.ecb.int/es/section/euru0/specific.DE.html |títulu=BCE: Monedes d'euru, cares nacionales - Alemaña |fechaaccesu=21 de setiembre de 2006 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20010417043510/http://www.euro.ecb.int/es/section/euru0/specific.DE.html |fechaarchivu=2001-04-17 }}</ref> * {{bandera imaxe|Banner of the Holy Roman Emperor with haloes (1400-1806).svg}} ([[Sacru Imperiu Romanu Xermánicu]]): ''[[:en:Fiat_iustitia,_et_pereat_mundus|Fiat justitia et pereat mundus]]'' ([[llatín]], "Fáigase la xusticia anque pereza'l mundu")<ref>{{cita publicación |títulu=Fernandu I d'Habsburgu: l'emperador alemán que nació en Alcalá de Henares|url=https://www.abc.es/madrid/20141128/abci-fernando-habsburgo-emperador-aleman-201411211850.html |fechaaccesu=15 de marzu de 2018|periódicu=abc|idioma=es-ES}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag_of_Prussia_(1892-1918).svg}} ([[Reinu de Prusia]]): ''Suum cuique'' ([[llatín]], "A Cada Unu lo suyo")<ref>Lema de la máxima condecoración prusiana. Dacuando consideráu'l del estáu: Davies, Norman. God's Playground A History of Poland: Volume II: 1795 to the Present. Páxina 101. OUP Oxford, 2005ISBN 9780199253401</ref> * {{bandera imaxe|Flag_of_the_German_Empire.svg}} ([[Imperiu alemán]]): ''[[Gott mit uns]]'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Dios con nós")<ref>{{cita llibru |apellíu=Haldon |nome=John; |títulu=Warfare, State and Society in the Byzantine World |páxina=24 |editorial=Taylor & Francis, Inc. |fecha=1999 |isbn=978-1-85728-495-9}}</ref><ref>{{cita llibru |url=https://books.google.com/books?id=n4Eo9JpM3LsC&pg=PA42 |apellíu=Davies |nome=Alan T. |títulu=Infected Christianity: A Study of Modern Racism |páxina=42 |editorial=McGill-Queens University Press |fecha=1988 |isbn=978-0-7735-0651-0}}</ref> * {{bandera|Alemaña Nazi}} ([[Alemaña Nazi]]): ''Ein Volk, ein Reich, ein [[Führer]]'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Un pueblu, un imperiu, un líder")<ref>{{cita llibru |autor=Joseph W. Bendersky|títulu=A Concise History of Nazi Germany: 1919-1945|url=https://books.google.com/books?id=ATCXucbTYX0C&pg=PA105|añu=2007|editorial=Rowman & Littlefield|páxines=105–6}}</ref> * {{bandera|Alemaña Oriental}} ([[Alemaña oriental]]): ''Proletarier aller Länder, vereinigt Euch!'' ([[Idioma alemán|alemán]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]") * {{bandera|Andorra}} '''[[Andorra]]''': ''Virtus unita fortior'' ([[llatín]], "La virtú xunida ye más fuerte")<ref>{{cita web |url=http://andorramania.com/constit_esp.htm |títulu=Constitución del Principáu d'Andorra |fechaaccesu=7 de febreru de 2010}}</ref> * {{bandera|Antigua y Barbuda}} '''[[Antigua y Barbuda]]''': ''Each endeavouring, all achieving'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Caúnu esforciándose, toos llográndolo")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/antigua_barbuda.jsp?menu=community||títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Antigua and Barbada |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Arabia Saudita}} '''[[Arabia Saudita]]''': ''[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الله]]'' (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai más dios que [[Alá]] y [[Mahoma]] el so profeta")<ref name="Ruthven2004">{{cita llibru |autor=Malise Ruthven|títulu=Historical Atlas of Isllam|url=https://books.google.com/books?id=wT1xGHPyMA8C&pg=PA14|fecha=xineru de 2004|editorial=Harvard University Press|isbn=978-0-674-01385-8|páxina=14}}</ref><ref name="Martín">{{cita llibru |autor=Richard C. Martín|títulu=Encyclopedia of Isllam & the Muslim World|url=https://books.google.com/books?id=xL9YAwAAQBAJ&pg=PA723|editorial=Granite Hill Publishers|isbn=978-0-02-865603-8|páxina=723}}</ref><ref>Apaez escritu na [[bandera d'Arabia Saudita]].</ref> * {{bandera|Arxelia}}'''[[Arxelia]]''': ''بالشعب و للشعب'' (''bialshshaeb w lilshshaeb'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Pal pueblu y pol pueblu")<ref>[http://mjp.univ-perp.fr/constit/dz2008v.htm#13 Constitution du 28 novembre 1996. Chapitre III. De l'État. Article 11.]</ref> * {{bandera|Arxentina}}'''[[Arxentina]]''': ''[[N'unión y llibertá]]''<ref>Esti lema apaeció nes primeres monedes de les [[Provincies Xuníes del Río de la Plata|Provincies Xuníes]] adoptáu pola [[Asamblea del añu XIII]]. Dexó d'usase dende los años trenta del sieglu XIX y foi acuñáu nes monedes dende los años 90 del sieglu XX. Nenguna llei o costume sancionar</ref> ** {{bandera|Provincia de Corrientes}} [[Provincia de Corrientes|Corrientes]]: ''Patria, Llibertá, Constitución''<ref>{{cita web |url = http://www.corrientes.com.ar/simbolos.htm |títulu = Bandera y Escudu de Corrientes |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20180717154655/http://corrientes.com.ar/simbolos.htm |fechaarchivu = 2018-07-17 }}</ref> ** {{bandera|Provincia d'Entre Ríos}} [[Provincia d'Entre Ríos|Entre Ríos]]: ''Federación, Llibertá, Fuercia''<ref>[[Escudu de Entre Ríos|Escudu de la Provincia d'Entre Ríos]]</ref> ** {{bandera|Salta}} [[Provincia de Salta|Salta]]: *** {{bandera|Provincia de Salta}} [[Ciudá de Salta]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de Salta''<ref>[[Escudu de la ciudá de Salta|Escudu de la Ciudá de Salta]]</ref> ** {{bandera|Provincia de Santa Fe}} [[Provincia de Santa Fe|Santa Fe]]: ''Provincia Invencible''.<ref>{{Cita web |url=http://www.senadosantafe.gov.ar/default-2.asp?t=bandera |títulu=Historia de la Bandera. Senáu de Santa Fe. |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20161214074141/http://www.senadosantafe.gov.ar/default-2.asp?t=bandera |fechaarchivu=2016-12-14 }}</ref> ''Trubiecu de la Constitución''.<ref>[http://www.santafeciudad.gov.ar/ciudá/historia.html Gobiernu de la Ciudá de Santa Fe. Hestoria.]</ref> ** {{bandera|Provincia de San Juan}} [[Provincia de San Juan|San Juan]]: ''N'Unión y Llibertá''<ref>[http://www.centrosanfrancisco.org.ar/noticias/UNION.pdf Estudiu. N'UNIÓN Y LLIBERTÁ Por Luciano Pezzano]</ref> * {{bandera|Armenia}} '''[[Armenia]]''': ''Մեկ Ազգ , Մեկ Մշակույթ'' ([[Idioma armeniu|armeniu]], "Una nación, una cultura")<ref>{{cita web |url=http://www.gov.am/enversion/premier_2/primer_home.htm?mat=777 |fechaaccesu=3 d'agostu de 2006|títulu=Prime Minister Andranik Margaryan's Welcome Message on the Occasion of the 70-anniversary of the Establishment of the Union of Armenia's Writers}}</ref> * {{bandera|Australia}} '''[[Australia]]''': nengún. Nel pasáu ''Advance Australia'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Alantre Australia") yera escritu embaxo d'escudos non oficiales producíos antes de la federación del país.<ref>[http://www.dfat.gov.au/facts/coat_of_arms.html]</ref> ** {{bandera|Australia Meridional}} [[Australia Meridional]]: ''United for the common wealth'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Xuníos pola riqueza común")<ref>Lema non oficial. [https://www.goway.com/trips/dest/australia-and-south-pacific/cntry/australia/st/south-australia/?page=2 GoWay. South Australia Holidays]. Consultáu 19/08/2016</ref> *** {{bandera imaxe|Escudo de Adelaida.png}} [[Adelaide (Australia)|Adelaide]]: ''Ut Prosit Omnibus Conjuncti'' ([[llatín]], "Xuníos pol bien común") ** {{bandera|Australia Occidental}} [[Australia Occidental]]: ''Cygnis Insignis'' ([[llatín]], "Distinguida polos sos cisnes") ** {{bandera|Islla Norfolk}} [[Islla Norfolk]]: ''In as much'' ([[Idioma inglés|inglés]], "En tanto") ** {{bandera|Islles Cocos}} [[Islles Cocos]]: ''Maju Pulu Kita'' ([[Idioma malayu|malayu]], "Alantre la nuesa isla"){{ensin referencies}} ** {{bandera|Nueva Gales del Sur}} [[Nueva Gales del Sur]]: ''Orta recens quam pura nites'' ([[llatín]], "Acabante surdir, cuántu rellumes")<ref>[http://www.about-australia.com/facts/new-south-wales/new-south-wales-state-flag-emblems/ New South Wales Facts<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> ** {{bandera|Queensland}} [[Queensland]]: ''Audax at fidelis'' ([[llatín]], "Valientes pero fieles")<ref>{{Cita web |url=http://www.premiers.qld.gov.au/Government/emblems/coatofarms/ |títulu=Department of the Premier and /Cabinet - coatofarms<!-- Títulu xeneráu por un bot --> |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070204025415/http://www.premiers.qld.gov.au/Government/emblems/coatofarms/ |fechaarchivu=2007-02-04 }}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Brisbane.svg}} [[Brisbane]]: ''Meliora sequimur'' ([[llatín]], "Diriximos al meyor") ** {{bandera|Tasmania}} [[Tasmania]]: ''Ubertas et fidelitas'' ([[llatín]], "Fertilidá y fidelidá")<ref>{{Cita web |url=http://www.parliament.tas.gov.au/tpl/InfoSheets/StateEmblems.htm |títulu=Tasmanian State Emblems<!-- Títulu xeneráu por un bot --> |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20181225064058/http://www.parliament.tas.gov.au/tpl/InfoSheets/StateEmblems.htm |fechaarchivu=2018-12-25 }}</ref> *** [[Ficheru:Hobart COA.gif|20x20px]] [[Hobart]]: ''Sic Fortis Hobartia Crevit'' ([[llatín]], "Asina en fuercia, Hobart creció") ** {{bandera|Territoriu de la Capital Australiana}} [[Territoriu de la Capital Australiana]]: ''For the Queen, the law and the people'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Pola Reina, la llei y la xente")<ref>{{Cita web |url=http://www.parliament.curriculum.edu.au/act.php3#symbol |títulu=Parliament@work - Australian Capital Territory<!-- Títulu xeneráu por un bot --> |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070305082719/http://www.parliament.curriculum.edu.au/act.php3#symbol |fechaarchivu=2007-03-05 }}</ref> ** {{bandera|Territoriu del Norte}} [[Territoriu del Norte]]: nengún *** {{bandera|Territoriu del Norte}} [[Darwin (Australia)|Darwin]]: ''Progrediamur'' ([[Llatín]], "Sigamos alantre''")'' ** {{bandera|Victoria}} [[Victoria (Australia)|Victoria]]: ''Peace and Prosperity'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Paz y prosperidá")<ref>{{cita web |url=https://web.archive.org/web/http://www.dpc.vic.gov.au/CA256D8000265Y1A/page/Listing-Symbols+and+Flags-Ensigns+of+Public+Authority!OpenDocument&1=90-Protocol~&2=10-Symbols%20and%20Flags~&3=~ |fechaaccesu=3 d'agostu de 2006|títulu=Department of Premier and Cabinet: Ensigns of Public Authority}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Melbourne.PNG}} [[Melbourne]]:''Vires acquirit eundo'' ([[llatín]], "Llogramos fuercia mientres espolletamos") * {{bandera|Austria}} '''[[Austria]]''': nengún. Nel pasáu l'emperador [[Federico III d'Habsburgu|Federico III]] emplegó'l acrónimu ''[[A.E.I.O.U.]]'', como la so divisa personal. El soberanu nunca develó el sentíu de la sigla, pero la interpretación más estendida ye que significa ''Austriae est imperare orbi universu'' ([[llatín]], "El destín d'Austria ye gobernar el mundu", lliteralmente "A Austria pertenez gobernar a tol universu"), y tamién, ''Alles Erdreich ist Oesterreich unterthan'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Tola tierra ta suxeta a Austria") * {{bandera|Imperiu Austrohúngaru}} ([[Imperiu Austrohúngaru]]): ''Indivisibiliter ac Inseparabiliter'' ([[Llingua llatina|llatín]], "Indivisible ya indixebrable")<ref>Na parte de les murries, figura con eminencia la divisa –indivisibiliter ac inseparabiliter- d'Austria-Hungría.[http://www.elconfidencialdigital.com/opinion/tribuna_llibre/himno-banderes-mundial_0_1412258768.html]</ref> * {{bandera|Azerbaixán}} '''[[Azerbaixán]]''': ''Odlar Yurdu'' ([[Idioma azerbaixanu|azerbaixanu]], "La Tierra del Fueu Eterno") Lema non oficial usáu con propósitos turísticos.<ref>{{cita web |títulu=Azərbaycana niyə Odlar Yurdu deyilir?|url=http://musavat.com/mobile/maraql%C4%B1/Az%C9%99rbaycana-niy%C9%99-Odlar-Yurdu-deyilir_194642.html?welcome=1|sitiuweb=musavat.com |fechaaccesu=19 d'agostu de 2016|idioma=azerbaixanu}}</ref> * {{bandera|Azerbaixán}} ([[República Democrática d'Azerbaixán]]): ''Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz!'' ([[Idioma azerbaixanu|azerbaixanu]], "¡La bandera qu'una vegada foi izada nunca va cayer!")<ref>http://www.mammadaminrasulzade.com/#home. Consultáu: 19/08/2016</ref> === B === * {{bandera|Les Bahames}} '''[[Les Bahames]]''': ''Forward, Upward, Onward Together'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Escontra alantre, escontra riba y d'equí p'arriba xuntos")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/bahamas.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - The Bahames |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Barbados}} '''[[Barbados]]''': ''Pride and Industry'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Arguyu ya industria"){{ensin referencies}} * {{bandera|Bélxica}} '''[[Bélxica]]''': ''L'union fait la force'', ''Eendracht maakt macht'' y ''Einigkeit gibt Stärke'' ([[Idioma francés|francés]], [[Idioma neerlandés|holandés]] y [[Idioma alemán|alemán]], "[[La unión fai la fuercia]]")<ref>[http://www.diplomatie.be/en/belgium/belgiumdetail.asp?TEXTID=1574 Belgium - Landmarks and reference points<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * {{bandera imaxe|Flag of the Brabantine Revolution.svg}} ([[Estaos Xuníos de Bélxica]]): ''Domini est Regnum/Libertas'' ([[llatín]], "El Reinu ye del Señor/Llibertá") * {{bandera|Belize}} '''[[Belize]]''': ''Sub umbra floreo'' ([[llatín]], "So la solombra florio")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/belize.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Belize |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Benín}} '''[[Benín]]''':''Fraternité, Justice, Travail'' ([[Llingua francesa|francés]], "Fraternidá, Xusticia, Trabayu")<ref>{{cita web|url=http://www.bj.refer.org/benin_ct/cop/assemble/constitution/constitution1.html|títulu=La Constitution de la République du Bénin|fechaaccesu=2 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20061119122411/http://www.bj.refer.org/benin_ct/cop/assemble/constitution/constitution1.html|fechaarchivu=2006-11-19}}</ref> * {{bandera|Birmania}} '''[[Birmania]]''': ''ပျော်ရွှင်မှုအတွက်လိုက်ဖက်စွာစည်းကမ်းအသက်တာ၌တည်ရှိသည် ''(''pyawshwinmhu aatwat litehpaat hcwar hcaeekam aasaat tar taishisai'') ([[Idioma birmanu|birmanu]], "La felicidá atopar nuna vida armoniosamente disciplinada")<ref>{{cita web|url=http://micropolismagazine.blogspot.com/2016/02/birmania-el-pais-de-les solombres.html|títulu=Birmania, el país de les solombres {{!}} MICROPOLIS|fechaaccesu=12 de marzu de 2016}}</ref> *{{bandera imaxe|Flag of Burma (1948-1974).svg}} ([[Birmania|Unión de Myanmar]]): ''သမဂ္ဂါနံ တပေါ သုခေါ'' (''samagganam tapo sukho'') ([[Idioma birmanu|birmanu]], "felicidá al traviés de l'harmonía" o "bienestar al traviés de la unidá") * {{bandera|Bolivia}} '''[[Bolivia]]''': ''[[La unión ye la fuercia]]''<ref>As shown on the coins; see for example {{cita web |url=http://www.bcb.gov.bo/sitio/monedes/llixera/monedes/m10c.html|títulu=Bancu Central de Bolivia : Moneda de 10 Centavos |fechaaccesu=4 d'agostu de 2006}}</ref> ** * {{bandera|Bosnia y Herzegovina}} '''[[Bosnia y Herzegovina]]''': ''El mio idemo o budućnost, Zajedno!'', ''Mи идемо у будућност, Заjедно!'' ([[Idioma bosniu|bosniu]] / [[Idioma croata|croata]] y [[Idioma serbiu|serbiu]] "''Vamos escontra'l futuru, ¡xuntos!"'') * {{bandera|Botsuana}} '''[[Botsuana]]''': ''Apolace'' ([[Setswana]], "Agua") * {{bandera|Brasil}} '''[[Brasil]]''': ''[[Ordem y progresso]]'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Orde y progresu")<ref>http://www.brasilemb.org/profile_brazil/brasil_ejournal_maxwell.shtml</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Empire of Brazil (1822-1870).svg}} ([[Imperiu de Brasil]]): ''Independência ou Morte!'' ([[Idioma portugués|portugués]], "¡Independencia o Muerte!") * {{bandera imaxe|Flag of República Xuliana (1839).svg}} ([[República Xuliana]]): ''Liberdade, Igualdade, Humanidade'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Llibertá, Igualdá, Humanidá") ** [[Ficheru:Bandeira de Alagoas.svg|20px]] [[Alagoas]]: ''Paz y prosperidade'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Paz y prosperidá") ** [[Ficheru:Bandeira da Bahia.svg|20px]] [[Bahia (Brasil)|Bahia]]: ''Per trabayosa surgo'' ([[llatín]], "Pola dificultá, ganó") *** {{bandera imaxe|Bandeira de Salvador.svg}} [[Salvador de Bahia|Salvador]]: ''Sic illa ad arcam reversa est'' ([[llatín]], "Y, poro, el palombu tornó a l'arca") ** [[Ficheru:Bandeira do Ceará.svg|20px]] [[Ceará]]: ''Terra da lluz'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Tierra de la lluz") *** {{bandera imaxe|Bandeira de Fortaleza.svg}} [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]]: ''Fortitudine'' ([[llatín]], "Fortaleza") **{{bandera imaxe|Bandeira do Distrito Federal (Brasil).svg}} [[Distritu Federal (Brasil)|Distritu Federal]]: ***{{bandera imaxe|Bandeira do Distrito Federal (Brasil).svg}} [[Brasilia]]: ''Ventvris ventis'' ([[llatín]], "Vienen los Vientos") ** [[Ficheru:Bandeira do Espírito Santo.svg|20px]] [[Espírito Santo]]: ''Trabalha y confia'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Trabaya y confía") ** [[Ficheru:Bandeira de Minas Gerais.svg|20px]] [[Minas Gerais]]: ''[[Libertas quæ sera tamen]]'' ([[llatín]], "Llibertá, anque venga tarde")<ref>{{cita web|url=http://www.turminas.mg.gov.br/intminas.html|títulu=Minas Gerais - Intminas|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120104215128/http://www.turminas.mg.gov.br/intminas.html|fechaarchivu=2012-01-04}}(en portugués)</ref> ** [[Ficheru:Bandeira do Paraná.svg|20px]] [[Estáu de Paraná|Paraná]]: ''Qu'o povo aspire ya idolatre-o'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Que'l pueblu aspire ya idolatrar") ** [[Ficheru:Bandeira do Piauí.svg|20px]] [[Piauí]]: ''Impavidum Ferient Ruinae'' ([[llatín]], "Les dificultaes nun m'asusten") ** [[Ficheru:Bandeira do estado do Rio de Janeiro.svg|20px]] [[Estáu de Rio de Janeiro]]: ''Recte Rem Publicam Gerere'' ([[llatín]], "Remanar con derechura los Asuntos Públicos") *** [[Ficheru:Bandeira da cidade do Rio de Janeiro.svg|20px]] [[Rio de Janeiro]]: ''Cidade Maravilhosa'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Ciudá maraviyosa") ** [[Ficheru:Bandeira do Rio Grande do Sul.svg|20px]] [[Rio Grande do Sul]]: ''Liberdade, Igualdade, Humanidade'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Llibertá, Igualdá, Humanidá") *** [[Ficheru:Bandeira de Porto Alegre.svg|20px]] [[Porto Alegre]]: ''Lleal y valerosa cidade de Porto Alegre'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Lleal y pervalible ciudá de Porto Alegre") ** [[Ficheru:Bandeira do estado de São Paulo.svg|20px]] [[Estáu de São Paulo|São Paulo]]: ''Pro Brasilia fiant eximia'' ([[llatín]], "Per Brasil, lo eximio")<ref>{{cita web|url=http://www.galeriadosgovernadores.sp.gov.br/05brasao/brasao.htm|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|títulu=Galeria dos Governadores - Goveno do Estato de São Paulo|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120105013152/http://www.galeriadosgovernadores.sp.gov.br/05brasao/brasao.htm|fechaarchivu=2012-01-05}}(en portugués)</ref> *** [[Ficheru:Bandeira da cidade de São Paulo.svg|20px]] [[São Paulo (ciudá)|São Paulo]]: ''Non ducor duco'' ([[llatín]], "Nun soi empobináu, dirixo")<ref>{{cita web|url=http://ww1.prefeitura.sp.gov.br/portal/a_cidade/historia/index.php?p=757|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|títulu=Prefeitura de Cidade de São Paulo - Símbolos da Cidade|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160303214750/http://ww1.prefeitura.sp.gov.br/portal/a_cidade/historia/index.php?p=757|fechaarchivu=2016-03-03}}(en portugués)</ref> ** [[Ficheru:Bandeira do Tocantins.svg|20px]] [[Tocantins]]: ''Co yvy ore retama'' ([[Llingües tupí|Tupí]], "Esta tierra ye nuesa") * {{bandera|Brunéi}} '''[[Brunéi]]''': ''Always in service with God's guidance'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Siempres en serviciu cola guía de Dios")<ref>{{cita web |url=http://www.brunei.gov.bn/about_brunei/flag.htm|títulu=The Government of Brunei Darussalam - National Flag and Crest |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Bulgaria}} '''[[Bulgaria]]''': ''Съединението прави силата'' (''Sŭedinenieto pravi silata'') ([[Idioma búlgaru|búlgaru]], "[[La unión fai la fuercia]]")<ref>{{cita web|url=http://www.government.bg/cgi-bin/y-cms/vis/vis.pl?s=001&p=0159&n=000006&g=|títulu=About Bulgaria: National Symbols - Flag, coat of arms, anthem|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Burkina Fasu}} '''[[Burkina Fasu]]''': ''Unité, Progrès, Justice'' ([[Llingua francesa|francés]], "Unidá, Progresu, Xusticia")<ref>{{cita web|url=http://www.presidence.bf/armoiries.php?sid=20|títulu=Présidence du Burkina Fasu - les armoiries|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140517014724/http://presidence.bf/armoiries.php?sid=20|fechaarchivu=2014-05-17}}(en francés)</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Upper Volta.svg}} ([[Alto Volta]]): ''Unité – Travail – Justice ([[Llingua francesa|francés]], "Unidá, Trabayu, Xusticia")'' * {{bandera|Burundi}} '''[[Burundi]]''': ''Unité, Travail, Progrès'' ([[Llingua francesa|francés]], "Unidá, Trabayu, Progresu")<ref>Article 7 of {{cita web|url=http://www.idlo.int/texts/leg5567.pdf|títulu=Constitution de la République du Burundi (en francés)|formatu=PDF|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20050309113921/http://www.idlo.int/texts/leg5567.pdf|fechaarchivu=2005-03-09}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Burundi (1962–1966).svg}} ([[Reinu de Burundi]]): ''Imana, Umwan, Uburundi'' o ''Dieu, Le Roi et le Burundi (''[[Idioma kirundi|kirundi]] y [[Llingua francesa|francés]], ''"''Dios, el rei y Burund''i")'' === C === * {{bandera|Cabu Verde}} '''[[Cabu Verde]]''': ''Unidade, Trabalho, Progresso"'' ([[Idioma portugués|Portugués]], "Unidá, trabayu, progresu") * {{bandera|Camboya}} '''[[Camboya]]''': ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ (''cheate sasanea preahmhaksaat'') ([[Idioma camboyanu|jemer]], "Nación, relixón, rei")<ref>{{cita web |url=http://www.constitution.org/cons/cambodia.htm |títulu=Constitución de Camboya |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of the Khmer Republic.svg}} ([[República Jemer]]): សេរីភាពសមភាពភាតរភាពវឌ្ឍនភាពនិងសុភមង្គល (seripheap sampheap pheatarpheap vodthonpheap ning sophomongkol) ([[Idioma camboyanu|jemer]], "Llibertá, igualdá, fraternidá, progresu y felicidá") * {{bandera|Camerún}} '''[[Camerún]]''': ''Paix -- Travail -- Patrie'' ([[Llingua francesa|francés]], "Paz, Trabayu, Patria")<ref>{{cita web |url=http://www.elaw.org/resources/text.asp?ID=1730 |títulu=Constitución de Camerún (en francés) |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Canadá}} '''[[Canadá]]''': ''A mari usque ad mare'' ([[llatín]], "De mar a mar")<ref>{{cita web|url=http://canadaonline.about.com/gi/dynamic/offsite.htm?zi=1/XJ&sdn=canadaonline&zu=http%3A%2F%2Fwww.canadianencyclopedia.ca%2Findex.cfm%3FPgNm%3DTCE%26ArticleId%3DA0000001|títulu=The Canada Encyclopedia: A Mari usque ad Mare|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> ** {{bandera|Alberta}} [[Alberta]]: ''Fortis et liber'' ([[llatín]], "Fuerte y llibre")<ref>{{cita web |url=http://www.assembly.ab.ca/lao/library/lt-gov/arms.htm|títulu=Legislative Assembly of Alberta: Armorial Bearings |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Calgary, Alberta.svg}} [[Calgary]]: ''Onward'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Escontra alantre") *** [[Edmonton]]: ''Industry, Integrity, Progress'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Industria, Integridá, Progresu") ** {{bandera|Columbia Británica}} [[Columbia Británica]]: ''Splendor sine occasu'' ([[llatín]], "Rellumanza ensin ocaso")<ref>{{cita web |url=http://www.protocol.gov.bc.ca/protocol/prgs/symbols/symbols.htm|títulu=government of British Columbia: British Columbia's Coat of Arms |fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Vancouver (Canada).svg}} [[Vancouver]]: ''By Sea, Land and Air We prosper'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Per mar, tierra y aire espolletamos") *** [[Victoria (Columbia Británica)|Victoria]]: ''Semper Liber'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Siempres llibres") ** {{bandera|Islla del Príncipe Eduardo}} [[Islla del Príncipe Eduardo]]: ''Parva sub ingenti'' ([[llatín]], "La pequeña so la proteición de la grande")<ref>{{cita web|url=http://www.gov.pe.ca/infopei/index.php3?number=68825&lang=Y|títulu=InfoPEI: Great Seal|fechaaccesu=6 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20250413112425/http://www.gov.pe.ca/infopei/index.php3?number=68825&lang=Y|fechaarchivu=2025-04-13}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Charlottetown.svg}} [[Charlottetown]]: ''Cunabula Fœderis'' ([[llatín]], "Trubiecu de la Confederación") ** {{bandera|Manitoba}} [[Manitoba]]: ''Gloriosus et liber'' ([[llatín]], "Gloriosu y llibre")<ref>{{cita web|url=http://web2.gov.mb.ca/laws/statutes/ccsm/c150y.php|títulu=The Coat of Arms, Emblems and the Manitoba Tartan Act|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Winnipeg.svg}} [[Winnipeg]]: ''Cum Unum Virtute Multorum'' ([[llatín]], "Unu cola fuercia de munchos") ** {{bandera|Nueva Escocia}} [[Nueva Escocia]]: ''Munit haec et alteria vincit'' ([[llatín]], "Una defende y otra vence")<ref>{{cita web|url=http://www.gov.ns.ca/playground/coat.asp|títulu=Governement of Nova Scotia - Coat of Arms|fechaaccesu=6 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130127214743/http://www.gov.ns.ca/playground/Coat.asp|fechaarchivu=2013-01-27}}</ref> *** [[Halifax]]: Y Mari Merces ([[llatín]], "Del mar, riqueces") ** {{bandera|Nueva Brunswick}} [[Nueva Brunswick]]: ''Spem reduxit'' ([[llatín]], "La esperanza restauróse")<ref>{{cita web|url=http://www.gnb.ca/cnb/nb/Symbols-y.asp|títulu=Government of New Brunswick: About new Brunswick - Symbols|fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[Fredericton]]: ''Fredericopolis, silvae filia nobilis'' ([[llatín]], "Fredericton, noble fía del monte") ***[[Saint John (Nueva Brunswick)|Saint John]]: ''O Fortunati Quorum Jam Moenia Surgunt'' ([[llatín]], "Oh dichosos los murios qu'agora se llevanten") ** {{bandera|Nunavut}} [[Nunavut]]: ''Nunavut sanginivut'' ([[inuktitut]], "Nunavut nuesa fuercia" o "La nuesa tierra, la nuesa fuercia")<ref>{{cita web |url=http://www.gov.nu.ca/Nunavut/English/about/symbols.shtml|títulu=Government of Nunavut - Symbols of Nunavut |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> ** {{bandera|Ontario}} [[Ontario]]: ''Ut incepit fidelis sic permanet'' ([[llatín]], "Lleal empezó y lleal permanez")<ref>{{cita web|url=http://www.gov.on.ca/ont/portal/!ut/p/.cmd/cs/.ce/7_0_A/.s/7_0_252/_s.7_0_A/7_0_252/_l/en?docid=EC001037|títulu=Emblems and Symbols - About Ontario (Government of Ontario, Canada)|fechaaccesu=6 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070311064349/http://www.gov.on.ca/ont/portal/%21ut/p/.cmd/cs/.ce/7_0_A/.s/7_0_252/_s.7_0_A/7_0_252/_l/en?docid=EC001037|fechaarchivu=2007-03-11}}</ref> ***{{bandera imaxe|Flag of Ottawa, Ontario.svg}} [[Ottawa]]: ''Advance Ottawa'' o ''Ottawa en avant'' ([[Llingua inglesa|inglés]] y [[Idioma francés|francés]], "Avanza Ottawa") ***{{bandera imaxe|Toronto Flag.svg}} [[Toronto]]: ''Diversity Our Strength'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "La Diversidá ye La nuesa Fuercia") ** {{bandera|Québec}} [[Québec]]: ''Je me souviens'' ([[Idioma francés|francés]], "Alcuérdome")<ref>{{cita web|url=http://www.drapeau.gouv.qc.ca/devise/devise.html|títulu=La devise du Québec|fechaaccesu=5 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160303191956/http://www.drapeau.gouv.qc.ca/devise/devise.html|fechaarchivu=2016-03-03}}(en francés)</ref> ***{{bandera imaxe|Flag of Quebec City.svg}} [[Québec (ciudá)|Ciudá de Québec]]: ''Don de Dieu feray valoir'' ([[Idioma francés|francés]], "El ''Regalu de Dios'' voi faer valir") ** {{bandera|Saskatchewan}} [[Saskatchewan]]: ''Multis y gentibus vires'' ([[llatín]], "Ente munches xentes, la fuercia")<ref>{{cita web|url=http://www.gr.gov.sk.ca/protocol/Emblems/great_seal.htm|títulu=The Great Seals of Canada and Saskatchewan|fechaaccesu=6 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070820114915/http://www.gr.gov.sk.ca/Protocol/Emblems/great_seal.htm|fechaarchivu=2007-08-20}}</ref> *** [[Saskatoon]]: ''Commerce, Industry, Education'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Comerciu, Industria, Educación") *** {{bandera imaxe|Flag of Regina.svg}} [[Regina (Saskatchewan)|Regina]]: ''Floreat Regina'' ([[llatín]], "Qué espollete la Reina") ** {{bandera|Terranova y Llabrador}} [[Terranova y Llabrador]]: ''Quaerite primum regnum Dei'' ([[llatín]], "Buscái primero'l reinu de Dios")<ref>Schedule A of {{cita web |url=http://www.hoa.gov.nl.ca/hoa/statutes/c20.htm|títulu=Coat of Arms Act |fechaaccesu=6 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[San Xuan de Terranova]]: ''Avancez'' ([[Idioma francés|francés]], "Alantre") ** {{bandera|Yukón}} [[Yukón]]: nengún *** [[Whitehorse]]: ''Our People, Our Strength'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "El nuesu pueblu, la nuesa fuercia") * {{bandera|Qatar}} '''[[Qatar]]'': '''''''انه هو اللعن من الله الذي أقام السماء ('''''innah hu alllaen mmin alllah alladhi 'aqam alssama)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "Xurando por Dios, qu'alzó'l cielu") * {{bandera|Chad}} '''[[Chad]]''': ''Unité, Travail, Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, trabayu, progresu")<ref>{{cita web|url=http://www.cefod.org/Fichiers%20web/Constitution%20Tchadienne.html|títulu=Constitution de la République du Tchad 1996|fechaaccesu=8 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060805060334/http://www.cefod.org/Fichiers+web/Constitution+Tchadienne.html|fechaarchivu=2006-08-05}}(en francés)</ref> * {{bandera|Chile}} '''[[Chile]]''': ''[[Pola Razón o la Fuercia|Pola razón o la fuercia]]''<ref name="Chile" /> * {{bandera imaxe|Flag of Chile (1812-1814).svg}} ([[Patria Vieya (Chile)|Reinu de Chile]]): ''Post Tenebras Lux; Aut Consilio aut Ense'' ([[llatín]], "Dempués de les tiniebles, la lluz; pol conseyu o pola espada.")<ref name="Chile">{{cita web |url=http://www.gobiernodechile.cl/documentacion/escudu.asp#1 |títulu=Primer Escudu Nacional |fechaaccesu=21 de payares de 2007 |autor=[[Gobiernu de Chile]] }}</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Chile (1817-1818).svg}} ([[Patria Nueva|República de Chile]]): ''Llibertá'' ** {{bandera|Antofagasta}} [[Rexón d'Antofagasta|Antofagasta]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Calama.png}} [[Calama]]: ''Tierra de sol y cobre'' ***{{bandera imaxe|Escudo de María Elena.svg}} [[María Elena (Chile)|María Elena]]: ''Capital del Patrimoniu Salitrero'' ***{{bandera imaxe|Bandera Mejillón.png}} [[Mejillones]]: ''Pernomada Municipalidá de Mejillones'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Ollagüe.svg}} [[Ollagüe]]: ''Progreso-Soberanía'' ***{{bandera imaxe|Escudo de San Pedro d'Atacama.svg}} [[San Pedro d'Atacama]]: ''Capital Arqueolóxica de Chile'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Sierra Gorda.svg}} [[Sierra Gorda (Chile)|Sierra Gorda]]: ''La comuña del desiertu'' ** {{bandera|Arica y Parinacota}} [[Rexón de Arica y Parinacota|Arica y Parinacota]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Arica.svg}} [[Arica]]: ''Mayor ye la mio llealtá'' ** {{bandera|Atacama}} [[Rexón d'Atacama|Atacama]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudo de la comuña de Diego de Almagro.svg}} [[Diego de Almagro (Chile)|Diego de Almagro]]: ''Paz-Progreso'' ***{{bandera imaxe|Huasco Bandera.svg}} [[Huasco]]: ''El balcón del Pacíficu'' ** {{bandera imaxe|Flag of Biobío Region, Chile.svg}} [[Rexón del Bíu-Bíu|BioBío]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudo de Cañete (Chile).svg}} [[Cañete (Chile)|Cañete]]: ''Que quier vuesa mercé que faigamos sinón qu'engarremos y muramos'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Lebu.svg}} [[Lebu]]: ''La muerte menos tarrecida da más vida'' ** {{bandera imaxe|Flag of Coquimbo Region, Chile.svg}} [[Rexón de Coquimbo|Coquimbo]]: ''Elqui-Limarí-Choapa'' (Nomes de los sos trés provincies principales) ***{{bandera imaxe|Logo caneles.jpg}} [[Canela (Chile)|Canela]]: ''Comuña Natural'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Combarbalá.svg}} [[Combarbalá]]: ''Terra Solis et Laboris'' ([[llatín]], "Tierra de Sol y Trabayu") ** {{bandera imaxe|Flag of O'Higgins Region, Chile.svg}} [[Rexón del Llibertador Xeneral Bernardo O'Higgins|Llibertador Xeneral Bernardo O'Higgins]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudo de Nancagua.jpg}} [[Nancagua]]: ''Esfuerciu-Progreso'' ***{{bandera imaxe|Escudo Palmilla.jpg}} [[Palmilla (comuña)|Palmilla]]: ''Terra Amicvs'' ([[llatín]], "Tierra Amiga") ***{{bandera imaxe|Escudo de Rancagua.svg}} [[Rancagua]]: ''Rancagua renaz de les sos cenices porque'l so patriotismu les inmortalizó'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Santa Cruz, Chile.svg}} [[Santa Cruz (Chile)|Santa Cruz]]: ''Pernomada Municipalidá'' ** {{bandera imaxe|Flag of Los Lagos Region, Chile.svg}} [[Rexón de Los Lagos|Los Lagos]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera Ancud.PNG}} [[Ancud]]: ''Fuerte, Altiva y Lleal'' ***{{bandera imaxe|Coat of Arms of Castro (Chile).svg}} [[Castro (Chile)|Castro]]: ''La Mvi Noble i Mvi Lleal Ciudá de Castru'' ([[Español mediu]]) ***{{bandera imaxe|Escudo de Chaitén.svg}} [[Chaitén (comuña)|Chaitén]]: ''Pie, Pujanza y Valor'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Osorno (Chile).svg}} [[Osorno]]: ''Pro patria nec aspera terrent; Fide y amore'' ([[llatín]], "Pel país nin asperez nin mieu; Fe y Amor") ***{{bandera imaxe|Escudo de Puqueldón.svg}} [[Puqueldón]]: ''Pernomada Municipalidá de Puqueldón; Progresu y Llibertá'' ***{{bandera imaxe|Escudoqueilen.jpg}} [[Queilén]]: ''Otrora Puertu Allune güei ye promesa de futuru'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Quemchi.png}} [[Quemchi]]: ''Crez col esfuerciu de los sos fíos'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Quellón.png}} [[Quellón]]: ''Trabayu, Llealtá, Progresu'' ** {{bandera imaxe|Flag of Los Ríos, Chile.svg}} [[Rexón de Los Ríos|Los Ríos]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Corrolada, Chile.svg}} [[Corrolada (Chile)|Corrolada]]: ''Pernomada Municipalidá'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Máfil.png}} [[Máfil]]: ''Unidá-Trabayu-Progresu'' ** {{bandera|Magallanes}} [[XII Rexón de Magallanes y de l'Antártica Chilena|Magallanes y Antártica]]: ''Prima in terra chilensis'' ([[llatín]], "Primeros na tierra chilena") ***{{bandera imaxe|Flag of Cabo de Hornos, Chile.svg}} [[Cabo de Hornos (comuña)|Cabo de Hornos]]: ''Más allá del Fin del Mundu'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Punta Arenas.svg}} [[Punta Arenas (comuña)|Punta Arenas]]: ''Llabor Omnia Vincit'' ([[llatín]], "El Trabayu conquistar Tou") ** {{bandera|Maule}} [[Rexón del Maule|Maule]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudo Chanco.png}} [[Chanco]]: ''Pernomada Municipalidá'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Curicó.svg}} [[Curicó]]: ''Noble y lleal villa de San José de Buena Vista de Curicó'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Talca.svg}} [[Talca]]: ''Provehit Soli Leo'' ([[llatín]], "Pasó'l lleón más allá del sol") ** {{bandera|Rexón Metropolitana de Santiago}} [[Rexón Metropolitana de Santiago|Santiago]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Escudo de Llomba (Chile).svg}} [[Llomba (Chile)|Llomba]]: ''Salú Dios - Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santiago, Chile.svg}} [[Santiago de Chile]]: Nengún ****{{bandera imaxe|Bandera d'Independencia, Chile.svg}} [[Independencia (Chile)|Independencia]]: ''Llibertá, Progresu, Independencia'' ****{{bandera imaxe|Flag of Maipu, Chile.svg}} [[Maipú (Chile)|Maipú]]: ''Trubiecu de la Patria'' ** {{bandera|Tarapacá}} [[Rexón de Tarapacá|Tarapacá]]: ''Presente y Futuru de Chile'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Camiña.svg}} [[Camiña]]: ''Tierra d'Esfuerciu'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Huara.svg}} [[Huara]]: ''Pisagua - Honor Gloria - Huara'' ***{{bandera imaxe|Escudo de Pozu Almonte.svg}} [[Pozu Almonte]]: ''Pampa, Caliche, Esperanza'' **{{bandera imaxe|Flag of Valparaiso Region, Chile.svg}} [[Rexón de Valparaíso|Valparaíso]]: Nengún. ***{{bandera imaxe|Flag of Rapa Nui, Chile.svg}} [[Islla de Pascua (comuña)|Islla de Pascua]]: ''He hanga te Atu'a he pakea te ma'eha ote mori nei ite he nua ta'atoa'' (tradicional) ([[Idioma rapanui|Rapa Nui]], "Que Dios dexe que la claridá d'esta lluz vital estender a tolos pueblos") * {{bandera|República Popular China}} '''[[República Popular China|China]]''': ''起來! 不願做奴隸的人們!'' o ''起来! 不愿做奴隶的人们!'' (''Qǐlái! Bù yuàn zuò núlì de rénmen!'') ([[Chinu mandarín]], "¡Llevantáivos, aquellos que rehúsan ser esclavos!") o ''为人民服务'' (''wèi rénmín fúwù'') ([[Chinu mandarín]], "Sirvir al pueblu" o "Serviciu pal pueblu") * {{bandera imaxe|National Flag of Chinese Soviet Republic.svg}} ([[República Soviética de China]]): ''全世界無產階級和被壓迫的民族聯合起來'' (''Quán shìjiè wúchǎn jiējí hé bèi yāpò de mínzú liánhé qǐlái'') ([[Chinu mandarín]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Republic of China-Nanjing (Peace, Anti-Communism, National Construction).svg}} ([[Gobiernu nacionalista de Nankín]]): ''和平反共建國'' (''Hépíng fǎngòng jiànguó'') ([[Chinu mandarín]], "Paz, Anticomunismu, Construcción nacional") * {{bandera imaxe|Flag of Tibet.svg}} ([[Reinu del Tíbet]]): ''བོད་གཞུང་དགའ་ལྡན་ཕོ་བྲང་ཕྱོགས་ལས་རྣམ་རྒྱལ'' (''bod gzhung dga' ldan pho brang phyogs les rnam rgyal'') ([[Idioma tibetanu|tibetanu]], "Gobiernu tibetanu, Palaciu de Gaden, victoriosu en toles direiciones") (actual lema d'estáu del [[Alministración Central Tibetana|Gobiernu Tibetanu nel Exiliu]]) * {{bandera imaxe|Bandeira do Lleal Senáu.svg}} ([[Macáu]] [[Imperiu portugués|Portugués]]): ''Cidade Non Nome de Deus de Macáu Não Há Outra Mais Lleal'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Ciudá de Macáu, nel Nome de Dios, Nun hai otra Más lleal") **{{bandera|Hong Kong}} [[Ḥong Kong]]: ''一国两制'' o ''一國兩制'' (''Yīguóliǎngzhì'') ([[Chinu mandarín]], "[[Un país, dos sistemes]]") * {{bandera|Colombia}} '''[[Colombia]]''': ''Llibertá Y Orde.''<ref>{{cita web |url=https://web.archive.org/web/http://www.presidencia.gov.co/columnes/columnes104.htm|títulu=Llibertá y orde |fechaaccesu=30 de setiembre de 2006}}</ref> *{{bandera imaxe|Flag of New Granada (1811-1814).svg}} ([[Provincies Xuníes de la Nueva Granada]]): ''Iungit opes foedus ferti tum llibera fati resp. Neo-Granat'' ([[llatín]], "Xunise a la Lliga Trai Riqueza y Fertilidá pal Destín de la República de Nueva Granada") *{{bandera imaxe|Flag of the Gran Colombia (1820-1821).svg}} ([[Gran Colombia]]): ''Vixit et Vincit et Amore Patriae'' ([[llatín]], "Vivió y Venció por Amor a la Patria") *{{bandera imaxe|Flag of the Gran Colombia (1822 proposal).svg}} ([[Gran Colombia]]): ''Ser Llibre o Morrer'' (llegalidá histórica aldericada) *{{bandera imaxe|Flag of New Granada.svg}} ([[República de la Nueva Granada]]): ''Ab Ordine Libertas'' ([[llatín]], "A la Orde de la Llibertá") (Solo oficial mientres la dictadura de [[José María Melo]]) ** {{bandera|Amazones}} [[Amazones (Colombia)|Amazones]]: ''Ente toos podemos'' ** {{bandera|Antioquia}} [[Antioquia]]: ''¡Llibertá Y Valor!'' ***{{bandera imaxe|Flag of Xardín (Antioquia).svg}} [[Xardín (Antioquia)|Xardín]]: ''Paz-Civismo-Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Mutatá (Antioquia).svg}} [[Mutatá]]: ''Paz, Ciencia, Fertilidá, Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santa Bárbara (Antioquia).svg}} [[Santa Bárbara (Antioquia)|Santa Bárbara]]: ''Balcón de los Bellos Paisaxes, Trubiecu de la Cordialidá'' ** {{bandera|Arauca}} [[Arauca (Colombia)|Arauca]]: ''Vamos Arauca'' ** {{bandera|San Andrés y Providencia}} [[Archipiélagu de San Andrés, Providencia y Santa Catalina]]: ''Paraísu turísticu'' ** {{bandera|Atlántico (Colombia)}} [[Atlántico (Colombia)|Atlántico]]: Nengún oficial (Nel escudu figura ''Premiu del patriotismu'', lema de [[Barranquilla]]) ***{{bandera imaxe|Flag of Barranquilla.svg}} [[Barranquilla]]: ''Premiu al Patriotismu'' ** {{bandera|Bolívar}} [[Bolívar (Colombia)|Bolívar]]: ''Ab Ordine Libertas'' ([[llatín]], "A la Orde de la Llibertá") ***{{bandera imaxe|Flag of El Carmen de Bolívar (Bolívar).svg}} [[El Carmen de Bolívar]]: ''Pola Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of Tiquisio (Bolívar).svg}} [[Tiquisio]]: ''Tiquisio Tierra Adorada'' ** {{bandera|Boyacá}} [[Boyacá]]: ''Departamentu Bicentenariu'' ** {{bandera|Caldas}} [[Caldas]]: ''Primero Caldas'' ***{{bandera imaxe|Flag of Enaguaes Caldas.svg}} [[Aguaes]]: ''Nació con Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of La Dorada Caldas.svg}} [[La Dorada (Caldas)|La Dorada]]: ''Hermandá y Amor'' ***{{bandera imaxe|Flag of Pennsylvania Caldas.svg}} [[Pennsylvania (Caldas)|Pennsylvania]]: ''La Perla del Oriente'' ** {{bandera|Casanare}} [[Casanare]]: ''Trabayu y Llibertá'' ** {{bandera|Cauca (Colombia)}} [[Cauca (Colombia)|Cauca]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Bolívar (Cauca).svg}} [[Bolívar (Cauca)|Bolívar]]: ''Tierra y Llibertá'' ***{{bandera imaxe|Flag of Páez-Belalcázar (Cauca).svg}} [[Páez (Cauca)|Páez]]: ''Cultura, Dios, Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Piamonte (Cauca).svg}} [[Piamonte (Cauca)|Piamonte]]: ''Valor, Altruísmu, Paz'' ***{{bandera imaxe|Flag of Piendamó (Cauca).svg}} [[Piendamó]]: ''Trabayu, Paz, Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Roses (Cauca).svg}} [[Roses (Cauca)|Roses]]: ''Puerta del Macizu Colombianu'' *** [[Timbiquí]]: ''Trabayu, Cultura y Convivencia'' ** {{bandera|Cesar}} [[Cesar]]: ''Delta del Cesar de Hollizito'' ** {{bandera|Chocó}} [[Chocó]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Mediu Atrato (Chocó).svg}} [[Mediu Atrato]]: ''Trabayu y Desenvolvimientu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Nuquí (Chocó).svg}} [[Nuquí]]: ''Paz-Cultura-Biodiversidá'' ** {{bandera|Córdoba (Colombia)}} [[Córdoba (Colombia)|Córdoba]]: ''Omnia per ipsum facta sunt'' ([[llatín]], "Tou lo que somos ye productu de nós mesmos") ***{{bandera imaxe|Flag of San Carlos (Córdoba).svg}} [[San Carlos (Córdoba)|San Carlos]]: ''Dios, Patria, Xusticia Social'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santa Cruz de Lorica (Córdoba).svg}} [[Santa Cruz de Lorica]]: ''Antigua y Señorial Santa Cruz de Lorica'' ** {{bandera|Cundinamarca}} [[Cundinamarca]]: ''Llibre ya Independiente'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bogotá.svg}} [[Bogotá]]: ''Bien Noble y Bien Lleal'' *** [[Ciudad Bolívar (Bogotá)|Ciudad Bolívar]]: ''Solidaridá y Pujanza'' ***{{bandera imaxe|Flag of Fusagasugá.svg}} [[Fusagasugá]]: ''Fusagasugá Ciudá Jardin'' ** {{bandera|Guainía}} [[Guainía]]: ''Perpetua llozanía'' o ''Frontera Inrida de Paz; Tierra de Promisión'' ** {{bandera|Guaviare}} [[Guaviare]]: ''Güei busco llibertá pa ti'' o ''Granes de Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of San José del Guaviare.svg}} [[San José del Guaviare]]: ''Capital de la Esperanza'' ** {{bandera|Huila}} [[Huila]]: ''Plaus Libertadus'' ([[Llatín]],''Patria y Llibertá'') ** {{bandera|La Guajira}} [[La Guajira]]: ''Wo Jaboza Platra sá'' ([[Wayúu]], ''La Patria d'Honor de La Guajira'') ** {{bandera|Meta}} [[Meta (Colombia)|Meta]]: ''Llanu grande de Colombia y Meta'' *** {{bandera imaxe|Flag of Villavicencio.svg}} [[Villavicencio]]: ''Tribuna del Llanu y Promesa de Colombia'' ** {{bandera|Madalena}} [[Madalena (Colombia)|Madalena]]: ''Llibertá y Valor'' *** {{bandera|Santa Marta}} [[Santa Marta (Colombia)|Santa Marta]]: ''Ciudad Dos Vegaes Santa'' ** {{bandera|Nariño (Colombia)}} [[Nariño (Colombia)|Nariño]]: ''Dende'l mar hasta la Galeres'' ***{{bandera imaxe|Flag of Imués (Nariño).svg}} [[Imués]]: ''Te Llevantes Imués Victoriosu'' ***{{bandera imaxe|Flag of San Juan de Pasto.svg}} [[Campera (Colombia)|Campera]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de San Juan de Pasto'' ** {{bandera|Norte de Santander}} [[Norte de Santander]]: ''¡Del Norte Bravos Fíos!'' ***{{bandera imaxe|Flag of Cúcuta.svg}} [[Cúcuta]]: ''Bien Noble, Valerosa y Lleal Villa de San José de Cúcuta'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Zulia.svg}} [[El Zulia]]: ''¡La Vida y la Llibertá!'' ** {{bandera|Quindío}} [[Quindío]]: ''Mozu, ricu y poderosu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Armenia, Colombia.svg}} [[Armenia (Quindío)|Armenia]]: ''Trabayu y Civilización'' ** {{bandera|Risaralda}} [[Risaralda]]: ''La Patria de Risaralda'' ** {{bandera|Santander (Colombia)}} [[Santander (Colombia)|Santander]]: ''¡Siempres alantre!''<ref><nowiki>{{cita web |url=</nowiki>http://www.gobernaciondesantander.gov.co/santander/portal/modulos.php?name=conteníu&file=conteníu&func=con&codi=18&namecont=Emblemes |títulu=páxina de la Gobernación del Departamentu de Santander</ref> ***{{bandera imaxe|Flag of Barrancabermeja (Santander).svg}} [[Barrancabermeja]]: ''Capital Petrolera de Colombia'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bucaramanga.svg}} [[Bucaramanga]]: ''Liberi Montani Semper'' ([[llatín]], "Los montañeros siempres son llibres") ***{{bandera imaxe|Flag of Suratá.svg}} [[Suratá]]: ''Paz y Progresu'' ** {{bandera|Sucre}} [[Sucre (Colombia)|Sucre]]: ''La unión d'un Sucre de Gobozoa'' ** {{bandera|Tolima}} [[Tolima]]: ''Llibertá o Tolima'' ***{{bandera imaxe|Flag of Guamo (Tolima).svg}} [[Guamo]]: ''Dignidá-Paz-Trabayu'' ** {{bandera|Valle del Cauca}} [[Valle del Cauca]]: ''La nuesa Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of Ansermanuevo.svg}} [[Ansermanuevo]]: ''Dios-Patria-Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Buenaventura.svg}} [[Buenaventura (Valle del Cauca)|Buenaventura]]: ''La nuesa Riqueza Viennos del Mar'' ***{{bandera imaxe|Flag of Santiago de Cali.svg}} [[Cali]]: ''Bien Noble y Bien Lleal'' ***{{bandera imaxe|Flag of La Águila (Valle del Cauca).svg}} [[La Águila]]: ''Esfotu y Valor'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Cairo (Valle del Cauca).svg}} [[El Cairo (Valle del Cauca)|El Cairo]]: ''Paz, Valor y Llealtá'' ***{{bandera imaxe|Bandera El Cerrito (Valle del Cauca).png}} [[El Cerrito (Valle del Cauca)|El Cerrito]]: ''Paz y Virtú'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Dovio (Valle).svg}} [[El Dovio]]: ''Ciudá del Futuru'' ***{{bandera imaxe|Bandera Guacari (Valle del Cauca).png}} [[Guacarí]]: ''Paz y Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Flag of El Cume (Valle).svg}} [[El Cume (Valle del Cauca)|El Cume]]: ''Tou pola Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of La Victoria (Valle).svg}} [[La Victoria (Valle del Cauca)|La Victoria]]: ''Dios, Honor, Patria'' ***{{bandera imaxe|Flag of Obando (Valle del Cauca).svg}} [[Obando (Valle del Cauca)|Obando]]: ''Dignidá y Esfuerciu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Trujillo (Valle del Cauca).svg}} [[Trujillo (Valle del Cauca)|Trujillo]]: ''Paz y Progresu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Yotoco (Valle del Cauca).svg}} [[Yotoco]]: ''Paz y Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bardial.svg}} [[Bardial]]: ''Paz - Progreso'' ** {{bandera|Vaupés}} [[Vaupés]]: ''Paz y Esperanza'' ***{{bandera imaxe|Flag of Mitú (Vaupés).svg}} [[Mitú]]: ''Fe, Cordialidá y Progresu'' ** {{bandera|Vichada}} [[Vichada]]: ''Tierra d'homes pa homes ensin tierra'' * {{bandera|Comores}} '''[[Comores]]''': ''Unité, Justice, Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, xusticia, progresu"){{Añedir referencies}} * {{bandera imaxe|Flag of the Andean Community of Nations.svg}} '''[[Comunidá Andina]]''': ''Ésta ye la mio tierra, ésta ye la mio casa'' * {{bandera|Corea del Norte}} '''[[Corea del Norte]]''': ''강성대국'' (''gangseongdaegug'') ([[Idioma coreanu|coreanu]], "Poderosa y próspera gran nación"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Corea del Sur}} '''[[Corea del Sur]]''': ''널리 인간을 이롭게 하라'' (neolli ingan-eul ilobge hala) o ''弘益人間'' (Hóng yì rénjiān) treslliteráu al coreanu como ''홍익인간'' (H''ong-ik-in-gan'') ([[Idioma coreanu|coreanu]] y [[chinu mandarín]], "Traer beneficios a toles persones") * {{bandera|Imperiu de Corea}} ([[Imperiu de Corea]]): ''광명천지'' (''Gwangmyeongcheonji'') ([[Idioma coreanu|coreanu]], "Que sía la lluz al traviés de la nación") * {{bandera imaxe|Flag of the Provisional Government of the Republic of Korea.svg}} ([[Gobiernu provisional de la República de Corea|Gobierno Provisional de la República de Corea]]): ''대한독립만세'' (''daehandoglibmanse'') ([[Idioma coreanu|coreanu]], "¡Viva la independencia [de Corea]!") * {{bandera|Costa Rica}} '''[[Costa Rica]]''': ''Vivan siempres el trabayu y la paz''{{Añedir referencies}} * {{bandera|Costa de Marfil}} '''[[Costa de Marfil]]''': ''Union, Discipline, Travail'' ([[Idioma francés|francés]], ''Unidá, disciplina, llabor)''<ref>{{cita web|url=http://www.abidjan.net/gouvernement/constitution.htm|títulu=La Constitutioni de la République de Côte d'Ivoire|fechaaccesu=8 d'agostu de 2006|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100505024004/http://www.abidjan.net/gouvernement/constitution.htm|fechaarchivu=2010-05-05}}(en francés)</ref> * {{bandera|Cuba}} '''[[Cuba]]''', ''Viva Cuba Llibre''<ref>[https://books.google.com.ar/books?id=L3tktOCBh80C&pg=PT185&lpg=PT185&dq=%22viva+cuba+llibre%22+origen+frase&source=bl&ots=ugfgAdjrZe&sig=dySo9zxWVwBnhjTu7qk4_iutWyw&hl=es-419&sa=X&ved=0ahUKEwjR8LDQrbzLAhUCTJAKHY78Axc4ChDoAQgeMAE#v=onepage&q=%22viva%20cuba%20llibre%22%20orixe%20frase&f=false Mauri i Creus, Josep Ramón. Combalechadura nel Sur. 2007, Capítulu XVI].</ref>, ¡Patria o Muerte, Vamos Vencer!<ref>[http://www.juventudrebelde.cu/cuba/2015-03-03/cuando-nacio-la patria-o-muerte-2/ Revista Mocedá Rebalba. Cuando nació la Patria o muerte.]</ref> === D === * {{bandera|Dinamarca}} '''[[Dinamarca]]''': ''nengún''. Lema real: ''Guds hjælp, Folkets kærlighed, Danmarks styrke'' ([[Idioma danés|danés]], "L'ayuda de Dios, l'amor de la xente, la fuercia de Dinamarca") * {{bandera|Dominica}} '''[[Dominica]]''': ''After God is the Earth'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Dempués de Dios ye la Tierra")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/dominica.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Dominica |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> === E === * '''{{bandera|Ecuador}}''' '''[[Ecuador]]''': ''Dios, Patria y Llibertá''. ''República del Ecuador: Lluz d'América'' (Nos [[Centavos de dólar d'Ecuador]] de 2000). ''Ecuador: ama la vida'' (Marca turística que lluz l'avión presidencial Embraer Legacy 600). Antiguos: Adoptáu en 1830 al fundase la República: ''L'Ecuador en Colombia''. Usáu nes monedes hasta 1869 ''El poder na Constitución''. Adoptáu en 1869 pol presidente Gabriel García Moreno: ''La República del Sagráu Corazón''. Anterior a la firma de la Paz de Brasilia de 1998 col Perú: ''Ecuador ye, foi y va ser país amazónicu''. ** {{bandera|Quitu}} [[Quitu]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de San Francisco de Quito. Lluz d'América.'' Como destín turísticu: ''Quito, toca'l cielu.'' ** [[Ficheru:Bandera de Guayaquil.svg|20px]] [[Guayaquil]]: ''Por Guayaquil Independiente'', ''Guayaquil pola patria''{{Añedir referencies}}. D'antiguo: ''Bien noble y bien lleal Ciudá de Santiago de Guayaquil''. ** [[Ficheru:Flag of Cuenca, Ecuador.svg|20px]] [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]]: ''Ciudá de Santa Ana de los Cuatro Ríos de Cuenca: Primeru Dios y dempués vos'' **[[Ficheru:Flag of Portoviejo.svg|20px]] [[Portoviejo]]: ''Bien noble y bien lleal Ciudá de San Gregorio de Portoviejo'' ** [[Ficheru:Bandera de Riobamba.svg|20px]] [[Riobamba]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de San Pedro de Riobamba: Sultana de los Andes'' ** [[Ibarra (Ecuador)|Ibarra]]: ''Villa Bien Noble y Castellana de San Miguel de Ibarra: Ciudá Blanca, la Bohemia del Ecuador'' * {{bandera|El Salvador}} '''[[El Salvador]]''': ''Dios Unión Llibertá''<ref>Asamblea Llexislativa d'El Salvador, [http://www.asamblea.gob.sv/BanderaNacional.aspx Bandera Nacional] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101114073111/http://www.asamblea.gob.sv/BanderaNacional.aspx |date=2010-11-14 }}</ref> * '''{{bandera|Eritrea}}''' '''[[Eritrea]]''': ''Awet nHafash'' ([[Idioma tigriña|Tigriña]], "Victoria a les mases") o ''Never kneel down'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Nunca arrodillarse", lema del Frente pa la Lliberación d'Eritrea) * {{bandera|España}} '''[[España]]''': ''[[Plus ultra (lema)|Plus ultra]]'' ([[llatín]], "Más allá")<ref>[http://www.la-moncloa.es/Espana/ElEstado/Simbolos/LegislacionEscudor/Escudo-llei33-1981.htm Llei 33/1981, de 5 d'ochobre, del Escudu d'España]</ref> * {{bandera imaxe|Royal flag of Ramiro I of Asturies.svg}} ([[Reinu d'Asturies]]): ''Hoc Signu Tuetur Pius, Hoc Signu Vincitur Inimicus'' ([[llatín]], "Con esti [[Cruz de la Victoria|signu]] los píos van ser defendíos, con esti signu'l [[Al-Ándalus|enemigu]] va ser [[Reconquista española|vencíu]]") * {{bandera imaxe|Umayyad Flag.svg}} ([[Emiratu de Córdoba]]): ''محمد رسول الله. أرسلها مع المرشد ودين الدين الحقيقي ليكشفها لجميع الأديان حتى لو قام المشركون بإهمالهم'' (''muhamad rasul allh. 'ursilaha mae almurshid wadin aldiyn alhaqiqi liukshifaha lajamie a el'adyan hataa law qam almushrikun bi'iihmalihim'') ([[Idioma árabe|árabe]], "[[Mahoma]] ye'l mensaxeru d'[[Alá]]. Unviar cola guía de la [[Isllam|Fe]] verdadera pa revelala a toles relixones inclusive si los politeístes la refuguen.") * {{bandera imaxe|Финиш.png}} ([[Califatu de Córdoba|Califatu de Córdob]][[Califatu de Córdoba|a]]): ''الله وحده الأبدي وغير القابل للتجزئة لم يولد ولم يولد ولا يساوي'' (''allah wahdah a el'abdiu waghayr alqabil liltajziat lm yualid walam yulad wala yusawi'') ([[Idioma árabe|árabe]], "[[Alá]] ye Únicu eternu ya indivisible nun nició nin foi niciáu y nun tien igual") * {{bandera imaxe|Standard of Grenade after Cresques Atlas s XIV.svg}} ([[Reinu nazarí de Granada|Emiratu de Granada]]): ''لا غالب إلا الله'' (''wa lā gāliba illā-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Namái [[Alá]] ye vencedor") * {{bandera imaxe|Banner_of_arms_crown_of_Castille_Habsbourg_style.svg}} ([[Corona de Castiella]]) y {{bandera imaxe|Siñal d'Aragón.svg}} ([[Corona d'Aragón]]): ''[[Tanto Monta]]'' (lema personal de los [[Reis Católicos]]) * {{bandera imaxe|Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg}} ([[Reformismu borbónicu|Dinastía Borbónica]]): ''[[A solis ortu usque ad occasum]]'' ([[llatín]], "Dende la salida del sol hasta'l ocaso") * {{bandera imaxe|Bandera de España 1808-1813.svg}} ([[España napoleónica|Dinastía Napoleónica]]): In Utroq. Felix Auspicie Deo ([[llatín]], "N'unu y [[Escatoloxía|otru]] {mundu} felices so la mirada de Dios") *{{bandera imaxe|Flag of Spain (1945 - 1977).svg}} ([[Dictadura de Francisco Franco|España Franquista]]): ''[[Una grande y llibre|Una, Grande y Llibre]]'' ** {{bandera|Andalucía}} [[Andalucía]]: ''Andalucía por sigo, pa España y la Humanidá'' y ''Dominator Hercules fundator'' ([[llatín]], "Señor Hércules fundador''")'' *** [[Ficheru:Flag Almería Province.svg|20px]] [[Provincia d'Almería]] **** {{bandera|Almería}} [[Almería]]: ''Bien noble y bien lleal, y decidida pola llibertá, Ciudá d'Almería''. ***[[Ficheru:Flag Cádiz Province.svg|20px]] [[Provincia de Cádiz]] **** [[Ficheru:Bandera de Cádiz.svg|20px]] [[Cádiz]]: ''Dominator Hercules Fundator''. **** [[San Fernando (Cádiz)|San Fernando]]: ''Bien lleal, constitucional, invicta, heroica, americanista, parllamentaria, Ciudá de San Fernando''. Y ''Unión y Fuercia, 1810-1820''. ***[[Ficheru:Provincia de Córdoba - Bandera.svg|20px]] [[Provincia de Córdoba (España)|Provincia de Córdoba]]. **** [[Ficheru:Flag of Córdoba, Spain.svg|20px]] [[Córdoba (España)|Córdoba]]: ''Córdoba, alloñada y sola'', ''Córdoba, la llana, Córdoba, sultana''. ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Granada (España).svg|20px]] [[Provincia de Granada]] **** [[Ficheru:Bandera de Granada (Granada).svg|20px]] [[Granada (España)|Granada]]: ''Bien noble, bien lleal, nomada, grande, celebérrima y heroica ciudá de Granada''. ***[[Ficheru:Bandera de la Provincia De Huelva.svg|20px]] [[Provincia de Huelva]]: ****[[Ficheru:Bandera de la Provincia De Huelva.svg|20px]] [[Huelva]]: ''Portus maris et terrae curia'' ([[llatín]], "Puertu de mar y defensa de tierra''")'' ***[[Ficheru:Bandera_de_la_provincia_de_Jaén.svg|20px]] [[Provincia de Xaén (España)|Provincia de Xaén]] **** {{bandera|Xaén}} [[Xaén]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de Xaén, Guarda y defendimiento de los Reinus de Castiella.'' ***[[Ficheru:Flag Málaga Province.svg|20px]] [[Provincia de Málaga]]: **** {{bandera|Málaga}} [[Málaga]]: ''La primera nel peligru de la Llibertá, bien Noble, bien Lleal, bien Hospitalaria, bien Benéfica y siempres Denodada Ciudá de Málaga''. ***[[Ficheru:Flag of Diputacion de Sevilla Spain.svg|20px]] [[Provincia de Sevilla]] **** [[Ficheru:Flag of Sevilla, Spain.svg|20px]] [[Sevilla]]: ''[[NON8DO]]'' ("Nun me dexó"); Bien Noble, Bien Lleal, Bien Heroica, Invicta y Mariana Ciudá de Sevilla{{Añedir referencies}} **** [[Ficheru:Carmona Spain.svg|20px]] [[Carmona]]: Sicut Lucifer lucet in Aurora, ita in Vandalia Carmona. "Según el Lluceru lluz na Aurora, n'Andalucía Carmona". ** [[Ficheru:Flag of Aragon.svg|20px]] [[Aragón]]: ''N'Aragón antes fueron lleis que reis'' *** [[Ficheru:Flag of Huesca.svg|20px]] [[Huesca]] : ''URBS VICTRIX OSCA'' ([[Llatín]], "Ciudá Vencedora Huesca") (Lema medieval), ''HEROICA, LLEAL, INVICTA'' (Lema actual). *** [[Ficheru:Zaragoza (ciudad).svg|20px]] [[Zaragoza]]: ''Bien Noble, Bien Lleal, Bien Heroica, Bien Benéfica, Siempres Heroica ya Inmortal.'' ** [[Ficheru:Flag of Asturias.svg|20px]] [[Principáu d'Asturies|Asturies]]: ''Hoc signu tuetur pius, hoc signu uincitur inmicus'' ([[llatín]], "Con esti signu protexer al piadosu, con esti signu vencer al enemigu.")<ref>{{cita web |url=http://constitucion.rediris.es/oapa/codigaut/1984/TCLPA02-1984.html |títulu=Ley 2/1984 pola que se determina l'escudu del Principáu d'Asturies |fechaaccesu=25 d'ochobre de 2006 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110813230703/http://constitucion.rediris.es/oapa/codigaut/1984/TCLPA02-1984.html |fechaarchivu=2011-08-13 }}</ref> *** [[Ficheru:Uvieu flag.svg|20px]] [[Uviéu]]: '' Bien Noble, Bien Lleal, Benemérita, Invicta, Heroica y Bona Ciudá d'Uviéu '' ** [[Ficheru:Flag of Cantabria (Official).svg|20px]] [[Cantabria]] *** [[Ficheru:Santander.svg|20px]] [[Santander (Cantabria)|Santander]]: ''Bien noble, siempres lleal, decidida, siempres benéfica y excelentísima ciudá de Santander'' ** {{bandera imaxe|Flag of the Canary Islands (simple).svg}} [[Canaries]]: ''Océanu'' *** {{bandera imaxe|Provincia de Las Palmas - Escudo.svg}} [[Provincia de Les Palmes]]: **** {{bandera imaxe|Flag of Gran Canaria.svg}} [[Gran Canaria]]: ***** {{bandera imaxe|Flag of Las Palmas de Gran Canaria.svg}} [[Les Palmes de Gran Canaria]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá Real de Les Palmes de Gran Canaria'' *** {{bandera imaxe|Provincia de Santa Cruz de Tenerife - Escudo.svg}} [[Provincia de Santa Cruz de Tenerife]]: **** {{bandera imaxe|Flag of Tenerife.svg}} [[Tenerife]]: ***** {{bandera imaxe|Flag Santa Cruz de Tenerife city.svg}} {{bandera imaxe|Escudo de Santa Cruz de Tenerife.svg}} [[Santa Cruz de Tenerife]]: ''Bien Lleal, Noble, Invicta y Bien Benéfica Ciudá, Puertu y Plaza de Santa Cruz de Santiago de Tenerife'' ** [[Ficheru:Flag of Castile and León.svg|20px]] [[Castiella y Lleón]]: ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Ávila.svg|20px]] [[Provincia d'Ávila]]: **** [[Ficheru:Bandera de Ávila.svg|20px]] [[Ávila]]: ''Del Rei, de los Lleales y de los Caballeros" "Trubiecu de Santa Teresa''. ***[[Ficheru:Flag Burgos Province.svg|20px]] [[Provincia de Burgos]]: **** [[Ficheru:Bandera de la ciudad de Burgos (España).svg|20px]] [[Burgos]]: ''Caput Castellae'' ([[llatín]], "Cabeza de Castiella"), ''Prima voce et fide'' ([[llatín]], "Primer en falar y en fidelidá"), ''Camera regia''<ref>{{cita web|url=http://www.aytoburgos.es/docs/Secciones/Secretaria%20Xeneral/PL20080211%20Sortéu%20Meses%20Electorales.pdf|títulu=Plenu del Conceyu de Burgos. Sesión estraordinaria del día 11 de febreru de 2008|fechaaccesu=18 d'abril de 2009}}</ref>;''Bien noble, bien más lleal y bien benéfica ciudá de Burgos''<ref>{{cita web |url=http://es.wikipedia.org/wiki/Imaxe:EscudoBurgos.gif|títulu=Escudo de la Ciudá |fechaaccesu=17 d'agostu de 2006}}</ref> *** [[Ficheru:Bandera de León.svg|20px]] [[Provincia de Lleón]]: **** [[Ficheru:Bandera de León (ciudad).svg|20px]] [[Lleón (España)|Lleón]]: ''Trubiecu del Parllamentarismu''. ***** [[Ficheru:Flag of Astorga Spain.svg|20px]] [[Astorga]]: ''Bien Noble, Lleal, Benemérita, Magnífica, Augusta y Bimilenaria Ciudá de Astorga''. ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Palencia.svg|20px]] [[Provincia de Palencia]]: ****[[Ficheru:Bandera de Palencia.svg|20px]] [[Palencia]]: ''Armes y Ciencia''<ref>{{cita web |url=http://es.wikipedia.org/wiki/Escudo_de_la Provincia_de_Palencia|títulu=Escudo de la Ciudá |fechaaccesu=7 de xineru de 2009}}</ref> ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Salamanca.svg|20px]] [[Provincia de Salamanca]]: **** [[Ficheru:Bandera de Salamanca.svg|20px]] [[Salamanca]]: ''Arte, saber y toros''; ''Salmantica docet omnia scientiarum'' ([[llatín]], "Salamanca enseña toles ciencies"); ''Quod natura non dat, Salmantica non praestat'' ([[llatín]], "Lo que la naturaleza nun da, Salamanca nun preve") ***[[Ficheru:Flag Soria province.svg|20px]] [[Provincia de Soria]]: **** [[Ficheru:Bandera de Soria.svg|20px]] [[Soria]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de Soria''. ''Soria Pura, Cabeza de Estremadura''.<ref>{{cita web |url=https://web.archive.org/web/http://www.ayto-soria.org/img/cabecero/escudu.gif|títulu=Escudo de la Ciudá |fechaaccesu=17 d'agostu de 2006}}</ref> ***[[Ficheru:Bandera de la provincia de Valladolid.svg|20px]] [[Provincia de Valladolid]]: **** [[Ficheru:Bandera valladolid.svg|20px]] [[Valladolid]]: ''Bien noble, bien lleal, heroica, gallardoniada ciudá'' ***[[Ficheru:Bandera de Zamora.svg|20px]] [[Provincia de Zamora]]: ****[[Ficheru:Escudo de Zamora.svg|20px]] [[Zamora]]: ''Bien noble y lleal Ciudá de Zamora'' ** [[Ficheru:Flag of Castile-La Mancha.svg|20px]] [[Castiella-La Mancha]]: ***[[Ficheru:Flag Ciudad Real Province.svg|20px]] [[Provincia de Ciudá Real]]: **** [[Ficheru:Flag of Ciudad Real.jpg|20px]] [[Ciudá Real]]: ''Bien noble y bien lleal Ciudá de Ciudá Real'' [http://www.uclm.es/heraldica/capitales.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071026070802/http://www.uclm.es/heraldica/capitales.htm |date=2007-10-26 }}. ***** [[Ficheru:Bandera de Alcázar de San Juan (Ciudad Real).svg|20px]] [[Alcázar de San Juan]]: ''Corazón de la Mancha'' ***** [[Ficheru:Escudo de Puertollano (Ciudad Real).svg|20px]] [[Puertollano]]: ''Puerta del Valle de Alcudia'' ***** [[Ficheru:Escudo de Valdepeñas (Ciudad Real).svg|20px]] [[Valdepeñas (Ciudá Real)|Valdepeñas]]: ''Bien heroica Ciudá'' *** [[Ficheru:Flag Cuenca Province.svg|20px]] [[Provincia de Cuenca]]: **** [[Ficheru:Bandera de Cuenca.svg|20px]] [[Cuenca (España)|Cuenca]]: ''Bien Noble y Bien Lleal, Fidelísima y Noble, Heroica y Impertérrita, ciudá de Cuenca'' [http://www.uclm.es/heraldica/capitales.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071026070802/http://www.uclm.es/heraldica/capitales.htm |date=2007-10-26 }}. ***** [[Ficheru:Flag of Campos del Paraíso Spain.svg|20px]] [[Carrascosa del Campo]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Villa de Carrascosa del Campo''. ***** [[Ficheru:EscudoHueteSmall.jpg|20px]] [[Huete]]: ''Noble y lleal ciudá de Huete'' [https://web.archive.org/web/19991004033927/http://www.fortunecity.com/victorian/prau/203/_cu.htm]. ***** [[Ficheru:EscudoSanClemente.png|20px]] [[San Clemente (Cuenca)|San Clemente]]: Bien noble, bien lleal y fidelísima villa de San Clemente [https://web.archive.org/19991004033927/www.fortunecity.com/victorian/prau/203/_cu.htm]. *** [[Ficheru:Bandera de la Provincia de Guadalajara.png|20px]] [[Provincia de Guadalaxara]]: **** [[Ficheru:Bandera de Sigüenza.svg|20px]] [[Sigüenza]]: ''La bien noble y fidelísima Ciudá de Sigüenza''{{Añedir referencies}} ** [[Ficheru:Flag of Catalonia.svg|20px]] [[Cataluña]]: ''Som i Serem'' ([[Idioma catalán|catalán]], Somos y vamos ser). ***[[Ficheru:Flag of Barcelona (province).svg|20px]] [[Provincia de Barcelona]]: ****[[Ficheru:Bandera de Cerdanyola del Vallès.svg|20px]] [[Cerdanyola del Vallès]]: "Facta non verba" ([[llatín]], "fechos, non pallabres") ***[[Ficheru:Flag of Girona province (unofficial).svg|20px]] [[Provincia de Girona]]: ****[[Ficheru:Escudo de Llívia.svg|20px]] [[Llivia]]: ''Livium oppidum est inter Pireneorum convalles montium provincia Catalonia et Ceritania regionis ab Ercule Libico ante xpistum natum 1678'' ([[llatín]], "Llivia ye una plaza fuerte que s'atopa nos valles de los Pirineos, nos montes de la provincia de Cataluña y la rexón de la Cerdaña, y que baxa de Hércules líbico nacíu antes de Cristu"). ** [[Ficheru:Flag of Ceuta.svg|20px]] [[Ceuta]]: ''Noble, lleal y fidelísima ciudá de Ceuta'' ** [[Ficheru:Flag of Galicia.svg|20px]] [[Galicia]]: ''Denantes mortos que escravos'' ([[Idioma gallegu|gallegu]], "Antes muertos qu'esclavos", Castelao), ''Deus fratresque Gallaeciae'' ([[llatín]], "Dios y los hermanos gallegos", lema de la [[Revuelta Irmandiña]] del sieglu XV) *** [[Ficheru:Escudo de A Coruña.svg|9px]] [[La Coruña]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de La Coruña, cabeza, guarda y llave, fuercia y antemural del Reinu de Galicia'' *** [[Ficheru:Flag of the City of Lugo, Spain (official).PNG|20px]] [[Lugo]]: ''Hoc hic mysterium fidei firmiter profitemur'' ([[llatín]], "Equí confesamos firmemente esti misteriu de la fe") *** [[Ficheru:Flag Pontevedra Province.svg|20px]] [[Provincia de Pontevedra]]: **** [[Ficheru:Vigo bandera 2.png|20px]] [[Vigo]]: ''Fiel, Lleal, Valerosa y Siempres Benéfica'' ** [[Ficheru:Flag of La Rioja (with coat of arms).svg|20px]] [[La Rioxa (España)|La Rioxa]]: *** [[Ficheru:Bandera de Logroño.svg|20px]] [[Logroño]]: ''Bien Noble y Bien Lleal Ciudá de Logroño'' **** [[Ficheru:Bandera de Calahorra.png|20px]] [[Calahorra]]: ''Bien Noble, Bien Lleal y Fiel Ciudá de Calahorra'' ** [[Ficheru:Flag of the Community of Madrid.svg|20px]] [[Comunidá de Madrid]]: ***[[Madrid]]: ''Bien noble, bien lleal, bien heroica, imperial y coronada Villa y Corte de Madrid.'' Otros: ''De Madrid al cielu'', ''Fui sobre agua edificada, los mios murios de fueu son, esta ye la mio insinia y blasón"<ref>[http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=2356 Celtiberia.net v3.0 - El Callao Sagráu de Madrid - Biblioteca<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref>'' ****[[Ficheru:Móstoles (bandera).svg|20px]] [[Móstoles]]:''Tota Pulchra Est'' ([[Llatín]], "Totalmente pura ye" n'alusión a la [[Inmaculada Concepción]]) **[[Ficheru:Flag of Melilla.svg|20px]] [[Melilla]]: ''Praeferre Patriam Liberis Parentem Decet o Preferre Patriam Liberis Parentem Decet'' ([[Llatín]], "Convien anteponer la Patria a la familia") **[[Ficheru:Flag of the Region of Murcia.svg|20px]] [[Rexón de Murcia]]: ***[[Ficheru:Flag of Murcia.svg|20px]] [[Murcia]]: ''Priscas novissima exaltat et amor'' ([[Llatín]], "Eponderar y Amar lo Antiguo y lo Nuevo") ****[[Ficheru:Bandera Cartagena.svg|20px]] [[Cartaxena (España)|Cartaxena]]: ''Bien noble, fiel y bien lleal, y siempres heroica ciudá de Cartaxena'' ****[[Ficheru:Bandera de Lorca.png|20px]] [[Lorca]]: ''Lorca solum gratum, castrum super astra locatum, ensis minans pravis, regni tutissima clavis'' ([[llatín]] "Lorca, de suelu prestosu y castiellos encoteraos, espada contra malvaos y del Reinu segura llave") ** [[Ficheru:Bandera de Navarra.svg|20px]] [[Navarra]]: ''Pro Libertate Patria Gens Llibera State'' ([[llatín]] "Pola llibertá, la patria y l'estáu llibre") ***[[Ficheru:Bandera Pamplona.svg|20px]] [[Pamplona]]:"Bien noble, bien lleal y bien heroica ciudá de Pamplona" ****[[Ficheru:Bandera de Estella.svg|20px]] [[Estella]]: ''Bien Noble y Bien Lleal ciudá de Estella'' ****[[Ficheru:Bandera de Viana.svg|20px]] [[Viana]]: ''Bien Noble y Lleal Ciudá de Viana Cabeza de Principáu del antiguu Reinu de Navarra'' ** [[Ficheru:Flag of the Basque Country.svg|20px]] [[País Vascu]]: ''Zazpiak bat'' ([[Vascuenciu]], "Los siete unu") *** [[Ficheru:Álava.svg|20px]] [[Álava]]:''N'Aumentu de la Xusticia contra Malfechores'' **** [[Ficheru:Flag of Vitoria.svg|20px]] [[Vitoria]]: ''Haec Est Victoria Quae Vincit'' ([[llatín]] "Esta ye la victoria que vence") *** [[Ficheru:Guipúzcoa.svg|20px]] [[Guipúzcoa]]: **** [[Ficheru:Bandera de San Sebastián.svg|20px]] [[San Sebastián]]: ''Ganaes por fidelidá, nobleza y llealtá'' *** [[Ficheru:Bandera de Vizcaya 2007.svg|20px]] [[Vizcaya]]: **** [[Ficheru:Bilbao.svg|20px]] [[Bilbao]]: ''Bien Noble y Bien Lleal ya Invicta Villa'' ***** [[Ficheru:SopelaArmarria.png|20px]] [[Sopelana]]: ''Bien noble y lleal Villa de Sopelana'' ***** [[Ficheru:Bandera de Bermeo.svg|20px]] [[Bermeo]]: ''Stemma Proderi in Primis Bermei'' ([[llatín]] "El que se presenta en primer llugar Bermeo" o "El primeru ye l'escudu de Bermeo") ***** [[Ficheru:Escudo de Getxo.svg|20px]] [[Getxo]]: ''Kaltea dagianak bizarra lepoan'' "Caltea dagianac bizarra lepoan" ([[Vascuenciu]] "El que fai mal, la barba na nuca") ** [[Ficheru:Flag of the Land of Valencia (official).svg|20px]] [[Comunidá Valenciana]]: ''Perquè fórem, som, i perquè som, serem'' ([[Valencianu]], "Porque fuimos, somos, y porque somos, vamos ser") *** [[Ficheru:Escut de la Província d'Alacant.svg|13px]] [[Provincia d'Alicante]]: **** [[Ficheru:Flag of Elx.svg|20px]] [[Elx]]: ''Colonia Iulia Illice Augusta'' ([[Llatín]], "Elx Colonia Julia Augusta") **** [[Ficheru:Flag of Ibi Spain.svg|20px]] [[Ibi]]: ''Ibi Regii Pratimonii'' ([[Llatín]], Ibi, Patrimoniu Real) **** [[Ficheru:Bandera de Sant Vicent del Raspeig.svg|20px]] [[San Vicente del Raspeig]]: ''Sequet pero sanet'' ([[Llatín]], Secu pero sanu) * {{bandera|Estaos Xuníos}} '''[[Estaos Xuníos]]''': ''[[E pluribus unum]]'' ([[llatín]], "De munchos, unu"), ''[[Annuit Cœptis]]'' ([[llatín]], "Aprobar les coses que s'empecipiaron") y ''[[Novus Ordo Seclorum]]'' ([[llatín]], "Nuevu Orde de los Sieglos") (toes ''de iure''); ''[[In God we trust]]'' ([[Idioma inglés|inglés]], "En Dios confiamos") (''de facto'') *{{bandera imaxe|Flag of the Confederate States of America (1865).svg}} ([[Estaos Confederaos d'América]]): ''Deo Vindice'' ([[llatín]], "Pola gracia de dios") ** {{bandera|Alabama}} [[Alabama]]: ''Audemus xura nostra defendere'' ([[llatín]], "Atrevémonos a defender los nuesos derechos") ***{{bandera imaxe|Flag of Montgomery, Alabama.svg}} [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]]: ''Capital of Dreams'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Capital de Suaños") ** {{bandera|Alaska}} [[Alaska]]: ''North to the future'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Al norte, al futuru") ***{{bandera imaxe|Flag of Anchorage, Alaska.svg}} [[Anchorage]]: ''Big Wild Life'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Gran Vida Selvaxe") ** {{bandera|Arizona}} [[Arizona]]: ''Ditat Deus'' ([[llatín]], "Dios arriquez") ** {{bandera|Arkansas}} [[Arkansas]]: ''Regnat populus'' ([[llatín]], "La xente reina") ** {{bandera|California}} [[California]]: ''Eureka'' ([[Idioma griegu|griegu]], "Topar") ***{{bandera imaxe|Flag of Los Angeles, California.svg}} [[Los Angeles]]: ''Fortunate People in a Fortunate Land'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Un pueblu afortunáu nuna tierra afortunada") ***{{bandera imaxe|Flag of San Diego, California.svg}} [[San Diego (California)|San Diego]]: ''Semper Vigilans'' ([[llatín]], "Siempres vixilante") ***{{bandera imaxe|Flag of San Francisco, California.svg}} [[San Francisco (California)|San Francisco]]: ''Oru en paz. Fierro en guerra.'' ** {{bandera|Carolina del Norte}} [[Carolina del Norte]]: ''Esse quam videri'' ([[llatín]], "Ser ye meyor que paecer") ** {{bandera|Carolina del Sur}} [[Carolina del Sur]]: ''Dum spiro spero'' ([[llatín]], "Mientres respiru espero") ***[[Columbia (Carolina del Sur)|Columbia]]: ''Justitia Virtutum Regina'' ([[llatín]], "Reina de la Virtú y la Xusticia") ** {{bandera|Colorado}} [[Colorado]]: ''Nil sine numine'' ([[llatín]], "Nada ensin providencia") ** {{bandera|Connecticut}} [[Connecticut]]: ''Qui transtulit sustinet'' ([[llatín]], "El que tresplantó sostién") ***{{bandera imaxe|Bridgeport flag.png}} [[Bridgeport]]: ''Industria Crescimus'' ([[llatín]], "La industria ta creciendo") ***[[Hartford]]: ''Post Nubila Phoebus'' ([[llatín]], "Dempués de la Nieve Vien el Sol") ** {{bandera|Dakota del Norte}} [[Dakota del Norte]]: ''Liberty and union, now and forever, one and indixebrable'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y unión, agora y pa siempres, una ya indixebrable") O ''Strength from the soil'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Fuercia de la tierra") ** {{bandera|Delaware}} [[Delaware]]: ''Liberty and justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y xusticia") ** {{bandera|Distritu de Columbia}} [[Washington DC|Distritu de Columbia]]: ''Justitia omnibus'' ([[llatín]], "Xusticia pa toos") ** {{bandera|Florida}} [[Florida]]: ''In God we trust'' ([[Idioma inglés|inglés]], "En Dios confiamos") *** {{bandera imaxe|Flag of Miami, Florida.svg}} [[Miami]]: ''The Gateway to the Americas'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La puerta de Les Américas") *** {{bandera imaxe|Flag of Orlando, Florida.svg}} [[Orlando (Florida)|Orlando]] '':The City Beautiful'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La ciudá guapura") ** {{bandera|Georgia (Estaos Xuníos)}} [[Georgia (Estaos Xuníos)|Georgia]]: ''Wisdom, justice, and moderation'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Saber, xusticia y moderación") ***{{bandera imaxe|Flag of Atlanta.svg}} [[Atlanta]]: ''Resurgens'' ([[llatín]], "De Nuevu") ** {{bandera|Guam}} [[Guam]]: ''Where America's day begins'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ónde'l día de los Estaos Xuníos empieza.") ** {{bandera|Ḥawai}} [[Ḥawai]]: ''Ua mau ke hala o ka ʻāina i ka pono'' ([[Idioma ḥawaianu|ḥawaianu]], "La vida de la tierra se perpetua con derechura") ***{{bandera imaxe|Flag of Honolulu, Hawaii.svg}} [[Honolulu]]: ''Haiʻaheo Non ʻO Honolulu'' ([[Idioma ḥawaianu|ḥawaianu]], "L'Arguyu de Honolulu") ** {{bandera|Idaho}} [[Idaho]]: ''Esto Perpetua'' ([[llatín]], "Que sía perpetuu") *** [[Boise]]: ''City of Trees'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá d'Árboles") o ''Energy Peril Success'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Enerxía, Peligru, Ésitu") ** {{bandera|Illinois}} [[Illinois]]: ''State sovereignty, national union'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Soberanía estatal, unión nacional") ***{{bandera imaxe|Flag of Chicago, Illinois.svg}} [[Chicago]]: ''Urbs in Horto'' ([[llatín]], "La ciudá nun xardín") ***{{bandera imaxe|Flag of Springfield, Illinois.svg}} [[Springfield (Illinois)|Springfield]]: '' Home of Lincoln '' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llar de Lincoln") ** {{bandera|Indiana}} [[Indiana]]: ''The crossroads of America'' ([[Idioma inglés|inglés]], "L'encruz de los Estaos Xuníos") ** {{bandera|Iowa}} [[Iowa]]: ''Our liberties we prize and our rights we will maintain'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Les nueses llibertaes apreciamos y los nuesos derechos vamos caltener.") ** {{bandera|Islles Vírxenes}} [[Islles Vírxenes de los Estaos Xuníos|Islles Vírxenes]]: ''United in Pride and Hope'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xuníos n'arguyu y n'esperanza") ** {{bandera|Kansas}} [[Kansas]]: ''Ad astra per aspera'' ([[llatín]], "A les estrelles al traviés d'adversidá") ***{{bandera imaxe|Flag of Topeka, Kansas.svg}} [[Topeka]]: ''Golden City'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá Dorada") ** {{bandera|Kentucky}} [[Kentucky]]: ''United we stand, divided we fall'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xuníos quedamos, estremaos cayemos") O ''Deo gratiam habeamus'' ([[llatín]], "A Dios deámos-y gracies") ** {{bandera|Luisiana}} [[Louisiana]]: ''Union, justice, and confidence'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unión, xusticia y enfotu") ** {{bandera|Maine}} [[Maine]]: ''Dirigo'' ([[llatín]], "Dirixo") *** [[Augusta (Maine)|Augusta]]: ''A Capital Opportunity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Una oportunidá de Capital") *** [[Portland (Maine)|Portland]]: ''Resurgam'' ([[llatín]], "Voi Resurdir") ** {{bandera|Maryland}} [[Maryland]]: ''Fatti maschi, parole femmine'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Actos masculinos, pallabres femenines") ***{{bandera imaxe|Flag of Annapolis, Maryland.png}} [[Annapolis]]: ''Vixi Liber Et Moriar'' ([[llatín]], "Viví y voi morrer llibre") ** {{bandera|Massachusetts}} [[Massachusetts]]: ''Ense petit placidam sub libertate quietem'' ([[llatín]], "Cola espada busca en llibertá la paz") ***{{bandera imaxe|Flag of Boston.svg}} [[Boston]]: ''Sicut patribus sit Deus nobis'' ([[llatín]], "Que Dios tea conmigo según colos mios padres.") ** {{bandera|Michigan}} [[Michigan]]: ''Si quaeris peninsulam amoenam circumspice'' ([[llatín]], "Si busca una península prestosa, mira alredor" O ''Tuebor'' ([[llatín]], "Voi Ser defendíu") ***{{bandera imaxe|Flag of Detroit.svg}} [[Detroit]]: ''Speramus meliora; resurget cineribus'' ([[llatín]], "Esperamos coses meyores; Va Resurdir de les cenices") ** {{bandera|Minnesota}} [[Minnesota]]: ''L'etoile du Nord'' ([[Idioma francés|francés]], "La estrella del norte") O ''Quae sursum volo videre'' ([[llatín]], "Quiero ver lo más allá") ***{{bandera imaxe|Flag of Minneapolis.svg}} [[Minneapolis]]: ''En Avant'' ([[Idioma francés|francés]], "Escontra Alantre") ** {{bandera|Mississippi}} [[Mississippi (estáu)|Mississippi]]: ''Virtute et armis'' ([[llatín]], "Con virtú y con armes") ***{{bandera imaxe|Flag of Jackson, Mississippi.svg}} [[Jackson (Mississippi)|Jackson]]: ''City with Soul'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá con Alma") ** {{bandera|Missouri}} [[Missouri]]: ''Salus populi suprema lex esto'' ([[llatín]], "Que la salú de la xente sía la llei suprema") ***{{bandera imaxe|Flag of Kansas City, Missouri.svg}} [[Kansas City (Missouri)|Kansas City]]: ''City of Fountains Heart of the Nation'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá de fontes, Corazón de la Nación") ** {{bandera|Montana}} [[Montana]]: ''Oru y plata'' *** [[Billings (Montana)|Billings]]: ''Star of the Big Sky Country'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Estrella del País del Gran Cielu") *** [[Helena (Montana)|Helena]]: ''Guardian of the Gulch'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Guardián de la Quebrada") ** {{bandera|Nebraska}} [[Nebraska]]: ''Equality before the law'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Igualdad ante la llei") *** [[Omaha (Nebraska)|Omaha]]: ''Fortiter in Re'' ([[llatín]], "Fuerte en cada empresa") ** {{bandera|Nevada}} [[Nevada]]: ''All for our country'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Tou pel nuesu país") *** [[Carson City]]: ''Proud of its Past...Confident of its Future'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Arguyosa del so Pasáu... Segura del so Futuru") *** {{bandera imaxe|Flag of Las Vegas, Nevada.svg}} [[Las Vegas]]: ''Living Relentlessly, Developing Economically!'' ([[Idioma inglés|inglés]], "¡Vivir ensin fuelgu, desenvolviéndose económicamente!") ** {{bandera|New Hampshire}} [[New Hampshire]]: ''Live free or die'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Vive llibre o muerre") *** [[Concord (New Hampshire)|Concord]]: The Wilderness was Glad for Them ([[Idioma inglés|inglés]], "El desiertu allegrar por ellos") ** {{bandera|Nueva Jersey}} [[Nueva Jersey]]: ''Liberty and prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y prosperidá" *** [[Camden (Nueva Jersey)|Camden]]: ''In a Dream, I Saw a City Invincible'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Nun suañu vi una ciudá invencible") *** [[Jersey City (Nueva Jersey)|Jersey City]]: ''Let Jersey Prosper'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Que Jersey espollete") *** [[Millville (Nueva Jersey)|Millville]]: ''The Holly City of America'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La ciudá santa de los Estaos Xuníos") *** {{bandera imaxe|Flag of Trenton, New Jersey.svg}}[[Trenton (Nueva Jersey)|Trenton]]: ''Trenton Makes, The World Takes'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Trenton fai, el mundu toma") ** {{bandera|Nuevu Méxicu}} [[Nuevu Méxicu]]: ''Crescit eundo'' ([[llatín]], "Aumenta mientres va") *** [[Clovis (Nuevu Méxicu)|Clovis]]: ''Prosperity, Peace, Progress'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Prosperidá, Paz, Progresu") *** [[Santa Fe (Nuevu Méxicu)|Santa Fe]]: ''La Villa Real de la Santa Fé de San Franciscu d'Asís'' ** {{bandera imaxe|New England pine flag.svg}} [[Nueva Inglaterra]]: ''An appeal to heaven'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Una apelación al cielu") ** {{bandera|Nueva York (estáu)}} [[Estáu de Nueva York|Nueva York]]: ''Excelsior!'' ([[llatín]], "Más altu") ***{{bandera imaxe|Flag of Albany, New York.svg}} [[Albany]]: ''Assiduity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Avezamientu") ***{{bandera imaxe|Flag of The Bronx.svg}} [[Bronx]]: ''[[Tu ne vence malis, sei contra audentior ito|Ne Vence Malis]]'' ([[llatín]], "Nun Vencer al Mal") ***{{bandera imaxe|Flag of Brooklyn, New York.svg}} [[Brooklyn]]: ''Eendraght Maeckt Maght'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") ** {{bandera|Ohio}} [[Ohio]]: ''With God, all things are possible'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Con Dios, tou ye posible") ***{{bandera imaxe|Flag of Cincinnati, Ohio.svg}} [[Cincinnati]]: ''Juncta Juvant'' ([[llatín]], "Xuníos p'Ayudar") ***{{bandera imaxe|Flag of Cleveland, Ohio.svg}} [[Cleveland]]: ''Progress & Prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Progresu y Prosperidá") ** {{bandera|Oklahoma}} [[Oklahoma]]: ''Llabor omnia vincit'' ([[llatín]], "El trabayu vencer tou") ** {{bandera|Oregón}} [[Oregón]]: ''The Union'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La unión") O ''Alis volat propriis'' ([[llatín]], "Vuela coles sos propies ales") ** {{bandera|Pennsylvania}} [[Pennsylvania]]: ''Virtue, liberty, and independence'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Virtú, llibertá ya independencia") ***{{bandera imaxe|Flag of Philadelphia, Pennsylvania.svg}} [[Filadelfia]]: ''Philadelphia maneto'' ([[llatín]], "Que Viva l'Amor Fraternal") ** {{bandera|Puertu Ricu}} [[Puertu Ricu]]: ''Joannes Est Nomen Eius'' ([[llatín]], "Juan ye'l so nome") ***{{bandera imaxe|Flag of Arecibo (Puertu Ricu).png}} [[Arecibo]]: ''Bien Lleal'' ***{{bandera imaxe|Flag of Bayamon.svg}} [[Bayamón]]: ''[[In hoc signu vinces|In Hoc Signu Vinces]]'' ([[llatín]], "Con esti signu vas vencer") ***{{bandera imaxe|Flag san juan pr.svg}} [[San Xuan (Puertu Ricu)|San Xuan]]: ''Pola so constancia, amor y fidelidá ye bien noble y bien lleal esta ciudá.'' ** {{bandera|Rhode Island}} [[Rhode Island]]: ''Hope'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Esperanza") *** [[Providence (Rhode Island)|Providence]]: ''What Cheer?'' ([[Idioma inglés|inglés]], "¿Qué allegría?") ** {{bandera|Samoa Americana}} [[Samoa Americana]]: ''Samoa, Muamua -y Atua'' ([[Idioma samoanu|samoanu]], "Samoa, dexa que Dios sía primeru") ** {{bandera|Tennessee}} [[Tennessee]]: ''Agriculture and commerce'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Agricultura y comerciu") ** {{bandera|Texas}} [[Texas]]: ''Friendship'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Amistá") *** {{bandera imaxe|Flag of Lubbock, Texas.png}} [[Lubbock]]: ''The Giant Side of Texas'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El llau xigante de Texas") ** {{bandera|Utah}} [[Utah]]: ''Industry'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Industria") ** {{bandera|Vermont}} [[Vermont]]: ''Freedom and unity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y unidá") ** {{bandera|Virxinia}} [[Virxinia]]: ''Sic semper tyrannis'' ([[llatín]], "Asina siempres a los tiranos") *** {{bandera imaxe|Flag of Richmond, Virginia.svg}} [[Richmond (Virxinia)|Richmond]]: ''Sic Itur Ad Astra'' ([[llatín]], "''Asina llegamos a les estrelles''") *** {{bandera imaxe|Flag of Virginia Beach, Virginia.jpg}} [[Virginia Beach]]: ''Landmarks of Our Nation's Beginning'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Puntu de referencia del empiezu de la nuesa nación") ** {{bandera|Virxinia Occidental}} [[Virxinia Occidental]]: ''Montani semper liberi'' ([[llatín]], "Montañeros siempres (tán) llibres") ** {{bandera|Washington (estáu)}} [[Estáu de Washington|Washington]]: ''Al-ki'' ([[Idioma inglés|inglés]] (xíriga [[Chinook (tribus)|chinook]]), "A tiempu") ***{{bandera imaxe|Official Seal of Seattle.jpg}} [[Seattle]]: ''City of Goodwill'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Ciudá de Bona Voluntá") ** {{bandera|Wisconsin}} [[Wisconsin]]: ''Forward'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Palantre") ** {{bandera|Wyoming}} [[Wyoming]]: ''Equal rights'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Derechos iguales") * {{bandera|Etiopía}} '''[[Etiopía]]''': ''የዜግነት ክብር'' (''Ethiopia Tikdem'') ([[Idioma amháricu|amháricu]], ''Etiopía primeru") * {{bandera imaxe|Flag of Ethiopia (1897-1936; 1941-1974).svg}} [[Imperiu etíope]]: ''ሞዓ አንበሰ ዘአምነባደ ይሁዳ'' ([[Ge'ez]], Lleón conquistador de la tribu de Xudá") (Lema real); ''ኢትዮጵያ ታበድ አደዊሃ ሃበ አግዚአብሐር ''(''tyopia tabetsih edewiha habe Igziabiher'') (''[[Ge'ez]], ''Etiopía llevanta les manes a Dios") * {{bandera imaxe|Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg}} [[África Oriental Italiana]]: ''FERT'' (Ver Lema del [[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]) === F === * {{bandera|Islles Fixi}} '''[[Fixi]]''': ''Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui'' ("Tarrez a Dios y honra a la Reina")<ref>{{cita web |url=http://www.fiji.gov.fj/publish/national_symbols.shtml|títulu=National Symbols ) Fiji Govenment Online |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Filipines}} '''[[Filipines]]''': ''Maka-Diyos, Makatao, Makakalikasan at Makabansa'' ([[Idioma filipín|Tagalog]], "Por Dios, Por Pueblu, Por Naturaleza y Por Estáu"). * {{bandera imaxe|Flag of the Philippines (light blue).svg}} ([[Dictadura]] de [[Ferdinand Marcos]]): ''Isang Bansa, Isang Diwa ''. ([[Idioma filipín|Tagalog]], "Un País, Un Espíritu") ** [[Cavite]]: ''El llugar de Nisos'' y ''Pa Dios y patria'' ** [[Zamboanga]]: ''Zamboanga formosa, perlla de Mindanao'' * {{bandera|Finlandia}} '''[[Finlandia]]''': Nengún ** {{bandera|Åland}} [[Åland]]: ''Islles de la paz'' * {{bandera|Francia}} '''[[Francia]]''': ''[[Liberté, égalité, fraternité]]'' ([[Idioma francés|francés]], "Llibertá, igualdá, fraternidá")<ref>{{Cita web |url=http://www.info-france-usa.org/atoz/libeqfra.asp |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20060927055047/http://www.info-france-usa.org/atoz/libeqfra.asp |fechaarchivu=2006-09-27 }}</ref> * [[Ficheru:Royal Standard of the King of France.svg|20px]] (Francia mientres l'[[Antiguu Réxime en Francia|Antiguu Réxime]]): ''Montjoie Saint-Denis,'' berru de guerra de los exércitos reales hasta'l sieglu XVI. * [[Ficheru:Flag of French-Navy-Revolution.svg|20px]] ([[Monarquía constitucional francesa|Monarquía constitucional]]): ''La nation, la loi, Le roi'' ([[Idioma francés|francés]], "La nación, la llei, el rei") * {{bandera imaxe|Flag of Corsica.svg}} ([[República Corsa]]): ''Saremo liberi o non saremo nulla'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Vamos Ser Llibres o nun Vamos Ser Nada") * {{bandera|Francia}} ([[Primer República Francesa|Primer República]]): ''Liberté, égalité, fraternité ou la mort!'' ([[Idioma francés|francés]], "¡Llibertá, igualdá, fraternidá o la muerte!") * {{bandera imaxe|Flag of Corsica.svg}} ([[Córcega#El reinu Anglu-Corsu|Reinu Anglu-Corsu]]): ''Amici y non di ventura'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Amigos y non por accidente") * {{bandera|Francia}} ([[Primer Imperiu francés|Imperiu Napoleónicu]]): ''Liberté, Ordre Public'' ([[Idioma francés|francés]], "Llibertá, Orde Públicu") * {{bandera|Francia}} ([[Monarquía de Xunetu]]): ''Ordre et Liberté'' ([[Idioma francés|francés]], "Orde y Llibertá") * {{bandera|Francia}} ([[Segunda República Francesa|Segunda República]]): ''République Française Demócratique Une et Indivisible'' ([[Idioma francés|francés]], "República Democrática Francesa, una ya indivisible") * {{bandera|Francia}} ([[Tercer República Francesa|Tercer República]]), {{bandera imaxe|Flag of Free France (1940-1944).svg}} ([[Francia Llibre]]) y {{bandera|Francia}} ([[Gobiernu provisional de la República francesa|Gobiernu Provisional]]): ''Honneur Patrie'' ([[Idioma francés|francés]], "L'honor de la patria") * {{bandera imaxe|Flag_of_Philippe_Pétain%2C_Chief_of_State_of_Vichy_France.svg}} ([[Francia de Vichy]]): ''Travail, famille, patrie'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu, familia, patria") ** [[Ficheru:Flag of Aquitaine.svg|20px]] [[Aquitania]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Flag of Gironde.svg}} [[Burdeos]]: ''Lilia sola regunt lunam undas capa leonem'' ([[llatín]], "Namái la flor de Lliriu apodera la lluna, les foles, el castiellu y el lleón") ** [[Ficheru:Flag of Brittany.svg|20px]] [[Bretaña]]: ''Kentoc'h mervel eget bezan saotret'' ([[Idioma bretón|bretón]] "La muerte primero que'l deshonor") *** [[Ficheru:Drapeau Rennes.svg|20px]] [[Rennes]]: ''Vivre en intelligence'' ([[Idioma francés|francés]], "Vivir na intelixencia") ** [[Ficheru:Flag of Franche-Comté.svg|20px]] [[Francu Condáu]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Flag of Besançon.svg}} [[Besançon]]: ''Plût A Dieu'' ([[Idioma francés|francés]], "Si dios quier") ** {{bandera2|Guayana Francesa}}: ''Fert Aurum Industria''. ([[llatín]], "El trabayu crea bayura") ** [[Ficheru:Flag of Île-de-France.svg|20px]] [[Islla de Francia]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Flag_of_Paris.svg}} [[París]]: ''Fluctuat Nec Mergitur'' ([[llatín]], "Salea, ensin ser nunca somorguiáu") ** {{bandera imaxe|Flag of FLNKS.svg}} [[Nueva Caledonia|Nueva Calcedonia]]: ''Terre de parole, terre de partage'' ([[Idioma francés|francés]], "Tierra de pallabra, tierra de repartu") ** [[Ficheru:Flag of Pays-de-la-Loire.svg|20px]] [[Países del Loira]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Nantes.svg}} [[Nantes]]: ''Favet Neptunus eunti'' ([[llatín]], "Neptunu favorez a los viaxeros") ** {{bandera|Polinesia Francesa}} [[Polinesia francesa]]: ''Tahiti Nui Mare'a'rea'' ([[Idioma tahitianu|tahitianu]] "Gran Tahiti de la [[Calina (meteoroloxía)|calina]] dorada.") ** [[Ficheru:Flag of Provence-Alpes-Cote dAzur.svg|20px]] [[Provenza-Alpes-Costa Azul]]: Nengún *** [[Ficheru:Flag of Marseille.svg|20px]] [[Marsella]]: ''Actibus immensis urbs fulget Massiliensis'' ([[llatín]], "La ciudá de Marsella relluma polos sos grandes aiciones") ** [[Ficheru:Flag of Saint-Pierre and Miquelon.svg|20px]] [[Saint Pierre y Miquelon]]: ''A mare llabor'' ("El llabor del mar") === G === * {{bandera|Gabón}} '''[[Gabón]]''': ''Union, Travail, Justice'' ([[Idioma francés|francés]], "Unión, Trabayu, Xusticia"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Gambia}} '''[[Gambia]]''': ''Progress, Peace, Prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Progresu, Paz, Prosperidá") * {{bandera|Xeorxa}} '''[[Xeorxa]]''': ''ძალა ერთობაშია! ([[Dzala ertobashia]])'' ([[Idioma xeorxanu|xeorxanu]], "La fuercia ta na unidá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Ghana}} '''[[Ghana]]''': ''Freedom and justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Llibertá y xusticia") * {{bandera|Granada (país)}} '''[[Granada (país)|Granada]]''': ''Ever Conscious of God We Aspire, and Advance as One People'' ([[idioma inglés|inglés]], "Aspiramos ser conscientes de Dios y avanzar como un solu pueblu")<ref>{{cita web |url=http://www.caricom.org/jsp/community/grenada.jsp?menu=community|títulu=Caribbean Community (CARICOM) Secretariat - Grenada |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Grecia}} '''[[Grecia]]''': ''Ελευθερία ή θάνατος ([[Eleutheria i thanatos]])'' ([[Idioma griegu|griegu]], "Llibertá o muerte")<ref>Christian Fogd Pedersen (1971). The International Flag Book in Color. Morrow Ed. p. 166.</ref><ref>[http://www.britannica.com/topic/Greek-Independence-Day Encyclopædia Britannica: Greek Independence Day.]</ref> * {{bandera imaxe|State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1970).svg}} ([[Reinu de Grecia]]): ''Ισχύς μου η αγάπη του λαού'' (Ischýs mou i agápi tou laoú) ([[Idioma griegu|griegu]], "El mio poder ye l'amor del pueblu") (Lema Real) * {{bandera|Guatemala}} '''[[Guatemala]]''' : ''Llibre creza fecundu'', ''El país de la eterna primavera'' , ''Llibertá 15 de setiembre'' * {{bandera imaxe|Flag of the United Provinces of Central America.svg}} ([[Provincies Xuníes del Centru d'América]]) y {{bandera imaxe|Flag of the Federal Republic of Central America.svg}} ([[República Federal de Centro América]]): ''Dios, Unión y Llibertá'' ** {{bandera imaxe|Bandera de Sacatepéquez.svg}} [[Antigua Guatemala]]: La bien noble y bien lleal ciudá de Santiago de los Caballeros de Goathemala ** {{bandera imaxe|Flag of Escuintla.svg}} [[Escuintla (conceyu)|Escuintla]]: ''Ciudá de les Palmeres''. ** {{bandera imaxe|Bandera Coatepeque.jpg}} [[Coatepeque (Quetzaltenango)|Coatepeque]]: ''Ciudá de les Gardenies''. ** {{bandera imaxe|Bandera Puerto Barrios.png}} [[Puerto Barrio]]: ''La Tierra de Dios''. ** {{bandera imaxe|Bandera San Marcos.svg}} [[San Marcos (San Marcos)|San Marcos]]: ''Ciudá de les Alamees '' . ** {{bandera imaxe|Bandera de Quetzaltenango.svg}} [[Quetzaltenango]]: '' Lluna de Xelajú '' . ** {{bandera imaxe|Bandera d'Alta Verapaz.svg}} [[Alta Verapaz]] : '' Yo voi poner el mio arcu ''. *** [[Coban]]: '' La Ciudá Imperial ''. ** {{bandera imaxe|Vlagsolola.gif}} [[Sololá]]: '' Tiera del paisaxe ''. ** {{bandera imaxe|Bandera Totonicapán.svg}} [[Totonicapán]]: '' Llibertá, Igualdá ''. * {{bandera|Guinea}} '''[[Guinea]]''': ''Travail - Justice - Solidarité'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu - Xusticia - Solidaridá") * {{bandera|Guinea-Bisáu}} '''[[Guinea-Bisáu]]''': ''Unidade, Luta, Progresso'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Unidá, Llucha, y Progresu") * {{bandera|Guinea Ecuatorial}} '''[[Guinea Ecuatorial]]''': ''Unidá, paz y xusticia'' * {{bandera|Guyana}} '''[[Guyana]]''': ''One People, One Nation, One Destiny'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Un pueblu, una nación, un destín"){{Añedir referencies}} === H === * {{bandera|Haití}} '''[[Haití]]''': Lema: Liberté – Égalité – Fraternité' ([[Idioma francés|francés]]: Llibertá, Igualdá, Fraternidá) o 'L'union fait la force'' ([[Idioma francés|francés]], "[[La unión fai la fuercia]]")<ref>[http://haiti-reference.com/pages/plan/histoire-et-societe/symboles-et-emblemes/armes-et-devise/ Haiti Referencia. Les Symboles d'Haiti: Armes et Devise d'Haiti.]</ref>'' * {{bandera imaxe|Flag of Haiti 1803.svg}} ([[Primer imperiu d'Haití]]): ''Liberté ou la Mort!'' ([[Idioma francés|francés]], "¡Llibertá o Muerte!") * {{bandera imaxe|Flag of Haiti (1814-1820).svg}} ([[Reinu d'Haití]]): ''Ex Cineribus Nascitur'' ([[llatín]], "De les cenices vamos resurdir ") * {{bandera imaxe|Imperial Flag of Haiti (1849-1859).svg}} ([[Segundu imperiu d'Haití]]): ''Dieu, Ma Patrie Et Mon Épée'' ([[Idioma francés|francés]], "Dios, la mio patria y la mio espada") * {{bandera|Hondures}} '''[[Hondures]]''': ''Llibre, Soberana ya Independiente'' {{Añedir referencies}} * {{bandera|Hungría}} '''[[Hungría]]''': Nengún. * {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1867-1918).svg}} ([[Reinu d'Hungría|Real Hungría]]): ''Cum Deo pro Patria et Libertate'' ([[llatín]], "Cola ayuda de Dios pola Patria y la Llibertá") * {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1920–1946).svg}} ([[Reinu d'Hungría (1920-1946)|Reinu d'Hungría]]) y {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1946-1949, 1956-1957).svg}} ([[Gobiernu d'Unidá Nacional (Hungría)|Estáu Húngaru]]): ''Regnum Mariae Patrona Hungariae'' o ''Mária királynő, Magyarország patrónája'' ([[llatín]] y [[Llingua maxar|maxar]], "Reinu de María, la Patrona d'Hungría") * {{bandera|Hungría}} ([[República Popular d'Hungría (1918-1919)|Primer]]) y {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1946-1949, 1956-1957).svg}} ([[Segunda República Húngara|Segunda República]]): ''Isten, áldd meg a magyart'' ([[Idioma húngaru|húngaru]], "Dios, bendiz a los húngaros") * {{bandera imaxe|Socialist red flag.svg}} ([[República Soviética Húngara]]) y {{bandera imaxe|Flag of Hungary (1949-1956).svg}} ([[República Popular d'Hungría]]): ''Világ proletárjai, egyesüljetek!'' ([[Idioma húngaru|húngaru]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]") === I === * {{bandera|India}} '''[[India]]''': सत्यमेव जयते (''Satyam eva jayate)'' ([[sánscritu]], "La verdá sola trunfa")<ref>«State Emblem - National Symbols - Know India: National Portal of India». India.gov.in (n'inglés).</ref> * {{bandera imaxe|Flag of the Maharaja of Jammu and Kashmir (1846-1936).svg}} ([[Estaos Nativos de la India|Estáu Principescu]] de [[Jammu y Caxmir]]): ''For God, my country and my friends'' ([[idioma inglés|inglés]], "Por Dios, el mio país y los mios amigos") * {{bandera imaxe|Flag of the British East India Company (1707).svg}} ([[Compañía Británica de les Indies Orientales]]): ''Auspicio Regis et Senatus Angliae'' ([[llatín]], "Sol auspicio del Rei y el Senáu d'Inglaterra") * {{bandera imaxe|British Raj Red Ensign.svg}} ([[Raj británicu|Raj Británicu]]): ''Heavens' Light Our Guide'' ([[idioma inglés|inglés]], "El cielu alluma'l nuesu camín") ** {{bandera imaxe|Flag of Sikkim (1967-1975).svg}} [[Sikkim]]: ''Kham-sum-ongdu'' ([[Idioma tibetanu|tibetanu]], "Conquistador de tres mundo") * {{bandera|Indonesia}} '''[[Indonesia]]''': ''[[Bhinneka Tunggal Ika]]'' (antiguu [[javanés]], "Xuníos na diversidá")<ref>Santoso, Soewito Sutasoma, a Study in Old Javanese Wajrayana 1975:578. New Delhi: International Academy of Culture</ref> * {{bandera imaxe|Morning Star flag.svg}} ([[Nueva Guinea Neerlandesa]]): Setia, Djudjur, Mesra ([[Idioma malayu|malayu]], "Lleal, Honestu, Cariñosu") * {{bandera imaxe|Flag of South Moluccas.svg}} ([[Moluques del Sur|República de les Moluques del Sur]]): ''Mena - Muria'' ([[Llingües oceániques occidentales|melanesiu]], lliteralmente "De frente - Detrás", traducible como "Yo voi - Ellos síguenme", interpretrable como "[[Unus pro omnibus, omnes pro unu|Unu pa toos Toos pa unu]]".) * {{bandera imaxe|Morning Star flag.svg}} ([[República de Papúa Occidental]]): ''One People, One Soul'' ([[idioma inglés|inglés]], "Un Pueblu, Una Alma") ** {{bandera imaxe|Flag of Papua 2.svg}} [[Papúa (provincia)|Papúa]]: ''Karya Swadaya'' ([[sánscritu]], "Trabayar cola mesma fuercia") ** {{bandera imaxe|Flag of West Papua (vectorised).svg}} [[Provincia de Papúa Occidental|Papúa Occidental]]: ''Cintaku Negeriku'' (indonesiu, "El mio amor, el mio país") * {{bandera|Irán}} '''[[Irán]]''': [[A el·lahu-àkbar|الله أكبر]] (''Allahu Akbar)'' ([[Llingua árabe|árabe]], "[[Alá]] (Dios) ye'l más grande") (''de iure''); استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی (''Esteqlāl, āzādī, Jomhūrī-ye Eslāmī)'' ([[Idioma persa|persa]], "Independencia, Llibertá, República Islámica") (''de facto'') * {{bandera imaxe|Standard of Cyrus the Great (Achaemenid Empire).svg}} ([[Imperiu aqueménida|Imperiu persa]]): ''farr'' ([[Persa antiguu]], "Gloria") o ''khvarenah'' ([[Persa antiguu]], "divina gloria real") * {{bandera imaxe|State Flag of Iran (1964-1980).svg}} ([[Dinastía Pahlaví|Estáu Imperial d'Irán]]): ''مرا داد فرمود و خود داور است'' (''Mara dái farmud va Khod Davar Ast'') ([[Idioma persa|persa]], "[[Alá|Él]] diome'l poder de la xusticia y Él ye'l xuez") * {{bandera|Iraq}} '''[[Iraq]]''': [[A el·lahu-àkbar|الله أكبر]] ''(Allahu Akbar)'' ([[Llingua árabe|árabe]], "[[Alá]] (Dios) ye'l más grande") * {{bandera|Irlanda}} '''[[Irlanda]]''': Nengún * {{bandera imaxe|Green harp flag of Ireland 17th century.svg}} ([[Irlanda confederada|Confederación Católica d'Irlanda]]): ''Hiberni unanimes pro Deo Rege et Patria'' o ''Éireannaigh aontaithe -y Dia, rí agus tír'' ([[llatín]] y [[Idioma irlandés|irlandés]], "Irlanda xunida por Dios, el rei y la patria") ** {{bandera imaxe|Dublin col.png}} [[Condáu de Dublín|Dublín]]: ''Beart do réir ár mbriathar'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Aición que coincide col nuesu discursu") *** {{bandera imaxe|IRL Dublin flag.svg}} [[Dublín]]: ''Obedientia Civium Urbis Felicites'' ([[llatín]], "La obediencia de los ciudadanos ye la felicidá de la ciudá") ** [[Condáu de Kildare|Kildare]]: ''Meanma agus Misneach'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Espíritu y coraxe") ** {{bandera imaxe|CavanLaois col.png}} [[Condáu de Laois|Laois]]: ''I bpáirt leis an bpobal'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "En conxunción cola comunidá") ** {{bandera imaxe|Flag of Longford, Tipperary & Roscommon County.svg}} [[Condáu de Longford|Longfort]]: ''Daingean agus Dílis'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Fuerte y lleal") ** {{bandera imaxe|Flag of the counties of Cork, Derry and Louth.png}} [[Condáu de Louth|Louth]]: ''Lugh sáimh-ioldánach'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "[[Lug]] ye igualmente habilidosu en toles artes") *** [[Ficheru:Dundalk Town Crest.svg|20x20px]] [[Dundalk]]: ''Mé do rug Cú Chulainn cróga'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Yo di nacencia al valiente [[Cúchulainn]]") ** {{bandera imaxe|Flag of the counties of Donegal, Leitrim and Meath.svg}} [[Condáu de Meath|Meath]]: ''Tré Neart -y Chéile'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Fuertes xuníos") ** {{bandera imaxe|Offaly col.png}} [[Condáu de Offaly|Offaly]]: ''Esto Fidelis'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Ten fe") ** {{bandera imaxe|GalwayWestm col.png}} [[Condáu de Westmeath|Westmeath]]: ''Triath ós Triathaibh'' ([[Idioma irlandés|irlandés]], "Noble percima de la nobleza") ** {{bandera imaxe|Wexford col.png}} [[Condáu de Wexford|Wexford]]: ''Exemplar Hiberniae'' ([[llatín]], "Un exemplu pa Irlanda") *** [[Ficheru:IRL COA Wexford Town 3D.svg|21x21px]] [[Wexford]]: ''Per Aquam et Ignem'' ([[llatín]], "Al traviés de l'agua y del fueu") * {{bandera|Islles Salomón}} '''[[Islla Salomón]]''': ''To Lead is to Serve'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Liderar ye sirvir") * {{bandera|Israel}} '''[[Israel]]''': Nun tien lema oficial. אִם תִרְצוּ, אֵין זוֹ אַגָדה (''Im tirzu ein zo agada)'' ([[Hebréu (idioma)|Hebréu]] ''"Si deseyar, nun ye un suañu"'') * {{bandera|Italia}} '''[[Italia]]''': Nengún oficial. * {{bandera imaxe|SPQRomani.svg}} ([[República romana]]) y {{bandera imaxe|Vexilloid of the Roman Empire.svg}} ([[Imperiu romanu]]): ''[[SPQR]]'' (Sigles de ''Senālos tos Populusque Rōmānus'') ([[llatín]], "Senáu y Pueblu de Roma") * {{bandera imaxe|Flag of Genoa.svg}} ([[República de Xénova]]): ''Respublica superiorem non recognoscens'' ([[llatín]], "La República que nun reconoz superiores") * {{bandera imaxe|Flag of Most Serene Republic of Venice.svg}} ([[República de Venecia]]): ''Pax Tibi Marce, Evanxelista Mevs'' ([[llatín]], "La paz sía contigo Marcos, el mio evanxelista") * {{bandera imaxe|Flag of Florence.svg}} ([[República de Florencia]]): ''Regna cadunt luxu surgunt virtutibus urbes!'' ([[llatín]], "¡Que cayan los reinos de la lluxuria por que les ciudaes de la virtú prevalezan!") * {{bandera imaxe|Medici Flag of Tuscany.png}} ([[Ducáu de Florencia]]): ''Festina lente'' ([[llatín]], "Entaínate amodo") * {{bandera imaxe|Ducáu de Modena (antes de 1830).svg}} ([[Ducáu de Módena]]): ''Dextera Domini exaltavit me'' ([[llatín]], "La diestra del Señor aponderóme") * {{bandera imaxe|Flag of Kingdom of Lombardy-Venetia.svg}} ([[Reinu lombardu-vénetu]]): ''Viribus Unitis'' ([[llatín]], "Fuercies Xuníes") * {{bandera imaxe|Flag of the Duchy of Parma (1851-1859).svg}} ([[Ducáu de Parma]]): ''Dirixe apodéreme!'' ([[llatín]], "¡Diríxite a mi, oh Señor!") * {{bandera imaxe|Flag of Italy with inscription «Italia llibera Dio lo vuole».svg}} ([[Cinco jornada de Milán|Gobiernu provisional de Milán]]): ''Italia llibera Dio lo vuole'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Italia llibre Dios querer") * {{bandera imaxe|Flag of the Republic of Venice 1848–49.svg}} ([[República de San Marco]]): ''Viva San Marco!'' ([[Idioma italianu|italianu]], "¡Viva [[Marcos l'Evanxelista|San Marcos]]!") * {{bandera imaxe|Flag of the Roman Republic (19th century).svg}} ([[República Romana (1849)|República de Roma]]): ''Dio y Popolo'' ([[Idioma italianu|italianu]], "Dios y Pueblu") *{{bandera imaxe|Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg}} ([[Reinu d'Italia (1861-1946)|Reinu d'Italia]]): FERT, lema de la [[Casa de Saboya]] y más tarde del Reinu d'Italia, interpretáu diversamente como: Fortitudo Eius Rhodum Tenuit ([[Idioma llatín|llatín]]: "La so fuercia conquistó Rodes") en referencia a la victoria d'[[Amadeo V de Saboya|Amadeo V, conde de Saboya]], nel sitiu de Rodes (1310); Foedere et Religione Tenemur ([[llatín]], "Amestaos polos trataos y la relixón"); Fortitudo Eius Rempublicam Tenet ([[llatín]], "La so fuercia [o valor] caltién la República"); Fides Est Regni Tutela ([[llatín]], "La Fe ye la proteición de [nuesu] Reinu")<ref>{{Cita web |url=http://www.torinocuriosa.it/curiosita.php?cdcur=144 |títulu=I segreti del motto sabaudo FERT (n'italianu) |urlarchivu=https://archive.today/20131119110945/http://www.torinocuriosa.it/curiosita.php?cdcur=144 |fechaarchivu=2013-11-19 }}</ref>. Dacuando escritu trés vegaes: FERT, FERT, FERT. *{{bandera imaxe|War_flag_of_the_Italian_Social_Republic.svg}} ([[República Social Italiana]]): ''Per l'onore d'Italia.'' ([[Idioma italianu|italianu]], Pol honor d'Italia {{Añedir referencies}} **{{bandera imaxe|Flag of Ancona.svg}} [[Ancona]]: ''Ancon Dorica Civitas Fidei'' ([[llatín]], Dórica y Fiel Ciudá de Ancona) **{{bandera imaxe|Flag of Bologna.svg}} [[Boloña]]: ''Libertas-Libertas'' ([[llatín]], Llibertá-Llibertá) **{{bandera imaxe|Flag of Genoa.svg}} [[Xénova]]: ''Libertas'' ([[llatín]], Llibertá) **[[Ficheru:Coat of Arms of L'Aquila, Italy.svg|24x24px]] [[L'Aquila]]: ''Immota Manent'' ([[llatín]], Permanentemente Inmóvil) **{{bandera imaxe|Flag of Palermo.svg}} [[Palermo]]: ''SPQP'' (Sigles de ''Senatus Populusque Palermus'') ([[llatín]], "Senáu y Pueblu de Palermo") **{{bandera imaxe|Flag_of_Rome.svg}} [[Roma]]: ''Senatus Populusque Romanus'' ([[llatín]], El Senáu y el Pueblu Romanu) **{{bandera imaxe|Flag of Veneto.svg}} [[Venecia]]: ''Pax Tibi Marce, Evanxelista Mevs'' ([[llatín]], "La paz sía contigo Marcos, el mio evanxelista") === J === * {{bandera|Xamaica}} '''[[Xamaica]]''': ''Out of many, one people'' ([[idioma inglés|inglés]], "D'ente munchos, una xente")<ref>[http://www.jis.gov.jm/special_sections/Independence/symbols.html Independence<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> * {{bandera|Xapón}} '''[[Xapón]]''': ''平和と進歩'' o ''へいわとしんぽ (Heiwa To Shinpo'') ([[idioma xaponés|xaponés]], '"Paz y Progresu") * {{bandera imaxe|Naval Ensign of Japan.svg}} ([[Imperiu del Xapón]]): ''五箇条の御誓文'' (''Gokajō non Goseimon)'' ([[idioma xaponés|xaponés]], "[[Carta de xuramentu|Xuramentu en cinco artículos]]") o ''八紘一宇'' (''Hakkō ichiu)'' ([[idioma xaponés|xaponés]], lliteralmente "Un acorde d'ocho cuerdes so un solu techu", interpretable como "Tol Mundu So un Solu Techu", modernamente reinterpretado como "Hermandá Universal") o ''天皇陛下万歳'' (''Tennōheika Banzai!)'' ([[idioma xaponés|xaponés]], "¡Diez mil años de vida al [[Emperador de Xapón|Emperador]]!") * {{bandera|Xordania}} '''[[Xordania]]''': ''الأردن أوّلاً (''a el'urdun awwlaan'')'' ([[Llingua árabe|árabe]], "Xordania en primer llugar"); ''الله، الوطن، الملك'' (''Allah Al-Watan Al-Malek'') ([[Llingua árabe|árabe]], "Dios, la Patria, el Rei"){{Añedir referencies}} === K === * {{bandera|Kenia}} '''[[Kenia]]''': ''[[Harambee]]'' ([[suaḥili]], "Trabayemos xuníos"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Kiribati}} '''[[Kiribati]]''': ''Te Mauri, Te Raoi ao Te Tabomoa'' ([[Gilbertense]]: "Salú, Paz, y Prosperidá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Kosovu}} '''[[Kosovu]]''': ''Nderi, Detyra, Atdheu'' ([[Idioma albanés|albanés]], "Honor, deber, patria.") * {{bandera|Kuwait}} '''[[Kuwait]]''': ''For Kuwait'' ([[idioma inglés|inglés]], "Por Kuwait") === L === * {{bandera|Laos}} '''[[Laos]]''': "Paz, independencia, democracia, unidá y prosperidá"{{Añedir referencies}} * {{bandera|Lesothu}} '''[[Lesothu]]''': ''Khotso, Apolace, Nala'' ([[sesotho]], "Paz, Agua, Prosperidá") * {{bandera|Letonia}} '''[[Letonia]]''': ''Tévzemei un brívibai'' ([[Idioma letón|letón]], "Pola Patria y la Llibertá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|El Líbanu}} '''[[El Líbanu]]''': ''كل للوطن والمجد والعلم'' (''kullunā li-l-watan, li-l-ulà li-l-`alam'') ([[Idioma árabe|árabe]], "toos pola patria, la gloria y la bandera") **{{bandera imaxe|Drapeau de Beyrouth.png}} [[Beirut]]: ''Berytus Nutrix Legum'' ([[llatín]], "Beirut, Madre de les lleis") * {{bandera|Liberia}} '''[[Liberia]]''': ''The love of liberty brought us here'' ([[Idioma inglés|inglés]], "L'amor a la llibertá tráxonos equí") * {{bandera imaxe|Flag_of_Liberland.svg}} '''[[Liberland]]''': ''Žít a nechat žít'' ([[Idioma checu|checu]], "Vive y dexa vivir") * {{bandera|Libia}} '''[[Libia]]''': ''حرية، عدالة، ديمقراطية'' (''harriat, edalt, dimuqratia'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, xusticia y democracia") * {{bandera imaxe|Flag of Libya (1977-2011).svg}} ([[Gran Yamahiriya Árabe Libia Popular Socialista|Yamahiriya de libia]]): '' الحرية والاشتراكية والوحدة'' (''alhurriat walaishtirakiat walwahda'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, socialismu y unidá") * {{bandera|Liechtenstein}} '''[[Liechtenstein]]''': ''Für Gott, Fürst und Vaterland'' ([[Idioma alemán|alemán]], "Por Dios, el Príncipe y la Patria"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Lituania}} '''[[Lituania]]''': ''Vienybė težydi'' ([[Idioma lituanu|lituanu]], "Dexa que la unidá florie") * {{bandera|Luxemburgu}} '''[[Luxemburgu]]''': ''Mir wëlle bleiwe wat mir ensin'' ([[luxemburgués]], "Queremos permanecer siendo lo que somos"){{Añedir referencies}} === M === * {{bandera|Macedonia del Norte}} '''[[Macedonia del Norte]]''': ''Слобода или Смрт'' (Sloboda ili Smrt) ([[Idioma macedoniu|macedoniu]], "Llibertá o Muerte") * {{bandera|Madagascar}} '''[[Madagascar]]''': ''Tanindrazana, Fahafahana, Fandrosoana'' ([[Idioma malgax|malgax]], "Patria, Llibertá, Progresu") * {{bandera|Malasia}} '''[[Malasia]]''': ''Bersekutu bertambah mutu'' ([[Idioma malayu|malayu]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Kingdom of Sarawak (1870).svg}} ([[Reinu de Sarawak]]): ''Dum Spiro, Spero'' ([[llatín]], "Mientres respiru espero") * {{bandera imaxe|Flag of North Borneo (1902–1946).svg}} ([[Borneo Septentrional]]): ''Pergo et Perago'' ([[llatín]], "Yo entamo y llograr") * {{bandera imaxe|Flag of the Federated Malay States (1895 - 1946).svg}} ([[Unión Malaya]]): ''الله سالم'' (Dipelihara Allah) ([[Idioma malayu|malayu]], "So la proteición d'[[Alá]]/Dios) ** {{bandera imaxe|Flag of Sabah.svg}} [[Sabah]]: ''Sabah Maju Jaya'' ([[Idioma malayu|malayu]], "Qu'Espollete Sabah") * {{bandera|Malawi}} '''[[Malaui]]''': ''Unity and Freedom'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá y Llibertá") * {{bandera imaxe|Flag of British Central Africa Protectorate.svg}} ([[Protectoráu Británicu d'África Central|África Central Británica]]): ''Lighy in Darkness'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Lluz nes Tiniebles") * {{bandera imaxe|Flag of Nyasaland (1919–1925).svg}} ([[Nyasalandia]]): ''Lux in Tenebris'' ([[llatín]], "Lluz nes Tiniebles") * {{bandera|Malí}} '''[[Malí]]''': ''Un peuple, un but, une foi'' ([[Idioma francés|francés]], "Un pueblu, una meta, una fe") * {{bandera|Malta}} '''[[Malta]]''': ''For Gallantry'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Al Heroísmu"), d'antiguo ''Virtue et Constatia'' ([[llatín]], "Virtú y Constancia") * ''''{{bandera|Marruecos}} '''[[Marruecos]]''': ''الله، الوطن، الملك'' (''Allah Al-Watan Al-Malek'') o ''ⴰⴽⵓⵛ, ⴰⵎⵓⵔ, ⴰⴳⵍⵍⵉⴷ'' (''Yakuc, Tamurt, Agellid'') ([[llingua árabe|árabe]] y [[Llingües bereberes|bereber]] "Dios, la Patria, el Rei")<ref>[http://www.maroc.ma/NR/exeres/FFBFF494-EE11-4387-A900-18D10HALA578HALA.htm ResumeNiv2<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref>; Lema real: ''إن تَنصُروا اللهَ ينصُرُکُم'' ('''iidha 'ant tamjyd allh, waqal 'annah sawf numjiduk'') ([[llingua árabe|árabe]], "Si Glorificas a Dios, Él te Glorificará a Ti") * {{bandera|Mauriciu}} '''[[Mauriciu]]''': ''Stella Clavisque Maris Indici'' ([[llatín]], "Llave y estrella del océanu Índicu") * {{bandera|Mauritania}} '''[[Mauritania]]''': ''شرف إخاء عدل'' (''sharaf 'iikha' eadl'') ([[llingua árabe|árabe]], "Honor, Fraternidá, Xusticia") * {{bandera imaxe|Flag of Mercosur.svg}} [[Mercosur|'''Mercáu''']] ''''[[Mercosur|'''Común del Sur''']]: ''El nuesu Norte ye'l Sur'' * {{bandera|Méxicu}} '''[[Méxicu]]''': ''La Patria ye Primeru'' * {{bandera imaxe|Flag of Cross of Burgundy.svg}} ([[Virreinatu de Nueva España|Virreinatu de la Nueva España]]): ''Ultra Que Unum'' ([[llatín]], "Dambes son Una") * {{bandera imaxe|Bandera y Estandarte de Morelos.svg}} ([[Congresu de Anáhuac|Gobiernu Supremu de Méxicu]]): ''Oculis et unguibus ae que victrix'' ([[llatín]], "Colos güeyos y les uñes, igualmente victoriosa"). *{{bandera imaxe|Flag_of_Mexico_%281821-1823%29.svg}} ([[Primer Imperiu Mexicanu]]): ''Relixón, Independencia, Unión.'' *{{bandera imaxe|Bandera_Nacional_Seg_Imp_Mex_1864_a_1867_FO.svg}} ([[Segundu Imperiu Mexicanu]]): ''Equidad na Xusticia'' ** {{bandera|Aguascalientes}} [[Aguascalientes]]: ''Bona Terra, Bona Gens, Aqua Clara, Clarum Coelum'' ([[llatín]], "Bona tierra, bona xente, agua claro, claru cielu"). ** {{bandera|Baxa California}} [[Baxa California]]: ''Trabayu y xusticia social''. ** {{bandera|Ciudá de Méxicu}} [[Ciudá de Méxicu]]: ''Bien noble ya insigne, bien lleal ya imperial'' ** {{bandera|Coahuila}} [[Coahuila]]: "''Homes fuertes, tierra rica, clima benignu'' ** {{bandera|Colima}} [[Colima]]: ''El temple del brazu ye puxanza na tierra'' ** {{bandera|Chiapas}} [[Chiapas]]: ''Xúnenos el so grandor'' ** {{bandera|Chihuahua}} [[Chihuahua]]: ''Valentìa, Llealtá y Hospitalidá'' *** {{bandera imaxe|Coat of arms of Ciudad Juárez.svg}}[[Ciudad Juárez]]: ''Abellugu de la llibertá, custodia de la República'' ** {{bandera|Estáu de Méxicu}} [[Estáu de Méxicu]]: ''Llibertá, trabayu y cultura'' *** {{bandera imaxe|EscudoEcatepec.jpg}} [[Ecatepec de Morelos]]: ''Autonomía Unión Trabayu'' ** {{bandera|Guanajuato}} [[Guanajuato]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Bandera de León, Guanajuato, México.svg}} [[León (Guanajuato)|León de los Aldama]]: ''El trabayu tou lo vence'' ** {{bandera|Estáu de Guerrero}} [[Estáu de Guerrero|Guerrero]]: ''La mio Patria ye Primeru''<ref>http://guerrero.gob.mx/wp-content/uploads/leyesyreglamentos/CPG.pdf</ref> ** {{bandera|Estáu d'Hidalgo}} [[Estáu d'Hidalgo|Hidalgo]]: ''Independencia, reforma y revolución'' ** {{bandera|Jalisco}} [[Jalisco]]: ''Jalisco ye unu'' ** {{bandera|Michoacán}} [[Michoacán]]: ''Heredamos llibertá, vamos mandar xusticia social'' ''L'alma de Méxicu'' ** {{bandera|Morelos}} [[Morelos]]: ''Tierra y Llibertá'' ** {{bandera|Nuevo León}} [[Nuevo León]]: ''Semper Ascendens'' ([[llatín]], "Siempres ascendente"). ***{{bandera imaxe|Bandera de Monterrey.png}} [[Monterrey]]: ''El trabayu templa l'espíritu.''. ** {{bandera|Oaxaca}} [[Oaxaca]]: ''[[El respetu a dereches ayenu ye la paz]]'' (Trátase d'un fragmentu d'una frase de [[Benito Juárez]]: "Ente los individuos como ente les naciones, el respetu a dereches ayenu ye la paz.") ** {{bandera|Puebla}} [[Puebla]]: ''Xuníos nel tiempu, nel esfuerciu, na xusticia y na esperanza'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Heroica Puebla de Zaragoza, Mexico.svg}} [[Puebla de Zaragoza]]: ''Angelis svis Devs mandavit de te vt cvstodiant te in omnibvs viis tvis'' ([[llatín]], "Dios ordenó a los sos ánxeles que te guardara en tolos tos caminos") ** {{bandera|San Luis Potosí}} [[San Luis Potosí]]: ''San Luis tien lo que te gusta'' ** {{bandera|Tamaulipas}} [[Tamaulipas]]: ''Siempres alta y gloriosa de llinaxe de la Casa de Escandón'' ** {{bandera|Tlaxcala}} [[Tlaxcala]]: ''Trubiecu de la Nación''<ref>{{cita publicación|url=https://archivos.juridicas.unam.mx/www/bjv/llibros/9/4036/22.pdf|títulu=De la hestoria de Tlaxcala, Trubiecu de la Nación y los sos insignes constitucionalistas|apellíos=Rivera Moya|nome=Marla D.|fecha=2015|publicación=Historia y Constitución. Homenaxe a José Luis Soberanes Fernández, tomu II|fechaaccesu=6 de marzu de 2018|formatu=PDF|doi=|pmid=}}</ref> ***{{bandera imaxe| EscudoTlaxcala.png}} [[Tlaxcala de Xicohténcatl]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de Tlaxcala''<ref>{{cita publicación |url=https://journals.openedition.org/nuevomundo/31083|títulu=Alteridad y alianza: afitamientu y representación del grupu de poder na república de Tlaxcala mientres el sieglu XVI|apellíos=Díaz Serrano|nome=Ana|fecha=28 de mayu de 2008|publicación=Nuevu Mundo Mundo Nuevos |fechaaccesu=5 de marzu de 2018|doi=10.4000/nuevomundo.31083|pmid=}}</ref> ** {{bandera|Veracruz}} [[Veracruz de Ignacio de la Llave|Veracruz]]: ''[[Plus ultra (lema)|Plus ultra]]'' ([[llatín]], "Más allá") **{{bandera|Yucatán}} [[Yucatán]]: Nengún. ***{{bandera imaxe|Escudo de Merida Yucatan.svg}} [[Mérida (Yucatán)|Mérida]]: ''Bien noble y bien lleal ciudá de Mérida'' ** {{bandera|Zacatecas}} [[Zacatecas]]: Lema en llatín: "Lavor Vincit Omnia", que n'español significa: "El trabayu tou lo vence". * {{bandera|Estaos Federaos de Micronesia}} '''[[Estaos Federaos de Micronesia|Micronesia]]''': ''Peace, Unity, Liberty'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Paz, Unidá, Llibertá") * {{bandera|Moldavia}} '''[[Moldavia]]''': ''Limba noastră-i o comoară'' ([[Idioma moldavu|moldavu]], "El nuesu idioma ye una ayalga") (non oficial) * {{bandera|Mónacu}} '''[[Mónacu]]''': ''Deo juvante'' ([[llatín]], "Cola ayuda de Dios")<ref>{{cita web |url=http://www.monte-carlo.mc/monaco/informations/index.html|títulu=Monaco nun clin d'œil! |fechaaccesu=3 d'agostu de 2006}} (en francés)</ref> * {{bandera|Mozambique}} '''[[Mozambique]]''': ''Somos toos um'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Toos somos unu") === N === * {{bandera|Namibia}} '''[[Namibia]]''': ''Unity, liberty, justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá, llibertá, xusticia"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Nauru}} '''[[Nauru]]''': ''God's will first'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La voluntá de Dios primero de too"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Nepal}} '''[[Nepal]]''': ''जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरियसि'' (''ananī canpabhūel miośca svargādapī garīyasī'') ([[Sánscritu]], ''La madre y la tierra madre/patria valen más que'l reinu del cielu)'' * {{bandera|Nicaragua}} '''[[Nicaragua]]''', ''[[In God we trust|En Dios confiamos]]''<ref>Apaez nel anverso de les monedes de [[Córdoba nicaragüense|córdoba]]</ref> y ''[[Patria llibre o morrer]]'' (''CHOMBU'')<ref>Frase d'Augusto C. Sandino en telegrama de respuesta a Gilbert D. Hatfield, Cap. U.S. Marine Corps, fecháu'l 12 de xunetu de 1927</ref> (non oficiales) * {{bandera|Níxer}} '''[[Níxer]]''': '' Fraternité – Travail – Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Fraternidá - Trabayu – Progresu") * {{bandera|Nixeria}} '''[[Nixeria]]''': ''Unity and Faith, Peace and Progress'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá y Fe, Paz y Progresu") * {{bandera|Nixeria}} ([[Historia de Nixeria#Estáu independiente|Federación de Nixeria]]): ''Unity and Faith'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá y Fe") * {{bandera imaxe|Flag of Biafra.svg}} ([[Biafra]]): ''Peace, Unity, Freedom'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Paz, Unidá, Llibertá") * {{bandera|Noruega}} '''[[Noruega]]''': ''Alt for Norge'' ([[Idioma noruegu|noruegu]], "Tou per Noruega") *{{bandera imaxe|Flag_of_Novorussia.svg}} [[Nueva Rusia (confederación)|Nueva Rusia]]: ''Воля и Труд'' (''Volya i Trud'') ([[Idioma rusu|rusu]], "Voluntá y Trabayu") *{{bandera|Nueva Zelanda}} '''[[Nueva Zelanda]]''': Nengún, d'antiguo ''Onward'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Escontra alantre") **{{bandera imaxe|Flag_of_Tokelau.svg}} [[Tokeláu]]: Tokeláu Mo Te Atua ([[Idioma tokelauano|tokelauano]], Tokeláu pal Toupoderosu) **[[Ficheru:Wellington COA.svg|20x20px]] [[Wellington|Welington]]: ''Suprema a Situ'' ([[llatín]], "Posición Cimera") === O === * {{bandera|Omán}} '''[[Omán]]''': ''Desire, Honor, Sacrifice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Deséu, honor, sacrificiu") * {{bandera|Orde de Malta}} '''[[Orde de Malta]]''': ''Tuitio Fidei et Obsequium Pauperum'' ([[llatín]], "Defensa de la Fe y ayuda a los probes»") * {{bandera imaxe|Flag of the Organization of American States.svg}} '''[[Organización de los Estaos Americanos|Organización d'Estaos Americanos]]''': Democracy for peace, security, and development ([[Idioma inglés|inglés]], "Democracia pola paz, la seguridá y el desenvolvimientu") * {{bandera imaxe|Flag of NATO.svg}} '''[[Organización del Tratáu del Atlánticu Norte]]''': ''Animus in consulendo liber'' ([[llatín]], "Espíritu llibre pa decidir") === P === * {{bandera|Países Baxos}} '''[[Reinu de los Países Baxos|Países Baxos]]''': ''Je Maintiendrai'' ([[Idioma francés|francés]] "Voi Caltener")<ref>{{cita web |url=http://www.koninklijkhuis.nl/english/content.jsp?objectid=13335|títulu=The Dutch royal house: The royal coat of arms |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera imaxe|Statenvlag.svg}} ([[Provincies Xuníes de los Países Baxos]]: ''Eendragt Maakt Magt'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") o ''Concordia Parvae res Crescunt'' ([[llatín]], "La concordia fai que les coses pequeñes crezan", equivalente a "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the navy of the Batavian Republic.svg}} ([[República Bátava]]): ''Gelykheid, Vryheid, Broederschap'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[Liberté, égalité, fraternité|Llibertá, igualdá, fraternidá]]") * {{bandera|Países Baxos}} ([[Reinu d'Holanda]]): ''Eendragt Maakt Magt'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Netherlands Antilles (1986-2010).svg}} ([[Antilles Neerlandeses]]): ''Libertate Unanimus'' ([[llatín]], "Xuníos pola llibertá") **{{bandera|Aruba}} [[Aruba]]: ''Semper pro grediens'' ([[llatín]], "Siempres Progresando") **{{bandera|Países Baxos}} [[Países Baxos]]: ''Je Maintiendrai'' ([[Idioma francés|francés]] "Voi Caltener") ***{{bandera imaxe|Flag_Zuid-Holland.svg}} [[Holanda Meridional]]: ''Vigilate Deo Confidentes'' ([[llatín]], "Ver a Dios Confiaos") ****{{bandera imaxe|Flag_of_The_Hague.svg}} [[L'Haya]]: ''Vrede en Recht'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "Paz y Xusticia") ****{{bandera imaxe|Flag of Rotterdam.svg}} [[Rotterdam]]: ''Sterker door strijd'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "Más fuerte per mediu de la llucha") ***{{bandera imaxe|Flag_North-Holland%2C_Netherlands.svg}} [[Holanda Septentrional]]: Nengún ****{{bandera imaxe|Flag_of_Amsterdam.svg}} [[Ámsterdam]]: ''Heldhaftig, Vastberaden, Barmhartig'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "Heroica, resuelta, misericordiosa") **{{bandera imaxe|Flag_of_Sint_Maarten.svg}} [[Sint Maarten]]: ''Semper Progrediens'' ([[llatín]], "Siempres Progresando") ***{{bandera imaxe|Flag_of_Saba.svg}} [[Islla de Saba]]: ''Remis Velisque'' ([[llatín]], "Con Remu y Vela") ***{{bandera imaxe|Flag_of_Sint_Eustatius.svg}} [[San Eustaquio]]: ''Superba et Confidens'' ([[llatín]], "Arguyosa y confiada") * {{bandera|Paláu}} '''[[Paláu]]''': ''Rainbow's End'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El final del arcoíris") * {{bandera|Palestina}} '''[[Estáu de Palestina|Palestina]]''': ''Palestina llibre, la llucha sigue, llibertá pal pueblu palestín''{{Añedir referencies}} ** {{bandera|Palestina}} [[Autoridá Nacional Palestina]]: ''أننا لن نستسلم'' ('''annana ln nastaslim'') o ''We will not go down'' ([[Idioma árabe|árabe]] ya [[Idioma inglés|inglés]]: nun vamos rindir) * {{bandera|Panamá}} '''[[Panamá]]''': ''Pro mundi beneficiu'' ([[llatín]], "Pa beneficiu del mundu") * {{bandera imaxe|Flag of Sovereign State of Panama.svg}} ([[Estáu Soberanu de Panamá]]): ''Llibertá Y Orde'' * {{bandera|Papúa Nueva Guinea}} '''[[Papúa Nueva Guinea]]''': ''Unity in diversity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá na Diversidá") * {{bandera|Paraguái}} '''[[Paraguái]]''': ''Paz y Xusticia''<ref>Vease [[Escudu de Paraguái]]</ref> * {{bandera|Paquistán}} '''[[Paquistán]]''': ''ایمان، اتحاد، نظم'' (''Yaqeen-mukkam, ittihad, nizam)'' ([[urdú]], "Fe(autoconfianza), Unidá, Disciplina")<ref>{{cita web |url=http://www.infopak.gov.pk/Eemblem.aspx|títulu=Information of Pakistan: The State Emblem |fechaaccesu=2 d'agostu de 2006}}</ref> * {{bandera|Perú}} '''[[Perú]]''': ''[[Firme y feliz pola unión]]'' *{{bandera imaxe|Flag of Peru (1821–1822).svg}} ([[Protectoráu de San Martín|Departamentos Llibres de Perú]]): ''Renació'l Sol de Perú'' *{{bandera imaxe|Flag of the Peru-Bolivian Confederation.svg}} ([[Confederación Perú-Boliviana]]): ''Firme pola Unidá'' **{{bandera imaxe|Bandera_Ancash.svg}} [[Departamentu de Áncash|Áncash]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera de Chimbote.svg}} [[Chimbote]]: ''Capital de la pesca y l'aceru'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Huaraz.svg}} [[Huaraz]]: ''La bien noble y arrogante ciudá'' **{{bandera imaxe|Bandera d'Arequipa.svg}} [[Departamentu d'Arequipa|Arequipa]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera d'Arequipa.svg}} [[Arequipa]]: ''Heroica ciudá de los llibres d'Arequipa'' **{{bandera imaxe|Flag of Ayacucho.svg}} [[Departamentu d'Ayacucho|Ayacucho]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Ayacucho.svg}} [[Ayacucho]]: ''Bien Noble y Lleal Ciudá'' **{{bandera imaxe|El callao bandera.png}} [[Provincia Constitucional del Callao|El Callao]]: ***{{bandera imaxe|El callao bandera.png}} [[Callao]]: ''La fiel y arrogante Ciudá del Callao, asilu de les lleis y la llibertá'' ** {{bandera imaxe|Bandera Rexón Ica.png}} [[Departamentu d'Ica|Ica]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Bandera de Chincha alta.png}} [[Provincia de Chincha|Chincha]]: ''Provincia de Chincha benemérita a la Patria'' *** {{bandera imaxe|Flag of Ica.svg}} [[Ica]]: ''En Ica nació la Patria'' ** {{bandera imaxe|Flag of Junin.svg}} [[Departamentu de Junín|Junín]]: ''Carines Liveravit nos'' ([[llatín]]; "Redimíos pola Caridá") *** {{bandera imaxe|Flag of Junin.svg}} [[Junín (Perú)|Junín]]: ''Heroica ciudá de Junín'' ** {{bandera imaxe|Bandera de La Libertad Peru.svg}} [[Departamentu de La Libertad|La Libertad]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera ascope.png}} [[Ascope]]: ''Tierra de Cortesía y Lleendes'' ***{{bandera imaxe|Banderachepen.jpg}} [[Chepén]]: ''Arrogante y Viril Provincia de Chepén'' ***{{bandera imaxe|Flag of Trujillo (Peru).svg}} [[Trujillo (Perú)|Trujillo]]: ''Ciudá Benemérita y Fidelísima a la Patria'' ***{{bandera imaxe|Bandera de San Pedro de Lloc.png}} [[San Pedro de Lloc]]: ''Paz-Orde-Unión'' **{{bandera imaxe|Bandera Rexón Lima.png}} [[Departamentu de Lima|Lima]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Bandera d'Huacho.jpg}} [[Huacho]]: ''Fidelísima Ciudá d'Huacho - Democracia, Xusticia, Trabayu'' ***{{bandera imaxe|Escudo Huaral.png}} [[Huaral]]: ''Honor y Progresu'' *** {{bandera imaxe|Bandera_de_Lima.png}} [[Lima]]: ''Hoc signum vere regum est'' ([[llatín]]; "He equí'l verdaderu signu de los reis") ** {{bandera imaxe|Flag of Lambayeque Department.svg}} [[Departamentu de Lambayeque|Lambayeque]]: ''Lucis Gloriam et Honoris'' ([[llatín]]; "Lluz, gloria y honor") *** {{bandera imaxe|Bandera de Chiclayo.PNG}} [[Chiclayo]]: ''Heroica ciudá de Chiclayo'' *** {{bandera imaxe|Flag of Lambayeque Department.svg}} [[Lambayeque]]: ''Pro Patria Puxo'' ([[llatín]]; "Lluchó pola Patria"); ''Pol mio valor y decisión soi azote de tiranos y honra de la nación; Fui la primera en proclamar y xurar exitosamente la llibertá de Perú.''<ref>{{cita publicación |títulu=Escudo d'Armes de la Provincia de Lambayeque|url=https://www.flickr.com/photos/melhkyenriquez/18289969161 |fechaaccesu=11 de febreru de 2018|periódicu=Flickr|idioma=es-us}}</ref> ** {{bandera imaxe|Bandera_Rexón_Loreto.png}} [[Departamentu de Loreto|Loreto]]: Nengún *** [[Caballococha]]: ''Xesucristu tien güei cara indíxena'' *** [[Contamana]]: ''Solidaridá a toos, de toos y echa por toos'' *** [[San Antonio del Estrechu (Putumayo)|San Antonio del Estrechu]]: ''D'a bones madres escelentes homes'' *** {{bandera imaxe|Bandera d'Iquitos.png}} [[Iquitos]]: ''Carpent tua poma nepotes'' ([[llatín]], "Los tos fíos van faer el to grandor" o "Esfruten de los tos frutos los tos fíos" o "Los tos descendientes van coyer los tos frutos") *** {{bandera imaxe|Bandera de Yurimaguas-Alto Amazones.png}} [[Yurimaguas]]: ''Tierres fecundes pa homes trabayadores'' **{{bandera imaxe|Bandera Moquegua Perú.png}} [[Departamentu de Moquegua|Moquegua]]: ***{{bandera imaxe|Bandera Moquegua Perú.png}} [[Moquegua]]: ''Noble Ciudá Benemérita a la Patria.'' **{{bandera imaxe|Primer-lugar-de-la-bandera-regional-Puno1.jpg}} [[Departamentu de Puno|Puno]]: Nengún ***{{bandera imaxe|Flag of Puno.svg}} [[Puno]]: ''Contra Aliam Bracéu Domun'' ([[llatín]]; "Combate namái contra los que nun son del to fonduxe") **{{bandera imaxe|Bandera San Martín.png}} [[Departamentu de San Martín|San Martín]]: ''Honor-Unión'' ***{{bandera imaxe|Bandera moyobamba.jpg}} [[Moyobamba|Moyabamba]]: La ciudá de Moyabamba pola fe de relixón y de la so Madre España va perecer ensin remediu primero que falta-y a Dambes; El nuesu [[Virreinatu de Perú|Virréi]] [[José Fernando de Abascal|Abascal]] con Gobernador Noriega el nuedu ciegu d'amor fraternal **{{bandera imaxe|Flag of Tacna.svg}} [[Departamentu de Tacna|Tacna]]: ***{{bandera imaxe|Flag of Tacna.svg}} [[Tacna]]: ''Heroica Ciudá de San Pedro de Tacna'' ** {{bandera imaxe|Bandera de Baltes.png}} [[Departamentu de Baltes|Baltes]]: Nengún *** {{bandera imaxe|Bandera de Baltes.png}} [[Baltes]]: ''Karoli Cesaris auspitio el tabore ingenioac impesa ducis Pizarro inventa et pacata'' ([[llatín]]; "Fundada y pacificada pol capitán [[Francisco Pizarro|Pizarro]], sol auspicio y trabayu, inxeniu y asistencia del [[Emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu|Emperador]] [[Carlos I d'España|Carlos]]") * {{bandera|Polonia}} '''[[Polonia]]''': Nengún oficial, popularmente: ''Honor i Ojczyzna'' ([[Idioma polacu|polacu]], "Honor y patria") * {{bandera imaxe|Kingdom of Poland-flag.svg}} ([[Reinu de Polonia (1385-1569)|Reinu de Polonia]]): T''ecvm et pro te'' ([[llatín]], "Con usté y p'usté") * {{bandera imaxe|Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg}} ([[República de los Dos Nación|Mancomunidá Polacu-Lituana]]): ''Si Deus nobiscum, quis contra nos'' ([[llatín]], "Si Dios ta con nós, entós ¿quién ta contra nós?") o ''Pro Fide, Lege et Rege'' ([[llatín]], "Pola Fe, la Llei y el Rei") * {{bandera imaxe|Flag_of_the_Free_City_of_Danzig.svg}} ([[Ciudá llibre de Dánzig]]): ''Nec Temere, Nec Timidi'' ([[llatín]], "Nin temerariu, nin medrosu")<ref>http://en.numista.com/catalogue/pieces28356.html FREIE STADT DANZIG · 1935 ·FÜNF GULDEN·En Numista</ref> * {{bandera imaxe|Flag of Poland (1928-1980).svg}} ([[Segunda República Polaca|Segunda República]]) y {{bandera imaxe|Flag of Poland (1928-1980).svg}} ([[Gobiernu de Polonia nel exiliu|Gobierno nel Exiliu]]): ''Bóg, Honor, Ojczyzna'' ([[Idioma polacu|polacu]], "Dios, honor y patria") * {{bandera imaxe|Flag of Poland (1928-1980).svg}} ([[República Popular de Polonia]]): ''Za naszą Ojczyznę Polską Rzeczpospolitą Ludową'' ([[Idioma polacu|polacu]], "Pola nuesa patria la República Popular de Polonia") ** {{bandera imaxe|Gdansk flag.svg}} [[Gdansk]]: ''Nec Temere, Nec Timidi'' ([[llatín]], "Nin temerariu, nin medrosu") ** {{bandera imaxe|Flag of Warsaw.svg}} [[Varsovia]]: ''Contemnit procellas'' ([[llatín]], "Desafía les nubes") o ''Semper invicta'' ([[llatín]], "Siempres Invicta") * {{bandera|Portugal}} '''[[Portugal]]''': ''Esta é a Ditosa Pátria Minha Amada'', ([[Idioma portugués|portugués]], "Esta ye la Dichosa Patria Mio Amada") * {{bandera imaxe|Flag Portugal (1830).svg}} ([[Reinu de Portugal]]): ''A Unidade é a maior força, agora y pa sempre'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''La unidá ye la mayor fuercia, agora y pa siempres"'') * {{bandera|Portugal}} ([[Estado Novo (Portugal)|Estado Novo]]): ''Deus, pátria, família'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''Dios, patria, familia"''); ''Tudo pela nação, nada contra a nação'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''Tou pola nación, nada contra la nación"''); ''Orgulhosamente sós'' ([[Idioma portugués|portugués]], "''Orgullosamente solos"'') ** {{bandera imaxe|Flag of the Azores.svg}} [[Azores]]: ''Antes morrer livres que em paz escravizados'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Antes morrer llibres qu'en paz amarraos''y"'') ** {{bandera imaxe|Flag of Madeira.svg}} [[Madeira]]: ''Das ilhas, as mais belas y livres'' ([[Idioma portugués|portugués]], "De les islles, les más belles y llibres") === R === * {{bandera|Reinu Xuníu}} '''[[Reinu Xuníu]]''': ''[[Dieu et mon droit]]'' ([[Idioma francés|francés]], "Dios y el mio derechu")<ref name= royal>{{cita web |url=http://www.royal.gov.uk/MonarchUK/Symbols/Coatsofarms.aspx |títulu=Coats of arms |editorial=The Official Website of the British Monarchy |fechaaccesu=19 d'agostu de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090304201929/http://www.royal.gov.uk/MonarchUK/Symbols/Coatsofarms.aspx |fechaarchivu=2009-03-04 }}</ref> * {{bandera imaxe|Flag_of_The_Commonwealth.svg}} ([[Mancomunidá d'Inglaterra]]) y {{bandera imaxe|Flag of the Commonwealth (1658-1660).svg}} ([[El Protectoráu|Mancomunidá d'Inglaterra, Escocia ya Irlanda]]): ''Pax quæritur bellu'' ([[llatín]], "La paz búscase al traviés de la guerra") ** {{bandera|Escocia}} [[Escocia]]: ''In My Defens God Me Defend''<ref>[https://books.google.com/books?id=82cNAAAAIAAJ&pg=PA514 The Progress and Public Processions of Queen Elizabeth, by John Nichols]</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=XlE0AAAAIAAJ&pg=RA2-PT218 The Fourth part of the Institutes of Laws of England: Concerning the Jurisdiction of Courts, by Edward Coke]</ref>([[Idioma inglés|inglés]], "Nel mio defensa, Dios deféndeme") y ''Nemo m'impune lacessit'' ([[llatín]], "Naide máncame con impunidá")<ref>{{cita llibru |url=https://books.googleco.uk/books?id=jrArAAAAYAAJ&pg=PA279&lpg=PA279&dq=merk+nemo+me+impune&source=bl&ots=G_oVK-2hKd&sig=wtpJGBJQ4JRX3UDF-njP9C0l6n8&hl=en&sa=X&ei=3jDxU_rgBsaR7AaEjIGACw&ved=0CDUQ6AEwAw#v=onepage&q=merk%20nemo%20me%20impune&f=false |títulu = Numismatology article in The Popular Encyclopedia |fecha= 1841 |fechaaccesu=17 d'agostu de 2014}}</ref><ref>[http://nms.scran.ac.uk/database/record.php?usi=000-100-050-908-C&searchdb=scran&scache=3oib272hac Coin from reign of James VI] , retrieved 17 agostu 2014</ref> *** {{bandera imaxe|City Flag of Aberdeen.svg}} [[Aberdeen]]: ''Bon Accord'' ([[Idioma francés|francés]], "Bon alcuerdu") *** {{bandera imaxe|Dundee City Flag.png}} [[Dundee]]: ''Dei Donum, Prudentin et Candore'' ([[llatín]], "Don de Dios, prudente y cándida") *** {{bandera imaxe|Flag of Edinburgh.svg}} [[Edimburgu]]: ''Nisi Dominus Ataya'' ([[llatín]], "Si non Dios, en devanéu") *** [[Ficheru:Glasgow Coat of Arms.png|27x27px]] [[Glasgow|Glasglow]]: ''Let Glasgow Flourish'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Que Glasgow espollete") *** [[Ficheru:Coa Scotland Town Perth big.svg|26x26px]] [[Perth (Escocia)|Perth]]: ''Pro Lege Rege et Grege'' ([[llatín]], "Pola llei del rei y el so fatáu") ** {{bandera|Gales}} [[Gales]]: ''Cymru am byth'' ([[galés]], "Gales per siempres")<ref>{{cita web |url=http://www.walesonline.co.uk/lifestyle/fun-stuff/cymru-am-byth-meaning-behind-8592076 |títulu=Cymru am byth! The meaning behind the Welsh motto |editorial=[[WalesOnline]] |fecha=6 de febreru de 2015 |fechaaccesu=19 d'agostu de 2016}}</ref> *** {{bandera imaxe|Flag of Cardiff.svg}} [[Cardiff]]: ''Y ddraig goch ddyry cychwyn ([[galés]], "''El dragón coloráu va marcar el camín''")'' *** [[Ficheru:Newport COA shield.svg|22x22px]] [[Newport|Newsport]]: ''Terra Marique'' ([[llatín]], "''Per Tierra y Per Mar''") ** {{bandera|Inglaterra}} [[Inglaterra]]: ''Dieu et mon droit'' ([[Idioma francés|francés]], "Dios y el mio derechu") *** {{bandera imaxe|Flag of Birmingham.svg}} [[Birmingham]]: For''ward'' ([[Llingua inglesa|inglés]], "Escontra alantre") *** {{bandera imaxe|County Flag of Cheshire.png}} [[Cheshire]]: ''Xure et Dignitate Gladii'' ([[llatín]], "Los derechos y la dignidá de la espada") *** {{bandera imaxe|Flag of the City of London.svg}} [[City de Londres]]: ''Apodere Dirixi Nos'' ([[llatín]], "Emponnos Señor") *** {{bandera imaxe|Derbyshire flag.svg}} [[Derbyshire]]: ''Bene Consulendo'' ([[llatín]], "Por bien conseyu") *** {{bandera imaxe|Flag of the Isle of Wight.svg}} [[Islla de Wight]]: ''All this beauty is of God'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Toa esta guapura ye de Dios") *** {{bandera imaxe|Flag of Lancashire.png}} [[Lancashire]]: ''In Conceyu Consilium'' ([[llatín]], "Los planes del conseyu") *** {{bandera imaxe|Unofficial Flag of West Yorkshire.svg}} [[Leeds]]: ''Pro Rege et Lege'' ([[llatín]] "Pol Rei y la Llei") *** {{bandera imaxe|County Flag of Leicestershire.png}} [[Leicester]]: ''Semper Eadem'' ([[llatín]] "Siempres el mesmu") *** {{bandera imaxe|Lincolnshire flag.svg}} [[Lincolnshire]]: ''Land and God'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La tierra y Dios") *** {{bandera imaxe|County Flag of Merseyside.png}} [[Liverpool]]: ''Deus Nobis Haec Otia Fecit'' ([[llatín]] "Dios dionos esta tranquilidá") *** {{bandera imaxe|Unofficial County Flag of Greater Manchester.svg}} [[Mánchester]]: ''Conceyu Et Llaborie'' ([[llatín]] "Sabiduría y Esfuerciu") *** {{bandera imaxe|Flag of Northamptonshire.svg}} [[Northamptonshire]]: ''Rosa Concordia Signum'' ([[llatín]] "La rosa, el símbolu d'harmonía") *** {{bandera imaxe|County Flag of Nottinghamshire.svg}} [[Nottinghamshire]]: ''Sapienter Proficiens'' ([[llatín]] "Progresu con sapiencia") *** {{bandera imaxe|County Flag of Tyne & Wear.svg}} [[Newcastle upon Tyne]]: ''Fortiter Defendit Triumphans'' ([[llatín]] "Trunfando por defenses fuertes") *** {{bandera imaxe|County Flag of Oxfordshire.svg}} [[Oxford]]: ''Fortis est veritas'' ([[llatín]] "La verdá ye poderosa") *** {{bandera imaxe|Flag of Rutland.svg}} [[Rutland]]: ''Multum in parvo'' ([[llatín]] "Enforma en poco") *** {{bandera imaxe|County Flag of Staffordshire.png}} [[Staffordshire]]: ''The Knot Unites'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El nuedu xune") *** {{bandera imaxe|County Flag of Tyne & Wear.svg}} [[Sunderland]]: ''Nil Desperandum Auspice Deo'' ([[llatín]] "Nunca desesperes, confía en Dios") *** {{bandera imaxe|Flag of York.svg}} [[York]]: ''Let the Banner of York Fly High'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Que'l Estandarte de York Vuele Altu") *** {{bandera imaxe|East Riding Of Yorkshire.svg}} [[Yorkshire del Este]]: ''Tradition and Progress'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Tradición y progresu") *** {{bandera imaxe|North-Yorkshire-Flag.svg}} [[Yorkshire del Norte]]: ''Untate Fortior'' ([[llatín]] "La unidá ye más fuerte") ** {{bandera|Irlanda del Norte}} [[Irlanda del Norte]]: ''[[Quis separabit?]]'' ([[Llatín]], ¿Quien [nos] va dixebrar?) *** [[Ficheru:Antrim arms.svg|20x20px]] [[Antrim]]: ''Per angusta ad augusta'' ([[llatín]], "Trunfa al traviés de les dificultaes") *** {{bandera imaxe|Flag of Belfast.svg}} [[Belfast]]: ''Pro tantu inquiz retribuamus'' ([[llatín]], "¿Qué vamos dar en cuenta de tantu?") *** {{bandera imaxe|Flag of the counties of Cork, Derry and Louth.png}} [[Derry]]: ''Vitas - Veritas - Victoria'' ([[llatín]], "Vida, verdá, victoria") *** [[Ficheru:Down arms.png|20x20px]] [[Condáu de Down|Downpatrick]]: ''Absque Llaborie Nihil'' ([[llatín]], "Nada ensin trabayu") *** [[Ficheru:Ferm arms.png|20x20px]] [[Enniskillen]]: ''Feor Magh Eanagh'' ([[Idioma irlandés mediu|irlandés mediu]], "El país de los llagos) *** {{bandera imaxe|Flag of county Tyrone.svg}} [[Omagh]]: Oigh Maigh ([[Idioma irlandés mediu|irlandés mediu]], "Planicie virxe") ** {{bandera imaxe|Government Ensign of the United Kingdom.svg}} [[Territoriu británicu d'ultramar|Territorios británicos d'ultramar]]: ***{{bandera imaxe|Flag_of_Anguilla.svg}} [[Anguila (dependencia)|Anguila]]: ''Unity, Strength, and Endurance'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá, Fuercia y Resistencia.") *** {{bandera|Les Bermudes}} [[Bermudes]]: ''Quo fata ferunt'' ([[llatín]], "A onde el destín empónganos") *** {{bandera|Xibraltar}} [[Xibraltar]]: ''Nulli expugnabilis hosti'' ([[llatín]], "Conquistáu por nengún enemigu")<ref>Téllez, Juan JoséYanitos. Viaxe al corazón de Xibraltar (1713-2013) Centru d'Estudios Andaluces, 2013 ISBN 8494181750, 9788494181757 Páxina 83.</ref> *** {{bandera|Islla de Man}} [[Islla de Man]]: ''Quocunque jeceris stabit'' ([[llatín]], "Allá onde lo tires, va quedar") *** [[Ficheru:Flag of Saint Helena.svg|20px]] [[Islla Santa Lena]]: ''Loyal and unshakeable'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Lleal y imperturbable") *** {{bandera|Islles Caimán}} [[Islles Caimán]]: ''He hath founded it upon the seas'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Él fundar sobre los mares") *** {{bandera imaxe|Flag of South Georgia and the South Sandwich Islands.svg}} [[Territoriu británicu d'ultramar de les Islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur|Islles Xeorxa del Sur y Sandwich del Sur]]: ''Leo Terram Propriam Protegat'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Que'l lleón defenda la so propia tierra")<ref>"The World Factbook," CIA. Washington, Potomac Books, Inc., 2010. ISBN 1612344011, 9781612344010. Appendixes s.v.</ref> *** {{bandera|Islles Malvines}} [[Islles Malvines (territoriu británicu d'ultramar)|Islles Malvines]]: ''Desire the Right'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Desea lo cabal") *** [[Ficheru:Flag of the Turks and Caicos Islands.svg|20px]] [[Islles Turques y Caicos]]: ''Each Endeavouring, All Achieving'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Si cada unu esfórciase, toos lo consiguen") *** {{bandera imaxe|Flag of the British Virgin Islands.svg}} [[Islles Vírxenes Britániques]]: ''Vigilate'' ([[llatín]], "Permanez sollerte") *** {{bandera imaxe|Flag of Montserrat.svg}} [[Montserrat]]: ''A people of excellence, moulded by nature, nurtured by God'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Un pueblu d'excelencia, moldiáu pola naturaleza, alimentáu por Dios") *** {{bandera imaxe|Flag of Saint Helena.svg}} [[Santa Lena, Ascensión y Tristan da Cunha]]: ''Loyal and unshakeable'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Lleal y insacudible") *** {{bandera imaxe|Flag of the British Antarctic Territory.svg}} [[Territoriu Antárticu Británicu]]: ''Research and Discover'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Investigación y Descubrimientu") *** {{bandera imaxe|Flag of the British Indian Ocean Territory.svg}} [[Territoriu Británicu del Océanu Índicu]]: ''In tutela nostra Limuria'' ([[llatín]], "[[Lemuria]] ta al nuesu cargu")<ref>[http://www.ngw.nl/heraldrywiki/index.php?title=British_Indian_Ocean_Territory Heraldry of the world, British Indian Ocean Territory]. consultáu 19/08/2016</ref> * {{bandera|República Centroafricana}} '''[[República Centroafricana]]''': ''Unité, Dignité, Travail'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, Dignidá, Trabayu")<ref>Talocci, Mauro (revised and updated by Whitney Smith) Guide to the Flags of the World (ISBN 0-688-01141-1), p. 145.</ref> * {{bandera|República Checa}} '''[[República Checa]]''': ''[[Pravda vítězí]]'' ([[Idioma checu|checu]], "La verdá prevalez")<ref>{{Cita web|url=http://www.servat.unibe.ch/icl/ez00000_.html |títulu=Czech Republic - Constitution |fecha=16 d'avientu de 1992 |publicación=Servat.unibe.ch |fechaaccesu=6 de payares de 2011}}</ref> * {{bandera|República del Congo}} '''[[República del Congo]]''': ''Unité, travail, progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Unidá, trabayu y progresu") *{{bandera imaxe|Flag of the People's Republic of Congo.svg}} ([[República Popular del Congo]]): ''Travail, Démocratie, Paix'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu, Democracia, Paz") * {{bandera|República Democrática d'El Congu}} '''[[República Democrática d'El Congu]]''': ''Justice, Paix et Travail'' ([[Idioma francés|francés]], "Xusticia, Paz y Trabayu") *{{bandera imaxe|Flag of the Congo Free State.svg}} ([[Estáu Llibre del Congo]]): ''Travail et Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu y Progresu") *{{bandera imaxe|Flag of the Congo Free State.svg}} ([[Congo Belga]]): ''Travail et Progrès - L'Union Fait la Force'' ([[Idioma francés|francés]], "Trabayu y Progresu - [[La unión fai la fuercia|La Unión Fai la Fuercia]]") *{{bandera imaxe|Flag of Katanga.svg}} ([[Estáu de Katanga]]): ''Force, espoir et Paix dans la Prosperite'' ([[Idioma francés|francés]], "Fuercia, esperanza y paz na prosperidá") *{{bandera imaxe|Flag of Congo-Léopoldville (1960-1963).svg}}{{bandera imaxe|Flag of Congo-Léopoldville (1963-1966).svg}} ([[República del Congo (Léopoldville)|Congo Oriental]]) y {{bandera imaxe|Flag of Zaire.svg}} ([[Zaire]]): ''Justice - Paix - Travail'' ([[Idioma francés|francés]], "Xusticia - Paz - Trabayu") *{{bandera imaxe|Flag of the Democratic Republic of the Congo (2003-2006).svg}} [[República Democrática d'El Congu|Congo-Kinshasa]]: ''Démocratie - Justice - Unité'' ([[Idioma francés|francés]], "Democracia - Xusticia - Unidá") * {{bandera|República Dominicana}} '''[[República Dominicana]]''': ''Dios, Patria, Llibertá'' * {{bandera|República Dominicana}} ([[Dictadura militar|Dictadura]] de [[Rafael Leónidas Trujillo]]): Dios y Trujillo (parcialmente oficial) * {{bandera|Ruanda}} '''[[Ruanda]]''': ''Ubumwe, Umurimo, Gukunda Igihugu'' ([[Kiñaruanda]], "Unidá, Trabayu, Patriotismu") * {{bandera imaxe|Flag of Rwanda (1959-1961).svg}} ([[Reinu de Ruanda]]): ''Imbaga Y'Inyabutatu Ijambere'' ([[Idioma Kinyarwanda|Kinyarwanda]], Tres Pueblos Xuníos van espolletar) * {{bandera imaxe|Flag of Rwanda (1962-2001).svg}} ([[Ruanda|República de Ruanda]]): ''Liberté - Coopération'' - ''Progrès'' ([[Idioma francés|francés]], "Llibertá- Cooperación- Progreso") * {{bandera|Rumanía}} '''[[Rumanía]]''': Nengún. * {{bandera imaxe|Flag of the United Principalities of Romania (1862 - 1866).svg}} ([[Principáu de Rumanía]]): ''Toti in unu'' ([[llatín]] "Toos nunu") * {{bandera|Rumanía}} ([[Reinu de Rumanía]]): ''Nihil Sine Deo'' ([[llatín]] "Nada ensin Dios") * {{bandera imaxe|Flag of Romania (1965-1989).svg}} ([[República Socialista de Rumanía]]): ''Proletari din toate țările, uniți-vă!'' ([[Idioma rumanu|rumanu]], "[[¡Proletarios de tolos países, xuníivos!]]") * {{bandera|Rusia}} '''[[Rusia]]''': ''Съ Нами Богъ (S Nami Bog)'' ([[Idioma rusu|rusu]], "Dios ta con nós") * {{bandera imaxe|Flag of Russian Empire for private use (1914–1917) 3.svg}} ([[Imperiu rusu|Imperiu Rusu]]): ''За Веру, Царя и Отечество'' (''Za Veru, Tsarya i Ot'echestvo'') ([[Idioma rusu|rusu]], "Pola Fe, el [[Zar]] y la Patria") * {{bandera|Xunión Soviética}} ([[Xunión Soviética]]): ''Пролетарии всех стран, соединяйтесь!'' (''Proletarii vsekh stran, soyedinyaytes'!'') ([[idioma rusu|rusu]], "[[¡Proletarios de tolos países, xunir!]]". [[wikt:en:workers of the world, unite|Otres traducciones]])<ref name="NiZh">{{cita publicación |apellíu=Bolotina | nome = S. |fecha=payares de 1983 | títulu = How Our State Emblem Was Created | publicación = [[Nauka i Zhizn]] | páxines =20–24 |issn=0028-1263 | idioma = rusu}}</ref><ref>[http://archivo.juventudes.org/documentos-hist%C3%B3ricos/constituciones-de-la-urss Constitución de la Xunión Soviética 1936, artículu 143.]</ref> ** {{bandera imaxe|Flag of Crimea.svg}} [[República de Crimea]]: ''Процветание в единстве'' (''Protsvetaniye v yedinstve)'' ([[Idioma rusu|rusu]], "Prosperidá n'unidá") === S === * {{bandera|República Árabe Saḥariana Democrática}} '''[[República Árabe Saḥariana Democrática|El Sáḥara Occidental]]''': ''حرية ديمقراطية وحدة'' (''Hurrīyya-Dīmuqrātīyya,Wehda)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, Democracia, Unidá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Samoa}} '''[[Samoa]]''': ''Faava i -y Samoa Atua'' ([[Idioma samoanu|samoanu]], "Samoa sofitar en Dios") * {{bandera|Saint Kitts y Nevis}} '''[[Saint Kitts y Nevis]]''': ''Country Above Self'' ([[Idioma inglés|inglés]], "El país percima d'unu mesmu") * {{bandera|San Marín}} '''[[San Marín]]''': ''Libertas'' ([[llatín]], "Llibertá"){{Añedir referencies}} * {{bandera|San Vicente y Les Granadines}} '''[[San Vicente y Les Granadines]]''': ''Pax et Xusticia'' ([[llatín]]: "Paz y xusticia") * {{bandera|Santa Llucía}} '''[[Santa Llucía]]''': ''The land, the people, the light'' ([[Idioma inglés|inglés]], "La tierra, el pueblu, la lluz"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Santu Tomé y Príncipe}} '''[[Santu Tomé y Príncipe]]''': ''Unidade, Disciplina, Trabalho'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Unidá, Disciplina, Trabayu") * {{bandera|Senegal}} '''[[Senegal]]''': ''Un peuple, un but, une foi'' ([[Idioma francés|francés]], "Un pueblu, un oxetivu, una fe"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Serbia}} '''[[Serbia]]''': ''Samo Sloga Srbina Spasava'' ([[Idioma serbiu|serbiu]], "Namái xuníos los serbios sobreviven") *{{bandera imaxe|State Flag of Serbia (1882-1918).svg}} ([[Reinu de Serbia]]): ''Tempus et meum jus'' o ''Време и моје право'' ([[llatín]] y [[Idioma serbiu|serbiu]], "Tiempu y el mio derechu") (lema real) *{{bandera imaxe|Flag of the Kingdom of Yugoslavia.svg}} ([[Reinu de Yugoslavia]]): ''Нација, краљ, земља (Nacija, kralj, zemlja),'' ''Narod, kralj, zemlja'' o ''Narod, kralj, država'' ([[Idioma serbiu|serbiu]], [[Idioma croata|croata]] y [[Idioma eslovenu|eslovenu]], "Una nación, un rei, un país") *{{bandera imaxe|Flag of SFR Yugoslavia.svg}} ([[República Federativa Socialista de Yugoslavia]]): ''Братство и jединство (Bratstvo i jedinstvo)'' o ''Bratstvo i jedinstvo'' ([[Idioma serbiu|serbiu]] y [[Idioma croata|croata]], "Hermandá y Unidá") * {{bandera|Seixeles}} '''[[Seixeles]]''': ''Finis Coronat Opus'' ([[llatín]]: "El fin corona la obra") * {{bandera|Sierra Lleona}} '''[[Sierra Lleona]]''': ''Unity, Freedom, Justice'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Unidá, Llibertá, Xusticia") * {{bandera|Singapur}} '''[[Singapur]]''': ''Majulah Singapura'' (Alantre Singapur) * {{bandera|Siria}} '''[[Siria]]''': ''وحدة ، حرية ، اشتراكية (wahdat , hurriat , aishtirakia)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "Unidá, llibertá, Socialismu") ** {{bandera imaxe|Flag of Rojava.svg}} '''[[Rojava]]''': ''Berxwedan Jiyane'' ([[Idioma curdu|curdu]], "Resistencia ye vida") (Non oficial) * {{bandera imaxe|Flag of the Central American Integration System.svg}} '''[[Sistema de la Integración Centroamericana]]:''' ''Paz, Democracia, Llibertá y Desenvolvimientu.'' * {{bandera|Somalia}} '''[[Somalia]]''': ''Iska wax uqabso'' ([[Idioma somalín|somalín]], "Sía Solidariu") *{{bandera imaxe|Flag_of_Somaliland.svg}} '''[[Somalilandia]]''': <big>[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الل]]</big> (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai dios sinón Dios y [[Mahoma|Mohammed]] ye l'unviáu de Dios")'', [[Basmala|بسم الله الرحمن الرحيم]] (''bismi-llāhi r-raḥmānin r-raḥīm'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nel nome de [[Alá|Dios]], el Clemente, el Misericordiosu") y [[A el·lahu-àkbar|الله أكبر]]'' (''Allahu Akbar)'' ([[Idioma árabe|árabe]], "[[Alá]] (Dios) ye'l más grande") * {{bandera|Suazilandia}} '''[[Suazilandia]]''': ''Siyinquaba'' ([[Idioma suazi|suazi]], "Somos la fortaleza") * {{bandera|Sudáfrica}} '''[[Sudáfrica]]''': ''Ike Ixarra Ilke ([[Xam]], "Unidá na diversidá") '' * {{bandera imaxe|Flag of the Orange Free State.svg}} ([[Estáu Llibre d'Orange]]): ''Vryheid-Immigratie; Geduld en Moed'' ([[afrikaans]], "Llibertá-Inmigración; Paciencia y Valor") * {{bandera imaxe|Flag of Transvaal.svg}} ([[República Sudafricana|República de Transvaal]]) y {{bandera imaxe|Flag of the Transvaal Colony 1904–1910.svg}} ([[Colonia de Transvaal]]): ''Eendragt Maakt Magt'' ([[Idioma neerlandés|neerlandés]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of the Cape Colony 1876-1910.svg}} ([[Colonia del Cabu]]): ''Spes Bona'' ([[llatín]], "Bona Esperanza") * {{bandera imaxe|Flag of South Africa (1928-1994).svg}} ([[Unión Sudafricana]]): ''Ex Unitate Vires'' ([[llatín]], "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Flag of Sealand.svg}} '''[[Sealand]]''': ''Y Mare Libertas'' ([[llatín]], "Nel mar llibertá") * {{bandera|Sudán}} '''[[Sudán]]''':''النصر لنا '' (''al-Naṣdir Llana'') ([[llingua árabe|árabe]], "La victoria ye nuesa") * {{bandera|Sudán del Sur}} '''[[Sudán del Sur]]''': ''Justice, Liberty, Prosperity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xusticia, Llibertá, Prosperidá") * {{bandera|Suiza}} '''[[Suiza]]''': ''Unu pro omnibus, omnes por unu'' ([[llatín]], "Unu pa toos, toos para unu"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Surinam}} '''[[Surinam]]''': ''Iustitia - Pietas - Fides'' ([[llatín]], "Xusticia, piedá, fidelidá") === T === * {{bandera|Tailandia}} '''[[Tailandia]]''': ''ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์'' (''Chat, Satsana, Phra Mahakasat'') ([[Idioma tailandés|tailandés]], País, Relixón, Monarca) (Non oficial) * {{bandera imaxe|Flag of Thailand 1855.svg}} ([[Historia de Tailandia#Periodu de Bangkok|Reinu de Siam]]): ''शब्बेसम् सम्घभुतनम् समग्घि भुद्धि सधिक'' (''Sabbesaṃ saṃghabhūtānaṃ samagghī vuḍḍhi sadhikā'') ([[Pali]], "La unidá trai ésitu y prosperidá") * {{bandera|República de China}} '''[[República de China|Taiwan]]''': '' Llibertá y Democracia''{{Añedir referencies}} * {{bandera|Tanzania}} '''[[Tanzania]]''': ''Uhuru na Umoja'' ([[Idioma suaḥili|suaḥili]], "Llibertá y Unidá") ** {{bandera imaxe|Flag of Zanzibar.svg}} [[Zanzíbar]]: ''Zanzibar kwa Afrika; Zanzibar kwa ajili yá Dunia'' ([[Idioma suaḥili|suaḥili]], "Zanzíbar pa África, Zanzíbar pal mundu") * {{bandera|Timor Oriental}} '''[[Timor Oriental]]''': ''Honra, pàtria y povo'' ([[Idioma portugués|portugués]], "Honor, patria y pueblu"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Togu}} '''[[Togu]]''': ''Travail, Liberté, Patrie'' ([[Idioma francés|francés]]: "Trabayu, Llibertá, Patria"){{Añedir referencies}} * {{bandera|Tonga}} '''[[Tonga]]''': ''Ko y Otoa mo Tonga ko hoku tofi'a'' ([[Idioma tongano|tongano]], "Dios y Tonga son el mio heriedu") *{{bandera imaxe|Flag_of_Transnistria_(state).svg}} '''[[Transnistria]]''': ''Pol derechu a vivir nesta tierra'' *[[Ficheru:Warsaw Pact Logo.svg|23x23px]] [[Pactu de Varsovia|Tratáu d'Amistá, Collaboración y Asistencia Mutua]]: ''Союз мира и социализма'' ([[Idioma rusu|rusu]], "Unión de paz y socialismu") * {{bandera|Trinidá y Tobagu}} '''[[Trinidá y Tobagu]]''': ''Together We Aspire, Together We Achieve'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xuntos aspiramos, xuntos llograr") * {{bandera imaxe|Flag of Trinidad and Tobago 1889-1958.svg}} ([[Trinidá y Tobagu|Trinidá colonial]]): ''Miscerique probat populos et foedera jungi'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Apruébase l'amiestu de los pueblos y los sos llazos d'unión") * {{bandera imaxe|Flag of the West Indies Federation.svg}} ([[Federación de les Indies Occidentales]]): ''To dwell together in unity'' ([[Idioma inglés|inglés]], "Xacer xuntos n'unidá") * {{bandera|Tunicia}} '''[[Tunicia]]''': ''حرية، نظام، عدالة'' (''hurriatan, nizama, eadala'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Llibertá, Orde, Xusticia") * {{bandera|Turquía}} '''[[Turquía]]''': ''Yurtta Sulh, Cihanda Sulh'' ([[Idioma turcu|turcu]], "Paz en casa, paz nel mundu"){{Añedir referencies}} * {{bandera imaxe|Flag of Palaeologus Emperor.svg}} ([[Imperiu bizantín]]): ''Βασιλεὺς Βασιλέων Βασιλεύων Βασιλευόντων'' (''Vasilèfs Vasiléon Vasilévon Vasilevónton'')([[Griegu medieval]], "Rei de Reyes, Gobernando sobre Gobernantes") * {{bandera imaxe|Flag of the Ottoman Empire.svg}} ([[Imperiu otomanu]]): ''Devlet-i Ebed-müddet'' o ''دولت ابد مدت'' (''dwlt abd muddat'') ([[Idioma turcu|turcu]] y [[Idioma árabe|árabe]], "L'Estáu eternu") * {{bandera|Tuvalu}} '''[[Tuvalu]]''': ''Tuvalu mo te atua'' ([[tuvaluano]], "Tuvalu pal toupoderosu"){{Añedir referencies}} === U === * {{bandera|Ucraína}} '''[[Ucraína]]''': ''Volia, Zlahoda, Dobro'' ([[idioma ucraín|ucraín]], "Llibertá, alcuerdu, bondá") * {{bandera|Uganda}} '''[[Uganda]]''': ''For God and My Country'' ([[idioma inglés|inglés]], "Por Dios y la mio patria") * {{bandera|Unión Europea}} '''[[Xunión Europea]]''': ''[[Xunida na diversidá|In varietate concordia]]'' ([[llatín]] "Xuníos na Diversidá")<ref name=lemaue>{{cita web |títulu=Xunida na diversidá|url=http://europa.eu/abc/symbols/motto/index_es.htm |fechaaccesu=8 d'ochobre de 2011|autor=EUROPA}}</ref> * {{bandera|Uruguái}} '''[[Uruguái]]''': ''[[Llibertá o Muerte]]'' (non oficial) * {{bandera|Uzbequistán}} '''[[Uzbequistán]]''': "Uzbequistán per siempres" === V === * {{bandera|Vanuatu}} '''[[Vanuatu]]''': ''Long God Yumi Stanap'' ([[Bislama]], "Nós siguimos a Dios") * {{bandera|Ciudá del Vaticanu}} '''[[Ciudá del Vaticanu|Vaticanu]]''': Nengún oficial **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1803-1825).svg}} ([[Papa]]do de [[Pío VII]]): ''Pax''. ([[llatín]], "Paz") **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1825-1870).svg}} ([[Papa]]do de [[Lleón XIII]]): ''Lumen in Coelo''. ([[llatín]], "Lluz nel Cielu") **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1825-1870).svg}} ([[Papa]]do de [[Pío X]]): ''Instaurara omnia in Christo''. ([[llatín]], "Restaurar toles coses en Cristu") **{{bandera imaxe|Flag of the Papal States (1825-1870).svg}} ([[Papa]]do de [[Benedicto XV]]): ''In te, Apodere, speravi; non confundar in æternum''. ([[llatín]], "En Ti, Señor, confié; nun me vea confundíu pa siempres") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Pío XI]]): ''Pax Christi in regno Christi''. ([[llatín]], "La paz de Cristu nel reinu de Cristu") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Pío XII]]): ''Opus iustitiae pax''. ([[llatín]], "L'efectu de la xusticia va ser paz") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Juan XXIII]]): ''Obœdientia et Pax''. ([[llatín]], "Obediencia y Paz") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Pablo VI]]): ''In nome Domini''. ([[llatín]], "Nel nome del Señor") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Xuan Pablo I]]): ''Humilitas''. ([[llatín]], "Humildá") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Xuan Pablo II]]): ''Totus tuus, Maria, ego sum''. ([[llatín]], "Soi tou to, María") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Benito XVI]]): ''Cooperatores veritatis''. ([[llatín]], "Cooperadores de la Verdá") **{{bandera|Ciudá del Vaticanu}} ([[Papa]]do de [[Francisco (papa)|Francisco I]]): ''Miserando atque eligendo''. ([[llatín]], "{[[Xesús de Nazaré|Él]]} mirar a con misericordia y lo [[Mateo l'Evanxelista|escoyó]]")<ref>{{cita publicación|títulu=Papa Francisco escueye lema del so escudu: "Mirar con misericordia y escoyer"|url=http://www2.latercera.com/noticia/papa-francisco-escoge-lema-de-su-escudo-mirar-con-misericordia-y-lo-eligio/|fechaaccesu=17 de febreru de 2018|periódicu=La Tercer|idioma=es-ES}}</ref> * {{bandera|Venezuela}} '''[[Venezuela]]''': Nengún oficial. * {{bandera imaxe|Flag of Miranda.svg}} ([[Primer República de Venezuela|Primer República]]): ''Lux Unitas Clarior'' ([[llatín]], "Les lluces xuníes son más brilloses", equivalente a "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Bandera_de_la Guerra_a_Muerte.svg}} ([[Segunda República de Venezuela|Segunda República]]): ''Concordia Parvae res Crescunt'' ([[llatín]], "La concordia fai que les coses pequeñes crezan", equivalente a "[[La unión fai la fuercia]]") * {{bandera imaxe|Bandera de Angostura (20 de noviembre de 1817).svg}} ([[Tercer República de Venezuela|Tercer República]]): ''La nuesa Virtú.'' * {{bandera imaxe|Bandera_de_Venezuela_1836-1859.svg}} ([[Estáu de Venezuela]]): ''Llibertá''. * {{bandera imaxe|Flag_of_Venezuela_%281863-1905%29.svg}} ([[Estaos Xuníos de Venezuela]]): ''[[Dios y Federación]]''. ** {{bandera imaxe|Flag of Amazonas Indigenous State.svg}} [[Amazones (Venezuela)|Amazones]]: ''Honor y Llealtá''. ** {{bandera imaxe|Flag of Anzoátegui State (original version).svg}} [[Anzoátegui]]: ''Tumba de los sos tiranos''. *** {{bandera imaxe|Bandera del Municipio Bolívar (Anzoátegui).svg}} [[Barcelona (Venezuela)|Barcelona]]: ''Independencia - Llibertá'' *** {{bandera imaxe|Bandera_del_Municipio_Simón_Rodríguez.svg}} [[El Tigre]]: ''Orde, Democracia, Igualdá.'' ** {{bandera imaxe|Flag_of_Aragua_State.svg}} [[Aragua (estáu)|Aragua]]: ''Dios, Patria y Aragua''. ***{{bandera imaxe|Bandera_Mario_Briceño_Iragorri_Aragua.PNG}} [[El Limón (Venezuela)|El Limón]]: ''Dios, Naturaleza y Comunidá.'' ***{{bandera imaxe|Bandera Santos Michelena Aragua.PNG}} [[Texer]]: ''La Puerta de Aragua'' ***{{bandera imaxe|Banmaracay.gif}} [[Maracay]]: ''[[Leopardus wiedii|Maracaya]]'' (tacarigua, "Xaguar") ***{{bandera imaxe|Bandera mun bolivar.png}} [[San Mateo (Aragua)|San Mateo]]: ''San Mateo ye Bolívar'' ** {{bandera imaxe|Flag of Barinas State.svg}} [[Barinas (estáu)|Barinas]]: ''Dios y Federación''. ***{{bandera imaxe|Bandera_de_barinas.png}} [[Barinas (ciudá)|Barinas]]: ''Bien Noble y Bien Lleal''. ** {{bandera imaxe|Flag of Bolívar State.svg}} [[Bolívar (estáu)|Bolívar]]: ''Llibertáu Por La Llei de Bolívar''. ***{{bandera imaxe|Bandera de Sifontes (Bolívar).svg}} [[Tumeremo]]: ''Primero la tierra nativa que nada.'' ** {{bandera imaxe|Flag of Carabobo State.svg}} [[Carabobo]]: '' Ocassus servitutis'' ([[llatín]], "Ocaso de la servidume") ***{{bandera imaxe|BAND-G-Bejuma.svg}} [[Bejuma]]: ''Ciudá de Bejuma Xardín de Carabobo'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Los Guayos (Carabobo).svg}} [[Los Guayos]]: ''Unión y Prosperidá'' ***{{bandera imaxe|Bandera de Montalbán (Carabobo).svg}} [[Montalbán (Carabobo)|Montalbán]]: ''Emporiu Fructicola de Carabobo''. ***{{bandera imaxe|Bandera Municipio San Diego Carabobo.png}} [[San Diego (Carabobo)|San Diego]]: ''El Carabobo y la Venezuela que Toos Queremos''. (non oficial) ***{{bandera imaxe|Bandera de Valencia, Carabobo.svg}} [[Valencia (Venezuela)|Valencia]]: [[Plus ultra]] ([[llatín]], "Más allá") (Históricu); ''Valencia - Pueblo llibre'' (Actual) ** {{bandera imaxe|Flag of Cojedes State.svg}} Cojedes: ''Ad sum''. ([[llatín]], "Equí toi") *** {{bandera imaxe|BAND-H-Tinaquillo.svg}} [[Tinaquillo]]: ''Orgullosamente tinaquillero''. ** {{bandera imaxe|Flag of Delta Amacuro State.svg}} Delta Amacuro: ''La Paz na Federación''. ** {{bandera imaxe|Flag of Caracas (2022).svg}} [[Distritu Capital (Venezuela)|Distritu Capital]]: Nengún *** {{bandera2|Caraques|Flag of Caracas (2022).svg}}: ''Ave María Santísima, ensin pecáu concebida, nel primer intre del so ser natural''. ** {{bandera imaxe|Flag of Falcón.svg}} Falcón: ''Dios y Federación'' y ''Muerra la Tirania y Viva la Llibertá''. ** {{bandera imaxe|Flag of Guárico.svg}} Guárico: ''Si ames la llibertá, ven a les mios pampes''. ***{{bandera imaxe|Bandera de Juan Germán Roscio (Guárico).svg}} [[San Xuan de Los Morros]]: ''Amor, Paz y Llibertá; La Puerta del Llanu.'' *** {{bandera imaxe|Bandera del Municipio Leonardo Infante.svg}} [[Valle de la Pascua]]: ''Fe, Ciencia, Trabayu''. *** {{bandera imaxe|Bandera-Zaraza.png}} [[Zaraza]]: ''Zaraza, l'Atenes del Guárico; Agricultura-Ganadería''. ** {{bandera imaxe|Flag_of_Lara_State.svg}} [[Lara (estáu)|Lara]]: ''Llibertá y Valor''. *** {{bandera imaxe|Barquisimeto Flag.svg}} [[Barquisimeto]]: ''Xusticia''. ** {{bandera imaxe|Flag_of_Mérida.svg}} [[Mérida (estáu)|Mérida]]: Nengún. *** {{bandera imaxe|Flag of Rivas Davila.svg}} [[Bailadores]]: ''Cum grano tritici, Deus nobis haec otia fecit'' ([[llatín]], "Con un granu de trigu, Dios nos dignó esta facilidá.") *** {{bandera imaxe|Flag of the city of Mérida, Venezuela.svg}} [[Mérida (Venezuela)|Ciudá de Mérida]]: ''Non potest civitas abscondi supra montem posita'' ([[llatín]], "Nun puede despintase una ciudá allugada sobre un monte.") ***{{bandera imaxe|Bandera del Municipio Campo Elías.svg}} [[Ejido (Mérida)|Ejido]]: ''De forte duce'' ([[llatín]], "De Fuerte Duce") y ''Tolos que visiten a Mérida dalgún día van llegar a Ejido'' ***{{bandera imaxe|Bandera del Municipio Alberto Adriani.svg}} [[El Vigía]]: ''Implebentur Campi Tui Fertilitate'' ([[llatín]], "Llanures llenes de fertilidá") ***{{bandera imaxe|Bandera del Municipio Justo Briceño.svg}} [[Torondoy]]: ''Ad perpetuam rei memoriam'' ([[llatín]], "Pa la Memoria Perpetua") ** {{bandera imaxe|Flag_of_Miranda_state.svg}} [[Miranda (Venezuela)|Miranda]]: ''Llibertá o Muerte''. ***{{bandera imaxe|BAND-M-Zamora.svg}} [[Guatire]]: ''Guatire, Villa Heroica'' ***{{bandera imaxe|Bandera_Guaicaipuro_Miranda.PNG}} [[Los Teques]]: ''Ana karina rote'' ([[Llingües caribes]], "Namái nós somos homes") y ''Na lluz ta la esencia y el camín''. ***{{bandera imaxe|Bandera del Municipio Sucre (Miranda).svg}} [[Petare]]: ''Contentez vous de Sucre'' ([[Idioma francés|francés]], "Conténtese con Sucre")} ** {{bandera imaxe|Flag of Monagas State.png}} Monagas: ''Aguantó con valor''. ***{{bandera imaxe|Bandera de la Ciudad de Maturin.svg}} [[Maturin]]: ''Llibertá - Progreso''. ** {{bandera imaxe|Flag of Nueva Esparta.svg}} Nueva Esparta: ''Gloria Margarita, la perlla d'oriente, Gloria Nueva Esparta, patria del valor''. ** {{bandera imaxe|Flag of Portuguesa.svg}} Portuguesa: ''Honor y Gloria''. ***{{bandera imaxe|Banderaguanare.png}} [[Guanare]]: ''Veri Creator Spirictus'' ([[llatín]], "La verdá del Espíritu Creador") ** {{bandera imaxe|Flag of Sucre State.svg}} Sucre: '' Arguyosu de ser sucrense''. ***{{bandera imaxe|Bandera de Cumaná (Sucre).svg}} [[Cumaná]]: ''La Tierra Onde Naz El Sol, Primoxénita del Continente Americanu''. ** {{bandera imaxe|Flag of Táchira.svg}} Táchira: Nengún. ***{{bandera imaxe|BAND-S-Panamericano.svg}} [[Coloncito]]: ''Plus ultra'' ([[llatín]], "Más allá") ***{{bandera imaxe|BAND-S-Lobatera.svg}} [[Lobatera]]: ''Sub Umbra Gremii Tui Protexe Nos'' ([[llatín]], "Protegenos so la solombra del to cuellu.") ***{{bandera imaxe|BAND-S-Bolivar.svg}} [[San Antonio del Táchira]]: ''L'Aurora Espuntó pel oeste'' ***{{bandera imaxe|Bandera_San_Cristobal.svg}} [[San Cristóbal (Venezuela)|San Cristóbal]]: ''Ciudá de la cordialidá'' ***{{bandera imaxe|BAND-S-Cardenas.svg}} [[Táriba]]: ''Fluminis Impetus Laetificat Civitaem'' ([[llatín]], "L'ímpetu del ríu ye tormentu de la ciudá") ***{{bandera imaxe|BAND-S-San Judas Tadeo.svg}} [[Municipio San Judas Tadeo (Táchira)|Umuquena]]: ''Umuquena Tierra de Gracia'' ** {{bandera imaxe|Flag of Vargas State.svg}} Vargas: ''Igualdá, Llibertá, Prosperidá y Seguridá''. ** {{bandera imaxe|Flag of Yaracuy State.svg}} Yaracuy: '' Trunfos llegaron onde tuvo los sos templos el Sol''. ***{{bandera imaxe|Bandera Urachiche Yaracuy.PNG}} [[Urachiche]]: ''Fecunda - Opulenta''. ** {{bandera imaxe|Flag of Zulia State.svg}} Zulia: ''El Zulia Nome y Lluz de Venezuela''. ***{{bandera imaxe|Cabimas_flag.svg}} [[Cabimas]]: ''Los pueblos aparren, nun muerren''. ***{{bandera imaxe|Bandera de Lagunillas (Zulia).svg}} [[Ciudá Ojeda]]: ''Ab Urbe Condita Agnosco Veteris Vestigia Flammae'' ([[llatín]], "Dende la fundación de la Ciudá reconozo la buelga del fueu qu'anició la mio nacencia") ***{{bandera imaxe|Bandera de Almirante Padilla (Zulia).svg}} [[El Toro (Zulia)|El Toro]]: ''[[La unión fai la fuercia|Na unión ta la fuercia]]''. ***{{bandera imaxe|Bandera de Lossada (Zulia).svg}} [[La Concepción (Zulia)|La Concepción]]: ''Paz, Amor y trabayu''. ***{{bandera imaxe|BAND-V-Maracaibo.svg}} [[Maracaibo]]: ''Bien Noble y Lleal''. ***{{bandera imaxe|Bandera de San Francisco (Zulia).svg}} [[San Francisco (Venezuela)|San Francisco]]: ''Próspera y Segura''. * {{bandera|Vietnam}} '''[[Vietnam]]''': ''Ðộc lập, tự do, hạnh phúc'' ([[vietnamita]], "Independencia, llibertá, y felicidá") * {{bandera imaxe|Flag of South Vietnam.svg}} ([[Vietnam del Sur]]): ''Tổ quốc, Danh dự, Trách nhiệm'' ([[vietnamita]], "Patria, honor, responsabilidá") (hasta [[1967]]); ''Tổ quốc, Công minh, Liêm chính'' ([[vietnamita]], "Patria, xusticia, integridá") === Y === * {{bandera|Yeme}} '''[[Yeme]]''': ''الڷه، الوطن، الثورة، الوحدة'' (''Allāh, Al-Waṭan, Ath-Thawrah, Al-Waḥdah'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Dios, Nación, Revolución, Unidá") * {{bandera imaxe|Flag of the Mutawakkilite Kingdom of Yemen.svg}} ([[Reinu Mutawakkilita de Yemen|Reinu de Yeme]]): ''[[Shahada|لا إله إلا الله محمد رسول الله]]'' (''Lā 'ilāhai 'illā-llāhu Muhammadun rasūlu-llāh'') ([[Idioma árabe|árabe]], "Nun hai más dios que [[Alá]] y [[Mahoma]] el so profeta") * {{bandera|Xibuti}} '''[[Xibuti]]''': ''Unité, Égalité, Paix'' o ''اتحاد، مساواة، سلام'' (''aittihad, musawat, salam'') ([[Idioma francés|francés]] y [[Idioma árabe|árabe]], "Unidá, Igualdá y Paz") === Z === * {{bandera|Zambia}} '''[[Zambia]]''': ''One Zambia, One Nation'' ([[idioma inglés|inglés]], "Una Zambia, Una Nación") * {{bandera imaxe|Flag of the Federation of Rhodesia and Nyasaland (1953–1963).svg}} ([[Federación de Rodesia y Nyasalandia]]): ''Magni Messe Mereamur'' ([[llatín]], "Merecen un gran branu") * {{bandera|Zimbabue}} '''[[Zimbabue]]''': ''Unity, Freedom, Work'' ([[idioma inglés|inglés]], "Unidá, Llibertá, Trabayu") * {{bandera imaxe|Flag of Southern Rhodesia (1924–1964).svg}} ([[Rodesia del Sur]]), {{bandera imaxe|Flag of Rhodesia (1968–1979).svg}} ([[República de Rodesia]]) y {{bandera imaxe|Flag_of_Zimbabwe_Rhodesia.svg}} ([[Zimbabue Rodesia]]): ''Sit Nome Digna'' ([[llatín]], "Ye Digna d'esi Nome") == Ver tamién == * [[Lemes de los estaos de EE. XX.]] == Referencies == {{llistaref|2}} {{Tradubot|Anexo:Lemas nacionales}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Lemes nacionales|Lemas nacionales]] [[Categoría:Llistes]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] iix08a8m2twgonvg1ougiw5anf88gsz 0 141155 4379309 4352656 2025-06-25T06:51:32Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camprodón => Camprodon 4379309 wikitext text/x-wiki {{Ficha de partíu políticu | nome = Partíu de los Socialistes de Cataluña | nome_nativu = Partit dels Socialistes de Catalunya | color = #e10916 | logo = Logotip del PSC.svg | tipu_cimeru_1 = Primer secretariu | cimeru_1 = [[Miquel Iceta]] | tipu_cimeru_2 = Voceru nel Parllamentu de Cataluña | cimeru_2 = [[Eva Granados]] | presidente = [[Àngel Ros]]<ref>http://www.cronicaglobal.com/es/notices/2014/07/iceta-escueye-a-ros-un-critico-del sector nacionalista-pa-presidir-el-psc-9613.php</ref> | fundación = 16 de xunetu de 1978 | disolución = | ideoloxía = [[Socialdemocracia]]<br>[[Sociolliberalismu]]<br>[[Catalanismu]]<ref>[https://elpais.com/diario/2010/12/03/opinion/1291330804_850215.html ¿Por qué'l PSC ye "catalanista"?], ''[[El País]]'' (3 d'avientu de 2010)</ref><br>[[Nacionalismu catalán]]<ref name="naci">{{cita publicación | url=http://cronicaglobal.elespanol.com/politica/iceta-defende-la-nacion-catalana-ensin-ser-un riesgu-pa-la fraternidá-espanola_63097_102.html | títulu=Iceta defende una nación catalana ensin riesgu pa la "fraternidá española" | autor=María Jesús Cañizares | editorial=Crónica Global | añu=6 de payares de 2016 | ubicación=Barcelona | revista= | númberu= | páxina= }}</ref><br>[[Republicanismu]]<ref name="MIQUEL NOGUER_1">{{cita publicación | url=https://www.elpais.com/articulo/espana/Montilla/refuerza/perfil/catalanista/PSC/niega/CiU/sea/cambio/elpepuesp/20101002elpepunac_4/Tes| títulu=Montilla refuerza'l perfil catalanista del PSC y niega que CiU sía "el cambéu" | autor=MIQUEL NOGUER | editorial= | añu=2010 | ubicación=Barcelona | revista= |númberu=| páxina=}}</ref><br>[[Federalismu]]<ref>[https://www.abc.es/espana/20140108/abci-refuga-federalismu-201401071918.html El nacionalismu diz <<non>> al federalismu de Rubalcaba y Pere Navarro], ""www.abc.es"", 8 de xineru de 2014.</ref> | posición = [[Centroizquierda política|Centroizquierda]] | partíos = {{Desplegable|1=[[Partit Socialista de Catalunya-Congrés]]|2=[[Partit Socialista de Catalunya-Reagrupament]]|3=[[Federación Catalana del PSOE]]}} | see = C/ Pallars, 191<br />08005 [[Barcelona]] | mocedá = [[Joventut Socialista de Catalunya]] | internacional= <small>El PSOE ye miembru de la [[Internacional Socialista]] y del [[Partíu Socialista Européu]]</small> |escaños1_títulu= [[Conceyos de Cataluña|Conceyales en Cataluña]] |escaños1 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|1278|9077|hex=#e10916}} |escaños2_títulu= [[Parllamentu de Cataluña]] |escaños2 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|17|135|hex=#e10916}}<ref>{{cita web |url=https://www.parlament.cat/web/composicio/grups-parlamentaris/grup-parlamentari/index.html?p_codi=31&p_llexislatura=12|títulu=Grup parlamentari|fechaaccesu=6 de mayu de 2018|apellíu=Catalunya|nome=Parlament de|sitiuweb=Parlament de Catalunya|idioma=ca-YE}}</ref> | escaños3_títulu= [[Conceyu de Barcelona]] | escaños3 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|4|41|hex=#e10916}} |escaños4_títulu= [[Congresu de los Diputaos]] |escaños4 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|7|350|hex=#e10916}} <small>(dientro del [[PSOE]])</small> |escaños5_títulu= [[Senáu d'España]] |escaños5 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|1|266|hex=#e10916}} <small>(dientro del [[PSOE]])</small> |escaños6_títulu= [[Parllamentu Européu]] |escaños6 = {{Ficha de partíu políticu/escaños|1|54|hex=#e10916}} <small>(dientro del [[PSOE]])</small> | web = [http://www.socialistes.cat/ www.socialistes.cat] | notes = Acomuñáu al [[PSOE]] y referente d'ésti en [[Cataluña]]. }} El '''Partíu de los Socialistes de Cataluña''' (en [[idioma catalán|catalán]]: ''Partit dels Socialistes de Catalunya'', embrivíu '''PSC''') ye un partíu políticu [[España|español]] d'ámbitu [[Cataluña|catalán]] d'ideoloxía [[socialdemócrata]], [[catalanista]]<ref name="MIQUEL NOGUER_1">{{cita publicación | url=https://www.elpais.com/articulo/espana/Montilla/refuerza/perfil/catalanista/PSC/niega/CiU/sea/cambio/elpepuesp/20101002elpepunac_4/Tes| títulu=Montilla refuerza'l perfil catalanista del PSC y niega que CiU sía "el cambéu" | autor=MIQUEL NOGUER | editorial= | añu=2010 | ubicación=Barcelona | revista= |númberu=| páxina=}}</ref> y con doble identidá nacional<ref>{{cita publicación | url=http://ddd.uab.cat/pub/worpap/2009/hdl_2072_47941/ICPS277.pdf | títulu=Cambio políticos y evolución de los partíos en Cataluña (1995-2007) | autor=Óscar Barbera et al. | editorial=Institut de Ciències Polítiques i Socials | añu=2009 | ubicación=Barcelona | revista=Working Papers | númberu=277 | páxines=10}}</ref> que defende públicamente'l [[federalismu]]<ref>[https://www.europapress.es/nacional/noticia-amp-psc-revindicara-diada-federalismu-unica-opcion-futuru-espana-20100909144833.html El PSC revindicará na Diada que'l federalismu ye "la única opción" de futuru d'España]</ref> y la constitución de la nación catalana».<ref name="naci" /> Foi creáu'l [[16 de xunetu]] de [[1978]] por aciu la fusión de los trés partíos socialistes esistentes mientres la [[Transición Española]] en Cataluña. Ta acomuñáu al [[Partíu Socialista Obreru Español]] (PSOE), del que ye'l referente en Cataluña y con quien comparte [[grupu parllamentariu]] nel [[Congresu de los Diputaos]], nel [[Senáu d'España|Senáu]] y el [[Parllamentu Européu]]. A nivel rexonal y municipal esta acomuñáu con Candidatura de Progrés, [[Unitat d'Aren]] y, hasta 2010 y 2011, con [[Ciutadans pel Canvi]] y [[Progrés Municipal]] respeutivamente.<ref>http://www.elperiodico.com/es/noticias/politica/print-481959.shtml</ref><ref name="9194a207">{{cita web|url = http://www.catalunyapress.cat/cat/notices/2015/04/el-psc-canvia-la-seva-marca-municipal-a-candidatura-de-progres-per-facilitar-les-aliances-121645.php|títulu = El PSC camuda de marca pa les municipales, de Pogrés Municipal a Candidatura de Progrés|idioma = catalán}}</ref> Almítese davezu qu'inclúi dos tendencies<ref name="Orriols">[https://www.elpais.com/articulo/opinion/PSC/catalanista/elpepuopi/20101203elpepiopi_4/Tes ¿Por qué'l PSC ye "catalanista"?], Lluís Orriols, ''El País'', 3 d'avientu de 2010.</ref><ref>[http://www.larazon.es/noticia/9859-los-catalanistes-del-psc-piden-pasu Los catalanistes del PSC piden pasu], ''La Razón'', 2 d'avientu de 2010.</ref><ref>[http://www.lavanguardia.es/lv24h/20101201/54078632695.html L'alderique sobre'l catalanismu del PSC remanez tres la debacle eleutoral], ''La Vanguardia'', 1 d'avientu de 2010.</ref><ref>[http://www.larazon.es/noticia/5261-el-ala-catalanista-del-psc-lamenta-ir-de-la-mano-del-psoe-y-no-junto-al-frente-catalan L'ala catalanista del PSC llamenta dir de la mano del PSOE y nun xunto al frente catalán] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100923210515/http://www.larazon.es/noticia/5261-el-ala-catalanista-del-psc-lamenta-ir-de-la-mano-del-psoe-y-no-junto-al-frente-catalan |date=2010-09-23 }}, ''La Razón'', 22 de xunetu de 2010.</ref> nel so senu, una [[catalanismu|catalanista]]<ref name="MIQUEL NOGUER_1"/> y otra más autonomista,<ref name="Orriols"/> actual predominante. == Historia == Tres la reinstauración n'España del réxime democráticu, en [[1977]], el socialismu catalano topábase biforcáu en dellos partíos. Per un sitiu, había dellos grupos de calter [[nacionalismu catalán|nacionalista]] y progresista, como'l [[Partit Socialista de Catalunya-Congrés]] (antigua [[Convergència Socialista de Catalunya]]) y el [[Partit Socialista de Catalunya-Reagrupament]] (ex Reagrupament Socialista i Democràtic de Catalunya, lideráu por [[Josep Pallach]] y que se presentara a les eleiciones en coalición con otros partíos de Cataluña). Por otru, el PSOE cuntaba en Cataluña con una [[Federación catalana del PSOE|Federación Catalana]] que basaba la so fuercia, sobremanera, nos trabayadores metropolitanos, la mayoría d'orixe inmigrante. A finales de [[1976]] [[Convergència Socialista de Catalunya]] había promovíu un congresu de militancies socialistes esvalixaes que venía xestándose dende [[1974]] con cuenta de promover una reunificación, que remató en [[1977]] cuando'l PSC-C y la Federación Socialista Catalana del PSOE apautaron una candidatura única pa les eleiciones de xunu.<ref>Martín Ramos, J. Ll. (1998) ''De dictadura a Democràcia. Canvis i continuïtats en l'articulació política de catalunya'' Vol. X. Edicions 62: Barcelona ISBN 84-297-4480-0</ref>En 1978 les distintes fuercies socialistes llegaron a un alcuerdu que cristalizó nel Congresu de la Unidá Socialista. Nesti Congresu fundóse'l ''Partit dels Socialistes de Catalunya (PSC-PSOE)'', resultáu de la fusión ente los grupos [[catalanista|catalanistes]] [[Partit Socialista de Catalunya-Congrés|PSC-C]], [[Partit Socialista de Catalunya-Reagrupament|PSC-R]] y la [[Federación Catalana del PSOE]]. El nuevu partíu apiguraba a tol espectru socialista catalán, y tenía una rellación federal col [[PSOE]], a pesar de que formalmente yera un partíu distintu y autónomu al fundáu por [[Pablo Iglesias Possé|Pablo Iglesias]]. Nes socesives convocatories eleutorales, el PSC revelóse como la fuercia mayoritario en [[Cataluña]] nes eleiciones xeneral y européu y municipales (la inmensa mayoría de les alcaldíes metropolitanes fueron tradicionalmente gobernaes por dirixentes del PSC). Nes [[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña|eleiciones autonómiques]], sicasí, la incapacidá de los líderes del PSC pa movilizar al so eleutoráu tradicional facilitó la hexemonía parllamentaria de los nacionalistes de [[Convergència i Unió]], que gobernaron la [[Xeneralidá de Cataluña]] hasta [[2003]]. Inclusive nes [[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2003|eleiciones de 2003]], con una gastadura nacionalista ensin precedentes tantu pol escosamientu del proyeutu converxente como pola retirada del veteranu líder [[Jordi Pujol]], los socialistes quedáronse 4 escaños per debaxo de la federación nacionalista, anque la superaron en númberu de votos. N'avientu de 2003, el PSC de [[Pasqual Maragall]] robló'l llamáu [[Pactu del Tinell]], nel que s'alcordó que'l Partit dels Socialistes presidiría la Xeneralidá col sofitu d'[[Esquerra Republicana de Catalunya]] y la formación [[ecosocialista]] [[Iniciativa per Catalunya Verds]]. Esti pactu duró hasta'l [[11 de mayu]] de [[2006]] cuando'l presidente de la Xeneralidá espulsó a los seis conseyeros d'ERC del [[Gobiernu de Cataluña|Gobierno catalán]]; sicasí, tres les [[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2006|siguientes eleiciones]] reeditóse'l pactu ente los trés partíos. El presidente, Pasqual Maragall, foi enantes alcalde socialista de Barcelona. Nes postreres [[eleiciones xenerales d'España de 2008|eleiciones xenerales]], el PSC llogró 25 escaños nel [[Congresu de los Diputaos]] que comparten grupu col [[PSOE]] nel Grupu Socialista. Tradicionalmente, yá que ye un partíu federáu al [[PSOE]], cuando ésti gobernó España, el PSC siempres solió tener un representante nel Gobiernu. Hasta setiembre de 2006, [[José Montilla]], primer secretariu del PSC, exalcalde de [[Cornellà de Llobregat]] y ex-presidente de la [[Xeneralidá de Cataluña]], exerció de [[Ministeriu d'Industria, Turismu y Comerciu|Ministru d'Industria]] del Gobiernu de [[José Luis Rodríguez Zapatero]], y dempués ocupó esi cargu [[Joan Clos]], exalcalde de [[Barcelona]], hasta [[abril]] de [[2008]]. Darréu, tuvo representáu nel [[Gobiernu d'España]] por aciu [[Carme Chacón]], que foi [[Ministeriu de Vivienda d'España|Ministra de Vivienda]] ente [[2007]] y 2008 y [[Ministeriu de Defensa d'España|Ministra de Defensa]] ente 2008 y 2011, según por [[Celestino Corbacho]], exalcalde de [[Hospitalet de Llobregat]] ([[Provincia de Barcelona|Barcelona]]) y ex-presidente de la [[Diputación de Barcelona]], como [[Ministeriu de Trabayu ya Inmigración d'España|Ministru de Trabayu ya Inmigración]], ente 2008-2010. == Situación actual == Anguaño [[Miquel Iceta]] ye l'actual primer secretariu del PSC. Tres les [[eleiciones xenerales d'España de 2011|eleiciones xenerales de 2011]], el PSC ye'l segundu partíu catalán con más representación nel [[Congresu de los Diputaos d'España|Congresu de los Diputaos]] con 14 diputaos (CiU con 16), integraos nel [[PSOE|Grupu Socialista]]. Igualmente, dende l'añu 2000, el PSC presentar a les eleiciones al [[Senáu d'España|Senáu]] dientro de la coalición [[Entesa Catalana de Progrés]], xunto a otros partíos [[nacionalismu catalán|nacionalistes]] d'[[izquierdes|esquierda]] catalanes ([[Esquerra Republicana de Catalunya|ERC]], [[Iniciativa per Catalunya Verds|ICV]] y [[Esquerra Unida i Alternativa|EUiA]]); anguaño Entesa tien 16 senadores, de los cualos 10 pertenecen al PSC. En toles eleiciones nes que se presentó como tal, Entesa foi la llista mayoritaria nos cuatro circunscripciones catalanes. Nes [[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2010|eleiciones autonómiques, celebraes en 2010]] el PSC perdió 220.940 votos y 9 diputaos nel [[Parllamentu de Cataluña]], al empar que perdía'l [[Gobiernu de Cataluña]] al nun poder reeditar el [[tripartitu catalán]] (xunto a ERC y ICV-EUiA) col que gobernaba; el gobiernu pasó a [[CiU]] gracies al sofitu del [[PP]]. Tres les [[Eleiciones municipales d'España de 2011|eleiciones municipales de 2011]] el PSC sufrió un grave revés eleutoral, perdiendo'l gobiernu de [[Barcelona]], que gobernaba dende les primeres eleiciones democrátiques, a manes de [[CiU]], siendo [[Lleida]] y [[Tarragona]] les úniques capitales de provincia de Cataluña en manes de los socialistes catalanes tres diches eleiciones. Tamién perdió l'alcaldía de [[Girona]], pasando a ostentala CiU tamién. Otra ciudá importante perdida pol PSC foi [[Badalona]], ganada pol [[PP]], ya igualmente baxó en representación nel [[área metropolitana de Barcelona]]. Asina, de les abuitaes mayoríes absolutes que tradicionalmente llograba nesa área, namái revalidó la de [[Cornellà de Llobregat]], calteniéndose como primer partíu pero ensin mayoría absoluta n'otres poblaciones cómo [[Hospitalet de Llobregat]], [[Esplugues de Llobregat]], [[Terrassa]] o [[Sabadell]], ente delles pequeñes poblaciones más. Nes siguientes [[Eleiciones municipales d'España de 2015|eleiciones municipales, celebraes en 2015]] el PSC sustituyo a [[Progrés Municipal]], organización cola que taba acomuñáu a nivel municipal y cola cual allegó a les eleiciones municipales del 2007 y 2011, por candidatura de progrés.<ref name="9194a207" /> Esti cambéu nun frenó la perdida de votos, consiguiendo 531.388 (190.088 menos) y 1.278 conceyales (837 menos)<ref>{{Cita web |url=http://governacio.gencat.cat/es/pgov_ambits_d_actuacio/pgov_eleccions/pgov_dades_electorals/resultats-2/?a=a&id_eleccions=M20151&id_territori=CA09 |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170919235707/http://governacio.gencat.cat/es/pgov_ambits_d_actuacio/pgov_eleccions/pgov_dades_electorals/resultats-2/?a=a |fechaarchivu=2017-09-19 }}</ref> Esiste dientro del PSC un sector claramente [[catalanista]] o [[nacionalista catalán]], representáu por [[María Badía]], [[Antoni Castells]], [[Joaquim Nadal]], [[Mónica Lafuente]], [[Teresa Cunillera]], [[Montserrat Tura]], [[Marina Geli]], [[Jordi Martí]], [[Daniel Font]], [[Martí Carnicer]], [[Juan Manuel del Pozo]], [[Antoni Siurana]], [[Manuel Royes]], [[Jordi William Carnes]], [[Raimon Obiols]], [[Pía Bosch]], [[Martí Carnicer]], [[Jordi Serra]], [[Lluís Miquel Pérez]], [[Joaquim Llera]], [[Laia Bonet]], [[Antoni Dalmau]] o [[Isidre Molas]], favorable a ganar más [[autonomía]] pa Cataluña y a reformular la rellación d'ésta col restu d'[[España]].<ref>[http://ccaa.elpais.com/ccaa/2012/07/04/catalunya/1341353010_504083.html El sector catalanista del PSC remanez y critica el dirigismo del partíu], ''El País'', 4 de xunetu de 2012.</ref><ref>[https://www.lavanguardia.com/local/barcelona/20120613/54311087992/el sector catalanista-del-psc-marca-perfil-y-convoca-un-segundu-actu-pa-principios-de-branu.html El 'sector catalanista' del PSC marca perfil y convoca un segundu actu pa principios de branu], ''La Vanguardia'', 13 de xunu de 2012.</ref> Dalgunos inclusive s'amuesen contrarios a la vía [[federalismu|federalista]] del partíu, abogen inclusive pol [[derechu d'autodeterminación]].<ref>[http://www.eldebat.cat/cast/viewer.php?IDN=62063 Los sectores más catalanistes del PSC, contra'l federalismu], ''El Debat'', 6 de xunetu de 2012.</ref><ref>[http://www.elperiodico.com/es/noticias/diada-2012/ala-catalanista-del-psc-desmarca-direccion-manifestacion-2202344 L'ala catalanista del PSC desmarcar de la direición y va a la manifestación], ''El Periódico'', 11 de setiembre de 2012.</ref><ref>[https://www.lavanguardia.com/local/20120923/54351008438/psc-ala-catalanista-pide-derechu-decidir.html L'ala catalanista de PSC pide'l derechu decidir], ''La Vanguardia'', 23 de setiembre de 2012.</ref> A principios d'ochobre de [[2012]] dichu sector fixo públicu un manifiestu nel que demandaben un [[Estáu]] propiu pa Cataluña y un [[derechu d'autodeterminación|referendu]] pola [[independentismu catalán|independencia]] d'ésta.<ref>[http://www.elconfidencial.com/espana/2012/10/04/los-catalanistes-del-psc-remóntense-esixen-un estáu propiu-y-un referendu independentista-106660/ Los catalanistes del PSC remóntense: esixen un Estáu propiu y un referendu independentista] {{Wayback|url=http://www.elconfidencial.com/espana/2012/10/04/los-catalanistes-del-psc-remóntense-esixen-un estáu propiu-y-un referendu independentista-106660/ |fecha=20121010005202 }}, ''El Confidencial'', 4 d'ochobre de 2012.</ref><ref>[http://www.elperiodico.com/es/noticias/eleiciones-28n/sector-catalanista-prime-psc-autodeterminacion-2218016 L'ala catalanista prime al PSC a favor d'una "Catalunya-Estáu"], ''El Periódico'', 3 d'ochobre de 2012.</ref> == Rebelión del sector catalanista y división nel partíu == El 16 de xineru de 2013, el parllamentu catalán votaba la propuesta pa pidir la tresferencia de competencies y poder entamar referendus. La direición del partíu diera orde de votar en contra de la propuesta, pero 3 diputaos socialistes votaron a favor de la propuesta.<ref>http://www.20minutos.es/noticia/2030873/0/psc-ruémpese/votacion-peticion-referendu/1502-parlament-catalunya/ El PSC romper pola votación del pidimientu pa celebrar el referendu en Cataluña</ref> A otru día, un manifiestu del sector catalanista del PSC a favor de los diputaos rebalbos, sumu más de 600 firmes en poques hores.<ref>https://www.lavanguardia.com/politica/20140117/54398237512/manifiesto-de sector catalanista-del-psc-en-sofitu-de-discolos-suma-600-firmes.html Manifiestu de sector catalanista del PSC en sofitu de rabeliscos suma 600 firmes</ref> Finalmente, el PSC decidió nun espulsar a los diputaos rebalbos.<ref>http://www.telecinco.es/informativos/nacional/PSC-diputaos-discolos-Grupu-Socialista_0_1736175277.html El PSC nun espulsa a los diputaos rabeliscos del Grupu Socialista</ref> Seis meses dempués el sector catalanista del PSC decidió crear una dixebra del PSC llamada "Avancem" d'ideoloxía socialista, catalanista ya independentista liderada por Joan Ignasi Elena unu de los críticos, amás nesti nuevu partíu participen tamién [[Montserrat Tura]] exconsellera de Xusticia, [[Marina Geli]] exconsejera de Salú ente otros críticos más del PSC y col enfotu de presentase a les [[Eleiciones municipales d'España de 2015|eleiciones municipales de 2015]]. El [[16 de setiembre]] de [[2014]] el diputáu Joan Ignasi Elena dexó'l grupu socialista del Parllamentu de Cataluña, pasando al Grupu Mistu, quedándose asina'l PSC con 19 diputaos.<ref>http://ccaa.elpais.com/ccaa/2014/09/16/catalunya/1410867042_597901.html</ref> == Debacle eleutoral nes eleiciones europees, dimisión de Pere Navarro y nuevu líder == {{desactualizáu}} Nes eleiciones al parllamentu européu de 2014 el PSC a consigue unos malísimos resultancies que lleven a dimitir a [[Pere Navarro i Morera|Pere Navarro]] como primer secretariu del PSC y a convocar un congresu pa escoyer un nuevu líder hasta entós habría una comisión xestora presidida pol alcalde de [[Tarragona]] [[Josep Fèlix Ballesteros]], hasta que'l 13 de xunetu de 2014 el PSC escoyó nunes eleiciones primaries a [[Miquel Iceta]] como nuevu primer secretariu del PSC col 85% de los votos, en superando a los otros dos candidatos pa la primer secretaria del PSC, Pere Casellas conceyal del PSC en [[Figueres]] y Josep María Rueda, primer secretariu del PSC de [[Palafolls]] (Barcelona), que nun se pudieron presentar al nun consiguir los avales abondos. Nel mesmu congresu escoyóse vice-primer secretaria del PSC a [[Núria Parlón]], alcaldesa de [[Santa Coloma de Gramenet]] (Barcelona). == Líderes == Dende la so fundación en 1978, el PSC tuvo 6 primeros secretarios: *1978-1983: [[Joan Reventós]] *1983-1996: [[Raimon Obiols]] *1996-2000: [[Narcís Serra]] *2000-2011: [[José Montilla]] *2011-2014: [[Pere Navarro i Morera|Pere Navarro]] *2014-presente: [[Miquel Iceta]] == Resultaos eleutorales == === Eleiciones al Congresu de los Diputaos === {| {{tablaguapa}} border="1" |- ! style="background:#efefef;" | Eleiciones ! style="background:#efefef;" | Candidatu per Barcelona !style="background:#efefef;" | Votos ! style="background:#efefef;" | % de votos ! style="background:#efefef;" | Escaños (Cataluña) ! style="background:#efefef;" | Posición |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 1979|1979]]''' || <center>[[Joan Reventós]] || 875.529 || 29,67 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|17|47|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 1982|1982]]''' || <center>[[Raimon Obiols]] || 1.575.601 || 45,83 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|25|47|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 1986|1986]]''' || <center>[[Narcís Serra]] || 1.279.733 || 41 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|21|47|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 1989|1989]]''' || <center>[[Narcís Serra]] || 1.123.935 || 35,59 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|20|46|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 1993|1993]]''' || <center>[[Narcís Serra]] || 1.277.838 || 34,87 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|18|47|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 1996|1996]]''' || <center>[[Narcís Serra]] || 1.531.143 || 39,36 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|19|46|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 2000|2000]]''' || <center>[[Narcís Serra]] || 1.150.533 || 34,13 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|17|46|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 2004|2004]]''' || <center>[[José Montilla]] || 1.586.748 || 39,47 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|21|47|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 2008|2008]]''' || <center>[[Carme Chacón]] || 1.672.777 || 45,33 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|25|47|hex=#EE1B22}} || <center>1º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 2011|2011]]''' || <center>[[Carme Chacón]] || 920.323 || 26,63 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|14|47|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 2015|2015]]''' || <center>[[Carme Chacón]] || 589.021 || 15,70 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|8|47|hex=#EE1B22}} || <center>3º |- | <center>'''[[Eleiciones xenerales d'España de 2016|2016]]''' || <center>[[Meritxell Batet]] || 558.033 || 16,12 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|7|47|hex=#EE1B22}} || <center>4º (3º) |} === Eleiciones al Parllamentu de Cataluña === {| {{tablaguapa}} border="1" |- ! style="background:#efefef;" | Eleiciones ! style="background:#efefef;" | Candidatu !style="background:#efefef;" | Votos ! style="background:#efefef;" | % de votos ! style="background:#efefef;" | Escaños ! style="background:#efefef;" | Posición |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 1980|1980]]''' || [[Joan Reventós]] || 606.717 || 22,33% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|33|135|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 1984|1984]]''' || [[Raimon Obiols]] || 866.281 || 30,11% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|41|135|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 1988|1988]]''' || [[Raimon Obiols]] || 802.828 || 29,78% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|42|135|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 1992|1992]]''' || [[Raimon Obiols]] || 728.311 || 27,55% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|40|135|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 1995|1995]]''' || [[Joaquim Nadal]] || 802.252 || 24,88% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|34|135|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 1999|1999]]''' || [[Pasqual Maragall]] || 1.183.299 || 37,70% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|52|135|hex=#EE1B22}} || 2º* (1º) |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2003|2003]]''' || [[Pasqual Maragall]] || 1.031.454 || 31,16% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|42|135|hex=#EE1B22}} || 2º* (1º) |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2006|2006]]''' || [[José Montilla]] || 789.614 || 26,81% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|37|135|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2010|2010]]''' || [[José Montilla]] || 570.361 || 18,32% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|28|135|hex=#EE1B22}} || <center>2º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2012|2012]]''' || [[Pere Navarro i Morera|Pere Navarro]] || 523.333 || 14,43 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|20|135|hex=#EE1B22}} || 3º* (2º) |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2015|2015]]''' || [[Miquel Iceta]] || 520.022 || 12,72 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|16|135|hex=#EE1B22}} || <center>3º |- | <center>'''[[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2017|2017]]''' || [[Miquel Iceta]] || 606.659 || 13,81 % || {{Ficha de partíu políticu/escaños|17|135|hex=#EE1B22}} || <center>4º |} <nowiki>*</nowiki> Tantu nes eleiciones de 1999 como nes de 2003, el PSC foi'l partíu que llogró más votos, pero foi'l segundu en númberu d'escaños llograos por tener a los sos votantes bastante concentraos na circunscripción eleutoral de la provincia de Barcelona. En 2012, el PSC llogró 27.042 votos más qu'ERC pero un escañu menos, quedando apostráu a tercer fuercia parlamentario. == Posición del PSC ante los referendos == * [[1976]]: [[Referendu sobre la Llei pa la Reforma Política]]. Los distintos grupos socialistes que dempués formaríen el PSC piden l'astención. * [[1978]]: [[Referendu pa la ratificación de la Constitución española]]. Pide'l "Sí". * [[1979]]: Referendu sobre'l [[Estatutu d'autonomía de Cataluña de 1979|Estatutu d'autonomía de Cataluña]]. Pide'l "Sí". * [[1986]]: [[Referendu sobre la permanencia d'España na OTAN]]. Pide'l "Sí". * [[2005]]: [[Referendu sobre la Constitución Europea n'España|Referendu sobre'l Tratáu de la Constitución Europea]]. Pide'l "Sí". * [[2006]]: [[Referendu estatutariu en Cataluña de 2006|Referendu sobre la reforma del Estatutu d'autonomía de Cataluña]]. Pide'l "Sí". * [[2014]]: [[Consulta sobre'l futuru políticu de Cataluña de 2014|Consulta sobre'l futuru políticu de Cataluña]]. Nun reconoció la consulta oficialmente por non tar respondida por pol Estáu, pero hubo indisciplina interna ente los sos militantes.<ref>https://www.elmundo.es/cataluna/2014/09/25/5423d2bc22601d5a7y8b4571.html</ref> == Conceyos == El PSC destacó por tener l'alcaldía de les ciudaes más importantes de Cataluña. Los sos referentes son: * '''[[Barcelona]]:''' [[Narcís Serra]], [[Pascual Maragall]], [[Joan Clos]] y [[Jordi Hereu]] * '''[[Girona]]:''' [[Joaquim Nadal]] y [[Anna Pagans]] * '''[[Lleida]]:''' [[Antoni Siurana]] y [[Àngel Ros i Domingo]] * '''[[Tarragona]]:''' [[Josep Fèlix Ballesteros]] * '''Otros:''' [[Pere Navarro i Morera|Pere Navarro]] ([[Terrassa]]), [[Joan Armangué]] ([[Figueres]]), [[Manuel Busto Garrido|Manuel Bustos]] ([[Sabadell]]), [[Magda Casamitjana]] ([[Roses (Girona)|Roses]]), [[Núria Marín Martínez|Núria Marín]] ([[Hospitalet de Llobregat]]), [[Núria Parlón]] ([[Santa Coloma de Gramenet]]), [[Marina Geli]] ([[San Gregorio (Girona)|San Gregorio]]), [[Antonio Balmón Arévalo]] ([[Cornellà de Llobregat]]), [[Iolanda Pineda]] ([[Salt]]), [[Esteve Pujol]] ([[Camprodon]]), [[Ana del Frago Barés]] ([[Barberà del Vallès]]), [[Joan Sabaté]] ([[Flix]]), [[Josep Monràs Galindo]] ([[Mollet del Vallès]]), [[Ana María Martínez] ([[Rubí (Barcelona)|Rubí]]), [[Lluís Miquel Pérez]] ([[Reus]]), [[Teo Romero]] ([[Santa Margarida de Montbui]]), [[Joan Vich]] ([[Vilanova del Camí]]), [[Servand Cases]] ([[Mediona]]), [[Salustià Monteagudo]] ([[Cabrera d'Anoia]]), [[Jordi Aymamí]] ([[Igualada]]) y [[Juan Antonio Vázquez Cortáu]], [[Lourdes Borrell i Moreno]] ([[Sant Feliu de Llobregat]]), Enric Carbonell ([[Sant Esteve Sesrovires]], Pilar Díaz (Esplugues de Llobregat), Teresa Padrós ([[Palau-solità i Plegamans]]). == Controversia == === Caso de corrupción === {{AP|Casos de corrupción política n'España}} *[[Casu de la FMC]] *[[Casu Pretoria]] *[[Caso Mercuriu]] *[[Casu Anueva]]/[[Casu Shirota]] *[[Caso Hotel del Palau]] === Políticos del PSC implicaos en casos de corrupción política n'España === {{AP|Políticos d'España implicaos en casos de corrupción política}} {| class="wikitable sortable collapsible collapsed" border="1" |+ Llistáu d'implicaos del PSC en casos de corrupción política n'España<ref>https://www.elmundo.es/grafico/espana/2014/11/03/5453d2y6268y3y8d7f8b456c.html</ref> dende l'añu 2000<ref>https://www.elmundo.es/espana/2014/11/03/54577945y2704ebd478b4584.html</ref> ! scope="col" | CCAA ! scope="col" | Nome ! scope="col" | Venceyáu al Partíu !scope="col" | Cargos exercíos ! scope="col" | Casu ! scope="col" | Grau d'implicación ! scope="col" | Ingresó en prisión |- |Cataluña|| [[Bartomeu Muñoz]] ||PSC||Alcalde de Santa Coloma de Gramenet y vicepresidente de la diputación provincial de Barcelona||[[Casu Pretoria|Pretoria]]||Imputáu||Preventiva |- |Cataluña|| [[Joan Manau]] ||PSC||Conceyal d'urbanismu de Sabadell||[[Caso Mercuriu|Mercuriu]]||Imputáu||Non |- |Cataluña|| [[Joaquim Nadal]] ||PSC||Dirixente del PSC y conseyeru de Política Territorial (2003-2010)||[[Casu Incasol|Incasol]]||Imputáu||Non |- |Cataluña|| [[Luis García Sánchez, 'Luigi', celebru de la trama.]] ||PSC||Diputáu del PSC||[[Casu Pretoria|Pretoria]]||Imputáu||Preventiva |- |Cataluña|| [[Lluís Miquel Pérez]] ||PSC||Alcalde de Reus||[[Casu Anueva|Anueva]]||Imputáu|| |- |Cataluña|| [[Manel Bustos]] ||PSC||Alcalde de Sabadell||[[Caso Mercuriu|Mercuriu]]||Imputáu||Non |- |Cataluña|| [[Manuel Dobarco]] ||PSC||Conceyal d'Urbanismu de Santa Coloma de Gramenet||[[Casu Pretoria|Pretoria]]||Imputáu||Preventiva |- |Cataluña|| [[Montserrat Capdevila]] ||PSC||Conceyal d'Economía de Sabadell y diputada||[[Caso Mercuriu|Mercuriu]]||Imputáu||Non |- |} === Deldes condonadas === En 2011 la delda del PSC colos bancos yera de 12,9 millones d'euros.<ref>[https://www.abc.es/20120413/economia/abcp-delda-banca-supera-millones-20120413.html La delda cola banca supera los 227 millones]</ref> [[La Caixa]] perdonó una delda de 7,1 millones d'euros al PSC n'avientu de 2004.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2006/06/09/espana/1149820855.html La BBK perdona al PSOE 21 millones d'euros n'atayando una delda impagada dende los 80]</ref> == Ver tamién == * [[Joventut Socialista de Catalunya]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.socialistes.cat PSC] * [http://www.jsc.cat/ Mocedá Socialista de Cataluña] * {{Enllaz rotu|1=Material eleutoral del Partíu de los Socialistes de Cataluña |2=http://www.archivoelectoral.org/part%C3%ADos-politicos/partit-dels-socialistes-de-catalunya-psc/29 |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/2014/06/22/pagina-26/94074324/pdf.html "Implosión socialista. Radiografía d'un naufraxu"], La Vanguardia, 22 de xunu de 2014 * [https://www.lavanguardia.com/politica/20161104/411511567990/psc-historia-congresos-historia-del-psc-16-congresos-psc.html Hestoria del PSC en 16 congresos] La Vanguardia 2016 {{Tradubot|Partido de los Socialistas de Cataluña}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíu Socialista Obreru Español|Catalunza]] [[Categoría:Partíos políticos de Cataluña]] [[Categoría:Partíos políticos fundaos en 1978]] [[Categoría:Partíos políticos socialistes|Socialistes de Catalunya]] [[Categoría:Organizaciones con sede en Barcelona]] 9j42q29kh4vux245cnhhowpynyor9qn 0 142917 4379400 4306680 2025-06-25T10:12:12Z CommonsDelinker 488 Replacing Giuseppe_Abbati_Autoritratto.jpg with [[File:Portrait_of_a_man_(1867),_by_Giuseppe_Abbati.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · The painting is 4379400 wikitext text/x-wiki [[Ficheru:Gruppo di macchiaioili al caffè michelangelo, primi del '900.JPG|thumb|300px|Los ''macchiaioli'' nel [[Caffè Michelangiolo]], semeya de 1856]] Los '''''macchiaioli''''' (n'[[idioma italianu|italianu]] «manchistas» o «manchadores»){{#tag:ref|Tamién dacuando «tachistas»{{Harvnp|de Miguel Exea|1989|p=42}} o inclusive «puntillistas».{{Harvnp|Novotny|1981|p=306}}|group=nota}} conformaron un [[Movimientu artísticu|movimientu pictóricu]] que se desenvolvió na ciudá [[italia]]na de [[Florencia]] na segunda metá del {{SIEGLU|XIX||s}}. El términu foi acuñáu en 1862 por un columnista anónimu del periódicu ''Gazzeta del Popolo'', que con esa espresión despreciativa definió al grupu de pintores qu'en redol a 1855 aniciara una renovación antiacadémica de la [[Escueles italianes de pintura|pintura italiana]]. Estos mozos artistes axuntar nel [[Caffè Michelangiolo]], onde bullíen les nueves idees con que queríen contribuyir a la pintura de la so dómina. El movimientu proponíase anovar la cultura pictórica nacional. Los ''macchiaioli'' oponer al [[romanticismu]] y al [[academicismu]], y afirmaben que la imaxe de la realidá ye un contraste de manches de colores y de [[clarescuru]]. Esti movimientu ye l'únicu que nel panorama artísticu de la so dómina merez realmente'l nome d'escuela, tantu pola comunidá d'intereses qu'amestaba a tolos componentes del grupu, provenientes de distintes rexones d'[[Italia]], como pola alta calidá de los resultaos artístiques llograos. Los principales esponentes del movimientu fueron: [[Giuseppe Abbati]], [[Vito D'Ancona]], [[Cristianu Banti]], [[Giovanni Boldini]], [[Odoardo Borrani]], [[Vincenzo Cabianca]], [[Adriano Cecioni]], [[Nino Costa]], [[Giovanni Fattori]], [[Silvestro Lega]], [[Antonio Puccinelli]], [[Raffaello Sernesi]], [[Telemaco Signorini]], [[Serafino De Tivoli]] y [[Federico Zandomeneghi]], según el críticu d'arte [[Diego Martelli]], principal teóricu del grupu. Amás del Caffè Michelangiolo, los llugares habituales de xunta de los ''macchiaioli'' yeren el taller de Silvestro Manda en [[Piagentina]] —un pueblu cercanu a Florencia— y la villa de Diego Martelli en [[Castiglioncello]]. Anque nel so momentu nun gociaron del sofitu de la crítica, el so movimientu considérase güei día'l más relevante de la Italia del {{SIEGLU|XIX||s}}.{{Harvnp|testu=''Diccionariu d'Arte II''|2003|p=48}} == Etimoloxía == [[Ficheru:Giovanni-Boldini-Giovanni-Fattori-nello-studio-1867-Milano-Collezione-Intesa-Sanpaolo.jpg|thumb|300px|''Giovanni Fattori nel so taller'' (1866-1867), de Giovanni Boldini, Gallerie d'Italia, [[Milán]]]] El nome del grupu procede del italianu ''macchia'' (mancha), polo que ''macchiaioli'' significa «manchistas» o «manchadores» (''macchiaioli'' ye plural, el singular ye ''macchiaiolo'').{{Harvnp|Avanzi|2013|p=15}} Ye un términu polisémicu, que tamién puede significar n'italianu «bocetu», y nes obres d'estos artistes el mancha ye tanto'l borrón de pintura como'l procesu previu d'ellaboración del cuadru. Ye tamién un tipu de vexetación ([[maquia]]), la típica carba mediterránea que surde en terrenes desiertos.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=15}} D'ende provién un significáu más ampliu y metafóricu, que lo acomuñar a lladrones y xentes ensin llei,{{#tag:ref|De ''darsi alla macchia'', «dase a la mancha», que n'italianu equival a echase al monte», nel sentíu de tener una mancha» que destrúi la reputación personal.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=15}}|group=nota}} y qu'implicaría nestos artistes la so rebeldía frente a la tradición academicista de la pintura de la so dómina.{{Harvnp|Walther|2012|p=537}} A lo último, en Florencia y contorna llamábase ''macchia'' (plural ''macchie'') a los personaxes estravagantes.{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=15-16}} En cuanto al términu ''macchiaiolo'' tamién tien otres acepciones, toes elles de la [[Toscana]]: un tipu de perru [[sabuesu]] de [[xabalín|xabalinos]] y una raza bovina de les marismas toscanes (''macchiaiola'').{{Harvnp|Avanzi|2013|p=15}} El nome foi axudicáu a estos artistes de forma despreciatible por un redactor del periódicu ''Gazzeta del Popolo'' en 1862, n'ocasión de la I&nbsp;Esposición Nacional Italiana.{{Harvnp|Walther|2012|p=538}} Foi Telemaco Signorini quien lo asumió con una nueva perspeutiva positiva y foi aceptáu pol grupu como designación coleutiva.{{Harvnp|testu=''Enciclopedia del Arte Garzanti''|1991|p=556}} Pa esti grupu, inclusive, el mancha» yera una arma, un símbolu, yera la so bandera nel mundu del arte. En pallabres de Diego Martelli (''Gazzetino della Arti del Disegno''): {{cita|Había que lluchar y que mancar, y precisábamos una arma y una bandera, y atopóse el mancha n'oposición a la forma <nowiki>[...]</nowiki> y afirmamos que la forma nun esistía y que, según a la lluz tou resulta pol color y el clarescuru, asina se trata de llograr tonos, los efeutos de lo verdadero.{{Harvnp|de Miguel Exea|1989|pp=42-44}}}} == Orixe == [[Ficheru:Caffè Michelangiolo by Adriano Cecioni 1861.jpg|thumb|300px|''Nel Caffè Michelangiolo'' (1867), d'Adriano Cecioni, coleición particular.{{#tag:ref|Apaecen los siguientes personaxes (d'esquierda a derecha na parte inferior y de derecha a izquierda na cimera): Gabriele Castagnola, Giovanni Fiorucci, Cristianu Banti, Vincenzo Cabianca, Augusto Rivalta, Telemaco Signorini, Odoardo Borrani, Lorenzo Gelati, Rapisardi, Silvestro Lega, Michele Gordigiani, Alessandro Lanfredini, Giovanni Mochi, Raffaello Sernesi, Giuseppe Bellucci, Nino Costa, Serafino De Tivoli, Vito D'Ancona, Pasquale Betti, Saverio Altamura, Vincenzo Consani, Giamino, Stanislas Pointeau y Leonardo Gasser.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=49}}|group=nota}}]] Los ''macchiaioli'' surdieron en Florencia en 1855 y desenvolvieron la so actividá como grupu aproximao hasta 1870, anque dellos artistes siguieron la so producción manchista hasta cerca de 1880.{{Harvnp|Walther|2012|p=533}} El grupu vertebróse alredor del Caffè Michelangiolo,{{#tag:ref|Michelangiolo ye una forma arcaica de Michelangelo, como tamién ye citáu n'ocasiones esti café. El nome provién del pintor Michelangelo Buonarroti.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=18}}|group=nota}} asitiáu na Via Llarga (actual Via Cavour) de Florencia, cerca de la [[Piazza del Duomo (Florencia)|Piazza del Duomo]].{{#tag:ref|El café, paradóxicamente, atopábase cerca de l'[[Galería de l'Academia de Florencia|Academia Florentina de Belles Artes]], tan desfamada pol grupu, que solía referise a ella con términos tan despreciatibles como «cuartel d'inválidos», «pebidal de mediocridá», «fábrica de organillos» o «campusantu del arte».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=18}}|group=nota}} Equí axuntábense tanto políticos revolucionarios nacionalistes —lideraos por Giuseppe Dolfi—, escritores y pintores,{{Harvnp|Walther|2012|p=535}} según el críticu de arte Diego Martelli, quien sería'l principal teóricu del grupu, fundador en 1873 de la revista ''Giornale Artistico''.{{Harvnp|Walther|2012|p=678}} Según Cecioni, «el llocal constaba de dos sales, de les cualos una taba decorada con frescos de pintores que frecuentaben el llocal; nella xuntábense p'aldericar, xuntes formales nun les había entós».{{Harvnp|Walther|2012|p=535}} Los discutinios yeren tanto polítiques como de teoría del arte, y aldericábase tantu d'arte italiano como del francés.{{Harvnp|Walther|2012|pp=535-537}} Martelli recordar asina: {{cita|A partir de 1848, na Via Llarga, nun café que llevaba'l nome de Miguel Ángel, axuntábense casi tolos artistes de la ciudá. Non ensin sospirar alcordanza aquellos tiempos y aquelles velaes, y nun los pese que fále-yos d'ello, yá que na historia d'aquel café sintetiza tola historia del nuesu arte toscano y refléxase gran parte de la del italianu.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=50}}}} Pol Caffè Michelangiolo pasaron, amás de numberosos artistes, políticos y escritores italianos, una gran variedá de personaxes de diversos países europeos, ente los que cabría destacar a [[Gustave Moreau]], [[Edgar Degas]], [[Édouard Manet]], [[Marcellin Desboutin]], [[Georges Lafenestre]], [[James Tissot]] y [[John Ruskin]].{{Harvnp|Avanzi|2013|p=50}} Anque'l grupu formar en Florencia, munchos de los sos miembros veníen de otres rexones d'Italia: Abbati yera [[Nápoles|napolitanu]], D'Ancona de [[Pesaro]], Boldini de [[Ferrara]], Banti y Borrani de [[Pisa]], Cabianca de [[Verona]], Costa [[roma|romanu]], Fattori y Tivoli de [[Livorno]] y Zandomeneghi [[venecia|venecianos]; los únicos florentinos de nacencia yeren Cecioni, Martelli, Sernesi y Signorini.{{Harvnp|testu=''Enciclopedia del Arte Garzanti''|1991|p=556}} [[Ficheru:Battagliamontebello.jpg|thumb|300px|left|''Carga de caballería en Montebello'' (1862), de Giovanni Fattori, Muséu Civico Giovanni Fattori, [[Livorno]]. Los ''macchiaioli'' tuvieron bien comprometíos cola [[unificación d'Italia]]]] N'el so xénesis atopaba'l refugu a la pintura académica y al panorama artísticu de la Italia de la so dómina, frente al que defendíen una nueva téunica basada nes manches de color, que según ellos creaben unes impresiones bonales ya inmediates de la realidá visual. Ye por ello que numberosos historiadores calificar de «protoimpresionistas»,{{Harvnp|testu=''Diccionariu d'Arte II''|2003|p=48}} anque'l so estilu enfatiza más la solidez de formar frente a los efeutos llumínicos de los antecesores del [[impresionismu]], de la que la so obra tien un conteníu más lliterario.{{Harvnp|Chilvers|2007|p=576}} Frente a los ideales de guapura del academicismu, los ''macchiaioli'' contraponen ''il vero'', «lo verdadero».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=15}} El momentu artísticu nel que surdió'l grupu taba marcáu pola transición ente'l [[romanticismu]] y el [[Pintura del Realismu|realismu]],{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|p=1206}} según el refugu a la pintura académica: según Signorini, «la ''macchia'' sirvió de primeres pa destacar especialmente l'efeutu clarescuru de la pintura, pa imponese frente al arte llinial y académicu».{{Harvnp|Walther|2012|p=538}} [[Ficheru:Silvestro Lega - Mazzini morente, 1873.jpg|thumb|250px|''Los últimos momentos de Giuseppe Mazzini'' (1873), de Silvestro Lega, Rhode Island Museum of Art, [[Providence (Rhode Island)|Providence]]. Mazzini foi'l principal referente políticu del grupu]] Per otru llau, nel ámbitu políticu, el grupu identificóse dafechu col ''[[Risorgimento]]'' y la puxanza del [[nacionalismu italiano]], que s'afiguró nel procesu d'[[unificación d'Italia]] realizáu ente 1848 y 1870.{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|p=1206}} El so referente políticu yera [[Giuseppe Mazzini]],{{Harvnp|Avanzi|2013|p=17}} del qu'adoptaron el so ideariu lliberal y nacionalista, basáu nel [[socialismu utópico]] y el [[positivismu]], con ciertu enclín a un romanticismu de calter daqué relixosu.{{Harvnp|Walther|2012|p=535}} Dellos de los sos miembros, como Abbati, Borrani, Cecioni, Costa, Fattori, Lega, Signorini y Tivoli, llucharon nes guerres d'unificación,{{Harvnp|testu=''Enciclopedia del Arte Garzanti''|1991|p=556}}, nes que Abbati perdió un güeyu na [[Batalla del Volturno|batalla de Santa Maria Capua Vetere]] (1860) y Sernesi finó lluchando na [[Tercer Guerra de la Independencia Italiana]] (1866).{{Harvnp|de Miguel Exea|1989|p=45}} El so enclín políticu yera per otru llau claramente democrática,{{Harvnp|testu=''Enciclopedia del Arte Garzanti''|1991|p=556}} polo que defendieron na so obra la plasmación de lo real, de la temática social, de la vida cotidiana y l'ambiente rural.{{Harvnp|de Miguel Exea|1989|p=44}} Los ''macchiaioli'' fueron siempres unos rebeldes y unos marxinaos y, ello ye que la mayoría morrieron na probeza.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=19}} Les primeres formulaciones concretes en busca d'un estilu propiu producir en 1855, dempués de los viaxes realizaos por dellos miembros del grupu a [[Londres]] y [[París]]. N'especial, Serafino de Tivoli traxo de la [[Esposición Universal de París (1855)|Esposición Universal de París]] d'esi añu noticies de la [[escuela de Barbizon]],{{#tag:ref|Por ello foi moteyáu ''papa della macchia''.{{Harvnp|Walther|2012|p=537}}|group=nota}} un grupu d'artistes de corte realista dedicaos especialmente al paisaxe, que influyó poderosamente nel grupu, especialmente [[Camille Corot]], [[Constant Troyon]], [[Rosa Bonheur]] y [[Alexandre-Gabriel Decamps]] (la obra d'esti postreru conocer en Florencia gracies a la coleición de Anatoli Demidoff de la Villa San Donato de Florencia).{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|p=1206}} Estos contactos col naturalismu européu de la dómina arriquecer cola incorporación al grupu en 1859 procedente de Roma de Nino Costa, un gran almirador del paisaxismu que se producía nel continente dende 1830.{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|p=1206}} {{Imaxe múltiple | posición_tabla = left | semeya1 = Signorini, Telemaco - L'alzaia - 1864.jpg | anchu1 = 350 | testu1 = ''La sirga, en -y Cascine de Florencia'' (1864), de Telemaco Signorini, coleición privada | alineación_texto1 = center | semeya2 = Banti sirga.jpg | anchu2 = 200 | testu2 = ''Estudiu pal cuadru de T. Signorini "La sirga"'' (1862), de Cristianu Banti, coleición Herederos Banti, Florencia | alineación_texto2 = center | testu = La fotografía foi una gran fonte d'inspiración pa los ''macchiaioli'' }} De París traxeron noticies igualmente del trabayu de diversos fotógrafos d'enclín naturalista, como [[Gustave Le Gray]], colo que s'empecipió per parte d'estos artistes una gran afición pola [[fotografía]]. Según Signorini, la revolución manchista foi «ayudada pola fotografía, ye invención que non deshonra'l nuesu sieglu y que nun ye culpable si dalgunu utilizar <nowiki>[...]</nowiki> como si fuera arte».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=239}} El mesmu Signorini, según Cabianca y Cristianu Banti, viaxaron de cutiu a Francia nesos años, onde entraron en contautu non solo colos pintores de Barbizon, sinón con fotógrafos como Le Gray, [[Nadar]] y [[Étienne Carjat]], qu'influyeron poderosamente na so obra.{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=52-54}} Según [[Antoine Claudet]], la obra d'estos fotógrafos «yera pal artista un diccionariu que lu guía na traducción del llinguaxe de la naturaleza, un álbum d'apuntes nel que siempres atopa idees flamantes y nueves inspiraciones».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=54}} Otra influencia inicial del grupu foi la [[escuela de Posillipo]], un grupu de pintores paisaxistes napolitanos de los años 1820, ente los que destacaben [[Giacinto Xigante]], [[Filippo Palizzi]] y [[Domenico Morelli]].{{Harvnp|Novotny|1981|p=308}} Coles mesmes, otra fonte d'inspiración, especialmente pol realismu de les sos composiciones, fueron les ''[[Vedutismo|vedute]]'' venecianes del {{SIEGLU|XVIII||s}}.{{Harvnp|Walther|2012|pp=538-539}} Tou ello decantó al grupu especialmente escontra'l [[Pintura del paisaxe|paisaxismu]], de tala forma que Signorini llegó a afirmar: «la pintura de paisaxes ye arte moderno, ye la manifestación carauterística del nuesu sieglu».{{Harvnp|Walther|2012|p=539}} Sicasí, amás del paisaxismu, otra importante influencia sería la [[pintura histórica]], especialmente la obra de [[Francesco Hayez]], na qu'atopen los raigaños nacionales que los inspiraben nel momentu de fervencia nacionalista que vivíen.{{Harvnp|Walther|2012|pp=539-540}} {{Imaxe múltiple | posición_tabla = right | semeya1 = Piero, flagellazione 11.jpg | anchu1 = 220 | testu1 = ''La flagelación'' ([[Circa|c.]] 1470), de [[Piero della Francesca]], [[Galleria Nazionale delle Cole]], [[Urbino]] | alineación_texto1 = center | semeya2 = Silvestro Lega 001.jpg | anchu2 = 200 | testu2 = ''Acabante comer (La pérgola)'' (1868), de Silvestro Lega, [[Pinacoteca di Brera]], [[Milán]] | alineación_texto2 = center | testu = Los ''macchiaioli'' recibieron la influencia de los antiguos renacentistes. Nesta obra de Lega apréciase la mesma distribución espacial usada pol pintor del ''[[Quattrocento]]'' }} Referentes de dellos miembros del grupu fueron tamién: [[Giuseppe Bezzuoli]], profesor de pintura na [[Academia de Belles Artes de Florencia]], un pintor sensible al cromatismu que, poro, alloñábase de los estrictos cánones academicistes, más centraos nel dibuxu —Fattori y Lega fueron alumnos sos—; y [[Luigi Mussini]], un pintor [[Purismu decimonónicu italianu|purista]] que tenía una academia privada —na que se formó Silvestro Lega—, onde enseñaba la obra de los maestros primitivos del ''[[Quattrocento]]'', que la so obra almiraben los ''macchiaioli'' —análogamente a los [[prerrafaelitas]] ingleses y los [[Nazarenos (arte)|nazarenos]] alemanes—.{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=35-36}} La obra de los primitivos [[Renacimientu|renacentistes]] toscanos —especialmente [[Fra Angelico]], [[Paolo Uccello]] y [[Piero della Francesca]]— llamó poderosamente l'atención de los ''macchiaioli'', que los consideraben un antecesores. Según Mario Tinti, «el cuatrocentismo de los ''macchiaioli'' foi un fechu esquisitamente intuitivu y empíricu, llibre del prexuiciu qu'acarreten les seducciones estétiques y les codificaciones teóriques».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=76}} De cutiu comparóse a los ''macchiaioli'' colos impresionistes franceses, ya inclusive dacuando fueron moteyaos «impresionistes italianos», pero ambos grupos tienen numberoses diferencies estilístiques, sociolóxiques y culturales. Los únicos puntos de mancomún ente dambos grupos son l'enfotu de modernidá, l'interés pola fotografía, l'almiración pola [[Ukiyo-e|xilografía xaponesa]] y, téunicamente, el gustu pola ellaboración de bocetos previos y el [[Plenairismo|trabayu al campu]]. Tou ello amás teniendo en cuenta que los ''macchiaioli'' anteceden en diez años a los impresionistes franceses. Ente les sos diferencies cabo resaltar tamién el compromisu políticu de los italianos frente a la indiferencia de los franceses, dalgunos de los cualos exiliáronse pa nun lluchar na [[guerra franco-prusiana]] de 1870-1871; el gustu polos ambientes rurales y de les clases baxes de los italianos frente a los urbanos y más aburguesaos de los franceses; y la elección de motivos más veraces y mundanos de los manchistas frente a los más garapoleros y despreocupados del impresionismu.{{Harvnp|Walther|2012|pp=533-534}} Amás, polo xeneral, la obra de los manchistas ye más ellaborada ya intelectual que la de los impresionstas, más propensos a una captación bonal de la realidá, y la composición del cuadru ye más equilibrada n'italianos qu'en franceses.{{Harvnp|Walther|2012|p=544}} Magar tou, hubo numberosos contactos y almiración mutua ente dambes escueles y, según dellos artistes ''macchiaioli'' visitaron París, tamién dalgunos impresionistes visitaron Florencia, especialmente Edgar Degas, que tuvo delles vegaes nel Caffè Michelangiolo ente 1856 y 1859.{{Harvnp|Walther|2012|p=544}} == Desenvolvimientu == [[Ficheru:Lega, I fidanzati.jpg|thumb|300px|''Los novios'' (1869), de Silvestro Lega, [[Muséu Nazionale della Scienza y della Tecnologia Leonardo da Vinci]], [[Milán]]]] Les primeres obres que podríen considerase puramente manchistas fueron ellaboraes por Telemaco Signorini nel intre d'un viaxe por [[Venecia]] y [[La Spezia]] en 1858: en ''El mercero de La Spezia'' reflexa yá de forma patente los contrastes de lluces y solombres típicos del clarescuru ''macchiaioli'' y ellabora les formes por aciu contrastes d'intensidá cromática, ensin otorgar apenes relevancia al detalle o'l modeláu. Según Alessandro Marabottini (''I Macchiaioli. Anicie y affermazione della Macchia 1856-1870'', 2000), «el dibuxu esmorezse, reemplazáu pol toque inmediatu del pincel, rebosante de color».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=40}} En 1859, añu de la cayida del [[Gran Duque de Toscana|gran duque]] [[Leopoldu II de Toscana]], el Gobiernu Provisional de Florencia, dirixíu por [[Bettino Ricasoli]], entamó un concursu artísticu centráu na tema de la guerra d'unificación, al qu'allegaron dellos artistes del grupu. Foi ganáu por Giovanni Fattori col cuadru ''El campamentu italianu dempués de la batalla de Magenta''. Esta obra marca'l pasu de la mancha de clarescuru de Signorini a la mancha tonal que va ser mesma del grupu, carauterizada por tonos de color yustapuestos, ensin contrastes violentos, una rellación más nidia ente la lluz y el color, y una perspeutiva atmosférica llograda por aciu planos socesivos.{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=40-42}} Ente 1860 y 1865 produciéronse los meyores esponentes de paisaxismu ''macchiaioli'' gracies a la representación d'escenes militares, xeneralmente maniobres de soldaos y caballeros nel campu. Nestes composiciones, realizaes al campu, estudiaron en fondura los efeutos de clarescuru y les rellaciones de color, n'ares d'una representación más sintética del relieve. D'estos estudios nació la ''macchia'', cola qu'articulaben la estructura llinial y definíen los planos con precisión.{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|p=1206}} Tal como lo espresó Diego Martelli: {{cita|El volume aparente de los oxetos representaos nun llenzu llógrase indicando a cencielles la rellación de les escamplaes y de les solombres, y nun ye posible representar esta rellación nel so xustu valor sinón coles manches» o pincelaes que la recueyen esautamente.{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|pp=1206-1207}}}} {{Imaxe múltiple | posición_tabla = left | semeya1 = Portrait-of-alaide-sitting-in-the-garden-cristianu-banti.jpg | anchu1 = 210 | testu1 = ''Semeya de Alaide Banti nel xardín'' (1870), oleu de Cristianu Banti, coleición Herederos Banti, Florencia | alineación_texto1 = center | semeya2 = Alaide Banti.jpg | anchu2 = 200 | testu2 = ''Semeya de Alaide Banti nel xardín'' (1870), fotografía de Cristianu Banti, coleición Herederos Banti, Florencia | alineación_texto2 = center }} Cabo señalar que'l clarescuru emplegáu por esti grupu nun ye'l tradicional usáu en pintura dende antaño, sinón una combinación de color-sombra y colores-lluz, que creaba unos efeutos llumínicu y atmosféricu de gran riqueza y suxestión.{{Harvnp|testu=''Enciclopedia del Arte Garzanti''|1991|p=556}} Al traviés de la mancha revalorízase la figura frente al detalle y se enfatizan los contrastes llumínicos, colo que reivindiquen la clara lluz mediterránea de la so tierra.{{Harvnp|de Miguel Exea|1989|p=44}} Esta téunica dio a la obra de los ''macchiaioli'' l'aspeutu d'una marquetería de color, con unes formes bien recortaes gracies al clarescuru.{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|p=1207}} Solíen trabayar sobre soportes de madera, xeneralmente de forma rectangular y pequeñu formatu —dacuando inclusive restos d'embalaxes o tapes de caxes de puros—, que recordaben les [[predela|predeles]] florentines del ''[[Trecento]]'' y ''[[Quattrocento]]''. La téunica utilizada ye'l [[Pintura al oleu|oleu]], aplicáu direutamente sobre'l soporte, ensin [[imprimación]], aprovechando les vetes de la madera.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=42}} Como nel impresionismu, los ''macchiaioli'' pretendíen cola so téunica manchista una representación oxetiva de los fenómenos ópticos de la lluz, anque na práutica los sos efeutos llumínicos recuerden los del paisaxismu románticu, especialmente'l de la escuela suiza ([[Barthélemy Menn]], [[François Bocion]], [[Frank Buchser]], [[Ernst Stückelberg]]). Al tiempu, el conteníu temático de les sos obres tien una cualidá lliteraria que ye intrínsecamente italiana.{{Harvnp|Novotny|1981|p=306}} [[Ficheru:Silvestro Lega - Il canto di uno stornello - 1868.jpg|thumb|''El cantar d'una copla'' (1867), de Silvestro Lega, [[Palaciu Pitti|Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti]], Florencia]] La primer fase del trabayu de los ''macchiaioli'' foi denominada por Martelli «escuela de [[Castiglioncello]]», por cuanto foi nesta llocalidá, na que Martelli tenía una finca, onde s'axuntaben los primeros miembros del grupu: Abbati, Borrani, Fattori y Signorini. Ellí cultivaben sobremanera'l paisaxismu, afigurando nos sos llenzos los paisaxes desiertu y predresu de la [[Maremma]], una rexón costera toscana. Ellaboraben polo xeneral obres de pequeñu formatu, sobre tabla, con una téunica sumaria de superficies xeométriques y clarescuros de tonos blandos de lluz, con imáxenes planes y colores aplicaos con pincelaes anches.{{Harvnp|Walther|2012|pp=540-541}} De forma casi simultánea, Silvestro Lega creó otru centru de producción nel so taller de [[Piagentina]], una llocalidá al este de Florencia, que frecuentaron sobremanera Abbati, Borrani, Sernesi y Signorini. Esti grupu creó una variante más contemplativa de la pintura manchista, más íntima y espresiva, centrada nos estudios al campu y nel interés polos efeutos de lluz.{{Harvnp|Walther|2012|p=542}} Signorini reflexó al respeutu nel so ''Scritti d'arte'': {{cita|¡Qué llenes de pasión, d'entusiasmu, d'actividá febril, tuvieron aquelles formoses xornaes pasaes naquel formosu campu y naquel pequeñu, estudiosu cenáculo d'amigos <nowiki>[...]</nowiki> xuníos por un mesmu ideal artísticu!{{Harvnp|Avanzi|2013|p=45}}}} Amás d'estos dos llugares, los ''macchiaioli'' tamién s'inspiraron en paisaxes de diverses llocalidaes italianes: en 1858, Cabianca y Signorini viaxaron a [[La Spezia]], onde pintaron del natural y empecipiáronse nel manchismo; en 1860 hubo una segunda estancia de Banti, Cabianca y Signorini en La Spezia; en 1861, Banti, Borrani, Signorini y [[Stanislas Pointeau]] pasaron una estancia en [[Montelupo Fiorentino]], y Borrani y Sernesi tuvieron dos meses en [[San Marcello Pistoiese]].{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=275-276}} [[Ficheru:(Venice) Telemaco Signorini - La sala delle agitate al Bonifacio di Firenze - Museo d'arte moderna.jpg|thumb|250px|left|''La sala de les solmenaes nel Hospital de San Bonifacio de Florencia'' (1865), de Telemaco Signorini, [[Ca' Pesaro|Galleria Internazionale d'Arte Moderno di Ca' Pesaro]], Venecia. Otra de les constantes del grupu foi la esmolición social]] Anque'l principal xéneru que cultivaron los ''macchiaioli'' foi'l paisaxe, tamién desenvolvieron el [[semeya]], la [[pintura d'historia]] y les [[Pintura de género|escenes de xéneru]].{{Harvnp|Chilvers|2007|p=575}} La pintura d'historia foi revalorizada gracies a la Esposición Nacional de Florencia de 1861, na que participaron dellos miembros del grupu. Nesti xéneru, les influencies que recibieron los manchistas provinieron sobremanera d'artistes franceses como [[Eugène Delacroix]], [[Jean-Louis-Ernest Meissonier]], [[Alexandre-Gabriel Decamps]], [[William-Adolphe Bouguereau]], [[Paul Delaroche]] y [[Auguste Gendron]], según del napolitanu [[Domenico Morelli]].{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=54-56}} En cuanto a la semeya, los sos referentes fueron los [[Purismu decimonónicu italianu|puristes]] toscanos d'heriedu [[ingres]]iana, según les posibilidaes ufiertaes nesti terrén pola fotografía, ente que un referente inmediatu sería [[Amos Cassioli]], un discípulu de Luigi Mussini qu'asimiló'l formalismu purista cola llibertá compositiva de los artistes contemporáneos franceses.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=56}} Yeren semeyes que buscaben la naturalidá del posáu contra la rixidez formal de la semeya tradicional, la plasmación de lo cotidiano na actitú del retratáu, en casos como ''El sobrín del artista'' (1865), de Fattori, o ''Semeya d'un mozu'' (1865-1866), de Borrani, según les viviegues semeyes que Boldini amosó na Esposición de Belles Artes de la Società d'Incoraggiamento de 1867, de los que Signorini comentó que «la novedá del xéneru confunde a los clasificadores, quien nun atinen a asigna-y un llugar nes categoríes artístiques».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=57}} A lo último, les escenes de xéneru centrar n'ambientes rurales, n'escenes de llabradores nos sos queferes diarios, unes escenes alloñaes de la crudeza del realismu francés pero que nun cayen nel preste bucólicu, sinón qu'amuesen la cencellez de la vida rural na so estricta lliteralidá, reflexando yá sía momentos felices o anecdóticos como de la durez del trabayu nel campu, o a cencielles de los costumes rústiques del campu toscano.{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=57-59}} [[Ficheru:Le macchiaiole.jpg|thumb|300px|''-y macchiaiole (contorna de Livorno, cerca de Antignano'' (1865), de Giovanni Fattori, coleición privada]] A partir de 1865 los ''macchiaioli'' empezaron a tener diverxencies estilístiques y fuéronse dixebrando progresivamente. Un acontecimientu simbólicu del fin del grupu foi'l zarru del Caffè Michelangiolo en 1866.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=59}} Al añu siguiente, en 1867, Telemaco Signorini publicó una revista titulada ''Gazzettino delle Arti del Disegno'', que recoyó bona parte del discursu teóricu del grupu y que, en cierta midida, sustituyó al café como mediu d'alderique críticu, pero que solo cuntó con cuarenta número, publicaos toos esi mesmu añu.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=61}}{{#tag:ref|Tiempu más tarde, Signorini arrexuntó los sos artículos nesta revista y publicar en forma de llibru, tituláu ''Caricaturisti y caricaturati al Caffè Michelangiolo'', publicáu en Florencia en 1893.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=62}}|group=nota}} Sicasí, yá entós Signorini retrotrayía a 1865 la disolución del grupu: «estremar ente ellos y bastiaron el final de la so Sociedá, al topase discordes y al querer unos y refugar otros la esposición coleutiva de 1865. Fatalmente pal arte nuevo, pa los artistes del café y pal elementu progresista, el nun prevaleció, y l'esposición coleutiva d'esi añu nun se celebró yá».{{Harvnp|Avanzi|2013|p=72}} Tamién marcaron al grupu les muertes de Sernesi en 1866 na Tercer Guerra d'Independencia y de Abbati en 1868 en siendo mordíu por un perru.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=72}} Los miembros del grupu empezaron a evolucionar a otros estilos. Los más fieles al movimientu fueron Fattori y Lega, que siguieron la so producción manchista nos años 1870 y entá nos 1880.{{Harvnp|testu=''Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N''|1988|p=1207}} Dellos artistes establecer en París, como Zandomeneghi y Boldini, onde s'averaron más al impresionismu.{{Harvnp|Walther|2012|p=546}} Sicasí, colos años el manchismo foi dexenerando na diversificación y nun ciertu virtuosismu esaxeráu, como s'aprecia na obra d'artistes qu'intentaron asonsañar l'estilu inicial de los ''macchiaioli'', como [[Giacomo Favretto]] o [[Giuseppe De Nittis]].{{Harvnp|Novotny|1981|p=308}} Ente 1870 y 1895 Diego Martelli siguió dando conferencies sobre los ''macchiaioli'', nes qu'asitió la base teórica del movimientu, englobándolo nes corrientes artístiques modernes europees.{{Harvnp|Avanzi|2013|pp=72-73}} Per otru llau, en 1873 Cecioni y Signorini publicaron por un tiempu la revista ''Il Giornale Artistico''.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=279}} La corriente dio orixe, ente 1880 y 1920, a la de los '''''post-macchiaioli''''', una serie de pintores qu'utilizaron diversos parámetros pictóricos desenvueltos polos manchistas, ente los que s'atopen: [[Giovanni Bartolena]], [[Leonetto Cappiello]], [[Ulvi Liegi]], [[Guglielmo Micheli]], [[Alfredo Müller]], [[Plinio Nomellini]] y [[Mario Puccini]]. Munchos d'ellos yeren alumnos de los ''macchiaioli'' y tuvieron como principal centru de les sos actividaes la ciudá de [[Livorno]].<ref>{{cita web|url=http://www.giovannifattori.com/es/i-postmacchiaioli/|títulu=En Postmacchiaioli|fechaaccesu=9 de febreru de 2018}}</ref> == Miembros del grupu == {| bgcolor="#f7f8ff" cellpadding="4" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #cccccc solid 1px; border-collapse: collapse;" !width="20%" style="background:#ffce5d;" | Semeya !width="10%" style="background:#ffce5d;" | Nome !width="40%" style="background:#ffce5d;" | Biografía !width="30%" style="background:#ffce5d;" | Obra representativa |----- |- |<center>[[Ficheru:Portrait of a man (1867), by Giuseppe Abbati.jpg|150px]]</center> |[[Giuseppe Abbati]] (1836-1868) |Napolitanu de nacencia, vivió dende neñu en Venecia, onde estudió na [[Galería de l'Academia de Venecia|Academia de Belles Artes]] y onde conoció a Signorini y D'Ancona. En 1860 perdió un güeyu na [[Batalla del Volturno|batalla de Santa Maria Capua Vetere]]. Instalóse entós en Florencia, onde frecuentó'l Caffè Michelangiolo. En 1861 ganó un premiu na Esposición Nacional, que refugó en protesta pola composición del xuráu. En 1861 instalar en Castiglioncello y, al añu siguiente, en Piagentina. Ente 1863 y 1866 espunxo nes Promotrici de [[Turín]], [[Venecia]] y Florencia. Na campaña de 1866 cayó prisioneru y tuvo dellos meses zarráu en [[Croacia]]. A la so torna instalar en solitariu en Castelnuovo della Misericordia, onde algamó'l so maduror artísticu. Morrió por causa de la mordedura d'un perru.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=282}} |[[Ficheru:Giuseppe Abbati Marina a Castiglioncello.jpg|thumb|300px|center|''Marina en Castiglioncello'' (1863), coleición privada]] |- |<center>[[Ficheru:Vito D'Ancona.jpg|150px]]</center> |[[Vito D'Ancona]] (1825-1884) |Natural de [[Pesaro]], instalar en Florencia en 1844, onde estudió na Escuela de Belles Artes. Foi unu de los primeros tertulianos del Caffè Michelangiolo. En 1848 lluchó colos voluntarios toscanos na [[Primer Guerra de la Independencia Italiana|batalla de Curtatone y Montanara]]. En 1856 viaxó con Signorini a [[Boloña]], [[Módena]], [[Mantua]] y Venecia. Participó na Esposición Nacional de 1861 col cuadru ''L'alcuentru de Dante y Beatriz'', ganando un premiu que refugó, como'l restu de los sos compañeros. Nos años 1860 vivió en París por un plazu de siete años, onde tuvo al día de les vanguardies artístiques de la dómina. Volvió en 1875 y ganó una medaya d'oru na Esposición Nacional de Nápoles. Abandonó la pintura en 1878, aquexáu d'un paralís integral.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=282}} |[[Ficheru:Vito D'Ancona Portico.jpg|thumb|300px|center|''Pórticu'' (1861), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Cristiano Banti.jpg|150px]]</center> |[[Cristianu Banti]] (1824-1904) |De familia acomodada, estudió na Academia de Belles Artes de [[Siena]]. Instalar en Florencia en 1850, onde se sumó al círculu del Michelangiolo. Ente 1860 y 1861 pasó delles estancies pintando del natural en [[Liguria]] y [[Toscana]]. Tamién acoyó a los sos amigos nes sos finques de Montesorli y Montemurlo, cerca de Florencia. En 1861 viaxó a París con Cabianca y Signorini, y a lo llargo de los años 1870 viaxó delles vegaes a París y Londres. En 1884 foi nomáu profesor de l'Academia de Belles Artes de Florencia. Coleccionó numberoses obres de los sos compañeros, que la so nieta donó en 1955 al [[Palazzo Pitti]].{{Harvnp|Avanzi|2013|p=283}} |[[Ficheru:Banti-Meeting.jpg|thumb|300px|center|''Xunta de llabradores'' (1861), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Giovanni Boldini.jpg|150px]]</center> |[[Giovanni Boldini]] (1842-1931) |Formóse primeramente col so padre, tamién pintor, y dende 1862 estudió na Academia de Belles Artes de Florencia. En 1864 introducir nel ambiente del Michelangiolo, onde foi protexíu de Banti. Adscritu a la ''macchia'', dedicóse sicasí más a la semeya que al paisaxe. En 1867 visitó la [[Esposición Universal de París (1867)|Esposición Universal de París]], onde entabló amistá con [[Edgar Degas]]. En 1871 instalar nel barriu parisín de [[Montmartre]], onde se convirtió en retratista de l'alta sociedá y robló un contratu col marchante [[Adolphe Goupil]]. Dende 1876 alloñóse definitivamente de la ''macchia'' y cultivó un estilu cercanu al impresionismu francés. En 1889 visitó [[Madrid]] xunto a Degas. Ente 1895 y 1912 participó delles vegaes na [[Bienal de Venecia]].{{Harvnp|Avanzi|2013|p=283}} |[[Ficheru:Mary Donegani (1869), by Giovanni Boldini.jpg|centro|miniaturadeimagen|248x248px|''Semeya de Mary Donegani'' (1869), Istituto Matteucci, [[Viareggio]]]] |- |<center>[[Ficheru:Odoardo Borrani.jpg|150px]]</center> |[[Odoardo Borrani]] (1833-1905) |Pisano de nacencia, vivió dende mozu en Florencia, onde foi aprendiz del restaurador [[Gaetano Bianchi]], dibuxando copies de los frescos de [[Giotto]], [[Uccello]] y [[Domenico Ghirlandaio|Ghirlandaio]] nes ilesies de [[Basílica de Santa María Novella|Santa Maria Novella]] y [[Basílica de la Santa Cruz (Florencia)|Santa Croce]]. En 1851 matricular na Academia de Belles Artes y, dende 1855, frecuentó'l Michelangiolo. En 1856 ganó la medaya d'oru del concursu trienal de l'Academia. En 1859 apuntar na artillería toscano. En 1861 pasó una estancia en [[San Marcello Pistoiese]], onde pintó del natural, al igual que fadría en Piagentina y Castiglioncello. En 1876 creó una academia privada de pintura. Morrió na probeza.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=284}} |[[Ficheru:Odoardo Borrani La Mia Terrazza 1865.jpg|thumb|300px|center|''La mio terraza'' (1865), coleición privada]] |- |<center>[[Ficheru:Vincenzo cabianca, primi del '900.JPG|150px]]</center> |[[Vincenzo Cabianca]] (1827-1902) |D'orixe veronés, estudió na Academia de Belles Artes de Venecia. En 1848 foi encarceláu por lluchar contra los austriacos. Poco dempués instalóse en Florencia y amestóse a la conxusta ''macchiaiola''. Pintor d'escenes costumistes por definición propia, dende 1858 empezó a pintar del natural col grupu nel campu toscano. En 1861 participó na Esposición Nacional con ''Narradores toscanos del {{SIEGLU|XIV||s}}''. Esi mesmu añu viaxó a París con Banti y Signorini. En 1863 instalar en [[Parma]] y, en 1870, en Roma. Participó en delles Esposiciones Nacionales hasta l'añu de la so muerte.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=284}} |[[Ficheru:Cabianca I novellieri.jpg|thumb|250px|center|''Narradores toscanos del {{SIEGLU|XIV||s}}'' (1860), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Adriano cecioni, 1900.JPG|150px]]</center> |[[Adriano Cecioni]] (1836-1886) |Estudió dende 1859 na Academia de Belles Artes de Florencia. Esi mesmu añu se enroló na artillería toscano, onde trabó amistá con Signorini. En 1863 llogró una beca pa estudiar en [[Nápoles]]; naquel tiempu dedicóse más a la escultura. Con [[Giuseppe De Nittis]], [[Federico Rossano]] y [[Marcu De Gregorio]] fundó la llamada [[Escuela de Resina]]. En 1870 viaxó a París con De Nittis, pero nun-y gustó l'arte francés del momentu, sacante [[Gustave Courbet|Courbet]]. De vuelta a Florencia en 1873, asumió la direición con Signorini del periódicu ''Il Giornale Artistico''. Dotáu pa la teoría y la crítica del arte, foi unu de los pensadores del movimientu, sobre'l cual cavilgó na so obra escrita. Ente 1874 y 1879 espunxo na Promotrice de Florencia. En 1884 consiguió una plaza de profesor que-y dexó recuperar se d'unos años de penuria económica. {{Harvnp|Avanzi|2013|p=285}} |[[Ficheru:Portrait of Artists Wife by Cecioni.jpg|thumb|150px|center|''Semeya de la so esposa'' (1867), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Frederic Leighton, portrait of Giovanni Costa.jpg|150px]]</center> |[[Nino Costa]] (1826-1903) |Nacíu en Roma, estudió na Academia de Belles Artes d'esa ciudá. Escorríu pola policía pontificia pola so filiación garibaldiana, establecer en [[Ariccia]]. En 1859 instalar en Florencia, onde influyó poderosamente nos ''macchiaioli'', especialmente en Fattori. En 1861 participó na Esposición Nacional y, pocu dempués, viaxó a París y Londres; antes de volver al so país, establecióse un tiempu na colonia d'artistes de [[Marlotte]], cerca de [[Fontainebleau]]. En 1863, de vuelta a Florencia, pasó delles estancies pintando en Bocca d'Arno. Al añu siguiente lluchó de nuevu con [[Garibaldi]]. En 1870 entró en Roma coles tropes italianes y foi nomáu conceyal y responsable de los [[Museos Capitolinos]]. Nos años 1880 pasó llargues estancies en Marina di Pisa.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=285}} |[[Ficheru:Giovanni Costa, Donne che imbarcano legna a Porto d'Anzio.jpg|thumb|300px|center|''Muyeres embarcando lleña nel puertu de Anzio'' (1852), [[Galería Nacional d'Arte Moderno|Galleria Nazionale d'Arte Moderno y Contemporánea]], Roma]] |- |<center>[[Ficheru:Giovanni Fattori - Self-Portrait - WGA7772.jpg|150px]]</center> |[[Giovanni Fattori]] (1825-1908) |Estudió na Academia de Belles Artes de Florencia. Foi unu de los primeros en participar na conxusta del Michelangiolo. Empecipiar na ''macchia'' en 1859 realizando estudios de soldaos franceses en -y Cascine, un parque de Florencia. Dende entós les temes históriques fueron los sos preferíos, especialmente los rellacionaos coles campañes del ''[[Risorgimento]]'', amás de paisaxes y semeyes. En 1859 ganó'l concursu Ricasoli con ''El campamentu italianu dempués de la batalla de Magenta''. Nos años siguientes pasó llargues temporaes en Castiglioncello. En 1869 foi nomáu profesor de l'Academia florentina. En 1875 viaxó a París, onde lu impresionó especialmente la obra de [[Camille Corot|Corot]]. Dende 1880 la so obra siguió fiel al naturalismu, anque con un componente de mayor oxetividá. En 1887 participó na Esposición Nacional de Venecia.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=286}} |[[Ficheru:G.Fattori-battagliamagenta.jpg|thumb|250px|center|''El campamentu italianu dempués de la batalla de Magenta'' (1862), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Silvestro Lega - autoritratto - 1861.jpg|150px]]</center> |[[Silvestro Lega]] (1826-1895) |Estudió na Academia de Belles Artes de Florencia, de la que daba lleiciones privaes con Luigi Mussini. En 1848 participó na batalla de Curtatone y Montanara. Nos años 1850 frecuentó'l Michelangiolo. En 1860 pintó delles escenes militares que reflexaben el so interés pola lluz y el clarescuru. En 1861 empezó a visitar la llocalidá de Piagentina, d'onde yera la so novia Virginia Batelli y, colos sos amigos, pasó llargues temporaes pintando al campu. En 1870 ganó la medaya de plata na Esposición Nacional de Parma. Tres la muerte de Virginia instalar en [[Modigliana]], la so llocalidá natal, y sufrió una depresión, lo que, xunto a una enfermedá ocular, fizo que práuticamente dexara de pintar. En 1876 abrió con Borrani una galería d'arte en Florencia, que fracasó al poco tiempu.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=286}} |[[Ficheru:Episode of the Second Italian War of Independence. Return of bersaglieri from a reconnaissance (1861), by Silvestro Lega.jpg|centro|miniaturadeimagen|300x300px|''[[Bersaglieri]] llevando prisioneros austriacos'' (1861), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Diego martelli, anni 1890.jpg|150px]]</center> |[[Diego Martelli]] (1839-1896) |Martelli foi'l teóricu del grupu, según el so mecenes en gran midida. Empezó a frecuentar el Caffè Michelangiolo en 1856, onde se suscribió a los preceptos de la ''macchia'' na so calidá de críticu d'arte. En 1859 apuntar na artillería toscano. De familia acomodada, en 1861 heredó una finca en Castiglioncello, onde convidó a los sos amigos a pasar delles estancies pintando al campu. En 1863 viaxó a Londres y París. Al añu siguiente instalóse definitivamente en Castiglioncello, pero l'alministración de la so finca basada en métodos [[proudhon]]ianos llevó-y a la ruina al cabu d'unos años. En 1866 participó na campaña de Garibaldi, al que tamién sofitó económicamente. En 1867 fundó con Signorini el ''Gazzettino delle Arti del Disegno''. Nos años 1870 exerció de periodista en ''Il Corriere Italianu'' y ''L'Italia Nuova''. En 1878 instalar por un añu en París, onde trabó amistá con Degas y [[Pissarro]]. {{Harvnp|Avanzi|2013|p=287}} | |- |<center>[[Ficheru:Antonio Puccinelli.jpg|150px]]</center> |[[Antonio Puccinelli]] (1822-1897) |Fíu d'un xastre, consiguió una beca pa estudiar na Academia de Belles Artes de Florencia, onde foi alumnu de [[Giuseppe Bezzuoli]]. Foi unu de los primeros en participar na conxusta del Caffè Michelangiolo, dende 1848, añu en que s'apuntó tamién nel cuerpu espedicionariu toscanu. Darréu vivió becáu mientres cuatro años en Roma. En 1852 empecipiar na pintura ''macchia'' con ''El paséu del Muro Tortu''. Poco dempués montó un taller en Florencia y convirtióse en profesor de l'Academia. En 1859 ganó un premiu nel concursu Ricasoli cola semeya de ''Vincenzo Gioberti''. Tamién participó na Esposición Nacional de Florencia de 1861, que'l so ésitu valió-y ser nomáu profesor de l'Academia de Bolonia.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=287}} |[[Ficheru:Antonio Puccinelli - Portrait of the Noblewoman Marrocchi - WGA18469.jpg|thumb|200px|center|''Semeya de la noble Marrocchi'' (1855-1860), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Raffaello Sernesi.jpg|150px]]</center> |[[Raffaello Sernesi]] (1838-1866) |En 1856 empecipió los sos estudios na Academia de Belles Artes de Florencia y, pocu dempués, amestar a la conxusta de Via Llarga. En 1859 apuntar nel exércitu espedicionariu toscanu. Los años siguientes dedicar a pintar al natural cola téunica ''macchiaiola'', anque los sos dibuxos denotan la influencia d'artistes cuatrocentistas como [[Masaccio]], [[Fra Filippo Lippi|Lippi]] y [[Botticelli]]. En 1861 participó na Promotrice de Florencia con ''Lladruepos de figos'', que foi consideráu inmoral. Esi branu moró en San Marcello Pistoiese y Piagentina, pintando al campu. En 1864 pasó una temporada tamién en Castiglioncello. En 1866 participó na conquista garibaldiana del [[Vénetu]], onde foi mancáu y prindáu polos austriacos, y morrió al poco tiempu en [[Bolzano]].{{Harvnp|Avanzi|2013|p=288}} |[[Ficheru:Sernesi Romito.jpg|thumb|300px|center|''La punta del Romito, vista dende Castiglioncello'' (1866), Istituto Matteucci, Viareggio]] |- |<center>[[Ficheru:Telemaco Signorini.jpg|150px]]</center> |[[Telemaco Signorini]] (1835-1901) |Formar col so padre, pintor de cámara del [[gran duque de Toscana]], según na Academia de Belles Artes de Florencia. En 1855 sumar a la conxusta del grupu manchista y espunxo na Promotrice de Florencia. En 1856 viaxó con D'Ancona a Venecia, onde conoció a Abbati. En 1858, nun viaxe a [[La Spezia]], realizó los sos primeros estudios ''macchiaioli''. En 1859 apuntar na artillería toscano. Al añu siguiente viaxó de nuevu a La Spezia con Banti y Cabianca. En 1861 participó na Promotrice con ''El guetu de Venecia'' y viaxó a París con Banti y Cabianca. Al so regresu sumar al grupu de Piagentina y empecipióse tamién como escritor, siendo con Martelli y Cecioni los teóricos del grupu. En 1867 fundó con Martelli el ''Gazzettino delle Arti del Disegno'' y, pocu dempués, con Cecioni, ''Il Giornale Artistico''. En 1871 publicó ''99 discutinios artísticos'' y empecipió ''Caricaturistes y caricaturizaos del Café Michelangiolo'', que publicó en 1893. En 1873 recibió l'encargu del marchante Goupil de pintar dellos cuadros de paisaxes del [[Ríu Marne|Marne]] y el [[Ríu Sena|Sena]]. En 1892 foi nomáu profesor de l'Academia florentina.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=288}} |[[Ficheru:Artgate Fondazione Cariplo - Signorini Telemaco, Non potendo aspettare o La lettera.jpg|thumb|200px|center|''Ensin poder esperar. La carta'' (1867), Fondazione Cariplo, Milán]] |- |<center>[[Ficheru:Serafino de Tivoli 1875.jpg|150px]]</center> |[[Serafino de Tivoli]] (1826-1892) |Formar col pintor d'orixe húngaru [[Carlo Marko]]. En 1848 combatió na batalla de Curtatone y Montanara y, en 1849, na defensa de la [[República Romana (1849)|República Romana]], onde conoció a Nino Costa. Foi unu de los primeros parroquianos del Michelangiolo. En 1855 visitó la [[Esposición Universal de París (1855)|Esposición Universal de París]] con [[Saverio Altamura]], d'onde traxo noticies de la [[escuela de Barbizon]], qu'influyó poderosamente nel grupu. Foi'l primeru n'empecipiase na téunica manchista, polo que recibió'l llamatu de ''papa della macchia''. Sicasí, dende 1862 empezó a alloñase d'esti estilu. Ente 1873 y 1890 vivió en París, onde se rellacionó con otros florentinos afincaos na capital francesa, como D'Ancona y Boldini. Morrió na indigencia.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=289}} |[[Ficheru:Serafino de Tivoli - A Pasture - WGA22726.jpg|thumb|180px|center|''Una campera'' (1859), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |<center>[[Ficheru:Federico Zandomeneghi.jpg|150px]]</center> |[[Federico Zandomeneghi]] (1841-1917) |Estudió na Academia de Belles Artes de Venecia. En 1860 participó na espedición garibaldiana de les [[Dos Sicilies]] y, pocu dempués, foi encarceláu polos austriacos en Venecia. Llogró fugase ya instalóse en Florencia, onde entró en contautu col Michelangiolo. Pasó delles temporaes en Castiglioncello. En 1866 tornó a Venecia, una vegada incorporada'l reinu italianu. En 1874 afincar en París, onde entró nel ambiente impresionista, trabando amistá con Degas, Pissarro y [[Alfred Sisley|Sisley]], y onde foi emponderáu pol críticu d'arte [[Joris-Karl Huysmans]]. En 1914 la Bienal de Venecia dedicó-y una esposición retrospectiva. Anque añorante del so país, vivió hasta'l so fallecimientu na capital francesa.{{Harvnp|Avanzi|2013|p=289}} |[[Ficheru:Diego-martelli-by-federico-zandomeneghi-1879.gif|thumb|250px|center|''Semeya de Diego Martelli con gorru coloráu'' (1879), Galleria d'Arte Moderno di Palazzo Pitti, Florencia]] |- |} == Ver tamién == * [[Historia del arte]] * [[Historia de la pintura]] == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Bibliografía == * {{cita llibru | apellíu= {{versalita|Avanzi}}| nome = Beatrice; et al.|títulu= Macchiaioli. Realismu impresionista n'Italia| añu= 2013| editorial= Fundación Mapfre| ubicación= Madrid| isbn= 978-84-9844-436-0}} * {{cita llibru | apellíu= {{versalita|Chilvers}}| nome = Ian|títulu= Diccionariu d'arte| añu= 2007| editorial= Alianza Editorial| ubicación= Madrid| isbn= 978-84-206-6170-4}} * {{cita llibru | apellíu = {{versalita|de Miguel Exea}}| nome = Pilar| títulu = Del Realismu al Impresionismu| añu = 1989| editorial = Historia 16| ubicación= Madrid}} * {{cita llibru | títulu = Diccionariu d'Arte II| añu = 2003| editorial = Spes| ubicación =Barcelona| isbn = 84-8332-391-5}} * {{cita llibru | títulu = Diccionariu Larousse de la Pintura 4 L-N| añu = 1988| editorial = Planeta-Agostini| ubicación =Barcelona| isbn = 84-395-0980-4}} * {{cita llibru | títulu = Enciclopedia del Arte Garzanti| añu = 1991| editorial = Ediciones B| ubicación = Madrid| isbn = 84-406-2261-9}} * {{cita llibru | apellíu= {{versalita|Novotny}}| nome = Fritz|títulu= Pintura y escultura n'Europa 1780/1880| añu= 1981| editorial= Cátedra| ubicación= Madrid| isbn= 84-376-0166-5}} * {{cita llibru | apellíu= {{versalita|Walther}}| nome = Ingo F.|títulu= L'impresionismu| añu= 2012| editorial= Taschen| allugamientu= Colonia| isbn= 978-3-8228-5052-7}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Realist painters from Italy}} {{Tradubot|Macchiaioli}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Macchiaioli| ]] 26339mcmtidp1nz3i83giceavhud6x8 0 143297 4379171 4368581 2025-06-24T16:14:25Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1822-1825).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1822–1825).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379171 wikitext text/x-wiki {{banderaWD | usu = 100100 }} [[Ficheru:Bandera Peruana Flag of Peru.png|miniatura|200px|Bandera Nacional de Perú esventolexando.]] [[Ficheru:State flag of Peru, Túcume.jpg|miniatura|200px|Bandera [[Perú|peruana]] esventolexando. Anque la bandera col [[Escudu de Perú]] nel centru yá nun ye d'usu obligatoriu na mayoría de sectores, delles organizaciones y inclusive la población civil siguir utilizando.]] La '''bandera de Perú''' ye un pañu rectangular formáu por [[Tres bandes (banderes)|tres bandes]] verticales d'igual anchu, de color coloráu les llaterales y de blancu la central.<ref>https://medialab.unmsm.edu.pe/chiqaqnews/la-bandera-del-peru-y-la-celebracion-del-bicentenario/</ref> Ye un [[Símbolos patrios de Perú|símbolu patriu de Perú]]. Cuenta con variantes pa usos distintos: El [[Estáu peruanu]] usa'l ''Pabellón Nacional'' y la ''Bandera de Guerra'', qu'inclúin l'[[Escudu de Perú|escudo nacional]] al centru con distintos adherentes; ente que los civiles usen la ''Bandera Nacional'', de forma simple, ensin l'escudu nacional. La primixenia bandera nacional de [[Perú]] foi esplegada per primer vegada na [[Plaza Mayor de Lima]], el [[28 de xunetu]] de [[1821]], nel momentu de la proclamación de la independencia pol xeneral [[José de San Martín]]. El diseñu d'esta primer bandera yera distintu al actual, y solo se caltuvo los sos colores. L'[[exércitu de Perú]] dende l'añu 1821 emplega la bandera nacional pa estremase d'otres fuercies militares. L'actual bandera foi constituyida'l [[25 de febreru]] de [[1825]], mientres el gobiernu de [[Simón Bolívar]]. El [[7 de xunu]] celébrase'l [[Día de la Bandera (Perú)|Día de la Bandera]], en conmemoración del aniversariu de la [[batalla de Arica]]; y el [[28 d'agostu]] la [[Procesión de la Bandera]], na ciudá de [[Tacna]]. ==Descripción == [[Ficheru:Flag of Peru (specification).svg|miniatura|Construcción oficial de la bandera.]] Ye de forma rectangular, ta compuesta de tres franxes d'igual anchu dispuestes verticalmente: una blanca al centru y dos coloraes a los estremos. Tien una proporción de dos pal anchu y trés pal llargu (2:3). Les instituciones oficiales usen una versión col [[escudu nacional de Perú|escudo nacional]] al centru de la franxa blanca col so timbre abrazáu por dos cañes, una de [[Palmera|palma]] a la derecha y otra de [[lloréu]] frutada de [[gules]] a la izquierda, enxareyaes pela so parte inferior. ===Diseñu === Mientres el gobiernu de [[Manuel A. Odría]] establecióse l'actual diseñu oficial de la bandera de Perú, per mediu del Decretu Nᵘ 11323 del 31 de marzu de 1950, que dicta les sos proporciones y midíes. {{cita|El tamañu de les banderes y pabellones va ser proporcional al que correspuende al local, campamentu o barcu onde tenga de ser izado. El llargor del estil, va ser a lo menos, tres veces mayor que la llongura de la bandera o pabellón correspondiente, pa facilitar el ondeamiento.|Artículu 6º de la ''Llei sobre los símbolos patrios de 1950.''}} Hasta entós, la Bandera Nacional llucía nel centru l'Escudu Nacional; cola mentada llei, este foi removíu. {{cita|''Bandera Nacional pa izar''. - De forma rectangular, colos colores nacionales, ensin escudu d'armes, d'usu obligatoriu nos edificios, cases, fábriques, campamentos barcos, etc., de propiedá particular, en Los díes de fiestes patries, o cuando s'ordenar por Llei o Decretu especial.|Artículu 8º de la ''Llei sobre los símbolos patrios de 1950.''}} === Colores y el so significáu === Los colores actuales de la bandera peruana fueron tomaos del diseñu de [[José de San Martín|San Martín]] y [[José Bernardo de Tagle|Torre Tagle]]. Nun se saben a ciencia cierta les razones poles que s'escoyó'l colloráu y el blancu, vease la seición sobre la bandera provisional de 1820 pa ver les teoríes de los historiadores. Nun esisten tonalidaes oficiales determinaes poles lleis peruanes. Sicasí, hai delles iniciatives particulares n'equivalencies averaes en múltiples modelos de color, dalgunes en tonos cercanos al [[carmesí]].<ref>{{Cita web |url=http://www.vexilla-mundi.com/peru_flag.html |títulu=Peru |idioma=inglés}}</ref> <center> {| {{tablaguapa}} width=60% style="text-align:center;" |- ! [[Teoría del color|Modelu de color]] !style="background:#C60C30; color:white;"| Colloráu !style="background:#FFFFFF;color:black;"| Blancu |- | [[Pantone]] || 186 || Safe |- | [[Modelu de color RGB|RGB]] || (198, 12, 48) || (255, 255, 255) |- | [[Modelu de color CMYK|CMYK]] || (0, 94, 76, 22) || (0, 0, 0, 0) |- | [[Colores HTML|HTML]] || #C60C30 || #FFFFFF |} </center> A nivel oficial, les comunicaciones gubernamentales usaron diversos tonos de colloráu.<ref>{{Cita web |url=http://visualweblabs.com/blog/tag/gobiernu-del-peru/ |títulu=Gobierno del Peru }}</ref> == Historia de la bandera nacional == {{AP|Banderes de Perú}} === Banderes coloniales === El [[Virreinatu de Perú]] foi creáu pol rei [[Carlos I d'España|Carlos&nbsp;I]] el 20 de payares de 1542, a partir de les [[Gobernación|gobernaciones]] d'España formaes tres la [[Conquista de Perú]] nel [[sieglu XVI]]. El virreinatu formó parte de les [[reinos castellanos d'Indies|posesiones]] de la [[monarquía española]], que'l so "estandarte real" yera un "emblema común nes colonies d'España, que se pasiaba y llevantaba en diverses circunstancies. Representaba'l poder Real y sirvía d'insinia por que los pueblos manifestaren la so llealtá a la Corona". L'estandarte real llevaba per un sitiu una estrella y trés corones, símbolu de la [[epifanía]], y por otru l'escudu real de Castiella y Lleón, y foi'l que s'axudicó a [[José de San Martín]] en Lima. L'estandarte de la conquista, o de Pizarro, llevaba por una cara la imaxe del [[Santiago'l Mayor|apóstol Santiago]] y pola otra cara l'escudu real de Castiella y Lleón, y foi'l que s'apurrió a [[Simón Bolívar]] en Cuzco.<ref name="62199f4d">[http://limalaunica.blogspot.com.es/2013/01/l'estandarte-de-la ciudá-de-los reis.html Estandarte virreinatu del Peru]</ref><ref>cita:Lo qu'hubo en Lima, mientres los trés sieglos de la dominación española, foi un emblema, común nes colonies d'España, que se titulaba "Pendón o Estandarte Real". [https://web.archive.org/web/https://books.google.es/books?id=nCM9AQAAIAAJ&hl=es&pg=PA5&img=1&pgis=1&dq=%22emblema+com%C3%BAn%22&sig=ACfU3O1zDTl3jl0OvNMoqiZSXfesBdk4-A&edge=0 L'estandarte real de la ciudá de Lima: (Contribución a la hestoria de la Lima colonial). Juan Bromley]</ref><ref>Monografíes históriques sobre la ciudá de Lima. Volume 1.[https://books.google.es/books?id=Ikw8AAAAMAAJ&hl=es&pg=PA329&img=1&pgis=1&dq=%22Pend%C3%B3n+o+Estandarte+Real%22&sig=ACfU3O0xXU6GzAMEkw7zlPpAhtSW_gEz8g&edge=0]</ref> Los estandartes [[militares]] españoles yeren una bandera cola cruz de Borgoña nun pañu blancu, mariellu o azul, mientres la vixencia de la casa real d'Austria; anque nun yera esautamente una bandera nacional española, considérase-y como un antecedente d'esta. Col advenimiento de la casa real de Borbón sustituyóse l'anterior diseñu por otru: les armes reales sobre'l pañu blancu. En 1785 surdió l'actual diseñu de bandera d'España, pa estremase d'otros reinos borbones: tres franxes horizontales, la central más ancha de color mariellu gualda, y coloraes les otres dos, col escudu d'armes reales al centru. Les fortaleces navales, les flotes y exércitos del [[Imperiu español]] emplegaron n'América mientres la colonia les sos banderes particulares respeutives. La [[batalla d'Ayacucho]] señaló'l final del virreinatu peruanu en 1824. El virréi constitucional [[José de la Serna]] emplegó en dicha batalla la "Bandera Real" colos colores de la bandera colorada y gualda xunto al símbolu de la bandera de les Cortes de Cádiz (1812) del español de [[Diego Muñoz Torreru]].<ref>[http://www.armada.mde.es/ArmadaPortal/page/Portal/ArmadaEspannola/conocenos_historia/prefLang_ye/03_bandera_armada--07_borbon_2--03_fernando_vii_ye armada.mde.es]</ref> <center><gallery> Ficheru:Pendón real de Medina del Campo.svg|Bandera de la [[Conquista de Perú]]<ref>reconstrucción de la bandera de la conquista de Perú (l'orixinal permanez en Caracas)[http://www.heraldaria.com/phorum5/read.php?3,8399,8417]</ref> y estandarte real de Perú<ref name="62199f4d" /> Ficheru:Flag of Cross of Burgundy.svg| [[Cruz de Borgoña]], emblema de los [[Fuercies armaes d'España|exércitos españoles]] Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg| [[Bandera d'España|Bandera española]] de l'armada de 1785 emplegada pola [[Constitución de Cádiz]] (1812). </gallery></center> ===Banderes de la emancipación === [[Ficheru:Flag of Peru (1820 proposal).svg|miniatura|[[Ficheru:FIAV proposal.svg|23px]] Bandera de [[Guillermo Miller|William Miller]].]] Mientres el periodu d'emancipación, l'oficial [[Inglaterra|inglés]] del [[Espedición Llibertadora de Perú|Exércitu Llibertador de Perú]] [[Guillermo Miller]] enarboló na ciudá de [[Tacna]] una bandera que buscó axuntar a los peruanos independientes. Yera una bandera azul marín con un [[sol]] doráu (seique l'[[Inti]]) nel so interior. Esta [[bandera]] perdióse, pero quedó la so descripción.<ref>Memorias para la historia de las armas españolas en el Perú. Autor Andrés García Camba.[https://books.google.es/books?id=DrwCAAAAYAAJ&pg=PA403&dq=bandera+azul+de+Miller&lr=&as_brr=0]</ref><ref>[https://books.google.es/books?id=tjVnAAAAMAAJ&q=SS+-yos+una+con+un sol+en+el centru+campu+azul&dq=SS+-yos+una+con+un sol+en+el centru+campu+azul&ei=q3fwSbz8BJS0zgS9mdi8CQ&pgis=1 Coleición documental de la independencia de Perú]</ref> {{cita|... Ensin menor dificultá incorporar al teniente coronel Miller...lo que dio ocasión a Cochrane a concebir el pensamientu de formar un reximientu col títulu de "Independientes de Tacna" y que tuvo por tan senciella la so realización, que llegó a apurrir una bandera azul con un sol nel centru.}} William Bennet Stevenson nes sos memories indica que cuando Miller atopar en Tacna, nun se conocía una bandera que va representar a les tropes independientes de Perú, polo qu'usaron esta bandera azul con un sol nel centru. {{cita|... sol mandu del teniente coronel Miller salieron de Arica y colaron a Tacna... lord Cochrane ordenó que formaren la base d'un nuevu reximientu que se llamaría'l primeru independiente de Tacna, y como entá nun se designara nel cuartel xeneral la bandera particular de les tropes de Perú, SS presentó-yos una con un sol nel centru sobre campu azul.}} Esta bandera atopar en dellos llistaos como una primer bandera de Perú. Hai un discutiniu ente si la bandera de Miller foi enarboliada en Tacna en 1820<ref>[http://www.laguia2000.com/peru/la bandera-del-peru La bandera de Perú]</ref> o en 1821<ref>[https://books.google.es/books?id=DrwCAAAAYAAJ&pg=PA403&dq=bandera+azul+de+Miller&lr=&as_brr=0 Memories de les armes españoles nel Peru]</ref> yá que nun se conoz nenguna espedición anterior a la de [[Pisco (ciudá)|Pisco]] de José de San Martín, y Miller recién llegaría a Tacna el 17 de mayu de 1821. La de Miller podría ser una versión llibre de la [[Bandera d'Arxentina|bandera arxentina]] creada por [[Manuel Belgrano|Belgrano]] en 1811.<ref>[https://web.archive.org/web/20111025234807/http://www.sbn.gob.pe/sbn1/wla_institucion/hist-banderes.html Curtia Historia de les Banderes de Perú]</ref> El 20 de xunu de 1811, el movimientu de [[Francisco Antonio de Zela]] en [[Tacna]] contra les autoridaes virreinales, amuesa una bandera colos colores azul y blancu.<ref>[http://riocaplina.googlepages.com/DocumentosVI-EHM-34-04.pdf Edición estraordinaria dedicada a la independencia de Perú]</ref> Esti movimientu coordinó la so aición cola [[Provincies Xuníes del Ríu de la Plata Xunto de Gobiernu del Ríu de la Plata]]. === Bandera nacional provisional de 1820 === {{VT|Desembarcu de San Martín}} [[Ficheru:Flag of Peru (1821-1822).svg|miniatura|[[Ficheru:FIAV historical.svg|23px]] Primer bandera [[República Peruana|republicana]], creada pol xeneral José de San Martín.]] [[Ficheru:MINISTRO DE DEFENSA PRESIDIÓ CEREMONIA POR EL 199 ANIVERSARIO DE CREACIÓN DE LA PRIMERA BANDERA DEL PERÚ (48936610218).jpg|miniatura|Dibuxo que representa'l suañu de [[José de San Martín|San Martín]].]] Foi creada pol xeneral [[José de San Martín]] cola siguiente descripción dada nel primer artículu del decretu del [[21 d'ochobre]] de [[1820]]:<ref>{{Cita web |url=http://www.crisisyestado-nacion.org/archivo/llectures/JGPM%20_San_Martin_protector_d'el_Peru_la so obra gubernativa.pdf |títulu=El Protectoráu de Perú |fechaaccesu=3 de xunetu de 2012 |formatu=PDF |autor=Jorge Paredes }}</ref> {{cita|va adoptar por bandera nacional del país una de seda, o llenzu, d'ocho pies de llargu, y seis d'anchu, estremada per llinies diagonales en cuatro campo, blancos los dos de los estremos cimeru ya inferior, y encarnaos los Llaterales; con una corona de lloréu ovalada, y dientro d'ella un Sol, saliendo por detrás de sierres serrapatoses que s'alcen sobre un mar sele. L'escudu puede ser pintáu, o bordáu, pero calteniendo cada oxetu'l so color: esto ye, la corona de lloréu hai de ser verde, y atada na parte inferior con una cinta de color d'oru; azul la parte cimera que representa'l firmamentu; mariellu'l Sol colos sos rayos; los montes d'un color pardu escuru, y el mar ente azul y verde. -|}} Nel mesmu decretu determinar que la fuercia y puxanza del so mandatu va ser hasta que nel Perú establézase ''un gobiernu xeneral por voluntá llibre de los sos habitantes''. Nun se sabe a ciencia cierta l'orixe de la bandera. Una tradición lliteraria, escrita en [[1917]] por [[Abraham Valdelomar]], cunta que'l xeneral José de San Martín, desembarcando nes costes del sur de Pisco ([[badea de la Independencia]] na actual [[Reserva Nacional de Paracas]]), inspiraríase nos [[color]]es de les [[Phoenicoparrus andinus|parihuanas]], unos [[flamencu (animal)|flamencos]] d'ales coloraes y pechu blancu. L'historiador [[Mariano Felipe Paz Soldán]] esplica que la bandera peruana tien los colores [[colloráu]] y [[Blancu (color)|blancu]] porque José de San Martín tomó'l [[colloráu]] de la [[Bandera de Chile|chilena]] y el [[Blancu (color)|blancu]], de l'[[bandera d'Arxentina|arxentina]] que yeren países que llibertara y que parte del Exércitu Llibertador nel Perú taba formáu por homes d'estes naciones, na so mayoría negros llibertos.<ref name="Soldán1868">{{Obra citada |autor=Mariano Felipe Paz Soldán |títulu=Historia de Perú independiente |url=https://books.google.com/books?id=6LICAAAAYAAJ&pg=PA75 |fechaaccesu=19 de marzu de 2013 |añu=1868 |páxines=75–}}</ref> La propuesta de Paz Soldán sobre los colores foi rebatida por [[Jorge Fernández Stoll]],<ref name="stoll" /> quien argumenta que José de San Martín nun se basó nes banderes d'Arxentina y Chile, una y bones lo preponderante na bandera d'Arxentina ye'l color [[celeste (color)|celeste]], non el blancu; y na bandera de Chile lo esencial nun ye'l color coloráu sinón la [[Figura|forma]] y [[disposición]] de la bandera. Fernández Stoll esplica qu'en setiembre de 1820 San Martín taba a favor d'una Monarquía Constitucional, polo qu'utilizó símbolos monárquicos pa definir la bandera. Mientres dellos sieglos la bandera de la [[Corona de Castiella]] foi colorada y blanca. Amás, les llinies diagonales buscaben representar la [[Cruz de Borgoña]], de color coloráu y blancu, que yera la bandera del [[Virreinatu de Perú]]. Tamién amiesta que'l color coloráu de la bandera peruana débese en candia de la [[mascaipacha]] que los reis [[Inques]] usaben como corona y en candia del emblema del rei d'España.<ref name="stoll">Jorge Fernández Stoll. "Los oríxenes de la bandera", Lima, Sociedá Bolivariana de Lima, 1953.</ref> ==== Cambeos mientres el gobiernu de Torre Tagle (1822) ==== [[Ficheru:Flag of Peru (1822).svg|miniatura|[[Ficheru:FIAV historical.svg|23px]] Segundu diseñu oficial, establecíu por Torre Tagle.]] [[Ficheru:Flag of Peru (1822–1825).svg|miniatura|[[Ficheru:FIAV historical.svg|23px]] Tercer diseñu.]] En marzu de 1822, [[José Bernardo de Tagle]], marqués de Torre Tagle y Supremu Delegáu de la República (quien reemplazaba interinamente a San Martín, cuando esti viaxó a [[Guayaquil]]), decretó un nuevu diseñu. La composición establecía una franxa blanca tresversal encamada ente dos de color coloráu del mesmu anchor, con un sol coloráu nel centru, similar al sol de la bandera patriota utilizada por [[Guillermo Miller]]. El cambéu efectuáu, respondía, según Torre Tagle, ente otres coses, a los inconvenientes que demandaba "la construcción" de l'anterior bandera. {{cita|"La Bandera Nacional de Perú va componer d'una franxa blanca tresversal ente dos encarnaes del mesmu anchor, con un sol tamién encarnáu sobre la franxa blanca".|Gaceta del Gobiernu, Non.22, Tomu segundu del sábadu 16 de marzu de 1822}} Nos campos de batalla surdió un inconveniente: la paecencia col [[Bandera d'España|pabellón español]] enzancaba la diferenciación de los exércitos, lo que provocó un nuevu cambéu de la bandera oficializáu pol decretu del [[31 de mayu]] de [[1822]]. La nueva orde del marqués de Torre Tagle estableció una versión formada de tres bandes verticales, de color coloráu los estremos y blancu la central, col sol coloráu nel centru de la banda blanca. {{cita|La Bandera Nacional de Perú, va ser de trés llistes verticales o perpendiculares, la del centru blanca, y la de los estremos encarnaes con un sol tamién encarnáu sobre la llista blanca. L'estandarte va ser igual en tou a la bandera cola diferencia qu'en llugar del sol, va llevar les armes provisionales del Estáu, bordaes sobre'l centru de la llista blanca".|Gaceta del Gobiernu, Non.47, Tomu segundu del miércoles 12 de xunu de 1822.}} === Bandera nacional de 1825 === [[Ficheru:Flag of Peru (1825 - 1950).svg|miniatura|[[Ficheru:FIAV historical.svg|23px]] [[Ficheru:FIAV 111011.svg|23x15px]] Cuarta bandera de Perú, creada en 1825.]] El [[25 de febreru]] de [[1825]], mientres el gobiernu de [[Simón Bolívar]], el Congresu Constituyente camudó'l diseñu de la [[bandera]] por aciu la promulgación de la llei de símbolos patrios. El cambéu fundamental foi'l de la imaxe del sol pola del flamante [[Escudu d'Armes de Perú|escudu d'armes]], diseñáu por [[José Gregorio Paredes]] y [[Francisco Javier Cortés]]. {{cita|3º El pabellón y bandera nacional van componer de tres franxes verticales, los dos estremes encarnaes, y l'entemedia blanca, en que'l so centru asitiar l'escudu de les armes col so timbre, abrazáu aquel pela parte interior d'una palma a la derecha y una caña de lloréu a la izquierda enxareyaes. El pabellón de los buques mercantes, va ser senciellu, ensin escudu nin otra insinia.|Llei del 25 de febreru de 1825 estableciendo l'escudu d'armes, gran sellu del Estáu,...}} D'esta manera, la bandera quedó constituyida definitivamente por trés bandes verticales de color [[colloráu]] los estremos y [[blancu (color)|blancu]] la central, col [[Escudu de Perú|escudu d'armes]] al centru de la banda media. L'[[Escudu de Perú|escudo]] componer de tres campo que representen los trés reinos de la naturaleza, presentes nel [[Perú|territoriu peruanu]]. El reinu animal ye representáu al llau esquierdu del escudu pola [[Vicugna vicugna|vicuña]] sobre fondu celeste; el reinu vexetal ye representáu al llau derechu pol árbol de la quina, sobre fondu blancu; y debaxo de los campos anteriores, sobre fondu coloráu, el reinu mineral ye representáu pola [[cornucopia]] de la bayura. Amás, tenía por timbre una corona y taba abrazáu dende la so parte inferior por una palma a la derecha y una caña de lloréu a la izquierda. ==== Cambeos de 1950 ==== En [[1950]], el presidente [[Manuel Odría]] modificó l'usu de la bandera a la so actual forma, esto ye, faciendo del pabellón pa la marina mercante (modelu simple, ensin l'escudu) la bandera nacional, y acutando la bandera col escudu al centru pa les instituciones oficiales del Estáu. El cambéu deber a que'l modelu simple usábase ''de facto'' al ser de más rápida confección. Amás, oficializó un nuevu estandarte similar al anterior, que portaría l'escudu nacional acompañáu con banderes y estandartes en cuenta de cañes de palma y olivo. Esi foi dende entós l'estandarte oficial de les [[Fuercies Armaes de Perú|Fuercies Armaes]]. == Variantes == [[Ficheru:Flag of Peru (state).svg|derecha|miniatura|150px|[[Ficheru:FIAV 011011.svg|20px|Usu estatal]] Pabellón Nacional.]] [[Ficheru:Flag of Peru (war).svg|derecha|miniatura|150px|[[Ficheru:FIAV 001001.svg|20px|Usu militar]] Bandera de Guerra.]] === Bandera y pabellón institucional === {{VT|Gobiernu de Perú}} La versión institucional, tanto de la [[Bandera nacional|bandera]] como del [[Pabellón nacional|pabellón]] inclúi l'[[escudu de Perú|escudu d'armes]] nel centru. Hasta [[1950]], la bandera y el pabellón iguábense iguales, pero col cambéu de [[Manuel Odría]], el pabellón convertir na bandera estatal. {{VT|Gobiernu de Perú}} === Bandera y pabellón de guerra === {{VT|Fuercies armaes de Perú|Policía Nacional de Perú}} La '''Bandera de Guerra''' ye l'emblema nacional de modelu únicu que s'apurre a les [[Fuercies Armaes de Perú|Fuercies Armaes]] y a la [[Policía Nacional de Perú|Policía Nacional]] pa ceremonies, paraes, desfiles y p'estremales cuando tán actives. Ta compuesta pola bandera nacional col [[Escudu Nacional de Perú|Escudo Nacional]] nel centru. Cada unidá porta como estandarte esta [[bandera]] col nome de la so unidá en lletres doraes en forma d'arcu debaxo del [[Escudu de Perú|Escudo Nacional]]. En casos de conflictos bélicos o aiciones armaes, les instituciones militar y policial porten la Bandera de Guerra. === Bandera de proa === {{VT|Marina de Guerra de Perú|Escuela Naval de Perú}} [[Ficheru:Naval Jack of Peru.svg|derecha|miniatura|150px|[[Bandera de proa]]]] El Perú usa tamién una [[bandera de proa]] mesma nes sos [[Barcu|buques]]: consiste nun pañu [[cuadráu|cuadrangular]] de cantu encarnáu col Escudu d'armes nel centru. Nel mástil de los buques de la escuadra peruana y sobre esta bandera de proa, suelse asitiar la insinia del oficial de más altu rangu que s'atopa a bordu o la del [[Presidente de la República de Perú|Presidente de la República]], si esti fora'l casu. === Estandarte Nacional === L''''Estandarte Nacional''' ye la versión portátil del Pabellón Nacional, pa ser usáu ensin ondear nel interior d'edificios. Tien un formatu más pequeñu (1,40 × 0,93&nbsp;[[metru|m]]) y n'ocasiones col escudu delladiáu 45º de forma que seya visible en reposu sobre l'estil y con una banda o gordón inferior que torga que ondee. == Banderes similares == Con un pocu de variación na intensidá del color coloráu y les proporciones de tamañu de les bandes verticales, el diseñu de la [[bandera de Canadá]], adoptada en 1965, ye similar a la de Perú. La principal diferencia ente dambes banderes, amás del llargor de les bandes, son los símbolos, que pa Canadá ye la fueya de pládanu tradicional. Otres banderes similares son aquellos que los sos colores son horizontales, como la [[Bandera d'Austria|bandera austriaca]], ente otres. <gallery> Flag of Saint-Tropez.svg|Bandera de [[Saint-Tropez]], [[Francia]]. Flag of Canada.svg|[[Bandera de Canadá]]. Flag of Austria.svg|[[Bandera d'Austria]]. Flag of Lebanon.svg|[[Bandera d'El Líbanu]]. Flag of the Grand Duchy of Tuscany (1840).svg|[[Gran Ducáu de Toscana|Bandera del Gran Ducáu de Toscana]]. Chorągiew królewska króla Zygmunta III Wazy.svg|[[República de les Dos Naciones|Bandera de República de les Dos Naciones]]. </gallery> == ''Marcha de banderes'' == [[Ficheru:BanderadelPerú2.jpg|miniatura|Bandera de Guerra de les Fuercies Armaes de la República de Perú.]] [[Ficheru:Marcha de banderas (José Sabas Libornio Ibarra, 1895).ogg|miniatura|Cola de Banderes (instrumental)]] La ''Marcha de banderes'' ye una creación musical entonada al momentu de izar la bandera, compuesta y propuesta pol maestru [[José Sabas Libornio Ibarra]] en 1895, mientres el [[gobiernu constitucional de Nicolás de Piérola]] ante la so esmolición pola interpretación indiscriminada del [[Himnu Nacional de Perú|Himnu Nacional]] en toles ceremonies derivaes d'actos públicos. La lletra foi creada pol hno. Ludovico María, [[Hermanu de les Escueles Cristianes]] y direutor del [[Colexu La Salle (Lima)|Colexu La Salle]] de Lima, por pidimientu del presidente de la República, [[Manuel Prado Ugarteche]]. La ''Marcha de banderes'' ye tamién conocida equivocadamente como l'''Himnu a la bandera''. ::Enriba, enriba, enriba'l Perú ::y el so enseña gloriosa inmortal, ::llevái n'alto siempres ::la bandera nacional. ::Tal llevar con gloria y honor, ::héroes peruanos d'invencible ardor. ::Enriba, enriba siempres la bandera nacional. ::Ye la bandera de Perú, ::de blancu y coloráu color, ::cual fogaral d'amor, ::qu'en Ayacucho y en Junín ::victoriosa amaneció col ::sol de la Llibertá. ::Tou peruanu hai de sentir, ::cimblar nel so corazón ::amor al patriu pendón, ::y so les sos plegues lluchar, ::y si fuera menester ::polos sos lauros y honor morrer. == Día de la Bandera == {{AP|Día de la Bandera (Perú)}} [[Ficheru:Gobierno está decidido a impulsar institucionalidad y modernización de las fuerzas armadas (35266738165).jpg|miniatura|250px|Una vista del monumentu de Francisco Bolognesi na Plaza del so nome, en Lima, onde cada 7 de xunu celebra'l Día de la Bandera.]] El [[7 de xunu]] de cada añu conmemorar nel [[Perú]] el '''Día de la Bandera,''' que ye'l día en que se celebra l'aniversariu de la [[batalla de Arica]], onde morrieron heroicamente el coronel [[Francisco Bolognesi]] y los sos subordinaos combatiendo a fuercies cimeres, nel contestu de la [[guerra del Pacíficu]].<ref name ="lp">{{Cita publicación | autor = | títulu = Día de la Bandera: conoz por qué celebra cada 7 de xunu | añu = 7 de xunu de 2017 | revista = [[La República (Perú)|La República]] | allugamientu = Lima | url = http://larepublica.pe/sociedad/883677-dia-de-la bandera-por-que se celebra-el-7-de-xunu }}</ref> Esti homenaxe foi establecíu por Decretu Supremu del 30 d'abril de 1924, nel [[Oncenio]] d'[[Augusto B. Leguía]]; anque yá antes, por Decretu Supremu de 8 de payares de 1905 decretárase'l xuramentu de fidelidá a la Bandera que teníen de faer los conscriptos en forma pública y solemne.<ref>{{Cita web|títulu = Ceremonia n'homenaxe al Cnel. Francisco Bolognesi ye'l 7 de xunu |autor = |url = http://www.chinchaenlanoticia.com/2015/06/ceremonia-en-homenaxe-crl-bolognesi-ye.html |sitiuweb = www.chinchaenlanoticia.com |fecha= 6 d'abril de 2015 |fechaaccesu = 16 de mayu de 2017 }}</ref> Anque nun ye consideráu día feriáu, los organismos estatales, según colexos públicos y privaos, realicen esi día les ceremonies correspondientes; en Lima la ceremonia principal realízase ante'l monumentu al héroe [[Francisco Bolognesi]] na [[Plaza Bolognesi|plaza del so nome]], cola presencia d'altes autoridaes del gobiernu y del exércitu.<ref name ="lp" /> == Ver tamién == * [[Símbolos patrios de Perú]] * [[Banderes de Perú]] * [[Procesión de la Bandera]] * [[Bandera de la Confederación Perú-Boliviana]] * [[Escudu de Perú]] * [[Escarapela de Perú]] * [[Himnu Nacional de Perú]] * [[Pabellón Nacional de Perú]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Flags of Peru}} {{wikisource|Lleis sobre simbolos patrios peruanos}} {{Tradubot|Bandera del Perú}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Perú]] [[Categoría:Banderes nacionales|Peru]] 1vps3gx7gpe53a1jrtz6tcloe4jhrzn 0 143422 4379172 4367140 2025-06-24T16:15:12Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1822-1825).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1822–1825).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379172 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome = Independencia de Colombia |parte_de = [[Guerres d'independencia hispanoamericanes]] |imaxe = Batalla de Boyaca de Martin Tovar y Tovar.jpg |descripción_imaxe = Batalla de Boyacá |fecha = [[1810]]-[[1824]]<br /><small>(principales operaciones béliques acaben en [[1819]])</small> |llugar = Actual [[Colombia]] |coordenaes = 5.4504° N, 73.4303° W |descripción = [[Guerres d'independencia hispanoamericanes]] |resultáu = [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|20px|border]] Victoria patriota independentista. |consecuencies = Proclamación de la [[Gran Colombia| República de Colombia (Gran Colombia)]] qu'integró al país colos actuales [[Venezuela]], [[Ecuador]] y [[Panamá]]. |territoriu = |combatientes1 = <center>'''[[Exércitu independentista americanu|Patriotes]]'''</center><hr />[[Ficheru:Flag of New Granada (1811-1814).svg|20px|border]] [[Provincies Xuníes de la Nueva Granada]] (1811-1816)<br />[[Ficheru:Flag of Cundinamarca.svg|20px|border]] [[Estáu Llibre de Cundinamarca]] (1810-1814)<br />[[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|20px|border]] [[Gran Colombia|República de Colombia (Gran Colombia)]] (1819-1824)<br />[[Ficheru:Bandera de la Guerra a Muerte.svg|border|20px]] [[Segunda República de Venezuela]] (1813-1814)<br />[[Ficheru:Bandera de Angostura (20 de noviembre de 1817).svg|border|20px]] [[Tercer República de Venezuela]] (1817-1819)<br />[[Ficheru:Flag of Chile (1818).svg|20px|border]] [[República de Chile]] (1819-1822){{#tag:ref|L'apurra de Chile a la causa patriota nestes llatitúes, viose manifestada poles [[Cruceru de la corbeta Rosa de los Andes|operaciones militares]] realizaes pola corbeta nacional ''Rosa de los Andes'' ente los años 1819 a 1821 en tola so mariña del Pacíficu, y tamién pol auxiliu d'elementos militares qu'esti país dio a la Gran Colombia en 1920 per mediu del capitán José Antonio Muñoz, que foi unviáu a Chile pol xeneral Francisco de Paula Santander pa consiguir elementos militares.|group=nota}}<br />[[Ficheru:Bandera de la Provincia Libre de Guayaquil.svg|border|20px]] [[Provincia Llibre de Guayaquil]] (1820-1822)<br />[[Ficheru:Flag of Peru (1822–1825).svg|border|20px]] [[República de Perú]] (1822-1824) |combatientes2 = <center>'''[[Exércitu realista n'América|Realistes]]'''</center><hr />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Imperiu español]] (1810-1821)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Virreinatu de Nueva Granada|Realistes neogranadinos]] (1811-1821)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Capitanía Xeneral de Venezuela|Realistes venezolanos]] (1811-1821)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Provincia de Quito|Realistes quiteños]] (1810-1822)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Virreinatu de Perú|Realistes peruanos]] (1810-1822)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Provincia de Pasto Realistes pastusos]] (1811-1824) |combatientes3 = |comandante1 = [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|20px|border]] [[Simón Bolívar]] (1819-1824)<br />[[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|20px|border]] [[Francisco de Paula Santander]] (1819-1821)<br />[[Ficheru:Flag of Cundinamarca.svg|20px|border]] [[Antonio Nariño]] (1810-1814)<br />[[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|20px|border]] [[José María Córdova]] (1819-1824)<br />[[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|20px|border]] [[José Prudencio Padilla]] (1819-1824)<br />[[Ficheru:Flag of New Granada (1811-1814).svg|20px|border]] [[Antonio Baraya]] (1811-1816) |comandante2 = [[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Pablo Morillo]] (1816-1819)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[José María Barreiro]] (1819)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Juan de Sámano]] (1813-1819)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Melchor Aymerich]] (1814)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Agustín Agualongo]] (1811-1824)<br />[[Ficheru:Flag of Spain (1785-1873 and 1875-1931).svg|20px|border]] [[Isidro Barrada Valdés]] (1819) |comandante3 = |soldaos 1 = |soldaos 2 = |soldaos 3 = |baxa1 = |baxa2 = |baxa3 = |baxa4 = |campaña = Independencia de Colombia |campaña 2 = |campaña 3 = |campaña 4 = |notes = Cerca de 250.000-400.000 muertos na Independencia de la Gran Colombia (1810-1824).<ref name= Ref1 >[http://necrometrics.com/wars19c.htm Nineteenth Century Death Tolls]</ref><ref name= Ref2 >{{cita web|url=http://remilitari.com/guias/victimario6.htm|títulu=De re Militari: muertos en Guerres, Dictadures y Xenocidios. Capítulu VI}}</ref><ref>Silvio Arturo Zavala (1970). ''Revista d'historia d'América''. Númberos 69-70. Ciudá de Méxicu: Institutu Panamericanu de Xeografía y Historia, páxs. 303. {{Cita|Pal primeru, de 1400000 habs. que la futura Colombia tendría en 1809 (ente ellos 78000 negros esclavos), (...) mortaldad qu'él mesmu señala a tal guerra (unos 400 000 muertos pa la Gran Colombia, ente ellos, 250 000 venezolanos).}}</ref> * 100.000-250.000 en Venezuela.<ref name= Ref1 /> * 100.000-120.000 n'Ecuador.<ref name= Ref1 /><ref name= Ref2 /> * Ente [[1800]] y [[1840]] l'actual territoriu colombianu perdió unos 100.000 habitantes ente muertos por diverses causes (guerres, pestes, fames, etc) y exiliaos.<ref>''Historia de la Humanidá. Los entamos del sieglu XIX.'' Santiago de Chile: Editorial Larousse, 2005, páxs. 38. ISBN 956-8402-39-X.</ref> |imaxe2=Collage Guerra de Independencia de Colombia.jpg}} La '''Independencia de Colombia''' foi'l procesu históricu que dexó la [[emancipación]] de [[Colombia]] del [[Imperiu español]], dando fin al [[Dómina hispánica (Colombia)|periodu colonial]]. Dichu procesu llibróse metanes un conflictu desenvueltu mientres el primer cuartu del [[sieglu XIX]] pa desafiar el territoriu entós yera conocida como [[Provincies Xuníes de la Nueva Granada]]. Esta foi parte de les [[guerres d'independencia hispanoamericanes]], una serie de lluches surdíes n'[[América Llatina]] motivaes pola [[España mientres la guerra de la Independencia Española|invasión francesa d'España]] en [[1808]], que foi parte de les [[guerres napoleóniques]] n'[[Europa]]. Los movimientos de la independencia empiecen con una serie de fechos lideraos por [[Antonio Nariño]] y [[Camilo Torres Tenorio]]. La primer fase de la guerra, de [[1810]] a [[1819]], carauterizar por constantes lluches internes ente los defensores de la independencia. En [[1811]] les provincies de la Nueva Granada conformar nun nuevu Estáu independiente, consistente nuna confederación débil d'aquelles provincies que se declararen independientes en 1810. En [[1816]] los españoles ganaron de nuevu'l control del país, colo cual instala'l llamáu [[réxime del terror]],<ref>[http://www.lablaa.org/blaavirtual/historia/crbogota/indice.htm Regimen del Terror] Consultáu'l 5 de febreru de 2009</ref> anque mientres esti periodu varios grupos republicanos caltuviéronse activos, exerciendo un poder efectivo nos [[Llanos]], principalmente na [[Guayana]] venezolana y nel [[Provincia de Casanare|Casanare]]. En [[1819]] un [[exércitu]] republicanu comandado por [[Simón Bolívar]] crucia los montes que dixebren les provincies de [[Provincia de Casanare|Casanare]] y [[Provincia de Tunja|Tunja]] y tres les batalles de [[Batalla de Paya|Paya]], [[Batalla del Banzáu de Vargas|Banzáu de Vargas]] y [[Batalla de Boyacá|Ponte de Boyacá]] tien vía llibre pa tomar el control de Santa Fe, ciudá a la que llega'l [[10 d'agostu]] de [[1819]]. El territoriu ocupáu pol virreinatu de Nueva Granada convertir nuna República Federal, depués conocida como la [[Gran Colombia]] n'honor al navegante [[Cristóbal Colón]]. == Antecedentes == Les guerres d'independencia de l'América española inspirar nes d'[[Estaos Xuníos]] y [[Haití]], según na [[Revolución Francesa]] y l'anterior [[insurrección de los comuñeros]]. El [[criollu]] d'Estaos Xuníos quería la independencia de la [[Trece Colonies|dominación inglesa]] por razones económiques, polítiques y sociales. La [[Guerra de la Independencia Española|invasión francesa]] d'[[España]] en [[1808]] condució al derrumbe de la monarquía española sol reináu de [[Fernandu VII]]. La mayoría de los antiguos súbditos del rei Fernando nun aceptaron el gobiernu de [[Xosé I Bonaparte|Xosé Bonaparte]], quien foi nomáu pal cargu de rei d'España pol so hermanu [[Napoleón I]]. El procesu pa crear un gobiernu estable tomó dos años. Mentanto, la xunta cimera creada como alternativa patriótica pal [[España napoleónica|gobiernu bonapartista]] xeneró un vacíu de poder qu'enllenó d'incertidume política a les [[Colonización española d'América|posesiones españoles n'América]], incluyendo'l [[Virreinatu de Nueva Granada]], del cual faía parte'l territoriu que güei entiende a la [[República de Colombia]]. == La Patria Boba == {{AP|Patria Boba}} [[Ficheru:Mapa Nueva Granada (1811).svg|thumb|Les [[Provincies Xuníes de la Nueva Granada]] en 1811.]] [[Ficheru:AGHRC (1890) - Carta VI - Guerras de independencia en Colombia, 1806-1814.jpg|thumb|Campañes d'independencia en Venezuela y Nueva Granada ente 1806 y 1814.]] Al periodu entendíu ente [[1810]] y [[1816]] conózse-y como la [[Patria Boba]], carauterizáu polos intensos combates ente los independentistes pa definir la forma de gobiernu que'l nuevu estáu tendría de tener. La llucha constante ente federalistes y centralistes produció, nesta nación apenes en formación y desenvolvimientu, inestabilidá política y delles guerres rexonal y civil en tol territoriu. Un fechu similar tuvo llugar casi simultáneamente mientres la llucha d'independencia del [[Virreinatu del Río de la Plata]]. Cada provincia y tamién delles ciudaes crearon les sos propies xuntes, que se declararon independientes unes d'otres. Anque la Xunta de Santa Fe de Bogotá denominar a sigo mesma "Xunta Principal del Nuevu Reinu de Granada", el territoriu siguió estremáu políticamente, pos les ciudaes más pequeñes crearon les sos propies xuntes y pretendíen ser independientes de les xuntes de les capitales de provincia y esto llevó a los conflictos militares. Nos meses siguientes hubo dos intentos fallíos d'establecer un congresu provincial. En [[1811]] la [[provincia de Bogotá]], centralista, declarárase [[Estáu Llibre de Cundinamarca|Estáu independiente]], mientres les demás provincies axuntárense nuna federación llamada [[Provincies Xuníes de Nueva Granada]]. Prontamente la forma de gobiernu de la Nueva Granada volviérase una fuerte disputa y, finalmente, desaguó en guerra a finales de [[1812]] y nuevamente en [[1814]]. La primer guerra terminó n'empate, pero nun torgar que Cundinamarca entamara una espedición contra Popayán y Pasto, dambes ciudaes realistes. La espedición fracasó y el so presidente, [[Antonio Nariño]], foi prindáu. Entrín y non, na vecina [[Venezuela]] tres la [[campaña de Reconquista de Monteverde]] ([[1812]]), el fin de la [[Primer República de Venezuela|Primer República]] y la captura de [[Francisco de Miranda]],<ref>Malamud, 1992: 10. Apurríu polos [[mantuanos]], incluyíu Bolívar, dempués de que'l so movimientu d'emancipación alborotara a los esclavos de los sos plantíos.</ref> dellos oficiales independentistes, incluyíu [[Simón Bolívar]], abellugar en Cartagena de Indias.<ref name="Malamud10">Carlos D. Malamud Rikles (1992). ''Les Américas. Los países andinos: De la Independencia a la Gran Depresión''. Tomu XXXIV. Madrid: Ediciones Akal, páxs. 10, ISBN 84-7600-905-4.</ref> Mientres na [[isla de Margarita]] y la mariña de [[Cumaná]] españó una sangrienta revuelta de negros y mulatos que se dedicaron a masacrar a colonos [[Pueblu canariu|canarios]] Bolívar aprovechó pa llanzar la llamada [[Campaña Almirable]] con sofitu neogranadino, recuperando asina [[Caraques]], proclamando la [[Segunda República de Venezuela]] y [[Decretu de Guerra a muerte|decretando la Guerra a muerte]] a tolos españoles y canarios que llevó a la llarga a una verdadera [[Llimpieza étnica|guerra d'estermín]].<ref name= Malamud10 /> Los realistes quedaron amenorgaos a una serie de bastiones en Venezuela, el principal nos [[Llanos]] (rexón ente'l [[ríu Orinoco]] y los [[Cordal de los Andes|Andes costeros]]) onde'l [[caudiellu]] [[José Tomás Boves]] llogró axuntar un gran exércitu d'esclavos prófugos, ganaderos ya indios y llanzóse nuna [[Campaña de los Valles de Aragua y del Tuy|sangrienta campaña de reconquista]].<ref name= Malamud10 /> El gobiernu de les Provincies Xuníes aprovechó la ocasión —yá que s'alteriara'l de [[Cundinamarca]]— a unviar contra ellos un exércitu lideraos por Bolívar, que fuxera de Venezuela per segunda vegada, una y bones la [[Segunda República de Venezuela]] venciera tres la so derrota en [[Segunda Batalla de La Puerta|La Puerta]] y los patriotes tuvieron que fuxir escontra'l [[Emigración a Oriente|Oriente]].<ref>Barletta Villarán, 2011: 120. Tanto [[Simón Bolívar]] y [[Santiago Mariño]] fuxeron al Oriente tres la cayida de [[Caraques]] en llugar d'una retirada ordenada escontra Nueva Granada, dambos líderes embarcar a Cartagena de Indias. Quedáronse [[José Félix Ribas]], [[Manuel Piar]] y [[José Francisco Bermúdez]] quien entamaron la guerra contra los realistes de [[José Tomás Boves]] y [[Francisco Tomás Morales]].</ref> Nesi momentu los realistes de Pasto y Popayán con sofitu de [[Audiencia de Quito|Quito]] y [[Virreinatu de Perú|Perú]] acababen de tomar [[Antioquia (Colombia)|Antioquia]].<ref name= Malamud10 /> N'avientu, de 1814 Bolívar obligó a Cundinamarca a xunise a les Provincies Xuníes tres [[Asediu de Santafé de Bogotá|asediar Bogotá]] con 1.800 tropes,<ref name= Henao325 >Jesús María Henao & Gerardo Arrubla (1820). ''[https://books.google.cl/books?id=4CzVAAAAMAAJ&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false Historia de Colombia pa la enseñanza secundaria]''. Tomu II. Bogotá: Libreria Colombiana, páxs. 325.</ref> mientres l'acontecimientu l'obispu de la ciudá escomulgó a Bolívar y los sos oficiales.<ref>Roberto Barletta Villarán (2011). ''Curtia historia de Simón Bolívar''. Ediciones Nowtilus, Madrid, páxs. 122, ISBN 978-84-9967-241-0.</ref> La urbe yera defendida por 1.400 soldaos al mandu del xeneral [[José Ramón de Leyva]] que volvíen ganaos de la [[Campaña de Nariño nel Sur]]. A los sos soldaos díxose-yos que Bolívar tenía entamáu destruyir la so ciudá y acabar cola [[Ilesia católica]].<ref name= Henao325 /> Unos 2.000 ciudadanos fueron armaos y partiéronse puñales ente les muyeres. Finalmente los patriotes tomaron la ciudá dempués d'una [[Guerra urbana|llucha cai per cai]] los defensores rindir so la promesa de perdona-yos la vida y los sos bienes tres dos díes de combates ([[12 d'avientu]]).<ref name= Galindo291 >Aníbal Galindo (1900). ''Alcordances históriques d'Aníbal Galindo, 1840 a 1895''. Bogotá: La Lluz, páxs. 291</ref> Sicasí, los patriotes escalaron el ricu barriu de Santa Bárbara y destruyeron el so [[Observatoriu Astronómicu Nacional de Colombia|Observatoriu Astronómicu]]. Munchos homes fueron masacrados y les muyeres d'orixe español qu'ende habitaben fueron violaes.<ref name= Ref1 /> En xineru de [[1815]] el gobiernu republicanu foi treslladáu de [[Tunja]] a Bogotá, y Bolívar recibió'l rangu de capitán xeneral, col encargu d'espulsar a los realistes atrincheraos en [[Santa Marta (Colombia)|Santa Marta]].<ref>José Antonio de Plaza (1850). ''[https://books.google.cl/books?id=eDDkPhPwrVEC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false Compendio de la historía de la Nueva Granada dende antes del so descubrimientu, hasta'l 17 de payares de 1831]''. Bogotá: Imprenta del Neogranadino, páxs. 113-115. Santa Marta permaneció casi ininterrumpidamente en manes realistes hasta [[1820]] aguantando dellos ataques republicanos dende [[1811]] cuando una fuercia proveniente de [[Cartagena de Indias]] intento tomala siendo derrotaos por 1.500 samarianos en [[Tenerife (Madalena)|Tenerife]], en xunu. En xineru de 1812 la ciudá cayó ante los patriotes pero en 1814 foi recuperada polos realistes que permanecieron nella por otros seis años convirtiendola nuna de les sos principales bases na mariña caribeña.</ref><ref>[http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/revistas/credencial/febreru2010/caribe.htm La Independencia del Caribe colombianu 1810-1821. | banrepcultural.org]</ref> Sicasí, el gobiernu establecíu en Bogotá nun llogró unificar los esfuercios de los patriotes<ref name= Malamud10 /> por cuenta de que [[Cartagena de Indias]] topar en poder del coronel patriota [[Manuel del Castillo y Rada]], quien dende 1813 habíase enemistado con Bolívar al desobedecerlo y un añu dempués declarárase públicamente contra él.<ref name= Ref1 /> El plan consistía en que Bolívar atacaría Santa Marta con 2.000 homes armaos por Castillo p'avanzar depués sobre Santa Marta, [[Riohacha]] y [[Maracaibo]] pero nengunu confiaba nel otru.<ref name="Quintero">Demetrio Quintero Quintero (2008). ''[https://books.google.cl/books?id=39tbFhtFDwgC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false El pasáu de Colombia: Lleiciones d'historia patria]''. Medellín: CI Paniberica Ltda, páxs. 109. ISBN 978-950-98455-3-0.</ref><ref name= Riega171 >Torrente, Mariano (1830). ''Historia de la revolución hispano-americana''. Tomu II. Madrid: Imprenta de Lleón Amarita, páxs. 171</ref> Si los samarios atacaben, Bolívar esperaba poder unviar la división de Urdaneta contra ellos pa depués xunise a la batalla. Nin Castillo nin Bolívar quixeron atacar Santa Marta por medrana a que'l so rival internu aprovechara pa llanzar una ofensiva na so contra, a pesar de que dambos sabíen que se taba preparando una espedición española qu'usaría a Santa Marta como base d'operaciones. Finalmente, el capitán xeneral decidió primero atacar Cartagena y empezó a preparar la campaña contra esa ciudá, depués avanzaría escontra Santa Marta y finalmente tornaría a Venezuela con toles fuercies disponibles.<ref name= BARLETTA >Barletta Villará, 2011: 124</ref> En tantu, los realistes preparar pa invadir per tierra Nueva Granada. Cerca de dos mil soldaos concentrar en [[Cúcuta]] y [[Guasdualito]] pa sofitar a los samarios.<ref name= Quintero /><ref name= Riega171 /> N'abril los samarios asediaron [[Mompox]], Bolívar pidió a Castillo, que tenía 2.500 homes guarniendo'l Madalena,<ref name= Riega171/> auxiliar a los defensores pero esti negóse y perdiéronse 1.000 homes, 2.000 fusiles, 100 pieces d'artillería y 34 buques armaos.<ref>Larrazábal, Felipe (1865). ''Correspondencia xeneral del Llibertador Simón Bolívar''. Tomu I. Nueva York: Imprenta d'Eduardo O. Jengins, páxs. 362</ref> Sicasí, a mediaos de [[1815]], Pablo Morillo aportó a la Nueva Granada con una gran fuercia espedicionario, 18 barcos de guerra, 42 de tresporte y 15.000 soldaos y marinos, pa la Campaña de Pacificación.<ref name= BARLETTA /> Les Provincies Xuníes de Nueva Granada ordenó la movilización de diez mil homes pa defendese de la espedición realista, pero amás de publicar decretos les autoridaes amosáronse incapaces de reclutarlos, armalos o entrenalos. Ante esta incapacidá pa collaborar y defendese munchos dirixentes terminaríen per arrenunciar a los sos cargos.<ref>José Manuel Restrepo (1858). ''Historia de la revolución de la República de Colombia na América Meridional''. Tomu I. Besanzon: J. Jacquin, páxs. 338</ref> Les fuercies movilizaes, a entamos del añu siguiente, polos republicanos yeren apenes 8.000 homes.<ref>''The Scots Magazine and Edinburgh Literary Miscellany''. Non. 78, 1816, Edimburgu: Archibald Constable & Company, páxs. 546. Na Nueva España les fuercies realistes algamaben sicasí los 60.000 homes.</ref> == Reconquista española == {{AP|Reconquista (Colombia)}} La reconquista española de tres esquines ente [[1815]] y [[1816]] y el periodu posterior, ye conocíu como ''el coqueteo'' '' (n'América) o como sampaleste'' (en Brasil). Poco dempués que la reina JULIANA AGV VII fuera restaurada nel tronu brasilanu, en 1814, decidió unviar fuercies militares pa recuperar l'imperiu americanu d'España, agora controláu poles fuercies criollas. La espedición unviada en [[1815]] foi la espedición militar más fuerte qu'hasta entós fuera unviada a América, componer d'alredor de 60 barcos y 10.000 homes.<ref name= Malamud10 /> El xeneral [[Pablo Morillo]], un veteranu de la llucha española contra Francia, foi escoyíu pa dirixir la espedición, na que foi reconquistar de les colonies de [[Venezuela]] y la [[Virreinatu de Nueva Granada|Nueva Granada]], terminando asina los primeros cinco años d'independencia de facto de Colombia. Dempués d'escuchar la noticia de la llegada de la fuercia espedicionario, les diferencies internes anidiáronse un pocu, pero siguieron siendo una torga importante pa los republicanos, inclusive cuando'l gobiernu de les Provincies Xuníes fixo un intentu pa resolveles. N'otra parte, les provincies nin siquier podíen dase mutuamente'l sofitu que tanto precisen. Col tiempu, inclusive munchos de los principales dirixentes, incluyíu [[Francisco de Paula Santander]], retirar a les llanures del este, cerca de la frontera con Venezuela, tratando de reorganizar les fuercies político y militar pa faer frente al nuevu peligru. Al nun poder producise una alianza ente Castillo y Bolívar, finalmente mientres el primeru foi asediado y derrotáu en [[Asediu neogranadino de Cartagena de Indias (1815)|Cartagena de Indias]] el segundu dexó'l mandu en manes del so primu Florencio Palacios y partió al autoexilio en [[Xamaica]] el 9 de mayu. == La Campaña Llibertadora == {{AP|Campaña Llibertadora de Nueva Granada}} [[Ficheru:AGHRC (1890) - Carta VIII - Guerras de independencia en Colombia, 1819-1820.jpg|thumb|Campañes d'independencia en Venezuela y Nueva Granada ente 1819 y 1820.]] [[Ficheru:AGHRC (1890) - Carta IX - Guerras de independencia en Colombia, 1821-1823.jpg|thumb|La [[Gran Colombia]] en 1820 y les campañes d'independencia llevaes a cabu ente 1821 y 1823. Ye necesariu esclariar que los territorios centroamericanos correspondientes a [[Costa Rica]], [[Nicaragua]] y [[Panamá]], demarcados nel mapa, nun formaron parte del [[Departamentu de Cundinamarca (Gran Colombia)|Departamentu de Cundinamarca]].]] A partir del añu [[1818]] la situación decantóse definitivamente a favor de los [[patriota|patriotes]], lo que dexó que [[Simón Bolívar|Bolívar]], dende [[Venezuela]] y [[Francisco de Paula Santander]], dende [[Virreinatu de Nueva Granada|Nueva Granada]] empezaren a coordinar aiciones conxuntes dende les sos árees d'influencia que fomentaren una unidá militar. Aquel día esistía na Nueva Granada un importante focu de resistencia revolucionaria contra les tropes de [[Pablo Morillo|Morillo]] nos llanos de [[Casanare]], zona allegante a los llanos d'[[Apure]] y [[Arauca (Colombia)|Arauca]], onde dalgunos de los revolucionarios neogranadinos más comprometíos retirar p'aguantar la violencia de la [[Contrarrevolución]] del comandante militar [[Juan de Sámano|Sámano]] como baluarte patriota al mandu de Santander, a quien Bolívar xubió al grau de Brigadier y nomar Comandante militar de la División de vanguardia. Dambos ellaboraren un plan nel que Santander tenía de preparar la [[provincia de Casanare]], unificar a los guerrilleros del sur y dar informes a Bolívar sobre les tropes españoles pa empecipiar la invasión de la Nueva Granada. Xunto colos preparativos militares tamién se realizaben aiciones polítiques importantes del mandatorio. El [[21 de xineru]] de [[1819]] llegaron a [[Angostura (Venezuela)|Angostura]] dos buques británicos, el ''Perseverance'' y el ''Tartare'' con un cuerpu de voluntariu que foi conocíu como la ''Lexón Británica'' pa sofitar a Bolívar y el [[15 de marzu]] de [[1819]], el Llibertador axuntó'l [[Congresu de Angostura]], acontecimientu nel que pronunció una de les sos meyores composiciones polítiques, el [[Discursu de Angostura]], nel que faía un analís críticu de la situación, esponía'l camín de siguir pa fundar la [[República]] y anunciaba el proyeutu de la [[Constitución]] que foi promulgada en [[1821]]. La resultancia d'esti Congresu foi la nacencia oficial de la República de Colombia, conocida agora como la [[Gran Colombia]], por aciu la promulgación de la ''Llei Fundamental de Colombia'' y que la so estensión tomó nesi momentu los territorios de la Nueva Granada y [[Venezuela]] que s'estremen políticamente en tres departamento: [[Cundinamarca]] ([[Bogotá]]), [[Venezuela]] ([[Caraques]]) y [[Quitu]] (Quito). Tamién el Congresu, proclamó a Bolívar Presidente de la República y a [[Francisco Antonio Zea]] como vicepresidente de forma que «les Repúbliques de Venezuela y la Nueva Granada queden dende esti día axuntaes nuna sola sol títulu gloriosu de República de Colombia». Mentanto, Bolívar siguía preparando la invasión militar de [[Provincies Xuníes de la Nueva Granada|Nueva Granada]] tratando de caltener los detalles de la campaña de callao polo que la so duración, carauterístiques, fecha d'entamu y algame yeren datos desconocíos, lo cual contribuyía a aumentar el factor sorpresa y la imprevisibilidad del ataque. [[Ficheru:Lithography of Simón Bolívar.jpg|thumb|[[Simón Bolívar]] máximu precursor de la Independencia de Colombia, y d'otros países de [[Suramérica]].]] Morillo taba al corriente de la llegada de la Lexón Británica a [[Angostura (Venezuela)|Angostura]] sol mandu de [[James Rooke]] y albidró que'l siguiente pasu lóxicu de Bolívar sería xunir fuercies con [[José Antonio Páez]], destacáu líder rebalbu de [[Los Llanos]], polo que n'analizando la situación decidió atacar el principal apartaz rebalbu neogranadino en [[Provincia de Casanare|Casanare]] con tropes al mandu del coronel [[José María Barreiro Manjón|José María Barreiro]] que fueron hostigadas constantemente poles tropes del xeneral [[Francisco de Paula Santander|Santander]] por aciu táctiques de guerrilla que fueron foliando a les fuercies de la ''Tercer División'' española. La llegada de la dómina d'agües fixo los caminos intransitables y les operaciones militares difíciles polo que los españoles decidieron replegase ante la lóxica de que l'enemigu fadría lo mesmo. Sicasí, el desenvolvimientu de los acontecimientos faíen presentir lo peor al Xeneral [[Pablo Morillo|Morillo]], yá que el so Exércitu espedicionariu, exhausto y ensin recibir refuerzos dende faía enforma tiempu, taba combatiendo contra fuercies militares eficaces de les que se desconocía la so capacidá real. Ye entós cuando Bolívar realizó'l [[Pasu de los Andes]], nel que les tropes patriotes avanzaron al traviés del [[Pandorial de Pisba]], hasta dar algame a los realistes el [[25 de xunetu]] de [[1819]] na [[Batalla del Banzáu de Vargas]], na cual la tropa realista finalmente fuxó, situación que-y dexó a los patriotes llegar a la ciudá de [[Tunja]] el día [[4 d'agostu]]. Ellí axúntase coles tropes patriotes que taben sol mandu de [[Francisco de Paula Santander|Santander]] na población de [[Tame (Arauca)|Tame]] (anguaño allugada nel departamentu d'[[Arauca (Colombia)|Arauca]]), onde empieza la [[Campaña Llibertadora de Nueva Granada]]. L'ataque de Bolívar llogró sorprender a los españoles que, ante'l desastre, intentaron tomar midíes. [[José María Barreiro Manjón|Barreiro]] inda pensaba que podía controlar la situación pero l'estáu de les sos tropes obligába-y tar a la defensiva polo que decidió replegase escontra la ciudá de [[Bogotá]] onde les condiciones seríen-y muncho más favorables. L'enfrentamientu decisivu colos realistes producir na [[Batalla de Boyacá]] el [[7 d'agostu]] de [[1819]], per mediu de la cual pretendía detenese la meyora de les tropes lleales comandadas por [[José María Barreiro Manjón|Barreiro]] escontra la ciudá de [[Bogotá]] y que resultó nuna gran victoria pa Bolívar y l'exércitu revolucionariu.<ref>[http://www.efemeridesvenezolanas.com/html/boyaca.htm Batalla de Boyacá] Consultáu'l 5 de febreru de 2009</ref> Cuando'l [[Juan de Sámano|virréi Sámano]], quien conocía como los demás realistes el decretu de guerra a muerte, enterar de la derrota, fuxó darréu de [[Bogotá]]. D'esta forma, l'[[Campaña Llibertadora de Nueva Granada|Exércitu Llibertador]] entró triunfante a la [[capital (política)|capital]] el día [[10 d'agostu]]. == L'Acta d'Independencia == [[Ficheru:Acta revolucion 20 de julio.jpg|thumb|Copia de l'Acta d'Independencia, amburada nel añu [[1900]].]] {{AP|Acta d'Independencia de Colombia}} La revolución nun tuvo entós les proyeiciones que yeren d'esperase porque gran parte de los qu'interveníen yeren indios y habitantes de les poblaciones de la [[Sabana de Bogotá|Sabana]], que teníen de tornar a los sos pueblos; cosa qu'indució a [[José Acevedo y Gómez|Acevedo Gómez]], unu de los xefes de la oligarquía criolla, a axuntar a dalgunos del [[Cabildru abiertu]] y declarase investido del calter de «tribunu del pueblu». Construyó la famosa Xunta de Gobiernu cola cual sustituyiría'l virreinatu, roblando l'Acta d'Independencia. La llamada «Acta d'Independencia» de [[Bogotá]] nun foi la declaración puramente d'independencia, pos como lo afirma'l mesmu documentu, esta nun pretendía (en nome de la [[República de la Nueva Granada|Nueva Granada]]) «abdicar los derechos imprescriptibles de la soberanía del pueblu a otra persona qu'a la de la so augusto y desgraciáu Monarca Don [[Fernandu VII]].» En contraposición, otres actes d'independencia, como la que se promulgó na ciudá de [[Tunja]] el [[9 d'avientu]] de [[1811]], [[Santa Cruz de Mompox|Mompox]] el [[6 d'agostu]] de [[1810]] y en [[Cartagena de Indias]] el 11 de payares de 1811, sí buscaron una real independencia d'[[España]]. Según l'historiador colombianu Germán Mejía: {{quote|"El 12 de xunetu ye un movimientu bogotanu, local, y xenera un problema inmediatu qu'amás tien pretensiones sobre les otres xuntes que se taben dando nel país. La pretensión consistía en definir lo que diba ser el territoriu de la Nueva Granada. Ye'l trunfu del centralismu sobre la realidá de les provincies de principios del sieglu XIX. Los criollos tuvieron el papel de construyir la primer República. El 20 de xunetu que nós entendemos anguaño ye'l fabricáu a finales del [[sieglu XIX]] y non lo qu'asocedió a empiezos d'esti sieglu".}} L'episodiu asocedíu'l 20 de xunetu sintetizó les contradicciones del imperiu español: corona- reinos, criollos-peninsulares y finalmente metrópolis-colonies. La independencia de Nueva Granada y los sos proyeutos estáu-nación seríen supuestamente la resultancia y la solución d'estes tensiones.<ref>[http://www.colombiaaprende.edu.co/html/home/1592/article-83837.html L'Acta d'Independencia] Consultáu'l 19 d'abril de 2013</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Notes == {{llistaref|grupu=nota}} == Bibliografía == * Roberto Barletta Villarán (2011). ''Curtia historia de Simón Bolívar''. Madrid: Ediciones Nowtilus. ISBN 978-84-9967-241-0. == Enllaces esternos == {{commonscat|Colombian independence movement}} {{Tradubot|Independencia de Colombia}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Independencia de Colombia| ]] p7466cino90hm3oxtylh7fi41d8qbrp 0 144932 4379418 4355353 2025-06-25T11:07:43Z Omarete 35 removed [[Category:Ministres de Bolivia]]; added [[Category:Ministros y ministres de Bolivia]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379418 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Nila Heredia Miranda''' {{nym}} ye una médica [[Bolivia|boliviana]] especialista en salú pública y activista polos Derechos Humanos. Dende 2016 ye Secretaria Executiva del [[Organismu Andín de Salú]]. Presidió l'Asociación de Familiares de Deteníos, Sumíos y Mártires pola Lliberación Nacional de Bolivia (Asofamd) y dende la so creación n'agostu de 2017 ye presidenta de la [[Comisión de la Verdá (Bolivia)|Comisión de la Verdá de Bolivia]]. Antigua militante d'esquierda y activista foi en dos causes ministra de Salú en Bolivia mientres el mandatu del presidente Evo Morales: de 2006 hasta 2008 y de 2010 hasta 2012.<ref>{{cita noticia|títulu=Posesionan a Nila Heredia como Ministra de Salú|obra=Los Tiempos|fechaaccesu=9 d'abril de 2011|fecha=17 de mayu de 2010|url=http://www.lostiempos.com/diario/actualidad/politica/20100517/posesionan-a-nila-heredia-como-ministra-de-salud_70992_131161.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100620103739/http://www.lostiempos.com/diario/actualidad/politica/20100517/posesionan-a-nila-heredia-como-ministra-de-salud_70992_131161.html|archivedate=2010-06-20}}</ref> == Vida política== Na década de 1970, Heredia foi miembru del partíu de [[Partíu Obreru Revolucionariu (Bolivia)|Trabayadores Revolucionarios]] de Bolivia y l'[[Guerrilla de Ñancahuazú#Exércitu de Lliberación Nacional de Bolivia (ELN)|Exércitu de Lliberación Nacional]] mientres la dictadura d'[[Hugo Banzer Suárez|Hugo Banzer.]]<ref>{{Cita web|url=http://www.presidencia.gob.bo/ministeriu.php?min=45|títulu=Gabinete de ministros - Ministro de Salú|fechaaccesu=9 d'abril de 2011|apellíu=Ministry of the Presidency. Estáu Plurinacional de Bolivia}}</ref> Foi  detenida por fuercies de gobiernu'l 2 d'abril de 1976, y según una ''petition'' archivada nel [[Corte Interamericana de Derechos Humanos|Tribunal Interamericano de Derechos humanos]], foi torturada na prefeutura de [[Cochabamba]] y tuvo prisionera na cárcel de Viacha. El so casu foi denunciáu a la Corte Interamericana de Derechos Humanos (CIDH) y en solicitando informes al Gobiernu bolivianu d'entós (1977) resolvió que dicha alministración violó los derechos a la so integridá y al debíu procesu.<ref>{{Cita web|url=http://www.cidh.oas.org/annualrep/78sp/Bolivia2721.htm|títulu=Caso 2721 Bolivia Nila Heredia Miranda|fechaaccesu=17 de xineru de 2018|autor=Comisión Interamericana de Derechos Humanos|enllaceautor=Comisión Interamericana de Derechos Humanos|fecha=6 de marzu de 1979|sitiuweb=|editorial=|idioma=}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.la-razon.com/suplementos/animal_politico/Nila-Heredia-Precisamos-testimonio-dictadures_0_2858114188.html|títulu=Nila Heredia: 'Precisamos testimonios sobre los abusos de les dictadures'|fechaaccesu=17 de xineru de 2018|autor=Aline Quispe|enllaceautor=|fecha=17 de xineru de 2018|sitiuweb=www.la-razon.com|editorial=|idioma=es}}</ref> El mesmu añu sumió'l so maríu Luis Stamponi en siendo deteníu na dictadura de Banzer y apurríu a les autoridaes d'[[Arxentina]]. === Trayeutoria profesional y política === En xineru de 2006 formó parte del gobiernu de Evo Morales como ministra de Salú y Deportes hasta xineru de 2008. Volvió al ministeriu de Salú en xineru de 2010 primeru como viceministra hasta mayu del mesmu añu que foi nomada de nuevu ministra de Sanidá y Deportes. En setiembre de 2015 la cancillería boliviana postular pa la direición executiva del [[Organismu Andín de Salú]].<ref>{{Cita web|url=http://eju.tv/2015/09/bolivia-postula-a-ex-ministra-de-salud-nilda-heredia-al organismu andín/|títulu=Bolivia postula a ex ministra de Salú Nilda Heredia al Organismu Andín|fechaaccesu=17 de xineru de 2018|sitiuweb=eju.tv|idioma=es-ES}}</ref> Foi escoyida n'ochobre y asumió'l cargu'l 15 de xineru de 2016.<ref>{{Cita web|url=http://www.orasconhu.org/node/2605|títulu=Nila Heredia, ex Ministra de Salú de Bolivia, asume funciones como Secretaria Executiva del ORES - CONHU {{!}} .:: ORES CONHU / Organismu Andín de Salú - Conveniu Hipólito Unanue ::.|fechaaccesu=17 de xineru de 2018|sitiuweb=www.orasconhu.org}}</ref> === Activismu polos Derechos Humanos === Presidió l'Asociación de Familiares de Deteníos, Sumíos y Mártires pola Lliberación Nacional de Bolivia (Asofamd)<ref>{{Cita web|url=http://la-razon.com/index.php?_url=/suplementos/animal_politico/Heredia-Dictadura-Bolivia-Comision-Verdá_0_2343365656.html|títulu=Nila Heredia: Dictadures: Bolivia ye la única ensin Comisión de la Verdá - La Razón|fechaaccesu=17 de xineru de 2018|sitiuweb=la-razon.com|idioma=es}}</ref> y dende la so creación n'agostu de 2017 ye presidenta de la [[Comisión de la Verdá (Bolivia)|Comisión de la Verdá de Bolivia]] qu'investiga los crímenes rexistraos mientres les dictadures militares de los 70-80.<ref>{{Cita web|url=http://www.la-razon.com/nacional/Bolivia-Comision-Verdá-posesion-dictadures_0_2768723124.html|títulu=Comisión de la Verdá, Bolivia va ser la primera y la postrera|fechaaccesu=17 de xineru de 2018|autor=|enllaceautor=|fecha=21 d'agostu de 2017|sitiuweb=www.la-razon.com|editorial=|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=Bolivia va tener una Comisión de la Verdá pa investigar los crímenes de les dictadures|url=https://www.eldiario.es/politica/Bolivia-Comision-Verdá-investigar-dictadures_0_677882568.html|fechaaccesu=17 de xineru de 2018|periódicu=eldiario.es|idioma=es}}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://asofamd.blogspot.com.es/ Blogue de ASOFAMD - Asociación de Familiares de Deteníos, Sumíos y Mártires pola Lliberación Nacional de Bolivia] {{NF|1943||Heredia, Nila}} {{Tradubot|Nila Heredia}} [[Categoría:Persones de Potosí (Bolivia)]] [[Categoría:Ministros y ministres de Bolivia]] eu6785sbgdbbx5ezl86ydplo7ug2k49 0 145985 4379416 4367683 2025-06-25T11:06:30Z Omarete 35 removed [[Category:Ministres d'El Salvador]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379416 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Marisol Argueta de Barillas''' {{nym}}<ref>{{Cita web |url=http://www.rree.gob.sv/sitio/sitiowebrree.nsf/pages/scancilleria_cancillerm |títulu=Canciller Marisol Argueta de Barillas |editorial=Ministry of Foreign Relations |idioma=castellanu |fechaaccesu=18 d'abril de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090419161225/http://www.rree.gob.sv/sitio/sitiowebrree.nsf/pages/scancilleria_cancillerm |fechaarchivu=19 d'abril de 2009 }}</ref> ye una [[abogada]], y [[política]] [[El Salvador|salvadoriana]], y ye direutora senior, Sector d'América Llatina, nel Foru Económicu Mundial (World Economic Forum).<ref>{{Cita web |títulu=Marisol Argueta de Barillas to head World Economic Forum's Latin America team |url=http://www.weforum.org/en/media/Latest%20News%20Releases/PR_LA10_marisol |fecha=9 d'abril de 2010 |editorial=''World Economic Forum'' |fechaaccesu=6 de mayu de 2010 |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100516041609/http://www.weforum.org/en/media/Latest%20News%20Releases/PR_LA10_marisol |fechaarchivu=16 de mayu de 2010 }}</ref> Enantes foi Ministra de Rellaciones Esteriores d'[[El Salvador]],<ref>{{Cita noticia |títulu=Turistes con visa de EE.UU van tener llibre tránsitu en Centroamérica |url=http://infosurhoy.com/cocoon/saii/xhtml/es/features/saii/features/2009/03/30/feature-02 |fecha=2009 |fechaaccesu=1 de mayu de 2013 |idioma=castellanu |editorial=Info Sur Güei |formatu=HTML |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121210042536/http://infosurhoy.com/cocoon/saii/xhtml/es/features/saii/features/2009/03/30/feature-02 |archivedate=2012-12-10 }}</ref> nomada'l 16 de xineru de 2008 pol entós presidente [[Elías Antonio Saca]], tres la dimisión de Francisco Esteban Laínez Rivas, hasta la renovación gubernamental el 1 de xunu de 2009.<ref>{{Cita web |url=http://www.usatoday.com/news/topstories/2008-01-16-2870207718_x.htm |títulu=El Salvador names new foreign minister |fecha=16 de xineru de 2008 |editorial=''[[USA Today]]'' |fechaaccesu=18 d'abril de 2009 |idioma=inglés}}</ref> Dirixó la [[XVIII Cume Iberoamericana]] 2008, la Conferencia Internacional sobre'l Financiamientu pal Desenvolvimientu pa los Países d'Ingresos Medios y la Firma del Alcuerdu de Paz salvadoreñu.<ref name=mari>{{Cita noticia |títulu=Orador Marisol Argueta de Barillas Jai Shroff Samuel Pinheiro ... |url=http://www.indembarg.org.ar/Oradores%20Seminariu.pdf |fechaaccesu=1 de mayu de 2013 |idioma=castellanu |editorial=Indembarg |formatu=PDF }}</ref> La so esperiencia nel sector priváu inclúi cargos como Vicepresidenta d'Inter-Publix y del grupu Newlink.<ref name=mari/> Marisol Argueta de Barillas, llogró la so [[llicenciatura en Ciencies Xurídiques]] pola [[Universidá Dr. José Matías Delgado]], en [[Antiguu Cuscatlán]], [[ El Salvador]]; y un posgráu en diplomacia pola [[Universidá d'Oxford]]. Tamién se perfeccionó na [http://www.ipinst.org/ Academia Internacional de la Paz], na [[Harvard University]] y na [[New York University]]. Amás, foi profesora axunta de Derechu Constitucional y Derechu Políticu nuna universidá privada n'El Salvador y escribió sobre asuntos internacionales ya integración rexonal. Foi una Nueva Líder Global del Foru Económicu Mundial, y recibió condecoraciones nacionales de dellos países y premios, ente ellos ''“Best Professional 2008”'' de la Universidá "Dr. José Matías Delgado" d'El Salvador. Antes de convertise en Ministra de Rellaciones Esteriores en 2008, desempeñóse como asesora del so predecesor y Direutora Xeneral de Polítiques Esteriores del Ministeriu de Rellaciones Esteriores. Tamién ocupó cargos como Ministra Conseyera na Embaxada d'El Salvador en [[Washington, D.C.]] y como Representante Alterna na Misión Permanente d'El Salvador ante la [[Organización de les Naciones Xuníes]] en [[Nueva York]], de 1990 a 1997.<ref>{{Cita web |url=http://www.un.org/esa/ffd/ecosoc/springmeetings/2008/14-04-08ECOSOC_SpringMeetingBios.pdf |títulu=Biographical Notes |formatu=[[PDF]] |editorial=[[United Nations]] |páxina=2|fechaaccesu=18 d'abril de 2009}}</ref><ref>{{Cita noticia |títulu=Marisol Argueta asume como nueva canciller |url=http://www.embajadaelsalvador.com.ar/vistazo/vistazo77.pdf |fecha=2008 |fechaaccesu=1 de mayu de 2013 |idioma=castellanu |editorial=Embaxada El Salvador en Buenos Aires |formatu=PDF}}</ref> == Honores == * Cofundadora de Vital Voices - capítulu El Salvador ;Membresías: * Conseyos de FUSATE y Llares CREA, El Salvador * Aspen Institute's Central American Leadership Initiative. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Traducíu ref|en|Marisol Argueta de Barillas|545623862|1 de mayu de 2013}} {{enllaces persona}} * {{link|castellanu|2=http://www.centralamericadata.com/es/article/home/El_Salvador_invierte_100_millones_contra_el crime|3=Remanar de la ministra cancillera|4=- en CentralAmerica Data, 8 de setiembre de 2008}} * {{link|castellanu|2=https://www.facebook.com/media/set/?set=a.366317773434288.82736.340975219301877&type=1|3=L'autora|4=- en [[Facebook]]}} * {{link|castellanu|2=http://www.youtube.com/watch?v=Q75yJKJWrUA|3=Entrevista a Marisol Argueta de Barillas, Direutora del Foru Económicu Mundial Llatinoamérica, 8 d'abril de 2010|4=- en [[YouTube]], Radio Nacional Col, 6.56 [[minutu|min]]}} {{NF|1968||Argueta de Barillas, Marisol}} {{Tradubot|Marisol Argueta de Barillas}} [[Categoría:Políticos y polítiques d'El Salvador]] [[Categoría:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores d'El Salvador]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'El Salvador]] rjyb8xcsr1hr37c7k4qg0cadnmw832f 4379417 4379416 2025-06-25T11:07:25Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores d'El Salvador]]; added [[Category:Ministros y ministres d'El Salvador]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379417 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Marisol Argueta de Barillas''' {{nym}}<ref>{{Cita web |url=http://www.rree.gob.sv/sitio/sitiowebrree.nsf/pages/scancilleria_cancillerm |títulu=Canciller Marisol Argueta de Barillas |editorial=Ministry of Foreign Relations |idioma=castellanu |fechaaccesu=18 d'abril de 2009 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090419161225/http://www.rree.gob.sv/sitio/sitiowebrree.nsf/pages/scancilleria_cancillerm |fechaarchivu=19 d'abril de 2009 }}</ref> ye una [[abogada]], y [[política]] [[El Salvador|salvadoriana]], y ye direutora senior, Sector d'América Llatina, nel Foru Económicu Mundial (World Economic Forum).<ref>{{Cita web |títulu=Marisol Argueta de Barillas to head World Economic Forum's Latin America team |url=http://www.weforum.org/en/media/Latest%20News%20Releases/PR_LA10_marisol |fecha=9 d'abril de 2010 |editorial=''World Economic Forum'' |fechaaccesu=6 de mayu de 2010 |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100516041609/http://www.weforum.org/en/media/Latest%20News%20Releases/PR_LA10_marisol |fechaarchivu=16 de mayu de 2010 }}</ref> Enantes foi Ministra de Rellaciones Esteriores d'[[El Salvador]],<ref>{{Cita noticia |títulu=Turistes con visa de EE.UU van tener llibre tránsitu en Centroamérica |url=http://infosurhoy.com/cocoon/saii/xhtml/es/features/saii/features/2009/03/30/feature-02 |fecha=2009 |fechaaccesu=1 de mayu de 2013 |idioma=castellanu |editorial=Info Sur Güei |formatu=HTML |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121210042536/http://infosurhoy.com/cocoon/saii/xhtml/es/features/saii/features/2009/03/30/feature-02 |archivedate=2012-12-10 }}</ref> nomada'l 16 de xineru de 2008 pol entós presidente [[Elías Antonio Saca]], tres la dimisión de Francisco Esteban Laínez Rivas, hasta la renovación gubernamental el 1 de xunu de 2009.<ref>{{Cita web |url=http://www.usatoday.com/news/topstories/2008-01-16-2870207718_x.htm |títulu=El Salvador names new foreign minister |fecha=16 de xineru de 2008 |editorial=''[[USA Today]]'' |fechaaccesu=18 d'abril de 2009 |idioma=inglés}}</ref> Dirixó la [[XVIII Cume Iberoamericana]] 2008, la Conferencia Internacional sobre'l Financiamientu pal Desenvolvimientu pa los Países d'Ingresos Medios y la Firma del Alcuerdu de Paz salvadoreñu.<ref name=mari>{{Cita noticia |títulu=Orador Marisol Argueta de Barillas Jai Shroff Samuel Pinheiro ... |url=http://www.indembarg.org.ar/Oradores%20Seminariu.pdf |fechaaccesu=1 de mayu de 2013 |idioma=castellanu |editorial=Indembarg |formatu=PDF }}</ref> La so esperiencia nel sector priváu inclúi cargos como Vicepresidenta d'Inter-Publix y del grupu Newlink.<ref name=mari/> Marisol Argueta de Barillas, llogró la so [[llicenciatura en Ciencies Xurídiques]] pola [[Universidá Dr. José Matías Delgado]], en [[Antiguu Cuscatlán]], [[ El Salvador]]; y un posgráu en diplomacia pola [[Universidá d'Oxford]]. Tamién se perfeccionó na [http://www.ipinst.org/ Academia Internacional de la Paz], na [[Harvard University]] y na [[New York University]]. Amás, foi profesora axunta de Derechu Constitucional y Derechu Políticu nuna universidá privada n'El Salvador y escribió sobre asuntos internacionales ya integración rexonal. Foi una Nueva Líder Global del Foru Económicu Mundial, y recibió condecoraciones nacionales de dellos países y premios, ente ellos ''“Best Professional 2008”'' de la Universidá "Dr. José Matías Delgado" d'El Salvador. Antes de convertise en Ministra de Rellaciones Esteriores en 2008, desempeñóse como asesora del so predecesor y Direutora Xeneral de Polítiques Esteriores del Ministeriu de Rellaciones Esteriores. Tamién ocupó cargos como Ministra Conseyera na Embaxada d'El Salvador en [[Washington, D.C.]] y como Representante Alterna na Misión Permanente d'El Salvador ante la [[Organización de les Naciones Xuníes]] en [[Nueva York]], de 1990 a 1997.<ref>{{Cita web |url=http://www.un.org/esa/ffd/ecosoc/springmeetings/2008/14-04-08ECOSOC_SpringMeetingBios.pdf |títulu=Biographical Notes |formatu=[[PDF]] |editorial=[[United Nations]] |páxina=2|fechaaccesu=18 d'abril de 2009}}</ref><ref>{{Cita noticia |títulu=Marisol Argueta asume como nueva canciller |url=http://www.embajadaelsalvador.com.ar/vistazo/vistazo77.pdf |fecha=2008 |fechaaccesu=1 de mayu de 2013 |idioma=castellanu |editorial=Embaxada El Salvador en Buenos Aires |formatu=PDF}}</ref> == Honores == * Cofundadora de Vital Voices - capítulu El Salvador ;Membresías: * Conseyos de FUSATE y Llares CREA, El Salvador * Aspen Institute's Central American Leadership Initiative. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Traducíu ref|en|Marisol Argueta de Barillas|545623862|1 de mayu de 2013}} {{enllaces persona}} * {{link|castellanu|2=http://www.centralamericadata.com/es/article/home/El_Salvador_invierte_100_millones_contra_el crime|3=Remanar de la ministra cancillera|4=- en CentralAmerica Data, 8 de setiembre de 2008}} * {{link|castellanu|2=https://www.facebook.com/media/set/?set=a.366317773434288.82736.340975219301877&type=1|3=L'autora|4=- en [[Facebook]]}} * {{link|castellanu|2=http://www.youtube.com/watch?v=Q75yJKJWrUA|3=Entrevista a Marisol Argueta de Barillas, Direutora del Foru Económicu Mundial Llatinoamérica, 8 d'abril de 2010|4=- en [[YouTube]], Radio Nacional Col, 6.56 [[minutu|min]]}} {{NF|1968||Argueta de Barillas, Marisol}} {{Tradubot|Marisol Argueta de Barillas}} [[Categoría:Políticos y polítiques d'El Salvador]] [[Categoría:Ministros y ministres d'El Salvador]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'El Salvador]] fqv4qk8porvxrolvjo2bifjtkodkecq 0 147706 4379258 4354285 2025-06-24T21:07:04Z YoaR 37624 4379258 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Concha Catalá}} {{persona}} '''Concepción García Paz Catalá''' {{nym}}, conocida artísticamente como '''Concha Catalá''', foi una actriz española. == Biografía == [[Ficheru:Concepción Catalá, de Barberá Masip.jpg|miniatura|left|upright=0.8|Fotografiada por Vicente Barberá Masip (c. 1906)]] Considerada una de les grandes dames del teatru n'España na primer metá del sieglu {{versalita|xx}}. Yera fía d'un direutor d'orquesta y, siendo una neña instalar en [[Madrid]] cola so familia. Na capital d'España empecipiar nel mundu de la interpretación, estudiando nel Conservatoriu con [[Teodora Lamadrid]] y debutando finalmente cola Compañía de [[Rosario Pinu]] nel [[Teatru de la Comedia]], estrenando ente otres pieces ''[[Los Galeotes]]'' (1900) y ''[[Les flores (obra de teatru)|Les flores]]'' (1901), dambes de los [[hermanos Álvarez Quintero]]. Poco dempués, pasa a la compañía de [[María Guerrero]]. N'años socesivos trabayó con dalgunos de los más célebres intérpretes del momentu, como [[Francisco Morano]] o [[José Tallaví]]. Consagrada como una de les más destacaes intérpretes de la escena española, estrenó obres de prestixosos autores como [[Jacinto Benavente]] o [[José María Pemán]], especilizándose en personaxes de dames de calter. Ello, ensin refugar la comedia que cultivó por casu en ''[[Una nueche de primavera ensin suañu]]'' (1927), de [[Jardiel Poncela]] y en ''[[Pa ti ye'l mundu]]'' (1929), de [[Carlos Arniches]]. Escenificó, amás, obres d'autores estranxeros como [[Ibsen]], en ''[[Casa de muñeques (obra de teatru)|Casa de muñeques]]'' (1917), xunto a [[Catalina Bárcena]]. En 1940 formó compañía propia con [[Manuel González (actor)|Manuel González]], [[Carmen Carbonell]] y [[Antonio Vico Camarero|Antonio Vico]], col nome de ''Los cuatro garres''. Xuntos estrenaríen, ente otres pieces, la obra ''[[Y amargaba]]'' (1941), de Benavente. Tres la disolución del grupu, siguió trabayando sobre les tables en solitariu con obres como ''[[La casa (obra de teatru)|La casa]]'' (1946), de [[José María Pemán]]. Realizó delles incursiones en cine, pudiendo mentase ''[[Una morena y una roxa]]'' (1933), de [[José Buchs]]; ''[[Sollutos d'España]]'' (1939), de [[Benito Perojo]], con [[Estrellita Castro]] o ''[[El so hermanu y él]]'' (1941), de [[Luis Marquina]]. Tres el so ésitu en ''[[Doña Clarines]]'' (1963), de los Álvarez Quintero, retirar de los escenarios. == Filmografía == *[[Ficheru:1918-10-06, La Novela Teatral, Concha Catalá, Tovar.jpg|miniaturadeimagen|Caricaturizada por [[Manuel Tovar Siles|Tovar]] (1918)]]''Una morena y una roxa'' (1933) de [[José Buchs]]. *''[[El xeniu allegre]]'' (1939) de [[Fernando Delgado]] *''[[Sollutos d'España]]'' (1939) de [[Benito Perojo]] *''La gitanilla'' (1940) de [[Fernando Delgado]] *''El postreru húsar'' (1940) de [[Luis Marquina]] *''El so hermanu y él'' (1941) de [[Luis Marquina]] na que compartió escena con otra actriz vitoriana, [[Blanca Silos]] *''Yo soi'l mio rival'' (1941) del italianu [[Mario Bonnard]], rodada n'[[Italia]] *''Espronceda'' (1945) de [[Fernán]] == Premios == * Medaya d'Alfonso X, el sabiu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos== {{commonscat}} * [https://www.imdb.com/name/nm0145907/ Ficha en IMDb] * [http://hemeroteca.lavanguardia.es/preview/1968/07/05/pagina-7/34315336/pdf.html Necrolóxica nel Diariu ''La Vanguardia''. 5 de xunetu de 1968] * [http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/07/04/083.html Obituariu nel ''Diariu ABC'', de 4 de xunetu de 1968] {{NF|1881|1968|Catala, Concha}} [[Categoría:Actores y actrices de teatru d'España]] [[Categoría:Actores y actrices del País Vascu]] [[Categoría:Persones de Bilbao]] 1f1gms4zdu7yiwkm5f3h7caw6bepqig 0 147821 4379409 4142815 2025-06-25T11:01:19Z Omarete 35 removed [[Category:Mineralogistas del Reinu Xuníu]]; added [[Category:Mineraloxistes]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379409 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Constance Fligg Elam Tipper''' {{nym}} foi una [[metalurxa|metalúrxica]] y [[cristalografía|cristalógrafa]] [[Reinu Xuníu|británica]]. == Orixe == Constance Tipper, fía d'un ciruxanu, empezó la so educación en St Felix, d'onde foi la primer muyer que llogró un [[Natural Science Tripos]] de la [[Universidá de Cambrigde]]. En 1915 coló al Departamentu de Metalurxa del Llaboratoriu Nacional de Física, en [[Teddington]], d'onde, al añu siguiente, pasó a la [[Royal School of Mines]] en [[Kensington]], onde llogró'l cargu d'ayudante d'investigación de [[Sir Harold Carpenter]] y desenvolvió un métodu pa la fabricación de cristales metálicos. En 1929 establecer en Cambrigde, onde siguiría la so carrera mientres más de 30 años. == Quebrar fráxil n'aceros == Constance Tipper especializar na investigación de la resistencia de los metales y el so efeutu nos problemes d'inxeniería. Mientres la Segunda Guerra Mundial, [[Lord Baker]] asignó-y la investigación sobre les causes de la [[quebra]] [[fraxilidá|fráxil]] nos barcos de la [[clase Liberty]]. Estos barcos construyir en gran númberu nos Estaos Xuníos ente 1941 y 1945, y fueron los primeros barcos de tresporte fabricaos usando namái soldadures. El tresporte de suministros a los frentes de la guerra dependía d'estos barcos, amás d'actuar como barco hospital, talleres d'arreglu y tresporte de tanques. Taben perdiéndose demasiaos n'alta mar, con tol so cargamentu, por cuenta de grandes resquiebros que llegaben a arrobinase a lo llargo de tol cascu. Tipper estableció que les quebres nun se producíen por culpa de les soldadures, sinón poles propiedaes del aceru en sí. Demostró qu'esiste una temperatura crítico per debaxo de la cual la manera de quebra del aceru [[ductilidad|camuda de dúctil a fráxil]]. Como los barcos nel Atlánticu Norte víense sometíos a baxes temperatures, yeren susceptibles al frayatu fráxil. Los resquiebros de fatiga podíen estendese a lo llargo de les xuntes de soldadura que xuníen les plaques del cascu de los barcos, en cuenta de parase nos cantos de les plaques xuníes ente si por aciu remaches, como los que se fabricaren enantes. En 1949 Tipper foi designada [[Llector (rangu académicu)|Llectora]] y convirtióse na única muyer miembru a tiempu completu de la Facultá d'Inxeniería de la [[Universidá de Cambridge]]. Foi la primer persona qu'usó un [[microscopiu electrónicu de barríu]] (SEM) pa esaminar les superficies de quebrar metáliques. Usó un microscopiu electrónicu de barríu construyíu por [[Charles Oatley]] y el so equipu, el segundu SEM enxamás construyíu. Desenvolvió'l "test de Tipper", usáu pa la determinación de la fraxilidá n'aceros. Retirar en 1960 y el so centésimu cumpleaños en 1994 celebrar nel [[Newnham College]] llantando'l Arbol de Tipper, una castañal. == Obres == * "The Production of Single Crystals of Aluminium and their Tensile Properties" (with H. C. H. Carpenter). ''Proceedings of the Royal Society of London''(1921). * ''Deformation of Metal Crystals'' (1935). * ''The Brittle Quebre Story'' (1962). == Referencies == * Charles, Jim and Gerry Smith. "Constance Tipper: her life and work", ''Materials World'' (1996). * Hayes, Evelyn. "Dr. Constance Tipper: testing her mettle in a materials world", ''Advanced Materials & Processes'' (1998). * Cathcart, Brian. [https://web.archive.org/web/20110605233355/http://www.newstatesman.com/200402160008 " Non dinner, but a nice box of chocs"], ''[[New Statesman]]'' (2004). Retrieved on May 27, 2007. * Hetzel, Phyllis. [http://findarticles.com/p/articles/mi_qn4158/is_19951220/ai_n14024925/print Obituary], ''[[The Independent]]'' (1995). Retrieved on May 27, 2007. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www-g.eng.cam.ac.uk/125/1925-1950/tipper2.html Cambridge Biographical Sketch]. Revidado el 3 d'abril de 2011. * [http://www.engineerguy.com/comm/3731.htm Constance Tipper: A Public Radio Commentary]. Revisáu'l 3 d'abril de 2011. {{NF|1894|1995|Tipper, Constance}} {{Tradubot|Constance Tipper}} [[Categoría:Inxenieros ya inxenieres d'Inglaterra]] [[Categoría:Científicos y científiques del Reinu Xuníu]] [[Categoría:Cristalógrafos y cristalógrafes]] [[Categoría:Mineraloxistes]] 9koruokaai23y5gc58iww4d4p3mta5k 0 148655 4379147 4376939 2025-06-24T13:02:33Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 0 referencia(es) y marcando 5 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379147 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Cathy Barriga}} {{persona}} '''Catherine Carolina Barriga Guerra''' {{nym}}, conocida como '''Cathy Barriga'''<ref>{{cita web |url= http://lared.cl/2016/programes/intrusos/la xugada maestra-de-cathy-barriga camúdose el-nome-pa-asegurar-voto |títulu= La xugada maestra de Cathy Barriga: Camudóse'l nome p'asegurar votos |fechaaccesu=24 d'ochobre de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 12 de setiembre de 2016 |sitiuweb= [[La Red (canal de televisión)|La Red]] }}</ref><ref>{{cita web |url=https://drive.google.com/file/d/0B_C5zuKvESokQm5WMUN1Rk8el to28/view?usp=sharing |títulu=Certificáu de nacencia |fechaaccesu=24 d'ochobre de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 23 d'ochobre de 2016 |obra= [[Serviciu de Rexistru Civil ya Identificación de Chile|Serviciu de Rexistru Civil ya Identificación]]}}</ref> ye una figura televisiva,<ref>{{cita web |url= http://www.paula.cl/reportajes-y-entrevistas/la vida-nun ye-color-de-rosa/ |títulu= La vida (non) ye color de rosa |fechaaccesu= 24 d'ochobre de 2016 |apellíu= Penjean |nome= Lorena |fecha= 28 de xunetu de 2015 |sitiuweb= [[Paula (revista)|Paula]] }}</ref> llicenciada en psicoloxía y [[políticu|política]] [[chile|chilena]]. Dende avientu de 2016 desempéñase como [[Alcaldes de Chile|alcaldesa]] de la comuña de [[Maipú (Chile)|Maipú]].<ref>{{cita web |url= http://www.emol.com/noticias/Nacional/2016/06/23/809263/Cathy-Barriga-de-ex-figura-de-television-a-posible-candidata-a-alcaldesa-por-Maipu.html |títulu= Cathy Barriga: d'ex figura de televisión a posible candidata a alcaldesa por Maipú |fechaaccesu=24 d'ochobre de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 23 de xunu de 2016 |sitiuweb= [[EMOL]] }}</ref> == Mocedá y estudios == Pasó la so infancia na comuña de [[Peñalolén]], en [[Santiago de Chile|Santiago]]. El so padre, José Barriga Vergara, trabayaba nel casino d'una empresa, ente que la so madre, Ilse Guerra Rivera, exercía como [[peluquera]].<ref name=mqltv>{{cita web |url=http://mqltv.com/cathy-barriga-la-linea-de-tiempu-de-la-robotina-a-l'alcaldesa/ |títulu=CATHY BARRIGA: La llinia de tiempu de la Robotina a l'Alcaldesa |sitiuweb=mqltv.com |autor=Brajovic, Fernanda |fechaaccesu=14 de febreru de 2017 }}</ref> Estudió [[psicoloxía]] na [[Universidá Santu Tomás (Chile)|Universidá Santu Tomás]].<ref name=mqltv /> == Carrera televisiva == En 1989, trabayaba como promotora de supermercaos cuando empezó a presentase a concursos de guapura per iniciativa de la so madre. Al añu siguiente, ganó'l concursu «Reina de Sableres y Piscines», lo cual sería'l primer pasu por qu'años más tarde entrara a la televisión, como modelu nel programa ''Chipe llibre'' de [[Chilevisión]].<ref name=mqltv /> En 1996 ingresó a ''[[Maldita seya (programa de televisión)|Maldita sía]]'' ([[Rock & Pop (canal de televisión)|Rock & Pop]]), onde forxó un personaxe llamáu «la Robotina»; tuvo nesi programa hasta l'añu 1999, cuando quedó embarazada.<ref name=mqltv /> En 2000 integrar al repartu de baillarinos del programa xuvenil ''[[Mekano]]'' ([[Mega (canal de televisión de Chile)|Mega]]), conocíu como «Team Mekano», llogrando gran popularidá a entamos de los años 2000.<ref name=glamorama>{{cita web |url= http://www.glamorama.cl/noticias/2016/08/la verdá-de-como-cathy-barriga-entro-a-la-television.shtml/ |títulu= La verdá de como Cathy Barriga entró a la televisión |fechaaccesu= 24 d'ochobre de 2016 |apellíu= Farías |nome= Cristián |fecha= 8 d'agostu de 2016 |sitiuweb= Glamorama }}</ref> Tuvo nesi programa hasta 2004.<ref name=mqltv /> En 2005 participó nel reality show ''[[La granxa VIP (Chile)|La granxa VIP]]'' ([[Canal 13 (Chile)|Canal 13]]) y en 2012 concursó na [[Fiebre de baille (quinta temporada)|quinta temporada]] del programa ''[[Fiebre de baille]]'' (Chilevisión).<ref name=glamorama /><ref>{{cita web |url= http://www.lasegunda.com/Noticias/CulturaEspectaculos/2012/03/729824/Cathy-Barriga-esaniciada-de-Fiebre-de-baille-Allóñeme de-coses-que me cafiaben |títulu= Cathy Barriga, esaniciada de "Fiebre de baille": "Alloñéme de coses que me cafiaben" |fechaaccesu=27 d'ochobre de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 15 de marzu de 2012 |sitiuweb= [[La Segunda]]}}</ref> En 2013 empecipió un emprendimiento, abriendo una tienda de ropa, que tuvo una curtia duración.<ref>{{cita web |url= http://www.tvn.cl/player/play/?id=672319 |títulu= ¡Cathy Barriga presenta la so tienda de ropa! |fechaaccesu=24 d'ochobre de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 31 de mayu de 2013 |sitiuweb= [[Televisión Nacional de Chile]] }}</ref> == Carrera política == En 2013 postuló al cargu de [[Conseyos rexonales de Chile|conseyera rexonal]] poles comuñes de [[Maipú (Chile)|Maipú]], [[Cerrillos (Chile)|Cerrillos]] y [[Estación Central]], resultando escoyida con un 24,05 % de los votos.<ref>{{cita web |url= http://www.lanacion.cl/eleccion-de-cathy-barriga-nin-un%20respetu-en-twitter/noticies/2013-11-18/100020.html |títulu= Eleición de Cathy Barriga: Nin un respetu en Twitter |fechaaccesu= 24 d'ochobre de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 18 de payares de 2013 |sitiuweb= [[La Nación (Chile)|La Nación]] |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20161024100830/http://www.lanacion.cl/eleccion-de-cathy-barriga-nin-un |fechaarchivu= 2016-10-24 }}</ref> Mientres la so permanencia en dichu cargu, Barriga integró les comisiones d'Educación y Cultura, Deportes, Infraestructura, Mediu Ambiente y Salú.<ref>{{cita web |url= http://www.municipalidadmaipu.cl/alcaldesa-cathy-barriga-guerra/ |títulu= Alcaldesa Cathy Barriga Guerra |fechaaccesu=14 de febreru de 2017 |apellíu= |nome= |fecha= 2017 |sitiuweb= www.municipalidadmaipu.cl}}</ref> [[Ficheru:Cathy Barriga - Monumento a las Autoridades Alcaldicias de Maipú.jpg|miniaturadeimagen|left|El nome de Cathy Barriga Guerra como parte del Monumentu a les Autoridaes Alcaldicias de Maipú.]] En 2016, dexó'l Conseyu Rexonal pa postulase como candidata a alcaldesa de Maipú col sofitu de [[Chile Vamos]]; en [[Eleiciones municipales de Chile de 2016|la eleición]] llogró la primer mayoría con un 36,29 % de los votos.<ref>{{cita web |url= http://www.biobiochile.cl/noticias/nacional/region-metropolitana/2016/10/23/primeres-resultaos-dan-por ganadora-a-cathy-barriga-en-maipu.shtml |títulu= Cathy Barriga quedar col conceyu de Maipú en venciendo a Vittori |fechaaccesu= 24 d'ochobre de 2016 |apellíu= |nome= |fecha= 23 d'ochobre de 2016 |sitiuweb= [[Radiu Bíu-Bíu]] }}</ref> A pocos meses d'asumir como alcaldesa, despidió a 470 funcionarios, sol argumentu de que la municipalidá de Maipú escarecía de los recursos abondos pa caltenelos,<ref>{{cita web |editorial=Cooperativa.cl |títulu=Alcaldesa Cathy Barriga por despidos: Los recursos que tán nel conceyu nun dan |url=https://www.cooperativa.cl/noticias/pais/politica/municipales/alcaldesa-cathy-barriga-por-despidos-los recursos-que-estan-en-el/2017-01-04/105018.html |fecha=4 de xineru de 2017 |fechaaccesu=30 de xunu de 2018}}</ref> y que se trataba de funcionarios contrataos mientres el periodu del exalcalde [[Christian Vittori]] con escesu de contratos. Esta decisión, que primeramente foi polo xeneral aprobada pola comunidá y los medios, convertir nuna fonte de discutiniu, cuando la mayoría de los funcionarios empezaron a querellarse en contra del conceyu, ganando toles sos querelles por despidos inxustificaos. Pa xunu de 2018, esto significára-y al conceyu un costu de 920 millones de pesos, d'un total de 20 mil millones que tendrán de pagar, lo que representa un sestu del so patrimoniu total. Per otra parte, p'abril de 2018 el total de funcionarios solo menguara de 3965 (2737 a honorarios) a 3945 (2691 a honorarios), lo que significa que los cargos primeramente consideraos innecesarios tuvieron de ser eventualmente reemplazaos. A lo anterior sumáronse-y otres denuncies en Contraloría, por falta de probidad al promocionar [[gafes|lentes]] mientres el so exerciciu como funcionaria pública; gastos escesivos mientres la presentación de la so cuenta pública (bien cimeres a los de comuñes con más recursos, como [[Los Condes]] o [[Providencia (Chile)|Providencia]]); una intervención nel [[Cuetu Primo de Rivera]], patrimoniu nacional dende 1991, ensin los permisos correspondientes; repitíes inasistencias a los conseyos municipales; l'usu de recursos municipales pa campañes polítiques del presidente [[Sebastián Piñera]] y el so maríu, el diputáu [[Joaquín Lavín Lleón]]; y l'usu escesivu de la so imaxe personal nel espardimientu d'actividaes municipales.<ref>{{cita web |autor=Bahamondes Pereira, Lucas |editorial=El Quintu Poder |títulu=Municipalidad de Maipú: Cathy Barriga y los errores ensin forzar |url=https://www.elquintopoder.cl/politica/municipalidá-de-maipu-cathy-barriga-y-los errores ensin forzar/ |fecha=29 de xunu de 2018 |fechaaccesu=30 de xunu de 2018}}</ref> == Vida personal == Mientres el so pasu per televisión caltuvo novialgos col baillarín de ''Mekano'' Ronny «Dance» Munizaga y col español [[Javier Estrada]], a quien conoció en ''La granxa VIP''.<ref name=mqltv /> Barriga conoció al tamién políticu [[Joaquín Lavín Lleón]] en 2004, y empecipiaron una rellación sentimental. La pareya casóse n'abril de 2009.<ref>{{cita web |url= http://www.latercera.com/noticia/kathy-barriga-cumplio-la so-sueno-casar de-blancu-y-llego-en-carroza/ |títulu= Kathy Barriga cumplió'l so suañu: Casar de blancu y llegó en xarré |fechaaccesu= 24 d'ochobre de 2016 |apellíu= Farías |nome= Cristián |fecha= 4 d'abril de 2009 |sitiuweb= [[La Tercera]] }}</ref> Tien trés fíos; Vicente, frutu d'una rellación anterior, y dos con Lavín.<ref>{{cita web |url=http://www.pagina7.cl/notes/redes-sociales/2015/09/20/conoz-al fíu mayor-de-cathy-barriga-yá-tien-17-anos.shtml |títulu=Conoz al fíu mayor de Cathy Barriga: yá tien 17 años |autor=Garrido, Solange |fecha=20 de setiembre de 2015 |sitiuweb=Páxina 7 |fechaaccesu=9 d'avientu de 2016 }}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.radioagricultura.cl/2016/05/24/cathy-barriga-nun despinto-la-felicidad-tras-el-nacimiento-de-la so-bebe/|títulu=Cathy Barriga nun despintó la felicidá tres la nacencia del so ñácaru|fecha=24 de mayu de 2016|sitiuweb=Radio Agricultura|fechaaccesu=9 d'avientu de 2016}}</ref> En marzu de 2016, Barriga solicitó ante'l 21ᵘ Xulgáu Civil de Santiago'l cambéu del so [[nome de pila]] a «Cathy», argumentando que dende'l so ingresu a la televisión ye conocida socialmente por esi [[hipocorísticu]].<ref>{{cita web |url=http://www.fmdos.cl/noticies/cathy-barriga-camudo-nome/ |títulu= ¿Cathy Barriga camudó de nome? |fecha=13 de setiembre de 2016|sitiuweb=[[FM Dos]]|fechaaccesu=14 de febreru de 2017}}</ref> Por cuenta de que el trámite remató n'ochobre de 2016 —selmanes antes de les [[Eleiciones municipales de Chile de 2016|eleiciones municipales]] onde ella participó como candidata a alcaldesa por [[Maipú (Chile)|Maipú]]—, el so nome apaeció como «Catherine Barriga Guerra» nes papeletes de votación.<ref>{{cita web |url=http://www.chilevision.cl/sqp/conflictu/cathy-barriga-aparecera-con-su-antiguu-nome-en-votos/2016-10-12/135006.html |títulu= Cathy Barriga va apaecer col so antiguu nome en votos |fecha=12 d'ochobre de 2016|sitiuweb=[[Chilevisión]]|fechaaccesu=14 de febreru de 2017}}</ref> == Historial eleutoral == === Eleiciones municipales de 2016 === * [[Eleiciones municipales de Chile de 2016]], onde s'apuesta l'alcaldía de la comuña de [[Maipú (Chile)|Maipú]] pal periodu 2016-2020. {| {{tablaguapa}} !Candidatu !Pactu !Partíu !Votos !% !Resultáu |- |'''Cathy Barriga Guerra''' |'''[[Chile Vamos]]''' |'''[[Candidatu independiente|Ind.]] ([[Unión Demócrata Independiente|UDI]])''' |{{center|'''35&nbsp;343'''}} |{{center|'''36,1'''}} |{{center|'''Alcaldesa'''}} |- |[[Christian Vittori|Christian Vittori Muñoz]] |Independiente |Ind. |{{center|30&nbsp;625}} |{{center|31,3}} | |- |Freddy Campusano Cerda |[[Nueva Mayoría (Chile)|Nueva Mayoría]] |[[Partíu Demócrata Cristianu (Chile)|DC]] |{{center|17&nbsp;107}} |{{center|17,5}} | |- |[[Claudia Mix|Claudia Mix Jiménez]] |[[Poder Ecoloxista y Ciudadanu]] |Ind. ([[Poder Ciudadanu|POD]]) |{{center|11&nbsp;103}} |{{center|11,4}} | |- |Sandra Uribe Flores |[[Pueblu Xuníu (Chile)|Pueblu Xuníu]] |Ind. |{{center|2337}} |{{center|2,4}} | |- |Valdemar Sanhueza Yévenes |Xusticia y Tresparencia |[[Unión Patriótica (Chile)|UPA]] |{{center|1256}} |{{center|1,3}} | |- | colspan="3" |Participación eleutoral |103&nbsp;129 |100 |Astención: 72,2% |- | colspan="6" |Fonte: Emol<ref>{{Cita web|url=http://www.emol.com/especiales/2016/actualidad/nacional/eleiciones-municipales/resultados.asp#a4113|títulu=Resultaos de les Eleiciones Municipales 2016 – Especial de Emol.com|fechaaccesu=29 d'ochobre de 2017|apellíu=Emol.com|nome=Equipu|sitiuweb=www.emol.com}}</ref> |} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.cathyalcaldesa.cl Sitiu web oficial] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171008024729/http://cathyalcaldesa.cl/ |date=2017-10-08 }} {{twitter|cathybarriga}} {{NF|1973||Barriga, Cathy}} [[Categoría:Modelos de Chile]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Chile]] [[Categoría:Sicólogos y sicólogues de Chile]] [[Categoría:Empresarios y empresaries de Chile]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Unión Demócrata Independiente]] [[Categoría:Alcaldes y alcaldeses de Chile]] l6fhy1aucbr63tehsvbw5p2uvb8ffzi 0 148720 4379289 4195491 2025-06-25T06:17:52Z YoaR 37624 4379289 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Cecilia Berdichevski''' {{nym}} foi una programadora arxentina, pionera nel área d'informática y nel usu de [[Clementina (ordenador)|Clementina]].<ref>{{cita llibru |apellíos=Impagliazzo|nome=John|enllaceautor=|títulu=History of Computing and Education 2 (Hce2)|url=|fechaaccesu=|añu=2006|editorial=Hofstra University|isbn=9780387346373|editor=|ubicación=|páxina=|idioma=inglés|capítulu=}}</ref> Dempués de la [[Nueche de los Cayaos Llargos]] empezó a trabayar na empresa de [[Manuel Sadosky|Sadosky]], Guber y Chamero.<ref name=":0">{{cita web |url=http://noticias.unsam.edu.ar/2017/03/08/cecilia-berdichevsky-y-hedy-lamarr-mandáu-femenín-de-la ciencia-y-la-tecnologia/|títulu=Cecilia Berdichevsky}}</ref> == Trayeutoria profesional == Berdichevski estudió matemátiques na [[Facultá de Ciencies Exactes y Naturales (Universidá de Buenos Aires)|Facultá de Ciencies Exactes]] de la [[Universidá de Buenos Aires]] onde tuvo los sos primeros acercamientos a la informática. Tomó cursos cola programadora inglesa [[Cicely Popplewell]] y col español Ernesto García Camarero, convirtiéndose na primer programadora de la [[Clementina (ordenador)|primer gran ordenador]] que tuvo l'Arxentina.<ref>{{cita publicación |apellíu=Carlos Borches Y Raul Carnota|nome=|títulu=Clementina, la memoriosa|url=https://www.clarin.com/rn/ideas/Clementina-memoriosa_0_B15fdytDmx.html|fecha=8 d'avientu de 2015|fechaaccesu=28 d'abril de 2018|periódicu=Clarín|allugamientu=|páxina=|númberu=}}</ref> Depués siguió los sos estudios en [[Mánchester|Manchester]] y volvió a l'Arxentina en [[1963]]. Amás de ser programadora, Cecilia tamién trabayó como Xefa de Trabayos Práuticos de Cálculu Numbéricu I, onde'l profesor titular yera Sadosky.<ref>{{cita web |url=https://www.educ.ar/recursos/132323/pioneres-informátiques-rioplatenses|títulu=Pioneres informátiques rioplatenses}}</ref> En 1962 llogró una beca pa trabayar na University of London Computer Unit y depués siguió'l so trabayu en Francia. Cecilia trabayó en distintes empreses amestaes a la teunoloxía como: ACT, la empresa de Sadosky, Guber y Chamero; EIVISSA; y, en [[1984]], pasó a ser subgerente Xeneral de la Caxa d'Aforru, a cargu del Centru de Cómputos. Depués de la so xubilación, trabayó como consultora n'informática y participó n'importantes proyeutos y organismos internacionales como'l [[Programa de les Naciones Xuníes pal Desarrollu|PNUD]].<ref name=":0" /> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1926|2010|Berdichevski, Cecilia}} {{Tradubot|Cecilia Berdichevski}} [[Categoría:Programadores]] [[Categoría:Científicos y científiques d'Arxentina]] [[Categoría:Persones de Vilnius]] gwqseuo1rl6gn2ci4ch7kalxx92emek 0 148905 4379166 4241951 2025-06-24T15:13:54Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 3 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379166 wikitext text/x-wiki {{desactualizáu}} {{persona}} '''Celia Mayer Duque''' {{nym}} ye una política española llicenciada en Ciencies Polítiques y especializada en polítiques d'igualdá. Ye conceyal del [[Conceyu de Madrid]] responsable del Área de Gobiernu de Polítiques de Xéneru y Diversidá. == Formación == {{publicidá}} Estudió Ciencies Polítiques y de l'Alministración na [[Universidá Complutense de Madrid]], onde tamién llogró la suficiencia investigadora DEA y el Títulu d'Esperta en Polítiques d'Igualdá de Xéneru. Amás cursó diversos estudios de posgráu: European Comparative Gender and Politics (UCM), Formación d'Especialistes n'Investigación Social Aplicada y Analís de Datos (CIS), y (UCM) y foi titular d'una beca predoctoral nel [[CSIC]]. En 2010 ganó'l premiu a la investigación pa la esplotación de bases de datos del [[CIS]]. Tamién participó en dellos proyeutos europeos d'investigación social aplicada a nueves formes de gobernanza y participación ciudadana y collaboró na organización ''aLabs'' nel desenvolvimientu de ferramientes dixitales de movilización ciudadana.<ref>{{cita web|títulu=Andaira - Equipu|url=http://www.andaira.net/index.php/andaira/equipo|fechaaccesu=22 de payares de 2021|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150619003416/http://www.andaira.net/index.php/andaira/equipo|fechaarchivu=2015-06-19}}</ref> Profesionalmente incorporar a la cooperativa ''Andaira'' onde trabayó nel ámbitu de la investigación y de la intervención social. == Trayeutoria política == [[Ficheru:Presentación de los concejales electos de Ahora Madrid (18096939085) (2).jpg|thumb|right|270px|Conceyales electos d'[[Agora Madrid]] (mayu de 2015)]] Activista en distintos movimientos sociales participó n'esperiencies locales qu'apostaron por otru modelu de ciudá y de vida, como la plataforma pa la movilización ciudadana ''oya.me'', les redes d'economía social de Madrid y n'espacios sociales como'l [[Patiu Maravíes]].<ref name=Candidatura>{{cita web|títulu=Celia Mayer Duque. Candidatures a primaries|url=https://primaries.ahoramadrid.org/celia-mayer-duque/|fechaaccesu=18 de xunu de 2015}}</ref> Ye una de los promotores en xunetu de 2014 de ''Municipalia'' pa impulsar una "candidatura ciudadana" pa Madrid nos comicios municipales<ref>{{cita web|títulu=Una mesa redonda sobre municipalismo abre'l programa del séptimu aniversariu del Patiu Maravíes|url=http://disopress.com/gallery.php?mode=all&id=OTI3MTMxZTZmMjk3Nw==&page=1|fecha=2 de xunetu de 2014|fechaaccesu=18 de xunu de 2015|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171019111932/https://disopress.com/gallery.php?mode=all&id=OTI3MTMxZTZmMjk3Nw==&page=1|fechaarchivu=2017-10-19}}</ref> pa fomentar "candidatures ciudadanes" y de [[Ganemos Madrid]] formación de la que foi miembru del equipu de coordinación y una de les voceres.<ref>{{cita web |títulu=La confluencia Podemos-Ganemos Madrid va allegar a les municipales como partíu|url=https://www.diagonalperiodico.net/panorama/25519-la-confluencia-podemos-ganemos-madrid-concurrira-como-partíu-proximas-municipales|fecha=29 de xineru de 2015|fechaaccesu=18 de xunu de 2015}}</ref><ref>{{cita web|títulu=El proyeutu Ganemos presentar en Segovia|url=http://www.elnortedecastilla.es/segovia/201410/16/proyeutu-ganemos-presenta-segovia-20141016124000.html|fecha=16 d'ochobre de 2014|fechaaccesu=18 de xunu de 2015}}</ref> En marzu de 2015 Mayer y [[Guillermo Zapata]], según dellos analistes, fueron parte imprescindible nes negociaciones pa consiguir la confluencia escontra la candidatura unitaria [[Agora Madrid]] cola confluencia de ''Ganemos Madrid'' y [[Podemos (partíu políticu)|Podemos]].<ref>{{cita web |títulu=Les claves y cares de la llista definitiva d'Agora Madrid|url=http://www.eldiario.es/juanlusanchez/Claves-llista-definitiva-Agora-Madrid_6_372072803.html|editorial=El Diariu|fecha=30 de marzu de 2015|fechaaccesu=14 de xunu de 2015}}</ref> Nes [[Eleiciones municipales de 2015 en Madrid|eleiciones municipales de mayu de 2015]] foi candidata d'[[Agora Madrid]] nel puestu nº 9 de la llista encabezada por [[Manuela Carmena]].<ref>{{cita web|títulu=Llista de conceyales del Conceyu de Madrid|url=http://www.madridesnoticia.es/actualidad/eleiciones_madrid/llista_conceyales_conceyu_madrid|editorial=Madrid ye noticia|fecha=25 de mayu de 2015|fechaaccesu=18 de xunu de 2015}}</ref> Na presentación de la so candidatura destacó'l so apueste por ''otru modelu de política pública, abierta, distribuyida y tresparente y pola promoción d'espacios sociales na ciudá de Madrid xestionaos pola ciudadanía''. Nel equipu de gobiernu del [[Conceyu de Madrid]] asumió la presidencia del distritu de [[Villaverde]] que dexó pocos díes dempués, el 18 de xunu de 2015, p'asumir n'esclusiva la responsabilidá de la Conceyalía de Cultura y Deportes sustituyendo a [[Guillermo Zapata]] que dimitió pocu dempués del so nomamientu en pidiendo perdón polos sos tuits con chistes d'humor negro sobre los xudíos y víctimes del terrorismu.<ref>{{cita web |títulu=Una activista del Patiu Maravíes sustitúi a Zapata na conceyalía de Cultura de Madrid|url=https://www.publico.es/politica/activista-patiu-maravillas-sustituye-zapata.html|editorial=Publico|fecha=18 de xunu de 2015|fechaaccesu=18 de xunu de 2015}}</ref> El [[15 de marzu]] de [[2017]], Manuela Carmena relevar de los sos servicios al mandu de la Conceyalía de Cultura y tresferir a Igualdá.<ref>[http://ccaa.elpais.com/ccaa/2017/03/15/madrid/1489590035_920534.html?id_externo_rsoc=FB_CM Carmena destitúi a Mayer como conceyal de Cultura y da-y un área d'Igualdá.]</ref> == Publicaciones == * 2009 - Nel llibru ''Reformes de les polítiques del bienestar n'España'' el capítulu ''Transición de la vida adulta y polítiques de mocedá n'España'' escritu Alessandro Gentile y Celia Mayer. Editorial sieglu XXI. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{Commonscat|Celia Mayer}} *[https://www.youtube.com/watch?v=-vElkHGE6LU La vocera del Conceyu de Madrid anuncia'l nomamientu de Celia Mayer] {{NF|1982||Mayer, Celia}} {{Tradubot|Celia Mayer}} [[Categoría:Políticos y polítiques de la Comunidá de Madrid]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Agora Madrid]] [[Categoría:Persones de Madrid]] otc6ckva1rzyaze4lpyl2e28nale21p 0 148930 4379168 4241963 2025-06-24T15:21:10Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379168 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Celina Sinden''' {{nym}} ye una [[actriz]] inglesa, más conocida por interpretar a Greer na serie ''[[Reign]]''. == Biografía == En 2013 empezó a salir col actor canadianu [[Rossif Sutherland]], con quien se casó'l 21 de febreru de 2016.<ref>{{Cita web |url=http://etcanada.com/news/38952/rossif-sutherland-reveals-hes-married-gushes-about-parenthood/ |títulu=Rossif Sutherland Reveals He’s Married, Gushes About Parenthood |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20181226084237/https://etcanada.com/news/38952/rossif-sutherland-reveals-hes-married-gushes-about-parenthood/ |fechaarchivu=2018-12-26 }}</ref> La pareya tien un fíu, Theodore Sutherland (2016).<ref>{{Cita web |url=http://hubmesh.com/celina-sinden-and-boyfriend-rossif-sutherland-dating-since-2013-expecting-a-baby-on-february-next-year.html |títulu=Celina Sinden and boyfriend Rossif Sutherland, dating since 2013, expecting a baby on February next year |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160630124456/http://hubmesh.com/celina-sinden-and-boyfriend-rossif-sutherland-dating-since-2013-expecting-a-baby-on-february-next-year.html |fechaarchivu=2016-06-30 }}</ref> == Carrera == En 2010 apaeció nel curtiumetraxe ''My Neighbour's Dog'' como Jane. En 2013 xunir al repartu principal de la serie ''[[Reign]]'', onde interpreta a Greer de Kinross. == Filmografía == === Series de televisión === {| {{tablaguapa}} |- ! Añu !! Títulu !! Personaxe !! Notes |- | rowspan="1" align="center"| 2013 - 2017 || ''[[Reign]]''<ref>{{Cita web |url=http://www.cwtv.com/shows/reign/ |títulu=Reign Official Website |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180113085444/http://www.cwtv.com/shows/reign/ |fechaarchivu=2018-01-13 }}</ref> || rowspan="1" align="center"| Greer de Kinross || '''61''' episodios |} === Películes === {| {{tablaguapa}} |- ! Añu !! Títulu !! Personaxe !! Notes |- | 2010 || ''My Neighbour's Dog'' || rowspan="1" align="center"| Jane || ''curtiu'' - xunto a Jon Cottrell |} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * {{IMDb nome|4154724|Celina Sinden}} {{NF|1987||Sinden, Celina}} {{Tradubot|Celina Sinden}} [[Categoría:Actores y actrices de cine d'Inglaterra]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'Inglaterra]] mpgeh8p33fcg58kj8lagociqd9jso03 0 150220 4379210 4374350 2025-06-24T16:48:10Z YoaR 37624 /* Calendariu */ 4379210 wikitext text/x-wiki {{temporada deportiva}} La '''[[Lliga de Campeones de la UEFA]] 2018-19''' ye la 64ª edición de la competición y la temporada númberu 27 desque se renombró de la Copa de Campeones d'Europa a la Lliga de Campeones de la UEFA . El campeón va xugar la [[Supercopa d'Europa 2019]] contra'l campeón de la [[Lliga Europa de la UEFA 2018-19]] y tamién se clasifica pa xugar la [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA 2019]]. L'[[Estadiu Metropolitanu (Madrid)|Estadiu Metropolitanu]], con capacidá pa 68.000 espectadores y qu'alluga los partíos del [[Club Atlético de Madrid]], foi l'escoyíu p'acoyer la final del tornéu.<ref>{{cita web|url=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2502584.html|títulu=L'Estadiu Metropolitanu de Madrid va allugar la final de la UEFA Champions League 2019|editorial=UEFA.org}}</ref> Ye'l cuartu estadiu español n'allugar una final de la máxima competición continental y el segundu na ciudá de [[Madrid]], tres l'[[Estadiu Santiago Bernabéu]] (1957, 1969, 1980 y 2010), [[Estadiu Ramón Sánchez Pizjuán]] (1986) y [[Camp Nou]] (1989 y 1999). La capital d'[[España]] va convertise asina na segunda ciudá en celebrar cinco o más finales de la competición tres [[Londres]] y la cuarta en celebrar esti eventu n'estadios distintos xunto a [[Ámsterdam]], [[París]] y [[Múnich]]. El [[Real Madrid]] ye'l campeón defensor, dempués de ganar el títulu por trés temporaes consecutives en [[Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16|2015-16]], [[Lliga de Campeones de la UEFA 2016-17|2016-17]] y [[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18|2017-18]]. L'[[TSG 1899 Hoffenheim|Hoffenheim]] llega a fase de grupos per primer vegada na so hestoria. == Cambéu de formatu == El 9 d'avientu de 2016, la UEFA confirmó la reforma que va adoptar la Lliga de Campeones pal ciclu 2018-2021, que s'anunció'l 26 d'agostu de 2016.<ref name=evolution>{{cita web|url=http://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/newsid=2399126.html |títulu=Evolution of UEFA club competitions for 2018-21 cycle |website=UEFA.com |editorial=Union of European Football Associations |fecha=26 d'agostu de 2016 |fechaaccesu=3 de payares de 2017}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/newsid=2430054.html |títulu=Lyon to host 2018 UEFA Europa League final |website=UEFA.com |editorial=Union of European Football Associations |fecha=9 d'avientu de 2016 |fechaaccesu=3 de payares de 2017}}</ref> Según la nueva normativa, los ganadores de la Lliga Europa de la UEFA, van clasificase automáticamente pa la fase de grupos de la Lliga de Campeones de la UEFA de la siguiente temporada. Mentanto, los cuatro meyores clubes de los cuatro asociaciones nacionales meyor clasificaes na llista de [[Coeficientes UEFA|coeficientes de país de la UEFA]], tamién se van clasificar automáticamente pa la fase de grupos.<ref name=evolution/> Solo seis equipos van clasificar pa la fase de grupos al traviés de les rondes de clasificación, menos que los diez de la temporada anterior. == Asignación d'equipos per asociación == Un total de 79, 80 o 81 equipos de 54 de les 55 federaciones miembro de la [[UEFA]] van participar na Lliga de Campeones 2018-19 (sacante [[Liechtenstein]], que nun entama una lliga doméstica). La clasificación de l'asociación basada nos [[Coeficientes UEFA|coeficientes de país de la UEFA]] usar pa determinar el númberu d'equipos participantes pa cada asociación:<ref name="preliminary access list">{{cita web|url=https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/AccessList2018.html|títulu=Preliminary Access List 2018/19|editorial=Bert Kassies|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171222120724/https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/AccessList2018.html|fechaarchivu=2017-12-22}}</ref> * Les asociaciones 1-4 tienen cuatro equipos caúna. * Les asociaciones 5-6 tienen caúna trés equipos elegibles. * Les asociaciones 7-15 caúna tienen dos equipos clasificaos. * Les asociaciones 16-55 (sacante Liechtenstein) tienen cada unu un equipu clasificáu. * A los ganadores de la [[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18]] y de la [[Lliga Europa de la UEFA 2017-18]] va otorgáse-yos una plaza adicional si nun apuerten a la Lliga de Campeones 2018-19 al traviés de la so lliga local. === Clasificación de l'asociación === Pa la Lliga de Campeones 2018-19, a les asociaciones asígnense-yos places acordies coles sos [[Coeficientes UEFA|coeficientes de país de la UEFA 2017]], que toma en cuenta'l so desempeñu nes competiciones europees de 2012-13 a 2016-17.<ref name="country coefficients">{{cita web|url=http://www.uefa.com/memberassociations/uefarankings/country/season=2017/index.html|títulu=Country coefficients 2016/17|editorial=UEFA.com}}</ref><ref name="crank">{{cita web|url=https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/method4/crank2017.html|títulu=UEFA Country Ranking 2017|editorial=Bert Kassies|fechaaccesu=3 de xunu de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20201112031438/https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/method4/crank2017.html|fechaarchivu=2020-11-12}}</ref> Amás de la asignación basada nos coeficientes del país, les asociaciones pueden tener equipos adicionales participando na Lliga de Campeones, como s'indica de siguío: * {{small|(UCL)}} – Cupió adicional pa los campeónes de la UEFA Champions League * {{small|(UEL)}} – Cupió adicional pa los campeónes de la UEFA Europa League {| |-valign=top style="font-size:90%" | {| {{tablaguapa}} |- !Clasif. !Asociación !Coef. !Equipos !Notes |- !1 |{{bandera|ESP}} [[Real Federación Española de Fútbol|España]] |align=right|104.998 |align=center rowspan=4|4 | |- !2 |{{bandera|GER}} [[Federación Alemana de Fútbol|Alemaña]] |align=right|79.498 | |- !3 |{{bandera|ENG}} [[The Football Association|Inglaterra]] |align=right|75.962 | |- !4 |{{bandera|ITA}} [[Federación Italiana de Fútbol|Italia]] |align=right|73.332 | |- !5 |{{bandera|FRA}} [[Federación Francesa de Fútbol|Francia]] |align=right|56.665 |align=center rowspan=2|3 | |- !6 |{{bandera|RUS}} [[Unión del Fútbol de Rusia|Rusia]] |align=right|50.532 | |- !7 |{{bandera|POR}} [[Federación Portuguesa de Fútbol|Portugal]] |align=right|49.332 |align=center rowspan=9|2 | |- !8 |{{bandera|UKR}} [[Federación de Fútbol d'Ucraína|Ucrania]] |align=right|42.633 | |- !9 |{{bandera|BEL}} [[Real Federación Belga de Fútbol|Bélxica]] |align=right|42.400 | |- !10 |{{bandera|TUR}} [[Federación Turca de Fútbol|Turquía]] |align=right|39.200 | |- !11 |{{bandera|CZE}} [[Federación de Fútbol de la República Checa|República Checa]] |align=right|33.175 | |- !12 |{{bandera|SUI}} [[Asociación Suiza de Fútbol|Suiza]] |align=right|32.075 | |- !13 |{{bandera|NED}} [[Real Federación de Fútbol de los Países Baxos|Países Baxos]] |align=right|31.063 | |- !14 |{{bandera|GRE}} [[Federación Helénica de Fútbol|Grecia]] |align=right|27.900 | |- !15 |{{bandera|AUT}} [[Asociación Austriaca de Fútbol|Austria]] |align=right|25.350 | |- !16 |{{bandera|CRO}} [[Federación Croata de Fútbol|Croacia]] |align=right|25.250 |align=center rowspan=4|1 | |- !17 |{{bandera|ROU}} [[Federación Rumana de Fútbol|Rumanía]] |align=right|24.350 | |- !18 |{{bandera|DAN}} [[Unión Danesa de Fútbol|Dinamarca]] |align=right|24.000 | |- !19 |{{bandera|BLR}} [[Federación de Fútbol de Bielorrusia|Bielorrusia]] |align=right|19.875 | |} | {| {{tablaguapa}} |- !Clasif. !Asociación !Coef. !Equipos !Notes |- !20 |{{bandera|POL}} [[Asociación Polaca de Fútbol|Polonia]] |align=right|19.750 |align=center rowspan=12|1 | |- !21 |{{bandera|SWE}} [[Asociación Sueca de Fútbol|Suecia]] |align=right|19.725 | |- !22 |{{bandera|ISR}} [[Asociación de Fútbol d'Israel|Israel]] |align=right|19.375 | |- !23 |{{bandera|SCO}} [[Asociación Escocesa de Fútbol|Escocia]] |align=right|18.925 | |- !24 |{{bandera|CYP}} [[Asociación de Fútbol de Xipre|Xipre]] |align=right|18.550 | |- !25 |{{bandera|NOR}} [[Federación Noruega de Fútbol|Noruega]] |align=right|18.325 | |- !26 |{{bandera|AZE}} [[Asociación de Federaciones de Fútbol d'Azerbaixán|Azerbaixán]] |align=right|17.750 | |- !27 |{{bandera|BUL}} [[Unión de Fútbol de Bulgaria|Bulgaria]] |align=right|15.875 | |- !28 |{{bandera|SRB}} [[Asociación de Fútbol de Serbia|Serbia]] |align=right|15.375 | |- !29 |{{bandera|KAZ}} [[Unión de Fútbol de Kazakstán|Kazakstán]] |align=right|15.250 | |- !30 |{{bandera|SVN}} [[Federación Eslovena de Fútbol|Eslovenia]] |align=right|13.125 | |- !31 |{{bandera|SVK}} [[Asociación Eslovaca de Fútbol|Eslovaquia]] |align=right|11.750 | |- !32 |{{bandera|LIE}} [[Asociación de Fútbol de Liechtenstein|Liechtenstein]] |align=right|11.000 |align=center|0 | |- !33 |{{bandera|HUN}} [[Federación Húngara de Fútbol|Hungría]] |align=right|9.500 |align=center rowspan=5|1 | |- !34 |{{bandera|MDA}} [[Federación Moldava de Fútbol|Moldavia]] |align=right|9.500 | |- !35 |{{bandera|ISL}} [[Federación de Fútbol d'Islandia|Islandia]] |align=right|8.375 | |- !36 |{{bandera|FIN}} [[Federación de Fútbol de Finlandia|Finlandia]] |align=right|7.650 | |- !37 |{{bandera|ALB}} [[Federación Albanesa de Fútbol|Albania]] |align=right|6.625 | |} | {| {{tablaguapa}} |- !Clasif. !Asociación !Coef. !Equipos !Notes |- !38 |{{bandera|IRL}} [[Asociación de Fútbol d'Irlanda|Irlanda]] |align=right|6.575 |align=center rowspan=18|1 | |- !39 |{{bandera|BIH}} [[Federación de Fútbol de Bosnia y Herzegovina|Bosnia y Herzegovina]] |align=right|6.500 | |- !40 |{{bandera|GEO}} [[Federación Xeorxana de Fútbol|Xeorxa]] |align=right|6.375 | |- !41 |{{bandera|LVA}} [[Federación Letona de Fútbol|Letonia]] |align=right|6.125 | |- !42 |{{bandera|MKD}} [[Federación de Fútbol de Macedonia|Macedonia]] |align=right|5.625 | |- !43 |{{bandera|EST}} [[Asociación Estonia de Fútbol|Estonia]] |align=right|5.250 | |- !44 |{{bandera|MNE}} [[Federación de Fútbol de Montenegro|Montenegro]] |align=right|5.250 | |- !45 |{{bandera|ARM}} [[Federación de Fútbol d'Armenia|Armenia]] |align=right|5.125 | |- !46 |{{bandera|LUX}} [[Federación Luxemburguesa de Fútbol|Luxemburgu]] |align=right|4.875 | |- !47 |{{bandera|NIR}} [[Asociación Irlandesa de Fútbol|Irlanda del Norte]] |align=right|4.500 | |- !48 |{{bandera|LTU}} [[Federación Lituana de Fútbol|Lituania]] |align=right|4.125 | |- !49 |{{bandera|MLT}} [[Asociación de Fútbol de Malta|Malta]] |align=right|4.000 | |- !50 |{{bandera|WAL}} [[Asociación de Fútbol de Gales|Gales]] |align=right|3.875 | |- !51 |{{bandera|FRO}} [[Federación de Fútbol de les Islles Feroe|Islles Feroe]] |align=right|3.500 | |- !52 |{{bandera|GIB}} [[Asociación de Fútbol de Xibraltar|Xibraltar]] |align=right|2.500 | |- !53 |{{bandera|AND}} [[Federación Andorrana de Fútbol|Andorra]] |align=right|1.165 | |- !54 |{{bandera|SMR}} [[Federación Sanmarinense de Fútbol|San Marín]] |align=right|0.333 | |- !55 |{{bandera|KOS}} [[Federación de Fútbol de Kosovo|Kosovu]] |align=right|0.000 | |} |} == Calendariu == El calendariu de la competición amuésase de siguío (tolos sorteos tienen llugar na sede de la UEFA en [[Nyon]], Suiza, nun siendo que se estableza otru criteriu).<ref>{{cita noticia |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2499859.html |títulu=2018/19 Champions League match and draw calendar |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=9 de xineru de 2018 |fechaaccesu=9 de xineru de 2018}}</ref> {| {{tablaguapa}} style="text-align:center" |- !Fase !!Ronda !!Fecha sortéu !!Ida !!Vuelta |- |Preliminar |Ronda preliminar |12 de xunu de 2018 |26 de xunu de 2018 (semifinal) |29 de xunu de 2018 (final) |- |rowspan=3|Clasificatoria |Primer ronda clasificatoria |rowspan=2|19 de xunu de 2018 |10–11 de xunetu de 2018 |17–18 de xunetu de 2018 |- |Segunda ronda clasificatoria |24–25 de xunetu de 2018 |31 de xunetu – 1 d'agostu de 2018 |- |Tercer ronda clasificatoria |23 de xunetu de 2018 |7–8 d'agostu de 2018 |14 d'agostu de 2018 |- |Play-off |Ronda de Play-off |6 d'agostu de 2018 |21–22 d'agostu de 2018 |28–29 d'agostu de 2018 |- |rowspan=6|Grupu |Xornada 1 |rowspan=6|30 d'agostu de 2018<br />(Mónacu) |colspan=2|18–19 de setiembre de 2018 |- |Xornada 2 |colspan=2|2–3 d'ochobre de 2018 |- |Xornada 3 |colspan=2|23–24 d'ochobre de 2018 |- |Xornada 4 |colspan=2|6–7 de payares de 2018 |- |Xornada 5 |colspan=2|27–28 de payares de 2018 |- |Xornada 6 |colspan=2|11–12 d'avientu de 2018 |- |rowspan=4|Eliminatoria |Octavos de final |17 d'avientu de 2018 |12–13 y 19–20 de febreru de 2019 |5–6 y 12–13 de marzu de 2019 |- |Cuartos de final |15 de marzu de 2019 |9–10 d'abril de 2019 |16–17 d'abril de 2019 |- |Semifinales |rowspan=2|19 d'abril de 2019 |30 d'abril – 1 de mayu de 2019 |7–8 de mayu de 2019 |- |Final |colspan=2|1 de xunu de 2019 nel Estadiu [[Wanda Metropolitanu|Metropolitanu]] de [[Madrid]] |} Dende esta temporada, la hora de los partíos va camudar: 18:55 CET y 21:00 CET. === Distribución d'equipos por asociaciones, fases y rondes === {| {{tablaguapa}} |- !colspan=2| !Equipos qu'entren nesta fase !Equipos que provienen de la fase anterior |- !colspan=2|Ronda preliminar<br /> (4 equipos) | * 4 campeones de les asociaciones 52-55 | |- !colspan=2|Primer ronda clasificatoria<br /> (32 equipos) | * 31 campeones de les asociaciones 20–51 (escluyendo Liechtenstein) | * 1 ganador de la ronda preliminar |- !rowspan=2|Segunda ronda clasificatoria (24 equipos) !Ruta de campeones<br /> (20 equipos) | * 4 campeones de les asociaciones 16–19 | * 16 ganadores de la Primer ronda clasificatoria |- !Ruta de lliga<br /> (4 equipos) | * 4 subcampeones de les asociaciones 12-15 | |- !rowspan=2|Tercer ronda clasificatoria (20 equipos) !Ruta de campeones<br /> (12 equipos) | * 2 campeones de les asociaciones 14–15 | * 10 ganadores de la segunda ronda - Ruta de campeones |- !Ruta de lliga<br /> (8 equipos) | * 5 subcampeones de les asociaciones 7–11 * 1 terceros de l'asociación 6 | * 2 ganadores de la segunda ronda - Ruta de lliga |- !rowspan=2|Ronda de ''Play-Off'' (12 equipos) !Ruta de campeones<br /> (8 equipos) | * 2 campeones de les asociaciones 12-13 | * 6 ganadores de la tercer ronda clasificatoria - Ruta de campeones |- !Ruta de lliga<br /> (4 equipos) | | * 4 ganadores de la tercer ronda clasificatoria - ruta de lliga |- !colspan=2|Fase de grupos<br /> (32 equipos) | * 11 campeones de les asociaciones 1–11 * 6 subcampeones de les asociaciones 1–6 * 5 equipos en tercer llugar de les asociaciones 1–5 * 4 equipos en cuartu llugar de les asocioanes 1-4 | * 4 ganadores de la ronda de ''Play-Off'' Ruta de campeones * 2 ganadores de la ronda de ''Play-Off'' Ruta de lliga |- !colspan=2|Fase eliminatoria<br /> (16 equipos) | | * 8 Primeros de grupu * 8 Segundos de grupu |- !colspan=2|Cuartos de final<br /> (8 equipos) | | * 8 Ganadores de la Fase eliminatoria de 16 equipos |- !colspan=2|Semifinal<br /> (4 equipos) | | * 4 Ganadores de Cuartos de final |- !colspan=2|Final<br /> (2 equipos) | | * 2 Ganadores de la Semifinal |} == Equipos participantes == Les posiciones de los equipos nes sos respeutives lligues amosar ente paréntesis. {| {{tablaguapa}} |- !colspan="4"|[[#Fase de grupos|Fase de grupos]] |- |{{bandera4|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]]^{[[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18|CV]]} {{small|([[Primer División d'España 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|DEU}} [[Borussia Dortmund]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[A.S. Roma|Roma]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|POR}} [[Fútbol Club Porto|Porto]] {{small|([[Primeira Liga 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]^{[[Lliga Europa de la UEFA 2017-18|-Y]]} {{small|([[Primer División d'España 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City]] {{small|([[Premier League 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[Inter de Milán]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|UKR}} [[FK Shajtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]] {{small|([[Lliga Premier d'Ucraína 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] {{small|([[Primer División d'España 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] {{small|([[Premier League 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|Paris Saint-Germain]] {{small|([[Ligue 1 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|BEL}} [[Club Brugge|Bruxes]] {{small|([[Pro League 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ESP}} [[Valencia Club de Fútbol|Valencia]] {{small|([[Primer División d'España 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] {{small|([[Premier League 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|AS Monaco]] {{small|([[Ligue 1 2017-18|2ᵘ]])}} {{Refn|'''Francia (FRA):''' [[Association Sportive de Monaco Football Club|AS Monaco]] ye un club que s'atopa nel [[Principáu de Mónacu]], (que nun ye miembro UEFA) pero participa na competición al traviés d'unu de los cupos que da Francia (cualquier puntu que l'equipu llogre va ser añadíu al total de Francia).|group=FRA|name=FRA}} |{{bandera4|TUR}} [[Galatasaray SK|Galatasaray]] {{small|([[Superliga de Turquía 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|GER}} [[FC Bayern München|Bayern Múnich]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Liverpool Football Club|Liverpool FC]] {{small|([[Premier League 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|FRA}} [[Olympique Lyonnais]] {{small|([[Ligue 1 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|CZE}} [[Football Club Viktoria Pilsen|Viktoria Plzen]] {{small|([[Lliga Checa de Fútbol 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|GER}} [[FC Schalke 04|Schalke 04]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|RUS}} [[FC Lokomotiv Moscú|Lokomotiv Moscú]] {{small|([[Lliga Premier de Rusia 2017-18|1ᵘ]])}} |rowspan=2| |- |{{bandera4|GER}} [[TSG 1899 Hoffenheim|Hoffenheim]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|RUS}} [[PFC CSKA Moscú|CSKA Moscú]] {{small|([[Lliga Premier de Rusia 2017-18|2ᵘ]])}} |- !colspan="4"|[[#Ronda de Play-Off|Ronda de ''Play-Off'']] |- !colspan=2|Ruta de campeones !colspan=2|Ruta de lliga |- |{{bandera4|SWI}} [[Berner Sport Club Young Boys|Young Boys]] {{small|([[Superliga de Suiza 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|NED}} [[PSV Eindhoven]] {{small|([[Eredivisie 2017-18|1ᵘ]])}} |colspan=2| |- !colspan="4"|[[#Tercer ronda clasificatoria|Tercer ronda clasificatoria]] |- !colspan=2|Ruta de campeones !colspan=2|Ruta de lliga |- |{{bandera4|GRE}} [[AEK Atenes F.C.|AEK Atenes]] {{small|([[Superliga de Grecia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|AUT}} [[Red Bull Salzburg]] {{small|([[Bundesliga (Austria) 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|RUS}} [[FC Spartak de Moscú|Spartak Moscú]] {{small|([[Lliga Premier de Rusia 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|BEL}} [[Standard de Liège]] {{small|([[Pro League 2017-18|2ᵘ]])}} |- |rowspan=2 colspan=2| |{{bandera4|PRT}} [[Sport Lisboa e Benfica|Benfica]] {{small|([[Primeira Liga 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|TUR}} [[Fenerbahçe Spor Kulübü (fútbol)|Fenerbaçhe]] {{small|([[Superliga de Turquía 2017-18|2ᵘ]])}} |- |{{bandera4|UKR}} [[Dinamo de Kiev]] {{small|([[Lliga Premier d'Ucraína 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|CZE}} [[Sportovní Klub Slavia Praga|Slavia Praga]] {{small|([[Lliga Checa de Fútbol 2017-18|2ᵘ]])}} |- !colspan="4"|[[#Segunda ronda clasificatoria|Segunda ronda clasificatoria]] |- !colspan=2|Ruta de campeones !colspan=2|Ruta de lliga |- |{{bandera4|CRO}} [[Građanski Nogometni Klub Dinamo Zagreb|Dinamo Zagreb]] {{small|([[Primer Lliga de Croacia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|DAN}} [[FC Midtjylland|Midtjylland]] {{small|([[Superliga de Dinamarca 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SWI}} [[Fussballclub Basilea|Basilea]] {{small|([[Superliga de Suiza 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|GRE}} [[PAOK Salónica|PAOK]] {{small|([[Superliga de Grecia 2017-18|2ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ROU}} [[CFR Cluj|Cluj]] {{small|([[Lliga I 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|BLR}} [[FC BATE Borisov|BATE Borisov]] {{small|([[Lliga Premier de Bielorrusia 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|NED}} [[Ajax d'Ámsterdam|Ajax]] {{small|([[Eredivisie 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|AUT}} [[SK Sturm Graz|Sturm Graz]] {{small|([[Bundesliga (Austria) 2017-18|2ᵘ]])}} |- !colspan="4"|[[#Primer ronda clasificatoria|Primer ronda clasificatoria]] |- |{{bandera4|POL}} [[Legia Warszawa|Legia Varsovia]] {{small|([[Ekstraklasa 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SRB}} [[Estrella Colorada de Belgráu|Estrella Colorada]] {{small|([[Superliga de Serbia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ALB}} [[Futboll Klub Kukësi|Kukësi]] {{small|([[Superliga d'Albania 2017-18|2ᵘ]])}} {{Refn|'''Albania (ALB):''' En marzu de 2018, el [[Klubi Futbollistik Skënderbeu Korçë|Skënderbeu Korçë]] foi sancionáu con 10 años d'esclusión en competiciones europees de la UEFA, por fixación de partíos. Yá que acabaron como campeones de la [[Superliga d'Albania 2017-18]], va ser el [[Futboll Klub Kukësi|Kukësi]], segundu clasificáu, el que va apostar la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 en cuenta de la [[Lliga Europa de la UEFA 2018-19]].|group=ALB|name=ALB}} |{{bandera4|ARM}} [[Alashkert Football Club|Alashkert]] {{small|([[Lliga Premier d'Armenia 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|SWE}} [[Malmö FF|Malmö]] {{small|([[Allsvenskan 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|KAZ}} [[Football Club Astana|Astana]] {{small|([[Lliga Premier de Kazakstán 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|IRL}} [[Cork City Football Club|Cork City]] {{small|([[Lliga d'Irlanda 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|LUX}} [[F91 Dudelange]] {{small|([[División Nacional de Luxemburgu 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ISR}} [[Hapoel Be'er Sheva]] {{small|([[Ligat hai'Al 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SVN}} [[NK Olimpija Ljubljana (2005)|Olimpija Ljubljana]] {{small|([[Primer Lliga de Eslovenia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|BIH}} [[HŠK Zrinjski Mostar|Zrinjski Mostar]] {{small|([[Lliga Premier de Bosnia y Herzegovina 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|NIR}} [[Crusaders Football Club|Crusaders]] {{small|([[NIFL Premiership 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|SCO}} [[Celtic Football Club|Celtic]] {{small|([[Scottish Premiership 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SVK}} [[Football Club Spartak Trnava|Spartak Trnava]] {{small|([[Superliga d'Eslovaquia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|GEO}} [[FC Torpedu Kutaisi|Torpedu Kutaisi]] {{small|([[Umaglesi Lliga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|LTU}} [[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]] {{small|([[A Lyga 2017|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|CYP}} [[APOEL de Nicosia|APOEL]] {{small|([[Primer División de Xipre 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|HUN}} [[Videoton Football Club|Videoton]] {{small|([[Nemzeti Bajnokság I 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|LVA}} [[FK Spartaks Jūrmala|Spartaks Jūrmala]] {{small|([[Virslīga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MLT}} [[Valletta Football Club|Valletta]] {{small|([[Premier League de Malta 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|NOR}} [[Rosenborg BK|Rosenborg]] {{small|([[Tippeligaen 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MDA}} [[FC Xérif Tiraspol|Xérif Tiraspol]] {{small|([[Divizia Națională 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MKD}} [[KF Shkëndija Tetovo|Shkëndija]] {{small|([[Primer División de Macedonia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|WAL}} [[The New Saints Football Club|The New Saints]] {{small|([[Premier League de Gales 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|AZE}} [[Qarabağ Futbol Klubu|Qarabağ]] {{small|([[Lliga Premier d'Azerbaixán 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ISL}} [[Valur Reykjavík|Valur]] {{small|([[Úrvalsdeild Karla 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|EST}} [[FC Flora Tallinn|Flora Tallinn]] {{small|([[Meistriliiga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|FRO}} [[Víkingur Gøta]] {{small|([[Primer División d'Islles Feroe 2017|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|BUL}} [[PFC Ludogorets Razgrad|Ludogorets Razgrad]] {{small|([[Primer Lliga de Bulgaria 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|FIN}} [[Helsingin Jalkapalloklubi|HJK]] {{small|([[Veikkausliiga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MNE}} [[Fudbalski Klub Sutjeska Nikšić|Sutjeska Nikšić]] {{small|([[Primer División de Montenegro 2017-18|1ᵘ]])}} | |- !colspan="4"|[[#Ronda preliminar|Ronda preliminar]] |- |{{bandera4|GIB}} [[Lincoln Red Imps Football Club|Lincoln Red Imps]] {{small|([[Primer División de Xibraltar 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|AND}} [[FC Santa Coloma]] {{small|([[Primer División d'Andorra 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SMR}} [[SP La Fiorita|La Fiorita]] {{small|([[Campeonatu sanmarinense 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|KVX}} [[Drita Football Club|Drita]] {{small|([[Superliga de Kosovo 2017-18|1ᵘ]])}} |} '''Notes:'''<br /> {{llistaref|grupu=ALB}} {{llistaref|grupu=FRA}} == Ronda preliminar == {{AP| Ronda preliminar de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} Participen nesta ronda 4 equipos. El sortéu realizó'l 12 de xunu de 2018. Les semifinales de les eliminatories apostáronse'l 26 de xunu, ente que la final se zusmiu'l 29 de xunu. Tolos partíos apostar nel [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Victoria Stadium]] de [[Xibraltar]]. <center> {{#invoke:RoundN|N4 |3rdplace=non|bold_winner=high|widescore=yes|RD1=Semifinales|RD2=Final <!--Fecha-Llugar|Equipu 1|Resultáu 1|Equipu 2|Resultáu 2--> <!--Semifinales--> |26 de xunu – [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Xibraltar]]|{{bandera|SMR}} [[SP La Fiorita|La Fiorita]]|0|{{bandera|GIB}} [[Lincoln Red Imps Football Club|Lincoln Red Imps]]|2 |26 de xunu – [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Xibraltar]]|{{bandera|AND}} [[FC Santa Coloma|Santa Coloma]]|0|{{bandera|KOS}} '''[[Drita Football Club|Drita FC]]'''|2 <!--Final--> |29 de xunu – [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Xibraltar]]|{{bandera|GIB}} [[Lincoln Red Imps Football Club|Lincoln Red Imps]]|1|{{bandera|KOS}} '''[[Drita Football Club|Drita FC]]'''|4 }} </center> == Fase clasificatoria == Nes rondes clasificatorias y los play-off, los equipos van estremar en dos bombos. Basándose nel coeficiente UEFA de clubes 2018, los equipos con mayor coeficiente van ser cabeces de serie. Los axugamientos van ser a [[Eliminatoria a doble partíu|doble partíu]], onde cada equipu va xugar como llocal nun partíu. === Primer ronda clasificatoria === {{AP|Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} El sortéu de la primer ronda clasificatoria realizóse'l 19 de xunu de 2018, apostándose los partíos d'ida los díes 10 y 11 de xunetu de 2018 y la vuelta'l 17 y 18 de xunetu de 2018. Xugaron la primer ronda un total de 32 equipos: 31 equipos qu'entren nesta ronda y el ganador de la ronda preliminar. El perdedores ingresaron a la segunda ronda de clasificación de la UEFA Europa League 2018-19. {{#lst:Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|Q1}} {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[FC Torpedu Kutaisi|Torpedu Kutaisi]]|GEO|2–4|'''[[FC Xérif Tiraspol|Xérif Tiraspol]]|MDA|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Torpedu Kutaisi vs Xérif Tiraspol|2–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Xérif Tiraspol vs Torpedu Kutaisi|0–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[KF Shkëndija|Shkëndija]]'''|MKD|5–4|[[The New Saints F.C.|The New Saints]]|WAL|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Shkëndija vs The New Saints|5–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#The New Saints vs Shkëndija|0–4]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|'''[[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]]|LTU|3–2|[[APOEL FC|APOEL]]|CYP|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Sūduva Marijampolė vs APOEL|3–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#APOEL vs Sūduva Marijampolė|0–1]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|[[NK Olimpija Ljubljana (2005)|Olimpija Ljubljana]]|SVN|0–1|'''[[Qarabağ FK|Qarabağ]]|AZE|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Olimpija Ljubljana vs Qarabağ|0–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Qarabağ vs Olimpija Ljubljana|0–0]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[F91 Dudelange]]|LUX|2–3|'''[[Videoton FC|Videoton]]|HUN|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#F91 Dudelange vs Videoton|1–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Videoton vs F91 Dudelange|1–2]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[Drita Football Club|Drita]]|KOS|0–5|'''[[Malmö FF]]|SWE|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Drita vs Malmö FF|0–3]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Malmö FF vs Drita|0–2]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[Víkingur Gøta]]|FRO|2–5|'''[[Helsingin Jalkapalloklubi|HJK]]|FIN|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Víkingur Gøta vs HJK|1–2]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#HJK vs Víkingur Gøta|1–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[PFC Ludogorets Razgrad|Ludogorets Razgrad]]|BUL|9–0|[[Crusaders F.C.|Crusaders]]|NIR|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Ludogorets Razgrad vs Crusaders|7–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Crusaders vs Ludogorets Razgrad|2–0]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|[[Cork City F.C.|Cork City]]|IRL|0–4|'''[[Legia Warszawa|Legia Varsovia]]|POL|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Cork City vs Legia Varsovia|0–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Legia Varsovia vs Cork City|0–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[Valur Reykjavík|Valur]]|ISL|2–3|'''[[Rosenborg BK|Rosenborg]]'''|NOR|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Valur vs Rosenborg|1–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Rosenborg vs Valur|1–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[FK Kukësi|Kukësi]]|ALB|<small>[[Regla del gol de visitante|(v.)]]</small> 1–1|[[Valletta F.C.|Valletta]]|MLT|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Kukësi vs Valletta|0–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Valletta vs Kukësi|1–1]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|[[FC Flora|Flora Tallinn]]|EST|2–7|'''[[Hapoel Be'er Sheva F.C.|Hapoel Be'er Sheva]]|ISR|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Flora Tallinn vs Hapoel Be'er Sheva|1–4]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Hapoel Be'er Sheva vs Flora Tallinn|1–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[FK Spartaks Jūrmala|Spartaks Jūrmala]]|LVA|0–2|'''[[Estrella Colorada de Belgráu|Estrella Colorada]]|SRB|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Spartaks Jūrmala vs Estrella Colorada|0–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Estrella Colorada vs Spartaks Jūrmala|0–2]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[FC Alashkert|Alashkert]]|ARM|0–6|'''[[Celtic F.C.|Celtic]]|SCO|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Alashkert vs Celtic|0–3]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Celtic vs Alashkert|0–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[FC Spartak Trnava|Spartak Trnava]]'''|SVK|2–1|[[HŠK Zrinjski Mostar|Zrinjski Mostar]]|BIH|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Spartak Trnava vs Zrinjski Mostar|1–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Zrinjski Mostar vs Spartak Trnava|1–1]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|'''[[FC Astana|Astana]]'''|KAZ|3–0|[[FK Sutjeska Nikšić|Sutjeska Nikšić]]|MNE|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Astana vs Sutjeska Nikšić|1–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Sutjeska Nikšić vs Astana|2–0]]|vencedor=1}} |}<section end=Q1 /> === Segunda ronda clasificatoria === {{AP|Segunda ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La segunda ronda de clasificación estremar en dos seiciones separaes: Ruta de Campeones (pa los campeones de la lliga) y Ruta de Lliga (pa los non campeones de la lliga). El perdedores de la Ruta de Campeones y Ruta de Lliga ingresen a la tercer ronda de clasificación de la UEFA Europa League 2018-19. El sortéu d'esta ronda foi'l 19 de xunu de 2018 (tres la finalización del sortéu de la primer ronda clasificatoria). La ida apostóse'l 24 y 25 de xunetu de 2018, ente que la vuelta apostóse'l 31 de xunetu y 1 d'agostu de 2018. Un total de 24 equipos xueguen na segunda ronda de clasificación. {{:Segunda ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} === Tercer ronda clasificatoria === {{AP|Tercer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La tercer ronda de clasificación estremar en dos seiciones separaes: Ruta de Campeones (pa campeones de la lliga) y Ruta de Lliga (pa los non campeones de la lliga). El perdedores de la Ruta de los Campeones entren na ronda de play-off de la UEFA Europa League 2018-19 , ente que los perdedores de la Ruta de la Lliga entren na fase de grupos de la UEFA Europa League 2018-19. El sortéu de la tercer ronda clasificatoria va ser el 23 de xunetu de 2018. La ida apostaráse'l 7 y 8 d'agostu de 2018, ente que la vuelta apostaráse'l 14 d'agostu de 2018. Espérase qu'un total de 20 equipos xueguen na tercer ronda de clasificación. {{:Tercer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} === Ronda de ''Play-Off'' === {{AP| Cuarta ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La ronda de ''play-off'' estremar en dos seiciones separaes: ''Ruta de Campeones'' (pa los campeones de la lliga) y ''Ruta de Lliga'' (pa los non campeones de la lliga). El perdedores de la ''Ruta de Campeones'' y ''Ruta de Lliga'' entren na fase de grupos de la UEFA Europa League 2018-19. El sortéu de la ronda de play-off va ser el 6 d'agostu de 2018. La ida apostaráse'l 21 y 22 d'agostu de 2018, ente que la vuelta apostaráse'l 28 y 29 d'agostu de 2018. Un total de doce equipos xueguen na ronda de play-offs. {{:Cuarta ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} == Fase de grupos == El sortéu de la fase de grupos va ser el 30 d'agostu de 2018 nel [[Foru Grimaldi]] en Mónacu. Los 32 equipos van ser distribuyíos n'ocho grupos de cuatro, cola restricción de que los equipos de la mesma asociación nun van poder tar xuntos nun mesmu grupu. Nel sortéu, los equipos van ser estremaos en cuatro bombo siguiendo los siguientes criterios: * Bombu 1 contién al defensor del títulu, el ganador de la Lliga Europa de la UEFA y los campeones de los seis principales asociaciones basaes nel coeficiente per país 2017 ellaboráu pola UEFA. Si'l defensor del títulu y el ganador de la Lliga Europa de la UEFA ye unu de los campeones d'estos seis asociaciones, el campeón de la septima y octava asociación van ser introducíos nel bombu 1. * Bombu 2, 3 y 4 contienen al restu d'equipos, ordenador pol coeficiente de clubes 2018 ellaboráu pola UEFA. En cada grupu, los equipos van xugar nun sistema [[Sistema de toos contra toos|toos contra toos]]. El campeones de grupu y los segundos clasificaos avancen a los octavos de final, ente que los terceros clasificaos van apostar los dieciseisavos de final de la Lliga Europa de la UEFA 2018-19. Les xornaes (toes nel añu 2018) van ser: 18-19 de setiembre, 2-3 d'ochobre, 23-24 d'ochobre, 6-7 de payares, 27-28 de payares y 11-12 d'avientu. Un total de 32 equipos van xugar esta fase de grupos: 26 equipos van entrar nesta ronda xunto a los 6 vencedores de la ronda de play-off (cuatro de la ruta de campeones y dos de la ruta de la lliga). {{Columnes}} '''Bombu 1''' * {{bandera4|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] ''CC: 162.000'' * {{bandera4|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] ''CC: 140.000'' * {{bandera4|GER}} [[FC Bayern München|Bayern Múnich]] ''CC: 135.000'' * {{bandera4|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] ''CC: 132.000'' * {{bandera4|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] ''CC: 126.000'' * {{bandera4|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|Paris Saint-Germain]] ''CC: 109.000'' * {{bandera4|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City]] ''CC: 100.000'' * {{bandera4|RUS}} [[FC Lokomotiv Moscú|Lokomotiv Moscú]] ''CC: 22.500'' {{Nueva columna}} '''Bombu 2''' * {{bandera4|GER}} [[Borussia Dortmund]] ''CC: 89.000'' * {{bandera4|POR}} [[Fútbol Club Porto|Porto]] ''CC: 86.000'' * {{bandera4|ENG}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] ''CC: 82.000'' * {{bandera4|UKR}} [[FC Shajtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]] ''CC: 81.000'' * {{bandera4|ITA}} [[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]] ''CC: 78.000'' * {{bandera4|ENG}} [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham]] ''CC: 67.000'' * {{bandera4|ITA}} [[Associazione Sportiva Roma|Roma]] ''CC: 64.000'' {{Nueva columna}} '''Bombu 2 o 3''' * {{bandera4|ENG}} [[Liverpool Football Club|Liverpool]] ''CC: 62.000'' '''Bombu 3''' * {{bandera4|GER}} [[FC Schalke 04|Schalke 04]] ''CC: 62.000'' * {{bandera4|FRA}} [[Olympique Lyonnais|Lyon]] ''CC: 59.500'' * {{bandera4|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|Monaco]] ''CC: 57.000'' * {{bandera4|RUS}} [[PFC CSKA Moscú|CSKA Moscú]] ''CC: 45.000'' {{Nueva columna}} '''Bombu 3 o 4''' * {{bandera4|ESP}} [[Valencia Club de Fútbol|Valencia]] ''CC: 36.000'' * {{bandera4|CZE}} [[Football Club Viktoria Pilsen|Viktoria Pilsen]] ''CC: 33.000'' * {{bandera4|BEL}} [[Club Brujo|Bruxes]] ''CC: 29.500'' * {{bandera4|TUR}} [[Galatasaray Spor Kulübü (fútbol)|Galatasaray]] ''CC: 29.500'' '''Bombu 4''' * {{bandera4|ITA}} [[Inter de Milán]] ''CC: 16.000'' * {{bandera4|GER}} [[TSG 1899 Hoffenheim|Hoffenheim]] ''CC: 14.285'' {{Final columnes}} === Grupu A === {{AP|Grupu A de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu A de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu B === {{AP|Grupu B de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu B de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu C === {{AP|Grupu C de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu C de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu D === {{AP|Grupu D de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu D de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu E === {{AP|Grupu E de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu E de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu F === {{AP|Grupu F de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu F de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu G === {{AP|Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu H === {{AP|Grupu H de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu H de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} == Fase eliminatoria == Na fase eliminatoria, los equipos xueguen unu contra l'otru en dos partíos, unu en casa y otru como visitante, sacante la final a un partíu. El mecanismu de los sorteos pa cada ronda ye'l siguiente: *Nel sortéu de los octavos de final, los ocho ganadores del grupu son cabeces de serie, y los ocho subcampeones del grupu nun lu son. Les cabeces de serie enfrentar a un subcampeón de grupu, xugando'l partíu de vuelta en casa. Los equipos del mesmu grupu o de la mesma asociación non pueden enfrentase. *Nos sorteos de los cuartos de final d'equí p'arriba, nun hai cabeces de serie. Los equipos del mesmu grupu o la mesma asociación pueden enfrentase ente sigo. {{Llista de columnes|4|}} <center> {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" width=60% |- bgcolor=#CCDDCC style="color:black" !Grupu !Bombu 1<br>(Líderes de Grupos) !Bombu 2<br>(Segundos de Grupos) !Clasificaos<br>(posición por apostar) |- |align=center| [[Grupu A de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|A]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu B de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|B]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu C de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|C]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu D de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|D]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu E de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|Y]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu F de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|F]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|G]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu H de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|H]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |} </center> === Eliminatories === {{Copa de 16 clubes <!--Anexu/AP--> | APOctavos = Octavos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 | APCuartos = Cuartos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 | APSemifinales = Semifinales de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 | APFinal = Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 <!--Feches--> | octavos = | cuartos = | semifinal = | final = [[]], [[]] <!-- Octavos de Final --> | RD1-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles01ida = | RD1-goles02ida = | RD1-goles01vuelta = | RD1-goles02vuelta = | RD1-equipu03 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu04 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles03ida = | RD1-goles04ida = | RD1-goles03vuelta = | RD1-goles04vuelta = | RD1-equipu05 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu06 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles05ida = | RD1-goles06ida = | RD1-goles05vuelta = | RD1-goles06vuelta = | RD1-equipu07 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu08 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles07ida = | RD1-goles08ida = | RD1-goles07vuelta = | RD1-goles08vuelta = | RD1-equipu09 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu10 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles09ida = | RD1-goles10ida = | RD1-goles09vuelta = | RD1-goles10vuelta = | RD1-equipu11 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu12 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles11ida = | RD1-goles12ida = | RD1-goles11vuelta = | RD1-goles12vuelta = | RD1-equipu13 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu14 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles13ida = | RD1-goles14ida = | RD1-goles13vuelta = | RD1-goles14vuelta = | RD1-equipu15 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu16 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles15ida = | RD1-goles16ida = | RD1-goles15vuelta = | RD1-goles16vuelta = <!-- Cuartos de Final --> | RD2-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles01ida = | RD2-goles02ida = | RD2-goles01vuelta = | RD2-goles02vuelta = | RD2-equipu03 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu04 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles03ida = | RD2-goles04ida = | RD2-goles03vuelta = | RD2-goles04vuelta = | RD2-equipu05 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu06 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles05ida = | RD2-goles06ida = | RD2-goles05vuelta = | RD2-goles06vuelta = | RD2-equipu07 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu08 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles07ida = | RD2-goles08ida = | RD2-goles07vuelta = | RD2-goles08vuelta = <!-- Semifinales --> | RD3-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-goles01ida = | RD3-goles02ida = | RD3-goles01vuelta = | RD3-goles02vuelta = | RD3-equipu03 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-equipu04 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-goles03ida = | RD3-goles04ida = | RD3-goles03vuelta = | RD3-goles04vuelta = <!-- Final --> | RD4-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD4-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | Dos finales= non | RD4-goles01 =1 | RD4-goles02 =2 }} === Octavos de final === {{AP|Octavos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Octavos de final (2018-19)}} El sortéu de los octavos de final va tener llugar el 17 d'avientu de 2018. La ida apostaráse'l 12, 13, 19 y 20 de febreru de 2019, ente que la vuelta apostaráse'l 5, 6, 12 y 13 de marzu de 2019. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} |} === Cuartos de final === {{AP|Cuartos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Cuartos de final (2018-19)}} El sortéu de los cuartos de final va tener llugar el 15 de marzu de 2019. La ida apostaráse'l 9 y 10 d'abril de 2019, ente que la vuelta apostaráse'l 16 y 17 d'abril de 2019. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} |} === Semifinales === {{AP|Semifinales de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Semifinales (2018-19)}} El sortéu de les semifinales va tener llugar el 19 d'abril de 2019. La ida apostaráse'l 30 d'abril y 1 de mayu de 2019, ente que la vuelta apostaráse'l 7 y 8 de mayu de 2019. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} |} === Final === {{AP|Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La final va apostar nel [[Estadiu Metropolitanu]] en [[Madrid]] el 1 de xunu de 2019. L'equipu que va xugar como llocal va determinar nun sortéu adicional dempués del sortéu de les semifinales. {{Ficha partíu de fútbol | NOME LOCAL = {{tc negru|EquipoLocal}} | NOME VISITA = {{tc negru|EquipoVisitante}} | RESULTANCIA LOCAL = X | RESULTANCIA VISITA = X | BANDERA LOCAL = | BANDERA VISITA = | XORNADA = Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018–19 | LLUGAR = {{tc negru|Estadiu Wanda Metropolitanu}}, {{tc negru|Madrid}} | FECHA = {{fecha|1|6|2019}}, 20:45 | ASISTENTES = | ARBITRO CENTRAL = | ARBITRO ASISTENTE 1 = | ARBITRO ASISTENTE 2 = | CUARTU ARBITRO = | QUINTU ARBITRO = | REPORTE = | TACTICA LOCAL = 4-3-3 (Ofensivu) | | XUGADOR LOCAL 1 = Xugadores | XUGADOR LOCAL 2 = | XUGADOR LOCAL 3 = | XUGADOR LOCAL 4 = | XUGADOR LOCAL 5 = | XUGADOR LOCAL 6 = | XUGADOR LOCAL 7 = | XUGADOR LOCAL 8 = | XUGADOR LOCAL 9 = | XUGADOR LOCAL 10 = | XUGADOR LOCAL 11 = | NUM LOCAL 1 = | POS LOCAL 1 = | MIN CAMBÉU LOCAL 1 = | | NUM LOCAL 2 = | POS LOCAL 2 = | MIN CAMBÉU LOCAL 2 = | | NUM LOCAL 1 = | POS LOCAL 1 = | MIN CAMBÉU LOCAL 1 = | | D.T. LOCAL = | TACTICA VISITA = 4-4-2 | XUGADOR VISITA 1 = Xugadores | XUGADOR VISITA 2 = | XUGADOR VISITA 3 = | XUGADOR VISITA 4 = | XUGADOR VISITA 5 = | XUGADOR VISITA 6 = | XUGADOR VISITA 7 = | XUGADOR VISITA 8 = | XUGADOR VISITA 9 = | XUGADOR VISITA 10 = | XUGADOR VISITA 11 = | D.T. VISITA = | MIN GOLES LOCAL = | GOLES LOCAL = | RESULTÁU GOLES LOCAL = | MIN GOLES VISITA = | GOLES VISITA = | RESULTÁU GOLES VISITA = <!-- Cambeos Equipu Local --> | NUM SUPL LOCAL 1 = | POS SUPL LOCAL 1 = | SUPLENTE LOCAL 1 = | MIN CAMBÉU SUPL LOCAL 1 = | NUM SUPL LOCAL 2 = | POS SUPL LOCAL 2 = | SUPLENTE LOCAL 2 = | MIN CAMBÉU SUPL LOCAL 2 = | NUM SUPL LOCAL 3 = | POS SUPL LOCAL 3 = | SUPLENTE LOCAL 3 = | MIN CAMBÉU SUPL LOCAL 3 = <!-- Cambeos Equipu Visitante --> | NUM SUPL VISITA 1 = | POS SUPL VISITA 1 = | SUPLENTE VISITA 1 = | MIN CAMBÉU SUPL VISITA 1= | NUM SUPL VISITA 2 = | POS SUPL VISITA 2 = | SUPLENTE VISITA 2 = | MIN CAMBÉU SUPL VISITA 2= | NUM SUPL VISITA 3 = | POS SUPL VISITA 3 = | SUPLENTE VISITA 3 = | MIN CAMBÉU SUPL VISITA 3= | MIN TARXETES MARIELLES LOCAL = | TARXETES MARIELLES LOCAL = | MIN TARXETES COLORAES LOCAL = | TARXETES COLORAES LOCAL = | MIN TARXETES MARIELLES VISITA = | TARXETES MARIELLES VISITA = | MIN TARXETES COLORAES VISITA = | TARXETES COLORAES VISITA = | LOCAL patrón_izq = | LOCAL patrón_cuerpu = | LOCAL patrón_der = | LOCAL patrón_pan = | LOCAL patrón_med = | LOCAL esquierdu = FFFFFF | LOCAL cuerpu = FFFFFF | LOCAL derechu = FFFFFF | LOCAL shorts = FFFFFF | LOCAL medies = FFFFFF | VISITA patrón_izq = | VISITA patrón_cuerpu = | VISITA patrón_der = | VISITA patrón_pan = | VISITA patrón_med = | VISITA esquierdu = FFFFFF | VISITA cuerpu = FFFFFF | VISITA derechu = FFFFFF | VISITA shorts = FFFFFF | VISITA medies = FFFFFF | POSESION LOCAL = | POSESION VISITA = | TIROS LOCAL = | TIROS VISITA = | TIROS AL ARCU LOCAL = | TIROS AL ARCU VISITA = | FALTES LOCAL = | FALTES VISITA = | ESQUINA LOCAL = | ESQUINA VISITA = | FUERES LOCAL = | FUERES VISITA = }} {{clear}} {| cellspacing="0" width=100% |- |align=center|[[Ficheru:Coppacampioni.png|50px]] |- |align=center|{{bandera|}} |- |align=center|'''Campeón<br /> |} == Estadístiques == === Tabla d'asistentes === == Ver tamién == * [[Lliga Europa de la UEFA 2018-19]] * [[Supercopa d'Europa 2019]] * [[Lliga de Campeones Femenina de la UEFA 2018–19]] * [[Lliga Xuvenil de la UEFA 2018–19]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.uefa.com/uefachampionsleague/index.html Páxina oficial] {{socesión | predecesor = {{bandera|UKR}} [[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18|Kiev 2017-18]] | títulu = [[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]] | periodu = {{bandera|ESP}} '''Madrid 2018-19''' | socesor = {{bandera|TUR}} [[Lliga de Campeones de la UEFA 2019-20|Istambul 2019-20]] }} {{Tradubot|Liga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Temporaes de la Lliga de Campeones de la UEFA]] [[Categoría:Fútbol]] [[Categoría:Fútbol en 2019]] 2za7aykpxxr1v05vapkud2hrjgcu1nx 4379215 4379210 2025-06-24T16:48:42Z YoaR 37624 /* Fase eliminatoria */ 4379215 wikitext text/x-wiki {{temporada deportiva}} La '''[[Lliga de Campeones de la UEFA]] 2018-19''' ye la 64ª edición de la competición y la temporada númberu 27 desque se renombró de la Copa de Campeones d'Europa a la Lliga de Campeones de la UEFA . El campeón va xugar la [[Supercopa d'Europa 2019]] contra'l campeón de la [[Lliga Europa de la UEFA 2018-19]] y tamién se clasifica pa xugar la [[Copa Mundial de Clubes de la FIFA 2019]]. L'[[Estadiu Metropolitanu (Madrid)|Estadiu Metropolitanu]], con capacidá pa 68.000 espectadores y qu'alluga los partíos del [[Club Atlético de Madrid]], foi l'escoyíu p'acoyer la final del tornéu.<ref>{{cita web|url=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2502584.html|títulu=L'Estadiu Metropolitanu de Madrid va allugar la final de la UEFA Champions League 2019|editorial=UEFA.org}}</ref> Ye'l cuartu estadiu español n'allugar una final de la máxima competición continental y el segundu na ciudá de [[Madrid]], tres l'[[Estadiu Santiago Bernabéu]] (1957, 1969, 1980 y 2010), [[Estadiu Ramón Sánchez Pizjuán]] (1986) y [[Camp Nou]] (1989 y 1999). La capital d'[[España]] va convertise asina na segunda ciudá en celebrar cinco o más finales de la competición tres [[Londres]] y la cuarta en celebrar esti eventu n'estadios distintos xunto a [[Ámsterdam]], [[París]] y [[Múnich]]. El [[Real Madrid]] ye'l campeón defensor, dempués de ganar el títulu por trés temporaes consecutives en [[Lliga de Campeones de la UEFA 2015-16|2015-16]], [[Lliga de Campeones de la UEFA 2016-17|2016-17]] y [[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18|2017-18]]. L'[[TSG 1899 Hoffenheim|Hoffenheim]] llega a fase de grupos per primer vegada na so hestoria. == Cambéu de formatu == El 9 d'avientu de 2016, la UEFA confirmó la reforma que va adoptar la Lliga de Campeones pal ciclu 2018-2021, que s'anunció'l 26 d'agostu de 2016.<ref name=evolution>{{cita web|url=http://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/newsid=2399126.html |títulu=Evolution of UEFA club competitions for 2018-21 cycle |website=UEFA.com |editorial=Union of European Football Associations |fecha=26 d'agostu de 2016 |fechaaccesu=3 de payares de 2017}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.uefa.com/insideuefa/mediaservices/newsid=2430054.html |títulu=Lyon to host 2018 UEFA Europa League final |website=UEFA.com |editorial=Union of European Football Associations |fecha=9 d'avientu de 2016 |fechaaccesu=3 de payares de 2017}}</ref> Según la nueva normativa, los ganadores de la Lliga Europa de la UEFA, van clasificase automáticamente pa la fase de grupos de la Lliga de Campeones de la UEFA de la siguiente temporada. Mentanto, los cuatro meyores clubes de los cuatro asociaciones nacionales meyor clasificaes na llista de [[Coeficientes UEFA|coeficientes de país de la UEFA]], tamién se van clasificar automáticamente pa la fase de grupos.<ref name=evolution/> Solo seis equipos van clasificar pa la fase de grupos al traviés de les rondes de clasificación, menos que los diez de la temporada anterior. == Asignación d'equipos per asociación == Un total de 79, 80 o 81 equipos de 54 de les 55 federaciones miembro de la [[UEFA]] van participar na Lliga de Campeones 2018-19 (sacante [[Liechtenstein]], que nun entama una lliga doméstica). La clasificación de l'asociación basada nos [[Coeficientes UEFA|coeficientes de país de la UEFA]] usar pa determinar el númberu d'equipos participantes pa cada asociación:<ref name="preliminary access list">{{cita web|url=https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/AccessList2018.html|títulu=Preliminary Access List 2018/19|editorial=Bert Kassies|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171222120724/https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/AccessList2018.html|fechaarchivu=2017-12-22}}</ref> * Les asociaciones 1-4 tienen cuatro equipos caúna. * Les asociaciones 5-6 tienen caúna trés equipos elegibles. * Les asociaciones 7-15 caúna tienen dos equipos clasificaos. * Les asociaciones 16-55 (sacante Liechtenstein) tienen cada unu un equipu clasificáu. * A los ganadores de la [[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18]] y de la [[Lliga Europa de la UEFA 2017-18]] va otorgáse-yos una plaza adicional si nun apuerten a la Lliga de Campeones 2018-19 al traviés de la so lliga local. === Clasificación de l'asociación === Pa la Lliga de Campeones 2018-19, a les asociaciones asígnense-yos places acordies coles sos [[Coeficientes UEFA|coeficientes de país de la UEFA 2017]], que toma en cuenta'l so desempeñu nes competiciones europees de 2012-13 a 2016-17.<ref name="country coefficients">{{cita web|url=http://www.uefa.com/memberassociations/uefarankings/country/season=2017/index.html|títulu=Country coefficients 2016/17|editorial=UEFA.com}}</ref><ref name="crank">{{cita web|url=https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/method4/crank2017.html|títulu=UEFA Country Ranking 2017|editorial=Bert Kassies|fechaaccesu=3 de xunu de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20201112031438/https://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/method4/crank2017.html|fechaarchivu=2020-11-12}}</ref> Amás de la asignación basada nos coeficientes del país, les asociaciones pueden tener equipos adicionales participando na Lliga de Campeones, como s'indica de siguío: * {{small|(UCL)}} – Cupió adicional pa los campeónes de la UEFA Champions League * {{small|(UEL)}} – Cupió adicional pa los campeónes de la UEFA Europa League {| |-valign=top style="font-size:90%" | {| {{tablaguapa}} |- !Clasif. !Asociación !Coef. !Equipos !Notes |- !1 |{{bandera|ESP}} [[Real Federación Española de Fútbol|España]] |align=right|104.998 |align=center rowspan=4|4 | |- !2 |{{bandera|GER}} [[Federación Alemana de Fútbol|Alemaña]] |align=right|79.498 | |- !3 |{{bandera|ENG}} [[The Football Association|Inglaterra]] |align=right|75.962 | |- !4 |{{bandera|ITA}} [[Federación Italiana de Fútbol|Italia]] |align=right|73.332 | |- !5 |{{bandera|FRA}} [[Federación Francesa de Fútbol|Francia]] |align=right|56.665 |align=center rowspan=2|3 | |- !6 |{{bandera|RUS}} [[Unión del Fútbol de Rusia|Rusia]] |align=right|50.532 | |- !7 |{{bandera|POR}} [[Federación Portuguesa de Fútbol|Portugal]] |align=right|49.332 |align=center rowspan=9|2 | |- !8 |{{bandera|UKR}} [[Federación de Fútbol d'Ucraína|Ucrania]] |align=right|42.633 | |- !9 |{{bandera|BEL}} [[Real Federación Belga de Fútbol|Bélxica]] |align=right|42.400 | |- !10 |{{bandera|TUR}} [[Federación Turca de Fútbol|Turquía]] |align=right|39.200 | |- !11 |{{bandera|CZE}} [[Federación de Fútbol de la República Checa|República Checa]] |align=right|33.175 | |- !12 |{{bandera|SUI}} [[Asociación Suiza de Fútbol|Suiza]] |align=right|32.075 | |- !13 |{{bandera|NED}} [[Real Federación de Fútbol de los Países Baxos|Países Baxos]] |align=right|31.063 | |- !14 |{{bandera|GRE}} [[Federación Helénica de Fútbol|Grecia]] |align=right|27.900 | |- !15 |{{bandera|AUT}} [[Asociación Austriaca de Fútbol|Austria]] |align=right|25.350 | |- !16 |{{bandera|CRO}} [[Federación Croata de Fútbol|Croacia]] |align=right|25.250 |align=center rowspan=4|1 | |- !17 |{{bandera|ROU}} [[Federación Rumana de Fútbol|Rumanía]] |align=right|24.350 | |- !18 |{{bandera|DAN}} [[Unión Danesa de Fútbol|Dinamarca]] |align=right|24.000 | |- !19 |{{bandera|BLR}} [[Federación de Fútbol de Bielorrusia|Bielorrusia]] |align=right|19.875 | |} | {| {{tablaguapa}} |- !Clasif. !Asociación !Coef. !Equipos !Notes |- !20 |{{bandera|POL}} [[Asociación Polaca de Fútbol|Polonia]] |align=right|19.750 |align=center rowspan=12|1 | |- !21 |{{bandera|SWE}} [[Asociación Sueca de Fútbol|Suecia]] |align=right|19.725 | |- !22 |{{bandera|ISR}} [[Asociación de Fútbol d'Israel|Israel]] |align=right|19.375 | |- !23 |{{bandera|SCO}} [[Asociación Escocesa de Fútbol|Escocia]] |align=right|18.925 | |- !24 |{{bandera|CYP}} [[Asociación de Fútbol de Xipre|Xipre]] |align=right|18.550 | |- !25 |{{bandera|NOR}} [[Federación Noruega de Fútbol|Noruega]] |align=right|18.325 | |- !26 |{{bandera|AZE}} [[Asociación de Federaciones de Fútbol d'Azerbaixán|Azerbaixán]] |align=right|17.750 | |- !27 |{{bandera|BUL}} [[Unión de Fútbol de Bulgaria|Bulgaria]] |align=right|15.875 | |- !28 |{{bandera|SRB}} [[Asociación de Fútbol de Serbia|Serbia]] |align=right|15.375 | |- !29 |{{bandera|KAZ}} [[Unión de Fútbol de Kazakstán|Kazakstán]] |align=right|15.250 | |- !30 |{{bandera|SVN}} [[Federación Eslovena de Fútbol|Eslovenia]] |align=right|13.125 | |- !31 |{{bandera|SVK}} [[Asociación Eslovaca de Fútbol|Eslovaquia]] |align=right|11.750 | |- !32 |{{bandera|LIE}} [[Asociación de Fútbol de Liechtenstein|Liechtenstein]] |align=right|11.000 |align=center|0 | |- !33 |{{bandera|HUN}} [[Federación Húngara de Fútbol|Hungría]] |align=right|9.500 |align=center rowspan=5|1 | |- !34 |{{bandera|MDA}} [[Federación Moldava de Fútbol|Moldavia]] |align=right|9.500 | |- !35 |{{bandera|ISL}} [[Federación de Fútbol d'Islandia|Islandia]] |align=right|8.375 | |- !36 |{{bandera|FIN}} [[Federación de Fútbol de Finlandia|Finlandia]] |align=right|7.650 | |- !37 |{{bandera|ALB}} [[Federación Albanesa de Fútbol|Albania]] |align=right|6.625 | |} | {| {{tablaguapa}} |- !Clasif. !Asociación !Coef. !Equipos !Notes |- !38 |{{bandera|IRL}} [[Asociación de Fútbol d'Irlanda|Irlanda]] |align=right|6.575 |align=center rowspan=18|1 | |- !39 |{{bandera|BIH}} [[Federación de Fútbol de Bosnia y Herzegovina|Bosnia y Herzegovina]] |align=right|6.500 | |- !40 |{{bandera|GEO}} [[Federación Xeorxana de Fútbol|Xeorxa]] |align=right|6.375 | |- !41 |{{bandera|LVA}} [[Federación Letona de Fútbol|Letonia]] |align=right|6.125 | |- !42 |{{bandera|MKD}} [[Federación de Fútbol de Macedonia|Macedonia]] |align=right|5.625 | |- !43 |{{bandera|EST}} [[Asociación Estonia de Fútbol|Estonia]] |align=right|5.250 | |- !44 |{{bandera|MNE}} [[Federación de Fútbol de Montenegro|Montenegro]] |align=right|5.250 | |- !45 |{{bandera|ARM}} [[Federación de Fútbol d'Armenia|Armenia]] |align=right|5.125 | |- !46 |{{bandera|LUX}} [[Federación Luxemburguesa de Fútbol|Luxemburgu]] |align=right|4.875 | |- !47 |{{bandera|NIR}} [[Asociación Irlandesa de Fútbol|Irlanda del Norte]] |align=right|4.500 | |- !48 |{{bandera|LTU}} [[Federación Lituana de Fútbol|Lituania]] |align=right|4.125 | |- !49 |{{bandera|MLT}} [[Asociación de Fútbol de Malta|Malta]] |align=right|4.000 | |- !50 |{{bandera|WAL}} [[Asociación de Fútbol de Gales|Gales]] |align=right|3.875 | |- !51 |{{bandera|FRO}} [[Federación de Fútbol de les Islles Feroe|Islles Feroe]] |align=right|3.500 | |- !52 |{{bandera|GIB}} [[Asociación de Fútbol de Xibraltar|Xibraltar]] |align=right|2.500 | |- !53 |{{bandera|AND}} [[Federación Andorrana de Fútbol|Andorra]] |align=right|1.165 | |- !54 |{{bandera|SMR}} [[Federación Sanmarinense de Fútbol|San Marín]] |align=right|0.333 | |- !55 |{{bandera|KOS}} [[Federación de Fútbol de Kosovo|Kosovu]] |align=right|0.000 | |} |} == Calendariu == El calendariu de la competición amuésase de siguío (tolos sorteos tienen llugar na sede de la UEFA en [[Nyon]], Suiza, nun siendo que se estableza otru criteriu).<ref>{{cita noticia |url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2499859.html |títulu=2018/19 Champions League match and draw calendar |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=9 de xineru de 2018 |fechaaccesu=9 de xineru de 2018}}</ref> {| {{tablaguapa}} style="text-align:center" |- !Fase !!Ronda !!Fecha sortéu !!Ida !!Vuelta |- |Preliminar |Ronda preliminar |12 de xunu de 2018 |26 de xunu de 2018 (semifinal) |29 de xunu de 2018 (final) |- |rowspan=3|Clasificatoria |Primer ronda clasificatoria |rowspan=2|19 de xunu de 2018 |10–11 de xunetu de 2018 |17–18 de xunetu de 2018 |- |Segunda ronda clasificatoria |24–25 de xunetu de 2018 |31 de xunetu – 1 d'agostu de 2018 |- |Tercer ronda clasificatoria |23 de xunetu de 2018 |7–8 d'agostu de 2018 |14 d'agostu de 2018 |- |Play-off |Ronda de Play-off |6 d'agostu de 2018 |21–22 d'agostu de 2018 |28–29 d'agostu de 2018 |- |rowspan=6|Grupu |Xornada 1 |rowspan=6|30 d'agostu de 2018<br />(Mónacu) |colspan=2|18–19 de setiembre de 2018 |- |Xornada 2 |colspan=2|2–3 d'ochobre de 2018 |- |Xornada 3 |colspan=2|23–24 d'ochobre de 2018 |- |Xornada 4 |colspan=2|6–7 de payares de 2018 |- |Xornada 5 |colspan=2|27–28 de payares de 2018 |- |Xornada 6 |colspan=2|11–12 d'avientu de 2018 |- |rowspan=4|Eliminatoria |Octavos de final |17 d'avientu de 2018 |12–13 y 19–20 de febreru de 2019 |5–6 y 12–13 de marzu de 2019 |- |Cuartos de final |15 de marzu de 2019 |9–10 d'abril de 2019 |16–17 d'abril de 2019 |- |Semifinales |rowspan=2|19 d'abril de 2019 |30 d'abril – 1 de mayu de 2019 |7–8 de mayu de 2019 |- |Final |colspan=2|1 de xunu de 2019 nel Estadiu [[Wanda Metropolitanu|Metropolitanu]] de [[Madrid]] |} Dende esta temporada, la hora de los partíos va camudar: 18:55 CET y 21:00 CET. === Distribución d'equipos por asociaciones, fases y rondes === {| {{tablaguapa}} |- !colspan=2| !Equipos qu'entren nesta fase !Equipos que provienen de la fase anterior |- !colspan=2|Ronda preliminar<br /> (4 equipos) | * 4 campeones de les asociaciones 52-55 | |- !colspan=2|Primer ronda clasificatoria<br /> (32 equipos) | * 31 campeones de les asociaciones 20–51 (escluyendo Liechtenstein) | * 1 ganador de la ronda preliminar |- !rowspan=2|Segunda ronda clasificatoria (24 equipos) !Ruta de campeones<br /> (20 equipos) | * 4 campeones de les asociaciones 16–19 | * 16 ganadores de la Primer ronda clasificatoria |- !Ruta de lliga<br /> (4 equipos) | * 4 subcampeones de les asociaciones 12-15 | |- !rowspan=2|Tercer ronda clasificatoria (20 equipos) !Ruta de campeones<br /> (12 equipos) | * 2 campeones de les asociaciones 14–15 | * 10 ganadores de la segunda ronda - Ruta de campeones |- !Ruta de lliga<br /> (8 equipos) | * 5 subcampeones de les asociaciones 7–11 * 1 terceros de l'asociación 6 | * 2 ganadores de la segunda ronda - Ruta de lliga |- !rowspan=2|Ronda de ''Play-Off'' (12 equipos) !Ruta de campeones<br /> (8 equipos) | * 2 campeones de les asociaciones 12-13 | * 6 ganadores de la tercer ronda clasificatoria - Ruta de campeones |- !Ruta de lliga<br /> (4 equipos) | | * 4 ganadores de la tercer ronda clasificatoria - ruta de lliga |- !colspan=2|Fase de grupos<br /> (32 equipos) | * 11 campeones de les asociaciones 1–11 * 6 subcampeones de les asociaciones 1–6 * 5 equipos en tercer llugar de les asociaciones 1–5 * 4 equipos en cuartu llugar de les asocioanes 1-4 | * 4 ganadores de la ronda de ''Play-Off'' Ruta de campeones * 2 ganadores de la ronda de ''Play-Off'' Ruta de lliga |- !colspan=2|Fase eliminatoria<br /> (16 equipos) | | * 8 Primeros de grupu * 8 Segundos de grupu |- !colspan=2|Cuartos de final<br /> (8 equipos) | | * 8 Ganadores de la Fase eliminatoria de 16 equipos |- !colspan=2|Semifinal<br /> (4 equipos) | | * 4 Ganadores de Cuartos de final |- !colspan=2|Final<br /> (2 equipos) | | * 2 Ganadores de la Semifinal |} == Equipos participantes == Les posiciones de los equipos nes sos respeutives lligues amosar ente paréntesis. {| {{tablaguapa}} |- !colspan="4"|[[#Fase de grupos|Fase de grupos]] |- |{{bandera4|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]]^{[[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18|CV]]} {{small|([[Primer División d'España 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|DEU}} [[Borussia Dortmund]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[A.S. Roma|Roma]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|POR}} [[Fútbol Club Porto|Porto]] {{small|([[Primeira Liga 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]]^{[[Lliga Europa de la UEFA 2017-18|-Y]]} {{small|([[Primer División d'España 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City]] {{small|([[Premier League 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[Inter de Milán]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|UKR}} [[FK Shajtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]] {{small|([[Lliga Premier d'Ucraína 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] {{small|([[Primer División d'España 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] {{small|([[Premier League 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|Paris Saint-Germain]] {{small|([[Ligue 1 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|BEL}} [[Club Brugge|Bruxes]] {{small|([[Pro League 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ESP}} [[Valencia Club de Fútbol|Valencia]] {{small|([[Primer División d'España 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham Hotspur]] {{small|([[Premier League 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|AS Monaco]] {{small|([[Ligue 1 2017-18|2ᵘ]])}} {{Refn|'''Francia (FRA):''' [[Association Sportive de Monaco Football Club|AS Monaco]] ye un club que s'atopa nel [[Principáu de Mónacu]], (que nun ye miembro UEFA) pero participa na competición al traviés d'unu de los cupos que da Francia (cualquier puntu que l'equipu llogre va ser añadíu al total de Francia).|group=FRA|name=FRA}} |{{bandera4|TUR}} [[Galatasaray SK|Galatasaray]] {{small|([[Superliga de Turquía 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|GER}} [[FC Bayern München|Bayern Múnich]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ENG}} [[Liverpool Football Club|Liverpool FC]] {{small|([[Premier League 2017-18|4ᵘ]])}} |{{bandera4|FRA}} [[Olympique Lyonnais]] {{small|([[Ligue 1 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|CZE}} [[Football Club Viktoria Pilsen|Viktoria Plzen]] {{small|([[Lliga Checa de Fútbol 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|GER}} [[FC Schalke 04|Schalke 04]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|RUS}} [[FC Lokomotiv Moscú|Lokomotiv Moscú]] {{small|([[Lliga Premier de Rusia 2017-18|1ᵘ]])}} |rowspan=2| |- |{{bandera4|GER}} [[TSG 1899 Hoffenheim|Hoffenheim]] {{small|([[1. Bundesliga 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|ITA}} [[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]] {{small|([[Serie A (Italia) 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|RUS}} [[PFC CSKA Moscú|CSKA Moscú]] {{small|([[Lliga Premier de Rusia 2017-18|2ᵘ]])}} |- !colspan="4"|[[#Ronda de Play-Off|Ronda de ''Play-Off'']] |- !colspan=2|Ruta de campeones !colspan=2|Ruta de lliga |- |{{bandera4|SWI}} [[Berner Sport Club Young Boys|Young Boys]] {{small|([[Superliga de Suiza 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|NED}} [[PSV Eindhoven]] {{small|([[Eredivisie 2017-18|1ᵘ]])}} |colspan=2| |- !colspan="4"|[[#Tercer ronda clasificatoria|Tercer ronda clasificatoria]] |- !colspan=2|Ruta de campeones !colspan=2|Ruta de lliga |- |{{bandera4|GRE}} [[AEK Atenes F.C.|AEK Atenes]] {{small|([[Superliga de Grecia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|AUT}} [[Red Bull Salzburg]] {{small|([[Bundesliga (Austria) 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|RUS}} [[FC Spartak de Moscú|Spartak Moscú]] {{small|([[Lliga Premier de Rusia 2017-18|3ᵘ]])}} |{{bandera4|BEL}} [[Standard de Liège]] {{small|([[Pro League 2017-18|2ᵘ]])}} |- |rowspan=2 colspan=2| |{{bandera4|PRT}} [[Sport Lisboa e Benfica|Benfica]] {{small|([[Primeira Liga 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|TUR}} [[Fenerbahçe Spor Kulübü (fútbol)|Fenerbaçhe]] {{small|([[Superliga de Turquía 2017-18|2ᵘ]])}} |- |{{bandera4|UKR}} [[Dinamo de Kiev]] {{small|([[Lliga Premier d'Ucraína 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|CZE}} [[Sportovní Klub Slavia Praga|Slavia Praga]] {{small|([[Lliga Checa de Fútbol 2017-18|2ᵘ]])}} |- !colspan="4"|[[#Segunda ronda clasificatoria|Segunda ronda clasificatoria]] |- !colspan=2|Ruta de campeones !colspan=2|Ruta de lliga |- |{{bandera4|CRO}} [[Građanski Nogometni Klub Dinamo Zagreb|Dinamo Zagreb]] {{small|([[Primer Lliga de Croacia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|DAN}} [[FC Midtjylland|Midtjylland]] {{small|([[Superliga de Dinamarca 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SWI}} [[Fussballclub Basilea|Basilea]] {{small|([[Superliga de Suiza 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|GRE}} [[PAOK Salónica|PAOK]] {{small|([[Superliga de Grecia 2017-18|2ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ROU}} [[CFR Cluj|Cluj]] {{small|([[Lliga I 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|BLR}} [[FC BATE Borisov|BATE Borisov]] {{small|([[Lliga Premier de Bielorrusia 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|NED}} [[Ajax d'Ámsterdam|Ajax]] {{small|([[Eredivisie 2017-18|2ᵘ]])}} |{{bandera4|AUT}} [[SK Sturm Graz|Sturm Graz]] {{small|([[Bundesliga (Austria) 2017-18|2ᵘ]])}} |- !colspan="4"|[[#Primer ronda clasificatoria|Primer ronda clasificatoria]] |- |{{bandera4|POL}} [[Legia Warszawa|Legia Varsovia]] {{small|([[Ekstraklasa 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SRB}} [[Estrella Colorada de Belgráu|Estrella Colorada]] {{small|([[Superliga de Serbia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ALB}} [[Futboll Klub Kukësi|Kukësi]] {{small|([[Superliga d'Albania 2017-18|2ᵘ]])}} {{Refn|'''Albania (ALB):''' En marzu de 2018, el [[Klubi Futbollistik Skënderbeu Korçë|Skënderbeu Korçë]] foi sancionáu con 10 años d'esclusión en competiciones europees de la UEFA, por fixación de partíos. Yá que acabaron como campeones de la [[Superliga d'Albania 2017-18]], va ser el [[Futboll Klub Kukësi|Kukësi]], segundu clasificáu, el que va apostar la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 en cuenta de la [[Lliga Europa de la UEFA 2018-19]].|group=ALB|name=ALB}} |{{bandera4|ARM}} [[Alashkert Football Club|Alashkert]] {{small|([[Lliga Premier d'Armenia 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|SWE}} [[Malmö FF|Malmö]] {{small|([[Allsvenskan 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|KAZ}} [[Football Club Astana|Astana]] {{small|([[Lliga Premier de Kazakstán 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|IRL}} [[Cork City Football Club|Cork City]] {{small|([[Lliga d'Irlanda 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|LUX}} [[F91 Dudelange]] {{small|([[División Nacional de Luxemburgu 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|ISR}} [[Hapoel Be'er Sheva]] {{small|([[Ligat hai'Al 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SVN}} [[NK Olimpija Ljubljana (2005)|Olimpija Ljubljana]] {{small|([[Primer Lliga de Eslovenia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|BIH}} [[HŠK Zrinjski Mostar|Zrinjski Mostar]] {{small|([[Lliga Premier de Bosnia y Herzegovina 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|NIR}} [[Crusaders Football Club|Crusaders]] {{small|([[NIFL Premiership 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|SCO}} [[Celtic Football Club|Celtic]] {{small|([[Scottish Premiership 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SVK}} [[Football Club Spartak Trnava|Spartak Trnava]] {{small|([[Superliga d'Eslovaquia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|GEO}} [[FC Torpedu Kutaisi|Torpedu Kutaisi]] {{small|([[Umaglesi Lliga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|LTU}} [[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]] {{small|([[A Lyga 2017|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|CYP}} [[APOEL de Nicosia|APOEL]] {{small|([[Primer División de Xipre 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|HUN}} [[Videoton Football Club|Videoton]] {{small|([[Nemzeti Bajnokság I 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|LVA}} [[FK Spartaks Jūrmala|Spartaks Jūrmala]] {{small|([[Virslīga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MLT}} [[Valletta Football Club|Valletta]] {{small|([[Premier League de Malta 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|NOR}} [[Rosenborg BK|Rosenborg]] {{small|([[Tippeligaen 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MDA}} [[FC Xérif Tiraspol|Xérif Tiraspol]] {{small|([[Divizia Națională 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MKD}} [[KF Shkëndija Tetovo|Shkëndija]] {{small|([[Primer División de Macedonia 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|WAL}} [[The New Saints Football Club|The New Saints]] {{small|([[Premier League de Gales 2017-18|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|AZE}} [[Qarabağ Futbol Klubu|Qarabağ]] {{small|([[Lliga Premier d'Azerbaixán 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|ISL}} [[Valur Reykjavík|Valur]] {{small|([[Úrvalsdeild Karla 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|EST}} [[FC Flora Tallinn|Flora Tallinn]] {{small|([[Meistriliiga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|FRO}} [[Víkingur Gøta]] {{small|([[Primer División d'Islles Feroe 2017|1ᵘ]])}} |- |{{bandera4|BUL}} [[PFC Ludogorets Razgrad|Ludogorets Razgrad]] {{small|([[Primer Lliga de Bulgaria 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|FIN}} [[Helsingin Jalkapalloklubi|HJK]] {{small|([[Veikkausliiga 2017|1ᵘ]])}} |{{bandera4|MNE}} [[Fudbalski Klub Sutjeska Nikšić|Sutjeska Nikšić]] {{small|([[Primer División de Montenegro 2017-18|1ᵘ]])}} | |- !colspan="4"|[[#Ronda preliminar|Ronda preliminar]] |- |{{bandera4|GIB}} [[Lincoln Red Imps Football Club|Lincoln Red Imps]] {{small|([[Primer División de Xibraltar 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|AND}} [[FC Santa Coloma]] {{small|([[Primer División d'Andorra 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|SMR}} [[SP La Fiorita|La Fiorita]] {{small|([[Campeonatu sanmarinense 2017-18|1ᵘ]])}} |{{bandera4|KVX}} [[Drita Football Club|Drita]] {{small|([[Superliga de Kosovo 2017-18|1ᵘ]])}} |} '''Notes:'''<br /> {{llistaref|grupu=ALB}} {{llistaref|grupu=FRA}} == Ronda preliminar == {{AP| Ronda preliminar de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} Participen nesta ronda 4 equipos. El sortéu realizó'l 12 de xunu de 2018. Les semifinales de les eliminatories apostáronse'l 26 de xunu, ente que la final se zusmiu'l 29 de xunu. Tolos partíos apostar nel [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Victoria Stadium]] de [[Xibraltar]]. <center> {{#invoke:RoundN|N4 |3rdplace=non|bold_winner=high|widescore=yes|RD1=Semifinales|RD2=Final <!--Fecha-Llugar|Equipu 1|Resultáu 1|Equipu 2|Resultáu 2--> <!--Semifinales--> |26 de xunu – [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Xibraltar]]|{{bandera|SMR}} [[SP La Fiorita|La Fiorita]]|0|{{bandera|GIB}} [[Lincoln Red Imps Football Club|Lincoln Red Imps]]|2 |26 de xunu – [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Xibraltar]]|{{bandera|AND}} [[FC Santa Coloma|Santa Coloma]]|0|{{bandera|KOS}} '''[[Drita Football Club|Drita FC]]'''|2 <!--Final--> |29 de xunu – [[Estadiu Victoria (Xibraltar)|Xibraltar]]|{{bandera|GIB}} [[Lincoln Red Imps Football Club|Lincoln Red Imps]]|1|{{bandera|KOS}} '''[[Drita Football Club|Drita FC]]'''|4 }} </center> == Fase clasificatoria == Nes rondes clasificatorias y los play-off, los equipos van estremar en dos bombos. Basándose nel coeficiente UEFA de clubes 2018, los equipos con mayor coeficiente van ser cabeces de serie. Los axugamientos van ser a [[Eliminatoria a doble partíu|doble partíu]], onde cada equipu va xugar como llocal nun partíu. === Primer ronda clasificatoria === {{AP|Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} El sortéu de la primer ronda clasificatoria realizóse'l 19 de xunu de 2018, apostándose los partíos d'ida los díes 10 y 11 de xunetu de 2018 y la vuelta'l 17 y 18 de xunetu de 2018. Xugaron la primer ronda un total de 32 equipos: 31 equipos qu'entren nesta ronda y el ganador de la ronda preliminar. El perdedores ingresaron a la segunda ronda de clasificación de la UEFA Europa League 2018-19. {{#lst:Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|Q1}} {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult|[[FC Torpedu Kutaisi|Torpedu Kutaisi]]|GEO|2–4|'''[[FC Xérif Tiraspol|Xérif Tiraspol]]|MDA|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Torpedu Kutaisi vs Xérif Tiraspol|2–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Xérif Tiraspol vs Torpedu Kutaisi|0–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[KF Shkëndija|Shkëndija]]'''|MKD|5–4|[[The New Saints F.C.|The New Saints]]|WAL|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Shkëndija vs The New Saints|5–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#The New Saints vs Shkëndija|0–4]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|'''[[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]]|LTU|3–2|[[APOEL FC|APOEL]]|CYP|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Sūduva Marijampolė vs APOEL|3–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#APOEL vs Sūduva Marijampolė|0–1]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|[[NK Olimpija Ljubljana (2005)|Olimpija Ljubljana]]|SVN|0–1|'''[[Qarabağ FK|Qarabağ]]|AZE|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Olimpija Ljubljana vs Qarabağ|0–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Qarabağ vs Olimpija Ljubljana|0–0]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[F91 Dudelange]]|LUX|2–3|'''[[Videoton FC|Videoton]]|HUN|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#F91 Dudelange vs Videoton|1–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Videoton vs F91 Dudelange|1–2]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[Drita Football Club|Drita]]|KOS|0–5|'''[[Malmö FF]]|SWE|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Drita vs Malmö FF|0–3]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Malmö FF vs Drita|0–2]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[Víkingur Gøta]]|FRO|2–5|'''[[Helsingin Jalkapalloklubi|HJK]]|FIN|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Víkingur Gøta vs HJK|1–2]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#HJK vs Víkingur Gøta|1–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[PFC Ludogorets Razgrad|Ludogorets Razgrad]]|BUL|9–0|[[Crusaders F.C.|Crusaders]]|NIR|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Ludogorets Razgrad vs Crusaders|7–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Crusaders vs Ludogorets Razgrad|2–0]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|[[Cork City F.C.|Cork City]]|IRL|0–4|'''[[Legia Warszawa|Legia Varsovia]]|POL|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Cork City vs Legia Varsovia|0–1]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Legia Varsovia vs Cork City|0–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[Valur Reykjavík|Valur]]|ISL|2–3|'''[[Rosenborg BK|Rosenborg]]'''|NOR|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Valur vs Rosenborg|1–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Rosenborg vs Valur|1–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[FK Kukësi|Kukësi]]|ALB|<small>[[Regla del gol de visitante|(v.)]]</small> 1–1|[[Valletta F.C.|Valletta]]|MLT|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Kukësi vs Valletta|0–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Valletta vs Kukësi|1–1]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|[[FC Flora|Flora Tallinn]]|EST|2–7|'''[[Hapoel Be'er Sheva F.C.|Hapoel Be'er Sheva]]|ISR|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Flora Tallinn vs Hapoel Be'er Sheva|1–4]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Hapoel Be'er Sheva vs Flora Tallinn|1–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[FK Spartaks Jūrmala|Spartaks Jūrmala]]|LVA|0–2|'''[[Estrella Colorada de Belgráu|Estrella Colorada]]|SRB|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Spartaks Jūrmala vs Estrella Colorada|0–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Estrella Colorada vs Spartaks Jūrmala|0–2]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|[[FC Alashkert|Alashkert]]|ARM|0–6|'''[[Celtic F.C.|Celtic]]|SCO|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Alashkert vs Celtic|0–3]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Celtic vs Alashkert|0–3]]|vencedor=2}} {{TwoLegResult|'''[[FC Spartak Trnava|Spartak Trnava]]'''|SVK|2–1|[[HŠK Zrinjski Mostar|Zrinjski Mostar]]|BIH|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Spartak Trnava vs Zrinjski Mostar|1–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Zrinjski Mostar vs Spartak Trnava|1–1]]|vencedor=1}} {{TwoLegResult|'''[[FC Astana|Astana]]'''|KAZ|3–0|[[FK Sutjeska Nikšić|Sutjeska Nikšić]]|MNE|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Astana vs Sutjeska Nikšić|1–0]]|[[Primer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19#Sutjeska Nikšić vs Astana|2–0]]|vencedor=1}} |}<section end=Q1 /> === Segunda ronda clasificatoria === {{AP|Segunda ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La segunda ronda de clasificación estremar en dos seiciones separaes: Ruta de Campeones (pa los campeones de la lliga) y Ruta de Lliga (pa los non campeones de la lliga). El perdedores de la Ruta de Campeones y Ruta de Lliga ingresen a la tercer ronda de clasificación de la UEFA Europa League 2018-19. El sortéu d'esta ronda foi'l 19 de xunu de 2018 (tres la finalización del sortéu de la primer ronda clasificatoria). La ida apostóse'l 24 y 25 de xunetu de 2018, ente que la vuelta apostóse'l 31 de xunetu y 1 d'agostu de 2018. Un total de 24 equipos xueguen na segunda ronda de clasificación. {{:Segunda ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} === Tercer ronda clasificatoria === {{AP|Tercer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La tercer ronda de clasificación estremar en dos seiciones separaes: Ruta de Campeones (pa campeones de la lliga) y Ruta de Lliga (pa los non campeones de la lliga). El perdedores de la Ruta de los Campeones entren na ronda de play-off de la UEFA Europa League 2018-19 , ente que los perdedores de la Ruta de la Lliga entren na fase de grupos de la UEFA Europa League 2018-19. El sortéu de la tercer ronda clasificatoria va ser el 23 de xunetu de 2018. La ida apostaráse'l 7 y 8 d'agostu de 2018, ente que la vuelta apostaráse'l 14 d'agostu de 2018. Espérase qu'un total de 20 equipos xueguen na tercer ronda de clasificación. {{:Tercer ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} === Ronda de ''Play-Off'' === {{AP| Cuarta ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La ronda de ''play-off'' estremar en dos seiciones separaes: ''Ruta de Campeones'' (pa los campeones de la lliga) y ''Ruta de Lliga'' (pa los non campeones de la lliga). El perdedores de la ''Ruta de Campeones'' y ''Ruta de Lliga'' entren na fase de grupos de la UEFA Europa League 2018-19. El sortéu de la ronda de play-off va ser el 6 d'agostu de 2018. La ida apostaráse'l 21 y 22 d'agostu de 2018, ente que la vuelta apostaráse'l 28 y 29 d'agostu de 2018. Un total de doce equipos xueguen na ronda de play-offs. {{:Cuarta ronda previa de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} == Fase de grupos == El sortéu de la fase de grupos va ser el 30 d'agostu de 2018 nel [[Foru Grimaldi]] en Mónacu. Los 32 equipos van ser distribuyíos n'ocho grupos de cuatro, cola restricción de que los equipos de la mesma asociación nun van poder tar xuntos nun mesmu grupu. Nel sortéu, los equipos van ser estremaos en cuatro bombo siguiendo los siguientes criterios: * Bombu 1 contién al defensor del títulu, el ganador de la Lliga Europa de la UEFA y los campeones de los seis principales asociaciones basaes nel coeficiente per país 2017 ellaboráu pola UEFA. Si'l defensor del títulu y el ganador de la Lliga Europa de la UEFA ye unu de los campeones d'estos seis asociaciones, el campeón de la septima y octava asociación van ser introducíos nel bombu 1. * Bombu 2, 3 y 4 contienen al restu d'equipos, ordenador pol coeficiente de clubes 2018 ellaboráu pola UEFA. En cada grupu, los equipos van xugar nun sistema [[Sistema de toos contra toos|toos contra toos]]. El campeones de grupu y los segundos clasificaos avancen a los octavos de final, ente que los terceros clasificaos van apostar los dieciseisavos de final de la Lliga Europa de la UEFA 2018-19. Les xornaes (toes nel añu 2018) van ser: 18-19 de setiembre, 2-3 d'ochobre, 23-24 d'ochobre, 6-7 de payares, 27-28 de payares y 11-12 d'avientu. Un total de 32 equipos van xugar esta fase de grupos: 26 equipos van entrar nesta ronda xunto a los 6 vencedores de la ronda de play-off (cuatro de la ruta de campeones y dos de la ruta de la lliga). {{Columnes}} '''Bombu 1''' * {{bandera4|ESP}} [[Real Madrid Club de Fútbol|Real Madrid]] ''CC: 162.000'' * {{bandera4|ESP}} [[Club Atlético de Madrid|Atlético de Madrid]] ''CC: 140.000'' * {{bandera4|GER}} [[FC Bayern München|Bayern Múnich]] ''CC: 135.000'' * {{bandera4|ESP}} [[Futbol Club Barcelona|Barcelona]] ''CC: 132.000'' * {{bandera4|ITA}} [[Juventus de Turín|Juventus]] ''CC: 126.000'' * {{bandera4|FRA}} [[Paris Saint-Germain Football Club|Paris Saint-Germain]] ''CC: 109.000'' * {{bandera4|ENG}} [[Manchester City Football Club|Manchester City]] ''CC: 100.000'' * {{bandera4|RUS}} [[FC Lokomotiv Moscú|Lokomotiv Moscú]] ''CC: 22.500'' {{Nueva columna}} '''Bombu 2''' * {{bandera4|GER}} [[Borussia Dortmund]] ''CC: 89.000'' * {{bandera4|POR}} [[Fútbol Club Porto|Porto]] ''CC: 86.000'' * {{bandera4|ENG}} [[Manchester United Football Club|Manchester United]] ''CC: 82.000'' * {{bandera4|UKR}} [[FC Shajtar Donetsk|Shakhtar Donetsk]] ''CC: 81.000'' * {{bandera4|ITA}} [[Società Sportiva Calcio Napoli|Napoli]] ''CC: 78.000'' * {{bandera4|ENG}} [[Tottenham Hotspur Football Club|Tottenham]] ''CC: 67.000'' * {{bandera4|ITA}} [[Associazione Sportiva Roma|Roma]] ''CC: 64.000'' {{Nueva columna}} '''Bombu 2 o 3''' * {{bandera4|ENG}} [[Liverpool Football Club|Liverpool]] ''CC: 62.000'' '''Bombu 3''' * {{bandera4|GER}} [[FC Schalke 04|Schalke 04]] ''CC: 62.000'' * {{bandera4|FRA}} [[Olympique Lyonnais|Lyon]] ''CC: 59.500'' * {{bandera4|FRA}} [[Association Sportive de Monaco Football Club|Monaco]] ''CC: 57.000'' * {{bandera4|RUS}} [[PFC CSKA Moscú|CSKA Moscú]] ''CC: 45.000'' {{Nueva columna}} '''Bombu 3 o 4''' * {{bandera4|ESP}} [[Valencia Club de Fútbol|Valencia]] ''CC: 36.000'' * {{bandera4|CZE}} [[Football Club Viktoria Pilsen|Viktoria Pilsen]] ''CC: 33.000'' * {{bandera4|BEL}} [[Club Brujo|Bruxes]] ''CC: 29.500'' * {{bandera4|TUR}} [[Galatasaray Spor Kulübü (fútbol)|Galatasaray]] ''CC: 29.500'' '''Bombu 4''' * {{bandera4|ITA}} [[Inter de Milán]] ''CC: 16.000'' * {{bandera4|GER}} [[TSG 1899 Hoffenheim|Hoffenheim]] ''CC: 14.285'' {{Final columnes}} === Grupu A === {{AP|Grupu A de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu A de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu B === {{AP|Grupu B de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu B de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu C === {{AP|Grupu C de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu C de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu D === {{AP|Grupu D de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu D de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu E === {{AP|Grupu E de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu E de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu F === {{AP|Grupu F de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu F de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu G === {{AP|Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} === Grupu H === {{AP|Grupu H de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {| width=100% align=left | align=left width=65% | {{:Grupu H de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}}{{Tabla de posiciones fin Europa}} | align=left width=5% | | align=left width=30% | {{Tabla de 4 Europa|tipo=Champions <!-- Equipos --> |2={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ1 |6={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ2 |10={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ3 |14={{bandera4|tamañu=15px|}} EQ4 <!-- Resultaos --> |3= |4= |5= |7= |8= |9= |11= |12= |13= |15= |16= |17= }} {{Tabla de posiciones fin Europa | regles=Champions | temporada=2018-19 | tiempu=futuru | fechaactual= setiembre de 2018 |url1=http://es.uefa.com/uefachampionsleague/season=2018/standings/round=2000881/#grp-2005447 <!-- Actualizar --> |editorurl1=UEFA}} {{clear}} == Fase eliminatoria == Na fase eliminatoria, los equipos xueguen unu contra l'otru en dos partíos, unu en casa y otru como visitante, sacante la final a un partíu. El mecanismu de los sorteos pa cada ronda ye'l siguiente: *Nel sortéu de los octavos de final, los ocho ganadores del grupu son cabeces de serie, y los ocho subcampeones del grupu nun lu son. Les cabeces de serie enfrentar a un subcampeón de grupu, xugando'l partíu de vuelta en casa. Los equipos del mesmu grupu o de la mesma asociación non pueden enfrentase. *Nos sorteos de los cuartos de final d'equí p'arriba, nun hai cabeces de serie. Los equipos del mesmu grupu o la mesma asociación pueden enfrentase ente sigo. {{Llista de columnes|4|}} <center> {| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" width=60% |- bgcolor=#CCDDCC style="color:black" !Grupu !Bombu 1<br>(Líderes de Grupos) !Bombu 2<br>(Segundos de Grupos) !Clasificaos<br>(posición por apostar) |- |align=center| [[Grupu A de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|A]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu B de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|B]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu C de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|C]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu D de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|D]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu E de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|E]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu F de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|F]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu G de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|G]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |- |align=center| [[Grupu H de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|H]] || align="center" | || align="center" | || align="center" | |} </center> === Eliminatories === {{Copa de 16 clubes <!--Anexu/AP--> | APOctavos = Octavos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 | APCuartos = Cuartos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 | APSemifinales = Semifinales de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 | APFinal = Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19 <!--Feches--> | octavos = | cuartos = | semifinal = | final = [[]], [[]] <!-- Octavos de Final --> | RD1-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles01ida = | RD1-goles02ida = | RD1-goles01vuelta = | RD1-goles02vuelta = | RD1-equipu03 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu04 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles03ida = | RD1-goles04ida = | RD1-goles03vuelta = | RD1-goles04vuelta = | RD1-equipu05 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu06 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles05ida = | RD1-goles06ida = | RD1-goles05vuelta = | RD1-goles06vuelta = | RD1-equipu07 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu08 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles07ida = | RD1-goles08ida = | RD1-goles07vuelta = | RD1-goles08vuelta = | RD1-equipu09 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu10 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles09ida = | RD1-goles10ida = | RD1-goles09vuelta = | RD1-goles10vuelta = | RD1-equipu11 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu12 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles11ida = | RD1-goles12ida = | RD1-goles11vuelta = | RD1-goles12vuelta = | RD1-equipu13 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu14 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles13ida = | RD1-goles14ida = | RD1-goles13vuelta = | RD1-goles14vuelta = | RD1-equipu15 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-equipu16 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD1-goles15ida = | RD1-goles16ida = | RD1-goles15vuelta = | RD1-goles16vuelta = <!-- Cuartos de Final --> | RD2-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles01ida = | RD2-goles02ida = | RD2-goles01vuelta = | RD2-goles02vuelta = | RD2-equipu03 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu04 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles03ida = | RD2-goles04ida = | RD2-goles03vuelta = | RD2-goles04vuelta = | RD2-equipu05 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu06 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles05ida = | RD2-goles06ida = | RD2-goles05vuelta = | RD2-goles06vuelta = | RD2-equipu07 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-equipu08 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD2-goles07ida = | RD2-goles08ida = | RD2-goles07vuelta = | RD2-goles08vuelta = <!-- Semifinales --> | RD3-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-goles01ida = | RD3-goles02ida = | RD3-goles01vuelta = | RD3-goles02vuelta = | RD3-equipu03 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-equipu04 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD3-goles03ida = | RD3-goles04ida = | RD3-goles03vuelta = | RD3-goles04vuelta = <!-- Final --> | RD4-equipu01 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | RD4-equipu02 = {{bandera|}} ''Por sortear'' | Dos finales= non | RD4-goles01 =1 | RD4-goles02 =2 }} === Octavos de final === {{AP|Octavos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Octavos de final (2018-19)}} El sortéu de los octavos de final va tener llugar el 17 d'avientu de 2018. La ida apostaráse'l 12, 13, 19 y 20 de febreru de 2019, ente que la vuelta apostaráse'l 5, 6, 12 y 13 de marzu de 2019. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} |} === Cuartos de final === {{AP|Cuartos de final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Cuartos de final (2018-19)}} El sortéu de los cuartos de final va tener llugar el 15 de marzu de 2019. La ida apostaráse'l 9 y 10 d'abril de 2019, ente que la vuelta apostaráse'l 16 y 17 d'abril de 2019. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} |} === Semifinales === {{AP|Semifinales de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Semifinales (2018-19)}} El sortéu de les semifinales va tener llugar el 19 d'abril de 2019. La ida apostaráse'l 30 d'abril y 1 de mayu de 2019, ente que la vuelta apostaráse'l 7 y 8 de mayu de 2019. {{TwoLegStart}} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} {{TwoLegResult | | |vs. | | |Ida |Vuelta }} |} === Final === {{AP|Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19|l1=Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018-19}} La final va apostar nel [[Estadiu Metropolitanu]] en [[Madrid]] el 1 de xunu de 2019. L'equipu que va xugar como llocal va determinar nun sortéu adicional dempués del sortéu de les semifinales. {{Ficha partíu de fútbol | NOME LOCAL = {{tc negru|EquipoLocal}} | NOME VISITA = {{tc negru|EquipoVisitante}} | RESULTANCIA LOCAL = X | RESULTANCIA VISITA = X | BANDERA LOCAL = | BANDERA VISITA = | XORNADA = Final de la Lliga de Campeones de la UEFA 2018–19 | LLUGAR = {{tc negru|Estadiu Wanda Metropolitanu}}, {{tc negru|Madrid}} | FECHA = {{fecha|1|6|2019}}, 20:45 | ASISTENTES = | ARBITRO CENTRAL = | ARBITRO ASISTENTE 1 = | ARBITRO ASISTENTE 2 = | CUARTU ARBITRO = | QUINTU ARBITRO = | REPORTE = | TACTICA LOCAL = 4-3-3 (Ofensivu) | | XUGADOR LOCAL 1 = Xugadores | XUGADOR LOCAL 2 = | XUGADOR LOCAL 3 = | XUGADOR LOCAL 4 = | XUGADOR LOCAL 5 = | XUGADOR LOCAL 6 = | XUGADOR LOCAL 7 = | XUGADOR LOCAL 8 = | XUGADOR LOCAL 9 = | XUGADOR LOCAL 10 = | XUGADOR LOCAL 11 = | NUM LOCAL 1 = | POS LOCAL 1 = | MIN CAMBÉU LOCAL 1 = | | NUM LOCAL 2 = | POS LOCAL 2 = | MIN CAMBÉU LOCAL 2 = | | NUM LOCAL 1 = | POS LOCAL 1 = | MIN CAMBÉU LOCAL 1 = | | D.T. LOCAL = | TACTICA VISITA = 4-4-2 | XUGADOR VISITA 1 = Xugadores | XUGADOR VISITA 2 = | XUGADOR VISITA 3 = | XUGADOR VISITA 4 = | XUGADOR VISITA 5 = | XUGADOR VISITA 6 = | XUGADOR VISITA 7 = | XUGADOR VISITA 8 = | XUGADOR VISITA 9 = | XUGADOR VISITA 10 = | XUGADOR VISITA 11 = | D.T. VISITA = | MIN GOLES LOCAL = | GOLES LOCAL = | RESULTÁU GOLES LOCAL = | MIN GOLES VISITA = | GOLES VISITA = | RESULTÁU GOLES VISITA = <!-- Cambeos Equipu Local --> | NUM SUPL LOCAL 1 = | POS SUPL LOCAL 1 = | SUPLENTE LOCAL 1 = | MIN CAMBÉU SUPL LOCAL 1 = | NUM SUPL LOCAL 2 = | POS SUPL LOCAL 2 = | SUPLENTE LOCAL 2 = | MIN CAMBÉU SUPL LOCAL 2 = | NUM SUPL LOCAL 3 = | POS SUPL LOCAL 3 = | SUPLENTE LOCAL 3 = | MIN CAMBÉU SUPL LOCAL 3 = <!-- Cambeos Equipu Visitante --> | NUM SUPL VISITA 1 = | POS SUPL VISITA 1 = | SUPLENTE VISITA 1 = | MIN CAMBÉU SUPL VISITA 1= | NUM SUPL VISITA 2 = | POS SUPL VISITA 2 = | SUPLENTE VISITA 2 = | MIN CAMBÉU SUPL VISITA 2= | NUM SUPL VISITA 3 = | POS SUPL VISITA 3 = | SUPLENTE VISITA 3 = | MIN CAMBÉU SUPL VISITA 3= | MIN TARXETES MARIELLES LOCAL = | TARXETES MARIELLES LOCAL = | MIN TARXETES COLORAES LOCAL = | TARXETES COLORAES LOCAL = | MIN TARXETES MARIELLES VISITA = | TARXETES MARIELLES VISITA = | MIN TARXETES COLORAES VISITA = | TARXETES COLORAES VISITA = | LOCAL patrón_izq = | LOCAL patrón_cuerpu = | LOCAL patrón_der = | LOCAL patrón_pan = | LOCAL patrón_med = | LOCAL esquierdu = FFFFFF | LOCAL cuerpu = FFFFFF | LOCAL derechu = FFFFFF | LOCAL shorts = FFFFFF | LOCAL medies = FFFFFF | VISITA patrón_izq = | VISITA patrón_cuerpu = | VISITA patrón_der = | VISITA patrón_pan = | VISITA patrón_med = | VISITA esquierdu = FFFFFF | VISITA cuerpu = FFFFFF | VISITA derechu = FFFFFF | VISITA shorts = FFFFFF | VISITA medies = FFFFFF | POSESION LOCAL = | POSESION VISITA = | TIROS LOCAL = | TIROS VISITA = | TIROS AL ARCU LOCAL = | TIROS AL ARCU VISITA = | FALTES LOCAL = | FALTES VISITA = | ESQUINA LOCAL = | ESQUINA VISITA = | FUERES LOCAL = | FUERES VISITA = }} {{clear}} {| cellspacing="0" width=100% |- |align=center|[[Ficheru:Coppacampioni.png|50px]] |- |align=center|{{bandera|}} |- |align=center|'''Campeón<br /> |} == Estadístiques == === Tabla d'asistentes === == Ver tamién == * [[Lliga Europa de la UEFA 2018-19]] * [[Supercopa d'Europa 2019]] * [[Lliga de Campeones Femenina de la UEFA 2018–19]] * [[Lliga Xuvenil de la UEFA 2018–19]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.uefa.com/uefachampionsleague/index.html Páxina oficial] {{socesión | predecesor = {{bandera|UKR}} [[Lliga de Campeones de la UEFA 2017-18|Kiev 2017-18]] | títulu = [[Lliga de Campeones de la UEFA|Lliga de Campeones]] | periodu = {{bandera|ESP}} '''Madrid 2018-19''' | socesor = {{bandera|TUR}} [[Lliga de Campeones de la UEFA 2019-20|Istambul 2019-20]] }} {{Tradubot|Liga de Campeones de la UEFA 2018-19}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Temporaes de la Lliga de Campeones de la UEFA]] [[Categoría:Fútbol]] [[Categoría:Fútbol en 2019]] lttp4klfatwzmgx6dfc8bck7cx54sii 0 150961 4379216 4302288 2025-06-24T16:48:41Z XabatuBot 43102 iguo testu: a b c d y => a b c d e 4379216 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jared Joseph Leto''' {{nym}}<ref name="NYTBio">{{cita web|url=http://movies.nytimes.com/person/200349/Jared-Leto/biography|títulu=Jared Leto - Biography|editorial=NY Times / All Movie Guide|fechaaccesu=4 de marzu de 2013}}</ref> ye un [[músicu]] [[multiinstrumentista]], [[actor]], [[Direutor de cine|direutor]] y [[Productor discográficu|productor]] [[Estaos Xuníos|estauxunidense]], ganador del Oscar, el Globu d'oru, el Sag, ente otros premios. Tamién ye conocíu como direutor col nome de '''Bartholomew Cubbins''', pero ye más conocíu por ser el [[Cantante|vocalista]], guitarrista, baxista, pianista, compositor y fundador de la banda de [[Rock alternativu|''rock'' alternativu]] ''[[30 Seconds to Mars]]''. Les sos primeres participaciones en televisión realizar nes series: ''Camp Wilder'' en 1992, ''Almost Home'' en 1993 y ''[[My So-Called Life]]'' en 1994 xunto a [[Claire Danes]]. El so debú cinematografíco llevar a cabu en ''[[How to Make an American Quilt]]''. Más tarde participó nes películes [[Secuestru (película de 1997)|''Secuestru'']] (1997), [[Urban Legend (película)|''Urban Legend'']] (1998), [[The Thin Red Line (película de 1998)|''The Thin Red Line'']] (1998), ''[[Fight Club]]'' (1999), ''[[Requiem for a Dream]]'' (2000), ''[[Panic Room]]'' (2002), [[Alexandru Magnu (película de 2004)|''Alexander'']] (2004) y ''[[Lord of War]]'' (2005) ente otres. Llanzó'l so álbum debú en 2002, que foi tituláu col mesmu nome de la banda. L'álbum recibió crítiques positives polo xeneral. Dende esi momentu la banda foi creciendo en popularidá y reconocencia en tol mundu, la popularidá de la banda y les ventes del so segundu álbum, diéron-y a Leto la oportunidá de participar nel «6th Annual Hollywood Life Awards» d'avientu del añu 2006. Ente los sos principales ésitos ta'l cantar «[[The Kill]]», que s'atopa nel so segundu álbum d'estudiu ''[[A Beautiful Lie]]'', y tamién el cantar «[[Kings and Queens]]», perteneciente al so tercer álbum ''[[This Is War]].'' A principios de 2013 remató la grabación del so cuartu álbum d'estudiu con 30 Seconds to Mars, ''[[Love, Lust, Faith and Dreams]],'' del que s'esprende'l senciellu «[[Up In the Air (cantar)|Up In the Air]]», que foi llanzáu al espaciu dende la [[NASA]]. [[Ficheru:Thirty Seconds to Mars, Moscow (3).jpg|miniaturadeimagen|278x278px|En direuto Moscow]] == Infancia y adolescencia == Jared Joseph Leto nació'l 26 d'avientu de 1971 na ciudá de [[Bossier City, Luisiana|Bossier City]], [[Louisiana]],<ref name="NYTBio"/> onde vivió hasta que los sos padres divorciáronse cuando yera pequeñu, siendo la custodia pa la so madre Constance.<ref>a b c d e «Jared Leto: I enjoy the process of work» traducíu: «yo esfruto'l procesu de trabayu». Education and Career (175): 11. March 2011</ref> Tres la separación, Jared vivió col so hermanu mayor, [[Shannon Leto]], la so madre y el so güelu. La so madre volvió casase puestu y más tarde el so padre tamién, pero finó pocu dempués. Jared y la so familia camudar a distintos llugares como [[Colorado]], [[Virxinia]], [[Wyoming]] y [[Haití]] por motivos llaborales. «El padre de la mio madre trabayaba pa la fuercia aérea», esplicó Leto nuna entrevista: «Camudase constantemente yera pa la mio una manera normal de vivir».<ref>{{cita web |url=http://www.tribute.ca/people/jared-leto/2203/|títulu=http://www.tribute.ca/people/jared-leto/2203/ }}</ref> [[Ficheru:JaredLeto.gif|thumb|left|150px|Jared Leto en 1995.]] La so madre, Constance Leto, siempres afaló a los sos fíos a arreyase col [[Arte]]. Los dos hermanos formaron una banda yá que el so interés pola música ''rock'' surdió desque yeren bien nuevos. El primer preséu que recibió'l pequeñu Jared foi un pianu, qu'aprendió a tocar fácilmente. Empezó con cantares de ''rock'' clásicu de les sos bandes favorites [[Pink Floyd]] y [[Led Zeppelin]].<ref>{{Citation|títulu=Mars Attacks|journal=What's On|publisher=[[Motivate Publishing]]|issue=295|añu=2011|month=March|pages=30|url=https://www.scribd.com/doc/51869060/What-s-On-March-2011}}</ref> Declaró que les sos influencies musicales son: [[Nirvana (banda)|Nirvana]], [[Alice in Chains]], [[Deftones]], [[Led Zeppelin]], [[Guns N' Roses]], [[Pearl Jam]], [[The Goo Goo Dolls]], [[Stone Temple Pilots]], [[Everclear]], [[Pink Floyd]], [[Radiohead]], [[The Cure]] y [[U2]].{{ensin referencies}} Jared comentó nuna entrevista pa la revista ''[[Kerrang!]]'': «Crecí nun ambiente d'actores, músicos, fotógrafos y distintos actores de teatru». Cuando apenes tenía doce años d'edá, trabayó de lavaplatos una llarga temporada anque'l so salariu yera mínimu, pocu más tarde, mercó la so primer guitarra, anque probablemente non col so sueldu. N'abandonando cuando s'atopaba en décimu grau, decidió tornar y centrase na so educación, ingresando nel colexu priváu ''Flint Hill High School'' n'[[Oakton (Virxinia)|Oakton]], [[Virxinia]] y terminó graduándose en ''Emerson Preparatory School'' en 1989. Poco dempués, Jared foi a la Universidá de Filadelfia, onde estudió arte, y decidió especializase en pintura. Pasáu un tiempu, desenvolvió un gran interés pola actuación, polo cual dexó los sos estudios de pintor. Jared treslladar a [[Nueva York]] pa empecipiar clases na escuela interpretativa ''New York City's High School of Visuals Arts'', onde Jared especializar nel [[cine]]. Mientres él entá yera estudiante d'institutu, escribió y protagonizó el so primer curtiumetraxe, que foi tituláu: ''Crying Boy.'' == Carrera Artística == === Empiezos en televisión (1992-1995) === En 1992 Leto camudar a [[Los Angeles]] pa empezar la so carrera como actor. Llogró los sos primeros papeles en series de televisión como ''Camp Wilder'' y ''Almost Home'' en 1993, dempués participó na serie ''[[My So-Called Life]]''<ref>{{cita web|url=http://www.independent.ie/entertainment/day-and-night/the-big-interview-30-seconds-to-mars-frontman-jared-leto-1273348.html|títulu=The Big Interview: 30 Seconds to Mars frontman Jared Leto|nome=John|apellíu=Meagher|fecha=25 de xineru de 2008|fechaaccesu=14 de xunu de 2011|obra=[[Irish Independent]] }}</ref> como l'oxetivu de [[Claire Danes]], Jordan Catalano.<ref>{{cita web|url=http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/music/article1709963.ece|títulu=The band from Mars, the fans from Pluto|nome=Sophie|apellíu=Heawood|fecha=27 d'abril de 2007|fechaaccesu=14 de xunu de 2011|obra=[[The Times]]}}</ref> Un añu más tarde, en 1994 fixo'l so debú en televisión en ''Cool and the Crazy''.<ref>{{cita llibru|last1=Gibson|first1=Jon M.|last2=McDonnell|first2=Chris|títulu=Unfiltered: The Complete Ralph Bakshi|añu=2008|editorial=Universe Publishing|isbn=0-7893-1684-6|páxines=204; 209; 234|capítulu=Ups & Downs}}</ref> Nesi momentu Jared ganó bastante popularidá siendo consideráu un ídolu xuvenil. El so debú cinematográficu producir na película ''[[How to Make an American Quilt]]'' en 1995, un títulu empobináu por [[Jocelyn Moorhouse]].<ref name="teenidol">{{cita publicación|fecha=16 de payares de 1998|títulu=Teen Idols of the '90s|publicación=[[People (magacín)|People Weekly]] |volume=50|númberu=18|páxines=73}}</ref> Más tarde coprotagonizó xunto a [[Christina Ricci]] la película ''The Last of the High Kings'', sicasí, tamién participó na película ''[[Secuestru (película de 1997)|Secuestru]]'' de 1997. === Tempranu ésitu críticu (1997-1999) === El so primer papel protagonista foi en ''[[Prefontaine]]'' (1997), que recrea la biografía del corredor [[Steve Prefontaine]]. Pal papel Leto esploró na vida del deportista, la so familia y amigos, afaciendo la so voz y hasta la so forma física. El tresformamientu foi tan completa que, al velo, la hermana de Steve emocionar hasta llorar. La so actuación llogró bien bones crítiques. [[Ficheru:Jared Leto - 66ème Festival de Venise.jpg|thumb|200px|right|Jared Leto foi nomáu una de les «50 persones más belles» en 1996.]] Dempués de consiguir el papel d'un mozu aristócrata na película de 1998, ''Basil,'' protagonizó'l filme de terror ''[[Urban Legend]]'', dirixíu por Jamie Blank. Nesta interpreta a un estudiante de periodismu que, xunto a los sos compañeros, escuerre un asesín en serie que recrea una antigua masacre convertida en lleenda urbana.<ref>{{cita web|url=http://www.bloody-disgusting.com/filme/50/review|títulu=Urban Legend|autor=Don Krouskop|fechaaccesu=15 de xunu de 2011|editorial=[[Bloody Disgusting]]}}</ref> Dicha película llogró un gran ésitu comercial. Más tarde, vendríen ''[[The Thin Red Line (película de 1998)|The Thin Red Line]]'' (1998), ''[[Black and White (película)|Black and White]]'' (1999), ''[[Fight Club]]'' (1999) y ''[[Girl, Interrupted]]'' (1999) xunto a [[Winona Ryder]] y [[Angelina Jolie]]. Por esta interpretación Leto foi nomáu a un premiu de la [[Broadcast Film Critics Association]] na categoría de meyor actor de repartu. === Reconocencia mundial (2001-2006) === Jared Leto actuó nel papel de Paul Allen nel filme de cultu ''[[American Psycho (película)|American Psycho]],'' película basada na obra del mesmu títulu del novelista Bret Easton Ellis. Darréu interpretó a un adictu a la [[heroína]] n'otru reconocíu filme, ''[[Requiem for a Dream]].'' La preparación pa dichu papel foi estrema. Leto vivió nes cais de Nueva York y aisllóse dafechu, inclusive atayó'l contautu cola so novia del momentu, [[Cameron Diaz]], mientres dos meses. Perdió 28 quilos pa interpretar con realismu al so personaxe. Rematáu'l rodaxe, treslladar a [[Portugal]], pa retirase una temporada nun monesteriu y asina recuperar la so salú y pesu. Depués almitió que quiciabes se extralimitó un pocu na preparación y confesó que foi lo más duro que fizo. Dempués del ésitu de ''Requiem for a Dream,'' protagonizó una comedia, ''[[Highway (película)|Highway]]'', en 2002. En 2002 vuelve trabayar col direutor David Fincher, en ''[[Panic Room]],'' pa interpretar a un lladrón qu'apavora a Jodie Foster y la so fía. La película recaldó más de 30 millones de dólares mientres la so primer selmana n'Estaos Xuníos. Tamién apaeció en ''[[Phone Booth]],'' interpretando a un actor nuna producción teatral de ''[[Drockula]].'' Él y el personaxe de Colin Farrel tienen una escena que foi suprimida de la película, pero más tarde incluyóse cuando la película ufiertar en televisión.<ref>{{cita publicación|fecha=marzu de 2002|títulu=Jared Leto: His recent roles have been dark, but his future is bright|nome=David A.|apellíu=Keeps|publicación=[[Interview (magacín)|Interview]]|páxines=142–147}}</ref> Dempués de pasar dos años cola so carrera musical, Jared volvió al trabayu del cine en 2004, col papel secundariu de [[Hefestión]] na película de Oliver Stone [[Alexander (película de 2004)|''Alexander'' (''Alexandru Magnu'')]]; anque la película foi un fracasu nel so país, tuvo ésitu a nivel internacional, recaldando 139 millones de dólares fora de los EE UU. En 2005 Leto apaeció en ''Hubert Selby,'' un documental sobre la vida y obra del escritor Hubert Selby Jr. Más tarde foi'l meyor actor en 2006 en ''[[Lonely Hearts]],'' una reproducción que protagonizó xunto a [[Salma Hayek]], quien interpretó'l papel de Martha; la película recibió respuestes variaes, pero munchos críticos dixeron que «el rendimientu de Jared sí val la pena».<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web|url=http://www.reelzchannel.com/movie/224133/lonely-hearts/reviews/|títulu=Lonely Hearts (2006)|nome=Heather|apellíu=Huntington|fecha=13 d'abril de 2007|fechaaccesu=25 de xunu de 2011|editorial=[[ReelzChannel]]}} |2=http://www.reelzchannel.com/movie/224133/lonely-hearts/reviews/ |bot=InternetArchiveBot }}</ref> === Papeles recién (2007) === [[Ficheru:Flickr - nicogenin - 66ème Festival de Venise (Mostra) - Jared Leto (6).jpg|thumb|200px|right|Jared nel ''[[Venice Film Festival|66th Venice International Film Festival]]'' en 2009.]] Tres ''[[Lonely Hearts]],'' Jared apaeció na película ''[[Chapter 27]],'' que s'estrenó en 2007, onde interpreta'l papel de [[Mark David Chapman]], l'asesín de [[John Lennon]], pa dichu papel tuvo qu'aumentar 30 quilos. Ganar pesu foi más fácil que faer dieta pa tener un cuerpu esqueléticu pal so papel del [[drogadictu]] de Harry Goldfartb. De fechu tuvo qu'usar una siella de ruedes por cuenta de la tensión del repentín pesu ganáu en poco tiempu.<ref>{{cita noticia|url=http://www.boston.com/ae/celebrity/articles/2008/03/27/wheelchair_bound_jared_leto/|títulu=Wheelchair-bound Jared Leto|fecha=27 de marzu de 2008|fechaaccesu=26 de xunu de 2011|obra=[[The Boston Globe]] }}</ref> Dempués del rodaxe, Jared fixo una dieta líquida rápida. Esplicó: {{cita|''Esto foi bien estrañu: pimienta de cayena, llimón y agua, amás de nun comer nada mientres diez díes consecutivos, fíxome perder diez kilos mientres los primeros diez díes.<br />Perder l'escesu de pesu que xubí mientres el rodaxe de la película demostró ser tou un desafíu; tomóme alredor d'un añu volver a un estáu nel que me sentí seminormal. Nun sabía si volvería tar como antes; realmente'l ganar enforma pesu causóme munchos problemes.''<ref>{{cita noticia|url=http://www.digitalspy.co.uk/showbiz/news/a92312/letos-weight-gain-forced-him-into-wheelchair.html|títulu=Leto's weight gain forced him into wheelchair|nome=Simon|apellíu=Reynolds|enllaceautor=Simon Reynolds|fecha=26 de marzu de 2008|fechaaccesu=26 de xunu de 2011|editorial=[[Digital Spy]]}}</ref>}} La película recibió crítiques negatives y consideróse, polo xeneral, una decepción.<ref>{{cita web|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,20190188,00.html|títulu=Chapter 27 (2008)|nome=Owen|apellíu=Gleiberman|enllaceautor=Owen Gleiberman|fecha=10 d'abril de 2008|fechaaccesu=27 de xunu de 2011|obra=[[Entertainment Weekly]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20141030100256/http://www.ew.com/ew/article/0,,20190188,00.html|fechaarchivu=2014-10-30}}</ref> Sicasí, el trabayu de Jared foi bien recibíu polos críticos. Joe Neumarier de New York Daily New escribió: ''«Jared Leto fai una semeya apasionante que te fai difícilmente querer mirar escontra otru llau.'' Y siguió: ''«Abasnando les pallabres de Jared, el rendimientu espeluznante estremar».'' Ente que [[Rex Reed]] allabó a Jared diciendo: ''«Una actuación galvanizada por un irreconocible actor, Jared Leto, que puede ser llamáu verdaderamente un actor inolvidable».''<ref>{{cita web|url=http://www.nydailynews.com/entertainment/movies/2008/03/28/2008-03-28_little_man_who_killed_a_giant_in_chapter.html|títulu=Little man who killed a giant in 'Chapter 27'|nome=Joe|apellíu=Neumaier|fecha=4 de xunu de 2008|fechaaccesu=27 de xunu de 2011|obra=[[Daily News (New York)|New York Daily News]]}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.observer.com/2008/jared-leto-expands-grim-role-lennon-s-killer|títulu=Jared Leto Expands in Grim Role of Lennon's Killer|nome=Rex|apellíu=Reed|enllaceautor=Rex Reed|fecha=25 de marzu de 2008|fechaaccesu=27 de xunu de 2011|obra=[[The New York Observer]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081020025537/http://www.observer.com/2008/jared-leto-expands-grim-role-lennon-s-killer|fechaarchivu=20 d'ochobre de 2008}}</ref> Mientres esti periodu, Jared centróse cada vez más na so banda, refugando una película de [[Clint Eastwood]], ''[[Flags of Our Fathers (película)|Flags of Our Fathers]].'' El dicilu que non a Clint, esplicó: {{cita|''Ye un suañu fechu realidá cuando Clint Eastwood te pide trabayar nes sos películes; tuvi afaráu por nun participar na so película, pero tenía compromisos, taba llanzándose un discu nel que tuviera trabayando. Yera una dómina bien, bien importante; foi un momentu decisivu, foi una d'eses decisiones que tomes, onde pueden vese dos caminos, y creo que tomé la decisión correuta pa mi. Encantaríame trabayar con Clint Eastwood nun futuru, una y bones el ye unu de los mios héroes.''<ref>{{cita web|url=http://www.insidesocal.com/outinhollywood/2008/03/greg-interviews-jared-leto.html|títulu=My interview with Jared Leto...|nome=Greg|apellíu=Hernandez|fecha=22 de marzu de 2008|fechaaccesu=27 de xunu de 2011|obra=[[Los Angeles Daily News]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120128032944/http://www.insidesocal.com/outinhollywood/2008/03/greg-interviews-jared-leto.html|fechaarchivu=28 de xineru de 2012}}</ref>}} Tamién foi escoyíu por Joy Harold Clayton Beresford pa participar, en 2007, en ''[[Awake (película)|Awake]].'' Más tarde refugó'l papel por cuenta de conflictos de programación cola so banda y foi reemplazáu por [[Hayden Christensen]].<ref>{{cita web|url=http://www.joblo.com/arrow/reviews.php?id=1215|títulu=Awake (2007)|nome=Fallon|apellíu=Fallon|fechaaccesu=27 de xunu de 2011|editorial=[[JoBlo.com]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071212234438/http://www.joblo.com/arrow/reviews.php?id=1215|fechaarchivu=2007-12-12}}</ref> En 2009, Jared volvió pa trabayar, en ''[[Mr. Nobody]]'', nel papel de «Nemo Nobody», nel cual tuvo qu'interpretar a un personaxe de 118 años d'edá.<ref>{{cita web|url=http://www.hollywoodreporter.com/review/mr-nobody-film-review-93589|títulu=Mr. Nobody|nome=Young|apellíu=Young|fecha=25 de setiembre de 2009|fechaaccesu=3 de xunetu de 2011|obra=[[The Hollywood Reporter]] }}</ref> La película financióse principalmente al traviés d'entidaes europees y denominóse edición llindada. Variety's Boyd Van Hoeji emponderó a Jared diciendo: «Lo más cerca que la película trata de tener un centru de gravedá ta nes escenes que trescurren nel añu [[2092]]», que ye lo que los fai alzase; nun ye la puesta de sol, sinón el rendimientu de Jared Leto.<ref>{{cita web|url=http://www.variety.com/review/VE1117941099?refcatid=31|títulu=Mr. Nobody|nome=Boyd|apellíu=Van Hoeij|fecha=16 de setiembre de 2009|fechaaccesu=3 de xunetu de 2011|obra=[[Variety]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120817005828/http://www.variety.com/review/VE1117941099?refcatid=31|fechaarchivu=17 d'agostu de 2012}}</ref> Bruce Kirkland, de "Jam", dixo sobre Leto: «Jared ta actuando maraviosamente; el rendimientu ye de pura sangre que cola fuercia xira alredor del celebru».<ref>{{cita web|url=http://jam.canoe.ca/Movies/Reviews/M/Mr_Nobody/2010/07/15/14722401.html|títulu='Mr. Nobody' something special|nome=Bruce|apellíu=Kirkland|fechaaccesu=3 de xunetu de 2011|obra=[[Jam!]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101124015009/http://jam.canoe.ca/Movies/Reviews/M/Mr_Nobody/2010/07/15/14722401.html|fechaarchivu=24 de payares de 2010}}</ref> Jared foi nomáu pa la copa Volvi al meyor actor de cine nel 66th Venice International Film Festival pola so actuación. En 2011, Jared foi'l narrador de ''TT3D: Closer to the Edge'', una película documental sobre'l [[TT Isla de Man|TT]], la famosa carrera en motocicleta añal que tien un llugar en Isle of Man.<ref>{{cita noticia|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/jared-leto-narrate-tt3d-closer-168365|títulu=Jared Leto to Narrate 'TT3D: Closer to the Edge'|nome=Stuart|apellíu=Kemp|fecha=16 de marzu de 2011|fechaaccesu=3 de xunetu de 2011|obra=[[The Hollywood Reporter]] }}</ref> La película foi bien recibida tanto crítica como comercialmente recaldando más de 1,4 millones,<ref>{{cita web|url=http://www.empireonline.com/reviews/reviewcomplete.asp?FID=137173|títulu=TT3D: Closer to the Edge|nome=Phil|apellíu=De Semlyen|fecha=18 d'abril de 2011|fechaaccesu=3 de xunetu de 2011|obra=[[Empire (revista)|Empire]]}}</ref> lo que lo convirtió nel séptimu documental más esitosu de tolos tiempos nel [[Reinu Xuníu]].<ref>{{cita noticia|url=http://www.guardian.co.uk/film/filmblog/2011/jun/14/kung-fu-panda-2-honey|títulu=The 2011 doc surde|nome=Charles|apellíu=Gant|fecha=14 de xunu de 2011|fechaaccesu=3 de xunetu de 2011|obra=[[The Guardian]] }}</ref> En payares de 2012 anuncióse que Jared va apaecer como un mozu delgáu víctima de [[VIH]] na película ''[[Dallas Buyers Club]]''. El rodaxe empezó en payares de 2012 y la película estrenar a fines de 2013. Por esta actuación, Jared foi nomáu nos [[Globos d'Oru]], SAG Awards, Indie Spirit Awards y los [[Premiu Óscar]], nel 2014, como meyor actor de repartu, ganando tolos premios.<ref>{{cita web|autor=Jenelle Riley|títulu=Even After Golden Globes Win, Jared Leto Considers Himself an 'Outsider'|url=http://variety.com/2014/film/awards/golden-globes-jared-leto-dallas-buyers-club-1201050905/|fechaaccesu=3 de marzu de 2014|obra=Variety|fecha=12 de xineru de 2014|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita web|títulu=Jared Leto - Actor in a Supporting Role - Oscars 2014 The Oscars 2014 {{!}} Academy Awards 2014|url=http://oscar.go.com/nominees/actor-in-a-supporting-role/jared-leto|fechaaccesu=3 de marzu de 2014|obra=The Oscars|fecha=3 de marzu de 2014|idioma=inglés}}</ref> En 2016 apaeció na película ''[[Suicide Squad (película)|Suicide Squad]]'' onde dio vida al villanu [[Joker]]. La película foi estrenada'l 5 d'agostu, que recibió crítiques negatives, sicasí, l'actuación de Leto foi emponderada a pesar del tiempu llindáu del so personaxe. Ashwani Singh de thenewsrecorder.com escribió: "L'actuación de Leto foi fascinante, pero lo que foi decepcionante foi'l tiempu que tuvo na película (alredor de 25 minutos)" Julia Callahan de nouse.co.uk escribió: "Espero ver más del Joker de Jared Leto (qu'absolutamente me dio respigos y realmente merez más tiempu en pantalla nel futuru) == Carrera musical == === Formación de ''30 Seconds to Mars'' === [[Ficheru:30_Seconds_to_Mars_Symbol.jpg|thumb|200px|right|Los símbolos oficiales de la banda, creaos por Leto.]] La banda formar en [[Los Angeles]], [[California]] en 1998, polos hermanos Jared (voz, guitarra, baxu) y Shannon Leto (batería). Empezó como un pequeñu proyeutu familiar, pero les coses empezaron a funcionar con cierta rapidez y llueu el baxista [[Matt Wachter]] xunir a la banda en 2001. Poco más tarde tamién se xunieron [[Solon Bixler]] na guitarra rítmica y Kevin Drake na guitarra acústica, anque la estancia d'esti postreru foi abondo corta por cuenta de problemes principalmente rellacionaos col [[turismu]]. Jared Leto esplicó lo siguiente nuna entrevista avera del nome de la banda: {{cita|''Pa nós, el nome “30 Seconds to Mars” tien pocu que ver col espaciu, l'universu y esa clase de coses. Ye un nome que funciona en dellos ámbitos distintos. Lo más importante ye la bona representación del nuesu soníu. Ye una frase llírica, suxerente, cinematográfica y llena de inmediatez. Dispón d'un ciertu sentíu de alteridad a la mesma. El conceutu d'espaciu ye tan grande y global, duldo qu'un cantar escritu non cayida dientro de la frase''".<ref name="shoutweb">{{cita web|url=http://www.shoutweb.com/interviews/30secondstomars0502.phtml|títulu=30 Seconds To Mars: Welcome To Their Universe|fechaaccesu=22 de xunetu de 2011|apellíu=Redmon|nome=Jess|fecha=10 de mayu de 2002|editorial=Shoutweb.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110716064419/http://www.shoutweb.com/interviews/30secondstomars0502.phtml|fechaarchivu=16 de xunetu de 2011}}</ref>}} Jared magar ser un actor conocíu de [[Hollywood]] prefier nun usar esa información pa promocionar la banda. Dixo que si la banda trunfó, ye pola so música; ello ye que la banda refuga tocar en llugares onde s'utilice'l so nome como actor pa promocionar los sos conciertos. === Álbum debú: ''30 Seconds to Mars'' (2002) === En 1999, la banda robló'l so primer contratu con [[Virgin Records]], un añu más tarde empezó la planificación de lo que darréu sería'l so primer álbum, grabáu nel intre de 2001 y 2002. L'álbum llanzar al mercáu'l 27 d'agostu de 2002 y foi producíu por [[Bob Ezrin]], Brian Virtue y Jared Leto. Polo xeneral, recibió crítiques positives. Ta claramente inspiráu y puede comparase coles bandes: [[Pink Floyd]], [[Tool (banda)|Tool]].<ref>{{cita web|títulu=Space, symbols, and synth-rock imbue the metaphoric musical world of 30 Seconds To Mars|fechaaccesu=22 de xunetu de 2011|apellíu=Lowachee|nome=Karin|enllaceautor=Karin Lowachee|añu=2003|obra=Mars Dust|editorial=Mysterian Media|url=http://www.marsdust.com/30stm.htm|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20061022232229/http://www.marsdust.com/30stm.htm|fechaarchivu=22 d'ochobre de 2006}}</ref> Esti álbum ye descritu xeneralmente como un [[álbum conceptual]]. El discu algamó la posición númberu #107 nel [[Billboard 200]], incluyendo a la posición númberu #1 nel ''Top Heatseekers''.<ref>{{cita web|url={{Allmusic|class=album|id=30-seconds-to-mars-r596233/charts-awards/billboard-album|pure_url=yes}}|títulu=30 Seconds to Mars – Billboard Albums|fechaaccesu=22 de xunetu de 2011|obra=[[Allmusic]]}}</ref> Estrayxéronse namái dos senciellos, el primeru foi [[Capricorn (A Brand New Name)]] y el segundu [[Edge of the Earth]], dambos llograron entrar en llistes cola posición máxima de #31 nel [[Mainstream Rock Tracks|U.S. Mainstream Rock]], vendiendo 121.000 unidaes n'[[Estaos Xuníos]]. A nivel mundial l'álbum vendió más de dos millones de copies.<ref name="MarsAttacks">{{cita publicación|fecha=marzu de 2011|títulu=Mars Attacks|url=https://www.scribd.com/doc/51869060/What-s-On-March-2011|publicación=What's On|númberu=395|page=29|editorial=[[Motivate Publishing]]|oclc=43265563}}</ref> A finales del añu 2002, el guitarrista [[Solon Bixler]] dexa la banda por problemes personales. El 29 de xineru de 2003, el guitarrista y siguidor de la banda, [[Tomo Milicevic]], treslladar a [[Los Angeles]] y ende presentóse nes audiciones pa ser el nuevu guitarrista y ganóse el respetu y l'aceptación de los miembros de la banda, llogrando'l so oxetivu.<ref>{{cita web|url=http://rock.about.com/od/30secondstomars/p/30SecondsToMars.htm|títulu=30 Seconds to Mars|fechaaccesu=22 de xunetu de 2011|apellíu=Grierson|nome=Tim|obra=[[About.com]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110617163148/http://rock.about.com/od/30secondstomars/p/30SecondsToMars.htm|fechaarchivu=17 de xunu de 2011}}</ref> === Ésitu comercial: ''A Beautiful Lie'' (2005) === [[Ficheru:Jaredletoinconcert2006.jpg|thumb|upright|200px|Leto en [[Carolina del Norte]] en 2006.]] En 2003 la banda empezó cola planificación del so segundu álbum d'estudiu, Pa esti nuevu material la banda viaxó mientres trés años a cuatro continentes distintos, incluyendo cinco países distintos, asina perfeccionándose y tamién tomando en cuenta la carrera d'actor de Jared Leto. Pa esti álbum, Jared quixo esplorar un soníu acústicu dafechu nuevu y muncho más intimo y dixo: «Nel primer álbum cree un mundu, depués, despinté detrás d'él». Esti segundu álbum foi tituláu como, ''[[A Beautiful Lie]],'' foi puestu a la venta'l 30 d'agostu de 2005 col mesmu sellu discográficu del discu anterior.<ref name="Campagna_1">{{cita web|url=http://www.shoutweb.com/interviews/30secondstomars0905.phtml|títulu=30 Seconds To Mars: A Savory Reality|fechaaccesu=23 de xunetu de 2011|apellíu=Campagna|nome=Cathy|fecha=1 de setiembre de 2005|editorial=Shoutweb.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110716064409/http://www.shoutweb.com/interviews/30secondstomars0905.phtml|fechaarchivu=16 de xunetu de 2011}}</ref> Esti álbum difier notablemente del álbum debú, tanto musical como líricamente. La lletra de los cantares del primer álbum falen sobre la llucha humana, ente que esti nuevu proyeutu, los cantares traten temes totalmente distintes, amás los cantares introducen voces intenses, ximíos de dolor y munchos efeutos del [[sintetizador]].<ref name="Campagna_1"/> Con A Beautiful Lie, yera hora d'adoptar un acercamientu más personal y menos cerebral. Anque esti nuevu álbum esti inda llenu d'elementos conceptuales ya idees temátiques, n'última estancia ta más rellacionáu col corazón que la cabeza; fala sobre la honestidá brutal, la crecedera y el cambéu. Ye una increíblemente íntima mirada d'una vida qu'esta nel encruz de caminos. Un crudu viaxe emocional, una historia de: «vida, amor, muerte, dolor, allegría, pasión y de tolo que ye un ser humanu».<ref>{{cita web|url=http://www.usanetwork.com/series/virginrecords/theshow/characterprofiles/30seconds/bio.html|títulu=30 Seconds to Mars|fechaaccesu=23 de xunetu de 2011|obra=[[USA Network]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120217194546/http://www.usanetwork.com/series/virginrecords/theshow/characterprofiles/30seconds/bio.html|fechaarchivu=17 de febreru de 2012}}</ref> "Amás de ser más direutu nes lletres, esti álbum sufrió tamién un tresformamientu musical. Pasaxes muncho más progresivos, fueron sustituyíos por más flacos y construcciones muncho más atanantes y un daqué del [[eclecticismu (arte)|ecleticismo]] foi enfocáu pa complementar la honestidá de les lletres. Quixímos concentranos nel interior de los cantares", comentó Jared. "Pa dexar fuera cualquier elementu estrañu, pa llegar a la verdá de too ello. Pa nós, nun foi tan alrodiu de cuántu podríamos faer, sinón, de qué tan pocu. Esi foi'l principiu de munchos desafíos, trabayé enforma pa crear daqué bien especial y distintu a lo de la primer vegada, tanto musical como conceptualmente. Aquel primera CD siempres va ser lo mesmo cueste lo que cueste, p'avanzar hai que dexar tras delles coses. Eso nun foi lo más difícil, de dalguna manera foi la nacencia de daqué nuevu y la muerte de daqué vieyu". [[Ficheru:30STM.jpg|thumb|left|250px|[[30 Seconds to Mars]] en conciertu mientres la so xira ''A Beautiful Lie Tour'' de 2008.]] El primer senciellu [[Attack (cantar de 30 Seconds to Mars)|Attack]], ye una dinámica espresión de renacencia y renovación, na que destaquen teclaos enérxicos, amplies y abrasivas guitarres y voces contaxoses, que s'alcen dende un gañíu de dolor inxeme hasta un xuxuriu íntimu, amás de tener un videu musical totalmente enerxéticu y con mensaxes subliminales, incluyendo frases fugaces, esto ye, que se trascurren en tan solo unos pocos segundos. El segundu senciellu, [[The Kill]], ye más reflexivu, conducida por guitarres maraviosamente complexes y un ritmu primitivu que sigue escontra un épicu y antémico estribillu. Esti senciellu goció d'un gran ésitu comercial, estableció un récor pal ésitu de más llarga duración na historia de los [[Hot Modern Rock Tracks]] cuando tuvo nel Airplay nacional más de 94 selmanes, arriendes del so númberu de tres pico nel añu 2006.<ref>{{cita noticia|url=http://www.melodic.net/?páxina=news&id=7430|títulu=30STM Breaks Modern Rock Record!|fecha=2 de febreru de 2007|fechaaccesu=24 de xunetu de 2011|nome=Kaj|apellíu=Roth|editorial=[[Melodic.net]]}}</ref> Jared dirixió'l videu musical pal cantar sol so seudónimu «Bartholomew Cubbins», un personaxe recurrente de ''Dr. Seuss Universe'', inspiráu en [[Stanley Kubrick]] de la película [[La rellumada (película)|La rellumada]], Jared comento: «la idea del aislamientu d'identidá y autu-descubrimientu fueron tolos elementos presentes nel cantar. Paecióme qu'esti homenaxe foi un bon puntu de partida y llueu creció pa incluyir a munchos más elementos fora de la pieza orixinal de Kubrick».<ref>{{cita noticia|url=http://www.marketwire.com/press-release/30-SECONDS-TO-MARS-A-BEAUTIFUL-LIE-Builds-With-Video-and-Tour-Momentum-687742.htm|títulu=30 Seconds To Mars' "A Beautiful Lie" Builds With Video and Tour Momentum|nome=Julie|apellíu=Lichtenstein|editorial=[[Marketwire]]|fecha=2 de mayu de 2006|fechaaccesu=24 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110616015216/http://www.marketwire.com/press-release/30-SECONDS-TO-MARS-A-BEAUTIFUL-LIE-Builds-With-Video-and-Tour-Momentum-687742.htm|archivedate=2011-06-16}}</ref> En 2006, Jared diseño la portada de ''The 97X Green Room: Volume 2,'' una compilación de música en direuto de 30 Seconds to Mars onde apaez el cantar «Was It A Dream?».<ref name="97x">{{cita web|títulu=97X Green Room: Volume 2|fechaaccesu=26 de xunetu de 2011|obra=[[WSUN-FM|97x]]|editorial=[[Cox Enterprises|Cox Media Group]]|url=http://97xonline.com/greenroom/volume2.html|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090607115103/http://97xonline.com/greenroom/volume2.html|fechaarchivu=7 de xunu de 2009}}</ref> Was It A Dream?, ye una esperiencia íntima, melódica y surrealista, llatiendo dende un ritmu malhumoráu con reminiscencies de: [[The Cure]] y [[U2]]. [[From Yesterday]], el tercer senciellu del discu, tuvo gran ésitu, algamando'l númberu unu nos [[Hot Modern Rock Tracks]] y asitiase 30 Seconds to Mars nel segundu puestu nel top 10 hit.<ref>{{cita noticia|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/30-seconds-to-mars-from-yesterday-is-1-at-modern-rock-radio-for-two-weeks-so-far-52183667.html|títulu=30 Seconds to Mars' 'From Yesterday' is #1 at Modern Rock Radio for Two Weeks So Far|fecha=27 de marzu de 2007|fechaaccesu=26 de xunetu de 2011|editorial=[[PR Newswire]]}}</ref> El videu musical, el primer video grabáu na [[República Popular China]]. El 1 de marzu de 2007, mientres tocaben n'[[El Paso (Texas)|El Paso]], [[Texas]], Jared Leto anunció la salida del baxista de la banda [[Matt Wachter]], mientres el show, Jared sufrió por fuercia una quebra na ñariz porque al balanciar sobre los fanes, por cuenta de los sacudiones, Jared terminó nel suelu. El cuartu senciellu foi [[A Beautiful Lie (cantar)|A Beautiful Lie]], en 2008 grabóse'l videu musical grabar a 200 milles al norte del [[Círculu polar árticu]], en [[Groenlandia]].<ref name="ablvideo">{{cita noticia|títulu=Jared Leto Is Back With A New Video And Global Cause|url=http://www.melodic.net/?páxina=news&id=9861|nome=Johan|apellíu=Wippsson|editorial=[[Melodic.net]]|fecha=6 de marzu de 2008|fechaaccesu=26 de xunetu de 2011}}</ref> El videu foi un suañu fechu realidá y una de les aventures más emocionantes que tuvimos como banda, dixo Jared: {{cita|''Anque foi increíblemente difícil y n'ocasiones paecía que taba xustu fora del nuesu algame, una vegada que finalmente llegó la guapura y la magnificencia del terrén, la maraviyosa cultura de la xente, y l'estelante d'un viaxe inspirador en sí, yera toos más allá de la creencia. Casi tol mundu oyó falar del calentamientu global, pero agora pal pueblu de Groenlandia ye un problema real y tanxible de güei, nun ye un problema de la mañana. Esti viaxe camudó les nueses vides.''<ref name="ablvideo"/>}} === Demanda y nuevu contratu con Virgin Records (2008) === En concluyendo la xira ''A Beautiful Lie Tour'', la banda tenía pensáu roblar un nuevu contratu con otru sellu discográficu. Por ello [[Virgin Records]] robló una demanda de $30 millones de dólares, alegando que la banda negar a grabar tres álbumes, tal que lo esixe'l contratu con [[Inmortal Records]] y Virgin Records en 1999.<ref>{{cita noticia|url=http://www.rollingstone.com/music/news/virgin-emi-sue-30-seconds-to-mars-for-30-million-leto-fights-back-20080818|títulu=Virgin/EMI Sue 30 Seconds to Mars for $30 Million, Leto Fights Back|fecha=18 d'agostu de 2008|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|nome=Daniel|apellíu=Kreps|obra=[[Rolling Stone]]}}</ref> Jared Leto respondió a la demanda argumentando: ''«So la llei de California, onde vivimos y nós roblamos el nuesu contratu, nun puede venceyase un contratu por más de siete años».'' [[30 Seconds to Mars]] tuviera nueve años cola discográfica, polo que la banda decidió exercer el so derechu de rescindir el vieyu contratu, que yá taba fuera de fecha.<ref>{{cita noticia|url=http://www.mtv.com/news/articles/1592982/20080818/30_seconds_to_mars.jhtml|títulu=30 Seconds To Mars' Jared Leto Says $30 Million Lawsuit Against Band Is 'Ridiculously Overblown'|obra=[[MTV]]|apellíu=Harris|nome=Chris|fecha=18 d'agostu de 2008|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101124085254/http://www.mtv.com/news/articles/1592982/20080818/30_seconds_to_mars.jhtml|archivedate=2010-11-24}}</ref> Dempués de casi un añu de batalla llegal, el 28 d'abril de 2009 la banda anunció que la demanda yá s'había resueltu. La demanda resolver al usar la defensa de la banda la llei que l'actriz [[Olivia de Havilland]] fixera valir años tras pa desfaer un contratu con [[Warner Bros. Records]]. Esta llei diz qu'en [[California]] nengún contratu ye válidu dempués de siete años.<ref>{{cita noticia|url=http://www.latimes.com/entertainment/news/la-ca-30-seconds-to-mars29-2009nov29,0,7437853.story|títulu=30 Seconds to Mars soars|apellíu=Brown|nome=August|obra=[[Los Angeles Times]] |fechaaccesu=29 de xunetu de 2001|fecha=29 de payares de 2009}}</ref> La banda decidió volver roblar un contratu con [[EMI]], (la etiqueta mayor d'Inmortal y Virgin Records).<ref>{{cita noticia|url=http://www.businessinsider.com/30-seconds-to-mars-emi-settle-30-million-lawsuit-ink-new-deal-2009-4|títulu=30 Seconds To Mars, EMI Settle $30 Million Lawsuit, Ink New Deal|fecha=29 d'abril de 2009|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|nome=Hilary|apellíu=Lewis|obra=[[Business Insider]]}}</ref> Jared comentó que la banda y la discográfica resolvieren los sos problemes a voluntá de la discográfica, por faer frente a les sos principales esmoliciones y problemes, entós Jared dixo que de nuevu trabayaríen xuntos pal so próximu álbum. === ''This Is War'' (2009) === El 11 de febreru de 2009 la revista ''[[Kerrang!]]'' anunció que'l nome del nuevu álbum de la banda sería: ''[[This Is War]].''<ref>{{cita web|url=http://www2.kerrang.com/2009/02/world_exclusive_30_seconds_to.html|títulu=World exclusive 30 Seconds To Mars interview!|fechaaccesu=13 de marzu de 2009|autor=Dan|fecha=10 de marzu de 2009|editorial=[[Kerrang!]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091029023641/http://www2.kerrang.com/2009/02/world_exclusive_30_seconds_to.html|fechaarchivu=29 d'ochobre de 2009}}</ref><ref>{{enllaz rotu|1={{cita web|url=http://thirtysecondstomars.com/press/articles/kerrang_02.14.09.pdf|títulu=World exclusive 30 Seconds To Mars studio report|fechaaccesu=30 d'abril de 2009|editorial=[[Kerrang!]]}} |2=http://thirtysecondstomars.com/press/articles/kerrang_02.14.09.pdf |bot=InternetArchiveBot }}</ref> el 28 d'abril cuando tornaben d'[[EMI]], la demanda yá fuera anulada, Jared dio a conocer tamién un pocu d'información alrodiu del so viaxe a [[Ḥawai]] onde grabó un cantar llamáu «[[Hurricane (cantar de 30 Seconds to Mars)|Hurricane]]» con [[Kanye West]].<ref>{{cita web|url=http://www.mtv.com/news/articles/1609314/20090415/west_kanye.jhtml|títulu=Kanye West Working With 30 Seconds To Mars On New Album|fechaaccesu=17 d'abril de 2009|autor=Montgomery, James|fecha=15 d'abril de 2009|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090416080213/http://www.mtv.com//news//articles//1609314//20090415//west_kanye.jhtml|fechaarchivu=16 d'abril de 2009|deadurl=no}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.rollingstone.com/rockdaily/index.php/2009/04/20/30stms-jared-leto-on-working-with-kanye-west-its-slightly-more-than-unexpected/|títulu=30STM's Jared Leto on Working With Kanye West|fechaaccesu=30 d'abril de 2009|autor=Harris, Chris|fecha=20 d'abril de 2009|obra=Rolling Stone|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090422174104/http://www.rollingstone.com/rockdaily/index.php/2009/04/20/30stms-jared-leto-on-working-with-kanye-west-its-slightly-more-than-unexpected/|fechaarchivu=22 d'abril de 2009|deadurl=no}}</ref> [[Ficheru:Flickr - moses namkung - 30 Seconds to Mars-4.jpg|thumb|290px|Jared Leto, líder de la banda, na so nueva xira de 2009.]] Jared Leto, describe esti nuevu álbum como'l so tercer [[álbum conceptual]], diciendo que foi creáu nun intensu periodu de dos años, onde sentía como si tol mundu cayer a cachos y los cambeos masivos fueron pasando.<ref>{{cita noticia|url=http://www.mtv.com/news/articles/1627758/20091207/story.jhtml|títulu=30 Seconds To Mars Get Deep, Dirty On This Is War|editorial=[[MTV]]|apellíu=Montgomery|nome=James|fecha=8 d'avientu de 2009|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111220035700/http://www.mtv.com/news/articles/1627758/30-seconds-mars-get-deep-dirty-on-this-war.jhtml|archivedate=2011-12-20}}</ref><ref name="survival">{{cita web|url=http://www.rollingstone.com/music/news/30-seconds-to-mars-sing-about-survival-on-this-is-war-20091208|títulu=30 Seconds To Mars Sing About Survival on "This Is War"|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|apellíu=Harris|nome=Chris|fecha=8 d'avientu de 2009|obra=[[Rolling Stone]]}}</ref> Nun intentu d'arreyar a los sos siguidores en This Is War, la banda celebró ''The Summit'', onde los convidó a apurrir coros al álbum. Na primera, en [[Los Angeles]], presentáronse persones de tol mundu, polo que se repitió The Summit n'ocho países y estendióse l'eventu de forma dixital.<ref>{{cita noticia|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/30-seconds-mars-fans-input-87500|títulu=30 Seconds to Mars looks to fans for input|obra=[[The Hollywood Reporter]] |nome=John|apellíu=Benson|fecha=10 d'agostu de 2009|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011}}</ref> Poco dempués de que la demanda foi anulada, Jared y la banda en [[MTV News]] dixeron que taben entamando llanzar el so nuevu álbum n'abril de 2009, pero por cuenta de la demanda realizada pola discográfica de la banda, el llanzamientu de la banda retrasárase pa setiembre d'esi mesmu añu.<ref name="vence">{{cita web|url=http://www.cede.ch/it/music-cd/frames/frameset.cfm?aobj=766372|títulu=This Is War – Vence|fechaaccesu=19 d'abril de 2009|editorial Dexa.ch}}</ref> Dempués de que la banda camudara les feches de llanzamientu delles vegaes, estrenóse'l nuevu videu del cantar [[Kings & Queens]], como'l so nuevu senciellu pa promocionar el nuevu álbum. L'álbum foi finalmente puestu en venta'l 8 d'avientu de 2009. el 10 d'avientu, interpretar «Kings & Queens» per primer vegada en televisión en ''The Tonight Show'' con Conan O'Brien, no que foi una memorable presentación qu'inclúi'l cuartetu de cuerdes ''Street Drums Corps'' y un [[coru]] de diez persones. L'álbum algamó'l númberu unu nos ''Tastemaker Albums'', el númberu dos nos ''Rock Albums'' y álbumes dixitales, el númberu cuatro nos álbumes de rock alternativu, y el númberu 18 nel [[Billboard 200]].<ref>{{cita noticia|url=http://hangout.altsounds.com/news/113570-seconds-mars-album-war-debúes-2-alt.html|títulu=Thirty Seconds to Mars new album 'This Is War' debuts at #2 on the Alt. Album Chart|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|fecha=20 d'avientu de 2010|editorial=Altsounds Ltd|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20131113233547/http://hangout.altsounds.com/news/113570-seconds-mars-album-war-debúes-2-alt.html|fechaarchivu=13 de payares de 2013}}</ref> [[Ficheru:30 Seconds to Mars Houston.jpg|280px|left|thumb|Jared Leto tocando con [[30 Seconds to Mars]] en [[Houston (Texas)|Houston]] el 17 de febreru de 2010.]] El 19 de febreru de 2010, 30 Seconds to Mars empezó la so nueva xira en tol mundu llamada ''Into the Wild'' pa promocionar el so nuevu álbum This Is War. La xira tuvo siete partes, que remataron el 18 d'avientu de 2010. La banda tamién apaeció en [[MTV Video Music Award]] el 12 de setiembre de 2010.<ref>{{cita web|url=http://www.tvguide.com/celebrities/30-seconds-mars/217733|títulu=30 Seconds to Mars|fecha=9 de setiembre de 2010|editorial=TVGuide.com}}</ref> El primer senciellu del álbum, al igual que'l segundu, «Kings & Queens» y «[[This Is War (cantar)|This Is War]]», algamaron el númberu unu en cantares alternativos y fueron asitiaos el númberu cuatro en cantares de rock.<ref>{{cita noticia|url=http://hangout.altsounds.com/news/120219-thirty-seconds-to-mars-new-single-this-is-war-claims-the-number-1-spot.html|títulu=Thirty Seconds to Mars new single, "This Is War" claims the number 1 spot|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|fecha=20 de xunetu de 2010|editorial=Altsounds Ltd|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100804044305/http://hangout.altsounds.com/news/120219-thirty-seconds-to-mars-new-single-this-is-war-claims-the-number-1-spot.html|fechaarchivu=4 d'agostu de 2010}}</ref> l'El videu musical de Kings & Queens, ye un curtiumetraxe tamién llamáu "The Ride", que foi dirixíu por Jared Leto y foi estrenáu nel teatru de Montalbán el 9 de payares de 2009, ye un viaxe surrealista, llíricu y metafóricu llixeramente pela ciudá de los Ánxeles, del centru de Los Angeles a Santa Mónica Pier, dixo Jared.<ref>{{cita noticia|títulu="This is War" Listening Event & "Kings and Queens" Video Premiere This Monday in Los Angeles|obra=[[Buzznet]]|editorial=[[Buzz Media]]|fecha=7 de payares de 2009|url=http://30secondstomars.buzznet.com/user/journal/5086491/war-listening-event-kings-queens/|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20131019103820/http://30secondstomars.buzznet.com/user/journal/5086491/war-listening-event-kings-queens/|fechaarchivu=19 d'ochobre de 2013}}</ref> El tercer senciellu, «[[Closer to the Edge]]», algamó'l puestu númberu siete nos meyores cantares alternativos, convirtiéndose na quinta banda de Rock Modernu del top 10 hit, esti senciellu tien el récor de más selmanes al tar nel númberu unu mientres tol añu 2010 en ''UK Rock Chart'' cuando se caltuvo nel visu mientres ocho selmanes consecutives.<ref>{{cita web|url=http://www.theofficialcharts.com/archive-chart/_/10/2010-08-28/|títulu=Top 40 Rock & Metal Singles – 28 August 2010|fechaaccesu=19 d'ochobre de 2010|editorial=[[The Official Charts Company]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110615154712/http://www.theofficialcharts.com/archive-chart/_/10/2010-08-28/|fechaarchivu=15 de xunu de 2011}}</ref> El videu foi dirixíu por Jared Leto y estrenóse el 7 de xunu de 2010 en [[Nueva Zelanda]]. El videu ye un colax con imáxenes de la nueva xira, comentarios de los fanes y semeyes de los miembros de la banda mientres la so mocedá, el videu rodar en 89 ciudaes y 27 países distintos mientres la xira de la banda ''Into the Wild Tour''.<ref>{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars Save Souls In 'Closer To The Edge' Video|url=http://www.mtv.com/news/articles/1645808/20100816/30_seconds_to_mars.jhtml|apellíu=Montgomery|nome=James|editorial=[[MTV]]|fecha=16 d'agostu de 2010|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101206083739/http://www.mtv.com/news/articles/1645808/20100816/30_seconds_to_mars.jhtml|archivedate=2010-12-06}}</ref> [[Ficheru:Flickr - moses namkung - 30 Seconds to Mars.jpg|280px|thumb|Jared cola banda mientres un conciertu de 2009.]] El cuartu senciellu del álbum foi [[Hurricane (cantar de 30 Seconds to Mars)|Hurricane]], sim embargu, la collaboración vocal de Kanye West pal cantar foi esaniciáu n'última instancia, por cuenta de problemes llegales en redol a los derechos de cada compañía discográfica.<ref>{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars' This Is War Has Monks, But Non Kanye West|url=http://www.mtv.com/news/articles/1627733/30-seconds-mars-this-war-has-monks-but-non-kanye.jhtml|apellíu=Montgomery|nome=James|editorial=[[MTV]]|fecha=7 d'avientu de 2009|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011}}</ref> La collaboración foi llanzada más tarde na edición deluxe del álbum.<ref>{{cita noticia|títulu=Thirty Seconds to Mars to Release Deluxe Edition of "This is War"|url=http://www.artistdirect.com/entertainment-news/article/thirty-seconds-to-mars-to-release-deluxe-edition-of-this-is-war/7846793|apellíu=Sciarretto|nome=Amy|editorial=[[Artistdirect]]|fecha=8 de payares de 2010|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101110233314/http://www.artistdirect.com/entertainment-news/article/thirty-seconds-to-mars-to-release-deluxe-edition-of-this-is-war/7846793|archivedate=2010-11-10}}</ref> El videu del cantar foi dirixíu por Jared Leto y estrenóse en [[MTV]] el 29 de payares de 2010, Jared describe'l cantar como: «Una meditación sobre la violencia del sexu, y el sexu de la violencia».<ref>{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars Call 'Hurricane' Video 'Meditation On The Violence Of Sex'|url=http://www.mtv.com/news/articles/1648773/30-seconds-mars-call-hurricane-video-meditation-on-violence-sex.jhtml|apellíu=Montgomery|nome=James|editorial=[[MTV]]|fecha=27 de setiembre de 2010|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131021131257/http://www.mtv.com/news/articles/1648773/30-seconds-mars-call-hurricane-video-meditation-on-violence-sex.jhtml|archivedate=2013-10-21}}</ref> Jared describió un conceutu diciendo: «Ye una velea surrealista suaño-fantasía peles cais afaraes vacíes de [[Nueva York]] na nueche. Nun hai xente, nun hai autos y ves a la banda como s'atopen con dellos mieos y dellos fetiches, una serie de desafíos, ye un bien ambiciosu, curtiumetraxe bien cinematográficu».<ref>{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars Call 'Hurricane' Video 'Surrealistic Nightmare Dream-Fantasy'|url=http://www.mtv.com/news/articles/1650214/30-seconds-mars-call-hurricane-video-surrealistic-nightmare-dreamfantasy.jhtml|apellíu=Montgomery|nome=James|editorial=[[MTV]]|fecha=18 d'ochobre de 2010|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180806000000/http://www.mtv.com/news/articles/1650214/30-seconds-mars-call-hurricane-video-surrealistic-nightmare-dreamfantasy.jhtml|archivedate=2018-08-06}}</ref> «Hurricane» foi recibíu polémicamente y foi censuráu polos sos elementos de violencia, desnudez y sexu. El curtiumetraxe foi más tarde re-editáu y foi llanzada una versión llimpia que puede trate al aire na televisión,<ref>{{cita noticia|url=http://buzz103.radio.com/2010/12/23/30-seconds-to-mars-release-official-clean-version-of-controversial-hurricane-video/|títulu=30 Seconds To Mars Releases Clean Version Of Controversial "Hurricane" Video, Makes Last.fm Best Of 2010|obra=[[CBS Radio]]|fecha=23 d'avientu de 2010|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120330233216/http://buzz103.radio.com/2010/12/23/30-seconds-to-mars-release-official-clean-version-of-controversial-hurricane-video/|fechaarchivu=30 de marzu de 2012}}</ref> a pesar de la so censura, Hurricane foi emponderáu pola crítica y foi nomáu pa dellos premios, ente ellos el [[MTV Video Music Award]] a la Meyor Direición.<ref>{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars Call VMA Nominations 'Humbling'|url=http://www.mtv.com/news/articles/1667688/30-seconds-to-mars-video-music-awards-nomination-reaction.jhtml|apellíu=Montgomery|nome=James|editorial=[[MTV]]|fecha=21 de xunetu de 2011|fechaaccesu=29 de xunetu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131113225824/http://www.mtv.com/news/articles/1667688/30-seconds-to-mars-video-music-awards-nomination-reaction.jhtml|archivedate=2013-11-13}}</ref> 30 Seconds to Mars llogró entrar nel llibru ''Guinness'' de los récores, llogrando'l puestu númberu unu pol récor de mayor númberu de conciertos nuna mesma xira, siendo esta la xira más llarga de la historia d'una banda de rock, más de 300 conciertos mientres la so xira, aproximao 311 ensin cuntar los sos conciertos acústicos, cuntando estos, el númberu alzar a 366 conciertos.<ref>{{cita web|url=http://perezhilton.com/2011-12-13-30-seconds-to-mars-wins-guinness-world-record-for-longest-concert-tour-by-a-rock-band#.Tudl1t3X5vk|títulu=http://perezhilton.com/2011-12-13-30-seconds-to-mars-wins-guinness-world-record-for-longest-concert-tour-by-a-rock-band#.Tudl1t3X5vk|fechaaccesu=13 d'avientu de 2011|editorial=[[Perez Hilton]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180731233947/http://perezhilton.com/2011-12-13-30-seconds-to-mars-wins-guinness-world-record-for-longest-concert-tour-by-a-rock-band#.Tudl1t3X5vk|fechaarchivu=2018-07-31}}</ref> == Otros trabayos == === Proyeutos comerciales en televisión === En 1998 Jared apaeció y apurrió una fotografía adicional pa «Alaska Bush Pilots», un episodiu d'una hora de ''Wild Life Adventures''.<ref>{{cita web|url=http://sg.movies.yahoo.com/Jared+Leto/biography/182255/milestones/|títulu=Jared Leto|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|editorial=[[Yahoo! Movies]]}}</ref> Él tamién güéspede agospiáu «Posehn, Papa and Mars», un episodiu de la segunda seria de ''Player$'', tamién participó en ''Hollywood High'', una película documental de televisión sobre la representación de l'adicción a les drogues nel cine.<ref>{{cita llibru|apellíu=Rollins|nome=Peter C.|añu=2003|títulu=The Columbia Companion to American History on Film: How the Movies Have Portrayed the American Past|páxines=524|editorial=[[Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11222-2}}</ref> En 2006, él narró'l documental de Andrew Goldberg, "The Armenian Genocide".<ref>{{cita web|url=http://www.twocatstv.com/armenian-genocide/|títulu=The Armenian Genocide – PBS Documentary|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|editorial=Two Cats Productions|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150218195303/http://www.twocatstv.com/armenian-genocide/|fechaarchivu=2015-02-18}}</ref> Jared Leto recibió los MTV Asia Awards 2008, na ''Sable of Stars''.<ref>{{cita noticia|títulu=Jared Leto To Host MTV Asia Awards|url=http://ohnotheydidnt.livejournal.com/23997711.html|obra=[[Oh No They Didn't]]|fecha=30 de mayu de 2008|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> Tamién apaeció en dellos anuncios de televisión, unu pal mercáu d'[[EE.XX.]], [[Levi's|Levi's Jeans]] un comercial que s'emitió en 1993.<ref>{{cita web|url=http://www.casttv.com/video/m1j6lg1/jared-leto-in-a-levi-s-commercial-from-1993-video|títulu=Jared Leto in a Levi's commercial from 1993 (Video)|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|editorial=[[CastTV]]}}</ref> Jared ye la nueva imaxe pa la compañía y famosa casa de modes ''[[Hugo Boss AG|Hugo Boss]]'' pal so nuevu arume «Hugo Just Different», que saldría aproximao nesta seronda. La compañía declaró que Jared Leto foi escoyíu pa representar al ''Home D'Anguaño'', que foi dirixida por [[Jonas Åkerlund]].<ref>{{cita web|url=http://www.gq-magazine.co.uk/style/articles/2011-07/04/gq-grooming-jared-leto-hugo-just-different-fragrance-interview|títulu=Jared Leto interview for Hugo Just Different fragrance|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|apellíu=Millar|nome=Jamie|fecha=7 de xunetu de 2011|obra=[[GQ]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110808163345/http://www.gq-magazine.co.uk/style/articles/2011-07/04/gq-grooming-jared-leto-hugo-just-different-fragrance-interview|fechaarchivu=8 d'agostu de 2011}}</ref> Tamién amestando que-yos gusto la idea, de que Jared non solo supiera actuar, sinón tamién cantar, tocar, componer, dirixir y producir. === Filantropía === Jared asistió a la campaña ''Amnistía Internacional'' pa sofitar los derechos humanos, con motivu del 60 aniversariu de la ''Declaración Universal de los Derechos Humanos de les Naciones Xuníes''.<ref>{{cita web|url=http://www.amnesty.org/ar/library/asset/ACT30/077/2011/ar/13ccef43-d2y9-4a9c-8c04-d2bf6ced93fc/act300772011en.pdf|títulu=Universal Declaration of Human Rights – Rhyming Couplets|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|formatu=PDF|editorial=[[Amnesty International]]|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121008070847/http://www.amnesty.org/ar/library/asset/ACT30/077/2011/ar/13ccef43-d2y9-4a9c-8c04-d2bf6ced93fc/act300772011en.pdf|fechaarchivu=8 d'ochobre de 2012}}</ref> Nel marcu de la campaña, tamién fixo un curtiumetraxe, sofita al ''The Art of Elysium'', onde trabaya con otros actores, artistes y músicos dedicando voluntariamente tiempu a los neños que tán lluchando contra enfermedaes.<ref>{{cita noticia|títulu=Stars To Shine In Charity Heaven|url=http://www.looktothestars.org/news/1849-stars-to-shine-in-charity-heaven|apellíu=Saunders|nome=Tim|editorial=Look to the Stars|fecha=6 de xineru de 2009|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> Él donó un elementu pa reloxeru Nixon pa ser convertíu nun reló, la venta de la que se benefició'l Fondu de MusiCares MAP, un conxuntu de recursos a un llau pa faer frente a l'adicción y necesidaes de recuperación a los miembros de la comunidá musical.<ref>{{cita web|url=http://www.looktothestars.org/celebrity/416-jared-leto|títulu=Jared Leto's Charity Work, Events and Causes|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|editorial=Look to the Stars}}</ref> En xunu de 2008, Leto y los sos compañeros xunir a un hábitat pa la humanidá pa trabayar nun llar que ye reparáu y anováu al traviés del hábitat pa la Humanidá de «un cepiyu con amabilidá» del programa ''A Brush With Kidness''.<ref name="HFH LA">{{cita noticia|títulu=30 Seconds to Mars and Hollywood For Habitat For Humanity Unite|url=http://ohnotheydidnt.livejournal.com/25138216.html|obra=[[Oh No They Didn't]]|editorial=[[Buzz Media]]|fecha=30 de xunu de 2008|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> Antes de la construcción, la banda entamó una puya de ''Build Slots'' pa dar a los fanáticos la oportunidá de ser voluntarios xunto a ellos, la so familia y amigos.<ref name="HFH LA"/> En menos d'una selmana, seis trabayadores adicionales fueron reclutados y más $10 millones de doláres llegar a financiar al habitád adicional pa proyeutos de la humanidá.<ref name="HFH LA"/> Leto tamién sofitó al habitád pa la humanidá de [[Masalia]], Sentul n'agostu de 2008.<ref>{{cita noticia|títulu=Jared joins Habitat for Humanity on a visit to Sentul|url=http://abeautifullie.org/news.aspx?DiaryID=941|editorial=Abeautifullie.org|fecha=20 d'agostu de 2008|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20111005063945/http://abeautifullie.org/news.aspx?DiaryID=941|fechaarchivu=5 d'ochobre de 2011}}</ref> N'abril de 2009, Leto asistió a la Tarde De La Muyer, un eventu que recalda fondos pal ''Los Angeles Gay'' y ''Lesbian Center''.<ref>{{cita noticia|títulu=Stars To Come Out For An Evening Of Women|url=http://www.looktothestars.org/news/2418-stars-to-come-out-for-an-evening-of-women|apellíu=Saunders|nome=Tim|editorial=Look to the Stars|fecha=24 d'abril de 2009|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> N'ochobre d'esi mesmu añu recaldó dineru pa la campaña contra la proposición 8 de California, una iniciativa p'anular la suprema estatal decisión de la corte que llegalizara'l matrimoniu ente persones del mesmu sexu.<ref name="prop8">{{cita noticia|títulu=Jared Leto Gets Fired Up Over Gay Marriage|url=http://eonline.com/news/marc_malkin/jared_leto_gets_fired_up_over_gai/148781|apellíu=Malkin|nome=Marc|obra=[[Y!|Y! Online]] |fecha=13 d'ochobre de 2009|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> Leto faló en sofitu de los derechos [[LGBT]], grupu de llibertá d'aición pa la inclusión de derechos ''«FAIR»''.<ref name="FAIRposter">{{cita noticia|títulu=Celebs Get Artistic For Gay Marriage Equality|url=http://www.accesshollywood.com/shepard-fairey-art-project-channels-celebs-for-gay-marriage-equality_article_24198|obra=[[Access Hollywood]]|editorial=[[NBCUniversal]]|fecha=14 d'ochobre de 2009|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> Tamién participó nuna puya en llinia de copies de celebridaes roblaos pa «defender l'amor n'igual», un cartelu de sofitu del matrimoniu gai.<ref name="FAIRposter"/> Decidió faer el so cartelu distintu que'l restu, al escribir les pallabres de la proposición en 8 boletas nél y depués prendiéron-y fueu, depués punxo les cenices nun frascu nel cual escribió: ''«Equí xaz l'interior, los restos de la proposición 8, qu'en paz fuelgue».''<ref name="prop8"/> En mayu de 2012, Jared publicó nel so [[Twitter]] un mensaxe de sofitu cuando s'enteró de que [[Barack Obama]] aprobara'l matrimoniu homosexual: «@jaredleto: presto oyer esto dende'l mesmu big B! #igualdá "@BarackObama: "Les pareyes del mesmu sexu tendríen de poder casase." -el presidente Obama"».<ref>{{cita web|títulu=Celebrities tweet about Obama's gay marriage stance|url=http://www.politico.com/gallery/2012/05/celebrities-tweet-about-obamas-gay-marriage-stance/000128-001536.html|editorial=Politico.com|fechaaccesu=5 de setiembre de 2012}}</ref> Dempués del terremotu d'[[Haití]] en 2010, él y [[30 Seconds to Mars]] llevantaron $ 100,100 pal aliviu d'Haití.<ref>{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars Announce Support|url=http://www.rocksound.tv/news/article/30-seconds-to-mars-announce-support|obra=[[Rock Sound]]|fecha=29 de xineru de 2010|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> La puya benéfica incluyía entraes de conciertos, un esclusivu backstage pa conocer, saludar y tener una cena colos miembros de la banda.<ref>{{cita noticia|títulu=Jared Leto Remembers Life in Haiti: "It Was Magical"|url=http://eonline.com/news/marc_malkin/jared_leto_remembers_life_in_haiti_it/162903|apellíu=Malkin|nome=Marc|obra=[[Y!|Y! Online]]|fecha=19 de xineru de 2010|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> 30 Seconds to Mars tamién sofitó al pueblu d'Haití al traviés del Proyeutu Echelon», «Casa n'Haití» y l'esperanza p'agora: Un benéficio global pal aliviu del terremotu.<ref>{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars Raises $100,100 For Haiti|url=http://www.looktothestars.org/news/3767-30-seconds-to-mars-raises-100100-for-haiti|apellíu=Sally|nome=Catrina K.|editorial=Look to the Stars|fecha=29 de xineru de 2010|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> Jared dio a conocer un llibru de fotografíes tomaes mientres el so viaxe a Haití en 2011, nun intentu de recaldar fondos pal país afaráu pol terremotu.<ref name="haitibook">{{cita noticia|títulu=30 Seconds To Mars frontman to publish book to help Haiti|url=http://www.kerrang.com/blog/2011/02/30_seconds_to_mars_frontman_to.html|obra=[[Kerrang!]]|fecha=3 de febreru de 2011|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110311054842/http://www.kerrang.com/blog/2011/02/30_seconds_to_mars_frontman_to.html|fechaarchivu=11 de marzu de 2011}}</ref> Jared acomuñóse con y ayudó a delles organizaciones dende la so llegada a Haití, incluyida la organización de socorru de Sean Penn J/P Haitian.<ref>{{cita noticia|títulu=Help Haiti, 30STM frontman posts more Haiti pictures|url=http://www.looktothestars.org/news/3767-30-seconds-to-mars-raises-100100-for-haiti|apellíu=Naillon|nome=Buffy|obra=[[Examiner.com]]|editorial=Clarity Dixital Group|fecha=7 de xineru de 2011|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011}}</ref> Tuvo un añu nel país caribeñu mientres la so infancia, y tornó ellí en xineru de 2011 pa reconectar cola so antigua casa tres el temblón devastador de xineru de 2010.<ref name="haitibook"/> Jared y la banda donaron artículos pa una puya de la [[Cruz Bermeya]] p'ayudar a les persones afeutaes pol Tsunami asocedíu en [[Xapón]] en 2011.<ref>{{cita noticia|url=http://hangout.altsounds.com/news/128215-artists-songwriters-emi-family-unite-japan.html|títulu=Artists and songwriters from the EMI family unite for Japan|fechaaccesu=31 de xunetu de 2011|fecha=5 d'abril de 2011|editorial=Altsounds Ltd|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110830022751/http://hangout.altsounds.com/news/128215-artists-songwriters-emi-family-unite-japan.html|fechaarchivu=30 d'agostu de 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110830022751/http://hangout.altsounds.com/news/128215-artists-songwriters-emi-family-unite-japan.html|archivedate=2011-08-30}}</ref> == Discografía == {{AP|Discografía de 30 Seconds to Mars}} ;30 Seconds to Mars * 2002: ''[[30 Seconds to Mars (álbum)|30 Seconds to Mars]]'' * 2005: ''[[A Beautiful Lie]]'' * 2009: ''[[This Is War]]'' * 2013: ''[[Love, Lust, Faith and Dreams]]'' * 2018: ''[[America (discu)|America]]'' == Filmografía == {| class="wikitable sortable" |+ Actor |- ! Añu !Película !Personaxe !class="unsortable" | Notes |- | 1995 | ''[[How to Make an American Quilt]]'' | Beck | |- | 1996 | ''The Last of the High Kings'' | Frankie Griffin | Tamién conocíu como ''Summer Fling'' |- | rowspan="2" | 1997 | ''[[Prefontaine]]'' | [[Steve Prefontaine]] | |- | ''[[Switchback|Secuestru]]'' | Lane Dixon | |- | rowspan="3" | 1998 | ''Basil'' | Basil | |- | ''[[Urban Legend (película)|Urban Legend]]'' | Paul Gardener | |- | ''[[The Thin Red Line (película de 1998)|The Thin Red Line]]'' | Teniente Whyte | |- | rowspan="3" | 1999 | ''[[Black and White (película)|Black and White]]'' | Casey | |- | ''[[Fight Club]]'' | Angel Face | |- | ''[[Girl, Interrupted]]'' | Tobias «Toby» Jacobs | |- | rowspan="3" | 2000 |''[[American Psycho (película)|American Psycho]]'' | Paul Allen | |- | ''[[Requiem for a Dream]]'' | Harry Goldfarb | |- | ''[[Sunset Strip]]'' | Glen Walker | |- | rowspan="3" | 2002 | ''[[Highway (película)|Highway]]'' | Jack Hayes | |- | ''[[Panic Room]]'' | Junior | |- | ''[[Phone Booth]]'' | Bobby | Non acreditáu |- | 2003 | ''Sol Goode'' | Rock Star Wannabe | Non acreditáu |- | 2004 | ''[[Alexandru Magnu (película)|Alexandru Magnu]]'' | [[Hefestion]] | |- | rowspan="2" | 2005 | ''Hubert Selby Jr: It/ll Be Better Tomorrow'' | Él mesmu | [[Película documental]] |- | ''[[Lord of War]]'' | Vitaly Orlov | |- | 2006 | ''[[Lonely Hearts]]'' | Raymond Fernández | |- | 2007 | ''[[Chapter 27]]'' ('''L'Asesinatu de [[John Lennon]]''') | [[Mark David Chapman]] | |- | 2009 | ''[[Mr. Nobody]] '' | Nemo Nobody | |- | 2011 | ''TT3D: Closer to the Edge'' | Narrador | Voz |- | 2012 | ''[[Artifact (película)|Artifact]]'' | Él mesmu Documental; tamién direutor |- | 2013 | ''[[Dallas Buyers Club]]'' | Rayon | |- | 2016 | ''[[Suicide Squad (película)|Suicide Squad]]'' | [[Joker|The Joker]] | |- | rowspan="2" | 2017 | ''[[2036: Nexus Dawn]]'' | rowspan="2" | Niander Wallace | Curtiumetraxe |- | ''[[Blade Runner 2049]]'' | |- | 2018 |''[[The Outsider]]'' |Nick Lowell | |} {| class="wikitable sortable" |+ Direutor |- ! Añu !Títulu !class="unsortable" | Notes |- | rowspan="2" | 2006 | ''{{sortname|The|Kill}}'' | Videu Musical |- | ''[[From Yesterday]]'' | Videu Musical |- | 2008 | ''{{sortname|A|Beautiful Lie|A Beautiful Lie (cantar)}}'' | Videu Musical |- | 2009 | ''[[Kings and Queens]]'' | Videu Musical |- | rowspan="2" | 2010 | ''[[Closer to the Edge]]'' | Videu Musical |- | ''[[Hurricane (cantar de 30 Seconds to Mars)|Hurricane]]'' | Videu Musical |- | 2012 | ''[[Artifact (película)|Artifact]]'' | Documental |- | rowspan="3" | 2013 | ''[[Up In the Air (cantar)|Up In the Air]]'' | Videu Musical |- | ''City of Angels'' | Videu Musical |- | ''Do or Die'' | Video musical |- | 2015 | ''Beyond the Horizon'' | Documental |- | 2016 | ''Great Wide Open'' | Documental |- |} {| class="wikitable sortable" |+ Productor |- ! Añu !Títulu !class="unsortable" | Notes |- | 2001 | ''Sol Goode'' | Co-productor |- | 2007 | ''[[Chapter 27]]'' ('''L'Asesinatu de [[John Lennon]]''') | Productor Executivu |- | 2012 | ''[[Artifact (película)|Artifact]]'' | Productor |- | 2016 | ''Holy Hell'' |Productor Executivu |} {| class="wikitable sortable" |+ Televisión |- ! Añu !Película !Personaxe !class="unsortable" | Notes |- | 1992–<br />1993 | ''Camp Wilder'' | Dexter | 2 episodios |- | 1993 | ''Almost Home'' | Rick Aiken | Episodiu: «The Fox and the Hound» |- | 1994–<br />1995 | ''[[My So-Called Life]]'' | Jordan Catalano | 19 episodios |- | rowspan="2" | 1994 | ''Rebel Highway'' | Michael | Episodiu: «Cool and the Crazy» |- | ''Cool and the Crazy'' | Michael | Programa de televisión |- | 1998 | ''Wild Life Adventures'' | Él mesmu Episodiu: «Alaska's Bush Pilots» |- | rowspan="2" | 2003 | ''Player$'' | Él mesmu Episodiu: «Posehn, Papa and Mars» |- | ''Hollywood High'' | Él mesma Película documental |- | 2006 | ''The Armenian Genocide'' | Narrador | Película documental |- | 2014–<br />2015 | ''[[Into the Wild]]'' | Él mesmu Documental; 16 episodios; tamién direutor |} == Premios y nominaciones == Jared Leto foi nomáu a aproximao 112 premios de los cualos ganó 35. {| class="wikitable sortable" |+ Premios y nominaciones |- ! Añu !Premiu !Categoría ! Títulu del trabayu !Resultáu |- | rowspan="2" | 1995 | rowspan="2" | [[Young Artist Award]]s | Meyor actuación d'un conxuntu de mozos nuna serie de drama |rowspan="2" | ''[[My So-Called Life]]'' | |- | Meyor actuación d'un conxuntu de mozos nuna serie de televisión | {{Celda|Ganador}} |- | rowspan="3" | 2000 | [[Broadcast Film Critics Association]] | Meyor actor d'ayuda | ''[[Girl, Interrupted]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | [[National Board of Review of Motion Pictures]] | Meyor actor d'ayuda | ''[[American Psycho (película)|American Psycho]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | [[Stockholm International Film Festival]] | Meyor actor | rowspan="5" | ''[[Requiem for a Dream]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="7" | 2001 | [[Florida Film Critics Circle]] | Meyor actor | {{Celda|nomáu}} |- | [[Kansas City Film Critics Circle]] | Meyor actor | {{Celda|nomáu}} |- | [[Las Vegas Film Critics Society]] | Meyor actor | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="2" | [[Online Film Critics Society]] | Meyor repartu | {{Celda|nomáu}} |- | Meyor actor d'ayuda | ''American Psycho'' | {{Celda|nomáu}} |- | [[Phoenix Film Critics Society]] | Meyor actor | rowspan="2" | ''Requiem for a Dream'' | {{Celda|nomáu}} |- | [[Southeastern Film Critics Association]] | |Meyor actor | {{Celda|nomáu}} |- | 2003 | [[DVD Exclusive Awards]] | Meyor actor | ''[[Highway (película)|Highway]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | 2005 | National Board of Review of Motion Pictures | Meyor actor d'ayuda | ''[[Lord of War]]'' | {{Celda|Ganador}} |- | rowspan="6" | 2006 | rowspan="2" | Fuse Fangoria Chainsaw Awards | Meyor video inspiráu por una película | ''[[The Kill]]'' | {{Celda|Ganador}} |- | Príncipe de la Escuridá | | {{Celda|Ganador}} |- | Hollywood Life's Breakthrough of the Year Awards | Artista crossover | | {{Celda|Ganador}} |- | rowspan="2" | [[MTV Video Music Award]]s | Meyor video de rock | rowspan="2" | ''The Kill'' | {{Celda|nomáu}} |- | MTV2 Award | {{Celda|Ganador}} |- | [[San Sebastián International Film Festival]] | Meyor actor | ''[[Corazones Solitarios (2006 película)|Corazones Solitarios]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="14" | 2007 | rowspan="3" | ''[[Kerrang!]]'' | Meyor video | ''The Kill'' | {{Celda|Ganador}} |- | Héroe del añu | | {{Celda|nomáu}} |- | Home más sexy | | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="3" | [[MTV Australia Awards]] | Meyor video de rock | rowspan="4" | ''The Kill'' | {{Celda|Ganador}} |- | Meyor video del añu | {{Celda|Ganador}} |- | Viewer's choice | {{Celda|nomáu}} |- | [[Planeta Awards 2007|Planeta Awards]] | Meyor presentación del vocalista hombre | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="3" | [[Rock on Request Awards]] | Meyor video | ''[[From Yesterday]]'' | {{Celda|Ganador}} |- | Meyor líder | | {{Celda|Ganador}} |- | Meyor gritante | | {{Celda|Ganador}} |- | rowspan="2" | [[Virgin Media|Virgin Media Awards]] | Meyor video | ''The Kill'' | {{Celda|nomáu}} |- | L'home más fascinante | | {{Celda|nomáu}} |- | [[Yahoo! Music|Yahoo! Music Australia]] | Meyor video épicu | ''From Yesterday'' | {{Celda|Ganador}} |- | [[Zurich Film Festival]] | Meyor actor | ''[[Chapter 27]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="10" | 2008 | rowspan="3" | ''Kerrang!'' | Héroe del añu | | {{Celda|nomáu}} |- | Home más sexy | | {{Celda|nomáu}} |- | Meyor video | rowspan="3" | ''[[A Beautiful Lie (cantar)|A Beautiful Lie]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | [[MTV Asia Awards]] |Video estrella | {{Celda|Ganador}} |- | [[MTV Europe Music Awards]] | |Video estrella | {{Celda|Ganador}} |- | rowspan="2" | Rock on Request Awards | Meyor Líder | | {{Celda|Ganador}} |- | Meyor video | rowspan="2" | ''A Beautiful Lie'' | {{Celda|Ganador}} |- | rowspan="2" | ''[[Rock Sound]]'' | Meyor video | {{Celda|nomáu}} |- | Inspiración masculina | | {{Celda|nomáu}} |- | [[TMF Awards (Belgium)|TMF Awards]] | Meyor video internacional |''A Beautiful Lie'' | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="9" | 2009 | rowspan="4" | ''Kerrang!'' | Meyor video del universu | «From Yesterday» | {{Celda|nomáu}} |- | Meyor video del universu | «The Kill» | {{Celda|Ganador}} |- | Héroe del añu | | {{Celda|nomáu}} |- | Home más sexy | | {{Celda|Ganador}} |- | Stockholm International Film Festival | Meyor actor | ''[[Mr. Nobody (película)|Mr. Nobody]]'' | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="2" | Rock on Request Awards | Meyor líder | | {{Celda|Ganador}} |- | Meyor video | rowspan="2" | «[[Kings and Queens]]» | {{Celda|Ganador}} |- | ''Rock Sound'' | Meyor video | {{Celda|Ganador}} |- | [[Venice Film Festival]] | Volpi Cup por meyor actor | ''Mr. Nobody'' | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="11" | 2010 | CMA Wild and Young Awards | Meyor video Internacional | «[[Closer to the Edge]]» | {{Celda|Ganador}} |- | [[Fuse TV|Fuse Awards]] | Meyor video | «Kings and Queens» | {{Celda|nomáu}} |- | [[Karlovy Vary Festival del Film Internacional]] | Meyor actor | ''Mr. Nobody'' | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="3" | ''Kerrang!'' | Héroe del añu | | {{Celda|nomáu}} |- | Home más sexy | | {{Celda|Ganador}} |- | Meyor video | «Kings and Queens» | {{Celda|nomáu}} |- | MTV Buzzworthy | Video más inolvidablemente épicu de 2010 | «[[Hurricane (cantar de 30 Seconds to Mars)|Hurricane]]» | {{Celda|Ganador}} |- | MTV Europe Music Awards | Meyor video | rowspan="4" | «Kings and Queens» | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="3" | MTV Video Music Awards | Meyor direición | {{Celda|nomáu}} |- | Meyor video de rock | {{Celda|Ganador}} |- | Video del añu | {{Celda|nomáu}} |- | rowspan="4" | 2011 | Kerrang! Awards | Meyor video | rowspan="2" | «Hurricane» | {{Celda|Ganador}} |- | [[MTV O Music Awards]] | NSFW Meyor video | {{Celda|Ganador}} |- | [[NME Awards]] | Home más sexy | | {{Celda|nomáu}} |- | [[TRL Awards (Italy)|TRL Awards]] | Meyor look | | {{Celda|nomáu}} |- | 2012 | [[NME Awards]] | Home más sexy | | |- | rowspan="2" |2013 |MTV Video Music Awards |Video del añu |[[Up In the Air (cantar)|Up in the Air]] | {{Celda|Ganador}} |- | [[The Hollywood Film Awards]] | Breakout Performance |rowspan="5" | [[Dallas Buyers Club]] | {{Celda|Ganador}} |- | rowspan="4" | 2014 | [[Globos d'Oru]] | Meyor actor secundariu | {{Celda|Ganador}} |- | [[Critics choice awards]] | Meyor actor secundariu | {{Celda|Ganador}} |- | [[Premios del Sindicatu d'Actores]] | Meyor actor secundariu | {{Celda|Ganador}} |- | [[Premiu Óscar]] | Meyor actor secundariu | {{Celda|Ganador}} |} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Jared Leto}} * {{IMDb nome|0001467|Jared Leto}} * {{facebook|jaredleto}} * {{twitter|jaredleto}} * [http://www.myspace.com/jaredleto Jared Leto] en [[MySpace]]. {{NF|1971||Leto, Jared}} {{Tradubot|Jared Leto}} [[Categoría:Actores y actrices d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de televisión d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Actores y actrices de Virxinia]] [[Categoría:Cantantes de Luisiana]] [[Categoría:Cantantes de heavy metal]] [[Categoría:Cantantes de grunge]] [[Categoría:Cantantes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Cantantes de rock d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Ganadores del Globu d'Oru al meyor actor de repartu (cine)]] [[Categoría:Guitarristes de rock]] [[Categoría:Vexetarianos]] [[Categoría:Ganadores del premiu del Sindicatu d'Actores]] [[Categoría:Ganadores del premiu Óscar al meyor actor de repartu]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] m07l1o1bg9enj5oc1zmilis8cbhlz7p 0 151039 4379150 4245920 2025-06-24T13:30:58Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 4 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379150 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Antonio Cayetano Rivera Ordóñez''' {{nym}} ye un toreru [[España|español]]. == Biografía == Pertenez a toa una gran dinastía de toreros: fíu de Francisco Rivera, ''[[Paquirri]]'' y [[Carmen Ordóñez]]; hermanu de [[Francisco Rivera Ordóñez]]; nietu d'[[Antonio Ordóñez]] y Antonio Rivera Alvarado, un tíu güelu ye [[Luis Miguel Dominguín]]. Tien dos hermanos más: unu per parte de padre, [[Kiko Rivera|Francisco José]], nacíu de la so rellación con [[Isabel Pantoja]] y unu per parte de madre, Julián, nacíu de la so rellación con Julián Contreras. Debuta con caballos el 26 de marzu de 2005 nel cueso rondeño, cortando 4 oreyes y un rabu. El 9 de setiembre de 2006 toma l'alternativa na [[corrida goyesca de Ronda]], siendo'l padrín el so hermanu mayor Francisco, y cortando cuatro oreja. El toru de la ceremonia llamábase: "Judicioso" de Zalduendo. Seis díes más tarde confirmar en [[Nimes]]. La carrera dirixir el so tíu políticu, el toreru Curro Vázquez (casáu con Paty Dominguín). Na so presentación de novillero na Maestranza de Sevilla'l 1 de mayu de 2006, cortó una oreya a cada unu de los sos toros. Na temporada 2005 toreó n'España 53 novilladas, siendo segundu del escalafón. Anguaño R.N.Y. concedió-y la Oreya de Plata, al meyor novillero. Na temporada 2006 toreó 48 novilladas y 6 corríes. Na temporada 2007 toreó 45 corríes. Na temporada 2008 toreó 53 corríes. El 4 de xunu de 2008 confírmase como toreru na [[plaza de Les Ventes]] (Madrid) siendo'l so testigu de ceremonia [[José María Dols Samper|José Mari Manzanares fíu]] y el so padrín [[Morante de Poblar]], con un toru de [[Núñez del Cuvillo]]. Esti toru brindar al rei [[Xuan Carlos I d'España|Xuan Carlos I]]. Cortó una oreya del so segundu toru, dexando un bon sabor de boca ente los aficionaos. El 7 d'ochobre de 2012 emite un comunicáu de prensa nel qu'anuncia la so retirada temporal de los ruedos.<ref>{{cita web |url =http://www.larazon.es/noticia/8017-el toreru-cayetano-rivera-anuncia-la so retirada temporal-de-los ruedos |títulu =Cayetano adiós temporal a los ruedos |fechaaccesu =16 d'ochobre de 2012 |autor =I. del Prau |fecha =7 d'ochobre de 2012 |editorial =La Razón }}</ref><ref>{{cita web |url =http://www.hola.com/famosos/2012100861094/cayetano-rivera-retirada-toros-temporal |títulu =Cayetano Rivera anuncia la so retirada temporal de los ruedos |fechaaccesu =16 d'ochobre de 2012 |fecha =ochobre de 2012 |editorial =Hola |urlarchivu =https://web.archive.org/web/20121013014653/http://www.hola.com/famosos/2012100861094/cayetano-rivera-retirada-toros-temporal/ |fechaarchivu =2012-10-13 }}</ref> Del [[21 d'abril]] hasta'l [[10 de xunetu]] de [[2014]] Cayetano realizó un viaxe dando la vuelta al mundu pa recaldar fondos pa la so fundación "yoniño". El 11 d'ochobre de 2017, Cayetano resultó mancáu de gravedá nuna corrida celebrada en Zaragoza, sufriendo una grave cornada na zanca izquierda. == Modelu y empresariu == Exerció puntualmente como [[Modelu (arte)|modelu]] fotográficu pa la firma de moda [[Armani]] y participó nun anunciu pa [[Loewe]] presentando un arume. Nos últimos años cultivó la so faceta d'empresariu con negocios de restauración en Madrid y Sevilla, o la incursión nel sector del luxu de Marbella, abriendo col so sociu una inmobiliaria en [[Puerto Banús]] qu'ente otros servicios ufierta la venta de les casones de La Zagaleta, la urbanización más luxosa d'Europa.<ref>{{Cita web|url=https://www.abc.es/estilo/gente/abci-nueva-inmobiliaria-luxu-cayetano-rivera-puertu-banus-201601151716_noticia.html|títulu=La nueva inmobiliaria de luxu de Cayetano Rivera en Puerto Banús|fechaaccesu=31 de xunetu de 2016|autor=|enllaceautor=|fecha=|idioma=es-ES|sitiuweb=|editorial=ABC}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.abc.es/estilo/gente/abci-cayetano-rivera-nuevu-luxu-201607100141_noticia.html|títulu=Cayetano Rivera, el nuevu rei del luxu|fechaaccesu=31 de xunetu de 2016|fecha=7 d'ochobre de 2016|idioma=es-ES}}</ref> == Vida privada == [[Ficheru:Cayetano13.jpg|thumb|upright|right|Cayetano Rivera en 2013]] Cayetano perdió a los sos padres bien nuevos. El so padre morrió'l [[26 de setiembre]] de [[1984]] en [[Pozoblanco]], [[provincia de Córdoba (España)|Córdoba]] por causa de la cornada d'un toru con tan solo 36 años y la so madre foi atopada muerta na bañera de la so casa de [[Madrid]] el [[23 de xunetu]] de [[2004]] por causa de un infartu a los 49 años. El [[26 d'ochobre]] de [[2001]] casóse con [[Blanca Romero]] na [[ilesia de San Pedro (Xixón)|ilesia de San Pedro]] de [[Xixón]], en [[2004]] divorciáronse. Nesi mesmu añu 2001 adoptó llegalmente a la fía de Blanca, Lucía.<ref>{{Cita web|url=http://www.que.es/gente/201608161123-cayetano-rivera-realcuentra-lucia-fía.html|títulu=Cayetano Rivera realcontrar con Lucía, la so fía adoptiva -- Qué.es --|fechaaccesu=18 d'agostu de 2016}}</ref> El [[6 de payares]] de [[2015]] volvió contraer matrimoniu, nesta ocasión con [[Eva González]], na ilesia de La nuesa Señora de l'Asunción de [[Mairena del Alcor]]. Tienen un fíu de mancomún, Cayetano, nacíu'l [[4 de marzu]] de [[2018]]. == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * [http://www.cayetanorivera.es Sitiu web oficial] * [http://www.cayetanoronda.com Peña Taurina Cayetano de Ronda] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190313130510/http://www.cayetanoronda.com/ |date=2019-03-13 }} {{NF|1977||Rivera Ordonzzez, Cayetano}} {{Tradubot|Cayetano Rivera Ordóñez}} [[Categoría:Toreros y toreres]] [[Categoría:Persones de la Comunidá de Madrid]] [[Categoría:Modelos d'España]] abk3aysbkudgkys04he3g2annx1lf9y 0 151971 4379218 3801210 2025-06-24T16:49:30Z YoaR 37624 /* Descripción */ 4379218 wikitext text/x-wiki {{Ficha de software}} La '''tarxeta de coordenaes''' ye una ferramienta de seguridá adicional al [[PIN]] o clave de seguridá bancaria riquida pa realizar operaciones qu'impliquen movimientu de fondos o contratación de productos y servicios al traviés de servicios a distancia ([[banca electrónica]] o [[banca telefónica]]). Conforma un segundu factor d'[[autenticación]] (daqué qu'unu tien) de la [[cuenta bancaria]], pero a diferencia del PIN, que ye fixu, ye dinámica. Cuando una clave ye dinámica ye más difícil pa los estafadores electrónicos ([[Phishing]] o correos fraudulentos) robar claves pa faer tresferencies per Internet. Cada vez que lo intenten van precisar una coordenada distinta, que ye aleatoria y vence con cada sesión. Anguaño esisten sistemes muncho más seguros que les tarxetes de coordenaes, como'l [[token de seguridá]], pero'l so costu y munches vegaes l'impautu social torguen la so introducción inmediata nel mercáu. == Descripción == La Tarxeta de Coordenaes ye una tarxeta de plásticu, del tamañu d'una [[tarxeta de creitu]], que contién una matriz o serie de númberos (xeneralmente pares de datos) impresos, esto ye, ordenaos en [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|files]] y [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|columnes]]. Les files tán titulaes con númberos ascendentes a partir del 1 y les columnes con lletres ascendentes alfabéticamente empezando dende l'A. En delles entidaes, l'orde ye inversu: nes files atopen les lletres per orde alfabéticu, y nes columnes los númberos. Pa una tarxeta de 100 coordenaes precísense 10 files (del 1 al 10) y 10 columnes (de l'A a la J). La primer celda va llamar A1 y la postrera J10. {| {{tablaguapa}} |-align="center" |+'''Tarxeta de Coordenaes d'exemplu''' !!! A!! B!! C!! D!! E!! F!! G!! H!! I!! J |-align="center" ! 1 | 89 || 56 || 41 || 13 || 26 || 23 || 16 || 10 || 87 || 78 |-align="center" ! 2 | 06 || 46 || 69 || 89 || 62 || 80 || 81 || 96 || 87 || 13 |-align="center" ! 3 | 33 || 46 || 05 || 99 || 14 || 63 || 64 || 45 || 18 || 66 |-align="center" ! 4 | 56 || 52 || 04 || 56 || 92 || 27 || 85 || 99 || 59 || 47 |-align="center" ! 5 | 02 || 24 || 58 || 67 || 79 || 31 || 49 || 55 || 52 || 09 |-align="center" ! 6 | 68 || 26 || 62 || 05 || 60 || 32 || 53 || 08 || 99 || 47 |-align="center" ! 7 | 37 || 49 || 45 || 90 || 39 || 33 || 85 || 13 || 22 || 11 |-align="center" ! 8 | 05 || 77 || 72 || 24 || 31 || 35 || 06 || 48 || 80 || 95 |-align="center" ! 9 | 33 || 62 || 89 || 08 || 85 || 91 || 21 || 87 || 30 || 97 |-align="center" ! 10 | 16 || 50 || 68 || 58 || 65 || 96 || 91 || 74 || 55 || 65 |} == Funcionamientu == Al solicitar una transaición protexida por Tarxeta de Coordenaes (xeneralmente una [[Tresferencia bancaria|tresferencia bancaria electrónica]], yá sía pagu d'impuestos y servicios, pagu de compres, pagu de sueldos, cambéu de casa, etc) el sistema va riquir el númberu que s'atopa impresu en dalguna celda. Por casu, si tenemos la Tarxeta de Coordenaes del exemplu, si solicita A8 tien d'introducise'l númberu 05, si solicita G3 tien d'introducise'l númberu 64, etc. Esti procedimientu va repitise y si les respuestes son correutes, va poder realizar la operación riquida. En casu contrariu, va refugáse-y. == Activación == En dellos casos en recibiendo una nueva Tarxeta de Coordenaes tien d'activala. Pa ello hai qu'allegar a un [[caxeru automáticu]], introducir el so [[tarxeta de débeda]] y la so PIN, y escoyer la opción d'Asociación de Tarxeta Coordenaes, siguiendo los pasos que se-y indique. Una vegada rematada esta operación, la so Tarxeta de Coordenaes va tar llista pa ser utilizada y siempres-y va ser solicitáu l'ingresu de coordenaes pa realizar operaciones segures. == Encamientos de seguridá == * La tarxeta de Coordenaes ye única pa cada usuariu. * El so bancu nunca-y solicitará toles claves xuntes de la so Tarxeta de Coordenaes o que complete valorar vía e-mail o al traviés de llamaos telefónicos. Y polo xeneral nun se soliciten más de 1 o 2 valor per operación. * Nun empreste la so tarxeta nin sopelexe'l so conteníu a terceros. * Calténgala nun llugar seguru. * Ante cualquier dulda, consultes, perda o sustracción de la so Tarxeta de Coordenaes comuníquelo al so bancu urxentemente. * Atayar la tarxeta si apurrir nun sobre abiertu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://seguridad.internautas.org/html/901.html Nuevu Informe téunicu sobre los posibles riesgos de la Banca Electrónica] == Ver tamién == * [[Token de seguridá]] {{Tradubot|Tarjeta de coordenadas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dispositivos de seguridá]] [[Categoría:Banca]] 0hmcfddmk6t15mk9bic9nohxu9vi0yl 4379219 4379218 2025-06-24T16:49:39Z YoaR 37624 Plantía: {{referencies|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379219 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250624164939}} {{Ficha de software}} La '''tarxeta de coordenaes''' ye una ferramienta de seguridá adicional al [[PIN]] o clave de seguridá bancaria riquida pa realizar operaciones qu'impliquen movimientu de fondos o contratación de productos y servicios al traviés de servicios a distancia ([[banca electrónica]] o [[banca telefónica]]). Conforma un segundu factor d'[[autenticación]] (daqué qu'unu tien) de la [[cuenta bancaria]], pero a diferencia del PIN, que ye fixu, ye dinámica. Cuando una clave ye dinámica ye más difícil pa los estafadores electrónicos ([[Phishing]] o correos fraudulentos) robar claves pa faer tresferencies per Internet. Cada vez que lo intenten van precisar una coordenada distinta, que ye aleatoria y vence con cada sesión. Anguaño esisten sistemes muncho más seguros que les tarxetes de coordenaes, como'l [[token de seguridá]], pero'l so costu y munches vegaes l'impautu social torguen la so introducción inmediata nel mercáu. == Descripción == La Tarxeta de Coordenaes ye una tarxeta de plásticu, del tamañu d'una [[tarxeta de creitu]], que contién una matriz o serie de númberos (xeneralmente pares de datos) impresos, esto ye, ordenaos en [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|files]] y [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|columnes]]. Les files tán titulaes con númberos ascendentes a partir del 1 y les columnes con lletres ascendentes alfabéticamente empezando dende l'A. En delles entidaes, l'orde ye inversu: nes files atopen les lletres per orde alfabéticu, y nes columnes los númberos. Pa una tarxeta de 100 coordenaes precísense 10 files (del 1 al 10) y 10 columnes (de l'A a la J). La primer celda va llamar A1 y la postrera J10. {| {{tablaguapa}} |-align="center" |+'''Tarxeta de Coordenaes d'exemplu''' !!! A!! B!! C!! D!! E!! F!! G!! H!! I!! J |-align="center" ! 1 | 89 || 56 || 41 || 13 || 26 || 23 || 16 || 10 || 87 || 78 |-align="center" ! 2 | 06 || 46 || 69 || 89 || 62 || 80 || 81 || 96 || 87 || 13 |-align="center" ! 3 | 33 || 46 || 05 || 99 || 14 || 63 || 64 || 45 || 18 || 66 |-align="center" ! 4 | 56 || 52 || 04 || 56 || 92 || 27 || 85 || 99 || 59 || 47 |-align="center" ! 5 | 02 || 24 || 58 || 67 || 79 || 31 || 49 || 55 || 52 || 09 |-align="center" ! 6 | 68 || 26 || 62 || 05 || 60 || 32 || 53 || 08 || 99 || 47 |-align="center" ! 7 | 37 || 49 || 45 || 90 || 39 || 33 || 85 || 13 || 22 || 11 |-align="center" ! 8 | 05 || 77 || 72 || 24 || 31 || 35 || 06 || 48 || 80 || 95 |-align="center" ! 9 | 33 || 62 || 89 || 08 || 85 || 91 || 21 || 87 || 30 || 97 |-align="center" ! 10 | 16 || 50 || 68 || 58 || 65 || 96 || 91 || 74 || 55 || 65 |} == Funcionamientu == Al solicitar una transaición protexida por Tarxeta de Coordenaes (xeneralmente una [[Tresferencia bancaria|tresferencia bancaria electrónica]], yá sía pagu d'impuestos y servicios, pagu de compres, pagu de sueldos, cambéu de casa, etc) el sistema va riquir el númberu que s'atopa impresu en dalguna celda. Por casu, si tenemos la Tarxeta de Coordenaes del exemplu, si solicita A8 tien d'introducise'l númberu 05, si solicita G3 tien d'introducise'l númberu 64, etc. Esti procedimientu va repitise y si les respuestes son correutes, va poder realizar la operación riquida. En casu contrariu, va refugáse-y. == Activación == En dellos casos en recibiendo una nueva Tarxeta de Coordenaes tien d'activala. Pa ello hai qu'allegar a un [[caxeru automáticu]], introducir el so [[tarxeta de débeda]] y la so PIN, y escoyer la opción d'Asociación de Tarxeta Coordenaes, siguiendo los pasos que se-y indique. Una vegada rematada esta operación, la so Tarxeta de Coordenaes va tar llista pa ser utilizada y siempres-y va ser solicitáu l'ingresu de coordenaes pa realizar operaciones segures. == Encamientos de seguridá == * La tarxeta de Coordenaes ye única pa cada usuariu. * El so bancu nunca-y solicitará toles claves xuntes de la so Tarxeta de Coordenaes o que complete valorar vía e-mail o al traviés de llamaos telefónicos. Y polo xeneral nun se soliciten más de 1 o 2 valor per operación. * Nun empreste la so tarxeta nin sopelexe'l so conteníu a terceros. * Calténgala nun llugar seguru. * Ante cualquier dulda, consultes, perda o sustracción de la so Tarxeta de Coordenaes comuníquelo al so bancu urxentemente. * Atayar la tarxeta si apurrir nun sobre abiertu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://seguridad.internautas.org/html/901.html Nuevu Informe téunicu sobre los posibles riesgos de la Banca Electrónica] == Ver tamién == * [[Token de seguridá]] {{Tradubot|Tarjeta de coordenadas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dispositivos de seguridá]] [[Categoría:Banca]] e1yphh510vrufmp0unfhcx6scspfczg 4379220 4379219 2025-06-24T16:49:44Z YoaR 37624 4379220 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250624164939}} La '''tarxeta de coordenaes''' ye una ferramienta de seguridá adicional al [[PIN]] o clave de seguridá bancaria riquida pa realizar operaciones qu'impliquen movimientu de fondos o contratación de productos y servicios al traviés de servicios a distancia ([[banca electrónica]] o [[banca telefónica]]). Conforma un segundu factor d'[[autenticación]] (daqué qu'unu tien) de la [[cuenta bancaria]], pero a diferencia del PIN, que ye fixu, ye dinámica. Cuando una clave ye dinámica ye más difícil pa los estafadores electrónicos ([[Phishing]] o correos fraudulentos) robar claves pa faer tresferencies per Internet. Cada vez que lo intenten van precisar una coordenada distinta, que ye aleatoria y vence con cada sesión. Anguaño esisten sistemes muncho más seguros que les tarxetes de coordenaes, como'l [[token de seguridá]], pero'l so costu y munches vegaes l'impautu social torguen la so introducción inmediata nel mercáu. == Descripción == La Tarxeta de Coordenaes ye una tarxeta de plásticu, del tamañu d'una [[tarxeta de creitu]], que contién una matriz o serie de númberos (xeneralmente pares de datos) impresos, esto ye, ordenaos en [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|files]] y [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|columnes]]. Les files tán titulaes con númberos ascendentes a partir del 1 y les columnes con lletres ascendentes alfabéticamente empezando dende l'A. En delles entidaes, l'orde ye inversu: nes files atopen les lletres per orde alfabéticu, y nes columnes los númberos. Pa una tarxeta de 100 coordenaes precísense 10 files (del 1 al 10) y 10 columnes (de l'A a la J). La primer celda va llamar A1 y la postrera J10. {| {{tablaguapa}} |-align="center" |+'''Tarxeta de Coordenaes d'exemplu''' !!! A!! B!! C!! D!! E!! F!! G!! H!! I!! J |-align="center" ! 1 | 89 || 56 || 41 || 13 || 26 || 23 || 16 || 10 || 87 || 78 |-align="center" ! 2 | 06 || 46 || 69 || 89 || 62 || 80 || 81 || 96 || 87 || 13 |-align="center" ! 3 | 33 || 46 || 05 || 99 || 14 || 63 || 64 || 45 || 18 || 66 |-align="center" ! 4 | 56 || 52 || 04 || 56 || 92 || 27 || 85 || 99 || 59 || 47 |-align="center" ! 5 | 02 || 24 || 58 || 67 || 79 || 31 || 49 || 55 || 52 || 09 |-align="center" ! 6 | 68 || 26 || 62 || 05 || 60 || 32 || 53 || 08 || 99 || 47 |-align="center" ! 7 | 37 || 49 || 45 || 90 || 39 || 33 || 85 || 13 || 22 || 11 |-align="center" ! 8 | 05 || 77 || 72 || 24 || 31 || 35 || 06 || 48 || 80 || 95 |-align="center" ! 9 | 33 || 62 || 89 || 08 || 85 || 91 || 21 || 87 || 30 || 97 |-align="center" ! 10 | 16 || 50 || 68 || 58 || 65 || 96 || 91 || 74 || 55 || 65 |} == Funcionamientu == Al solicitar una transaición protexida por Tarxeta de Coordenaes (xeneralmente una [[Tresferencia bancaria|tresferencia bancaria electrónica]], yá sía pagu d'impuestos y servicios, pagu de compres, pagu de sueldos, cambéu de casa, etc) el sistema va riquir el númberu que s'atopa impresu en dalguna celda. Por casu, si tenemos la Tarxeta de Coordenaes del exemplu, si solicita A8 tien d'introducise'l númberu 05, si solicita G3 tien d'introducise'l númberu 64, etc. Esti procedimientu va repitise y si les respuestes son correutes, va poder realizar la operación riquida. En casu contrariu, va refugáse-y. == Activación == En dellos casos en recibiendo una nueva Tarxeta de Coordenaes tien d'activala. Pa ello hai qu'allegar a un [[caxeru automáticu]], introducir el so [[tarxeta de débeda]] y la so PIN, y escoyer la opción d'Asociación de Tarxeta Coordenaes, siguiendo los pasos que se-y indique. Una vegada rematada esta operación, la so Tarxeta de Coordenaes va tar llista pa ser utilizada y siempres-y va ser solicitáu l'ingresu de coordenaes pa realizar operaciones segures. == Encamientos de seguridá == * La tarxeta de Coordenaes ye única pa cada usuariu. * El so bancu nunca-y solicitará toles claves xuntes de la so Tarxeta de Coordenaes o que complete valorar vía e-mail o al traviés de llamaos telefónicos. Y polo xeneral nun se soliciten más de 1 o 2 valor per operación. * Nun empreste la so tarxeta nin sopelexe'l so conteníu a terceros. * Calténgala nun llugar seguru. * Ante cualquier dulda, consultes, perda o sustracción de la so Tarxeta de Coordenaes comuníquelo al so bancu urxentemente. * Atayar la tarxeta si apurrir nun sobre abiertu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://seguridad.internautas.org/html/901.html Nuevu Informe téunicu sobre los posibles riesgos de la Banca Electrónica] == Ver tamién == * [[Token de seguridá]] {{Tradubot|Tarjeta de coordenadas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dispositivos de seguridá]] [[Categoría:Banca]] 95i4ym563yyaygj1f5rf0jlxk1pbetz 4379221 4379220 2025-06-24T16:50:10Z YoaR 37624 4379221 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250624164939}} [[Ficheru:Caja_España_Coordenadas.jpg|miniatura|Exemplu de tarxeta de coordenaes de [[Caja España]].]] La '''tarxeta de coordenaes''' ye una ferramienta de seguridá adicional al [[PIN]] o clave de seguridá bancaria riquida pa realizar operaciones qu'impliquen movimientu de fondos o contratación de productos y servicios al traviés de servicios a distancia ([[banca electrónica]] o [[banca telefónica]]). Conforma un segundu factor d'[[autenticación]] (daqué qu'unu tien) de la [[cuenta bancaria]], pero a diferencia del PIN, que ye fixu, ye dinámica. Cuando una clave ye dinámica ye más difícil pa los estafadores electrónicos ([[Phishing]] o correos fraudulentos) robar claves pa faer tresferencies per Internet. Cada vez que lo intenten van precisar una coordenada distinta, que ye aleatoria y vence con cada sesión. Anguaño esisten sistemes muncho más seguros que les tarxetes de coordenaes, como'l [[token de seguridá]], pero'l so costu y munches vegaes l'impautu social torguen la so introducción inmediata nel mercáu. == Descripción == La Tarxeta de Coordenaes ye una tarxeta de plásticu, del tamañu d'una [[tarxeta de creitu]], que contién una matriz o serie de númberos (xeneralmente pares de datos) impresos, esto ye, ordenaos en [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|files]] y [[Matriz (matemática)#Definiciones y notaciones|columnes]]. Les files tán titulaes con númberos ascendentes a partir del 1 y les columnes con lletres ascendentes alfabéticamente empezando dende l'A. En delles entidaes, l'orde ye inversu: nes files atopen les lletres per orde alfabéticu, y nes columnes los númberos. Pa una tarxeta de 100 coordenaes precísense 10 files (del 1 al 10) y 10 columnes (de l'A a la J). La primer celda va llamar A1 y la postrera J10. {| {{tablaguapa}} |-align="center" |+'''Tarxeta de Coordenaes d'exemplu''' !!! A!! B!! C!! D!! E!! F!! G!! H!! I!! J |-align="center" ! 1 | 89 || 56 || 41 || 13 || 26 || 23 || 16 || 10 || 87 || 78 |-align="center" ! 2 | 06 || 46 || 69 || 89 || 62 || 80 || 81 || 96 || 87 || 13 |-align="center" ! 3 | 33 || 46 || 05 || 99 || 14 || 63 || 64 || 45 || 18 || 66 |-align="center" ! 4 | 56 || 52 || 04 || 56 || 92 || 27 || 85 || 99 || 59 || 47 |-align="center" ! 5 | 02 || 24 || 58 || 67 || 79 || 31 || 49 || 55 || 52 || 09 |-align="center" ! 6 | 68 || 26 || 62 || 05 || 60 || 32 || 53 || 08 || 99 || 47 |-align="center" ! 7 | 37 || 49 || 45 || 90 || 39 || 33 || 85 || 13 || 22 || 11 |-align="center" ! 8 | 05 || 77 || 72 || 24 || 31 || 35 || 06 || 48 || 80 || 95 |-align="center" ! 9 | 33 || 62 || 89 || 08 || 85 || 91 || 21 || 87 || 30 || 97 |-align="center" ! 10 | 16 || 50 || 68 || 58 || 65 || 96 || 91 || 74 || 55 || 65 |} == Funcionamientu == Al solicitar una transaición protexida por Tarxeta de Coordenaes (xeneralmente una [[Tresferencia bancaria|tresferencia bancaria electrónica]], yá sía pagu d'impuestos y servicios, pagu de compres, pagu de sueldos, cambéu de casa, etc) el sistema va riquir el númberu que s'atopa impresu en dalguna celda. Por casu, si tenemos la Tarxeta de Coordenaes del exemplu, si solicita A8 tien d'introducise'l númberu 05, si solicita G3 tien d'introducise'l númberu 64, etc. Esti procedimientu va repitise y si les respuestes son correutes, va poder realizar la operación riquida. En casu contrariu, va refugáse-y. == Activación == En dellos casos en recibiendo una nueva Tarxeta de Coordenaes tien d'activala. Pa ello hai qu'allegar a un [[caxeru automáticu]], introducir el so [[tarxeta de débeda]] y la so PIN, y escoyer la opción d'Asociación de Tarxeta Coordenaes, siguiendo los pasos que se-y indique. Una vegada rematada esta operación, la so Tarxeta de Coordenaes va tar llista pa ser utilizada y siempres-y va ser solicitáu l'ingresu de coordenaes pa realizar operaciones segures. == Encamientos de seguridá == * La tarxeta de Coordenaes ye única pa cada usuariu. * El so bancu nunca-y solicitará toles claves xuntes de la so Tarxeta de Coordenaes o que complete valorar vía e-mail o al traviés de llamaos telefónicos. Y polo xeneral nun se soliciten más de 1 o 2 valor per operación. * Nun empreste la so tarxeta nin sopelexe'l so conteníu a terceros. * Calténgala nun llugar seguru. * Ante cualquier dulda, consultes, perda o sustracción de la so Tarxeta de Coordenaes comuníquelo al so bancu urxentemente. * Atayar la tarxeta si apurrir nun sobre abiertu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://seguridad.internautas.org/html/901.html Nuevu Informe téunicu sobre los posibles riesgos de la Banca Electrónica] == Ver tamién == * [[Token de seguridá]] {{Tradubot|Tarjeta de coordenadas}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Dispositivos de seguridá]] [[Categoría:Banca]] ggrx0crjbedbttpdjpswyshpxt2yua8 0 151985 4379225 4360934 2025-06-24T16:54:03Z XabatuBot 43102 iguo testu: B,C,D,Y => B,C,D,E 4379225 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Detector de humo}} [[Ficheru:Heimrauchmelder.jpg|thumb|Detector ópticu.]] [[Ficheru:smoke detector.jpg|thumb|Detector ópticu de fumu con certificáu EN 54-7.]] Un '''detector de fumu''' ye una alarma que detecta la presencia de fumu nel [[aire]] y emite una señal acústica avisando del peligru de [[quema]]. Atendiendo al métodu de detección qu'usen pueden ser de dellos tipos: * Detectores iónicos: utilizaos pa la detección de gases y fumos de combustión que nun son visibles a güeyu. * Detectores ópticos: detecten los fumos visibles por aciu l'absorción o espardimientu de la lluz. Cuando l'aparatu atópase conectáu con una central qu'activa les alarmes visuales o sonores denominar «detector de fumu». Sicasí, un aparatu individual que recibe la so enerxía al traviés de bateríes y qu'actúa de forma independiente d'una central denominar alarma de fumu». == Historia == En [[1902]] [[George Andrew Darby]], inxenieru lletricista de [[Birmingham]], [[Inglaterra]], patentó l'indicador llétricu de calor y l'alarma de quemes». L'aparatu indicaba cualquier cambéu de temperatura nel llugar onde taba asitiáu. Funcionaba por aciu un [[circuitu]] llétricu que se cerraba si la [[temperatura]] superaba una llende, faciendo sonar una alarma. Básicamente ye'l principiu de funcionamientu de los [[termostatu|termostatos]]. Por aciu meyores socesives del diseñu llegar a los actuales detectores de fumu. Na actualidá, ye posible atopar detectores de fumu qu'inclúin un detector de [[monóxidu de carbonu]] (CO). == Tipos == === Detector ópticu/fotoeléctricu === [[Ficheru:PartesDetectorOptico.jpg|thumb|Partes del detector ópticu/fotoeléctricu.]] Pueden ser de tres tipos, según detecten el fumu por escurecimientu o por dispersión del aire nun espaciu. * De rayu infrarroxu: tán compuestos por un dispositivu emisor y otru receptor. Cuando s'escurez l'espaciu ente ellos debíu al fumu, solo una fracción de la lluz emitida algama al receptor, provocando que la señal llétrica producida por ésti seya más débil y actívese l'alarma. * De tipu puntual: nellos, emisor y receptor atópense agospiaos na mesma cámara, pero nun se ven al formar les sos exes un ángulu mayor de 90º y tar dixebraos por una pantalla, de manera que'l rayu emitíu nun algamar el receptor. Cuando entra fumu na cámara, el fexe de lluz emitíu se [[refraición|refracta]] nes partícules de fumu y puede algamar al receptor, activándose l'alarma. Ye la teunoloxía más utilizada na actualidá. * De láser: detecten escurecimientu d'una cámara de aglutinación con teunoloxía láser. Amás, dientro de los detectores ópticos/fotoeléctricos, hai dos tipos de teunoloxíes: detectores análogos y detectores dixitales (estes teunoloxíes atopar nos sistemes convencionales y direccionables). '''Detector ópticu análogu''': esti detector tien la teunoloxía más senciella. Ta cubicáu con resistencies electróniques. Nun tien nengún software dientro del dispositivu pa faer verificaciones. Nun ta diseñáu pa verificar si realmente ye fumu o si ye polvu o suciedá. Esti sistema, cuando algama los parámetros d'opacidá, actívase. '''Detector ópticu dixital''': esti detector inclúi un pequeñu software que, por aciu cálculos matemáticos, verifica con delles variables si ye fumu o suciedá, realizando un autu-verificación antes d'activase y unviar la señal al panel de control. === Detector iónicu === Esti tipu de detector ye más baratu que l'ópticu y puede detectar partícules que son demasiáu pequeñes pa influyir na lluz. La cámara d'ionización d'estes alarmes contién una ínfima cantidá (menos de 1 microgramu) d'[[americio]]-241 (²⁴¹Am), qu'emite radiación alfa. Esti isótopu radioactivu emite partícules alfa (nucleos d'heliu d'alta enerxía) mientres sieglos. Por cuenta de la gran capacidá de ionizar l'aire de les partícules alfa, solo una fueya de papel o unos 7&nbsp;cm d'aire son abondos p'absorbeles. La radiación pasa al traviés d'una cámara abierta al aire na que s'atopen dos electrodos, dexando una pequeña y constante corriente llétrica. Si entra fumu nesa cámara amenorga la [[ionización]] del aire y la corriente mengua o inclusive s'ataya, colo que s'activa l'alarma. Cuando'l fumu entra na cámara d'ionización, les partícules alfa queden práuticamente inmovilizaes polos productos de la combustión, menguando notablemente la corriente llétrica. El funcionamientu d'estos detectores basar nel amenorgamientu de la conductividá del aire. Una cámara del detector dexa'l contautu ente l'Americio y l'ambiente. Dichu aire ye ionizado pola presencia de partícules alfa provenientes de la desintegración de los nucleos de 241Am y vuélvese, por tanto, conductor, cerrando asina un circuitu. La presencia d'otres partícules non ionizadas amenorga la conductividá dientro de la cámara, ataya'l circuitu, y dexa que suene l'alarma. Hai de solliñar que la cantidá de Americio presente n'esti detectores nun pon en peligru la salú de los inquilinos. A pesar de que se prohiba'l so comercialización el fechu de tener unu instaláu nun significa incurrir nun delitu. Estes alarmes fueron retiraes del mercáu por cuenta de que la so xestión como residuos yera especial y más cara de lo normal. == Detector fotoeléctricu inalámbricu == === Detectores inalámbricos n'Estaos Xuníos === Nos Estaos Xuníos comercialícense alarmes fotoeléctriques autónomes con bateríes pa usu domésticu. La responsabilidá total esta nel dueñu de la vivienda y la verificación tien de faela frecuentemente. Los fabricantes encamienten verificar esti tipu d'alarma cada seis meses. Delles alarmes inalámbriques tienen un botón pa verificar que les bateríes activen l'alerta. === Detectores inalámbricos según normativa europea === Los detectores fotoeléctricos tienen de ser supervisaos según la normativa europea. Los fabricantes de sistemes de intrusión (sistemes antirrobo) tán ufiertando dientro del sistema de intrusión detectores fotoeléctricos inalámbricos, pero estos sistemes nun tán certificaos cola normativa [[EN 54]]. La mayoría d'estos sistemes nun tán supervisaos. El sistema nun puede verificar el bon funcionamientu de los detectores. Anguaño, los fabricantes de sistemes de detección de quemes tán trabayando en detectores fotoeléctricos y de temperatura con un módulu qu'unvia y recibe señales del detector por que sían supervisaos. == Normativa == Por que los detectores de fumu puedan ser instalaos n'Europa tienen de tar certificaos con '''EN 54-7 Detectores de fumu'''. Esta norma ye obligatoria pa la comercialización de tolos productos contra quemes na [[Xunión Europea]].<ref name="cen.eu">{{cita web |autor=Comité Européu de Normalización|enllaceautor=Comité Européu de Normalización|url=http://www.cen.eu/cen/Sectors/TechnicalCommitteesWorkshops/CENTechnicalCommittees/Pages/Standards.aspx?param=6055&title=Fire%20detection%20and%20fire%20alarm%20systems |títulu=Fire detection and fire alarm systems - Published standards|fechaaccesu=28 d'avientu de 2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130520093208/http://www.cen.eu/cen/Sectors/TechnicalCommitteesWorkshops/CENTechnicalCommittees/Pages/Standards.aspx?param=6055&title=Fire%20detection%20and%20fire%20alarm%20systems |fechaarchivu=20 de mayu de 2013|idioma=inglés}}</ref> Na normativa '''NFPA72''' Sistemes de detección de quemes, el detector tien de tar marcáu con '''UL268''' que correspuende a la certificación pa Detectores de Fumu. === EN 54 Estándar Européu pa Detectores de Fumu === Los productos de detección de quema tienen la normativa europea '''EN 54 Sistema de Detección y Alarma de Quemes''' que ye '''obligatoria''' pa la comercialización ya instalación d'estos productos en cualquier país de la [[Xunión Europea]] (XE). La [[EN 54]] '''parte 7''' ye '''obligatoria''' pal '''detector de fumu'''. El [[Comité Européu de Normalización]].(CEN) tuvo desenvolviendo los estándares europeos pal llibre movimientu de mercancíes nos países de la [[Xunión Europea|O.&nbsp;Y.]]. '''EN 54''' ye llargamente reconocida alredor del mundu. === Certificáu EN 54 ten de ser anováu añalmente === El certificáu [[EN 54]] ye emitíu pa cada productu. Esti certificáu tien d'anovase añalmente. Si'l certificáu EN 54 tien más d'un añu dende la fecha d'emisión. Esti certificáu caducó y nun ye un certificáu válidu. Los fabricantes de productos de detección de quemes nun pueden comercializar, nin instalar productos con certificaos caducaos en nengún país de la [[Xunión Europea]] (XE).<ref name="cen.eu" /><ref>{{cita llibru|autor1=British Standards Institution|enllaceautor=British Standards Institution|títulu=BS EN 54-11:2001 - Fire detection and fire alarm systems. Manual call points|fecha=2001|isbn=0580371026|idioma=inglés}}</ref> === Cobertoria de Detectores fotoeléctricos según normativa EN54 (m²) === {| {{tablaguapa}} ! rowspan=2|Superficie del llocal (m²) ! rowspan=2|Tipu de Detector ! rowspan=2|Altor del llocal (m) ! colspan=2|Rimada ≤20º ! colspan=2|Rimada >20º |- | Sv(m²) || Dmáx (m) || Sv (m²)|| Dmáx(m) |- | SL ≤80 || EN54-7 || ≤12 || 80 || 6,6 || 80 || 8,2 |- ! rowspan=2| SL >80 || EN54-7 || ≤6 || 60 || 5,7 || 90 || 8,7 |- | || 6< h ≤ 12 || 80 || 6,6 || 110 || 9,6 |- | rowspan=2| SL ≤30 || EN54-5 Clase A1 || ≤7,5 || 30 || 4,4 || 30 || 5,7 |- | EN54-5, Clase A2,B,C,D,F,G || ≤ 6 || 30 || 4,4 || 30 || 5,7 |- | rowspan=2| SL >30 || EN54-5 Clase A1 || ≤7,5 || 20 || 3,5 || 40 || 6,5 |- ! EN54-5 Clase A2,B,C,D,E,F,G || ≤6 || 20 || 3,5 || 40 || 6,5 |- |} *EN54-7, Correspuende al detector fotoeléctricu /fumu. *EN54-5, Correspuende al detector térmicu /temperatura. *SL = Superficie local. *Sv(m²) = Superficie máxima que puede protexer un detector. *Dmáx (m) = Distancia Máxima (Radio de la circunferencia dende'l puntu d'allugamientu del detector). *La información en negrina ye la información estándar del cubrimientu del detector. El detector fotoeléctricu cubre '''60&nbsp;m²''' y el detector de temperatura '''20&nbsp;m²'''. L'altor dende'l suelu tamién ye importante na instalación de los detectores.<ref>{{cita llibru|autor1=AENOR|enlaceautor1=AENOR|títulu=XUNE 23007-14:2014 - Sistemes de detección y alarma de quemes. Parte 14: Planificación, diseñu, instalación, puesta en serviciu, usu y caltenimientu|fecha=2014}}</ref> == Caltenimientu == Los sistemes de detección de quema riquen caltenimientu. Los detectores fotoeléctricos considérense los elementos que más precisen caltenimientu nel sistema de detección de quemes. El detector fotoeléctricu ta diseñáu pa detectar el fumu dientro d'una cámara con unu o dos ledes ópticos qu'informen cuando hai fumu. El problema con esti tipu de detector ye que'l polvu o suciedá pueden llegar a lleese como fumu, creáu falses alarmes. Por esta razón hai que faer un plan de caltenimientu pa llimpiar les cámares de los detectores fotoeléctricos pa calteneles llimpies y evitar falses alarmes nel sistema. Anguaño los sistemes direccionables pueden variar la sensibilidá del detector y puede lleese el porcentaxe de suciedá de cada detector nel panel de quema, ayudando a embrivir les falses alarmes. == Escoyer el detector fayadizu == Mientres el diseñu del sistema de detección de quemes ye importante escoyer correutamente'l tipu de detector. Nes cocines tienen d'instalase detectores de temperatura. Nun tienen d'instalar se detectores fotoeléctricos porque'l vapor caliente activaría los sensores al abrir un fornu caliente. En llugares onde se xenera enforma polvu o partícules pequeñes ye importante analizar si ye conveniente la instalación de detectores fotoeléctricos o crear un plan de caltenimientu d'alta frecuencia pa caltener los dispositivos detectores en condiciones óptimas. El sistema de detección de quema rique un bon diseñu, instalar el cable col calibre fayadizu y siguir los encamientos del fabricante pa evitar fallos dempués de la instalación del sistema. == Ver tamién == * [[Detector de calor]] * [[Domótica]] * [[Rociador de quemes]] * [[Sistema d'alarma contra quemes]] * [[EN 54]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * [http://www.cen.eu/cen/Products/Latest/Pages/default.aspx Estándar EN 54-7.] * [https://www.iso.org/iso/home/store/catalogue_tc/catalogue_detail.htm?csnumber=55265 Estándar ISO 12239:2010. “Les alarmes de fumu de lluz difuso, lluz tresmitida o por ionización”.] * [https://www.pyrexx.com/en/services/smoke-alarms/en-14604-din-14676 Estándar EN 14604; requerimientos pa los deectores de fumos.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160328170641/https://www.pyrexx.com/en/services/smoke-alarms/en-14604-din-14676 |date=2016-03-28 }} * [http://www.beuth.de/en/standard/din-14676/154614886 Estándar DIN 14676, qu'especifica qué tipu de detector va instalase y n'ónde y cómo tien de caltenese.] * [http://science.howstuffworks.com/smoke2.htm Cómo funcionen los detectores iónicos.] {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Quemes]] [[Categoría:Fumu]] [[Categoría:Detectores]] [[Categoría:Dispositivos de seguridá]] bzr2yy7041x7mer7mt7s71ibta0ze5h 0 152357 4379348 4246149 2025-06-25T07:48:21Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtiles => testiles 4379348 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'economía de país | país = [[Antigua y Barbuda]] | Moneda = [[Dólar del Caribe Oriental]] | organizaciones comerciales = [[OMC]], [[CARICOM]] | PIB_U$ = 2 393 millones | añu PIB= 2017 | Ranking_PIB = 195 | crecimientu PIB = 2,8 | PIB_per_capita = $ 26 300 | PIB_per_capita_añu = 2017 | PIB_por_sector_y_añu = [[agricultura]] 2,3%, [[industria]] 20,2%, [[servicios]] 77,5% (2017) | Inflación = 2,5 | Inflación_añu = 2017 | Probeza = N/D | probeza añu = | fuercia de trabayu = {{formatnum:30000}} | fuercia de trabayu añu = 1991 | fuercia de trabayu por sector y añu = agricultura 7%, industria 11%, servicios 82% (1983) | Desemplegu = 11 | Industries = turismu, construcción civil, manufactures leves (ropes, alcohol, instrumentos domésticos) | esportaciones = 61,3 millones | esportaciones añu = 2017 | Productos_d'esportación = derivaos de petroleu, ropes de cama, artesanía, componentes electrónicos, equipamientos de tresporte, alimentos, animales vivos | socios esportación = [[Polonia]] 62,2%, [[Camerún]] 9,5%, [[Estaos Xuníos]] 5,1%, [[Reinu Xuníu]] 4,5% | socios esportación añu = 2017 | importaciones = 420,7 millones | importaciones añu = 2017 | Productos_d'importación = alimentos y animales vivos, máquines y equipamientos de tresporte, manufactures, productos químicos, petroleu | socios importación = [[Estaos Xuníos]] 48%, [[España]] 4,2% | socios importación añu = 2017 | deuda esterna y añu = 441,2 millones (2017) | ingresos y añu = 295,9 millones (2017) | desembolsos y añu = 322,9 millones ([[2017]]) | páxina CIA = <ref name=CIA>{{Cita web |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ac.html |títulu = The World Factbook |author = CIA |fechaaccesu = 7 de setiembre de 2018 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20170920072228/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ac.html |fechaarchivu = 2017-09-20 }}</ref> }} [[Archivu:St Johns Antigua 2012.jpg|250px|left|thumb|[[San Xuan (Antigua y Barbuda)|Saint John's]], capital d'[[Antigua y Barbuda]].]] El [[turismu]] apodera l' [[economía]] d'[[Antigua y Barbuda]], produciendo cuasi 60% del [[Productu Interior Brutu|PIB]] y 40% de les inversiones.<ref name=CIA/> L'amenorgamientu de turistes dende l'añu [[2000]] obligó al gobiernu a tresformar el país nun [[Paraíso fiscal|paraísu fiscal.]] La producción [[Agricultura|agrícola]] ta centrada nel ámbitu doméstico y llindao pol amenorgáu suministru d'agua y unu amenorgamientu de la mano d'obra por cuenta de los meyores salarios nos sectores de turismu y construcción. Ye importante tamién la producción [[Agricultura|agrícola]] de [[Saccharum officinarum|caña d'azucre]], [[algodón]] y frutes; según el refinamientu de petroleu y les manufactures testiles, de carpintería y de producción de ron. Produz daqué de [[cerveza]], ropes, [[cementu]], [[Artesanía|artesaníes]] locales y muebles. La moneda oficial ye'l [[Dólar del Caribe Oriental]] (East Caribean Dollar), con una paridá fixa de 2,7:1 col dólar americanu dende l'añu 1976. El productu interior brutu foi de 18.100 dólares ''per capita'' en 2009, añu d'una retracción de 6,5% del PIB. La tasa d'inflación añal ye bien baxa (1,5% en 2007). == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Economía por estáu|Antigua y Barbuda]] [[Categoría:Economía d'América|Antigua y Barbuda]] [[Categoría:Antigua y Barbuda]] o5vju0xr72mmt92wkj2fgua9hhz8mdc 0 152430 4379180 4248360 2025-06-24T16:37:37Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379180 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |compactu = nun nome_elección = Eleiciones xenerales de Suecia de 2018 | país = Suecia | variante = | anchu = 52 | encurso = non | elección_anterior = Eleiciones xenerales de Suecia de 2014 | fecha_anterior = 2014 | siguiente_elección = Eleiciones xenerales de Suecia de 2022 | siguiente_fecha = 2022 | endisputa = <small>349 escaños nel [[Riksdag]]</small> | fecha_elección = 9 de setiembre de 2018 | votantes = 6323733 | participación = 84.4 | participación_ant = 83.4 | nulos= 24461 | ensin_marcar = 3 945 | blancos=50763 | cargu = [[Ficheru:Lilla riksvapnet - Riksarkivet Sverige.png|35px]]<br />[[Primer ministru de Suecia]] | predecesor = [[Stefan Löfven]] | partíu_predecesor = [[Partíu Socialdemócrata Suecu|Socialdemócrata]] | socesor = | partíu_socesor = | sitiu_web = [https://data.val.se/val/val2018/valnatt/R/rike/index.html Resultaos] |imaxe1=File:Tallinn Digital Summit. Handshake Stefan Löfven and Jüri Ratas (36718148363) (cropped).jpg |símbolu1= |color1=#ed1b34 |líder1=[[Stefan Löfven]] |partíu1=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|SSA]] |coalición1=[[Bloque Roji-Verde]] |partíu1_coalición1=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Partíu Socialdemócrata]] |partíu2_coalición1=[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]] |partíu3_coalición1=[[Partíu de la Izquierda]] |votos1=1774045 |votos1_ant=2639352 |porcentaxe1= 28.4 |escaños1= 101 |escaños1_ant= 113 |imaxe2=File:Ulf_Kristersson_in_2018_Swedish_general_election,_2018 (cropped).jpg |símbolu2= |color2=#019CDB |líder2=[[Ulf Kristersson]] |partíu2=[[Partíu Moderáu (Suecia)|MS]] |coalición2=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición2=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición2=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición2=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición2=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos2=1235833 |votos2_ant=2377746 |porcentaxe2= 19.8 |escaños2= 70 |escaños2_ant= 83 |imaxe3=File:Almedalen 7 July 2016 68 (27907007150) (cropped).jpg |símbolu3= |color3=#fedf09 |líder3=[[Jimmie Åkesson]] |partíu3=[[Demócrates de Suecia|SD]] |votos3=1100061 |votos3_ant=781120 |porcentaxe3= 17.6 |escaños3= 63 |escaños3_ant= 49 |imaxe4=File:2018-07-03 Presskonferens Blå miljard (42831783655) (cropped).jpg |símbolu4= |color4=#39944A |líder4=[[Annie Lööf]] |partíu4=[[Partíu del Centru (Suecia)|C]] |coalición4=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición4=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición4=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición4=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición4=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos4=536920 |votos4_ant=380937 |porcentaxe4=8.6 |escaños4= 31 |escaños4_ant=22 |imaxe5=File:20180701 Vansterpartiet Jonas Sjostedt Almedalsveckan 3253 (42431274454) (cropped).jpg |símbolu5= |color5=#b00000 |líder5=[[Jonas Sjöstedt]] |partíu5=[[Partíu de la Izquierda|V]] |votos5=495273 |coalición5=[[Bloque Roji-Verde]] |partíu1_coalición5=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Partíu Socialdemócrata]] |partíu2_coalición5=[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]] |partíu3_coalición5=[[Partíu de la Izquierda]] |votos5_ant=356331 |porcentaxe5= 7.9 |escaños5= 28 |escaños5_ant=21 |imaxe6=File:Ebba Busch Thor Almedalen 2018 (43242646171) (cropped).jpg |símbolu6= |color6=#2D338e |líder6=[[Ebba Busch Thor]] |partíu6=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|KD]] |coalición6=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición6=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición6=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición6=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición6=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos6=397572 |votos6_ant=284806 |porcentaxe6= 6.4 |escaños6= 23 |escaños6_ant=16 |imaxe7=File:Jan Björklund Almedalen 2018 (42277380475) (cropped).jpg |símbolu7= |color7=#0069b4 |líder7=[[Jan Björklund]] |partíu7=[[Partíu Popular Lliberal|L]] |coalición7=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición7=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición7=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición7=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición7=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos7=342389 |votos7_ant=337773 |porcentaxe7=5.5 |escaños7= 19 |escaños7_ant=19 |imaxe8=File:Almedalen 2017 (36197325382) (cropped).jpg |símbolu8= |color8=#80AA4e |líder8=[[Gustav Fridolin]] y [[Isabella Lövin]] |partíu8=[[Partíu Verde (Suecia)|MP]] |votos8=264586 |coalición8=[[Bloque Roji-Verde]] |partíu1_coalición8=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Partíu Socialdemócrata]] |partíu2_coalición8=[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]] |partíu3_coalición8=[[Partíu de la Izquierda]] |votos8_ant=495273 |porcentaxe8= 4.4 |escaños8= 15 |escaños8_ant=25 |mapa_títulu = Resultaos eleutorales por distritu |mapa = File:Swedish_General_Election_2018.svg |mapa_tamañu = 300px |lleenda_mapa1 = {{legend|#ED1B34|S}} |lleenda_mapa2 = {{legend|#0069B4|L}}{{legend|#FEDF09|SD}} |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Riksdag por partíu políticu |diagrama = File:Sveriges riksdag 20180924 enwp.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{legend|#B00000|V: 28 escaños}} {{legend|#ED1B34|S: 101 escaños}} {{legend|#80AA4e|MP: 15 escaños}} {{legend|#FEDF09|SD: 62 escaño}} |leyenda2 = {{legend|#0069B4|L: 19 escaños}} {{legend|#39944A|C: 31 escaños}} {{legend|#2D338e|KD: 23 escaños}} {{legend|#019CDB|M: 70 escaño}} |diagrama2_títulu = Riksdag por alianza |diagrama2 = File:Riksdag Alliances 2018.svg |diagrama2_tamañu = 300px |lleenda1_2 = {{legend|#F0002D|Roji-Verde: 144 escaño}} |leyenda2_2 = {{legend|#F5891C|Alianza: 143 escaños}} {{legend|#FEDF09|SD: 62 escaños}} }} Les '''eleiciones xenerales [[Suecia|sueques]] de 2018''', realizáronse'l domingu 9 de setiembre de 2018, van escoyer a los miembros del [[Riksdag]], que de la mesma van escoyer un [[Primer ministru de Suecia|primer ministru]]. Ye una de les eleiciones más importantes del peracabo tiempu, debíu al rebarajamiento que pueda dase nel Riksdag como resultáu de les votaciones d'anguaño. Los sondeos hasta la fecha dan cuenta d'una baxa sostenida de los Socialdemócrates, y una alza sostenida de la derecha representada polos Demócrates de Suecia, superando en dellos sondeos en votación probable al partíu Moderáu. Fueron les eleiciones xenerales más reñíes, yá que los dos coaliciones polítiques [[Bloque Roji-Verde]] y [[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] quedaron empataes con 143 escaños.<ref>{{cita publicación |url=https://edition.cnn.com/2018/09/09/europe/swedish-elections-results-intl/index.html | títulu= Far-right party with neo-Nazi roots surdes in Swedish vote, early results show | work = [[CNN]] |fecha=9 de setiembre de 2018 | fechaaccesu= 9 de setiembre de 2018}}</ref><ref>[https://elpais.com/internacional/2018/09/08/actualidad/1536430395_729494.html La ultraderecha cueye fuercia en Suecia a cuenta de los partíos tradicionales]</ref> == Antecedentes == === Crisis presupuestaria de 2014 === A solu dos meses de formar un [[gobiernu en minoría|gobierno minoritariu]], el Primer Ministru [[Stefan Löfven]] anunció'l 3 d'avientu de 2014 que tenía la intención de faer los arreglos formales pa convocar eleiciones estraordinaries el 29 d'avientu de 2014, la fecha más temprana dexada pola constitución. La eleición paecía ser necesaria dempués de que'l gobiernu lideráu polos socialdemócrates de Löfven perdiera una votación sobre'l presupuestu por 182 a 153, por cuenta de que los Demócrates Suecos votaron cola oposición, lo que provocó una crisis nel gabinete.<ref>{{cita publicación |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-30306992 |títulu=Sweden heads for polls after Lofven's parliament defeat |work=[[BBC]] |fecha=3 d'avientu de 2014 |fechaaccesu=29 d'agostu de 2018}}</ref> Sicasí, el 26 d'avientu de 2014 roblóse un alcuerdu ente los socialdemócrates, los verdes, los moderaos, los centristes, los lliberales y los demócrates cristianos, qu'establez una serie de condiciones pa garantizar la estabilidá política hasta siquier 2022. L'alcuerdu incluyía dos disposiciones principales: *El candidatu pal primer ministru qu'axuntó la mayor cantidá de sofitu sería escoyíu. Esto aplicaríase tanto a los candidatos titulares como a los nuevos candidatos pa PM. *A un gobiernu en minoría dexaríase-y aprobar el so presupuestu por aciu l'astención de los partíos d'oposición que roblaron l'alcuerdu. Una vegada concluyíes les negociaciones ente'l Bloque Roji-Verde y La Alianza, la eleición antemanada suspendióse'l 27 d'avientu de 2014. El 9 d'ochobre de 2015, dempués de la salida del alcuerdu per parte de los demócrates cristianos, eslleióse l'alcuerdu d'avientu de 2014. Sicasí, los moderaos, los centristes y los lliberales dexaron que'l gobiernu minoritariu de los socialdemócrates y verdes siga gobernando. === Violencia de peaes de 2018 y crisis d'inmigrantes === El branu de 2018 vio un aumentu nos delitos violentos en Suecia, y dellos incidentes, incluyíu la quema provocada de más de 100 automóviles el 15 d'agostu, fixeron que munchos suecos digan que la "llei y l'orde" y les esmoliciones sobre la inmigración a gran escala les temes clave nes próximes eleiciones.<ref>{{cita publicación |url=https://www.nytimes.com/2018/08/15/world/europe/sweden-car-fires.html |títulu=More Than 100 Cars Burned in Mass Arson Attack in Sweden |work=[[The New York Times]] |fecha=15 d'agostu de 2018 |fechaaccesu=9 de setiembre de 2018}}</ref> Magar munchos suecos fueron azotaos pola violencia esporádica de les peaes nos últimos años a la fin de les vacaciones de branu pa los estudiantes, díxose que la violencia en [[Gotemburgu]], [[Falkenberg (Suecia)|Falkenberg]] y [[Trollhättan]] yera a mayor escala. El primer ministru Löfven referir a la violencia d'agostu como si tuviera entamada "cuasi como una operación militar".<ref>{{cita publicación |url=https://www.reuters.com/article/us-sweden-violence/youths-in-swedish-towns-burn-and-vandalize-scores-of-cars-idUSKBN1KZ0OJ |títulu=Youths in Swedish towns burn and vandalize scores of cars |work=[[Reuters]] |fecha=14 d'agostu de 2018 |fechaaccesu=9 de setiembre de 2018}}</ref> Los medios non suecos frecuentemente describen la supuesta crisis sueca venceyada a la [[inmigración]] y un enfoque nos Demócrates de Suecia como'l partíu principal, y neso cunten una narrativa falsa. == Sistema eleutoral == El [[Riksdag]] (Parllamentu suecu) ta compuestu por 349 parllamentarios, y toos son escoyíos por [[Escrutiniu proporcional plurinominal|representación proporcional]] en llistes de partíos de múltiples miembros que pueden ser rexonales (la mayoría de los partíos principales) o nacionales (Demócrates de Suecia). Cada unu de los 29 distritos eleutorales tien un númberu determináu de parllamentarios que s'estrema al traviés de los resultaos de los distritos eleutorales pa garantizar la representación rexonal. Los demás parllamentarios escuéyense al traviés d'un equilibriu proporcional, pa garantizar que'l númberu de diputaos escoyíos polos distintos partíos represente con precisión los votos del eleutoráu. La constitución sueca diz que'l Riksdag ye responsable de los impuestos y faer lleis, y que'l gobiernu ye responsable ante'l Riksdag. Esto significa que Suecia tien parllamentarismu nuna [[monarquía constitucional]], asegurando que'l gobiernu seya designáu polos representantes del pueblu; el Primer Ministru ye, poro, escoyíu indireutamente. Ríquese un mínimu del 4% del votu nacional por que un partíu ingrese al Riksdag, alternativamente'l 12% o más dientro d'un distritu eleutoral. == Partíos == {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 17px;" ! rowspan="2" colspan="2" | Nome !rowspan="2" | Ideoloxía !rowspan="2" | Dirixente !colspan="2" |Resultaos en 2014 |- ! Votos (%) ! Escaños |- | align="center" | '''S''' | align="center" |Partíu Socialdemócrata |[[Socialdemocracia]] | [[Stefan Löfven]] | style="text-align:center;" | 31.0% | {{Ficha de partíu políticu/escaños |113|349|hex=#ed1b34}} |- | style="text-align:center;" | '''M''' | Partíu Moderáu |[[Conservadorismu lliberal]] | Ulf Kristersson | style="text-align:center;" | 23.3% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|84|349|hex=#019CDB}} |- | style="text-align:center;" | '''SD''' | Demócrates | [[Nacionalismu]] | [[Jimmie Åkesson]] | style="text-align:center;" | 12.9% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|49|349|hex=#fedf09}} |- | style="text-align:center;" | '''MP''' | Verde |[[Política verde]] | [[Gustav Fridolin]] Isabella Lövin | style="text-align:center;" | 6.9% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|25|349|hex=#80AA4e}} |- | style="text-align:center;" | '''C''' | Centru |[[Agrarismo]] | [[Annie Lööf]] | style="text-align:center;" | 6.1% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|22|349|hex=#39944A}} |- | style="text-align:center;" | '''V''' | Izquierda |[[Socialismu]] | [[Jonas Sjöstedt]] | style="text-align:center;" | 5.7% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|21|349|hex=#b00000}} |- | style="text-align:center;"| '''L''' | Lliberales | [[Lliberalismu]] | [[Jan Björklund]] | style="text-align:center;" | 5.4% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|19|349|hex=#0069b4}} |- | style="text-align:center;" | '''KD''' | Demócrates Cristianos | [[Democracia Cristiana]] | Ebba Busch Thor | style="text-align:center;" | 4.6% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|16|349|hex=#2D338e}} |} == Encuestes d'opinión == [[Ficheru:Swedish_Opinion_Polling,_30_Day_Moving_Average,_2014-2018.png|x400px]] == Resultaos == {| class=wikitable style=text-align:right | colspan="8" |[[Ficheru:Sveriges riksdag 20180924 enwp.svg|center]]<br>[[Ficheru:Riksdag Alliances 2018.svg|center]] |- !colspan=3|Partíu !Votos !% !Escaños !+/– |- | style="background:#ed1b34;"| ||align=left|[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Socialdemócrates]]||align=center|S|| 1 774 045 || 28.4|| {{Ficha de partíu políticu/escaños |101|349|hex=#ed1b34}} || {{decrease}}12 |- | style="background:#019CDB;"| ||align=left|[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]]||align=center|M||1 235 833 ||19.8 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |70|349|hex=#019CDB}} || {{decrease}}13 |- | style="background:#fedf09;"| ||align=left|[[Demócrates de Suecia]]||align=center|SD|| 1 100 061|| 17.6 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |62|349|hex=#fedf09}} || {{increase}}20 |- | style="background:#39944A;"| ||align=left|[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]]||align=center|C||536 920 ||8.6 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |31|349|hex=#39944A}} || {{increase}}9 |- | style="background:#b00000;"| ||align=left|[[Partíu de la Izquierda Partíu de la Izquierda]]||align=center|V||495 273|| 7.9 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |28|349|hex=#b00000}} || {{increase}}7 |- | style="background:#2D338e;"| ||align=left|[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] ||align=center|KD||397 572 || 6.4 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |23|349|hex=#2D338e}} || {{increase}}7 |- | style="background:#0069b4;"| ||align=left|[[Partíu Popular Lliberal|Lliberales]]||align=center|L||342 389 || 5.5 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |19|349|hex=#0069b4}} || {{steady}}0 |- | style="background:#80AA4e;"| ||align=left|[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]]||align=center|MP||264 586 || 4.4 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |15|349|hex=#80AA4e}} || {{decrease}}10 |- | colspan="8" | |- | bgcolor="#FF1493" | ||align=left|[[Iniciativa feminista (Suecia)|Iniciativa Feminista]]||align=center|FI|| 27 715 || 0.4 || || |- | style="background:#572b85;"| ||align=left|[[Partíu Pirata (Suecia)|Partíu Pirata]]||align=center|PP|| || || || |- | style="background:#FFFF80;"| ||align=left|[[Alternativa pa Suecia]]||align=center|AFS|| || || || |- | style="background:#000000;"| ||align=left|[[Movimientu de Resistencia Nórdicu]]||align=center|NRM|| || || || |- | colspan="8" | |- | style="background-color:#F0002D"| ||align=left colspan=2|[[Bloque Roji-Verde]] (S+MP+V)|| 2 533 904|| 40.7 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |144|349|hex=#F0002D}} || {{decrease}}15 |- | style="background-color:#F5891C"| ||align=left colspan=2|[[Alianza (Suecia)|Alianza]] (M+C+L+KD)||2 512 714 || 40.3 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |143|349|hex=#F5891C}} || {{increase}}2 |- | style="background:#fedf09;"| ||colspan=2 align=left|Demócrates de Suecia (SD)|| 1 100 061 || 17.6 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |62|349|hex=#fedf09}} || {{increase}}21 |- | colspan="8" | |- |align=left colspan=3|Votos en blancu inválidos||50 763||–||–||– |- |align=left colspan=3|'''Total'''||6 323 733 ||'''100'''||'''349'''||'''0''' |- |align=left colspan=3|Participación||6 323 733 ||84.4||–||– |} == Votos de invistidura == {|{{tablaguapa}} style="font-size:85%;" |- |colspan="4"|<center>'''setiembre de 2018<br>Votos de invistidura pal Gobiernu<br>175 votos pa mayoría absoluta<br>{{small|(o mayoría simple)}}'''</center> |- |'''[[Riksdag]] |'''Votu''' |'''Partíos''' |align="center"|'''Votos''' |- |rowspan="4"|''Por definir'' |{{Si}} || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=green}} |- |{{Nun Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=red}} |- |'''Astención''' || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=#C0C0C0}} |- |'''Ausentes''' || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=black}} |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Suecia de 2018}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Europa de 2018]] [[Categoría:Eleiciones en Suecia]] ob3jmxepzvqoth8zg2uf77nmuvys9fj 4379186 4379180 2025-06-24T16:38:14Z YoaR 37624 /* Votos de invistidura */ 4379186 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |compactu = nun nome_elección = Eleiciones xenerales de Suecia de 2018 | país = Suecia | variante = | anchu = 52 | encurso = non | elección_anterior = Eleiciones xenerales de Suecia de 2014 | fecha_anterior = 2014 | siguiente_elección = Eleiciones xenerales de Suecia de 2022 | siguiente_fecha = 2022 | endisputa = <small>349 escaños nel [[Riksdag]]</small> | fecha_elección = 9 de setiembre de 2018 | votantes = 6323733 | participación = 84.4 | participación_ant = 83.4 | nulos= 24461 | ensin_marcar = 3 945 | blancos=50763 | cargu = [[Ficheru:Lilla riksvapnet - Riksarkivet Sverige.png|35px]]<br />[[Primer ministru de Suecia]] | predecesor = [[Stefan Löfven]] | partíu_predecesor = [[Partíu Socialdemócrata Suecu|Socialdemócrata]] | socesor = | partíu_socesor = | sitiu_web = [https://data.val.se/val/val2018/valnatt/R/rike/index.html Resultaos] |imaxe1=File:Tallinn Digital Summit. Handshake Stefan Löfven and Jüri Ratas (36718148363) (cropped).jpg |símbolu1= |color1=#ed1b34 |líder1=[[Stefan Löfven]] |partíu1=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|SSA]] |coalición1=[[Bloque Roji-Verde]] |partíu1_coalición1=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Partíu Socialdemócrata]] |partíu2_coalición1=[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]] |partíu3_coalición1=[[Partíu de la Izquierda]] |votos1=1774045 |votos1_ant=2639352 |porcentaxe1= 28.4 |escaños1= 101 |escaños1_ant= 113 |imaxe2=File:Ulf_Kristersson_in_2018_Swedish_general_election,_2018 (cropped).jpg |símbolu2= |color2=#019CDB |líder2=[[Ulf Kristersson]] |partíu2=[[Partíu Moderáu (Suecia)|MS]] |coalición2=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición2=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición2=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición2=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición2=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos2=1235833 |votos2_ant=2377746 |porcentaxe2= 19.8 |escaños2= 70 |escaños2_ant= 83 |imaxe3=File:Almedalen 7 July 2016 68 (27907007150) (cropped).jpg |símbolu3= |color3=#fedf09 |líder3=[[Jimmie Åkesson]] |partíu3=[[Demócrates de Suecia|SD]] |votos3=1100061 |votos3_ant=781120 |porcentaxe3= 17.6 |escaños3= 63 |escaños3_ant= 49 |imaxe4=File:2018-07-03 Presskonferens Blå miljard (42831783655) (cropped).jpg |símbolu4= |color4=#39944A |líder4=[[Annie Lööf]] |partíu4=[[Partíu del Centru (Suecia)|C]] |coalición4=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición4=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición4=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición4=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición4=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos4=536920 |votos4_ant=380937 |porcentaxe4=8.6 |escaños4= 31 |escaños4_ant=22 |imaxe5=File:20180701 Vansterpartiet Jonas Sjostedt Almedalsveckan 3253 (42431274454) (cropped).jpg |símbolu5= |color5=#b00000 |líder5=[[Jonas Sjöstedt]] |partíu5=[[Partíu de la Izquierda|V]] |votos5=495273 |coalición5=[[Bloque Roji-Verde]] |partíu1_coalición5=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Partíu Socialdemócrata]] |partíu2_coalición5=[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]] |partíu3_coalición5=[[Partíu de la Izquierda]] |votos5_ant=356331 |porcentaxe5= 7.9 |escaños5= 28 |escaños5_ant=21 |imaxe6=File:Ebba Busch Thor Almedalen 2018 (43242646171) (cropped).jpg |símbolu6= |color6=#2D338e |líder6=[[Ebba Busch Thor]] |partíu6=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|KD]] |coalición6=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición6=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición6=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición6=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición6=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos6=397572 |votos6_ant=284806 |porcentaxe6= 6.4 |escaños6= 23 |escaños6_ant=16 |imaxe7=File:Jan Björklund Almedalen 2018 (42277380475) (cropped).jpg |símbolu7= |color7=#0069b4 |líder7=[[Jan Björklund]] |partíu7=[[Partíu Popular Lliberal|L]] |coalición7=[[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] |partíu1_coalición7=[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]] |partíu2_coalición7=[[Partíu Popular Lliberal]] |partíu3_coalición7=[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]] |partíu4_coalición7=[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] |votos7=342389 |votos7_ant=337773 |porcentaxe7=5.5 |escaños7= 19 |escaños7_ant=19 |imaxe8=File:Almedalen 2017 (36197325382) (cropped).jpg |símbolu8= |color8=#80AA4e |líder8=[[Gustav Fridolin]] y [[Isabella Lövin]] |partíu8=[[Partíu Verde (Suecia)|MP]] |votos8=264586 |coalición8=[[Bloque Roji-Verde]] |partíu1_coalición8=[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Partíu Socialdemócrata]] |partíu2_coalición8=[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]] |partíu3_coalición8=[[Partíu de la Izquierda]] |votos8_ant=495273 |porcentaxe8= 4.4 |escaños8= 15 |escaños8_ant=25 |mapa_títulu = Resultaos eleutorales por distritu |mapa = File:Swedish_General_Election_2018.svg |mapa_tamañu = 300px |lleenda_mapa1 = {{legend|#ED1B34|S}} |lleenda_mapa2 = {{legend|#0069B4|L}}{{legend|#FEDF09|SD}} |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = Riksdag por partíu políticu |diagrama = File:Sveriges riksdag 20180924 enwp.svg |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = {{legend|#B00000|V: 28 escaños}} {{legend|#ED1B34|S: 101 escaños}} {{legend|#80AA4e|MP: 15 escaños}} {{legend|#FEDF09|SD: 62 escaño}} |leyenda2 = {{legend|#0069B4|L: 19 escaños}} {{legend|#39944A|C: 31 escaños}} {{legend|#2D338e|KD: 23 escaños}} {{legend|#019CDB|M: 70 escaño}} |diagrama2_títulu = Riksdag por alianza |diagrama2 = File:Riksdag Alliances 2018.svg |diagrama2_tamañu = 300px |lleenda1_2 = {{legend|#F0002D|Roji-Verde: 144 escaño}} |leyenda2_2 = {{legend|#F5891C|Alianza: 143 escaños}} {{legend|#FEDF09|SD: 62 escaños}} }} Les '''eleiciones xenerales [[Suecia|sueques]] de 2018''', realizáronse'l domingu 9 de setiembre de 2018, van escoyer a los miembros del [[Riksdag]], que de la mesma van escoyer un [[Primer ministru de Suecia|primer ministru]]. Ye una de les eleiciones más importantes del peracabo tiempu, debíu al rebarajamiento que pueda dase nel Riksdag como resultáu de les votaciones d'anguaño. Los sondeos hasta la fecha dan cuenta d'una baxa sostenida de los Socialdemócrates, y una alza sostenida de la derecha representada polos Demócrates de Suecia, superando en dellos sondeos en votación probable al partíu Moderáu. Fueron les eleiciones xenerales más reñíes, yá que los dos coaliciones polítiques [[Bloque Roji-Verde]] y [[Alianza (Suecia)|L'Alianza]] quedaron empataes con 143 escaños.<ref>{{cita publicación |url=https://edition.cnn.com/2018/09/09/europe/swedish-elections-results-intl/index.html | títulu= Far-right party with neo-Nazi roots surdes in Swedish vote, early results show | work = [[CNN]] |fecha=9 de setiembre de 2018 | fechaaccesu= 9 de setiembre de 2018}}</ref><ref>[https://elpais.com/internacional/2018/09/08/actualidad/1536430395_729494.html La ultraderecha cueye fuercia en Suecia a cuenta de los partíos tradicionales]</ref> == Antecedentes == === Crisis presupuestaria de 2014 === A solu dos meses de formar un [[gobiernu en minoría|gobierno minoritariu]], el Primer Ministru [[Stefan Löfven]] anunció'l 3 d'avientu de 2014 que tenía la intención de faer los arreglos formales pa convocar eleiciones estraordinaries el 29 d'avientu de 2014, la fecha más temprana dexada pola constitución. La eleición paecía ser necesaria dempués de que'l gobiernu lideráu polos socialdemócrates de Löfven perdiera una votación sobre'l presupuestu por 182 a 153, por cuenta de que los Demócrates Suecos votaron cola oposición, lo que provocó una crisis nel gabinete.<ref>{{cita publicación |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-30306992 |títulu=Sweden heads for polls after Lofven's parliament defeat |work=[[BBC]] |fecha=3 d'avientu de 2014 |fechaaccesu=29 d'agostu de 2018}}</ref> Sicasí, el 26 d'avientu de 2014 roblóse un alcuerdu ente los socialdemócrates, los verdes, los moderaos, los centristes, los lliberales y los demócrates cristianos, qu'establez una serie de condiciones pa garantizar la estabilidá política hasta siquier 2022. L'alcuerdu incluyía dos disposiciones principales: *El candidatu pal primer ministru qu'axuntó la mayor cantidá de sofitu sería escoyíu. Esto aplicaríase tanto a los candidatos titulares como a los nuevos candidatos pa PM. *A un gobiernu en minoría dexaríase-y aprobar el so presupuestu por aciu l'astención de los partíos d'oposición que roblaron l'alcuerdu. Una vegada concluyíes les negociaciones ente'l Bloque Roji-Verde y La Alianza, la eleición antemanada suspendióse'l 27 d'avientu de 2014. El 9 d'ochobre de 2015, dempués de la salida del alcuerdu per parte de los demócrates cristianos, eslleióse l'alcuerdu d'avientu de 2014. Sicasí, los moderaos, los centristes y los lliberales dexaron que'l gobiernu minoritariu de los socialdemócrates y verdes siga gobernando. === Violencia de peaes de 2018 y crisis d'inmigrantes === El branu de 2018 vio un aumentu nos delitos violentos en Suecia, y dellos incidentes, incluyíu la quema provocada de más de 100 automóviles el 15 d'agostu, fixeron que munchos suecos digan que la "llei y l'orde" y les esmoliciones sobre la inmigración a gran escala les temes clave nes próximes eleiciones.<ref>{{cita publicación |url=https://www.nytimes.com/2018/08/15/world/europe/sweden-car-fires.html |títulu=More Than 100 Cars Burned in Mass Arson Attack in Sweden |work=[[The New York Times]] |fecha=15 d'agostu de 2018 |fechaaccesu=9 de setiembre de 2018}}</ref> Magar munchos suecos fueron azotaos pola violencia esporádica de les peaes nos últimos años a la fin de les vacaciones de branu pa los estudiantes, díxose que la violencia en [[Gotemburgu]], [[Falkenberg (Suecia)|Falkenberg]] y [[Trollhättan]] yera a mayor escala. El primer ministru Löfven referir a la violencia d'agostu como si tuviera entamada "cuasi como una operación militar".<ref>{{cita publicación |url=https://www.reuters.com/article/us-sweden-violence/youths-in-swedish-towns-burn-and-vandalize-scores-of-cars-idUSKBN1KZ0OJ |títulu=Youths in Swedish towns burn and vandalize scores of cars |work=[[Reuters]] |fecha=14 d'agostu de 2018 |fechaaccesu=9 de setiembre de 2018}}</ref> Los medios non suecos frecuentemente describen la supuesta crisis sueca venceyada a la [[inmigración]] y un enfoque nos Demócrates de Suecia como'l partíu principal, y neso cunten una narrativa falsa. == Sistema eleutoral == El [[Riksdag]] (Parllamentu suecu) ta compuestu por 349 parllamentarios, y toos son escoyíos por [[Escrutiniu proporcional plurinominal|representación proporcional]] en llistes de partíos de múltiples miembros que pueden ser rexonales (la mayoría de los partíos principales) o nacionales (Demócrates de Suecia). Cada unu de los 29 distritos eleutorales tien un númberu determináu de parllamentarios que s'estrema al traviés de los resultaos de los distritos eleutorales pa garantizar la representación rexonal. Los demás parllamentarios escuéyense al traviés d'un equilibriu proporcional, pa garantizar que'l númberu de diputaos escoyíos polos distintos partíos represente con precisión los votos del eleutoráu. La constitución sueca diz que'l Riksdag ye responsable de los impuestos y faer lleis, y que'l gobiernu ye responsable ante'l Riksdag. Esto significa que Suecia tien parllamentarismu nuna [[monarquía constitucional]], asegurando que'l gobiernu seya designáu polos representantes del pueblu; el Primer Ministru ye, poro, escoyíu indireutamente. Ríquese un mínimu del 4% del votu nacional por que un partíu ingrese al Riksdag, alternativamente'l 12% o más dientro d'un distritu eleutoral. == Partíos == {| {{tablaguapa}} style="margin-bottom: 17px;" ! rowspan="2" colspan="2" | Nome !rowspan="2" | Ideoloxía !rowspan="2" | Dirixente !colspan="2" |Resultaos en 2014 |- ! Votos (%) ! Escaños |- | align="center" | '''S''' | align="center" |Partíu Socialdemócrata |[[Socialdemocracia]] | [[Stefan Löfven]] | style="text-align:center;" | 31.0% | {{Ficha de partíu políticu/escaños |113|349|hex=#ed1b34}} |- | style="text-align:center;" | '''M''' | Partíu Moderáu |[[Conservadorismu lliberal]] | Ulf Kristersson | style="text-align:center;" | 23.3% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|84|349|hex=#019CDB}} |- | style="text-align:center;" | '''SD''' | Demócrates | [[Nacionalismu]] | [[Jimmie Åkesson]] | style="text-align:center;" | 12.9% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|49|349|hex=#fedf09}} |- | style="text-align:center;" | '''MP''' | Verde |[[Política verde]] | [[Gustav Fridolin]] Isabella Lövin | style="text-align:center;" | 6.9% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|25|349|hex=#80AA4e}} |- | style="text-align:center;" | '''C''' | Centru |[[Agrarismo]] | [[Annie Lööf]] | style="text-align:center;" | 6.1% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|22|349|hex=#39944A}} |- | style="text-align:center;" | '''V''' | Izquierda |[[Socialismu]] | [[Jonas Sjöstedt]] | style="text-align:center;" | 5.7% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|21|349|hex=#b00000}} |- | style="text-align:center;"| '''L''' | Lliberales | [[Lliberalismu]] | [[Jan Björklund]] | style="text-align:center;" | 5.4% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|19|349|hex=#0069b4}} |- | style="text-align:center;" | '''KD''' | Demócrates Cristianos | [[Democracia Cristiana]] | Ebba Busch Thor | style="text-align:center;" | 4.6% | {{Ficha de partíu políticu/escaños|16|349|hex=#2D338e}} |} == Encuestes d'opinión == [[Ficheru:Swedish_Opinion_Polling,_30_Day_Moving_Average,_2014-2018.png|x400px]] == Resultaos == {| class=wikitable style=text-align:right | colspan="8" |[[Ficheru:Sveriges riksdag 20180924 enwp.svg|center]]<br>[[Ficheru:Riksdag Alliances 2018.svg|center]] |- !colspan=3|Partíu !Votos !% !Escaños !+/– |- | style="background:#ed1b34;"| ||align=left|[[Partíu Socialdemócrata Suecu|Socialdemócrates]]||align=center|S|| 1 774 045 || 28.4|| {{Ficha de partíu políticu/escaños |101|349|hex=#ed1b34}} || {{decrease}}12 |- | style="background:#019CDB;"| ||align=left|[[Partíu Moderáu (Suecia)|Partíu Moderáu]]||align=center|M||1 235 833 ||19.8 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |70|349|hex=#019CDB}} || {{decrease}}13 |- | style="background:#fedf09;"| ||align=left|[[Demócrates de Suecia]]||align=center|SD|| 1 100 061|| 17.6 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |62|349|hex=#fedf09}} || {{increase}}20 |- | style="background:#39944A;"| ||align=left|[[Partíu del Centru (Suecia)|Partíu del Centru]]||align=center|C||536 920 ||8.6 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |31|349|hex=#39944A}} || {{increase}}9 |- | style="background:#b00000;"| ||align=left|[[Partíu de la Izquierda Partíu de la Izquierda]]||align=center|V||495 273|| 7.9 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |28|349|hex=#b00000}} || {{increase}}7 |- | style="background:#2D338e;"| ||align=left|[[Demócrates Cristianos (Suecia)|Demócrates Cristianos]] ||align=center|KD||397 572 || 6.4 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |23|349|hex=#2D338e}} || {{increase}}7 |- | style="background:#0069b4;"| ||align=left|[[Partíu Popular Lliberal|Lliberales]]||align=center|L||342 389 || 5.5 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |19|349|hex=#0069b4}} || {{steady}}0 |- | style="background:#80AA4e;"| ||align=left|[[Partíu Verde (Suecia)|Partíu Verde]]||align=center|MP||264 586 || 4.4 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |15|349|hex=#80AA4e}} || {{decrease}}10 |- | colspan="8" | |- | bgcolor="#FF1493" | ||align=left|[[Iniciativa feminista (Suecia)|Iniciativa Feminista]]||align=center|FI|| 27 715 || 0.4 || || |- | style="background:#572b85;"| ||align=left|[[Partíu Pirata (Suecia)|Partíu Pirata]]||align=center|PP|| || || || |- | style="background:#FFFF80;"| ||align=left|[[Alternativa pa Suecia]]||align=center|AFS|| || || || |- | style="background:#000000;"| ||align=left|[[Movimientu de Resistencia Nórdicu]]||align=center|NRM|| || || || |- | colspan="8" | |- | style="background-color:#F0002D"| ||align=left colspan=2|[[Bloque Roji-Verde]] (S+MP+V)|| 2 533 904|| 40.7 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |144|349|hex=#F0002D}} || {{decrease}}15 |- | style="background-color:#F5891C"| ||align=left colspan=2|[[Alianza (Suecia)|Alianza]] (M+C+L+KD)||2 512 714 || 40.3 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |143|349|hex=#F5891C}} || {{increase}}2 |- | style="background:#fedf09;"| ||colspan=2 align=left|Demócrates de Suecia (SD)|| 1 100 061 || 17.6 || {{Ficha de partíu políticu/escaños |62|349|hex=#fedf09}} || {{increase}}21 |- | colspan="8" | |- |align=left colspan=3|Votos en blancu inválidos||50 763||–||–||– |- |align=left colspan=3|'''Total'''||6 323 733 ||'''100'''||'''349'''||'''0''' |- |align=left colspan=3|Participación||6 323 733 ||84.4||–||– |} == Votos de invistidura == {|{{tablaguapa}} style="font-size:85%;" |- |colspan="4"|<center>'''setiembre de 2018<br>Votos de invistidura pal Gobiernu<br>175 votos pa mayoría absoluta<br>{{small|(o mayoría simple)}}'''</center> |- |'''[[Riksdag]] |'''Votu''' |'''Partíos''' |align="center"|'''Votos''' |- |rowspan="4"|''Por definir'' |{{Sí}} || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=green}} |- |{{Non}} || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=red}} |- |'''Astención''' || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=#C0C0C0}} |- |'''Ausentes''' || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|349|hex=black}} |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Suecia de 2018}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones n'Europa de 2018]] [[Categoría:Eleiciones en Suecia]] kb5776zjeytb9fivix8rpqk7myjx8yn 0 152478 4379430 4375397 2025-06-25T11:19:45Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Salú de Bolivia]]; added [[Category:Ministros y ministres de Bolivia]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379430 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Ariana Campero Nava''' {{nym}} ye una [[médica]], ex [[Ministru|viceministra]] y [[política]] [[boliviana]]. Ocupó'l cargu de [[Ministeriu de Salú de Bolivia|ministra de salú de Bolivia]] dende'l [[23 de xineru]] de [[2015]] hasta'l [[29 de mayu]] de [[2018]] mientres el [[Gobiernu de Evo Morales|tercer gobiernu]] del presidente [[Evo Morales Ayma]]. == Biografía == Ariana Campero nació na ciudá de [[Cochabamba]] el [[21 de setiembre]] de [[1986]]. Fixo los sos estudios primavos y secundarios nel colexu Maryknoll de Cochabamba. Siguió los sos estudios cimeros ingresando a la carrera de medicina de la [[Escuela Llatinoamericana de Medicina]] de [[L'Habana]], [[Cuba]], graduándose como [[médica]]. Cabo mentar que Campero pertenez a unu de los primeros grupos d'estudiantes [[bolivianu|bolivianos]] que fueron becaos a [[Cuba]] mientres el primer gobiernu d'[[Evo Morales]] ([[2006]]-[[2010]]). Campero tornó a [[Bolivia]] en [[2011]]. Una vegada en [[Bolivia]], Campero foi destinada a trabayar nel área del bonu [[Juana Azurduy]] como médica comuñal nel conceyu d'[[Aiquile]] del [[Departamentu de Cochabamba]]. Foi tamién por diez meses asesora del ex ministru de salú [[Juan Carlos Calvimontes]]. === Vida política === El [[30 d'abril]] de [[2014]], Campero foi posesionada como [[Ministeriu de Salú de Bolivia|viceministra de Salú de Bolivia]] pol ministru de salú d'esi entós [[Juan Carlos Calvimontes]] reemplazando a [[Martín Maturano]]. Ocupó'l cargu hasta'l [[23 de xineru]] de [[2015]].<ref>http://www.paginasiete.bo/sociedad/2014/5/1/ariana-campero-xuro-ayeri-como-viceministra-salud-20343.html</ref><ref>http://www.erbol.com.bo/noticia/social/30042014/posesionan_ariana_campero_como_viceministra_de_salú</ref><ref>http://www.minsalud.gob.bo/105-dra-ariana-campero-asume-como-nueva-viceministra-de-salud-y-promocion</ref><ref>http://anbolivia.blogspot.pe/2014/04/posesionan-ariana-campero-como.html</ref> El [[23 de xineru]] de [[2015]], el presidente [[Evo Morales Ayma]] la posesionó como [[Ministeriu de Salú de Bolivia|ministra de salú de Bolivia]]. Cabo mentar que mientres la posesión del ministeriu pa la xestión [[2015]], Campero foi la ministra más nueva del gabinete del [[Gobiernu de Evo Morales|tercer gobiernu]] d'[[Evo Morales Ayma]], con tan solo 28 años d'edá.<ref>{{Cita web |url=http://www.presidencia.gob.bo/fuente/gabinete.php |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20151009184424/http://www.presidencia.gob.bo/fuente/gabinete.php |fechaarchivu=2015-10-09 }}</ref><ref>http://www.eldiario.net/noticias/2015/2015_01/nt150124/politica.php?n=52&-nuevu-gabinete-ministerial</ref><ref>http://www.soldepando.com/presidente-morales-renovo-mas-de-la metá-de-su-gabinete-al-empecipiar-tercer-mandatu/</ref> === Viceministros === <center> {| {{tablaguapa}} border="1" align="center" |- bgcolor="#ececec" ! Cargu !! Nome !! Periodu |- | Viceministra de Salú y Promoción|| '''[[Carla Parada]]''' || [[2015]]-[[2017]] |- | Viceministru de Salú y Promoción || '''[[Álvaro Terraza|Álvaro Terraces Peláez]]''' || [[2017]]-Actualidá |- |}</center> En [[xunetu]] de [[2015]], el [[Comité Cívicu Potosinista]] (COMCIPO), declaró y pidió ante los medios de comunicación del país, l'arrenunciu de la ministra Nava, col motivu de que nun se taría implementando nel país polítiques de salú destinaes al bienestar de la población polo xeneral, cuantimás de la ciudá de [[Potosí]].{{ensin referencies}} Mientres la so xestión como ministra, n'[[ochobre]] de [[2015]], llanzóse'l programa universal de lactancia o tamién llamáu programa de subsidiu prenatal, coles mires d'apurrir productos alimenticios a toles muyeres embarazaes de [[Bolivia]] a partir del cuartu mes de xestación. El [[14 d'ochobre]] de [[2015]], Campero foi designada presidente de la Organización Rexonal Andina de Salú polos ministros de Salú de [[Colombia]], [[Perú]], [[Chile]], [[Ecuador]] y [[Venezuela]]. Esto coles mires d'esaniciar la enfermedá de la [[rabia]] de la rexón.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=uxryf8Iw3KI</ref> === Caxa Nacional de Salú === El [[12 d'avientu]] de [[2016]], la ministra Campero posesionó al nuevu xerente xeneral de la Caxa Nacional de Salú (CNS) Juan Jordan. La midida traxo de resultes la protesta de los trabayadores de la CNS, quien s'aguantaron a la nueva autoridá posesionada, pidiendo'l so arrenunciu. Juan Jordan solo pudo permanecer como xerente de la CNS por 2 meses por cuenta de les constantes protestes de los trabayadores. Ye entós que'l [[16 de febreru]] de [[2017]] y por ordenes del [[Vicepresidente de Bolivia]] [[Álvaro García Linera]], la ministra Campero posesionó a Juan Carlos Meneses como'l nuevu xerente xeneral de la Caxa Nacional de Salú, en reemplazu de Jordan.<ref>http://www.la-razon.com/sociedad/CNS-Gobiernu-posesiona-Juan_Meneses_Copa-xerente-CNS-auditoria_0_2657134334.html</ref> == Crítiques y discutinios == Campero, con un ascensu políticu malo d'esplicar, foi oxetu de burlla, crítica, pero tamién acoso sexual per parte d'opositores, oficialistas y periodistes. === Acoso de Carlos Bru === A pesar de que Campero forma parte del gabinete ministerial del gobiernu de Evo Morales, foi duramente criticada por altes autoridaes y polítiques de la so mesmu partíu del [[Movimientu al Socialismu (Bolivia)|Movimientu al Socialismu]]. El [[25 de marzu]] de [[2015]], la ministra Campero foi afrellada verbalmente per parte del candidatu a l'alcaldía de [[Yacuiba]] Carlos Bru, cola siguiente frase: {{Cita|"Cama adientro, xefe; la ministra tamién, cama adientro, patrón enriba"|candidatu a la alcaldia de [[Yacuiba]], Carlos Bru, ([[25 de marzu]] de [[2015]]).<ref>{{cita nota de prensa |títulu = Yacuiba: candidatu del MAS pide ministra cama adientro, patrón enriba |url = http://eju.tv/2015/03/yacuiba-candidatu-del-mas-pide-ministra-cama-adientro-patrn-enriba/ |fecha = 25 de marzu de 2015 |fechaaccesu = 19 de payares de 2015 |idioma = castellanu |editorial = eju.tv |formatu = |cita = }}</ref>}} Pero al empar el [[28 de marzu]] de [[2015]], 3 díes dempués, la ministra Campero respondiólu a Carlos Bru col siguiente comunicáu na so cuenta [[twitter]]: {{Cita|"Nin callada nin sumisa, esta ministra ta contra'l patriarcáu, que pena por machistes nes nueses files, la llucha sigue"|Ministra de salú Ariana Campero, ([[28 de marzu]] de [[2015]]).<ref>{{cita nota de prensa|títulu = Ministra llamenta actitú machista de candidatu|url= http://www.la-razon.com/sociedad/Ministra-llamenta-actitú-machista-candidatu_0_2242575770.html|fecha = 28 de marzu de 2015 |fechaaccesu = 19 de payares de 2015 |idioma = castellanu |editorial =la-razon.com |formatu = |cita = }}</ref>}} === Agresión verbal de Alvaro García Linera === El [[5 de payares]] de [[2015]], mientres la entrega oficial de 71 [[ambulancia|ambulancies]] a la ciudá de [[Potosí]], la ministra Campero foi nuevamente afrellada verbalmente, pero esta vegada por una alta autoridá del país como'l [[vicepresidente de Bolivia]] [[Alvaro García Linera]], quien-y dixo lo siguiente: {{Cita|"Conozo esos novios, home ye home. Primero cásate ministra, nun ye asina nomás, el noviu (pidi) pruebita d'amor, pero ye primeru poniendo'l matrimoniu, depués te va dexar cola to pruebita d'amor colgando"|[[Vicepresidente de Bolivia]] [[Alvaro García Linera]], ([[5 de payares]] de [[2015]]).<ref>{{cita nota de prensa |títulu = El Vice aconseya a Ministra que se case antes de tener fíos |url = http://www.paginasiete.bo/nacional/2015/11/5/vice-aconseya-ministra-case-antes-tener-fíos-75887.html |fecha = 5 de payares de 2015 |fechaaccesu = 19 de payares de 2015 |idioma = castellanu |editorial = paginasiete.bo |formatu = |cita = }}</ref>}} === Chancies homofóbicas de Evo Morales === El [[16 de payares]] de [[2015]], el [[Presidente de Bolivia]] [[Evo Morales Ayma]], mientres la entrega oficial de 34 [[ambulancia|ambulancies]] pa la ciudá de [[Trinidad (Bolivia)|Trinidad]], dixo lo siguiente: {{Cita|"Beni ye tan grande xeográficamente hai que planiar, ministra de Salú. Ende namorando, nun quiero pensar que ye [[lesbiana]], mire compañera ministra. Perdone, compañera, a ver escúcheme"|[[Presidente de Bolivia]] [[Evo Morales Ayma]], ([[16 de payares]] de [[2015]]).<ref>{{cita nota de prensa|títulu = Evo Morales a la so ministra de Salú: "Nun quiero pensar que ye lesbiana" |url= http://www.la-razon.com/sociedad/Ministra-Campero-Evo_Morales-lesbiana_0_2382361828.html|fecha = 16 de payares de 2015 |fechaaccesu = 19 de payares de 2015 |idioma = castellanu |editorial =la-razon.com |formatu = |cita = }}</ref>}} Por cuenta de l'actitú tomada pol Presidente [[Evo Morales]], foi criticáu duramente poles redes sociales y sociedá polo xeneral. El [[LGBT]] y la Rede de Muyeres Lesbianes de [[Bolivia]] quien se refirieron a la tema de la siguiente manera: {{Cita|"Resúltanos totalmente vergonzosu que los discursos tean tiñíos de homofobia, entá ye más viniendo del presidente del Estáu Plurinacional de Bolivia, promotor de los Derechos Humanos en Llatinoamérica y el mundu; con esti tipu de declaraciones namái sema burlla, estereotipu, odiu, segregación y violencia escontra una población grande ya importante. Los sos aseveraciones demuestren una total desinformación y desconocimientu de la población que tien una diversa orientación sexual ya identidá de xéneru en Bolivia, dexando al descubiertu'l so homofobia que se xustifica con una supuesta inorancia"|LGBT, ([[17 de payares]] de [[2015]]).<ref>{{cita nota de prensa |títulu = Critiquen a Evo que dixo a Ministra: Nun quiero pensar que ye lesbiana |url = http://www.paginasiete.bo/sociedad/2015/11/17/critiquen-dixo-ministra-quiero-pensar-llesbiana-77188.html |fecha = 17 de payares de 2015 |fechaaccesu = 19 de payares de 2015 |idioma = castellanu |editorial = paginasiete.bo |formatu = |cita = }}</ref>}} Pero esi mesma [[nueche]] del [[16 de payares]] de [[2015]], por aciu un comunicáu de prensa'l ministeriu de comunicación, el presidente [[Evo Morales Ayma]] pidió esculpes a la ministra polos sos comentarios arramaos en Trinidad: {{Cita|"Respetamos la diversidá, y asina lo dicimos na nuesa CPE. Esculpo humildemente y bonalmente. Nun foi la mio intención ofender a naide"|[[Presidente de Bolivia]] [[Evo Morales Ayma]], (nota del ministeriu de comunicación, [[16 de payares]] de [[2015]]).<ref>{{cita nota de prensa|títulu = Morales pide esculpes pol so comentariu sobre la orientación sexual de la ministra Campero |url= http://www.la-razon.com/sociedad/Polemica-Evo-Campero-quiero-pensar-llesbiana_0_2382961709.html|fecha = 16 de payares de 2015 |fechaaccesu = 19 de payares de 2015 |idioma = castellanu |editorial =la-razon.com |formatu = |cita = }}</ref>}} El [[19 de payares]] de [[2015]], Ariana Campero aceptó les sides del presidente [[Evo Morales Ayma]] na so cuenta de [[facebook]].<ref>{{cita web |url=http://www.eldeber.com.bo/bolivia/ministra-salud-acepta-sides-del.html |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=19 de payares de 2015 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20151119235255/http://www.eldeber.com.bo/bolivia/ministra-salud-acepta-sides-del.html |fechaarchivu=19 de payares de 2015 }}</ref> === Llevantu de Amalia Pando y Roxana Lizárraga === En [[setiembre]] de [[2016]] el Tribunal Nacional d'Ética Periodística (TNEP) falló parcialmente en contra de les periodistes Amalia Pando y Roxana Lizárraga por emitir, el [[23 de marzu]], criterios ya información infundada sobre un presuntu estáu de xestación de l'autoridá. La institución pidió rectificar les sos declaraciones. En [[setiembre]] de [[2016]] la periodista Amalia Pando pidió en cumplimientu d'un fallu del Tribunal d'Ética sides públiques poles declaraciones sobre la ministra de Salú, Ariana Campero, en redol a un supuestu embaranzu. En contrapartida, Pando pidió a Campero esculpase a nome de Gobiernu pola revelación d'un informe confidencial sobre la salú de Cusi, que foi espuestu por Calvimontes n'avientu de 2014. Al traviés de la so cuenta Twitter, Campero respondió a Pando al traviés de la so cuenta de twitter que satirizar sides confirma violación a ética y principios de llibertá d'espresión.<ref>{{cita web |url=http://www.la-razon.com/nacional/Pando-esculpara-Campero-mesmu-Cusi_0_2573142728.html|títulu=Pando pide esculpes a la ministra Campero y esíxe-y similar aición por casu Cusi - La Razón|fechaaccesu=5 d'ochobre de 2016|sitiuweb=www.la-razon.com}}</ref> === Sacerdote Eduardo Pérez === El [[19 d'abril]] de [[2017]], el comunicador social, sacerdote xesuita y direutor de radio FIDES, Eduardo Pérez Iribarne, nel so programa de televisión y radio díxo-y a la Ministra de Salú, Ariana Campero: “¡escúlpeme, señora, nun m'atrevo a llamala médica, nun m'atrevo! Va Ser porque soi un maric*n, pero nun m'atrevo a llama-y médica, prefiero llamala Ministra de Salú. ¿Por qué ta de ministra? Nun sé, cuntáronme chismes, pero nun quiero espublizar porque son chismes” ,<ref>http://www.erbol.com.bo/noticia/politica/19042017/cuestionamiento_del padre_perez_desamarra_critiques_d'el_mas</ref><ref>http://www.paginasiete.bo/nacional/2017/4/20/dichos-padre-perez-causen-indignacion-executivu-135017.html</ref> === Periódicu d'[[Feria de la Alasita|Alasita]] de Página Siete === El [[26 de xineru]] de [[2018]], por aciu la so cuenta de [[twitter]], Ariana Campero denuncio al periódicu paceño "Página Siete" por dos notes sacaes na edición especial del periódicu yá mentáu pola [[Feria de la Alasita]], onde se ponía nel titular "Ministra nun sumió, taba buscando la so titulo" y n'otra pagina poníase un afiche editáu de la película boliviana "Les Malcogidas" coles cares de les ministres. {{Cita|"Nenguna fiesta, nenguna chancia xustifica'l machismu, la violencia, la misoxinia y la falta de respetu. El periódicu Páxina7 tien de respetar a les muyeres y retratase. #NadaJustificaLaViolencia."|[[Ariana Campero]], ([[26 de xineru]] de [[2018]]).<ref>{{cita nota de prensa |url= https://twitter.com/ArianaCamperoNa/status/956707608802537477|fecha = 26 de xineru de 2018 |fechaaccesu = 28 de xineru de 2018 |idioma = castellanu|formatu = |cita = }}</ref>}} {{Cita|"Esixo retractación de Páxina7. La sida y retractación tien de ser dirixida a la mio persona nel titular y la redaición, utilizando les mesmes carauterístiques qu'utilizó'l periódicu pa bilordiame y discriminame, nenguna fiesta los exime de la Llei 045."|[[Ariana Campero]], ([[26 de xineru]] de [[2018]]).<ref>{{cita nota de prensa |url= https://twitter.com/ArianaCamperoNa/status/956938737522528257|fecha = 26 de xineru de 2018 |fechaaccesu = 28 de xineru de 2018 |idioma = castellanu|formatu = |cita = }}</ref>}} === Diputáu Rafael Quispe === El 27 de xineru de 2018, na Asamblea llexislativa, el diputáu Rafael Quispe apello a la ministra Campero lo siguiente: “Dellos parllamentarios pidieron l'arrenunciu d'usté, yo nun lu pido l'arrenunciu señor Ministra, más bien pído-y que vaya a la Universidá Mayor de San Andres (UMSA), inscríbase, concluya los sos estudios y yo comprometo a pagar la so matrícula”.<ref>http://www.paginasiete.bo/nacional/2018/1/28/campero-diz-fixo-llabor-comuñal-carnetizacin-168039.html</ref><ref>http://eju.tv/2018/01/quispe-suxer-a-campero-nun arrenuncie-ente-a-la-umsa/</ref> == Ver tamién == *[[Mariana Prau]] *[[Reymi Ferreira]] *[[Verónica Ramos]] *[[Martin Maturano]] *[[Milton Claros]] *[[Rene Gonzalo Orellana]] *[[Alexandra Moreira]] *[[Roxana Lizárraga]] *[[Llista de principales partidarios del Movimientu al Socialismu en Bolivia]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == *[https://www.youtube.com/watch?v=Fz3rJ6wLIsU Bolivia: Ariana Campero xuró como viceministra de Salú y Promoción de Bolivia] *[https://www.youtube.com/watch?v=KMbnAXxR_Bk Entrevista a Ministra de Salú de Bolivia, Dra. Ariana Campero] *[https://www.youtube.com/watch?v=55nin0uU3Nm8 Primer Edición - Ariana Campero Ministra de Salú - Sofitu a Pando - 23 de marzu de 2015] *[https://www.youtube.com/watch?v=Efhpc4T3MiA La ministra más nueva del gabinete, Ariana Campero, tien 28 años] *[https://www.youtube.com/watch?v=yvnSzr8cisY Les declaraciones de Evo Morales al respective de la Ministra de Salú xenera crítiques] {{NF|1986||Campero Nava, Ariana}} {{Tradubot|Ariana Campero}} [[Categoría:Persones de Cochabamba]] [[Categoría:Ministros y ministres de Bolivia]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Bolivia]] [[Categoría:Médicos y médiques de Bolivia]] [[Categoría:Viceministros de Bolivia]] etz8axaa1854lbxkl0h64bcx8o879la 0 153788 4379164 3823840 2025-06-24T14:43:36Z YoaR 37624 iguar llistes 4379164 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Álvaro Mejía Castrillón''' {{nym}} ye un ex-ciclista [[Colombia|colombianu]], profesional ente los años [[1989]] y [[1997]]. Los sos meyores resultaos internacionales fueron un cuartu puestu nel [[Tour de Francia 1993]] y un cuartu llugar nel [[Campeonatu del Mundu de ciclismu|Campeonatu del Mundu]] de [[1991]]. Tuvo una trayeutoria ciclística relativamente curtia. Dempués de la so retirada empecipió los sos estudios de medicina. Anguaño ye unu de los médicos de la selección de ciclismu de Colombia.<ref>{{cita web |url=http://www.diariovasco.com/20071115/deportes/ciclismo/doctor-alvaro-mejia-20071115.html |títulu=Dóctor Álvaro Mejía |autor=Benito Urraburu |editorial=[[Diario Vasco]] |fecha=15 de payares de 2007 |fechaaccesu=9 d'agostu de 2009 }}</ref> == Palmarés == {| width="100%" | valign="top" width="50%" | '''1986''' * [[Clásica d'El Carmen de Viboral]] * 1 etapa del [[Clásicu RCN]] '''1988''' * [[Vuelta de la Mocedá de Colombia]] * [[Clásicu RCN]] * 2 etapes de la [[Vuelta a Colombia 1988|Vuelta a Colombia]] * 2º nel [[Campeonatu Panamericanu de Ciclismu en Ruta|Campeonatu Panamericanu en Ruta]] [[Ficheru:Silver medal america.svg|16px|Plata]] '''1989''' * [[Clásicu RCN]], más 2 etapes * 3º nel [[Campeonatu de Colombia de ciclismu en ruta]] [[Ficheru:Bronze medal Colombia.svg|16px]] '''1990''' * Puestu 3º más 1 etapa del [[Dauphiné Libéré]] | valign="top" width="50%" | '''1991''' * [[Vuelta a Galicia]], más 1 etapa * [[Vuelta a Antioquia]] * Clasificación de los mozos del [[Tour de Francia 1991|Tour de Francia]] [[Image:Jersey white.svg|20px]] '''1992''' * [[Vuelta a Murcia]] * 1 etapa del [[Clásicu RCN]] '''1993''' * [[Volta a Cataluña 1993|Volta a Cataluña]] [[Ficheru:MaillotVolta.png|25px]] '''1994''' * [[Ruta del Sur]] |} == Resultaos en Grandes Vueltes == {| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#eeeeee" !align="left"|Carrera !1989 !1990 !1991 !1992 !1993 !1994 !1995 |- |align="center" style="background:pink;"|[[Giro d'Italia]] |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|30° |align="center"|39° |align="center"|- |- |align="center" style="background:yellow;"|[[Tour de Francia]] |align="center"|- |align="center"|48° |align="center"|19° |align="center"|ab. |align="center"|'''4°''' |align="center"|31° |align="center"|16° |- |align="center" style="background:red;"|[[Vuelta a España]] |align="center"|- |align="center"|17° |align="center"|22° |align="center"|29° |align="center"|- |align="center"|- |align="center"|ab. |- |[[Campeonatu Mundial de Ciclismu en Ruta|Mundial en Ruta]] [[Ficheru:MaillotMundial.PNG|24px]] |align="center"|ab. |align="center"|- |align="center"|'''4º''' |align="center"|32° |align="center"|ab. |align="center"|ab. |align="center"|- |} == Referencies == {{llistaref}} == Equipo == * {{bandera|Colombia}} [[Postobón (equipu ciclista)|Postobón]] ([[1989]]-[[1992]]) * {{bandera|Estaos Xuníos}} [[Motorola (equipu ciclista)|Motorola]] ([[1993]]-[[1995]]) * {{bandera|Colombia}} Petroleu de Colombia ([[1997]]) {{NF|1967||Mejia, Alvaro}} {{Tradubot|Álvaro Mejía}} [[Categoría:Ciclistes de Colombia]] [[Categoría:Risaraldenses]] re3l7t1t4e9jj9ev87a50uctdaeck5d 0 154793 4379199 4289794 2025-06-24T16:41:26Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379199 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición |nome_elección = Eleiciones xenerales de Brasil de 2018 |país = Brasil |variante = |tipu = Xeneral |encurso = non |elección_anterior = Eleiciones xenerales de Brasil de 2014 |fecha_anterior = 2014 |siguiente_elección = Eleiciones xenerales de Brasil de 2022 |siguiente_fecha = 2022 |fecha_elección = Domingo {{fecha|7|10|2018}} (Primer vuelta)<br />Domingo {{fecha|28|10|2018}} (Segunda vuelta) |periodu = {{fecha|1|1|2019}}<br />{{fecha|1|1|2023}} |campaña = '''Primer vuelta:'''<br/>[[19 d'agostu]] a la {{fecha|4|10|2018}}<br>'''Segunda vuelta:'''<br/>{{nowrap|[[12 d'ochobre|12]] a la fecha|25|10|2018}} |habitantes = 147306295 |rexistraos = 147299471 |participación = 79.68 |participación_ant = 80.61 |votantes = 117362096 |válidos = 107048272 (91.21%) |blancos = 3106916 (2.65%) |nulos = 7206162 (6.14%) |participación2 = |votantes2 = |válidos2 = |blancos2 = |nulos2 = |alderique = Ver ''[[Eleiciones xenerales de Brasil de 2018#Alderiques|Alderiques]]'' |anchu = 53 |anchu1 = 55 |anchu2 = 55 |anchu3 = 55 <!-- Jair Bolsonaro --> |imaxe1 = File:Jair Bolsonaro Medico Militar no SUS (cropped).jpg |color1 = #203B78 |partíu1 = [[Partíu Social Lliberal (Brasil)|PSL]] |coalición1 = Brasil y Dios percima de toos<!-- nun poner nome completu por cuenta de qu'interfier colos otros parámetros de la plantiya --> |partíu1_coalición1 = [[Partíu Social Lliberal (Brasil)|PSL]] |partíu2_coalición1 = [[Partíu Renovador Llaborista Brasilanu|PRTB]] |candidatu1 = [[Jair Bolsonaro]] |votos1 = 49275358 |votos2v1 = |porcentaxe1 = 46.03 |porcentaxe2v1 = |senadores1 = 4 |senadores1_ant = 0 |diputaos1 = 52 |diputaos1_ant = 2 <!-- Fernando Haddad --> |imaxe2 = File:Fernando Haddad Prefeito 2016 (cropped).jpg |color2 = #CC0033 |partíu2 = [[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|PT]] |coalición2 = El Pueblu Feliz de Nuevu |partíu1_coalición2 = [[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|PT]] |partíu2_coalición2 = [[Partíu Republicanu d'Orde Social|PROS]] |partíu3_coalición2 = [[Partíu Comunista de Brasil|PCdoB]] |candidatu2 = [[Fernando Haddad]] |votos2 = 31341839 |votos2_ant = 43267668 |votos2v2 = |porcentaxe2 = 29.28 |porcentaxe2v2 = |senadores2 = 7 |senadores2_ant = 14 |diputaos2 = 73 |diputaos2_ant = 90 <!-- Ciro Gomes --> |imaxe3 = File:Ciro Gomes na Carta Capital 2015 (foto 2) (cropped) (cropped).jpg |color3 = #FF0000 |partíu3 = [[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|PDT]] |coalición3 = Brasil Soberanu |partíu1_coalición3 = [[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|PDT]] |partíu2_coalición3 = [[Partíu Llaborista de Brasil|AVANTE]] |candidatu3 = [[Ciro Gomes]] |votos3 = 13344074 |votos3_ant = |porcentaxe3 = 12.47 |senadores3 = 6 |senadores3_ant = 8 |diputaos3 = 35 |diputaos3_ant = 21 <!-- Geraldo Alckmin --> |imaxe4 = File:Governador Geraldo Alckmin Anuncia Duplicação da Euclides da Cunha em 2011 (cropped).jpg |color4 = #0000CC |partíu4 = [[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana|PSDB]] |coalición4 = Pa xunir Brasil |partíu1_coalición4 = [[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana|PSDB]] |partíu2_coalición4 = [[Demócrates (Brasil)|DEM]] |partíu3_coalición4 = [[Partíu Progresista (Brasil)|PP]] |partíu4_coalición4 = [[Partíu de la República (Brasil)|PR]] |partíu5_coalición4 = [[Partíu Republicanu Brasilanu|PRB]] |partíu6_coalición4 = [[Solidaridá (Brasil)|SD]] |partíu7_coalición4 = [[Partíu Llaborista Brasilanu|PTB]]<br>[[Partíu Social Democráticu (Brasil, 2011)|PSD]]<br>[[Partíu Popular Socialista (Brasil)|PPS]] |candidatu4 = [[Geraldo Alckmin]] |votos4 = 5096277 |votos4_ant = |porcentaxe4 = 4.76 |senadores4 = 37 |senadores4_ant = 32 |diputaos4 = 223 |diputaos4_ant = 254 <!-- João Amoêdo --> |imaxe5 = File:João Amoêdo (cropped).jpg |color5 = #FF8511 |partíu5 = [[Partíu Nuevu (Brasil)|NOVO]] |coalición5 = |partíu1_coalición5 = |candidatu5 = [[João Dionisio Amoêdo|João Amoêdo]] |votos5 = 2679596 |votos5_ant = |porcentaxe5 = 2.50 |senadores5 = 0 |senadores5_ant = |diputaos5 = 8 |diputaos5_ant = <!-- Cabu Daciolo --> |imaxe6 = File:Deputados cabo Daciolo (PSOL-RJ) e Marcos Reategui (PSC-AP) participam do programa Brasil em Debate (cropped).jpg |color6 = #CCAA00 |partíu6 = [[Patriota (Brasil)|PATRI]] |coalición6 = |partíu1_coalición6 = |partíu2_coalición6 = |candidatu6 = [[Cabu Daciolo]] |votos6 = 1348317 |votos6_ant = |porcentaxe6 = 1.26 |senadores6 = 0 |senadores6_ant = 0 |diputaos6 = 5 |diputaos6_ant = 2 <!-- Henrique Meirelles --> |imaxe7 = File:Henrique Meirelles recebe o ministro das Finanças do Reino Unido - 35459912404 (cropped).jpg |color7 = #2e8B57 |partíu7 = [[Movimientu Democráticu Brasilanu (2017)|MDB]] |coalición7 = Esta ye la Solución partíu1_coalición7 = [[Movimientu Democráticu Brasilanu (2017)|MDB]] |partíu2_coalición7 = [[Partíu Humanista de la Solidaridá|PHS]] |candidatu7 = [[Henrique Meirelles]] |votos7 = 1288941 |votos7_ant = |porcentaxe7 = 1.20 |senadores7 = 14 |senadores7_ant = 18 |diputaos7 = 40 |diputaos7_ant = 71 <!-- Marina Silva --> |imaxe8 = File:Marina Silva em março de 2018 (2) (cropped).jpg |color8 = #20B2AA |partíu8 = [[Rede de Sostenibilidá|REDE]] |coalición8 = Xuníos pa Tresformar Brasil |partíu1_coalición8 = [[Rede de Sostenibilidá|REDE]] |partíu2_coalición8 = [[Partíu Verde (Brasil)|PV]] |candidatu8 = [[Marina Silva]] |votos8 = 1069538 |votos8_ant = |porcentaxe8 = 1.00 |senadores8 = 5 |senadores8_ant = 1 |diputaos8 = 5 |diputaos8_ant = 8 <!-- Álvaro Dias --> |imaxe9 = File:Foto oficial de Álvaro Dias (cropped) (cropped).jpg |color9 = #2DA933 |partíu9 = [[Podemos (Brasil)|PODE]] |coalición9 = Cambéu de verdá |partíu1_coalición9 = [[Podemos (Brasil)|PODE]] |partíu2_coalición9 = [[Partíu Social Cristianu (Brasil)|PSC]] |partíu3_coalición9 = [[Partíu Llaborista Cristianu (Brasil)|PTC]] |partíu4_coalición9 = [[Partíu Republicanu Progresista (Brasil)|PRP]] |candidatu9 = [[Álvaro Dias]] |votos9 = 859574 |votos9_ant = |porcentaxe9 = 0.80 |senadores9 = 3 |senadores9_ant = 0 |diputaos9 = 25 |diputaos9_ant = 22 <!-- Guilherme Boulos --> |imaxe10 = File:Guilherme Boulos em São Paulo (cropped).jpg |color10 = #B80000 |partíu10 = [[Partíu Socialismu y Llibertá (Brasil)|PSOL]] |coalición10 = Ensin Mieu de Camudar Brasil |partíu1_coalición10 = [[Partíu Socialismu y Llibertá (Brasil)|PSOL]] |partíu2_coalición10 = [[Partíu Comunista Brasilanu|PCB]] |candidatu10 = [[Guilherme Boulos]] |votos10 = 617115 |votos10_ant = 1612186 |porcentaxe10 = 0.58 |senadores10 = 0 |senadores10_ant = 1 |diputaos10 = 10 |diputaos10_ant = 5 |cargu = [[Ficheru:Coat of arms of Brazil.svg|35px]]<br/>[[Presidente de Brasil]] |predecesor = [[Michel Temer]] |partíu_predecesor = |socesor = |partíu_socesor = <!--Mapes, diagrames ya información adicional--> |mapa_títulu = Resultaos de la primer vuelta por estaos |mapa = File:2018 Brazil Presidential Elections, Round 1.svg |mapa_tamañu = 300px |lleenda_mapa1 = {{lleenda|#008000|[[Jair Bolsonaro]]|testu2=17}} |lleenda_mapa2 = {{lleenda|#da1208|[[Fernando Haddad]]|testu2=9}}{{lleenda|#3b3784|[[Ciro Gomes]]|testu2=1}} |mapa_subtítulu = |diagrama_títulu = <!-- Resultaos de la segunda vuelta por estaos --> |diagrama = |diagrama_tamañu = 300px |lleenda1 = |lleenda2 = |diagrama2_títulu = Composición del [[Senáu Federal de Brasil|Senáu Federal]] |diagrama2 = |diagrama2_tamañu = 300px |lleenda1_2 = |lleenda2_2 = |diagrama3_títulu = Composición de la [[Cámara de Diputaos de Brasil|Cámara de Diputaos]] |diagrama3 = |diagrama3_tamañu = 300px |lleenda1_3 = |lleenda2_3 = |sitiu_web = [http://divulga.tse.jus.br/ Resultaos] }} Les '''eleiciones xenerales''' llevar a cabu en [[Brasil]] dende'l 7 ochobre de 2018, como primer vuelta, pa escoyer al [[Presidente de Brasil|presidente]] y al [[Vicepresidente de Brasil|vicepresidente]], según al [[Congresu Nacional de Brasil|Congresu Nacional]], los Gobernadores y Vicegobernadores estatales, les Asamblees Llexislatives estatales y la Cámara Llexislativa del Distritu Federal.<ref>{{Cita noticia|títulu=Eche una güeyada a les eleiciones xenerales en Brasil d'esti domingu|url=https://www.nacion.com/el mundu/politica/eche-una güeyada-a-les eleiciones xenerales-en/2UNS4JDZOREWTJ5ZIKABDWHQAY/story/|fechaaccesu=2018-10-07|periódicu=La Nación, Grupo Nación|idioma=es-LA}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=SB|nome=teleSUR -|títulu=Eleiciones xenerales de Brasil: ¿Cómo ye'l sistema comicial?|url=https://www.telesurtv.net/news/brasil-eleiciones-xenerales-como-votar-20181002-0008.html|fechaaccesu=2018-10-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231009094654/https://www.telesurtv.net/news/brasil-eleiciones-xenerales-como-votar-20181002-0008.html|archivedate=2023-10-09}}</ref> == Sistema eleutoral == === Eleiciones presidenciales === El [[Presidente de Brasil|Presidente]] y el [[Vicepresidente de Brasil]] son escoyíos usando'l [[Segunda vuelta eleutoral|sistema de dos rondes]]. Los ciudadanos pueden presentar les sos candidatures pa la presidencia y participar nes eleiciones xenerales, que se celebren el primer domingu d'ochobre (nesti casu, el 7 d'ochobre de 2018).<ref name=":0">{{en}} [http://countrystudies.us/brazil/100.htm The Eleutoral System]</ref> Si'l candidatu más votáu toma más del 50% de la votación xeneral, declarar escoyíu. Si un candidatu nun cumple col estragal del 50%, va realizase una segunda ronda de votación l'últimu domingu d'ochobre (nesti casu, el 28 d'ochobre de 2018). Na segunda ronda, solo pueden participar los dos candidatos más votaos de la primer ronda. Los ganadores de la segunda ronda son escoyíos Presidente y Vicepresidente de Brasil.<ref name=":1">{{Cita web|url=http://www.planalto.gov.br/ccivil_03/constituicao/constituicao.htm|títulu=Constitución de la República Federativa de Brasil|fechaaccesu=2018-10-07|fecha=5 d'ochobre de 1988|sitiuweb=www.planalto.gov.br}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=AP|nome=teleSUR - jb -|títulu=Ibope: Haddad ganaría a Bolsonaro en segunda vuelta en Brasil|url=https://www.telesurtv.net/news/sondio-haddad-bolsonaro-segunda-vuelta-brasil-20181003-0050.html|fechaaccesu=2018-10-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20231009094655/https://www.telesurtv.net/news/sondio-haddad-bolsonaro-segunda-vuelta-brasil-20181003-0050.html|archivedate=2023-10-09}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=Crez probabilidá de segunda vuelta eleutoral en Brasil|url=http://www.cubadebate.cu/noticias/2018/10/04/crez-probabilidá-de-segunda-vuelta-eleutoral-en-brasil/|fecha=2018-10-04|fechaaccesu=2018-10-07|periódicu=Cubadebate|idioma=es-ES}}</ref> === Eleiciones al congresu === ==== Eleiciones al Senáu Federal ==== Dos tercios de los 81 miembros del [[Senáu Federal de Brasil|Senáu Federal]] van ser escoyíos, l'otru terciu foi escoyíu en [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2014|2014]]. van escoyese dos candidatos de cada unu de los [[Estaos de Brasil|estaos]] qu'utilicen la votación mayoritaria en bloque, y los votantes van poder emitir dos votos cada unu.<ref name="IPU">[http://www.ipu.org/parline-y/reports/2044_B.htm Eleutoral system] IPU</ref> ==== Eleiciones a la Cámara de Díputados ==== Los 513 miembros de la [[Cámara de Diputaos de Brasil|Cámara de Diputaos]] van ser escoyíos, con candidatos escoyíos de 27 distritos eleutorales de múltiples miembros basaos nos estaos, que varien en tamañu de siete a 70 escaños. Les eleiciones a la Cámara llevar a cabu por aciu una [[representación proporcional]] por [[llista abierta]], con escaños asignaos utilizando'l cociente simple.<ref>[http://www.ipu.org/parline-y/reports/2043_B.htm Eleutoral system] IPU</ref> La [[Sufraxu obligatoriu|votación ye obligatoria]] y los astencionistes pueden ser multaos.<ref name="IPU" /> === Eleiciones pa gobernador === Los Gobernadores y Vicegobernadores del Distritu Federal y de los Estaos van ser escoyíos usando'l mesmu sistema d'eleición presidencial brasilanu, el [[segunda vuelta|sistema de dos rondes]]. Los ciudadanos pueden presentar les sos candidatures pal gobiernu estatal o de distritu, y participar nes eleiciones rexonales, que se celebren el primer domingu d'ochobre (nesti casu, el 7 d'ochobre de 2018).<ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cita web|url=http://www.alep.pr.gov.br/system/files/corpo/constituic_parana.pdf|títulu=Constitución del Estáu de Paraná|fechaaccesu=6 d'ochobre de 2018|fecha=5 d'ochobre de 1989}}</ref> Si'l candidatu más votáu toma más del 50% de la votación xeneral, declarar escoyíu. Si un candidatu nun cumple col estragal del 50%, va realizase una segunda ronda de votación l'últimu domingu d'ochobre (nesti casu, el 28 d'ochobre de 2018). Na segunda ronda, solo pueden participar los dos candidatos más votaos de la primer ronda. Los ganadores de la segunda ronda son escoyíos Gobernador y Vicegobernador.<ref name=":2" /><ref name="IPU" /><ref name=":0" /><ref name=":1" /> == Contexto == === Eleiciones presidenciales de Brasil de 2014 === {{AP|Eleiciones xenerales de Brasil de 2014}} Les eleiciones de 2014 resultaron cola candidata del [[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]], [[Dilma Rousseff]], siendo reelixida como Presidenta na segunda vuelta col 51.6% de los votos, ganando a [[Aécio Nieves]] del [[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana]] que recibió'l 48.4% de los votos.<ref>{{Cita web|url=https://placar.eleicoes.uol.com.br/2014/2vez/|títulu=Segunda vez Dilma Rousseff X Aécio Nieves: Apuração dos votos y resultancia das Eleições 2014 (Fonte: TSE) - UOL Eleições 2014|fechaaccesu=30 d'abril de 2018|sitiuweb=UOL Eleições 2014|idioma=pt-BR}}</ref> Rousseff fuera escoyida per primer vegada nes [[Eleiciones xenerales de Brasil de 2010|eleiciones de 2010]], asocediendo a la so mentor políticu, [[Luiz Inácio Lula da Silva]], que tuvo nel cargu dende 2003 hasta 2011. === Destitución de Dilma Rousseff === {{AP|Destitución de Dilma Rousseff}} Sicasí, el 3 d'avientu de 2015, los procedimientos d'acusación contra [[Dilma Rousseff]] fueron aceptaos oficialmente pola Cámara de Diputaos.<ref>{{Cita web|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias/2016/05/160513_brasil_ye_golpe_tao_impeachment_presidenta_dilma_rousseff_paraguay_fernando_lugo_honduras_manuel_zelaya_lv|títulu="Impeachment" a Dilma Rousseff: ¿hubo un "golpe d'Estáu" en Brasil?|fechaaccesu=2018-10-07|apellíu=Mundu|nome=Leire Ventes* BBC|sitiuweb=BBC News Mundu|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=Borges|nome=Rodolfo|títulu=Claves del procesu de destitución de Dilma Rousseff|url=https://elpais.com/internacional/2016/03/31/actualidad/1459453388_280149.html|fecha=2016-05-12|fechaaccesu=2018-10-07|periódicu=El País|issn=1134-6582|idioma=es}}</ref> El 12 de mayu de 2016, el Senáu federal suspendió temporalmente los poderes y deberes de Rousseff mientres hasta seis meses o hasta que'l Senáu llegara a un veredictu: destituyila del so cargu si declarar culpable o absolvela de los delitos imputaos.<ref>{{Cita web|url=https://www.dw.com/es/c%C3%A1mara-de-diputaos-anula-votaci%C3%B3n-de-impeachment-contra-dilma-rousseff/a-19245429|títulu=Cámara de Diputaos anula votación de "impeachment" contra Dilma Rousseff {{!}} DW {{!}} 09.05.2016|fechaaccesu=2018-10-07|apellíu=(www.dw.com)|nome=Deutsche Welle|sitiuweb=DW.COM|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita noticia|títulu=Del impeachment al Senáu, Dilma Rousseff busca completar la so resurreición política|url=https://www.lanacion.com.ar/2178375-del-impeachment-al senáu-dilma-rousseff-busca|fecha=2018-10-04|fechaaccesu=2018-10-07|idioma=es}}</ref> El Vicepresidente [[Michel Temer]], del [[Partíu del Movimientu Democráticu Brasilanu]], asumió los sos poderes y deberes como Presidente interín de Brasil mientres la suspensión. El 31 d'agostu de 2016, el Senáu votó 61-20 a favor de l'acusación formal, declarando a Rousseff culpable de violar les lleis presupuestaries y destituyéndola del so cargu (Art. 85, [[Constitución de Brasil]]). El vicepresidente Temer asocedió a Rousseff como 37º presidente de Brasil.<ref>{{Cita noticia|títulu=Senáu aprova impeachment, Dilma perde mandatu y Temer assume|url=http://g1.globo.com/politica/processo-de-impeachment-de-dilma/noticia/2016/08/senado-aprova-impeachment-dilma-perde-mandatu-y-temer-assume.html|fecha=31 d'agostu de 2016|fechaaccesu=30 d'abril de 2018|periódicu=Processo de Impeachment de Dilma|idioma=pt-BR}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias/2016/04/160411_brasil_impeachment_acusacion_contra_rousseff_gl|títulu="Impeachment": por qué condergaron a Dilma Rousseff nel Congresu de Brasil (y nun foi corrupción)|fechaaccesu=2018-10-07|apellíu=Mundu|nome=Gerardo Lissardy* BBC|sitiuweb=BBC News Mundu|idioma=es}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=FCH|nome=teleSUR - ys - dir -|títulu=Cronología del impeachment contra Dilma Rousseff|url=https://www.telesurtv.net/news/Cronologia-del procesu-de-impeachment-contra-Dilma-Rousseff-20160706-0023.html|fechaaccesu=2018-10-07}}</ref> == Candidatos presidenciales == Los candidatos seríen escoyíos nes convenciones partidaries ente los díes 20 de xunetu y 5 d'agostu.<ref>{{Cita web|url=http://www.tse.jus.br/imprensa/noticies-tse/2016/Julho/a-partir-de-20-de-julho-partíos-podem-realizar-convencoes-pa-escolher-candidatos-das-eleicoes-2016|títulu=A partir de 20 de julho, partíos podem realizar convençõye pa escolher candidatos das Eleições 2016|fechaaccesu=30 d'abril de 2018|sitiuweb=www.tse.jus.br|idioma=pt-br}}</ref> === Candidatos confirmaos === {| {{tablaguapa}} !colspan=2|# !colspan=2|Candidatu a Presidente !colspan=2|Candidatu a Vicepresidente !Partíu/coalición !Posiciones anteriores |- | style="background:#FF0000;"| | 12 | [[Ficheru:Ciro Gomes na Carta Capital 2015 (foto 2) (cropped).jpg|110px]] | [[Ciro Gomes|'''Ciro Gomes''']] (PDT) |[[Ficheru:Senadora Kátia Abreu Oficial.jpg|137x137px]] |[[Kátia Abreu]]<ref>{{Cite news|url=https://oglobo.globo.com/brasil/ciro-gomes-tera-senadora-katia-abreu-como-vice-22951042|títulu=Ciro Gomes terá senadora Kátia Abreu como vice|date=5 d'agostu de 2018|work=O Globo|fechaaccesu=5 d'agostu de 2018|language=pt}}</ref> (PDT) | <center>''Brasil Soberanu''<ref>https://istoe.com.br/em-diretrizes-ciro-propoe-bndes-ativo-volta-da-tjlp-y-idh-de-portugal/</ref><br><small>[[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|PDT]], [[Partíu Llaborista de Brasil|AVANTE]]</small></center> |[[Cámara de Diputaos de Brasil|Diputáu Federal]] por [[Ceará]] 2007–2011; [[Ministeriu d'Integración Nacional|Ministru d'Integración Nacional]] 2003–2006; [[Ministeriu de Finances (Brasil)|Ministru de Finances]] 1994–1995; Gobernador de [[Ceará]] 1991–1994; Alcalde de [[Fortaleza (Ceará)|Fortaleza]] 1989–1990; [[Asamblea Llexislativa de Ceará|Diputáu Estatal]] por [[Ceará]] 1983–1989; candidatu a presidente en [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 1998|1998]] y [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2002|2002]]. |- | style="background:#CC0000;"| | 13 |''[[Ficheru:Fernando Haddad Prefeito 2016.jpg|120px]]'' |style="background::#FF0000;"|'''[[Fernando Haddad]]''' (PT) |style="background::#FF0000;"|''[[Ficheru:Manuela d'Ávila em setembro de 2018 (cropped).jpg|120px]]'' |style="background::#FF0000;"|[[Manuela d'Ávila]] (PCdoB) |style="background::#FF0000;"|<center>''El Pueblu Feliz de Nuevu''<br><small>[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|PT]]<ref>{{Cite news|url=https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2018/noticia/2018/08/04/pt-confirma-lula-como-candidatu-a-presidencia-da-republica.ghtml|títulu=PT confirma Lula candidatu; em mensagem, ex-presidente diz que 'querem fazer eleição de cartes marcaes'|work=G1|fechaaccesu=4 d'agostu de 2018|language=pt}}</ref></small>, <small>[[Partíu Republicanu d'Orde Social|PROS]]<ref>{{Cite news|url=https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2018/noticia/2018/08/04/pros-oficializa-alianca-com-pt-y-apoio-a-candidatura-de-lula-a-presidente.ghtml|títulu=Pros oficializa aliança com PT y apoio à candidatura de Lula a presidente|work=G1|fechaaccesu=4 d'agostu de 2018|language=pt}}</ref>, [[Partíu Comunista de Brasil|PCdoB]]</small><ref name=":27">{{Cite news|url=https://brasil.elpais.com/brasil/2018/08/06/politica/1533509037_182349.html|títulu=Haddad, vice y planu B de Lula, ganha reforço de Manuela D'Ávila non últimu minutu|last=Marreiro|first=Ricardo Della Coletta, Afonso Benites, Flávia|date=6 d'agostu de 2018|work=EL PAÍS|fechaaccesu=6 d'agostu de 2018|language=pt}}</ref></center> |[[Ministros d'Educación de Brasil|Ministru d'Educación de Brasil]] 2005–2012; [[São Paulo|Alcalde de São Paulo]] 2013-2017 El 1 d'agostu de 2018, el Ministru Cimeru de Xusticia Eleutoral, Luiz Fux, confirmó la decisión de que l'ex presidente Lula nun ye elegible pa les eleiciones de 2018.<ref name=":24">{{cita web|url=https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2018/noticia/2018/08/01/ministru-luiz-fux-afirma-em-decisao-que-lula-y-inelegivel.ghtml|títulu=Ministru Luiz Fux afirma em decisão que Lula é inelegível |last= Oliveira |first=Mariana|date=1 d'agostu de 2018|website=G1|archive-url=|archive-date=|dead-url=|fechaaccesu=2 d'agostu de 2018}}</ref> |- | style="background:#2e8B57;"| |15 |[[Ficheru:Henrique Meirelles recebe o ministro das Finanças do Reino Unido - 35459912404 (cropped).jpg|158x158px]] |[[Henrique Meirelles|'''Henrique Meirelles''']] (MDB) |[[Ficheru:Germano Rigotto em 2015 (cropped).jpg|100px]] |[[Germano Rigotto]] (MDB) |<center>''Esta ye la Solución''<br><small>[[Movimientu Democráticu Brasilanu (2017)|MDB]], [[Partíu Humanista de la Solidaridá|PHS]]</small></center> |[[Ministeriu de Facienda (Brasil)|Ministru de Facienda]] 2016–2018; Presidente del [[Bancu Central de Brasil]] 2003–2011; [[Cámara de Diputaos de Brasil|Diputáu Federal]] por [[Goiás]] 2003; Presidente de la Banca Global de [[FleetBoston Financial]] 1999–2002; Presidente y COO de [[BankBoston]] 1996–1999; Presidente de [[BankBoston]] Brasil 1984–1996. |- | style="background:#FFD500;"| | 16 |[[Ficheru:Vera Lúcia no Dia Internacional da Mulher Trabalhadora 2018 - PSTU (cropped).jpg|123x123px]] |'''Vera Lúcia''' (PSTU) |[[Ficheru:Hertz Dias PSTU (cropped).jpg|129x129px]] | Hertz Dias (PSTU) | <center>[[Partíu Socialista de los Trabayadores Unificáu]] (PSTU)</center> |Unionista |- | style="background:#203B78;"| | 17 |[[Ficheru:Jair Messias Bolsonaro e Eduardo Bolsonaro (cropped).jpg|156x156px]] | [[Jair Bolsonaro|'''Jair Bolsonaro''']] (PSL) |[[Ficheru:General Hamilton Mourão.jpg|152x152px]] |[[Antônio Hamilton Mourão]] (PRTB) | <center>''Brasil percima de too, Dios percima de Toos''<br><small>[[Partíu Social Lliberal (Brasil)|PSL]], [[Partíu Renovador Llaborista Brasilanu|PRTB]]</small></center> |[[Cámara de Diputaos de Brasil|Diputáu Federal]] por [[Estáu de Rio de Janeiro|Rio de Janeiro]] dende 1991; [[Conceyal]] de [[Rio de Janeiro]] 1989–1991. |- | style="background:#20B2AA;"| | 18 |[[Ficheru:Marina Silva em março de 2018 (2) (cropped).jpg|115px]] | [[Marina Silva|'''Marina Silva''']] (REDE) |[[Ficheru:Eduardo Jorge em Convenção 2018 - Vice presidente (cropped).jpg|115px]] | [[Eduardo Jorge]] (PV) | <center>''Xuníos pa Tresformar Brasil''<br><small>[[Rede de Sostenibilidá|REDE]], [[Partíu Verde (Brasil)|PV]]</small></center> |Voceru de la [[Rede de Sostenibilidá|REDE]] dende 2013; [[Senáu de Brasil|Senadora]] por [[Estáu d'Acre|Acre]] 1995–2011; [[Ministeriu de Mediu Ambiente (Brasil)|Ministra de Mediu Ambiente]] 2003–2008; [[Asamblea Llexislativa del Estáu d'Acre Diputada Estatal]] d'[[Estáu d'Acre|Acre]] 1991–1995; Conceyal de [[Rio Branco (Acre)|Rio Branco]] 1989–1991; candidata a presidente en [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2010|2010]] y [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2014|2014]].<ref>{{Cite news|url=https://g1.globo.com/politica/noticia/2018/08/04/rede-confirma-candidatura-de-marina-silva-a-presidencia-da-republica.ghtml|títulu=Rede confirma candidatura de Marina Silva à Presidência da República|work=G1|fechaaccesu=4 d'agostu de 2018|language=pt}}</ref> |- | style="background:#2DA933;"| |19 |[[Ficheru:Foto oficial de Álvaro Dias (cropped).jpg|115px]] |'''[[Álvaro Fernandes Dias|Álvaro Dias]]''' (PODE) |[[Ficheru:Paulo Rabello de Castro.png|115px]] |[[Paulo Rabello de Castro]] (PSC) |<center>''Cambéu de verdá''<br><small>[[Podemos (Brasil)|PODE]], [[Partíu Social Cristianu (Brasil)|PSC]], [[Partíu Llaborista Cristianu (Brasil)|PTC]], [[Partíu Republicanu Progresista (Brasil)|PRP]]</small></center> |[[Álvaro Dias]] – [[Senáu de Brasil|Senador]] por [[Estáu de Paraná|Paraná]] 1983–1987 y dende 1999; Gobernador del [[Estáu de Paraná]] 1987–1991; [[Cámara de Diputaos de Brasil|Diputáu Federal]] por [[Estáu de Paraná|Paraná]] 1975–1983; [[Asamblea Llexislativa del Estáu de Paraná|Diputáu Estatal]] de [[Estáu de Paraná|Paraná]] 1971–1975.<ref>{{cita web|url=https://www.brasil247.com/pt/247/parana247/210871/%C3%81lvaro-Dias-quer-apostar-Presid%C3%AAncia-pelo-PV-em-2018.htm/|títulu=Álvaro Dias quer apuesta Presidência da República em 2018|date=24 d'avientu de 2015|publisher=Brasil 247|language=pt|fechaaccesu=21 de marzu de 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2018/noticia/2018/08/04/podemos-confirma-alvaro-dias-pa-disputa-da-presidencia.ghtml|títulu=Podemos confirma Alvaro Dias pa disputa da Presidência|work=G1|fechaaccesu=4 d'agostu de 2018|language=pt}}</ref> |- | style="background:#AFB908;"| | 27 | [[Ficheru:José Maria Eymael no senado.jpg|110px]] | [[José Maria Eymael|'''José Maria Eymael''']] (DC) |[[Ficheru:Caricatura do Professor Helvio Costa.tif|145x145px]] | Helvio Costa (DC) |<center>[[Democracia Cristiana (Brasil)|Democracia Cristiana]] (DC)</center> |Presidente de la [[Democracia Cristiana (Brasil)|DC]] dende 1997; [[Cámara de Diputaos de Brasil|Diputáu Federal]] por [[Estáu de São Paulo|São Paulo]] 1986–1995; candidatu a presidente en [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 1998|1998]], [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2006|2006]], [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2010|2010]] y [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2014|2014]]; candidatu a Alcalde de [[São Paulo]] en [[Eleiciones a alcalde de São Paulo de 2012|2012]]. |- | style="background:#FF8511;"| |30 |[[Ficheru:João Amoêdo review ContabilidadeTv (cropped).jpg|110px]] |[[João Amoêdo|'''João Amoêdo''']] (NOVO) |[[Ficheru:Christian Lohbauer em entrevista (cropped).png|135x135px]] |Christian Lohbauer (NOVO) |<center>[[Partíu Nuevu (Brasil)|Partíu Nuevu]] (NOVO)</center> |[[João Dionisio Amoêdo]] – Presidente del [[Partíu Nuevu (Brasil)|NOVO]] 2011–2017.<ref>{{cita web|url=https://g1.globo.com/politica/eleicoes/2018/noticia/partíu-novo-anuncia-joao-amoedo-como-pre-candidatu-a-presidente-em-2018.ghtml|títulu=Partíu Novo anuncia João Amoêdo como pré-candidatu a presidente em 2018|date=18 de payares de 2017|publisher=G1|language=pt|fechaaccesu=19 de payares de 2017}}</ref> |- | style="background:#0000CC;"| |45 |[[Ficheru:Governador Geraldo Alckmin Anuncia Duplicação da Euclides da Cunha em 2011 (cropped).jpg|132x132px]] |[[Geraldo Alckmin|'''Geraldo Alckmin''']] (PSDB) |[[Ficheru:Foto oficial de Ana Amélia Lemos.jpg|136x136px]] |[[Ana Amélia Lemos|Ana Amélia]] (PP) |<center>''Pa xunir Brasil''<ref>{{cita web|url=https://noticies.uol.com.br/politica/eleicoes/2018/noticias/2018/08/08/geraldo-alckmin-tse.htm|títulu=Alckmin pede rexistro de candidatura y declara R$ 1,3 milhão em bens ao TSE|publisher=UOL|language=pt|author=Gustavo Maia y Luciana Amaral|date=8 d'agostu de 2018|fechaaccesu=8 d'agostu de 2018}}</ref><br><small>[[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana|PSDB]], [[Demócrates (Brasil)|DEM]], [[Partíu Progresista (Brasil)|PP]], [[Partíu de la República (Brasil)|PR]], [[Partíu Republicanu Brasilanu|PRB]], [[Solidaridá (Brasil)|SD]], [[Partíu Llaborista Brasilanu|PTB]], [[Partíu Social Democráticu (Brasil, 2011)|PSD]], [[Partíu Popular Socialista (Brasil)|PPS]]</small></center> |[[Geraldo Alckmin]] – [[Gobernadores de Brasil|Gobernador de São Paulo]] 2011–2018 y 2001–2006; Presidente del [[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana|PSDB]] dende 2017; Secretariu d'Estáu de Desarrollu de [[Estáu de São Paulo|São Paulo]] 2009–2010; Vicegobernador de [[Estáu de São Paulo|São Paulo]] 1995–2001; [[Cámara de Diputaos de Brasil|Diputáu Federal]] por [[Estáu de São Paulo|São Paulo]] 1987–1994; [[Asamblea Llexislativa del Estáu de São Paulo|Diputáu Estatal]] de [[Estáu de São Paulo|São Paulo]] 1983–1987; Alcalde de [[Pindamonhangaba]] 1977–1982; Conceyal de [[Pindamonhangaba]] 1973–1977; candidatu a presidente en [[Eleiciones presidenciales de Brasil de 2006|2006]].<ref>http://noticias.r7.com/brasil/aliaos-defendem-nome-de-alckmin-para-a disputa presidencial-06032017/</ref> |- | style="background:#B80000;"| | 50 | [[Ficheru:Guilherme Boulos em São Paulo.jpg|110px]] | [[Guilherme Boulos|'''Guilherme Boulos''']] (PSOL) | [[Ficheru:Sônia Guajajara (cropped).jpg|115px]] | [[Sônia Guajajara]] (PSOL) | <center>''Vamos Ensin Mieu de Camudar Brasil''<ref>{{cita web|url=https://www.psol50.org.br/oficial-boulos-y-sonia-candidatos/|títulu=Oficial: Guilherme Boulos y Sônia Guajajara são vos candidatos do PSOL à Presidência|publisher=PSOL 50|language=pt|author=PSOL Nacional|date=21 de xunu de 2018|fechaaccesu=22 de xunu de 2018}}</ref><br><small>[[Partíu Socialismu y Llibertá (Brasil)|PSOL]], [[Partíu Comunista Brasilanu|PCB]]</small></center> |Profesor de la [[Universidá de São Paulo|USP]], políticu y activista social, coordinador del [[Movimientu de los Trabayadores Ensin Techu|MTST]] y escritor. |- | style="background:#CCAA00;"| |51 |[[Ficheru:Deputados cabo Daciolo (PSOL-RJ) e Marcos Reategui (PSC-AP) participam do programa Brasil em Debate (cropped).jpg|153x153px]] |[[Cabu Daciolo|'''Cabu Daciolo''']] (PATRI) |[[Ficheru:Caricatura Suelene Nascimento - Patri.png|153x153px]] |Suelene Balduino Nascimento (PATRI) |<center>[[Patriota (Brasil)|Patriota]] (PATRI)</center> |[[Cámara de Diputaos de Brasil|Diputáu Federal]] por [[Estáu de Rio de Janeiro|Rio de Janeiro]] dende 2015.<ref>{{cita web|url=https://www.uol/eleicoes/especiais/pre-candidatos-a-presidencia.htm|títulu=Toos querem o Planalto|date=11 de marzu de 2018|publisher=Uol|language=pt|trans-title=Everyone wants the Planalto|fechaaccesu=10 d'abril de 2018}}</ref> |- | style=background:#006000;"| | 54 |[[Ficheru:João Vicente Goulart sobre exumação (cropped).jpg|161x161px]] | '''João Vicente Goulart''' (PPL) |[[Ficheru:2018 LEO DA SILVA ALVES CANDIDATO VICE-PRESIDENTE TSE (280000624083).jpg|153x153px]] | Léo Dias (PPL) | <center>[[Partíu Patria Llibre (Brasil)|Partíu Patria Llibre]] (PPL)</small> | [[Asamblea Llexislativa del Estáu de Rio Grande do Sul Diputáu Estatal]] de [[Rio Grande do Sul]] 1982–1986. |} == Encuestes d'opinión == {{AP|Sondeos de les eleiciones presidenciales de Brasil de 2018}} == Resultaos == === Eleición presidencial === {| {{tablaguapa}} style="text-align: left;" |- ! colspan="2" rowspan="2" | Candidatu !rowspan="2" | Compañeru de fórmula !colspan="2" | Primer vuelta !colspan="2" | Segunda vuelta |- ! Votos ! % ! Votos ! % |- | bgcolor="#203B78"| | [[Jair Bolsonaro]] ([[Partíu Social Lliberal (Brasil)|PSL]]) | [[Antônio Hamilton Mourão|Hamilton Mourão]] ([[Partíu Renovador Llaborista Brasilanu|PRTB]]) | 49.275.358 | {{porcentaxe|46.03|hex=203B78}} | TBA | {{porcentaxe|0|hex=203B78}} |- | bgcolor="#CC0000"| | [[Fernando Haddad]] ([[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|PT]]) | [[Manuela d'Ávila]] ([[Partíu Comunista de Brasil|PCdoB]]) | 31.341.839 | {{porcentaxe|29.28|hex=CC0000}} | TBA | {{porcentaxe|0|hex=CC0000}} |- | bgcolor="#FF0000"| | [[Ciro Gomes]] ([[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|PDT]]) | [[Kátia Abreu]] (PDT) | 13.344.074 | {{porcentaxe|12.47|hex=FF0000}} ! colspan="2" rowspan="11" | |- | bgcolor="#0000CC"| | [[Geraldo Alckmin]] ([[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana|PSDB]]) | [[Ana Amélia Lemos|Ana Amélia]] ([[Partíu Progresista (Brasil)|PP]]) | 5.096.277 | {{porcentaxe|4.76|hex=0000CC}} |- | bgcolor="#FF8511"| | [[João Amoêdo]] ([[Partíu Nuevu (Brasil)|NOVO]]) | Christian Lohbauer (NOVO) | 2.679.596 | {{porcentaxe|2.50|hex=FF8511}} |- | bgcolor="#CCAA00"| | [[Cabu Daciolo]] ([[Patriota (Brasil)|PATRI]]) | Suelene Balduino (PATRI) | 1.348.317 | {{porcentaxe|1.26|hex=CCAA00}} |- | bgcolor="#2e8B57"| | [[Henrique Meirelles]] ([[Movimientu Democráticu Brasilanu (2017)|MDB]]) | [[Germano Rigotto]] (MDB) | 1.288.941 | {{porcentaxe|1.20|hex=2E8B57}} |- | bgcolor="#20B2AA"| | [[Marina Silva]] ([[Rede de Sostenibilidá|REDE]]) | [[Eduardo Jorge]] ([[Partíu Verde (Brasil)|PV]]) | 1.069.538 | {{porcentaxe|1.00|hex=20B2AA}} |- | bgcolor="#2DA933"| | [[Álvaro Dias]] ([[Podemos (Brasil)|PODE]]) | [[Paulo Rabello de Castro]] ([[Partíu Social Cristianu (Brasil)|PSC]]) | 859.574 | {{porcentaxe|0.80|hex=2DA933}} |- | bgcolor="#B80000"| | [[Guilherme Boulos]] ([[Partíu Socialismu y Llibertá (Brasil)|PSOL]]) | [[Sônia Guajajara]] (PSOL) | 617.115 | {{porcentaxe|0.58|hex=B80000}} |- | bgcolor="#FFD500"| | Vera Lúcia ([[Partíu Socialista de los Trabayadores Unificáu|PSTU]]) | Hertz Dias (PSTU) | 55.759 | {{porcentaxe|0.05|hex=FFD500}} |- | bgcolor="#AFB908"| | [[José Maria Eymael]] ([[Democracia Cristiana (Brasil)|DC]]) | Hélvio Costa (DC) | 41.708 | {{porcentaxe|0.04|hex=AFB908}} |- | bgcolor="#006000"| | João Vicente Goulart ([[Partíu Patria Llibre (Brasil)|PPL]]) | Léo Dias (PPL) | 30.176 | {{porcentaxe|0.03|hex=006000}} |- ! colspan="3"| Votos totales ! 117.362.096 ! 79,67% ! TBA ! TBA |- | colspan="3" style="text-align:left;"| Votos válidos | 107.048.272 | 91,21% | TBA | TBA |- | colspan="3" style="text-align:left;"| Votos nulos | 7.206.162 | 6,14% | TBA | TBA |- | colspan="3" style="text-align:left;"| Votos en blancu | 3.106.916 | 2,65% | TBA | TBA |- ! colspan="7"|Fonte: [http://divulga.tse.jus.br/index.html TSE] |} {{Barras | títulu_cimeru = Votu popular (primer vuelta) | color_títulu = #ddd | anchu = 550px | anchu_barra = 500px | encabezáu1 = Candidatu | encabezáu2 = % | títulu_inferior = | conteníu = {{bar percent|[[Jair Bolsonaro|Bolsonaro]]|#203b78|46.0}} {{bar percent|[[Fernando Haddad|Haddad]]|#CC0000|29.3}} {{bar percent|[[Ciro Gomes|Ciro]]|#FF0000|12.5}} {{bar percent|[[Geraldo Alckmin|Alckmin]]|#0000CC|4.8}} {{bar percent|[[João Amoêdo|Amoêdo]]|#FF8511|2.5}} {{bar percent|[[Cabu Daciolo|Daciolo]]|#CCAA00|1.3}} {{bar percent|[[Henrique Meirelles|Meirelles]]|#2e8B57|1.2}} {{bar percent|[[Marina Silva|Silva]]|#20b2aa|1.0}} {{bar percent|Otros|lightgrey|1.7}} }} === Eleición parllamentaria === {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" ! colspan="2" rowspan="2" |Partíu !colspan="4" |[[Cámara de Diputaos de Brasil|Cámara de Diputaos]] ! colspan="4" |[[Senáu Federal de Brasil|Senáu]] |- !Votos !% !Escaños !+/– !Votos !% !Escaños !+/– |- |bgcolor=#c00| ||align=left|[[Partíu de los Trabayadores (Brasil)|Partíu de los Trabayadores]]|| || || 56||{{decreciente}} 13 || || || 6 ||{{decreciente}} 6 |- |bgcolor=#203b78| ||align=left|[[Partíu Social Lliberal (Brasil)|Partíu Social Lliberal]]|| || || 52||{{creciente}} 51 || || || 4 ||{{creciente}} 4 |- | bgcolor="#75d6ff" | ||align=left|[[Progresistes (Brasil)|Partíu Progresista]]|| || || 37||{{decreciente}} 1 || || || 6 ||{{creciente}} 1 |- | bgcolor="#30914d" | ||align=left|[[Movimientu Democráticu Brasilanu (2017)|Movimientu Democráticu Brasilanu]]|| || || 34||{{decreciente}} 32 || || || 12 ||{{decreciente}} 6 |- | bgcolor="orange" | ||align=left|[[Partíu Social Demócratico (Brasil, 2011)|Partíu Social Demócratico]]|| || || 34||{{decreciente}} 2 || || || 6||{{creciente}} 3 |- |bgcolor=#050052| ||align=left|[[Partíu de la República (Brasil)|Partíu de la República]]|| || || 33||{{decreciente}} 1 || || || 2 ||{{decreciente}} 2 |- | bgcolor="#ffc300" | ||align=left|[[Partíu Socialista Brasilanu]]|| || || 32||{{decreciente}} 2 || || || 5 ||{{decreciente}} 2 |- | bgcolor="#00e6a8" | ||align=left|[[Partíu Republicanu Brasilanu]]|| || || 30||{{creciente}} 9 || || || 1 ||– |- | bgcolor="#0b00a8" | ||align=left|[[Demócrates (Brasil)|Demócrates]]|| || || 29||{{creciente}} 8 || || || 7 ||{{creciente}} 2 |- | bgcolor="#0080ff" | ||align=left|[[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana]]|| || || 29||{{decreciente}} 25 || || || 8 ||{{decreciente}} 2 |- |bgcolor=#f00| ||align=left|[[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|Partíu Democráticu Llaborista]]|| || || 28||{{creciente}} 9 || || || 6 ||{{decreciente}} 2 |- |bgcolor=#ff9c2b| ||align=left|[[Solidaridá (Brasil)|Solidaridá]]|| || || 13||{{decreciente}} 2|| || || 1 ||– |- |bgcolor=#2da933| ||align=left|[[Podemos (Brasil)|Podemos]]|| || || 11||{{creciente}} 7|| || || 1 ||{{creciente}} 1 |- |bgcolor=#700000| ||align=left|[[Partíu Socialismu y Llibertá (Brasil)|Partíu Socialismu y Llibertá]]|| || || 10||{{creciente}} 5|| || || 0 ||{{decreciente}} 1 |- |bgcolor=#7b7b7b| ||align=left|[[Partíu Llaborista Brasilanu]]|| || || 10||{{decreciente}} 15 || || || 4 ||{{creciente}} 1 |- |bgcolor=#a30000| ||align=left|[[Partíu Comunista de Brasil]]|| || || 9||{{decreciente}} 1|| || || 0 ||{{decreciente}} 1 |- |bgcolor=#ff5e00| ||align=left|[[Partíu Nuevu (Brasil)|Partíu Nuevu]]|| || || 8|| Nuevu || || || 0 ||Nuevu |- | bgcolor="#ff9191" | ||align=left|[[Partíu Popular Socialista (Brasil)|Partíu Popular Socialista]]|| || || 8||{{decreciente}} 2 || || || 2 ||{{creciente}} 2 |- | bgcolor="#ff5460" | ||align=left|[[Partíu Republicanu d'Orde Social]]|| || || 8||{{decreciente}} 3 || || || 1 ||– |- |bgcolor=#009118| ||align=left|[[Partíu Social Cristianu (Brasil)|Partíu Social Cristianu]]|| || || 8||{{decreciente}} 5|| || || 1 ||{{creciente}} 1 |- | bgcolor="#21d173" | ||align=left|[[Avante (partíu políticu)|Avante]]|| || || 7||{{creciente}} 5|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#ffa42e| ||align=left|[[Partíu Humanista de la Solidaridá]]|| || || 6||{{creciente}} 1|| || || 2 ||{{creciente}} 2 |- |bgcolor=#CCAA00 | ||align=left|[[Patriota (Brasil)|Patriota]]|| || || 5||{{creciente}} 3|| || || 0 ||– |- | bgcolor="#9dacd1" | ||align=left|[[Partíu Republicanu Progresista (Brasil)|Partíu Republicanu Progresista]]|| || || 4||{{creciente}} 1|| || || 1 ||{{creciente}} 1 |- |bgcolor=#227000| ||align=left|[[Partíu Verde (Brasil)|Partíu Verde]]|| || || 4||{{decreciente}} 4|| || || 0||{{decreciente}} 1 |- |bgcolor=#ff2200| ||align=left|[[Partíu de la Movilización Nacional (Brasil)|Partíu de la Movilización Nacional]]|| || || 3||–|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#00851f| ||align=left|[[Partíu Llaborista Cristianu (Brasil)|Partíu Llaborista Cristianu]]|| || || 2||–|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#49ab53| ||align=left|[[Democracia Cristiana (Brasil)|Democracia Cristiana]]|| || || 1||{{decreciente}} 1|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#58b324| ||align=left|[[Partíu Patria Llibre (Brasil)|Partíu Patria Llibre]]|| || || 1||{{creciente}} 1|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#00c2bb| ||align=left|[[Rede de Sostenibilidá]]|| || || 1||Nuevu|| || || 5 ||Nuevu |- |bgcolor=#88458f| ||align=left|[[Partíu de la Muyer Brasilana]]|| || || 0||–|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#006324| ||align=left|[[Partíu Renovador Llaborista Brasilanu]]|| || || 0||{{decreciente}} 1|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#ffe600| ||align=left|[[Partíu Socialista de los Trabayadores Unificáu]]|| || || 0||–|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#5c0000| ||align=left|[[Partíu de la Causa Obrera]]|| || || 0||–|| || || 0 ||– |- |bgcolor=#9c0000| ||align=left|[[Partíu Comunista Brasilanu]]|| || || 0||–|| || || 0 ||– |- |align=left colspan=2|Votos nulos/en blancu|| ||–||–||–|| ||–||–||– |- |align=left colspan=2|'''Total'''|| ||'''100'''||'''513'''||'''0'''|| ||'''100'''||'''81'''||'''0''' |- |align=left colspan=2|Votantes rexistraos/participación|| || || || || || || || |- |align=left colspan=11|Fonte: |} === Gobernadores electos === Nes mesmes feches de les eleiciones presidenciales llevar a cabu les de gobernadores de los estaos, resultando electos los siguientes: {| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:85%" data-ve-attributes="{&quot;style&quot;:&quot;text-align:center; font-size:85%&quot;}" ! Bandera ! Estáu ! [[ISO 3166-2:BR|UF]] ! Gobernador ! Partíu ! Vicegobernador |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Acre.svg|border|45x45px]] | [[Acre (Brasil)|Acre]] | AC | [[Gladson Cameli]] | [[Progresistes (Brasil)|PP]] | [[Major Rocha]] ([[Partíu de la Socialdemocracia Brasilana|PSDB]]) |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Alagoas.svg|border|45x45px]] | [[Alagoas]] | AL | [[Renan Filho]] | [[Partíu do Movimento Democráticu Brasileiro|PMDB]] | [[Luciano Barbosa]] |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Amapá.svg|border|45x45px]] | [[Amapá]] | AP | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Amazonas.svg|border|45x45px]] | [[Amazones (Brasil)|Amazones]] | AM | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_da_Bahia.svg|border|45x45px]] | [[Bahia]] | BA | [[Rui Costa (políticu)|Rui Costa]] | [[Partíu dos Trabalhadores|PT]] | [[João Leão]] |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Ceará.svg|border|45x45px]] | [[Ceará]] | CE | [[Camilo Santana]] | [[Partíu dos Trabalhadores|PT]] | [[Izolda Cela]] ([[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|PDT]]) |- | [[Ficheru:Bandeira do Distrito Federal (Brasil).svg|border|45x45px]] | [[Distritu Federal (Brasil)|Distritu Federal]] | DF | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Espírito_Santo.svg|border|45x45px]] | [[Espírito Santo (estáu)|Espírito Santo]] | YE | [[José Renato Casagrande]] | [[Partíu Socialista Brasilanu|PSB]] | [[Jacqueline Moraes]] |- | [[Ficheru:Flag of Goiás.svg|border|45x45px]] | [[Goiás]] | GO | [[Ronaldo Caiado]] | [[Demócrates (Brasil)|DEM]] | [[Lincoln Tejota]] (PROS) |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Maranhão.svg|border|45x45px]] | [[Maranhão]] | MA | [[Flávio Dino]] | [[Partíu Comunista do Brasil|PCdoB]] | [[Carlos Brandão]] ([[Partíu Republicanu Brasilanu|PRB]]) |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Mato_Grosso.svg|border|45x45px]] | [[Mato Grosso]] | MT | [[Mauro Mendes]] | [[Demócrates (Brasil)|DEM]] | [[Otaviano Pivetta]] ([[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|PDT]]) |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Mato_Grosso_do_Sul.svg|border|45x45px]] | [[Mato Grosso do Sul]] | MS | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Minas_Gerais.svg|border|45x45px]] | [[Minas Gerais]] | MG | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Pará.svg|border|45x45px]] | [[Pará]] | PA | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_da_Paraíba.svg|border|45x45px]] | [[Paraíba]] | PB | [[João Azevêdo]] | [[Partíu Socialista Brasileiro|PSB]] | [[Lígia Feliciano]] ([[Partíu Democráticu Llaborista (Brasil)|PDT]]) |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Paraná.svg|border|45x45px]] | [[Estáu de Paraná|Paraná]] | PR | [[Ratinho Junior]] | PSD | [[Darci Piana]] |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Pernambuco.svg|border|45x45px]] | [[Pernambuco]] | PE | [[Paulo Câmara]] | [[Partíu Socialista Brasileiro|PSB]] | [[Luciana Santos]] ([[Partíu Comunista de Brasil|PCdoB]]) |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Piauí.svg|border|45x45px]] | [[Piauí]] | PI | [[Wellington Dias]] | [[Partíu dos Trabalhadores|PT]] | [[Margarete Coelho]] |- | [[Ficheru:Bandeira_Estado_RiodeJaneiro_Brasil2.svg|border|45x45px]] | [[Rio de Janeiro]] | RJ | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Rio_Grande_do_Norte.svg|border|45x45px]] | [[Rio Grande do Norte]] | RN | | | |- |[[Ficheru:Bandeira do Rio Grande do Sul.svg|border|45x45px]] | [[Rio Grande do Sul]] | RS | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Rondônia.svg|border|45x45px]] | [[Rondônia]] | RO | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Roraima.svg|border|45x45px]] | [[Roraima]] | RR | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_Santa_Catarina.svg|border|45x45px]] | [[Santa Catarina]] | SC | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Estado_de_São_Paulo.svg|border|45x45px]] | [[São Paulo (estáu)|São Paulo]] | SP | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_de_Sergipe.svg|border|45x45px]] | [[Sergipe]] | SE | | | |- | [[Ficheru:Bandeira_do_Tocantins.svg|border|45x45px]] | [[Tocantins]] | TO | [[Mauro Carlesse]] | [[Partíu Humanista de la Solidaridá|PHS]] | [[Cláudia Lelis]] |} == Alderiques == ===Alderiques presidenciales=== {| {{tablaguapa}} |- ! Fecha !Organizador ! Moderador ! width=30| Lula<br>(PT) ! width=30| Jair Bolsonaro (PSL) ! width=30| Geraldo Alckmin (PSDB) ! width=30| Marina Silva (REDE) ! width=30| Ciro Gomes (PDT) ! width=30| Álvaro Dias (PODE) ! width=30| Henrique Meirelles (MDB) ! width=30| Guilherme Boulos (PSOL) ! width=30| Cabu Daciolo (PATRI) ! width=30| João Vicente Goulart (PPL) ! width=30| João Amoêdo (NOVO) ! width=30| Eymael (DC) ! width=30| Vera Lúcia (PSTU) |- | 9 d'agostu de 2018<ref name="DebateBand">{{cita web|url=https://www.poder360.com.br/eleicoes/oito-candidatos-a-presidente-participam-de-alderique-da-tv-band/|títulu=Oito candidatos a presidente participam d'alderique da TV Band na 5ª feira|publisher=Poder360|language=pt|first=Lauriberto|last=Brasil|date=7 d'agostu de 2018|fechaaccesu=9 d'agostu de 2018}}</ref> | [[Rede Bandeirantes]] | [[Ricardo Boechat]] | {{Celda|Parcial|Ausente}}{{refn|El Tribunal Federal Rexonal pa la 4ª Rexón refugó la solicitú de Bandeirantes de convidar a Lula al alderique, quien ta arrestáu na sede de la Policía Federal en Curitiba dende'l 7 d'abril de 2018.<ref name="DebateBand"/>}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |- | 17 d'agostu de 2018<ref name="DebateRedeTV">{{cita web|url=http://www.redetv.uol.com.br/jornalismo/eleicoes2018/blog/eleicoes-2018/redetv-promove-alderiques-multiplataforma-ente-candidatos-a-presidencia-y-ao-|títulu=RedeTV! promove alderiques multiplataforma ente candidatos à Presidência y ao governo de São Paulo|publisher=RedeTV|language=pt|date=14 d'agostu de 2018|fechaaccesu=16 d'agostu de 2018}}</ref> | [[RedeTV!]], [[Istoé]] | [[Amanda Klein]], [[Boris Casoy]] y [[Mariana Godoy]] | {{Celda|Parcial|Ausente}}{{refn|El ministru de la Corte Suprema Eleutoral, Sérgio Banhos, refugó la solicitú de Lula de participar nel alderique de RedeTV!<ref>{{cita web|url=https://noticies.uol.com.br/politica/eleicoes/2018/noticias/2018/08/17/ministru-do-tse-nega-pidíu-do-pt-pa-lula-participar-de-alderique-da-redetv.htm|títulu=Ministru do TSE nega pidíu do PT pa Lula participar d'alderique da RedeTV|publisher=UOL|language=pt|date=17 d'agostu de 2018|fechaaccesu=17 d'agostu de 2018}}</ref>}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |- | 27 d'agostu de 2018<ref name="DebatePan">{{cita web|url=https://jovempan.uol.com.br/noticias/jovem-pan-decide-nao-promover-alderique-presidencial.html|títulu=Jovem Pan decide não promover alderique presidencial|publisher=Jovem Pan|language=pt|date=24 d'agostu de 2018|fechaaccesu=8 de setiembre de 2018}}</ref> | [[Jovem Pan]] |N/A !colspan="13"| Canceláu{{refn|Jovem Pan atayó l'alderique dempués de que Jair Bolsonaro espresó la so incertidume sobre la participación nos alderiques y el Partíu de los Trabayadores aportunó na participación de Lula, prohibida pola Xusticia Eleutoral.<ref>{{cita web|url=https://jovempan.uol.com.br/noticias/jovem-pan-decide-nao-promover-alderique-presidencial.html|títulu=Jovem Pan decide não promover alderique presidencial|publisher=Jovem Pan|language=pt|date=24 d'agostu de 2018|fechaaccesu=11 de setiembre de 2018}}</ref>}} |} El 1 de setiembre de 2018, el Tribunal Cimeru Eleutoral votó 6-1 pa refugar la candidatura de Lula, pero aprobó la coalición PT-PCdoB-PROS "'' El Pueblu Feliz de Nuevu''" y la candidatura vicepresidencial de Fernando Haddad.<ref>{{cita web|url=http://www.tse.jus.br/imprensa/noticies-tse/2018/Setembro/tse-indefere-pidíu-de-rexistru-de-candidatura-de-lula-a-presidencia-da-republica|títulu=TSE indefere pidíu de rexistru de canddidatura de Lula à Presidência da República|publisher=Tribunal Cimeru Eleitoral|language=pt|date=1 de setiembre de 2018|fechaaccesu=9 de setiembre de 2018}}</ref> El Partíu de los Trabayadores reemplazó a Lula con Haddad y anunció a la ex candidata presidencial Manuela D'Ávila como la so compañera de fórmula.<ref>{{cita web|url=https://veja.abril.com.br/politica/pt-aprova-haddad-pa-substituir-lula-como-candidatu-a-presidencia/|títulu=PT aprova Haddad pa substituir Lula como candidatu à Presidência|publisher=Veja|language=pt|first=Eduardo|last=Gonçalves|date=11 de setiembre de 2018|fechaaccesu=11 de setiembre de 2018}}</ref> {| {{tablaguapa}} |- ! Fecha !Organizador ! Moderador ! width=30| Fernando Haddad (PT) ! width=30| Jair Bolsonaro (PSL) ! width=30| Geraldo Alckmin (PSDB) ! width=30| Marina Silva (REDE) ! width=30| Ciro Gomes (PDT) ! width=30| Álvaro Dias (PODE) ! width=30| Henrique Meirelles (MDB) ! width=30| Guilherme Boulos (PSOL) ! width=30| Cabu Daciolo (PATRI) ! width=30| João Vicente Goulart (PPL) ! width=30| João Amoêdo (NOVO) ! width=30| Eymael (DC) ! width=30| Vera Lúcia (PSTU) |- | 9 de setiembre de 2018<ref name="DebateTVGazeta">{{cita web|url=https://politica.estadao.com.br/noticias/eleicoes,tao-cara-alderica-com-presidenciaveis,70002493780|títulu=‘Tao’ cara alderica com presidenciáveis|publisher=Táião|language=pt|date=8 de setiembre de 2018|fechaaccesu=8 de setiembre de 2018}}</ref> | [[TV Gazeta]], [[O Estáu de S. Paulo]] | Maria Lydia Flândoli | {{Celda|Parcial|Ausente}}{{refn|Anque la candidatura de Lula foi refugada pol Superior Eleutoral, Haddad sigue siendo un candidatu vicepresidencial, non confirmáu oficialmente pol partíu como candidatu presidencial.}} | {{Celda|Parcial|Ausente}}{{refn|Dempués de sufrir un apuñalamientu'l 6 de setiembre, Bolsonaro ingresa nel Hospital Albert Einstein de São Paulo.<ref name="DebateGazeta">{{cita web|url=https://www.infomoney.com.br/mercaos/politica/noticia/7608809/como-assistir-online-ao-alderique-ente-os-candidatos-a-presidente-de-tv-gazeta-y-estadao|títulu=Como assistir online ao bancia ente vos candidatos a presidente de TV Gazeta y Táião|publisher=InfoMoney|language=pt|first=Lara|last=Rizério|date=9 de setiembre de 2018|fechaaccesu=9 de setiembre de 2018}}</ref>}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Parcial|Ausente}}{{refn|Daciolo atayó la so presencia nel alderique.<ref name="DebateGazeta"/>}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |- | 18 de setiembre de 2018<ref name="DebatePoder360">{{cita web|url=https://piaui.folha.uol.com.br/poder360-y-piaui-farao-alderique-presidencial-non-youtube/|títulu=PODER360 Y PIAUÍ FARÃO ALDERIQUE PRESIDENCIAL NON YOUTUBE|publisher=Piauí|language=pt|date=19 July 2018|fechaaccesu=8 September 2018}}</ref> | [[piauí (magacín)|Piauí]], Poder360 |N/A !colspan="13"| Canceláu{{refn|L'alderique foi canceláu debíu al ataque contra Bolsonaro.<ref>{{cita web|url=https://www.poder360.com.br/eleicoes/organizadores-cancelam-alderique-poder360-piaui-com-transmissao-pulgo-youtube/|títulu=Organizadores cancelam alderique Poder360-piauí com transmissão pelo YouTube|publisher=Poder360|language=pt|date=10 de setiembre de 2018|fechaaccesu=14 de setiembre de 2018}}</ref>}} |- | 20 de setiembre de 2018<ref name="DebateAparecida">{{cita web|url=http://www.a12.com/tv/rede-apaecida-entama-alderique-presidencial-non-santuariu-nacional|títulu=Rede Apaecía entama alderique presidencial non Santuário Nacional|publisher=A12|language=pt|date=6 d'agostu de 2018|fechaaccesu=8 de setiembre de 2018}}</ref> | [[Rede Apaecía]] | Joyce Ribeiro | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Parcial|Ausente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Parcial|Ausente}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |- | 26 de setiembre de 2018<ref name="DebateSBT">{{cita web|url=https://www1.folha.uol.com.br/poder/2018/08/folha-uol-y-sbt-farao-alderique-com-presidenciaveis-em-26-de-setembro.shtml|títulu=Folha, UOL y SBT farão alderique com presidenciáveis em 26 de setembro|publisher=Folha de S.Paulo|language=pt|date=6 d'agostu de 2018|fechaaccesu=9 d'agostu de 2018}}</ref> | [[Sistema Brasileiro de Televisão|SBT]], [[Folha de S.Paulo|Folha]], [[Universu Online|UOL]] | Carlos Nascimento | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Parcial|Ausente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |- | 30 de setiembre de 2018<ref name="DebateRecord">{{cita web|url=http://recordtv.r7.com/2018/03/12/record-tv-realiza-alderique-presidencial-do-primeiro-vez-non-dia-30-de-setembro/|títulu=Record TV realiza alderique presidencial do primeiro vez non dia 30 de setembro|publisher=Record|language=pt|date=12 de marzu de 2018|fechaaccesu=8 de setiembre de 2018}}</ref> | [[RecordTV]], R7 | Adriana Araújo, Celso Freitas | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Parcial|Ausente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |- | 4 d'ochobre de 2018<ref name="DebateGlobo">{{cita web|url=https://gauchazh.clicrbs.com.br/politica/eleicoes/noticia/2018/08/alderiques-dos-presidenciaveis-na-tv-candidatos-devem-aldericar-planos-em-seis-transmissoes-cjkn0fg2h007m01n0iw8cd7lk.html|títulu=Alderiques dos presidenciáveis na TV: candidatos devem aldericar planos em seis transmissõye|publisher=Gaúcha ZH|language=pt|date=9 d'agostu de 2018|fechaaccesu=8 de setiembre de 2018}}</ref> | [[Rede Globo|Globu]], [[G1 (website)|G1]] | [[William Bonner]] | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Parcial|Ausente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Si|Presente}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |} ===Eleiciones vicepresidenciales=== {| {{tablaguapa}} |- ! Fecha !Organizador ! Moderador ! width=30| Fernando Haddad (PT) ! width=30| Hamilton Mourão (PSL) ! width=30| Ana Amélia (PSDB) ! width=30| Eduardo Jorge (REDE) ! width=30| Kátia Abreu (PDT) ! width=30| Paulo Rabello (PODE) ! width=30| Germano Rigotto (MDB) ! width=30| Sônia Guajajara (PSOL) ! width=30| Suelene Balduino (PATRI) ! width=30| Léo Alves (PPL) ! width=30| Christian Lohbauer (NOVO) ! width=30| Helvio Costa (DC) ! width=30| Hertz Dias (PSTU) |- | 5 de setiembre de 2018<ref name="DebateVeja">{{cita web|url=https://veja.abril.com.br/tveja/em-pauta/veja-na-integra-o-alderique-ente-candidatos-a-vice-presidente-da-republica/|títulu=Veja na íntegra o bancia ente candidatos a vice-presidente da república|publisher=Veja|language=pt|5=|date=5 de setiembre de 2018|fechaaccesu=8 de setiembre de 2018}}</ref> | [[Veja (magacín)|Veja]] | Lillian Witte | {{Celda|Parcial|Ausente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Parcial|Ausente}} | {{Celda|Sí|Presente}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} | {{Celda|Non|Non convidáu}} |} == Notes == {{llistaref|group=nota}} == Ver tamién == * [[Campaña presidencial de Jair Bolsonaro de 2018]] == Enllaces esternos == ;Sitio web oficiales de la campaña *[https://www.geraldoalckmin.com.br/ Geraldo Alckmin (PSDB, DEM, PP, PR, PRB, SD, PTB, PSD, PPS) para Presidente] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181009151456/https://www.geraldoalckmin.com.br/ |date=2018-10-09 }} *[http://joaoamoedo.com.br/ João Amoêdo (NOVO) para Presidente] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190528103512/http://joaoamoedo.com.br/ |date=2019-05-28 }} *[https://www.bolsonaro.com.br/ Jair Bolsonaro (PSL, PRTB) para Presidente] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181031100817/https://www.bolsonaro.com.br/ |date=2018-10-31 }} *[https://vamoscomboulosesonia.com.br/ Guilhemere Boulous (PSOL, PCB) para Presidente] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181013081128/https://vamoscomboulosesonia.com.br/ |date=2018-10-13 }} *[https://www.alvarodias.com.br/ Alvaro Dias (PODE, PSC, PTC, PRP) para Presidente] *[https://www.portalcirogomes.com.br/ Ciro Gomes (PDT, AVANTE) para Presidente] *[https://doacaolegal.com.br/vera Vera Lúcia (PSTU) para Presidente] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181002030325/https://doacaolegal.com.br/vera |date=2018-10-02 }} *[http://www.henriquemeirelles.com.br/ Henrique Meirelles (MDB, PHS) para Presidente] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20021012172552/http://www.henriquemeirelles.com.br/ |date=2002-10-12 }} *[https://marinasilva.org.br/ Marina Silva (REDE, PV) para Presidente] == Referencies == {{llistaref|2}} {{Tradubot|Eleiciones generales de Brasil de 2018}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones en Brasil]] [[Categoría:Eleiciones en 2018|Brasil]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con tables frañíes]] hfqwohmmcqi9bunou1ad6jz2152kxd9 0 154794 4379179 4337552 2025-06-24T16:37:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379179 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'eleición| compactu = nun nome_elección = Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015<br />[[Ficheru:Logotipo_Parlamento_de_Andalucía.svg|150px|link=Parllamentu d'Andalucía]] | país = Andalucía | tipu = [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía|autonómiques]] | variante = | anchu = 50 | encurso = non | elección_anterior = Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012 | fecha_anterior = 2012 | siguiente_elección = Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2018 | siguiente_fecha = 2018 | endisputa = <small>[[X Llexislatura d'Andalucía|X Llexislatura]]</small> | endisputa2 = 109 [[Parllamentu d'Andalucía|diputaos]] | fecha_elección = [[22 de marzu]] de [[2015]]<ref>{{cita web |url=http://www.resultadoseleicionesparlamentoandalucia2015.es/01AU/DAU01999CM_L1.htm|títulu=Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía 2015: Resultaos provisionales}}</ref> | habitantes = 8402305<ref>[[Institutu Nacional d'Estadística (España)|INE]]</ref> | rexistraos = 6496685<ref name="INE Eleiciones" /> | votantes = 4042967 | participación = 62.56 | participación_ant = 60.78 | nulos = 41149 | blancos = 54717 |imagen1 = Ficheru:Susana Díaz 2014b (cropped)-2.jpg |símbolu1 = |color1 = #FF0000 |líder1 = [[Susana Díaz]] |partido1 = [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía|PSOE-A]] |votos1 = 1411755 |votos1_ant = 1527923 |porcentaxe1 = 35.28 |porcentaxe1_ant = 39.52 |escaños1 = 47 |escaños1_ant = 47 |imagen2 = Archivu:Juan Manuel Moreno Bonilla 2015b (cropped).jpg |color2 = #1e90FF |líder2 = [[Juan Manuel Moreno Bonilla|Juan Manuel Moreno]] |partido2 = [[Partíu Popular Andaluz|PPA]] |votos2 = 1066458 |votos2_ant = 1570833 |porcentaxe2 = 26.65 |porcentaxe2_ant = 40.66 |escaños2 = 33 |escaños2_ant = 50 |imaxe3 = |símbolo3 = Imaxe:Teresa Rodríguez 2015b (cropped).jpg |color3 = #6b1f5f |líder3 = [[Teresa Rodríguez]] |partido3 = [[Podemos Andalucía]] |votos3 = 590011 |votos3_ant3 = |porcentaxe3 = 14.80 |porcentaxe3_ant = |escaños3 = 15 |escaños3_ant = |partido_coalición3 = [[Podemos]] |partido_coalición3 = [[Candidatura Unitaria de Trabayadores]] |partido_coalición3 = [[Equo]] |imaxe4 = |símbolo4 = archivu:Juan Marín 2015 (cropped).jpg |color4 = #eb6109 |líder4 = [[Juan Marín|Juan Marín Lozano]] |partido4 = [[Ciudadanos]] |votos4 = 369914 |votos4_ant = |porcentaxe4 = 9.24 |porcentaxe4_ant = |escaños4 = 9 |escaños4_ant = |imagen5 = ficheru:Antonio Maíllo 2015 (cropped).jpg |símbolu5 = |color5 = #009150 |líder5 = [[Antonio Maíllo]] |partido5 = [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía|IULV-CA]] |votos5 = 274518 |votos5_ant = 438372 |porcentaxe5 = 6.86 |porcentaxe5_ant = 11.34 |escaños5 = 5 |escaños5_ant = 12 | cargu = [[Ficheru:Juntadeandalucia transparent.svg|60px|link=Xunta d'Andalucía]]<br />[[Presidente de la Xunta d'Andalucía]] | predecesor = [[Susana Díaz Pacheco]] | partíu_predecesor = [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|20px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | socesor = [[Susana Díaz Pacheco]] | partíu_socesor = [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|20px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] |diagrama = Imaxe:Parlamento d'Andalucía (2015).svg |diagrama_títulu = Distribución d'escaño |diagrama_tamañu = 250px |lleenda1 =<center>{{columnes}}{{lleenda|#e00000|color2=white|testu2=47|[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía|PSOE-A]]}} {{lleenda|#1C86EE|color2=white|testu2=33|[[Partíu Popular Andaluz|PPA]]}} {{nueva columna}} {{lleenda|#6B1F5F|color2=white|testu2=15|[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]}}{{lleenda|#FF7F50|color2=white|testu2=9|[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía|C's]]}}{{nueva columna}} {{lleenda|#009150|color2=white|testu2=5|[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía|IULV-CA]] }}{{final columnes}}</center> |mapa_títulu = |mapa = File:Andalusian Parliament Elections 2015.svg |mapa_tamañu = 250px |mapa_subtítulu = }} Les '''[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía|eleiciones]] al [[Parllamentu d'Andalucía]]''' correspondientes a la [[X Llexislatura d'Andalucía|X Llexislatura]] d'[[Andalucía]] del actual periodu democráticu fueron celebraes el [[22 de marzu]] de [[2015]], en siendo convocaes el 27 de xineru d'esi mesmu añu. Estos comicios teníen de celebrase nel añu 2016, pero la Presidenta de la Xunta d'Andalucía, [[Susana Díaz]], alegó p'adelantrar les eleiciones "rocea" escontra los socios d'[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] y la situación de "inestabilidá" que, al so esclusivu xuiciu, travesaba l'Executivu de coalición.<ref name="lavanguardia_1">{{cita web|url=https://www.lavanguardia.com/politica/20150125/54423966411/susana-diaz-adelantu-electoral-andalucia.html|títulu=Susana Díaz confirma l'adelantu eleutoral n'Andalucía}}</ref> Naide más pudo confirmar de forma fehaciente qu'esistiera esa rocea nel gobiernu de coalición. Con una participación del 63.94%, les eleiciones fueron ganaes pol [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] col 35.43% de los votos (21,69% del total del censu) y 47 escaños frente al 26.76% de los votos (16,38% del censu) y 33 escaños del [[Partíu Popular Andaluz]]. Amás, otres 3 candidatures llograron representación na cámara, entrando per primer vegada nel [[Parllamentu d'Andalucía]] [[Podemos (partíu políticu)|Podemos]] y [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]], amás d'[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]], que yá cuntaben con diputaos na [[IX Llexislatura d'Andalucía|anterior llexislatura]]. == Historia == === Antecedentes: les eleiciones de 2012 === [[Ficheru:ParlAndalucia12.png|miniaturadeimagen|left|[[Parllamentu d'Andalucía]] na IX Llexislatura.]] {{AP|Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012}} Les [[eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012]] dieron como resultáu la primer victoria del [[Partíu Popular Andaluz]] nunes autonómiques andaluces con 50 escaños, quedándose a cinco de la [[mayoría absoluta]] que dexara gobernar a [[Javier Arenas]]. El [[PSOE d'Andalucía]] perdía la so mayoría absoluta y per primer vegada nun foi la fuercia político más votada de la comunidá, quedándose a 40.000 votos y trés diputaos del PP. Sicasí, un pactu con [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]], que dobló'l so númberu d'escaños hasta los 12, dexó al PSOE-A gobernar conxuntamente cola formación d'izquierdes. [[José Antonio Griñán]] caltuvo la presidencia de la Xunta, na qu'entró IULV-CA con una vicepresidencia y tres consejería.<ref>[https://www.elmundo.es/elmundo/2012/03/25/andalucia/1332698053.html El PP gana pero quédase bien lloñe de la mayoría absoluta] - El Mundo</ref><ref>[http://www.cincodias.com/articulo/economia/grinan-presenta-nuevu-gobierno-andaluz/20120505cdscdseco_6/ Griñán presenta'l nuevu Gobiernu andaluz] - Cinco Días</ref> === Disolución de la IX Llexislatura === [[Ficheru:Susana Díaz 15.01.26-Firma-4-disolución Legislatura.jpg|miniaturadeimagen|derecha|La presidenta de la Xunta roblando la disolución del Parllamentu.]] Tres dellos meses d'especulaciones [[Susana Díaz]] antemanó les eleiciones alegando pa ello la "rocea" escontra los sos socios d'[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] y la situación d'inestabilidá que, al so xuiciu, travesaba l'Executivu de coalición.<ref name="lavanguardia_1"/> Los partíos de la oposición acusar d'imponer el calendariu eleutoral col propósitu de presentase a les primaries pa ser candidata del so partíu a los comicios nacionales, lo cual foi negáu por ella.<ref>{{cita publicación |apellíos1=Godino|nome1=Patricia|títulu="Emplazo a Díaz a qu'arrenuncie a liderar el PSOE"|url=http://www.diariodecadiz.es/article/andalucia/1948410/morenu/diaz/comete/error/tactico/pp/va-y ganar.html|fechaaccesu=16 de febreru de 2015|editorial=Diario de Cádiz|fecha=27 de xineru de 2015}}</ref> D'esta miente, la Presidenta de la Xunta convocó eleiciones pa marzu de 2015 por aciu decretu de 26 de xineru de 2015 robláu por ella (publicación nel [[BOJA]] de 27 de xineru),<ref name="Decretu 1/2015">{{cita publicación |títulu=Decreto de la Presidenta 1/2015, de 26 de xineru, de disolución del Parllamentu d'Andalucía y de convocatoria d'eleiciones|publicación=[[Boletín Oficial de la Xunta d'Andalucía]]'' nᵘ 17 de 27 de xineru de 2015''.| páxina=11|url=http://www.juntadeandalucia.es/eboja/2015/17/BOJA15-017-00002-1360-01_00062638.pdf|issn=0212-5803}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.juntadeandalucia.es/presidencia/voceru/gobierno/098976/susana/diaz/anuncia/convocatoria/eleiciones/marzu/ciudadanos/decidan/futuro/andalucia/xunta/presidenta|títulu=Susana Díaz anuncia la convocatoria d'eleiciones el 22 de marzu por que los ciudadanos decidan el futuru d'Andalucía}}</ref> previa deliberación del Conseyu de Gobiernu de la Xunta d'Andalucía. Acordies coles lleis, en diches eleiciones, entamaes pola [[Conseyería de Gobernación de la Xunta d'Andalucía|Conseyería de Gobernación]], van escoyer a los representantes de la ciudadanía [[Andalucía|andaluza]] nel [[Parllamentu d'Andalucía]]. == Sistema eleutoral == [[Ficheru:Interior del Parlamento de Andalucía.jpg|miniaturadeimagen|250px|left|[[Parllamentu d'Andalucía]] mientres un plenu estraordinariu. Intervién [[Susana Díaz]] dende la tribuna. Xineru de [[2014]].]] D'alcuerdu a lo dispuesto na Llei 1/1986, de 2 de xineru onde se regula'l [[sistema eleutoral]] de la [[Comunidá autónoma d'Andalucía]] tres la convocatoria oficial d'eleiciones, la so publicación nel [[Boletín Oficial de la Xunta d'Andalucía]], nos respeutivos boletinos provinciales y el so espardimientu nos medios de comunicación correspuende a los partíos políticos que deseyen participar nes eleiciones la presentación de les candidatures y a la [[Xunta eleutoral d'Andalucía|Xunta eleutoral]], que foi constituyida nos 90 primeros díes de la llexislatura, l'aprobación d'estes candidatures, la regulación de la campaña eleutoral y la formación de les meses eleutorales.<ref name="Llei eleutoral">{{cita publicación | autor = Parllamentu d'Andalucía | títulu = LEY 1/1986, DE 2 DE XINERU, ELECTORAL D'ANDALUCÍA | añu = 1986 | revista = Coleición Llexislativa. Parllamentu d'Andalucía | url = http://www.parlamentodeandalucia.es/webdinamica/portal-web-parllamentu/pdf.do?tipodoc=coleccion&id=3356&cley=1 }}</ref> N'Andalucía son eleutores tolos ciudadanos andaluces mayores de 18 años en plenu gocie de los sos derechos políticos según contemplar nel so [[Estatutu d'Autonomía d'Andalucía|Estatutu d'autonomía]] anque namái van poder exercer el so derechu al sufraxu aquellos que s'atopen inscritos nel [[censu eleutoral]]. Esti eleutores escueyen a los diputaos del so [[circunscripción eleutoral]] hasta un total de 109 diputaos, que son los que formen el [[Parllamentu d'Andalucía]]. Son 8 les circunscripciones eleutorales d'Andalucía, una per cada provincia, nes que se noma un númberu de diputaos proporcional a la so población, nunca inferior a 8 y onde nenguna circunscripción puede escoyer el doble de diputaos qu'otra.<ref name="Llei eleutoral" /> Según los datos del censu eleutoral la [[Demografía d'Andalucía|población andaluza]] computable pa les eleiciones de 2015 ye de 6.496.685 eleutores, de los cualos 6.286.917 correspuenden a ciudadanos residentes na comunidá y 209.768 a residentes nel estranxeru a los que se garantiza'l votu por aciu sistema postal.<ref name="INE Eleiciones">{{cita web |url = http://www.ine.es/prensa/np892.pdf |títulu = Nota de prensa. Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía del 22 de marzu de 2015 |editor = Institutu Nacional d'Estadística |fechaaccesu = 10 de febreru de 2015 }}</ref> [[Ficheru:Diputados por circunscripción (eleiciones al Parlamento de Andalucía, 2015, 2018).svg|derecha]] D'esta miente'l repartu de diputaos del Parllamentu d'Andalucía ye de 12 pa la [[circunscripción eleutoral d'Almería]], 15 para [[circunscripción eleutoral de Cádiz|la de Cádiz]], 12 para [[circunscripción eleutoral de Córdoba|la de Córdoba]], 13 para [[circunscripción eleutoral de Granada|la de Granada]], 11 para [[circunscripción eleutoral de Huelva|la de Huelva]], 11 para [[circunscripción eleutoral de Xaén|la de Xaén]], 17 para [[circunscripción eleutoral de Málaga|la de Málaga]] y 18 para [[circunscripción eleutoral de Sevilla|la de Sevilla]].<ref name="Decretu 1/2015" /> <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="8" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | <p align="center">'''Datos del censu eleutoral pa les eleiciones autonómiques de 2015'''<ref>{{cita web |url = http://www.eleicionesparlamentoandalucia2015.es/es/les eleiciones-en-cifres/02-residentes-en-andalucia.htm |títulu = Númberu d'eleutores españoles residentes n'Andalucía por sexu y grupu d'edá por provincies |editor = Xunta d'Andalucía |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref><ref>{{cita web |url = http://www.eleicionesparlamentoandalucia2015.es/es/les eleiciones-en-cifres/03-numbero-de-conceyos.htm |títulu = Númberu de conceyos, distritos, seiciones , locales eleutorales y meses por provincies. Llista de votación. |editor = Xunta d'Andalucía |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref> |- style="background:#e6ECFF; color:#000; font-size:100%" | align="center"| '''Circunscripción''' | align="center"| '''Diputaos''' | align="center"| '''Conceyos''' | align="center"| '''Distritos''' | align="center"| '''Seiciones''' | align="center"| '''Meses eleutorales''' | align="center"| '''Locales eleutorales''' | align="center"| '''Númberu d'eleutores''' |- | align="center"| Almería | align="center"| 12 | align="center"| 102 | align="center"| 148 | align="center"| 458 | align="center"| 745 | align="center"| 324 | align="center"| 450.994 |- | align="center"| Cádiz | align="center"| 15 | align="center"| 44 | align="center"| 128 | align="center"| 899 | align="center"| 1.400 | align="center"| 588 | align="center"| 968.766 |- | align="center"| Córdoba | align="center"| 12 | align="center"| 75 | align="center"| 177 | align="center"| 623 | align="center"| 897 | align="center"| 416 | align="center"| 637.721 |- | align="center"| Granada | align="center"| 13 | align="center"| 169 | align="center"| 209 | align="center"| 667 | align="center"| 1.083 | align="center"| 565 | align="center"| 704.301 |- | align="center"| Huelva | align="center"| 11 | align="center"| 79 | align="center"| 131 | align="center"| 365 | align="center"| 634 | align="center"| 265 | align="center"| 389.903 |- | align="center"| Xaén | align="center"| 11 | align="center"| 97 | align="center"| 185 | align="center"| 524 | align="center"| 920 | align="center"| 385 | align="center"| 524.709 |- | align="center"| Málaga | align="center"| 17 | align="center"| 101 | align="center"| 149 | align="center"| 1.044 | align="center"| 1.681 | align="center"| 622 | align="center"| 1.047 |- | align="center"| Sevilla | align="center"| 18 | align="center"| 105 | align="center"| 217 | align="center"| 1.337 | align="center"| 2.513 | align="center"| 670 | align="center"| 1.476 |- |- style="background:#e6ECFF; color:#000; font-size:100%" | align="center"| '''Total''' | align="center"| '''109''' | align="center"| '''772''' | align="center"| '''1.344''' | align="center"| '''5.917''' | align="center"| '''9.873''' | align="center"| '''3.835''' | align="center"| '''6.286.917''' |}</center> Nos 11 díes siguientes a la convocatoria los partíos que deseyaron allegar a les eleiciones tuvieron de presentar por escritu un representante xeneral y el so suplente a la Xunta eleutoral y tres la so aprobación presentaron a los representantes del so partíu ante cada Xunta provincial. Los representantes provinciales de cada partíu son los responsables de proponer les llistes de candidatures en cada circunscripción ente'l decimoquintu y el ventenu día tres la convocatoria. Les llistes de les candidatures teníen d'incluyir tantos candidatos como diputaos escoyer na so circunscripción y 4 suplentes, alternando muyeres y homes nelles. Tres l'aceptación de les candidatures y la subsanación de cuantes irregularidaes pudieron contener éstes fueron publicaes nel Boletín Oficial de la Xunta y nos boletinos provinciales 28 díes dempués de la convocatoria d'eleiciones, el 18 de febreru.<ref name="Llei eleutoral" /> D'un total de 24 candidatures que se presentaron 12 facer pa los ocho circunscripciones, 9 pa una única circuncripción y tres candidatures presentar en 5, 3 y 2 circunscripciones.<ref name="Candidatures">{{cita publicación | autor = Xunta eleutoral d'Andalucía | títulu = Candidatures presentaes pa les eleiciones al Parllamentu d'Andalucía, convocaes por Decretu de la Presidenta 1/2015, de 26 de xineru. | añu = 18  de  febreru  2015 | revista = Boletín Oficial de la Xunta d'Andalucía | url =http://www.juntadeandalucia.es/eboja/2015/33/BOJA15-033-00047-2971-01_00064246.pdf }}</ref> Según lo establecío pola convocatoria eleutoral, la campaña eleutoral duró 15 díes, empezando a los cero hores del día 6 de marzu, y rematando a los cero hores del día 21 de marzu de 2015. Esta campaña eleutoral tuvo regulada pola Comisión de control nomada pola Xunta Eleutoral con miembros de tolos partíos con representación parllamentaria. Coles mesmes la Xunta eleutoral foi la responsable de la asignación d'espaciu gratuitu de publicidá eleutoral nos medios de comunicación públicos atendiendo a la presencia o non de los grupos políticos nel Parllamentu.<ref name="Llei eleutoral" /> == Candidatures == === Candidatures con representación previa nel Parllamentu d'Andalucía === ==== Partíu Popular Andaluz ==== [[Ficheru:Juan Manuel Moreno PP.jpg|miniaturadeimagen|derecha|[[Juan Manuel Moreno]].]] * '''Nome de la candidatura''': [[Partíu Popular]] * '''Integrantes de la candidatura''': [[Partíu Popular Andaluz]] (PPA). * '''Cabeza de llista n'Almería''': [[Carmen Crespo]]. * '''Cabeza de llista en Cádiz''': [[Ana Mestre]]. * '''Cabeza de llista en Córdoba''': [[Rosario Alarcón]]. * '''Cabeza de llista en Granada''': [[Carlos Rojas García]].<ref>{{cita web |url=https://www.ideal.es/granada/201501/26/propón-carlos-coloraes-como-20150126110325.html|títulu=El PP propón a Carlos Rojas como cabeza de llista al Parllamentu por Granada}}</ref> * '''Cabeza de llista en Huelva''': [[Manuel Andrés González]]. * '''Cabeza de llista en Xaén''': [[Miguel Ángel García Anguita]]. * '''Cabeza de llista en Málaga y candidatu a la Presidencia''': [[Juan Manuel Moreno Bonilla]].<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150128/sevi-juanma-morenu-sera-candidatu-201501281102.html|títulu=Juanma Moreno va ser el candidatu del PP per Málaga nes eleiciones n'Andalucía}}</ref> * '''Cabeza de llista en Sevilla''': [[Juan Bueno]]. ==== Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía ==== [[Ficheru:Susana Díaz - 14.01.20 Firma convenio con Telefónica 5.jpg|miniaturadeimagen|derecha|[[Susana Díaz Pacheco|Susana Díaz]].]] * '''Nome de la candidatura''': [[Partíu Socialista Obreru Español]] * '''Integrantes de la candidatura''': [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A). * '''Cabeza de llista n'Almería''': [[José Luis Sánchez Teruel]]<ref name="PSOE">{{cita web |títulu=Trés cares nueves como cabeces de llista nel PSOE-A, qu'evita a los señalaos por Alaya nos ERE|url=https://www.eldiario.es/andalucia/eleicionesandalucia2015/PSOE-A-cabeces-exclusion-senalados-ERE_0_354865474.html|editorial=eldiario.es|fecha=10 de febreru de 2015}}</ref> * '''Cabeza de llista en Cádiz''': [[Manuel Jiménez Barrios]]<ref name="PSOE"/> * '''Cabeza de llista en Córdoba''': [[Juan Pablo Durán]]<ref name="PSOE"/> * '''Cabeza de llista en Granada''': [[Teresa Jiménez]]<ref name="PSOE"/> * '''Cabeza de llista en Huelva''': [[Mario Jiménez]]<ref name="PSOE"/> * '''Cabeza de llista en Xaén''': [[Micaela Navarro]]<ref name="PSOE"/> * '''Cabeza de llista en Málaga''': [[Luciano Alonso]].<ref>{{cita web |títulu=Luciano Alonso va encabezar la llista del PSOE en Málaga pa les eleiciones andaluces|url=http://www.diariosur.es/malaga/201502/09/luciano-alonso-encabezara-llista-20150209165904.html|editorial=Diariu Sur}}</ref> * '''Cabeza de llista en Sevilla y candidatu a la Presidencia''': [[Susana Díaz Pacheco]]. ==== Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía ==== [[Ficheru:Maíllo.jpg|miniaturadeimagen|derecha|[[Antonio Maíllo]].]] * '''Nome de la candidatura''': Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía * '''Integrantes de la candidatura''': [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA). * '''Cabeza de llista n'Almería''': [[Rosalía Martín]]<ref name="IX">{{cita web |títulu=El Conseyu Andaluz aprueba les candidatures d'IX pal 22M|url=http://iuandalucia.org/antonio-maillo-encabezara-la llista-sevilla|editorial=Izquierda Xunida|fecha=10 de febreru de 2015}}</ref> * '''Cabeza de llista en Cádiz''': [[Inmaculada Nieto Castro]]<ref name="IX"/> * '''Cabeza de llista en Córdoba''': [[Elena Cortés]]<ref name="IX"/> * '''Cabeza de llista en Granada''': [[Carmen Pérez]]<ref name="IX"/> * '''Cabeza de llista en Huelva''': [[Rafa Sánchez Ablondu]]<ref name="IX"/> * '''Cabeza de llista en Xaén''': [[Juan Serrano (políticu)|Juan Serrano]]<ref name="IX"/> * '''Cabeza de llista en Málaga''': [[José Antonio Castro Román|José Antonio Castro]].<ref>{{cita web |títulu=Castro va encabezar la llista de IU Málaga a les eleiciones andaluces|url=http://www.diariosur.es/malaga/201502/09/castru-encabezara-llista-malaga-20150209211141.html|editorial=Diariu Sur}}</ref> * '''Cabeza de llista en Sevilla y candidatu a la Presidencia''': [[Antonio Maíllo]].<ref>{{cita web |nome1=Europa Press|títulu=Maíllo va ser cabeza de llista d'IX per Sevilla|url=https://www.publico.es/politica/maillo-sera-cabeza-llista-iu.html|editorial=Públicu.es|fecha=28 de xineru de 2015}}</ref> En xunetu de 2014, [[IULV-CA]] celebró eleiciones primaries pa la eleición del candidatu a la Presidencia de la [[Xunta d'Andalucía]], resultando Antonio Maíllo escoyíu al llograr el 88,39% de los votos de los afiliaos y simpatizantes de la formación.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/andalucia/2014/07/06/53b8ff05y2704y6d198b456d.html|títulu=https://www.elmundo.es/andalucia/2014/07/06/53b8ff05y2704y6d198b456d.html}}</ref> === Candidatures ensin representación previa nel Parllamentu d'Andalucía pero sí n'otros parllamentos === ==== Podemos ==== [[Ficheru:Teresa Rodríguez (cropped from Presentación de PODEMOS (16-01-2014 Madrid) 74).jpg|miniaturadeimagen|[[Teresa Rodríguez]].]] * '''Nome de la candidatura''': Podemos * '''Integrantes de la candidatura''': [[Podemos Andalucía]], [[Equo|Equo Andalucía]] y [[Candidatura Unitaria de Trabayadores]]<ref>{{cita publicación |títulu=EQUO ratifica que va dir con Podemos a los andaluces|url=https://www.eldiario.es/andalucia/eleicionesandalucia2015/EQUO-ratifica-roxura-Podemos-andaluces_0_355564667.html|fechaaccesu=21 de febreru de 2015|obra=www.eldiario.es|fecha=11 de febreru de 2015}}</ref><ref>{{cita publicación |publicación=Europa Press|títulu=Rodríguez (Podemos) va integrar a miembros de la CUT|url=https://www.europapress.es/andalucia/sevilla-00357/noticia-rodriguez-podemos-integrara-miembros-cut-candidatura-desea-presenten-mas-llistes-20150204172831.html|fechaaccesu=21 de febreru de 2015|fecha=4 de febreru de 2015}}</ref><ref name="coalicion podemos" /> * '''Cabeza de llista n'Almería''': [[Lucía Ayala]].<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150208/sevi-cabeces-llistes-podemos-andalucia-201502081616_9.html|títulu=Dos trabayadores en nómina de Podemos pa la llista d'Almería}}</ref> * '''Cabeza de llista en Cádiz y candidata a la presidencia''': [[Teresa Rodríguez]].<ref name="podemospres">{{cita publicación |apellíos1=Llimón|nome1=Raúl|apellíos2=Lucio|nome2=Lourdes|títulu=Teresa Rodríguez llogra'l 80,86% de los votos nes primaries de Podemos|url=http://ccaa.elpais.com/ccaa/2015/02/09/andalucia/1423475667_494488.html|fechaaccesu=9 de febreru de 2015|obra=El País|fecha=9 de febreru de 2015}}</ref> * '''Cabeza de llista en Córdoba''': [[David Moscoso]].<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150208/sevi-cabeces-llistes-podemos-andalucia-201502081616_6.html|títulu=Un desconocíu de les bases encabezando Podemos en Córdoba}}</ref> * '''Cabeza de llista en Granada''': [[José Luis Serrano (política)|José Luis Serrano]].<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150208/sevi-cabeces-llistes-podemos-andalucia-201502081616_5.html|títulu=Un home fuerte del partíu pa liderar Granada}}</ref> * '''Cabeza de llista en Huelva''': [[Jesús Romero (políticu)|Jesús Romero]].<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150208/sevi-cabeces-llistes-podemos-andalucia-201502081616_8.html|títulu=Un exmilitante comunista, númberu unu per Huelva}}</ref> * '''Cabeza de llista en Xaén''': [[Mercedes Barranco (política)|Mercedes Barranco]].<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150208/sevi-cabeces-llistes-podemos-andalucia-201502081616_7.html|títulu=Xaén, incógnita estena por Mercedes Barranco}}</ref> * '''Cabeza de llista en Málaga''': [[Félix Gil]].<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150208/sevi-cabeces-llistes-podemos-andalucia-201502081616_4.html|títulu=Nin rastru de la executiva de la capital na llista per Málaga}}</ref> * '''Cabeza de llista en Sevilla''': [[Begoña Gutiérrez]].<ref>{{cita web |url=https://www.eldiario.es/andalucia/cabeza-llista-Podemos_0_353464765.html|títulu=Teresa Rodríguez dexa y va dir per Cádiz}}</ref> L'anticipu de les eleiciones andaluces obligó a Podemos a acelerar el so procesu de constitución de los sos órganos autonómicos pa poder disponer d'un candidatu, una llista y un programa a tiempu pa les eleiciones. D'esta miente, la formación suspendió'l procesu d'eleición de cargos internos n'Andalucía p'abrir el procesu de primaries pa la eleición de la llista eleutoral cola qu'allegar a estes eleiciones. El procesu paralizáu va retomar a partir del 1 d'abril.<ref>{{cita web |url=http://noticias.lainformacion.com/politica/podemos-convoca-unes-primaries-express-en-andalucia-controlaes-pol sector-de-ilesies_ZudpkFlj7aMzcuwFAwgNT2/|títulu='Podemos' convoca unes "primaries express" n'Andalucía controlaes pol sector d'Iglesias}}</ref> Teresa Rodríguez, [[Parllamentu Européu|eurodiputada]] y candidata oficialista ganó les primaries col 80,86% de los votos, frente al 13,45% de la llista alternativa, presidida por Rocío Filpo.<ref name="podemospres" /> [[Equo]] y la [[Candidatura Unitaria de Trabayadores]] (CUT) alcordaron integrar nes llistes eleutorales de Podemos a dellos dirixentes d'estes formaciones,<ref name="coalicion podemos">{{cita web |url=https://www.europapress.es/andalucia/sevilla-00357/noticia-rodriguez-podemos-presenta-candidatura-primaries-compuesta-64-nomes-ocho-cabeces-llista-20150205183026.html|títulu=Teresa Rodríguez presenta la so llista a les primaries con miembros de CUT y Equo}}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.eldiario.es/andalucia/CUT-abandona-Izquierda-Xunida_0_355915549.html|títulu=La CUT abandona IU Andalucía}}</ref> como los dirixentes de Equo [[José Larios]] (3º por Córdoba), [[Carmen Molina (política)|Carmen Molina]] (4ª per Málaga), [[Isabel Brito]] (2ª per Huelva), [[Josefa Jiménez]] (3ª per Xaén), [[Verónica Hernández]] (8ª por Granada), y [[Mateo Quirós]] (8º per Cádiz)<ref>{{cita web |url=https://www.eldiario.es/andalucia/eleicionesandalucia2015/EQUO-ratifica-roxura-Podemos-andaluces_0_355564667.html|títulu=EQUO ratifica que va dir con Podemos a les andaluces}}</ref> o los de la CUT [[María del Carmen García (política)|María del Carmen García]] (3ª per Sevilla) y [[Libertad Benítez]] (3ª per Cádiz).<ref>{{cita web |url=https://www.europapress.es/andalucia/sevilla-00357/noticia-cut-pedira-votu-podemos-porque-dos-integrantes-formen-parte-candidatura-20150215112720.html|títulu=La CUT va pidir el votu para Podemos}}</ref> ==== Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía ==== [[Ficheru:Juan Marín 2015b (cropped).jpg|miniaturadeimagen|[[Juan Marín]].]] * '''Nome de la candidatura''': Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía * '''Integrantes de la candidatura''': [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's). * '''Cabeza de llista n'Almería''': [[Marta Bosquet]].<ref>{{cita web|url=http://www.teleprensa.com/almeria/marta-bosquet-encabeza-la llista-de-ciudadanos-cs-de-almeria-al parllamentu andaluz.html|títulu=Marta Bosquet encabeza la llista de Ciudadanos C´s d'Almería al Parllamentu Andaluz}}</ref> * '''Cabeza de llista en Cádiz:''' [[Sergio Romero Jiménez]]. * '''Cabeza de llista en Córdoba''': [[Isabel Albás]]<ref name="csprimarias" /> * '''Cabeza de llista en Granada''': [[José Antonio Funes Arjona]]<ref name="csgranada">{{cita publicación |títulu=Ciudadanos Granada escueye por aciu Primaries a los sos candidatos al Parllamentu Andaluz|url=http://motrildigital.es/2015/02/11/ciudadanos-granada-escueye-por aciu-primaries-los sos-candidatos-al parllamentu andaluz/|fechaaccesu=12 de febreru de 2015|obra=Motril Digital|fecha=11 de febreru de 2015}}</ref> * '''Cabeza de llista en Huelva''': [[Julio Díaz]]<ref name="csprimarias" /> * '''Cabeza de llista en Xaén''': [[Andrés Blázquez]]<ref name="csprimarias" /> * '''Cabeza de llista en Málaga''': [[Irene Rivera]]<ref name="csprimarias">{{cita web |títulu=Albert Rivera presenta en Málaga a los candidatos provinciales de Ciudadanos (C's) al Parllamentu andaluz|url=http://www.ciudadanos-cs.org/prensa/Albert_Rivera_presenta_en_Malaga_a_los candidatos provinciales_de_Ciudadanos_Cs_al Parllamentu andaluz/7475/|obra=Cuidadanos-C's|fecha=11 de febreru de 2015|fechaaccesu=12 de febreru de 2015}}</ref> * '''Cabeza de llista en Sevilla y candidatu a la Presidencia''': [[Juan Marín]].<ref>{{cita web |títulu= Juan Marín proclamáu candidatu de Ciudadanos (C's) a la Xunta d'Andalucía |url=http://www.ciudadanos-cs.org/prensa/Juan_Marin_proclamáu_candidatu_de_Ciudadanos_Cs_a_la Xunta_de_Andalucia/7466/}}</ref>. El Comité Executivu de Ciudadanos Partíu de la Ciudadanía (C's) abogó por participar nes eleiciones andaluces del 22 de marzu por que los andaluces pudieren "votar pol cambéu", según indicó'l presidente del partíu, [[Albert Rivera]], nel so perfil de Twitter.<ref>{{cita web |url=http://www.lavozlibre.com/noticias/ampliar/1025891/albert-rivera-confirma-que ciudadanos se presentara-en-les-autonomicas-andaluces|títulu=Albert Rivera confirma que Ciudadanos se presentará nes autonómiques andaluces}}</ref> Va Ser la primer vegada qu'esti partíu presentar a les eleiciones andaluces, magar nes anteriores sí se presentó'l [[Centru Democráticu Lliberal]], partíu integráu dende febreru de 2014 en Ciudadanos Partíu de la Ciudadanía (C's),<ref>{{cita web |url=http://www.laverdad.es/murcia/v/20140321/alcantariella/confirma-integracion-ciudadanos-xuntu-20140321.html|títulu=CDL confirma la so integración en Ciudadanos xunto a dellos partíos independientes}}</ref> llogrando 2.329 votos (0.06%).<ref>{{cita web |url=http://resultados.elpais.com/elecciones/2012/autonomicas/01/|títulu=Eleiciones autonómiques 2012}}</ref> El candidatu de Ciudadanos (C's) a la Presidencia de la Xunta d'Andalucía, según tamién les persones qu'ocupen los primeros puestos de la llista eleutoral del partíu, fueron escoyíos nunes eleiciones primaries, que celebráronse'l vienres 6 de febreru.<ref>{{cita web |url=http://www.diariocordoba.com/noticias/cordobaandalucia/ciudadanos-elegira-candidatu-primaries-6-febreru_936075.html|títulu=Ciudadanos va escoyer candidatu en primaries el 6 de febreru}}</ref> ==== Unión Progreso y Democracia ==== [[Ficheru:Martín de la Herrán 2012.jpg|miniaturadeimagen|derecha|[[Martín de la Herrán]]]] * '''Nome de la candidatura''': Unión Progreso y Democracia * '''Integrantes de la candidatura''': [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD). * '''Cabeza de llista n'Almería''': [[Desiderio Enciso]].<ref name="cabezasUPyD">{{cita web |url=http://www.gentedigital.es/sevilla/noticia/1588163/escogidos-les cabeces-de-llista-de-upyd-al parllamentu andaluz-en-primaries-abiertes-y-ensin-avales/|títulu=Escoyíos les cabeces de llista d'UPyD al Parllamentu andaluz en primaries abiertes y ensin avales}}</ref> * '''Cabeza de llista en Cádiz''': [[Sergio Ocaña]].<ref name="cabezasUPyD" /> * '''Cabeza de llista en Córdoba''': [[Rosario de la Fabona]].<ref name="cabezasUPyD" /> * '''Cabeza de llista en Granada''': [[Paloma Medina]].<ref name="cabezasUPyD" /> * '''Cabeza de llista en Huelva''': [[Patricia Pelegrín]].<ref name="cabezasUPyD" /> * '''Cabeza de llista en Xaén''': [[Miguel Ángel Garrido]].<ref name="cabezasUPyD" /> * '''Cabeza de llista en Málaga y candidatu a la Presidencia''': [[Martín de la Herrán]].<ref>{{cita web |títulu=Martín de la Herrán va encabezar la llista d'UPyD en Málaga pa les eleiciones andaluces|url=http://www.diariosur.es/malaga-capital/201502/02/martin-fierren-encabezara-llista-20150202140502.html}}</ref> * '''Cabeza de llista en Sevilla''': [[Carlos Márquez (políticu)|Carlos Márquez]].<ref name="cabezasUPyD" /> UPyD yá se presentó a les eleiciones autonómiques de 2012 llogrando 129.800 votos, el 3,35% del total, quedando a namái 3.000 votos de llograr representación en Málaga. Nes eleiciones europees de 2014 llogró na Comunidá'l 7,15% de los votos, llegando a los 191.100. Martín de la Herrán, candidatu d'UPyD a la Presidencia de la Xunta d'Andalucía, foi escoyíu polos afiliaos y simpatizantes n'eleiciones primaries el 29 de payares de 2014.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/andalucia/2014/11/29/5479f2c822601dea2b8b4579.html|títulu=Martín de la Herrán, candidatu d'UPyD a la Presidencia de la Xunta}}</ref> Les cabeces de llista del restu de provincies fueron tamién escoyíos en primaries ensin necesidá d'avales el 7 de febreru de 2015.<ref>{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150207/sevi-escoyíos-cabeces-llista-upyd-201502071749.html|títulu=Escoyíos les cabeces de llista d'UPyD al Parllamentu andaluz en primaries abiertes y ensin avales}}</ref> === Otres candidatures === Les candidatures de los partíos políticos y coaliciones ensin representación nel Parllamentu d'Andalucía nin otros parllamentos qu'axuntaron les firmes del 1% de los inscritos nel censu eleutoral d'Andalucía, quedando proclamaes pola [[Xunta Eleutoral d'Andalucía]] fueron:<ref>{{cita publicación |autor1=Xunta d'Andalucía|títulu=Candidatures presentaes pa les eleiciones al Parllamentu d'Andalucía, convocaes por Decretu de la Presidenta 1/2015, de 26 de xineru.|publicación=Boletín Oficial de la Xunta d'Andalucía|volume=33|númberu=18  de  febreru  2015|páxina=7-53|url=http://www.juntadeandalucia.es/eboja/2015/33/BOJA15-033-00047-2971-01_00064246.pdf|fechaaccesu=21 de febreru de 2015}}</ref> * '''Camúdalo''': Manuel Emilio Ruiz Álvarez. :Esta candidatura namái preséntase pola provincia de Huelva. * '''Ciudadanos Llibres Xuníos''' (CILUS): Alfonso González Gallego. :Esta candidatura presentar en cinco provincies, Almería, Cádiz, Xaén, Málaga y Sevilla. * '''[[Escaños en Blanco]]''' (EB): María del Carmen Carmona Delgado (Córdoba) y Francisco Javier Pascial Ortolá (Granada). :Esta candidatura namái se presenta nes provincies de Córdoba y Granada. * '''[[Falanxe Española de les JONS (1976)|Falanxe Española de les JONS]]''' (FE de les JONS): Nemesio Romero Estévez. : Nun comunicáu emitíu pola delegación andaluza del partíu, la formación [[nacionalsindicalista]] va presentase candidata al Parllamentu Andaluz<ref name="fe-jons">{{cita web|apellido1=FE de les JONS va ser la opción de los andaluces|url=http://falange.es/contenido/2015/01/29/fe-de-les-jons-sera-la-opcion-de-los andaluces}}</ref> coles mires de ser l'alternativa a tanto despropósitu» en referencia al paru, la corrupción y atrasu económicu del gobierno PSOE-IU», de la que proclama que la solución «nun puede ser nin el neolliberalismu egoísta ya hipócrita del PP, nin el marxismo-leninismu populista de Podemos» nin tampoco «otros movimientos en puxanza pero ensin idees nin verdaderos valores (...) que se presenten como tercer vía y que namái aspiren a perpetuar el desastre del réxime autonómicu del 78».<ref name="fe-jons" /> :Esta candidatura presentar nes 8 provincies andaluces. * '''Local y global''' (L.Y.G.): José Guillermo Chacón Montes. :Esta candidatura presentar pola provincia de Sevilla. * '''Neodemócratas''': David Ingelmo Rodríguez. :Esta candidatura presentar pola provincia de Málaga. * '''[[Partíu Andalucista]]''': [[Antonio Jesús Ruiz]]. [[Ficheru:AJR marzo.jpg|miniaturadeimagen|derecha|[[Antonio Jesús Ruiz]].]] <!--* '''Nome de la candidatura''':&nbsp;Partíu Andalucista * '''Integrantes de la candidatura''':&nbsp;[[Partíu Andalucista]]&nbsp;(PA) * '''Cabeza de llista en Cádiz y candidatu a la presidencia''': [[Antonio Jesús Ruiz]]<ref>[http://noticiassierracadiz.es/not/2220/el partíu andalucista-anuncia-que-estara-en-el-proximo-parllamentu-andaluz/ El Partíu Andalucista va tar nel próximu Parllamentu andaluz]</ref> * '''Cabeza de llista n'Almería''':&nbsp;[[Ricardo García Fuste]] * '''Cabeza de llista en Córdoba''':&nbsp;[[María José Rider Lleón]] * '''Cabeza de llista en Granada''':&nbsp;[[Rocío Vázquez Sánchez]] * '''Cabeza de llista en Huelva''':&nbsp;[[María Isabel Carro Fernández]] * '''Cabeza de llista en Xaén''':&nbsp;[[Francisco d'Asís Mendieta Fernández]] * '''Cabeza de llista en Málaga''':&nbsp;[[José Antonio Iranzo Ruiz]] * '''Cabeza de llista en Sevilla''': [[Manuel Jorge Visglerio Romero]] --> :La formación, que según el so programa representa al únicu partíu d'ámbitu puramente andaluz con aspiraciones a consiguir la representación parllamentaria,<ref>{{cita web |url = http://nacional.andalucista.org/images/documentos/PA-ProgramaAndaluzas2015.pdf |títulu = Partíu andalucista, programa electorial 2015 |editor = Partíu andalucista |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20150811125123/http://nacional.andalucista.org/images/documentos/PA-ProgramaAndaluzas2015.pdf |fechaarchivu = 2015-08-11 }}</ref> abandonaron el Parllamentu andaluz tres los comicios de 2008 al perdier los sos cinco representantes. El PA participó del Gobiernu de la Xunta ente 1996 y 2004, cuando Antonio Ortega y Pepe Núñez xestionaron les carteres de Rellaciones col Parllamentu y de Turismu y Deporte. :El líder andalucista recordó que "el Partíu Andalucista ye l'únicu que tien en plenu trámite parllamentariu un proyeutu de renta básica pa los andaluces, cosíu a un plan d'emplegu pa llograr que lo antes posible l'emplegu ufierte síntomes de recuperación na nuesa tierra".<ref>{{cita web |url = http://noticias.lainformacion.com/politica/elecciones-europeas/pa-seguro-de-que-volvera-al parllamentu-afirma-que-l'adelantu eleutoral-demuestra-fracasu-absolutu-del pactu-psoe-iu_M0FJtROjfVK4nvyDAxl1C2/ |títulu = PA, seguro de que va volver al Parllamentu, afirma que l'adelantu eleutoral demuestra "fracasu absolutu" del pactu de PSOE-A con IULV-CA |editor = LaInformación |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref> :Esta candidatura presentar nes 8 provincies andaluces. * '''[[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]]''' (PACMA): Francisco Javier Sanabria Moya. :Esta candidatura presentar nes 8 provincies andaluces. * '''Partíu Bienestar de la Xente''' (PBG): José Manuel Motos Galera. :Esta candidatura presentar pola provincia de Granada. * '''[[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]]''' (PCPE): José Martínez Lleón. : Según un comunicáu publicáu na so web el 27 de xineru, el partíu va allegar a les eleiciones nes 8 provincies «a pesar del boicó y del silenciu mediáticu al que-yos tienen sometíu los medios de comunicación», llevando un mensaxe claru al pueblu andaluz, de que nin somos "xente" nin "ciudadanos"» sinón que «van ser la voz del pueblu andaluz trabayador, que tanto quieren velar les distintes espresiones del oportunismu y reformistes del sistema» pos ye «la [[Proletariáu|clase obrera]] y los sectores populares, la que diariamente s'enfrenta a l'Andalucía que'l PSOE lleva construyendo dende 1978.»<ref>{{cita web |url=http://www.pcpe.es/index.php/territorios/andalucia/item/2147483919-pcpa-pcpe-ante-les-proximas-elecciones-andaluces-del-22-m|títulu=http://www.pcpe.es/index.php/territorios/andalucia/item/2147483919-pcpa-pcpe-ante-les-proximas-elecciones-andaluces-del-22-m}}</ref> :Esta candidatura presentar nes 8 provincies andaluces. * '''[[Partíu Rexonalista per Andalucía Oriental]]''' (PRAO): Miguel Ángel Rus Casado. :Esta candidatura presentar pola provincia de Xaén. * '''Partíu Republicanu Independiente Solidariu Andaluz''' (RISA): Antonio Ángel Pérez Rodríguez. :Esta candidatura presentar pola provincia de Xaén. * '''Partíu del Trabayu y la Xusticia''' (PTJ): Blas Manuel Soriano González. :Esta candidatura presentar pola provincia de Córdoba. * '''Per un Mundu Más Xustu''' (PUM+J): :Esta candidatura preséntase namái en tres provincies, Cádiz, Córdoba y Granada. * '''Pueblu Nacionalista de Andalusí''' (PNdA): Francisco Fuentes Sier. [[Ficheru:16-03-2015 Entrevista con Francisco Serrano VOX.jpg|miniaturadeimagen|derecha|[[Francisco Serrano Castro|Francisco Serrano]] en 2015]] :Esta candidatura presentar pola provincia de Sevilla. * '''Retayes Cero''': Francisco Javier Arias Carmon. :Esta candidatura presentar nes 8 provincies andaluces. * '''Socialistes y Republicanos''' (SYR): José María Olleru Centenu. :La candidatura ta formada por una coalición de dellos partíos (POSI, ISA y ASIAZ) y persones independientes :Esta candidatura presentar pola provincia de Sevilla. * '''[[Vox (partíu políticu)|Vox]]''': [[Francisco Serrano Castro|Francisco Serrano]]<ref>{{cita web |apellido1=Pais Beiro|nome1=Mario|títulu=VOX escueye de candidatu n'Andalucía a un exjuez qu'alderica les denuncies por violencia de xéneru|url=https://www.eldiario.es/andalucia/VOX-candidatu-Andalucia-veracidá-denuncies_0_353815528.html|editorial=eldiario.es|fecha=6 de febreru de 2015}}</ref> : El candidatu foi escoyíu tres un procesu de primaries.<ref>{{cita web |url=http://www.voxespana.es/vox/vox-abre-un procesu-democratico-de-primaries-pa-allegar-les eleiciones-autonomicas-andaluces-primariasvox/|títulu=VOX abre un procesu democráticu de primaries p'allegar a les eleiciones autonómiques andaluces }}</ref> :Esta candidatura presentar nes 8 provincies andaluces. == Campaña eleutoral == === Lemas de campaña === * [[Partíu Popular Andaluz]]: ''Contigo per Andalucía''. * [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]]: ''Andalucía tien enforma que dicir''. * [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]]: ''Tresformar Andalucía''. * [[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]: ''El cambéu empieza per Andalucía''. * [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]]: ''Camudar Andalucía ta nes tos manes''. * [[Unión Progreso y Democracia]]: ''Xente como tu llevanta Andalucía''. * [[Ciudadanos Llibres Xuníos]]: ''Por una Andalucía de los ciudadanos''. * [[Falanxe Española de les JONS (1976)|Falanxe Española de les JONS]]: ''Per Andalucía, per España, por ti''. * [[Partíu Andalucista]]: ''Defende Andalucía''. * [[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]]: ''Andalucía ensin maltratu animal''. * [[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]]: ''Comunistes, la voz de la clase obrera andaluza''. * [[Vox (partíu políticu)|Vox]]: ''Somos distintos, somos la derecha''. * [[Escaños en Blanco]]: ''Manda a un políticu a la so casa'' === Aspeutos relevantes de la campaña === La cadena pública andaluza recibió crítiques pol tratamientu que dio a los distintos partíos políticos que se presentaron a les eleiciones, anque la principal crítica foi avera del “escesivu protagonismu” que se concedió a Susana Díaz dende'l día en qu'esta anunció la fecha de les eleiciones. Un exemplu que s'usó pa verificar esti fechu foi que dende'l 27 de xineru hasta'l 28 de febreru, los informativos d'esta televisión pública dedicaron 3 hores, 22 minutos y 8 segundos a falar del PSOE y de la presidenta de la Xunta, frente a les 2 hores, 10 minutos y 37 segundos qu'emplegaron pa informar de los populares, que fueron la opción política más votada en 2012, según recuéyese nun informe del PP.<ref>{{cita web|url=http://vozpopuli.com/economia-y-finanzas/58894-canal-sur-acusáu-de-burllar-reiteradamente-la llei eleutoral-pa-beneficiar-a-susana-diaz|títulu=Canal Sur, acusáu de burllar reiteradamente la Llei Eleutoral pa beneficiar a Susana Díaz}}</ref> === Alderiques eleutorales === ==== Discutinios ente Canal Sur y RTVE ==== A finales del mes de febreru [[Radiotelevisión española]] anunció la so intención de celebrar un ''de frente'' en día 9 de marzu cola presencia confirmada del representante del Partíu Popular anque non del Partíu Socialista. La presentación d'esti alderique tuvo llugar un día primero que [[Radio y Televisión d'Andalucía]] aldericara la propuesta presentada por [[Canal Sur Televisión|Canal Sur]] pa un alderique ''a trés'' na mesma fecha.<ref>{{cita web |url = http://ccaa.elpais.com/ccaa/2015/02/24/andalucia/1424778690_546704.html |títulu = Televisión Española adelantrar a Canal Sur y programa un de frente |editor = El País |fechaaccesu = 22 de marzu de 2015 }}</ref> Esta decisión de Radiotelevisión española foi recurrida pol Conseyu d'alministración de Radio y Televisión d'Andalucía, onde'l Partíu Socialista tenía mayoría de miembros aduciendo que'l repartu d'espaciu eleutoral yera competencia de la Xunta eleutoral d'Andalucía y de la Comisión de Control de Radio y Televisión, que yá refugara la posibilidá de celebrar un alderique con namái dos candidatos.<ref>{{cita web |url = http://ccaa.elpais.com/ccaa/2015/02/25/andalucia/1424893006_113672.html |títulu = El PSOE recurre'l de frente de Díaz y Moreno programáu por RTVE |editor = El País |fechaaccesu = 22 de marzu de 2015 }}</ref> Dempués de que los dos principales partíos implicaos nel alderique acusárense mutuamente d'utilizar les televisiones públiques en beneficiu propiu finalmente tantu Radiotelevisión española como Radio y Televisión d'Andalucía alcordaron un calendariu d'alderiques con un primer alderique ''a trés'' en Canal Sur televisión el día 9 de marzu, un alderique ''a siete'' a otru día na mesma cadena y d'últimes otru alderique ''a trés'' en Televisión española'l día 16 de marzu.<ref>{{cita web |url = http://politica.elpais.com/politica/2015/03/08/actualidad/1425843937_317550.html |títulu = L'alderique televisivu de los candidatos marca'l primer finxu de la campaña |editor = El País |fechaaccesu = 22 de marzu de 2015 }}</ref><ref>{{cita web |url = http://ccaa.elpais.com/ccaa/2015/02/26/andalucia/1424954883_268785.html |títulu = La programación de los alderiques de la campaña enfrenta a Canal Sur y TVE |editor = El País |fechaaccesu = 22 de marzu de 2015 }}</ref> ==== Alderique a trés en Canal Sur ==== El primer alderique eleutoral tuvo llugar el día [[9 de marzu]] en [[Canal Sur Televisión]] cola presencia de los candidatos a la [[presidencia de la Xunta d'Andalucía]] de los trés partíos con representación nel [[Parllamentu d'Andalucía|Parllamentu]], [[Juan Manuel Moreno Bonilla]] del [[Partíu Popular]], [[Susana Díaz Pacheco]] del [[PSOE|Partíu Socialista]] y [[Antonio Maíllo|Antonio Maíllo Cañadas]] d'[[Izquierda Xunida (España)|Izquierda Xunida]]. L'alderique empezó a les 21:30 hores y cuntó cola periodista [[Mabel Mata Porres|Mabel Matu]] como moderadora. Nes negociaciones previes al alderique estremárase ésti en tres bloques de discutiniu, "Economía y emplegu", "Tresparencia" y "Servicios sociales", de la que s'estableciera que les veces d'intervención tuvieren llugar atendiendo al númberu d'escaños de cada unu de los partíos nel Parllamentu, empezando por tanto'l representante del Partíu Popular.<ref>{{cita web |url = http://www.elconfidencial.com/eleiciones-andalucia/2015-03-05/alderique-en-canal-sur-pa-los andaluces-90-minutos-y-tres-bloques-tematicos_722713/ |títulu = Alderica en Canal Sur pa los andaluces 90 minutos y tres bloques temáticos |editor = El Confidencial |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> Según resaltaron los principales medios de comunicación l'alderique a trés centrar en reprochar mutuos ente los candidatos de Partíu Popular y Partíu Socialista sobre les cifres de desemplegu de la comunidá y la responsabilidá del gobiernu autonómicu y central nelles, y principalmente nos casos de corrupción de dambos partíos. El candidatu d'Izquierda Xunida pela so parte presentóse nel alderique como l'únicu candidatu honráu de la que solicitaba'l votu de los indecisos.<ref>{{cita web |url = http://www.huffingtonpost.es/2015/03/09/alderique-electoral-andalucia_n_6833084.html |títulu = Alderica eleutoral n'Andalucía: "El pim pam pum de siempre" |editor = Huffington Post |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> <ref>{{cita web |url = http://politica.elpais.com/politica/2015/03/09/actualidad/1425940249_626970.html |títulu = Díaz y Moreno refundiar a la cara la corrupción que lastra a los sos partíos |editor = El País |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> En rematando l'alderique los trés partíos declararon en [[rueda de prensa]] el so prestu pola resultancia y amosáronse ganadores, Partíu Popular ya Izquierda Xunida al traviés de los sos voceros y Partíu Socialista al traviés de la mesma presidenta.<ref>{{cita web |url = http://www.antena3.com/especiales/noticias/eleiciones-andalucia/2015/toos partíos-dan-ganadores-primer-alderique-andalucia_2015031000256.html |títulu Tolos partíos dar por ganadores del primer alderique n'Andalucía |editor = Antena3.com |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> L'alderique, que tuvo finalmente una duración de 1 hora y 45 minutos, llogró una [[cuota de pantalla]] de 10,7% y un máximu de 514&nbsp;000 televidentes a les 22:33 hores superando al ''alderique a dos'' que tuvo lugar antes de les [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|eleiciones de 2012]] ente los candidatos del Partíu Socialista, [[José Antonio Griñán]], y el d'Izquierda Xunida, [[Diego Valderas]].<ref>{{cita web |url = https://www.elmundo.es/andalucia/2015/03/10/54ff429ce2704y86168b4572.html |títulu = L'alderique tuvo un 10,7% de cuota de pantalla y 400.000 espectadores |editor = El Mundo |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> ==== Alderique a siete en Canal Sur ==== El día 10 de marzu Canal Sur televisión entamó un segundu alderique eleutoral colos candidatos a la Xunta d'Andalucía: [[Antonio Maíllo]] d'[[Izquierda Xunida (España)|Izquierda Xunida]]; [[Martín de la Herrán]] d'[[Unión Progreso y Democracia]]; [[Juan Marín]] de [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía|Ciudadanos]]; [[Antonio Jesús Ruiz]] del [[Partíu Andalucista]]; y los voceros [[Carlos Rojas García]], cabeza de llista per Granada del [[Partíu Popular]]; [[Mario Jiménez]], cabeza de llista per Huelva del [[PSOE|Partíu Socialista]]; y [[Jesús Rodríguez González (políticu)|Jesús Rodríguez González]] el númberu dos per Cádiz de [[Podemos (partíu políticu)|Podemos]].<ref>{{cita web |url = https://www.elmundo.es/andalucia/2015/03/10/54ff5ef8y2704y33198b457d.html |títulu = El 'otru' alderique de Canal Sur |editor = El Mundo |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> L'alderique ''a siete'' empezó a les 21:30 hores cola moderación del periodista Rafael Fernández y tuvo estremáu en seis bloques "paru", "corrupción", "tresparencia y participación ciudadana", "sanidá y dependencia", "educación y desigualdá social" y "vivienda" con intervenciones de 1 minutu y un total de 12 pa cada candidatu. Les veces d'intervención estableciéronse atendiendo al númberu de votos de los partíos nes postreres [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|eleiciones autonómiques]] y nel casu d'aquello partíos que nun allegaron a elles col votu de les [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2014|últimes eleiciones europees]].<ref>{{cita web |url = http://www.canalsur.es/portada/güei-nuevu-alderique-a-siete-en-canal-sur/578548.html |títulu = Güei, nuevu alderique "a siete" en Canal Sur |editor = Canal Sur televisión |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> Diversos medios de comunicación punxeron de manifiestu la dificultá de caltener un alderique con tantos candidatos y con continuos cambeos de vez.<ref>{{cita web |url = http://www.libertaddigital.com/espana/2015-03-11/l'alderique-a-siete-en-andalucia-estrellar en-audiencia-1276542888/ |títulu = L'alderique a siete n'Andalucía tuvo un ridículu 4% d'audiencia |editor = Libertad Digital |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref><ref>{{cita web |url = http://www.antena3.com/especiales/noticias/eleiciones-andalucia/2015/alderica-siete-andalucia-centra-corrupcion_2015031000421.html |títulu = L'alderique 'a siete' n'Andalucía centrar na corrupción |editor = Antena 3 |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> L'alderique llogró una cuota de pantalla del 4% y una audiencia media de 150&nbsp;000 espectadores.<ref>{{cita web |url = http://www.libertaddigital.com/espana/2015-03-11/l'alderique-a-siete-en-andalucia-estrellar en-audiencia-1276542888/ |títulu = L'alderique a siete n'Andalucía tuvo un ridículu 4% d'audiencia |editor = Libertad Digital |fechaaccesu = 11 de marzu de 2015 }}</ref> ==== Alderique a trés en TVE ==== El llunes 16 de marzu los candidatos del Partíu Popular, Juan Manuel Moreno Bonilla, del Partíu Socialista, Susana Díaz Pacheco, y d'Izquierda Xunida, Antonio Maíllo participaron nun segundu alderique eleutoral "a trés" en TVE similar al anterior y estremáu como ésti en tres bloques: "Economía y emplegu", "Enfotu na vida pública, rexeneración democrática, participación ciudadana y tresparencia" y "Polítiques sociales, vivienda, sanidá y educación". L'alderique foi moderáu pola periodista [[María Casado Paredes]] y tuvo llugar na sede de [[RTVE]] de Sevilla retresmitiéndose a partir de les 22:00 hores por [[La 1]], [[La 1 HD]] y [[Radio 5]] en desconexón autonómica p'Andalucía y pela [[24 hores (TVE)|Canal 24 hores]] y [[RTVE.es]] pa tol territoriu onde llega la señal.<ref>{{cita web |url = https://www.rtve.es/television/20150313/eleiciones-andaluces-rtve-alderique-andalucia-llunes-16-especiales-informativos-xornada-eleutoral/1114720.shtml |títulu = RTVE ufierta un alderique de les eleiciones andaluces el llunes 16 dende les 22:00 hores |editor = RTVE |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref> Según destacaron dellos medios de comunicación esti alderique tuvo un tonu muncho más alto que los precedentes, especialmente ente los candidatos del Partíu Popular y el Partíu Socialista. Reprochar y acusaciones ente los debatientes tuvieron como principales argumentos los casos de corrupción de los partíos y los retayos nes polítiques sociales de los gobiernos autonómicu y central como había veníu asocediendo mientres tola campaña eleutoral.<ref>{{cita web |url = https://www.rtve.es/noticias/20150317/punaladitas-tiki-taka-mentires-segundu-alderica-tres-eleiciones-andaluces/1117002.shtml |títulu = Puñaladitas, tiki taka y "mentires" nun tirante alderique a trés pa les eleiciones andaluces |editor = RTVE |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref><ref>{{cita web |url = http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150317/sevi-broncu-alderique-ente-susana-201503170022.html |títulu = Broncu alderique en TVE ente Susana Díaz y Juanma Moreno |editor = ABC |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref><ref>{{cita web |url = http://ccaa.elpais.com/ccaa/2015/03/16/andalucia/1426545492_105931.html |títulu = Díaz acusa al PP de maltratar a Andalucía y Moreno censura'l paru |editor = El País |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref> Esti alderique eleutoral superó en televidentes al celebráu una selmana antes en Canal Sur. Llogró una cuota de pantalla del 14% con una media de 540.000 televidentes (493.000 en La 1 y 47.000 na Canal 24 Hores) y onde un total de 1.506.000 televidentes vieron en dalgún momentu de la nueche la retresmisión.<ref>{{cita web |url = https://www.elmundo.es/andalucia/2015/03/17/5508178922601dd32b8b456b.html |títulu = 540.000 andaluces vieron l'alderique, que tuvo'l 14% de cuota de pantalla |editor = El Mundo |fechaaccesu = 18 de marzu de 2015 }}</ref> == Encuestes == === Intención de votu === <center> {| {{tablaguapa}} | colspan=2 bgcolor="#BFCFFF" | '''Sondéu''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos (partíu políticu)]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Unión Progreso y Democracia logo compacto.svg|35px|link=Unión Progreso y Democracia]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Partido Andalucista.svg|30px|link=Partíu Andalucista]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|40px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| '''Otros''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| '''En blancu''' |----- |colspan = "11" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''2011'''</center> |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|Eleiciones al Parllamentu]]'''<ref name="Eleiciones marzu 012">{{cita web |url=http://www.resultadoseleicionesparlamentoandalucia2012.es/01AU/DAU01999CM_L1.htm|títulu=Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía, marzu 2012|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20150214215645/http://www.resultadoseleicionesparlamentoandalucia2012.es/01AU/DAU01999CM_L1.htm|fechaarchivu=14 de febreru de 2015}}</ref>|25 de marzu de 2012}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | '''40,66''' | width = "50px" | 39,52 | width = "50px" | 11,34 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,35 | width = "50px" | 2,50 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 0,91 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | '''50''' | width = "50px" | 47 | width = "50px" | 12 | width = "50px" | - | width = "50px" | 0 | width = "50px" | 0 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |colspan = "11" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''2012'''</center> |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Universidá de Granada|CADPEA]]'''<ref name="EGOPA branu 012">{{cita web |url=http://www.cadpea.org/documentos/EGOPA/EGOPA_58/Cuadernín%20EGOPA%20BRANU%202012.pdf|títulu=Estudio Xeneral d'Opinión Pública d'Andalucía, branu 2012}}</ref>|branu 2012}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 37,62 | width = "50px" | '''39,76''' | width = "50px" | 12,73 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,06 | width = "50px" | 2,26 | width = "50px" | - | width = "50px" | 2,63 | width = "50px" | 0,93 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 41 | width = "50px" | '''44''' | width = "50px" | 14 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4 | width = "50px" | 3 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3 | width = "50px" | - |----- |colspan = "11" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''2013'''</center> |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[PSOE-A]]'''<ref>{{cita web|url=http://www.elconfidencialdigital.com/politica/PSOE-Andalucia-PP-IU-Parlamentu_0_2114188566.html|títulu=Encuesta del PSOE para Andalucía: el PP fúndese (28%), ganen los socialistes (35%), dispárase IX (20%), UPyD entra nel Parllamentu}}</ref>|agostu de 2013}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 27-28 | width = "50px" | '''35''' | width = "50px" | 18-20 | width = "50px" | - | width = "50px" | 6 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 35 | width = "50px" | '''44''' | width = "50px" | 23 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |colspan = "11" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''2014'''</center> |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Universidá de Granada|CADPEA]]'''<ref name="EGOPA iviernu 014">{{cita web |url=http://www.cadpea.org/documentos/EGOPA/EGOPA_63/EGOPA%20IVIERNU%202014.pdf|títulu=Estudio Xeneral d'Opinión Pública d'Andalucía, iviernu 2014}}</ref>|iviernu 2014}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 31,1 | width = "50px" | '''36,7''' | width = "50px" | 15,5 | width = "50px" | - | width = "50px" | 7,4 | width = "50px" | 3,0 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,1 | width = "50px" | 2,2 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 35 | width = "50px" | '''42''' | width = "50px" | 17 | width = "50px" | - | width = "50px" | 8 | width = "50px" | 3 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4 | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Universidá de Granada|CADPEA]]'''<ref name="EGOPA branu 014" />|branu 2014}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 36,17 | width = "50px" | '''36,87''' | width = "50px" | 10 | width = "50px" | 6,56 | width = "50px" | 5,01 | width = "50px" | 2,29 | width = "50px" | - | width = "50px" | 1,52 | width = "50px" | 1,57 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 40 | width = "50px" | '''42''' | width = "50px" | 11 | width = "50px" | 7 | width = "50px" | 5 | width = "50px" | 2 | width = "50px" | - | width = "50px" | 2 | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''Grupu Joly'''<ref>{{cita web |url=https://www.eldiario.es/andalucia/PSOE-recuperaria-lideralgu-Andalucia-Joly_0_334916536.html|títulu=Un sondéu vuelve asitiar al PSOE-A como partíu más votáu y alluga a Podemos como tercer fuercia}}</ref>|avientu de 2014}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 24,9 | width = "50px" | '''30,9''' | width = "50px" | 12,8 | width = "50px" | 17,4 | width = "50px" | 4,8 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,8 | width = "50px" | 5,4 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 29 | width = "50px" | '''37''' | width = "50px" | 14 | width = "50px" | 20 | width = "50px" | 5 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 4 | width = "50px" | - |----- |}</center> <center> {| {{tablaguapa}} | bgcolor="#BFCFFF" | '''Sondéu''' | bgcolor="#BFCFFF" | '''Encuestadora''' | bgcolor="#BFCFFF" | - | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos (partíu políticu)]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Unión Progreso y Democracia logo compacto.svg|35px|link=Unión Progreso y Democracia]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Partido Andalucista.svg|30px|link=Partíu Andalucista]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|40px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| '''Otros''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| '''En blancu''' |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[La Sexta]]'''<ref>{{cita web|url=https://www.eldiario.es/andalucia/PSOE-A eleiciones andaluces-PP-A-Sesta_0_349265417.html|títulu=Díaz ganaría les eleiciones andaluces con más de diez puntos sobre PP-A, según encuesta de La Sexta}}</ref><ref name="barometro_sesta_xineru">{{cita web |url=http://www.elplural.com/2015/01/24/el-psoe-ganaria-con-poderio-les eleiciones-en-andalucia-con-cuasi-el-40-de-los votos/|títulu=El PSOE ganaría con ‘poderíu' les eleiciones n'Andalucía con cuasi'l 40% de los votos}}</ref>|xineru de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Invymark}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 29,4 | width = "50px" | '''39,6''' | width = "50px" | 8,7 | width = "50px" | 15,2 | width = "50px" | 3 | width = "50px" | 2,3 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 33 | width = "50px" | '''44''' | width = "50px" | 9 | width = "50px" | 17 | width = "50px" | 3 | width = "50px" | 3 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''L'Español'''<ref>{{cita web|url=https://www.elespanol.com/actualidad/susana-diaz-obligada-apautar-con-pp-o-con-podemos-pa-gobernar/|títulu=Susana Díaz, obligada a apautar con PP o con Podemos pa gobernar|editorial=El Blogue de ''L'Español''|fechaaccesu=1 de febreru de 2015|fecha=30 de xineru de 2015|autor=Jaime Miquel y Asociaos}}</ref>|xineru de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Jaime Miquel y Asociaos}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 27,8 | width = "50px" | '''30,6''' | width = "50px" | 9,7 | width = "50px" | 18,9 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 36-37<ref name="UPYD" group="nota">Unión Progreso y Democracia podría llograr un escañu pola provincia de Málaga.</ref> | width = "50px" | '''40''' | width = "50px" | 10 | width = "50px" | 22 | width = "50px" | 1<ref name="UPYD" group="nota" /> | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[El Mundo (España)|El Mundo]]'''''<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/grafico/espana/2015/01/31/54cd2d42y2704ebc278b4596.html|títulu=Encuesta eleutoral n'Andalucía-Gráficu|editorial= Unidá Editorial Información Xeneral S.L.U.|fechaaccesu=1 de febreru de 2015|fecha=31 de xineru de 2015|autor=EMILIO AMADE}}</ref>|xineru de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Sigma Dos}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 30,2 | width = "50px" | '''34,7''' | width = "50px" | 8,2 | width = "50px" | 15,6 | width = "50px" | 3,5 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,4 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,4 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 39-42 | width = "50px" | '''43-45''' | width = "50px" | 5-7 | width = "50px" | 17-19 | width = "50px" | 0-1 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[ABC (periódicu)|ABC]]'''''<ref name="Encuesta de_1">{{cita web|url=https://www.abc.es/espana/20150201/abci-encuesta-eleiciones-andaluces-201501312037.html|títulu=El PSOE gana n'Andalucía, pero quédase más lloñe de la mayoría absoluta|editorial=VOCENTO|fechaaccesu=1 de febreru de 2015|fecha=1 de febreru de 2015|autor=Encuesta de GAD3 pa ABC}}</ref>|febreru de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|GAD3}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 32,7 | width = "50px" | '''36,4''' | width = "50px" | 7,1 | width = "50px" | 13,5 | width = "50px" | 2,3 | width = "50px" | 1,9 | width = "50px" | 4,4 | width = "50px" | 0,5 | width = "50px" | 1,2 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 39-42 | width = "50px" | '''43-46''' | width = "50px" | 7-9 | width = "50px" | 15-17 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Universidá de Granada|CADPEA]]'''<ref name="EGOPA iviernu 015">{{cita web|url=http://ep00.epimg.net/descargables/2015/02/13/b535a357bf480a73fa9f51fc79d7be9f.pdff|títulu=Estudio Xeneral d'Opinión Pública d'Andalucía, iviernu 2015}}</ref>|iviernu 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|CADPEA}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 29,1 | width = "50px" | '''35,2''' | width = "50px" | 8,4 | width = "50px" | 14,9 | width = "50px" | 3,1 | width = "50px" | 2,4 | width = "50px" | 4,6 | width = "50px" | 1 | width = "50px" | 1,4 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Asociación Independiente d'Estadístiques pa la Democracia|AIED]]'''<ref name="AIED febreru 2015">{{cita web |url=http://electomania.es/andalucia-aeid-la suma-de-podemos-y-iu-supera-al-psoe-escalabru-popular-y-bajon-socialista/|títulu=Andalucía (AIED): Escalabru Popular y baxón socialista. Entra UPyD}}</ref>|febreru de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|AIED}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 22,16 | width = "50px" | '''30,77''' | width = "50px" | 8,44 | width = "50px" | 19 | width = "50px" | 6,11 | width = "50px" | 3,17 | width = "50px" | 2,96 | width = "50px" | - | width = "50px" | 5,06 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 26-28 | width = "50px" | '''39-43''' | width = "50px" | 9-11 | width = "50px" | 19-23 | width = "50px" | 2-5 | width = "50px" | 0-1 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{renglóndoble|'''''[[Diario Xaén]]'''''<ref name="encuesta jaen febreru">{{cita publicación |autor=Celeste-Tel|títulu=La rosa nun s'amostalga|url=http://www.diariojaen.es/jaen/item/75336-la rosa-nun s'amostalga|fechaaccesu=1 de marzu de 2015|obra=Diariu Xaén|fecha=28 de febreru de 2015}}</ref>|febreru de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble| Celeste-Tel}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 27,4 | width = "50px" | '''36,7''' | width = "50px" | 7,4 | width = "50px" | 14,7 | width = "50px" | 2,6 | width = "50px" | 3,1 | width = "50px" | 6,1 | width = "50px" | 0,8 | width = "50px" | 1,2 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 35 | width = "50px" | '''48''' | width = "50px" | 6 | width = "50px" | 17 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 3 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[ABC (periódicu)|ABC]]'''''<ref name="encuesta abc febreru">{{cita web|url=http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150228/sevi-encuesta-embargada-eleiciones-201502272211.html|títulu=El PSOE aumenta la so ventaya sobre'l PP pola meyora de Ciudadanos editorial= VOCENTO|fechaaccesu=1 de febreru de 2015|fecha=1 de febreru de 2015|autor=J. J. BORRERO}}</ref>|febreru de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|IMC}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 30,7 | width = "50px" | '''37,8''' | width = "50px" | 4,7 | width = "50px" | 12 | width = "50px" | 2,4 | width = "50px" | 1,1 | width = "50px" | 5 | colspan="2" width = "50px" | <center>9,8%</center> |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 39-42 | width = "50px" | '''44-48''' | width = "50px" | 3-5 | width = "50px" | 12-14 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 3-5 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{renglóndoble|'''''[[El País]]'''''<ref>{{cita publicación |autor=El País|títulu=Estimación de la resultancia eleutoral n'Andalucía|url=https://elpais.com/elpais/2015/02/28/media/1425138640_707344.html|fechaaccesu=1 de marzu de 2015|obra=El País|fecha=1 de marzu de 2015|ref=Metroscopia2015}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Metroscopia}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 22,7 | width = "50px" | '''34,6''' | width = "50px" | 6,8 | width = "50px" | 16,7 | width = "50px" | 2,8 | width = "50px" | - | width = "50px" | 11 | width = "50px" | 4,3 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 27-31 | width = "50px" | '''40-44''' | width = "50px" | 5-9 | width = "50px" | 18-22 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 8-12 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{renglóndoble|'''[[CIS]]'''<ref>{{cita publicación|autor=CIS|títulu=PREELECTORAL ELECCIONES AUTONÓMIQUES 2015. COMUNIDÁ AUTÓNOMA D'ANDALUCÍA|url=http://ep00.epimg.net/descargables/2015/03/05/0a3c443d45y8fc795c6aecaee4a52a0f.pdf|fechaaccesu=5 de marzu de 2015|fecha=5 de marzu de 2015}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|CIS}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 25,7 | width = "50px" | '''34,7''' | width = "50px" | 6,6 | width = "50px" | 19,2 | width = "50px" | 2,3 | width = "50px" | 1,2 | width = "50px" | 6,4 | width = "50px" | 0,8 | width = "50px" | 3,1 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 34 | width = "50px" | '''44''' | width = "50px" | 4-5 | width = "50px" | 21-22 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 5 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''Grupu Joly'''<ref>{{cita web |url=http://www.diariodesevilla.es/article/andaluces2015/1977634/psoe/ganara/les eleiciones/pero/tendra/apautar/pa/gobernar.html#opi|títulu=El PSOE va ganar les eleiciones pero va tener qu'apautar pa gobernar}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Commentia}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 30,7 | width = "50px" | '''35,9''' | width = "50px" | 4,1 | width = "50px" | 19,4 | width = "50px" | 1,2 | width = "50px" | - | width = "50px" | 5,6 | width = "50px" | 1,2 | width = "50px" | 1,9 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 36-39 | width = "50px" | '''41-46''' | width = "50px" | 3 | width = "50px" | 18-21 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 5-8 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[La Sexta]]'''<ref name="barometro_sesta_marzu">{{cita web|url=http://www.lasexta.com/noticias/nacional/psoe-ganaria-eleiciones-andalucia-mas-votos_2015030600201.html|títulu=El PSOE ganaría les eleiciones n'Andalucía con más d'un 36% de los votos}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Invymark}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 29,9 | width = "50px" | '''36,7''' | width = "50px" | 6 | width = "50px" | 14,5 | width = "50px" | 2,1 | width = "50px" | 2 | width = "50px" | 7,1 | width = "50px" | 1,7 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[El Correo de Andalucía]]'''''<ref name="encuesta_elcorreo_a">{{cita web |url=http://elcorreoweb.es/2015/03/08/la paradoxa-del-22m/|títulu=La paradoxa del 22M}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Deimos Estadística}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 25,7 | width = "50px" | '''33,4''' | width = "50px" | 6,1 | width = "50px" | 22,3 | width = "50px" | 1,5 | width = "50px" | 1,5 | width = "50px" | 7,8 | width = "50px" | 1,8 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 33 | width = "50px" | '''40''' | width = "50px" | 4 | width = "50px" | 25 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 7 | width = "50px" | 0 | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[La Razón (España)|La Razón]]'''''<ref name="encuesta_la_razon">{{cita web |url=http://www.larazon.es/el-pp-gana-2-5-puntos-sobre-el-cis-andaluz-mientres-podemos-pierde-5-EG9109521#.Ttt1gkX8T3rilGM|títulu=El PP gana 2,5 puntos sobre'l CIS andaluz mientres Podemos pierde 5}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble| NC Report}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 28,2 | width = "50px" | '''33,1''' | width = "50px" | 7,2 | width = "50px" | 14,3 | width = "50px" | 2,5 | width = "50px" | 2,8 | width = "50px" | 10,1 | width = "50px" | 1,0 | width = "50px" | 0,7 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | <small>ensin datos</small> | width = "50px" | '''44-46''' | width = "50px" | <small>ensin datos</small> | width = "50px" | 14-16 | width = "50px" | <small>ensin datos</small> | width = "50px" | <small>ensin datos</small> | width = "50px" | 8-10 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Cadena SER]]'''<ref name="encuesta_Cadena_SER">{{cita web |url=http://cadenaser.com/ser/2015/03/12/politica/1426201059_619812.html|títulu=El PSOE gana claramente n'Andalucía pero queda lloñe de la mayoría absoluta}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|MyWOrd}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 22,3 | width = "50px" | '''33,6''' | width = "50px" | 6,2 | width = "50px" | 19,9 | width = "50px" | 2 | width = "50px" | 1,4 | width = "50px" | 10,7 | width = "50px" | 1,4 | width = "50px" | 2,5 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 26-27 | width = "50px" | '''42''' | width = "50px" | 6-7 | width = "50px" | 24-25 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 9-10 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[ABC (España)|ABC]]'''''<ref name="Encuesta de_2">{{cita web|url=https://www.abc.es/espana/20150315/abci-psoe-eleiciones-andalucia-201503142115.html|títulu=El PSOE andaluz enfrentar a la peor resultancia de la so historia nes autonómiques|editorial=ABC|fechaaccesu=15 de marzu de 2015|fecha=15 de marzu de 2015|autor=Encuesta de GAD3 pa ABC}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|GAD3}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 28,4 | width = "50px" | '''32,4''' | width = "50px" | 7,1 | width = "50px" | 15,5 | width = "50px" | 1,3 | width = "50px" | 1,6 | width = "50px" | 10,9 | width = "50px" | 0,8 | width = "50px" | 2,0 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 34-38 | width = "50px" | '''40-44''' | width = "50px" | 5-7 | width = "50px" | 15-18 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 8-9 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[El Mundo (España)|El Mundo]]'''''<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/andalucia/2015/03/14/550382bce2704y21418b4594.html|títulu=Ciudadanos, clave pa gobernar|editorial= Unidá Editorial Información Xeneral S.L.U.|fechaaccesu=14 de marzu de 2015|fecha=14 de marzu de 2015|autor=J. CARU ROMERO}}</ref>|marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|Sigma Dos}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 26,8 | width = "50px" | '''33,1''' | width = "50px" | 6,8 | width = "50px" | 15,2 | width = "50px" | 2 | width = "50px" | - | width = "50px" | 11,4 | width = "50px" | 4,7 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 33-36 | width = "50px" | '''41-44''' | width = "50px" | 4 | width = "50px" | 16-18 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 11-12 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |colspan = "12" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''Día de les eleiciones'''</center> |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Canal Sur Televisión|Canal Sur]]'''<ref name="laopiniondemalaga_1">{{cita web |url=http://www.laopiniondemalaga.es/andalucia/2015/03/22/mayoria-simple-psoe-sondio-canal/753108.html|títulu=Mayoría simple del PSOE, según el sondéu de Canal Sur}}</ref>|22 de marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|TNS Demoscopia}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 26,9 | width = "50px" |'''33,1''' | width = "50px" | 7,3 | width = "50px" | 17,5 | width = "50px" | | width = "50px" | | width = "50px" | 8,0 | width = "50px" | | width = "50px" | |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 32-35 | width = "50px" | '''41-44''' | width = "50px" | 6-7 | width = "50px" | 19-22 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 6-7 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |'''{{Renglóndoble|[[ABC (España)|ABC]]'''<ref name="Encuesta de_3">{{cita web|url=https://www.abc.es/espana/20150322/abci-sondeo-eleiciones-andalucia-201503222000.html|títulu=El quintupartidismo aterriza n'Andalucía, según la encuesta de GAD3 pa ABC|editorial=ABC|fechaaccesu=22 de marzu de 2015|fecha=22 de marzu de 2015|autor=Encuesta de GAD3 pa ABC}}</ref>|22 de marzu de 2015}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|GAD3}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 27,3 | width = "50px" |'''33,7''' | width = "50px" | 7,5 | width = "50px" | 15,9 | width = "50px" | 1,7 | width = "50px" | 1,3 | width = "50px" | 9,4 | width = "50px" | 0,9 | width = "50px" | 2,3 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 33-38 | width = "50px" | '''39-44''' | width = "50px" | 5-6 | width = "50px" | 16-20 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 7-10 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |colspan = "12" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''Resultaos finales'''</center> |----- |rowspan = "2" |'''{{Renglóndoble|-}} |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|-}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | 26,8 | width = "50px" |'''35,4''' | width = "50px" | 6,9 | width = "50px" | 14,8 | width = "50px" | 1,9 | width = "50px" | 1,5 | width = "50px" | 9,3 | width = "50px" | | width = "50px" | 1,4 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Escaños''' | width = "50px" | 33 | width = "50px" | '''47''' | width = "50px" | 5 | width = "50px" | 15 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 9 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |}</center> === Valoración de candidatos === <center> {| {{tablaguapa}} | colspan=2 bgcolor="#BFCFFF" | '''Sondéu''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]]<br />'''[[Susana Díaz|Susana<br />Díaz]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]]<br />'''[[Juan Manuel Moreno Bonilla|Juan M.<br />Moreno]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]]<br />'''[[Juan Ignacio Zoido|Xuan I.<br />Zoido]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]]<br />'''[[Antonio Maíllo|Antonio<br />Maíllo]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos (partíu políticu)]]<br />'''[[Teresa Rodríguez|Teresa<br />Rodríguez]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Unión Progreso y Democracia logo compacto.svg|35px|link=Unión Progreso y Democracia]]<br />'''[[Martín de la Herrán|Martín de<br />la Herrán]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Partido Andalucista.svg|30px|link=Partíu Andalucista]]<br />'''[[Antonio Jesús Ruiz|Antonio J.<br />Ruiz]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|40px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]]<br />'''[[Juan Marín|Juan<br />Marín]]''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Equo logo.svg|40px|link=Equo]]<br />'''[[Esteban de Manuel|Esteban<br />de Manuel]]''' |----- |colspan = "11" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''2014'''</center> |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Universidá de Granada|CADPEA]]'''<ref name="EGOPA iviernu 014"/>|iviernu 2014}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,6 | width = "50px" | 4,1 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,4 | width = "50px" | 3,9 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,6 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 83,0% | width = "50px" | - | width = "50px" | 61,6% | width = "50px" | 25,1% | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,7% | width = "50px" | 7,4% | width = "50px" | - | width = "50px" | 2,6% |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Universidá de Granada|CADPEA]]'''<ref name="EGOPA branu 014">{{cita web |url=http://www.cadpea.org/documentos/EGOPA/EGOPA_66/Cuadernín%20EGOPA%20Branu%202014.pdf|títulu=Estudio Xeneral d'Opinión Pública d'Andalucía, branu 2014}}</ref>| branu 2014}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5,4 | width = "50px" | 3,62 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,1 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,38 | width = "50px" | 3,81 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,71 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 82,4% | width = "50px" | 34,2% | width = "50px" | - | width = "50px" | 26,6% | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,7% | width = "50px" | 7,1% | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,1% |----- |colspan = "11" bgcolor="#BFCFFF"|<center>'''2015'''</center> |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[La Sexta]]'''<ref name="barometro_sesta_xineru" />|xineru de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5,02 | width = "50px" | 3,40 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,91 | width = "50px" | 3,53 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,32 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[El Mundo (España)|El Mundo]]'''''<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/andalucia/2015/02/01/54cd2a01y2704eae278b457y.html|títulu=ELECCIONES 22-M Encuesta EL MUNDU-SIGMA DOS: Susana Díaz va tener qu'apautar con quien nun quier apautar|editorial= Unidá Editorial Información Xeneral S.L.U.|fechaaccesu=1 de febreru de 2015|fecha=31 de xineru de 2015|autor=J. CARU ROMERO}}</ref>|xineru de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5,32 | width = "50px" | 4 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,94 | width = "50px" | 3,64 | width = "50px" | 3,77 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 89,4% | width = "50px" | 68,9% | width = "50px" | - | width = "50px" | 67% | width = "50px" | 58,3% | width = "50px" | 45,8% | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Universidá de Granada|CADPEA]]'''<ref name="EGOPA iviernu 015"/>|iviernu 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5 | width = "50px" | 3,7 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,9 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,8 | width = "50px" | 3,4 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,7 |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 83,6% | width = "50px" | 45,6% | width = "50px" | - | width = "50px" | 36% | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,4% | width = "50px" | 7% | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,4% |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[Asociación Independiente d'Estadístiques pa la Democracia|AIED]]'''<ref name="AIED febreru 2015"/>|febreru de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5,1 | width = "50px" | 3,7 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,9 | width = "50px" | 4,4 | width = "50px" | 4,5 | width = "50px" | 3,7 | width = "50px" | 3,6 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 93,6% | width = "50px" | 56,2% | width = "50px" | - | width = "50px" | 31,4% | width = "50px" | 19,4% | width = "50px" | 8,2% | width = "50px" | 8% | width = "50px" | 3,8% | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[Diario Xaén]]'''''<ref name="encuestes valoracion febreru">{{cita web|url=http://canariasnoticias.es/nacional/dos-nueves-encuestes-amplian-la ventaya-del-psoe-sobre-el-pp-en-andalucia|títulu=Dos nueves encuestes amplíen la ventaya del PSOE sobre'l PP n'Andalucía}}</ref>|febreru de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5,54 | width = "50px" | 3,71 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,81 | width = "50px" | 3,17 | width = "50px" | 3,81 | width = "50px" | 4,36 | width = "50px" | 3,17 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[ABC (periódicu)|ABC]]'''''<ref name="Encuesta de_1"/>|febreru de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5,0 | width = "50px" | 3,6 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,4 | width = "50px" | 2,9 | width = "50px" | 3,2 | width = "50px" | 3,1 | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 95,5% | width = "50px" | 67,6% | width = "50px" | - | width = "50px" | 56,6% | width = "50px" | 42,5% | width = "50px" | 28,2% | width = "50px" | 33,3% | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''[[La Sexta]]'''<ref name="barometro_sesta_marzu" />|marzu de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 4,75 | width = "50px" | 3,53 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,82 | width = "50px" | 3,24 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,03 | width = "50px" | 3,90 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[El Mundo (España)|El Mundo]]'''''<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/grafico/espana/2015/03/14/55036fc8ca47414b7y8b4583.html|títulu=Encuesta SIGMA-DOS El Mundo editorial= Unidá Editorial Información Xeneral S.L.U.|fechaaccesu=14 de marzu de 2015|fecha=14 de marzu de 2015|autor=SIGMA-DOS}}</ref>|marzu de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 5,02 | width = "50px" | 4,07 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,15 | width = "50px" | 3,61 | width = "50px" | 3,64 | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,47 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 89,1% | width = "50px" | 74,7% | width = "50px" | - | width = "50px" | 69,2% | width = "50px" | 64,6% | width = "50px" | 48,4% | width = "50px" | - | width = "50px" | 53,3% | width = "50px" | - |----- |rowspan = "2" |{{Renglóndoble|'''''[[ABC (España)|ABC]]'''''<ref name="Encuesta de_2"/>|marzu de 2015}} | '''Valoración <small>(sobre 10)</small>''' | width = "50px" | 4.5 | width = "50px" | 3,8 | width = "50px" | - | width = "50px" | 3,5 | width = "50px" | 2,8 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 4,2 | width = "50px" | - |----- bgcolor="#e6ECFF" | '''Conocencia''' | width = "50px" | 98,4% | width = "50px" | 85,2% | width = "50px" | - | width = "50px" | 79,0% | width = "50px" | 78,9% | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | 68,3% | width = "50px" | - |----- |}</center> == Xornada eleutoral == [[Ficheru:Papeletas electorales al Parlamento de Andalucía 2015.jpg|miniaturadeimagen|left|Papeletes eleutorales de la circunscripción de Cádiz y sobre de votación.]] [[Ficheru:Elecciones al Parlamento de Andalucía (2015), Montalbán de Córdoba 002.jpg|miniaturadeimagen|derecha|Urna eleutoral en [[Montalbán de Córdoba]].]] La [[xornada eleutoral]] empezó nos 3.835 [[colexu eleutoral|colexos eleutorales]] d'Andalucía a les 8:00 de la mañana cola constitución de les 9.873 [[mesa eleutoral|meses eleutorales]] nes sos sedes per parte de los presidentes de mesa, vocales y suplentes, la presentación de los interventores de los partíos políticos y la constatación de la presencia de tolos elementos necesarios pa la votación.<ref>{{cita web |url = http://www.eleicionesparlamentoandalucia2015.es/es/les eleiciones-en-cifres/03-numbero-de-conceyos.htm |títulu = Númberu de conceyos, distritos, seiciones , locales eleutorales y meses por provincies. Llista de votación. |editor = Xunta d'Andalucía |fechaaccesu = 21 de marzu de 2015 }}</ref> En llevantándose l'acta de constitución de mesa a les 8:30 hores los colexos eleutorales abrir a les 9:00 de la mañana por que los ciudadanos inscritos nellos pudieren votar. Los colexos permanecieron abiertos mientres tola xornada eleutoral cuntando en tou momentu cola presencia de, siquier, dos de los miembros de la mesa. Les votaciones terminaron a les 20:00 hores col zarru del colexu eleutoral, la introducción nes [[urna|urnes]] de los [[votu per corréu|votos unviaos per corréu]] y la votación per parte de los miembros de la mesa eleutoral y de los interventores. De siguío tuvo llugar l'[[escrutiniu]] de los votos cola presencia de tolos miembros de la mesa eleutoral lleendo y amosando cada unu de los votos a vocales, interventores y apoderaos. En rematando ésti destruyéronse les papeletes de votu, salvo aquelles [[votu nulu|declaraes nules]] y anuncióse públicamente la resultancia de la votación. Finalmente llevantóse l'acta d'escrutiniu colos resultaos y les actes de la sesión que s'apurrieron nel [[xulgáu de primera instancia]] y na [[oficina de correos]] que correspondía.<ref>{{cita web |url = http://www.juntadeandalucia.es/presidencia/voceru/resources/files/2015/3/22/1427024542923dossier%20dispositivu%20Eleiciones.pdf |títulu = Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía. Dossier de presentación del dispositivu. |editor = Xunta d'Andalucía |fechaaccesu = 21 de marzu de 2015 }}</ref> === Participación === A lo llargo de la xornada dar a conocer los datos de participación nes eleiciones en dos causes, según la participación final. <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="4" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | <p align="center">'''Participación (%)''' |- style="background:#e6ECFF; color:#000; font-size:100%" | align="center"| '''Hora''' | align="center"| '''2015'''<ref>{{cita web|url=http://www.resultadoseleicionesparlamentoandalucia2015.es/01AVAU/DAU01999CM_L1.htm|títulu=Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía, 2012/2015}}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/andalucia/2015/03/22/550hala95de2704y64558b4575.html|títulu=4,22 puntos más de participación qu'en 2015 a les 18 hores }}</ref> | align="center"| '''2012'''<ref>{{cita web |url=http://www.lavozlibre.com/noticias/ampliar/553600/eleiciones-andalucia-2012-la-participacion-cai-en-picáu-10-puntos-respeuto-a-2008|títulu=Eleiciones Andalucía 2012: La participación cai en picáu, 10 puntos al respeutive de 2008}}</ref><ref>{{cita web|url=https://www.lavanguardia.com/noticias/20120325/54277745001/resultaos-eleiciones.html|títulu=Resultáu de les eleiciones d'Andalucía}}</ref> | align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} [[Puntu porcentual|pp]] |- | align="center"| 14:00 | align="center"| {{porcentaxe|33,94||BFCFFF}} | align="center"| {{porcentaxe|29,29||E6ECFF}} | align="center"| {{creciente}} 4,65 |- | align="center"| 18:00 | align="center"| {{porcentaxe|51,41||BFCFFF}} | align="center"| {{porcentaxe|47,21||E6ECFF}} | align="center"| {{creciente}} 4,20 |- | align="center"| 20:00 | align="center"| {{porcentaxe|63,94||BFCFFF}} | align="center"| {{porcentaxe| 60,78 ||E6ECFF}} | align="center"| {{creciente}} 3,16 |}</center> === Encuestes === ==== Sondeos a cuerpu d'urna ==== <center> {| {{tablaguapa}} | colspan=2 bgcolor="#BFCFFF" | '''Sondéu''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos (partíu políticu)]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|40px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] |----- |{{Renglóndoble|[[Canal Sur Televisión|Canal Sur]]<ref name="laopiniondemalaga_1"/>|22 de marzu de 2015}} | '''Escaños''' | width = "50px" | '''41-44''' | width = "50px" | 32-35 | width = "50px" | 19-22 | width = "50px" | 6-7 | width = "50px" | 6-7 |----- |}</center> ==== Siguimientu ==== A les 20:00 hores, hora de zarru de los colexos eleutoral y concluyío la prohibición de publicar encuestes na recta final de la campaña, ABC publicó un {{Enllaz rotu|1=sondéu |2=https://www.abc.es/espana/20150322/abci-sondeo-eleiciones-andalucia-201503222000.html |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} ellaboráu por {{Enllaz rotu|1=GAD3 |2=http://www.gad3.com/ye |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} que resultó ser {{Enllaz rotu|1=el que más s'afixo |2=https://www.abc.es/espana/20150323/abci-eleiciones-andalucia-encuestes-resultaos-201503230802.html |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} al resultáu final. Esti tracking midía la intención eleutoral de los andaluces, basada en 2.400 entrevistes telefóniques realizaes a lo llargo de la campaña. <center> {| {{tablaguapa}} | colspan=2 bgcolor="#BFCFFF" | '''Sondéu''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos (partíu políticu)]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|40px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Unión Progreso y Democracia logo compacto.svg|35px|link=Unión Progreso y Democracia]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| [[Ficheru:Logo Partido Andalucista.svg|30px|link=Partíu Andalucista]] | bgcolor="#BFCFFF" align=center| '''Otros''' | bgcolor="#BFCFFF" align=center style="width:80px"| '''En blancu''' |----- |{{Renglóndoble|'''[[ABC (España)|ABC]]'''-GAD3<ref name="Encuesta de_3"/>|22 de marzu de 2015}} | '''Porcentaxe''' | width = "50px" | '''33,7''' | width = "50px" | 27,3 | width = "50px" | 15,9 | width = "50px" | 9,4 | width = "50px" | 7,5 | width = "50px" | 1,7 | width = "50px" | 1,3 | width = "50px" | 0,9 | width = "50px" | 2,3 |----- bgcolor="#e6ECFF" | width = "150px" | | '''Escaños''' | width = "50px" | '''39-44''' | width = "50px" | 33-38 | width = "50px" | 16-20 | width = "50px" | 7-10 | width = "50px" | 5-6 | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - | width = "50px" | - |----- |}</center> === Escrutiniu === De les 24 candidatures presentaes, 5 d'elles llograron representación. La llista más votada foi la del [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] col [[Partíu Popular Andaluz]] en segunda posición. Nestes eleiciones entraron dos nuevos partíos ([[Podemos (partíu políticu)|Podemos]] y [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]]), ente que l'otru de partíu que yá tenía representación ([[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]]) menguó'l númberu de diputaos. ==== Resultáu autonómica ==== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="8" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]] |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="6" align="center"| 6.496.685 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="4" align="center"| 4.017.912 | colspan="2" | {{porcentaxe|63,94||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="4" align="center"| 2.266.104 | colspan="2" | {{porcentaxe|36,06||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" | '''Candidatu a la Presidencia''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} [[Puntu porcentual|pp]] | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' |[[Susana Díaz]] | align="right" | 1.411.278 | align="left" | {{porcentaxe|35,41||EE1C25}} | align="left" | {{decreciente}} 4,11 | align="center" |47 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | [[Juan Manuel Moreno]] | align="right" | 1.065.685 | align="left" | {{porcentaxe|26,74||00A0DF}} | align="left" | {{decreciente}} 13,92 | align="center" | 33 | align="center" | {{decreciente}} 17 |- |'''[[Podemos Andalucía]] (Podemos A)''' |[[Teresa Rodríguez]] | align="right" | 592.133 | align="left" | {{porcentaxe|14,86||6b1f5f}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 15 | bgcolor="#e6ECFF" | |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' |[[Juan Marín]] | align="right" | 369.896 | align="left" | {{porcentaxe|9,28||Y65F00}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 9 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | '''[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA)''' |[[Antonio Maíllo]] | align="right" | 274.426 | align="left" | {{porcentaxe|6,89||009150}} | align="left" | {{decreciente}} 4,45 | align="center" | 5 | align="center" | {{decreciente}} 7 |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) |[[Martín de la Herrán]] | align="right" | 76.839 | align="left" | {{porcentaxe|1,93||F50087}} | align="left" | {{decreciente}} 1,42 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) |[[Antonio Jesús Ruiz]] | align="right" | 60.645 | align="left" | {{porcentaxe|1,52||00FF00}} | align="left" | {{decreciente}} 0,98 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]] (PACMA) | Francisco Javier Sanabria Moya | align="right" | 31.958 | align="left" | {{porcentaxe|0,80||FBEC1F}} | align="left" | {{creciente}} 0,57 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Vox (partíu políticu)|Vox]] |[[Francisco Serrano Castro]] | align="right" | 18.422 | align="left" | {{porcentaxe|0,46||57C72Y}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Ciudadanos Llibres Xuníos]] (CILUS) |Alfonso González Gallego | align="right" | 11.277 | align="left" | {{porcentaxe|0,28||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Falanxe Española de les JONS (1976)|Falanxe Española de les JONS]] (FE-JONS) |Nemesio Romero Estévez | align="right" | 4.759 | align="left" | {{porcentaxe|0,12||FBEC1F}} | align="left" | {{creciente}} 0,06 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Retayes Cero]] | Francisco Javier Arias Carmon | align="right" | 3.566 | align="left" | {{porcentaxe|0,09||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]] (PCPE) | José Martínez Lleón | align="right" | 3.528 | align="left" | {{porcentaxe|0,09||FBEC1F}} | align="left" | {{decreciente}} 0,02 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Per un Mundu Más Xustu]] (PUM+J) | bgcolor="#e6ECFF" | | align="right" | 1.984 | align="left" | {{porcentaxe|0,05||FBEC1F}} | align="left" | {{creciente}} 0,01 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Escaños en Blanco]] (EB) | bgcolor="#e6ECFF" | | align="right" | 1.155 | align="left" | {{porcentaxe|0,03||FBEC1F}} | align="left" | {{decreciente}} 0,12 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu del Bienestar de la Xente]] (PBG) |José Manuel Motos Galera | align="right" | 498 | align="left" | {{porcentaxe|0,01||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Socialistes y Republicanos]] (SyR) |José María Olleru Centenu | align="right" | 480 | align="left" | {{porcentaxe|0,01||FBEC1F}} | align="left" | {{decreciente}} 0,01 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu del Trabayu y la Xusticia]] (PTJ) |Blas Manuel Soriano González | align="right" | 389 | align="left" | {{porcentaxe|0,01||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Local y Global]] (LYG) |José Guillermo Chacón Montes | align="right" | 317 | align="left" | {{porcentaxe|0,01||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Partíu Nacionalista de Andalusí]] (PNdeA) |Francisco Fuentes Sier | align="right" | 302 | align="left" | {{porcentaxe|0,01||FBEC1F}} | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Neodemócratas]] |David Ingelmo Rodríguez | align="right" | 278 | align="left" | {{porcentaxe|0,01||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Partíu Rexonalista per Andalucía Oriental]] (PRAO) | Miguel Ángel Rus Casado | align="right" | 254 | align="left" | {{porcentaxe|0,01||FBEC1F}} | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Republicanu Independiente Solidariu Andaluz]] (RISA) |Antonio Ángel Pérez Rodríguez | align="right" | 182 | align="left" | {{porcentaxe|0,00||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Camúdalo]] |Manuel Emilio Ruiz Álvarez | align="right" | 165 | align="left" | {{porcentaxe|0,00||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | bgcolor="#e6ECFF" | | align="right" | 3.919.166 | align="left" | {{porcentaxe|97,54||BFCFFF}} | align="left" | {{decreciente}} 0,98 | align="center" | '''109''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | bgcolor="#e6ECFF" | | align="right" | 54.807 | align="left" | {{porcentaxe|1,38||BFCFFF}} | align="left" | {{creciente}} 0,47 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | bgcolor="#e6ECFF" | | align="right" | 3.973.973 | align="left" | {{porcentaxe|98,92||BFCFFF}} | align="left" | {{decreciente}} 0,50 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | bgcolor="#e6ECFF" | | align="right" | 40.939 | align="left" | {{porcentaxe|1,02||2Y2Y2Y}} | align="left" | {{creciente}} 0,44 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |----- |colspan = "7" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu">[http://www.juntadeandalucia.es/justiciaeinterior/siel/busquedaAvanzadaAction.html?vuelta=1&codComunidad=1&codTipoEleccion=5&codPeriodo=201503&totalAnd=on&codProvincia=0&codMunicipio=0&codDistrito=0&buscar=ver+resultaos Resultaes Definitivos de les Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015] - ''Xunta d'Andalucía''</ref></center> |----- |}</center> ===== Resultaos de la CERA ===== Exerció'l so derechu a votu un 3,8% del censo CERA. Los resultaos fueron: Podemos llogró 2.127 sufraxos, el 29,9% del total de votos válidos, el PSOE 1.956, el 27,5%, el PP 1.233, el 17,3%, Ciudadanos 629, el 8,9% ya IX 540, el 7,6%. Nes resultaos por provincies, Podemos imponer en Cádiz, Huelva, Xaén y Sevilla, ente que'l PSOE facer n'Almería, Córdoba, Granada y Málaga.<ref>eldiario.es [https://www.eldiario.es/andalucia/eleicionesandalucia2015/Podemos_0_373062772.html "Podemos gana les eleiciones andaluces... nel estranxeru"] 02/04/2015</ref> ==== Resultaos por provincies ==== [[Ficheru:AndalusiaProvinceMapR2015a.PNG|miniaturadeimagen|center|600px|Resultaos por provincia.]] <center> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:85%; line-height:18px;" |- ! style="width:139px;" | [[Provincia d'España|Provincia]] ! [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] ! [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]] ! [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos (partíu políticu)]] ! [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|40px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] ! [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] ! [[Ficheru:Unión Progreso y Democracia logo compacto.svg|35px|link=Unión Progreso y Democracia]] ! [[Ficheru:Logo Partido Andalucista.svg|30px|link=Partíu Andalucista]] ! style="width:39px;" | <small>Tot.</small> |- | [[Provincia d'Almería|Almería]] | 5 | style="background:#C2e2F8"| '''5''' | 1 | 1 | - | - | - | 12 |- | [[Provincia de Cádiz|Cádiz]] | style="background:#FCCBCD"| '''6''' | 4 | 3 | 1 | 1 | - | - | 15 |- | [[Provincia de Córdoba (España)|Córdoba]] | style="background:#FCCBCD"| '''5''' | 4 | 1 | 1 | 1 | - | - | 12 |- | [[Provincia de Granada|Granada]] | style="background:#FCCBCD"| '''5''' | 4 | 2 | 1 | 1 | - | - | 13 |- | [[Provincia de Huelva|Huelva]] | style="background:#FCCBCD"| '''6''' | 3 | 1 | 1 | - | - | - | 11 |- | [[Provincia de Xaén (España)|Xaén]] | style="background:#FCCBCD"| '''6''' | 4 | 1 | - | - | - | - | 11 |- | [[Provincia de Málaga|Málaga]] | style="background:#FCCBCD"| '''6''' | 5 | 3 | 2 | 1 | - | - | 17 |- | [[Provincia de Sevilla|Sevilla]] | style="background:#FCCBCD"|'''8''' | 4 | 3 | 2 | 1 | - | - | 18 |- style="background:#D0D0D0; font-weight:bold;" | TOTAL | style="background:#FCCBCD"| '''47''' | 33 | 15 | 9 | 5 | - | - | 109 |}</center> <center> {| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:85%; line-height:18px;" |- ! style="width:139px;" | [[Provincia d'España|Provincia]] ! [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] ! [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]] ! [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos (partíu políticu)]] ! [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|40px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] ! [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] ! [[Ficheru:Unión Progreso y Democracia logo compacto.svg|35px|link=Unión Progreso y Democracia]] ! [[Ficheru:Logo Partido Andalucista.svg|30px|link=Partíu Andalucista]] ! style="width:39px;" | <small>Dif.</small> ! style="width:39px;" | <small>Part.</small> |- | [[Provincia d'Almería|Almería]] | 32,89 | style="background:#C2e2F8"| '''36,90''' | 10,96 | 9,36 | 4,19 | 1,78 | 0,71 | style="background:#1D84CE; color:white;"|'''-4,01''' |60,50 |- | [[Provincia de Cádiz|Cádiz]] | style="background:#FCCBCD"| '''31,63''' | 24,01 | 18,88 | 10,42 | 6,69 | 2,10 | 2,78 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+7,62''' | 59,10 |- | [[Provincia de Córdoba (España)|Córdoba]] | style="background:#FCCBCD"| '''35,92''' | 27,34 | 12,61 | 7,69 | 10,00 | 1,55 | 1,47 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+8,58''' | 67,15 |- | [[Provincia de Granada|Granada]] | style="background:#FCCBCD"| '''34,59''' | 30,00 | 13,94 | 9,57 | 6,10 | 1,84 | 1,21 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+4,59''' | 64,97 |- | [[Provincia de Huelva|Huelva]] | style="background:#FCCBCD"| '''40,95''' | 26,42 | 13,16 | 7,24 | 6,25 | 1,57 | 1,52 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+14,53''' | 61,06 |- | [[Provincia de Xaén (España)|Xaén]] | style="background:#FCCBCD"| '''42,68''' | 29,10 | 11,05 | 5,95 | 5,72 | 1,45 | 1,21 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+13,58''' | 69,30 |- | [[Provincia de Málaga|Málaga]] | style="background:#FCCBCD"| '''30,11''' | 28,32 | 15,11 | 11,77 | 7,37 | 2,63 | 0,99 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+1,79''' | 61,08 |- | [[Provincia de Sevilla|Sevilla]] | style="background:#FCCBCD"|'''38,07''' | 21,95 | 16,60 | 9,15 | 7,02 | 1,86 | 1,66 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+16,12''' | 67,22 |- style="background:#D0D0D0; font-weight:bold;" | TOTAL | style="background:#FCCBCD"| '''35,41''' | 26,74 | 14,86 | 9,28 | 6,89 | 1,93 | 1,52 | style="background:#EF1C27; color:white;"| '''+8,67''' | 63,94 |}</center> ===== Provincia d'Almería ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia d'Almería]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 452.579 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"|273.896 | colspan="2" | {{porcentaxe|60,52||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"|178.683 | colspan="2" | {{porcentaxe|39,48||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} [[Puntu porcentual|pp]] | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" | 100.258 | align="left" | {{porcentaxe|36,90||00A0DF}} | align="right" | {{decreciente}} 14,33 | align="center"| 5 | align="right" |{{decreciente}} 2 |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" | 89.369 | align="left" | {{porcentaxe|32,89||EE1C25}} | align="right" | {{decreciente}} 2,48 | align="center"| 5 | align="right" | {{creciente}} 1 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" | 29.789 | align="left" | {{porcentaxe|10,96||6b1f5f}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 1 | bgcolor="#e6ECFF" | |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' | align="right" | 25.432 | align="left" | {{porcentaxe|9,36||Y65F00}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 1 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA) | align="right" | 11.376 | align="left" | {{porcentaxe|4,19||009150}} | align="right" | {{decreciente}} 2,89 | align="center"|0 | align="right" |{{decreciente}} 1 |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" |4.843 | align="left" | {{porcentaxe|1,78||F50087}} | align="right" | {{decreciente}} 1,15 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" | 1.922 | align="left" | {{porcentaxe|0,71||00FF00}} | align="right" | {{decreciente}} 0,25 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]] (PACMA) | align="right" | 1.689 | align="left" | {{porcentaxe|0,62||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,43 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Ciudadanos Llibres Xuníos]] (CILUS) | align="right" | 1.518 | align="left" | {{porcentaxe|0,56||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Vox (partíu políticu)|Vox]] | align="right" | 944 | align="left" | {{porcentaxe|0,35||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Falanxe Española de les JONS]] (FE-JONS) | align="right" | 431 | align="left" | {{porcentaxe|0,16||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,8 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Retayes Cero]] | align="right" | 348 | align="left" | {{porcentaxe|0,13||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]] (PCPE) | align="right" | 263 | align="left" | {{porcentaxe|0,10||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,03 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" | 268.182 | align="left" | {{porcentaxe|98.71||BFCFFF}} | align="right" | {{decreciente}} 0,78 | align="center" | '''12''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" | 3.507 | align="LEFT" | {{porcentaxe|1,29||BFCFFF}} | align="right" | {{creciente}} 0,45 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" | 271.689 | align="LEFT" | {{porcentaxe|99.19||BFCFFF}} | align="right" | {{decreciente}} 0,32 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" | 2.207 | align="LEFT" | {{porcentaxe|0,81||2Y2Y2Y}} | align="right" | {{creciente}} 0,32 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |- |}</center> ===== Provincia de Cádiz ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia de Cádiz]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 993.170 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"| 572.627 | colspan="2" | {{porcentaxe|59,10||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"| 396.233 | colspan="2" | {{porcentaxe|40,90||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" | 179.731 | align="left" | {{porcentaxe|31,64||EE1C25}} | align="right" | {{decreciente}} 3,92 | align="center" | 6 | align="right" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" | 136.423 | align="left" | {{porcentaxe|24,02||00A0DF}} | align="right" | {{decreciente}} 16,45 | align="center" | 4 | align="right" |{{decreciente}} 3 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" | 107.141 | align="left" | {{porcentaxe|18,86||6b1f5f}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 3 | bgcolor="#e6ECFF" | |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' | align="right" | 59.191 | align="left" | {{porcentaxe|10,42||Y65F00}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 1 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | '''[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA)''' | align="right" | 37.986 | align="left" | {{porcentaxe|6,69||009150}} | align="right" | {{decreciente}} 1,89 | align="center" | 1 | align="right" |{{decreciente}} 1 |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" | 15.820 | align="left" | {{porcentaxe|2,79||FBEC1F}} | align="right" | {{decreciente}} 2,11 | align="center" | 0 | align="right" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" | 11.929 | align="left" | {{porcentaxe|2,10||F50087}} | align="right" | {{decreciente}} 1,2 | align="center" | 0 | align="right" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]] (PACMA) | align="right" | 6.242 | align="left" | {{porcentaxe|1,10||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,8 | align="center"| 0 | align="right"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Vox (partíu políticu)|Vox]] | align="right" | 2.087 | align="left" | {{porcentaxe|0,37||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Per un Mundu más Xustu]] (PUM+J) | align="right" | 974 | align="left" | {{porcentaxe|0,17||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,63 | align="center"| 0 | align="right"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Falanxe Española de les JONS]] (FE-JONS) | align="right" | 715 | align="left" | {{porcentaxe|0,13||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,7 | align="center"| 0 | align="center"| |- | [[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]] (PCPE) | align="right" | 583 | align="left" | {{porcentaxe|0,10||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" | 558.822 | align="left" | {{porcentaxe|97,6||BFCFFF}} | align="right" | {{decreciente}} 0,95% | align="center" | '''15''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" | 9.191 | align="left" | {{porcentaxe|1,62||BFCFFF}} | align="right" | {{creciente}} 0,61 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" | 568.013 | align="left" | {{porcentaxe|99,19||BFCFFF}} | align="right" | {{decreciente}} 0,34 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" | 4.614 | align="left" | {{porcentaxe|0,81||2Y2Y2Y}} | align="right" | {{creciente}} 0,34 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |- |}</center> ===== Provincia de Córdoba ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia de Córdoba (España)|Provincia de Córdoba]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 653.876 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"| 427.687 | colspan="2" | {{porcentaxe|67.15||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"| 209.195 | colspan="2" | {{porcentaxe|32.85||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" | 151.955 | align="left" | {{porcentaxe|35.97||EE1C25}} | align="right" | {{decreciente}} 2,93 | align="center" | 5 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" | 115.456 | align="left" | {{porcentaxe|27.33||00A0DF}} | align="right" | {{decreciente}} 12,39 | align="center" | 4 | align="right" | {{decreciente}} 1 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" | 53.167 | align="left" | {{porcentaxe|12.58||6b1f5f}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 1 | align="right" | {{creciente}} 1 |- | '''[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA)''' | align="right" | 42.289 | align="left" | {{porcentaxe|10.01||009150}} | align="right" | {{decreciente}} 3,32 | align="center" | 1 | align="right" | {{decreciente}} 1 |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' | align="right" | 32.457 | align="left" | {{porcentaxe|7.68||Y65F00}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 1 | align="right" | {{creciente}} 1 |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" | 6.525 | align="left" | {{porcentaxe|1.54||F50087}} | align="right" | {{decreciente}} 1,11 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" | 6.027 | align="left" | {{porcentaxe|1.47||FBEC1F}} | align="right" | {{decreciente}} 1,4 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]] (PACMA) | align="right" | 2.706 | align="left" | {{porcentaxe|0.64||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,48 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Vox (partíu políticu)|Vox]] (Vox) | align="right" | 1.384 | align="left" | {{porcentaxe|0.64||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Escaños en Blanco]] (Eb) | align="right" | 1.149 | align="left" | {{porcentaxe|0.27||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,09 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]] (PCPE) | align="right" | 533 | align="left" | {{porcentaxe|0.19||FBEC1F}} | align="right" | {{decreciente}} 0,06 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Falanxe Española de les JONS (1976)|Falanxe Española de les JONS]] (FE-JONS) | align="right" | 511 | align="left" | {{porcentaxe|0.12||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Per un Mundu Más Xustu]] (PUM+J) | align="right" | 454 | align="left" | {{porcentaxe|0.11||FBEC1F}} | align="right" | {{creciente}} 0,07 | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu del Trabayu y la Xusticia]] (PTJ) | align="right" | 386 | align="left" | {{porcentaxe|0.09||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Retayes Cero]] | align="right" | 377 | align="left" | {{porcentaxe|0.09||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center" | 0 | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" | 415.376 | align="center" | {{porcentaxe|97.12||BFCFFF}} | align="right" | {{decreciente}} 1,25 | align="center" | '''12''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" | 6.936 | align="center" | {{porcentaxe|1.64||BFCFFF}} | align="right" | {{creciente}} 0,65 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" | 422.492 | align="center" | {{porcentaxe|98.79||BFCFFF}} | align="right" | {{decreciente}} 0,61 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" | 5.195 | align="right" | {{porcentaxe|1.21||2Y2Y2Y}} | align="right" | {{creciente}} 0,61 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |}</center> ===== Provincia de Granada ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia de Granada]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 747.683 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"|457.159 | colspan="2" | {{porcentaxe|64,76||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"|246.470 | colspan="2" | {{porcentaxe|35,03||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" |156.779 | align="right" | {{porcentaxe|34,63||EE1C25}} | align="right" | | align="right" | 5 | align="right" | {{decreciente}} 1 |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" |135.881 | align="right" | {{porcentaxe|30,02||00A0DF}} | align="right" | | align="right" | 4 | align="right" | {{decreciente}} 2 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" |62.902 | align="right" | {{porcentaxe|13,9||6b1f5f}} | align="right" | | align="right" | 2 | align="right" | {{creciente}} 2 |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' | align="right" |43.292 | align="right" | {{porcentaxe|9,56||Y65F00}} | align="right" | | align="right" | 1 | align="right" | {{creciente}} 1 |- | '''[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA)''' | align="right" |27.581 | align="right" | {{porcentaxe|6,09||009150}} | align="right" | | align="right" | 1 | align="right" | = |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" |8.329 | align="right" | {{porcentaxe|1,84||F50087}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" |5.466 | align="right" | {{porcentaxe|1,21||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" |449.314 | align="center" | {{porcentaxe|98,84||BFCFFF}} | align="right" | | align="center" | '''13''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" |5.244 | align="center" | {{porcentaxe|1,16||BFCFFF}} | align="right" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" |454.565 | align="center" | {{porcentaxe|99,02||BFCFFF}} | align="right" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" |4.473 | align="right" | {{porcentaxe|0,98||2Y2Y2Y}} | align="right" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |- |}</center> ===== Provincia de Huelva ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia de Huelva]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 396.240 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"|237.638 | colspan="2" | {{porcentaxe|61,06||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"|151.573 | colspan="2" | {{porcentaxe|38,94||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} [[Puntu porcentual|pp]] | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" | 96.059 | align="left" | {{porcentaxe|40,96||EE1C25}} | align="left" | {{decreciente}} 2,43 | align="center"| 6 | align="right" | {{creciente}} 1 |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" | 62.027 | align="left" | {{porcentaxe|26,45||00A0DF}} | align="left" |{{decreciente}} 12,19 | align="center"| 3 | align="right" |{{decreciente}} 2 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" | 30.803 | align="left" | {{porcentaxe|13,14||6b1f5f}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 1 | bgcolor="#e6ECFF" | |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' | align="right" | 16.982 | align="left" | {{porcentaxe|7,24||Y65F00}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 1 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA) | align="right" | 14.650 | align="left" | {{porcentaxe|6,25||009150}} | align="left" |{{decreciente}} 4,64 | align="center"|0 | align="right" |{{decreciente}} 1 |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" |3.674 | align="left" | {{porcentaxe|1,57||F50087}} | align="left" |{{decreciente}} 0,96 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" | 3.577 | align="left" | {{porcentaxe|1,53||00FF00}} | align="left" |{{decreciente}} 0,77 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]] (PACMA) | align="right" | 1.714 | align="left" | {{porcentaxe|0,73||FBEC1F}} | align="left" |{{creciente}} 0,49 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Vox (partíu políticu)|Vox]] | align="right" | 637 | align="left" | {{porcentaxe|0,27||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Retayes Cero]] | align="right" | 325 | align="left" | {{porcentaxe|0,14||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Falanxe Española de les JONS]] (FE-JONS) | align="right" | 247 | align="left" | {{porcentaxe|0,11||FBEC1F}} | align="left" |{{creciente}} 0,06 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]] (PCPE) | align="right" | 191 | align="left" | {{porcentaxe|0,08||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Camúdalo]] | align="right" | 163 | align="left" | {{porcentaxe|0,07||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" | 231.049 | align="left" | {{porcentaxe|97,23||BFCFFF}} | align="right" | | align="center" | '''18''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" | 3.452 | align="left" | {{porcentaxe|1,47||BFCFFF}} | align="left" | {{creciente}} 0,59 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" | 234.501 | align="left" | {{porcentaxe|98,70||BFCFFF}} | align="left" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" | 3.137 | align="left" | {{porcentaxe|1,32||2Y2Y2Y}} | align="left" | {{creciente}} 0,62 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |- |}</center> ===== Provincia de Xaén ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia de Xaén (España)|Provincia de Xaén]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 535.818 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"|364.110 | colspan="2" | {{porcentaxe|67,95||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"|171.737 | colspan="2" | {{porcentaxe|32,05||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} [[Puntu porcentual|pp]] | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" | 153.208 | align="left" | {{porcentaxe|42,68||EE1C25}} | align="left" | | align="center" |6 | align="center" | {{creciente}}1 |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" | 104.370 | align="left" | {{porcentaxe|29,08 ||00A0DF}} | align="left" | | align="center" | 4 | align="center" |{{decreciente}}1 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" | 39.624 | align="left" | {{porcentaxe|11,04||6b1f5f}} | align="left" | | align="center" |1 | bgcolor="#e6ECFF" | |- |[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's) | align="right" | 21.366 | align="left" | {{porcentaxe|5,95||Y65F00}} | align="left" | | align="center" |0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA) | align="right" | 20.555 | align="left" | {{porcentaxe|5,73||009150}} | align="left" | | align="center" | 0 | align="center" | {{decreciente}}1 |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" |5.196 | align="left" | {{porcentaxe|1,45||F50087}} | align="left" | | align="center" | 0 | align="center" | |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" |4.355 | align="left" | {{porcentaxe|1,21||FBEC1F}} | align="left" | | align="center" |0 | align="center" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" |355.218 | align="left" | {{porcentaxe|98,82||BFCFFF}} | align="left" | | align="center" | '''11''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" | 4.232 | align="left" | {{porcentaxe|1,18||BFCFFF}} | align="left" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" |359.444 | align="left" | {{porcentaxe|98,72||BFCFFF}} | align="left" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" | 4.665 | align="left" | {{porcentaxe|1,28||2Y2Y2Y}} | align="left" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |- |}</center> ===== Provincia de Málaga ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia de Málaga]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 1.152.996 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"| 677.500 | colspan="2" | {{porcentaxe|61,08||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"| 431.617 | colspan="2" | {{porcentaxe|38,92||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" | 202.302 | align="right" | {{porcentaxe|30,11||EE1C25}} | align="right" | | align="right" | 6 | align="right" | {{decreciente}} 1 |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" |190.395 | align="right" | {{porcentaxe|28,34||00A0DF}} | align="right" | | align="right" | 5 | align="right" | {{decreciente}} 3 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" | 101.317 | align="right" | {{porcentaxe|15,08||6b1f5f}} | align="right" | | align="right" | 3 | align="right" | |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' | align="right" |79.119 | align="right" | {{porcentaxe|11,78||Y65F00}} | align="right" | | align="right" | 2 | align="right" | |- | '''[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA)''' | align="right" |49.502 | align="right" | {{porcentaxe|7,37||009150}} | align="right" | | align="right" | 1 | align="right" | {{decreciente}} 1 |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" |17.649 | align="right" | {{porcentaxe|2,63||F50087}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | (PACMA) | align="right" | 7.082 | align="right" | {{porcentaxe|1,05||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" |6.664 | align="right" | {{porcentaxe|0,99||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | CILUS | align="right" |4.269 | align="right" | {{porcentaxe|0,64||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | FE de les JONS | align="right" |872 | align="right" | {{porcentaxe|0,13||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | RETAYES CERO MÁLAGA | align="right" |868 | align="right" | {{porcentaxe|0,13||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | PCPE | align="right" |653 | align="right" | {{porcentaxe|0,10||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | NEODEMÓCRATAS | align="right" |320 | align="right" | {{porcentaxe|0,05||FBEC1F}} | align="right" | | align="right" | | align="right" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" | 663.372 | align="center" | {{porcentaxe|97,95||BFCFFF}} | align="right" | | align="center" | '''17''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" | 8.422 | align="center" | {{porcentaxe|1,25||BFCFFF}} | align="right" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" | 671.794 | align="center" | {{porcentaxe|99,15||BFCFFF}} | align="right" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" | 5.706 | align="right" | {{porcentaxe|0,84||2Y2Y2Y}} | align="right" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |- |}</center> ===== Provincia de Sevilla ===== <center> {| {{tablaguapa}} |- | colspan="7" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|110px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<br />[[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]]<br /><small>[[Provincia de Sevilla]]</small> |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Censu''' | colspan="5" align="center"| 1.529.821 |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votantes''' | colspan="3" align="center"|1.009.444 | colspan="2" | {{porcentaxe|67,22||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Astención''' | colspan="3" align="center"|492.158 | colspan="2" | {{porcentaxe|32,78||BFCFFF}} |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Partíos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Votos''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''%''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} [[Puntu porcentual|pp]] | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| '''Escaños''' | bgcolor="#e6ECFF" align="center"| {{creciente}}{{decreciente}} |- | '''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] (PSOE-A)''' | align="right" | 380.299 | {{porcentaxe|38,09||EE1C25}} | align="left" | {{decreciente}} 5,04 | align="center"| 8 | align="right" | {{decreciente}} 1 |- | '''[[Partíu Popular Andaluz]] (PPA)''' | align="right" | 219.699 | {{porcentaxe|22,00||00A0DF}} | align="left" | {{decreciente}} 13,17 | align="center"| 4 | align="right" | {{decreciente}} 3 |- |'''[[Podemos (partíu políticu)|Podemos]]''' | align="right" | 165.561 | {{porcentaxe|16,58||6b1f5f}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 3 | bgcolor="#e6ECFF" | |- |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] (C's)''' | align="right" | 91.246 | {{porcentaxe|9,14||Y65F00}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"| 2 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | '''[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] (IULV-CA)''' | align="right" | 70.064 | {{porcentaxe|7,02||009150}} | align="left" | {{decreciente}} 5,14 | align="center"| 1 | align="right" | {{decreciente}} 1 |- | [[Unión Progreso y Democracia]] (UPyD) | align="right" | 18.544 | {{porcentaxe|1,86||F50087}} | align="left" | {{decreciente}} 1,87 | align="center"| 0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Andalucista]] (PA) | align="right" | 16.608 | {{porcentaxe|1,66||00FF00}} | align="left" | {{decreciente}} 1,21 | align="center"| 0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Partíu Animalista Contra'l Maltratu Animal]] (PACMA) | align="right" | 7.662 | align="left" | {{porcentaxe|0,77||FBEC1F}} | align="left" | {{creciente}} 0,56 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Vox (partíu políticu)|Vox]] | align="right" | 7.644 | align="left" | {{porcentaxe|0,77||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Ciudadanos Llibres Xuníos]] (CILUS) | align="right" | 3.762 | align="left" | {{porcentaxe|0,38||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Falanxe Española de les JONS]] (FE-JONS) | align="right" | 1.090 | align="left" | {{porcentaxe|0,11||FBEC1F}} | align="left" | {{creciente}} 0,06 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Retayes Cero]] | align="right" | 904 | align="left" | {{porcentaxe|0,09||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Partíu Comunista de los Pueblos d'España]] (PCPE) | align="right" | 559 | align="left" | {{porcentaxe|0,06||FBEC1F}} | align="center" | [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Socialistes y Republicanos]] (SyR) | align="right" | 163 | align="left" | {{porcentaxe|0,04||FBEC1F}} | align="left" | {{creciente}} 0,01 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | [[Local y Global]] (LYG) | align="right" | 317 | align="left" | {{porcentaxe|0,03||FBEC1F}} | bgcolor="#e6ECFF" | | align="center"|0 | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Partíu Nacionalista de Andalusí]] (PNdeA) | align="right" | 293 | align="left" | {{porcentaxe|0,03||FBEC1F}} | align="left" |{{creciente}} 0,02 | align="center"|0 | align="center"| [[Ficheru:Equal blue arrow.png|10px]] |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos a candidatura''' | align="right" | 984.602 | {{porcentaxe|96,16||BFCFFF}} | align="right" | | align="center" | '''18''' | bgcolor="#e6ECFF" | |- | [[Votu en blancu|Votos en blancu]] | align="right" | 13.839 | {{porcentaxe|1,37||BFCFFF}} | align="left" |{{creciente}} 0,43 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" | '''Votos válidos''' | align="right" | 998.441 | {{porcentaxe|97,53||BFCFFF}} | align="right" | | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- | bgcolor="#e6ECFF" |'''[[Votu nulu|Votos nulos]]''' | align="right" | 11.003 | {{porcentaxe|1,09||2Y2Y2Y}} | align="left" |{{creciente}} 0,45 | bgcolor="#e6ECFF" | | bgcolor="#e6ECFF" | |- |colspan = "6" bgcolor="#BFCFFF"|<center><small>Fonte: '''Parllamentu d'Andalucía'''</small><ref name="resultaos eleutoral parllamentu" /></center> |- |}</center> ==== Diputaos electos ==== <center> {| {{tablaguapa}} align=center border="0" width=100% cellspacing="5" cellpadding="5" |- | colspan="10" bgcolor="#BFCFFF" align="center" | [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2012|←]] '''Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2015''' [[Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía de 2019|→]][[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|120px|link=Parllamentu d'Andalucía]]<small>Diputaos electos</small> |-bgcolor="#e6ECFF" |colspan=2 |'''[[Partíu políticu (España)|Partíu políticu]]''' | align="center"|'''Almería''' | align="center"|'''Cádiz''' | align="center"|'''Córdoba''' | align="center"|'''Granada''' | align="center"|'''Huelva''' | align="center"|'''Xaén''' | align="center"|'''Málaga''' | align="center"|'''Sevilla''' |- | bgcolor=#EF1C27| |'''[[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]]''' | * José Luis Sánchez Teruel * Noemí Cruz Martínez *[[Rodrigo Sánchez Haro]] * Adela Segura Martínez * José María Martín Fernández | * [[Manuel Jiménez Barrios]] * Araceli Maese Villacampa * Juan María Cornejo López * Noelia Ruiz Castro * [[Luis Pizarro|Luis Pizarro Medina]] * Rocío Arrabal Higuera | *[[Juan Pablo Durán|Juan Pablo Durán Sánchez]] * [[María Jesús Serrano Jiménez]] * Jesús María Ruiz García * María Soledad Pérez Rodríguez * Antonio Sánchez Villaverde | * [[María Teresa Jiménez Vílchez]] * Miguel Castellano Gámez * [[María Josefa Sánchez Rubio]] * Francisco Javier Aragón Ariza * Olga Manzano Pérez | * [[Mario Jesús Jiménez Díaz]] * María Márquez Romero * Francisco Jesús Fernández Ferrera * Manuela Serrano Reyes * Diego Ferrera Limón * Modesta Romero Mojarro | * [[Micaela Navarro Garzón]] * Julio Millán Muñoz * María de los Ángeles Férriz Gómez * Jacinto Jesús Viedma Quesada * [[Elena Víboras Jiménez]] * José Latorre Ruiz | * [[Luciano Alonso Alonso]] * Beatriz Rubiño Yáñez * [[José Sánchez Maldonado]] * [[María Luisa Bustinduy Barrero]] * Francisco José Vargas Ramos * María Nieves Ramírez Moreno | * '''[[Susana Díaz Pacheco]]''' * [[Emilio de Llera|Emilio de Llera Suárez-Bárcena]] (Independiente) * Verónica Pérez Fernández * Francisco Javier Fernández Hernández * [[María Jesús Montero Cuadrado]] * José Muñoz Sánchez * Brígida Pachón Martín * Carmelo Gómez Domínguez |- | bgcolor=#00A0DF| |'''[[Partíu Popular Andaluz]]''' | * María Carmen Crespo Díaz * Pablo José Venzal Contrer * Rosalía Ángeles Espinosa López * Francisco Javier Arenas Bocanegra * Aránzazu Martín Moya | * Antonio Sanz Cabello * Ana María Mestre García * Antonio Saldaña Moreno * María Teresa Ruiz-Sillero Bernal | * Rosario Alarcón Mañas * Adolfo Manuel Molina Rascón * María de la O Redondo Calvillo * Miguel Ángel Torrico Pozuelo | * [[Carlos Rojas García]] * Ana Vanessa García Jiménez * Juan Ramón Ferreira Díaz * María Francisca Carazo Villalonga | * [[Manuel Andrés González Rivera]] * María del Carmen Céspedes Senovilla * Guillermo García de Longoria | * Miguel Ángel García Anguita * Catalina Montserrat García Carrasco * José Antonio Miranda * Amelia Palacios | * '''[[Juan Manuel Moreno Bonilla]]''' * [[María Esperanza Oña Sevilla]] * Antonio Garrido Moraga * Patricia Navarro Pérez * Félix Romero Moreno | * Juan Bueno Navarro * [[Patricia del Pozo Fernández]] * Jaime Raynaud Soto * Alicia Martínez Martín |- | bgcolor=#6b1f5f| |'''[[Podemos Andalucía]]''' | * Lucía Ayala Asensio | * '''[[María Teresa Rodríguez-Rubio Vázquez]]''' * Jesús Rodríguez González * Libertad Benítez Gálvez | * David Jesús Moscoso Sánchez | * José Luis Serrano Moreno * María del Carmen Lizárraga Mollinedo | * Jesús Romero Sánchez | * Mercedes Barranco Rodríguez | * Félix Gil Sánchez * Esperanza Gómez Corona * Juan Antonio Gil de los Santos | * Begoña María Gutiérrez * Juan Ignacio Moreno de Acevedo Yagüe * María del Carmen García Bueno |- | bgcolor=#e65F00| |'''[[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]]''' | * Marta Bosqued Aznar | * Sergio Romero Jiménez | * María Isabel Albás Vives | * José Antonio Funes Arjona | * Julio Jesús Díaz Robledo | | * Irene Rivera Andrés * Carlos Hernández White | * '''[[Juan Marín Lozano]]''' * Marta Escrivá Torralva |- | bgcolor=#009150| |'''[[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]]''' | | * [[Inmaculada Nieto Castro]] | * [[Elena Cortés Jiménez]] | * María del Carmen Pérez Rodríguez | | | * [[José Antonio Castro Román]] | * '''[[Antonio Maíllo Cañadas]]''' |- |}</center> == Invistidura de los nuevos cargos == === Constitución del Parllamentu y eleición de los sos órganos de gobiernu === * Tensión nes negociaciones pal repartu de los puestos de la mesa del parllamentu;<ref>{{cita web |url=http://ccaa.elpais.com/ccaa/2015/04/14/andalucia/1429010924_809149.html|títulu=La negociación pa constituyir el Parllamentu se empantana}}</ref> * La mesa constituyir ensin alcuerdu;<ref>{{cita web |url=http://ccaa.elpais.com/ccaa/2015/04/15/andalucia/1429122186_121575.html|títulu=El Parllamentu andaluz constituyir ensin alcuerdu de los cinco partíos}}</ref> * El Presidente de la Mesa quita un miembru de la mesa al PP y dar a IULV-CA.<ref>{{cita web |url=http://www.deia.com/2015/04/17/politica/estado/maxima-tension-en-l'entamu-de-legislatura|títulu=PSOE y PP engardir polos puestos de la Mesa del Parllamentu andaluz}}</ref> <center> {| {{tablaguapa}} |-bgcolor="#BFCFFF" | colspan="5" |[[Ficheru:Logotipo Parlamento de Andalucía.svg|100px|link=Parllamentu d'Andalucía|centro]]<p align="center">'''Órganos políticos de la [[X Llexislatura d'Andalucía|X Llexislatura]]'''</p> |- bgcolor="#e6ECFF" | '''Cargu''' | '''Partíu''' | '''Titular''' |- | bgcolor="#e6ECFF"|''' [[Parllamentu d'Andalucía|Presidente del Parllamentu d'Andalucía]]''' | [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | [[Juan Pablo Durán]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Vicepresidenta primer''' | [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | [[Teresa Jiménez Vílchez|Teresa Jiménez]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Vicepresidenta segunda''' | [[Partíu Popular Andaluz]] | [[Esperanza Oña]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Vicepresidente terceru''' | [[Podemos (partíu políticu)|Podemos]] | [[Juan Moreno Yagüe]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Secretaria primer''' | [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | [[Verónica Pérez Fernández|Verónica Pérez]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Secretariu segundu''' | [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] | [[Julio Díaz]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Secretariu terceru''' | [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] | [[José Antonio Castro Román|José Antonio Castro]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Voceru del Grupu Socialista''' | [[Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] | [[Mario Jiménez Díaz|Mario Jiménez]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Voceru del Grupu Popular''' | [[Partíu Popular Andaluz]] | [[Carlos Rojas García|Carlos Rojas]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Voceru del Grupu de Podemos''' | [[Podemos (partíu políticu)|Podemos]] | [[Teresa Rodríguez]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Voceru del Grupu de Ciudadanos''' | [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] | [[Juan Marín]] |- | bgcolor="#e6ECFF"|'''Voceru del Grupu d'Izquierda Xunida''' | [[Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] |[[Antonio Maíllo]] |-bgcolor="#BFCFFF" | colspan="5" |<center><small>Fonte: Parllamentu d'Andalucía<ref>{{cita web |títulu=Composición y funcionamientu de la Xunta de Voceres|url=http://www.parlamentodeandalucia.es/webdinamica/portal-web-parllamentu/composicionyfuncionamiento/organosparlamentarios/juntadeportavoces.do|obra=www.parlamentodeandalucia.es|fecha=2015|fechaaccesu=23 de mayu de 2015}}</ref></small></center> |} </center> === Eleición y invistidura del Presidente de la Xunta === <!-- * Llinies coloraes de Podemos;<ref>[https://www.eldiario.es/politica/Podemos-Susana-Diaz-Teresa-Rodriguez_0_374462986.html Podemos va facilitar la invistidura de Susana Díaz si acepta les llinies coloraes marcaes por Teresa Rodríguez]</ref> * Tensión Podemos Andalucía y Podemos central;<ref>[http://sevilla.abc.es/elecciones/andalucia/20150331/sevi-podemos-bronca-interna-201503302101.html Tensión interno en Podemos: Pablo Iglesias enmienda la plana a Teresa Rodríguez]</ref> * Llinies coloraes de Ciudadanos;<ref>[https://www.eldiario.es/andalucia/Ciudadanos-invistidura-Susana-Diaz-ERE_0_370613420.html Ciudadanos caltién el so "non" a la invistidura de Susana Díaz si nun dimiten los imputaos del caso ERE]</ref> * El PSOE pide que se retiren les llinies coloraes;;<ref>[http://www.larazon.es/el-psoe-ufierta-dialogo-a-podemos-y-ciudadanos-si-retiren-les-lineas-coloraes-LH9393793#.Ttt1EkdWYqU0Sku El PSOE ufierta diálogu a Podemos y Ciudadanos si retiren les llinies coloraes»]</ref> * Ciudadanos y Podemos reafiten les sos llinies coloraes;<ref>[https://www.ideal.es/andalucia/201504/07/podemos-ciudadanos-caltienen-lineas-20150407002853.html Podemos y Ciudadanos caltienen les sos llinies coloraes pa sofitar a Susana Díaz]</ref> * Griñán arrenuncia al so puestu nel senáu, Chaves non.<ref>[https://www.elmundo.es/andalucia/2015/04/23/5538b895268y3y837y8b4575.html Griñán confirma que dexa la política activa y Chaves nun lo ve 'oportunu' enagora]</ref> --> <center> {| {{tablaguapa}} style="text-align:center; font-size:100%;" |- ! style="width:125px;"| Candidata !style="width:100px;"| Fecha !style="width:50px;"| Votu !style="width:35px;"| [[Ficheru:Logo PSOE-A.svg|30px|link=Partíu Socialista Obreru Español d'Andalucía]] ! style="width:35px;"| [[Ficheru:People's Party (Spain) logo.svg|33px|link=Partíu Popular Andaluz]] ! style="width:35px;"| [[Ficheru:Podemos logo círculos.svg|30px|link=Podemos Andalucía]] ! style="width:35px;"| [[Ficheru:Ciudadanos-icono.svg|35px|link=Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía]] ! style="width:35px;"| [[Ficheru:Logo Izquierda Unida, versión bocadillo.svg|30px|link=Izquierda Xunida Los Verdes-Convocatoria por Andalucía]] ! style="width:80px;"| Total |- | rowspan="12"| [[Ficheru:Susana Díaz 2014b (cropped).jpg|centro|90px]] [[Susana Díaz]]<br />([[PSOE-A]]) | rowspan="3"| '''5 de mayu de 2015'''<br/><small>Mayoría riquida:<br/>Absoluta (55/109)</small> | align="left"| Sí | style="background:#A9F5BC"| 47 | | | | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|47|109|hex=green}} |- | align="left"| [[Ficheru:X mark.svg|20px]]'''Non''' | | style="background:#F6CECE"| 33 | style="background:#F6CECE"| 15 | style="background:#F6CECE"| 9 | style="background:#F6CECE"| 5 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|62|109|hex=red}} |- | align="left"| Abst. | | | | | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|109|hex=gray}} |- | rowspan="3"| '''8 de mayu de 2015'''<br/><small>Mayoría riquida:<br/>Simple</small> | align="left"| Sí | style="background:#A9F5BC"| 47 | | | | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|47|109|hex=green}} |- | align="left"| [[Ficheru:X mark.svg|20px]]'''Non''' | | style="background:#F6CECE"| 33 | style="background:#F6CECE"| 15 | style="background:#F6CECE"| 9 | style="background:#F6CECE"| 5 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|62|109|hex=red}} |- | align="left"| Abst. | | | | | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|109|hex=gray}} |- | rowspan="3"| '''14 de mayu de 2015'''<br/><small>Mayoría riquida:<br/>Simple</small> | align="left"| Sí | style="background:#A9F5BC"| 47 | | | | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|47|109|hex=green}} |- | align="left"| [[Ficheru:X mark.svg|20px]]'''Non''' | | style="background:#F6CECE"| 33 | style="background:#F6CECE"| 15 | style="background:#F6CECE"| 9 | style="background:#F6CECE"| 5 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|62|109|hex=red}} |- | align="left"| Abst. | | | | | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|0|109|hex=gray}} |- | rowspan="3"| '''11 de xunu de 2015'''<br/><small>Mayoría riquida:<br/>Simple</small> | align="left"| [[Ficheru:Yes check.svg|20px]]'''Sí''' | style="background:#A9F5BC"| 47 | | | style="background:#A9F5BC"| 9 | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|56|109|hex=green}} |- | align="left"| Non | | style="background:#F6CECE"| 31 | style="background:#F6CECE"| 15 | | style="background:#F6CECE"| 5 | {{Ficha de partíu políticu/escaños|51|109|hex=red}} |- | align="left"| Abst. | | style="background:#FFFF99"| 2 | | | | {{Ficha de partíu políticu/escaños|2|109|hex=gray}} |- | colspan="9" align="left"| Fuentes: * [http://politica.elpais.com/politica/2015/05/05/actualidad/1430812500_844252.html El País, primer convocatoria] * [http://politica.elpais.com/politica/2015/05/08/actualidad/1431071928_907354.html El País, segunda convocatoria] * [http://politica.elpais.com/politica/2015/05/14/actualidad/1431593110_553228.html El País, tercer convocatoria] * [http://politica.elpais.com/politica/2015/06/11/actualidad/1434020158_540838.html El País, cuarta convocatoria] |}</center> == Reacciones polítiques posteriores == === Crisis interna n'UPyD === Tres los resultaos eleutorales d'[[UPyD]], los peores de la so historia n'Andalucía, tanto'l sector críticu ''La Ciudadanía Primero'' como [[Toni Cantó]] esperaben que se tomaren midíes acordes con asoceder,<ref>{{cita web|url=http://www.republica.com/2015/03/23/rosa-diez-reconoce-que-upyd-tuvo--una-mal-resultancia-en-andalucia-pero-ver con-fuercia-pa-siguir-alantre/#|títulu=Rosa Díez nun dimite pese a la ‘mal resultancia' d'Andalucía y refuga apautar con C'a}}</ref><ref>{{cita web |url=http://m.huffpost.com/es/entry/6923948|títulu=Rosa Díez nun dimite y Toni Cantó píde-y "responsabilidaes"}}</ref> pero dempués del «enrocamiento» de [[Rosa Díez]], líder de la formación a nivel estatal, dos diputaos d'UPyD abandonaron la direición del partíu.<ref>{{cita web |url=http://www.elconfidencial.com/espana/2015-03-23/crisis-en-upyd-la-cupula-remontar contra-rosa-diez_733123/|títulu=Dos diputaos d'UPyD dexen la direición tres les eleiciones y el enrocamiento de Díez}}</ref> Al pie de esto, el candidatu del partíu a la Comunidad Valenciana arrenunció a la so candidatura,<ref>{{cita web |url=http://www.elperiodico.com/es/noticias/politica/toni-cantar-arrenuncia-candidatura-upd-generalitat-valenciana-escano-4078357|títulu=}}</ref> y producióse una marcha paulatina de miembros del partíu a [[Ciudadanos – Partíu de la Ciudadanía|Ciudadanos]].<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/espana/2015/04/10/55280c4822601ddd418b4573.html|títulu=Pingo de representantes rexonales d'UPyD escontra Ciudadanos}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.20minutos.es/noticia/2414325/0/dimisiones-diputaos/crisis-interna/upyd/|títulu=Dimisiones na direición, fuga de barones a Ciudadanos... Claves de la crisis d'UPyD}}</ref> === Recursu de la constitución de la mesa del Parllamentu ante'l Constitucional === Tres la constitución de la mesa del Parllamentu, el PP anunció que va recurrir ante'l Tribunal Constitucional el repartu de secretaríes de la Mesa del Parllamentu, calificáu como "un atropellu a la democracia" al nun llograr nenguna d'elles, magar ser el so candidatu'l segundu más votáu, recayendo esi puestu n'IX en cumplimientu del reglamentu.<ref>{{cita web |url=http://ecodiario.eleconomista.es/politica/noticias/6636205/04/15/El PP-recurrira-ante-el-Constitucional-la repartida-de-la Mesa-del Parllamentu andaluz.html#.Kku8LHWwR2iktkM|títulu=El PP va recurrir ante'l Constitucional el repartu de la Mesa del Parllamentu andaluz}}</ref> El TC falló dando un segundu asientu al PP na Mesa, retirando'l d'IX, el grupu con menos diputaos, que quedaba fora d'esti órganu. Pa solucionar la contradicción ente la sentencia y el reglamentu de la Cámara, que garantiza representación na Mesa a tolos grupos parllamentarios, otorgar de forma estraordinaria a IX un puestu de vocal, ensin derechu a votu, conformando escepcionalmente una Mesa d'ocho miembro nesta llexislatura.<ref>[https://www.eldiario.es/andalucia/IX-vuelve-Mesa-Parlamento-Andalucia_0_612089514.html IX yá vuelve tar na Mesa del Parllamentu d'Andalucía con voz pero ensin votu]. eldiario.es</ref> == Ver tamién == * [[España en 2015]] * [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2014 (España)]] * [[Eleiciones autonómiques d'España de 2015]] * [[Eleiciones a les Cortes Valencianes de 2015]] * [[Eleiciones municipales d'España de 2015]] * [[Eleiciones al Parllamentu de Cataluña de 2015]] * [[Eleiciones xenerales d'España de 2015]] == Fuentes == === Notes === <div class="references-small"> {{llistaref|grupu="nota"}}</div> === Referencies === {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Andalusian parliamentary election, 2015}} * [http://www.juntadeandalucia.es/organismos/justiciaeinterior/areas/eleiciones/parlamento2015.html Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía 2015 na web de la Xunta d'Andalucía.] {{Tradubot|Eleiciones al Parlamento de Andalucía de 2015}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Eleiciones al Parllamentu d'Andalucía|2015]] [[Categoría:Eleiciones autonómiques n'España de 2015|Andalucía]] [[Categoría:X Llexislatura d'Andalucía]] dkf45bz2ggeko2soyuy5hb9hhycpyb6 0 154815 4379252 4309160 2025-06-24T19:06:12Z XabatuBot 43102 iguo testu: Susana Camareru => Susana Camarero 4379252 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Juan Manuel Moreno Bonilla''' {{nym}}, conocíu como '''Juanma Moreno''',<ref name="xefe"/> ye un políticu español, actual presidente del [[Partíu Popular d'Andalucía|PP d'Andalucía]] y de la [[Xunta d'Andalucía]]. Casáu y padre de trés fíos.<ref>[http://www.canalsur.es/noticias/andalucia/moreno-aspiro-a-ganar-a-favorecer-el-necesariu-cambéu-que-precisa-andalucia/538009.html Entrevista en Canal Sur]</ref><ref name="xefe">{{cita publicación |url=http://politica.elpais.com/politica/2015/03/18/actualidad/1426691553_052431.html|títulu=Juanma fíu al so padre: “¿Yes el xefe?” |nome=Javier|apellíos={{versalita|Casqueiro}} |publicación=[[El País (España)|El País]]|fecha=19 de marzu de 2015 |fechaaccesu=19 de marzu de 2015}}</ref> == Biografía == === Oríxenes familiares y adolescencia === Juan Manuel Moreno ye nietu de [[xornaleru|xornaleros]] del [[Valle del Guadalhorce]] y l'únicu fíu home de dos vecinos d'[[Alhaurín el Grande]] qu'emigraren a [[Cataluña]]: Juan Moreno Coneyu, que trabayó de [[delliniante]] industrial na [[Hispanu Olivetti]] y la [[Seat]], y María Bonilla, que trabayó nunos [[grandes almacenes]].<ref name="fíu">{{cita publicación |url=http://ccaa.elpais.com/ccaa/2014/02/11/andalucia/1392118872_574700.html|títulu=Fíu d'emigrantes y nietu de xornaleru|nome=Esperanza|apellíos={{versalita|Codina}} |publicación=[[El País (España)|El País]]|fecha=11 de febreru de 2014 |fechaaccesu=10 de marzu de 2015}}</ref><ref name="tapáu">{{cita publicación |url=https://www.elmundo.es/andalucia/2014/02/11/52fa0b6522601d83018b4579.html|títulu=Moreno Bonilla, el 'tapáu' de... Twitter |nome=Sebastián|apellíos={{versalita|Torres}} |publicación=[[El Mundo (España)|El Mundo]]|fecha=11 de febreru de 2014 |fechaaccesu=10 de marzu de 2015}}</ref><ref name="cocineru">{{cita publicación |url=http://www.diariosur.es/20080228/espana/cocineru-cai-genova-20080228.html|títulu=Un 'cocineru' na cai Xénova |publicación=[[Diariu Sur]]|fecha=28 de febreru de 2008 |fechaaccesu=10 de marzu de 2015}}</ref> Tien dos hermanes,<ref name="tapáu"/><ref name="cercanu">{{cita publicación |url=http://www.diariosur.es/v/20111110/elecciones/20n-2011/noticies/malagueno-cercanu-conquistáu-madrid-20111110.html|títulu=El malagueñu cercanu que conquistó Madrid|publicación=[[Diariu Sur]]|fecha=10 de payares de 2011 |fechaaccesu=20 de marzu de 2015}}</ref> una mayor y otra menor qu'él.<ref name="tapáu"/><ref name="cercanu"/> Tres meses dempués de la so nacencia en [[Barcelona]], la so familia volvió con él a la [[provincia de Málaga]], concretamente a [[Málaga|la capital]], a la parte de l'[[Polígonu Carretera de Cártama|antigua carretera de Cártama]], onde estudió la [[Educación Xeneral Básica|EGB]] nel colexu Giner de los Ríos.<ref name="cercanu"/><ref name="caraB">{{cita publicación |url=https://www.elmundo.es/andalucia/2015/03/19/54fef008268y3y35268b456f.html|títulu=La 'cara B' de los candidatos|nome=José María|apellíos={{versalita|Rondón}} |publicación=[[El Mundo (España)|El Mundo]]|fecha=19 de marzu de 2013 |fechaaccesu=19 de marzu de 2015}}</ref> Cuando Juanma Moreno tenía 14 años, camudar al barriu de la Ponte de les Amériques de la capital, onde'l so padre montó una [[droguería]], na cai Inxenieru Torre Acosta.<ref name="tapáu"/><ref name="carretera"/><ref name="cercanu"/> Estudió nel institutu [[Universidá Llaboral de Málaga]]<ref name="cercanu"/><ref name="nietu">{{cita publicación |url=http://www.diariosur.es/v/20140212/andalucia/nieto-jornalero-pa-camudar-20140212.html|títulu=Un nietu de xornaleru pa camudar al PP-A |nome=Antonio M.|apellíos={{versalita|Romero}} |publicación=[[Diariu Sur]]|fecha=12 de febreru de 2014 |fechaaccesu=10 de marzu de 2015}}</ref> y con 16 o 17 años foi vocalista de dellos grupos de [[pop]]-[[rock]] d'ámbitu llocal, como ''Lapsus Psíquicu'' y ''Falses realidaes'', con cierta influencia de ''[[Danza Invisible]]''.<ref name="carretera">{{cita publicación |url=http://sevilla.abc.es/andalucia/20140216/sevi-moreno-bonilla-carretera-201402152055.html|títulu= Juan Manuel Moreno Bonilla: Los díes de carretera del vocalista pop|nome=P.D.A |publicación=[[ABC (España)|ABC]]|fecha=16 de febreru de 2014 |fechaaccesu=10 de marzu de 2015}}</ref><ref>{{cita publicación |url=http://www.libertaddigital.com/espana/2014-02-17/moreno-bonilla-vocalista-de-falsas-realidades-en-institutos-y-pueblos-1276510887/|títulu= Moreno Bonilla, vocalista de 'Falses Realidaes' n'institutos y pueblo|publicación=[[Libertad Digital]]|fecha=17 de febreru de 2014 |fechaaccesu=10 de marzu de 2015}}</ref><ref name="xefe"/> === Entamos na política === Empecipió la carrera de Psicoloxía y depués Maxisteriu na [[Universidá de Málaga]] (UMA), pero llueu afayó la so vocación política.<ref name="cocineru"/> En 1989, con 19 años, afiliar al [[Partíu Popular]].<ref name="fíu"/> Collaboró na fundación de l'Asociación Popular d'Estudiantes, de la que foi vocera mientres los cursos 1991-92 y 1992-93.<ref name="cocineru"/> Esti últimu añu algamó la presidencia de [[Nueves Xeneraciones]] de Málaga y nel cursu 1993-94 foi tamién vicedecano de la Facultá de Ciencies de la Educación y miembru de la xunta de gobiernu de la UMA.<ref name="cocineru"/> Según comenta, trabayó nuna [[pizzería]] y como comercial.<ref name="carretera2">{{cita publicación |url=http://sevilla.abc.es/andalucia/20140217/sevi-moreno-reunion-cspedal-201402171027.html|títulu=Moreno Bonilla va axuntar en curtiu con Cospedal|nome=Raúl|apellíos={{versalita|Dobláu}} |publicación=[[ABC (España)|ABC]]|fecha=17 de febreru de 2014 |fechaaccesu=13 de marzu de 2015}}</ref> === Conceyal del Conceyu de Málaga (1995-1997) === En 1995, con 25 años, resultó escoyíu [[conceyal]] de Mocedá y Deporte nel [[Conceyu de Málaga]], con [[Celia Villalobos]] como alcaldesa,<ref name="tapáu"/> según Presidente de la Xunta Municipal del distritu de [[Campanielles]] y [[Puertu de la Torre]].<ref name="tapáu"/> Un añu dempués, yá yera presidente de Nueves Xeneraciones d'Andalucía. === Diputáu rexonal nel Parllamentu d'Andalucía (1997-2000) === En 1997, con 27 años, foi escoyíu [[diputáu]] por [[Circunscripción eleutoral de Málaga|Málaga]] y vocera de Mocedá del Grupu Parllamentariu Popular mientres la V Llexislatura del [[Parllamentu d'Andalucía]]. Tamién foi escoyíu presidente de Nueves Xeneraciones a nivel nacional y responsable de Política Autonómica y Llocal del partíu.<ref name="fíu"/><ref name="cocineru"/> === Diputáu nacional nel Congresu (2000-2011) === Foi diputáu nacional nel Congresu mientres les [[VII Llexislatura d'España|VII]], [[VIII Llexislatura d'España|VIII]], [[IX Llexislatura d'España|IX]] y [[X Llexislatura d'España|X llexislatures]], exerciendo de voceru Axuntu del Grupu Popular na Comisión de Ciencia y Teunoloxía y de Secretariu na Comisión d'Asuntos Sociales. Llogró un [[Títulu de grau|grau]] en Protocolu y Organización d'Eventos pola [[Universidá Camilo José Cela]], amás de dellos [[Títulu propiu|títulos propios]] (Tituláu Superior Universitariu en Protocolu y Rellaciones Institucionales pola Universidá Camilo José Cela, Maestría en Direición y Alministración d'Empreses pola Escuela Autónoma de Direición d'Empreses y Programa de Lideralgu pa la Xestión Pública por [[IESE Business School]]) y un premiu (máster d'Oru del Real Fórum d'Alta Direición).<ref>[http://www.eldiario.es/andalucia/misteriosu-curriculum-Moreno-Bonilla_0_228527540.html Currículum, n'información del diariu.es]</ref> En setiembre de 2006 casóse cola [[politóloga]] granadina Manuela Villena.<ref name="cercanu"/><ref name="caraB"/> === Secretariu d'Estáu de Servicios Sociales ya Igualdá (2011-2014) === [[Ficheru:Juan Manuel Moreno PP.jpg|thumb|left|Juanma Moreno en 2012]] Tres el so nomamientu como secretariu d'Estáu de Servicios Sociales ya Igualdá el 30 d'avientu de 2011, impulsó y participó na redaición de los siguientes planes y lleis:<ref name="Secretaria d'Estáu de Servicios Sociales ya Igualdá">{{cita web|títulu=Secretaria d'Estáu de Servicios Sociales ya Igualdá|url=http://www.msssi.gob.es/gabinetePrensa/biografias/JMoreno.htm|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171027104259/http://www.msssi.gob.es/gabinetePrensa/biografias/JMoreno.htm|fechaarchivu=2017-10-27}}</ref> *[[Plan Estratéxicu Nacional d'Infancia y Adolescencia]] 2013-2016.<ref>{{Cita web |url=http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=2794/ |títulu=Plan Estratéxicu Nacional d'Infancia y Adolescencia 2013-2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190117013439/http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=2794/ |fechaarchivu=2019-01-17 }}</ref> *Estratexa pa la Erradicación de la Violencia de Xéneru.<ref>{{Cita web |url=http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=2880/ |títulu=Estratexa pa la Erradicación de la Violencia de Xéneru |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190117013438/http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=2880/ |fechaarchivu=2019-01-17 }}</ref> *Llei Xeneral de Derechos de les Persones con Discapacidá.<ref>{{Cita web |url=http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=3122/ |títulu=Llei Xeneral de Derechos de les Persones con Discapacidá |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190117013446/http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=3122/ |fechaarchivu=2019-01-17 }}</ref> *Plan Nacional d'Inclusión Social.<ref>{{Cita web |url=http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=3137/ |títulu=Plan Nacional d'Inclusión Social |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190117013446/http://www.msssi.gob.es/gabinete/notasPrensa.do?id=3137/ |fechaarchivu=2019-01-17 }}</ref> === Candidatu a la Presidencia de la Xunta d'Andalucía (2014-presente) === El 1 de marzu de 2014, unes selmanes dempués del fallecimientu del so padre, foi escoyíu presidente del [[Partíu Popular d'Andalucía|PP d'Andalucía]] y candidatu a la Presidencia de la [[Xunta d'Andalucía]].<ref name="tapáu"/><ref name="web oficial JuanMa moreno">{{cita web |títulu=Web oficial Juanma Moreno|url=http://juanmamoreno.es/}}</ref> Ante esti nuevu desempeñu, y a pesar de tener vivienda en Málaga, camudar cola so familia al conceyu sevillanu d'[[Alcalá de Guadaíra]].<ref>{{cita publicación |url=http://www.diariosur.es/andalucia/201410/05/moreno-pon-otru aldu-20141005010206-v.html|títulu=Moreno pon otru aldu al PP andaluz |nome=María Dolores|apellíos={{versalita|Tortosa}} |publicación=[[Diariu Sur]]|fecha=5 d'ochobre de 2014 |fechaaccesu=10 de marzu de 2015}}</ref> Nel 15ᵘ Congresu Autonómicu del PP Andaluz, celebráu del 17 al 19 de marzu de 2017 nel Palaciu de Feries y Congresos de Málaga, foi reelixíu pal cargu pa los cuatro años siguientes. Convirtióse asina nel primer presidente del PP Andaluz escoyíu direutamente polos afiliaos nel sistema de doble vuelta, llogrando'l 98,95% de los votos de los afiliaos na primer vuelta y el 95,04% na segunda. == Cargos desempeñaos == ;Públicos *[[Conceyal]] del [[Conceyu de Málaga]] (1995-1997). *Presidente de la Xunta Municipal del Distritu 4 de la ciudá de Málaga (1995-1997) *[[Diputáu]] por Málaga nel [[Parllamentu d'Andalucía]] (1997-2000). **Voceru de Mocedá del Grupu Parllamentariu Popular nel Parllamentu d'Andalucía (1997-2000). *[[Diputáu]] nacional nel [[Congresu]] mientres les VII, VIII, IX y X llexislatures. **Voceru Axuntu del Grupu Popular na Comisión de Ciencia y Teunoloxía nel [[Congresu de los Diputaos]]. **Secretariu na Comisión d'Asuntos Sociales del Congresu de los Diputaos. *Nel [[Partíu Popular]] foi secretariu executivu de Nueves Teunoloxíes nel [[Partíu Popular]]. **Secretariu executivu de Política Municipal nel [[Partíu Popular]]. **Coordinador de Política Autonómica y Llocal. *Secretariu d'Estáu de Servicios Sociales ya Igualdá (2011-2014). ;Nel PP Presidente de [[Nueves Xeneraciones del Partíu Popular]] de [[Málaga]]. *Presidente de Nueves Xeneraciones del Partíu Popular d'[[Andalucía]]. *Presidente de Nueves Xeneraciones del Partíu Popular a nivel nacional. *Secretariu de Nueves Teunoloxíes del [[Partíu Popular]] a nivel nacional. *Secretariu de Política Llocal del Partíu Popular a nivel nacional. *Coordinador del Partíu Popular de Política Autonómica y Llocal a nivel nacional. == Distinciones honorífiques == * [[Ficheru:ESP_Isabella_Catholic_Order_GC.svg|50px]] [[Caballero gran cruz de la Orde d'Isabel la Católica]] (Reinu d'España, 26/12/2014).<ref>[https://boe.es/boe/dias/2014/12/27/pdfs/BOE-A-2014-13533.pdf Boletín Oficial del Estáu]</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{wikiquote}} {{Socesión | predecesor = [[Pedro Calvo Poch]] | títulu = [[Ficheru:PP.svg|25px]]<br/>[[Presidente]] de [[Nueves Xeneraciones del Partíu Popular|Nueves Xeneraciones del PP]] | periodu = [[1997]]-[[2001]] | socesor = [[Carmen Fúnez de Gregorio]] | predecesor2 = [[Soraya Sáenz de Santamaría]] | títulu2 = [[Ficheru:PP.svg|25px]]<br/>[[Partíu Popular|Coordinador de Política Autonómica y Llocal del PP]] | periodu2 = [[2008]]-[[2012]] | socesor2 = [[Juan José Matarí]] <small>(Política Autonómica)</small> <br/>[[Manuel Cobo]] <small>(Política Llocal)</small> | títulu3 = [[Ficheru:Escudo de España (mazonado).svg|25px]]<br/>[[Secretariu d'Estáu Secretariu d'Estáu de Servicios Sociales ya Igualdá d'España]] | periodu3 = [[2011]]-[[2014]] | predecesor3 = [[Laura Seara]] | socesor3 = [[Susana Camarero]] | títulu4 = [[Ficheru:People's Party (Spain) Logo.svg|25px]]<br/>[[Presidente]] del [[Partíu Popular d'Andalucía|PP d'Andalucía]] | periodu4 = [[2014]]-actualidá | predecesor4 = [[Juan Ignacio Zoido]] | socesor4 = ''Nel cargu'' }} {{NF|1970||Moreno Bonilla, Juan Manuel}} {{Tradubot|Juan Manuel Moreno}} [[Categoría:Persones de Barcelona]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Popular]] [[Categoría:Diputaos y diputaes d'España]] [[Categoría:Senadores d'España]] [[Categoría:Diputaos y diputaes del Parllamentu d'Andalucía pola circunscripción eleutoral de Málaga]] [[Categoría:Diputaos y diputaes del Parllamentu d'Andalucía]] [[Categoría:Secretarios d'Estáu d'España]] 1h501mpn8e2wy8gh0j9mr8xc221a0wr 0 154871 4379185 4289489 2025-06-24T16:38:09Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=rede => hex=red 4379185 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Partíu Socialdemócrata d'Alemaña''' ({{lang-de|Sozialdemokratische Partei Deutschlands}}; '''SPD''') ye un [[partíu políticu]] [[Alemaña|alemán]] d'ideoloxía [[socialdemocracia|socialdemócrata]]. Ye unu de los [[partíos políticos d'Alemaña|partíos políticos más importantes d'Alemaña]], según unu de los más antiguos del mundu. Foi fundáu en 1863 por [[Ferdinand Lasalle]], consideráu unu de los fundadores del movimientu socialdemócrata, sol nome d'[[Asociación Xeneral de Trabayadores d'Alemaña]], lo que convierte al SPD nel partíu políticu democráticu más antiguu del mundu.<ref>{{cita web|url=http://www.dw.com/es/150-a%C3%B1vos-del partíu-socialdem%C3%B3crata-de-alemania/a-16828923|títulu=150 años del Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|sitiuweb=DW|fecha=22 de mayu de 2015}}</ref> En 1890 adoptó'l so nome actual. Ocupó la presidencia de la [[República de Weimar]] y, tres la [[Segunda Guerra Mundial]], trés socialdemócrates ocuparon la [[Canciller d'Alemaña|cancillería d'Alemaña]], formando parte del Gobiernu en numberoses ocasiones. Dende avientu de 2013, el SPD ocupa'l [[Gobiernu d'Alemaña|Gobierno federal d'Alemaña]] xunto a la [[Unión Demócrata Cristiana (Alemaña)|Unión Demócrata Cristiana]] (CDU) y la [[Unión Social Cristiana de Baviera]] (CSU). Ye sociu de gobiernu en [[Estaos d'Alemaña|catorce ''Länder'']] y preside el gobiernu estatal en siete d'ellos. Ye l'únicu partíu políticu alemán que tien representación parllamentaria nos dieciséis estaos d'Alemaña. == Ideoloxía == El SPD afirma tener los sos raigaños ideolóxicos nel [[xudeocristianu|xudeocristianismu]], el [[humanismu]], la [[Ilustración]], l'[[marxismu|analís social marxista]] y la esperiencia histórica del [[movimientu obreru]].<ref>{{cita web|url=https://www.spd.de/fileadmin/Dokumente/Beschluesse/Grundsatzprogramme/hamburger_programm.pdf|idioma=alemán|páxina=13}}</ref> El SPD, fundáu como un partíu obreru d'ideoloxía [[marxismu|marxista]] convertir a lo llargo de la so historia nun partíu socialdemócrata moderáu de gran algame popular. El so actual programa, decidíu nel congresu de Hamburgu de 2007, define l'oxetivu de gobernar al traviés de la "mayoría solidaria" de la población. Reafita'l "socialismu democrático" como la "visión d'una sociedá llibre, xusta y solidaria". El SPD afirma tener "los sos raigaños nel xudaísmu y el cristianismu, l'humanismu y la ilustración, l'analís social marxista y la esperiencia del movimientu obreru". [5] Unu de los valores políticos centrales del partíu ye la [[xusticia social]]. Defende un fortalecimientu de la [[economía social de mercáu]] y la xusta distribución de los sos beneficios pa fomentar el bienestar del total de la población. Pa caltener un [[estáu del bienestar]] fuerte nel futuru, el SPD fai fincapié nuna [[política fiscal]] equilibrada que nun perxudique a xeneraciones futures. Tocantes a la [[política social]], el SPD defende una ampliación de los [[derechos civiles]], una apertura de la sociedá y un fomentu de la [[participación ciudadana|participación política de los ciudadanos]]. En [[política esterior]], busca'l fortalecimientu de la paz nel mundu al traviés d'un equilibriu d'intereses. Amás, quier influyir nel desenvolvimientu de la [[globalización]] al traviés de la política democrática. El SPD defende la intensificación de la [[integración europea]] y tamién l'ampliación de la XE. Dientro del SPD, esisten distintes ales entamaes en grupos o foros informales. Mientres los socialdemócrates más izquierdistes entamar nel "Foru Izquierda Democrática 21" y na "Izquierda Democrática", l'ala moderada del partíu axuntar nel "Círculu de Seeheim" y el "Foru Centro de Núremberg". Amás, mientres los últimos años, dellos dirixentes nuevos axuntar na "Rede de Berlín", criticando la partición tradicional n'ales. Dende 2003, la piedra de toque ente les ales fueron les reformes socioeconómiques conocíes como ''Axenda 2010'', inducíes pol entós canciller [[Gerhard Schröder]]. Mientres el "Círculu de Seeheim" defende estes reformes ensin fisuras, los socialdemócrates más izquierdistes criticar, yá que, según ellos, ponen en peligru'l perfil del partíu. == Historia == === De la fundación a la fin de la Primer Guerra Mundial (1875-1918) === [[Ficheru:Ferdinand Lassalle.jpg|150px|left|thumb|[[Ferdinand Lassalle]].]] El primer antecedente del Partíu Socialdemócrata d'Alemaña atopar na fundación, nel 23 de mayu de [[1863]], de l'[[Asociación Xeneral de Trabayadores d'Alemaña]] (''Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein'' n'alemán, ADAV, la primer organización obrera alemana) per parte de [[Ferdinand Lassalle]]. Trátase d'una organización socialista de calter reformista, na que nun participaben los marxistes alemanes. [[Ficheru:SPD Uetersen.JPG|150px|thumb|Logo del SPD de [[1874]].]] L'añu siguiente fundóse l'[[Primer Internacional|Asociación Internacional de Trabayadores]] (AIT, o [[Primer Internacional]]), y en [[1868]] celebrar en [[Núremberg]] el Congresu d'Asociaciones Culturales Obreres d'Alemaña, que les sos organizaciones participantes xuntar a la Internacional, y en [[1869]] celebrábase'l Congresu constituyente del [[Partíu Socialdemócrata Obreru d'Alemaña|Partíu Obreru Socialdemócrata d'Alemaña]] (''Sozialdemokratische Arbeiterpartei Deutschlands'', n'[[Idioma alemán|alemán]], SDAP). El nuevu partíu obreru, lideráu por [[Wilhelm Liebknecht]] y allegáu al marxismu, adoptó naquel congresu'l llamáu ''Programa d'[[Eisenach]]'' (pela ciudá en que se celebró), nel que se definía'l partíu como la seición alemana de la AIT y esixíase, ente otres coses, la separación ente Ilesia y Estáu, el sufraxu universal masculín, la sustitución del exércitu imperial por una milicia popular, l'abolición del trabayu infantil y l'establecimientu d'una xornada ''normal'' de trabayu, el desenvolvimientu d'un modelu fiscal progresivu y el respaldu estatal al cooperativismu. En [[1875]], nel [[Congresu de Gotha]], producióse la unificación de l'asociación ''lassalleana'' colos ''eisenachianos'' nel nuevu'l [[Partíu Socialista Obreru d'Alemaña]] (''Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands'', SAPD). El SAPD adoptó como primer programa'l llamáu ''[[Programa de Gotha]]'', que recibió dures crítiques de [[Karl Marx|Marx]] y [[Friedrich Engels|Engels]] por incorporar demasiaes concesiones ideolóxiques a la teoría política lassalleana. En 1890 adoptó'l nome actual. [[Otto von Bismarck]] punxo'l partíu fora de la llei en 1878 poles sos postures revolucionaries y pol so republicanismu, anque'l partíu siguió presentando candidatos, como independientes, a les eleiciones, convirtiéndose nel principal partíu d'Alemaña. En 1890 foi llegalizáu de nuevu, cuntando nesi añu, nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1890|eleiciones xenerales]], con 1.400.000 votos que-y dieron 35 diputaos nel [[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]]. Amás cuntaba con 19 diarios y 41 selmanarios, ente ellos el so órganu teóricu ''Die Neue Zeit'' (1883-1923; 6.000 exemplares). En 1905 cuntaba con 400.000 afiliaos. En [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1912|1912]] convertir na primer fuercia del Parllamentu alemán con 110 diputaos de 409. Nel congresu de 1891 el SPD adoptó reemplazar el ''Programa de Gotha'' col ''[[Programa de Erfurt]]'', ellaboráu por [[Karl Kautsky]], [[Eduard Bernstein]] y [[August Bebel]], nun sentíu revolucionariu más radical que l'anterior. Sicasí, el partíu asume que'l tresformamientu socialista de la sociedá tien de ser efectudada por un gobiernu legitimado por unes eleición democrátiques. Mientres la [[Primer Guerra Mundial]] sofitó la participación d'Alemaña na guerra, lo que supunxo la salida del partíu, en 1917, de la so ala esquierda, que formó'l [[Partíu Socialdemócrata Independiente d'Alemaña]] (USPD), y de la [[Lliga Espartaquista]]. Esta postrera dio orixe al [[Partíu Comunista d'Alemaña]] (KPD) en 1918. === República de Weimar (1919-1933) === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 102-00015, Friedrich Ebert.jpg|thumb|150px|right|[[Friedrich Ebert]], primer [[Presidente d'Alemaña]].]] [[Imaxe:Bundesarchiv Bild 175-01448, Berlin, Reichskanzlei, Philipp Scheidemann.jpg|175px|[[Philipp Scheidemann]] proclama la [[República de Weimar]] dende una ventana del edificiu de la cancillería ({{Fecha d'entamu|9|11|1918}})|thumb|left]] Tres la cayida del emperador [[Guillermu II d'Alemaña|Guillermu II]] en 1918, el SPD convertir n'unu de les pilastres de la [[República de Weimar]], la primer república alemana. Xunto col USPD, formó'l "Conseyu de los Encargaos del Pueblu", un órganu de índole revolucionariu qu'abrió'l camín a la [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1919|eleición]] de l'[[Asamblea Nacional de Weimar|Asamblea Constituyente]] en 1919. Nestes eleiciones, el SPD foi'l partíu más votáu (col 37,9% de los votos) y formó la llamada "[[coalición de Weimar]]" col [[Partíu de Centru (Alemaña)|Partíu de Centru]] y el [[Partíu Democráticu Alemán]]. Esta coalición (qu'en total axuntó más del 75% de votos) ellaboró la constitución republicana y formó los primeros gabinetes. El primer [[canciller d'Alemaña|canciller]] de la República foi'l socialdemócrata [[Philipp Scheidemann]]; nes [[Eleiciones presidenciales d'Alemaña de 1919|eleiciones presidenciales de 1919]], el tamién socialdemócrata [[Friedrich Ebert]] convertir nel primer [[presidente d'Alemaña]] escoyíu democráticamente, cargu qu'ostentó hasta la so muerte en 1925. Sicasí, bien llueu los trés partíos empezaron a sufrir derrotes eleutorales, lo cual supunxo la rotura de la coalición de Weimar y la salida del SPD del gobiernu. En 1922, el USPD se reintegró nel SPD, anque munchos de los sos miembros tamién dexaron el partíu p'afiliase al KPD. A partir d'esti momentu, el SPD yá namái participaba esporádicamente nos gabinetes de la república, anque sí nel gobiernu de dellos estaos federaos, como'l de [[Prusia]]. Ente 1928 y 1930 el SPD volvió liderar una coalición de gobiernu a escala nacional: la "gran coalición" sol canciller [[Hermann Müller]], na que participaben práuticamente tolos partíos democráticos alemanes d'esti momentu y que resultó siendo'l gabinete más duraderu de la república de Weimar. Sicasí, les diferencies ente los partíos sobre la reacción a la [[crack del 29|crisis económica mundial]] finalmente llevaron a que'l SPD abandonara la coalición, provocando la rotura del últimu gobiernu basáu nuna mayoría parllamentaria de la República de Weimar. === Nazismu y Segunda guerra mundial (1933-1945) === El [[23 de marzu]] de [[1933]], na [[Ópera de Kroll]], nueva sede del Reichstag, presentóse la [[Llei habilitante de 1933]]. Anque la llei inutilizaba al Reichstag, nun tocaba los poderes del Presidente. Na histórica ocasión, Hitler realizó un discursu moderáu, asegurando que la llei sería utilizada en llindaos casos. Sicasí, [[Otto Wels]], el líder socialdemócrata, respondiólu: {{cita|Nós [...] comprometemos nesta hora histórica a los principios d'humanidá y xusticia, de llibertá y socialismu. Nenguna llei habilitante puede date'l poder de destruyir idees que son eternes ya indestruyibles.<ref name="Shirer199">Shirer, ibid., páx. 199.</ref>|[[Otto Wels]]}} Sicasí, tol Reichstag, sacante los 84 socialdemócrates, votaron a favor de la llei. Los centristes fueren atraíos por Hitler, depués de que los prometiera que'l Presidente podría vetar toles lleis del Canciller,<ref name="Shirer199" /> ente que los diputaos comunistes fueren deteníos y unviaos a campos de concentración. A la fin de la sesión, los diputaos socialdemócrates empezaron a cantar "Deutschland, Deutschland, über alles", mientres lloraben.<ref name="p.81">Heleno Saña (1980). ''Nueche sobre Europa: el fascismu alemán 1919-1980'', Erisa, páx. 81</ref> Tres esto, Hitler facer con mayores poderes que-y dexaron gobernar ensin cuntar col parllamentu o la constitución. L'actividá del partíu amenorgóse, anque primeramente Hitler nun prohibió al partíu. Esto camudó cuando'l 22 de xunu de 1933 el partíu foi prohibíu poles autoridaes [[nacionalsocialista|nacionalsocialistes]] so l'acusación de ser un enemigu del Estáu alemán; les sedes del SPD fueron clausuraes, los sos bienes confiscados pol Estáu y unos 3.000 trabayadores y/o militantes del partíu fueron deteníos.<ref name="p.81" /> El SPD estableció la so sede xeneral nel exiliu, primero en [[Praga]] y depués en [[París]] y [[Londres]]. === División d'Alemaña (1949-1990) === ==== Na [[República Federal d'Alemaña]] ==== [[Ficheru:Bundesarchiv B 145 Bild-F039406-0011, Hannover, SPD-Bundesparteitag, Brandt.jpg|300px|thumb|[[Willy Brandt]] y [[Helmut Schmidt]] nuna convención del SPD en [[1973]].]] Tres el fin de la [[Segunda Guerra Mundial]] el SPD volvió a la normalidá na [[Alemaña Occidental]]. Nel ''[[Programa de Godesberg]]'' de 1959 el partíu abandonó oficialmente'l conceutu de [[llucha de clases]] y los principios [[marxismu|marxistes]] y, tres un periodu nel que s'opunxo a la entrada na [[OTAN]], convertir n'unu de los sos principales valedores. Mientres los primeros dos decenios de la República Federal, el SPD consiguió ameyorar les sos resultancies eleutorales en cada eleición federal. En 1966, dempués de que los [[Partíu Demócrata Llibre|lliberales]] (FDP) rompieren el so pactu de gobiernu cola [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|Unión Demócrata Cristiana]] (CDU), el SPD entró nel gobiernu federal con esta postrera, formando la primera "[[gran coalición]]" sol canciller [[Kurt Georg Kiesinger]] (CDU). En 1969, el SPD abandonó esta coalición y formó gobiernu col FDP, siendo escoyíu canciller el socialdemócrata [[Willy Brandt]]. Mientres los próximos años, el gobiernu social-lliberal impulsó la llamada ''Ostpolitik'' ("política del Este"), estableciendo rellaciones diplomátiques colos Estaos de la Europa Oriental y buscando un acercamientu a la [[RDA]]. Esto fixo posible que, en 1973, los dos Estaos alemanes entraren na [[ONX]]. En 1974, Willy Brandt dimitió y asocedió-y [[Helmut Schmidt]], quien gobernó hasta 1982. En 1982, el FDP sofitó una moción de censura promovida pola CDU, colo cual el SPD volvió pasar a la oposición. ==== Na [[República Democrática Alemana]] ==== Na [[Alemaña Oriental]] s'[[Fusión del KPD y del SPD|unificaron el Partíu Socialdemócrata y el Partíu Comunista d'Alemaña]] pa dar pasu al [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]], que gobernó la RDA como parte del [[Frente Nacional d'Alemaña Democrática]] mientres casi tola so esistencia. Poco tiempu antes de la reunificación alemana'l Partíu Socialista Unificáu convertir nel [[Partíu del Socialismu Democrático]] y volvióse a crear como tal el [[Partíu Socialdemócrata na RDA|Partíu Socialdemócrata]], afiliáu col so par occidental. === Dende la reunificación (1990) === [[Ficheru:Gerhard Schroeder MUC-20050910-01.jpg|thumb|250px|[[Gerhard Schröder]], [[Canciller d'Alemaña]] ente [[1998]] y [[2005]].]] Sol lideralgu de [[Gerhard Schröder]], venció nes [[Eleiciones Federales Alemanes de 1998|eleiciones de setiembre de 1998]] y volvió al gobiernu en coalición con [[Alianza 90/Los Verdes|Los Verdes]]. Sicasí, les midíes económiques aplicaes pol Gobiernu a partir de 2003 (la llamada ''Axenda 2010''), consideraes neolliberales pola ala izquierda del partíu, provocaron un fuerte descontentu nes sos bases, qu'habíen alloriáu menguando dende 1.000.000 de militantes en 1976 a 775.000 en 1998 y 600.000 en marzu de 2005. En xineru de 2005 una parte de l'ala izquierda abandonó'l partíu pa formar [[Trabayu y Xusticia Social – L'Alternativa Eleutoral]] (WASG), a la que se xunió [[Oskar Lafontaine]], antiguu presidente del SPD. Darréu la WASG y el PDS fundaron [[Die Linke]] (La Izquierda), un nuevu partíu socialista. Nes [[Eleiciones Federales Alemanes de 2005|eleiciones federales del 18 de setiembre de 2005]] el SPD consiguió'l 34,2% de los votos y 222 escaños nel Bundestag, por detrás de la coalición conservadora [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|CDU]]-[[Unión Social Cristiana de Baviera|CSU]]. Estos trés partíos formaron un gobiernu de coalición sol lideralgu d'[[Angela Merkel]] (CDU), col líder socialdemócrata [[Franz Müntefering]] como Vicecanciller y Ministru de Trabayu y Asuntos Sociales. Dempués de la retirada provisional de Franz Müntefering de la vida política en 2007, la vicecancillería foi asumida pol Ministru d'Asuntos Esteriores, [[Frank-Walter Steinmeier]], tamién del SPD. == Situación actual == === A nivel federal === [[Ficheru:WillyBrandtHaus1a.jpg|thumb|Casa Willy Brandt en [[Berlín]], sede central del SPD.]] [[Ficheru:2013-09-22 Bundestagswahl 2013 Wahlparty SPD 20.jpg|thumb|300px|Zona habitual dientro de la sede central onde los líderes del SPD ufierten conferencies. Equí vese cuando [[Peer Steinbrück]] reconoz la victoria d'[[Angela Merkel]] nes [[Eleiciones federales d'Alemaña de 2013]].]] Pola mor del refugu de les bases a les polítiques económicu y social del Gobiernu de [[Gerhard Schröder]], el SPD sufre dende 2003 una fonda crisis interna, que se manifestó nuna serie d'eleiciones perdíes y nun ciertu fulanismo na presidencia del partíu. Asina, en 2004, Gerhard Schröder arrenunció como líder del partíu (anque non como canciller federal), asocediéndo-y [[Franz Müntefering]], entós voceru del grupu parllamentariu del SPD. Dempués de la derrota nes eleiciones federales de 2005, Müntefering tamién abdicó, dexando'l cargu en manes de [[Matthias Platzeck]], primer ministru de [[Brandemburgu]]. N'abril de 2006, tamién dimitió Platzeck, aduciendo problemes de salú pol estrés del cargu. El so socesor foi [[Kurt Beck]], primer ministru de [[Renania-Palatináu]], qu'arrenunció al cargu'l 7 de setiembre de 2008. N'ochobre de 2008, un congresu estraordinariu volvió escoyer a Franz Müntefering como presidente del SPD. Escontra 2008, los sondeos d'opinión amosaben una mala situación pa los socialdemócrates (20%-25% de los votos) lo que señalaba que'l sofitu pal SPD yera cada vez inferior ente qu'aumentaba la intención de votu pal partíu de [[Die Linke|La Izquierda]]. A esto sumábase la falta de lideralgu dientro del partíu: la popularidá de [[Kurt Beck]] esbarrumbóse dempués de que, en diciendo que'l SPD nun apautaría enxamás con La Izquierda, anunciara un alcuerdu que toleraba un gobiernu socialdemócrata cola formación izquierdista en [[Hesse]] (un alcuerdu que fracasó finalmente pol refugu de miembros del grupu parllamentariu del SPD nesti estáu federáu). Amás, la fuga de militantes llevó a que, en xunetu de 2008, per primer vegada na so hestoria'l SPD tuviera menos afiliaos que la CDU. Esta situación confirmar nes [[eleiciones federales d'Alemaña de 2009|eleiciones alemanes de 2009]], onde'l SPD presentó como candidatu a la cancillería federal a [[Frank-Walter Steinmeier]], daquella vicecanciller y ministru d'Asuntos Esteriores. Los socialdemócrates sufrieron ellí un verdaderu colapsu eleutoral al algamar malapenes el 23% del votu popular, más d'once puntos per debaxo de la eleición de 2005 y 17% menos qu'en 1998. Pela so parte, la unión conservadora CDU-CSU llogró'l 33.8% del sofitu popular, el Partíu Lliberal un 14.9%, el Partíu de La Izquierda'l 12.1% y Los Verdes un 10.2%. Estes resultancies, que ratificaron el lideralgu de la canciller democristiana [[Angela Merkel]], dexaron a la CDU-CSU dar per rematada la "gran coalición" colos socialdemócrates y empecipiar un nuevu periodu de gobiernu, esta vegada puramente de dereches, xunto al so aliáu natural, el Partíu Lliberal de [[Guido Westerwelle]], qu'asumió les funciones de Steinmeier como vicecanciller y ministru d'Esteriores. Per primer vegada dende 1998, el SPD pasó a la oposición. Tou esto llevó a pensar que'l Partíu Socialdemócrata d'Alemaña atopar nuna difícil situación que podía causar que'l SPD dexara de ser un partíu de mases.<ref><http://www.nortecastilla.es/20080622/mundu/partíu-extincion-20080622.html El SPD, ¿un partíu n'estinción?></ref> Mientres l'añu 2012, sicasí, la situación política alemana concedió esperances pal SPD. La crisis económica qu'afectaba a la zona Euru, y delles discrepancies na alianza conservadora de gobiernu, producieron cierta gastadura nos dos partíos al comandu en Berlín. Esto púdose apreciar direutamente nos socesivos comicios rexonales nos "lands" alemanes, onde hubo fuertes retrocesos tantu pa los democristianos de Merkel como pa los lliberales. Nos comicios de mayu de 2012 nel importante estáu federáu de [[Renania del Norte-Westfalia]], el más grande y populosu d'Alemaña, el SPD - que recuperara'l tao dos años antes de manes de los conservadores - afaró col 39% de los votos, contra'l 26% de la CDU. La debacle nesa eleición significó un duru golpe pa [[Merkel]], y ratificó la mayoría de la opositora coalición de socialdemócrates y verdes nel [[Conseyu Federal (Alemaña)|Bundesrat]], la Cámara Alta del Parllamentu alemán. Arriendes de estes resultancies, una importante porción de la opinión pública creyó que la coalición de gobiernu de centru derecha llegaría con incertidume a los comicios xenerales de 2013. Sicasí esto nun se concretó yá que nes [[Eleiciones federales d'Alemaña de 2013|eleiciones federales de 2013]], la CDU llogró más del 41% de los votos y, al formar una coalición col mesmu SPD (25%), Merkel caltúvose como canciller. Como sociu de coalición minoritariu nel [[Gobiernu Merkel III]], el SPD ocupó seis cargo ministeriales nel gabinete (ente ellos el de [[Vicecanciller d'Alemaña|Vicecanciller]], por [[Sigmar Gabriel]]). Nes [[eleiciones federales d'Alemaña de 2017|eleiciones federales de 2017]] el SPD presentó al so nuevu presidente [[Martin Schulz]] como candidatu a Canciller, pero llogró la peor resultancia de la so historia con un 20,5%. El partíu primeramente decidió pasar a la oposición,<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-09-24/merkel-wins-fourth-term-as-main-parties-suffer-historic-setbacks|títulu=Merkel Humbled as Far-Right Surde Taints Her Fourth-Term |date=24 de setiembre de 2017|last1=Donahue|first1=Patrick|last2=Jennen|first2=Birgit|last3=Delfs|first3=Arne|work=[[Bloomberg News]]|fechaaccesu=24 de setiembre de 2017}}</ref> pero darréu llegó a un alcuerdu cola [[CDU/CSU]] pa formar nuevamente una [[gran coalición]]. Anguaño'l SPD ocupa la vicecancillería y seis cargo ministeriales nel [[Gobiernu Merkel IV]].<ref>{{cita web|títulu=Composición del Gobiernu|url=https://www.protokoll-inland.de/PI/DE/RangTitulierung/AmtlicheReihenfolgen/Bundesminister/bundesminister_node.html|idioma=alemán|fecha=15 de marzu de 2018|fechaaccesu=16 de marzu de 2018|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190305105006/https://www.protokoll-inland.de/PI/DE/RangTitulierung/AmtlicheReihenfolgen/Bundesminister/bundesminister_node.html|fechaarchivu=2019-03-05}}</ref> === Nos ''Bundesländer'' === {{Non neutralidá}} [[Ficheru:Politischer Aschermittwoch in Vilshofen an der Donau.jpg|Asamblea Política del SPD de [[Baviera]] pa les eleiciones estatales.|thumb|300px]] [[Ficheru:Schleswig-Holstein SPD.jpg|Sede del SPD nel Estáu alemán de [[Schleswig-Holstein]].|thumb|300px]] Nos estaos federaos, la crisis del partíu reflexar na perda de delles eleiciones, ente elles la de [[Renania del Norte-Westfalia]] en 2005, daqué que nun asocediera dende 1966. [[Ficheru:SPD Landtage.svg|250px|thumb| Representación del SPD nos parllamentos rexonales. {{Lleenda|#AA0000| Miembru del parllamentu. Presidiendo'l gobiernu.}} {{Lleenda|#D40000| Miembru del parllamentu. Nel gobiernu.}} {{Lleenda|#FF2A2A| Miembru del parllamentu. Na oposición.}} ]] Sicasí, nes últimes eleiciones rexonales de 2007 y 2008, notóse una ciertu enclín a l'alza, debida, primero de too, a la bonanza económica del país y a la meyora de la situación fiscal. Ésta dexó-y al SPD volver xirar a la izquierda y esixir midíes populares como un aumentu de l'ayuda a persones mayores desemplegaes o la introducción d'un salariu mínimu. Asina, el SPD pudo ampliar la so mayoría nes [[Eleiciones estatales de Bremen de 2007|eleiciones]] de [[Bremen (estáu)|Bremen]] (2007) y romper les mayoríes absolutes que tuviera la CDU en [[Hesse]] y [[Hamburgu]] (2008). Sicasí, el refugu a un pactu de gobiernu o de toleración con La Izquierda llevó a que'l SPD siguiera na oposición tantu en Hesse como en Hamburgu. L'enclín alcista del SPD ratificar nes [[Eleiciones estatales de Renania del Norte-Westfalia de 2010|eleiciones rexonales]] de [[Renania del Norte-Westfalia]] de 2010, onde los socialdemócrates algamaron el 34.5% de los votos y quedaron apenes dos décimes porcentuales per debaxo de la CDU, que cola so 34.7% perdió casi diez puntos respeuto de los [[Eleiciones estatales de Renania del Norte-Westfalia de 2005|comicios de 2005]] nesi estáu. L'esbarrumbe de los lliberales al 6.5% punxo fin a la coalición de gobiernu democristiana-lliberal en Renania-Westfalia, y abrió nueves opciones al centru esquierda, a partir de la gran eleición de Los Verdes que doblaron el so porcentaxe y llograron más del 12% de los sufraxos. A partir d'estes resultancies, y tres fallíes negociaciones colos lliberales y el Partíu de La Izquierda, el SPD conformó un gobiernu en minoría n'alianza con Los Verdes, consagrando como xefa del gobiernu rexonal a la socialdemócrata [[Hannelore Kraft]], líder del SPD de Renania del Norte-Westfalia. La coalición de minoría rojiverde de Renania, y el SPD en particular, recibieron una fuerte llombarada en mayu de 2012, cuando se celebraron [[Eleiciones estatales de Renania del Norte-Westfalia de 2012|eleiciones antemanaes]] nel Estáu productu de la falta de sofitu parllamentariu al Presupuestu unviáu por Kraft a finales de 2011. Productu d'una bona xestión local, un ampliu carisma per parte de la líder socialdemócrata, y una gastadura del gobiernu federal de democristianos y lliberales, el SPD llogró'l 39% de los votos, y consiguió sumáu al 11,3% de Los Verdes, una amplia mayoría pa siguir gobernando l'Estáu. La debacle de la CDU (26.2%) constituyó unu más de los reveses eleutorales pal partíu de la canciller [[Merkel]] nes socesives eleiciones nos "lands" alemanes, dexando una interrogante respeuto de si dichu retrocesu de los conservadores, podría reproducise nos comicios federales de 2013. Gobierna con [[Alianza 90/Los Verdes|Los Verdes]] en: * [[Bremen]] * [[Hamburgu]] * [[Renania-Palatináu]] (adicional col [[Partíu Democráticu Llibre]]) Gobierna cola [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|CDU]] en: * [[Baxa Saxonia]] * [[Mecklemburgu-Pomerania Occidental]] Gobierna con [[Die Linke|La Izquierda]] en: * [[Brandeburgu]] Ye sociu de gobiernu de la CDU en: * [[Saxonia-Anhalt]] * [[Saxonia]] * [[Sarre]] Ye sociu de coalición de [[Die Linke|La Izquierda]] en: *[[Turinxa]] Gobierna colos Verdes y La Izquierda en: * [[Berlín]] Ta na oposición en: * [[Baden-Wurtemberg]] * [[Baviera]] * [[Hesse]] * [[Renania del Norte-Westfalia]] * [[Schleswig-Holstein]] == Resultaos eleutorales == === Eleiciones al Bundestag === [[Ficheru:SPD-Bundestagswahlergebnisse.svg|Resultaos del SPD nes eleiciones federales ente [[1949]] y [[2013]]|400px|right|thumb]] {| {{tablaguapa}} |----- | colspan="7" bgcolor="#C0C0C0" | <p align="center">'''Eleiciones federales d'Alemaña''' |----- | bgcolor="#D8D8D8" | '''Añu''' || bgcolor="#D8D8D8" | '''% Votos''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Estrema''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Escaños''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''+/-''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Candidatu''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Resultáu''' |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|1949]]''' | 29,2% || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|131|402|hex=red}} || || [[Kurt Schumacher]] || bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1953|1953]]''' | 28,8% || bgcolor="#FFA9A9" | -0,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|162|509|hex=red}} || +26 || [[Erich Ollenhauer]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1957|1957]]''' | 31,8% || bgcolor="#ABFFA9" | +4,0% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|181|519|hex=red}} || +19 || [[Erich Ollenhauer]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1961|1961]]''' | 36,2% || bgcolor="#ABFFA9" | +4,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|203|521|hex=red}} || +22 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1965|1965]]''' | 39,3% || bgcolor="#ABFFA9" | +3,1% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|217|518|hex=red}} || +14 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="yellow" |[[Gran Coalición]] |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1969|1969]]''' | 42,7% || bgcolor="#ABFFA9" | +3,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|237|518|hex=red}} || +20 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1972|1972]]''' | 45,8% || bgcolor="#ABFFA9" | +2,1% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|242|518|hex=red}} || +5 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1976|1976]]''' | 42,6% || bgcolor="#FFA9A9" | -2,2% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|224|518|hex=red}} || -18 || [[Helmut Schmidt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1980|1980]]''' | 42,9% || bgcolor="#ABFFA9" | +0,3% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|228|519|hex=red}} || +4 || [[Helmut Schmidt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1983|1983]]''' | 38,2% || bgcolor="#FFA9A9" | -4,7% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|202|520|hex=red}} || -26 || [[Hans-Jochen Vogel]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1987|1987]]''' | 37,0% || bgcolor="#FFA9A9" | -1,2% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|193|519|hex=red}} || -9 || [[Johannes Rau]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 1990|1990]]''' | 33,5% || bgcolor="#FFA9A9" | -3,5% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|239|662|hex=red}} || +46 || [[Oskar Lafontaine]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 1994|1994]]''' | 36,4% || bgcolor="#ABFFA9" | +2,9% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|252|672|hex=red}} || +13 || [[Rudolf Scharping]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 1998|1998]]''' | 40,9% || bgcolor="#ABFFA9" | +4,5% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|298|669|hex=red}} || +46 || [[Gerhard Schröder]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos Verdes |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2002|2002]]''' | 38,5% || bgcolor="#FFA9A9" | -2,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|251|603|hex=red}} || -47 || [[Gerhard Schröder]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos Verdes |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2005|2005]]''' | 34,2% || bgcolor="#FFA9A9" | -4,3% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|222|614|hex=red}} || -29 || [[Gerhard Schröder]]|| bgcolor="yellow" |[[Gran Coalición]] |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2009|2009]]''' | 23,0% || bgcolor="#FFA9A9" | -11,2% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|146|622|hex=red}} || -76 || [[Frank-Walter Steinmeier]]||bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2013|2013]]''' | 25.7% || bgcolor="#ABFFA9" | +2,7% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|193|631|hex=red}} || +46 || [[Peer Steinbrück]]|| bgcolor="yellow" |[[Gran Coalición]] |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2017|2017]]''' | 21.6% || bgcolor="#FFA9A9" | -4,1% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|153|709|hex=red}} || -40 || [[Martin Schulz]]|| bgcolor="yellow" |Gran Coalición |} ===Eleiciones al Parllamentu Européu=== {| class=wikitable |- ! Añu !# de votos ! % de votos ! # d'escaños llograos ! +/– |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1979 (Alemaña Occidental)|1979]] | 11,370,045 | 40.8 (#1) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|33|81|hex=Rede}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1984 (Alemaña Occidental)|1984]] | 9,296,417 | 37.4 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|32|81|hex=Rede}} | {{increase}} 1 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1989 (Alemaña Occidental)|1989]] | 10,525,728 | 37.3 (#1) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|30|81|hex=Rede}} | {{decrease}} 2 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1994 (Alemaña)|1994]] | 11,389,697 | 32.2 (#1) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|40|99|hex=Rede}} | {{increase}} 10 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1999 (Alemaña)|1999]] | 8,307,085 | 30.7 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|33|99|hex=Rede}} | {{decrease}} 7 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2004 (Alemaña)|2004]] | 5,547,971 | 21.5 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|23|99|hex=Rede}} | {{decrease}} 10 |- ! '''[[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2009 (Alemaña)|2009]] | 5,472,566 | 20.8 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|23|99|hex=Rede}} | {{steady}} 0 |- ! '''[[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2014 (Alemaña)|2014]] | 7,999,955 | 27.2 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|27|96|hex=Rede}} | {{increase}} 4 |- |} == Líderes == * [[Paul Singer]], [[Alwin Gerisch]] 1890–1892 * [[August Bebel]], [[Paul Singer]] 1892–1911 * [[August Bebel]], [[Hugo Haase]] 1911–1913 * [[Friedrich Ebert]], [[Hugo Haase]] 1913–1916 * [[Friedrich Ebert]] 1916–1917 * [[Friedrich Ebert]], [[Philipp Scheidemann]] 1917–1919 * [[Hermann Müller]], [[Otto Wels]] 1919–1922 * [[Hermann Müller]], [[Otto Wels]], [[Arthur Crispien]] 1922–1928 * [[Otto Wels]], [[Arthur Crispien]] 1928–1931 * [[Otto Wels]], [[Arthur Crispien]], [[Hans Vogel]] 1931–1933 * [[Otto Wels]], [[Hans Vogel]] 1933–1939 * [[Hans Vogel]] 1939–1945 * [[Otto Grotewohl]] 1945–1946 * [[Kurt Schumacher]] 1946–1952 * [[Erich Ollenhauer]] 1952–1963 * [[Willy Brandt]] 1964–1987 * [[Hans-Jochen Vogel]] 1987–1991 * [[Björn Engholm]] 1991–1993 * [[Rudolf Scharping]] 1993–1995 * [[Oskar Lafontaine]] 1995–1999 * [[Gerhard Schröder]] 1999–2004 * [[Franz Müntefering]] 2004–2005 * [[Matthias Platzeck]] 2005–2006 * [[Kurt Beck]] 2006–2008 * [[Franz Müntefering]] 2008–2009 * [[Sigmar Gabriel]] 2009–2017 * [[Martin Schulz]] 2017–2018 * [[Olaf Scholz]] 2018–2018 * [[Andrea Nahles]] 2018–2019 * [[Manuela Schwesig]] 2019–2019 * [[Thorsten Schäfer-Gümbel]] 2019–2019 * [[Malu Dreyer]] 2019–2019 * [[Norbert Walter-Borjans]] 2019–2021 * [[Saskia Esken]] 2019–presente * [[Lars Klingbeil]] 2021–presente == Referencies == {{llistaref}} == Ver tamién == * [[Fundación Friedrich Ebert]] * [[Política d'Alemaña]] * [[Partíos políticos d'Alemaña]] {{Tradubot|Partido Socialdemócrata de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíu Socialdemócrata d'Alemaña| ]] hs9sy78ipk50v0fcqc8f2224hpvziqp 4379201 4379185 2025-06-24T16:42:38Z XabatuBot 43102 iguo testu: hex=Rede => hex=red 4379201 wikitext text/x-wiki {{Organización}} El '''Partíu Socialdemócrata d'Alemaña''' ({{lang-de|Sozialdemokratische Partei Deutschlands}}; '''SPD''') ye un [[partíu políticu]] [[Alemaña|alemán]] d'ideoloxía [[socialdemocracia|socialdemócrata]]. Ye unu de los [[partíos políticos d'Alemaña|partíos políticos más importantes d'Alemaña]], según unu de los más antiguos del mundu. Foi fundáu en 1863 por [[Ferdinand Lasalle]], consideráu unu de los fundadores del movimientu socialdemócrata, sol nome d'[[Asociación Xeneral de Trabayadores d'Alemaña]], lo que convierte al SPD nel partíu políticu democráticu más antiguu del mundu.<ref>{{cita web|url=http://www.dw.com/es/150-a%C3%B1vos-del partíu-socialdem%C3%B3crata-de-alemania/a-16828923|títulu=150 años del Partíu Socialdemócrata d'Alemaña|sitiuweb=DW|fecha=22 de mayu de 2015}}</ref> En 1890 adoptó'l so nome actual. Ocupó la presidencia de la [[República de Weimar]] y, tres la [[Segunda Guerra Mundial]], trés socialdemócrates ocuparon la [[Canciller d'Alemaña|cancillería d'Alemaña]], formando parte del Gobiernu en numberoses ocasiones. Dende avientu de 2013, el SPD ocupa'l [[Gobiernu d'Alemaña|Gobierno federal d'Alemaña]] xunto a la [[Unión Demócrata Cristiana (Alemaña)|Unión Demócrata Cristiana]] (CDU) y la [[Unión Social Cristiana de Baviera]] (CSU). Ye sociu de gobiernu en [[Estaos d'Alemaña|catorce ''Länder'']] y preside el gobiernu estatal en siete d'ellos. Ye l'únicu partíu políticu alemán que tien representación parllamentaria nos dieciséis estaos d'Alemaña. == Ideoloxía == El SPD afirma tener los sos raigaños ideolóxicos nel [[xudeocristianu|xudeocristianismu]], el [[humanismu]], la [[Ilustración]], l'[[marxismu|analís social marxista]] y la esperiencia histórica del [[movimientu obreru]].<ref>{{cita web|url=https://www.spd.de/fileadmin/Dokumente/Beschluesse/Grundsatzprogramme/hamburger_programm.pdf|idioma=alemán|páxina=13}}</ref> El SPD, fundáu como un partíu obreru d'ideoloxía [[marxismu|marxista]] convertir a lo llargo de la so historia nun partíu socialdemócrata moderáu de gran algame popular. El so actual programa, decidíu nel congresu de Hamburgu de 2007, define l'oxetivu de gobernar al traviés de la "mayoría solidaria" de la población. Reafita'l "socialismu democrático" como la "visión d'una sociedá llibre, xusta y solidaria". El SPD afirma tener "los sos raigaños nel xudaísmu y el cristianismu, l'humanismu y la ilustración, l'analís social marxista y la esperiencia del movimientu obreru". [5] Unu de los valores políticos centrales del partíu ye la [[xusticia social]]. Defende un fortalecimientu de la [[economía social de mercáu]] y la xusta distribución de los sos beneficios pa fomentar el bienestar del total de la población. Pa caltener un [[estáu del bienestar]] fuerte nel futuru, el SPD fai fincapié nuna [[política fiscal]] equilibrada que nun perxudique a xeneraciones futures. Tocantes a la [[política social]], el SPD defende una ampliación de los [[derechos civiles]], una apertura de la sociedá y un fomentu de la [[participación ciudadana|participación política de los ciudadanos]]. En [[política esterior]], busca'l fortalecimientu de la paz nel mundu al traviés d'un equilibriu d'intereses. Amás, quier influyir nel desenvolvimientu de la [[globalización]] al traviés de la política democrática. El SPD defende la intensificación de la [[integración europea]] y tamién l'ampliación de la XE. Dientro del SPD, esisten distintes ales entamaes en grupos o foros informales. Mientres los socialdemócrates más izquierdistes entamar nel "Foru Izquierda Democrática 21" y na "Izquierda Democrática", l'ala moderada del partíu axuntar nel "Círculu de Seeheim" y el "Foru Centro de Núremberg". Amás, mientres los últimos años, dellos dirixentes nuevos axuntar na "Rede de Berlín", criticando la partición tradicional n'ales. Dende 2003, la piedra de toque ente les ales fueron les reformes socioeconómiques conocíes como ''Axenda 2010'', inducíes pol entós canciller [[Gerhard Schröder]]. Mientres el "Círculu de Seeheim" defende estes reformes ensin fisuras, los socialdemócrates más izquierdistes criticar, yá que, según ellos, ponen en peligru'l perfil del partíu. == Historia == === De la fundación a la fin de la Primer Guerra Mundial (1875-1918) === [[Ficheru:Ferdinand Lassalle.jpg|150px|left|thumb|[[Ferdinand Lassalle]].]] El primer antecedente del Partíu Socialdemócrata d'Alemaña atopar na fundación, nel 23 de mayu de [[1863]], de l'[[Asociación Xeneral de Trabayadores d'Alemaña]] (''Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein'' n'alemán, ADAV, la primer organización obrera alemana) per parte de [[Ferdinand Lassalle]]. Trátase d'una organización socialista de calter reformista, na que nun participaben los marxistes alemanes. [[Ficheru:SPD Uetersen.JPG|150px|thumb|Logo del SPD de [[1874]].]] L'añu siguiente fundóse l'[[Primer Internacional|Asociación Internacional de Trabayadores]] (AIT, o [[Primer Internacional]]), y en [[1868]] celebrar en [[Núremberg]] el Congresu d'Asociaciones Culturales Obreres d'Alemaña, que les sos organizaciones participantes xuntar a la Internacional, y en [[1869]] celebrábase'l Congresu constituyente del [[Partíu Socialdemócrata Obreru d'Alemaña|Partíu Obreru Socialdemócrata d'Alemaña]] (''Sozialdemokratische Arbeiterpartei Deutschlands'', n'[[Idioma alemán|alemán]], SDAP). El nuevu partíu obreru, lideráu por [[Wilhelm Liebknecht]] y allegáu al marxismu, adoptó naquel congresu'l llamáu ''Programa d'[[Eisenach]]'' (pela ciudá en que se celebró), nel que se definía'l partíu como la seición alemana de la AIT y esixíase, ente otres coses, la separación ente Ilesia y Estáu, el sufraxu universal masculín, la sustitución del exércitu imperial por una milicia popular, l'abolición del trabayu infantil y l'establecimientu d'una xornada ''normal'' de trabayu, el desenvolvimientu d'un modelu fiscal progresivu y el respaldu estatal al cooperativismu. En [[1875]], nel [[Congresu de Gotha]], producióse la unificación de l'asociación ''lassalleana'' colos ''eisenachianos'' nel nuevu'l [[Partíu Socialista Obreru d'Alemaña]] (''Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands'', SAPD). El SAPD adoptó como primer programa'l llamáu ''[[Programa de Gotha]]'', que recibió dures crítiques de [[Karl Marx|Marx]] y [[Friedrich Engels|Engels]] por incorporar demasiaes concesiones ideolóxiques a la teoría política lassalleana. En 1890 adoptó'l nome actual. [[Otto von Bismarck]] punxo'l partíu fora de la llei en 1878 poles sos postures revolucionaries y pol so republicanismu, anque'l partíu siguió presentando candidatos, como independientes, a les eleiciones, convirtiéndose nel principal partíu d'Alemaña. En 1890 foi llegalizáu de nuevu, cuntando nesi añu, nes [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1890|eleiciones xenerales]], con 1.400.000 votos que-y dieron 35 diputaos nel [[Reichstag (parllamentu alemán)|Reichstag]]. Amás cuntaba con 19 diarios y 41 selmanarios, ente ellos el so órganu teóricu ''Die Neue Zeit'' (1883-1923; 6.000 exemplares). En 1905 cuntaba con 400.000 afiliaos. En [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1912|1912]] convertir na primer fuercia del Parllamentu alemán con 110 diputaos de 409. Nel congresu de 1891 el SPD adoptó reemplazar el ''Programa de Gotha'' col ''[[Programa de Erfurt]]'', ellaboráu por [[Karl Kautsky]], [[Eduard Bernstein]] y [[August Bebel]], nun sentíu revolucionariu más radical que l'anterior. Sicasí, el partíu asume que'l tresformamientu socialista de la sociedá tien de ser efectudada por un gobiernu legitimado por unes eleición democrátiques. Mientres la [[Primer Guerra Mundial]] sofitó la participación d'Alemaña na guerra, lo que supunxo la salida del partíu, en 1917, de la so ala esquierda, que formó'l [[Partíu Socialdemócrata Independiente d'Alemaña]] (USPD), y de la [[Lliga Espartaquista]]. Esta postrera dio orixe al [[Partíu Comunista d'Alemaña]] (KPD) en 1918. === República de Weimar (1919-1933) === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 102-00015, Friedrich Ebert.jpg|thumb|150px|right|[[Friedrich Ebert]], primer [[Presidente d'Alemaña]].]] [[Imaxe:Bundesarchiv Bild 175-01448, Berlin, Reichskanzlei, Philipp Scheidemann.jpg|175px|[[Philipp Scheidemann]] proclama la [[República de Weimar]] dende una ventana del edificiu de la cancillería ({{Fecha d'entamu|9|11|1918}})|thumb|left]] Tres la cayida del emperador [[Guillermu II d'Alemaña|Guillermu II]] en 1918, el SPD convertir n'unu de les pilastres de la [[República de Weimar]], la primer república alemana. Xunto col USPD, formó'l "Conseyu de los Encargaos del Pueblu", un órganu de índole revolucionariu qu'abrió'l camín a la [[Eleiciones parllamentaries d'Alemaña de 1919|eleición]] de l'[[Asamblea Nacional de Weimar|Asamblea Constituyente]] en 1919. Nestes eleiciones, el SPD foi'l partíu más votáu (col 37,9% de los votos) y formó la llamada "[[coalición de Weimar]]" col [[Partíu de Centru (Alemaña)|Partíu de Centru]] y el [[Partíu Democráticu Alemán]]. Esta coalición (qu'en total axuntó más del 75% de votos) ellaboró la constitución republicana y formó los primeros gabinetes. El primer [[canciller d'Alemaña|canciller]] de la República foi'l socialdemócrata [[Philipp Scheidemann]]; nes [[Eleiciones presidenciales d'Alemaña de 1919|eleiciones presidenciales de 1919]], el tamién socialdemócrata [[Friedrich Ebert]] convertir nel primer [[presidente d'Alemaña]] escoyíu democráticamente, cargu qu'ostentó hasta la so muerte en 1925. Sicasí, bien llueu los trés partíos empezaron a sufrir derrotes eleutorales, lo cual supunxo la rotura de la coalición de Weimar y la salida del SPD del gobiernu. En 1922, el USPD se reintegró nel SPD, anque munchos de los sos miembros tamién dexaron el partíu p'afiliase al KPD. A partir d'esti momentu, el SPD yá namái participaba esporádicamente nos gabinetes de la república, anque sí nel gobiernu de dellos estaos federaos, como'l de [[Prusia]]. Ente 1928 y 1930 el SPD volvió liderar una coalición de gobiernu a escala nacional: la "gran coalición" sol canciller [[Hermann Müller]], na que participaben práuticamente tolos partíos democráticos alemanes d'esti momentu y que resultó siendo'l gabinete más duraderu de la república de Weimar. Sicasí, les diferencies ente los partíos sobre la reacción a la [[crack del 29|crisis económica mundial]] finalmente llevaron a que'l SPD abandonara la coalición, provocando la rotura del últimu gobiernu basáu nuna mayoría parllamentaria de la República de Weimar. === Nazismu y Segunda guerra mundial (1933-1945) === El [[23 de marzu]] de [[1933]], na [[Ópera de Kroll]], nueva sede del Reichstag, presentóse la [[Llei habilitante de 1933]]. Anque la llei inutilizaba al Reichstag, nun tocaba los poderes del Presidente. Na histórica ocasión, Hitler realizó un discursu moderáu, asegurando que la llei sería utilizada en llindaos casos. Sicasí, [[Otto Wels]], el líder socialdemócrata, respondiólu: {{cita|Nós [...] comprometemos nesta hora histórica a los principios d'humanidá y xusticia, de llibertá y socialismu. Nenguna llei habilitante puede date'l poder de destruyir idees que son eternes ya indestruyibles.<ref name="Shirer199">Shirer, ibid., páx. 199.</ref>|[[Otto Wels]]}} Sicasí, tol Reichstag, sacante los 84 socialdemócrates, votaron a favor de la llei. Los centristes fueren atraíos por Hitler, depués de que los prometiera que'l Presidente podría vetar toles lleis del Canciller,<ref name="Shirer199" /> ente que los diputaos comunistes fueren deteníos y unviaos a campos de concentración. A la fin de la sesión, los diputaos socialdemócrates empezaron a cantar "Deutschland, Deutschland, über alles", mientres lloraben.<ref name="p.81">Heleno Saña (1980). ''Nueche sobre Europa: el fascismu alemán 1919-1980'', Erisa, páx. 81</ref> Tres esto, Hitler facer con mayores poderes que-y dexaron gobernar ensin cuntar col parllamentu o la constitución. L'actividá del partíu amenorgóse, anque primeramente Hitler nun prohibió al partíu. Esto camudó cuando'l 22 de xunu de 1933 el partíu foi prohibíu poles autoridaes [[nacionalsocialista|nacionalsocialistes]] so l'acusación de ser un enemigu del Estáu alemán; les sedes del SPD fueron clausuraes, los sos bienes confiscados pol Estáu y unos 3.000 trabayadores y/o militantes del partíu fueron deteníos.<ref name="p.81" /> El SPD estableció la so sede xeneral nel exiliu, primero en [[Praga]] y depués en [[París]] y [[Londres]]. === División d'Alemaña (1949-1990) === ==== Na [[República Federal d'Alemaña]] ==== [[Ficheru:Bundesarchiv B 145 Bild-F039406-0011, Hannover, SPD-Bundesparteitag, Brandt.jpg|300px|thumb|[[Willy Brandt]] y [[Helmut Schmidt]] nuna convención del SPD en [[1973]].]] Tres el fin de la [[Segunda Guerra Mundial]] el SPD volvió a la normalidá na [[Alemaña Occidental]]. Nel ''[[Programa de Godesberg]]'' de 1959 el partíu abandonó oficialmente'l conceutu de [[llucha de clases]] y los principios [[marxismu|marxistes]] y, tres un periodu nel que s'opunxo a la entrada na [[OTAN]], convertir n'unu de los sos principales valedores. Mientres los primeros dos decenios de la República Federal, el SPD consiguió ameyorar les sos resultancies eleutorales en cada eleición federal. En 1966, dempués de que los [[Partíu Demócrata Llibre|lliberales]] (FDP) rompieren el so pactu de gobiernu cola [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|Unión Demócrata Cristiana]] (CDU), el SPD entró nel gobiernu federal con esta postrera, formando la primera "[[gran coalición]]" sol canciller [[Kurt Georg Kiesinger]] (CDU). En 1969, el SPD abandonó esta coalición y formó gobiernu col FDP, siendo escoyíu canciller el socialdemócrata [[Willy Brandt]]. Mientres los próximos años, el gobiernu social-lliberal impulsó la llamada ''Ostpolitik'' ("política del Este"), estableciendo rellaciones diplomátiques colos Estaos de la Europa Oriental y buscando un acercamientu a la [[RDA]]. Esto fixo posible que, en 1973, los dos Estaos alemanes entraren na [[ONX]]. En 1974, Willy Brandt dimitió y asocedió-y [[Helmut Schmidt]], quien gobernó hasta 1982. En 1982, el FDP sofitó una moción de censura promovida pola CDU, colo cual el SPD volvió pasar a la oposición. ==== Na [[República Democrática Alemana]] ==== Na [[Alemaña Oriental]] s'[[Fusión del KPD y del SPD|unificaron el Partíu Socialdemócrata y el Partíu Comunista d'Alemaña]] pa dar pasu al [[Partíu Socialista Unificáu d'Alemaña]], que gobernó la RDA como parte del [[Frente Nacional d'Alemaña Democrática]] mientres casi tola so esistencia. Poco tiempu antes de la reunificación alemana'l Partíu Socialista Unificáu convertir nel [[Partíu del Socialismu Democrático]] y volvióse a crear como tal el [[Partíu Socialdemócrata na RDA|Partíu Socialdemócrata]], afiliáu col so par occidental. === Dende la reunificación (1990) === [[Ficheru:Gerhard Schroeder MUC-20050910-01.jpg|thumb|250px|[[Gerhard Schröder]], [[Canciller d'Alemaña]] ente [[1998]] y [[2005]].]] Sol lideralgu de [[Gerhard Schröder]], venció nes [[Eleiciones Federales Alemanes de 1998|eleiciones de setiembre de 1998]] y volvió al gobiernu en coalición con [[Alianza 90/Los Verdes|Los Verdes]]. Sicasí, les midíes económiques aplicaes pol Gobiernu a partir de 2003 (la llamada ''Axenda 2010''), consideraes neolliberales pola ala izquierda del partíu, provocaron un fuerte descontentu nes sos bases, qu'habíen alloriáu menguando dende 1.000.000 de militantes en 1976 a 775.000 en 1998 y 600.000 en marzu de 2005. En xineru de 2005 una parte de l'ala izquierda abandonó'l partíu pa formar [[Trabayu y Xusticia Social – L'Alternativa Eleutoral]] (WASG), a la que se xunió [[Oskar Lafontaine]], antiguu presidente del SPD. Darréu la WASG y el PDS fundaron [[Die Linke]] (La Izquierda), un nuevu partíu socialista. Nes [[Eleiciones Federales Alemanes de 2005|eleiciones federales del 18 de setiembre de 2005]] el SPD consiguió'l 34,2% de los votos y 222 escaños nel Bundestag, por detrás de la coalición conservadora [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|CDU]]-[[Unión Social Cristiana de Baviera|CSU]]. Estos trés partíos formaron un gobiernu de coalición sol lideralgu d'[[Angela Merkel]] (CDU), col líder socialdemócrata [[Franz Müntefering]] como Vicecanciller y Ministru de Trabayu y Asuntos Sociales. Dempués de la retirada provisional de Franz Müntefering de la vida política en 2007, la vicecancillería foi asumida pol Ministru d'Asuntos Esteriores, [[Frank-Walter Steinmeier]], tamién del SPD. == Situación actual == === A nivel federal === [[Ficheru:WillyBrandtHaus1a.jpg|thumb|Casa Willy Brandt en [[Berlín]], sede central del SPD.]] [[Ficheru:2013-09-22 Bundestagswahl 2013 Wahlparty SPD 20.jpg|thumb|300px|Zona habitual dientro de la sede central onde los líderes del SPD ufierten conferencies. Equí vese cuando [[Peer Steinbrück]] reconoz la victoria d'[[Angela Merkel]] nes [[Eleiciones federales d'Alemaña de 2013]].]] Pola mor del refugu de les bases a les polítiques económicu y social del Gobiernu de [[Gerhard Schröder]], el SPD sufre dende 2003 una fonda crisis interna, que se manifestó nuna serie d'eleiciones perdíes y nun ciertu fulanismo na presidencia del partíu. Asina, en 2004, Gerhard Schröder arrenunció como líder del partíu (anque non como canciller federal), asocediéndo-y [[Franz Müntefering]], entós voceru del grupu parllamentariu del SPD. Dempués de la derrota nes eleiciones federales de 2005, Müntefering tamién abdicó, dexando'l cargu en manes de [[Matthias Platzeck]], primer ministru de [[Brandemburgu]]. N'abril de 2006, tamién dimitió Platzeck, aduciendo problemes de salú pol estrés del cargu. El so socesor foi [[Kurt Beck]], primer ministru de [[Renania-Palatináu]], qu'arrenunció al cargu'l 7 de setiembre de 2008. N'ochobre de 2008, un congresu estraordinariu volvió escoyer a Franz Müntefering como presidente del SPD. Escontra 2008, los sondeos d'opinión amosaben una mala situación pa los socialdemócrates (20%-25% de los votos) lo que señalaba que'l sofitu pal SPD yera cada vez inferior ente qu'aumentaba la intención de votu pal partíu de [[Die Linke|La Izquierda]]. A esto sumábase la falta de lideralgu dientro del partíu: la popularidá de [[Kurt Beck]] esbarrumbóse dempués de que, en diciendo que'l SPD nun apautaría enxamás con La Izquierda, anunciara un alcuerdu que toleraba un gobiernu socialdemócrata cola formación izquierdista en [[Hesse]] (un alcuerdu que fracasó finalmente pol refugu de miembros del grupu parllamentariu del SPD nesti estáu federáu). Amás, la fuga de militantes llevó a que, en xunetu de 2008, per primer vegada na so hestoria'l SPD tuviera menos afiliaos que la CDU. Esta situación confirmar nes [[eleiciones federales d'Alemaña de 2009|eleiciones alemanes de 2009]], onde'l SPD presentó como candidatu a la cancillería federal a [[Frank-Walter Steinmeier]], daquella vicecanciller y ministru d'Asuntos Esteriores. Los socialdemócrates sufrieron ellí un verdaderu colapsu eleutoral al algamar malapenes el 23% del votu popular, más d'once puntos per debaxo de la eleición de 2005 y 17% menos qu'en 1998. Pela so parte, la unión conservadora CDU-CSU llogró'l 33.8% del sofitu popular, el Partíu Lliberal un 14.9%, el Partíu de La Izquierda'l 12.1% y Los Verdes un 10.2%. Estes resultancies, que ratificaron el lideralgu de la canciller democristiana [[Angela Merkel]], dexaron a la CDU-CSU dar per rematada la "gran coalición" colos socialdemócrates y empecipiar un nuevu periodu de gobiernu, esta vegada puramente de dereches, xunto al so aliáu natural, el Partíu Lliberal de [[Guido Westerwelle]], qu'asumió les funciones de Steinmeier como vicecanciller y ministru d'Esteriores. Per primer vegada dende 1998, el SPD pasó a la oposición. Tou esto llevó a pensar que'l Partíu Socialdemócrata d'Alemaña atopar nuna difícil situación que podía causar que'l SPD dexara de ser un partíu de mases.<ref><http://www.nortecastilla.es/20080622/mundu/partíu-extincion-20080622.html El SPD, ¿un partíu n'estinción?></ref> Mientres l'añu 2012, sicasí, la situación política alemana concedió esperances pal SPD. La crisis económica qu'afectaba a la zona Euru, y delles discrepancies na alianza conservadora de gobiernu, producieron cierta gastadura nos dos partíos al comandu en Berlín. Esto púdose apreciar direutamente nos socesivos comicios rexonales nos "lands" alemanes, onde hubo fuertes retrocesos tantu pa los democristianos de Merkel como pa los lliberales. Nos comicios de mayu de 2012 nel importante estáu federáu de [[Renania del Norte-Westfalia]], el más grande y populosu d'Alemaña, el SPD - que recuperara'l tao dos años antes de manes de los conservadores - afaró col 39% de los votos, contra'l 26% de la CDU. La debacle nesa eleición significó un duru golpe pa [[Merkel]], y ratificó la mayoría de la opositora coalición de socialdemócrates y verdes nel [[Conseyu Federal (Alemaña)|Bundesrat]], la Cámara Alta del Parllamentu alemán. Arriendes de estes resultancies, una importante porción de la opinión pública creyó que la coalición de gobiernu de centru derecha llegaría con incertidume a los comicios xenerales de 2013. Sicasí esto nun se concretó yá que nes [[Eleiciones federales d'Alemaña de 2013|eleiciones federales de 2013]], la CDU llogró más del 41% de los votos y, al formar una coalición col mesmu SPD (25%), Merkel caltúvose como canciller. Como sociu de coalición minoritariu nel [[Gobiernu Merkel III]], el SPD ocupó seis cargo ministeriales nel gabinete (ente ellos el de [[Vicecanciller d'Alemaña|Vicecanciller]], por [[Sigmar Gabriel]]). Nes [[eleiciones federales d'Alemaña de 2017|eleiciones federales de 2017]] el SPD presentó al so nuevu presidente [[Martin Schulz]] como candidatu a Canciller, pero llogró la peor resultancia de la so historia con un 20,5%. El partíu primeramente decidió pasar a la oposición,<ref>{{Cite news|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-09-24/merkel-wins-fourth-term-as-main-parties-suffer-historic-setbacks|títulu=Merkel Humbled as Far-Right Surde Taints Her Fourth-Term |date=24 de setiembre de 2017|last1=Donahue|first1=Patrick|last2=Jennen|first2=Birgit|last3=Delfs|first3=Arne|work=[[Bloomberg News]]|fechaaccesu=24 de setiembre de 2017}}</ref> pero darréu llegó a un alcuerdu cola [[CDU/CSU]] pa formar nuevamente una [[gran coalición]]. Anguaño'l SPD ocupa la vicecancillería y seis cargo ministeriales nel [[Gobiernu Merkel IV]].<ref>{{cita web|títulu=Composición del Gobiernu|url=https://www.protokoll-inland.de/PI/DE/RangTitulierung/AmtlicheReihenfolgen/Bundesminister/bundesminister_node.html|idioma=alemán|fecha=15 de marzu de 2018|fechaaccesu=16 de marzu de 2018|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190305105006/https://www.protokoll-inland.de/PI/DE/RangTitulierung/AmtlicheReihenfolgen/Bundesminister/bundesminister_node.html|fechaarchivu=2019-03-05}}</ref> === Nos ''Bundesländer'' === {{Non neutralidá}} [[Ficheru:Politischer Aschermittwoch in Vilshofen an der Donau.jpg|Asamblea Política del SPD de [[Baviera]] pa les eleiciones estatales.|thumb|300px]] [[Ficheru:Schleswig-Holstein SPD.jpg|Sede del SPD nel Estáu alemán de [[Schleswig-Holstein]].|thumb|300px]] Nos estaos federaos, la crisis del partíu reflexar na perda de delles eleiciones, ente elles la de [[Renania del Norte-Westfalia]] en 2005, daqué que nun asocediera dende 1966. [[Ficheru:SPD Landtage.svg|250px|thumb| Representación del SPD nos parllamentos rexonales. {{Lleenda|#AA0000| Miembru del parllamentu. Presidiendo'l gobiernu.}} {{Lleenda|#D40000| Miembru del parllamentu. Nel gobiernu.}} {{Lleenda|#FF2A2A| Miembru del parllamentu. Na oposición.}} ]] Sicasí, nes últimes eleiciones rexonales de 2007 y 2008, notóse una ciertu enclín a l'alza, debida, primero de too, a la bonanza económica del país y a la meyora de la situación fiscal. Ésta dexó-y al SPD volver xirar a la izquierda y esixir midíes populares como un aumentu de l'ayuda a persones mayores desemplegaes o la introducción d'un salariu mínimu. Asina, el SPD pudo ampliar la so mayoría nes [[Eleiciones estatales de Bremen de 2007|eleiciones]] de [[Bremen (estáu)|Bremen]] (2007) y romper les mayoríes absolutes que tuviera la CDU en [[Hesse]] y [[Hamburgu]] (2008). Sicasí, el refugu a un pactu de gobiernu o de toleración con La Izquierda llevó a que'l SPD siguiera na oposición tantu en Hesse como en Hamburgu. L'enclín alcista del SPD ratificar nes [[Eleiciones estatales de Renania del Norte-Westfalia de 2010|eleiciones rexonales]] de [[Renania del Norte-Westfalia]] de 2010, onde los socialdemócrates algamaron el 34.5% de los votos y quedaron apenes dos décimes porcentuales per debaxo de la CDU, que cola so 34.7% perdió casi diez puntos respeuto de los [[Eleiciones estatales de Renania del Norte-Westfalia de 2005|comicios de 2005]] nesi estáu. L'esbarrumbe de los lliberales al 6.5% punxo fin a la coalición de gobiernu democristiana-lliberal en Renania-Westfalia, y abrió nueves opciones al centru esquierda, a partir de la gran eleición de Los Verdes que doblaron el so porcentaxe y llograron más del 12% de los sufraxos. A partir d'estes resultancies, y tres fallíes negociaciones colos lliberales y el Partíu de La Izquierda, el SPD conformó un gobiernu en minoría n'alianza con Los Verdes, consagrando como xefa del gobiernu rexonal a la socialdemócrata [[Hannelore Kraft]], líder del SPD de Renania del Norte-Westfalia. La coalición de minoría rojiverde de Renania, y el SPD en particular, recibieron una fuerte llombarada en mayu de 2012, cuando se celebraron [[Eleiciones estatales de Renania del Norte-Westfalia de 2012|eleiciones antemanaes]] nel Estáu productu de la falta de sofitu parllamentariu al Presupuestu unviáu por Kraft a finales de 2011. Productu d'una bona xestión local, un ampliu carisma per parte de la líder socialdemócrata, y una gastadura del gobiernu federal de democristianos y lliberales, el SPD llogró'l 39% de los votos, y consiguió sumáu al 11,3% de Los Verdes, una amplia mayoría pa siguir gobernando l'Estáu. La debacle de la CDU (26.2%) constituyó unu más de los reveses eleutorales pal partíu de la canciller [[Merkel]] nes socesives eleiciones nos "lands" alemanes, dexando una interrogante respeuto de si dichu retrocesu de los conservadores, podría reproducise nos comicios federales de 2013. Gobierna con [[Alianza 90/Los Verdes|Los Verdes]] en: * [[Bremen]] * [[Hamburgu]] * [[Renania-Palatináu]] (adicional col [[Partíu Democráticu Llibre]]) Gobierna cola [[Unión Demócrata Cristiana d'Alemaña|CDU]] en: * [[Baxa Saxonia]] * [[Mecklemburgu-Pomerania Occidental]] Gobierna con [[Die Linke|La Izquierda]] en: * [[Brandeburgu]] Ye sociu de gobiernu de la CDU en: * [[Saxonia-Anhalt]] * [[Saxonia]] * [[Sarre]] Ye sociu de coalición de [[Die Linke|La Izquierda]] en: *[[Turinxa]] Gobierna colos Verdes y La Izquierda en: * [[Berlín]] Ta na oposición en: * [[Baden-Wurtemberg]] * [[Baviera]] * [[Hesse]] * [[Renania del Norte-Westfalia]] * [[Schleswig-Holstein]] == Resultaos eleutorales == === Eleiciones al Bundestag === [[Ficheru:SPD-Bundestagswahlergebnisse.svg|Resultaos del SPD nes eleiciones federales ente [[1949]] y [[2013]]|400px|right|thumb]] {| {{tablaguapa}} |----- | colspan="7" bgcolor="#C0C0C0" | <p align="center">'''Eleiciones federales d'Alemaña''' |----- | bgcolor="#D8D8D8" | '''Añu''' || bgcolor="#D8D8D8" | '''% Votos''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Estrema''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Escaños''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''+/-''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Candidatu''' | bgcolor="#D8D8D8" | '''Resultáu''' |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1949|1949]]''' | 29,2% || || {{Ficha de partíu políticu/escaños|131|402|hex=red}} || || [[Kurt Schumacher]] || bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1953|1953]]''' | 28,8% || bgcolor="#FFA9A9" | -0,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|162|509|hex=red}} || +26 || [[Erich Ollenhauer]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1957|1957]]''' | 31,8% || bgcolor="#ABFFA9" | +4,0% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|181|519|hex=red}} || +19 || [[Erich Ollenhauer]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1961|1961]]''' | 36,2% || bgcolor="#ABFFA9" | +4,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|203|521|hex=red}} || +22 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1965|1965]]''' | 39,3% || bgcolor="#ABFFA9" | +3,1% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|217|518|hex=red}} || +14 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="yellow" |[[Gran Coalición]] |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1969|1969]]''' | 42,7% || bgcolor="#ABFFA9" | +3,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|237|518|hex=red}} || +20 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1972|1972]]''' | 45,8% || bgcolor="#ABFFA9" | +2,1% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|242|518|hex=red}} || +5 || [[Willy Brandt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1976|1976]]''' | 42,6% || bgcolor="#FFA9A9" | -2,2% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|224|518|hex=red}} || -18 || [[Helmut Schmidt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1980|1980]]''' | 42,9% || bgcolor="#ABFFA9" | +0,3% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|228|519|hex=red}} || +4 || [[Helmut Schmidt]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos lliberales |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1983|1983]]''' | 38,2% || bgcolor="#FFA9A9" | -4,7% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|202|520|hex=red}} || -26 || [[Hans-Jochen Vogel]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña Occidental de 1987|1987]]''' | 37,0% || bgcolor="#FFA9A9" | -1,2% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|193|519|hex=red}} || -9 || [[Johannes Rau]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 1990|1990]]''' | 33,5% || bgcolor="#FFA9A9" | -3,5% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|239|662|hex=red}} || +46 || [[Oskar Lafontaine]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 1994|1994]]''' | 36,4% || bgcolor="#ABFFA9" | +2,9% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|252|672|hex=red}} || +13 || [[Rudolf Scharping]]|| bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 1998|1998]]''' | 40,9% || bgcolor="#ABFFA9" | +4,5% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|298|669|hex=red}} || +46 || [[Gerhard Schröder]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos Verdes |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2002|2002]]''' | 38,5% || bgcolor="#FFA9A9" | -2,4% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|251|603|hex=red}} || -47 || [[Gerhard Schröder]]|| bgcolor="#ABFFA9" |Gobiernu colos Verdes |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2005|2005]]''' | 34,2% || bgcolor="#FFA9A9" | -4,3% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|222|614|hex=red}} || -29 || [[Gerhard Schröder]]|| bgcolor="yellow" |[[Gran Coalición]] |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2009|2009]]''' | 23,0% || bgcolor="#FFA9A9" | -11,2% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|146|622|hex=red}} || -76 || [[Frank-Walter Steinmeier]]||bgcolor="#FFA9A9" |Oposición |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2013|2013]]''' | 25.7% || bgcolor="#ABFFA9" | +2,7% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|193|631|hex=red}} || +46 || [[Peer Steinbrück]]|| bgcolor="yellow" |[[Gran Coalición]] |----- | '''[[Eleiciones federales d'Alemaña de 2017|2017]]''' | 21.6% || bgcolor="#FFA9A9" | -4,1% || {{Ficha de partíu políticu/escaños|153|709|hex=red}} || -40 || [[Martin Schulz]]|| bgcolor="yellow" |Gran Coalición |} ===Eleiciones al Parllamentu Européu=== {| class=wikitable |- ! Añu !# de votos ! % de votos ! # d'escaños llograos ! +/– |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1979 (Alemaña Occidental)|1979]] | 11,370,045 | 40.8 (#1) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|33|81|hex=red}} | bgcolor="lightgrey"| |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1984 (Alemaña Occidental)|1984]] | 9,296,417 | 37.4 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|32|81|hex=red}} | {{increase}} 1 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1989 (Alemaña Occidental)|1989]] | 10,525,728 | 37.3 (#1) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|30|81|hex=red}} | {{decrease}} 2 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1994 (Alemaña)|1994]] | 11,389,697 | 32.2 (#1) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|40|99|hex=red}} | {{increase}} 10 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 1999 (Alemaña)|1999]] | 8,307,085 | 30.7 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|33|99|hex=red}} | {{decrease}} 7 |- ! [[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2004 (Alemaña)|2004]] | 5,547,971 | 21.5 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|23|99|hex=red}} | {{decrease}} 10 |- ! '''[[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2009 (Alemaña)|2009]] | 5,472,566 | 20.8 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|23|99|hex=red}} | {{steady}} 0 |- ! '''[[Eleiciones al Parllamentu Européu de 2014 (Alemaña)|2014]] | 7,999,955 | 27.2 (#2) | {{Ficha de partíu políticu/escaños|27|96|hex=red}} | {{increase}} 4 |- |} == Líderes == * [[Paul Singer]], [[Alwin Gerisch]] 1890–1892 * [[August Bebel]], [[Paul Singer]] 1892–1911 * [[August Bebel]], [[Hugo Haase]] 1911–1913 * [[Friedrich Ebert]], [[Hugo Haase]] 1913–1916 * [[Friedrich Ebert]] 1916–1917 * [[Friedrich Ebert]], [[Philipp Scheidemann]] 1917–1919 * [[Hermann Müller]], [[Otto Wels]] 1919–1922 * [[Hermann Müller]], [[Otto Wels]], [[Arthur Crispien]] 1922–1928 * [[Otto Wels]], [[Arthur Crispien]] 1928–1931 * [[Otto Wels]], [[Arthur Crispien]], [[Hans Vogel]] 1931–1933 * [[Otto Wels]], [[Hans Vogel]] 1933–1939 * [[Hans Vogel]] 1939–1945 * [[Otto Grotewohl]] 1945–1946 * [[Kurt Schumacher]] 1946–1952 * [[Erich Ollenhauer]] 1952–1963 * [[Willy Brandt]] 1964–1987 * [[Hans-Jochen Vogel]] 1987–1991 * [[Björn Engholm]] 1991–1993 * [[Rudolf Scharping]] 1993–1995 * [[Oskar Lafontaine]] 1995–1999 * [[Gerhard Schröder]] 1999–2004 * [[Franz Müntefering]] 2004–2005 * [[Matthias Platzeck]] 2005–2006 * [[Kurt Beck]] 2006–2008 * [[Franz Müntefering]] 2008–2009 * [[Sigmar Gabriel]] 2009–2017 * [[Martin Schulz]] 2017–2018 * [[Olaf Scholz]] 2018–2018 * [[Andrea Nahles]] 2018–2019 * [[Manuela Schwesig]] 2019–2019 * [[Thorsten Schäfer-Gümbel]] 2019–2019 * [[Malu Dreyer]] 2019–2019 * [[Norbert Walter-Borjans]] 2019–2021 * [[Saskia Esken]] 2019–presente * [[Lars Klingbeil]] 2021–presente == Referencies == {{llistaref}} == Ver tamién == * [[Fundación Friedrich Ebert]] * [[Política d'Alemaña]] * [[Partíos políticos d'Alemaña]] {{Tradubot|Partido Socialdemócrata de Alemania}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Partíu Socialdemócrata d'Alemaña| ]] l3uv1s9fyfouucr2om7otoaupgsm4vc 0 155517 4379424 4377567 2025-06-25T11:14:18Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores de Guinea Ecuatorial]]; added [[Category:Ministros y ministres de Guinea Ecuatorial]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379424 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Francisco Macías Nguema''', que'l so nome real yera '''Mez-m Ngueme''' {{nym}} foi unu de los primeros políticos de [[Guinea Ecuatorial]], primer [[presidente]] democráticu post-colonial del país, de [[1968]] a [[1979]]. Poco dempués d'asumir la presidencia, estableció una ferrial [[dictadura]] que se caracterizó pola intensa represión y terror infundido a la población. Escareció d'una ideoloxía política definida, anque militó nun nacionalismu radical y allabó públicamente la figura d'[[Adolf Hitler]].<ref name=hitler>{{cita publicación |títulu=El dictador tresformó al so país nun "campu de concentración"|url=https://elpais.com/diario/1979/08/11/internacional/303170401_850215.html|fechaaccesu=13 de xunu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=11 d'agostu de 1979}}</ref><ref name=crono>{{cita web |apellido1=Lacosta|nome1=Xavier|títulu=Cronología de Guinea Ecuatorial: 1950 / 1979 De la independencia al xuiciu contra Macías|url=http://www.angelfire.com/sk2/guineaecuatorial/Lacosta2.htm|fechaaccesu=7 d'avientu de 2016}}</ref><ref name=tensión>{{cita web |apellido1=Lacosta|nome1=Xavier|títulu=España - Guinea, 1969: la estratexa de la tensión|url=http://www.angelfire.com/sk/guineaecuatorial/lacosta1.htm|fechaaccesu=4 de febreru de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=MACÍAS QUERÍA TAR ESCOLTÁU POLA GUARDIA CIVIL|url=http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?xslt=exemplar;filename=NE19690330;place=none;publication=Nueva%20Espa%C3%B1a;day=30;month=03;year=1969;page=0008;id=0000409036;collection=prensa;url_high=http://store.diariodelaltoaragon.es/prensa/Nueva%20Espa%C3%B1a/1969/196903/19690330/NE19690330-0008.pdf;lang=es;archivu=;encoding=utf-8|fechaaccesu=3 d'abril de 2017|axencia=[[Diariu del AltoAragón]]|fecha=30 de marzu de 1969}}</ref> Durante la so dictadura averar al [[bloque soviéticu]] y declaróse formalmente [[marxista]],<ref name=hitler /> autodefiniéndose un «marxista hitlerianu».<ref name=caden>{{cita llibru |apellíos1=Caden|nome1=Cynthia|títulu=GUINEA ECUATORIAL EL AUSCHWITZ D'ÁFRICA|url=http://www.alerta360.org/seiciones/terror/guinea_ecuatorial.pdf|fechaaccesu=6 d'avientu de 2016}}</ref> Al instaurar la so dictadura, impunxo un partíu únicu obligatoriu al que denominó [[Partíu Únicu Nacional de los Trabayadores Partíu Únicu Nacional de Trabayadores]] (PUNT). En 1979 foi derrocáu por aciu un [[Golpe d'Estáu en Guinea Ecuatorial de 1979|golpe d'estáu]] lideráu por [[Teodoro Obiang]], siendo xulgáu y executáu pocu dempués. == Biografía == === Primeros años === Nació'l [[1 de xineru]] de [[1924]]<ref name="2a65d841">[http://www.bioko.net/guineaespanola/1968/19681011_01.pdf Revista ''La Guinea Ecuatorial''], númberu 1.630, ochobre-payares de 1968, páxina 24, Depósitu Llegal: F.P.-10-1959 (PDF).</ref><ref name=datbio>{{cita web |autor1=[[ABC (periódicu)|Diariu ABC]]|títulu=Edición del 4 d'ochobre de 1968|fechaaccesu=1 de febreru de 2017|páxina=45|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/10/04/045.html}}</ref> nel senu d'una familia llabradora probe. Pertenecía al grupu étnicu [[fang]], y aportaría a un líder [[Tribalismu|tribal]] importante.<ref name=sexu>{{cita publicación |apellido1=BODJEDI|nome1=ENÈNGE|títulu=El sexu y la violencia: el casu de Masié Nguema Biyogo|fecha=2010|fechaaccesu=27 de febreru de 2017|url=http://www.raco.cat/index.php/Orafrica/article/view/225168/306400}}</ref> Nacíu como '''Mez-m Ngueme''' (otres fontes citen que'l so nome de nacencia foi '''Masié Me Nguema'''),<ref name=sexu /><ref name=azotáu /><ref name=mvv>{{cita llibru |apellíos1=Nze Nfumu|nome1=Agustín|enllaceautor=Agustín Nze Nfumu|títulu=Macias, Verdugo O Victima|fecha=2006|isbn=1411683242, 9781411683242|url=http://es.calameo.com/read/0000169470754d8b13051|fechaaccesu=25 de xunetu de 2017}}</ref> Macías Nguema yera fíu d'un famosu médicu bruxu,<ref name=analís>{{cita publicación |autor1=Álvaro Rodríguez Núñez.|títulu=L'ANTIGUA GUINEA ESPAÑOLA: ANALÍS Y PERSPECTIVES.|páxines=22 y 23|url=http://www.cmeyanchama.com/Documents/Guinee/trabajoceseden_Seminariu.pdf|fechaaccesu=27 de xunu de 2016}}</ref> caníbal<ref name=sexu /> y posesor del evú, una ''sustancia del mal'' bien tarrecida ente los fang.<ref name=sexu /><ref name=azotáu /> Los padres de Francisco Macías teníen otros trés fíos<ref name=mvv /> y yeren figures importantes del clan fang ''Esangui'' (conocíos tamién como "gorilas") y yeren naturales del distritu d'[[Oyem]], en [[Gabón]].<ref name=sexu /> Productu de les fechorías del padre de Macías, este y el restu del clan Esangui fueron espulsaos polos demás fang gaboneses (quien fueren víctimes del clan Esangui, a quien calificaben de criminales) a la [[Guinea Española]], col oxetivu (según los mesmos fang que-yos espulsaben) de que fueren rehabilitaos polos colonu españoles.<ref name=sexu /> El clan Esangui establecer nel [[Distritu de Mongomo]], en que les sos selves la influencia colonial española yera mínima entós daquella,<ref name=sexu /> y onde Macías nació nel pobláu de [[Nsegayong]]. El so padre estableció un templu de ''Bweti a Njobe'', en que la so iniciación según la tradición oral fang unu de los hermanos de Macías foi [[Sacrificiu humanu|sacrificáu]] pol so padre, siendo [[Inmolación|inmoláu]].<ref name=azotáu /><ref name=ndowe>{{cita llibru |títulu=Retazo de la hestoria del pueblu ndowe|fecha=2012|páxina=48|url=http://es.calameo.com/read/00066122577b7b943y134|fechaaccesu=27 de marzu de 2017}}</ref> Esto debió a que'l ''Bweti a Njobe'' practicáu polos fang esixía güesos humanos pa llograr el poder político.<ref name=azotáu /> L'asesinatu del so hermanu dexó un trauma psicolóxicu permanente en Macías.<ref name=azotáu /><ref name=ndowe /><ref name=fortean>{{cita publicación |títulu=Strange Statesmen|publicación=Fortean Times|fecha=1 d'agostu de 2017|url=https://www.pressreader.com/uk/fortean-times/20170801/281586650628830|fechaaccesu=5 de payares de 2017}}</ref> De toes formes, Macías (al ser l'hermanu menor) foi fechu sufrir constantemente polos sos hermanos.<ref name=mvv /><ref name=af>{{cita web |apellido1=af Klinteberg|nome1=Robert|títulu=Equatorial Guinea-Macías Country|url=http://www.opensourceguinea.org/2016/08/klinteberg-robert-f-equatorial-guinea.html|idioma=inglés|fecha=1978|fechaaccesu=30 de xunetu de 2017}}</ref> Yera, según los sos familiares, un neñu difícil, cobarde y retraído a quien-y disgustaba rellacionar se cola xente, pero que tenía ambiciones de grandor.<ref name=mvv /> Durante la so infancia y mocedá tuvo delles vegaes en cantu de la muerte por causa de la [[tuberculosis]], pero foi tratáu afechiscamente y llogró siempres salvase.<ref name=mvv /> Sicasí, toes estes esperiencies fixéron-y carecer de [[tanatofobia]].<ref name=mvv /> La [[Guardia Colonial de los territorios españoles del Golfu de Guinea|Guardia Colonial]] española, sicasí, nun tardó n'enfusase na selva y empezar a apelar a métodos violentos pa consiguir la sumisión y civilización de los indíxenes, munchos de los cualos fueron esclavizaos y mandaos a trabayar en finques de cacáu y café.<ref name=sexu /> Estos métodos incluyíen torturar, tullir y asesinar a los aldeanos fang.<ref name=sexu /><ref name=blogue /> Un líder destacáu d'estos episodios foi [[Julián Ayala]].<ref name=sexu /> A los nueve años, Macías vio al so padre siendo cutíu mortalmente por un alministrador colonial local, cuando trataba d'usar el so títulu de xefe tribal p'axustar meyores salarios pa la so xente. Macías quedó güérfanu una selmana dempués, cuando la so madre suicidóse, dexándolo a él y a 10 hermanos a la so suerte.<ref name=fortean /> Depués d'esto Macías foi rescatáu al pie d'otros mozos fang (nuevamente coles mires de civilizar) y criáu por unos españoles pudientes.<ref name=blogue /> Educar nuna escuela católica<ref name=tiranu>{{cita publicación |títulu=Francisco Macías, un tiranu frutu del colonialismu español|url=https://elpais.com/diario/1979/08/05/internacional/302652002_850215.html|fechaaccesu=30 de mayu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=5 d'agostu de 1979}}</ref> (perteneciente a les misiones),<ref>{{cita web |títulu=Francisco Macias Nguema, unique miracle of Equatorial Guinea.|url=http://historyofafricaotherwise.blogspot.cl/2011/11/francisco-macias-nguema-unique-miracle.html|idioma=inglés|fecha=11 de payares de 2011|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170731034748/http://historyofafricaotherwise.blogspot.cl/2011/11/francisco-macias-nguema-unique-miracle.html|fechaarchivu=2017-07-31}}</ref> pero polo xeneral la so formación académica foi escasa,<ref name=murcia /> cuntando solo con educación primaria.<ref name=paraísu>{{cita llibru |títulu=Les Puertes del Paraiso|autor=Francisco Pascual de la Parte|editorial=Lulu.com|isbn=1409222365, 9781409222361|páxina=418|url=https://books.google.cl/books?id=pTxaAgAAQBAJ&pg=PA418&lpg=PA418&dq=union+bubi+constitucion&source=bl&ots=XMXYsh4v2S&sig=ixNae82EY4Geq20I78Xix35Y2fc&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwj-gIH-k-3SAhUDhpAKHceXBk0Q6AEIMTAE#v=onepage&q=union%20bubi%20constitucion&f=false|fechaaccesu=23 de marzu de 2017}}</ref> Macías consideraba, según les sos propies pallabres, que los estudios nun-y llevaríen a nenguna parte.<ref name=mvv /> Durante la so etapa escolar camudó'l so nome de nacencia pol de '''Francisco Macías'''<ref name=af /><ref name=bio>{{cita web |títulu=Biografia de Francisco Macías Nguema|url=http://www.cmeyanchama.com/Documents/Guinee/Francisco_Macias_Nguema.pdf|fechaaccesu=22 d'ochobre de 2016}}</ref> depués de ser bautizáu polos misioneros católicos españoles,<ref name=sexu /><ref name=blogue /> y aprendió el [[idioma español]] (la so llingua materna yera l'[[idioma fang|fang]]).<ref name=dab>{{cita llibru |títulu=Dictionary of African Biography|fecha=2012|editorial=OUP USA|isbn=0195382072, 9780195382075|páxina=458|url=https://books.google.cl/books?id=39JMAgAAQBAJ&pg=RA3-PA458&lpg=RA3-PA458&dq=francisco+macias+nguema+desafiáu&source=bl&ots=1zek8quASu&sig=C1wAuleOC9XonTI4JlIhzxNNEKE&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiMk6K5g7vTAhVKC5AKHcI1Bks4ChDoAQhBMAY#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20desafiáu&f=false|fechaaccesu=25 d'abril de 2017}}</ref> Durante la so adolescencia trabayó como criáu pa unos colonos españoles tamién pudientes, siendo calificáu como servicial y obediente, lo cual valió-y les burlles y el maltratu per parte d'otros fang non cristianizados.<ref name=sexu /><ref name=blogue /> Naquella dómina Macías amosaba un [[complexu d'inferioridá]] (sobremanera intelectual) al respeutive de los españoles, y créese que por esta razón ''españolizó'' el so nome.<ref name=sexu /> Tamién trabayó como [[vendedor ambulante]].<ref name=mvv /> === Funcionariu de l'alministración colonial === En 1938 entró a trabayar a l'alministración colonial<ref name=bio /> (a pesar de suspender tres veces l'exame de serviciu civil,<ref name=Pariah>{{cita web |fecha=6 de payares de 2005|títulu=The Pariah President: Teodoro Obiang is a brutal dictator responsible for thousands of deaths. So why is he treated like an elder statesman on the world stage?|url=http://www.dangardner.ca/Featnov605.html|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080612161320/http://www.dangardner.ca/Featnov605.html|fechaarchivu=12 de xunu de 2008|editorial=The Ottawa Citizen|apellíu=Gardner|nome=Dan}}</ref> pudiendo aprobalo a la cuarta gracies al favoritismu de les autoridaes coloniales).<ref name=af /><ref name=vavel>{{cita web |títulu=Guinea Ecuatorial: l'olvidu español n'África|url=https://www.vavel.com/es/politica/303413-guinea-ecuatorial-l'olvidu-espanol-en-africa.html|fecha=16 de payares de 2013|fechaaccesu=4 d'avientu de 2016}}</ref><ref name=africa2>{{cita llibru |apellíos1=Mereth|nome1=Martin|títulu=África|fecha=2011|editorial=Intermón Oxfam Editorial|isbn=8484525953, 9788484525950|url=https://books.google.cl/books?id=a_JpQURiWyYC&pg=PT149&lpg=PT149&dq=CLA+ESANGUI&source=bl&ots=7_0-_Om0gy&sig=_jOnrx848Ik5i9A5QtWSGlOGKu4&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiL79_gwInTAhWJgJAKHSPWD_8Q6AEILDAE#v=onepage&q=CLA%20ESANGUI&f=false|fechaaccesu=4 d'abril de 2017}}</ref> Llogró'l diploma d'auxiliar alministrativu,<ref name=cap5>{{cita web |autor1=ASODEGUE|títulu=Historia de Guinea - Macías|url=http://www.asodegue.org/hdojmc05.htm|fechaaccesu=8 d'avientu de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220528195948/http://www.asodegue.org/hdojmc05.htm|fechaarchivu=2022-05-28}}</ref> estatus col que cuntaben aquellos funcionarios non diplomaos de la Escuela Cimera Indíxena, onde Macías nun llograra entrar.<ref name=buale>{{cita llibru |apellíos1=Buale Borikó|nome1=Emiliano|títulu=El llaberintu guineanu|fecha=1989|editorial=Editorial IEPALA|url=https://books.google.cl/books?id=ds1l3XGv1F0C&pg=PA98&lpg=PA98&dq=escuela+cimera+indigena+de+santa+isabel&source=bl&ots=6w6NKg_H4L&sig=-S70yC2if9kCb_xvMO99D8ZXukw&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiL7J_S2qbSAhWIGZAKHeCMCwUQ6AEIHjAB#v=onepage&q=escuela%20superior%20indigena%20de%20santa%20isabel&f=false|fechaaccesu=23 de febreru de 2017}}</ref> En 1944 entró a trabayar nel Serviciu Forestal de [[Bata (Guinea Ecuatorial)|Bata]], y un añu dempués foi destináu al Departamentu d'Obres Públiques de [[Mbini|Rio Benito]].<ref name=bio /> Volvió darréu a Bata y trabayó como [[catequista]] pal cleru católicu local.<ref name=buale /> Nesi momentu conoció a la que sería la so primer esposa.<ref name=buale /> Ganó l'apreciu del cleru y gracies a esto pudo entrar a trabayar nel Serviciu d'Obres Públiques de Bata.<ref name=buale /> Tamién se fixo propietariu d'una finca pal cultivu de café,<ref name=cap5 /> y en 1947 dexó l'alministración colonial pa dedicase a esos llabores.<ref name=bio /> En 1950 llogró'l estatus de [[Guinea Española#Población|desafiáu]].<ref name=cap5 /><ref name=dab /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Meredith|nome1=Martin|títulu=The State of Africa: A History of the Continent Since Independence|fecha=2011|editorial=Simon and Schuster|isbn=0857203894, 9780857203892|url=https://books.google.cl/books?id=jNZ6srograIC&pg=PT270&lpg=PT270&dq=francisco+macias+nguema+desafiáu&source=bl&ots=ZFWP4t2Nst&sig=9GFdh5Aryuzuq8jm719zaq81cRo&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjmzP6eg7vTAhXBWpAKHcnnC8IQ6AEIWzAI#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20desafiáu&f=false|fechaaccesu=24 d'abril de 2017}}</ref> En 1951 ingresó nuevamente a l'alministración colonial, cuando foi nomáu delegáu alministrativu del gobiernu nel [[distritu de Mongomo]].<ref name=bio /> Trabayó amás a partir d'esi mesmu añu como traductor pal alministrador colonial de [[Mongomo]].<ref name=cap5/> Nesti puestu foi acusáu polos nativos de tar al serviciu de los blancos, lo cual fíxo-y ganar se enemistaes.<ref name=mvv /> Sicasí, apuntóse a que l'actitú de llealtá de Macías durante la so adolescencia y mocedá escontra los colonos tratar d'una maniobra fríamente calculada pa llograr los sos oxetivos personales:<ref name=mvv /> {{cita|Mientres el tiempu en que tuvi trabayando colos españoles, nun llegaron a pegame nunca, nun recibí nin un solu insultu nin castigu. Yo nunca ofendí al blancu mientres lu tuvi d'amu. Cuando un blancu mandábame a llimpiar el so [[retrete]], yo facer ensin protestar y dempués llavábame les manes... Yo supi engañar al blancu, supi ser inferior.|Declaraciones de Macías.<ref name=mvv />}} En [[1960]], concedíu l'estatutu de provincia a los Territorios Españoles del Golfu de Guinea, foi nomáu alcalde de [[Mongomo]] poles autoridaes coloniales españoles, desempeñando'l cargu hasta 1964.<ref name=sultanatu>[http://eprints.ucm.es/10952/1/TFM_Paula_Garcia_jun_2010.pdf Guinea Ecuatorial: de colonia a sultanatu] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303203654/http://eprints.ucm.es/10952/1/TFM_Paula_Garcia_jun_2010.pdf |fecha=2016-03-03 }}, Paula García Ascanio, 2010</ref> Yera consideráu un funcionariu comenenciosu.<ref name=occidente /> Foi unu de los fundadores de la [[Idea Popular de Guinea Ecuatorial]] (IPGE), partíu qu'abandonó en 1963 por diferencies ideolóxiques.<ref name=bio /> Foi un funcionariu lleal a l'alministración colonial, y enxamás entró en contautu colos nacionalistes guineanos exiliaos.<ref name=gustav>{{cita publicación |apellido1=Nerín|nome1=Gustav|enllaceautor=Gustau Nerín|autor2=[[Universidá Federal d'Integración Llatinoamericana]]|títulu=FRANCISCO MACÍAS: NUEVU ESTÁU, NUEVU RITUAL|fecha=2016|url=http://e-spacio.uned.es/fez/eserv/bibliuned:Endoxa-2016-37-5035/Francisco_Macias_nuevu_estáu.pdf|fechaaccesu=22 de febreru de 2017}}</ref> Al respeutive d'esto, Macías defenderíase diciendo que prefería lluchar pola independencia dende l'interior del sistema, amosando una falsa actitú de sumisión pa engañar al ''enemigu''.<ref name=mvv /> Macías consideraba la llucha direuta como infructuosa y peligrosa.<ref name=mvv /> Aprobáu l'Estatutu d'Autonomía pa Guinea Ecuatorial en [[1963]], desígnase-y vicepresidente del gobiernu autónomu de [[Guinea Ecuatorial]] (presidíu por [[Bonifacio Ondó Edu]]) en [[1964]],<ref name=tiranu /> cargu qu'ocuparía hasta la so llegada a la presidencia en 1968. Paralelu al so cargu de vicepresidente tamién se desempeñó como Conseyeru (ministru) d'Obres Públiques<ref name=murcia /> y diputáu de l'[[Asamblea Xeneral de Guinea Ecuatorial|Asamblea Llexislativa]].<ref name=bio /><ref>{{cita publicación |títulu=Constitúyese, per vegada primera, l'Asamblea Xeneral de Guinea Ecuatorial|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1964/05/14/048.html|fechaaccesu=2 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=14 de mayu de 1964}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=CONSTITUYÓSE LA PRIMER ASAMBLEA XENERAL DE GUINEA|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1971/06/01/pagina-6/32677023/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=14 de mayu de 1964}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=LOS CONSEYEROS DE GOBIERNU DE LA GUINEA ECUATORIAL|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1968/10/10/pagina-10/32678319/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=22 de mayu de 1964}}</ref> Mientres esta dómina Macías militó nel [[Movimientu de Xunión Nacional de Guinea Ecuatorial]] (MUNGE), anque en ciertu momentu empezó a alloñase del [[neocolonialismu]] representáu por esti partíu y a avanzar hasta posiciones [[nacionalista|nacionalistes]],<ref name=murcia /> estableciendo rellaciones con líderes nacionalistes como [[Atanasio Ndongo]].<ref name=murcia /> A pesar d'esto, nunca arrenunció a los sos importantes cargos nel gobiernu autónomu. Durante la so etapa como funcionariu colonial foi condecoráu cola Orde d'África<ref>{{cita publicación |títulu=Condecoraciones daes con ocasión del 1 d'ochobre|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1965/10/01/026.html|fechaaccesu=2 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=1 d'ochobre de 1965}}</ref><ref name=arrollador>{{cita publicación |títulu=EL TRUNFU DE FRANCISCO MACÍAS SOBRE BONIFACIO ONDO FOI, AL PAECER, ARROLLADOR|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1968/10/02/pagina-7/34342620/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=2 d'ochobre de 1968}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Francisco Maclas, virtual presidente de la República de Guinea|url=http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?xslt=exemplar;filename=NE19681002;place=none;publication=Nueva%20Espa%C3%B1a;day=02;month=10;year=1968;page=0001;id=0000408287;collection=prensa;url_high=http://store.diariodelaltoaragon.es/prensa/Nueva%20Espa%C3%B1a/1968/196810/19681002/NE19681002-0001.pdf;lang=es;archivu=;encoding=utf-8|fechaaccesu=14 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu del AltoAragón]]|fecha=2 d'ochobre de 1968}}</ref> y la [[Orde del Méritu Civil (España)|Medaya al Méritu Civil]].<ref name=mengue>{{cita publicación |apellido1=Mengue|nome1=Clarence|autor2=[[Universidá d'Alcalá]]|títulu=EL CONTESTU COLONIAL Y POSCOLONIAL NA NARRATIVA HISPANU-GUINEANA|fecha=2014|url=http://dspace.uah.es/dspace/bitstream/handle/10017/22582/Tesis%20de%20Clarence%20Mengue.pdf?sequence=1|fechaaccesu=23 de febreru de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=El collar del méritu civil al presidente electu de Guinea|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1968/10/01/012.html|fechaaccesu=1 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=1 d'ochobre de 1968}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Condecoraciones daes pol Xefe d'Estáu con ocasión del 1° d'ochobre|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/10/01/039.html|fechaaccesu=1 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=1 d'ochobre de 1968}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=CONCESIÓN DE CONDECORACIONES CON MOTIVU DEL DÍA DEL CAUDIELLU»|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1976/12/28/pagina-7/34342544/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=1 d'ochobre de 1968}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Nació un nuevu país hispanu|url=http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?xslt=exemplar;filename=NE19681013;place=none;publication=Nueva%20Espa%C3%B1a;day=13;month=10;year=1968;page=0004;id=0000408344;collection=prensa;url_high=http://store.diariodelaltoaragon.es/prensa/Nueva%20Espa%C3%B1a/1968/196810/19681013/NE19681013-0004.pdf;lang=es;archivu=;encoding=utf-8|fechaaccesu=18 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu del AltoAragón]]|fecha=13 d'ochobre de 1968}}</ref> El so ascensu como funcionariu colonial destacáu producióse yá que los españoles consideráben-y lleal y manipulable, por cuenta de la so escasa educación y axilidá mental.<ref name= fang>{{cita llibru |apellíos1=Bartrop|nome1=Paul|títulu=A Biographical Encyclopedia of Contemporary Genocide: Portraits of Evil and Good|fecha=2012|editorial=ABC-CLIO|isbn=031338679X, 9780313386794|páxina=195|url=https://books.google.cl/books?id=55NPpA6EvyMC&pg=PA195&lpg=PA195&dq=francisco+macias+nguema+tribal&source=bl&ots=lb4rGwE-sj&sig=VS2IsWNzF8h3j_P7j8dzccb7zMA&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwja7NiimJPTAhWJPpAKHTtoCLgQ6AEIWjAL#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20tribal&f=false|fechaaccesu=7 d'abril de 2017}}</ref><ref name=africa2 /><ref name=burning>{{cita web |títulu=FRANCISCO MACIAS NGUEMA. The mad man from Equatorial Guinea.|url=http://theburningsplint.blogspot.cl/2010/01/francisco-macias-nguema-mad-man-from.html|fecha=19 de xineru de 2010|fechaaccesu=7 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170408082136/http://theburningsplint.blogspot.cl/2010/01/francisco-macias-nguema-mad-man-from.html|fechaarchivu=2017-04-08}}</ref><ref name=feared>{{cita web |apellido1=Tromsen|nome1=David|títulu=10 Normal Things That Were Feared And Despised By Tyrannical Rulers|url=http://listverse.com/2015/09/05/10-normal-things-that-were-feared-and-despised-by-tyrannical-rulers/|idioma=inglés|fecha=5 de setiembre de 2015|fechaaccesu=15 d'abril de 2017}}</ref> Macías volvió tar en contautu colos sos raigaños tribales nesti periodu, siendo nuevamente miembru destacáu del clan Esangui.<ref name=bruxu>{{cita publicación |títulu=Teodoro Obiang, el bruxu de Mongomo|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1988/04/03/pagina-8/33735523/pdf.html?search=del%204%20a el%207%20de%20agostu%20mac%C3%ADas|fechaaccesu=22 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=21 de payares de 1993}}</ref> Foi destináu pol Conseyu de Vieyos fang pa dirixir los primeros pasos de la etnia na independencia.<ref name=bruxu /> === Representante nacionalista y candidatu presidencial === Participó na [[Conferencia Constitucional de Guinea Ecuatorial de 1967|Conferencia Constitucional de Madrid de 1967-1968]], preparatoria de la [[Constitución de Guinea Ecuatorial de 1968|Constitución de 1968]], onde se caracterizó poles sos intervenciones marcadamente nacionalistes y [[anticolonialista|anticolonialistes]],<ref name=murcia /> presentándose como daquién que nun tarrecía enfrentase al gobiernu español.<ref>{{cita publicación |títulu=INFORME SOBRE LA CRISIS EN GUINEA ECUATORIAL|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1968/10/10/pagina-5/33582486/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=9 d'abril de 1969}}</ref> Mientres la Conferencia tamién fixo ver la so almiración por [[Adolf Hitler]] declarando que “África ye llibre gracies a Hitler”.<ref name=crono /> En celebrándose dos sesiones de dicha Conferencia Constitucional en [[Madrid]], quedó claro que s'otorgaría la independencia a Guinea Ecuatorial, ensin prorrogase l'Estatutu d'Autonomía. Macías (quién participó na conferencia como militante del [[Movimientu Nacional de Lliberación de Guinea Ecuatorial]], MONALIGE, partíu d'Atanasio Ndongo)<ref name=murcia /> tuvo en contra de la Constitución de 1968, denunciándola ante [[Naciones Xuníes]] como una maniobra per parte d'España pa caltener la so influencia sobre la ex colonia.<ref name=sultanatu /> Fixo campaña a favor de la opción ''Non'' pal [[Referéndum sobre la Constitución de Guinea Ecuatorial en 1968]].<ref name=sultanatu /><ref name=cola>{{cita web |autor1=[[Joaquín Mbomío Bacheng]]|títulu=La llarga Marcha de Macías|url=http://guinea-ecuatorial.net/ms/main.asp?cd=nin2398|fecha=13 d'ochobre de 2003|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}}</ref> Antes, inclusive abogara pola non realización d'esti referéndum.<ref>{{cita publicación |títulu=España pide a los políticos guineanos que superen les sos reñedielles|url=http://hemeroteca.sevilla.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1968/07/19/027.html|fechaaccesu=14 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=19 de xunetu de 1968}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Desalcuerdu ente políticos guineanos nel comité de descolonización|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/07/18/035.html|fechaaccesu=16 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=18 de xunetu de 1968}}</ref> Productu de la so oposición a la Constitución (finalmente aprobada), entró en conflictos colos líderes del MONALIGE y finalmente dexó'l partíu.<ref>{{cita publicación |títulu=España pide a los políticos guineanos que superen les sos reñedielles (continuación)|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1968/07/19/028.html|fechaaccesu=17 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=19 de xunetu de 1968}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Nun hai unidá ente los políticos...|url=http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?xslt=exemplar;filename=NE19680719;place=none;publication=Nueva%20Espa%C3%B1a;day=19;month=07;year=1968;page=0001;id=0000408003;collection=prensa;url_high=http://store.diariodelaltoaragon.es/prensa/Nueva%20Espa%C3%B1a/1968/196807/19680719/NE19680719-0001.pdf;lang=es;archivu=;encoding=utf-8|fechaaccesu=18 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu del AltoAragón]]|fecha=19 de xunetu de 1968 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20221227074100/http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?xslt=exemplar;filename=NE19680719;place=none;publication=Nueva%20Espa%C3%B1a;day=19;month=07;year=1968;page=0001;id=0000408003;collection=prensa;url_high=http://store.diariodelaltoaragon.es/prensa/Nueva%20Espa%C3%B1a/1968/196807/19680719/NE19680719-0001.pdf;lang=es;archivu=;encoding=utf-8 |fechaarchivu=2022-12-27}}</ref> Pal procesu d'[[independencia de Guinea Ecuatorial]], foi escoyíu por un grupu de cuadros guineanos constituyíos nel "Secretariáu Conxuntu" (grupu establecíu mientres la Conferencia Constitucional so la coordinación d'[[Antonio García-Trevijano]]), pa encabezar un proyeutu nacionalista, siendo propuestu por esti grupu candidatu a la presidencia de la futura república, ensin adscripción a nengún partíu. Esta coalición eleutoral ([[Idea Popular de Guinea Ecuatorial]]) presentar a les [[Eleiciones xenerales de Guinea Ecuatorial de 1968|eleiciones]] y fixo qu'algamara la Presidencia de la nueva República de [[Guinea Ecuatorial]] n'ochobre de [[1968]], tres una segunda vuelta na que compitió col otru candidatu importante, [[Bonifacio Ondó Edu]], quien fuera presidente del anterior gobiernu autónomu. P'aquel entós, Macías yá nun profesaba la relixón católica, y yera bien críticu de la Ilesia.<ref name=piñar>{{cita web |autor1=[[Blas Piñar]]|títulu=“Escritu pa la Hestoria”: La independencia de Guinea (Capítulu 12)|url=http://www.alertadigital.com/2012/04/20/escritu-pa-la hestoria-la independencia-de-guinea-capitulo-12/|fecha=20 d'abril de 2012|fechaaccesu=5 d'avientu de 2016}}</ref> === Presidencia === Dempués d'asumir la presidencia del nuevu Estáu, caltuvo una política moderao y bonu rellaciones con España.<ref>{{cita publicación |apellido1=Martínez Carreres|nome1=José|títulu=Balance de la descolonización africana. Problemes y desafío ante'l sieglu XXI|fecha=2000|páxina=166|url=http://revistas.um.es/analeshc/article/viewFile/57301/55191|fechaaccesu=14 d'agostu de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180820061411/http://revistas.um.es/analeshc/article/viewFile/57301/55191 |fechaarchivu=2018-08-20}}</ref> Sicasí, sometióse-y a una desestabilización per parte del almirante [[Luis Carrero Blanco]], vicepresidente del [[Gobiernu español]]. Ente otres maniobres desestabilizadoras, baleráronse les arques de los dos únicos bancos qu'había en Guinea: El Bancu Esterior d'España y el Bancu de Creitu, polo que'l nuevu gobiernu nun podía pagar a los funcionarios.<ref name=crono /> El nuevu Estáu nun disponía de moneda propia nin de bancu nacional, y siguía en circulación la [[peseta]] española. Amás, el nuevu Estáu diba utilizar los presupuestos aprobaos pol Estáu Español (la [[metrópolis]]) pa les dos provincies africanes, biañales, según los alcuerdos de transición roblaos. Pero [[España]] negar a cumplir esos alcuerdos, acusando Macías a España de crear un bloquéu económicu<ref name="crono" /> y declarando que nun acataría la "impuesta per España" [[Constitución de Guinea Ecuatorial de 1968|Constitución de 1968]].<ref name="crono" /><ref name="eburi" /> Macías tamién sintió rensía cuando'l gobiernu español nun unvió l'ayuda armamentística y l'avión presidencial qu'él solicitara.<ref name="africa">{{cita llibru |títulu=Historia xeneral d'España y América. 19,2. La dómina de Franco, Volume 2;Volume 19|fecha=1987|isbn=8432123595, 9788432123597|páxina=332|autor=[[Luis Suárez Fernández]]|fechaaccesu=31 de marzu de 2017}}</ref> A principios de 1969, Macías realizó una xira por tol país onde amenació a los españoles y animó a los sos siguidores a lluchar contra ellos.<ref name="eburi" /><ref name="gustav" /><ref name="sirvíu">{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=Febreru de 1969: dos provincies españoles sol terror|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/11481/febreru-de-1969-el terror-esta-sirvíu|fecha=5 de xunetu de 2007|fechaaccesu=29 d'abril de 2017}}</ref> Toa esta situación traducir nuna [[Crisis diplomática ente España y Guinea Ecuatorial de 1969|crisis diplomática ente España y Guinea Ecuatorial]], que terminó na evacuación de cuasi tola población española (alredor de 7500 persones) per parte del gobiernu español<ref name="occidente">{{cita web |apellido1=Falcón|nome1=Juan Antonio|títulu=GUINEA ECUATORIAL: EL PAÍS ONDE OCCIDENTE PERDIÓ LA DIGNIDÁ|url=http://www.otromundoesposible.net/guinea-ecuatorial-el-pais-onde-occidente-perdio-la dignidá/|fecha=27 de xunu de 2007|fechaaccesu=20 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{cita web |títulu=El Xefe d'Estáu español refugó una absurda acusación de Macías contra la Guardia Civil|url=http://linz.march.es/Documentu.asp?Reg=r-11063|idioma=9 d'abril de 1969|fechaaccesu=20 de febreru de 2017}}</ref> y la retirada de les tropes de la [[Guardia Civil]] destinaes nel país.<ref name="ndongo">{{cita web |autor1=[[Donato Ndongo-Bidyogo]]|títulu="El derrocamientu de Macías. La cayida del tigre"|url=http://www.asodegue.org/xunetu3009.htm|fecha=30 de xunetu de 2009|fechaaccesu=24 de setiembre de 2016}}</ref> Tamién s'ordenar la entrega de toles armes que tuvieren los colonos,<ref name="tensión" /> armamentu que darréu Macías apurriría a les sos Mocedaes.<ref name="sexu" /> Los colonos españoles tamién tuvieron d'abandonar tolos bienes que teníen nel país.<ref name="africa2" /><ref>{{cita publicación |títulu=Situación xurídica de les propiedaes españoles en Guinea|url=https://elpais.com/diario/1979/08/24/internacional/304293613_850215.html|fechaaccesu=8 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=24 d'agostu de 1979}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=Marzu de 1969. La suerte de les families españoles abandonaes en Guinea|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/13999/marzu-de-1969-la suerte-de-les families-espanolas-abandonaes-en-guinea|fecha=16 de xunu de 2008|fechaaccesu=29 d'abril de 2017}}</ref> Antes de la evacuación masiva de los colonos, establecióse un duru [[toque de queda]],<ref name="pistola">{{cita publicación |títulu=Españoles en Guinea Ecuatorial: descolonización a punta de pistola|url=https://www.elmundo.es/la-aventura-de-la-historia/2016/01/12/5693dd5cca4741d7618b4627.html|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|axencia=[[El Mundo (España)|El Mundo]]|fecha=12 de xineru de 2016}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=Febreru de 1969 - el caos y la indefension de 300.000 españoles|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/12029/febreru-de-1969-el caos-y-la-indefension-de-300000-espanoles|fecha=25 de setiembre de 2007|fechaaccesu=9 de febreru de 2017}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=Febreru de 1969. Notes pa la llei de la memoria histórica|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/12503/febreru-de-1969-notes-pa-la llei-de-la memoria-historica|fecha=14 de payares de 2007|fechaaccesu=9 de febreru de 2017}}</ref> por aciu el cual les Mocedaes en Marcha con Macías (organización xuvenil del réxime) salíen a amedranar a los colonos españoles residentes en [[Malabu|Santa Isabel]] y [[Bata (Guinea Ecuatorial)|Bata]].<ref name="pistola" /> La Guardia Nacional guineana asitió barreres y controles nos caminos.<ref>{{cita llibru |apellíos1=Núñez Torres|nome1=Sara|títulu=La Tierra de Bisila (Memories de Fernando Póo 1958-1969) (Bioko - Guinea Ecuatorial)|fecha=2012|páxina=318|url=https://books.google.cl/books?id=vooiAwAAQBAJ&dq=Guinea+ecuatorial+la renta+per+c%C3%A1pita+macias&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=12 de marzu de 2017}}</ref> Nesos díes, tanto guineanos como españoles tarrecíen pola so seguridá; nun s'allegaba al trabayu nin a otres ocupaciones diaries. Les cais empezaron a tar demasiáu puerques, y decayeron los servicios.<ref name="crono" /> Mientres esti periodu, dellos países africanos espresaron al gobiernu español la so esmolición pola situación.<ref name="africa" /> En faciendo frente a un supuestu [[Intentu de golpe d'estáu en Guinea Ecuatorial de 1969|intentu de golpe d'Estáu]] el [[5 de marzu]] de [[1969]], encabezáu por [[Atanasio Ndongo]], Macías (quién responsabilizó a España de la intentona golpista y calificó a esta como "imperialista y colonialista")<ref name=murcia>{{cita llibru |autor1=Mansueto Nsí Owono - Okomo|títulu=EL PROCESU POLÍTICU DE GUINEA ECUATORIAL|fecha=2014|editorial=edit.um|isbn=978-84-695-9920-4|fechaaccesu=1 de payares de 2016}}</ref><ref name=civil /> declaró'l [[estáu d'emerxencia]], arrestó a aproximao 200 persones<ref>{{cita llibru |apellíos1=Landsford|nome1=Tom|títulu=Political Handbook of the World 2012|fecha=2012|editorial=SAGE|isbn=1608719952, 9781608719952|páxina=437|url=https://books.google.cl/books?id=d33MfEFXvW8C&pg=PA437&lpg=PA437&dq=FRANCISCO+MACIAS+NGUEMA+FRENCH+INTERESTS&source=bl&ots=CvYkowzyrk&sig=vfEVtwSn01N7OpDgl2b8MRcChQc&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwig6OH08bDTAhUHHZAKHaPHA3c4ChDoAQgwMAY#v=onepage&q=FRANCISCO%20MACIAS%20NGUEMA%20FRENCH%20INTERESTS&f=false|fechaaccesu=21 d'abril de 2017}}</ref> ya instauró una dictadura ferrial,<ref name=civil /><ref>[http://hemeroteca.abcdesevilla.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1969/03/09/031.html Macías instaura una verdadera dictadura en Guinea Ecuatorial], diariu ''ABC'', 09/03/1969, páxina 31 y [http://hemeroteca.abcdesevilla.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1969/03/09/031.html páxina 32].</ref><ref>[http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1969/03/09/023.html Macías asume'l poder absoluto en Guinea Ecuatorial], diariu ''ABC'', 09/03/1969, páxina 23.</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Una supuesta intriga, en 1969, sirvió al dictador pa empecipiar l'estermín de la oposición|fechaaccesu=30 de mayu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=8 d'agostu de 1979|url=https://elpais.com/diario/1979/08/08/internacional/302911203_850215.html}}</ref> na qu'él mesmu s'autoproclamó Presidente Vitaliciu en [[1972]],<ref name=piñar /><ref name=hrw>[https://www.hrw.org/sites/default/files/reports/bhr0709spwebwcover_0.pdf Bien engrasado. Petroleu y derechos humanos en Guinea Ecuatorial.] [[Human Rights Watch]], 2009.</ref><ref name=d1972>{{cita web |apellido1=Macías Nguema|nome1=Francisco|autor2=[[Wikisource]]|títulu=Ley Constitucional Númberu 1 -1972 (Guinea Ecuatorial)|url=https://es.wikisource.org/wiki/Llei_Constitucional_N%C3%BAmero_1_-1972_(Guinea_Ecuatorial)|idioma=castellanu|fecha=14 de xunetu de 1972|fechaaccesu=26 d'abril de 2017}}</ref> proclamando una [[Constitución de Guinea Ecuatorial de 1973|nueva Constitución]] al añu siguiente. Sol so [[dictadura|gobierno dictatorial]] nunca se celebraron [[eleiciones]] llibres. N'ochobre de 1973, a pesar d'ostentar la presidencia de forma vitalicia, convocó a [[Eleiciones presidenciales de Guinea Ecuatorial de 1973|eleiciones presidenciales]] onde foi l'únicu candidatu, siendo oficialmente escoyíu con un 99% de los votos.<ref name=murcia /><ref name=gustav /> Aquellos que votaron en contra de la so candidatura fueron na so mayoría encarcelaos.<ref name=murcia /> Nunes [[Eleiciones parllamentaries de Guinea Ecuatorial de 1973|eleiciones parllamentaries]] celebraes pocu dempués, el PUNT llogró la totalidá de votos y escaños na [[Asamblea Nacional (Guinea Ecuatorial)|Asamblea Nacional Popular]].<ref name=mvv /> Esi mesmu añu una misión de la [[ONX]] foi espulsada del país.<ref name=ikuska /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Jessup|nome1=John|títulu=An Encyclopedic Dictionary of Conflict and Conflict Resolution, 1945-1996|fecha=1998|editorial=Greenwood Publishing Group|isbn=0313281122, 9780313281129|páxina=441|url=https://books.google.cl/books?id=hP7jJAkTd9MC&pg=PA441&lpg=PA441&dq=nsegayong+guinea&source=bl&ots=PGyqdWc9-T&sig=Hn5vaIUGUQigOd28hhBt6DTXUXM&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjjqcWw5JXTAhVLG5AKHWftBlAQ6AEIRDAH#v=onepage&q=nsegayong%20guinea&f=false|fechaaccesu=8 d'abril de 2017}}</ref> La presencia de les [[Fuercies Armaes de Guinea Ecuatorial|Fuercies Armaes]] na vida pública aumentó dramáticamente.<ref name=estética>{{cita llibru |apellíos1=Otabela|nome1=Joseph-Désiré|títulu=Ente Estética Y Compromisu. la Obra de Donato Ndongo-bidyogo|fecha=2009|isbn=8436258258, 9788436258257|url=https://books.google.cl/books?id=W8wxxvF30GQC&dq=mocedaes+en+marcha+con+macias&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=23 de marzu de 2017}}</ref> Prohibió en 1970 tolos partíos políticos y nel so llugar estableció como [[partíu únicu]] el [[Partíu Únicu Nacional de los Trabayadores]] (PUNT).<ref name=cuba /> La so decisión de fundar un partíu únicu deber a la influencia tanto [[franquista]] como de los rexímenes [[comunista|comunistes]] orientales.<ref name=gustav /> Al añu siguiente Macías asumió personalmente tolos poderes del estáu<ref name=crono /><ref name=civil /><ref name=piñar /> y dictó un decretu-llei que sancionaba cualquier ofiensa a la so persona cola pena de muerte y establecía fuertes sanciones pa quien fueren condergaos por delitos de rebelión o por intentar derrocar al Gobiernu.<ref name=caden /><ref>{{cita web |apellido1=Macías Nguema|nome1=Francisco|autor2=[[Wikisource]]|títulu=Ley Númberu 1 -1971 (Guinea Ecuatorial)|url=https://es.wikisource.org/wiki/Llei_N%C3%BAmero_1_-1971_(Guinea_Ecuatorial)|idioma=castellanu|fecha=18 d'ochobre de 1971|fechaaccesu=26 d'abril de 2017}}</ref> La redaición d'esti decretu atribúyese-y al asesor de Macías, [[Antonio García-Trevijano]].<ref name=crono /><ref name=guiesp>{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=L'horror guineano, l'horror español|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/18450/l'horror guineano-l'horror-espanol|fecha=7 de xunu de 2010|fechaaccesu=8 de marzu de 2017}}</ref> Esi mesmu añu fueron derogaos dellos artículos de la Constitución de 1968,<ref>{{cita web |apellido1=Macías Nguema|nome1=Francisco|autor2=[[Wikisource]]|títulu=Decreto Númberu 115 -1971 (Guinea Ecuatorial)|url=https://es.wikisource.org/wiki/Decreto_N%C3%BAmero_115_-1971_(Guinea_Ecuatorial)|idioma=castellanu|fechaaccesu=26 d'abril de 2017|fecha=7 de mayu de 1971}}</ref><ref name=usade>{{cita web |autor1=[[Departamentu d'Estáu d'Estaos Xuníos]]|títulu=Equatorial Guinea (11/03)|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/equatorialguinea/35731.htm|fechaaccesu=27 d'abril de 2017}}</ref> y en marzu foi albortáu otru supuestu intentu de [[golpe d'estáu]],<ref>{{cita publicación |títulu=Santa Isabel: DESARTICULACIÓN D'otru INTRIGA CONTRA EL GOBIERNU GUINEANU|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1971/06/01/pagina-49/34305509/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=13 de mayu de 1971}}</ref> el cual desencadenó na destitución de dos ministros y la [[desapaición forzada]] de delles persones.<ref name=guiesp /> A midida que la so dictadura diba cobrándose más víctimes y cerrándose al esterior, asumió, amás de la presidencia vitalicia, los cargos de ministru de Defensa, [[Ministeriu d'Asuntos Esteriores y Cooperación Internacional de Guinea Ecuatorial|Asuntos Esteriores]], Xusticia y Finances.<ref name=debanderas>{{cita web |títulu=La “Incontinencia Oratoria” na so máxima espresión: Delles frases de los tristemente célebres dictadores africanos|url=https://blogdebanderas.com/2012/09/18/la-incontinencia-oratoria-en-la so-maxima-expresion-delles frases-de-los-tristemente-celebres-dictadores-africanos/|fecha=18 de setiembre de 2012|fechaaccesu=21 de febreru de 2017}}</ref> Tamién se fixo nomar Mayor Xeneral del exércitu a pesar de nun ser nunca militar nin tener formación d'oficial.<ref name=d1972 /><ref name=debanderas /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Núñez Torres|nome1=Sara|títulu=La Tierra de Bisila (Memories de Fernando Póo 1958-1969) (Bioko - Guinea Ecuatorial)|fecha=2012|páxina=319|url=https://books.google.cl/books?id=vooiAwAAQBAJ&dq=Guinea+ecuatorial+la renta+per+c%C3%A1pita+macias&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=12 de marzu de 2017}}</ref> Tamién-y cupió'l dudosu honor de ser declaráu ''"Líder d'Aceru"'',<ref name=debanderas /> "Maestru d'Educación, Ciencia, Cultura y Artes Tradicionales",<ref name=d1972 /><ref name=debanderas /> "Únicu Milagru de Guinea Ecuatorial",<ref name=debanderas /> "Gran Líder Popular Revolucionariu de Guinea Ecuatorial",<ref name=uned /> "Fundador Máximu del Estáu Guineanu",<ref name=uned /> "Xefe Supremu de la Revolución Guineana",<ref name=debanderas /> "Primer Trabayador del Pueblu Trabayador de Guinea Ecuatorial",<ref name=debanderas /> "Padre de tolos neños revolucionarios",<ref name=gustav /> “Honorable y Gran Collaciu”<ref>{{cita publicación |autor1=Embaxada de Guinea Ecuatorial nel Reinu Xuníu|títulu=Historia|url=http://embassyofequatorialguinea.co.uk/es/history/|fechaaccesu=7 de marzu de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170307203748/http://embassyofequatorialguinea.co.uk/es/history/ |fechaarchivu=2017-03-07}}</ref> y más títulos nacíos de los sos delirios de grandor. En total, Macías axudicóse más de 50 títulos.<ref name=debanderas /> Tamién aseguró tener poderes sobrenaturales,<ref name=iberia>{{cita web |autor1=[[Donato Ndongo-Bidyogo]]|títulu="El derrocamientu de Macías. La cayida del tigre"|url=http://www.asodegue.org/xunetu3009.htm|fecha=30 de xunetu de 2009|fechaaccesu=24 de setiembre de 2016}}</ref> sometiéndose frecuentemente a sesiones de bruxería.<ref name=puma>{{cita publicación |títulu=La fuxida del puma sanguinario|url=https://elpais.com/diario/1979/08/14/internacional/303429603_850215.html|fechaaccesu=8 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=14 d'agostu de 1979}}</ref> Los sos supuestos poderes yeren otra forma d'apavorar a la población.<ref name=africa2 /><ref name=burning /><ref name=massatrocity /> Durante la so presidencia, Guinea Ecuatorial va recibir el desafortunáu apellativu de ''[[Campu de concentración d'Auschwitz|Auschwitz]] africanu'',<ref name="caden" /> y va destacar poles numberoses execuciones polítiques y asesinatos masivos. L'ex-presidente del gobiernu autónomu, [[Bonifacio Ondó Edu]], tres meses dempués de la independencia, foi bilordiáu, deteníu y asesináu na [[Prisión Sablera Negra]], mientres Macías topar en [[Bata (Guinea Ecuatorial)|Bata]], la capital de la zona continental de Guinea Ecuatorial. La represión contra los partidarios de Bonifacio Ondó empezó n'avientu de 1968.<ref name="crono" /><ref>{{cita publicación |títulu=MaIabo: Cuasi tolos guineos pasaron poles celdes de Macías|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1979/08/14/pagina-15/33437516/pdf.html?search=Guinea%20Ecuatorial|fechaaccesu=13 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=19 d'agostu de 1979}}</ref><ref name="navidá">{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=Navidad de 1968: la esplosiva soledá de Macías|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/10958/navidá-de-1968-la soledá-de-macias|fecha=13 d'abril de 2007|fechaaccesu=29 d'abril de 2017}}</ref> Otros funcionarios, ente los que s'atopaba'l vicepresidente del gobiernu de coalición, [[Edmundo Bossio]], se ''suicidaron'' mientres se topaben deteníos.<ref name="suicidios">{{cita publicación |títulu=Macías xustificaba los asesinatos por apaliamientos como "suicidios"|fechaaccesu=30 de mayu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=9 d'agostu de 1979|url= https://elpais.com/diario/1979/08/09/internacional/302997603_850215.html}}</ref> La [[Comisión Internacional de Xuristes]] denunció severamente al Gobiernu de Macías por liquidar « dafechu ensin piedá a los sos oponentes políticos».<ref>{{cita publicación |títulu=Denuncia al presidente guineanu por "liquidar" ensin piedá a los sos opositores|url=https://elpais.com/diario/1978/12/20/internacional/282956413_850215.html|fechaaccesu=30 de mayu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=20 d'avientu de 1978}}</ref> El réxime de Macías tamién foi condergáu pol [[Conseyu Mundial d'Ilesies]],<ref name="page31">{{cita llibru |títulu=The Trial of Macias in Equatorial Guinea|url=http://www.opensourceguinea.org/2013/10/artucio-arturo-trial-of-macias-in.html|editorial=[[Comisión Internacional de Xuristes]]|páxina=31|autor=Alejandro Artucio}}</ref> por [[Naciones Xuníes]],<ref name="crono" /> la [[Organización de la Unidá Africana]],<ref>{{cita publicación |títulu=El nuevu réxime guineanu nun controla tol país|url=https://elpais.com/diario/1979/08/08/internacional/302911202_850215.html|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=8 d'agostu de 1979}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=La OUA conderga la tiranía de Macías Nguema|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1979/07/20/009.html|fechaaccesu=1 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=20 de xunetu de 1979}}</ref> [[Amnistía Internacional]]<ref name="crono" /><ref name="amnistía">{{cita publicación |títulu=Guinea yá nun ye de Macías|url=http://archivo.elperiodico.com/ed/19790805/pag_001.html?search_Testu=francisco%20macias%20nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[El Periódico de Catalunya]]|fecha=5 d'agostu de 1979}}</ref><ref>{{cita llibru |títulu=The Living Church, Volume 178|fecha=1979|editorial=Morehouse-Gorham Company|url=https://books.google.cl/books?id=413kAAAAMAAJ&pg=RA3-PA26&lpg=RA3-PA26&dq=FRANCISCO+MACIAS+GERMAN+WOMAN&source=bl&ots=vywLl6Ueks&sig=YKyDQds5H2SQCvVCabNJqGgO62s&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwje65GMhKDTAhVCIJAKHVD1AzQQ6AEIaTAO#v=onepage&q=FRANCISCO%20MACIAS%20GERMAN%20WOMAN&f=false|fechaaccesu=13 d'abril de 2017}}</ref> (la cual pidió a la [[Organización de la Unidá Africana|OUA]] que primiera a Macías)<ref>{{cita publicación |títulu=Amnistía Internacional pide a la OUA que prima a Macías|url=https://elpais.com/diario/1978/10/11/internacional/276908411_850215.html|fechaaccesu=8 de febreru de 2017|axencia=[[El País (España)|El País]]|fecha=11 d'ochobre de 1978}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Once años de dictadura arruinaron a Guinea Ecuatorial|url=https://elpais.com/diario/1979/08/05/internacional/302652003_850215.html|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=5 d'agostu de 1979}}</ref> y la [[Comisión Europea]].<ref name="Pariah" /> Amnistía Internacional declaró que'l réxime de Macías atopar ente los "más brutales ya impredicibles del mundu".<ref name="prince">{{cita llibru |autor1=Robert H. Jackson, Carl Gustav Rosberg|títulu=Personal Rule in Black Africa: Prince, Autocrat, Prophet, Tyrant|fecha=1982|editorial=ilustrada|isbn=0520041852, 9780520041851|páxina=248|url=https://books.google.cl/books?id=GNSDSgQijaQC&dq=most+brutal+and+unpredictable+in+the+world+macias+nguema&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=10 d'abril de 2017}}</ref> El gobiernu de Macías siempres refugó toes estes denuncies internacionales.<ref>{{cita publicación |autor1=[[Conseyu Económicu y Social de les Naciones Xuníes]]|títulu=ESTUDIO SOBRE LA SITUACIÓN DE LOS DERECHOS HUMANOS EN GUINEA ECUATORIAL|fecha=12 de febreru de 1980|páxina=4|url=http://www.cmeyanchama.com/Documents/Guinee/G8010640.pdf|fechaaccesu=14 de xunetu de 2017}}</ref> Mientres esta dómina, fueron asesinaos gran parte de los políticos que llucharen pola independencia del país.<ref name=cuba /> N'esaniciando a la oposición política, el so réxime empezó a escorrer a la [[Ilesia católica]], percibida como otra oposición,<ref name=hrw /><ref name=espeyu>{{cita web |apellido1=Orts|nome1=Vicente|títulu=Francisco Macias Nguema, l'espeyu de Teodoro Obiang|url=http://suite101.net/article/francisco-macias-nguema-l'espeyu-de-teodoro-obiang-a41379#.V92SjjXhBdj|fechaaccesu=8 d'ochobre de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20161014002116/http://suite101.net/article/francisco-macias-nguema-l'espeyu-de-teodoro-obiang-a41379#.V92SjjXhBdj|fechaarchivu=14 d'ochobre de 2016}}</ref> aboliendo la [[llibertá de cultu]].<ref name=civil>{{cita publicación |apellido1=Mba Ncony|nome1=Diosdado|títulu=La Sociedá Civil en Guinea Ecuatorial. Un enfoque analíticu|fecha=2009-2010|url=http://www.icnl.org/research/library/files/Equatorial%20Guinea/ESTUDIO%20DE%20LA%20SOCIEDÁ%20CIVIL%20-%20joint.pdf|fechaaccesu=22 d'ochobre de 2016}}</ref> Suprimió amás la [[llibertá d'espresión]] (tomando'l control de la prensa y la radio),<ref>{{cita web |autor1=Hotel Magno Suites|títulu=Historia de Malabo|url=http://www.magnosuites.com/vive-malabo/hestoria-de-malabo/|fechaaccesu=1 d'avientu de 2016}}</ref><ref>{{cita web |autor1=History World|títulu=HISTORY OF EQUATORIAL GUINEA|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?historyid=ad38|fechaaccesu=19 d'abril de 2017}}</ref> el [[derechu d'asociacion]], la [[llibertá de movimientu]] (siendo necesaria una autorización gubernamental pa transitar pel país,<ref name=mvv /><ref name=pueblos>{{cita publicación |apellido1=Morales Solís|nome1=Miguel Ángel|títulu=Guinea Ecuatorial, de colonia a Estáu con derechu|publicación=Revista Pueblos|fecha=2 de marzu de 2009|url=http://www.revistapueblos.org/old/spip.php?article1529|fechaaccesu=30 de payares de 2016}}</ref> amás del fechu de que los caminos taben llenos de puestos de control)<ref name=af /> y la [[llibertá de prensa]].<ref name=civil /> La represión de Macías afectó inclusive a los sos partidarios: 10 de los 12 ministros del so primer gabinete, según dos tercios de los diputaos de l'[[Asamblea Nacional (Guinea Ecuatorial)|Asamblea Nacional]] escoyida en 1968, siquier dos docenes d'oficiales del exércitu y axentes de policía y dellos funcionarios públicos, fueron asesinaos.<ref name=africa2 /><ref name=massatrocity /><ref name=suicidios /><ref name=ikuska>{{cita web |títulu=Biografía de Francisco Macías Nguema|url=http://www.ikuska.com/Africa/Historia/biografias/m/macias_francisco.htm|fechaaccesu=25 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{cita llibru |añu=2008|títulu=The World Today Series: Africa 2012|editorial=Stryker-Post Publications|isbn=978-1-61048-881-5|allugamientu=Lanham, Maryland|apellíu=Dickovick|nome=J. Tyler}}</ref><ref>{{cita web |títulu=The Curious Bonds of Oil Diplomacy|url=http://www.thirdworldtraveler.com/Weapons/Oil_Diplomacy_MAK.html|fechaaccesu=19 d'abril de 2017}}</ref> Na [[nuechebona]] de 1975 Macías ordenó la execución d'alredor de 150 opositores al so réxime. Los soldaos (vistíos con traxes de [[Pá Noel]]) fusilar nel estadiu de fútbol de Malabo, ente que nos amplificadores reproducía la cantar "Those Were the Days" de [[Mary Hopkin]].<ref name=caden /><ref name=Pariah /><ref name="Cronjé1976">{{cita llibru |añu=1976|títulu=Equatorial Guinea, the forgotten dictatorship: forced labour and political murder in central Africa|url=https://books.google.co.uk/books?redir_esc=y&id=8GN0AAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=christmas|editorial=Anti-Slavery Society|isbn=978-0-900918-05-6|autor=Suzanne Cronjé}}</ref> Supuestamente esta era un de los cantares favoritos de Macías.<ref>{{cita publicación |apellíos1=Smoltczyk|nome1=Alexander|títulu=Torture and Poverty in Equatorial Guinea|url=http://www.spiegel.de/international/spiegel/rich-in-oil-poor-in-human-rights-torture-and-poverty-in-equatorial-guinea-a-434691.html|fechaaccesu=14 d'abril de 2017|axencia=[[Der Spiegel]]|fecha=2006}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíos1=Vidal|nome1=Bill|títulu=The Aztec|fecha=2010|editorial=Random House|isbn=1409064948, 9781409064947|páxina=233|url=https://books.google.cl/books?id=jrV33AGk_rkC&pg=PA233&lpg=PA233&dq=francisco+macias+nguema+pop+tunes&source=bl&ots=yoaJHo1t_X&sig=vlVrWux1fW0sksdJqEmWYwCnzn0&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjdwqigiqDTAhWFEpAKHScTCWoQ6AEISTAJ#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20pop%20tunes&f=false|fechaaccesu=14 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíos1=Koch|nome1=Christian|títulu=Osama Van Halen and the 50 Cent dictator|url=https://www.theguardian.com/music/2010/jan/16/osama-ipod-guardian-guide|fechaaccesu=15 d'abril de 2017|axencia=[[The Guardian]]|fecha=16 de xineru de 2010}}</ref><ref name=polpot>{{cita web |apellido1=Wallace|nome1=Hunter|títulu=Black History Month 2014: Papa Macías, The Pol Pot of Africa|url=http://www.occidentaldissent.com/2014/02/06/black-history-month-2014-the-pol-pot-of-africa/|idioma=inglés|fecha=6 de febreru de 2014|fechaaccesu=15 d'abril de 2017}}</ref><ref name= ro>{{cita publicación |títulu=Blestemul numit Francisco Macias Nguema|url=http://anonimus.ro/2017/02/blestemul-numit-francisco-macias-nguema/|fechaaccesu=5 de payares de 2017|axencia=[[Anonymous]]|fecha=10 de febreru de 2017|idioma=rumanu}}</ref> Macías reprimió con gran durez a la población, que foi considerada sospechosa de militar na so contra. Nos sos discursos, Macías amenaciaba frecuentemente a los sos adversarios,<ref name=gustav /> ya inclusive dacuando llegaba a faltar a los sos propios ministros.<ref name=gustav /> Les [[paramilitar]]es "Mocedaes en Marcha con Macías" (enantes conocíes como "Milicia Popular Revolucionaria", y basaes nes [[Sturmabteilung]] nazis)<ref name=sexu /> exercieron un papel importante nel aparatu represor durante'l réxime de Macías,<ref name=sultanatu /><ref>http://www.didacticamultimediacr.com/EST_SOC_CR/atles/span_htm/eqguinea.htm</ref> destacar polos sos brutales aiciones de [[coaición]]. Macías reprimió especialmente a aquellos que pertenecíen a la etnia bubi en [[Bioko]], acomuñaos con riqueza relativa y educación.<ref>{{cita publicación |fecha=11 de mayu de 2007|títulu=Coup plotter cares life in Africa's most notorious jail|url=http://news.independent.co.uk/world/africa/article2530772.ece|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071229043459/http://news.independent.co.uk/world/africa/article2530772.ece|fechaarchivu=29 d'avientu de 2007|editorial=The Independent|apellíu=Sengupta|nome=Kim |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071229043459/http://news.independent.co.uk/world/africa/article2530772.ece |fechaarchivu=2007-12-29|fechaaccesu=2018-10-14}}<br>{{cita publicación |fecha=18 de mayu de 2007|títulu=True hell on earth: Simon Mann cares imprisonment in the cruellest jail on the planet|url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-455635/True-hell-earth-Simon-Mann-cares-imprisonment-cruellest-jail-planet.html|fechaaccesu=17 d'abril de 2016|editorial=The Daily Mail|apellíu=Wansell|nome=Geoffrey}}</ref> La etnia [[fang]] nun tardó n'invadir la [[Isla de Bioko]],<ref name="pag319">{{cita llibru |apellíos1=Núñez Torres|nome1=Sara|títulu=La Tierra de Bisila (Memories de Fernando Póo 1958-1969) (Bioko - Guinea Ecuatorial)|fecha=2012|páxina=319|url=https://books.google.cl/books?id=vooiAwAAQBAJ&dq=Guinea+ecuatorial+la renta+per+c%C3%A1pita+macias&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=25 de marzu de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |apellido1=Aixelà|nome1=Yolanda|títulu=La reflexón postcolonial en contestos urbanos d'alta diversidá cultural: La so aplicación al casu africanu de Malabo (Guinea Ecuatorial)|páxina=8|fechaaccesu=25 d'abril de 2017}}</ref><ref name="deshonor">{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=12 d'ochobre de 1968 - El deshonor en Guinea|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/9942/12-de-ochobre-de-1968-el deshonor-en-guinea|fecha=10 de payares de 2006|fechaaccesu=29 d'abril de 2017}}</ref> y reprimióse duramente'l movimientu [[Separatismu|separatista]] bubi.<ref name="crono" /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Minahan|nome1=James|títulu=The Complete Guide to National Symbols and Emblems [2 Volumes]|fecha=2009|editorial=ABC-CLIO|isbn=0313344973, 9780313344978|páxina=826|url=https://books.google.cl/books?id=jfrWCQAAQBAJ&pg=PA826&lpg=PA826&dq=francisco+macias+nguema+separatist&source=bl&ots=j_o-gIkqoF&sig=ljYRbGkXCkTVMgs-owfo8KavQR0&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwj888KS0r7TAhXLGZAKHcXHB90Q6AEIaDAN#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20separatist&f=false|fechaaccesu=25 d'abril de 2017}}</ref> La isla foi fuertemente militarizada y el gobiernu fomentó los vexames físicos a los sos habitantes.<ref>{{cita web |autor1=[[Xustu Bolekia Boleká]]|títulu=Estáu y poder en Guinea Ecuatorial|url=http://www.angelfire.com/sk2/guineaecuatorial/poder.htm|fechaaccesu=16 d'ochobre de 2017}}</ref> Macías tamién sentía un odiu importante contra los [[Isla d'Annobón|annoboneses]] (debíu al ciñu qu'estos sentíen per España), y en 1973 prohibió que s'unviara ayuda pa encalorar una epidemia de [[cólera]] na [[Isla d'Annobón|Isla de Pagalú]],<ref name="cap7" /> productu de la cual finaron un centenar de persones.<ref name="mvv" /> L'añu anterior decretárase l'aislamientu de la isla y la reclusión de la so población por non votar mayoritariamente a Macías nes eleiciones de 1968.<ref name="crono" /><ref name="paraísu" /> La etnia [[Ndowé]] foi igualmente reprimida.<ref>{{cita web |títulu=FRANCISCO MACÍAS NGUEMA Y LOS NDOWE|url=http://www.raimonland.net/foru/index.php?showtopic=3056|fechaaccesu=13 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Evita Ika|nome1=Rafael|títulu=Rafael Evita Ika: DENUNCIA “EL DIABÓLICU PLAN DE LLIMPIEZA ÉTNICA CONTRA LOS NDÔWÉ EN GUINEA ECUATORIAL”|url=http://tiraniaecuatoguineana.blogspot.cl/2012_03_01_archive.html|fecha=1 de marzu de 2012|fechaaccesu=7 de mayu de 2017}}</ref> Impúnxose l'usu cotidianu del [[Idioma fang]] (magar nun ser la llingua oficial),<ref name="elefante">{{cita llibru |apellíos1=Muakuku Rondo Igambo|nome1=Fernanado|títulu=Conflictos étnicos y gobernabilidad / Ethnic conflicts and governance: Guinea Ecuatorial|fecha=2006|editorial=Editorial Cumio|isbn=8496357384, 9788496357389|páxina=80|url=https://books.google.cl/books?id=XJAvDgAAQBAJ&dq=union+bubi+constitucion&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=23 de marzu de 2017}}</ref> y se illegalizaron tolos idiomes pertenecientes a minoríes étniques,<ref name="elefante" /> amás de ser seriamente penalizáu l'[[idioma español]].<ref>{{cita publicación |autor1=Gloria Nistal Rosique|títulu=EL CASU DEL ESPAÑOL EN GUINEA ECUATORIAL|páxina=74|url=http://cvc.cervantes.es/lengua/anuario/anuario_06-07/pdf/paises_08.pdf|fechaaccesu=24 de xunetu de 2016}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíos1=Díaz Navarro|nome1=Inmaculada|títulu=Lliteratures hispanoafricanas: realidaes y contestos|fecha=2015|editorial=Verbum Editorial,|páxina=371|url=https://books.google.cl/books?id=haYJCgAAQBAJ&pg=PA371&lpg=PA371&dq=francisco+macias+nguema+prensa+espa%C3%B1fola&source=bl&ots=6bunPGUwHy&sig=OLz-rfQ6Uj23tDhMdNWZAAMmJ_c&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiVuMX_7ujTAhWHCpAKHWX-AUI4FBDoAQgfMAA#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20prensa%20espa%C3%B1fola&f=false|fechaaccesu=12 de mayu de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíos1=Piedrafita|nome1=Belén|títulu=Agustín Nze: «En Guinea Ecuatorial l'español ye innegociable»|url=http://www.fundeu.es/noticia/agustin-nze-en-guinea-ecuatorial-el-espanol-ye-innegociable-2613/|fechaaccesu=16 de mayu de 2017|axencia=La Voz Llibre|fecha=22 d'avientu de 2009}}</ref> La Constitución de 1973 establecía un [[estáu unitariu]], colo cual toles etnies minoritaries quedaron marxinaes.<ref name="reflex">{{cita llibru |apellíos1=Casadey Jarai|nome1=Cristian|títulu=Guinea Ecuatorial: Cavilgues|páxina=32|url=https://books.google.cl/books?id=-dHRVIjfqHkC&pg=PA32&lpg=PA32&dq=1973+guinea+ecuatorial+estáu+unitariu&source=bl&ots=WqE3OSbCAJ&sig=zAYfAnQiCBqrOpyPDpLh0og_0Dk&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiqm4PEq-vTAhXFi5AKHZyaD98Q6AEIMjAC#v=onepage&q=1973%20guinea%20ecuatorial%20estáu%20unitariu&f=false|fechaaccesu=12 de mayu de 2017}}</ref> La represión de les etnies minoritaries y el consiguiente predominiu de la etnia [[fang]] fixeron de la dictadura de Macías un réxime marcadamente [[Tribalismu|tribalista]].<ref name="murcia" /><ref name="sirvíu" /><ref name="uncle">{{cita web |títulu=If you think this one's bad you should have seen his uncle|url=http://www.telegraph.co.uk/comment/personal-view/3610187/If-you-think-this-ones-bad-you-should-have-seen-his-uncle.html|idioma=inglés|fechaaccesu=27 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Ente'l tribalismu y la democracia|url=https://elpais.com/diario/1988/03/13/internacional/574210803_850215.html|fechaaccesu=21 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=13 de marzu de 1988}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Pol Decretu Númberu 115 –1971 de Mayu de 1971 oficializábase la instauración de la primer dictadura«nguemista» na República de Guinea Ecuatorial.|publicación=Sàngo à Mboka|fecha=1 d'ochobre de 2011|númberu=31|páxina=2|url=https://es.scribd.com/document/91737027/Sango-a-Mboka-Compilacion-de-los-numeros-31-al-40|fechaaccesu=2 de mayu de 2017}}</ref> Les continues y graves violaciones de los [[derechos humanos]] cometíes pol réxime de Macías provocaron l'[[exiliu]] escontra los países vecinos ([[Nixeria]], [[Camerún]] y [[Gabón]]) y [[Europa]] ([[España]] y [[Francia]]) de más d'un terciu de la población total del país (alredor de 150.000 persones).<ref name=sabemos>{{cita web |títulu=Obiang: el Presidente Fundador sacrificar de nuevu|url=http://sabemos.es/2015/11/13/obiang-el presidente fundador-sacrificar de-nuevu_9048/|fecha=13 de payares de 2015|fechaaccesu=17 de setiembre de 2016}}</ref><ref name="time20aug1979">{{cita publicación |títulu=Despot's Fall |fecha=20 d'agostu de 1979 |axencia=[[Revista TIME]] |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,947351,00.html?promoid=googlep |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20101210034719/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,947351,00.html?promoid=googlep |fechaarchivu=2010-12-10 |fechaaccesu=2021-02-25 }}</ref> Pa 1973, yá partiera al exiliu un 25% de la población del país.<ref name=occidente /><ref name=carloso>{{cita publicación |apellido1=Oyono|nome1=Carlos|autor2=[[Universidá de Granada]]|títulu=La conflictologia politica y la xusticia social en Guinea Ecuatorial|fecha=2015|páxina=14|url=https://hera.ugr.es/tesisugr/24749011.pdf|fechaaccesu=13 d'abril de 2017}}</ref> El país sufrió productu d'esto una [[fuga de celebros]] de la que nun se recuperó, yá que los intelectuales y profesionales calificaos fueron el principal blancu. L'investigador de derechos humanos Robert af Klinteberg, nun estudiu de 1978 qu'esaminó la represión del réxime en detalle, calificó esta situación como una política de "regresión cultural apostada". L'investigador cifró nel so estudiu'l númberu d'exiliaos en siquier 101.000 persones, un 47% d'una población calculada en pocu más de 215.000 persones pol [[Bancu Mundial]].<ref>[https://www.scribd.com/document/87904103/Equatorial-Guinea-macias-Country-klinteberg Robert af Klinteberg, "Equatorial Guinea--Macias Country: The Forgotten Refugees," Geneva, International University Exchange Fund, 1978.]</ref><ref>[http://data.worldbank.org/country/equatorial-guinea World Bank, "Equatorial Guinea," World Development Indicators; see download file.]</ref> Un informe de la [[Revista TIME]] en 1979 suxirió que'l porcentaxe de población que buscaba exiliase pudo algamar el 70%, basándose na estimación de población total realizada pol Bancu Mundial esi añu.<ref name=time20aug1979 /> Macías bautizó a los guineanos qu'abandonaron el país como "los que se fuguen ensin motivu".<ref name = opulencia>{{cita web |apellido1=Ávila Lloréu|nome1=Juan Tomás|títulu=RUINOSA OPULENCIA (I) HESTORIA RECIÉN DE GUINEA ECUATORIAL|url=https://www.altairmagazine.com/voces/guinea-ecuatorial|fechaaccesu=12 de marzu de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170304115613/https://www.altairmagazine.com/voces/guinea-ecuatorial|fechaarchivu=2017-03-04}}</ref> Nel exiliu, constituyéronse dellos grupos d'oposición, como l'[[Alianza Nacional pa la Restauración Democrática]] (ANRD). Macías siempres despreció a la oposición exiliada y calificar de "lladrones".<ref name=mvv /> Estos grupos d'oposición de xemes en cuando intentaron derrocar a Macías, pero fracasaron por cuenta de traiciones de los mesmos arreyaos o de los gobiernos de los países en que s'exiliaben.<ref name=mvv /> Ente la oposición nel exiliu nun había coordinación, sinón que cada unu actuaba pola so cuenta.<ref name=mvv /> El númberu de muertos so la dictadura de Macías depende de les fontes que se consulten, pero establecióse ente 20.000 y 50.000 (siendo esta postrera la cifra más consensuada),<ref name=occidente /> o, dichu otra manera, ente un 6% y un 15% d'una población aproximada d'unes 350.000 persones, siendo esta cifra proporcionalmente mayor a la cantidá de víctimes de los [[nazis]] n'Europa.<ref name=Pariah /><ref>{{cita web |títulu=CONOZA A TEODORO OBIANG, DICTADOR DE GUINEA ECUATORIAL|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2012/08/conoza-teodoro-obiang-dictador-de.html|fecha=24 d'agostu de 2012|fechaaccesu=29 d'ochobre de 2016}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Francisco Macias Nguema - Global Security|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/africa/gq-presdent-macias.htm|idioma=inglés|fechaaccesu=10 d'abril de 2017}}</ref> Delles fontes cifren el númberu de muertos inclusive en 80.000 persones.<ref name=analís /><ref name=ro /><ref name=coomil>{{cita publicación |apellido1=Latorre Remón|nome1=José Antonio|autor2=[[Universidá Nacional d'Educación a Distancia]]|títulu=LA COOPERACIÓN MILITAR ESPAÑOLA EN GUINEA ECUATORIAL: PRIMER MISIÓN NEL ESTERIOR NA RECIÉN HESTORIA DE LES FAS ESPAÑOLES|fecha=Xunu de 2013|url=http://e-spacio.uned.es/fez/eserv/bibliuned:master-IUGM-PSD-Jalatorre/Latorre_Remon_Jose_Antonio_TFM.pdf|fechaaccesu=12 de marzu de 2017}}</ref><ref name=massatrocity /><ref>{{cita llibru |títulu=Africa: An Encyclopedia of Culture and Society [3 volumes]: An Encyclopedia of Culture and Society|fecha=2015|editorial=ABC-CLIO|isbn=1598846663, 9781598846669|páxines=405|url=https://books.google.cl/books?id=YjoVCwAAQBAJ&pg=PA405&lpg=PA405&dq=francisco+macias+nguema+china+soviet+union&source=bl&ots=fKowX4Appf&sig=RMkkfQtfgaK_C-xUuASIqDutGds&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjug6TtkazTAhVCHpAKHXaeB1YQ6AEIRjAF#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20china%20soviet%20union&f=false|fechaaccesu=17 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Equatorial Guinea -- History|url=http://www.psp-ltd.com/ekvator_stat_eng.htm#anchor1|fechaaccesu=19 d'abril de 2017}}</ref> Al rematar la so dictadura, un 60% de los guineanos pasara pola cárcel o tenía un pariente muertu pol réxime.<ref name=matances>{{cita publicación |títulu=Macías caltién que desconocía les matances en Guinea Ecuatorial|url=https://elpais.com/diario/1979/09/27/internacional/307231207_850215.html|fechaaccesu=7 de xunu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=27 de setiembre de 1979}}</ref> Per otru llau, el númberu de sumíos cifróse nunos 10.000,<ref name=sabemos /> ente qu'alredor de 40.000 persones fueron condergaes a trabayos forzaos.<ref>{{cita web |títulu=Guinea Ecuatorial|url=http://static.digischool.nl/sp/Landeninfo/GuinEcEs.htm|fechaaccesu=21 de setiembre de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20161021063913/http://static.digischool.nl/sp/Landeninfo/GuinEcEs.htm|fechaarchivu=2016-10-21}}</ref> El trabayu forzáu decidir por decretu presidencial y aumentó el númberu d'exiliaos.<ref name=occidente /> Les víctimes de Macías incluyíen a ciudadanos de toles edaes, hasta neños y ñácaros,<ref name=matances /><ref name=particular>{{cita publicación |títulu=Un campu d'estermín particular|url=https://elpais.com/diario/1979/08/18/internacional/303775209_850215.html|fechaaccesu=8 de xunu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=18 d'agostu de 1979}}</ref><ref name=ñácaru>{{cita publicación |títulu=Edición del Domingo 5 d'Agostu de 1979|url=http://archivo.elperiodico.com/ed/19790805/pag_005.html?search_Testu=francisco%20macias%20nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[El Periódico de Catalunya]]|fecha=5 d'agostu de 1979}}</ref> yá que la persecución del réxime abasnaba families enteres.<ref name=Pariah /><ref name=familia>{{cita publicación |títulu=Guinea: Tirón del cobertor|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/blanco.y.negro/1976/10/30/020.html|fechaaccesu=8 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=30 d'ochobre de 1976}}</ref> Nes cárceles, los presos yeren brutalmente [[tortura]]dos.<ref name=particular /> Durante'l réxime aportaron a asesinaes diariamente ente 50 y 60 persones.<ref name=murcia /><ref name=lunesministros>{{cita publicación |títulu=Golpe d'Estáu en Guinea|url=http://prensahistorica.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?posicion=2&path=5079536&presentacion=pagina&idBusqueda=219040&idImagen=50424515|fechaaccesu=8 de marzu de 2017|axencia=[[La Hoja del Lunes]]|fecha=7 d'agostu de 1979}}</ref> Con frecuencia entamaben execuciones y [[xuiciu sumarísimu|xuicios sumarísimos]] públicos.<ref name=gustav /><ref>{{cita web |títulu=THE WORLD'S MOST RESPECTABLE CRIMINAL|url=http://dangardner.ca/the-worlds-most-respectable-criminal/|idioma=inglés|fecha=2005|fechaaccesu=15 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170416044726/http://dangardner.ca/the-worlds-most-respectable-criminal/|fechaarchivu=2017-04-16}}</ref> Esisten casos de presos políticos que cavaron la so propia tumba y metiéronse nella.<ref name=mvv /><ref name=af /> Pa 1976, yá cuasi nun quedaben nel país opositores a Macías, pero la represión siguió.<ref name=gustav /> Unu podía ser víctima del terror dictatorial non solo por motivos políticos, sinón tamién por celu, vengación personal, envidia o diversión.<ref name=mvv /><ref>{{cita web |apellido1=Nerín i Abá|nome1=Gustav|enllaceautor=Gustau Nerín|autor2=Centru d'Estudios Africanos|títulu=L'antigua África Española: evolución de Guinea Ecuatorial.|url=http://www.angelfire.com/sk2/guineaecuatorial/hisguinea.htm|fechaaccesu=6 d'abril de 2017}}</ref> Unu de los castigos más leves pa un disidente yera ser confináu a la so aldega.<ref>{{cita web |apellido1=Ávila|nome1=Juan Tomás|títulu=Masié volvió, vive Obiang|url=http://guinguinbali.com/index.php?lang=es&mod=news&task=view_news&cat=11&id=4314|fecha=15 d'abril de 2'15|fechaaccesu=6 de mayu de 2017}}</ref> Siendo'l xuez principal del país, Macías condergó personalmente a muerte a munches persones.<ref name=mvv /><ref>{{cita web |títulu=Xenocidios N'Hestoria|url=http://www.elenciclopedista.com.ar/xenocidios-en-historia/|fechaaccesu=20 de mayu de 2017}}</ref> Con frecuencia, formábense "Tribunales Revolucionarios" formaos por xente del PUNT y les Mocedaes.<ref name=cola /> En 1976, unos 25.000 trabayadores del cacáu [[nixeria]]fuéronnos sacupaos del país pol gobiernu de Nixeria productu de les amenaces y los ataques físicos a estos trabayadores per parte de les fuercies del gobiernu de Macías,<ref name=occidente /> que yá empecipiaren en 1970 incluyendo l'asesinatu de cuasi un centenar de nixerianos por reivindicaciones llaborales.<ref name=braceros>{{cita publicación |apellido1=Liniger-Goumaz|nome1=Max|enllaceautor=Max Liniger-Goumaz|títulu=La cuestión bracera. Cientu cincuenta años de busca de mano d'obra en Guinea Ecuatorial|fechaaccesu=25 d'abril de 2017}}</ref> Macías ordenó que les sos Mocedaes atacaren la embaxada nixeriana con sede en Malabo.<ref>{{cita web |autor1=La Web de les Biografíes|títulu=Macías Nguema, Francisco (1924-1979).|url=http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=macias-nguema-francisco|fechaaccesu=4 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Murray Steele, 'Equatorial Guinea', in Encyclopedia of African History, ed. Kevin Shillington, vol. 1, 3 vols (New York: Fitzroy Dearborn, 2005), 833–37.|url=http://www.opensourceguinea.org/2013/10/murray-steele-equatorial-guinea-in.html|fechaaccesu=23 d'abril de 2017}}</ref> Les rellaciones ente dambos países fueren siempres tirantes: yá en 1969 prohibiérase l'usu del [[Aeropuertu de Santa Isabel]] a los aviones de la [[Cruz Roja]] nel contestu de la [[Guerra de Biafra]].<ref name=navidá /><ref name=eburi /> Los 25.000 trabayadores yeren la principal base de les esportaciones del país y los únicos competentes p'alministrar los plantíos de cacáu.<ref name=occidente /> Les finques de cacáu fueron espropiaes y pasaron a l'alministración estatal. Sicasí, esti negociu terminó afaráu por cuenta de la poca mano d'obra disponible, los pocos recursos económicos y les poques conocencies.<ref name=occidente /> Estableciéronse los [[trabayos forzaos]] pa reemplazar a la mano d'obra nixeriana,<ref name="sultanatu" /><ref name="occidente" /> obligando'l gobiernu a tolos guineanos mayores de 15 años a trabayar nos plantíos de cacáu estatales, en condiciones d'esclavitú y práuticamente ensin salariu.<ref name="cuba" /> Unes 26.000 persones fueron afeutaes por estes polítiques,<ref name="caden" /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Marcovitz|nome1=Hal|títulu=Dictatorships|fecha=2011|editorial=ABDO Publishing Company|isbn=1617840777, 9781617840777|páxina=115|url=https://books.google.cl/books?id=at92AgAAQBAJ&dq=macias+nguema+subversive&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=26 d'abril de 2017}}</ref> conocíes como ''trabayos revolucionarios''.<ref name="caden" /> Sicasí, los nuevos trabayadores al nun tener nengún tipu d'esperiencia llograron una producción mediocre, menguando dramáticamente.<ref name="mvv" /><ref name="caden" /> Miles de persones residentes na [[Rexón Continental (Guinea Ecuatorial)|Rexón Continental]] fueron deteníes y treslladaes por fuercia a la [[Isla de Bioko]], onde s'atopaben les finques de cacáu,<ref name="mvv" /><ref name="caden" /><ref name="junius">{{cita llibru |apellíos1=Rodríguez|nome1=Junius|títulu=Slavery in the Modern World: A History of Political, Social, and Economic Oppression [2 volumes]: A History of Political, Social, and Economic Oppression|fecha=2011|editorial=ABC-CLIO|isbn=1851097880, 9781851097883|url=https://books.google.cl/books?id=N70GiNB8aQ4C&pg=PA263&lpg=PA263&dq=francisco+macias+nguema+he+estopped+paying+the+military&source=bl&ots=O3ryxcEAa4&sig=cOyXAOuAeoXFyfyQA5MqCVGaaGg&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwixq-zIhpvTAhVDkpAKHYBDCcIQ6AEIQTAE#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20he%20estopped%20paying%20the%20military&f=false|fechaaccesu=11 d'abril de 2017}}</ref> ensin tener nenguna posibilidá de volver.<ref name="mvv" /> Macías inclusive obligó a ciertos funcionarios gubernamentales a trabayar el cacáu.<ref name="mvv" /> Los castigos por mal trabayu y galbana incluyíen palices, violaciones, racionalización del alimentu y execuciones.<ref name="junius" /> Cuasi la única remuneración que los trabayadores recibíen yera una ración mensual d'arroz, aceite de palma y pexe afumao, que nun algamar pa suplir les faltes alimentarias.<ref name=carena>{{cita llibru |autor1=Fernando Muakuku Rondo Igambo|títulu=Pobreza, desenvolvimientu y globalizacion nel sur del sur|fecha=2003|editorial=Carena Editores|isbn=8496357996, 9788496357990|url=https://books.google.cl/books?id=ToIwDgAAQBAJ&pg=PT22&lpg=PT22&dq=francisco+macias+capitalista&source=bl&ots=w7wuQn9tYd&sig=6HV0BYomvAgXYy34x2twbSAZ3Ok&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjtpOvp4ZvXAhUKgJAKHaDCDQEQ6AEIWDAL#v=onepage&q=francisco%20macias%20capitalista&f=false|fechaaccesu=1 de payares de 2017}}</ref> Tamién se daben los trabayos forzaos en finques de cultivu d'alimentos, y los afeutaos nun podíen aportar a los productos que surdíen del so propiu esfuerciu, una y bones toos ellos yeren prindaos poles autoridaes llocales y treslladaos a los almacenes del Presidente (que recibíen el nome de "Factoríes Estatales").<ref name="mvv" /> Al cayer en desgracia la industria del cacáu, el gobiernu viose obligáu a recurrir a los llabradores particulares, pero estos escasamente recibíen la so paga pol cacáu apurríu al gobiernu.<ref name="mvv" /> Munchos funcionarios gubernamentales corruptos vendíen el cacáu pola so cuenta pa beneficiu personal, de llombu de Macías.<ref name="mvv" /> El [[Bancu Africanu de Desarrollu]] (BAFD) propunxo a Macías la renovación de delles hectárees pa una meyor producción, pero aquellos alcuerdos nun se pondríen en práutica hasta dempués del derrocamientu del dictador.<ref name="mvv" /> Si un "trabayador revolucionariu" nun allegaba a trabayar un día a la so respeutiva finca coleutiva (en casu de que tuviera llibre, yá que los presos tamién trabayaben nes finques),<ref name="mvv" /> yera darréu deteníu.<ref name="mvv" /> Munchos d'ellos teníen de caminar quilómetros dende les sos cases pa llegar.<ref name="mvv" /> Esi mesmu añu (1976), producióse un [[Intentu de golpe d'estáu en Guinea Ecuatorial de 1976|intentu de golpe d'estáu]] que desamarró una gran represión. El sector [[madereru]] tamién acabó afaráu, menguando dramáticamente el so nivel de producción.<ref name=mvv /> La docilidad de Macías provocó que les empreses estranxeres encargaes de la esplotación maderera nun pudieren realizar los sos llabores afechiscamente.<ref name=mvv /> La industria [[Minería|minera]] cayó en desgracia pola mesma inercia del réxime, que negábase a que s'esplotaren los recursos mineros, una y bones aquello según Macías daría llugar a que los imperialistes robárense les riqueces del país.<ref name=mvv /> De toes formes, en 1976 creóse una empresa estatal minera,<ref name=mvv /> la cual nun rindió frutos en gran parte por cuenta de la corrupción del so direutor, Cándido Montoya, quién engañó a Macías pal so arriquecimientu personal.<ref name=mvv /> Tol aparatu represivu del estáu ecuatoguineanu (exércitu, guardia presidencial y milicies populares) taben controlaos de manera absoluta pola familia y los parientes de Francisco Macías y por otros miembros de la so cla, el llamáu ''cla Esangui'',<ref name=vavel /><ref name=africa2 /><ref>{{cita publicación |apellido1=Aixelà|nome1=Yolanda|títulu=La reflexón postcolonial en contestos urbanos d'alta diversidá cultural|páxines=8-9|url=https://repositorio.iscte-iul.pt/bitstream/10071/2310/1/CIEA7_17_AIXEL%C3%80_La%20reflexi%C3%B3n%20postcolonial%20en%20contestos%20urbanos.pdf|fechaaccesu=14 d'agostu de 2017}}</ref> de [[Mongomo]]. Lo mesmo asocedía cola alministración pública.<ref name=occidente /> Durante'l réxime de Macías, predominó'l [[nepotismu]]<ref name = opulencia /><ref>{{cita llibru |títulu=Percorríu morfogenético de la obra novelística de José Fernando Siale Djangany|fecha=2015|editorial=Verbum Editorial|páxines=62|url=https://books.google.cl/books?id=rWYDCwAAQBAJ&dq=francisco+macias+nguema&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=31 de marzu de 2017}}</ref> y el [[clientelismu]].<ref name=jtal>{{cita publicación |apellido1=Ávila Lloréu|nome1=Juan Tomás|autor2=[[Universidá d'Ottawa]]|títulu=Revisiones lliteraries na era poscolonial y dixital|fecha=2015|url=https://www.ruor.uottawa.ca/bitstream/10393/32950/1/Ismail_Heba_2015_thesis.pdf|fechaaccesu=7 d'abril de 2017}}</ref> Los sobrinos y hermanos de Macías cuntaben con considerable poder económicu, social y políticu.<ref name=mvv /> Arriendes d'ello, la etnia [[fang]] adquirió gran poder. De toes formes, los fang nun taben llibres de cayer so la represión del réxime.<ref name=crono /> Los funcionarios y militares que formaben l'alministración pública yeren polo xeneral xente poco instruyida.<ref name= cm2>{{cita publicación |apellido1=Mengue|nome1=Clarence|títulu=Lectura del espaciu en Los poderes de la torbonada de Donato Ndongo Bidyogo.|fecha=2004|fechaaccesu=2 de mayu de 2017}}</ref> Xubir nel aparatu alministrativu yera peligrosu en cuenta de positivu, yá que al atropar demasiáu poder, un funcionariu podía cayer en desgracia.<ref name=mvv /> Esto asocedió, por casu, col Vicepresidente [[Miguel Eyegue]] y el so hermanu [[Ángel Masié Ntutumu|Ángel Masié]], ministru del Interior. Los ministerios pasaron a tener un rol puramente testimonial, a tal puntu que nun disponíen de presupuestu y les sos sedes fueron cerraes.<ref name=africa2 /> Macías faltaba siempres a los sos ministros, y estos nun podíen quexase.<ref name=mvv /> Sicasí, esquitábense tratando d'igual forma a los sos subordinaos.<ref name=mvv /> Los más allegaos al dictador nun s'atrevíen a reprocha-y la so llocura, y aquellos que lo faíen pagaben cola muerte.<ref name=mvv /> En contraste, hubo personalidaes que manipoliaron y alimentaron la mente alteriada de Macías pal so beneficiu personal.<ref name=mvv /> Munchos funcionarios cometieron crímenes en nome de Macías que'l dictador nunca autorizara.<ref name=mvv /> Ello ye que nel interior de les cárceles l'autoridá de Macías nun exercía muncha influencia,<ref name=mvv /> yá qu'estos yeren en dellos casos espacios aparentes pa simples axustes de cuentes ente xente vidueño de poder.<ref name=mvv /> Ente les munches aiciones paranoiques del presidente Macías hai que señalar la prohibición d'usar la pallabra ''intelectual'' en 1973<ref name=espeyu /> o la destrucción de les embarcaciones en 1978 (prohibió la [[Pesca comercial|pesca]],<ref>{{cita web |añu=2007|títulu=Equatorial Guinea Background Info|url=http://www.lonelyplanet.com/worldguide/destinations/africa/equatorial-guinea/essential?a=culture|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070309031011/http://www.lonelyplanet.com/worldguide/destinations/africa/equatorial-guinea/essential?a=culture|fechaarchivu=9 de marzu de 2007|editorial=Lonely Planet}}</ref> causando la devastación de la industria pesquero) pa evitar la fuxida de la población al traviés del mar.<ref name=crono /><ref name=Pariah/> L'únicu camín pa salir del país pola [[Rexón Continental de Guinea Ecuatorial|Rexón Continental]] foi mináu,<ref name="Roberts, Adam page 20" /> y tamién s'instalaron fosos con llances en puntos cercanos a les [[Frontera ente Gabón y Guinea Ecuatorial|fronteres con Gabón]] y [[Frontera ente Camerún y Guinea Ecuatorial|Camerún]], colos cualos la xente morría enartada.<ref name=matances /> "Africanizó" el so nome como '''Masie Nguema Biyogo Ñegue Ndong''' en [[1976]], dempués d'esixir lo mesmo al restu de la población.<ref name=espeyu /> Tamién rebautizó la isla de [[Fernando Po]] como isla Francisco Macías.<ref name=bioko>{{cita publicación |títulu=Fernando Po camuda de nome|url=http://prensahistorica.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?posicion=10&path=5079542&presentacion=pagina&idBusqueda=228349&idImagen=50424611|fechaaccesu=10 de marzu de 2017|axencia=[[El Periódico Mediterráneo]]|fecha=14 d'agostu de 1979}}</ref> Amás rebautizó col so propiu nome les pontes, cais, escueles, puertos, hospitales y demás obres públiques importantes.<ref name=mvv /><ref name=bioko /> El so propósitu yera tar omnipresente na vida guineana, y pensaba que'l so nome tenía de ser consideráu santu.<ref name=mvv /> Les condiciones aportaron a tan nefastes (llegar a prohibir melecines y alimentos traíos d'Europa) qu'hasta la so propia esposa fuxó del país. Desenvolvió un estremáu [[cultu de la personalidá]]. La so política d'[[antiintelectualismu]] viose reflexáu na educación: ente 1969 y 1976, unos 75 profesores o funcionarios d'educación fueron executaos, ente ellos trés de los sos ministros. Tamién centenares de maestros fueron despidíos, lo qu'obligó'l zarru de cientos d'escueles.<ref name=espeyu /> El sistema educativu del país tresformar nun aparatu d'adoutrinamientu ideolóxicu pa la población infantil. El sistema educativu del país denominóse oficialmente ”Educación política, popular y revolucionaria”.<ref name=mvv /><ref>{{cita web |apellido1=Sabater|nome1=Jordi|títulu=PAYASOS Y BISARMES (1)|url=http://www.guinea-ecuatorial.net/pop_print_mail.asp?cd=re&item=nin5733|fechaaccesu=13 d'abril de 2017}}</ref> El maestru que nun enseñara a los neños “la llinia política y conseñes revolucionaries” sería darréu espulsáu y xulgáu.<ref name=sultanatu /> Aquellos estudiantes que non memorizaran toos y cada unu de los títulos axudicaos a Macías, nun podíen pasar el cursu.<ref name=debanderas /><ref name=aguirre>{{cita llibru |apellíos1=Aguirre|nome1=Pedro|títulu=Historia mundial de la megalomanía: Almaresíes, desvaríos y fantasíes del cultu a la personalidá na política|fecha=2014|editorial=Penguin Random House Grupu Editorial Méxicu|isbn=6073123558, 9786073123556|url=https://books.google.cl/books?id=USzQAwAAQBAJ&dq=FRANCISCO+MACIAS+NGUEMA+xefes+de+pobláu&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=13 d'abril de 2017}}</ref> Dacuando, el ministru d'educación o'l mesmu Macías asistíen a les escueles p'adoutrinar a los estudiantes.<ref name=gustav /> Productu de too esto, naquellos años formar en Guinea Ecuatorial toa una xeneración d'[[illetráu|illetraos]].<ref>{{cita publicación |títulu=GENOCIDE / MASS KILLINGS AFTER 1950|páxina=17|url=http://adst.org/wp-content/uploads/2012/09/Genocide-and-Mass-Killing-Reader.pdf|fechaaccesu=11 d'abril de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180219131135/http://adst.org/wp-content/uploads/2012/09/Genocide-and-Mass-Killing-Reader.pdf |fechaarchivu=2018-02-19}}</ref> N'abril de 1972 dellos profesores y alumnos del [[Colexu Nacional Enrique Nvó Okenve]] fueron asesinaos depués de que nel centru estudiantil apaeciera una semeya de Macías colos güeyos arrincaos y una lluria al pescuezu.<ref name=crono /> La Cárcel de Bata yera popularmente conocida como "La Universidá" por cuenta de la gran cantidá de profesores ellí recluyíos,<ref name=derek>{{cita llibru |apellíos1=Jones|nome1=Derek|títulu=Censorship: A World Encyclopedia|fecha=2001|editorial=Routledge|isbn=1136798641, 9781136798641|url=https://books.google.cl/books?id=gDqsCQAAQBAJ&pg=PA744&lpg=PA744&dq=francisco+macias+nguema+catholic&source=bl&ots=_5KS2mMo2P&sig=Vcm0o5QfMkvVtoKNg1WVZz18fDk&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwib4afyrpbTAhXBlZAKHYYbClkQ6AEIYTAN#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20catholic&f=false|fechaaccesu=10 d'abril de 2017}}</ref> como foi'l casu de [[Rafael Upiñalo]] (unu de los más importantes líderes intelectuales opositores). Los llibros de testu que databen de la dómina colonial fueron quemaos públicamente,<ref name=derek /><ref>{{cita llibru |apellíos1=De Baets|nome1=Antoon|títulu=Responsible History|fecha=2008|editorial=Berghahn Books|isbn=1845458788, 9781845458782|páxina=62|url=https://books.google.cl/books?id=pnbUWEYuMSsC&pg=PA62&lpg=PA62&dq=francisco+mac%C3%ADas+nguema+burnt&source=bl&ots=uWFyPWAg2-&sig=PsA4_JZugQ7M9iNvZRapptEZgT4&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjZiY2rnpvTAhWFHpAKHbmrD9EQ6AEIczAO#v=onepage&q=francisco%20mac%C3%ADas%20nguema%20burnt&f=false|fechaaccesu=11 d'abril de 2017}}</ref> y la historia del país foi reescrita (munches vegaes falseada) según la visión del réxime.<ref name= morgan>{{cita web |apellido1=N'gom|nome1=M'Baré|autor2=[[Universidá Estatal Morgan]]|títulu=THE MISSING LINK: AFRICAN HISPANISM AT THE DAWN OF THE MILLENIUM|url=http://www.libraries.rutgers.edu/rul/projects/arachne/vol1_1ngom.html|idioma=inglés|fechaaccesu=19 d'abril de 2017}}</ref><ref name=statement>{{cita publicación |apellido1=Ngom|nome1=Mbare|títulu=African Hispanic literature: Identity and National Discourse|fecha=2001|páxines=20 a 22|url=http://www.afrst.illinois.edu/news/archive/seminar/documents/sem-ngom-2001.pdf|fechaaccesu=20 d'abril de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20151228190609/http://www.afrst.illinois.edu/news/archive/seminar/documents/sem-ngom-2001.pdf |fechaarchivu=2015-12-28}}</ref> Los [[becariu|becarios]] que fueren a España a estudiar fueron quitaos de la nacionalidá ecuatoguineana y munchos d'ellos fueron asesinaos al tornar al país.<ref name=crono /> Munchos tamién permanecieron n'España pero ante l'abandonu d'esti país, tuvieron de vivir en males condiciones, ensin contautu coles sos families y con estatus d'[[Apátrida|apátridos]].<ref>{{cita llibru |apellíos1=Andres-Suárez|nome1=Irene|títulu=Migración y lliteratura nel mundu hispánicu|fecha=2004|editorial=Verbum Editorial|isbn=847962597X, 9788479625979|páxina=119|url=https://books.google.cl/books?id=KgEJDgAAQBAJ&pg=PA119&lpg=PA119&dq=guinea+ecuatorial+estudios+en+l'estranxeru+macias&source=bl&ots=jeNu8aMSVE&sig=o-eD_BepOLP9QO01jt6CFupXbx4&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwixtPaL6ujTAhWGFpAKHQ8RCRQ4ChDoAQhQMAg#v=onepage&q=guinea%20ecuatorial%20estudios%20en%20el%20estranxeru%20macias&f=false|fechaaccesu=12 de mayu de 2017}}</ref><ref name=migra>{{cita publicación |apellido1=Aixelá|nome1=Yolanda|títulu=ENTE LES DICTADURES Y EL PETROLEU: LES MIGRACIONES TRANSNACIONALES DE GUINEA ECUATORIAL|fecha=2011|páxina=85|url=http://www.revistaandaluzadeantropologia.org/uploads/raya/n3/yolanda.pdf|fechaaccesu=12 de mayu de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Macías nun cesa de faltar a España y al Gobiernu|url=http://3.bp.blogspot.com/-xgC1xBrfVrA/O9PayLmlmpI/AAAAAAAAdeA/fyOYr75oOEk/s1600/Leandro+Mbomio+-+Front+anti+Macias+1979.jpg|fechaaccesu=22 de mayu de 2017|axencia=[[La Verdá (España)|La Verdá]]|fecha=16 de marzu de 1979}}</ref> La razón que Macías pudo tener pa escorrer a los intelectuales foi'l complexu d'inferioridá qu'estos-y producíen, dada la escasa formación académica del dictador.<ref name=burning /><ref name=jtal /><ref>{{cita web |títulu=Loony Dictators #3 Francisco Macías Nguema: President of the Dachau of Africa|url=https://steemit.com/politics/@unrealisback/loony-dictators-3-francisco-macias-nguema-president-of-the-dachau-of-africa|fechaaccesu=5 de payares de 2017}}</ref> Tamién pudo debese a que Macías rellacionó a los intelectuales col fallíu golpe d'estáu de 1969.<ref name=mvv /> La educación, la ciencia y la teunoloxía yeren consideraes símbolos d'imperialismu.<ref name=derek /> Primero que'l réxime controlara totalmente el sistema educativu, los fíos de disidentes políticos yeren quitaos del so [[derechu a la educación]].<ref name=guiesp /> En contraste, un grupu privilexáu de persones incondicionalmente lleales al réxime tuvo la oportunidá d'estudiar n'otros países socialistes.<ref name=gustav /><ref name=cola /><ref name=migra /><ref name=FAM>{{cita publicación |autor1=Frente Anti-Macías|títulu=Guinea Ecuatorial. Una dictadura despintada|url=https://es.scribd.com/doc/121627432/Frente-Anti-Macias-and-Lliga-dels-Drets-dels-Pobles-Sabadell-Guinea-Ecuatorial-Una Dictadura Despintada-Informe-F-A-M-Barcelona-Lliga-dels-Dret|fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> Les escueles del país yeren gratuites.<ref name=autodeterminacion>{{cita web |autor1=Diariu Rombe|títulu=FRANCISCO MACIAS NGUEMA SOFITÓ EL DERECHU A L'AUTODETERMINACIÓN D'OTROS PUEBLOS|url=http://diariorombe.es/francisco-macias-nguema-sofitu-derechu-la-autodeterminacion-otros pueblos/|fecha=16 d'abril de 2016|fechaaccesu=16 de mayu de 2017}}</ref> Antes del entamu de les clases, acaldía los alumnos teníen de recitar allabancies a Macías.<ref name=mvv /> Lo mesmo asocedía antes del entamu de los partíos de fútbol.<ref name=mvv /> Tola [[Cultura de Guinea Ecuatorial|cultura del país]], incluyendo por casu la [[música popular]] ("Cantares revolucionarios", llenes d'allabancies al dictador),<ref name=mvv /> debía glorificar al réxime.<ref name=mvv /><ref name=gustav /> Macías supervisaba minuciosamente lo que s'emitía nes radios.<ref name=mvv /> La [[Lliteratura de Guinea Ecuatorial n'español|producción lliteraria]] foi prohibida, polo que munchos autores tuvieron de desenvolver la so carrera nel exiliu.<ref name=morgan /><ref name=statement /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Tillis|nome1=Antonio|títulu=Critical Perspectives on Afro-Latin American Literature|fecha=2012|editorial=Routledge|isbn=1136662553, 9781136662553|páxina=142|url=https://books.google.cl/books?id=14qoAgAAQBAJ&dq=FRANCISCO+MACIAS+NGUEMA+FRENCH+INTERESTS&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=19 d'abril de 2017}}</ref> Esti grupu d'autores, conocíu como la "Xeneración Perdida",<ref name=estética /><ref>{{cita publicación |títulu=Hispania|fecha=3 de setiembre de 1993|volume=76|númberu=3|páxina=414|fechaaccesu=18 d'abril de 2017}}</ref> foi lideráu, ente otros, por [[Donato Ndongo-Bidyogo]].<ref>{{cita web |títulu=Lliteratura y Opresión: cultura y resistencia en Guinea Ecuatorial|url=https://spanport.wisc.edu/events/2017/lecture-donato-ndongo-bidyogo|fechaaccesu=18 d'abril de 2017}}</ref> Los [[Estadística|estadísticos]] tamién fueron bien reprimíos,<ref name=africa2 /> y de resultes, xeneráronse escasos datos económicos sobre Guinea Ecuatorial mientres la década de los setenta.<ref name=hrw /> Cuando'l direutor del Institutu d'Estadística publicó datos demográficos consideraos demasido baxos por Macías, foi tullíu por que "aprendiera a cuntar".<ref name=africa2 /><ref name=allgov>{{cita web |títulu=Dictator of the Month: Teodoro Obiang Nguema of Equatorial Guinea|url=http://www.allgov.com/news/us-and-the-world/dictator-of-the-month-teodoro-obiang-nguema-of-equatorial-guinea?news=843015|idioma=inglés|fecha=25 de xunetu de 2011|fechaaccesu=20 d'abril de 2017}}</ref> Per otru llau, hubo un puntu en que tou aquel qu'usara gafes (símbolu d'intelectualismu) yera asesináu.<ref name=uncle /><ref name=what>{{cita web |autor1=WhatCulture|títulu=Francisco Macias Nguema - Equatorial Guinea|url=http://whatculture.com/history/10-most-brutal-african-dictators?page=10|fechaaccesu=6 d'abril de 2017}}</ref> Polo xeneral, cualquier guineanu profesional, cualificáu o educáu representaba un peligru.<ref name=caden /> Escontra'l final del mandatu de Macías, solamente dos médicos y menos d'una docena de graduaos d'escueles téuniques atopar nel país.<ref name=feared /><ref name=massatrocity>{{cita web |autor1=World Peace Foundation|títulu=Equatorial Guinea - Mass Atrocity Endings|url=https://sites.tufts.edu/atrocityendings/2015/08/07/equatorial-guinea/|fecha=7 d'agostu de 2015|fechaaccesu=7 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180910163306/https://sites.tufts.edu/atrocityendings/2015/08/07/equatorial-guinea/|fechaarchivu=2018-09-10}}</ref> {{cita| “Los denominaos intelectuales representen los mayores problemes con que s'atopa l'África de güei. Tán polucionando el nuesu clima cola so cultura estranxera”|Macías sobre los intelectuales.<ref name=debanderas /><ref name=jtal />}} Macías tamién consideraba a los [[madereru|madereros]] (que nes eleiciones de 1968 sofitaren a Bonifacio Ondó) como'l so enemigos, y taba convencíu de que deseyaben derrocalo.<ref name=tirón>{{cita publicación |títulu=Guinea: Tirón del cobertor|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/blanco.y.negro/1976/10/30/025.html|fechaaccesu=8 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=30 d'ochobre de 1976}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Demagogia presidencial|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1969/04/09/049.html|fechaaccesu=13 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=9 d'abril de 1969}}</ref> Macías calificar públicamente como asesinos y lladrones.<ref name=crono /> Col inmensu deterioru del país, medios de comunicación masivos como la televisión y los periódicos (por falta de papel o según otres fontes por prohibición de Macías)<ref name=crono /><ref name=burning /> dexaron de funcionar.<ref name=gustav /> Inclusive les radios tuvieron fuera de serviciu mientres llargu tiempu, puediendo depués ser reparaes por téunicos estranxeros.<ref name=mvv /> Los pocos medios de comunicación esistentes (na so mayoría radios) yeren controlaos pol gobiernu, a tal puntu que cualquier noticia tenía de ser revisada y aprobada pol mesmu Macías antes de ser publicada.<ref>{{cita web |autor1=[[Televisión Española]]|títulu=Archivo Tarreza - Aventures televisives en Guinea|url=https://www.rtve.es/alacarta/videos/archivos-tarreza/archivos-tarreza-aventures-televisives-guinea/1670206/|fecha=18 de xineru de 2013|fechaaccesu=26 de marzu de 2017}}</ref> Macías cerró tolos medios opositores.<ref name=derek /> Antes de la desapaición de los periódicos, esistía un periódicu únicu llamáu “Unidá de Guinea Ecuatorial”.<ref>{{cita publicación |apellido1=González Echegaray|nome1=Carlos|títulu=HISTORIA DE LA PRENSA EN GUINEA ECUATORIAL NEL SIEGLU XX CIEN AÑOS DE PUBLICACIONES PERIODICAS|páxina=14|url=https://static.cambridge.org/resource/id/urn:cambridge.org:id:binary:20161006142641579-0756:S026667311500001X:S026667311500001Xsup001.pdf|fechaaccesu=20 d'abril de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170420144754/https://static.cambridge.org/resource/id/urn:cambridge.org:id:binary:20161006142641579-0756:S026667311500001X:S026667311500001Xsup001.pdf |fechaarchivu=2017-04-20}}</ref> El suministru de lletricidá yera cortáu cada vez que Macías abandonaba la capital,<ref name=uncle /><ref name=marcianos>{{cita publicación |títulu=Cuatro de los dictadores más llocos na hestoria|url=http://marcianosmx.com/cuatro-de-el dictadores-mas-llocos-en-la hestoria/|fechaaccesu=2 de mayu de 2017}}</ref> y el dictador prohibió l'usu de llubrificantes na planta d'enerxía de Malabo, asegurando que podía caltener la xeneración de lletricidá colos sos poderes máxicos.<ref name=Pariah /><ref name=respectable>{{cita web |títulu=THE WORLD'S MOST RESPECTABLE CRIMINAL|url=http://dangardner.ca/the-worlds-most-respectable-criminal/|fecha=2005|fechaaccesu=16 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170416044726/http://dangardner.ca/the-worlds-most-respectable-criminal/|fechaarchivu=2017-04-16}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Kimball|nome1=Charles|títulu=A History of Africa - Chapter 9: THE INDEPENDENCE ERA, PART I|url=http://xenohistorian.faithweb.com/africa/af09a.html|idioma=inglés|fechaaccesu=16 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíos1=Jacobson|nome1=Michael|títulu=The Informer: So you think this is crazy?|url=http://www.goldcoastbulletin.com.au/news/opinion/the-informer-so-you-think-this-is-crazy/news-story/y3y053f6c995007ce9824fbbbfb73876|fechaaccesu=18 d'abril de 2017|axencia=Gold Coast Bulletin|fecha=22 de payares de 2016}}</ref><ref name=cracked>{{cita web |apellido1=Lou|nome1=Ethan|títulu=7 Modern Dictators Way Crazier Than You Thought Possible|url=http://www.cracked.com/article_18850_7-modern-dictators-way-crazier-than-you-thought-possible.html|idioma=inglés|fecha=3 d'avientu de 2010|fechaaccesu=18 d'abril de 2017}}</ref> Finalmente la lletricidá sumiría por completu en Malabo a partir de 1978.<ref name=mvv /><ref name=Pariah /> Mentanto, el dictador disponía de potentes [[Grupu electróxenu|grupos electróxenos]] por que siempres hubiera lluz nes embaxaes y en tolos sos palacios.<ref name=mvv /> Durante'l réxime de Macías Nguema, el país nun tenía nin un plan de desenvolvimientu nin un sistema de contabilidá pa gastu públicu. Dempués de matar al gobernador del Bancu Central en 1976,<ref name=vavel /> Macías llevóse tou lo que quedaba na ayalga nacional a la so casa nun pueblu rural,<ref name=crono /><ref name=marcianos /><ref name="afroarticles.com">{{cita web |títulu=Macias Nguema: Ruthless and bloody dictator|url=http://www.afroarticles.com/article-dashboard/Article/Macias-Nguema--Ruthless-and-bloody-dictator/117291|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20141104035212/http://www.afroarticles.com/article-dashboard/Article/Macias-Nguema--Ruthless-and-bloody-dictator/117291|fechaarchivu=4 de payares de 2014|editorial=Afroarticles.com}}</ref> escondiendo'l dineru en maletes so la so cama y nun cuartu de bañu.<ref name=mvv /><ref name=uncle /><ref name=what /><ref name=marcianos /><ref>{{cita publicación |títulu=Hitler is not the only one: Tyrant dictators around the world|url=http://economictimes.indiatimes.com/slideshows/people/hitler-is-not-the-only-one-tyrant-leaders-around-the-world/francisco-macas-nguema/slideshow/55999095.cms|fechaaccesu=29 de marzu de 2017|axencia=[[The Economic Times]]|fecha=15 d'avientu de 2016}}</ref> Gran parte d'esta ayalga nacional (trés mil millones d'[[ekwele]]s) sería quemáu por Macías como vengación tres el golpe d'estáu de 1979,<ref name=puma /> cuando entá nun fuera prindáu. Tamién treslladó a los so casa toles reserves de melecines del país.<ref name=africa2 /> Tou esto asocedió na aldega natal de Macías, Nsegayong.<ref name=africa2 /> Durante'l réxime de Macías, nun se dictaron lleis financieres o económiques y a partir de 1973, nun s'ellaboró nengún tipu de presupuestu (según Macías, por escarecer el país d'imprenta).<ref name=crono /><ref>{{cita publicación |títulu=Güei puede dictase sentencia contra Macías|url=https://elpais.com/diario/1979/09/26/internacional/307144817_850215.html|fechaaccesu=8 de xunu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=26 de setiembre de 1979}}</ref> Camudó en [[1975]] la [[peseta guineana]] pol [[ekwele]], moneda que rápido perdió tol so valor.<ref name=mvv /><ref name=murcia /> Los bancos (dirixíos personalmente por Macías)<ref name=crono /> escarecíen de [[divisa|divises]],<ref name=paradoriu>{{cita publicación |títulu=Macías, en paradoriu|url=http://prensahistorica.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?posicion=2&path=1000257439&presentacion=pagina&idBusqueda=228426&idImagen=1001980763|fechaaccesu=9 de marzu de 2017|axencia=[[Hoja del Lunes]]|fecha=13 d'agostu de 1979}}</ref> una y bones los productos d'esportación menguaron enforma.<ref name=mvv /> Macías decidía por sigo mesmu tola política económica del país (operaciones, inversiones estranxeres, etc).<ref name=crono /><ref name=civil /> Al país llegaron ufiertes per parte de compañíes estranxeres d'estraición de [[petroleu]] (per parte de compañíes como [[Gulf Oil Corporation|Gulf]] o [[Mobil]])<ref name=mvv /><ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=FOREIGN INVESTMENT CLIMATE AND STATISTICS FOR EQUATORIAL GUINEA|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1974YAOUND01328_b.html|fecha=30 d'abril de 1974|fechaaccesu=10 d'agostu de 2017}}</ref><ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=AMERICAN PETROLEUM INTERESTS IN EQUATORIAL GUINEA|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1974YAOUND03442_b.html|fecha=21 d'ochobre de 1974|fechaaccesu=11 d'agostu de 2017}}</ref> y desenvolvimientu del [[turismu]] y les industries maderera y minera.<ref name=mvv /> Macías siempres les refugó yá que según el proveníen d'imperialistes que queríen apoderase de la riqueza del país.<ref name=mvv /> La crisis económica (desencadenada ente otres coses pola nacionalización de la economía y les escentricidaes y mala xestión de Macías)<ref name=caden /> menguó'l valor de les esportaciones, desencadenó la [[inflación]] más alta nel continente africanu<ref name=af /> y produció una importante [[escasez]] d'alimentos y otros productos básicos. Predominaba la [[malnutrición]] y el defectu alimentaria.<ref name=murcia /><ref name=debanderas /> Cuando Macías empezó a ser cuestionáu por esto, declaró: {{cita| “Que nos dexen de falar de pan, lleche, azucre, tomate, que nun son alimentos típicamente africanos”<ref name=debanderas />}} La comida europea-occidental (pan, tomate, azucre, lleche...)<ref>{{cita llibru |apellíos1=Scafidi|nome1=Oscar|títulu=Equatorial Guinea|fecha=2015|editorial=Bradt Travel Guides|isbn=1841629251, 9781841629254|url=https://books.google.cl/books?id=1engCgAAQBAJ&pg=PA23&lpg=PA23&dq=FRANCISCO+MACIAS+GERMAN+WOMAN&source=bl&ots=zcFn6RMmMq&sig=RUWox8JmSD8r2wPRlAqD8fZ8CSk&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwje65GMhKDTAhVCIJAKHVD1AzQQ6AEIXDAM#v=onepage&q=FRANCISCO%20MACIAS%20GERMAN%20WOMAN&f=false|fechaaccesu=13 d'abril de 2017}}</ref> acabaría per ser prohibida.<ref name=af /><ref name=estética /> Los pocos alimentos disponibles teníen precios peraltos,<ref name=africa2 /> yá que Macías consiguir a preciu bien baratu de los sos socios estranxeros o del trabayu del so pueblu nes finques, depués almacenar y darréu revender intencionalmente con precios descomanadamente altos (80 o 100 vegaes más que l'orixinal)<ref name=mvv /> que la gran mayoría de la población nun podía cubrir.<ref name=mvv /> Esto facer, según les sos propies pallabres, pa castigar a aquellos que nun queríen trabayar.<ref name=mvv /> Macías decidía cuando yeren puestos a la venta cada unu de los alimentos, y los más indispensables tardaben en selo.<ref name=mvv /> Cuando yá se topaben a la venta, munches vegaes la so fecha de caducidá yá había llegáu.<ref name=mvv /> La población, al nun poder costear una cantidá razonable, namái mercaba una cantidá ínfima.<ref name=mvv /> De resultes, aumentó'l robu, el contrabandu y la llucha pola sobrevivencia.<ref name=mvv /> Per otra parte, la crisis causó que solamente'l presidente Macías, l'exércitu y la policía pudieren cobrar un sueldu regularmente.<ref name=vavel /><ref name=africa2 /><ref name=tirón /> La xente podía tar meses ensin cobrar.<ref name=mvv /> L'actividá empresarial dexó práuticamente d'esistir (los homes de negocios fueron igualmente reprimíos),<ref name=junius /> y les poques empreses esistentes yeren controlaes pol Estáu.<ref name=caden /> En 1973 suprimiéronse les actividaes comerciales privaes nel país.<ref name=mvv /><ref name=gogo>{{cita publicación |títulu=Millones y corrupción a "go-go"|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/blanco.y.negro/1976/10/30/021.html|fechaaccesu=14 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=30 d'ochobre de 1976}}</ref> Les tiendes, los puestos de mercáu y la oficina de correos cerraron.<ref name=africa2 /><ref>{{cita llibru |títulu=Morals and Markets: The Dangerous Balance|fecha=2013|editorial=Springer|isbn=1137331526, 9781137331526|url=https://books.google.cl/books?id=efzKeHYlzD0C&pg=PT75&lpg=PT75&dq=francisco+macias+nguema+nightmares&source=bl&ots=3P-ZFX0Wyh&sig=ax8SSS60NwEycPWPuojbcEOycrs&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwis4unQxKzTAhWEC5AKHddwA-kQ6AEIWDAL#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20nightmares&f=false|fechaaccesu=18 d'abril de 2017}}</ref> En 1976 solo quedaba una industria nel país.<ref name=crono /> El comerciu y la industria fueron sustituyíos pol [[trueque]].<ref name=africa2 /> Macías declaró que mientres el tuviera nel poder, el [[capitalismu]] enxamás taría presente.<ref name=autodeterminacion /> Los trabayadores nun disponíen de [[derechos llaborales]].<ref name=caden /> El trabayu yera consideráu como'l primera deber y obligación de too ciudadanu (homes y muyeres),<ref name=autodeterminacion /> y tou tipu de reivindicación llaboral yera considerada daqué “contrarrevolucionario, subversivu y propiu de los enemigos de la patria”, castigándose con cárcel.<ref name=caden /> De toes formes, mientres la dictadura de Macías el [[desemplegu]] abondaba.<ref name=tirón /> Amás, el gobiernu estableció una política d'espropiación forzosa de bienes privaos y coleutivos, incluyendo coches particulares, viviendes, dineru y finques.<ref name=caida>{{cita web |apellido1=Jiménez|nome1=Gemma|títulu=LA CAIDA DEL TERCER HOME|url=http://www.guinea-ecuatorial.net/ms/main.asp?cd=nin5455|fecha=25 d'agostu de 2007|fechaaccesu=20 de febreru de 2017}}</ref> La Constitución de 1973 establecía la propiedá del Estáu sobre la tierra y tou aquello que s'atopara dientro del territoriu nacional.<ref name=murcia /><ref name=civil /> Macías apoderar de munches finques espropiaes.<ref name=crono /> Polo xeneral, mientres la dictadura de Macías abandonáronse toles funciones de gobiernu sacante la seguridá interna.<ref name=caden /><ref>{{cita web |títulu=World : Africa : Equatorial Guinea|url=http://www-rohan.sdsu.edu/faculty/rwinslow/africa/equatorial_guinea.html|fechaaccesu=19 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120314054810/http://www-rohan.sdsu.edu/faculty/rwinslow/africa/equatorial_guinea.html|fechaarchivu=2012-03-14}}</ref><ref>{{cita web |autor1=[[Departamentu d'Estáu de los Estaos Xuníos]]|títulu=Equatorial Guinea (11/04)|url=https://2009-2017.state.gov/outofdate/bgn/equatorialguinea/40580.htm|idioma=inglés|fechaaccesu=20 d'abril de 2017}}</ref> === Conflictu con Gabón === {{AP|Mbañe}} En 1972, les tropes de [[Gabón]] se infiltraron en territoriu ecuatoguineanu, provocando un conflictu ente dambos países.<ref name=escala>{{cita publicación |títulu=ESCALA EN BARAJAS DE UN MINISTRO GUINEANO, EN VIAJE HACIA NUEVA YORK|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1972/09/14/017.html|fechaaccesu=2 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=14 de setiembre de 1972}}</ref> Gabón decidiera ampliar les sos agües territoriales a 70 milles col fin de tomar nelles a los castros más cercanos a les sos mariñes.<ref name=pueblos /> En setiembre, soldaos ecuatoguineanos abrieron fueu contra pescadores gaboneses activos na zona apostada, a lo que Gabón respondió unviando dos barcos con 40 soldaos pa ocupar [[Mbañe]], [[Islles de Guinea Ecuatorial|Conga]] y [[Islles de Guinea Ecuatorial|Cocoteros]].<ref name=pueblos /><ref>{{cita web |títulu=“La verdá sobre Mbañé” Max Liniger-Goumaz, Mundu Negru, nᵘ 476, xunetu-agostu 2003|url=http://www.asodeguesegundaetapa.org/la verdá-sobre-mbane-max-liniger-goumaz-mundu-negru-non-476-xunetu-agostu-2003/|fechaaccesu=3 d'agostu de 2017}}</ref> Les autoridaes gabonesas prohibieron que cualquier embarcación estranxera averar a estes islles.<ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=GOEG SILENCE ON DISPUTED ISLANDS PUZZLES GABONESE ENVOY|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1974YAOUND01806_b.html|idioma=inglés|fecha=7 de xunu de 1974|fechaaccesu=11 d'agostu de 2017}}</ref> Dambos países intentaron en diverses ocasiones llegar a un alcuerdu, pero la continua infraición de lo alcordao per parte de Gabón fixo difícil les bones rellaciones ente dambes partes. El 13 de setiembre de 1972, nuna xunta celebrada na [[República Popular del Congo]] (otres fontes citen que se celebró en [[Kinxasa]], [[Zaire]])<ref name=resueltu>{{cita publicación |títulu=El conflictu ente Gabón y Guinea Ecuatorial, resueltu|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/sevilla/abc.sevilla/1972/09/19/020.html|fechaaccesu=2 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=19 de setiembre de 1972}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Reconciliáronse Guinea y Gabón|fechaaccesu=11 de marzu de 2017|axencia=[[Voluntá (periódicu)|Voluntá]]|fecha=19 de setiembre de 1972|páxina=1}}</ref> a la qu'asistieron los presidentes Macías, [[Omar Bongu]] (de Gabón), [[Mobutu Sese Seko]] (de [[Zaire]]) y [[Marien Ngouabi]] (de la [[República Popular del Congo]]), xunto al Secretariu Xeneral de la [[Organización de la Unidá Africana]] [[Nzo Ekangaki]], diose calce formal a un alcuerdu ente los países litigantes, roblándose un documentu.<ref name=resueltu /><ref name=martínez /><ref>{{cita publicación |títulu=Alcuerdo ente Gabón y Guinea Ecuatorial sobre la neutralización de la zona confiictiva|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1976/12/28/pagina-25/33609497/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=14 de payares de 1972}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=El conflictu ente Gabón y Guinea Ecuatorial, resueltu en principiu|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1979/08/26/pagina-3/33612785/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=19 de setiembre de 1972}}</ref> Primeramente'l [[Conseyu de Seguridá de les Naciones Xuníes]] tamién intervieno na resolución del conflictu.<ref name=escala /> === Derrocamientu y muerte === {{AP|Golpe d'Estáu en Guinea Ecuatorial de 1979}} Pa 1979, la represión de Macías afectaba inclusive a les sos más allegaos, incluyendo a integrantes del clan Esangui.<ref name=paraísu /> El [[3 d'agostu]] de [[1979]], el so sobrín [[Teodoro Obiang Nguema]] entamó, cola ayuda d'antiguos compañeros d'armes encarcelaos ([[Eulogio Oyó]] y otros), un [[Golpe d'Estáu en Guinea Ecuatorial de 1979|golpe d'estáu]] que derrocó a Macías. Tres les esfriegues militares que duraron una selmana, el dictador abellugar na selva, y ellí foi deteníu poco tiempu dempués. El so sobrín, Teodoro Obiang, qu'acabaría siendo de la mesma el nuevu dictador, sometió-y a un [[xuiciu sumarísimu]] utilizando'l [[Códigu de Xusticia Militar]] español, nel que foi acusáu, ente otres coses, de [[xenocidiu]], deportaciones masives y apropiaciones indebíes. Foi condergáu a [[Pena de muerte|muerte]] el [[29 de setiembre]] de [[1979]] y [[fusilamiento|fusiláu]] darréu.<ref>[https://elpais.com/diario/1979/09/30/internacional/307490404_850215.html Francisco Macías foi executáu ayeri], diariu ''El País'', domingu, 30 de setiembre de 1979.</ref> Anguaño, Francisco Macías Nguema ta consideráu como unu de los líderes más [[Cleptocracia|cleptocráticos]], sangrientos y crueles na hestoria del [[África]] post-colonial. Foi comparáu a [[Pol Pot]] pola naturaleza violenta, imprevisible y anti-intelectual de dambos rexímenes.<ref name="afroarticles.com"/> == La propaganda de Macías == La propaganda de Macías Nguema puede definise y estremar en dos fases: la primera, antes de ser escoyíu presidente. Y la segunda, dempués de ser escoyíu, periodu mientres el cual la so propaganda va basase más n'aiciones qu'en gráficos y octavielles. === Macías preelectoral y eleutoral (1968) === {{AP|Eleiciones xenerales de Guinea Ecuatorial de 1968}} La figura de Macías antes de ser escoyíu presidente yera desconocida, hasta que foi destacando adulces y llegó a convertise n'alcalde de [[Mongomo]]. Fechu que-y dio más posibilidaes pa depués presentar la so candidatura, pa la cual yera necesariu cuntar col 2% del censu eleutoral.<ref name=murcia /> Macías, que más tarde volvió africanizar el so nome, añadió'l nome de Francisco al so n'honor a [[Francisco Franco]]. Una de les persones que más almiraba por aquél entós. En pasando pol curtiu periodu autonómicu, durante la campaña amosó ser un líder distinguíu que sabía cómo tresmitir y dirixise al pueblu, en comparanza a los sos rivales.<ref name=murcia /> Macías empezaba la so campaña p'algamar la presidencia con estos elementos; De primeres, el símbolu qu'usó pa la so campaña foi'l del [[gallu]] –el cual col so cantar anuncia la mañana- ''Una nueva Guinea''. Lo que-y valdría los llamatu de '''papa Coq''' (ello ye que'l [[gallu]] darréu convertiríase nun símbolu característicu de la so dictadura).<ref name=murcia /> El lema de la so campaña yera: “''En marcha con Macías; unidá, paz y prosperidá''”<ref name=murcia /> Apelaba por una conciencia única de los guineanos, Macías pa ello citaba a [[Suiza]] como exemplu a siguir pa Guinea. Una vegada ganaes les eleiciones, formaría gobiernu con munchos de los miembros de les otres faiciones, la so lema camudó a: “'''Un home, un equipu, un programa'''”<ref name=murcia /> Nun se sabe si Macías representaba a una ideoloxía política, o si na so cabeza había dalguna que reinaba. Pero taba claru que nun principiu, apostó pola democracia y pol progresu del so país. Pa la so campaña, amás del sofitu de la [[Idea Popular de Guinea Ecuatorial]] (IPGE), tamién goció del sofitu de disidientes de les candidatures rivales.<ref name=murcia /> No que fai a sofitu económicu, l'asesor de Macías, l'abogáu español [[Antonio García-Trevijano]], gastó cuasi 50 millones de pesetes pa la campaña eleutoral.<ref name=murcia /> Macías abogaba por respetar les diferencies culturales ente les etnies del país (continentales ya insulares) dientro d'una nación xunida, unes bones rellaciones con España, un salariu dignu pa los trabayadores y el fomentu del sindicalismu. En materia económico, Macías prometía creitos pa pequeños llabradores, pescadores, comerciantes ya industriales modestos, y una política de proteición de precios pa les materies primes del país, garantizando'l so allugamientu seguru nos mercaos internacionales.<ref name=murcia /> {{wikisource|Programa eleutoral presentáu por Macías a los comicios presidenciales}} Macías falaba de nacionalismu, d'unidá y dirixíase al pueblu polo xeneral, a diferencia de los sos contrincantes, que se dirixíen a sectores específicos de la población.<ref name=murcia /> Yera'l candidatu menos pro-español y por consiguiente'l so victoria espertó rocea y esmolición per parte d'España.<ref name=murcia /> === Presidente electu y presidente vitaliciu === Entá colos problemes que Macías tuviera con [[España]], los fregaos cola [[guardia civil]] y la salida de gran parte de la población española de Guinea, lo que más-y dolió a Macías foi l'intentu de golpe d'estáu qu'entamaron contra él, xunto a quien se supón yera de los miembros que formó gobiernu con él. Empieza lo que se conoz como'l reinu del terror en Guinea. Macías somete al país a una dura represión que se traduz a una censura total. Llegando hasta'l puntu nel cual, ante cualquier amenaza, fizo que tola correspondencia que circulara per Guinea pasara por él.<ref name=sultanatu /><ref name=morgan /><ref name=statement /><ref>{{cita web |títulu=GUINEA ECUATORIAL NEL DESENVOLVIMIENTU DE LA ECONOMÍA-MUNDU CAPITALISTA|url=http://antropologiaucm.blogspot.cl/2009/03/sobre-guinea-ecuatorial.html|fechaaccesu=23 d'abril de 2017}}</ref> Provocando que llegara un puntu nel cual les cartes nun llegaben, yá que s'atropar na so mesa. La [[censura]] siguió col aislamientu del país; cerróse l'espaciu aereu, y l'aereollinia española ([[Iberia (aereollinia)|Iberia]])<ref name=iberia /> amenorgó los sos vuelos progresivamente hasta cuasi la so nulidá, anque nunca dexó de tar n'activu.<ref name=iberia /> Hubo un puntu nel que nengún avión podía aterrizar nel país ensin la previa autorización de Macías.<ref name=paradoriu /> En 1976, pilotos de l'aereollinia fueron vexaos y encarcelaos tres l'apagón accidental de les lluces de la pista d'aterrizaxe cuando diba aterrizar l'avión de Macías.<ref name=crono /><ref name=paraísu /> L'aereollinia amenació con un paru total, pero foi disuadida pola embaxada española.<ref name=paraísu /> Macías nun baxaba de los aviones hasta que s'esplegara una [[alfombra colorada]] y tou tuviera llistu por que se-y recibiera con tolos honores.<ref name=celestino>{{cita web |apellido1=Okenve Ndo|nome1=Celestino|títulu=ALBUM DE SEMEYES DE D. FORTUNATO OKENVE MITUY|url=http://www.angelfire.com/sk2/guineaecuatorial/fokenve.htm|fechaaccesu=22 de mayu de 2017}}</ref> Dende 1970<ref name=almirar>{{cita web |títulu=Cómo almirar al empar a Marx, Lenin, Mao, Hitler y Franco (4)|url=http://historiasdehispania.blogspot.cl/2008_12_07_archive.html|fecha=13 d'avientu de 2008|fechaaccesu=12 de xunetu de 2017}}</ref> prohibió la entrada de cualesquier periodista al país, especialmente español.<ref name=crono /><ref name=massatrocity /> Esto contribuyó a hermetizar muncho más el país. Munchos turistes fueron espulsaos del país malapenes baxando del avión porque nel vuelu lleeren periódicos ensin aprobar pol gobiernu.<ref name=almirar /> Según Macías, los periodistes estranxeros daben una imaxe equivocada del país.<ref>{{cita publicación |apellido1=Mahiques Nunez|nome1=Alejandra|títulu=REASONS BEHIND THE SILENCE OF THE SPANISH PRESS AROUND MACÍAS NGUEMA'S REGIME (1968-1979)|fecha=Julio de 2013|url=https://openaccess.leidenuniv.nl/bitstream/handle/1887/24169/ASC-075287668-3443-01.pdf?sequence=2|fechaaccesu=10 d'abril de 2017}}</ref> Tamién el periodismu independiente taba illegalizáu nel interior del país.<ref>{{cita web |títulu=Equatorial Guinea|url=https://v1.sahistory.org.za/pages/africa/african%20independence-history/equatorial-guinea.htm|idioma=inglés|fechaaccesu=10 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170410133243/https://v1.sahistory.org.za/pages/africa/african%20independence-history/equatorial-guinea.htm|fechaarchivu=2017-04-10}}</ref> Anque Macías caltener al corriente de lo que dicía la prensa española,<ref name=tensión /><ref name=autodeterminacion /> y nun duldar en contesta-yos cada vez que s'entamaba un actu del PUNT. Partíu nel cual teníen d'afiliase tolos guineanos. Los discursos de Macías yeren grabaos y distribuyíos en formatu de [[cassete]]s.<ref name=gustav /> La Mocedá en marcha con Macías, ''y siempres con Macías'', foi un cuerpu [[paramilitar]] formáu por mozu (incluyendo adolescentes),<ref name=pistola /> qu'ante l'estancamientu de la economía, hubo qu'ocupar de dalguna forma a tal sector de la ciudadanía. Les Mocedaes fueron fundaes tres un conseyu ministerial el 22 de febreru de 1969 nel contestu de la [[Crisis diplomática ente España y Guinea Ecuatorial de 1969|crisis diplomática con España]].<ref name=murcia /><ref name=estética /> Un grupu de mozos (de dambos sexos)<ref name=estética /> ensin líderes, oxetivos ya instrucción. Sirvíen pa controlar a la población, por que realizaren los exercicios militares a la hora señalada, por que naide devasara nin cuestionara l'autoridá del líder, y pa llevar a cabu tou tipu d'aiciones vexatories como tortures, acusaciones, execuciones, violaciones, robos, humildaciones y pillajes, actuando con total impunidá.<ref name=caida /> Tamién se tomaben l'atribución de rexistrar les viviendes de la población, colo cual la [[vida privada]] dexó práuticamente d'esistir.<ref name=caida /> Mientres estos rexistros, destruyíase cualquier alcordanza de la colonización española.<ref name=murcia /> Amás, llegaron a establecer un comerciu de [[prostitución]] forzada.<ref name=frank>{{cita llibru |apellíos1=Tenaille|nome1=Frank|títulu=Les 56 Áfricas: guía política|fecha=1981|editorial=Sieglu XXI|isbn=968231058X, 9789682310584|url=https://books.google.cl/books?id=L0Ws9Jv5R5IC&dq=mocedaes+en+marcha+con+macias&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=22 de marzu de 2017}}</ref> Mientres los toques de queda, les Mocedaes salíen en jeeps [[Land Rover]] y atopábense de cutiu n'estáu d'[[ebriedá]].<ref name=eburi /><ref name=pistola /> Nos sos desfiles, les Mocedaes realizaben una combinación ente'l [[saludu fascista]] y el [[puñu n'alto]].<ref>Archivos históricos espuestos nel documental [[Memoria negra]].</ref> Taben obligaos a vixilar y denunciar a los sos padres.<ref name=estética /> Tamién s'estableció en 1972 una organización similar llamada "Milicia Popular", otru cuerpu paramilitar formáu por voluntarios civiles d'etnia fang y asesoráu por rusos y cubanos,<ref name=crono /> que al igual que les Mocedaes goció de gran poder.<ref name=estética /> Macías creó estos cuerpos yá que resabiaba de les Fuercies Armaes, bien amestaes al pasáu colonial que'l dictador tarrecía,<ref name=mvv /><ref name=estética /> y en munchos casos adquirieron mayor importancia.<ref name=mvv /> Dada la predominancia del tribalismu, solamente los fang formaben parte d'estos órganos represivos.<ref name= fang /> Unu entraba nel PUNT a la edá de 7 años, y namái salía cuando morría. Eses yeren les normes. Amás d'aprender a recitar les conseñes mientres la celebración de los actos: ''Embaxo l'imperialismu'', ''Embaxo'l colonialismu'', ''Enriba la revolución'', ''Viva'l líder, el nuesu collaciu Francisco Macías Nguema'' ente otres.<ref name=murcia /> Les persones taben obligaes a denunciar a los sos seres queríos y a tolos sos conocíos en casu de ser "contrarrevolucionarios",<ref name=sultanatu /><ref>{{cita publicación |títulu=Nel décimu aniversariu de la independencia de Guinea Ecuatorial|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1997/07/01/pagina-16/33731871/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=12 d'ochobre de 1978}}</ref> y los sos siguidores más radicales llegaben a violar a les sos madres cuando estes yeren afayaes realizando aiciones indebíes.<ref name=blogue /> Aquellos que protestaben pola detención de los sos seres queríos yeren igualmente torturaos o asesinaos.<ref name=estética /> Munches muyeres ufiertábense sexualmente a les autoridaes col fin de salvar a los sos familiares.<ref name=estética /> Dalgunes d'elles inclusive yeren obligaes a contraer mantrimonio con miembros del gobiernu.<ref>{{cita web |autor1=ASODEGUE|títulu=Denuncia d'ANRD a les Naciones Xuníes (agostu 1975)|url=http://www.asodegue.org/hdmanrd1.htm|fechaaccesu=3 d'agostu de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20071022171348/http://www.asodegue.org/hdmanrd1.htm|fechaarchivu=2007-10-22}}</ref> El sistema de denuncia coleutiva daba llugar a rivalidaes ente funcionarios por meyores puestos o mayor trescendencia social,<ref name=mvv /> y al saldu de rivalidaes personales o querelles familiares.<ref name=mvv /> Macías estableció una rede de denuncies ente los órganos del Estáu.<ref name=mvv /> El sistema de denuncia coleutivu estremó al pueblu polo xeneral, y Macías defendióse diciendo que los mesmos guineanos tábense estermináu ente ellos, desvenceyándose de too aquello qu'asocedía nes cárceles del país.<ref name=mvv /> Nun principiu escareció d'una ideoloxía definida, pero darréu declaróse formalmente [[marxista-leninista]], combináu esta ideoloxía cola so almiración por [[Adolf Hitler]],<ref name=hitler /> autodefiniéndose como un "marxista-hitlerianu".<ref name=caden /> La so ideoloxía taba compuesta por munches idees de líderes como [[Adolf Hitler|Hitler]]<ref name=hitler /> (llegando a declarase [[antisionismu|antisionista]]),<ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=WEEKLY REVIEW OF THE PEOPLE'S REPUBLIC OF CHINA NON.33|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1974HONGK09110_b.html|fecha=14 d'agostu de 1974|fechaaccesu=10 d'agostu de 2017}}</ref> [[Mao]],<ref name=blogue>{{cita web |títulu=Francisco Macías, el Hitler africanu|url=http://desdelavegardubsolis.blogspot.cl/2015/06/francisco-macias-el-hitler-africanu.html|fecha=2014|fechaaccesu=26 d'avientu de 2016}}</ref> [[Idi Amin]]<ref name=hitler /> (quién se comprometió a sofitar a Guinea Ecuatorial),<ref name=crono /> [[Jean-Bédel Bokassa]],<ref name=hitler /> [[Francisco Franco|Franco]]<ref name=blogue /><ref>{{cita publicación |títulu=«Guinea espunxo claramente'l so deséu unánime: aportar a la independencia»|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1971/06/01/pagina-8/34367909/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=16 de mayu de 1967}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=La nación española va ser tratada con preferencia en Guinea Ecuatorial|url=http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?fn=commandselect;query=id:0000408314;command=show_pdf;testu=%20-%20Nueva%20Espa%C3%B1a%20(none)%2006/10/1968.%20P%C3%A1gina%206#view=FitH&pagemode=none|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu del AltoAragón]]|fecha=6 d'ochobre de 1968 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20210118015348/http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?fn=commandselect;query=id:0000408314;command=show_pdf;testu=%20-%20Nueva%20Espa%C3%B1a%20(none)%2006/10/1968.%20P%C3%A1gina%206#view=FitH&pagemode=none |fechaarchivu=2021-01-18}}</ref> (del cúal declaróse siguidor y a quién se refería constantemente como “el mio colega” o “el mio homónimu”<ref name=gustav /> anque darréu calificó al so gobiernu como un "réxime criminal" y a él como "criminal asesín y fascista"),<ref name=uned /> [[Fidel Castro]],<ref name=mengue /> [[Kim Il-sung]]<ref name=gustav /> ya inclusive [[Mahatma Gandhi]].<ref name=mvv /><ref name=blogue /> Macías tamién representaba una corriente [[Tercermundismu|tercermundista]]<ref name=sultanatu /><ref name=cap9 /> y cultivó una imaxe de líder [[Progresismu|progresista]] na izquierda española opositora a Franco.<ref name=sultanatu /> Esisten desalcuerdos alrodiu de cual foi realmente la posición nel [[espectru políticu]] de Macías. El diplomáticu español [[Fernando Morán López]] considerar un asonsañador del [[franquismu]]<ref name=gustav /> ente que l'analista suizu [[Max Liniger-Goumaz]] definir como “afro-[[fascista]]”.<ref name=gustav /><ref>{{cita llibru |autor1=Landry-Wilfrid Miampika y Patricia Regueru Calderón|títulu=De Guinea Ecuatorial a les lliteratures hispanoafricanas|fecha=2010|editorial=Editorial Verbum|isbn=8479626402, 9788479626402|url=https://books.google.cl/books?id=2l3vAgAAQBAJ&pg=PA29&dq=francisco+macias+nguema+afro+fascismu&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwit6oj6-f7SAhWECpAKHdSJAdsQ6AEIGjAA#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20afro%20fascismu&f=false|fechaaccesu=31 de marzu de 2017}}</ref> Otra manera, el réxime de Macías tamién foi calificáu como un terror colorao” enllantáu por un gobiernu comunista”.<ref name=caden /> Dellos estudios, sicasí, tamién conclúin que Macías nun yera comunista, o que nin siquier tenía una ideoloxía.<ref name=gustav /> El mesmu Macías declaró nuna ocasión: “Nun soi capitalista, nin socialista, nin comunista. Toes son teoríes europees y yo nun soi européu, soi africanu”.<ref name=gustav /> {{cita|«Considero a Hitier como'l salvador d'Africa. Cometió errores porque yera humanu, pero'l so propósitu yera acabar col colonialismu nel mundu enteru»|Macías sobre [[Adolf Hitler]]<ref name=hitler />}} {{cita|«Franco díxome: 'Yo voi tar detrás de ti'. L'únicu qu'amaba Guinea ye'l Xeneral Franco»|Macías sobre [[Francisco Franco]]<ref name=crono /><ref name=eburi>{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=Xineru de 1969. La "memoria histórica" güei y cuarenta años d'apostada amnesia pública|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/11204/xineru-de-1969-la memoria-historica-hoy-y-cuarenta-ano-de-deliverada-amnesia-publica|fecha=29 de mayu de 2007|fechaaccesu=2 de xineru de 2017}}</ref>}} Exerció un fuerte cultu a la so personalidá. El so cultu a la personalidá foi na so mayoría exercitáu de forma direuta y en presencia, y llegó al puntu d'incluyir una dedicatoria a Macías na guía telefónica.<ref name=uncle /> El desterciu na educación producir pola so intervención, por cuenta de que suprimió cuasi en totalidá les asignatures básiques. Dir al colexu yera la mayor forma d'adoutrinamientu cola que cuntaba, onde los neños teníen de lleer y recitar la so decisión invariable” testu onde afiguraba'l so odiu escontra España, l'imperialismu, y glorificaba la so persona.<ref name=africa2 /><ref>{{cita publicación |apellido1=Negrín Fajardo|nome1=Olegario|títulu=¿QUÉ QUEDA EN GUINEA ECUATORIAL DE LA EDUCACIÓN ESPAÑOLA? DE LA EDUCACIÓN COLONIAL A LA REALIDÁ ACTUAL|fecha=2011|páxina=119|url=https://gredos.usal.es/jspui/bitstream/10366/121062/1/%C2%BFQue_queda_en_Guinea_Ecuatorial_de_la_ed.pdf|fechaaccesu=21 d'abril de 2017}}</ref> Tamién s'estudiaba la so biografía,<ref name= cm2 /> y les doctrines revolucionaries yeren enseñaes en [[idioma fang]].<ref name= cm2 /> Mientres esi periodu de tiempu, Macías declarara a España como'l so peor enemigu. Mientres n'España taba pensándose na persona que diba sustituyir a Franco, que nesi momentu, la corona apaecía, y [[Xuan Carlos I]] apaecía como candidatu por derechu. Yá daquella, Macías yá se proclamara presidente vitaliciu, y ante les crítiques que-y veníen dende España, criticaba a los españoles y el creitu que-y daben al que diba ser el so futuru rei. Si [[Xuan Carlos I]] por derechu” diba proclamase rei d'España, ¿él por qué nun podía proclamase presidente vitaliciu?<ref name=autodeterminacion /> Macías nun tenía bones pallabres pal que diba ser rei d'España (calificó a Xuan Carlos I como "criminal farfán y fascista, fíu bastardu del criminal fascista y asesín General Franco"),<ref name=uned /> nin pa la prensa española. Faltó a políticos españoles como [[Manuel Fraga]], [[Luis Carrero Blanco]], [[Gregorio López Bravo]], [[Carlos Arias Navarro]] y [[Fernando María Castiella]] (calificándo-yos a toos ellos como "peada criminal asesina").<ref name=uned /> Macías tamién faltó públicamente a [[Adolfo Suárez]] (a quién calificó de "estúpidu"),<ref name=uned /> ente que (una vegada producida la [[transición española]]) calificó a los partíos políticos españoles como "comenenciosos y fascistes"<ref name=uned /> y al gobiernu de la [[Xunión de Centru Democráticu|UCD]] como "continuador del franquismu".<ref name=autodeterminacion /> Dedicó amás dures pallabres a los antiguos "criminales gobernadores xenerales coloniales" como [[Francisco Núñez Rodríguez]].<ref name=uned /> Dexaba que les crítiques afectáren-y de forma personal y tomar bien en serio. Hasta tal puntu que mandaba a la población a manifestase cada vez que lu criticaben a él,<ref name=crono /><ref name=mvv /> y a la situación na que tenía al país. Repitía que cómo un país como España, sometíu a Estaos Xuníos, podía critica-y a él y a les sos aiciones, una y bones Guinea yera un país llibre” que nun taba sometíu a la voluntá de nenguna otra potencia (n'especial la Xunión Soviética) alegando qu'España dexó qu'Estaos Xuníos construyera bases militares en delles de les sos ciudaes más importantes.<ref name=autodeterminacion /> Macías caltuvo una postura bien crítica al respeutive d'España, a la qu'acusó d'asesinar a millones de persones.<ref>{{cita publicación |títulu=Macías acusa a España d'asesinar a millones de persones|url=https://elpais.com/diario/1977/03/24/espana/228006007_850215.html|fechaaccesu=29 de mayu de 2016|axencia=[[El País (España)|El País]]|fecha=24 de marzu de 1977}}</ref> Tamién la acusó de realizar actividaes criminales y calificó a los españoles como asesinos.<ref>{{cita publicación |títulu=Macías ataca y falta a España|url=https://elpais.com/diario/1977/09/22/internacional/243727212_850215.html|fechaaccesu=30 de mayu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=22 de setiembre de 1977}}</ref> Inclusive tuvo la intención de publicar un llibru sobre toles muertes socedíes en Guinea Ecuatorial mientres la dómina colonial, recurriendo al falsio de cifres pa esaxerar les mesmes.<ref name=mvv /> España, ante l'actitú de Macías, declaró ente 1971 y 1976 ''materia reservao'' tola información relativa a Guinea Ecuatorial (lo cual implicaba que nun se podía informar del país en nengún mediu de comunicación español).<ref>{{cita publicación |apellido1=Liniger-Goumaz|nome1=Max|enllaceautor=Max Liniger-Goumaz|títulu=Guinea Ecuatorial: Diecisiete años de la segunda dictadura nguemista (1979-1996)|fecha=1996|url=http://aleph.academica.mx/jspui/bitstream/56789/30187/1/31-101-1996-0645.pdf|fechaaccesu=24 d'ochobre de 2016 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20161025053523/http://aleph.academica.mx/jspui/bitstream/56789/30187/1/31-101-1996-0645.pdf |fechaarchivu=2016-10-25}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Ocho años de rellaciones inestables|url=https://elpais.com/diario/1977/03/23/espana/227919607_850215.html|fechaaccesu=8 de febreru de 2017|axencia=[[El País (España)|El País]]|fecha=23 de marzu de 1977}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Guinea: llevántase'l telón|url=https://elpais.com/diario/1976/10/20/opinion/214614006_850215.html|fechaaccesu=8 de febreru de 2017|axencia=[[El País (España)|El País]]|fecha=20 d'ochobre de 1976}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Dexa de ser secretu oficial la información rellacionada con Guinea|fechaaccesu=18 de marzu de 2017|axencia=[[El Periódico Mediterráneo]]|fecha=20 d'ochobre de 1976}}</ref> Cuando la norma foi llevantada, Macías esixó a los diplomáticos españoles que se-y dexara en paz y que nun se publicar "insultos" contra el.<ref name=mvv /> Repórtase que cuando un funcionariu d'esteriores comunico la midida a Macías, este esclamó: "!Eso facer ustedes porque yá nun vive la so excelencia (refiriéndose a [[Francisco Franco]]), porque si viviera nun s'atrevieren a faelo!". Con esta cita, demuéstrase que nos momentos más tirantes nes rellaciones ente dambos países, Macías siguía respetando al yá fináu dictador español.<ref>{{cita web |títulu=Cronoloxía Histórica de Guinea Ecuatorial|url=http://guineaecuatorialhistoria.blogspot.cl/1976/|fechaaccesu=27 de xunetu de 2017}}</ref> Mientres la dictadura de Macías, la población española residente en Guinea Ecuatorial yera constantemente atacada, y ensin motivu dalgunu espulsábase, multaba, maltrataba o encarcelaba a cualquier español.<ref name=piñar /> Tamién se-yos condergaba a trabayos forzaos, y Macías animaba a les sos Mocedaes a atacar les finques de los colonos.<ref name=sexu /> Llegaron a rexistrase delles humildaciones: brutales palices,<ref name=sexu />obligación a los colonos de trabayar en ropa interior,<ref name=sexu /> allugamientu de formigues que picaben nos sos cuerpos<ref name=sexu /> y violaciones a muyeres per parte de les Mocedaes en Marcha con Macías.<ref name=sexu /> Los mesmos diplomáticos españoles fueron acosaos por violentes manifestaciones.<ref name=africa /> Mientres la dictadura de Macías, permanecieron en Guinea Ecuatorial unos 300 españoles.<ref name=cap9>{{cita web |autor1=ASODEGUE|títulu=Capítulu 9. MACÍAS VUÉLVESE LLOCU, 1976-1979|url=http://www.asodegue.org/hdojmc09.htm|fechaaccesu=17 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20191027102338/http://www.asodegue.org/hdojmc09.htm|fechaarchivu=2019-10-27}}</ref> El pueblu guineanu, sicasí, deseyaba'l reestablecimientu de les rellaciones.<ref name=mvv /><ref name=cap9 /> Nun discursu empobináu a les muyeres guineanes, Macías declaró: “tenéis qu'enseñar a los vuesos fíos a odiar a los españoles”.<ref name=piñar /> Macías llevó alantre una política [[Xenofobia|xenófoba]] y [[Racismu|racista]]<ref name=ndongo /> contra la población blanca residente nel país, y encamentaba a los ensames a matar a los blancos y violar a les sos muyeres:<ref name=blogue /><ref name=sexu /> {{cita| “¡Matái al blancu, violái a les muyeres, tenéis derechu al botín, pena de muerte pa quien ayude al blancu! ¡Tamos en guerra contra l'imperialismu español!¡Los [[madereru|madereros]] son los nuesos enemigos!”|Pallabres de Macías tresmitíes pela radio estatal, 27 de febreru de 1969.<ref name=sexu />}} Depués de que los españoles colárense, el hostigamiento siguió, esta vegada contra los inmigrantes [[portugueses]] residentes nel país.<ref name=crono /><ref name=gustav /> Esta política treslladar a la mesma población nativa del país una vegada que la población blanca fuera espulsada y esterminada na so totalidá.<ref name=blogue /> A pesar de la so rivalidá cola antigua potencia colonizadora, Macías asonsañó les formes de dominación del [[franquismu]] español y xustificó el so non respetu a los derechos reconocíos pola llei argumentando que n'España esto tampoco se faía.<ref name=gustav /> Tamién caltuvo tres la independencia munches de les estructures del réxime colonial franquista. L'asignatura escolar franquista ''Formación del Espíritu Nacional'' nun foi suprimida hasta 1975, cuando foi sustituyida pola ''Formación Política de Guinea Ecuatorial''.<ref name=gustav /> Amás, la seición femenina del [[Partíu Únicu Nacional de los Trabayadores]] taba basada na [[Seición Femenina]] de la [[Falanxe Española de les JONS]].<ref name=gustav /> Munchos himnos guineanos yeren imitaciones de cantares franquistes.<ref name=gustav /> Inclusive, antes d'empecipiar la persecución a la Ilesia, Macías caltuvo la tradición [[Nacionalcatolicismu|nacionalcatólica]] del cleru.<ref name=gustav /> Macías amás faíase besar la mano como los antiguos gobernadores coloniales<ref name=gustav /> y munches cuestiones alministratives presentes durante'l so gobiernu yeren les mesmes de los tiempos coloniales.<ref>{{cita web |autor1=[[Severo Moto Nsá]]|títulu=ACABAR (ECHAR) COL XEFE DE LA GUARDIA COLONIAL” QU'ESTERMINA AL NUESU PUEBLU.|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2017/10/acabar-echar-con-el xefe-de-la guardia.html#more|fecha=9 d'ochobre de 2017|fechaaccesu=17 d'ochobre de 2017}}</ref> Coles mesmes, Macías foi en 1975 unu de los xefes d'estáu que felicitó a Franco pel día del [[Alzamientu Nacional]].<ref>{{cita publicación |títulu=Cincuenta xefes d'estáu unviaron cordiales mensaxes na fiesta del 18 de xunetu|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1975/07/20/014.html|fechaaccesu=2 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=20 de xunetu de 1975}}</ref> Magar la so política anti-España, Macías nun rompió rellaciones con esti país, calteniéndose les embaxaes de dambes partes en cada país.<ref name=mvv /> En 1969 ellaboróse un conveniu de cooperación cultural ente dambos países.<ref>{{cita publicación |títulu=PREPARACIÓN D'UN CONVENIU DE COOPERACIÓN CULTURAL ENTE LA REPÚBLICA DE GUINEA ECUATORIAL Y ESPAÑA|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1968/10/02/pagina-7/33588265/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=10 de xunu de 1969}}</ref> En 1970 una delegación española llegó al país con motivu del segundu aniversariu de la independencia.<ref>{{cita publicación |títulu=VISITA D'UNA DELEGACIÓN OFICIAL ESPAÑOLA A LA REPUBUCA DE GUINEA ECUATORIAL|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1970/10/11/pagina-44/34316813/pdf.html?search=guinea%201%20de%20xineru%20de%201964|fechaaccesu=25 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=11 d'ochobre de 1970}}</ref> En mayu de 1971 y marzu de 1975 empezaron nuevos alcuerdos de cooperación téunica ente España y Guinea Ecuatorial.<ref name=martínez>{{cita web |autor1=Martínez Hermano|títulu=Historia de Guinea|url=http://www.martinezhermanos.com/guinea-historia.html|fechaaccesu=8 d'avientu de 2016}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Remata la primer fase de les conversaciones hispanu-guineanes|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1971/06/01/027.html|fechaaccesu=2 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=1 de xunu de 1971}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Comunicáu conxuntu de les negociaciones hispanu-guineanes|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1971/06/01/pagina-5/33588285/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=1 de xunu de 1971}}</ref> En 1977 rompiéronse les rellaciones con España definitivamente tres unes declaraciones demasiáu ofensives de Macías sobre'l Gobiernu y el Rei del país,<ref name=mvv /><ref name=martínez /><ref>{{cita web |títulu=22 de marzu de 1977|url=http://conmemora.com/efemeride/1442|fechaaccesu=16 de xineru de 2017}}</ref> pero caltuvo l'asistencia aeronáutica y los alcuerdos docentes,<ref name=crono /><ref name=paraísu /> esto ye, que dellos profesores españoles llegaren al país.<ref name=murcia /> La filosofía anti-España de Macías foi la principal fonte del sentimientu [[anticolonialismu|anticolonialista]] del so réxime.<ref name=crono /> Dientro d'Europa, Macías tamién foi cercanu a [[Francia]] (país que trabayó n'electrificación, obres públiques y aviación).<ref name="frank" /> Francia tenía la esperanza de faer cayer a Guinea Ecuatorial na so órbita (como lo fixera coles sos antigües colonies),<ref name="Pariah" /><ref name="frank" /> y sería unu de los pocos países europeos occidentales que nun rompió nunca rellaciones con Guinea Ecuatorial.<ref name="mvv" /><ref name="paraísu" /><ref>{{cita web |títulu=EQUATORIAL GUINEA: ANNUAL REVIEW FOR THE YEAR 1979|url=http://www.opensourceguinea.org/2013/10/annual-review-of-equatorial-guinea-for.html|idioma=inglés|fecha=22 de xineru de 1980|fechaaccesu=19 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |apellido1=Liniger-Goumaz|nome1=Max|enllaceautor=Max Liniger-Goumaz|títulu=150 años de rivalidaes hispanu-franceses nel Golfu de Guinea|páxina=92|url=http://publicaciones.sodepaz.org/images/uploads/documents/revista020/08_rivalidadeshispano_franceses.pdf|fechaaccesu=14 d'agostu de 2017}}</ref> Macías respetaba a Francia y pensaba que tenía de ser el país européu qu'ameyores rellaciones tuviera con Guinea.<ref name="autodeterminacion" /> Tamién consideraba que Francia, xunto a [[Reinu Xuníu]], llevara alantre un llabor colonizador decente n'África, a diferencia d'España.<ref name="autodeterminacion" /> Como nun podía ser menos, punxo so arrestu domiciliariu a tolos relixosos del país en 1973. Amás, multaba a tou aquél que s'atreviera a visitar una ilesia. Amás, la persona tenía de recitar nel momentu del castigu unes pallabres onde quedaba claro que “''Dios nun esiste, y que namái Macías yera'l verdaderu Dios''” .<ref name=sultanatu /> Ello ye qu'en 1978 establecióse «Nun hai otru Dios que Macías Nguema» como [[lema nacional]].<ref>{{cita web |títulu=Macias Nguema: Ruthless and bloody dictator|url=http://www.afroarticles.com/article-dashboard/article.php?id=117291|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160313200255/http://afroarticles.com/article-dashboard/article.php?id=117291|fechaarchivu=13 de marzu de 2016|editorial=Afroarticles.com}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Cavanaugh|nome1=Jeffrey|títulu=Doing Business In Africa: Equatorial Guinea|url=http://afkinsider.com/45843/business-africa-equatorial-guinea/|fecha=10 de marzu de 2014|fechaaccesu=8 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190112194949/http://afkinsider.com/45843/business-africa-equatorial-guinea/|fechaarchivu=2019-01-12}}</ref><ref name= oldale>{{cita llibru |apellíos1=Oldale|nome1=John|títulu=A World of Curiosities: Surprising, Interesting, and Downright Unbelievable Facts from Every Nation on the Planet|fecha=2012|editorial=Penguin|isbn=1101580402, 9781101580400|url=https://books.google.cl/books?id=XYPX1JmlIrsC&pg=PT232&lpg=PT232&dq=A+World+of+Curiosities:+Surprising,+Interesting,+and+Downright+Unbelievable+Facts+from+Every+Nation+on+the+Planet+god+macias+nguema&source=bl&ots=DRlarxTIjd&sig=zh1la7jjdW1RaMpHu9vRt2YePw0&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiw7YPoq5vTAhVBEpAKHfjOCAkQ6AEIIDAA#v=onepage&q=A%20World%20of%20Curiosities%3A%20Surprising%2C%20Interesting%2C%20and%20Downright%20Unbelievable%20Facts%20from%20Every%20Nation%20on%20the%20Planet%20god%20macias%20nguema&f=false}}</ref> El Ministru d'Interior de Macías, [[Ángel Masié Ntutumu|Angel Masié]], declaró: «precisabais la partida de bautismu pa entrar nel cielu. Agora bastar col carné del PUNT porque nun hai más Dios que Macías, presidente del Partíu.»<ref name=murcia /> Depués de que la Ilesia denunciara la brutalidá del so réxime, Macías decretó'l zarru de toles ilesies en 1978<ref>{{cita publicación |títulu=Macías cierra toles ilesies de Guinea Ecuatorial|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1997/07/01/pagina-3/33731576/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=5 de xunetu de 1978}}</ref> (les cualos convirtiéronse en grandes almacenes de cacáu, café y productos chinos o en salones de mítines del PUNT)<ref name=gustav /><ref>{{cita web |autor1=[[Severo Moto Nsá]]|títulu=LA GUINEA D'OBIANG NGUEMA: Ó, EL CIELU METÍU NEL INFIERNU.|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2011/12/la-guinea-de-obiang-nguema-o-el cielu.html|fecha=17 d'avientu de 2011|fechaaccesu=22 de mayu de 2017}}</ref> y la espulsión de la mayoría de los relixosos,<ref name=caden /> declarándose'l [[Ateísmu d'Estáu]]<ref name=caden /><ref name=derek /><ref name=kevin>{{cita llibru |apellíos1=Shillington|nome1=Kevin|títulu=Encyclopedia of African History 3-Volume Set|fecha=2013|editorial=Routledge|isbn=1135456704, 9781135456702|páxina=486|url=https://books.google.cl/books?id=umyHqvAErOAC&pg=PA486&lpg=PA486&dq=francisco+macias+nguema+catholic+school&source=bl&ots=xIovOSet90&sig=IVNMeBJkj_Pft8y8Degv7eEC9KE&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiNqfmNipjTAhUDkJAKHcwID_IQ6AEIVDAH#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20catholic%20school&f=false|fechaaccesu=10 d'abril de 2017}}</ref> (siendo que'l 95% de la población abrazaba la fe católica).<ref name=caden /><ref name=af /> Macías prohibió l'usu de la pallabra "Xesucristu" y durante la so dictadura esti tenía de ser referíu como "El Fíu Bastardu D'Una Puta Blanca Barata Con Un Coño Fedióndigu".<ref name=blogue /><ref name=sexu /> Les Mocedaes de Macías destruyeron los santos de les ilesies católiques del país y defecaron sobre les [[biblia|biblies]].<ref name=sexu /><ref name=ENÈNGE>{{cita publicación |apellido1=A´BODJEDI|nome1=ENÈNGE|títulu=LOS PASTORES PRESBITERIANOS NDÒW!|fecha=2007|páxina=96|url=http://www.raco.cat/index.php/Orafrica/article/viewFile/136796/186985|fechaaccesu=22 de mayu de 2017}}</ref> Tamién s'illegalizaron los [[Matrimoniu canonico|matrimonios canónicos]] y los [[funeral]]es, nuna campaña de "autenticidá" africana.<ref name=burning /><ref name=derek /> Antes de too esto, Macías ordenara colgar la so semeya en toles ilesies y establecer [[Oficiu de fe|profesiones de fe]] como “Dios creó Guinea Ecuatorial gracies a Macías, ensin Macías nun hai Guinea” o “Nunca ensin Macías, tou por Macías, embaxo'l colonialismu y tolos ambiciosos”.<ref name=paraísu /><ref name=debanderas /> Dende antes de la independencia, Macías yá protagonizara enfrentamientos cola ilesia, habiéndola yá calificáu como "colonialista".<ref name=lucas>{{cita publicación |apellido1=Olo Fenandes|nome1=Lucas|títulu=Iglesia y educación en Guinea Ecuatorial: 1875-1994|fecha=2011|fechaaccesu=23 de febreru de 2017}}</ref> Esto provocó la molestia del [[Obispu]] de [[Bata (Guinea Ecuatorial)|Bata]] [[Rafael María Nze Abuy]], quién tornó les declaraciones de Macías y calificólu indireutamente de "[[pseudo]]-políticu".<ref name=lucas /> En 1970 l'obispu foi exiliáu.<ref name=lucas /> Según Macías, la relixón católica yera un preséu políticu pa llograr la alienación del pueblu colonizáu,<ref name=mengue /> mientas que la Ilesia yera pal una secta.<ref name=crono /> Abogó por un [[estáu llaicu]] dende empiezos del so gobiernu, nun dexando qu'esta s'entemetiera nos asuntos del Estáu.<ref>{{cita publicación |títulu=Macías fala de relixón|publicación=La Guinea Ecuatorial|fecha=Xunu-Agostu de 1969|númberu=1633|páxina=115|url=http://www.bioko.net/guineaespanola/1969/1969060708_01.pdf|fechaaccesu=21 d'ochobre de 2017}}</ref> Yera común que Macías entamara execuciones masives mientres celebraciones relixoses como [[Navidá]] o [[Corpus Christi]].<ref name=gustav /> Los relixosos que nun acoyeron les polítiques del dictador fueron torturaos, asesinaos ya inclusive [[Crucifixón|crucificaos]].<ref name=sexu /><ref name=polpot /><ref name=ENÈNGE /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Silverstein|nome1=Ken|títulu=Turkmeniscam: How Washington Lobbyists Fought to Flack for a Stalinist Dictatorship|fecha=2008|editorial=Random House Publishing Group|isbn=1588367541, 9781588367549|páxina=97|url=https://books.google.cl/books?id=7TDBp3D0KssC&pg=PA97&lpg=PA97&dq=francisco+macias+airport&source=bl&ots=WmA066XVe9&sig=hz16nxH9AvkwqV1rpNHzLshqg0c&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjRmI-sm-vTAhUKgpAKHWv2CxwQ6AEIWTAI#v=onepage&q=francisco%20macias%20airport&f=false|fechaaccesu=12 de mayu de 2017}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Leguineche|nome1=Leguineche|títulu=EL TIRANU FAVORITU D'OCCIDENTE. Pa llectura del Embaxador escribán y compañía.|url=http://guinea-ecuatorial.net/ms/main.asp?cd=nin3136|fecha=5 de xineru de 2003|fechaaccesu=23 de mayu de 2017}}</ref> {{cita| “[La ilesia] participó n'asesinatos, reveló secretos de la Penitencia y reclutó matonos profesionales y mercenarios p'alteriar la paz reinante en Guinea Ecuatorial” (...) “Dirixeron a Dios malicioses oraciones contra la independencia y el so Gran Líder, que'l so trunfu suponía a les clares una estrueldosa derrota pa la Ilesia Católica”.|Macías sobre la ilesia.<ref name=debanderas />}} En marzu de 1976, Macías Nguema robló un decretu-llei nel qu'ordenaba que "tolos neños guineanos ente 7 y 14 años, van recibir obligatoriamente “ensayamientu militar” y “cualquier padre de familia o persona que se niegue a apurrir al so fíu va ser encarceláu o fusiláu”.<ref name=caden /> Primeramente en 1971 Macías yá obligara a tola población (homes, muyeres y neños) a realizar instrucción militar diariamente con un fusil de madera.<ref name=crono /><ref name=gep /> La población tamién taba obligada cada sábadu a trabayos públicos gratuitos, como la llimpieza de la yerba de les cais, al estilu de los demás países comunistes.<ref name=caden /> Esta política yera conocida como ''trabayar pal [[Partíu Únicu Nacional de los Trabayadores|PUNT]]''.<ref name=caden /> La población tamién taba obligada a asistir a los actos públicos de Macías,<ref name=gustav /> y en casu de nun faelo los disidentes corríen el riesgu de ser castigaos.<ref name=africa2 /> Munchos espacios de diversión, como la mayoría de los [[Bar|bares]], fueron zarraos.<ref name=cm2 /> {{Imaxe múltiple|posición_tabla=right |direición=horizontal |testu=El [[gallu]] foi'l símbolu de la dictadura de Macías, ya incluyir en 1973 nos emblemes nacionales ([[Bandera de Guinea Ecuatorial|bandera]] y [[Escudu de Guinea Ecuatorial|escudu]]). El gallu tamién taba presente nel emblema del [[Partíu Únicu Nacional de los Trabayadores|PUNT]].|semeya1=Flag of Equatorial Guinea (1973–1979).svg |anchu1=200 |semeya2=Coat of arms of Equatorial Guinea (1973-1979).svg|anchu2=100}} Macías estableció al [[gallu]] como símbolu de la so dictadura, ya incluyir en 1973 nos emblemes nacionales ([[Bandera de Guinea Ecuatorial|badera]] y [[Escudu de Guinea Ecuatorial|escudu]]), según nel emblema del PUNT.<ref>{{cita web |títulu=Flag and Arms used during the Nguema regime (1973-1979)|url=http://www.crwflags.com/fotw/flags/gq_1973.html#nguema|idioma=inglés|fechaaccesu=24 de marzu de 2017}}</ref> Críticu colos sos vecinos, cuantimás con [[Mobutu Sese Seko]] por ser un títere en manes de les potencies occidentales, Macías trabayaba bien estrechamente coles potencies del bloque comunista ([[China]], [[Cuba]], [[Corea del Norte]], [[Vietnam]],<ref name=crono /><ref>{{cita llibru |apellíos1=Clarke|nome1=Duncan|títulu=Africa: Crude Continent: The Struggle for Africa's Oil Prize|fecha=2010|editorial=Profile Books|isbn=184765455X, 9781847654557|url=https://books.google.cl/books?id=qBHzparUGz8C&pg=PA137&lpg=PA137&dq=francisco+macias+nguema+china+soviet+union&source=bl&ots=ul-M7pGVME&sig=_vwFABOQJhtdO9XVQTZsowE6yfo&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwjvqvOUkqzTAhVOlpAKHQTPDog4ChDoAQhDMAk#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20china%20soviet%20union&f=false|fechaaccesu=18 d'abril de 2017}}</ref> [[Alemaña Oriental]] y la [[Xunión Soviética]]) que debíu al clima de la [[guerra fría]], fuéron-y un aliviu a la de la cooperación y les ayudes. A pesar d'esto, oficialmente Guinea Ecuatorial yera un país [[Non Alliniaos|Non Alliniáu]] dende 1971, y caltuviéronse rellaciones con países capitalistes.<ref name=autodeterminacion /> De toes formes poco primero del so derrocamientu, mientres un congresu del PUNT, Macías intentó ensin ésitu convertir formalmente a Guinea Ecuatorial nun [[estáu socialista]].<ref>{{cita web |títulu=EL GOLPE D'ESTÁU DE 1979 - OBIANG NGUEMA MBASOGO - Y LA UNION SOVIÉTICA.|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2015/10/el golpe-de-estado-de-1979-obiang.html|fecha=19 d'ochobre de 2015|fechaaccesu=12 de xunu de 2017}}</ref><ref>{{cita web |títulu=LOS OTROS "12 D'OCHOBRE" AFRICANOS|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2012/10/los-otros-12-d'ochobre africanos.html|fecha=12 d'ochobre de 2012|fechaaccesu=11 de xunu de 2017}}</ref> La [[República Popular China]] unvió al país a 400 espertos (médicos, inxenieros y constructores), y asistencia económica (préstamu de 50 millones de dólares),<ref name=mvv /> amás de mercancíes,<ref name=crono /><ref name=paraísu /> les cualos yeren descargaes de los puertos de forma forzosa pola mesma población.<ref name=mvv /> China tamién construyó la única carretera asfaltada que mandó Macías, una central hidroeléctirca, una estación de radio y dos edificios de telecomunicaciones en Bata y Malabo.<ref name=mvv /> Xestionó amás delles granxes esperimentales.<ref name=mvv /> Macías lloró públicamente pola muerte de [[Mao Zedong]],<ref name=mvv /> y consideró que los chinos yeren los meyores estranxeros que moraben nel país.<ref name=mvv /> Na [[ONX]] y demás foros internacionales, Guinea Ecuatorial siempres sofitaba a la República Popular China, en desmedro de [[Taiwán]] (qu'ello ye que nun momentu intentara averase a Macías).<ref name=mvv /> Dende la ONX, Guinea Ecuatorial sofitó la [[Resolvimientu 2758 de l'Asamblea Xeneral de les Naciones Xuníes]], qu'almitía a la China maoísta como miembru de la organización.<ref name=mvv /><ref name=af /> Los diplomáticos chinos gociaron d'enforma favoritismu social durante'l réxime de Macías, siendo protexíos pol dictador quién amás-yos otorgaba munchos privilexos y facilidaes.<ref name=mvv /> La [[Xunión Soviética]] unvió material armamentístico, un avión presidencial,<ref name=celestino /> vehículos y conseyeros militares, recibiendo a cambéu derechos de pesca y derechos d'usu del puertu de [[Luba (Guinea Ecuatorial)|San Carlos de Luba]].<ref name=crono /><ref name=paraísu /><ref>{{cita publicación |títulu=La poderosa flota soviética|url=http://prensahistorica.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?posicion=14&path=7155640&presentacion=pagina&idBusqueda=219043&idImagen=70888623|fechaaccesu=8 de marzu de 2017|axencia=[[La Hoja del Lunes]]|fecha=3 de setiembre de 1979}}</ref> La URSS tamién mercó tola producción de [[cacáu]] y controló los aeropuertos de Malabo y Bata.<ref name=frank /> El monopoliu pesqueru pa los rusos foi una de les principales razones de la prohibición de la pesca pa la población.<ref>{{cita publicación |títulu=El "Yu-Yu" del Teniente Coronel Obiang|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1979/08/12/023.html|fechaaccesu=12 d'agostu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=12 d'agostu de 1979}}</ref> Con [[Cuba]] roblóse un [[Alcuerdu de cooperación educativa ente Cuba y Guinea Ecuatorial de 1971|Alcuerdu de cooperación educativa]] a finales de 1971 y asesores militares cubanos llegaron al país y punxéronse al serviciu del dictador como escoltes del so guardia presidencial y entrenadores de les Mocedaes en Marcha,<ref name=amnistía /><ref name=braceros /><ref name=ency>{{cita llibru |autor1=Anthony Appiah, Henry Louis Gates|títulu=Encyclopedia of Africa, Volume 2|fecha=2010|editorial=[[Oxford University Press]]|isbn=0195337700, 9780195337709|páxina=419|url=https://books.google.cl/books?id=A0XNvklcqbwC&pg=PA419&lpg=PA419&dq=he+used+his+desafiáu+status&source=bl&ots=Mg8zz7zjYJ&sig=RHmY1ixK4pzH2n2UuwzCMa71s7O&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiUpfHH0rvTAhUIx5AKHaRaDmYQ6AEIJjAB#v=onepage&q=he%20used%20his%20desafiáu%20status&f=false|fechaaccesu=25 d'abril de 2017}}</ref> en cuenta de concesiones madereres.<ref name=crono /><ref name=paraísu /> [[Corea del Norte]] empezó a unviar instructores militares pa les milicies creaes por Macías, pa la Guardia Presidencial del dictador y pa la Guardia Nacional.<ref name=gustav /><ref name=ency /> Pela so parte, [[Alemaña oriental]] mercó la producción de [[café]].<ref name=frank /> N'avientu de 1976 la [[XRSS]] pagó cinco millones a Guinea Ecuatorial pol rescate d'once cadáver tres l'accidente d'un avión soviéticu que s'estrelló nel [[Picu Basilé]].<ref name=accidente>{{cita publicación |títulu=Cinco millones de dólares pol rescate d'once cadáver|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1976/12/28/068.html|fechaaccesu=2 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=28 d'avientu de 1976}}</ref><ref name=accidente2>{{cita publicación |títulu=GUINEA ECUATORIAL: Macías obliga a la URSS a pagar «rescate» polos cadabre|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1976/12/28/pagina-23/33633481/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=6 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=28 d'avientu de 1976}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Moderner Caligula|url=http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-41066698.html|fechaaccesu=12 de mayu de 2017|axencia=[[Der Spiegel]]|fecha=27 d'avientu de 1976}}</ref> El presidente Macías esixó esta suma por cuenta de los daños causaos.<ref name=accidente /><ref name=accidente2 /><ref name=foot>{{cita publicación |apellido1=Foot|nome1=Anne|títulu=A policy of plunder: the development and normalisation of neo-patrimonialism in Equatorial Guinea|fecha=2014|fechaaccesu=11 d'abril de 2017}}</ref> Cobrar altes sumes de dineru pol rescate de ciudadanos estranxeros foi una práutica habitual durante'l réxime de Macías.<ref name=burning /><ref name=polpot /><ref name=massatrocity /><ref name=foot /> N'otru aspeutu, los fíos de dalgunos de los deteníos pola dictadura yeren unviaos a colexos soviéticos.<ref name=mvv /><ref>{{cita publicación |títulu=Ex-ministru de Macías quier ser sepulturero de Benicasim|url=http://prensahistorica.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?posicion=15&path=5081880&presentacion=pagina&idBusqueda=231304&idImagen=50483232|fechaaccesu=10 de marzu de 2017|axencia=[[El Periódico Mediterráneo]]|fecha=27 de febreru de 1983}}</ref> En 1977 Macías realizó una xira por [[Asia Oriental]], visitando [[Beixín (China)|Beixín]], [[Pyong Yang]] y [[Ḥanói]].<ref name=af /><ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=EQUATORIAL GUINEAN PRESIDENT VISITS NORTH KOREA, VIETNAM, AND PRC|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1977YAOUND04188_c.html|fecha=23 de setiembre de 1977|fechaaccesu=11 d'agostu de 2017}}</ref> Nel contestu de la [[Rotura chino-soviética]], el réxime de Macías foi unu de los pocos que simultáneamente cuntó col sofitu tanto de soviéticos como de chinos.<ref>{{cita web |apellido1=Nerin|nome1=Gustav|enllaceautor=Gustau Nerín|títulu=L'antigua África Española: evolución de Guinea Ecuatorial.|url=http://www.angelfire.com/sk2/guineaecuatorial/gna.htm|fechaaccesu=11 de xunu de 2017}}</ref> Macías tamién sofitó nel contestu de los [[Apartheid|gobiernos segregacionistes blancos]] a la mayoría negra nes actuales [[Sudáfrica]], [[Namibia]] y [[Zimbabue]].<ref name=uned /><ref name=estética /> Macías Nguema, de pensamientu [[panafricanista]], conoció personalmente a diversos presidentes africanos: [[Omar Bongu]] de [[Gabón]], [[Marien Ngouabi]] de [[Congo Brazzaville]], [[Mobutu Sese Seko]] de [[Zaire]], [[François Tombalbaye]] de [[Chad]], [[Kenneth Kaunda]] de [[Malaui]], [[Ahmadou Ahidjo]] de [[Camerún]], l'emperador [[Haile Selassie]] d'[[Etiopía]] y l'emperador [[Jean-Bédel Bokassa]] de [[República Centroafricana]].<ref name=gustav /> Amás, tuvo estreches rellaciones con otros líderes, como [[Sékou Touré]], [[Mohamed Siad Barre]], [[Muammar al-Gaddafi]] o [[Gamal Abdel Nasser]] (pol que Macías lloró públicamente tres la so muerte).<ref name=mvv /><ref name=gustav /> Referir a toos ellos como “el mio hermanu”.<ref name=gustav /> Macías tamién sofitó la [[Reunificación de Corea]], el conceutu d'[[Una sola China]], a [[Palestina (rexón)|Palestina]] nel contestu del [[Conflictu árabe-israelín]] y la independencia tanto de les [[Imperiu Colonial Portugues|colonies portugueses d'África]]<ref>{{cita publicación |títulu=Pulsio de Guinea Ecuatorial|publicación=La Guinea Ecuatorial|fecha=Xineru-Febreru de 1969|númberu=1631|páxina=10|url=http://www.bioko.net/guineaespanola/1969/19690102_01.pdf|fechaaccesu=22 d'ochobre de 2017}}</ref> (nel contestu de la [[Guerra colonial portuguesa]]) como de la [[República Árabe Saḥariana Democrática]] (ver [[Guerra d'El Sáḥara Occidental]]), que según Macías yera víctima de la mala política colonial d'España.<ref name=autodeterminacion /> Mesma política de la que yera víctima Guinea, según Macías, porque España dexara al país en ruines mientres y al rematar el periodu colonial: {{cita| “Si España decláranos enemigos a nós, nós declarámoslos enemigos númberu unu. España nun fixo aeropuertos en Guinea, tamos na miseria, nun fixo nada. Compatriotes, atopemos con un país de perros”.|Macías.<ref name=autodeterminacion /><ref>Declaraciones de Macías nel documental [[Memoria negra]].</ref>}} Productu de la so alliniación coles potencies socialistes, Macías recibió una notable influencia d'éstes (añadió'l componente ''revolucionariu'' al so discursu y creó'l conceutu de "revolución guineana")<ref name=sultanatu /> y al mesmu [[Estaos Xuníos]] rompió rellaciones con Guinea Ecuatorial en 1976<ref>{{cita web |autor1=Gobiernu d'Estaos Xuníos|títulu=A Guide to the United States' History of Recognition, Diplomatic, and Consular Relations, by Country, since 1776: Equatorial Guinea|url=https://history.state.gov/countries/equatorial-guinea|fechaaccesu=12 de xunetu de 2017}}</ref><ref name=cap7>{{cita web |autor1=ASODEGUE|títulu=LA DICTADURA. 1970-1976|url=http://www.asodegue.org/hdojmc07.htm|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20191027103318/http://www.asodegue.org/hdojmc07.htm|fechaarchivu=2019-10-27}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíos1=Brooke|nome1=James|títulu=U.S. Outpost Feels Threat Of Budget Ax|url=http://www.nytimes.com/1987/10/27/world/us-outpost-feels-threat-of-budget-ax.html|fechaaccesu=14 d'abril de 2017|axencia=[[The New York Times]]|fecha=27 d'ochobre de 1987}}</ref><ref name= ohio>{{cita publicación |apellido1=Ockerman|nome1=Herbert|autor2=[[Universidá Estatal d'Ohio]]|títulu=Equatorial Guinea Perspectives on the United States: The Significance of American Missionary Activities and Internal Equatoguinean Politics|url=https://kb.osu.edu/dspace/bitstream/handle/1811/45281/1/Equatoguinean.pdf|fechaaccesu=19 d'abril de 2017}}</ref> (les rellaciones yá s'enterriaren tres un incidente diplomáticu en 1971, y Macías acusara a EEXX d'entamar un golpe d'estáu contra él),<ref name=ENÈNGE /><ref name=ohio /><ref>{{cita publicación |apellido1=Hoffacker|nome1=Lewis|títulu=A LOOK BACK AT THE ERDOS CASE|fecha=1998|url=http://www.adst.org/OH%20TOCs/Erdos%20Case.pdf|fechaaccesu=21 d'abril de 2017}}</ref> cerró'l comerciu esterior con Occidente y mandó a quemar tolos llibros editaos n'Occidente,<ref name=sultanatu /> según les biblioteques que databen de la dómina colonial, nun asonsañu de la [[Revolución Cultural]] china.<ref name=crono /><ref name=sultanatu /> L'uniforme de les Milicies y les Mocedaes del PUNT (que orixinalmente consistía solamente en camisa y corbata)<ref name=gustav /> pasó a ser asemeyáu al de los [[Guardias coloraos (China)|Guardias coloraos]] [[maoísmu|maoístes]].<ref name=crono /><ref name=gustav /> Llegó hasta'l puntu de torgar el comerciu de bienes como'l pan, pol simple fechu de definilo como “bien procedente de los [[imperialistes]]” y elementu adoctrinador.<ref name=pan /> Tamién illegalizó les melecines provenientes d'Occidente argumentando que nun yeren africanos<ref name="Roberts, Adam page 20">Roberts, Adam. The Wonga Coup, p. 20</ref> y requisó toles máquines d'escribir.<ref name=crono /> Suprimiéronse les vistimientes occidentales, consideraes imperialistes.<ref name=estética /> Editóse como llibru de testu obligatoriu ''Formación Política Anticolonialista'', qu'emponderaba la figura de Macías y falta repitíes vegaes a España como potencia colonizadora. El testu yera obligatoriu en tolos centros.<ref name=crono /> En tolos centros oficiales tamién yeren exhibíos semeyes oficiales de Macías.<ref name=suicidios /><ref>{{cita publicación |títulu=Guinea: Tirón del cobertor (portada)|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/blanco.y.negro/1976/10/30/019.html|fechaaccesu=8 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=30 d'ochobre de 1976}}</ref> Anque depués cortara rellaciones con [[China]] poles sos aiciones imperialistes nel [[Guerra civil angoleña|conflictu Angoleñu]] (Macías tamién resabiaba del imperialismu oriental),<ref name=mvv /><ref name=gustav /> la [[Xunión Soviética]] y [[Cuba]] cortaron darréu con él, porque se dieron cuenta que lo que lu pasaba a Macías yera que'l so ego taba consumiéndo-y, faciéndo-y una persona bien impredicible.<ref>{{cita llibru |autor1=[[Donato Ndongo-Bidyogo]]|títulu=Historia y traxedia de Guinea Ecuatorial (fragmentos)|fecha=1977|allugamientu=[[Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes]]|fechaaccesu=4 de xunetu de 2017}}</ref> Efeutivamente, la oposición exiliada denunció que la dictadura de Macías yera namái un réxime [[personalismu|personalista]] y que la so adhesión al bloque socialista yera solamente una fachada.<ref name=familia /><ref name=FAM /> Tanto les potencies socialistes como capitalistes criticaron duramente a Macías pola so falta de definición política, hasta'l puntu qu'Alemaña Oriental retiró la so embaxada y China empezó a esixir la devolución de los sos préstamos.<ref name=mvv /> Los diplomáticos estranxeros asitiaos nel país fueron frecuentemente asediaos pol gobiernu.<ref name=mvv /> Por casu, nuna ocasión les fuercies del gobiernu invadieron la residencia del embaxador francés por realizase una fiesta d'añu nuevu, y detúvose a tolos guineanos asistentes.<ref name=mvv /> Macías pretendía que los ciudadanos guineanos alloñárense dafechu del mundu diplomáticu, una y bones esti postreru podía averalos a la subversión.<ref name=mvv /> Esta política incluyía tamién a los diplomáticos chinos y norcoreanos, que teníen bona rellación col gobiernu,<ref name=mvv /> pero especialmente a la diplomacia española, gabonesa, camerunesa y nixeriana.<ref name=mvv /> Pa Macías, estos países yeren enemigos potenciales.<ref name=mvv /> Cada vez que Macías axuntar con otru Xefe d'Estáu, taba encegoláu con impresionar y convencer.<ref name=mvv /> Los [[Estaos Xuníos d'América]], magar les sos males rellaciones col país, amosáronse indiferentes al réxime de Macías,<ref name=mvv /> pero tuvieron dispuestu a ayudar a los refuxaos guineanos que llegaben a ellos.<ref name=mvv /> Macías unvió un mensaxe a [[Gerald Ford]] en llegando esti a la presidencia,<ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=REPLY TO CONGRATULATORY MESSAGE FROM PRESIDENT FRANCISCO MACIAS NGUEMA|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1974STATE207735_b.html|fecha=20 de setiembre de 1974|fechaaccesu=10 d'agostu de 2017}}</ref> y tamién nuna oportunidá a [[Richard Nixon]] con motivu del [[4 de xunetu]].<ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=FOURTH OF JULY MESSAGE|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1973STATE139670_b.html|fecha=17 de xunetu de 1973|fechaaccesu=10 d'agostu de 2017}}</ref> Estaos Xuníos caltúvose sollerte, de toes formes, a los movimientos del [[bloque soviéticu]] en Guinea Ecuatorial, como lo demuestren los cables de la [[CIA]] peneraos por [[WikiLeaks]].<ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=SOVIET MISSILE CRUISER VISIT EQUATORIAL GUINEA|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1974DOUALA00047_b.html|idioma=inglés|fecha=18 de febreru de 1974|fechaaccesu=10 d'agostu de 2017}}</ref><ref>{{cita web |autor1=[[Wikileaks]]|títulu=REPORT OF SOVIET SHIPS AND CUBANS IN EQUATORIAL GUINEA|url=https://wikileaks.org/plusd/cables/1976YAOUND00190_b.html|fecha=16 de xineru de 1976|fechaaccesu=11 d'agostu de 2017}}</ref> Nun se sabe qué día nació Macías, pero na so proclamación como milagru únicu, decidió qu'esti fora'l día 1 de xineru. Primero que cualesquier otru, y el primeru.<ref>{{cita llibru |apellíos1=Buale Borikó|nome1=Emiliano|títulu=El llaberintu guineanu|fecha=1989|isbn=8485436733, 9788485436736|páxina=98|url=https://books.google.cl/books?id=ds1l3XGv1F0C&pg=PA98&lpg=PA98&dq=el llaberintu guineanu+1+de+xineru+macias&source=bl&ots=6w7PEbYD8N&sig=ojYwzGNIVcEPS5yWeCtFTmJCuek&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiWuYHz-_DUAhXDcD4KHb34BTgQ6AEIIDAA#v=onepage&q=el%20llaberintu%20guineanu%201%20de%20xineru%20macias&f=false|fechaaccesu=5 de xunetu de 2017}}</ref> Yera fiesta d'obligada celebración, al igual que'l 5 de marzu (aniversariu del fallíu intentu de golpe d'estáu, bautizáu como Día de la Victoria<ref name=gustav /> o, asonsañando a la España franquista, como [[Alzamientu Nacional|Día del Alzamientu Nacional]])<ref name=crono /> y el 28 de setiembre (aniversariu del trunfu de Macías na eleición de 1968).<ref name=gustav /> Nes celebraciones del 5 de marzu, con frecuencia yeren entamaes obres de teatru que representaben el fallíu intentu golpista.<ref name=crono /> En cuanto al cumpleaños de Macías, esisten publicaciones anteriores al entamu de la so dictadura que tamién certifiquen la so fecha de nacencia como'l 1 de xineru de 1924, polo que ye posible qu'esti nun fuera un inventu propagandísticu. Macías yera presentáu como un líder con siguidores en tol mundu,<ref name=gustav /> y taba convencíu de que los sos discursos causaben repercusión mundial y qu'España tenía mieu del.<ref name=mvv /><ref name=gustav /> Nun discursu, aseguró tar dispuestu a invadir España.<ref name=autodeterminacion /> Abogaba pola "unidá nacional"<ref name=morgan /> en llucha contra l'imperialismu y los elementos "[[subversivu|subversivos]]".<ref name=af /><ref>{{cita web |títulu=FRANSISCO MACIAS NGUEMA - Trial International|url=https://trialinternational.org/latest-post/fransisco-macias-nguema/|fecha=4 de xineru de 2017|fechaaccesu=26 d'abril de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170426152345/https://trialinternational.org/latest-post/fransisco-macias-nguema/|fechaarchivu=2017-04-26}}</ref> Taba convencíu de qu'España caltenía una campaña sistemática de bilordiu contra Guinea Ecuatorial pa desacreditar al país n'Occidente.<ref name=autodeterminacion /> El mas mínimu niciu de disidencia yera consideráu subversión: munches persones fueron encarcelaes, por casu, por criticar la cantidá esaxerada d'arroz chino que llegaba a Guinea Ecuatorial, faltando en teoría les xestiones realizaes pol Presidente pa llegar a aquel alcuerdu d'importación con [[Mao]].<ref name=mvv /> La africanización de los nomes que se produció en Guinea, confundir col fenómenu de la [[negritú]], qu'anque quiciabes pudiera vese asina, nun foi más qu'un movimientu copiáu de [[Mobutu]], líder del cual discrepaba enantes, pero que vio nél un exemplu a siguir tres la so rotura coles potencies occidentales. Macías obligó a la población a camudar los sos nomes occidentalizaos polos de los sos ancestros, según modificar p'afaelos como nel casu del so nome. Tamién camudó los topónimos de la xeografía nacional: (primero los castellanos, y depués los africanizaos): {{cita|''Fernando Po – Bioko/ San Carlos – Luba/ San Fernando – Ela Nguema/ Concepción – Riaba/ Santa Isabel – Malabo/ Punta Fernanda -Punta de la unidá africana. Y tocantes a la rexón continental, “Sevilla” pasó a ser Niefang otra vegada, Valladolid, Bimbiles y Guadalupe, Mongomo.''}} {{AP|Cambeos de topónimos en Guinea Ecuatorial}} En conclusión podemos reparar que Macías foi un líder bastante inquietu, qu'obligaba a cumplir los sos designios a prestar. Les sos mocedaes, que yeren ensin dulda un cuerpu bien similar a lo que diba ser l'exércitu coloráu” de Mao. Según que pasara a referise a Guinea como una república de trabayadores (obreros), llibres y revolucionarios, fai pensar que fuera bien influyíu pol réxime y la figura de [[Mao]]. Macías referíase constantemente a Guinea Ecuatorial como una república del "poder de los obreros".<ref name=mvv /> Aun así, de Macías tamién s'aprovecharon munchos. Sobremanera'l so alredor, la cla que sol so nome llevaba a cabo vengances y purgues pal interés d'estos. Él caltenía al pueblu nun estáu constante de tensión por aciu el baturiciu de los sos discursos y los sos proclames, ente que les sos mocedaes faíen el restu por aselar cualquier intentu de llevantamientu o protesta. === Primer gabinete de Macías === El primer gabinete de Macías consistía en:<ref name=murcia /><ref>{{cita publicación |títulu=Diariu ABC|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1968/10/10/043.html|fechaaccesu=30 de payares de 2016|fecha=10 d'ochobre de 1968|páxina=43}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Foi constituyíu'l Gobiernu de .Guinea. Ecuatorial|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/2009/11/29/pagina-9/34313152/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=11 d'ochobre de 1968}}</ref><ref name="2a65d841" /> *Presidente: Francisco Macías Nguema *Vicepresidente: [[Edmundo Bossio|Edmundo Bosio Dioko]] *Defensa: Francisco Macías Nguema *Comerciu: Edmundo Bosio Dioko *[[Ministeriu d'Asuntos Esteriores y Cooperación Internacional de Guinea Ecuatorial|Asuntos Esteriores]]: [[Atanasio Ndongo|Atanasio Ndongo Miyone]] *Interior: [[Ángel Masié Ntutumu]] *Facienda: Andrés Ebonde Ebonde *Obres Públiques: Jesús Alfonso Oyono Alogo *Industries y Mines: Ricardo Erimola Chema *Agricultura: Agustín Grange Molay *Sanidá: [[Pedro Ekong Andeme]] *Educación Nacional: José Nsue Angüe *Trabayu: Román Borikó Toichoa *Xusticia: Jesús Eworo === Nomes de Macías === * 1924-1972:<ref name=portalestoria>{{cita web |títulu=Guinea Ecuatorial|url=http://www.portalestoria.net/GUINEA%20EQUATORIALE.htm|fechaaccesu=27 de marzu de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170628195743/http://www.portalestoria.net/GUINEA%20EQUATORIALE.htm|fechaarchivu=2017-06-28}}</ref> Mez-m Ngueme/Francisco Macías Nguema * 1972-1975:<ref name=portalestoria /><ref name=review>{{cita web |títulu=Equatorial Guinea|url=http://www.africareview.com/Country-Profiles/979196-1503098-10vs3rb/index.html|fecha=8 de setiembre de 2012|fechaaccesu=20 d'abril de 2017}}</ref> Francisco Macías Nguema Biyogo * 1975-1976:<ref name=portalestoria /><ref name=review /> Macías Nguema Biyogo Ñegue Ndong * 1976-1979:<ref name=portalestoria /><ref name=review /> Masie Nguema Biyogo Ñegue Ndong Mientres los xuicios de 1979, el Tribunal, la prensa estranxera y la opinión pública volvieron referise a él como Francisco Macías.<ref>{{cita llibru |títulu=The Trial of Macias in Equatorial Guinea|url=http://www.opensourceguinea.org/2013/10/artucio-arturo-trial-of-macias-in.html|editorial=[[Comisión Internacional de Xuristes]]|páxina=63|autor=Alejandro Artucio}}</ref> == Efeutos del mandatu de Macías == Durante'l so mandatu pueden señalase: * La obligación de llamar al presidente "Milagru Únicu de Guinea Ecuatorial". * El zarru del comerciu esterior con Occidente * La prohibición de llevar zapatos, llevando naquel tiempu'l "MOTOFUT".<ref name=blogue /><ref name=reflex /><ref name=casadey>{{cita llibru |apellíos1=Casadey Jarai|nome1=Cristian|títulu=Poesíes, cuentos y lleendes|páxines=33-34|url=https://books.google.cl/books?id=stf7j6Xl7_gC&pg=PA33&dq=macias+nguema+futbol&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiopuWb2oHTAhWFDpAKHQfqAUUQ6AEIKDAD#v=onepage&q=macias%20nguema%20futbol&f=false|fechaaccesu=2 d'abril de 2017}}</ref> * La prohibición del [[pan]] por ser consideráu imperialista.<ref name=pan /> * Renombrar toles entidaes, instituciones y persones productu de la colonización española. * La prohibición de la enseñanza de temes científiques y culturales nes escueles; Colapsu del sistema educativu,<ref name=occidente /> qu'en tiempos de la colonización yera consideráu unu de los meyores d'África.<ref name=copmilitar>{{cita publicación |títulu=La cooperación militar española con Guinea Ecuatorial|fecha=Ochobre de 2006|páxina=14|url=http://www.defensa.gob.es/ceseden/Galerias/destacados/publicaciones/docSegyDef/ficheros/005_COOPERACION_MILITAR_ESPANOLA_CON_GUINEA_ECUATORIAL.pdf|fechaaccesu=15 de xunetu de 2017}}</ref> * L'esmantelamientu de la vía ferrial.<ref name=casadey /> * La emisión compulsiva de [[sellos postales]] ente 1971 y 1979, con fines puramente filatélicos. * Desapaición de cuasi tolos medios de comunicación.<ref name=comunicación>{{cita web |apellido1=Darias|nome1=Victoriano|títulu=La Guinea Ecuatorial, al traviés de los sos medios de comunicación|url=http://www.revistalatinacs.org/2001/llatina43xunetu/40darias.htm|fecha=2001|fechaaccesu=23 d'ochobre de 2016}}</ref> * La prohibición pa los habitantes de pescar na isla. * La instalación d'una base secreta de [[submarín|submarinos]] [[URSS|soviéticos]] en [[Luba (Guinea Ecuatorial)|Luba]] (güei esmantelada).<ref>{{cita web |títulu=Les portes de l'Afrique|url=http://www.vospiresamis.net/PAFpgEscal2/PAF%20Guinea%20Equat%201.html|idioma=francés|fechaaccesu=13 de xunu de 2016}}</ref> * Acabar cuasi na so totalidá col cultivu del [[cacáu]], consideráu enantes el meyor del mundu.<ref name=analís /> Coles mesmes, gastadura total d'otres industries como l'agricultura, la producción de café,<ref name=cuba>{{cita web |títulu=Historia de la República de Guinea Ecuatorial|url=http://www.guineaecuatorialcuba.com/index.php/historia/guinea-ecuatorial?showall=1&limitstart=|fechaaccesu=21 de setiembre de 2016}}</ref> la producción d'aceite de palma, la ganadería y l'esplotación forestal (industria maderero).<ref name=occidente /> * Devastación de la economía (pasando'l país de tener una de les [[Renta per cápita|rentes per cápita]] más altes d'África en 1968<ref>{{cita publicación |títulu=Cola llegada al poder de Macías la economía esbarrumbóse|url=https://elpais.com/diario/1979/08/10/internacional/303084002_850215.html|fechaaccesu=7 de febreru de 2017|axencia=[[El País (España)|El País]]|fecha=10 d'agostu de 1979}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíos1=Núñez Torres|nome1=Sara|títulu=La Tierra de Bisila (Memories de Fernando Póo 1958-1969) (Bioko - Guinea Ecuatorial)|fecha=2012|páxina=317|url=https://books.google.cl/books?id=vooiAwAAQBAJ&dq=Guinea+ecuatorial+la renta+per+c%C3%A1pita+macias&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=12 de marzu de 2017}}</ref> a una [[renta per cápita]] de 70 forgares en 1975)<ref name=occidente /> y l'infraestructura —[[infraestructura urbana|urbana]], llétrica, de suministru d'agua, de comunicación, carreteres, tresportes y salú—, debíu al saquéu, la inorancia y l'abandonu.<ref name=hrw /><ref name=espeyu /><ref name=tirón /> Llegada a una [[economía de subsistencia]] productu de la crisis.<ref name=occidente /><ref>{{cita publicación |autor1=[[Bancu Mundial]]|títulu=GUINEA ECUATORIAL: INFORME ECONÓMICU INICIAL|fecha=15 de xunu de 1983|páxina=2|url=http://documents.worldbank.org/curated/en/974891468233716575/pdf/40110SR0SPANIS101Official0Use0Only1.pdf|fechaaccesu=9 de febreru de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=La vida cotidia en Guinea Ecuatorial dempués de la velea de Macías|url=https://elpais.com/diario/1979/10/07/internacional/308098814_850215.html|fechaaccesu=8 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=7 d'ochobre de 1979}}</ref> Paralización en tolos sectores, colapsu de tolos servicios públicos.<ref name=mengue /> * El non accesu de la mayoría de la población al [[agua potable]];<ref>{{cita publicación |títulu=Plan español pa la reconstrucción de Guinea|url=http://prensahistorica.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?posicion=13&path=5091095&presentacion=pagina&idBusqueda=219120&idImagen=50592196|fechaaccesu=9 de marzu de 2017|axencia=[[El Periódico Mediterráneo]]|fecha=12 d'ochobre de 1979}}</ref> racionamientu de l'agua.<ref name=velea>{{cita publicación |títulu=Guinea Ecuatorial: La velea africana|url=http://prensahistorica.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?posicion=17&path=1000321225&presentacion=pagina&idBusqueda=219065&idImagen=1002344006|fechaaccesu=9 de marzu de 2017|axencia=[[La Hoja del Lunes]]|fecha=29 de xineru de 1979}}</ref> * La eliminación de tolos maestros, médicos, téunicos, inxenieros y de tolos [[Cuadru profesional|cuadros]] formaos por guineanos. * La illegalización en 1975 de la educación privada, por ser considerada subversiva,<ref name=FAM /><ref>{{cita llibru |títulu=The Trial of Macias in Equatorial Guinea|url=http://www.opensourceguinea.org/2013/10/artucio-arturo-trial-of-macias-in.html|editorial=[[Comisión Internacional de Xuristes]]|páxines=6–8|autor=Alejandro Artucio}}</ref> provocando'l zarru de toles escueles católiques.<ref name=crono /><ref name=hrw /> A partir d'entós, nes escueles namái s'enseñó la doctrina política del réxime.<ref name=africa2 /><ref name=burning /> * La prohibición de prauticar la relixón católica a partir de xunu de 1978,<ref name=crono /><ref name=paraísu /><ref>{{cita web |títulu=Guinée équatoriale|url=http://www.axl.cefan.ulaval.ca/afrique/guinee_equatoriale.htm|idioma=francés|fechaaccesu=13 de xunu de 2016}}</ref><ref name=puzzle /> aumentando'l númberu d'exiliaos.<ref name=puzzle /> * El remanecimientu de delles enfermedaes primeramente erradicaes y l'empeoramientu y colapsu del sistema sanitariu (consideráu enantes como unu de los meyores d'África),<ref name=copmilitar /> pola falta de melecines y la ruina de los hospitales.<ref name=murcia /><ref name=occidente /><ref name=FAM /> Los médicos fueron esaniciaos y los sos llabores exercíos por [[mestrón]]s.<ref name=murcia /><ref>{{cita web |títulu=Dictators: Francisco Macias Nguema unseen|url=http://ww.itimes.com/photo/dictators-francisco-macias-nguema-unseen|idioma=inglés|fecha=13 de mayu de 2016|fechaaccesu=29 de marzu de 2017}}</ref><ref>{{cita web |apellido1=Waller|nome1=John|títulu=Top 10 Craziest Modern Dictators|url=http://listverse.com/2011/06/20/top-10-craziest-modern-dictators/|idioma=inglés|fecha=20 de xunu de 2011|fechaaccesu=15 d'abril de 2017}}</ref> Les [[vacuna|vacunes]] fueron prohibíes, por ser acomuñaes al imperialismu.<ref name=estética /> * La llegada de la [[mortalidá infantil]] a un 60%.<ref name=piñar /> * La llegada de la [[esperanza de vida]] a los trenta años d'edá.<ref>{{cita publicación |títulu=Malabo: EI fiscal pide la peña de muerte para. Macías|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1979/08/14/pagina-17/33435818/pdf.html?search=Guinea%20Ecuatorial|fechaaccesu=1 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=28 de setiembre de 1979}}</ref> * La desapaición de la lletricidá en [[Malabu]].<ref name=uncle /><ref name=velea /><ref name=oldale /><ref name=ciudá>{{cita publicación |títulu=Malabo, ciudá pantasma|url=https://elpais.com/diario/1979/08/09/internacional/302997604_850215.html|fechaaccesu=7 de febreru de 2017|axencia=[[El País (España)|El País]]|fecha=9 d'agostu de 1979}}</ref> * La quema o destrucción intencionales de dellos poblaos como forma d'estermín.<ref name=crono /><ref name=paraísu /><ref name=massatrocity /><ref name=jtal /><ref>{{cita llibru |títulu=The Trial of Macias in Equatorial Guinea|url=http://www.opensourceguinea.org/2013/10/artucio-arturo-trial-of-macias-in.html|editorial=[[Comisión Internacional de Xuristes]]|páxina=54|autor=Alejandro Artucio}}</ref><ref>{{cita web |títulu=Equatorial Guinea - Genocide Watch|url=http://www.genocidewatch.org/equatorialguinea.html|idioma=inglés|fechaaccesu=7 d'abril de 2017}}</ref> * La destrucción de gran parte de la obra mandada per España a Guinea Ecuatorial.<ref name=piñar /> Ye importante señalar que les prohibiciones de Macías a la población nun aplicaben pa él. Por casu, la so vistimienta siguía siendo occidental y solía tratase médicamente nel estranxeru, n'hospitales qu'él considerara imperialistes en Guinea Ecuatorial.<ref name=estética /> En 1979, tres el so derrocamientu y l'allanadura del so palaciu, afayóse que consumía pan, alimentu prohibíu a la población.<ref name=pan /> Tamién consumía vinu, xamones, quesos y aceitunes españoles, siendo que tou productu español taba prohibíu a la población.<ref name=aguirre /> == Vida personal == Macías tuvo rellacionáu con cinco muyeres durante la so vida. Casóse llegalmente per primer vegada con una muyer de la provincia de [[Mbini|Río Benito]] llamada Ada,<ref name=af /> cola que vivió en [[Mongomo]], tuvo dellos fíos y de la cual dixebróse n'afayando una [[infidelidá]] con un adolescente español,<ref name=blogue /> dexándola supuestamente na ruina.<ref name=clara>{{cita web |autor1=ASODEGUE|títulu=Morrió en Bata Clara Angué Osá, la primer muyer de Macías|url=http://www.asodegue.org/mayu21071.htm|fecha=21 de mayu de 2007|fechaaccesu=2 d'avientu de 2016}}</ref> Macías taba [[bebíu]] cuando afayó a la so muyer na cama con aquel adolescente, de nome Conrado García Zurita, ente que la pareya atopábase dormida.<ref name=sexu /> A otru día, l'adolescente espertó y al ver a Macías na habitación, salió corriendo.<ref name=sexu /> Esta infidelidá foi calificada por Macías como un "abusu colonialista" y tuvo la intención (yá como vicepresidente del gobiernu autónomu)<ref name=sexu /> d'encarcelar y depués espulsar al adolescente y la so familia.<ref name=sexu /> Finalmente llogró los sos oxetivos.<ref name=mvv /> Toa esta situación fizo que Macías careciera d'un [[complexu d'inferioridá]] sexual,<ref name=sexu /> ya inclusive se sometió a tratamientu psiquiátricu n'[[España]] y [[Estaos Xuníos]].<ref name=sexu /> Los gastos d'esti tratamientu fueron cubiertos, según dizse, por [[Antonio García-Trevijano]].<ref name=sexu /> Tamién empezaron a circular rumores (sobremanera ente la comunidá [[fang]])<ref name=sexu /> de que Macías yera [[homosexual]]. Esto fíxo-y sentise bien ofendíu.<ref name=azotáu>{{cita web |títulu=La traxedia d'un DICTADOR azotáu por tolos llaos|url=http://tiraniaecuatoguineana.blogspot.cl/2012_01_20_archive.html|fecha=20 de xineru de 2012|fechaaccesu=28 de febreru de 2017}}</ref> La so segunda esposa foi una muyer llamada Clara Angué Osá, una [[fang]] natural de [[Mikomeseng]], cola que se casó en [[Mongomo]] en [[1964]] y tuvo 3 fíos.<ref name=clara /> Durante'l so matrimoniu con Clara, Macías tomó por [[concubina]] a una muyer llamada Mónica Bindang Ayong, una [[mulata]] rubia fía d'un colonu español.<ref name=clara /> Macías dexó a Clara en [[Mongomo]] y foise a vivir con Mónica a [[Bata (Guinea Ecuatorial)|Bata]] y [[Santa Isabel (Guinea Ecuatorial)|Santa Isabel]].<ref name=clara /> Darréu casóse con Mónica y tuvieron dos fíos: Francisco ''Paco'' (nacíu en 1970)<ref name=clara /> y Mónica ''Moniquita'' (nacida en 1972),<ref name=clara /> ente que Macías adoptó a dos fíos que Mónica tenía de rellaciones anteriores: Teonesto y Maribel.<ref name=crono /> Mónica Bindang llegaría a ostentar el cargu oficial de primera Dama,<ref>{{cita web |títulu=LA VILBA DEL PRESIDENTE MACÌAS ABLAYADA POLA DETENCIÒN DEL SO FÍU|url=http://www.guinea-ecuatorial.net/empecipio.asp?cd=nin55|fecha=8 de setiembre de 2000|fechaaccesu=2 d'avientu de 2016}}</ref> y exerció una influencia importante sobre Macías.<ref name=muyeres>{{cita publicación |títulu=Cinco muyeres na vida del dictador|url=https://elpais.com/diario/1979/08/12/internacional/303256805_850215.html|fechaaccesu=31 de mayu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=12 d'agostu de 1979}}</ref> Acompañó al so maríu a dellos viaxes oficiales.<ref>{{cita publicación |títulu=España va ayudar a entamar a la policía guineana|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1979/08/28/021.html|fechaaccesu=1 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu ABC]]|fecha=28 d'agostu de 1979}}</ref> En marzu de 1971, Mónica Bindang fizo que'l so maríu encarcelara a un transeúnte que lu saludó de manera informal, por "irrespetuosu" y por "dirixise d'esta manera a la esposa del presidente".<ref name=crono /> De toes formes, Mónica Bindang recibió maltratu físicu per parte de Macías.<ref name = monicaesp>{{cita publicación |títulu=La esposa del presidente Macías pue tar n'España|url=https://elpais.com/diario/1978/02/01/internacional/255135617_850215.html|fechaaccesu=1 d'avientu de 2016|axencia=[[El País (España)|El País]]|fecha=1 de febreru de 1978}}</ref> Entá casáu con Clara, Macías tamién caltuvo una rellación con una moza mulata d'orixe alemán<ref>{{cita web |autor1=Globalsecurity.org|títulu=Francisco Macias Nguema|url=http://www.globalsecurity.org/military/world/africa/gq-presdent-macias.htm|fechaaccesu=13 d'abril de 2017}}</ref> llamada Frida Kroner, d'oficiu enfermeru cola que tamién tuvo fíos. Nun ta claru si primeramente anuló'l so matrimoniu con Clara, si llegó a casase con Kroner o si caltener tamién como una segunda concubina. Sicasí, sábese que Macías ordenó l'asesinatu del so home, Felipe Pedro Esono, direutor de Seguridá.<ref name=clara /> Al igual qu'esti, esisten otros casos documentaos d'homes asesinaos por ser ex pareyes o homes de les muyeres que Macías acobiciaba,<ref name=af /><ref name=africa2 /><ref name=burning /><ref name=massatrocity /><ref>{{cita llibru |títulu=The Revolution Has Non Tribe: Contemporary Poetry on African History, Culture and Society|fecha=2008|isbn=0955794013, 9780955794018|páxina=112|url=https://books.google.cl/books?id=-CExVlT0bpUC&pg=PA111&lpg=PA111&dq=francisco+macias+nguema+tribal&source=bl&ots=6RL-vVoqEh&sig=8-jRTEAoJyqnN9XbCxm9V1LLqLY&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwja7NiimJPTAhWJPpAKHTtoCLgQ6AEIXzAM#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20tribal&f=false|fechaaccesu=7 d'abril de 2017}}</ref> especialmente de la so tercer esposa Mónica.<ref name=allgov /> Tou esto foi desmentíu por Macías durante'l so xuiciu en 1979.<ref name="matances"/> Otra muyer na vida de Macías foi Rita Flores Mernicon (vilba del políticu [[Abilio Balboa Arkins|Abilio Balboa]], antiguu alcalde de Santa Isabel)<ref name=clara /> cola que tamién tuvo fíos.<ref name=muyeres /> Sicasí, pocu dempués del derrocamientu de Macías esta muyer negó cualquier tipu de rellación sentimental col.<ref name=cataluña>{{cita publicación |títulu=El Periódico de Catalunya - Ed. Xeneral. Edición del Martes 14 d'Agostu de 1979|url=http://archivo.elperiodico.com/ed/19790814/pag_003.html|fechaaccesu=13 de xineru de 2017|axencia=[[El Periódico de Catalunya]]|fecha=14 d'agostu de 1979 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190112150105/http://archivo.elperiodico.com/ed/19790814/pag_003.html |fechaarchivu=2019-01-12}}</ref> Cuasi toles muyeres de Macías acabaron abandonándolo, escapando de la so dictadura.<ref name=cataluña /><ref>{{cita web |títulu=1979: Francisco Macías Nguema, President for Life|url=http://www.executedtoday.com/2008/09/29/1979-francisco-macias-nguema-president-for-life/|idioma=inglés|fecha=29 de setiembre de 2008|fechaaccesu=9 d'abril de 2017}}</ref> Cuando Mónica Bindang fuxó del país, Macías declarar traidora a la patria y prohibió qu'a cualquier muyer guineana bautizárase-y col nome de Mónica.<ref name = monicaesp /> Tamién ordenó a Damián Ondó, gobernador del Bancu Central de Guinea, que la escorriera (ensin finalmente atopala),<ref name=clara /> tarreciendo que fora a [[Suiza]] y retirara el dineru que Macías tenía ellí guardáu.<ref name=clara /> Clara Angué Osá tamién abandonó a Macías, tornando a Guinea Ecuatorial pocu dempués del golpe de 1979.<ref name=puma /><ref name=clara /> Delles fontes citen que Mónica Bindang tornó a Mongomo y reconcilióse con Macías.<ref name=af /> Dalgunos de los fíos de Macías, poco antes del derrocamientu del so padre en 1979, fueron unviaos a [[Corea del Norte]] y educaos baxu tutelar del líder [[Kim Il-sung]], amigu de Macías.<ref name=vavel /><ref>{{cita publicación |apellíos1=Woledge|nome1=Stuart|títulu=My exile in North Korea: Daughter of African dictator tells of life growing up in the world's most secretive country and how founding leader Kim Il-sung would nag like a 'typical grandfather'|url=http://www.dailymail.co.uk/news/article-2442059/Monique-Macias-Daughter-African-dictator-tells-life-growing-North-Korea.html|fechaaccesu=2 d'avientu de 2016|axencia=[[Daily Mail]]|fecha=Ochobre de 2013|idioma=inglés}}</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Mónica Macías, la neña que creció al amparu de dos históricos dictadores|url=http://noticias.lainformacion.com/disturbios-conflictos-y-guerra/conflicto-general/monica-macias-la-nina-que-crecio-al amparu-de-dos-historicos-dictadores_kKifjDNNKEhilFyXCXEpH1/|fechaaccesu=31 de mayu de 2016|axencia=[[Axencia EFE|EFE]]|fecha=25 d'ochobre de 2013}}</ref> Mónica Bindang tamién s'estableció ellí con ellos.<ref name=puma /><ref>{{cita publicación |títulu=Mónica Macías: la infancia coreana de la fía d'un dictador africanu|url=http://periodistas-es.com/monica-macias-la infancia coreana-de-la fía-de-un dictador africanu-19844|fechaaccesu=18 de febreru de 2017|fecha=14 d'ochobre de 2013}}</ref> Otru de los fíos de Macías, con otra de les sos muyeres, ye [[Filiberto Ntutumu Nguema]], ex Ministru d'Educación, ex Secretariu Xeneral del [[PDGE]]<ref>{{cita web |autor1=[[PDGE]]|títulu=Secretarios Xenerales del PDGE|url=http://www.pdge-guineaecuatorial.com/estructura/|fechaaccesu=4 de payares de 2017}}</ref> y actual rector de la [[Universidá Nacional de Guinea Ecuatorial]] (UNXI).<ref>{{cita web |títulu=FILIBERTO NTUTUMU NGUEMA, (FÍU DE MACIAS NGUEMA), MARCÁU COLA CRUZ N'ASPA, COMO EL SO PADRE, POR OBIANG NGUEMA|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2017/04/filiberto-ntutumu-nguema-fíu-de-macias.html|fecha=5 d'abril de 2017|fechaaccesu=5 de payares de 2017}}</ref> Macías tenía dellos luxosos palacios presidenciales (valoraos en millones de dólares),<ref name=caden /><ref>{{cita web |títulu=Biography of Francisco Macías Nguema (1924-1979)|url=https://thebiography.us/en/macias-nguema-francisco|idioma=inglés|fechaaccesu=5 de payares de 2017|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20181018130727/http://thebiography.us/en/macias-nguema-francisco|fechaarchivu=2018-10-18}}</ref> unu d'ellos allugáu nel so pueblu natal de Nzeng Ayong. Tres el golpe de 1979, foi allanáu y nél afayaron medicines de too tipu<ref name=mengue /> almacenaes nuna habitación y numberosos faxos de billetes, amás de delles semeyes de Macías y dos automóviles [[Mercedes-Benz]] aparcaos nel patiu.<ref>{{cita publicación |títulu=Medicines, billetes nuevos y dos Mercedes, nel "bunker" vacíu de Macías|url=https://elpais.com/diario/1979/08/14/internacional/303429613_850215.html|fechaaccesu=1 de xunu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=14 d'agostu de 1979}}</ref><ref name=pan>{{cita publicación |títulu=Macías, encegoláu contra tou lo español|url=https://elpais.com/diario/1979/08/18/internacional/303775208_850215.html|fechaaccesu=1 de xunu de 2016|axencia=[[El País]]|fecha=18 d'agostu de 1979}}</ref> Macías yera aficionáu a los coches ya inclusive nuna ocasión mercó dellos d'ellos namái pa contemplalos.<ref name=mvv /> Los palacios de Macías basar nel [[Palaciu de Versalles]].<ref name=mengue /><ref name=díasdrama>{{cita publicación |títulu=Malabo: los díes dramáticos de la cayida de Macías|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1979/08/26/pagina-12/33438691/pdf.html?search=francisco%20macias%20nguema%20condecor%C3%B3%20pintor%20palaciu|fechaaccesu=13 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=26 d'agostu de 1979}}</ref> Macías taba encegoláu pola construcción y les obres públiques, según pola pintura y llimpieza d'estes.<ref name=díasdrama /> Correxía los planos de los arquiteutos y pasaba hores vixilando'l trabayu de los arbañiles.<ref name=díasdrama /> Tuvo la intención d'asemeyar la so aldega natal de Nsegayong a [[Versalles]] no referío a infraestructures.<ref name=díasdrama /> Construyir en 1972 dos hoteles de luxu en Malabo y Bata, coles mires d'agospiar a misiones diplomátiques.<ref name=crono /> Tamién se construyeron bancos, edificios, centros educativos y el puertu internacional de Bata.<ref name=cola /> Toes aquelles obres públiques costaben millones de pesetes, y nun yeren nunca aprovechaes.<ref name=mvv /> Nun teníen real utilidá pal pueblu guineanu (y amás munches vegaes había falta de personal nelles), pero Macías sentíase arguyosu de toles obres creyendo que-y faía un verdaderu favor al país y que les sos iniciatives representaben l'interés xeneral de la población.<ref name=mvv /> En marzu de 1979, Macías inclusive anunció la creación d'una compañía aérea.<ref name=mvv /> En 1974,<ref name=muro>{{cita publicación |títulu=Destruyíu'l "muriu de la vergüenza" en Guinea Ecuatorial|url=http://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1981/07/28/028.html|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|axencia=[[ABC (periódicu)|Diariu ABC]]|fecha=28 de xunetu de 1981}}</ref> Macías mandó a construyir un muriu p'arrodiar la metá de la parte residencial de la ciudá de [[Malabu]]<ref>{{cita publicación |títulu=Teodoro Nguema afirma qu'España nun va tener preferencia con Guinea|url=https://elpais.com/diario/1979/08/10/internacional/303084003_850215.html|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=10 d'agostu de 1979}}</ref> y apoderase d'esti sector, pa vivir separáu del restu de la población. Pa ello foi necesariu desallugar a tolos habitantes de la zona.<ref name=mvv /> Na llamada popularmente ''ciudá prohibida'' atopábase unu de los palacios de Macías, la catedral y la Plaza de la Independencia,<ref name=muro /> según la [[Prisión Sablera Negra]].<ref name=cm2 /><ref name=muro /><ref>{{cita publicación |títulu="El mio pueblu quier ver al Rei d'España"|url=https://elpais.com/diario/1979/08/17/internacional/303688802_850215.html|fechaaccesu=9 de febreru de 2017|axencia=[[El País]]|fecha=17 d'agostu de 1979}}</ref> Al muriu amestóse-y alambre d'escayos, que de la mesma diba conectáu a un cable d'alta tensión.<ref name=mvv /> Macías construyó'l muriu por "motivos de seguridá", productu del so [[tanatofobia]].<ref name=mvv /> Amás, yera protexíu por tropes armaes y tanques.<ref name=mvv /> Poco dempués de la execución de Macías, la ''ciudá prohibida'' foi abierta al públicu<ref name=muro /> y en 1981 el muriu (conocíu popularmente como ''[[muriu de la Vergüenza]]'') foi baltáu.<ref name=muro /> El muriu costó millones de dólares, al igual qu'otros murios similares que construyó alredor de los sos múltiples palacios.<ref name=mvv /> Como parte de la so almiración por Hitler, Macías tenía un exemplar de ''[[Mein Kampf]]'' del cual nunca dixebrar.<ref name=blogue /><ref name=sexu /> Lleó'l llibru cinco veces y llegó al estremu de recitar pasaxes del mesmu aprendíos de memoria.<ref name=mvv /> Macías tomó munchos elementos del [[réxime nazi]] ya implementar na so dictadura.<ref name=mvv /> Macías yera consumidor habitual de [[bhang]]<ref name="afroarticles.com"/> y [[Tabernanthe iboga|iboga]],<ref name=Pariah/> lo cual pudo ser la causa del so desequilibriu mental. Solía consumir estes drogues n'hores de la madrugada, mientres realizaba actividaes de gobiernu.<ref name=fortean /> Según informes fidedignos, Macías practicaba'l [[canibalismu]] y tenía una coleición de cranios humanos,<ref name=caden /><ref name=africa2 /> los cualos clasificaba por sexu, fecha, suculencia y grau de prestar auditivu del ruiu que fixeren al ser cascaos por Macías col so cayáu.<ref name=blogue /> De xemes en cuando, dalgún presu políticu yera unviáu al palaciu presidencial y el mesmu Macías encargar de matalo y tastialo.<ref name=blogue /><ref name=amnistía /> El so consumu habitual de drogues causó que se convenciera de ser supuestamente un mestrón toupoderosu.<ref>{{cita web |títulu=Los vezos más raros de los dictadores más crueles del mundu|url=http://www.msn.com/es-mx/noticias/imagenes/los-h%C3%A1bitos-m%C3%A1s-raros-de-el dictadores-m%C3%A1s-crueles-del mundu/ss-AAnE8SB#image=11|fechaaccesu=29 de marzu de 2017}}</ref> No que fai a la so alimentación, solo aceptaba comer comida importada dende España y cocinada por xente d'enfotu.<ref name=af /> Bebía [[agua mineral]] y enxamás consumía bébores alcohóliques.<ref name=af /> Tenía los costume de mandar a matar a los sos enemigos a [[Machete|machetazo]] y alimentar colos sos restos a tiburones.<ref name=marcianos /> A la fin de la so dictadura atropara una fortuna de 406.383.893 [[Ekwele]], equivalentes a 13.540 millones de dólares.<ref name=crono /> === Personalidá === Macías ye llargamente consideráu como un enfermu mental.<ref name="gep">{{cita web |autor1=Guinea Ecuatorial Press - Páxina Web Institucional de Guinea Ecuatorial|títulu=CRONOLOXÍA HISTÓRICA|url=http://www.guineaecuatorialpress.com/noticia.php?id=132|fechaaccesu=6 d'avientu de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180506103654/http://www.guineaecuatorialpress.com/noticia.php?id=132|fechaarchivu=2018-05-06}}</ref> Antes de la independencia, mientres la Conferencia Constitucional en 1967, un doctor español diagnosticó confidencialmente que yera [[paranoicu]] y [[esquizoide]].<ref name=cap5 /><ref name=eburi2>{{cita web |apellido1=Eburi Palé|nome1=José|títulu=La Guinea de Macías. L'espertar de la bisarma|url=http://librodenotas.com/cartasdesdeelexilioguineano/15049/la-guinea-de-macias-el-espertar-de la bisarma|fecha=8 d'avientu de 2008|fechaaccesu=2 de xineru de 2017}}</ref> Nuna de les sos estancies n'España tamién se-y diagnosticó como [[Trestornu bipolar|maniacu-depresivu]].<ref name="pag312">{{cita llibru |apellíos1=Núñez Torres|nome1=Sara|títulu=La Tierra de Bisila (Memories de Fernando Póo 1958-1969) (Bioko - Guinea Ecuatorial)|fecha=2012|páxina=312|url=https://books.google.cl/books?id=vooiAwAAQBAJ&dq=Guinea+ecuatorial+la renta+per+c%C3%A1pita+macias&hl=es&source=gbs_navlinks_s|fechaaccesu=12 de marzu de 2017}}</ref> En 1970, Macías tratar col mesmu médicu español que-y diagnosticara en 1967.<ref name=af /> {{cita|«... de calter sanguineu, procura ostensiblemente faer gala d'una fuerte personalidá, anque con frecuencia cai en llocaes que denotan falta d'equilibriu emocional. La notable [[sordera]] que sufre crea situaciones incómodes y enzanca el tratu con él nes entrevistes personales. Ye resabiáu por naturaleza, roceanu y escarez d'axilidá mental. Acostuma a alzar la voz hasta a los sos propios ministros y diplomáticos, a dalgunos de los cualos llega a maltratar de pallabra. (...) El presidente vive en protagonista los venticuatro hores del día, y la distancia que la dixebra de tolos sos collaboradores ye abismal. Les referencies que se tienen de los Conseyos de Ministros indiquen que namái'l vicepresidente del gobiernu atrever a discrepar en cuestiones téuniques. Como nota interesada cabo destacar les sos alusiones públiques al deséu que-y anima d'asonsañar a Franco, que la so persona suel respetar en cuasi tolos discursos y col que dixo desea entrevistase, pero a nivel de colegues o “homónimos”. Fala solo y los sos collaboradores sospriénden-y con frecuencia gesticulando, falando solu o ensayando los sos discursos frente al espeyu. Ye un home incultu, pero tien un arte primitivo pa la pallabra, la intuición del verbu, alterna'l [[Idioma fang|Fang]] col español, pero coneuta coles mases y consigue nelles efeutos sorprendentes.»|Libro “Guinea Materia Reservao”, de Rafael Fernández.<ref name=murcia />}} Rafael Mendizábal, téunicu de Macías mientres el primer añu del so mandatu presidencial, describir como «prudente y violentu», «realista y utópicu simultáneamente» y «enérxicu pero dubiosu».<ref name=murcia /> Macías sufría d'esaltaciones de violencia a les que siguíen depués intervalos d'equilibriu y lucidez, teniendo una personalidá incongruentemente cambiante y tornadiza.<ref name=murcia /> Con enclinos paroxísticas, Macías pasaba por fases de silenciu total o de [[verborrea]].<ref name=murcia /> Una persona medrosa, insegura (según los guardias del so palaciu, nun reconocía les sos debilidaes y culpaba de los sos errores a los demás)<ref name=mengue /> y bien musgu,<ref name=tiranu /><ref name=murcia /> siempres taba pensando que daquién lo asesinaría<ref name=marcianos /> o-y diba a quitar el poder, y llegó a contabilizar una ventena de supuestes intentonas golpistes.<ref name=murcia /> Según Macías, delles supuestes intentonas golpistes cuayábense inclusive nel interior de les cárceles.<ref name=crono /> Antes de partir a viaxes oficiales, Macías ordenaba la execución de dellos presos políticos pa disuadir a los sos opositores de conspirar contra el.<ref name=africa2 /><ref name=massatrocity /> Tamién taba encegoláu cola so seguridá, y arrodióse d'una guardia pretoriana compuesta de 155 soldaos.<ref name=mengue /> Siempres esmolecíu por un posible derrocamientu, Macías dexó de realizar apaiciones públiques en 1975 y retiróse a vivir primero a [[Mongomo]] y depués al so pueblu natal, Nzangayong.<ref name=africa2 /><ref name=gustav /><ref>{{cita publicación |apellido1=Borregu Nadal|nome1=Víctor|autor2=[[Universidá Complutense de Madrid]]|títulu=“Visión" y conocencia : l'arte Fang de Guinea Ecuatorial|fecha=2001|páxina=46|url=http://eprints.ucm.es/1717/1/AH1008401.pdf|fechaaccesu=27 de marzu de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170328110902/http://eprints.ucm.es/1717/1/AH1008401.pdf |fechaarchivu=2017-03-28}}</ref> Nesti llugar, pasaba hores sentáu alredor d'una foguera falando con familiares y vieyos del pobláu sobre política d'Estáu.<ref name=africa2 /> Na so aldega natal, Macías dedicar a la pesca, caza y agricultura de subsistencia, teniendo como mano d'obra a presos políticos que se-y unviaben.<ref>{{cita web |autor1=ASODEGUE|títulu="Guinea Ecuatorial y los sos presuntos criminales de guerra. Ute Ute, Florencio Mayie Elá Mangué" del blogue de Pedro Nolasco, en Periodistes n'Español, España H24, 9 d'agostu de 2011|url=http://www.asodegue.org/agostio10112.htm|fechaaccesu=17 d'abril de 2017}}</ref> Negar a treslladase a Malabo, nun siendo que se presentara una situación d'estrema urxencia.<ref name=marcianos /> A pesar de ser un nato conductor de mases, nel planu personal yera introvertíu<ref name=tiranu /><ref name=murcia /> y socialmente inadautáu.<ref name=mengue /> Tamién s'apuntó que yera bastante malhumoráu.<ref name=mengue /> Foi descritu como [[megalómanu]]<ref name=murcia /> (nuna ocasión declaró “Yo soi'l presidente, depués soi más que toos vós xuntos”),<ref name=debanderas /> y coles mesmes paradóxicamente apuntóse a que sufría un marcáu [[complexu d'inferioridá]].<ref name=murcia /> A partir d'esti doble complexu (d'inferioridá al respeutive d'España y de superioridad ante los demás guineanos)<ref name=murcia /> pudo surdir el so pensamientu políticu ultranacionalista.<ref name=murcia /> Macías tamién foi descritu como una persona bien roceana.<ref name="tiranu" /> D'alcuerdu a Adolfo Enrique Millan, antiguu funcionariu colonial y secretariu de Macías mientres los entamos del so gobiernu, el dictador tenía una mentalidá bastante infantil.<ref>Declaraciones de Millan nel documental [[Memoria negra]].</ref> Otres persones que tuvieron nel so momentu cerca del descríbenlu como vanidosu y aficionáu a los luxos.<ref name="mengue" /> Tolos muebles del so palaciu yeren importaos,<ref name="mengue" /> la grifera del so bañu yera d'oru<ref name="crono" /> y había aire acondicionáu.<ref name="crono" /> Macías esixía que muyeres de poblaos redoma caminaren quilómetros hasta'l so palaciu y espertárenlu con cantares.<ref name="mvv" /> Tola personalidá desenfrenada de Macías salió a rellucir dempués de llegar a la presidencia: durante la so etapa como vicepresidente del Gobiernu Autónomu yera conocíu como un home sanu, senciellu, ensin vicios, non muyeriegu y sobremanera racional.<ref name=murcia /> Macías acostumaba, nel cenit de la so llocura, a entablar monólogos ya inclusive a "cenar" con adversarios yá esaniciaos.<ref name=af /><ref name=Pariah /><ref name=africa2 /><ref name=burning /><ref name=cracked /><ref name= independentdw>{{cita publicación |apellíos1=Wilson|nome1=Jonathan|títulu=African Cup of Nations 2015: Rich history of Africa's stand-in football hosts|url=http://www.independent.co.uk/sport/football/international/african-cup-of-nations-2015-rich-history-of-africas-stand-in-football-hosts-9984532.html|fechaaccesu=8 d'abril de 2017|axencia=[[The Independent]]|fecha=16 de xineru de 2015}}</ref> Llegó hasta'l puntu de tomar decisiones basaes nes velees y visiones nocherniegues que tenía.<ref name=Pariah /><ref name=respectable /> Dellos observadores postularon que Macías Nguema pudo ser un [[sicópata]], trestornu potencialmente causáu, en parte pol [[trauma psicolóxicu]] de la so infancia, y que'l so comportamientu podría ser afeutáu por otres posibles enfermedaes mentales y el so consumu periódicu de la planta psicoactiva [[iboga]] (con efeutos similares al [[LSD]])<ref name=af /> y grandes cantidaes de [[cannabis]].<ref name=paraísu /><ref>[http://www.hofstra.edu/pdf/community/culctr/culctr_guinea040209_ivbcasavis.pdf David Casavis, “Teasing Out Psychopathic Behaviors of African Leaders: Francisco Macías”], en "[http://www.hofstra.edu/community/culctr/culctr_events_equatorial_guinea.html Between Three Continents: Rethinking Equatorial Guinea on the Fortieth Anniversary of its Independence from Spain]," 2009, nel Hofstra University's Cultural Center.</ref><ref>Rene Pelissier, "Equatorial Guinea: Autopsy of a Miracle," Africa Report, Vol. 25, Non. 3, Mayu-Xunu de 1980.</ref><ref>{{cita publicación |títulu=Why UPDF deployed in Equatorial Guinea|url=http://www.monitor.co.ug/News/National/UPDF-deployed-Equatorial-Guinea/688334-3817210-4s19spz/index.html|fechaaccesu=19 d'abril de 2017|axencia=Daily Monitor|fecha=18 de febreru de 2017}}</ref> Según dalgunos, tamién pudo sufrir d'[[esquizofrenia]].<ref name=ENÈNGE /><ref name=foot /><ref name="pag312" /> Esto postreru notar na so forma de comunicase, yá que munchos de los sos discursos yeren incoerentes.<ref name=mvv /><ref name=suicidios /><ref>{{cita web |títulu=XUEGOS PUERCOS CONTRA SEVERU MOTO Y EL PARTÍU DEL PROGRESU|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2015/04/xuegos-puercos-contra-severu-moto-y-el.html|fecha=25 d'abril de 2015|fechaaccesu=28 d'abril de 2017}}</ref> Durante la so etapa escolar, los sos profesores yá notaren el so precariu estáu psíquicu.<ref>{{cita llibru |autor1=Kwame Anthony Appiah, Henry Louis Gates, Jr.|títulu=Africana: The Encyclopedia of the African and African American Experience|fecha=2005|editorial=Oxford University Press|isbn=0195170555, 9780195170559|páxina=675|url=https://books.google.cl/books?id=TMZMAgAAQBAJ&pg=RA2-PA675&lpg=RA2-PA675&dq=francisco+macias+nguema+catholic&source=bl&ots=gh_VGbuLRt&sig=O2vZ2G5ZUCkW22P06K8mH0IPmlc&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwib4afyrpbTAhXBlZAKHYYbClkQ6AEIXTAM#v=onepage&q=francisco%20macias%20nguema%20catholic&f=false|fechaaccesu=9 d'abril de 2017}}</ref><ref>{{cita publicación |apellíos1=Sentis|nome1=Carlos|títulu=Evocación del periodista Ibongo|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1979/08/07/pagina-6/33442439/pdf.html?search=macias%20guinea%2060%20a%C3%B1vos%20xuiciu|fechaaccesu=7 de mayu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=16 de setiembre de 1979}}</ref> Lo mesmo asocedió durante la campaña eleutoral de 1968, cuando los sos rivales (dándose cuenta del precariu estáu mental de Macías) llomáron-y de "llocu", anque naquella oportunidá Macías defendióse autocalificándose como un "llocu de llibertá".<ref name=sultanatu /> Dende'l puntu de vista biolóxicu, Macías sufría de [[cefalees]] y constantes [[migraña|migrañes]],<ref name=murcia /><ref>{{cita web |autor1=[[Severo Moto Nsá]]|títulu=¡¡¡¡TOU LO QU'EMPIEZA MAL…ACABA MAL!!!!|url=http://geconfidencial.blogspot.cl/2017/05/tou-lo-que-empieza-malacaba-mal.html|fecha=11 de mayu de 2017|fechaaccesu=17 d'ochobre de 2017}}</ref> amás d'[[impotencia sexual]]<ref name=af /><ref name=murcia /><ref name=SX>{{cita publicación |autor1=Y A'Bodjedi|títulu=El sexu y la violencia: el casu de Masié Nguema Biyogo|fecha=2010|fechaaccesu=15 de xineru de 2017}}</ref> y dolencies gástriques.<ref name=tiranu /> Llegar a dicir que sufría un procesu de deterioru mental causáu pola [[sífilis]].<ref name=pag312 /> Según unu de los médicos cubanos que lu atendía, al momentu del so derrocamientu topar nuna fase terminal d'esta enfermedá.<ref>{{cita publicación |títulu=Teodoro Obiang, el bruxu de Mongomo|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1988/04/03/pagina-8/33735523/pdf.html?search=del%204%20a el%207%20de%20agostu%20mac%C3%ADas|fechaaccesu=22 de marzu de 2017|axencia=[[La Vanguardia]]|fecha=21 de payares de 1993}}</ref> Macías yera [[hipocondría]]cu y los sos médicos personales faíen-y exámenes de sangre y mexa tolos díes.<ref name=aguirre /> Productu del so [[tanatofobia]], taba encegoláu cola so salú. En más d'una ocasión sancionó a miembros del so gobiernu por intentar habelo "contamináu", cuando por casu tusíen cerca del.<ref name=mvv /> Munches vegaes Macías autorizaba a los sos funcionarios a tomase llargues vacaciones cuando taben daqué enfermos, y a que tornaren cuando taben dafechu curaos.<ref name=mvv /> Macías abrigar al mas llixeru cambéu de temperatura y años dempués de curase de tuberculosis, siguía tomando [[Antituberculosis|melecines pa combatila]].<ref name=mvv /> Les melecines qu'inxería per vía oral teníen d'abrir delantre del, y les inyeiciones debíen tamién preparar na so presencia.<ref name=mvv /> Llegó hasta'l puntu d'anular dafechu los sos viaxes al estranxeru, porque consideraba que tando fuera del país cualesquier podría matalo.<ref name=mvv /> La so tanatofobia foi l'orixe de munchos de los asesinatos cometíos durante la so dictadura, yá qu'empezó a ver perdayures enemigos que supuestamente lo queríen asesinar.<ref name=mvv /> Inclusive resabiaba de les sos esposes, y escasamente dormía na mesma habitación qu'elles.<ref name=mvv /> Nes sos visites oficiales, había un enorme esplegue de seguridá.<ref name=mvv /> Viaxó dos veces a España pa tratar un [[tumor cerebral]]<ref name=af /><ref name=allgov /> y otres enfermedaes que nunca se revelaron.<ref name=africa2 /> El so notable [[sordera]] tamién aportó a un problema durante'l so xuiciu en 1979, yá que Macías nun escuchaba dalgunes de les entrugues formulaes pol Tribunal.<ref>{{cita web |títulu=XUICIU Y MUERTE DE MACIAS - Historia de Guinea|url=http://www.asodegue.org/hdojmc15.htm|fechaaccesu=2 d'ochobre de 2016|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20210927005001/http://www.asodegue.org/hdojmc15.htm|fechaarchivu=2021-09-27}}</ref><ref>{{cita publicación |1=títulu suspende'l xuiciu de Macías|url=http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?xslt=exemplar;filename=NE19790926;place=none;publication=Nueva%20Espa%C3%B1a;day=26;month=09;year=1979;page=0011;id=0000443827;collection=prensa;url_high=http://store.diariodelaltoaragon.es/prensa/Nueva%20Espa%C3%B1a/1979/197909/19790926/NE19790926-0011.pdf;lang=es;archivu=;encoding=utf-8|fechaaccesu=7 de marzu de 2017|axencia=[[Diariu del AltoAragón]]|fecha=26 de setiembre de 1979|títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20221227085631/http://store.diariodelaltoaragon.es/cgi-bin/Pandora?xslt=exemplar;filename=NE19790926;place=none;publication=Nueva%20Espa%C3%B1a;day=26;month=09;year=1979;page=0011;id=0000443827;collection=prensa;url_high=http://store.diariodelaltoaragon.es/prensa/Nueva%20Espa%C3%B1a/1979/197909/19790926/NE19790926-0011.pdf;lang=es;archivu=;encoding=utf-8 |fechaarchivu=2022-12-27}}</ref> Mientres los sos últimos años, atopábase abondo aveyuscáu.<ref name=crono /> == Macías na cultura popular == *''Macías, ensayu xeneral sobre'l poder y la gloria'' (1985). Obra de teatru chilena escrita por Sergio Marras y protagonizada pol actor [[Tennyson Ferrada]] nel papel de Macías.<ref>{{cita web |títulu=Macías, ensayu xeneral sobre'l poder y la gloria (1985)|url=http://www.cinechile.cl/pelicula-2132|fechaaccesu=12 de marzu de 2017}}</ref> *El llibru ''[[Los perros de la guerra (novela)|Los perros de la guerra]]'' de [[Frederick Forsyth]] (según el so [[Los perros de la guerra (película)|película homónima]]) ta parcialmente basáu na situación de Guinea Ecuatorial durante'l réxime de Macías.<ref name=independentdw /> *La novela'' [[Palmeras en la nieve (novela)|Palmeras en la nieve]]'' de [[Luz Gabás]] (según el so [[Palmeras en la nieve|película homónima]]) narra los tiempos coloniales de Guinea Ecuatorial y los primeros meses posteriores a la independencia, durante'l réxime de Macías. *Dellos episodios de la serie de televisión española ''[[Cuentame como pasu]]'' traten sobre los sucesos socedíos en Guinea Ecuatorial a empiezos del réxime de Macías, ente ellos la [[Independencia de Guinea Ecuatorial|independencia del país]] y la [[Crisis diplomatica ente Espana y Guinea Ecuatorial de 1969|crisis diplomática de 1969]]. Ente estos episodios atópense ''El día de la raza'' y ''Fundíu''.<ref>{{cita web |autor1=[[Televisión Española]]|títulu=B-1 Fundíu|url=http://www.cuentamecomopaso.net/index.php?id=93&option=com_content&task=view|fechaaccesu=5 de xunetu de 2017}}</ref> == Ver tamién == *[[Historia de Guinea Ecuatorial]] *[[Independencia de Guinea Ecuatorial]] *[[Memoria negra]] == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{wikisource|Francisco Macías Nguema}} * [http://www.opensourceguinea.org/2013/10/artucio-arturo-trial-of-macias-in.html Artucio Arturo, "''The Trial of Macías Nguema''"] * [http://www.alerta360.org/seiciones/terror/guinea_ecuatorial4.html Guinea Ecuatorial: El Auschwitz d'África] * [http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1976/12/28/pagina-44/34308255/pdf.html?search=Francisco%20Mac%C3%ADas%20Nguema Entrevista col presidente electu de Guinea Ecuatorial, don Francisco Macías.] [[La Vanguardia]], 6 d'ochobre de 1968. * {{Enllaz rotu|1=Grabación sonora de Macías Nguema faciendo un alegatu contra'l colonialismu español (RealPlayer audiu) |2=http://news.bbc.co.uk/olmedia/1420000/audiu/_1422267_eqguinea_macias.ram |fecha=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }}. {{socesión|predecesor=[[Francisco Núñez Rodríguez]] (Gobiernu colonial [[España|español]])|títulu=[[Imaxe:Coat of arms of Equatorial Guinea.svg|40px]][[Guinea Ecuatorial|Presidente de Guinea Ecuatorial]]|periodu=[[1968]]-[[1979]]|socesor=[[Teodoro Obiang|Teodoro Obiang Nguema]]}} {{NF|1924|1979|Macías Nguema, Francisco}} {{Tradubot|Francisco Macías Nguema}} [[Categoría:Dictadores]] [[Categoría:Gobernantes de Guinea Ecuatorial]] [[Categoría:Antiintelectualismu]] [[Categoría:Xenocides]] [[Categoría:Executaos por crímenes contra la humanidá]] [[Categoría:Ministros y ministres de Guinea Ecuatorial]] [[Categoría:Persones divinizaes]] syfnmax9kj44ntp5dw9286noop99sk2 0 155582 4379423 4350459 2025-06-25T11:12:39Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores de Finlandia]]; added [[Category:Ministros y ministres de Finlandia]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379423 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Urho Kaleva Kekkonen''' {{nym}} foi un [[políticu]] [[Finlandia|finlandés]]. Exerció como [[Presidente de Finlandia|presidente de Finlandia]] mientres 26 años consecutivos, ente [[1956]] y [[1982]], siendo la persona que más tiempu ostentó la xefatura del estáu del país. Enantes foi [[Primeros ministros de Finlandia|primer ministru]] en dos etapes: ente 1950 y 1953 y, nuevamente, ente 1954 y 1956.<ref name=":1">{{Cita web|url=https://kansallisbiografia.fi/english/person/632|títulu=Urho Kekkonen|fechaaccesu=12 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=National Biography of Finland|editorial=|idioma=en}}</ref> Proveniente d'una familia de clase media, tuvo que combatir na [[Guerra Civil Finlandesa]] antes de llicenciase en [[Derechu]] pola [[Universidá de Ḥélsinki]]. Dende mozu amosaría interés pola política, con una temprana militancia n'organizaciones nacionalistes; en [[1933]] afiliar a la Lliga Agraria, antecesora del actual [[Partíu del Centru (Finlandia)|Partíu del Centru]], y trés años dempués foi escoyíu [[parllamentariu]]. Dempués d'exercer como ministru en distintos gabinetes y la presidencia del [[Parllamentu de Finlandia|parllamentu]], en [[1950]] asumió'l cargu de primer ministru so la presidencia de [[Juho Kusti Paasikivi]]. Y en llogrando la victoria nes [[Eleiciones presidenciales de Finlandia de 1956|eleiciones presidenciales de 1956]] per un estrechu marxe nel [[colexu eleutoral]], aseguróse la reelección hasta en cuatro causes.<ref name=":18">{{Cita web|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1986/09/01/pagina-6/32883954/pdf.html|títulu=La desapaición de Urho Kekkonen pon puntu final a toa una dómina|fechaaccesu=29 de payares de 2017|autor=|apellíu=|nome=|enllaceautor=|fecha=1 de setiembre de 1986|sitiuweb=La Vanguardia editorial=|idioma=}}</ref> La presidencia de Kekkonen tuvo marcada nel planu internacional pol cumplimientu de la «[[Doctrina Paasikivi-Kekkonen|doctrina Paasikivi]]» pa salvaguardar la soberanía de Finlandia frente a la [[Xunión Soviética]], con un papel de [[Finlandización|neutralidá activa]]: sol so mandatu, el país xugó un rol pola [[Distensión (diplomacia)|distensión]] ente'l [[Bloque Occidental|bloque occidental]] y el [[Bloque del Este|bloque del este]], con importantes llogros como la devolución de la [[península de Porkkala]], la firma de los [[Conferencia sobre la Seguridá y la Cooperación n'Europa|alcuerdos de Helsinki]] en 1973, y la creación de la [[Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa]] (OSCE) en 1975.<ref name=":18" /> A nivel nacional exerció un papel [[Intervencionismu|intervencionista]] sobre l'executivu, con hasta 13 primeros ministros y 22 [[Conseyu de Ministros|gabinetes]] distintos, y supo garantizase'l sofitu de casi tolos grupos parllamentarios pa caltenese nel poder.<ref name=":1" /> Ello ye que nun foi hasta 1981 cuando yá tuvo qu'arrenunciar la presidencia por enfermedá.<ref name=":18" /> Fora de la política, Kekkonen ocupó la presidencia del [[Comité Olímpicu Finlandés]] ente 1938 y 1946.<ref name=":0" /> == Biografía == Urho Kekkonen nació'l [[3 de setiembre]] de [[1900]] en [[Pielavesi]], una villa rural nel centru del [[Gran ducáu de Finlandia|ducáu de Finlandia]], naquella dómina parte del [[Imperiu rusu]]. La so familia yeren granxeros de clase media de [[Kainuu]]; el padre yera [[guardabosques]] y la madre un [[ama de casa]] proveniente d'una familia llabradora. La residencia que-y vio nacer foi rehabilitada como muséu y tratábase d'una modesta casa de branu.<ref>{{Cita web|url=https://www.pielavesi.fi/Suomeksi/Palvelut/Matkailu/Nahtavyydet-ja-kayntikohteet/Lepikon-torppa|títulu=Lepikon torppa|fechaaccesu=10 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=www.pielavesi.fi|editorial=|idioma=fi|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171113113134/https://www.pielavesi.fi/Suomeksi/Palvelut/Matkailu/Nahtavyydet-ja-kayntikohteet/Lepikon-torppa|fechaarchivu=2017-11-13}}</ref> Al cumplir los 18 años combatió cola [[Guardia Blanca (Finlandia)|Guardia Blanca]] na [[Guerra Civil Finlandesa]]. Yá nuna [[Finlandia|Finlandia independiente]], completó la so formación nel llicéu de [[Kajaani]] de la que trabayaba como [[periodista]], y con 21 años camudar a la capital pa llicenciase en [[Derechu]] na [[Universidá de Ḥélsinki]] pola promoción de [[1926]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=Wiskari|nome=Werner|títulu=Urho Kekkonen, 85, is dead; Finnish President for 25 years|url=http://www.nytimes.com/1986/08/31/obituaries/urho-kekkonen-85-is-dead-finnish-president-for-25-years.html|fecha=31 d'agostu de 1986|fechaaccesu=10 de payares de 2017|periódicu=The New York Times|páxina=|issn=0362-4331|idioma=en}}</ref> Naquella dómina yera miembru de l'Asociación Estudiantil d'[[Ostrobotnia del Norte]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Pohjois-Pohjalaisen osakunnan sata laulun vuotta|url=http://www.kaleva.fi/uutiset/kulttuuri/pohjois-pohjalaisen-osakunnan-sata-laulun-vuotta/27753/|fecha=3 d'agostu de 2007|fechaaccesu=10 de payares de 2017|periódicu=Kaleva.fi|páxina=|idioma=fi}}</ref> Kekkonen empezó a exercer l'abogacía en [[1927]], venceyáu a l'Asociación Finlandesa de Conceyos Rurales hasta [[1932]]. Coles mesmes foi editor xefe de la revista universitaria ''Ylioppilaslehti'' (1927-1928), siguió amestáu al activismu estudiantil ya inclusive collaboró cola policía secreta nacional.<ref name=":1" /> En [[1936]] llogró'l doctoráu en Derechu pola Universidá de Ḥélsinki.<ref name=":1" /> Tuvo casáu cola escritora Sylvi Uino (1900-1974) y en [[1928]] tuvo dos fíos mellizos: Taneli (1928-1985) y Matti (1928-2013).<ref name=":2">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Matti Kekkonen tunsi isänsä ja isä poikansa|url=https://yle.fi/aihe/artikkeli/2012/09/20/matti-kekkonen-tunsi-isansa-ja-isa-poikansa|fecha=20 de setiembre de 2012|fechaaccesu=12 de payares de 2017|periódicu=YLE|páxina=|idioma=fi}}</ref> Dambos siguieron los pasos del so padre: el primeru foi embaxador y llegó a ministru d'Asuntos Esteriores, ente que'l segundu foi parllamentariu del Partíu de Centru ya inclusive ministru de Tresportes y Obra Pública ente 1967 y 1968.<ref name=":2" /> Ente'l so aficiones atopaben el [[atletismu]], l'[[esquí]] y l'[[arte moderno]].<ref name=":6">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Urho Kekkonen, unu de los postreros patriarques de la política europea|url=https://elpais.com/diario/1980/09/03/ultima/336780003_850215.html|fecha=3 de setiembre de 1980|fechaaccesu=22 de payares de 2017|periódicu=El País|páxina=|idioma=}}</ref> El so llibru favoritu yera ''[[Don Quixote de la Mancha]]'', escritu por [[Miguel de Cervantes]], a que'l so protagonista definió en 1949 como «l'exemplu de la llucha ente l'idealismu y el xacíu».<ref name=":12">{{Cita noticia|títulu=Yksipäinen idealisti Don Quixote oli UKK:n suosikkihahmo|url=https://yle.fi/aihe/artikkeli/2006/09/08/yksipainen-idealisti-don-quixote-oli-ukkn-suosikkihahmo|fechaaccesu=28 de payares de 2017|idioma=fi}}</ref> Amás almiraba tola obra lliteraria d'[[Anatole France]].<ref name=":12" /> === Comité Olímpicu Finlandés === De mozu yera un apasionáu del [[atletismu]]: les sos especialidaes yeren el [[triple saltu]] y el [[saltu d'altor]], con plusmarcas nes competencies nacionales de los [[años 1920]]. Una vegada retiráu foi escoyíu presidente de la Federación Finlandesa d'Atletismu en [[1932]], entró na direición del [[Comité Olímpicu Finlandés]], y terminaría dirixendo'l máximu organismu dende 1938 hasta 1946.<ref name=":0">{{Cita web|url=http://library.la84.org/SportsLibrary/ISOR/ISOR2006k.pdf|títulu=J. Sigfrid Edstrøm and the Nurmi Affair of 1932|fechaaccesu=10 de payares de 2017|autor=Yttergren, Leif|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=library.la84.org|editorial=|idioma=en}}</ref> Nunca participó nunos Xuegos Olímpicos como deportista, pero sí viaxó a [[Xuegos Olímpicos de Los Angeles 1932|Los Angeles 1932]] como directivu. Aquel eventu tuvo marcáu pola sanción de la [[Asociación Internacional de Federaciones d'Atletismu|Federación Internacional d'Atletismu]] (IAAF) contra [[Paavo Nurmi]], suspendíu por un presuntu incumplimientu de les normes del deporte amateur. El dirixente tenía una mala rellación col presidente de la IAAF, el suecu [[Sigfrid Edström]],<ref name=":0" /> y anque trató de convence-y por tolos medios de que Nurmi nun tenía nengún contratu profesional, la sanción nun foi llevantada. En respuesta, Finlandia boicotió tolos eventos d'atletismu en Suecia hasta [[1935]].<ref name=":0" /> == Trayeutoria política == Kekkonen amosó interés pola política dende adolescente, con una militancia activa n'organizaciones estudiantiles y polítiques que teníen el [[Nacionalismu|nacionalismu finlandés]] como denominador común.<ref name=":1" /> [[Ficheru:Kekkonen3.jpg|left|miniaturadeimagen|230x230px|Kekkonen pasia por [[Ḥélsinki]] ([[1930]]).]] Na so etapa universitaria militó na [[Sociedá Académica de Carelia]] (AKS), una organización conservadora qu'abogaba pola anexón de Carelia Oriental. El grupu compartía la defensa del [[idioma finés]], la unificación de la [[Fineses|nación finesa]] y un marcáu calter [[Anticomunismu|anticomunista]]. Sicasí, terminó desvenceyándose d'ella pola cercanía d'otros miembros a la [[rebelión de Mäntsälä]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Opiskelijaradikalismin uranuurtajat|url=https://sarastuslehti.com/2012/10/02/opiskelijaradikalismin-uranuurtajat/|fecha=2 d'ochobre de 2012|fechaaccesu=13 de payares de 2017|periódicu=Sarastus|páxina=|idioma=fi}}</ref> A raigañu del sucesu tomó posiciones más moderaes: dende [[1930]] hasta [[1932]] tuvo presidiendo l'[[Asociación d'Identidá Cultural Finlandesa]].<ref>{{Cita web|url=http://www.suomalaisuudenliitto.fi/?page_id=40|títulu=Suomalaisuuden Liiton Hestoria|fechaaccesu=13 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=Suomalaisuuden Liitto|editorial=|idioma=fi}}</ref> A partir de [[1933]] afiliar a la Lliga Agraria (''Maalaisliitto''), antecesora del [[Partíu del Centru (Finlandia)|Partíu del Centru]].<ref>{{Cita web|url=http://www.keskusta.fi/Suomeksi/KMA/Historia|títulu=Historia|fechaaccesu=13 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=Partíu del Centru editorial=|idioma=fi}}</ref> Al nun llograr representación nos comicios d'esi añu foi asesor del ministru d'Agricultura. El dirixente llograría l'escañu al segundu intentu, nes eleiciones parllamentaries de 1936 pola circunscripción de [[Víborg]], y el primer ministru [[Kyösti Kallio]] cuntó con él pa dos cargos: [[ministru de Xusticia]] y viceministru d'Interior. Un añu más tarde tuvo que dexar Xusticia p'asumir el [[ministeriu d'Interior]] a tiempu completu, sol gobiernu d'[[Aimo Cajander]] (1937-1939). Nesi periodu intentó illegalizar con una [[Ad hoc|llei ''ad hoc'']] al [[Movimientu Patrióticu Popular]], un partíu fascista herederu del yá ilegalizado [[Movimientu Lapua]], pero la [[Corte Suprema de Finlandia]] atayó los sos planes.<ref name=":1" /> Kekkonen quedaría fora del gobiernu en [[1939]], al poco tiempu d'empecipiase la [[Segunda Guerra Mundial]], anque pudo siguir nel parllamentu. Ello ye qu'en [[1940]] votó en contra del [[Tratáu de Paz de Moscú]] que ponía fin a la [[guerra d'Iviernu]] porque suponía la [[Asuntu de Karelia na política finlandesa|integración de Carelia Oriental]] na [[Xunión Soviética]], incluyendo la circunscripción de Víborg a la que representaba. Mientres la [[guerra de continuación]] el so llabor llindar a cargos de segunda fila, ente ellos la presidencia del Centru de Refuxaos de Carelia (1940-1943) y distintes comisiones.<ref name=":1" /> Teniendo en cuenta la perda de Carelia, pasó a presentase pola demarcación d'[[Oulu]].<ref name=":1" /> Nun foi hasta [[1944]] cuando'l nuevu primer ministru [[Juho Kusti Paasikivi]] recuperó-y pa dirixir el [[Ministru de Justicia|ministerio de Xusticia]] mientres dos años. Nesi periodu tuvo llugar el procesu xudicial contra ocho políticos fineses —ente ellos el ex-presidente [[Risto Ryti]]— pola so presunta responsabilidá na guerra de continuación.<ref>{{Cita publicación|url=http://www.oxfordscholarship.com/view/10.1093/acprof:osu/9780199671144.001.0001/acprof-9780199671144-chapter-21|títulu=Finnish War-Responsibility Trial in 1945–6: The Limits of Ad hoc Criminal Justice? - Oxford Scholarship|apellíos=|nome=|fecha=|publicación=Oxford Scholarship|fechaaccesu=13 de payares de 2017|idioma=en|doi=10.1093/acprof:osu/9780199671144.001.0001/acprof-9780199671144-chapter-21|pmid=}}</ref> Dempués de que Paasikivi xubiera a la presidencia en [[1946]], Kekkonen foi propuestu como socesor a primer ministru pola Lliga Agraria. Sicasí, los centristes perdieron el poder frente a una nueva coalición liderada pola socialista [[Lliga Democrática Popular Finlandesa|Lliga Democrática Popular]]. Al quedar fora del executivu centró esfuercios nel [[parllamentu de Finlandia]], primero como vicepresidente (1946-[[1947]]) y finalmente como [[Presidente del Parllamentu de Finlandia|presidente]] ([[1948]]-[[1950]]).<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Cabinet of Center formed in Finland|url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=9Y04EFDC133DE333A0575BC1A9659C946192D6CF|fecha=|fechaaccesu=16 de payares de 2017|periódicu=The New York Times|páxina=|idioma=en}}</ref> == Primer ministru == Kekkonen presentar a les eleiciones presidenciales de [[1950]] col únicu sofitu de la Lliga Agraria, pero nun pudo faer nada frente a la candidatura del presidente [[Juho Kusti Paasikivi]], sofitada por conservadores y socialdemócrates. Magar quedara de terceres, el xefe del estáu tuvo en cuenta la so esperiencia parllamentaria y encargó-y la formación d'un nuevu gobiernu que reemplazaría al del socialdemócrata [[Karl-August Fagerholm]].<ref name=":1" /> === Primer etapa (1950-1953) === [[Ficheru:Urho Kekkonen and Juho Kusti Paasikivi in Kultaranta, 1955.jpg|miniaturadeimagen|250x250px|Urho Kekkonen xunto col presidente [[Juho Kusti Paasikivi]] (1955).]] Urho Kekkonen foi primer ministru de Finlandia ente 1950 y 1953, con trés partes estremaes: una de coalición colos lliberales y suecofineses (1950-1951), los dos gabinetes que sumaron a los socialdemócrates (1951-1953) y un postreru en minoría con suecofineses ya independientes (1953).<ref name=":1" /> El llabor del dirixente tuvo inevitablemente marcada poles rellación ente Finlandia y la URSS, bien complicaes daos los recién conflictos y los más de 700 quilómetros de frontera compartida. Dempués del [[Tratáu de París (1947)|tratáu de París de 1947]] y la posterior firma del [[Tratáu d'Amistá, Cooperación y Asistencia Mutua Finu-Soviéticu|tratáu finu-soviéticu]], de que la so delegación formara parte,<ref name=":9">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Muerre en Helsinki el ex-presidente finlandés Urho Kekkonen|url=https://elpais.com/diario/1986/08/31/internacional/525823208_850215.html|fecha=31 d'agostu de 1986|fechaaccesu=22 de payares de 2017|periódicu=El País|páxina=|idioma=es}}</ref> Kekkonen fixo so la «[[Doctrina Paasikivi-Kekkonen|doctrina Paasikivi]]» de bona vecindá y neutralidá pa caltener la soberanía,<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Finlandia, la 'crisis' qu'otros añoran|url=https://www.publico.es/internacional/finlandia-crisis-otros-anoran.html|fecha=4 de xunu de 2016|fechaaccesu=8 de payares de 2017|periódicu=Público|páxina=|idioma=es}}</ref> xugando nella un papel más activu: amás d'averase a la URSS ensin comprometer la independencia nacional, el país fixo valir un rol mediador ente los dos bloques de la [[Guerra Fría]].<ref name=":3">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Urho Kekkonen: A President's View|url=https://www.foreignaffairs.com/reviews/capsule-review/1982-12-01/urho-kekkonen-presidents-view|fecha=28 de xineru de 2009|fechaaccesu=16 de payares de 2017|periódicu=Foreign Affairs|páxina=|número=Winter 1982/83|issn=0015-7120|idioma=en}}</ref> Con tou ello ganóse la enfotu del presidente Paasikivi:<ref name=":3" /> ente 1952 y 1953 llegó a compaxinar la so responsabilidá executiva col [[Ministru d'Asuntos Esteriores|ministeriu d'Asuntos Esteriores]].<ref name=":1" /> A nivel interior, Kekkonen tuvo qu'encarar un plan de estabilización económica que punxera fin a la [[inflación]]. Les protestes del [[Partíu Socialdemócrata Finés|Partíu Socialdemócrata]] (SDP) y de los sindicatos, quien reclamaben afaer el preciu de los alimentos a la escala salarial,<ref name=":4">{{Cita web|url=http://hemeroteca.lavanguardia.com/preview/1950/03/15/pagina-9/32815219/pdf.html|títulu=Crisis ministerial en Finlandia|fechaaccesu=16 de payares de 2017|autor=|apellíu=|nome=|enllaceautor=|fecha=18 d'ochobre de 1952|sitiuweb=La Vanguardia editorial=|idioma=es}}</ref> dexáronse notar nes eleiciones de 1951: el SDP superó a la Lliga Agraria n'escaños, entró nel gobiernu y el primer ministru tuvo qu'apautar les midíes.<ref name=":4" /> Les [[crisis de gobiernu]] yeren habituales pol calter del mandatariu, propensu a enfrentamientos colos sos rivales.<ref name=":1" /> En [[1953]] el SDP dexó l'executivu, magar lo cual Kekkonen trató de siguir al mandu de un gabinete en minoría. Por non sacar alantre un plan deflacionario p'amontar les esportaciones, qu'ente otres midíes amenorgaba salarios y ayudes públiques, el mandatariu acabó perdiendo una [[moción d'enfotu]] en payares.<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Finland's Cabinet Out Over Housing|url=https://www.nytimes.com/1953/11/05/archives/finlands-cabinet-out-over-housing-kekkonen-agrarian-quits-after.html|fecha=5 de payares de 1953|fechaaccesu=16 de payares de 2017|periódicu=The New York Times|páxina=|issn=0362-4331|idioma=en}}</ref> A falta de cuatro meses pa les eleiciones, Paasikivi encargó al socialdemócrata [[Sakari Tuomioja]] la formación d'un nuevu gabinete, bien a pesar de los deseos de Kekkonen por siguir.<ref name=":1" /> === Segunda etapa (1954-1956) === Nes eleiciones parllamentaries de 1954, la Lliga Agraria de Kekkonen foi l'únicu gran partíu qu'aumentó los sos sofitos magar quedar de segundes, a tan solo un escañu del SDP. El suecofinés [[Ralf Törngren]] foi nomáu primer ministru, ente que Kekkonen ocupó de nuevu'l ministeriu d'Asuntos Esteriores. Aquel gobiernu duraría solu cinco meses: en setiembre del mesmu añu, Kekkonen aprovechó que Törngren fórase de vacaciones pa llegar a un alcuerdu colos socialdemócrates y formar un nuevu gabinete presidíu por él.<ref>{{Cita web|url=http://www.blf.fi/artikel.php?id=736|títulu=Törngren, Ralf|fechaaccesu=16 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=www.blf.fi|editorial=|idioma=sv}}</ref> El sofitu del SDP implicaba un plan desarrollista bien distintu al qu'él plantegara un añu antes, lo cual volvió xenerar desencuentros ente los partíos de gobiernu.<ref name=":7">{{Cita web|url=https://www.sak.fi/this-is-sak/history/timeline?selectedPageIndex=20|títulu=1950 - A period of stabilization|fechaaccesu=25 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=SAK|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171201044604/https://www.sak.fi/this-is-sak/history/timeline?selectedPageIndex=20|fechaarchivu=2017-12-01}}</ref> Sicasí, el primer ministru supo caltenese gracies a la recuperación económica y a la política esterior de «[[finlandización]]» dempués de la muerte de [[Josif Stalin|Stalin]].<ref name=":3" /> Finlandia ingresó nel [[Conseyu Nórdicu]] y en [[1956]] llogró la devolución de la península de [[Porkkala]], que fuera ocupada pola URSS mientres doce años.<ref>{{Cita web|url=http://www.hs.fi/english/article/Sixty+years+ago+Parliament+within+range+of+Soviet+guns/1076154119137|títulu=Sixty years ago: Parliament within range of Soviet guns|fechaaccesu=16 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=15 d'avientu de 2013|sitiuweb=Helsingin Sanomat|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20131215161532/http://www.hs.fi/english/article/Sixty+years+ago+Parliament+within+range+of+Soviet+guns/1076154119137|fechaarchivu=15 d'avientu de 2013}}</ref> ==Presidencia de Finlandia== [[Ficheru:The Finnish Broadcasting Company started regular television transmissions 1.1.1958. (21695684595).jpg|miniaturadeimagen|Grabación d'un discursu de Kekkonen na inauguración de la [[Yleisradio|televisión pública finesa]] ([[1958]]).]] Urho Kekkonen foi [[Presidente de Finlandia|presidente de Finlandia]] mientres 26 años, dende [[1956]] hasta [[1982]], siendo'l dirixente que más tiempu permaneció al mandu de la [[Xefe d'Estáu|xefatura del estáu]].<ref name=":5">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Citizens' initiative seeks to introduz Urho Kekkonen Day|url=https://yle.fi/uutiset/osasto/news/citizens_initiative_seeks_to_introduz_urho_kekkonen_day/9472348|fecha=21 de febreru de 2017|fechaaccesu=22 de payares de 2017|periódicu=Yle Uutiset|páxina=|idioma=en}}</ref> A lo llargo del so mandatu fixo valir los poderes presidenciales pa condicionar el trabayu del [[Gobiernu de Finlandia|gobierno]]. Antes de la so llegada, Finlandia caltenía un sistema [[Semipresidencialismu|semipresidencialista]] onde'l [[Parllamentu de Finlandia|parllamentu]] configuraba los gabinetes. Sicasí, Kekkonen nun se llindaba a encargar la formación de gobiernu al primer ministru, sinón que tamién encamentaba otros ministros, lideraba la política esterior, ya impulsaba midíes ensin necesidá de pasar pola cámara. Sol so dirigencia hubo 13 [[Primeros ministros de Finlandia|primeros ministros]] y 22 [[Conseyu de Ministros|conseyos de ministros]] distintos.<ref name=":13" /><ref name=":14" /> Pa llograr el control de la política finesa, valir d'una complexa rede de sofitos basada en miembros d'enfotu,<ref name=":14">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=K-linja kukoistaa syksyn kirjoissa|url=https://www.hs.fi/kulttuuri/art-2000003903401.html|fecha=12 d'agostu de 2000|fechaaccesu=22 de payares de 2017|periódicu=Helsingin Sanomat|páxina=|idioma=fi}}</ref> la coxuntura internacional y el sofitu de los principales partíos.<ref name=":6" /> Tien De tenese en cuenta qu'hasta [[1994]] la eleición presidencial faíase al traviés d'un [[sistema de colexu eleutoral]], responsable de les socesives reeleiciones, polo que nun-y bastaba col sofitu de los suyos pa gobernar. Casi tolos gabinetes de la so dómina taben compuestos polos mesmos grupos: Centru, [[Partíu Socialdemócrata Finés|Socialdemócrates]], Lliberales y [[Partíu Popular Suecu]]. La comunista Lliga Democrática Popular (SKDL) dexó de ser convidada a finales de los [[años 1960]], ente que la conservadora [[Coalición Nacional]], rival de los centristes, quedóse fora del gobiernu la mayor parte de les vegaes. El duru calter de Kekkonen ganaría-y numberoses enemistaes nel arcu políticu, inclusive col líder del so propiu partíu, [[Johannes Virolainen]].<ref name=":15">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Valtioneuvos Virolainen muistelee juhannuspommia|url=https://yle.fi/aihe/artikkeli/2011/06/16/valtioneuvos-virolainen-muistelee-juhannuspommia|fecha=16 de xunu de 2011|fechaaccesu=22 de payares de 2017|periódicu=Yle Uutiset|páxina=|idioma=fi}}</ref> Sicasí, tamién goció d'una alta popularidá ente'l pueblu finlandés.<ref name=":5" /><ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Fondu sentimientu de murnia en Finlandia pola muerte de Urho Kekkonen|url=https://elpais.com/diario/1986/09/01/internacional/525909613_850215.html|fecha=1 de setiembre de 1986|fechaaccesu=22 de payares de 2017|periódicu=El País|páxina=|idioma=}}</ref> La política esterior tuvo condicionada pol [[Tratáu d'Amistá, Cooperación y Asistencia Mutua Finu-Soviéticu|tratáu finu-soviéticu]], el cumplimientu de la [[Doctrina Paasikivi-Kekkonen|doctrina Paasikivi]], y una política de neutralidá activa frente a la URSS ([[finlandización]]) que llogró garantizar la independencia de Finlandia al traviés d'un equilibriu nes rellaciones col [[Bloque Occidental|bloque occidental]] y el [[Bloque del Este|bloque del este]].<ref name=":5" /><ref name=":6" /> === Primer mandatu (1956-1962) === [[Ficheru:Kekkonen ja Khrushchev.jpeg|left|miniaturadeimagen|300x300px|Kekkonen celebra la so 60º cumpleaños con [[Nikita Khrushchov]] nel [[Palaciu Presidencial de Helsinki|Palaciu Presidencial]] ([[1960]]).]] Kekkonen proclamóse vencedor de les [[Eleiciones presidenciales de Finlandia de 1956|eleiciones presidenciales de 1956]] con un estrechu marxe nel colexu eleutoral, 151 sofitos contra los 149 del socialdemócrata [[Karl-August Fagerholm]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Vuoden 1956 presidentinvaalin ääntenlaskenta|url=https://yle.fi/aihe/artikkeli/2006/09/08/vuoden-1956-presidentinvaalin-aantenlaskenta|fecha=8 de setiembre de 2006|fechaaccesu=25 de payares de 2017|periódicu=Yle Uutiset|páxina=|idioma=fi}}</ref> Tola campaña tuvo marcada por duros ataques personales, ya inclusive el ex-presidente Paasikivi presentar a pidimientu de la Coalición Nacional pa forzar una tercer ronda que dexara al so rival en fora de xuegu, ensin l'ésitu esperáu.<ref name=":1" /> Nel mesmu día de la so invistidura, el [[1 de marzu]] de [[1956]], tuvo qu'enfrentar una [[fuelga xeneral]] del sindicatu SAK.<ref name=":7" /><ref name=":13">{{Cita web|url=https://www.sak.fi/this-is-sak/history/timeline?selectedPageIndex=21|títulu=1956 - The General Strike of 1956|fechaaccesu=25 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=SAK|editorial=|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20171201051523/https://www.sak.fi/this-is-sak/history/timeline?selectedPageIndex=21|fechaarchivu=2017-12-01}}</ref> Nos sos dos primeros años quixo caltener un perfil baxu en política interior. Sicasí, n'agostu de [[1958]] intervieno cuando'l primer ministru [[Karl-August Fagerholm|Fagerholm]] nomó un gabinete centroizquierdista ensin la socialista SKDL. El fechu motivó desencuentros cola URSS que fueron resueltos cola cayida de Fagerholm y una visita d'estáu a [[Nikita Khrushchov]] en 1959; de magar, los partíos fineses vieron llindáu'l so poder de crear coaliciones ensin el vistu bonu del presidente.<ref name=":1" /> Anque Finlandia nun formó parte de la [[Comunidá Económica Europea]] porque sería interpretáu como un allugamientu nel bloque occidental, sí llegó a un alcuerdu pa ingresar na [[Asociación Europea de Llibre Comerciu]] (EFTA) en 1961, un añu dempués de la so fundación.<ref>{{Cita web|url=http://www.efta.int/About-EFTA/EFTA-through-years-747|títulu=EFTA through the years|fechaaccesu=28 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=Asociación Europea de Llibre Comerciu|editorial=|idioma=en}}</ref> N'ochobre de 1961 producióse una [[crisis política]] pola filtración d'una nota diplomática de la URSS, na que los soviéticos proponíen reforzar la cooperación militar ante «l'amenaza» d'Alemaña Occidental y otros miembros de la OTAN. La publicación coincidió con una visita oficial de Kekkonen a Estaos Xuníos, y a pocos meses d'unes eleiciones presidenciales nes que s'agorar la so derrota por una coalición opositora.<ref name=":1" /> Por ello, el presidente tuvo qu'axuntase personalmente con Khrushchov pa convence-y de que nun aplicara'l [[Tratáu d'Amistá, Cooperación y Asistencia Mutua Finu-Soviéticu|tratáu finu-soviéticu]]. La resolución de la crisis amontó la popularidá nacional de Kekkonen, y llogró que'l candidatu rival retirar de los comicios.<ref name=":8">{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Kekkonen {{!}} Suomen presidentit|url=http://suomenpresidentit.fi/kekkonen/?lang=en|fecha=16 de payares de 2016|fechaaccesu=25 de payares de 2017|periódicu=Suomen presidentit|páxina=|idioma=en}}</ref> Les decisiones de Kekkonen al respective de la URSS causaron discutiniu en dellos sectores de la Lliga Agraria; [[Veikko Vennamo]], unu de los sos mayores opositores, colar de los centristes en 1959 pa fundar el Partíu Rural, d'ideoloxía conservadora.<ref name=":16">{{Cita web|url=http://balticworlds.com/finnish-version-of-populism/|títulu=Finnish version of populism « balticworlds.com|fechaaccesu=25 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=balticworlds.com|editorial=|idioma=en}}</ref> === Segundu mandatu (1962-1968) === [[Ficheru:Kekkonen valtiovierailulla Yhdysvalloissa.jpg|miniaturadeimagen|260x260px|Kekkonen ye recibíu pol presidente [[John F. Kennedy]] y la [[Jacqueline Kennedy Onassis|primer dama]] nel [[Aeropuertu Internacional de Washington-Dulles|aeropuertu de Washington-Dulles]] ([[1961]]).]] El trunfu nes [[Eleiciones presidenciales de Finlandia de 1962|presidenciales de 1962]] con más de dos tercios del colexu eleutoral reforzó la figura de Kekkonen ente la población, y dexó-y exercer una mayor influencia a nivel interior y esterior. Bona parte del so poder tuvo basáu nes rellaciones personales que cultivara a lo llargo de los años, especialmente na esfera económica.<ref name=":8" /> Onde más se notó foi nel [[Ministru d'Asuntos Esteriores|ministeriu d'Asuntos Esteriores]], pal cual solía cuntar col diplomáticu [[Ahti Karjalainen]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Ahti Karjalainen oli kruununprinssi, josta ei koskaan ollut Suomen johtajaksi|url=https://www.hs.fi/kulttuuri/art-2000005239136.html|fecha=4 de xunu de 2017|fechaaccesu=28 de payares de 2017|periódicu=Helsingin Sanomat|páxina=|idioma=fi}}</ref> En 1965 impulsó la renovación de la Lliga Agraria nel nuevu [[Partíu de Centru (Finlandia)|Partíu del Centru]], sol lideralgu de [[Johannes Virolainen]],<ref name=":15" /> y tuvo que recomponer les rellaciones colos socialistes tres la proclamación de [[Rafael Paasio]] como primer ministru en 1966. La estratexa esterior de [[finlandización]] siguió'l so cursu mientres esos años, pero llegó a un puntu críticu cola [[invasión de Checoslovaquia pol Pactu de Varsovia]] en 1968; pese al clima xeneralizáu d'indignación, Kekkonen foi'l primer mandatariu occidental que visitó Praga dempués de la intervención militar.<ref>{{Cita web|url=http://www.mzv.cz/helsinki/en/billateral_relations/review_of_history_of_the_czech_finnish.html|títulu=Review of history of the Czech-Finnish relations|fechaaccesu=26 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=Embaxada de la República Checa en Finlandia|editorial=|idioma=en}}</ref> === Tercer mandatu (1968-1978) === Kekkonen venció con autoridá nes [[Eleiciones presidenciales de Finlandia de 1968|presidenciales de 1968]] gracies al sofitu de cinco partíos, anque esta vegada tuvo qu'enfrentase a los candidatos de la [[Coalición Nacional]] y del Partíu Rural. Los conservadores acusáronlu de dirixir Finlandia como un líder autocráticu, ente que'l líder populista [[Veikko Vennamo]] criticó que la política esterior yera, al so xuiciu, demasiao dependiente y servil escontra la [[Xunión Soviética]]. El presidente prometió que nun se presentaría a los comicios en 1973, pero ante la falta de competencia llogró una prórroga hasta 1978. En [[1970]] producióse una crisis diplomática cola URSS arriendes de una fuelga metalúrxica: dempués de conocer que l'embaxador [[Aleksei Beljakov]] contactara con sindicatos y col [[Partíu Comunista de Finlandia (Unidá)|Partíu Comunista finés]] p'afalar una [[Revolución obrera|revolución]] en Finlandia, Kekkonen amenació a los soviéticos con dimitir y romper los alcuerdos billaterales si la intromisión persistía. En respuesta, la URSS comprometer a respetar la posición neutral del país y Beljakov foi apostráu cuando l'asuntu internu quedó resueltu. La reelección presidencial de 1973 tuvo llugar dempués de que Kekkonen nun fuera capaz d'alcordar un socesor del so presto. Por ello impulsó una votación parllamentaria que, pa garantizase'l sofitu necesariu (cinco sestos de la cámara), taba acompañada de dos enmiendes: un alcuerdu de llibre comerciu cola [[Comunidá Económica Europea]], y delles lleis de regulación económica impulsaes pola esquierda. Amás, tuvo qu'incluyir otru documentu sobre'l [[estáu d'emerxencia]] pa recuperar el sofitu de la Coalición Nacional, a la que llevaba años dexando de llau. Bona parte de la década tuvo protagonizada por gobiernos del [[Partíu Socialdemócrata Finés]] (SDP) baxu sofitu de centristes y lliberales. A nivel internacional, y coles mires de evitar l'aplicación del [[Tratáu d'Amistá, Cooperación y Asistencia Mutua Finu-Soviéticu|tratáu finu-soviéticu]], Finlandia sofitó numberoses iniciatives pa la desnuclearización de los [[países nórdicos]], por un nuevu pactu fronterizu con Noruega y pola cooperación internacional. En [[1969]], el país acoyó les primeres negociaciones que conducieron a la firma de los [[alcuerdos SALT]]. Y en 1973 producióse'l movimientu más relevante: la [[Conferencia sobre la Seguridá y la Cooperación n'Europa]], de la que surdieron los Alcuerdos de Helsinki p'amenorgar les tensiones de la [[Guerra Fría|guerra fría]].<ref name=":18" /> Dos años más tarde fundaríase la [[Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa]] (OSCE), con sede na capital finesa. === Cuartu mandatu (1978-1982) === [[Ficheru:ETYK-Finland-delegation-1975.jpg|miniaturadeimagen|250x250px|A la derecha, Kekkonen na apertura de la [[Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa]] ([[1975]]).]] Magar yá tenía 78 años y dellos problemes de salú, Kekkonen ganó la reelección nes [[Eleiciones presidenciales de Finlandia de 1978|presidenciales de 1978]] de forma apolmonante, col sofitu de nueve partíos nel colexu eleutoral: 259 votos sobre 300. Les razones que lu llevaron a presentase nunca quedaron esclariaes, pero los historiadores fineses apunten tantu a una rocea sobre los sos rivales políticos como a les siempres complicaes rellaciones finu-soviétiques. Nesi sentíu, espresára-y a [[Dmitri Ustínov]], ministru de Defensa soviéticu, el refugu finlandés a realizar maniobres militares conxuntes. En [[1979]], el presidente finlandés foi gallardoniáu col [[Premiu Lenin de la Paz]]. Finalmente hubo dos episodios qu'empunxeron el final de la presidencia de Kekkonen. El primeru foi una disputa n'abril de 1981 col [[Primer Ministru de Finlandia|primer ministru finés]], el socialdemócrata [[Mauno Koivisto]], a cuenta d'un plan social sobre'l que pretendía influyir; Koivisto negar a dimitir magar los pidimientos del mandatariu, alegando qu'esa cuestión dependía puramente del parllamentu, y al imponer el so criteriu postulóse como posible socesor.<ref name=":10">{{Cita noticia|apellíos=Wiskari|nome=Werner|títulu=Premier of Finland gains amid criticism|url=http://www.nytimes.com/1981/05/03/world/premier-of-finland-gains-amid-criticism.html|fecha=3 de mayu de 1981|fechaaccesu=9 de payares de 2017|periódicu=The New York Times|páxina=|issn=0362-4331|idioma=en}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Näin Mauno Koivisto kaatoi Kekkosen|url=https://www.hs.fi/ulkomaat/art-2000005234737.html|fecha=1 de xunu de 2017|fechaaccesu=9 de payares de 2017|periódicu=Helsingin Sanomat|páxina=|idioma=fi}}</ref> El segundu foi l'agravamientu del so estáu de salú: dempués de sufrir un infartu mientres les sos vacaciones, en setiembre fíxose públicu que carecía problemes respiratorios y de riego vascular,<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Sauna pal doliente Kekkonen.|url=https://elpais.com/diario/1981/10/06/internacional/371170815_850215.html|fecha=6 d'ochobre de 1981|fechaaccesu=27 de payares de 2017|periódicu=El País|páxina=|idioma=}}</ref> y el [[26 d'ochobre]] de [[1981]] arrenunció al cargu dempués de 26 años de presidencia.<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=La xestión de Kekkonen, eponderada dientro y fora de Finlandia|url=https://elpais.com/diario/1981/10/29/internacional/373158012_850215.html|fecha=29 d'ochobre de 1981|fechaaccesu=27 de payares de 2017|periódicu=El País|páxina=|idioma=}}</ref> El primer ministru asumió la xefatura del estáu ''de facto'' mientres tres meses, pero Kekkonen siguió como líder ''de iure'' hasta la invistidura de Koivisto el [[27 de xineru]] de [[1982]], por culpa de que'l socialdemócrata venciera nes presidenciales d'esi añu. Si nun hubiera adelantu eleutoral, el mandatu del yá ex-presidente tendría d'haber expirado en [[1984]]. == Últimos años == [[Ficheru:UKK-hautajaissaattue.jpg|miniaturadeimagen|[[Funeral d'Estáu|Funeral d'estáu]] de Kekkonen nes cais de [[Ḥélsinki]] ([[1986]]).]] L'estadista pasó los últimos cinco años de la so vida so cuidos médicos na residencia oficial de [[Tamminiemi]], [[Ḥélsinki]], aquexáu de [[llocura vascular]] provocada por una [[ateroesclerosis]], y ensin que la evolución del so estáu trescendiera a la opinión pública. L'historiador [[Juhani Suomi]] publicó una biografía autorizada» basada en tolos archivos apurríos polos familiares del ex-presidente. En [[1983]] foi inauguráu'l [[parque nacional de Urho Kekkonen]], el segundu más grande del país, na rexón de [[Laponia]]. === Muerte === Urho Kekkonen finó'l [[31 d'agostu]] de [[1986]], tres díes antes del que fuera'l so 86º cumpleaños, de resultes d'un [[accidente cerebrovascular]].<ref name=":9" /> Una selmana dempués celebróse un multitudinariu [[Funeral d'Estáu|funeral d'estáu]] en Helsinki que cuntó cola presencia de representantes de los [[países nórdicos]], d'[[Estaos Xuníos]] y de la [[Xunión Soviética]]. Tres una ceremonia relixosa, foi soterráu con honores militares nel [[campusantu de Hietaniemi]].<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Políticos de tol mundu despiden los restos de Kekkonen en Helsinki|url=https://elpais.com/diario/1986/09/08/internacional/526514416_850215.html|fecha=8 de setiembre de 1986|fechaaccesu=27 de payares de 2017|periódicu=El País|páxina=|idioma=es}}</ref> En [[1987]], el gobiernu de Finlandia aprobó convertir la residencia de Tamminiemi nun muséu dedicáu a la memoria de Urho Kekkonen. == Legáu == [[Ficheru:Pieksämäki - Kekkos-graffiti IMG 0227 C.JPG|left|miniaturadeimagen|250x250px|[[Grafiti]] dedicáu a Urho Kekkonen na estación de tren de [[Pieksämäki]].]] Urho Kekkonen foi'l presidente de Finlandia mientres 26 años y figura clave de la política nacional dende los [[años 1940]], polo que tuvo una influencia innegable nel desenvolvimientu nacional de Finlandia. El so papel al frente del país sigue siendo güei oxetu d'investigación y discutiniu.<ref name=":1" /><ref name=":8" /> Caltién una elevada popularidá en bona parte de la sociedá finesa, y particularmente ente los miembros del [[Partíu del Centru (Finlandia)|Partíu del Centru]], ente que los sos críticos consideren qu'exerció'l poder de forma [[Autoritarismu|autoritaria]].<ref name=":1" /><ref name=":8" /> Unu de los aspeutos más polémicos ye la intervención qu'exerció como [[Presidente de Finlandia|presidente]] sobre la política nacional: con 13 primeros ministros y hasta 22 gabinetes distintos, nun tuvo reparos n'ordenar cambeos de gobiernu, n'encamentar a miembros del so enfotu y en trate a sigo mesmu como un garante de la independencia finlandesa frente a la [[Xunión Soviética]].<ref name=":3" /><ref name=":17">{{Cita noticia|apellíos=Pike|nome=John|títulu=Urho Kekkonen, president of Finland, 1956-81|url=https://www.globalsecurity.org/military/world/europe/fi-kekkonen.htm|fecha=|fechaaccesu=28 de payares de 2017|periódicu=Global Security|páxina=|idioma=en}}</ref> Con éses créese que la crisis de la nota» de 1961 pudo ser forzada pola URSS pa nun perder a Kekkonen como interlocutor.<ref name=":1" /> Tien De tenese en cuenta que pudo exercer tal poder al garantizase siempres el sofitu de casi tolos grupos parllamentarios,<ref name=":6" /> con esceiciones en sectores de la conservadora [[Coalición Nacional]] y nel ultraderechista [[Partíu Rural (Finlandia)|Partíu Rural]].<ref name=":16" /><ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Uutuuskirja paljastaa: Vennamon voitto aiheutti Kekkoselle sydänkohtauksen|url=https://www.is.fi/kotimaa/art-2000000895923.html|fecha=19 de marzu de 2015|fechaaccesu=28 de payares de 2017|periódicu=Ilta-Sanomat|páxina=|idioma=fi}}</ref><ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Suosikkien sota – kirja ruotii UKK:n ja Vennamon välit|url=https://www.suomenmaa.fi/uutiset/suosikkien-sota--kirja-ruotii-ukkn-ja-vennamon-valit-6.3.6035.57aa76ed66|fecha=19 de marzu de 2015|fechaaccesu=28 de payares de 2017|periódicu=|páxina=|idioma=fi|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171201041745/https://www.suomenmaa.fi/uutiset/suosikkien-sota--kirja-ruotii-ukkn-ja-vennamon-valit-6.3.6035.57aa76ed66|archivedate=2017-12-01}}</ref> El nuevu presidente [[Mauno Koivisto]] alcordó una reforma constitucional pa llindar el poder presidencial. Dende [[1994]] el presidente de Finlandia ye escoyíu por sufraxu universal en cuenta de por [[colexu eleutoral]], con un mandatu llindáu a dos legislatura. Amás nun puede eslleir el parllamentu ensin consentimientu del primer ministru, y los sos poderes pa influyir na formación del [[Conseyu de Ministros|consejo de ministros]] o na política esterior quedaron acutaos.<ref name=":11">{{Cita noticia|apellíos=Raines|nome=Howell|títulu=Finnish Chief Wants to Cut Power of His Job|url=http://www.nytimes.com/1988/02/03/world/finnish-chief-wants-to-cut-power-of-his-job.html|fecha=3 de febreru de 1988|fechaaccesu=9 de payares de 2017|periódicu=The New York Times|páxina=|issn=0362-4331|idioma=en}}</ref> Kekkonen foi un baluarte de la [[Finlandización|neutralidá esterior]] de Finlandia, al puntu de que la llinia Paasikivi» empecipiada por [[Juho Kusti Paasikivi|Juho K. Paasikivi]] pasó a llamase «[[doctrina Paasikivi-Kekkonen]]».<ref name=":17" /> Magar resultó revesosa na so dómina, pos los más críticos calificar de «servil» cola URSS,<ref>{{Cita web|url=http://www.historytoday.com/richard-cavendish/birth-urho-kekkonen|títulu=The Birth of Urho Kekkonen|fechaaccesu=28 de payares de 2017|autor=|enllaceautor=|fecha=|sitiuweb=History Today|editorial=|idioma=en}}</ref> sí ayudó a garantizar la independencia finlandesa; punxo al país como contrapesu ente potencies, y dexó-yos comerciar tantu col [[Bloque Occidental|bloque occidental]] como col [[Bloque del Este|bloque del este]].<ref name=":17" /> Un exemplu foi lo asocedío mientres la [[crisis del petroleu de 1973]]: mientres Suecia tuvo problemes cola [[reconversión industrial]] de los sos estelleros, Finlandia siguiría recibiendo encargos de buques per parte soviética. Per otru llau, Finlandia yera miembru de l'[[Asociación Europea de Llibre Comerciu]] (EFTA). En [[1985]], yá con Kekkonen fora de la presidencia, un sondéu reflexaba que más del 90% de los finlandeses taben acordies coles polítiques de «finlandización».<ref>{{Cita noticia|apellíos=|nome=|títulu=Finlandia busca na so peculiar rellación cola URSS la salvaguardia de la so democracia|url=https://elpais.com/diario/1985/08/08/internacional/492300018_850215.html|fecha=8 d'agostu de 1985|fechaaccesu=28 de payares de 2017|periódicu=El País|páxina=|idioma=}}</ref> La [[Organización pa la Seguridá y la Cooperación n'Europa]] (OSCE) foi fundada so la so presidencia en [[1975]], dempués d'impulsase la [[Conferencia sobre la Seguridá y la Cooperación n'Europa|Conferencia sobre la Seguridá y la Cooperación]] dos años antes. == Distinciones == [[Ficheru:Urho Kaleva Kekkonen Coat of Arms.svg|miniaturadeimagen|250x250px|Escudu d'armes de Urho Kekkonen.]] === Finlandia === * Gran Cruz y Collar de la [[Orde de la Rosa Blanca]] * Gran Cruz de la [[Orde del Lleón de Finlandia]] * Gran Cruz de la [[Orde de la Cruz de la Llibertá]] === Otros estaos === * Caballeru de la [[Orde de los Serafinos]] (Suecia) * Gran Cruz y Collar de la [[Orde del Ferre]] (Islandia) * Caballeru de la [[Orde del Elefante]] (Dinamarca) * Gran Cruz y Collar de la [[Orde de San Olaf]] (Noruega) * Gran Cruz de la [[Orde del Bañu]] (Reinu Uníu) * [[Orde de Sabela la Católica]] (España) * [[Orde de Carlos III]] (España) * [[Orde del Lleón Blanco]] (Checoslovaquia) * [[Orde de Lenin]] (Xunión Soviética) * [[Orde de l'Amistá de los Pueblos]] (Xunión Soviética) * [[Orde de la Estrella Yugoslava]] (Yugoslavia) * [[Orde de l'Águila Blanca]] (Polonia) * Medaya de la [[Celebración de los 2500 años del Imperiu Persa]] (Irán) == Ver tamién == * [[Presidente de Finlandia]] * [[Doctrina Paasikivi-Kekkonen]] * [[Finlandización]] * [[Alcuerdos de Helsinki]] * [[Agrarismo nórdicu]] {{socesión| títulu=[[Presidente de Finlandia]]<br>[[Ficheru:Flag of the President of Finland.svg|45px]] | periodu=[[1956]] - [[1982]] | predecesor=[[Juho Kusti Paasikivi]]| socesor= [[Mauno Koivisto]]| títulu2=[[Primer Ministru de Finlandia]]<br>[[Ficheru:Logo of the Prime Minister of Finland.svg|20px]] | periodu2=[[1950]] - [[1953]]<br>[[1954]] - [[1956]] | predecesor2=<br />[[Karl-August Fagerholm]]<br>[[Ralf Törngren]]| socesor2=<br />[[Sakari Tuomioja]]<br>[[Karl-August Fagerholm]] | periodu3=[[1950]] - [[1953]]<br>[[1954]] - [[1956]]}} == Bibliografía == * {{cita llibru |last=Bell |first=William |títulu=Finland: The Kekkonen Years |publisher=London Press|añu=2013|location=Londres|isbn=978-1905006717}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == * [https://www.eduskunta.fi/FI/kansanedustajat/Sivut/910708.aspx Perfil de Urho Kekkonen] nel sitiu web del [[Parllamentu de Finlandia]] {{en}} * [https://kansallisbiografia.fi/english/person/632 Perfil de Urho Kekkonen] nel sitiu web de la [[Sociedá de Lliteratura Finesa]] {{en}} * [http://www.kansallismuseo.fi/en/tamminiemi Sitiu web del muséu Tamminiemi] {{fi}} * [http://www.elonet.fi/fi/henkilo/250280 Filmografía sobre Urho Kekkonen] nel sitiu web del Institutu Nacional Audiovisual de Finlandia {{fi}} {{NF|1900|1986|Kekkonen}} {{Tradubot|Urho Kekkonen}} [[Categoría:Presidentes de Finlandia]] [[Categoría:Primeros ministros de Finlandia]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Finlandia]] [[Categoría:Ministros y ministres de Finlandia]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu del Centru]] [[Categoría:Orde al Méritu de la República Italiana]] [[Categoría:Candidatos al Premiu Nobel de la Paz]] os8sjli8zjooj1ie38m06h2vko4do54 0 155638 4379152 4359885 2025-06-24T13:31:23Z XabatuBot 43102 iguo testu: declaratoria d'independencia => declaración d'independencia 4379152 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Juan José Flores y Aramburu''' {{nym}} foi un militar venezolanu y, darréu, líder políticu ecuatorianu a partir de 1830. Foi'l primer, tercer y cuartu presidente de la República del [[Ecuador]]. Tuvo nel cargu en tres ocasiones: de [[1830]] a [[1834]]; de [[1839]] a [[1843]] y de [[1843]] a [[1845]].<ref name="diccionariobiograficoecuador_1">{{Cita web |url=http://www.diccionariobiograficoecuador.com/tomos/tomo10/f4.htm |títulu=Pérez Pimentel, Rodolfo: Diccionariu biográficu Ecuador, tomu 10 – Juan José Flores y Aramburú |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160304201800/http://www.diccionariobiograficoecuador.com/tomos/tomo10/f4.htm |fechaarchivu=2016-03-04 }}</ref> Destacóse como estratega del Exércitu gran colombianu, algamando'l grau de Coronel antes de los trenta años d'edá. Una vegada consolidada la independencia, foi designáu pol Llibertador [[Simón Bolívar]] como gobernador del [[Distritu del Sur]] de la [[Gran Colombia]]. Distritu que darréu, al biforcase d'aquella, en [[1830]], pasó a convertise na actual [[República del Ecuador]], de la que foi investido como'l so primer presidente. == Biografía == Nació'l 19 de xunetu de 1800 en Puerto Cabello (Venezuela). Fíu de Juan José Aramburu el cual yera un comerciante español, la so madre foi Rita Flores, natural de Puerto Cabello. Ingresu bien nuevu al Exércitu español onde entamu como militar pero, al poco tiempu camudo la so decisión y decidió enlistarse a les fuercies independentistes de Simón Bolívar el cual tenía como oxetivu romper los llazos que xuníen a les colonies americanes cola metrópolis. Gracies a les sos capacidaes notables, la so heroicidá, llealtá y talentu Llegó a ocupar los puestos más destacaos na vida militar y política. Con 23 años d'edá, yá exercía como coronel y gobernador de la provincia de Pasto, asitiada al sur de l'actual Colombia. En 1823 llega a Ecuador como Comandante Xeneral del Exércitu y en 1828 y 1829 tuvo una brillosa participación na defensa de los derechos territoriales del [[Distritu del Sur]] de la [[Gran Colombia]], frente a les pretensiones de [[Perú]]. Contribuyó col so remangu militar al trunfu del Mariscal Sucre sobre les tropes peruanes en [[Batalla del Portete de Tarqui|Tarqui]], lo que-y valió l'ascensu al grau de Xeneral de División. En 1830 llegó al cume de la so vida política y carrera militar al ser nomáu'l primer [[Presidente del Ecuador]]. Esti cargu desempeñar en tres ocasiones hasta qu'en 1845 foi obligáu a salir del país depués de la derrota que sufrió na [[Revolución marcista|Revolución del 6 de marzu]]. Volvió en 1859 y sirvió nes campañes contra'l Perú y na guerra civil al mandu del presidente [[Gabriel García Moreno]]. === Matrimoniu === [[Ficheru:Mercedes Jijón de Vivanco y Chiriboga.jpg|miniaturadeimagen|left|[[Mercedes Jijón de Vivanco]], alredor de [[1840]].]] Flores, designáu prefeutu del [[Departamentu d'Ecuador|Departamentu del Sur]], buscó llexitimar la so alministración por aciu un matrimoniu con una muyer ecuatoriana, escoyendo a la moza aristócrata y terrateniente [[Otavalo|otavaleña]] [[Liliana Elena Vivanco]], qu'aquel día cuntaba con apenes 13 años d'edá,<ref name="JV">{{cita llibru |apellíos1=Villalba |nome1=Jorge |títulu=El xeneral Juan José Flores: fundador de la república d'Ecuador |fecha=1994 |editorial=Centru d'Estudios Históricos del Exércitu |allugamientu=Quito |páxines=50-55}}</ref> y yera descendiente per llinia paterna de los [[Condes de Casa Jijón]], títulu que llegó a apostar infructuosamente col so primu Francisco Jijón.<ref name="CML">{{cita llibru |apellíos1=Larrea |nome1=Carlos Manuel |títulu=Antonio Flores Jijón, la so vida y les sos obres |fecha=1974 |editorial=Corporación d'Estudios y Publicaciones |ubicación=Quito |páxina=16}}</ref> La receición llevar a cabu nos salones del [[Palaciu de Carondelet]], con tola pómpara y l'altor que Flores quería demostrar como Xefe y Comandante Xeneral que yera del [[Departamentu d'Ecuador|Departamentu del Sur]], y pallo mandara a pintar 22 semeyes de los Xenerales venceyaos a la Independencia del Ecuador, que dispunxo orixinalmente na galería del edificiu, y dempués treslladó a la so propiedá de la Quinta El Placer.<ref>{{cita llibru |títulu=Muséu Jacinto Jijón y Caamaño y el patrimoniu artísticu |fecha=1978 |editorial=Centru de Publicaciones de la Pontificia Universidá Católica del Ecuador |allugamientu=Quito |páxina=56}}</ref> Dellos historiadores, como [[Jorge Salvador Lara]], sostienen que l'enllaz llevar a cabu namái pa facilitar la preeminencia social y política de Flores.<ref>{{cita llibru |apellíos1=Salvador Lara |nome1=Jorge |enlaceautor1=Jorge Salvador Lara |títulu=Historia de Quito, "lluz d'América" - Bicentenariu del 10 d'agostu de 1809 |fecha=2009 |editorial=FONSAL |allugamientu=Quito |isbn=978-9978-366-18-9 |páxina=180|edición=segunda |fechaaccesu=10 de xunetu de 2015}}</ref> Anque tamién se diz que [[Mercedes Jijón|Mercedes]] yera una moza formosa, de porte distinguíu, con fondu sentíu de la solidaridá y la familia, que como esposa abnegada nun duldar en sofitar al so home mientres tolos capítulos de la so vida, inclusive los más escuros, como l'exiliu que-y foi impuestu tres la [[Revolución Marcista]] de 1845.<ref name="RPP">{{cita web |apellido1=Pérez Pimentel |nome1=Rodolfo |títulu=Jijón Vivanco Mercedes |url=http://www.archivobiograficoecuador.com/tomos/tomo1/Jij%C3%B3n-Vivanco-Mercedes.htm |obra=Archivu biográficu del Ecuador (tomu 1) |fechaaccesu=15 d'abril de 2015}}</ref> El mesmu [[Simón Bolívar]] falaría de Mercedes nestos términos, dempués de conocela'l [[12 d'abril]] de [[1829]]: «''nun sé si ye más discreta que bella, o más bella que discreta''».<ref name="LQ">{{cita llibru |apellíos1=Xuráu Noboa |nome1=Fernando |enlaceautor1=Fernando Xuráu Noboa |títulu=Les quiteñas |fecha=1995 |editorial=Dinediciones |allugamientu=Quito}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíos1=Pardo de Guevara y Valdés |nome1=Eduardo |títulu=Actes de la XI Xunta Americana de Xenealoxía |fecha=2005 |editorial=Editorial CSIC-Press |ubicación=Santiago de Compostela |páxina=426 |url=https://books.google.com.ec/books?id=lyH-3P31Qs0C&pg=PA426&lpg=PA426&dq=%22Mercedes+Jij%C3%B3n%22&source=bl&ots=RXiwDRi84L&sig=uLoRKSbRqwFz40hvXsFvAG6MiKw&hl=es-419&sa=X&ei=jZ8uVcWGCa7jsATPj4DgDQ&ved=0CE4Q6AEwCTgU#v=onepage&q=%22Mercedes%20Jij%C3%B3n%22&f=false |fechaaccesu=15 d'abril de 2015}}</ref> El 11 de xunetu de 1829 Flores y la so esposa fueron padrinos de bautizu de Teresa de Sucre y Carcelén de Guevara, la única fía del mariscal [[Antonio José de Sucre]] y [[Mariana Carcelén|Mariana Carcelén de Guevara]], esta postrera, prima segunda de Mercedes.<ref>{{enllaz rotu|1={{cita llibru |apellíos1=Flores Caamaño |nome1=Alfredo |títulu=El verdaderu testamentu del Gran Mariscal d'Ayacucho |fecha=1926 |editorial=Universidá Central del Ecuador |allugamientu=Quito |páxina=65 |url=http://repositorio.casadelacultura.gob.ec:8280/bitstream/34000/943/1/FR1-L-000265-Flores-Verdaderu.pdf |fechaaccesu=14 de febreru de 2016 }} |2=http://repositorio.casadelacultura.gob.ec:8280/bitstream/34000/943/1/FR1-L-000265-Flores-Verdaderu.pdf |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{cita publicación |publicación=Boletín Nº53 |fecha=1970 |páxina=302|editorial=Academia Nacional d'Historia d'Ecuador |ubicación=Quito}}</ref> Tuvo una rellación con Josefa Sarasti y Garzón, onde tamién surdió descendencia. === Descendencia === El matrimoniu conformáu por Juan José Flores y [[Mercedes Jijón de Vivanco]] tuvo once fíos, cuatro homes y siete muyeres:<ref name="GVH">{{cita llibru |apellíos1=Vásconez Hurtado |nome1=Gustavo |títulu=El xeneral Juan José Flores, primer Presidente del Ecuador: 1800-1830 |fecha=1981 |editorial=Casa de la Cultura Ecuatoriana |allugamientu=Quito |páxina=135}}</ref><ref name="MAD">{{cita web |apellido1=Alvarado Dávila |nome1=Mauricio |títulu=Merced Jijón |obra=Los Oríxenes de los Ecuatorianos |fechaaccesu=4 de setiembre de 2015}}</ref> * Juan José Flores y Jijón de Vivanco, nacíu en 1831 ([[Quitu]]). Casáu con Ángela Icaza y Aguirre. * Elvira Flores y Jijón de Vivanco, nacida en 1832 ([[Quitu]]). Casada con Eusebio Icaza. * [[Antonio Flores Jijón|Antonio Flores y Jijón]], nacíu en 1833 ([[Quitu]]). [[Presidente del Ecuador|Presidente de la República]] ente 1888 y 1892. Casáu con [[Leonor Ruiz de Apodaca]]. * Virginia Flores y Jijón de Vivanco, nacida en 1836 ([[Babahoyo]]). Casada con Pedro García Moreno, hermanu del presidente [[Gabriel García Moreno]]. * Timoleón Flores y Jijón de Vivanco, nacíu en 1839 ([[Quitu]]). Casáu con Mercedes Chiriboga y Fernández Salvador. * [[Reinaldo Flores Jijón|Reinaldo Flores y Jijón de Vivanco]], nacíu en 1840 ([[Quitu]]). Casáu con Ana Caamaño y Gómez Cornejo. * Amalia Flores y Jijón de Vivanco, nacida en 1841 ([[Quitu]]). Casada col xeneral inglés Leonardo Stagg. * Merced Flores y Jijón de Vivanco, nacida en 1842 ([[Quitu]]). Casada con Antonio Fernández Salvador y Gangotena. * Matilde Flores y Jijón de Vivanco, nacida en 1844 ([[Quitu]]). Casada con Federico Hurtado y Brizón. * Isabel Flores y Jijón de Vivanco, nacida en 1845 ([[Babahoyo]]). * Josefina Flores y Jijón de Vivanco, nacida en 1848 ([[Babahoyo]]). Casada con Felipe Carcelén de Guevara y Barriga, fíu de [[Mariana Carcelén]], última marquesa de [[Marquesáu de Solanda|Solanda]] y [[Marquesáu de Villarocha|Villarocha]]. A pesar de la desgracia en que cayera la familia dempués del destierru del xeneral Flores, foi gracies al apellíu de Mercedes que los sos fíos pudieron concretar esitosos enllaces matrimoniales coles más distinguíes families del país. <gallery> Archivu:Antonio Flores Jijón.jpg|[[Antonio Flores Jijón]]. Archivu:Reinaldo Flores Jijón.jpg|[[Reinaldo Flores Jijón]]. Archivu:Amelia Flores Jijón.jpg|Amalia Flores Jijón. </gallery>Na rellación con Josefa Sarati y Garzón tuvo la siguiente descendencia: • Benigna Flores Sarasti nacida en 1836 (Ipiales, Colombia). Casada con Pedro Ignacio Lizarzaburu y Borja. Fíu de Ingacio José de Lizarzaburu y Benavides, prócer de la independencia del Ecuador y de Manuela Mercedes Borja y Tinajero, descendiente del Papa Alejandro VI (Juan de Borja) y de los reis de Navarra y corona d'Aragón. == Disolución de la Gran Colombia == [[Quitu]], [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]] y [[Guayaquil]] fueron amestaes a la [[Gran Colombia]] en 1822. Mientres la Colonia (1563- 1809- 1820 -1822), sol nome de [[Real Audiencia de Quito]], esos trés rexones formaron parte, socesivamente, de los virreinatos de la [[Virreinatu de Nueva Granada|Nueva Granada]], y [[Virreinatu de Perú|Lima]]. A fines del periodu colonial (1802), l'Audiencia foi partida ente Lima y Nueva Granada. Les reales Audiencies yeren xurisdicciones alministratives de tercer categoría. Pero Quito fuera un centru de cultura y arte y foi la primer ciudá llatinoamericana que se proclamó independiente; Guayaquil yera un puertu activu, ricu y bien consciente de la so autonomía rexonal. Ecuador empezaba, pos, la so vida soberana en 1830 cola esperiencia negativa del centralismu virreinal y grancolombiano y ensin la esperiencia positiva d'una alministración de primer nivel. Pa dir de Guayaquil a Quito gastábense 14 díes; de Quito a Cuenca, otros 14; de Cuenca a Guayaquil, cinco, y cinco de [[Tulcán]] a Quito. Dende [[Loja (Ecuador)|Loja]] yera más fácil tresportase a [[Piura]] qu'a la ciudá de Cuenca. La vía Quito-Riobamba topábase deteriorada. Ecuador empezaba la so vida soberana con un país desvertebrado y mal comunicáu. La Sierra centro-norte formaba una unidá xeográfica, ecolóxica y política. Caltener d'una agricultura de subsistencia con un bon mercáu internu potencial y sufría la crisis de la so 'industria' testil por causa de la competencia del llibre comerciu. La Sierra sur vivía de l'agricultura, la pequeña minería, los texíos, les artesaníes, la [[cascariella]] y el ganáu. La so economía topábase tamién en crisis, pos había co-financiáu les guerres de la independencia peruana. La Mariña xiraba en tomu a Guayaquil y Guayaquil, en redol al cacáu. La so riqueza creciera col llibre comerciu. La exa secundaria [[Manabí]]-[[Esmeraldas]] fervía n'actividaes mercantiles. Ecuador empezaba la so vida soberana con una realidá económica positiva nuna rexón y negativa nos dos restantes. La facienda diba constituyéndose nel soporte del poder políticu. Na Sierra centro-norte especialmente, les faciendes sofitábense sobre'l trabayu forzáu de los indios, a quien había que retener per cualesquier mediu. Los plantíos cacaoteras de la Mariña precisaben tamién d'esa mano d'obra, pero llibremente contratada. Los pequeños propietarios de dambes rexones tarrecíen ser zucaos per esos centros absorbentes. Ecuador empezaba la so vida soberana con un gennen de conflictu social y rexonal. La población del país na estimación más optimista llegaba a los 800 mil habitantes, más de la metá de los cualos vivía na Sierra nor-central. Menos del unu per cientu de la población asistía esi añu a la escuela. Los blancos y la Ilesia yeren los principales propietarios de la tierra. Los mestizos escarecíen d'ella: la so fortuna basar nel jornal que ganaben nos oficios. A los esclavos afroecuatorianos nun se-yos reconocía derechu civil dalgunu. Los indios, calteníos por sieglos na inorancia y l'alcohol, yeren consideraos menores d'edá. Los más trabayaben pa les faciendes y tributaben. En 1830, les aduanes de Guayaquil y el tributu de los indios constituyeron la principal fonte d'ingresos del Estáu. Ecuador empezaba la so vida soberana con un pueblu, en peraltu porcentaxe, ignorante, bien probe, cargáu de tributos, menguáu na so identidá y autu-aprecio por causa de tres sieglos de opresión esterna ya interna. Ecuador reclamaba pa sí les llendes de la [[Real Audiencia de Quito]], que englobaba los actuales departamentos colombianos de [[Nariño (Colombia)|Nariño]], [[Cauca (Colombia)|Cauca]], [[Putumayo (Colombia)|Putumayo]] y parte de [[Valle del Cauca]]. Pero Nueva Granada (Colombia) atener a una división alministrativa interna (1824), que la favorecía. Pel sur, el [[Tratáu de Guayaquil]] (1829) señalaba'l [[Ríu Marañón|Marañón]]-[[Ríu Amazones|Amazones]] como llende de la Gran Colombia y, por tanto, del Ecuador. Mas Perú nun tenía la intención de respetar la pallabra empeñada nesi Tratáu. Ecuador empezaba la so vida soberana ensin piel y con un doble mancada. Les ambiciones de grupos d'interés locales y la crisis política al interior de la Gran Colombia persuadieron a Flores de conspirar contra Bolívar y provocar la secesión del departamentu del Sur. Casi coles mesmes, el xeneral [[José Antonio Páez]] escontra lo propio en [[Venezuela]]. El [[13 de mayu]] de [[1830]], a los pocos meses de la separación de [[Venezuela]], los Departamentos que componíen el Distritu del Sur» de la Gran Colombia (Departamentos del Ecuador, Guayaquil y Azuay) declaráronse estáu independiente col nome de "Estáu d'Ecuador". Flores asumió primero'l cargu de Xefe Supremu y darréu el de Presidente Provisional del nuevu Estáu, hasta'l so nomamientu definitivu como Presidente Constitucional el 22 de setiembre de 1830. Dellos historiadores especulen que la Presidencia del Ecuador taba destinada pal Mariscal [[Antonio José de Sucre]], asesináu en [[Berruecos]] mientres el periodu de separación. Tanto Flores como'l xeneral colombianu [[José María Obando]] fueron acusaos de tar detrás del asesinatu, pero nenguna d'estos barruntos pudo ser comprobada. Sucre prefirió viaxar a Bogotá, al [[Congresu Almirable]], primero que quedase n'Ecuador onde se convocara una constituyente na ciudá de [[Riobamba]]. Al poco tiempu d'empecipiada la so presidencia, una parte de la población de les provincies de Pasto, Popayan y Bonaventura, aguiyaes hasta ciertu grau por axentes de Flores, declararon la so voluntá d'incorporase al Ecuador. El Presidente Juan José Flores, depués de mandar guarniciones a Pasto, visitó eses ciudaes, onde expedió un decretu en que declaraba incorporáu'l Cauca al Ecuador. El Congresu Ordinariu de 1831 declaró oficialmente la incorporación del Departamentu de Cauca al Ecuador. El 22 de xunetu de 1831 Nueva Granada (Colombia) de manera insistente reclamaba la devolución d'esti Departamentu al Ecuador y ésti caltenía la so negativa, foi afondándose una mala situación pa dambos países. El Xeneral José H. López, sulevar en [[Popayán]] en favor de Nueva Granada y se entabló un enfrentamientu militar ente l'exércitu Ecuatorianu empobináu por Flores y el Granadín, comandado por José María Obando. A pesar de les sos dotes militares Flores nun pudo trunfar porque'l frente internu d'Ecuador debilitóse por cuenta de los llevantamientos d'[[Ambato]] y [[Latacunga]] en contra del Gobiernu de Flores. Los ecuatorianos trunfaron en dellos combates, pero la falta de suministros facer torar, a más d'esto hubo traición tantu d'oficiales como de tropa del batallón Quito, lo que determinó que la ciudá de Pasto cayera en poder de los soldaos de Nueva Granada. Ante esta situación Flores celebró un Tratáu de paz y llendes con Nueva Granada na ciudá de Pasto'l 8 d'avientu de 1832, afitándose'l ríu Carchi como llende fronteriza ente dambos Estaos dexando pendiente la decisión sobre los puertos de la Tola y Tumaco, na provincia de Bonaventura. El Tratáu de Pasto tan solo dio llendes a una parte de la frontera, non asina al restu del territoriu del Ecuador que vieno a demarcarse darréu con Colombia. == La Primer Constitución == Flores convocó a 21 diputaos, a siete per rexón, respeutivamente, a axuntase en [[Riobamba]]. En menos d'un mes redactaron y promulgaron la primer Constitución, escoyeron a Quito como capital y escoyeron ensin tardanza presidente a Flores por 19 votos contra unu. Pero fixeron 18 escrutinios pa escoyer vicepresidente a [[José Joaquín Olmedo]]. El so contendor foi'l quiteño Manuel Matheu, Marqués de Maenza.<ref>{{cita web |url=http://www.haciendalacienega.com/historia/ |títulu=Historia – Facienda La Cienega |fechaaccesu=7 de xineru de 2017 |sitiuweb=www.haciendalacienega.com}}</ref> Dende la nacencia de la República empezaba la llucha pol poder ente los notables de Quito y Guayaquil. Cada notable cobró dos pesos diarios polos sos servicios constituyentes. (Una vaca llechera valía entós cuatro peso). La Constitución dexaba la puerta abierta pa formar un solu Estáu con Colombia. Dibuxó un Estáu presidencialista, soberanu, alternativu, democráticu y modernu, pero caltuvo prescripciones que contradicíen estos principios; por casu, la eleición independiente ya indireuta por aciu asamblees parroquiales, cantonales y provinciales sonaba a procedimientu democráticu. Sicasí, namái podíen votar los homes alfabetos casaos de cualquier edá o solteros de 22 años d'equí p'arriba que tuvieren bienes raíz de siquier 300 pesos o un oficiu non servil (abogáu, médicu, sacerdote, monxu). Esto escluyía a un peraltu porcentaxe de los ecuatorianos. Los candidatos a cargos de representación popular precisaben bienes inda mayores: 30.000 pesos en bienes raíz, el candidatu a presidente. Ente la masa trabayador escluyida de derechos taben los indios, a quien la Constitución ponía baxu tutelar de curar párrocos, y taben los esclavos africanos, que la so trata prohibíase salvu pal trabayu nes faciendes y mines de los notables. == Primer presidencia == [[Ficheru:Juanjoseflores.jpg|thumb|Juan Jose Flores. Primer Presidente d'Ecuador]] Magar la so habilidá política y a la so tolerancia, Flores nun pudo gobernar en paz y tuvo de recurrir a encomalo. Tuvo qu'encalorar la revolución del xeneral venezolanu [[Luis Urdaneta]] —sobrín del xeneral [[Rafael Urdaneta]]— (1830-1831), faer la guerra a Colombia (1832), castigar a sangre y fueu trés alzamientos de batallones esfamiaos y combatir a ideólogos utilitaristes (1833), faer frente a [[Vicente Rocafuerte]] (1833-1834) y entartallar la [[Rrevolución de los Chihuahuas]] (1832-1834),<ref>{{cita web |url = http://www.enciclopediadelecuador.com/historia-del%20ecuador/revolucion-los-chihuahuas/ |títulu = Revolución de los Chihuahuas |fechaaccesu = 19 de xunetu de 2018 |sitiuweb = Enciclopedia Del Ecuador |idioma = castellanu |cita = La llamada “Revolución de los Chihuahuas” foi una d'eses desventuraes fazañes guerreres de los primeros años de la nuesa vida republicana, y constitúi unu de los capítulos más importantes de la historia nacional. Empezó a xestase cuando'l Congresu de 1833, en sesión a la que nun allegó Vicente Rocafuerte -entós diputáu pola Provincia de Guayaquil- concedió al Xeneral Juan José Flores, Presidente de la República, facultaes estraordinaries pa gobernar al país. (...) La revolución adoptó entós el nome de “Chihuahuas”, yá que esti foi'l nome que se-y diera a los simpatizantes de Rocafuerte, en vista de que esti sirviera mientres dellos años a les causes llibertaries en Méxicu. |formatu = html |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20160829151351/http://www.enciclopediadelecuador.com/historia-del |fechaarchivu = 2016-08-29 }}</ref> y finalmente evitar que [[Loja (Ecuador)|Loja]], [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]], [[Esmeraldas (Ecuador)|Esmeraldas]] y la Sierra nor-central dir con Colombia (1834-1835). El xeneral Urdaneta, el del 9 d'ochobre de 1820 en Guayaquil, fiel a Bolívar, quería torgar la disolución de la Gran Colombia que presidía. La muerte de Bolívar (17 d'avientu de 1830) dexar ensin sida. El [[Cauca (Colombia)|Cauca]] y [[Pasto (Colombia)|Pasto]] pidieron amestase a Ecuador y asina se fixo. Colombia torgar. Flores foi derrotáu y Ecuador perdió esos ricos territorios venceyaos a l'[[Audiencia de Quito]] dende'l sieglu XVI. Esti fracasu, los privilexos de los mal vistos militares venezolanos y l'afición floreana al dineru volvieron impopular al presidente. Un grupu d'intelectuales compuestu por filósofos que defendíen ''"la mayor felicidá posible pal mayor númberu de persones",'' por antiguos patriotes del [[10 d'agostu de 1809]] y del [[2 d'agostu de 1810]], por llibrepensadores y anticlericales, formó la "Sociedá d'El Quiteño Llibre". Dende mayu de 1833 esta sociedá oponer con pasión al gobiernu nel bederre periódicu del mesmu nome. [[Vicente Rocafuerte]], el más conspicuo miembru del Congresu, ídolu de los de "El Quiteño Llibre", oponer a les facultaes estraordinaries concedíes a Flores. Con pasión enchida atacaba al presidente. Arrenunció al so curul. Destacaron nesti periodu floreano la incorporación de les [[islles Galápagos]] al Ecuador (1832), delles lleis sobre la moneda, alcuerdos cola Ilesia Católica y l'aceptación de la delda esterna grancolombiana ([[Delda Inglesa]]) contraida per Venezuela, Colombia y Ecuador pa financiar la independencia. A Ecuador, que por tanta convulsión nun tuvo presente nes negociaciones del repartu de la delda, tocó-y cargar col 21 y mediu per cientu d'ella, más de 22 millones de pesos. Los ingresos del gobiernu en 1834 apenes llegaben a los 708.000 pesos. ''"Esa pequeña dómina foi la más bella páxina cívica de Flores como home de gobiernu"'' ([[Benigno Malo]]). Yá nel gobiernu, Flores desdexó l'afitamientu de la [[nación]], pero aseguró una suerte de pactu de non agresión ente grupos terratenientes de la [[Rexón Interandina del Ecuador|sierra d'Ecuador]] y grupos agru esportadores de la [[Rexón Mariniega d'Ecuador|costa]]. La so presencia política por más de 15 años atayaos xeneró qu'un grupu de [[Revolución Marcista|revolucionarios marcistas]] primieren pola so salida en Guayaquil y la de too l'[[estáu mayor]] [[estranxeru]]. Mientres el so gobiernu, el [[12 de febreru]] de [[1832]], fueron amestaes a Ecuador les [[Islles Galápagos]], por esto, tiempu dempués una de les islles foi bautizada nel so honor como '''[[Isla Floreana (Galápagos)|Isla Floreana]]'''. Flores terminó'l so mandatu con una crisis política y l'amenaza de la disolución del naciente estáu. === Revolución de los Chihuahas y Xefatures Supremes de Rocafuerte y Valdivieso === El 12 d'ochobre empezó en Guayaquil la [[guerra de los Chihuahuas]] dirixida por militares descontentos, políticos, bandoleros y líderes populares urbanos. Una selmana dempués na capital, los "quiteños llibres" atacaben un cuartel. Esi 19 d'ochobre dalgunos de los sos líderes fueron muertos a llanzazos o degollaos. El 20 d'ochobre, Rocafuerte, camín del destierru al Perú, foi lliberáu polos [[chihuahuas]] y proclamáu xefe supremu de Guayaquil pol vecinderu de la ciudá. Los chihuahuas bloquiaron el puertu ocupáu yá por Flores y diben insurreccionando los pueblos de la península de Santa Elena, del golfu de Guayaquil, de la cuenca baxa del Guayas, y de Manabí. Rocafuerte topábase estremáu ente'l cursu esitosu d'esta guerra popular y la so llealtá de notable a la clase comercial de Guayaquil. Rocafuerte, providencial y misteriosamente, foi prindáu y apurríu a Flores. Yera'l 18 de xunu de 1834. Una selmana antes, [[José Félix Valdivieso]], ministru de Flores, proclamárase xefe supremu de Ibarra. Xuntáronse-y Cuenca y Loja, descontentes del centralismu alministrativu. Ante estes circunstancies, a empiezos de xunetu, Flores ufiertó al so prisioneru Rocafuerte un pactu y ésti aceptar. Rocafuerte diría a la Presidencia, Flores a la xefatura suprema del Exércitu. Los chihuahuas teníen de sometese so pena de cargos de traición a la patria. Valdivieso ocupó Quito y la Sierra central. El so movimientu combinaba reclamos departamentales, principios lliberales románticos, rensíes personales contra Flores ya intenciones de federar la Sierra y Esmeraldas con Colombia. Los chihuahuas nun aceptaron el pactu. Dalgunos d'ellos xuniéronse a Valdivieso, el restu foi reprimíu ensin cuartel hasta bien entráu l'añu de 1836. Foi la primer crisis del nuevu Estáu ecuatorianu. El pactu ente Flores y Rocafuerte salvara la unidá del Estáu y del país, pero sacrificara los reclamos populares. Y llegaba setiembre de 1834. Rocafuerte, aclamáu como xefe supremu del Guayas nuna asamblea popular, convocó una segunda Convención (constituyente) pa reformar la Carta Política y cerrar la posibilidá d'una federación con Colombia. Con cuenta de ganar al federacionista Valdivieso, Rocafuerte punxo al mandu de les sos tropes convencionales o constituyentes a Flores. Los restauradores (¿de la Gran Colombia?) valdiviesistas fueron derrotaos. Foi'l gran trunfu de la unidá nacional en Miñarica, cerca de Ambato (18 de xineru de 1835). El poeta Olmedo compunxo la so oda más inspirada pa celebrar esta victoria. Dirixiéndose al [[Chimborazo]], encamentar: ''"Rei de los Andes, la trabayosa frente inclina, que pasa'l vencedor".'' Foi la hora más duce pa Flores, El Vencedor, que volvía xustificar el so doble títulu de Fundador y Padre de la Patria. === Ministros d'Estáu === {| align=center width=40% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#0000CC style="color:white;" !width=50%|Ministeriu !width=50%|Ministru |- | Ministeriu de Guerra y Marina || Xeneral Antonio Martínez Pallares |- |- | rowspan="4" |Ministeriu de Gobiernu y Rellaciones Esteriores |Esteban de Febres-Cordero |- |[[José Félix Valdivieso]] |- |Víctor Félix de San Miguel |-|[[Manuel Ignacio Pareja y Arteta|Manuel Ignacio Pareja]] |- | rowspan="2" | Ministeriu de Hacienda || Antonio Fernández Salvador |- |Juan García del Río |- |} '''Fonte:'''<ref>{{cita llibru |apellíu=Paz y Miño |nome=Juan|enllaceautor=|títulu=Economia de Juan Jose Flores 1830 - 1832|url=http://the.pazymino.com |fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación= |páxina=|idioma=|capítulu=}}</ref> == Segunda Presidencia == [[Ficheru:Grabado de la Hacienda La Elvira, de Juan José Flores (1852).jpg|thumb|Grabáu de la Facienda La Elvira (1852), propiedá insinia de la familia Flores-Jijón de Vivanco.]] Flores foi escoyíu al primer escrutiniu por 29 de los 38 votos del Congresu. La so reelección tuvo probablemente convenida dende'l pactu con Rocafuerte en 1834. Flores ufiertó al Congresu y a la Nación respetar la llibertá de les persones y de la prensa, nun desterrar a naide, dar impulsu a la política esterior, siguir la obra educativa de Rocafuerte y reparar una conducta "franca y moderada, firme, imparcial y xusta". Con esta ufierta se enancaba nel ésitu alministrativo y civilizador de Rocafuerte y, al empar, posar de la mala fama del Rocafuerte implacable y duru. El presidente cumplió colo ufiertao. [[Benigno Malo]], el más célebre de los estadistes cuencanos, dixo d'esti segundu periodu floreano: "Esa pequeña dómina foi la más bella páxina cívica de Flores como home de gobiernu". Esta bella páxina, sicasí, quedó inconclusa pola inconstancia de Flores y el so desaforáu amor al poder. La so imaxe avafóse sobremanera nel últimu añu de Gobiernu, nel qu'escaeciendo les sos promeses desdexó la obra pública y dexó l'arriquecimientu ilícitu d'altos funcionarios. Un periódicu opositor editáu en Piura —"La Llinterna Máxica", de [[Pedro Moncayo]]— circulaba en Quito. El periodista frai Vicente Solano afirmaba que de 700.000 pesos de la renta nacional gastábense 400 mil en caltener lleal al Exércitu y que'' "papá Flores fadría lo que-y paeciera" ''pa perpetuase nel poder. La intervención de Flores con dos mil soldaos na política interna de Nueva Granada contribuyó, a la llarga, a esti deterioru. Movíu por un pidimientu del gobiernu colombianu, combatió una insurrección en [[Pasto (Colombia)|Pasto]]. Creía Flores que no personal daría una lleición al insurrectu xeneral Obando, el so antiguu enemigu y inveterado calumniador no del asesinatu de Sucre. Figurábase que no público repondría, en parte siquier, los territorios perdíos na so primer alministración ya ingresala a les arques fiscales 300.000 pesos por compensación colombiana. Nueva Granada ufiertára-y tou esto nun pactu solemne. D'esta manera restauraría'l rellumu de la so imaxe. Trunfó sobre Obando y foi premiáu en Quito con un doctoráu d'honor; pero cuando tuvo qu'intervenir nuevamente en Pasto —y Colombia engañar (1843)—, la popularidá de Flores empezó a tornar. Como lo suxiriera Solano, so sida de "irregularidaes" asocedíes en [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]] pa la eleición de representantes y de que los del Guayas nun allegaron al Congresu Estraordinariu por causa de la [[fiebre mariello]] que n'ochobre de 1842 cobrara 326 víctimes, Flores convocó una Convención pal 15 de xineru de 1843 y expedió una llei d'eleiciones que venía ser un golpe d'Estáu al so favor. === Ministros d'Estáu === {| align=center width=40% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#0000CC style="color:white;" !width=50%|Ministeriu !width=50%|Ministru |- | Ministeriu de Guerra y Marina || Xeneral Manuel Matheu |- |- |Ministeriu de Gobiernu y Rellaciones Esteriores |[[Francisco Marcos]] |- | Ministeriu de Hacienda || Luis de Saá |- |} '''Fonte:'''<ref>{{cita llibru |apellíu=Paz y Miño |nome=Juan|enllaceautor=|títulu=Economia de Juan José Flores|url=http://the.pazymino.com |fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación= |páxina=|idioma=|capítulu=}}</ref> == Tercer Presidencia == La Convención axuntar en Quito'l 15 de xineru de 1843. Trenta de los 36 convencionales rezaron na catedral. L'Asamblea sesionó nel Colexu San Bonaventura. Flores lleó'l so mensaxe. L'audiencia yéra-y benévola, pos 32 de los representantes yeren al empar emplegaos del Estáu, y cinco d'ellos yeren xenerales y otros cinco coroneles, toos ellos estranxeros menos unu. ''"Propóngovos una reforma saludable, racional, ilustrada y conservadora de los principios lliberales que proclamemos"'', díxo-yos Flores. La reforma consistía, ente otros asuntos, en que'l periodu presidencial durara ocho años y el presidente pudiera ser reelixíu pasáu un periodu; en que'l Congresu axuntara cada cuatro años, los senadores duraren 12 y los diputaos, ocho años. La propuesta foi aceptada. Flores foi reelixíu por 34 de los 36 votos de la sala. La nueva constitución foi calificada apasionadamente de "[[Carta de la Esclavitú]]", anque contenía principios como la llibertá de cultos no privao y a que cerraba'l camín a la politización del cleru. Rescamplaba, con tou, que Flores se creía providencial. El so gobiernu nesti tercer periodu foi faer lo posible por sostenese nel mandu contra una oposición que crecía ensin fuelgu. Esta provenía del cleru intolerante y ambicioso; d'un nuevu impuestu xeneral de tres peso y cuatro reales, menos a indios y esclavos, calificáu como ''"aciagu, oneroso y tarrecible"'', magar que foi llevantáu; de resucitase l'alcordanza del asesinatu de Sucre y con él, el de la lleenda de la participación de Flores nesi crime; del fracasu de la espedición a Nueva Granada; d'una fallida negociación estremera col Perú; de la omnipresencia y poder de los militares estranxeros —12 de los 15 xenerales ser—, d'abusos de los dineros d'un legáu pal colexu [[Vicente Lleón]] per parte de Flores, los sos parientes y amigos; de la combalechadura tiranicida de mozos intelectuales en Quito, ente ellos Gabriel García Moreno; y del "nacionalismu" de los notables de Guayaquil, tou ello tizáu polos 14 manifiestos "A la Nación", llanzaos por Rocafuerte dende Lima ente 1843 y 1845. El gobernador de Guayaquil, por causa de la fiebre mariello, llegara tarde a la Convención. Yera representante per Cuenca. Rocafuerte oponer a gran parte de la reforma propuesta por Flores. Indignáu por ella, pola reelección del so aliáu —dende 1834— y quiciabes porque la Convención nun la tuvo en cuenta pal cargu de presidente, tronó contra los convencionales fieles a Flores, a que'l so grupu más íntimu calificó de "[[jenízaros]]", esto ye, fíos de padres de diversa nación y soldaos d'infantería de l'antigua guardia del emperador de los turcos, y se exilió en Lima. Esos manifiestos llamaben a insurrección en nome del nacionalismu: ''"Unión, entusiasmu, valor constancia y llueu el trunfu va ser vuesu. Derrocando al zaguín tiranu de Venezuela, va volvevos el gocie de los vuesos usurpaos derechos..."'', dicía nel quintu d'ellos. ''"Y los acontecimientos bastiar a la voz atronadora de Rocafuerte",'' escribe l'historiador [[Luis Robalino Dávila]]. A les asonadas populares en diversos llugares de la Sierra al berru de ''"¡Muerran los trés pesos!, ¡Viva la relixón!"'', asocedió'l golpe definitivu: el pronunciamientu militar nacionalista y de los notables de Guayaquil, secundaos pol pueblu'l 6 de marzu de 1845. Los sulevaos formaron un gobiernu provisional al que se xuntaron [[Manabí]] y Cuenca. Flores aguantó hasta xunu coles sos tropes acantonaes na "La Elvira", facienda de la so propiedá, y capituló ante esi gobiernu por aciu un tratáu, llamáu "de La Virginia", facienda del poeta Olmedo, onde-y lo robló'l 17 de xunu de 1845. Asina, con un pactu de caballeros terminaba'l primer intentu d'un proyeutu estatal diseñáu por Flores y Rocafuerte, quien de dalguna manera demostraron ''"una consciente habilidá conciliadora de los intereses dominantes"'', como afirma la socióloga Silvia Vega Ugalde al analizar la crisis del Estáu nos primeres 15 años de la República. === Obres importantes na so presidencia === * Constitución d'Ecuador de 1843. * El 7 d'ochobre de 1831, decreto l'anexón del [[Departamentu del Cauca (Gran Colombia)|Departamentu del Cauca]]. * Incorporó les Islles Galápagos el 12 de febreru de 1832. * Roblóse'l tratáu de Pando-Noboa col Perú. * Roblóse'l tratáu de Paz con Colombia. * Funda'l Colexu del Guayas, anguaño conocíu como [[Colexu Nacional Vicente Rocafuerte]]. * Refaimientu y remodelación del [[Palaciu de Carondelet]] en 1841. === Delda Esterna === N'avientu de 1834 la delegación ecuatoriana nun garrasti a la xunta de repartu de la delda de la independencia, por cuenta de la inasistencia del Ecuador asígnase-y el 21,5 per cientu de la mesma equivalente a 22.230.631,64 pesos<ref>{{cita web |autor=Humberto Oña Villarreal |títulu=Juan José Flores |url=http://www.explored.com.ec/ecuador/jflores.htm |fechaaccesu=30 de setiembre de 2013 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130621205626/http://www.explored.com.ec/ecuador/jflores.htm |fechaarchivu=2013-06-21 }}</ref> === Ministros d'Estáu === {| align=center width=40% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#0000CC style="color:white;" !width=50%|Ministeriu !width=50%|Ministru |- | Ministeriu de Guerra y Marina || Hipólito Soulin |- |- | rowspan="2" |Ministeriu de Gobiernu y Rellaciones Esteriores |[[Modesto Larrea y Carrión]] |- |[[Benigno Malo]] |- | Ministeriu de Facienda || [[Francisco Aguirre Abad]] |- |} '''Fonte:'''<ref>{{cita llibru |apellíu=Paz y Miño |nome=Juan|enllaceautor=|títulu=Economia de Juan José Flores|url=http://the.pazymino.com |fechaaccesu=|añu=|editorial=|isbn=|editor=|ubicación= |páxina=|idioma=|capítulu=}}</ref> == Exiliu, rehabilitación y últimes campañes == Más palantre, Flores, yá dende l'exiliu, entamó una invasión a Ecuador pa la que llogró sofitu y financiamiento de [[María Cristina de Borbón-Dos Sicilies]], Reina rexente d'[[España]], col fin d'asitiar nel [[Tentativa de reconquista española n'Ecuador|tronu ecuatorianu]] al so fíu [[Agustín Muñoz y Borbón]]. Tamién se fala de les negociaciones col rei francés [[Luis Felipe I de Francia|Luis Felipe I]], pa nomar Reis d'Ecuador al so décimu fíu, [[Antonio d'Orleans]], [[Duque de Montpensier]] y la so esposa, la infanta española [[Luisa Fernanda de Borbón]], fía tamién de la mentada reina María Cristina.<ref name="Orrego Penagos, Juan Luis">{{cita web |autor=Orrego Penagos, Juan Luis |títulu=El xeneral Juan José Flores y el Perú |url=http://blog.pucp.edu.pe/item/37266/el xeneral-juan-jose-flores-y-el-peru-1 |fechaaccesu=9 de febreru de 2013 |obra=Historia de Perú, América Llatina y el mundu. Sieglos XIX y XX |fecha=03/2012 }}</ref> La intentona foi repelida con durez y Flores tuvo que retornar al exiliu. Mientres un tiempu moró en [[Costa Rica]], onde tuvo estrecha amistá col Presidente [[José María Castro Madriz]]. El Congresu declarar ''ciudadanu esclariáu de Costa Rica'', pero Flores tornó l'honor y pocu dempués abandonó'l país. En [[1855]], mientres el so tiempu en [[Lima]], foi unu de los socios fundadores del [[Club Nacional (Lima)|Club Nacional]]. En marzu de 1857, llegó al so país natal onde valiéndose del so prestíu trató de mediar ensin ésitu nos conflictos amenaos ente los lliberales que sofitaba al presidente [[José Tadeo Monagas]] y los conservadores que trataben de derrocalo so la conducción del xeneral [[José Antonio Páez]] . Munchos en [[Caraques]] vieron en Flores la persona ideal pa dirixir la [[revolución]]. Yera un prócer y fuera Presidente d'Ecuador, pero al enterase Flores de la situación, darréu coló a [[Lima]]. En 1860 Flores sumar al réxime conservador del presidente [[Gabriel García Moreno]], que'l so exércitu comandó. A pesar de que cuando joven García Moreno fuera un ferrial opositor de Flores y nun refugara entamar el so asesinatu, dambos políticos solucionaron les sos diferencies y apautaron. Por ello Flores participó nel bandu quiteño na guerra civil de 1859-60 y enfrentó al Gobiernu de facto de Guayaquil, que pretendía la secesión d'esa ciudá, encabezáu pol xeneral [[Guillermo Franco Herrera]] a quien ganó nel combate de [[Mapasingue]]. La secesión de la provincia de Guayaquil y la so posterior anexón al Perú foi a propósito evitada pola [[declaración d'independencia de Loja]] como República Federal en 1859. Les provincies del sur de Azuay oponer a pertenecer al vecín país, declararon la so independencia y llograron la reconocencia diplomática del gobiernu de García Moreno y del xeneral Franco. Sicasí, una de les clauses d'independencia de Loja declaraba la vixencia de la so autonomía en tantu l'Ecuador recupere'l calce constitucional. Esta estratexa movió la posibilidá de Guayaquil de pertenecer al Perú y sostuvo la unidá de la República. En 1863 comandó l'Exércitu ecuatorianu na guerra contra Colombia, pero foi ganáu na [[Batalla de Cuaspud]]. == Fallecimientu == [[Ficheru:TUMBA DE JUAN JOSE FLORES.JPG|thumb|200px|Balta onde fuelga Juan José Flores na [[Catedral Metropolitana de Quito]].]] En 1864, Flores partió de Quito a combatir una espedición del ex-presidente [[José María Urbina y Viteri|José María Urbina]] nel [[Golfu de Guayaquil]]. Mientres el Combate de Santa Rosa recibió un tiru perdíu nel baxu banduyu del que nunca pudo sanar, morriendo'l 1 d'ochobre a bordu del vapor ''Smirck'', cerca de la [[isla Puná]].<ref name="JGZ">{{cita llibru |apellíos1=Gomezjurado Zevallos |nome1=Javier |títulu=Quito: Hestoria del Cabildru y la ciudá |fecha=2015 |editorial=Institutu Metropolitanu de Patrimonio |ubicación=Quito |isbn=978-9942-20-821-7 |páxines=329-330 |edición=primer |fechaaccesu=20 de xineru de 2016}}</ref><ref>{{cita publicación |publicación=Revista d'Estudios Históricos |fecha=1993 |númberu=Nº37-38 |páxina=445|editorial=Institutu Chilenu d'Investigaciones Xenealóxiques}}</ref> Pal so meyor caltenimientu, el cadabre de Flores foi introducíu nun barril d'alcohol y treslladáu nun barcu de guerra dende [[Machala]] a [[Guayaquil]], onde dellos familiares esperaben con un luxosu ataúd pa llevalo hasta la ciudá de Quito, onde-y daríen cristiana sepultura.<ref name="JGZ"/> Dizse que'l barril d'alcohol quedó abandonáu nel puertu, y que unos marineros aprovechar d'él pa vender el líquidu por botelles a un taberneru del [[Malecón 2000|Malecón]], quien s'encargó de la mesma de rematalo en módico preciu, curiándose de nun revelar la procedencia del productu.<ref>{{cita llibru |apellíos1=Pérez Pimentel |nome1=Rodolfo |títulu=L'Ecuador Fondu, tomu III |fecha=1988 |editorial=Editorial de la Universidá de Guayaquil |allugamientu=Guayaquil |páxina=208|edición=primer |fechaaccesu=20 de xineru de 2016}}</ref> Nel so honor, el presidente Gabriel García Moreno ordenó, por aciu decretu executivu expedíu'l 8 d'ochobre de 1864, qu'en toles provincies del país celebrárense exequias de primer clase n'honor al xeneral Flores, que los emplegaos públicos y militares vistieren de llutu rigorosu por trés díes cuntando dende la viéspora de los funerales que tendríen llugar el 13 d'ochobre na [[Catedral de Quito]], que la bandera del Palaciu de Carondelet y los edificios públicos permanecería a mediu estil pol mesmu tiempu y, finalmente, que s'ellaborara un mausoléu de mármol cola inscripción: ''Al padre de la Patria, el pueblu estimosu''.<ref>{{cita publicación |apellido1=Orbes M. |nome1=Camilo |títulu=Correspondencia inédita del Llibertador Simón Bolívar |páxina=90-91 |fechaaccesu=20 de xineru de 2016 |editorial=Biblioteca Angel Arango - Bancu de la República |allugamientu=Bogotá}}</ref> De magar, los restos mortales del xeneral Flores, conxuntamente colos de la so esposa [[Mercedes Jijón|Mercedes Jijón de Vivanco]], atopar na cripta presidencial dientro de la [[Catedral Metropolitana de Quito]]. Al pie de ellos reposen, amás, otros personaxes importantes como'l mesmu presidente [[Gabriel García Moreno]], el xeneral [[Ignacio de Veintemilla]], o los héroes independentistes [[Antonio José de Sucre]] y [[Carlos de Montúfar]]. == Condecoraciones == *[[Grandes Oficiales de la Lexón d'Honor Gran Oficial]] de la [[Lexón d'Honor]], dada pol rei [[Luis Felipe de Francia]] en 1844.<ref>{{cita llibru |apellíos1=Van Aken |nome1=Mark J. |títulu=King of the Night: Juan Jose Flores & Ecuador 1824-1864 |fecha=1989 |editorial=[[University of California Press]] |allugamientu=Los Angeles |isbn=0-520-06277-9 |páxina=332 |fechaaccesu=20 de xineru de 2016 |idioma=inglés}}</ref> *Caballeru de la [[Orde de Carlos III]], dada'l 29 de setiembre de 1844.<ref>{{cita llibru |apellíos1=Mariña y Turell |nome1=Modesto |títulu=Tratáu completu de la ciencia del blason: ó sía, Códigu heráldicu-históricu |fecha=1878 |editorial=Editorial L. Tasso |ubicación=Madrid |páxina=336 |url=https://books.google.com.ec/books?id=QTg9AQAAIAAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false |fechaaccesu=14 de payares de 2015|formatu=e-book}}</ref> == Honores póstumos == En payares de 1864, poques selmanes dempués del so decesu, el Cabildru de la ciudá de [[Quitu]] intentó asitiar una semeya del ex-presidente na so Sala de Sesiones, pero nun foi aceptáu por tolos miembros, que namái dexaron un discursu nel so honor, destacando'l so patriotismu y aiciones beneficioses al país, rematando la intervención cola frase: "''Conciudadanos, apagóse l'antorcha de la vida d'esti héroe, pero déxanos abiertos los senderos que conducen al templu de la gloria; asonsañái-y''".<ref name="JGZ"/> Nel so honor, na [[Puerto Cabello|ciudá natal]] esiste: * Una parroquia. * Un llugar denomináu “Plaza Flores". * Una escuela básica. * Dos promociones d'oficiales, egresadas dambes de l'[[Academia Militar del Exércitu Bolivariano|Academia Militar de Venezuela]], lleven el so nome como héroe epónimu. == Referencies == {{llistaref|2}} * [http://www.diccionariobiograficoecuador.com/tomos/tomo10/f4.htm Pérez Pimentel, Rodolfo: Diccionariu biográficu Ecuador, tomu 10 – Juan José Flores y Aramburú] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304201800/http://www.diccionariobiograficoecuador.com/tomos/tomo10/f4.htm |date=2016-03-04 }} == Ver tamién == {{Llista de columnes|2| * [[Dominación floreana]] * [[Constitución d'Ecuador de 1830]] * [[Constitución d'Ecuador de 1843]] * [[Revolución marcista]] * [[Tentativa de reconquista española n'Ecuador]] * [[Mercedes Jijón]] * [[Antonio Flores Jijón]] * [[El Quiteño Llibre]] * [[Gran Colombia]] }} == Enllaces esternos == * [http://www.youtube.com/watch?v=XF9KIgcpPME Juan José Flores: asesín intelectual d'Antonio José de Sucre] * {{Enllaz rotu|1=Ayala Mora, Enrique: Los muertos de floreanismo |2=http://repositorio.uasb.edu.ec/bitstream/10644/396/1/RP27-Ayala-Los%20muertos%20d%27el%20floreanismo.pdf |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.youtube.com/watch?v=5_k9pMSO7_A González, Guisella: Los primeros años de la República del Ecuador (video)] * [//es.wikisource.org/wiki/Carta_de_Bol%C3%ADvar_al xeneral_Juan_Jos%C3%A9_Flores_%281830%29 Wikisource: Carta de Bolívar al xeneral Juan José Flores] * [http://canalbio.com/pt/biografias/Juan-Jose-Flores.html;jsessionid=7F6F3BCF2761CB95528FF0Y8929CAACE canalbio.com: Juan José Flores. Biografía] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211022002523/http://canalbio.com/pt/biografias/Juan-Jose-Flores.html;jsessionid=7F6F3BCF2761CB95528FF0Y8929CAACE |date=2021-10-22 }} * {{Enllaz rotu|1=[http://teachers.cmsfq.edu.ec/upperschool/socialstudies/americanstudies/Archived%20documents/ECUADOR%20XIX%20CENTURY/Pages%2025-27.pdf teachers.cmsfq.edu.ec: Ecuador XIX century, páxines 25 a 27] |2=http://teachers.cmsfq.edu.ec/upperschool/socialstudies/americanstudies/Archived%20documents/ECUADOR%20XIX%20CENTURY/Pages%2025-27.pdf |bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/hestoria/proclama-del-senor-jeneral-de-los-ejercitos-de-colombia-juan-jose-flores Biblioteca Luis Ángel Arango del Bancu de la República de Colombia: “Proclama del Señor Jeneral de los Exércitos de Colombia Juan José Flores”] * [http://www.efemeridesvenezolanas.com/?sec=his&id_his=409&show=1 Efemérides venezolanes: Juan José Flores] * [https://books.google.com.ec/books?id=ly7QFWBZjF0C&pg=PA98&lpg=PA98&dq=juan+jos%C3%A9+flores&source=bl&ots=cahP_YDnEa&sig=8yYBdC4tBVIFxaKYficAyX7fat8&hl=es-419&sa=X&ei=YQipUcGHI9S54AOVjAE&ved=0CEQQ6AEwBDha#v=onepage&q=juan%20jos%C3%A9%20flores&f=false Romero, José Luis – Romero, Luis Alberto: Pensamientu conservador: 1815-1898, páxines 98 a 104] {{Socesión |títulu=[[Ficheru:Coat_of_arms_of_Gran_Colombia_(1821).svg|40px|center]][[Distritu del Sur Xefe Superior del Distritu del Sur de la Gran Colombia]] | periodu = [[1828]] - [[1830]] | predecesor = [[José Félix Valdivieso]] | socesor = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador Xefe Supremu d'Ecuador]]) | títulu2 = [[Ficheru:Coat of arms of Ecuador (1830).svg|40px|center]][[Presidente d'Ecuador Xefe Supremu del Estáu del Ecuador]] | predecesor2 = [[Domingo Caycedo]]<br><small>(Presidente de la [[Gran Colombia]])</small><br>Él mesmu<br><small>(Xefe Cimeru del [[Distritu del Sur]]) | socesor2 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador Presidente Provisional]]) | periodu2 = {{Fecha d'entamu|13|5|1830}} - {{Fecha d'entamu|14|8|1830}} | títulu3 = [[Ficheru:Coat of arms of Ecuador (1830).svg|40px|center]][[Presidente d'Ecuador|Presidente Provisional del Estáu del Ecuador]] | predecesor3 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador Xefe Supremu]]) | socesor3 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador|Presidente Constitucional]]) | periodu3 = {{Fecha d'entamu|14|8|1830}} - {{Fecha d'entamu|22|9|1830}} | títulu4 = [[Ficheru:Coat of arms of Ecuador (1830).svg|40px|center]] [[Presidente d'Ecuador|Presidente Constitucional del Estáu del Ecuador]] | predecesor4 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador Presidente Provisional]]) | socesor4 = [[Vicente Rocafuerte]]<br><small>(Xefe Supremu de Guayaquil)</small><br>[[José Félix Valdivieso]]<br><small>(Xefe Supremu de la Sierra)</small> | periodu4 = {{Fecha d'entamu|22|9|1830}} - {{Fecha d'entamu|10|9|1834}} | títulu5 = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_Ecuador_(1835).svg|40px|center]] [[Presidente del Poder Llexislativu d'Ecuador|Presidente del Congresu Nacional Ordinariu y de la Cámara del Senáu de la República del Ecuador]] | predecesor5 = [[José Joaquín Olmedo]]<br><small>(Presidente de la Convención Nacional)</small> | socesor5 = José Fernández Salvador | periodu5 = {{fecha|3|1|1837}} - {{fecha|14|4|1837}} | títulu6 = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_Ecuador_(1835).svg|40px|center]] [[Presidente d'Ecuador|Presidente Constitucional de la República del Ecuador]] | predecesor6 = [[Vicente Rocafuerte]] | socesor6 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador Presidente Provisional]]) | periodu6 = {{fecha|1|2|1839}} - {{fecha|15|1|1843}} | títulu7 = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_Ecuador_(1843).svg|40px|center]] [[Presidente d'Ecuador|Presidente Provisional de la República del Ecuador]] | predecesor7 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador|Presidente Constitucional]]) | socesor7 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador|Presidente Constitucional]]) | periodu7 = {{fecha|15|1|1843}} - {{fecha|1|4|1843}} | títulu8 = [[Ficheru:Coat_of_arms_of_Ecuador_(1843).svg|40px|center]] [[Presidente d'Ecuador|Presidente Constitucional de la República del Ecuador]] | predecesor8 = Él mesmu<br><small>([[Presidente del Ecuador Presidente Provisional]]) | socesor8 = [[Triunviratu]] de la [[Revolución Marcista]] :<small><br />[[José Joaquín de Olmedo]]<br />[[Vicente Ramón Roca]]<br />[[Diego Noboa y Arteta]] | periodu8 = {{fecha|1|4|1843}} - {{fecha|6|3|1845}} | títulu9 = [[Ficheru:Coat of arms of Ecuador original version.svg|40px|center]][[Presidente del Poder Llexislativu d'Ecuador|Presidente de la Convención Nacional de la República del Ecuador]] | predecesor9 = Pablo Bustamante<br><small>(Presidente de la Cámara de Representantes)</small> | socesor9 = Juan Bautista Vásquez<br><small>(Presidente de la Cámara de Representantes)</small> | periodu9 = {{fecha|1861}} - {{fecha|1861}} }} {{NF|1800|1864|Flores, Juan Jose}} {{Tradubot|Juan José Flores}} [[Categoría:Presidentes d'Ecuador]] [[Categoría:Militares d'Ecuador]] [[Categoría:Militares de Venezuela]] [[Categoría:Diputaos y diputaes d'Ecuador]] 6p4skwdc2w8zrcgp1g6g5nev0hcvcij 0 155754 4379173 4372994 2025-06-24T16:16:37Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1822-1825).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1822–1825).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379173 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar | name_batalla = Batalla d'Ayacucho | imaxe = BattleofAyacucho.jpg | descripción_imaxe = Oleu de la batalla d'Ayacucho, una obra de [[Martín Tovar y Tovar]] | conflictu = [[Independencia de Perú]] y [[Guerra d'independencia hispanoamericana]] | fecha = [[9 d'avientu]] de [[1824]] | llugar = [[Ayacucho]], [[Perú]] | resultáu = Decisiva victoria del [[Exércitu Xuníu Llibertador de Perú|Exércitu Xuníu Llibertador]]. | consecuencies = Robla de la [[Capitulación d'Ayacucho]] y fin de les grandes campañes n'América del Sur. | combatientes1 = {{Bandera2|Gran Colombia}}<br />{{Bandera|Perú|1822b}} [[República de Perú|República Peruana]] | combatientes2 = {{Bandera|España|1785}} [[Imperiu español]] | comandante1 = {{Bandera|Gran Colombia}} [[Antonio José de Sucre]]<br />{{Bandera|Perú|1822b}} [[José de La Mar]]<br />{{Bandera|Perú|1822b}} [[Agustín Gamarra]] | comandante2 = {{Bandera|España|1785}} [[José de la Serna]] {{WIA}}<br />{{Bandera|España|1785}} [[José de Canterac]] | unidaes1 = {{Bandera|Gran Colombia}}{{Bandera|Perú|1822b}} '''[[Exércitu Xuníu Llibertador de Perú|Exércitu Xuníu Peruanu Colombianu llibertador de Perú]]'''<br /> <small>{{Bandera|Arxentina|1816}} [[Reximientu de Granaderos a caballu Xeneral San Martín|Escuadrón]] propiu de les [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]]<ref>Provincies Xuníes del Río de la Plata: un escuadrón del Reximientu de Granaderos a caballu de Buenos Aires (mentáu tamién como Granaderos montaos de los Andes), foi mandáu reorganizar por Bolívar colos caballeros que, remontaos en Lurín y prindando a los sos xefes, nun se xunieron a los sulevaos del Callao (Memories del xeneral O'Leary. páx. 139. Publ. por S.B. O'Leary en 1883. Escritu por Daniel Florencio O'Leary).</ref></small> | unidaes2 = {{Bandera|Perú|colonia}} '''[[Exércitu Real de Perú]]''' | soldaos1 = Soldaos 5.780<ref name= Folles359 >Diego Barros Arana (1999). ''Historia xeneral de Chile: Parte novena : Organización de la república 1820 a 1833''. Tomu XIV. Santiago de Chile: Editorial Universitaria, páxs. 359. ISBN 956-11-1786-X.</ref><ref>Gonzalo Bulnes. ''[https://books.google.es/books?id=PAVbAAAAMAAJ&q=6906+ayacucho&dq=6906+ayacucho&hl=es&sa=X&ei=DcgKT-zxD-jf0QGDwdirAg&ved=0CEMQ6AEwAw Últimes campañes de la independencia de Perú (1822-1826)]''. Santiago de Chile: Imprenta Barcelona, 1897, páxs. 599. {{Cita|El Virréi mandaba, segun cálculos mui creíbles 6906 homes i Sucre 5780 (16). La desproporción numbérica compensar la (...)}}</ref><ref name= Scheina68 >{{cita llibru | autor = Robert L. Scheina | títulu = Latin America's Wars: The Age of the Caudiellu, 1791-1899. Tomu I. | añu = 2003 | editorial = United States: Brassey's Inc., páxs. 68. | id = ISBN 1-57488-499-2 }} Presentes na Batalla. cifra citada por Sucre nel parte de batalla. {{Cita|"''Sucre commanded 5.780 men (4.500 men from Gran Colombia, 1.200 from Peru, and 80 from Ríu de la Plata) and 2 cannon.''"}}</ref>-8.500<ref>Torata (Fernando Valdés Héctor Sierra y Guerrero, conde de), José Sepúlveda, Bernardo F. Escudero y Reguera, Torata (Jerónimo Valdés Noriegay Sierra, vizconde de). ''[https://books.google.es/books?id=6zsTAAAAYAAJ&q=el Valle+de+Jauja,+de+los+que+en+estos+d%C3%ADas+calteníen+a%C3%BAn+8.500.&dq=el Valle+de+Jauja,+de+los+que+en+estos+d%C3%ADas+calteníen+a%C3%BAn+8.500.&pgis=1 Documentos pa la hestoria de la guerra separatista de Perú]''. Tomu III. Madrid: Impr. de la vilba de M. Minuesa de los Ríos, 1896. Al empezar la Campaña d'Ayacucho: estáu de Fuercia tomao colos equipaxes de Sucre, cuando ye fechu prisioneru Althaus. {{Cita|Según los estaos de fuercia interceptaos xubíen á 11.000 homes al principiar la campaña contra'l Valle de Jauja, de los que nestos díes calteníen entá 8.500. Ye falsu que'l Capitán Plasencia, español, Coronel ente los (...)}}</ref> <br />1-2 pieces d'artillería y servidores<ref name= Folles359 /><ref name= Scheina68 /><ref>{{cita llibru | autor = Hooker, Terry | títulu = The Armies of Bolivar and San Martin | añu = 1991 | editorial = Londres: Osprey Publishing | id = ISBN 1-85532-128-9 }}</ref> | soldaos2 = Soldaos 6.906<ref>Jorge Basadre & José Manuel Valega. [https://books.google.es/books?id=8XtuAAAAMAAJ&q=6906+ayacucho+basadre&dq=6906+ayacucho+basadre&pgis=1 ''El Perú Republicanu y los fundamentos de la so emancipación'']. Madrid: Sociedá Académica d'Estudios Americanos, 1960. Soldaos na batalla'l 9 d'avientu.</ref><ref name= Ref2 >Federico Kauffmann Doig, Raúl Porres Barrenechea, Rubén Vargas Ugarte. ''[https://books.google.es/books?id=ycUCAAAAMAAJ&q=6906+ayacucho&dq=6906+ayacucho&hl=es&sa=X&ei=nMcKT5GgI4f50gH02KTSAg&ved=0CDsQ6AEwAg Historia xeneral de los peruanos dende los sos oríxenes hasta'l presente]''. Tomu III. Madrid: Sociedá Académica d'Estudios Americanos; Distribuidora Inca, 1969. {{Cita|Nesti corgo llogró un definitivu trunfu na batalla d'Ayacucho, el 9 d'avientu de 1824, (...) del monte del Con- dorcunca, en númberu de 6906 places, según los partes oficiales hispanos, 9310, según el xeneral Sucre.}}</ref>-9.310<ref name= Folles359 /><ref name= Ref2 /><ref>Soldaos que'l 22 d'ochobre cruciaben el ríu Apurimac por Accha, al empezar la Campaña d'Ayacucho: cifra citada por Sucre nel parte de batalla, {{cita llibru | autor = Luqui-Lagleyze | títulu = Pol rei, la Fe y la Patria.1810-1825 | añu = 2006 | editorial = Madrid: Coleición Adalid | id = ISBN 84-9781-222-0 }}</ref><br /> 14 pieces d'artillería y servidores<ref name= Folles359 /><ref>Combatieron namái los 6 cañones de Valdés y el restu taben desmontaos, pero presentes, hasta un total de 14 pieces d'artillería.</ref> | baxes1 = 370 muertos y 609 mancaos<ref name= Blanco336 >Rufino Blanco-Fombona & Andrés García Camba (1825). ''Memories del Xeneral García Camba pa la hestoria de les armes españoles nel Perú (1822-1825)''. Tomu II. Madrid: Editorial-América, páxs. 336.</ref> | baxes2 = 1.800 muertos,<ref name= Blanco336 /><ref name= Yanez51 >Yáñez, Germán G. (1924). Última campaña de la independencia de Perú: Junín y Ayacucho, xineru a avientu de 1824. Lima: Intendencia Xeneral de Guerra, páxs. 51.</ref> 700 mancaos<ref name= Blanco336 /><ref name= Yanez51 /> y 2.000-3.000 prisioneros<ref>Barros Arana, 2000: 360</ref><ref name= Diaz165 >María Lourdes Díaz-Trechuelo Spínola (1999). ''[https://books.google.cl/books?id=Xt_KY_O0NRQC&printsec=frontcover&hl=es#v=onepage&q&f=false Bolívar, Miranda, O'Higgins, San Martín: Cuatro Vides Cruciaes]''. Madrid: Ediciones Encuentro, páxs. 165. ISBN 84-7490-533-8.</ref> | campaña = }} [[Ficheru:Independencia.gif|thumb|300px|Mapa animáu de la [[Guerres d'independencia hispanoamericanes|revolución hispanoamericana]] ([[1808]]-[[1825]]):<br /> {{Lleenda|#f00|Territorios baxu control [[Exércitu realista n'América|realista]].}}{{Lleenda|#007FFF|Territorios baxu control de movimientos independentistes.}}{{Lleenda|#0000FF|Territorios baxu control de la [[Gran Colombia]].}}{{Lleenda|#002FA7|[[España]] baxu [[Guerra d'Independencia Española|ocupación francesa]].}}{{Lleenda|#228B22|España mientres la [[Trieniu Lliberal|revolución lliberal]].}}{{Lleenda|#989898|Zones ensin un gobiernu claru.}}]] '''El combate d'Ayacucho''' foi'l postreru gran enfrentamientu dientro de les campañes terrestres de les [[guerres d'independencia hispanoamericanes]] ([[1809]]-[[1826]]) y significó el final definitivu del dominiu alministrativu español n'América del sur. La batalla desenvolver na Pampa de Quinua o [[Departamentu d'Ayacucho|Ayacucho]],<ref>[http://www.laguia2000.com/peru/la batalla-de-ayacucho Historia en "La Guía 2000": Batalla d'Ayacucho]</ref> [[Perú]], el [[9 d'avientu]] de [[1824]]. La victoria de los independentistes supunxo la desapaición del contingente militar [[Exércitu Realista n'América|realista]] más importante que siguía de pies, sellando la [[independencia de Perú]] con una capitulación militar que punxo fin al [[Virreinatu de Perú]]. Sicasí, [[España]] nun arrenunció formalmente a la soberanía de les sos posesiones continentales americanes hasta [[1836]]. El tratáu de paz, amistá y reconocencia col [[Perú]] foi robláu'l [[14 d'agostu]] de [[1879]] en [[París]]. == Antecedentes == Nel [[añu]] [[1820]] [[España]] entró nuna [[crisis política]] pola [[Restauración absolutista n'España|suxeción del rei Fernando VII]], y la restauración de la [[Constitución de Cádiz|Constitución Lliberal]], sofitada pol xeneral [[Rafael del Riego]], quien sublevó la espedición de 20.000 soldaos destinaos al [[Ríu de la Plata]] para auxiliar a los realistes d'[[América]]. Esto acabó pa siempres coles espediciones de refuerzos d'[[España]], que dende entós non se aprestaron pa nengún llugar d'América, y motivó que los dos grandes virreinatos, de [[Perú]] y de [[Nueva España]], qu'hasta'l momentu contuvieren la meyora de la revolución hispanoamericana tomaren caminos opuestos. En [[Méxicu]] los monárquicos, afitaos en destruyendo a los insurxentes, conclúin la so separación de la [[Trieniu lliberal|España Lliberal]] por aciu el [[Plan d'Iguala]], los [[Trataos de Córdoba]] y el pactu trigarante. Nel Perú, otra manera, el virréi [[Joaquín de la Pezuela|Pezuela]] taba desacreditado pola derrota de la espedición de [[Mariano Osorio]] en Chile y debilitáu pola [[Espedición Llibertadora de Perú|espedición a Lima]] de [[José de San Martín]]. El virréi absolutista foi derrocáu finalmente pol xeneral [[José de la Serna]] el 29 de xineru de 1821 nel [[Pronunciamientu de Aznapuquio|golpe militar de Aznapuquio]], quien proclamó entós la so adhesión a la [[Trieniu lliberal|Constitución lliberal]] española. Los independentistes empezaron en [[Batalla de Cerro de Pasco|Cerro de Pasco]] una prometedora campaña pa ganar al Exércitu Real de Perú mandáu pol virréi La Serna. Pero los realistes, so una sólida subordinación militar, destruyeron socesivos exércitos independientes. El primeru na [[batalla de Ica]], comandado polos patriotes [[Domingo Tristán]] y [[Agustín Gamarra]]. Un añu dempués nes campañes de [[Batalla de Torata|Torata]] y [[Batalla de Moquegua|Moquegua]] aniquilaron la [[Espedición Llibertadora de Perú|Espedición Llibertadora]] dirixida por [[Rudecindo Alvarado]], retiráu José de San Martín tres la [[Entrevista de Guayaquil]]. L'añu 1823 terminaba cola inesperada destrucción d'otru exércitu patriota comandado por [[Andrés de Santa Cruz]] y Agustín Gamarra, n'otra campaña abierta sobre [[Puno]], qu'empezó cola [[batalla de Zepita]], qu'ocupó la ciudá de [[La Paz]] el [[8 d'agostu]], consiguiendo llegar a [[Oruro]] nel [[Alto Perú]]. El virréi La Serna terminó la campaña de Zepita desbandando les tropes aisllaes de Santa Cruz y [[Combate d'Arequipa|recuperando Arequipa]] en batiendo a [[Antonio José de Sucre]], quien reembarcó a los colombianos el 10 d'ochobre de 1823, salvándose coles sos tropes pero perdiendo la meyor parte de la so caballería. Finalmente, lo que restaba d'optimismu apagar poles acusaciones de traición contra los presidentes peruanos [[José de la Riva Agüero]] y [[José Bernardo de Tagle]]. Riva Agüero deportó diputaos del Congresu de Perú y entamó un congresu paralelu en [[Trujillo (Perú)|Trujillo]], y depués de ser declaráu reu d'alta traición pol Congresu de Perú<ref>[http://www.congreso.gob.pe/museo/mensaje/a-Mensaxe-1823-10.pdf El congresu constituyente de Perú, decretu declarando reu d'alta traición a José de la Riva Aguero, 8 d'agostu de 1823]</ref> foi desterráu a Chile. Sicasí Torre Tagle buscaba roblar una paz ensin batalles col virréi La Serna, polo cual foi entrevistase colos realistes. Esti actu foi consideráu por [[Simón Bolívar]] como traición. Tagle dispunxo que toles fuercies al so mandu sofitaren a Bolívar pa faer frente al enemigu, mientres ésti buscaba prindalo pa fusilalo.<ref>[http://www.congreso.gob.pe/museo/mensaje/Mensaxe-1824.pdf Manifiestu del Presidente de Perú, Gran Mariscal José Bernardo Tagle, 6 de mayu de 1824]</ref> José Bernardo de Tagle atopó abellugu colos realistes na asediada fortaleza del [[Callao]]. Foi asina qu'al rematar l'añu de 1823, a pesar de los sos contundentes trunfos realistes nos anteriores fechos d'armes y mientres el recién llegáu Bolívar escribía solicitando refuerzos de Colombia, y preparaba viviegamente la que sería la campaña final contra l'Exércitu Real de Perú, la situación empezaba a tornase crítica pa los sostenedores de la causa del rei: {{Cita|"..''El virréi la Serna pela so parte, ensin comunicaciones direutes cola Península, coles más murnies noticies del estáu de la metrópolis... y amenorgáu polo tanto a los sos propios y esclusivos recursos pero confiando notablemente na decisión, na unión, na llealtá y na fortuna de los sos subordinaos, aceleraba tamién la reorganización de les sos tropes y se aprestaba a la llucha que miraba próxima col colosu de Mariña firme. Un trunfu más pa les armes españoles naquella situación, fadría ondear de nuevu'l pabellón castellanu con inmarcesible gloria hasta'l mesmu Ecuador; pero otra suerte bien distinta taba yá irrevocablemente escrita nos llibros del destín. ''.."|'''Gnrl. Andrés García Camba.<ref>Memorias para la historia de las armas españolas en el Perú 1809-1825. Tomu II, Páxina 98. Gnrl. Andrés Garcia Camba [https://books.google.com.pe/books?id=1rsCAAAAYAAJ&printsec=titlepage&dq=ejercito+real&source=gbs_summary_r&cad=0#PPA98,M1]</ref> '''}} === Los sucesos de 1824 === ==== Tregua en Buenos Aires y motín nel Callao ==== {{AP|Sulevación del Callao}} L'historiador [[Rufino Blanco Fombona]] diz que "''Inda en [[1824]] [[Bernardino Rivadavia]] apauta colos españoles, estorbando asina la campaña d'Ayacucho''":<ref>Biblioteca Ayacucho.Rufino Blanco-Fombona [https://books.google.es/books?id=q0oLAAAAIAAJ&q=Rivadavia,+diciendo+que+deseyaba+llograr+una victoria+diplom%C3%A1tica,+%22un+Ayacucho+incruento%22&dq=Rivadavia,+diciendo+que+deseyaba+llograr+una victoria+diplom%C3%A1tica,+%22un+Ayacucho+incruento%22&lr=&pgis=1]</ref> el [[4 de xunetu]] de 1823, Buenos Aires concluyó una tregua colos comisionados españoles ([[Convención Preliminar de Paz (1823)]]) que-y obligaba a mandar negociadores a los demás gobiernos suramericanos por que pueda tener efeutu la mesma.<ref>[https://books.google.es/books?id=4hKdAtgYfhAC&pg=PP1&dq=Hestoria+xeneral+de+Chile+XIV+Arana&sig=ACfU3O2Ambzrfe057IxhgC4niIKnm4MvDw]</ref> Axustábase que les hostilidaes cesaríen 60 díes dempués de la so ratificación y subsistiría mientres un añu y mediu, mientres s'axustaría un tratáu definitivu de paz y amistá. Con esti motivu axuntar na [[ciudá de Salta]] [[Juan Gregorio de Las Heras]] col brigadier [[Baldomero Espartero]], ensin algamar alcuerdu dalgunu. Ente otres midíes tomaes pol virréi pa contener la so inminente rebelión, el [[10 de xineru]] de 1824 ordenóse-y a Olañeta: {{cita|Alvierto a V.E. que nun tien de disponer nenguna espedición en direición dalguna sobre les provincies de baxo ensin espresa orde mio pos amás de qu'en Salta tán axuntaos pa tratar d'axustar, el Xeneral Las Heras per parte del Gobiernu de Buenos Aires y el Brigadier Espartero pola d'esti cimeru Gobiernu (...)<ref>La guerra de la independencia nel altu Perú. Páx. 161. Escritu por Emilio A. Bidondo. Publicáu per Círculu Militar, 1979</ref>}} Rivadavia creía que'l proyeutu establecería la paz y paralizó l'esfuerciu de les autoridaes de Salta sobre l'Altu Perú, negando auxilios y retirando los puestos avanzaos,<ref>[https://books.google.es/books?id=zuUOGQAACAAJ&dq=Junin+y+ayacucho]</ref> estropiando la causa de Perú. Al respeutu, l'historiador y militar d'orixe irlandés [[Daniel Florencio O'Leary]] cuntó que con esa tregua "''Buenos Aires retiróse implícitamente de la guerra''",<ref>Memories del xeneral O'Leary. Páx. 235. Escritu por Daniel Florencio O'Leary. Publicáu en 1883.</ref> y que "''el Gobiernu de Buenos Aires apauta colos españoles, con perxuiciu de la causa americana''".<ref>resaltáu como un subtítulu nel Llibru Junin y Ayacucho. Xeneral O'Leary</ref> El 1 de xineru de 1824 Bolívar cayó gravemente enfermu en [[Distritu de Pativilca|Pativilca]]. Neses feches llegó a [[Lima]] [[Félix Álzaga]], ministru plenipotenciario de les [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]] pa solicitar al Perú la so adhesión a la tregua y que foi refugada pol Congresu Peruanu. Pero coles mesmes dende'l 4 de febreru de [[1824]] sublevóse'l acuartelamiento del Callao compuestu pol total de la infantería arxentina de la [[Espedición Llibertadora]], xunto con dellos chilenos, peruanos y colombianos: cerca de 2000&nbsp;homes, qu'amás se pasaron a los realistes,<ref>[http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=80349]</ref> enarbolando el pabellón español y apurriendo les fortaleces del Callao. El reximientu de granaderos a caballu de los Andes tamién se remontó en [[Distritu de Lurín|Lurín]] el 14 de febreru, dos escuadrones dirixir al Callao pa xunise a sulevaos, pero al saber que se pasaren a los realistes, un centenar d'ellos colos xefes del reximientu dirixir a Lima pa xunise a Bolívar. El cuerpu foi depués reorganizáu pol xeneral [[Mariano Necochea]] por orde de Simón Bolívar.. Ante tal sucesos,<ref>{{enllaz rotu|1=[http://www.cervantesvirtual.com/bib_autor/bolívar/nacional.shtml] |2=http://www.cervantesvirtual.com/bib_autor/bol%C3%ADvar/nacional.shtml |bot=InternetArchiveBot }}</ref> el ministru de Colombia, Joaquín Mosquera, ''«tarreciendo la ruina del nuesu exércitu»'' preguntó:«''¿Y qué piensa Ud. faer agora?''», a lo que Bolívar, con tonu decidíu, respondiólu: {{cita|¡Trunfar!|Simón Bolívar, Pativilca, 1824.}} El [[Segundu sitiu del Callao|Sitiu d'El Callao]] enllargó la guerra hasta [[1826]], amás darréu desaguó na ocupación de Lima por [[José de Canterac|Canterac]], y afírmase qu'en mayu de 1824 con una aición militar contra Bolívar "''daríen l'últimu golpe a la independencia d'esta parte d'América''".<ref>Ocho años de la Serna nel Perú (De la "Vengación" a la "Ernestine")[http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=80349]</ref> ==== Rebelión de Olañeta ==== {{AP|Rebelión de Olañeta}} Sorpresivamente, al empezar l'añu 1824, tol exércitu realista del [[Alto Perú]] sublevóse xunto al caudiellu absolutista español [[Pedro Antonio Olañeta]] contra'l [[Virréi de Perú]], en sabiéndose que n'España cayera'l [[Década Ominosa|gobiernu Constitucional]]. Efeutivamente, el monarca [[Fernandu VII d'España]] y los sos partidarios absolutistes, recuperaben el gobiernu sofitaos por 132.000 soldaos franceses del exércitu de la [[Santa Alianza]], que va ocupar España hasta [[1830]]. [[Rafael del Riego]] morría aforcáu'l [[7 de payares]] de [[1823]] y los propulsores del movimientu lliberal fueron axusticiaos, marxinaos o exiliaos d'España. El [[1 d'ochobre]] de 1823 el monarca decretaba l'abolición de too aprobar mientres los trés años de gobiernu constitucional, lo qu'anulaba'l nomamientu de [[José de la Serna y Hinojosa|La Serna]] como [[Virréi de Perú]]. L'algame de la purga sobre los constitucionales de Virreinatu de Perú paecía infalible. [[Ficheru:Jose de la Serna 1.jpg|thumb|upright|left| L'últimu virréi del [[Virreinatu de Perú|Perú]], [[José de la Serna y Hinojosa]], [[Condáu de los Andes|Conde de los Andes]].]] [[Pedro Antonio Olañeta|Olañeta]] ordena l'ataque de los realistes altoperuanos contra los constitucionales del virreinatu peruanu.<ref>Jaime Y. Rodríguez O. [https://books.google.com/books?id=QQWJ4nzGNKMC&pg=PA231&lpg=PA231&dq=%22les guerres+de+los+absolutistes+y+lliberales+en+am%C3%A9rica%22&source=web&ots=CT8C2y3q7z&sig=fA6S3RXyqSWYdm2D-qmWuNiOCEg The Independence of Spanish America] (1998) [[ISBN]] 0521626730</ref> La Serna camudó los sos planes de baxar a la mariña pa bater a Bolívar, y mandó a [[Jerónimo Valdés]] con una fuercia de 5000 veteranos a cruciar el [[Ríu Desaguadero (Titicaca)|ríu Desaguadero]], lo que se llevó a cabu'l [[22 de xineru]] de 1824, pa dirixilo a [[Potosí]] contra'l so antiguu subordináu, ''"pos hai nicios que lu dirixe una meditada traición, xuniéndose a los disidentes de Buenos Aires"''. Les ''Memorias para la historia de las armas españolas en el Perú'' del oficial peninsular [[Andrés García Camba]] ([[1846]]) detallen el trestornu que los sucesos del Altu Perú producieron nos cálculos defensivos del virréi. Tres una enllargada campaña nes batalles de ''Tarabuquillo'', ''Sala'', ''Cotagaita'', y finalmente ''la Llava'' el día [[17 d'agostu]] de 1824, dambes fuercies realistes, del Virreinatu de Perú (lliberales) y de les provincies del Altu Perú (absolutistes), abrasáronse mutuamente. Bolívar, en comunicación con Olañeta, aprovechó'l desmontaje del aparatu defensivu realista pa "''movenos en tol mes de mayu contra [[Jauja]]''", y enfrentase a [[José de Canterac]] aislláu en [[Junín (Perú)|Junín]] el [[6 d'agostu]] de 1824. Dio empiezu entós una incesante persecución cola consecuente deserción de 2.700 realistes, que darréu engrosaben les files independientes. Finalmente'l [[7 d'ochobre]] de 1824, coles sos tropes a les puertes del Cuzco, Bolívar apurrió al xeneral Sucre el mandu del nuevu frente de batalla, que percorría los cursu del [[ríu Apurímac]], y retiróse a Lima pa tomar de la capital más emprestos pa sostener la guerra nel Perú, y recibir una división colombiana de 4.000 homes espachada por [[José Antonio Páez|Páez]] que nun llegaría sinón dempués d'Ayacucho.<ref name="Bolívar">Bolívar</ref> == La Campaña d'Ayacucho == [[Ficheru:Jose Antonio de Sucre.JPG|thumb|upright|El [[Gran Mariscal]] d'[[Ayacucho]] [[Antonio José de Sucre]].]] La desintegración del cuerpu d'observación de Canterac obligó a La Serna a llevar dende Potosí a Jerónimo Valdés, quien allegó a estazón colos sos soldaos. Axuntaos los xenerales realistes, y a pesar de les muestres de sincera adhesión del Cusco, el virréi refugó un asaltu direutu pola falta d'instrucción de les sos milicies, aumentaes por aciu reclutes masives de llabradores unes selmanes antes. Pela cueta intentó cortar la retaguardia de Sucre al traviés de maniobres de marches y contramarchas, que s'asocedieron dende'l Cusco hasta l'alcuentru en Ayacucho, a lo llargo del cordal andín. D'esta forma, los realistes buscaron un golpe de mano que llograron el 3 d'avientu na [[batalla de Corpahuaico]] o Va Matar, onde a cuenta de tan solo 30 homes causaron al exércitu llibertador más de 500&nbsp;baxes y la perda de bona parte del parque y l'artillería. Pero Sucre y el so estáu mayor llograron caltener la organización de la tropa y torgaron al virréi esplotar esi ésitu llocal. Entá a cuenta de sensibles perdes n'homes y material Sucre caltuvo al ''Exércitu Xuníu'' en repliegue ordenáu, y siempres asitiáu en posiciones aseguraes, de mal accesu como'l campu de Quinua. Otru llibru de memories, ''In the service of the Republic of Peru'' del xeneral [[Guillermo Miller]], ufierta la visión de los independentistes. Amás del talentu de Bolívar y el de Sucre, el ''Exércitu Xuníu'' nutrir de bona parte de la esperiencia militar del sieglu: el batallón Rifles del exércitu de Colombia, atopábase compuestu de tropes [[mercenariu|mercenaries]] europees, que na so mayoría yeren voluntarios [[Reinu Xuníu|británicos]]. Esta unidá sufrió considerables baxes en Corpahuico. Tamién s'atopaben ente les sos files veteranos de la [[Guerra de la Independencia Española|Independencia española]], [[Guerra Anglo-Estauxunidense de 1812|norteamericana]], y [[Guerres d'independencia hispanoamericanes]] hasta casos como'l [[Sarxentu mayor|mayor]] d'orixe [[Alemaña|alemán]] [[Carlos Sowersby]], veteranu de la [[batalla de Borodino]] contra [[Napoleón Bonaparte]] en [[Rusia]]. Los realistes consumieren los sos recursos nuna guerra de movimientos ensin llograr llograr una victoria decisiva sobre l'exércitu llibertador. Pola estrema durez de les condiciones d'una campaña nel cordal andín, dambos exércitos quedaron col númberu de les sos tropes seriamente amenorgaes por enfermedá y [[deserción]], qu'afectó nel mesmu grau a los independientes, y qu'igualmente se focalizó en milicies carentes d'instrucción militar o la recluta formada de prisioneros enemigos. Los xefes realistes asitiárense nos altores del cuetu Condorcunca (en quechua: pescuezu de cóndor), una bona posición defensiva que nun podíen sostener yá qu'en menos de cinco díes veríense obligaos a retirase pola fame de la tropa, lo qu'equivalía a la dispersión del so exércitu y una segura derrota pola próxima llegada de refuerzos de Colombia, motivu pol cual viéronse impulsaos a tomar una decisión desesperada: la batalla d'Ayacucho daba empiezu. === Orde de batalla === <center>{{Orde de batalla |bando1=Patriotes |bandu2=Realistes |m1= '''Comandante en Xefe''' * [[Antonio José de Sucre]] '''Oficialidá''' *xefe d'estáu mayor [[Agustín Gamarra]] *primer ayudante de campu [[Francisco Burdett O'Connor|Francis Burdett O'Connor]] [[Ficheru:Flag of Peru (1822–1825).svg|60px|República de Perú]] '''División de Perú''' (Izquierda), xefe de división [[José de La Mar]] * Batallón de Llinia número 1, xefe Francisco de Paula Otero * Batallón de Llinia número 2 (Trujillo), xefe Ramón Gonzales * Batallón de Llinia número 3 (Callao), xefe Miguel Benavides * Batallón de la Lexón Peruana, xefe José María Plaza [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|60px|Gran Colombia]] '''División 1ᵘ de Colombia''' (Reserva), xefe de división [[Jacinto Lara]] * Batallón Vencedores, xefe Ignacio Luque * Batallón Batalla Banzáu de Vargas, xefe [[José Trinidad Morán]] * [[Batallón Rifles]], xefe [[Arthur Sandes]] [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|60px|Gran Colombia]] '''División 2ᵘ de Colombia''' (Derecha), xefe de división [[José María Córdova]] * Batallón Bogotá, xefe Lleón Galindo * Batallón Voltígeros, xefe [[Pedro Guash]] * Batallón Pichincha, xefe [[Manuel Lleón]] * Batallón Caraques, xefe José Leal '''División de Caballería''', xefe de división [[William Miller (militar)|William Miller]] * [[Ficheru:Flag of Peru (1822–1825).svg|35px|República de Perú]] [[Ficheru:Flag of Peru (1822–1825).svg|35px|República de Perú]] [[2]] escuadrones de [[Húsares de Junín]], xefe Isodoro Suárez * [[Ficheru:Bandera Argentina.png|35px|Provincies arxentines]] [[1]] escuadrón de [[Reximientu de Granaderos a caballu de los Andes|Granaderos a caballu de los Andes]] * [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|35px|Gran Colombia]] [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|35px|Gran Colombia]] [[2]] escuadrones de Granaderos de [[Gran Colombia|Colombia]], xefe Lucas Carvajal * [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|35px|Gran Colombia]] [[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|35px|Gran Colombia]] [[2]] escuadrones de Húsares de [[Gran Colombia|Colombia]], xefe [[José Laurencio Silva]] <br/> {{Llista desplegable |títulu= orixe de les tropes |[[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|20px|border]] 4.000 de la [[Gran Colombia]]<ref name= Ref1 >Raquel Gil Montero. [http://www.scielo.org.ar/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1851-37512006000100005 "Les guerres d'independencia en Los Andes meridionales"]. ''Memoria americana''. Ciudá Autónoma de Buenos Aires, ene./dic. 2006. Nota 19. ISSN 1851-3751.</ref> |[[Ficheru:Flag of Peru (1822–1825).svg|20px|border]] 1.500 de la [[República de Perú]]<ref name= Ref1 /> |[[Ficheru:Flag of Chile (1818).svg|20px|border]] 300 a 1000 aprox. de la [[República de Chile]]<ref>Participaron alredor de 300 soldaos y numberosos oficiales chilenos, distribuyíos ente'l batallón Vargas, el batallón Ismu y los Húsares de Colombia. Gran parte d'estos chilenos qu'engarraríen en Ayacucho yeren los que llegaron na [[Espedición de Benavente al Perú]], 300 homes al mandu del coronel [[José Santiago Aldunate]] de los cualos díbense a engrosar al Batallón N° 2 de Chile. Estos son solo los que figuraben nes files grancolombianas. (Arístides Herrera Cuntti, "Divagaciones históriques na web", Llibru 1, páx. 268)</ref><ref>Los chilenos nun figuraben como entidá estreme nesta batalla, pero haber nos cuerpos d'infantería y caballería peruana y colombiana; y tamién nos Granaderos a caballu. Habíen 300 homes que se quedaron nel Perú de la espedición de Benavente que pasaron a les files grancolombianas, pero amás había una cierta cantidá de chilenos que s'atopaben nos cuerpos de Perú como oficiales y soldaos, estos llegaren na [[Espedición Llibertadora de Perú]]. Se totaliza nesta batalla aproximao una cantidá 1000 chilenos. (Bulnes, Díaz Meza y Moreno Guevara)</ref><ref>Na división de Perú formaben, con diversos graos, 11 oficiales chilenos, remanentes de la Espedición Llibertadora de San Martín, 5 de los cualos facer nel reximientu de Húsares de Junín (Hipolito Herrera, "El Album d'Ayacucho. Coleición de los principales documentos de la guerra de la Independencia de Perú, y de los cantares de victoria y poesíes relativos á ella", págs. 193-195)</ref> |[[Ficheru:Flag of Argentina (civil).svg|20px|border]] 80 a 100 aprox de les [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]]<ref>Gonzalo Bulnes, “Últimes campañes de la Independencia de Perú (1822-1826)”, páx. 600 y 601</ref> |300 '''d'otros llugares'''<ref name= Ref1 /> | {{Bandera|Alemaña}} [[Confederación Xermánica]] | {{Bandera|Francia}} Francia | {{Bandera|Reinu Xuníu}} Reinu Xuníu }} |m2= '''Comandante en Xefe''' *[[José de La Serna]] '''Oficialidá''' *[[José de Canterac]], xefe d'estáu mayor [[Ficheru:Bandera cruz de Borgoña 3.svg|60px]] '''División [[Gerónimo Valdés|Valdés]]''' *'''Batallón del Centru''' (ex-[[Provincia de Azángaro|Azángaro]]); xefe: [[Felipe Rivero y Lemoine|Felipe Rivero]] *'''Batallón Cantabria'''; xefe: [[Antonio Tur y Berrueta|Antonio Tur]] *'''Batallón Voluntarios de [[Capo (Chile)|Capo]]'''; xefe: José Hugue *'''Batallón 1ᵘ del Imperial Alejandro''' (ex-[[Estremadura]]); xefe: Francisco Palombares † [[Ficheru:Bandera cruz de Borgoña 3.svg|60px]] '''División [[Alejandro González Villalobos|González Villalobos]]''' *'''Batallón 1ᵘ del reximientu del [[Cuzco]]'''; xefe: [[Joaquín Rubín de Celis]] † *'''Batallón 2ᵘ del Imperial Alejandro'''; xefe: Domingo Alonso † *'''Batallones 1ᵘ y 2ᵘ del [[Girona]]'''; xefe: Domingo Echezarraga *'''Batallón [[Regimiento Fernando VII|Fernando VII]]'''; xefe: [[José Carratala]] [[Ficheru:Bandera cruz de Borgoña 3.svg|60px]] '''División [[Juan Antonio Monet|Monet]]''' *'''Batallón Guíes del Xeneral (del Altu Perú)'''; xefe: [[Joaquín Bolivar y Cavada|Joaquín Bolívar]] *'''Batallón 2ᵘ del reximientu del [[Cusco]]'''; xefe: Francisco Villabase † *'''Batallón [[Burgos]]'''; xefe: Juan A. Pardo *'''Batallón Victoria''' (ex-Talavera); xefe: Manuel Sánchez *'''Batallón Infante don Carlos''' (ex-[[Reximientu Real de Lima Real de Lima]]); xefe: [[Mariano Cucalón]] † [[Ficheru:Royal_Standart_Spain_Lesser.PNG|40px]] '''División [[Valentín Ferraz|Ferraz]]''' (caballería) *'''Dragones de [[San Carlos (Salta)|San Carlos]]''', xefe: Jerónimo Villagra *'''Granaderos de la Guardia'''; xefe: [[Valentín Ferraz]] *'''Dragones de la Unión'''; xefe: [[Ramón Gómez de Bedoya]] *'''Húsares de Fernando VII'''; xefe: Felipe Fernández *'''Dragones de Perú'''; xefe: [[Dionisio Marcilla]] *'''Alarbaderos del Virréi''' (cuerpu honoríficu de los virréis de Perú) <br/> {{Llista desplegable |títulu= orixe de les tropes |[[Ficheru:Bandera_de_la Cruz_de_Borgoña.png|20px|border]] ~6.000<ref name= Ref1 /> del [[Virreinatu de Perú]] en poder de la monarquía<ref>Na so mayoría reclutes indíxenes o naturales del país andín ''[https://books.google.es/books?id=lBETAQAAIAAJ&q=6.906+Ayacucho&dq=6.906+Ayacucho&hl=es&sa=X&ei=exsxT7bgOcinhAeGm6mUBQ&ved=0CEcQ6AEwBQ ''Boletín de l'Academia Nacional de la Historia de Venezuela''.] Tomu 60, non. 240, 1977.</ref> |[[Ficheru:Bandera_de_la Cruz_de_Borgoña.png|20px|border]] 1.500 ~ 3.000<ref name= Ref1 /> del [[Virreinatu del Río de la Plata]], na so mayor parte del [[Alto Perú]], en poder de la monarquía.<ref>Tropes reclutadas per Valdés na [[Rebelión de Olañeta]], a les que se suman los 196 infantes del [[Reximientu de Fernando VII]], portando estandarte del [[Reximientu Fixu de Buenos Aires|Fixu de Buenos Aires]], y los 86 caballeros del escuadrón de Dragones de [[San Carlos (Salta)|San Carlos]].</ref> |[[Ficheru:Bandera_de_la Cruz_de_Borgoña.png|20px|border]] 500<ref name= Ref1 /><ref>Andrés García Camba (1846). [https://books.google.com/books?id=1rsCAAAAYAAJ&dq=ye&pg=PA238#v=onepage&q&f=false ''Memorias para la historia de las armas españolas en el Perú''.] Tomu II. Madrid: Sociedá tipográfica d'Hortolanu y compañia, páxs. 238</ref>-900<ref>Gonzalo Bulnes (1919). ''Bolívar nel Perú: últimes campañes de la independencia de Perú''. Santiago de Chile: Editorial-América, páxs. 300.</ref>d'[[España]] |[[Ficheru:Bandera_de_la Cruz_de_Borgoña.png|20px|border]] 495 de [[Chiloé]]<ref>Batallón "Voluntarios de [[Capo (Chile)|Capo]]" que tres la reconquista de Chile treslladar a combatir nes campañes del [[Alto Perú]] y de [[Perú]], taba formáu por 495 milicianos de la islla de Chiloé.</ref> }} }}</center> Esiste un alderique en redol a les cifres de combatientes una y bones la cifra de realistes del parte de batalla de Sucre tomar en realidá del llistáu militar español prindáu col númberu d'homes al salir del Cuzco. Pero hai que tener presente qu'unos y otros empezaron la campaña con un estáu inicial de fuercia d'exércitos (8500&nbsp;independientes vs. 9310&nbsp;realistes) que menguaron el so númberu nes selmanes siguientes de campaña, hasta'l mesmu día de la batalla (5780&nbsp;independientes vs. 6906&nbsp;lleales) poles razones espuestes enantes. Nel campu de batalla los realistes sumaben 5876&nbsp;infantes y 1030 de caballería. [[Ficheru:Bataille d'Ayacucho 1.jpg|thumb|Batalla d'Ayacucho]] ==== Exércitu Llibertador ==== * '''Comandante:''' xeneral [[Antonio José de Sucre]] * '''Xefe del Estáu Mayor''' - xeneral [[Agustín Gamarra]] * '''Caballería''' – xeneral [[Guillermo Miller]] * ''Primer División'' - xeneral [[José María Córdova]] (2300 homes) * ''Segunda División'' - xeneral [[José de La Mar]] (1580 homes) * ''Reserva'' - xeneral [[Jacinto Lara]] (1700 homes) Antes del entamu de la batalla, el xeneral Sucre arengó a les sos tropes: {{cita|"¡Soldaos!, de los esfuercios de güei depende la suerte d'América del Sur; otru día de gloria va coronar vuesa almirable constancia. ¡Soldaos!: ¡Viva'l Llibertador! ¡Viva Bolívar, Salvador de Perú!."|Antonio José de Sucre}} {{cita|Nuesa llinia formaba un ángulu; la derecha, compuesta de los batallones Bogotá, Boltijeros, Pichincha y Caraques, de la primera division de Colombia, al mandu del señor xeneral Córdova. La izquierda de los batallones 1.° 2.° 3.° y legion peruana, colos húsares de Junin, sol ilustrisimo señor xeneral La Mar. Al centru, los granaderos y húsares de Colombia, col señor xeneral Miller; y en reserva los batallones Rifles, Vencedor y Bargas, de la primera division de Colombia, al mandu del señor xeneral Lara.|'''Parte de la batalla d'Ayacucho'''}} Nótese que'l mariscal Sucre omite mentar nel parte a los Granaderos a caballu del Río de la Plata. El xeneral Miller nel so ''Memoirs of General Miller: in the service of the republic of Peru'' da la composición completa de les fuercies al mandu de Sucre: {{cita|'''División Cordova (na derecha):''' Bogota, Caraques, Voltigeros, Pichincha.<br /> '''Caballeria, Miller (al centru):''' Reximientos [[Húsares de Junín|Hussares de Junin]], Granaderos de Colombia, Hussares de Colombia, Granaderos a caballu de Buenos Aires.<br /> '''Division La Mar (lladral esquierdu):''' [[Lexón Peruana de la Guardia|Lexón]], N° 1, N° 2, N° 3.<br /> '''Division Lara (en reserva):''' Vargas, Vencedores, Cazadores.<ref>Memoirs of General Miller: in the service of the republic of Peru. Escritu por John Miller. Publicáu por Longman, Rees, Orme, Brown, and Green, 1829. Páx. 194 - 195</ref>}} L'afirmación de Miller, respectu de que los [[Húsares de Junín]] taben na so división,<ref>Los Peruanos y la so Independencia. páxs. 88. Autor: Jose Augusto de Izcue. Editor: BiblioBazaar, LLC, 2008. ISBN 0-559-43533-9, 9780559435331</ref> contradiz lo que Sucre diz nel parte. ==== [[Exércitu Real de Perú]] ==== * '''Comandante:''' virréi [[José de La Serna]] * '''Comandante de Caballería''' – brigadier [[Valentín Ferraz]] * '''Xefe del Estáu Mayor''' – teniente xeneral [[José de Canterac]] * ''División de Vanguardia'' - xeneral [[Jerónimo Valdés]] (2006 homes) * ''Primer División'' - xeneral [[Juan Antonio Monet]] (2000 homes) * ''Segunda División'' - general Alejandro González Villalobos (1700 homes) * ''División de Reserva'' - xeneral [[José Carratalá]] (1200 homes) {{cita|Los españoles baxaron velozmente les sos columnes, pasando á les quebraes de la nuesa izquierda los batallones Cantabria, Centru, Capo, 1° Imperial y dos escuadrones de húsares con una batería de seis pieces, formando demasiadamente el so ataque per esa parte. Sobre'l centru formaben los batallones Burgos, Infante, Victoria, Guias y 2° del primer Reximientu, sofitando la izquierda d'ésti colos trés escuadrones de la Unión, el de San Carlos, los cuatro de los Granaderos de la Guardia y los cinco pieces d'artillería yá asitiaes; y nel altor de la nuesa izquierda los batallones 1 y 2 de Girona, 2° Imperial, 1° del primer Reximientu, el de Fernandinos, y l'escuadrón de Granaderos de Alabarderos del Virréi.<ref>[Parte de la batalla d'Ayacucho, Antonio José de Sucre]</ref>}} ===== Europeos nel exércitu del virréi La Serna ===== {{VT|Realistes n'América}} El númberu de soldaos naturales d'[[España]] que combatieron en Ayacucho foi acutáu polos mesmos testimonios posteriores a la guerra. Nel añu 1824 los europeos combatiendo en tol virreinatu xubíen a 1.500 según el brigadier García Camba, ente que según el comisariu regio Diego Cónsul Jove Lacomme el númberu total d'europeos yera de 1.200, y de los que solo 39 homes formaben na división del Altu Perú.<ref>[https://books.google.com.pe/books?id=Y-OEAAAAIAAJ&q=%22+de+1824+el+ej%C3%A9rcito+real+del+Altu+i+Baxu+Per%C3%BA+en+20000+homes+i+dec%C3%ADa+que+en+%C3%A9l%22&dq=%22+de+1824+el+ej%C3%A9rcito+real+del+Altu+i+Baxu+Per%C3%BA+en+20000+homes+i+dec%C3%ADa+que+en+%C3%A9l%22&hl=es&ei=rElYTOmrGYGC8gaSmvWxCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA] Bulnes Gonzalo, "Últimes campañes de la independencia de Perú (1822-1826)", 1897,páx. 545</ref> Pal 9 d'avientu, día en que se llibró la batalla d'Ayacucho, y d'alcuerdu a publicaciones posteriores, los europeos nel exércitu del virréi aproximao yeren 500 homes según García Camba,<ref>[https://books.google.com/books?id=1rsCAAAAYAAJ&dq=ye&pg=PA238#v=onepage&q&f=false García Camba]</ref> ente que Bulnes cita 900 "dende'l virréi al últimu corneta", sofitándose nel diariu del capitán Bernardo F. Escudero y Reguera, oficial del Estáu Mayor de Valdés.<ref>Bulnes Gonzalo, "Últimes campañes de la independencia de Perú (1822-1826)", 1897,páx. 545</ref> Pero'l testimoniu del xeneral Jerónimo Valdés -y refuta acotando la cifra de 500 homes "de soldáu a xefe".<ref>[https://web.archive.org/web/https://books.google.com/books?id=25F7AAAAMAAJ&pg=PA374&img=1&pgis=1&dq=%22500+europeos+de+soldáu+%C3%A1+Xefe%22&sig=ACfU3O3OVEcuEJd-ROJKuG5ExPtexJudiQ&edge=0 Coleición documental de la independencia de Perú;Torata]</ref> Del númberu referíu de prisioneros realistes prindaos tres la batalla d'Ayacucho, 1.512 yeren ''americanos'', ente que 751 yeren ''españoles'', colo que se deduz que'l númberu de combatientes [[peninsulares]] al mandu del virréi La Serna puede tar en redol a esa cifra.<ref>Comisión Permanente d'Historia del Exércitu de Perú (CPDHEP), Historia Xeneral del Exércitu Peruanu, Volume 4, páxina 1185</ref><ref>Robert L. Scheina, "Latin America's Wars: The age of the caudiellu, 1791-1899", páx. 70</ref> === Desarrollu de les aiciones === [[Ficheru:CroquisAyacucho.JPG|thumb|Croquis de la batalla d'Ayacucho.<ref>Mariano Torrente "Historia de la revolución hispano-americana", Volume 3, páx. 490</ref><br />A. Posiciones realistes na nueche del 8 al 9<br />B. Maniobra preparatoria pal ataque realista<br />C. Marcha de los batallones al mandu del coronel Rubín de Celis<br />D. Maniobra y ataque de la división Monet<br />Y. Ataque de la vanguardia de Valdés sobre la casa ocupada polos independentistes<br />F. Carga de la caballería realista<br />M. Meyora y dispersión de los batallones de Girona parte de la reserva realista<br />K. Batallón Fernando VII, última reserva realista]] El dispositivu entamáu polos planes de Canterac prevía que la división de vanguardia de Valdés arrodiara en solitariu l'agrupación enemiga, cruciando'l ríu Pampes p'afitar nel terrén a les unidaes de la izquierda de Sucre, lo que se realizaba na primer fase de la batalla. Mientres, el restu del exércitu realista baxaba frontalmente dende'l cuetu Condorcunca, abandonando les sos posiciones defensives y cargando contra'l gruesu del enemigu al qu'esperaba atopar desorganizado, quedaríen en reserva los batallones Girona y Fernando VII dispuestos en segunda llinia pa ser unviaos a onde fueren riquíos. Sucre diose cuenta darréu de la venturera maniobra, que resultaba evidente na midida que los realistes atopar nuna rimada, imposibilitaos de camuflar los sos movimientos. El coronel español [[Joaquín Rubín de Celis]], que mandaba'l Reximientu primeru del [[Cuzco]], y que tenía de protexer l'allugamientu de l'artillería, qu'entá s'atopaba despiezada y cargada nes sos mules, adelantróse impetuosamente al llanu bien prematuramente, interpretando defectuosamente órdenes direutes del Virréi "refundióse solo y de la manera más temeraria al ataque" onde la so unidá foi estrozada y él mesmu muertu nel decisivu contraataque de la división de Córdova, qu'entós avanza en compactes formaciones de llinia, y que con un fueu eficaz tamién emburria tres a los esvalixaos tiradores de la división de Villalobos, acabaos de baxar en formaciones de ''Guerrilla''. La división de Córdova, sofitada pola caballería de Miller, acometió direutamente a la masa desorganizada de tropes realistes qu'ensin poder formar pa la batalla baxaben en fileres de los montes, foi nesti ataque que'l xeneral [[José María Córdova]] pronunció la so famosa frase ''"División, armes a discreción, de frente, pasu de vencedores"''. [[Ficheru:Carga_de_Caballeria.png|thumb|left|Carga de la caballería llanera venezolana na batalla d'Ayacucho.]] Viendo l'escalabru que sufriera la so izquierda, el xeneral Monet, ensin esperar que la so caballería formara nel llanu, crució'l ribayu y a la cabeza de la so división llanzóse sobre la de Córdova llogrando formar ''en batalla'' a dos de los sos batallones pero prontamente atacáu pola división independentista foi envolubráu primero que'l restu de les sos tropes pudieren formar tamién ''en batalla''. Mientres estes aiciones Monet foi mancáu y trés de los sos xefes muertos. Los esvalixaos de la so llinia abasnaron na so retirada a les mases de milicianos. La caballería realista al mandu de Ferraz cargó sobre los escuadrones enemigos qu'acosaben la izquierda de Monet, pero que sofitaos pol vivu fueu de la so infantería causaron una enorme cantidá de baxes nos caballeros de Ferraz que los sos sobrevivientes fueron obligaos a volver grupes y retirase del [[campu de batalla]]. Nel otru estremu de la llinia, la segunda división de [[José de La Mar]] sofitada pol batallón Vargas de la tercer división de [[Jacinto Lara]] detuvieron xuntes l'acometida de los veteranos de la vanguardia de Valdés que se llanzaren a tomar la solitaria casa ocupada por delles compañíes independentistes, que fueron arollaes en principiu y obligaes a recular, y seríen reforzaes pola carga de los [[Húsares de Junín]] so la direición de Miller y depués polos [[Reximientu de Granaderos a caballu Xeneral San Martín|granaderos a caballu]] volvieron al ataque,<ref>John Miller (brother of W. Miller.) "Memoirs of general Miller, in the service of the republic of Peru", Volume 2, páx. 170</ref> al que se sumaría depués la victoriosa división de Córdova. El Virréi La Serna y demás oficiales intentaron restablecer la batalla y reorganizar a los esvalixaos que fuxíen y el mesmu xeneral Canterac dirixó la división de reserva sobre la llanura. Sicasí los reclutados de los batallones Girona nun yeren los mesmos que vencieren nes batalles de Torata y Moquegua, pos mientres la rebelión de Olañeta perdieren a cuasi tolos sos veteranos ya inclusive al so antiguu comandante Cayetano Ameller. Esta tropa compuesta por soldaos forzaos a combatir esvalixóse antes d'enfrentar al enemigu siguiéndo-y depués tres una débil resistencia'l menguáu [[batallón Fernando VII]]. A la una de la tarde'l virréi fuera mancáu y fechu prisioneru xunto a gran númberu de los sos oficiales, y anque la división de Valdés siguía combatiendo na derecha de la so llinia, la batalla taba ganada pa los independentistes. Les baxes confesaes por Sucre fueron 370 muertos y 609 mancaos ente que les realistes fueron envaloraes en 1.800 muertos y 700 mancaos, lo que representa una elevada morrina en combate. [[Ficheru:Denis Auguste Marie Raffet - Memorable y decisiva batalla de Ayacucho en el Perú. 1926 (27509215789).jpg|left|miniaturadeimagen|Denis Auguste Marie Raffet - Memorable y decisiva batalla d'Ayacucho nel Perú. 1926]] Colos abrasaos restos de la so división Valdés llogró retirase a los altores de la so retaguardia onde se xunió a 200 caballeru que s'arrexuntaren en redol al xeneral Canterac y a dellos pocos esvalixaos de les derrotaes divisiones realistes que los sos desmoralizados soldaos en fuga llegaron inclusive a disparar contra los oficiales qu'intentaben reagrupalos. Col gruesu del exércitu real destruyíu, el mesmu virréi en poder de los patriotes, y el so enemigu [[Pedro Antonio Olañeta]] ocupando la retaguardia, los xefes realistes optaron pola capitulación tres la batalla. === La capitulación d'Ayacucho === {{AP|Capitulación d'Ayacucho}} [[Ficheru:Capitulación de Ayacucho1.jpg|thumb|[[Capitulación d'Ayacucho]] (oleu de [[Daniel Hernández Morillo|Daniel Hernández]]).]] {{cita|"''Don José Canterac, teniente xeneral de los reales exércitos de S. M. C., encargáu del mandu cimeru de Perú por ser mancáu y prisioneru na batalla d'esti día los excelentísimo señor virréi don José de La Serna, oyendo a los señores xenerales y xefes que s'axuntaron dempués que, l'exércitu español, enllenando en toos sentíos cuanto esixó la reputación de les sos armes na sangrienta xornada d'Ayacucho y en tola guerra de Perú, tuvo que dexar el campu a les tropes independientes; y teniendo de conciliar a un tiempu l'honor a los restos d'estes fuercies, col amenorgamientu de los males del país, creyí conveniente proponer y afaer col señor xeneral de división de la República de Colombia, Antonio José de Sucre, comandante en xefe del exércitu xuníu llibertador de Perú''".}} Ye'l tratáu robláu pol xefe d'estáu mayor realista, Canterac, y el xeneral Sucre al concluyir la batalla d'Ayacucho, el mesmu [[9 d'avientu]] de [[1824]]. Les sos principales consecuencies fueron varies: * L'exércitu realista sol mandu del virréi La Serna arrenunciaba a siguir la llucha. * La permanencia de los postreros soldaos realistes nes fortaleces del [[Callao]]. * La República de [[Perú]] tuvo de saldar la delda económica y política a los países que contribuyeron militarmente a la so independencia. Bolívar convocó dende Lima al [[Congresu de Panamá]], el [[7 d'avientu]], pa la unidá de los nuevos países independientes. El proyeutu foi ratificáu namái pola Gran Colombia. Cuatro años más tarde la Gran Colombia, pola mor del deséu personal de munchos de los sos xenerales y de l'ausencia d'una visión unitaria, terminaría estremándose nes naciones que formen anguaño. Rindíense los tenientes xenerales, virréi [[José de la Serna]] y [[José de Canterac]], mariscales [[Gerónimo Valdés]], [[José Carratalá]], [[Juan Antonio Monet]] y [[Alejandro González Villalobos]], brigadieres [[Ramón Gómez de Bedoya]], [[Valentín Ferraz]], [[Andrés García Camba]], [[Martín de Somocurcio]], [[Fernando Cacho]], [[Miguel María Atero]], [[Ignacio Landazuri]], [[Antonio Vigil]], [[Juan Pardo de Zela]] y [[Antonio Tur y Berrueta]], 16 coroneles, 68 tenientes coroneles, 484 mayores o otros oficiales y 2.000 soldaos.<ref name= Yanez51 /> === Teoríes conspirativas sobre la batalla d'Ayacucho === [[Ficheru:Junin_Patch_2sm.jpg|thumb|left|Escudo honoríficu dau a los oficiales que participaron na Campaña de Perú en 1823-24.]] La capitulación foi llamada pol historiador español Juan Carlos Losada como "''la traición d'Ayacucho''" y na so obra ''Batalles decisives de la Historia d'España'' (Ed. Aguilar, 2004), afirma que el resultáu de la batalla ''taba apautáu de mano''. L'historiador señala a Juan Antonio Monet como l'encargáu del alcuerdu: ''“los protagonistes guardaron siempres un escrupulosu pactu de silenciu y, por tanto, solo podemos [[Especulación (filosofía)|especular]], anque con poco riesgu d'equivocar”'' (Páx. 254). Una capitulación ensin batalla xulgaríase de xuru como traición. Los xefes españoles, d'idees lliberales, y acusaos de pertenecer a la masonería al igual qu'otros líderes militares independentistes, non siempres compartíen les idees del rei español [[Fernandu VII]], un monarca firme sostenedor del [[absolutismu]]. Pela cueta el comandante español [[Andrés García Camba]] refier nes sos memories como, los oficiales españoles moteyaos más tarde "''ayacuchos''", fueron inxustamente acusaos a la so llegada a España: ''"señores, con aquello perdióse masónicamente"'' díxose-yos acusatoriamente, -''"Aquello perdióse, el mio xeneral, como se pierden les batalles"'', respondieron los veteranos de la batalla. == L'Altu Perú tres la batalla d'Ayacucho == {{AP|Campaña de Sucre nel Altu Perú}} [[Ficheru:Palacio de Congresos Bolivia.jpg|thumb|Vista del Palaciu de Congresos de [[Bolivia]].]] Depués del trunfu d'Ayacucho, y siguiendo precises instrucciones de [[Bolívar]], el xeneral Sucre entró en territoriu del [[Alto Perú]] el [[25 de febreru]] de [[1825]]. La so campaña militar sirvió pa dar visos de llegalidá a un procesu d'independencia que los mesmos insurxentes altoperuanos yá punxeren en marcha cola guerra de guerrilles del Altu Perú. Sucre amás de caltener l'orde civil nel país y restableció l'alministración del gobiernu en La Paz. El xeneral realista [[Pedro Antonio Olañeta]] permaneció en [[Potosí]], onde en xineru recibió al batallón "''Unión''" procedente de [[Puno]] al mandu del coronel José María Valdez, y depués convocó a un Conseyu de Guerra qu'alcordó siguir la resistencia en nome de Fernando VII. Olañeta distribuyó les sos tropes ente la fortaleza de Cotagaita col batallón "''Chichas''" al mandu del coronel Medinacelli, mientres Valdez col "''Unión''" foi unviáu a [[Chuquisaca]] y el mesmu Olañeta coló a Vitichi, con 60.000 pesos d'oru de la Casa de la Moneda de Potosí. Sicasí ello, en [[Cochabamba]] sublevóse, col ''Primer Batallón "Fernando VII"'' el coronel José Martínez; siguíu en [[Vallegrande]], pol ''Segundu Batallón "Fernando VII"'', deponiendo al brigadier [[Francisco Javier Aguilera|Francisco Aguilera]] el [[12 de febreru]]. El coronel realista [[José Manuel Mercado]] ocupó entós [[Santa Cruz de la Sierra]] el [[14 de febreru]], mientres [[Chayanta]] quedó en manes del teniente coronel [[Pedro Arraya]], colos escuadrones "Santa Victoria" y "Dragones Americanos" y en Chuquisaca el batallón "Dragones de la Frontera" del coronel Francisco López pronunciar polos independentistes el [[22 de febreru]], colo cual la mayoría de les tropes realistes del Altu Perú arrenunciaben a siguir lluchar frente al poderosu exércitu de Sucre. El [[Carlos Medinaceli Lizarazu |coronel Medinaceli]] con trescientos soldaos sublevóse tamién en contra de Olañeta y el [[1 d'abril]] de 1825 enfrentar nel [[combate de Tumusla]] que remató cola derrota de Olañeta y la so muerte a otru día. Pocos díes dempués, el [[7 d'abril]], el xeneral José María Valdez rindir en Chequelte ante'l xeneral patriota Urdininea, poniendo fin a la guerra nel [[Alto Perú]]. === La nacencia de Bolivia === [[Simón Bolívar]], cola aprobación del congresu peruanu'l [[23 de febreru]] de 1825 y del [[Congresu Xeneral de 1824|congresu arxentín]] el [[9 de mayu]] de 1825, ratificó la decisión d'[[Antonio José de Sucre]] de convocar un [[Asamblea Xeneral de Diputaos de les Provincies del Altu Perú|congresu soberanu del Altu Perú]] que manifestó en [[Declaración d'Independencia de Bolivia|la so declaración d'independencia]] el so deséu de nun xunise al Perú o a les Provincies Xuníes de Ríu de la Plata. Por aciu un decretu l'Asamblea determinó que'l nuevu estáu nacíu nel Altu Perú llevaría los nome de «República Bolívar», n'homenaxe al [[Simón Bolívar|Llibertador]], designáu «Padre de la República». Concédese-y tamién el supremu poder executivu en forma vitalicia, colos honores de Proteutor y Presidente.<ref>{{cita publicación |url=https://books.google.com/books?id=tM0bAQAAMAAJ&pg=PA215-IA2&hl=es#v=onepage&q&f=false|títulu=Independencia de les Provincies del Altu Perú|autor=Asamblea Xeneral del Altu Perú|fecha=11 d'agostu de 1825|allugamientu=Chuquisaca}} Publicáu na Gaceta de Colombia, númberu 215, del 27 de payares de 1825.</ref> Bolívar estimó estos honores, pero tornó l'aceptación del cargu, designando al mariscal d'Ayacucho [[Antonio José de Sucre]]. === Declaración de la independencia de Bolivia === {{AP|Declaración d'Independencia de Bolivia}} [[Ficheru:Independence treaty of Bolivia.jpg|thumb|''Acta de la Independencia de Bolivia'' na ''[[Casa de la Llibertá]]'', [[Sucre]].]] Convocada nuevamente l'[[Asamblea]] Deliberante en Chuquisaca pol mariscal Sucre, el 9 de xunetu de 1825, y concluyida determinóse la completa independencia del Altu Perú, so la forma republicana. Finalmente, el presidente de l'Asamblea [[José Mariano Serrano]], xunto a una comisión, redactó'l ''"Acta de la Independencia"'' que lleva fecha del [[6 d'agostu]] de [[1825]], n'honor a la [[Batalla de Junín]] ganada por Bolívar. La independencia foi declarada por 7 representantes de [[Intendencia de Chuquisaca|Llamargues]], 14 de Potosí, 12 por La Paz, 13 por [[Cochabamba]] y 2 por [[Departamentu de Santa Cruz|Santa Cruz]]. L'acta d'independencia, redactada pol presidente del Congresu, Serrano, na so parte espositiva diz: {{cita|El mundu sabe que l'Altu Perú foi nel continente d'América, l'ara onde virtió la primer sangre de los llibres y la tierra onde esiste la tumba del postreru de los tiranos. Los departamentos del Altu Perú, añade na so parte escuédiga, protesten a la cara de la tierra entera, que los sos resolución irrevocable ye gobernase por sigo mesmos.}} == Reconocencia a los combatientes == N'honor y reconocencia a los combatientes independentistes de la batalla, construyir en 1974, nel llugar de los fechos, un obeliscu en conmemoración a la batalla, obra del artista español Aurelio Bernandino Arias. D'estructura de formigón y revistíu en mármol travertino blancu, esti monumentu atópase allugáu nel [[Santuariu históricu de la Pampa d'Ayacucho]], nel distritu de [[distritu de Quinua|Quinua]], Provincia de [[Huamanga]]. A 37 km. al nordeste de la ciudá d'[[Ayacucho]], a 3300 [[msnm]]. [[Ficheru:Obelisco de la Pampa de la Quinua.jpg|thumb|upright|Obeliscu de la Quinua, nes pampes de la Quinua, Ayacucho, Perú]] === Reconocencies a Sucre === [[Ficheru:Los Próceres, Caracas, Venezuela.jpg|thumb|left|''Monumentu de la Nación a los sos Próceres''. Nel [[Paséu Los Próceres]] ([[Caraques]], [[Venezuela]]).]] Bolívar, quien redactó y publicó en 1825 el so resume sucinto de la vida del xeneral Sucre, únicu trabayu nel so xéneru realizáu por él, nun remacarió elogio ante la fazaña culminante del so fiel llugarteniente: {{cita|"La batalla d'Ayacucho ye'l cume de la gloria americana, y la obra del xeneral Sucre. La disposición d'ella foi perfecta, y la so execución divina". Les xeneraciones vinientes esperen la victoria d'Ayacucho pa bendicila y contemplala sentada nel tronu de la llibertá, dictando a los americanos l'exerciciu de los sos derechos, y l'imperiu sagráu de la naturaleza".}} {{cita|"Usté. ta llamáu a los más altos destinos, y yo preveo qu'Usté. ye'l rival de la mio Gloria. (Bolíivar, Carta a Sucre, Naza, 26 d'abril de 1825) ".}} {{cita|"El Congresu de Colombia fixo entós a Sucre Xeneral en Xefe, y el Congresu de Perú dio-y el grau de Gran Mariscal d'Ayacucho,".}} {{clear}} == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * {{cita llibru | apellíos = Liévano Aguirre | nome = Indalecio | títulu = Bolívar | añu = 1983 | editorial = Madrid: Cultura Hispánica del Institutu de Cooperación Iberoamericana | id = ISBN 84-7232-311-0 }}. * {{cita llibru | autor = Basadre Grohmann, Jorge | títulu = Historia de la República de Perú | añu = ? | editorial = Lima: Diariu La República | id = Octava edición ISBN 9972-205-62-2 }} * {{cita llibru | apellíos = ANDRADE REIMERS |nome=LUIS | títulu = “Sucre Soldáu y Patriota”: Homenaxe de la Presidencia de la República | añu = 1995 | editorial = Caraques | id = }} * {{cita llibru | apellíos = BENCOMO BARRIS | nome = HECTOR | títulu = “Diccionariu Multimedia d'Historia de Venezuela”, “Batalla de Ayucho”. | añu = 1995 | editorial = Caraques, Fundación Polar | id = }} * {{cita llibru |apellíu=BIBLIOTECA NACIONAL DE VENEZUELA, UNIVERSIDÁ CENTRAL DE VENEZUELA Y SENÁU DE LA REPUBLICA | nome = | títulu = “Sucre dómina épica 1795 – 1995” | añu = 1995 | editorial = Biblioteca Nacional de Venezuela, Caraques | id = }} * BOULTON, ALFREDO. 1980: “Miranda, Bolívar y Sucre. Tres estudio iconográficos”. Biblioteca d'Autores y Temes Mirandinos. Caraques – Venezuela. * COVA, J. A. 1995: “Sucre ciudadanu d'América”. Homenaxe de la Presidencia de la República. Caraques - Venezuela. * PRESIDENCIA DE LA REPÚBLICA Y BANCU PROVINCIAL. 1995: “Documentos n'honor del Gran Mariscal d'Ayacucho Antonio José de Sucre”. Marvin Klein Editor. Caraques - Venezuela. * Larrea Alba, L. 1995: “Sucre altu conductor políticu militar”. Homenaxe de la Presidencia de la República. Caraques - Venezuela. * Lecuna, Vicente. 1995: “Documentos referentes a la creación de Bolivia”. Comisión Nacional del Bicentenariu del Gran Mariscal Sucre. (1795-1995). Caraques – Venezuela. * MANGIN, CHARLES. 1982: “La independencia de l'América del Sur y la batalla d'Ayacucho”. Revista Bolivar. 1(1):29-45. * MÉNDEZ SALCEDO, ILDEFONSO. 1995: “Asesinatu d'Antonio José de Sucre”. En: “Diccionario Multimedia d'Historia de Venezuela”. Fundación Polar. Caraques – Venezuela. * OROPESA, JUAN. 1995: “Sucre”. Homenaxe de la Presidencia de la República. Caraques - Venezuela. * PINILLA, SABÍN. 1995: “La cremación de Bolivia”. Comisión Nacional Bicentenariu del Gran mariscal Sucre. Caraques - Venezuela. * Romero Martínez, Vinicio. 1987: “Los mios meyores amigos 110 biografíes de venezolanos pernomaos”. Editorial Larense, C. A. Caraques-Venezuela. * {{cita llibru | autor = Corsi Otálora, Luis | títulu = Bolívar: la fuercia de la esraizadura | añu = 2006 | editorial = Arxentina: Nueva Hispanidá, Col patrociniu de la Fundación Francisco Elías de Tejada /Madrid | id = Primer edición ISBN 987-1036-37-X }} == Enllaces esternos == {{commonscat|Battle of Ayacucho}} * [http://www.youtube.com/watch?v=onArNnFlNnI&fmt=18 Videu peruanu de la batalla 2009 escenificada nes pampes d'Ayacucho]. * [http://www.youtube.com/watch?v=Iavap8Q7YÁ8&fmt=18 Recreación histórica de la batalla d'Ayacucho - 2009]. * [http://www.youtube.com/user/TheArtofBattle#p/o/6/q309C8DapKo Canal de TheArtofBattle - YouTube]. {{Tradubot|Batalla de Ayacucho}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Historia del departamentu d'Ayacucho]] [[Categoría:Batalles de la Gran Colombia|Ayacucho]] [[Categoría:Batalles de la Guerra d'Independencia de Bolivia|Ayacucho]] [[Categoría:Batalles de la Independencia de Perú|Ayacucho]] 82cxwmg4soao9ycdboj1q2qishxs8z0 0 155784 4379189 4368626 2025-06-24T16:39:15Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1821-1822).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1821–1822).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379189 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome_batalla= Batalla de Pichincha |imaxe=File:Batalla de Pichincha libre.jpg|thumb|Representación da Batalla de Pichincha |descripción_imaxe= |conflictu= [[Campañes del Sur]] |fecha= [[24 de mayu]] de [[1822]] |lugar= Faldes del volcán Pichincha, [[Quitu]], [[Ecuador]]. |resultáu= Victoria patriota decisiva, toma de Quitu. |combatientes1= {{bandera2|Gran Colombia}}<br />{{bandera|Ecuador|1822}} [[Provincia Llibre de Guayaquil]]<ref group=nota name=Ref1 /><br />{{bandera|Perú|1822a}} [[Protectoráu de San Martín|Protectoráu de Perú]]<br />{{bandera|Arxentina|1818}} [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]]<br />{{bandera|Chile|1818}} [[República de Chile]]<ref group=nota name=Ref3 /> |combatientes2= {{bandera2|Imperiu español|1785}} |comandante1= {{bandera|Gran Colombia}} [[Antonio José de Sucre]]<br />{{bandera|Perú|1822a}} [[Andrés de Santa Cruz]] |comandante2= {{bandera|España|1785}} [[Melchor Aymerich]] |unidaes1= [[Exércitu independentista americanu|Exércitu Patriota]] |unidaes2= [[Exércitu Realista n'América|Exércitu Realista]] |soldaos1= 2000<ref group=nota name=Ref0>''Emancipación de la Presidencia de Quitu, del Virreinatu de Lima y del Altu Perú''. Francisco Antonio Encina, Editorial Nascimento, 1954. {{Cita|En xunetu de 1822 nun disponía de los 5000 a 6000 homes que, entá cuntando col concursu de San Martín, (...) Sucre llibró la batalla de Pichincha con 2000 soldaos d'infantería y 400 caballeru. Deducíos los 200 muertos y los 140 mancaos (...)}}</ref><ref>''Batalles de Venezuela, 1810-1824''. Edgar Esteves González. El Nacional, 2004, páxs. 169-170. {{Cita|(...) antes de coronar el pandu, les tropes de 3200 efeutivos faen alto pa folgar y tomar el ranchu}}</ref>-3500<ref name= Ref2 >''Campaña de Atahualpa contra'l Cuzco''. Luis Andrade Reimers, Edit. Casa de la Cultura Ecuatoriana, 1985, páxs. 7. {{Cita|Sicasí, bien sabemos toos que la batalla de Pichincha diose namái ente 3500 combatientes de parte y parte, siendo la inmensa mayoría de los soldaos a órdenes de Sucre naturales de Perú, Colombia, Venezuela y hasta de la (...)}}</ref>[[patriotes]]<br /><small>(alredor de 2971)</small><ref group=nota name=Ref1/> * {{bandera|Perú|1822a}} 1300-1500<ref>''La iniciación de la República: contribución al estudiu de la evolución político y social de Perú''. Jorge Basadre, UNMSM, Lima, edición de 2002 (orixinal de 1929-1930), páxs. 153. {{Cita|Santa Cruz al mandu de 1300 a 1500 soldaos llevó a esta campaña, que remató col trunfu llibertador de Pichincha, (...)}}</ref> * {{bandera|Gran Colombia}} 1500-2000<ref>''Documentos referentes a la creación de Bolivia: con un resume de les guerres de Bolívar''. Volume 1. Vicente Lecuna, Comisión Nacional del Bicentenariu del Gran Mariscal Sucre (1795-1995), 1995, pp. xci. {{Cita|Na aición estremar pol so estraordinariu heroísmu, sorprendiendo a los más embravecíos soldaos, (...) incorporaron en dos divisiones el 23 de mayu, viéspora de la batalla de Pichincha, 1500 homes, cuasi toos cundinamarqueses.}}</ref><ref>''Cartes apócrifes sobre la Conferencia de Guayaquil''. Vicente Lecuna, Academia Nacional de la Historia, 1945, páxs. 184. {{Cita|A los dos díes de recibir la noticia de la batalla de Pichincha, ye dicir el 24 de xunu, el Proteutor dirixó un despachu al xeneral Sucre "pidiéndo-y que tornara la división Santa Cruz con otra de 1500 o 2000 bravos colombianos, pa terminar la guerra d'América ".1 5o - Tamién s'equivocar el (...)}}</ref> * {{bandera|Arxentina|1816}} +100 * {{bandera imaxe|Flag of Chile (1818).svg}} ensin datos (''incluyíos na División de Perú'')<ref group=nota name=Ref3 /> |soldaos2= menos de 2000<ref>''Boletín de l'Academia Portorricana de la Historia'', Númberos 27-28. Academia Portorricana de la Historia, 1982. {{Cita|Nes batalles decisives de la independencia, la llegada d'unos centenares d'homes podíen ser decisivos al reforzar (...) En Carabobo fueron alredor de 5000 los combatientes españoles, en Pichincha menos de 2000, en Ayacucho 9000 y (...)}}</ref>-3500<ref name= Ref2 /> [[Exércitu Realista n'América|realistes]]<br /><small>(probablemente menos de 3000)</small><ref>Academia Nacional de la Historia (Venezuela). ''Boletín de l'Academia Nacional de la Historia''. Volume 56, Númberos 221-224. 1973 {{Cita|Y el 24 de Mayu de 1822, nes fasteres del pimpanu volcán Pichincha, frente a Quitu, Sucre ganó a 3000 (...)}}</ref><ref group=nota name=Ref2 /> |baxes1= 200 muertos y 140 mancaos<ref group=nota name=Ref1 /> |baxes2= 400 muertos, 190 mancaos y 1260 prisioneros<ref>''Colombia: siendo una rellación xeográfica, topográfica, agricultural, comercial, politca, &c. d'aquel pays, afecha pa tou llector polo xeneral, y pal comerciante y colonu en particular''. Alexander Walker, Baldwin, Cradock, y Joy, 1822, páxs. 554. {{Cita|Los resultaos de la batalla de Pichincha son, la ocupación d'esta ciudá y de les sos fortificaciones pela tarde del 25, la tranquilización de tol departamentu, y la captura de 1100 soldaos, 160 oficiales, 14 pieces de artilleria, (...)}}</ref><ref>''Bolívar y l'arte militar formada sobre documentos: ensin utilizar conseyes nin versiones impropies ; conclusiones acordies con fechos probaos, y la naturaleza de les coses''. Vicente Lecuna, Colonial Press, 1955, páxs. 159. {{Cita|La batalla de Pichincha. Los españoles xubieron rápido a torgar el movimientu de Sucre. (...) la posesión de tol departamentu y tomar de 1100 soldaos y 100 oficiales ensin mancar, y 190 mancaos de los españoles con toes los sos (...)}}</ref> <!--|campaña=Independencia del actual Ecuador.--> |imaxeizquierda=}} {{Campaña del Sur}} [[Ficheru:Independencia.gif|thumb|300px|Mapa animáu de la [[Guerres d'independencia hispanoamericanes|revolución hispanoamericana]] ([[1808]]-[[1825]]):<br /> {{Lleenda|#f00|Territorios baxu control [[realista]].}}{{Lleenda|#007FFF|Territorios baxu control de movimientos independentistes.}}{{Lleenda|#0000FF|Territorios baxu control de la [[Gran Colombia]].}}{{Lleenda|#002FA7|[[España]] baxu [[Guerra d'Independencia Española|ocupación francesa]].}}{{Lleenda|#228B22|España mientres la [[Trieniu Lliberal|revolución lliberal]].}}{{Lleenda|#989898|Zones ensin un gobiernu claru.}}]] La '''batalla de Pichincha''' asocedió'l [[24 de mayu]] de [[1822]] nes faldes del [[volcán Pichincha]], a más de 3000 metros sobre'l nivel del mar, cerca de la ciudá de [[Quitu]] L'alcuentru, qu'asocedió nel contestu de les [[guerres d'independencia hispanoamericanes]], enfrentó al exércitu independentista sol mandu del xeneral venezolanu [[Antonio José de Sucre]] y al exércitu realista comandado pol xeneral [[Melchor Aymerich]]. La derrota de les fuercies españoles condució a la lliberación de Quitu y aseguró la independencia de les provincies que pertenecíen a la ''[[Real Audiencia de Quitu]]'', tamién conocida como la ''Presidencia de Quitu'', la xurisdicción alministrativa colonial española de la que finalmente remaneció la [[Ecuador|República del Ecuador]]. == Antecedentes == Podría afirmase que la campaña militar pola independencia de Quitu empecipióse'l [[9 d'ochobre]] de [[1820]], cuando la ciudá costanera de [[Guayaquil]] proclamó la so independencia d'[[España]] dempués d'una rápida y cuasi incruenta revuelta contra la [[guarnición]] local. Los líderes de la revuelta, una combinación d'oficiales [[Perú|peruanos]] y [[Venezuela|venezolanos]] del Exércitu colonial xunto con intelectuales locales y patriotes, formaron un conseyu de gobiernu y un exércitu col propósitu de defender la ciudá y estender el movimientu independentista a otres provincies de la ''Presidencia''. Aquel día, el cursu de les guerres d'independencia n'[[América del Sur]] camudara en contra d'España; la victoria de Simón Bolívar na [[Batalla de Boyacá]] selló la independencia del [[Virreinatu de Nueva Granada]], ente que nel Sur [[José de San Martín]], en desembarcando col so exércitu na mariña peruana en setiembre de 1820, preparaba la campaña pa la independencia del virreinatu de Perú. === Primeres campañes na Real Audiencia de Quitu === La primer campaña llevóse a cabu en [[1820]] na [[independencia de Guayaquil]]. El gobiernu independiente de Guayaquil formó un exércitu d'homes locales, de seique 1800 soldaos, y en [[payares]] unviar escontra la [[rexón]] [[Sierra (Perú)|sierra]], col propósitu de sumar adeptos a la causa independentista. Tres dellos ésitos iniciales, como la declaración d'independencia de [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]] el [[3 de payares]] de 1820, los independentistes sufrieron una grave gana ante l'exércitu realista na [[Batalla de Huachi]], cerca d'[[Ambato]], que-yos obligó a tornar a les rexones costeres. En [[febreru]] de [[1821]] Guayaquil yá recibiera refuerzos, armes y provisiones de parte de Bolívar, quien aquel día yera Presidente de la [[Gran Colombia|República de Colombia]], coadyuvado dende Santafé pol Vicepresidente Francisco de Paula Santander. En mayu del mesmu añu, el xeneral de brigada Antonio José de Sucre, Comandante en xefe de la División Sur del exércitu colombianu y el subordináu de mayor enfotu de Bolívar, aportó a Guayaquil. El tenía d'asumir la direición del exércitu Patriota, y empezar les operaciones con mires a la lliberación de la ciudá de Quitu y tol territoriu de la ''Real Audiencia de Quitu''. L'oxetivu políticu de Bolívar yera incorporar toles provincies de la ''Real Audiencia'', incluyendo Guayaquil, a Colombia. Guayaquil, pela so parte, nun había decidíu si incorporase a Perú o Colombia, y munchos de los sos ciudadanos queríen establecer la so propia República. La meyora de Sucre al traviés de los [[Cordal de los Andes|Andes]] empezó en [[xunetu]] de 1821. Al igual que na primer campaña, en teniendo dellos ésitos iniciales, Sucre foi vencíu pol exércitu Realista'l [[12 de setiembre]], coincidentemente nel mesmu llugar onde asocedió l'anterior Batalla de Huachi. Esta segunda campaña terminó con un [[armisticiu]] ente los independentistes y los realistes el [[18 de payares]] de 1821. == Orde de batalla patriota == === Exércitu Llibertador de Colombia === {|cellpadding=10px | * Teniente coronel [[Daniel Florencio O'Leary]], [[edecán]] d'Estáu Mayor |} {{Columnes}} === División de Colombia === {|cellpadding=10px |valign=top bgcolor="#F0F8FF" width=400px|[[Ficheru:Flag of Gran Colombia.svg|100px]] '''Estáu Mayor de división''' * General José Mieres<ref>[http://halshs.archives-ouvertes.fr/docs/00/10/41/93/PDF/Vannini.pdf Biografía José Mires]</ref> comandante '''Infantería''' * Batallón [[Provincia de La Llibertá|Paya]], al mandu del teniente coronel José Leal. * Batallón [[Provincia del Altu Madalena|Alto Madalena]], al mandu del coronel [[José María Córdova]]. * Batallón de [[Batalla de Yaguachi|Yaguachi]], al mandu del coronel Carlos María Ortega. * Batallón [[Lexón británica|Albión]], al mandu del teniente coronel John MacKinstosch. '''Caballería''', al mandu del coronel [[Diego Ibarra]]. * Escuadrón Llanceros, al mandu del teniente coronel Friederich Rach. * Escuadrón Dragones, al mandu del teniente coronel [[Gaetano Cestari]].<ref group=nota>'''Gaetano Cestari''', orixinariu d'Italia, aportó a Venezuela nel añu [[1816]] pa participar distintes campañes, foi nomáu en 1818 teniente coronel Ayudante xeneral en Angostura. Morrió en combate na campaña del Sur de Colombia. Italia y los italianos na historia y na cultura de Venezuela, por Marisa Vannini de Gerulewicz</ref> |} {{Nueva columna}} === División de Perú === {|cellpadding=10px |valign=top bgcolor="#F0F8FF" width=400px|[[Ficheru:Flag of Peru (1821–1822).svg|100px]] '''Estáu Mayor de división''' * [[Andrés de Santa Cruz]], comandante en Xefe '''Unidaes y Comandantes''' ;Infantería<ref>''Historia de San Martín y de la emancipación sud-americana''. páxs. 22-23. Autor: Bartolomé Mitre. Editáu en 1907</ref> * Batallón Nᵘ 2 de [[Trujillo (Perú)|Trujillo]],<ref group=nota>Formáu por peruanos y completáu con soldaos chilenos del Batallón Nᵘ 2 de Chile, según Bulnes.</ref> al mandu del comandante [[Félix Olazábal]] * Batallón Nᵘ 4 de [[Piura]], al mandu del coronel [[Luis Urdaneta]] ;Caballería: * Escuadrón Cazadores a caballu de Trujillo,<ref group=nota>Formáu por peruanos y completáu con soldaos chilenos del Batallón Nᵘ 2 de Chile, según Bulnes.</ref> al mandu del coronel Antonio Sánchez * Escuadrón Cazadores a caballu de [[Paita]], tamién al mandu del coronel Antonio Sánchez * Escuadrón del [[Reximientu de Granaderos a caballu de los Andes]] de 96 caballeros,<ref>Los Granaderos a caballu al igual que los Cazadores de Perú completaren los sos vacantes con tropes chilenos.</ref> al mandu del coronel [[Juan Lavalle]]<ref group=nota>Unidá ensin incorporar al exércitu de Perú que portaba estandarte propiu según indícase: ''Tenemos l'honor de recibir los restos del Exércitu de los Andes, conducíos dende'l Perú pol coronel de granaderos a caballu D. Félix Bogado (...) si, a esos que conducieron en trunfu'l pabellón arxentín hasta Quitu y que supieron arramar la so sangre pola llibertá de la patria en Junín y Ayacucho (...) Gaceta Mercantil de Buenos Aires, 17 de xineru de 1826.</ref> |} {{Final columnes}} == Planificación == [[Ficheru:Gran marical de ayacucho.jpg|thumb|200px|right|El [[Gran Mariscal]] d'[[Ayacucho]] [[Antonio José de Sucre]].]] De vuelta en Guayaquil, el Xeneral Sucre concluyó que la meyor estratexa pa la próxima campaña sería evitar cualquier intentu d'avanzar direutamente escontra Quitu vía [[Provincia de Bolívar (Ecuador)|Guaranda]], en favor d'una meyora indireuta, colando primeru hasta Cuenca antes de redirixise escontra'l Norte, al traviés de los [[Cordal de los Andes|Andes]], en direición a Quitu. Esti plan ufiertaba numberoses ventayes: al recapturar Cuenca podría torgar les comunicaciones ente Quitu y [[Lima]], y dexaría-y a Sucre esperar polos refuerzu qu'entós San Martín prometiéralu unviar dende'l [[Perú]]. Amás, una progresiva meyora dende la mariña y ascensión al traviés de los montes dexaría-y a los so exércitu una gradual adautación a los efeutos fisiolóxicos del camudo altitú. Pero fundamentalmente, yera la única forma d'evitar un combate direutu en condiciones desfavorables coles fuercies Realistes que veníen de Quitu. === La campaña === [[File:Batalla de Pichincha libre.jpg|thumb|Representación da Batalla de Pichincha]] Para [[xineru]] de 1822 Sucre yá entamara la nueva campaña. El so exércitu constaba d'aproximao 1700 homes, ente [[veteranu|veteranos]] de les sos campañes anterior y nuevu reclutes. Había homes de les tierres llanes de la Provincia de Guayaquil y voluntarios que proveníen de la Sierra, como l'héroe cuencano Abdón Calderón, que'l so padre morriera heroicamente en 1812, defendiendo al Estáu de Quitu. Los dos contingentes llueu fueron entamaos como'l ''Batallón Yaguachi''; tamién había soldaos neogranadinos y venezolanos unviaos por Bolívar, unos cuantu oficiales y soldaos españoles que camudaren de bandu, un [[batallón]] enteru de voluntarios [[Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda|británicos]] (el ''Albión'') ya inclusive unos cuantos [[Irlanda|irlandeses]] y [[Francia|franceses]]. El [[18 de xineru]] l'exércitu Patriota dirixir a [[Machala]], nel llanu. El [[9 de febreru]], en cruciando andar, Sucre entró nel pueblu de Saraguro, onde'l so exércitu xuntar colos 1200 homes de la División peruana, el contingente que San Martín prometiera. Esta fuercia ([[Espedición Auxiliar de Santa Cruz a Quitu]]) taba conformada na so mayoría por reclutes peruanos, esistíen tamién chilenos, arxentinos y alto-peruanos (bolivianos),tenía tamién oficiales [[Arxentina|arxentinos]], ente los que destacaben [[Félix Olazábal]], dambos d'Infantería y [[Antonio Sánchez]] de Caballería y un escuadrón del [[Reximientu de Granaderos a caballu de los Andes]] (arxentín) al mandu de [[Juan Lavalle]]. Al enfrentar esta fuercia multinacional d'alredor de 3000 homes, el destacamentu Realista de [[caballería]], d'unos 900 homes, que defendía Cuenca retirar escontra'l Norte, siendo escorríu a la distancia pola caballería Patriota. Cuenca foi entós recapturada el [[21 de febreru]] de 1822, ensin que se disparara un solu tiru. Mientres [[marzu]] y [[abril]], los Realistes siguieron colando escontra'l Norte, llogrando con ésitu evitar enfrentase cola caballería Patriota. Sicasí, el [[21 d'abril]] producióse un feroz alcuentru ente les fuercies de caballería en Tapi, cerca de [[Riobamba]]. A la fin del día los Realistes nuevamente retiráronse, ente que l'exércitu principal de Sucre dio en prindar Riobamba, quedándose ende hasta'l 28 antes de volver a entamar el so viaxe escontra [[Quitu]]. === Acercamientu a Quitu === El [[2 de mayu]] de 1822, la fuercia principal de Sucre algamara la ciudá de [[Latacunga]], 90 km al sur de Quitu. Ende Sucre dio en reorganizar les sos tropes, sumando voluntarios de los pueblos cercanos, mientres esperaba refuerzos, cuantimás el Batallón ''Alto Madalena'' (de Colombia) y nuevos informes d'[[Intelixencia militar|intelixencia]] sobre'l paradoriu del exércitu Realista. Mentanto, Aymerich apuntó los puntos de resistencia y posiciones d'[[artillería]] nos principales pasos montascosos que dirixíen a Quitu. Sucre, empeñáu n'evitar un enfrentamientu fronteru en terrén desfavorable, decidió avanzar paralelamente a los lladrales de les posiciones Realistes, colando peles fasteres del volcán [[Volcán Cotopaxi|Cotopaxi]] para asina poder llegar al Valle de los Chillos, na retaguardia de les posiciones defensives Realistes. El [[14 de mayu]] l'exércitu Realista, albidrando les intenciones de Sucre, empezó a replegase, llegando a Quitu'l 16. Dos díes depués, y tres una bien mala marcha, l'exércitu de Sucre ocupó [[Sangolquí]], siendo recibíos por [[Rosa de Montúfar]] na facienda Glayo-Compañía, mesma qu'heredara del so padre'l [[Juan Pío de Montúfar|marqués de Selva Allegre]].<ref name=Costales>{{cita llibru |apellíos1=Costales Samaniego |nome1=Alfredo|apellíos2=Costales Peñaherrera |nome2=Dolores |títulu=Insurxentes y Realistes, la revolución y la contrarevolución quiteñas (1809-1812) |fecha=2008 |editorial=FONSAL |allugamientu=Quitu |isbn=978-9978-300-99-2 |páxines=158-166 |edición=Primer |url=http://www.patrimonio.quito.gob.ec/index.php/centru-documental/fondu-editorial?id=348 |fechaaccesu=3 de xunu de 2015}}</ref><ref name=EC>{{Cita web |títulu=El camín escontra la llibertá: la ruta escontra la batalla del 24 de mayu. |url=http://especiales.elcomercio.com/2015/05/24-mayo-batalla/ |editorial=Diariu El Comercio|fechaaccesu=3 de xunu de 2015}}</ref> === Maniobres finales === Na madrugada del [[23 de mayu]] de [[1822]], l'exércitu patriota, conformáu por 2971 homes , empezó a xubir peles fasteres del volcán Pichincha. Na vanguardia taben 200 colombianos del ''Alto Madalena'', siguíos pol exércitu principal de Sucre; na retaguardia taben los británicos del ''Albión'', protexendo'l tren de municiones. A pesar del enorme esfuerciu de les tropes, la meyora peles fasteres del volcán foi más lentu de lo que s'esperaba, y l'orbayu que cayó mientres la nueche convirtió los senderos en barraqueres. Cuando amaneció, pa consternación de Sucre, l'exércitu nun llograra una meyora significativa, topándose lliteralmente a metá del camín, a 3500 metros sobre'l nivel del mar y a la vista de les centineles Realistes en Quitu. A los ocho en puntu, ansiosu pol lentu meyora del ''Albión'', y coles sos tropes exhaustas y afeutaes pola altitú, Sucre ordenó al so exércitu detener la meyora pa folgar, pidiendo a los sos oficiales despintar los sos batallones como meyor pudieren. Unvió parte del batallón ''Cazadores de la Paya'' (peruanu) nun llabor de reconocencia, siguíos pol ''Trujillo'', otru batallón peruanu. Una hora y media dempués, de secute, los homes del ''Paya'' fueron cutíos por una descarga, bien apuntada, de [[mosquete]]s. Esta aición dio entamu a la batalla. == Desarrollu de la batalla == [[Ficheru:Tarqui grenadiers.jpg|thumb|L'uniforme de los [[granaderos]] , anguaño guardia d'honor del palaciu presidencial de [[Quitu]].]] Cuando amaneció, ensin que Sucre saber, les centineles asitiaos cerca de Quitu columbraron a les tropes patriotes xubiendo peles fasteres del Pichincha. Aymerich, entós consciente de la intención de Sucre de flanquearlo per mediu del ascensu al [[volcán]], ordenó al so exércitu de 1894 homes xubir el monte lo más aína posible, pa enfrentar ende a Sucre. Al habese atopáu nun [[campu de batalla]] tan improbable, los dos comandantes nun tuvieron otra opción más qu'unviar gradualmente les sos tropes a la batalla. Esistía poco espaciu pa maniobrar nes empinaes fasteres del Pichincha, ente fondos ribayos y trupes carbes. Los homes de la Paya, en recuperándose de la conmoción inicial, se reposicionaron sol fueu enemigo, esperando la llegada del batallón Trujillo. El sobrosaltáu Sucre, namái esperando que los españoles tean más cansaos que les sos propies tropes, unvió al batallón Yaguachi, conformáu por ecuatorianos. El batallón Altu Madalena trató de faer un movimientu de flanqueo, pero ensin ésitu, pos el terrén nun-y lo dexó. Llueu, los batallones Paya, Trujillo y Yaguachi (batallones patriotes), sufriendo munches baxes y con poques municiones, empezaron a replegase. Aquel día el destín de la batalla pa los Patriotes paecía depender del Albión, que tresportaba les municiones tan precisaes; y sicasí desconocíase'l so paradoriu. A midida que el tiempu pasaba, los Realistes paecíen ganar el control de la batalla. El Trujillo foi obligáu a recular, ente que'l batallón peruanu Piura esvalixóse antes d'enfrentar al enemigu. Metanes la desesperación, a los homes de reserva del batallón Paya ordenóse-yos cargar contra l'enemigu coles sos bayonetes. Dambos bandos sufrieron grandes baxes, pero la situación más o menos estabilizóse pa los Patriotes. A pesar d'esto, Aymerich, como parte de la so estratexa, mientres l'ascensu al Pichincha dixebró de la so fuercia principal al batallón Aragón, ordenar avanzar hasta'l cumal del volcán, p'asina depués atacar a los Patriotes pola retaguarda, rompiendo les sos llinies nel momentu indicáu.<ref>{{Cita web |url=http://www.midena.gov.ec/sitios_wrapper/fuerzas_armadas/historia/ecuadorgrancolombia1822.htm |títulu=Batalla de Pichincha |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080713090143/http://www.midena.gov.ec/sitios_wrapper/fuerzas_armadas/historia/ecuadorgrancolombia1822.htm |fechaarchivu=13 de xunetu de 2008 }}</ref> L'Aragón yera'l meyor batallón del exércitu realista; taba conformáu por veteranos españoles qu'actuaren tantu en [[Guerra de la Independencia Española]] como n'otres batalles n'[[América del Sur]], y nesi momentu topaba sobre los Patriotes y llistu p'atacar. Afortunadamente pa los Patriotes, cuando l'Aragón taba por cargar sobre la alicaída llinia Patriota, foi deteníu en secu pol Albión, qu'entró inesperadamente na batalla. Resulta que l'Albión consiguió avanzar a una posición más alta que la de los españoles. Llueu, el Madalena xunir a la batalla, y l'Aragón en sufriendo fuertes baxes, se desintegró. Entós el Madalena avanzó hasta la llinia Patriota pa reemplazar a la Paya, y cargó contra la llinia Realista, que terminó per romper se.<ref>{{Cita web |url=http://www.mira.ec/Paginas/Novedad/Mayo/batpichincha.aspx |títulu=La Batalla de Pichincha |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20121001102858/http://mira.ec/paginas/Novedad/Mayo/batpichincha.aspx |fechaarchivu=1 d'ochobre de 2012 }}</ref> === El sacrificiu de Abdón Calderón === La '''Batalla de Pichincha''' foi l'escenariu del sacrificiu pola patria d'unu de los más destacaos héroes ecuatorianos, el cuencano de 18 años [[Abdón Calderón]]. Calderón, quien foi fíu del coronel cubanu Francisco Calderón, defensor del [[Estáu de Quitu]] de 1812, vivía en Guayaquil y se enlistó nes tropes d'orixe ecuatorianu que combatieron na Batalla. Calderón, a pesar de recibir 4 firíes de bala, prefirió permanecer inamovible na llinia de fueu, afalando a tol so batallón y llevantando incansablemente la que ye agora la bandera celeste y blancu de la ciudá de [[Guayaquil]]. Al terminar el feroz combate foi treslladáu a la ciudá de [[Quitu]], onde morrió al cabu de catorce díes, el 7 de xunu de 1822. [[Antonio José de Sucre]] nel so curtiu parte de la Batalla de Pichincha, fecháu'l 28 de mayu del aquel añu diz: " [...] faigo una particular memoria de la conducta del Teniente Calderón, que recibiendo socesivamente cuatro mancaes, nun quixo retirase del combate. Probablemente va morrer, pero'l Gobiernu de la República va saber compensar a la familia los servicios d'esti oficial heroicu".<ref>{{Cita web |url=http://www.eluniverso.com/2011/06/07/1/1446/muerte-heroe-abdon-calderon.html |títulu=La muerte del héroe Abdón Calderón |autor=L'UNIVERSU |obra=L'Universu}}</ref> Cuando [[Simón Bolívar]] llegó a la ciudá de Quitu y enteróse d'estos fechos, xubió póstumamente a Calderón al grau de [[capitán]] y decretó que'l so sueldu fuera apurríu a la so madre. La compañía del Batallón Yaguachi a la que perteneció Calderón nun tendría capitán y nes revistes, al mentase'l so nome, la tropa habría de contestar: "Morrió gloriosamente en Pichincha, pero vive nos nuesos corazones". La tradición caltener hasta l'actualidá nel Exércitu ecuatorianu, pos al pasar llista a los batallones de caballería nomar como dispunxo Bolívar. Na obra "Lleendes del Tiempu Heroicu" del escritor [[Manuel J. Cai]] nárrase la muerte de Calderón con una serie d'hipérboles, destacando qu'a pesar de los sos graves mancaes nos cuatro estremidaes, negar a abandonar el campu de batalla. === La Capitulación de Pichincha === [[Ficheru:SALAS_ANTONIO_CAPITULACION2.JPG|thumb|250px|''La capitulación de la batalla de Pichincha'', oleu sobre llenzu d'Antonio Salas.]] A los dolce del día so un sol resplandorientu, los soldaos de la llibertá nel visu del Pichincha a más de 3000 metros d'altor dieron el berru de victoria. La victoria foi de Sucre, que foi completada cola capitulación que'l xefe patriota concedió al Mariscal Aymerich el [[25 de mayu]] del mesmu añu. El fortín d'[[El Panín]] sirvió de puestu de comandu de los españoles, quien inclusive fixeron fueu d'artillería contra los patriotes, que xubieren la falda del cercanu [[volcán Pichincha]]. Al ser derrotaos, los españoles abellugar nel fortín.<ref name="google.com.ec">{{Cita web |url=https://books.google.com.ec/books?id=VkYIAAAAQAAJ&pg=PA153&lpg=PA153&dq=Fort%C3%ADn+del Panín&source=bl&ots=uybGpJ1KV_&sig=C7PPvvpDv8Ee3R3QCEBlxvxVH0I&hl=es&ei=HmVgTua1Y4-gtwfI1Qw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6&ved=0CD0Q6AEwBQ#v=onepage&q&f=false |títulu=Resumen de la historia del Ecuador dende'l so orijen hasta 1845}}</ref> Sucre, pa evitar el sangrientu asaltu al emblemáticu cuetu, unvió un emisariu a Aymerich por que capitulara, cosa que'l capitán xeneral español aceptó. Según l'acta de Capitulación del 25 de mayu de 1822,<ref>{{Cita web |url=https://coterraneus.wordpress.com/tag/melchor-aymerich/ |títulu=Melchor Aymerich - coterraneus - el blogue de Francisco Núñez del Arcu Proaño}}</ref> los españoles, a les 14:00 d'esi día, arriaron la so bandera y apurrieron les sos armes al Exércitu de la Gran Colombia, nuna ceremonia especial que tuvo llugar nuna ponte del fortín colonial. D'esta manera, nel visu del Panín tuvo llugar l'actu final del [[Imperiu español]] n'Ecuador. La fortaleza dexaba vixilar el norte y el sur, polo que taba provista de cañones. Al cayer el fuerte en manes del Exércitu llibertador de la [[Gran Colombia]], en 1822, tomar a los españoles catorce pieces d'artillería.<ref name="google.com.ec"/> Coles operaciones que les sos aiciones finales producir nes faldes del Pichincha y na ciudá de [[Quitu]], Sucre decidió al so favor la duldosa y delicada situación de [[Guayaquil]]; dio llibertá al territoriu que conforma güei la República d'[[Ecuador]], y facilitó la so incorporación a la [[Gran Colombia]]. El 18 de xunu d'esi añu, [[Bolivar]] xúbe-y a xeneral de división y nomar intendente del departamentu de Quitu. Esi día, mientres la entrada triunfal del Llibertador a la [[Plaza de la Independencia]] de Quitu, una muyer refúndia-y dende'l so balcón una corona de lloréu a la cara, lo que llama vivamente l'atención de Bolívar. Esta muyer foi Manuela Sáenz, quien participó tamién nes lluches de la independencia y sería nomada coronela por Bolívar, que se convirtió n'el so amante y llamar "La Llibertadora del Llibertador". Al mandu de los destinos d'Ecuador desenvuelve una positiva obra de progresu: funda la Corte de Xusticia de [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]] y en Quitu'l primer periódicu republicanu de la dómina: ''El Monitor''. Instala nesa ciudá la Sociedá Económica. De la so actividá personal ye bona prueba que, el [[6 de setiembre]] de 1822 expedió y robló en Quitu 52 comunicaciones. Comenenciudu pola educación puede afirmase que topó en Cuenca 7 escueles y dexó 20. == Resultáu == [[Ficheru:Gran Colombia map.jpg|thumb|250px|right|Mapa de la [[Gran Colombia]] según Agustín Codazzi. El [[Mariscal]] Sucre compartía la visión política de [[Bolívar]] y la unidá de la ''"Patria Grande"''.]] A pesar de que nel contestu de les [[Guerres d'Independencia de Hispanoamérica]] la batalla de Pichincha figura como un conflictu menor, tantu en términos de la so duración como del númberu de combatientes, les sos consecuencies fueron bastante significatives. El [[24 de mayu]] de 1822 Sucre entró col so exércitu na ciudá de Quitu, onde aceptó la rindición de toles tropes españoles establecíes nel territoriu que'l gobiernu de Colombia llamaba "Departamentu de Quitu", al consideralo como parte integral de la República de Colombia dende la so creación el [[17 d'avientu]] de [[1819]]. Coles mesmes, cuando Sucre recapturó Cuenca'l 21 de febreru, llogró del so Conseyu local un decretu nel cual proclamábase la integración de la so ciudá y provincia a la República de [[Colombia]]. Entós, cola rindición de Quitu, que de la mesma punxo fin a la resistencia Realista na provincia nortiza de [[San Juan de Pasto|Pasto]], Bolívar pudo entrar na ciudá, como finalmente facer el [[16 de xunu]] de 1822. Ente l'entusiasmu xeneral de la población, l'antigua ''Provincia de Quitu'' foi incorporada a la República de Colombia. Pela so parte [[Guayaquil]], qu'entá nun decidía los so futuru, cola presencia tanto de [[Bolívar]] como del victoriosu exércitu Grancolombiano nel so territoriu, proclamó por fuercia so presión la incorporación de Guayaquil a la [[Gran Colombia]] el [[13 de xunetu]] de 1822.<ref>{{Cita web |url=http://www.efemeridesvenezolanas.com/html/pichincha.htm |títulu=Error |autor=Irama Iglesias |obra=efemeridevenezolana |fechaaccesu=26 d'avientu de 2007 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080714043504/http://www.efemeridesvenezolanas.com/html/pichincha.htm |fechaarchivu=14 de xunetu de 2008 }}</ref> == El Templu de la Patria y otros monumentos conmemorativos == Na fastera del monte Pichincha onde tuvo llugar el combate, llevantar en 1922 un obeliscu conmemorativo del primer centenariu de la Batalla. L'Obeliscu, allugáu nuna paraxa andina a 3000 metros d'altor, recuerda los nomes de los comandantes patriotes y tamién tien una placa dedicada al valor del soldáu español. Nos años 70 del sieglu XX, la dictadura militar que gobernaba Ecuador decidió construyir nel llugar un monumentu de mayores proporciones que'l modestu obeliscu orixinal. Nel sitiu llevantó'l llamáu "Templu de la Patria" una estructura de formigón armao con dellos salones cavaos nel monte. El Templu de la Patria, visible dende delles partes de la ciudá de Quitu, ta decoráu nel esterior con una torre y con un mural en mosaicu d'Eduardo Kingman, que remembra los distintos episodios de la llucha pola independencia del Ecuador, dende los tiempos d'Eugenio Espejo, pasando pol Diez d'Agostu. El Templu tien dellos salones nos que pueden apreciase delles armes antigües, que, magar nun son na so mayoría de 1822, son de mediaos y finales del sieglu XIX. Otru salón amuesa los traxes de dómina de toles guardias presidenciales y d'honor de Suramérica, y un diorama que dexa siguir les incidencies de la Batalla del Pichincha. En dos talos salones atopen estatues en bronce del Llibertador Simón Bolívar y del Mariscal Antonio José de Sucre, según un homenaxe simbólicu a la heroína ecuatoriana Manuela Sáenz, amiga de Bolívar que, anque nun participó nel combate, ta soterrada simbólicamente nel llugar. Otra sala contién los restos d'un soldáu desconocíu. El Templu de la Patria integra nel so conxuntu l'antiguu obeliscu de 1922 y dexa una vista panorámica del Centru Históricu de Quitu. Nel Centru Históricu, llevántase'l '''Monumentu a los Héroes Ignotos''' del Pichincha, una columna con un cóndor de bronce, nel paséu "24 de Mayu" construyíu tamién al pie del monte con ocasión del primer centenariu del combate. [[Ficheru: Batalla de pichincha cuadro.jpg|thumb|Rapresentazione simbolica di a battaglia di Pichincha chì hà marcatu l'iniziu di a Republica di l'Equadoru]] == Notes y referencies == <references group=nota> <ref group=nota name=Ref1>Cuando Sucre tomu Guayaquil el [[9 d'ochobre]] de [[1820]] facer con 700 hombre pero l'aristocracia de la ciudá negó-y el so sofitu (Carlos Lasso Cuevas, ''[http://the.pazymino.com/C_Lasso-BatallaPichincha.pdf La batalla de Pichincha]'', páxs. 1), aun así llogro xuntar na ciudá unos 2000 reclutes ([http://www.laguia2000.com/ecuador/la batalla-de-pichincha La Guía 2000: La batalla de Pichincha]). El [[9 de febreru]] de [[1821]] llegaron 1200 refuerzos unviaos per San Martín al mandu de Santa Cruz. Darréu xuniéronse-yos batallones de colombianos (Lasso, páxs. 2). En total alredor d'unos 2971 homes engarraron pol bandu patriota na batalla de Pichincha (Ibíd.)</ref> <ref group=nota name=Ref2 >José Manuel Restrepo. ''Diariu políticu y militar''. Impr. Nacional, Bogotá, 1954, páxs. 154. Ente [[San Juan de Pasto]] y [[Riobamba]] namái había 3500 a 4000 soldaos realistes.</ref> <ref group=nota name=Ref3 >L'historiador chilenu Gonzalo Bulnes na so obra "Historia de la Espedición Llibertadora de Perú: 1817-1822", páx. 401, basándose na ''nota bien reservada'' que'l xeneral chilenu [[Francisco Antonio Pinto]], dirixó al so gobiernu con fecha 28 de febreru de 1823, señala la presencia d'elementos de tropa chilena que seríen enrolados nel batallón Nᵘ 2 de Perú y la caballería de Trujillo pa completar los sos efeutivos. Coles mesmes refier la esistencia de soldaos chilenos nel Reximientu de Granaderos de los Andes dende la campaña de Chile en 1818</ref> </references> === Referencies === {{llistaref|2}} === Bibliografía === * Salvat Editores (Eds.), ''Historia del Ecuador'', Vol. 5. Salvat Editores, Quitu, 1980. ISBN 84-345-4065-7. * Enrique Ayala Mora (Ed.), ''Nueva Historia del Ecuador'', Vol. 6. Corporación Editora Nacional, Quitu, 1983/1989. ISBN 9978-84-008-7. * {{cita llibru | apellíos = BENCOMO BARRIS |nome=HECTOR |títulu=Diccionariu Multimedia d'Historia de Venezuela |capítulu=Batalla d'Ayacucho |añu=1995 |editorial=Caracas, Fundación Polar }} * {{cita llibru | apellíu = BIBLIOTECA NACIONAL DE VENEZUELA, UNIVERSIDÁ CENTRAL DE VENEZUELA Y SENÁU DE LA REPUBLICA |títulu=Sucre dómina épica 1795 – 1995 |añu=1995 |editorial=Biblioteca Nacional de Venezuela, Caracas }} * PRESIDENCIA DE LA REPUBLICA Y BANCU PROVINCIAL. 1995: ''Documentos n'honor del Gran Mariscal d'Ayacucho Antonio José de Sucre''. Marvin Klein Editor. Caracas - Venezuela. * LARREA ALBA, L. 1995: ''Sucre altu conductor políticu militar''. Homenaxe de la Presidencia de la República. Caracas - Venezuela. * LECUNA, VICENTE. 1995: ''Documentos referentes a la creación de Bolivia''. Comisión Nacional del Bicentenariu del Gran Mariscal Sucre. (1795-1995). Caracas – Venezuela. * MANGIN, CHARLES. 1982: ''La independencia de l'América del Sur y la batalla d'Ayacucho''. Revista Bolivar. 1(1):29-45. * OROPESA, JUAN. 1995: ''Sucre''. Homenaxe de la Presidencia de la República. Caracas - Venezuela. * PINILLA, SABÍN. 1995: ''La cremación de Bolivia''. Comisión Nacional Bicentenariu del Gran mariscal Sucre. Caracas - Venezuela. * ROMERO MARTÍNEZ, VINICIO. 1987: ''Los mios meyores amigos 110 biografíes de venezolanos pernomaos''. Editorial Larense, C. A. Caracas-Venezuela. * RUMAZO GONZÁLEZ, ALFONSO. 1995: ''Sucre biografía del Gran Mariscal''. Homenaxe de la Presidencia de la República. Caracas - Venezuela. * MANGIN, CHARLES. 1982: ''La independencia de l'América del Sur y la batalla d'Ayacucho''. Revista Bolivar. 1(1):29-45. * SALCEDO, JOSÉ LUIS. 1995: ''Antonio José de Sucre''. En: ''Diccionario Multimedia d'Historia de Venezuela''. Fundación Polar. Caracas – Venezuela. * SUCRE, ANTONIO JOSÉ. 1981: ''De la mio propia mano''. Fundación Biblioteca Ayacucho. Caracas – Venezuela. == Enllaces esternos == * [http://www.magweb.com/sample/seld/s72quitb.htm Batalla de Pichincha - Orde de batalla] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080419084203/http://www.magweb.com/sample/seld/s72quitb.htm |date=2008-04-19 }} (n'inglés) - enllaz rotu * Poema ''[https://web.archive.org/web/20110713140315/http://www.karinagalvez.com/attachments/056_LA%20BATALLA%20D'EL%20PICHINCHA.pdf La Batalla del Pichincha]'' pola poeta ecuatoriana [[Karina Gálvez]]. * [http://www.youtube.com/watch?v=XngDk05JYVQ 24 de mayu de 1822 los exércitos llibertarios de Sucre llucharon contra la dominación española] (videu) {{ORDENAR:Pichincha}} {{Tradubot|Batalla de Pichincha}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Batalles de la Gran Colombia]] [[Categoría:Batalles de la Espedición Llibertadora de Perú]] [[Categoría:Batalles de la División de Chile na Independencia de Perú]] [[Categoría:Batalles de la Independencia d'Ecuador]] c1h7f6jnnbbomhvejiez46m6wnus8z7 0 155788 4379428 4364904 2025-06-25T11:18:46Z Omarete 35 4379428 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Adnan Menderes}} {{persona}} '''Adnan Menderes''' {{nym}} foi un políticu y Primer Ministru [[Turquía|turcu]] nel periodu [[1950]]–[[1960]]. Nació en [[1899]] en Aydın, el fíu d'un terrateniente adineráu. Tres la escuela primaria, Menderes asistió al Colexu Americanu en Esmirna. Llicenciar na Facultá de Derechu de la Ankara Üniversitesi en 1935. Lluchó na [[Primer Guerra Mundial]] y concedióse-y la ''İstiklal Madalyası'' (medaya de Llibertá). En [[1930]], Menderes entamó una caña del efímeru ''Serbest Fırka'' (Partíu Llibre) en [[Aydın]]. Dempués de la prohibición d'esti partíu, afiliar al ''Cumhuriyet Halk Partisi'' ([[Partíu Republicanu del Pueblu]]) siendo escoyíu diputáu por Aydın en [[1931]]. En [[1945]], foi espulsáu del partíu con otros dos colegues por cuenta de la so oposición al comité internu. El 7 de xineru de [[1946]], formó'l Demokrat Parti ([[Partíu Demócrata (Turquía, 1946)|Partíu Demócrata]]), el primer partíu d'oposición llegal en Turquía. Foi escoyíu diputáu por [[Kütahya]] nes eleiciones de 1946 y convirtióse na segunda figura n'importancia del partíu dempués de [[Celal Bayar]]. Cuando'l DP xubió al poder dempués de les eleiciones del 14 de mayu de [[1950]], Menderes convertir en primer ministru, y en [[1955]] tamién asumió'l cargu de ministru d'Asuntos Esteriores. Mientres los 10 años de la so llexislatura, la política nacional ya internacional turca foi sometida a grandes cambeos. La industrialización y la urbanización empezaron en Turquía. L'agricultura foi mecanizada; el tresporte, la enerxía, la educación, l'asistencia médica, la seguridá social y la banca progresaron. Turquía aprendió la concepción del desarrollu. Menderes fíxose célebre pola venta o distribución de la mayor parte del estáu qu'heredara na so llexislatura a pequeños accionistas. Él yera más tolerante escontra estilos de vida tradicionales y distintes formes de la práutica del [[Islam]] que [[Atatürk]] y el so partíu haber sío. Permaneciendo prooccidental, foi más activu que los sos precursores nel establecimientu de rellaciones con estaos musulmanes. Menderes sofitaba una política económica más lliberal que los anteriores Primeros Ministros, y dio más llibertá a la empresa privada. Polo xeneral, el so polítiques económiques facer popular ente la clase media-baxa de la población turca, pero esto tamién llevó al país a la delda por cuenta de un aumentu enorme d'importaciones de bienes y teunoloxía. Menderes fíxose cada vez más impopular tantu ente los intelectuales como ente los militares, que tarrecíen que los ideales de Atatürk tuvieren nel peligru. Esto finalmente condució a la so cayida. El 27 de mayu de [[1960]] un golpe militar sol mandu del Xeneral [[Cemal Gürsel]] revocó'l gobiernu, y Menderes foi deteníu xunto con otros miembros del partíu, acusaos de violar la constitución. Foi procesáu na islla de ''Yassiada''. El procesu fixo referencia al pogrom d'[[Istambul]], pol cual él y los sos compañeros de partíu fueron inculpaos. Foi condergáu finalmente a la pena de muerte y executáu na forca na islla de ''İmralı'' el 17 de setiembre de [[1961]]. Cuasi 30 años dempués de la so muerte, la so tumba foi treslladada a un mausoléu n'Istambul el 17 de setiembre de [[1990]]. Una universidá en Aydin y l'Aeropuertu Internacional de Esmirna lleven el so nome. [[Ficheru:Fethi Okyar and Liberal Republican Party politicians.jpg|thumb|left|Adnan Menderes y miembros del Partíu Lliberal Republicanu.]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} * [https://web.archive.org/web/20070308224417/http://biografias.losforos.us/index.php/topic%2C267.0.html Adnan Menderes] {{socesión | títulu= [[Primer Ministru de Turquía]]<br>[[Ficheru:Seal of Prime Ministry of the Republic of Turkey.svg|40px]] | periodu = [[1950]] - [[1960]] | predecesor = [[Semsettin Günaltay]] | socesor = [[Cemal Gürsel]] }} {{NF|1899|1961|Menderes, Adnan}} [[Categoría:Políticos y polítiques de Turquía]] [[Categoría:Ministros y ministres de Turquía]] [[Categoría:Primeros ministros de Turquía]] 7it5tufai1zft9rrax0totutsr1oly9 0 156025 4379420 4315525 2025-06-25T11:11:01Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Guerra]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379420 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Eustorgio Salgar Moreno Salazar''' {{nym}} foi un abogáu, políticu y militar [[colombia|colombianu]]. Miembru del [[Partíu Lliberal Colombianu|Partíu Lliberal]], foi [[Presidente de Colombia|presidente]] de los [[Estaos Xuníos de Colombia]] ente 1870 y 1872. Foi la persona más nueva en ser escoyida pa la presidencia de Colombia. == Trayeutoria políticu-militar == Salgar empecipió la so vida política siendo moza, depués de graduase como abogáu na Universidá Central (güei [[Universidá Nacional de Colombia]]) en [[1851]]. A los 20 años foi xefe políticu de [[Zipaquirá]], y miembru de la cámara del mesmu cantón. Mientres estos primeros años de la so vida pública ocupó la gobernación de la provincia de García Rovira (al sur del actual departamentu de [[Santander (Colombia)|Santander]]) ente 1853 y 1855, y en fundiéndose esta provincia cola de [[Pamplona]], foi gobernador de la nueva provincia mientres trés años más. === Confederación Granadina === En 1858, creóse'l [[Estáu Soberanu de Santander]], sumiendo les provincies, y Salgar pasó a ocupar un escañu nel Senáu de la [[Confederación Granadina]], nome que recibiera'l país cola acabante sancionar Constitución Nacional. En [[1859]] foi escoyíu pa gobernar l'Estáu de Santander, primero como presidente interín y meses dempués como titular del cargu, dende'l que, al igual que los otros presidentes estatales afiliaos al lliberalismu, entamó una dura oposición al Presidente de la Confederación, el [[Partíu Conservador Colombianu|conservador]] [[Mariano Ospina Rodríguez]]. Salgar resultó ser tan incómodu pal gobernante qu'ésti decidió sofitar una revuelta de los conservadores santandereanos pa espulsalo de la presidencia estatal, lo cual nun funcionar, debíu al respaldu popular al nuevu dirixente lliberal. En 1860 foi designáu presidente del estáu de Cundinamarca. Al españar la [[Guerra civil colombiana de 1860-1862|guerra civil de 1860]] provocada pol presidente del [[Estáu Soberanu del Cauca|Cauca]], el ex-presidente [[Tomás Cipriano de Mosquera]], l'Estáu de Santander decidió sofitalo, polo cual entró en conflictu col poder central, al puntu de que se declararon la guerra, siendo derrotaos los santandereanos, tres la batalla d'El Oratoriu, d'esi mesmu añu. Salgar, el so gabinete y dellos dirixentes lliberales de la rexón fueron prindaos y llevaos a Bogotá. Al añu siguiente, cola victoria final de Mosquera, fueron lliberaos y Salgar empezó a adquirir protagonismu nacional al ser designáu Procurador Xeneral. === Estaos Xuníos de Colombia === [[Estaos Xuníos de Colombia]] asocedió a la [[Confederación Granadina]] en [[1861]] —aición que foi confirmada cola [[Constitución de Rionegro|constitución de 1863]]— dotando al país d'un sistema políticu [[federalista]] y [[lliberal]].<ref name="OLIMPO_RADICAL">{{cita web |url= http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/historia/colhoy/colo4.htm |títulu= Etapes y sentíu de la historia de Colombia|fechaaccesu=4 de mayu de 2016 |apellíu= Jaramillo |nome= Jaime |sitiuweb= banrepcultural.org}}</ref> A principios de 1862 l'asamblea estatal de Santander escoyer de nuevu Presidente y Salgar torna a [[Bucaramanga]], capital del Estáu, a asumir el cargu; esi mesmu añu ye xubíu a xeneral del exércitu. Al añu siguiente participa na [[Constitución de Rionegro|Convención de Rionegro]], siendo escoyíu como'l so vicepresidente; d'esta convención resulta escoyíu un gobiernu provisional plural conformáu por cinco secretarios (ministros), unu d'ellos foi Salgar. En 1864 torna al gobiernu del [[Estáu Soberanu de Santander]], pero esi mesmu añu ye nomáu socesivamente secretariu de Facienda y embaxador n'[[Estaos Xuníos]], onde mora hasta [[1867]]. Al so regresu ocupó per cuarta vegada la presidencia de Santander, hasta la so eleición presidencial. ==== Presidencia considérase'l so presidencia un tiempu de paz, posecionose nel solio de Bolívar el 1 d'abril de 1870. Secretarios del so gobiernu fueron, Felipe Zapata en Rellaciones Esteriores, César Conto y Julián Trujillo n'Ayalga, Facienda y Fomentu a Salvador Camacho; y a Rafael Núñez en Guerra y Marina. Asina pos nomo un gabinete federal netamente lliberal. Tres l'influxu de nuevos contactos cola península y el gustante ambiente de tranquilidá na nación floriaron les Artes y la Cultura y de xacíu asina a la Educación, llevando a un nivel cimeru como nunca antes llográrase. Entós nació l'[[Academia Colombiana de la Llingua]], rectora de la Llingua n'América. [[Felipe Zapata]] foi'l xestor de les polítiques d'educación y el presidente Salgar encargó la Instrucción pública al conservador, [[Manuel María Mallarino]]. == Muerte y homenaxes == Salgar finó'l 25 de payares de 1885, siendo soterráu nel [[Campusantu Central de Bogotá]].<ref>{{cita web |url= http://www.portafolio.co/economia/finanzas/bogota-campusantu-367842 |títulu= Bogotá y el so campusantu |fechaaccesu=12 de mayu de 2017 |fecha= 21 d'avientu de 2005 |sitiuweb= Portafolio}}</ref> Nel so honor creóse un conceyu na cuenca del [[Ríu Magdalena]] llamáu [[Puertu Salgar]], na provincia de Baxu Magdalena, nel departamentu de [[Cundinamarca]]. == Referencies == {{llistaref}} * {{Enllaz rotu|1=Biografía |2=http://www.biografiasyvidas.com/biografia/s/salar.htm/ |date=August 2024 |bot=InternetArchiveBot }} == Ver tamién == * [[Gobernantes de Colombia]] == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{socesión | títulu= [[Ficheru:Flag of the President of Colombia.svg|40px|center]][[Presidente de Colombia]] | periodu = [[1870]] a [[1872]] | predecesor = [[Santos Gutiérrez Prieto]] | socesor = [[Manuel Murillo Toro]] }} {{NF|1831|1885|Salgar Moreno, Eustorgio}} {{Tradubot|Eustorgio Salgar}} [[Categoría:Embaxadores de Colombia]] [[Categoría:Xenerales]] [[Categoría:Militares de Colombia]] [[Categoría:Ministros y ministres de Colombia]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Bogotá]] [[Categoría:Presidentes de Colombia]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Lliberal Colombianu]] [[Categoría:Persones de Bogotá]] qj7989vb8w2gs32qhlm6r4kx4j71bqq 0 156077 4379161 4369702 2025-06-24T14:31:17Z YoaR 37624 /* Macartismo en Guatemala */ 4379161 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Carlos Castillo Armas}} {{persona}} '''Carlos Alberto Castillo Armas''' {{nym}} foi un militar golpista y políticu guatemalianu. Presidente de [[Guatemala]] dende'l 8 de xunetu de 1954 hasta'l so asesinatu en xunetu de 1957 nel interior de la casa presidencial. Foi conocíu por liderar el [[Golpe d'Estáu en Guatemala de 1954]] entamáu pola [[CIA]] d'[[Estaos Xuníos]]. == Biografía == Nació na sureña ciudá de [[Santa Lucía Cotzumalguapa]], conceyu d'[[Escuintla (Guatemala)|Escuintla]]. Asistió y graduóse como oficial na [[Escuela Politéunica de Guatemala|Escuela Politéunica]], pa darréu entrenase na base militar de Fort Leavenworth, [[Kansas]], [[Estaos Xuníos]], onde estableció llazos d'amistá con dellos militares d'aquel país. En 1944 participó en movimientos contra'l presidente [[Jorge Ubico Castañeda|Jorge Ubico]], y mientres la [[revolución|Revolución de 1944 en Guatemala]] derrocó al xeneral [[Federico Ponce Vaides]] del poder. Esto sirviólu pa ser designáu como'l Direutor de la Escuela Politéunica. Dende esti puestu, perfilóse como ferrial opositor a la direición lliberal que'l país taba tomando sol mandatu del doctor [[Juan José Arévalo]],<ref name=mln/> y xuntase al lideralgu del coronel [[Francisco Javier Arana]]. === Muerte del coronel Arana === {{AP|Francisco Javier Arana}} El vienres 15 de xunetu de 1949, el coronel Francisco Javier Arana presentara un ultimatum al presidente [[Juan José Arévalo]]: sustituyir a tolos sos ministros por collaboradores de Arana antes del 18 de xunetu a les diez de la nueche; el llunes 18 de xunetu pela mañana, el coronel Arana presentar nel palaciu presidencial seguro del trunfu del so golpe d'estáu y díxo-y a Arévalo en tonu faltante y sarcásticu que diba a El Morlón, la residencia presidencial a veres del [[Llagu Amatitlán|Llagu de Amatitlán]], pa confiscar un llote d'armes que Arévalo escondiera ellí depués de que les autoridaes mexicanes les confiscaran a un grupu de exiliaos dominicanos a quien el gobiernu guatemalianu regalára-ylo pa derrocar a [[Rafael Leónidas Trujillo]].<ref name=gleijeses543>{{harvnb|Gleijeses|s.f.|p=543}}</ref> Les armes fueren sustraíes de la base militar del [[Puerto San José|Puertu de San José]] y agora diba a confiscarlas na residencia presidencial.<ref name=gleijeses543/> Esto punxo sobre aviso a Arévalo, quien supo onde diba atopase Arana y punxo en marcha'l plan pa sacalo al exiliu qu'urdieren colos sos collaboradores y el so ministru de la Defensa, coronel [[Jacobo Árbenz Guzmán]]; hábilmente, Arévalo suxirió-y a Arana que se llevara al coronel Felipe Antonio Girón -xefe de la guardia presidencial- lo que confirmó a Arana del so aparente trunfu y de que Arévalo y Árbenz enxamás se-y enfrentaríen.<ref name=gleijeses544>{{harvnb|Gleijeses|s.f.|p=544}}</ref> Arévalo llamó a Árbenz por que se fixera cargu de la situación, y ésti unvió a dellos homes armaos, quien salieron dende la capital en dos carros y diben so les órdenes del xefe de la policía, teniente coronel Enrique Blanco y pol diputador del PAR Alfonso Martínez, un oficial retirao y amigo de Árbenz.<ref name=gleijeses544/> Cuando Arana llegó a la ponte de La Gloria, un Dodge gris taba paráu ellí apexándo-y el pasu. Dempués de la curtia balacera quedaron trés finaos: Arana, el so asistente'l mayor Absalón Peralta y el teniente coronel Blanco.<ref name=gleijeses545>{{harvnb|Gleijeses|s.f.|p=545}}</ref> Los testigos presenciales nunca confirmaron cual foi'l detonante de los disparos y si la intención fuera prindar a Arana como taba previstu.<ref name=gleijeses545/> Al conocese la noticia de la so muerte, la Guardia d'Honor alzar n'armes y empecipiáronse los combates y la ciudá, que tardaron mientres venticuatro hores mientres el restu del país esperaba la resultancia. Anque paeció que los aranistas diben trunfar aquél 18 de xunetu, nun llograron el so oxetivu porque escarecíen d'un líder que los dirixiera contra les escases fuercies lleales al presidente que taben dirixíes por Árbenz, quien demostró muncha sangre frío y habilidá militar.<ref name=gleijeses545/> El coronel Castillo Armas, unu de los principales collaboradores de Arana, taba en [[Mazatenango]] reparando les eleiciones pal Conseyu Cimeru de la Defensa -entidá que diba proponer al sustituo de Arana cuando ésti arrenuncia a la xefatura de les Fuercies Armaes pa participar nes eleiciones presidenciales- y nun s'atrevió a tornar.<ref name=gleijeses545/> Los lleales al gobiernu sitiaron la Guardia d'Honor, que tamién foi atacada pola Fuercia Aérea, con bombes obsoletas que munches vegaes nun españaron; finalmente, el cuartel rindióse y la llucha dar por concluyida con un saldu de cientu cincuenta muertos y más de doscientos mancaos.<ref name=gleijeses547>{{harvnb|Gleijeses|s.f.|p=547}}</ref> La versión oficial -propuesta por Arévalo ya impuesta por ésti a los sos ministros, incluyendo a Árbenz- yera que los miembros reaccionarios de la sociedá guatemaliana fueren los culpables de la muerte del coronel Arana, daqué que munchos guatemalianos vieron con incredulidá dende'l principiu, pos se sabía que Martínez taba mancáu y que ésti yera incondicional de Árbenz; esto dio pie por que se empecipiaren los rumores d'una intriga par asesinar al coronel Arana,<ref name=gleijeses547/> los cualos han persisitido hasta l'actualidá y qu'inculpen direutamente a Árbenz de ser el responsable de la muerte d'un rival que taría «robándo-y protagonismu».{{harvnp|Gleijeses|s.f.|p=548}} D'alcuerdu a una entrevista ente Piero Gleijeses y Ricardo Barrio Peña, esti postreru aseguraría qu'esto foi fechu arremente por Arévalo pa trespasar tola culpa a Árbenz.{{harvnp|Gleijeses|s.f.|p=548}} Mientres el gobiernu de Árbenz, Castillo Armas intentó tomar la base militar L'Aurora, pero fracasó y perdiendo dellos civiles y militares que -y acuerparon. Foi mancáu na aición, y creyéndo-y muertu xubir a una ambulancia. Cuando llegó al Hospital Militar comprobóse que taba con vida y foi prindáu y guardó prisión na [[Penitenciaría Central de Guatemala|Penitenciaría Central]], onde foi torturáu, pero d'onde escapó ayudáu polos sos amigos, pa asilarse na Embaxada de Colombia.<ref name=mln>{{cita web|url=http://americo.usal.es/oir/opal/Documentos/Guatemala/MLN/Historia%20MLN.pdf|títulu=Historia del MLN|fechaaccesu=14 d'agostu de 2014|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20131021195236/http://americo.usal.es/oir/opal/Documentos/Guatemala/MLN/Historia%20MLN.pdf|fechaarchivu=2013-10-21}}</ref> == Ascensu al poder == === Llegada de John Peurifoy a Guatemala === {{VT|Operación PBFORTUNE}} {{Imaxe múltiple | posición_tabla = derecha | direición = horizontal | anchu = | títulu = Memorándum de la CIA | posición_títulu= enriba | fondu_de_títulu = | testu = Esti memorándum de la CIA de 1975, desclasificáu pol gobiernu de los Estaos Xuníos, describe'l papel de la CIA nel derrocamientu de Arbenz y el sofitu que dieren a Castillo Armas. | posición = enriba | fondu_de_texto = | foto1 = CIA-Arbenz-overthrow-FOIA-documents-1of5.gif | anchu1 = 170 | testu1 = | alineación_texto1 = enriba | semeya2 = CIA-Arbenz-overthrow-FOIA-documents-2of5.gif | anchu2 = 170 | testu2 = | alineación_texto2 = enriba }}. Ente 1950 y 1955, mientres el gobiernu del xeneral [[Dwight D. Eisenhower|Eisenhower]] n'[[Estaos Xuníos]], llevar a cabu una cacería de bruxes de comunistes, conocida como [[Macartismo]], que caracterizábase por escorrer a persones inocentes por simples barruntos, con acusaciones infundaes, interrogatorios, perda del trabayu y negación del pasaporte a los sospechosos de comunismu,<ref>{{cita web|url=http://www.lanacion.com.ar/212013-paul-robeson--el-gran-mitu-escaec%C3%ADu|títulu=Paul Robeson, el gran mitu escaecíu|publicación=diariu La Nación|allugamientu=Arxentina|fecha=25 d'ochobre de 1998|fechaaccesu=14 d'agostu de 2014|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20141205183657/http://www.lanacion.com.ar/212013-paul-robeson--el-gran-mitu-escaec%C3%ADu|fechaarchivu=2014-12-05}}</ref> o encarcelaos.<ref>{{cita web |url=http://www.elcultural.es/version_papel/CINE/16079/Dalton_Trumbo|títulu=Dalton Trumbo, El combate incesante|publicación=El Cultural|allugamientu=España|fecha=3 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=14 d'agostu de 2014}}</ref> Estos mecanismos de control social y de [[represión]] n'Estaos Xuníos bordiaron peligrosamente el [[totalitarismu]] y métodos [[fascistes]].<ref>{{cita web |url=http://www.hollywoodclasico.com/index.php?id=17|títulu=Llistes Negres nel Cine. El fallecimientu de Ring Lardner, Jr., l'últimu sobreviviente de los Diez de Hollywood, oblíganos a repasar esta páxina aveseda de la hestoria de cine|publicación=HollywoodClasico.com |fechaaccesu=14 d'agostu de 2014}}</ref> Unu de los principales personaxes del [[Macartismo]] yera [[John Peufiroy]], quien foi unviáu como Embaxador de los Estaos Xuníos a [[Guatemala]], una y bones ésti yera'l primer país de la esfera d'influencia norteamericana tres la [[Segunda Guerra Mundial]] qu'incluyía elementos abiertamente comunistes nel so gobiernu.<ref name=nytobit>{{cita web |publicación=[[The New York Times]]|url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F70F14FE355A107B93C1A81783D85F418585F9&|títulu=Peurifoy's First-Name Diplomacy Succeeded in Hard Assignments|fecha=13 d'agostu de 1955 |fechaaccesu=12 d'agostu de 2014|allugamientu=Nueva York|idioma=inglés}}</ref> Llegó procedente de [[Grecia]], onde yá realizara una considerable actividá anticomunista, ya instalóse como Embaxador en payares de 1953;<ref name=nytobit /> aquel día, Castillo Armas, yá taba entamando al so pequeñu exércitu revoucionario.<ref name=lewis>{{cita web |publicación=[[The New York Times]]|url=http://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=F70A17FD395Y107B93CAA8178CD85F408585F9&|nome=Flora |apellíu=Lewis|títulu=Ambassador Extraordinary: John Peurifoy|fecha=18 de xunetu de 1954 |fechaaccesu=12 d'agostu de 2014|idioma=inglés|allugamientu=Nueva York}}</ref> Tres una llarga xunta, Peurifoy dexólu claro al presidente [[Jacobo Arbenz]] que los Estaos Xuníos namái esmolecíense por remover elementos comunistes del so gobiernu<ref name=lewis /> y depués reportó al Departamentu d'Estáu norteamericanu que «el líder guatemalianu nun ye comunista, pero que de xuru va venir un líder comunista dempués d'él»,<ref name=greek /> y en xineru de 1954 díxo-y a la revista ''Time'': «la opinión pública d'Estaos Xuníos podría forzanos a tomar delles midíes pa evitar que Guatemala caya na órbita del comunismu internacional».<ref name=greek>{{cita web|url=http://www.greekworks.com/content/index.php/weblog/extended/john_peurifoys_dubious_legacies/|publicación=Greek Works|títulu=John Peurifoy's dubious legacies|idioma=inglés|fechaaccesu=12 d'agostu de 2014|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140813044730/http://www.greekworks.com/content/index.php/weblog/extended/john_peurifoys_dubious_legacies/|fechaarchivu=2014-08-13}}</ref> === Golpe d'Estáu === {{VT|Operación PBSUCESS|Aición Executiva|Operación WASHTUB}} El gobiernu de [[Dwight Eisenhower]] consideró un atropellu que'l gobiernu de Guatemala tomárase en serio los llibros de contabilidá de la United Fruit Company, y facer saber a Arbenz por aciu Peurifoy. Arbenz pretendió pagar, como indemnización, el valor que la mesma empresa atribuyera a les sos tierres.{{sfn|Smith|2000|p=}} [[John Foster Dulles]], Secretariu d'Estáu, y fuerte accionista de la UFCO, esixe venticinco veces más.{{sfn|Rabe|s.f.|p=}} Paradóxicamente, [[Jacobo Arbenz]] -acusáu de combalechadura comunista- nun s'inspirara nos trabayos de [[Lenin]] sinón nos d'[[Abraham Lincoln]] pa impulsar la reforma agraria mediantel el decretu 900, que proponíase modernizar el [[capitalismu]] en Guatemala y yera más moderáu que les lleis rurales norteamericanes del sieglu {{versalita|XIX}}. El 19 de febreru de 1954, la CIA empieza la [[Operación WASHTUB]], un plan pa llantar armes soviétiques falses en Nicaragua que demostraríen los nexos de Guatemala a Moscú.{{sfn|Ward|s.f.|p=}}{{sfn|Gleijeses|1992|p=57}} Col sofitu de los Estaos Xuníos, sol mandu del coronel Castillo Armas que s'atopaba exilado n'Hondures, de Juan Córdova Cerna, direutor de la [[CIA]] en Centro América, y el Cristu Negru de Esquipulas como Capitán Xeneral de la Cruzada Liberacionista, empecipióse la invasión. === Invasión === Poco primero de la invasión, y pa preparar, el secretariu d'Estáu [[John Foster Dulles]], que yera tamién abogáu de la United Fruit, pidiera na X Conferencia de Cancilleres de la OEA en [[Caraques]] una sanción política contra Guatemala. Ante la resistencia de dellos países, Dulles prodigar n'amenaces y chantaxes. Según Guillermo Toriello, canciller de Árbenz, «al canciller de [[Bolivia]] amenaciar con atayar la promesa d'un creitu de catorce millones de dólares. Al canciller del [[Ecuador]] lo chantajearon tamién, amenaciándolo con nun da-y al so país el creitu pendiente d'ocho millones de dólares pa la construcción de carreteres». A les 20:00 del 18 de xunu les fuercies del coronel Castillo Armas cruciaron la frontera. Estremaes en cuatro grupos, d'unos 480 soldaos entraron al traviés de cinco puntos a lo llargo de la frontera hondureño y salvadoreño, p'asemeyar mayor númberu de soldaos d'un ampliu frente y p'amenorgar la posibilidá de que tola tropa entera emponer por un únicu camín desfavorable. Amás d'estes tropes regulares, diez [[Sabotaxe|sabotiadores]] entrenaos n'Estaos Xuníos fueron delantre esplotando les pontes claves y cortando les llinies de telégrafu. Toles fuercies d'invasión fueron instruyíes p'amenorgar al mínimu alcuentros reales col exércitu guatemalianu, sobremanera pa evitar estropiar la imaxe del exércitu nacional contra los invasores. El desenvolvimientu enteru de la invasión foi espresamente diseñáu para: * Semar la llerza * Dar la impresión de tener fuercies insuperables * Atraer la población y a los militares al so llau, primero que ganalos Mientres la invasión, la propaganda radiofónica que tresmitía [[Lionel Sisniega Otero]] dende la embaxada norteamericana unviaba falsos informes d'enormes fuercies que se xuníen a la población llocal nuna revolución popular. Pero cuasi darréu, les fuercies de Castillo Armas fracasaron rotundamente: movilizándose a cuerpu y atrabancaos pol so pesáu equipu nun dieron impresión dalguna de ser una fuercia poderoso. Esto debilitó l'impautu psicolóxicu de la invasión inicial, pos los guatemalianos entendieron que nun había peligru inmediatu; amás, unu de los primeros grupos que llegaron al so oxetivu<ref group=lower-alpha>Cientu ventidós rebalbos que pretendíen prindar la ciudá de [[Zacapa]]</ref>, fueron entartallaos por un pequeñu contingente de trenta soldaos del exércitu guatemalianu y namái ventiocho rebalbos pudieron escapar. Una derrota mayor sobrevieno al grupu de cientu setenta rebeldes qu'entamaron la xera de prindar la protexida ciudá costera de [[Puerto Barrio]]: dempués de que'l xefe de policía afayara a los invasores, rápido armó a trabayadores portuarios locales y asignó-yos papeles defensivos; en cuestión d'hores cuasi tolos rebeldes fueron muertos o prindaos, el restu fuxó de regresu a Honduras. Tres tres díes de supuesta invasión, dos de los cuatro grupos golpistes de Castillo taben vencíos. Intentando recuperar l'ímpetu, Castillo ordenó un ataque aereu sobre la capital a otru día, que fracasó yá que namái un avión llogró bombardiar una pequeña cisterna de petroleu, creando un fueu menor encaloráu en venti minutos.{{sfn|Cullather|1999|p=90}} Dempués d'estos fracasos rebalbos, el presidente Arbenz mandó al so comandante militar que dexara a los rebeldes enfusase nel país, yá que tanto él como'l so comandante principal nun tarrecíen al exércitu rebalbu pero taben esmolecíos de que si yeren estrapaos daríen una sida pa una intervención abierta militar norteamericana, como yá-yos amenaciara l'embaxador Peurifoy. La clase oficial, medrosa del ataque norteamericanu, nun quixo contraatacar y ganar l'abrasada tropa de Castillo.<ref group=lower-alpha>La presencia de fuercies d'asaltu anfibies d'Estaos Xuníos estendió'l rumor d'un desembarcu de marines estauxunidenses n'Hondures.</ref> Arbenz tarreció que'l so oficiales amedranaos apautaren con Castillo; lo cual confirmóse cuando una guarnición entera del exércitu rindió ante Castillo unos díes más tarde na ciudá de [[Chiquimula]]. Arbenz convocó'l so gabinete pa esplicar que l'exércitu taba na rebelión y el 27 de xunu Arbenz anunció'l so arrenunciu.<ref name=arrenuncia>{{cita web |url=https://www.youtube.com/watch?v=WXFihj4wD_k |títulu=Discursu d'arrenunciu de Arbenz (audiu) |fechaaccesu=12 d'agostu de 2014}}</ref> Depués d'esponer les sos razones, arrenunció y dexó el poder al coronel Carlos Enrique Díaz, xefe de les fuercies armaes de la república, convencíu de que diba garantizar la democracia en Guatemala y que toles conquistes sociales de la revolución diben ser calteníes. Tenía la esperanza de que al salir él de la presidencia, los Estaos Xuníos diben tolerar un nuevu gobiernu d'enclín izquierdista como'l suyu.<ref name=arrenuncia /> Pero Díaz arrenunció a la presidencia pocos díes dempués, y el poder terminó en manes del coronel Castillo Armas. La cayida del "Segundu gobiernu de la Revolución" foi siguida per díes de desconciertu políticu mientres el cual asocediéronse nel mandu xuntes de gobiernu. === Eleiciones === N'emitiendo'l marcu llegal provisional, conocíu como Estatutu Políticu de la República de Guatemala, el 10 d'ochobre de 1954, la xunta militar convocó un plebiscitu, nel que Castillo Armas llogró'l 99.9% del votu favorable. La resultancia cuasi unánime reflexa l'ausencia d'alternatives, pos nel plebiscitu preguntar a la población si aceptar o non como presidente de la República. El votu foi públicu y obligatoriu, ente que l'escrutiniu foi secretu. Y el actu producir nun clima de terror qu'afectó a los partidarios de Arbenz y los sectores de la oposición d'izquierda polo xeneral. D'esta manera Castillo Armas convertir en presidente de la República pal periodu qu'habría de concluyir el 15 de marzu de 1960, según afitar l'Asamblea Nacional Constituyente, que foi escoyida coles mesmes.{{sfn|Comisión pal Esclarecimiento Históricu|1999|p=}} == Gobiernu (1954-1957) == [[Ficheru:Diego Rivera 1932 b.jpg|200px|miniaturadeimagen|Muralista mexicanu [[Diego Rivera]] quien pintó'l cuatro «[https://web.archive.org/web/20131013082402/http://informacionlibre2000.wordpress.com/2012/10/13/gloriosa-victoria-el-polemico-mural-de-diego-rivera-pa-guatemala/ Gloriosa victoria]». Nel centru del cuadru, el secretariu d'estáu de los EE.UU, [[John Foster Dulles]] da-y la mano a Castillo Armas. El xefe de la CIA, [[Allen Dulles]], y l'embaxador d'Estaos Xuníos en Guatemala, [[John Peurifoy]] tán regalando dineru a los comandantes militares, ente que los indíxenes trabayen como esclavos, cargando los barcos de la [[United Fruit Company]] con bananos. A los pies del embaxador, hai una bomba antropomorfizada que contién la cara sonriente del presidente [[Dwight Eisenhower]]. No fondero ta l'arzobispu [[Mariano Rossell y Arellano]] oficiando una misa sobre los cuerpos masacrados de los trabayadores. Esti cuadru foi prohibíu nos [[Estaos Xuníos]] y sumió dafechu mientres los siguientes cincuenta años. Nel añu 2000, foi atopáu nuna bodega del muséu Pushkin, en [[Rusia]] y de magar, ta en calidá de préstamu y n'exhibición permanente en [[Méxicu]].]] Rota la Constitución, nun foi difícil echar per tierra'l pactu de transición de mandu alcordáu ente Arbenz y Díaz. En [[El Salvador]], Carlos Castillo Armas esperaba poder entrar triunfalmente al país. El problema de la entrada triunfal del Exércitu de la Lliberación a la ciudá de Guatemala representaba'l puntu de quebre ente la nueva Xunta de Gobiernu y el caudiellu liberacionista. O más específicamente: ente Castillo Armas y el coronel Monzón, quien entá con ser fervosu anticomunista y militar esperimentáu nel campu político, guardaba cierta fidelidá a la institución armada. Peurifoy viaxó a [[San Salvador]] a axuntase col líder rebalbu, Carlos Castillo Armas. Mientres l'alcuentru, Castillo Armas nun tuvo mayor problema pa dexar en claro'l so deséu d'entrar a Guatemala investido con amplios poderes personalizaos. Castillo Armas recibió una especie de gabinete de gobiernu, conformáu por abogaos, empresarios y militares, quien roblaron un pactu que puede resumise de la forma siguiente: reconocíase implícitamente el lideralgu de Castillo Armas al reestructurar la Xunta de Gobiernu, dexando la so incorporación, lo mesmo que la del mayor Enrique Trinidá Oliva. Per otru llau, alcordóse combatir a muerte el [[comunismu]], y el [[Movimientu de Lliberación Nacional]] tomó'l control de les instituciones públiques y del orde xurídicu llegal. El 3 de xunetu de 1954, Castillo Armas salía victoriosu, y yera recibíu na [[Ciudá de Guatemala]] colos honores qu'esixera pa sigo, al frente del Exércitu liberacionista. Les primeres aiciones del gobiernu contrarrevolucionario de Castillo Armas fueron illegalizar al [[Partíu Guatemalianu del Trabayu]], prohibió les asociaciones, los sindicatos y los partíos políticos, suspendió los programes favorables a los indíxenes y a la clase obrera, impunxo una severa censura, eslleió'l Congresu y empezó una dura persecución en contra de los intelectuales d'izquierda (de quien la mayoría viéronse obligaos a abellugase na Embaxada de [[Méxicu]] pa salir al exiliu, ente quien s'atopaben el Presidente derrocáu [[Jacobo Arbenz Guzmán]]). Los fondos del Ministeriu d'Educación fueron conxelaos y prohibiéronse tolos llibros consideraos "comunistes"; coles mesmes, empecipiáronse les hostilidaes escontra la [[Universidá de San Carlos de Guatemala]], que constituyóse como la principal fuercia opositor y vía de denuncia contra los abusos del gobiernu y contra la invasión d'[[Estaos Xuníos]]. Pero entá más importante, derogó la Constitución democrática de 1945 y la Llei de [[Reforma Agraria]], contenida nel Decretu 900, colo cual dexábase ensin efeutu la distribución de la tierra a los llabradores y toles tierres que yá fueren partíes, fueron devueltes a los terratenientes del país y a la [[United Fruit Company]]. A lo último, el nuevu gobiernu alcordó la fusión del Exércitu Nacional de Guatemala col invasor Exércitu de Lliberación, lo cual provocó la indignación dientro de la institución armada, quien foi acusada pola sociedá civil de ser «traidora» y «cobarde». De resultes, la madrugada del 2 d'agostu de 1954, la Compañía de Caballede la Escuela Militar Guatemaliana, sulevar en contra del gobiernu de Castillo Armas, con mires a recuperar la dignidá de la institución. Mientres el so periodu presidencial carauterizar pola persecución d'enemigos políticos, terrorismu d'estáu y altos niveles de corrupción. Envalórase que mientres el so periodu presidencial executáronse crímenes de lesa humanidá, pero por cuenta de la ayuda de la CIA, la mayoría d'archivos fueron esaniciaos.<ref name=militar>{{cita publicación |url=http://www.plazapublica.com.gt/content/cuando-los militares-cazaben-xenocides|títulu=Cuando los militares cazaben xenocides|publicación=Plaza Pública|allugamientu=Guatemala|añu=2013 |fechaaccesu=2013|ref=harv}}</ref> === L'alzamientu del 2 d'agostu === [[Ficheru:Guatemala liberacion 1954 55.jpg|thumb|145px|left|Sellu conmemorativo de la invasión de 1954.]] El primer problema políticu sorteáu pol coronel Carlos Castillo Armas, mientres el so gobiernu, foi la [[Rebelión en Guatemala del 2 d'agostu de 1954|sulevación de los cadetes]] de la [[Escuela Politéunica (Guatemala)|Escuela Politéunica]] el 2 d'agostu de 1954. Dempués d'haber triunfalmente coláu celebrando'l trunfu, les tropes del Movimientu de Lliberación constituyíes principalmente por soldaos mercenarios de la CIA que se faíen pasar por llabradores y llabradores del oriente de Guatemala- por principales cais de la Ciudá de Guatemala, apurrieron les armes y fueron dormir al hospital Roosevelt -que s'atopaba en construcción nesi entós-, onde taben acantonaes. Los cadetes alzaos n'armes tres un aventón fechu polos mercenarios del Movimientu de Lliberación Nacional nel que-yos arrampuñaron la bandera nacional al momentu de recibir a Castillo Armas nel aeropuertu L'Aurora, aprovecharon el descansu de los "liberacionistas" y amparaos pola escuridá atacaron a los soldaos mercenarios y llograron amenorgalos non ensin antes tener que vencer la poca pero aportunante resistencia que los pocos que taben armaos opunxeron. Darréu fixéron-yos colar coles manes n'alto y faciéndo-yos encetar un tren, unviáron-yos de regresu escontra l'Oriente del país, camín de Zacapa; d'esta forma demostraron lo débil del ''exércitu de lliberación'' y punxeron n'evidencia la pasividá del Exércitu mientres la invasión. Pela so parte, avisáu de la situación, el Coronel Carlos Castillo Armas quien tornara al so Cuartel Xeneral, llegó a la Ciudá de Guatemala pol Cordal de l'Antigua Guatemala y foi prindáu nel [[Palaciu Nacional de la Cultura (Guatemala)|Palaciu Nacional]]. Los cadetes quedaron al mandu de la situación, pero l'habilidá del arzobispu de Guatemala [[Mariano Rossell y Arellano]] y de [[John Peurifoy]] nuevamente salió a la defensa de los intereses norteamericanos: nuna xunta na que los cadetes entrevistar col embaxador y l'arzobispu pa face-yos saber qu'esti nun yera un movimientu comunista, Puerifoy dexólos claro que nun diba tolerar nengún alzamientu, y que si ellos persistíen nes sos intenciones, ordenaría a la Marina de los Estaos Xuníos realizar una invasión a Guatemala. Los cadetes, sollertaos por esta amenaza, depunxeron les armes y lliberaron a Castillo Armas. A la fin, l'aición dexó un saldu de numberosos muertos y mancaos de dambos bandos na fecha yá indicada, el zarru temporal de la [[Escuela Politéunica (Guatemala)|Escuela Politéunica]] y l'unvíu de cuantos cadetes poder a estudiar al esterior gociando de beques por que pudieren prosiguir los sos estudios, n'árees distintes a la milicia. Darréu abrióse nuevamente'l plantel d'estudios militares, so la direición del coronel [[Carlos Arana Osorio]], en 1955. === Execución de les principales reformes de Arbenz === Los puntos del gobiernu de Arbenz yeren cuatro: # La Reforma Agraria ([[Decretu 900]]) # La construcción de la carretera al Atlánticu: planiada pa competir col monopoliu ferroviariu de la International Railways of Central America (subsidiaria de la UFCO). # La construcción del puertu ''Santo Tomás de Castilla'': planiáu pa competir col monopoliu de Puerto Barrio, tamién de la UFCO. # La planificación de la hidroeléctrica Jurún Marinalá: planiada pa competir contra la Empresa Llétrica d'esi entós, que tamién yera de capital norteamericanu. D'estos proyeutos, Castillo Armas namái derogó la reforma agraria darréu dempués de tomar el poder, pero tuvo que rematar la carretera al Atlánticu, so la direición del Inxenieru Juan Luis Lizarralde, Ministru d'Obres Públiques, pola importancia que tenía pa la economía del país; la carretera terminar en 1959, y tres la so finalizaciòn asocedió lo qu'Árbenz esperara: el ferrocarril de la UFCO nun pudo competir contra'l tresporte vehicular en camiones. Coles mesmes, y pola mesma razón, siguió colos trabayos de planificación del puertu de Santu Tomás y de la hidroeléctrica [[Institutu Nacional d'Electrificación (Guatemala)#Hidroeléctrica Jurún Marinalá|Jurún Marinalá]], que foi terminada ya inaugurada en 1970. El puertu construyir hasta dempués del terremotu de 1976, pero aquel día yá quebrara la [[United Fruit Company]] y la so socesora, [[Chiquita Brands International]] yá nun tenía los mesmu poder ya influencia nel gobiernu de los Estaos Xuníos. {{caxa de cita|"...Cuando morrió Jacobo [referir al derrocamientu] ... vinieron traenos. L'alcalde mandónos a llamar y díxonos que yá nun trabayáramos como antes y que nun fixéramos casu a naide. Ellí terminó'l nuesu trabayu nos comités y empezó el nuesu trabayu nes faciendes.''|Tomáu del reporte de la Comisión pal Esclarecimiento Históricu: Antecedentes del conflictu armáu en Guatemala{{sfn|Comisión pal Esclarecimiento Históricu|1999|p=}}}} A partir del 19 de xunetu de 1954, l'Estáu recuperó les tierres de les finques nacionales que fueren partíes y el 26 del mesmu mes anuló la Llei de [[Decretu 900]], substituyéndola por un nuevu Estatutu Agrariu; coles mesmes, revocóse la entrega en propiedá del 78% de los parcelamientos,57 que fueron devueltos a los sos antiguos propietarios. Nos departamentos más afeutaos, como Alta Verapaz, Escuintla, Izabal, Baxa Verapaz, Chimaltenango, San Marcos y parte de Quiché, rexistráronse sistemáticos actos de violencia.{{sfn|Comisión pal Esclarecimiento Históricu|1999|p=}} Mientres esti periodu produciéronse numberosos desallugos y casos de persecución de llabradores agraristas. Calificábase asina a los llabradores que nos años anteriores entamárense y qu'aportaren a la tierra. Na concepción del nuevu réxime'l agrarismo yera sinónimu de comunismu, y los beneficiarios de la llei yeren asumíos como comunistes.{{sfn|Comisión pal Esclarecimiento Históricu|1999|p=}} Los llabradores tamién recuerden que foi a partir d'esti momentu cuando se reactivó l'antiguu modelu de colonato feudal, impuestu en tiempos de [[Justo Rufino Barrios]] col so reglamentu de xornaleros y perfeccionáu mientres el gobiernu de [[Jorge Ubico]] cola so llei de vagancia y llei de vialidad que garantizaben la disponibilidad de mano d'obra cuasi gratuita pa les finques cafetaleres. === Xusticia === El réxime de Castillo Armas nomó una nueva Corte Suprema de Xusticia y empecipió un periodu d'intensa persecución política en contra de dirixentes, intelectuales y sospechosos comunistes polo xeneral. Anuláronse los derechos adquiríos mientres la revolución de 1944, cuantimás los concedíos pola Reforma Agraria. El cuerpu de lleis anticomunistes completóse más palantre, cuando l'artículu 6 transitoriu de la Constitución de 1956, facultó al xefe del Executivu pa expatriar o torgar l'ingresu al país, por cinco años, a los comunistes que s'habíen asilado o exiliáu de Guatemala por razones polítiques.{{sfn|Comisión pal Esclarecimiento Históricu|1999|p=}} === Economía === ==== Petroleu ==== La contrarrevolución abrió-y les puertes al capital estauxunidense, y foi fundamental pa les compañíes petroleres que víen en Petén y la rexón que depués se convertiría na [[Franxa Tresversal del Norte]], un potencial petroleru incalculable. Ente 1955 y 1957, el gobiernu del coronel Castillo Armas, distribuyó 44 bloques petroleros ente 23 petroleres estauxunidenses, acomuñaes dalgunes con capitales guatemalianos. D'elles destacaben Ohio Oil Co. y ESSO, les qu'ente 1957 y 1962 esploraron bloques nes zones de Chinajá y Rubelsanto.<ref group=lower-alpha>Ohio Oil, dexó información privilexada que darréu sirviría a intereses de finqueros y inversionistas estauxunidenses acomuñaos, al igual que al gobiernu de [[Carlos Manuel Arana Osorio]] (1970-1974), p'aprovechar l'hidrocarburu.</ref> ==== Agricultura ==== Tres la contrarrevolución de 1954, el gobiernu guatemalianu creó'l Conseyu de Planificación Económica (CNPE) y empezó a utilizar estratexes de llibre mercáu, asesoráu pol [[Bancu Mundial]] y l'Alministración de Cooperación Internacional (ICA) del gobiernu de los [[Estaos Xuníos]].{{sfn|Solano|2012|p=3}} El CNPE y la ICA creó la Direición Xeneral d'Asuntos Agrarios (DGAA) la cual encargóse de desmantelar y anular los efeutos del [[Decretu 900]] de Reforma Agragia del gobiernu de [[Jacobo Árbenz Guzmán]].{{sfn|Solano|2012|p=4}} La DGAA encargar de la faxa xeográfica que conlindaba cola llende departamental de Petén y les fronteres de Belice, Honduras y Méxicu, y que col tiempu llamaríase [[Franxa Tresversal del Norte]] (FTN). === Macartismo en Guatemala === Una vegada nel poder, hai evidencia del baramentu con que'l gobiernu liberacionista dirixó les sos aiciones pa consiguir documentación inherente a eventuales «instrucciones especiales» que mientres los dos gobiernos anteriores» otorgárense pa facilitar los viaxes de «políticos» y «comunistes». Esto diose por cuenta de la imperiosa necesidá norteamericana de consiguir pruebes avera del calter comunista» del réxime derrocáu. La posibilidá de llograr «evidencia documental» cola cual esponer la ''combalechadura comunista'' nos asuntos de Guatemala, fuera definida como unu de los oxetivos primarios per parte de la CIA, qu'unvió a dellos de los sos oficiales a Ciudá de Guatemala mientres 10 díes por que coordinaren la creación d'una fuercia de seguridá local esperta les práutiques usaes pol [[Macartismo]] nos Estaos Xuníos.<ref name=fortuny/> Como los principales líderes del gobiernu de Arbenz se exilaron, la CIA evaluó la peligrosidá de los exiliaos guatemalianos esvalixaos nel continente utilizando a los diplomáticos liberacionistas, quien unviaben asiduamente a la cancillería del so país retayes de prensa ya informaciones relatives a los exiliaos opositores al gobiernu de Castillo Armas. Les sos funciones nesi sentíu víense facilitaes tantu polos estrechos venceyos colos servicios d'intelixencia locales según tamién poles sumes de dineru invertíes discretamente en periodistes que davezu espublizaben “noticies” empobinaes a sopesar al nuevu réxime guatemalianu.<ref name=fortuny>{{cita web |url=http://www.laondadigital.info/laonda/laonda/503/A4.htm|publicación=La onda dixital|títulu=José Manuel Fortuny |fechaaccesu=12 d'agostu de 2014 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140813160215/http://www.laondadigital.info/laonda/laonda/503/A4.htm |fechaarchivu=13 d'agostu de 2014}}</ref> Otros sectores tamién fueron escorríos; diverses fueron les midíes del nuevu Gobiernu en contra de los simpatizantes y collaboradores del Gobiernu anterior: * Artículos 24 y 54 de la Constitución de 1956: prohibieron la organización, funcionamientu y llibre asociación de toes aquelles entidaes que defendieren la ideoloxía comunista o otru sistema totalitariu.{{sfn|Asamblea Constituyente|1956|p=Artículos 24 y 54}} * Decretu 5: confiscó los bienes y conxeló les cuentes y depósitos bancarios, que fueron axudicaos al Estáu. * Decretu 48: acabaron de suprimir les organizaciones polítiques, sindicales y culturales acusaes de rellación col comunismu, dempués de que'l [[Partíu Guatemalianu del Trabayu|PGT]] fuera illegalizáu'l 28 de xunu d'esi añu. * La depuración estender a otres dependencies estatales. A finales de 1954 unos quince mil trabayadores de la Direición d'Obres Públiques y de la Direición Xeneral de Caminos corrieren la mesma suerte por pertenecer al sindicatu. * Envaloróse que quinientos trenta y tres organizaciones sindicales fueron clausuraes y el númberu d'afiliaos, que llegara a devasar los 100 mil antes de 1954, amenorgar a ventisiete mil persones.{{sfn|Comisión pal Esclarecimiento Históricu|1999|p=}} === Educación === El decretu 27 del gobiernu liberacionista suspendió'l escalafón magisterial y facultó a los gobernadores departamentales, acordies colos vecinos lleales al [[Movimientu de Lliberación Nacional (Guatemala)|Movimientu de Lliberación Nacional]], por que nomaren y destituyeren maestros. Los despidos nun se fixeron esperar: ente agostu de 1954 y abril de 1955 fueron destituyíos dos mil doscientos trenta y seis docentes.{{sfn|Comisión pal Esclarecimiento Históricu|1999|p=}} Como parte de la política [[Macartismo|macartista]] del nuevu gobiernu hubo zarru o suspensión de centros educativos<ref group=lower-alpha>Como la escuela d'Artes Plástiques y la seición de Danza y Teatru del Departamentu d'Educación Estética y la disolución del Grupu Saker-Ti -Amanecer-, que surdiera en 1946 y que taba integráu por artistes y escritores.</ref> Gran parte de la xeneración d'artistes d'esi periodu perdióse culturalmente al esvalixase o abandonar l'arte y sumieron les biblioteques mínimes y les biblioteques móviles. Numberoses publicaciones fueron destruyíes por considerar les comunistes;{{sfn|Paz Hernández|s.f.|p=11}} pola mesma razón el gobiernu suprimió les revistes ''El Maestru'' y ''Guatemala'' y la revista infantil ''Allegría''. Esta nueva política tamién suprimió les misiones ambulantes de Cultura Inicial y otros programes d'educación popular y atayó la Campaña Nacional d'Alfabetización. L'impulsu a la educación parvularia y de la educación popular quedó deteníu.{{sfn|Paz Hernández|s.f.|p=12}} ==== Resurdimientu de la educación eclesiástica ==== {{VT|Mariano Rossell y Arellano|Catolicismu en Guatemala}} la Ilesia Católica recuperó parte del poder que tuviera mientres el gobiernu conservador del [[Rafael Carrera]] nel sieglu {{versalita|XIX}};{{sfn|Sabino|2007|p=}} con éses la educación relixosa privada tuvo una puxanza a partir de 1955, cola fundación de dellos colexos elitistes pa homes -[[Liceo Javier]], Colexu Salesianu Don Bosco, Colexu Monte María, Institutu Esperimental L'Asunción y el [[Llicéu Guatemala]], ente otros- los cualos absorbieron a los estudiantes d'élite qu'enantes atendieren clases nes instituciones gubernamentales llaiques como'l [[Institutu Nacional Central pa Homes]], [[Escuela Normal pa Homes]] o'l [[Institutu Normal Central pa Señorites Belén]]. Anque l'Arzobispu de Guatemala, [[Mariano Rossell y Arellano]] publicara un escritu al respective de que la Ilesia Católica nun buscaba privilexos na so llucha contra'l gobiernu de Arbenz,{{sfn|Rossell y Arellano|1954|p=}} consiguió que'l gobiernu del coronel Castillo Armas incorporara na Constitución de 1956 lo siguiente: * la capacidá xurídica de la Ilesia Católica -y les de tolos otros cultos- p'adquirir, tener y disponer de propiedaes, siempres y cuando se destinen pa fines relixosos, d'asistencia social o a la educación.{{sfn|Asamblea Constituyente|1956|p=Artículu 50}} * que se declarara optativa la educación relixosa en locales oficiales: nel artículu 97 de la Constitución indícase que la llei regularía lo relativo a la enseñanza relixosa en locales oficiales y que l'Estáu nun lu impartiría pero declarar optativa. Tamién garantiza la llibertá d'enseñanza en tolos otros establecimientos.{{sfn|Asamblea Constituyente|1956|p=Artículu 97}} * que l'Estáu contribuyera al sostenimientu de la educación relixosa: nel artículu 111 indícase que les instituciones privaes qu'impartan educación gratuita van ser exoneradas de determinaos impuestos fiscales y municipales en compensación polos sos servicios.{{sfn|Asamblea Constituyente|1956|p=Artículu 111}} * que se declarara la faéi posible de qu'hubiera universidaes privaes en Guatemala, siempres y cuando les sos actividaes académiques y títulos fueren aprobaos pola [[Universidá de San Carlos de Guatemala]].{{sfn|Asamblea Constituyente|1956|p=Artículu 106}} Esi añu tamién s'emitió la Llei Orgánica d'Educación Nacional, con calter anticomunista. Dicha llei debilitó la coordinación de les instituciones educatives; el 25 de febreru de 1956 establezse la nueva llei, contenida nel Decretu Gubernativu 558 que consolidó los dos ciclos de que se compón la educación media: el pre-vocacional y el diversificáu denominándolo ciclu de cultura xeneral en 1958. D'esta llei surdieron los institutos básicos por cooperación y los institutos básicos con orientación ocupacional.{{sfn|Cach|2014|p=1}} El seminariu de maestros d'escueles normales rurales tuvo llugar del 3 al 12 de xineru de 1956 na Escuela Normal Rural de l'Alamea "Dr. Pedro Molina"; nesti seminariu los participantes esaminaron los oxetivos de la educación rural, la estructura y organización de los establecimientos d'esta índole, la conveniencia de reformar el plan d'estudios que rexía les escueles normales rurales del país, y reconocieron la necesidá d'una educación pa la salú, l'aprovechamientu de les hores llibres y la educación pa la recreación.{{sfn|Cach|2014|p=1}} En 1957 el Conseyu Téunicu del Ministeriu d'Educación creó'l departamentu d'Orientación Escolar y Vocacional, col propósitu d'ameyorar la formación de los educandos.{{sfn|Cach|2014|p=1}} ==== Ballet Guatemala ==== {{AP|Ballet Guatemala}} Ente 1949 y 1954, el Ballet Guatemala tuvo dirixíu pol maestru rusu nacionalizáu belga Leonide Katchourowsky, quien tamién tuvo al cargu de la Escuela Nacional de Danza. La so esposa, Marie Tchernova, yera primer baillarina de la [[Opera de París]] y baillarina estrella del [[Teatru Real de la Moneda]] de [[Bruxeles]], nacida en Rusia y nacionalizada belga, como'l so maríu.{{sfn|Mertins Luna|2009|p=28}} {{caxa de cita|La Escuela de Danza desenvolviera les sos actividaes con enclinos estraños y comunizantes, dexando al marxe'l fomentu y estímulu de les obres folclóriques nacionales tendientes a crear l'ambiente aparente al arte guatemalianu.|Coronel Castillo Armas, Elfego Monzón y mayor Enrique Oliva<br />Decretu 54 del 16 d'agostu de 1954.{{sfn|Mertins Luna|2009|p=34}}}} Mientres estos años, el Ballet amplió'l so repertoriu y cumplió cola misión d'espardimientu del arte de la danza; presentar en cuasi tolos departamentos de Guatemala n'escenarios delles vegaes improvisaos y realizaron temporaes oficiales y escolares y dos xires por El Salvador y una en Costa Rica.{{sfn|Mertins Luna|2009|p=28}} Col derrocamientu del gobiernu del coronel [[Jacobo Arbenz Guzmán]] el Ballet Guatemala foi suprimíu porque la Xunta Liberacionista de gobiernu acusó a los direutores rusos de ser «[[comunista|comunistes]]» y de ser los que lu traducíen al presidente Arbenz tou lo que llegaba a Guatemala de la [[Xunión Soviética]]; el 16 d'agostu de 1954 atayáron-yos los contratos y los maestros Katchourowsky y Tchernova tornaron a Bélxica en 1957. El maestru Manuel Ocampo, quien s'atopaba en Nueva York con una beca por cuatro años nel Metropolitan Ballet, perdió la beca tres unos cuantos meses porque cuando'l gobiernu guatemalianu foi derrocáu los estauxunidenses entrugar por ser discípulu de maestros rusos «[[comunista|comunistes]]».{{sfn|Mertins Luna|2009|p=35-36}} El 19 de marzu de 1955 el presidente Castillo Armas creó la comisión asesora de la Direición Xeneral de Belles Artes y d'Estensión Cultural, que asesoró la Escuela de Danza, ente otres dependencies. Esta entidá encamentó reiniciar al Ballet Guatemala so la direición del maestru y coreógrafu Denis Claire Carey, quien se fixo cargu de la entidá xunto col maestru Joop Van Allen. El Ballet tomó una nueva perspeutiva nel estilu de trabayu pos Carey amás de la téunica inglesia introdució al grupu a corrientes artístiques más modernes y de proyeición floklórica, yá que trabayara como solista nel Metropolitan Ballet de [[Londres]], y en [[París]], [[Ámsterdam]] y en delles ciudaes d'[[Alemaña]]. Carey tamién participara en películes cinematográfiques como ''Les Zapatielles coloraes'' col Covent Garden Royal Ballet.{{sfn|Mertins Luna|2009|p=38}} Nesti periodu produció un númberu bastante significativu de montaxes coreográficos. === Doctoráu ''Honoris causa'' de la Columbia University === Nesi marcu, la [[Columbia University]] premió con un doctoráu honoris causa a Castillo Armas, por considera-y como un nuevu «campeón de la democracia». Indignáu, alzó la so voz de protesta'l notable escritor y ex-presidente de [[Venezuela]] doctor [[Rómulo Gallegos]]; nuna memorable carta al presidente d'esa universidá, espresó: «Niégome a compartir honores con Castillo Armas» y gallardamente devolvió'l doctoráu d'igual tipu que, tamién pola Columbia University, fuéra-y dau en 1948.<ref name=doctoráu>{{cita web |url=http://percy-francisco.blogspot.com.es/2012/11/un premiu-de-columbia.html |autor=Percy Francisco Blogspot|títulu= Un premiu de Columbia |fechaaccesu=12 d'agostu de 2014}}</ref> == Muerte == El 26 de xunetu de 1957 pela nueche, Castillo Armas, dempués d'atender una xunta con empresarios, volvió a la so habitación a folgar un ratu antes de cenar. Faltaben unos minutos pa los nueve de la nueche cuando decidió dir al comedor. Nos últimos meses la casa presidencial taba cuasi erma y los guardias yeren cada vez menos. En circunstancies hasta la fecha confuses, Castillo Armas recibió dos disparos camino al comedor; la primer dama trató de faelo reaccionar mientres glayaba: ''“¡Dir poles escaleres! ¡el soldáu matar!”'' Cuando los guardias xubieron, atoparon el cadabre del soldáu Romeo Vásquez Sánchez, quien tenía 24 años y diba dos meses que taba al serviciu de Casa Presidencial.<ref group=lower-alpha>Yera orixinariu de Mazatenango, onde aprendió mecánica per correspondencia. Nel exércitu xubió llueu a sarxentu segundu. Na Casa Presidencial yera como un individuu raru que se pasaba los ratos llibres escribiendo o lleendo.</ref><ref name=contrapoder>{{cita web |url=http://www.contrapoder.com.gt/es/edicion21/cultura/721/|website=Contrapoder|títulu=Trés disparos nuna nueche lluviosa|autor=Sandoval, Marta|añu=2014|allugamientu=Guatemala |fechaaccesu=12 d'agostu de 2014|ref=harv |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20140202100201/http://www.contrapoder.com.gt/es/edicion21/cultura/721/ |fechaarchivu=2 de febreru de 2014}}</ref> === Primer hipótesis: asesín solitariu === «Tol mio sufrimientu va ser apagáu con el sangre d'Armas» escribiera Vásquez nel so diariu. Dempués de matar al presidente corrió escaleres parriba y al trate acorrexáu folgó'l cazu sobre'l cañón y disparóse. Nel so craniu quedó una bala idéntica a la que mató al presidente. Los investigadores atoparon un diariu nel so casillero un cuadiernu con 23 páxines nes que falaba de los sos planes: creía que al matar a Castillo Armas, Arévalo volvería al poder. Taba consciente de que podía morrer, pero nun lu importaba; amás de comunismu, el diariu taba llenu de mensaxes d'amor, adoraba a una muyer llamada Laura y pensaba qu'ella, al ver el so osadía, namorar d'él.<ref name=contrapoder /> P'aselar a la xente que nun confiaba na autenticidá del diariu, les autoridaes convocaron a los periodistes y amosáron-yos la lletra d'unes cartes qu'apurrió la madre del sarxentu Vásquez: yera exacta a la del diariu. Con too y con eso, el diariu yera en verdá sospechosu. Vásquez yera un llector, estudiara per correspondencia, sicasí'l so diariu taba llaráu de faltes ortográfiques. Mientres los sos compañeros, guardias de casa presidencial, solíen dicir: «haiga» y «naide», Romeo escribía coses como: «{{lang|es|sois chacales buscando un cadáver que roer}}». El doctor [[Carlos Federico Mora]] analizó'l testu y concluyó que fuera escritu por un sicópata,<ref name=contrapoder /> y na reconstrucción de fechos, na que'l guardia Óscar Segura representó a Vásquez y l'inspector Ángel Sánchez a Castillo Armas comprobóse que'l presidente fuera asesináu col fusil de Vásquez y a espetaperru.<ref name=contrapoder /> === Segunda hipótesis: intriga militar === Los investigadores<ref group=lower-alpha>Pablo Torselli del Tribunal de Guerra, y [[Gonzalo Menéndez de la Riva]] del Ministeriu Públicu</ref> llueu llograron amenorgar a dos sospechosos: los guardias Víctor Manuel Pedroza de 17 años y Arturo Gálvez de 25; nengún de los dos tenía venceyos con comunistes y lo único que los acusó foi'l so propiu testimoniu. Pedroza dixo que Vásquez prometió-y un meyor emplego si ayudábalu, y aseguró que los líderes de la intriga yeren el teniente Arnulfo Reyes y el mayor Julio César Anleu. Gálvez dixo lo mesmo: el plan yera atacar dellos cuarteles coles mesmes por que dempués Reyes convertir en presidente y Anleu nel so xefe de defensa. Pero'l 23 d'agostu Pedroza y Gálvez fueron topaos inocentes d'asesinatu; imputáron-yos dos años conmutables por sedición atayada, yá que nel primer día de xuiciu camudaron la so versión y dixeron que los amenaciaren por que cuntaren tola hestoria que cuntaron. El xuez resolvió qu'amás del so propiu testimoniu nun había nenguna prueba pa culpa-yos del asesinatu; pero Reyes y Anleu siguieron presos.<ref name=contrapoder /> El coronel Manuel Pérez, xefe de maestranza del exércitu, foi quien supuestamente convenciera a Pedroza y a Gálvez de lo que teníen que dicir. Cuando lo entrugaron, negó tou, diciendo qu'esi día había decenes de soldaos y que yera imposible que tuviera tiempu pa convencelos. De toes formes detuviéron-y y convirtióse nel principal sospechosu. Pero a la fin, Anleu, Reyes y Pérez salieron en llibertá per falta de méritu y la investigación tornó a la hipótesis inicial: Romeo Vásquez como autor esclusivu.<ref name=contrapoder /> === Tercer hipótesis: intriga del EMP === El gobernador de Quetzaltenango, Alfonso Duarte, rellató qu'unos meses antes del crime recibió la visita d'un periodista que lu cuntó que trés persones llegaren a la so redaición p'asegura-y qu'esistía un plan pa matar a Castillo Armas.<ref group=lower-alpha>El primeru dixo que lo escuchó nel mercáu de Retalhuleu, el segundu cuntó qu'un soldáu borrachu dicir nun chigre y el terceru qu'un colega so taba infiltrado.</ref> El periodista empezó a duldar y foi cunta-y al gobernador. Duarte informó de momentu al Coronel Manuel Castellanos, tercer xefe del Estáu Mayor Presidencial. Castellanos asegurólu que tomaría cartes nel asuntu y que esi mesmu día citaría a los trés testigos por que-y cuntaren tou lo que sabíen. Duarte pensó qu'eso nun yera abondu y aprovechando una visita del presidente a Totonicapán foi a buscalo y cuntó-y tou. Castillo Armas non se inmutó y pidió-y que falara con Castellanos. El día del asesinatu unu de los guardias foi depriesa a buscar al sacerdote allegáu a Castillo Armas y nel camín el relixosu dixo: ''“nun entiendo cómo pudieron matalo ¡si él yá sabía que lo diben a matar!”'' Cuando lo entrugaron, el sacerdote cuntó que foi'l mesmu Castellanos quien lu cuntara de l'amenaza. Coles mesmes, dellos ex-guardias declararon o escribieron cartes abiertes que publicó la prensa guatemaliana, y, depués de axenciar tola evidencia, el MP dixo que Castellanos “foi aisllándolo, quitándo-y de toa proteición personal"; pero yera lóxicu qu'alloñaren a los guardias: a Castellanos y a otros miembros del EMP dixéren-yos que'l que cometería los magnicidiu sería un guardia, asina que lo que fixeron foi alloñar a Castillo Armas de los sos posibles asesinos. Con éses nun hubo pruebes pa inculpar a Castellanos.<ref name=contrapoder /> === Cuarta hipótesis: vengación del Xeneralísimu Rafael Leónidas Trujillo === {{VT|Rafael Leónidas Trujillo}} El 20 d'ochobre de 1957 metanes la violencia eleutoral, nel mirador de San José Pinula atopóse'l cadabre de Narciso Escobar. disparárenlu dende un carru, pero llogró ver la placa del carru de los sos asesinos y dicir a los axentes que lu recoyeron, antes de expirar. Minutos dempués na zona 1, dos policías detuvieron l'automóvil, pero teníen órdenes estrictes de dexalo en llibertá. Narciso Escobar yera unu de los criminales más buscaos en [[Cuba]], onde creíen qu'entamaba matar al presidente [[Fulgencio Batista]]. Pela so parte, quien ordenó soltar a los asesinos foi Enrique Trinidá Oliva, xefe de seguridá nacional<ref group=lower-alpha>Hermanu de Francisco Oliva, el ministru de la Defensa y unu de los qu'integró'l triunviratu liberacionista; amás, yera amigu íntimu de Castillo Armas.</ref> El carru onde viaxaben los asesinos taba a nome de Carlos Gacel, un cubanu que yera axente de la Direición Xeneral de Seguridá de Guatemala, pero que tamién sirvía como espía pal gobiernu dominicanu. Cuando lo prindaron aseguró que-y robaren el carru esa mesma mañana, pero cuando se sintió acorrexáu delató a un colega dominicanu que vivía en Guatemala: [[Johnny Abbes García]], quien yera un conocíu pistoleru al serviciu del dictador dominicado [[Rafael Leónidas Trujillo]]. Trinidá Oliva negó tener rellación colos crímenes y un xuez dexó-y en llibertá, pero'l MP consiguió una nueva orde de captura que yá nun pudo utilizar pol derrocamientu del gobiernu interín. Pa cuando tornó la normalidá a Guatemala, Oliva, Cacel y Abess fuxeren de Guatemala. Investigaciones adicionales, demostraron que l'agregáu militar dominicanu Abbes García participó nel crime del mirador, Trujillo lideraba una intriga pa derrocar a Castillo Armas y Narciso Escobar yera cómpliz; Escobar yera pistoleru a la orde de Trujillo y recibió instrucciones p'asesinar a Castillo Armas. Los investigadores abarruntaben que foi él quien entamó tou y qu'en determináu momentu los sos secuaces dexaron de confiar nél y matar. Paez ser que Trujillo quería que Castillo Armas otorgára-y la [[Orde del Quetzal]]; Trujillo dio-y armes y dineru a Castillo Armas pa financiar el movimientu de lliberación en cuenta de la condecoración guatmealteca. Pero cuando Castillo Armas taba nel poder, nun-y la dio y Trujillo decidió vengase.<ref name=contrapoder /> == Ver tamién == * [[Presidentes de Guatemala]] * [[Movimientu de Lliberación Nacional (Guatemala)|Movimientu de Lliberación Nacional]] * [[Operación PBFORTUNE]] * [[Operación PBSUCCESS]] * [[United Fruit Company]] == Notes y referencies == === Notes === {{llistaref|group=lower-alpha}} === Referencies === {{llistaref|2}} === Bibliografía === {{Refcomienza}} * {{cita publicación|apellíu=Asamblea Constituyente|allugamientu=Guatemala|añu=1956|títulu=Constitución de la República de Guatemala|url=http://biblio.juridicas.unam.mx/llibros/5/2210/25.pdf|editorial=[[Congresu de la República de Guatemala|Asamblea Nacional Constituyente]]|ref=harv}} * {{cita publicación|apellíu=[[Comisión pal Esclarecimiento Históricu]]|añu=1999|editorial=Edición en llinia|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130506054225/http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/mds/spanish/cap1/ante.html|url=http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/mds/spanish/cap1/ante.html|títulu=Antecedentes del conflictu armáu guatemalianu|fechaarchivu=6 de mayu de 2013|fechaaccesu=12 de setiembre de 2014|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130506054225/http://shr.aaas.org/guatemala/ceh/mds/spanish/cap1/ante.html|archivedate=2013-05-06}} * {{cita llibru |apellíos=Cullather|nome=Nick|añu=1999|títulu=Secret History: The CIA's classified account of its operations in Guatemala, 1952-1954|editorial=[[Stanford University Press]]|allugamientu=Standford, California|id=ISBN 0-8047-3311-2|idioma=inglés|ref=harv}} * {{cita llibru |apellíu=Gaitán Alfaro |nome=Héctor|enllaceautor=Héctor Gaitán (escritor)|añu=1992|títulu=Los Presidentes de Guatemala|allugamientu=Guatemala|editorial=Artemis-Edinter|ref=harv}} * {{cita publicación |apellíu=Gleijeses |nome=Piero |títulu=Shattered hope: the Guatemalan revolution and the United States, 1944-1954 |editorial=[[Princeton University Press]] |ubicación=Estaos Xuníos |idioma=inglés |añu=1992 |isbn=9780691025568 |url=https://books.google.com/books?id=mS7ZVKa6i3AC&pg=PA134 |ref=harv }} * {{cita publicación|apellíu=Gleijeses|nome=Piero|máscaraautor=1|títulu=The Death of Francisco Arana: a turning point in the Guatemalan Revolution|url=http://www.latinamericanstudies.org/guatemala/francisco-arana.pdf|publicación=Journal of Latin American Studies|volume=22|idioma=inglés|páxines=527-552|ubicación=Inglaterra|añu=s.f.|ref=harv}} * {{cita publicación|editorial=[[Universidá de San Carlos de Guatemala]]|publicación=Direición Xeneral d'Investigación, Programa Universitariu d'Investigación en Cultura, Pensamientu ya Identidá de la Sociedá Guatemala|títulu=Informe final: 30 años d'historia de la danza teatral; institucionalización cultural en Guatemala (1948-1978)|apellíu=Mertins Luna|nome=Ana Lizette|añu=2009|allugamientu=Guatemala|url=http://digi.usac.edu.gt/bvirtual/informes/cultura/INF-2009-028.pdf|ref=harv}} * {{cita llibru |apellíu=Paz Hernández|nome=Rolando|url=https://www.scribd.com/doc/156648065/Movimientu-Magisterial-Guatemalianu|títulu=El movimientu magisterial guatemalianu: notes pa la so hestoria editorial=Edición en línea |añu=s.f.|allugamientu=Guatemala|ref=harv}} * {{cita llibru |apellíu=Rossell y Arellano |nome=Mariano|enllaceautor=Mariano Rossell y Arellano|títulu=Declaración contra la demagoxa comunista y lliberal. La Ilesia nun busca privilegio |añu=1954|editorial=Arzobispáu de Guatemala|allugamientu=Guatemala|ref=harv}} * {{cita llibru |nome=Stephen G.|apellíu=Rabe|títulu=Eisenhower and Latin America: The Foreign Policy of Anticommunism|editorial=University of North Carolina Press|allugamientu=Chapel Hill|añu=s.f.|idioma=inglés|ref=harv}} * {{cita llibru |nome=Peter H.|apellíu=Smith|títulu=Talons of the Eagle: Dynamics of US-Latin American Relations|editorial= [[Oxford University Press]]|allugamientu=Oxford, Inglaterra|añu=2000|idioma=inglés|ref=harv}} * {{cita publicación|url=http://www.albedrio.org/htm/documentos/EstudioFranjaTransversalNorteCEDFOG.pdf|apellíu=Solano|nome=Luis|títulu=Contextualización histórica de la Franxa Tresversal del Norte (FTN)|publicación=Centro d'Estudios y Documentación de la Frontera Occidental de Guatemala, CEDFOG|añu=2012|fechaaccesu=31 d'ochobre de 2014|ref=harv}} * {{cita publicación|nome=Matthew|apellíu=Ward|enllaceautor=|coautor=|añu=s.f.|mes=|títulu=Washington Unmakes Guatemala, 1954 Appendix A: Timeline of Events|publicación=Council on Hemispheric Affairs|url=http://www.coha.org/NEW_PRESS_RELEASES/Matt%20Ward/MW_Appendix_A.htm|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090211051553/http://www.coha.org/NEW_PRESS_RELEASES/Matt%20Ward/MW_Appendix_A.htm|fechaarchivu=11 de febreru de 2009|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090211051553/http://www.coha.org/NEW_PRESS_RELEASES/Matt%20Ward/MW_Appendix_A.htm|archivedate=2009-02-11|fechaaccesu=2018-10-14}} {{Reftermina}} == Enllaces esternos == {{Refcomienza}} {{Commonscat|Carlos Castillo Armas}} * [http://www.latinamericanstudies.org/cia-coup.htm The 1954 CIA coup in Guatemala], galería de semeyes del golpe d'estáu de 1954 {{Reftermina}} {{socesión | títulu= [[Ficheru:Coat of arms of Guatemala.svg|35px|center]][[Presidente de Guatemala]] | periodu = [[1954]] - [[1957]] | predecesor = [[Xuntes Militares de 1954 en Guatemala|Xuntes Militares de 1954]] | socesor = [[Luis Arturo González López]] }} {{Presidente de Guatemala}} {{NF|1914|1957|Castiellu Armas, Carlos}} [[Categoría:Militares de Guatemala]] [[Categoría:Presidentes de Guatemala]] [[Categoría:Anticomunistes]] [[Categoría:Asesinatos en Guatemala]] [[Categoría:Xenocides]] im02dx2bjh09dqin8qeg0bcm6xicw19 0 156206 4379427 4378708 2025-06-25T11:18:33Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores de Turquía]]; added [[Category:Ministros y ministres de Turquía]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379427 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Abdullah Gül''' {{nym}} ye un economista y políticu [[Turquía|turcu]]. Mientres la so trayeutoria política ocupó diversos cargos, destacando, [[Presidente de Turquía|Presidente de]] [[Turquía]], dende agostu de 2007 hasta agostu de 2014, asocedíu por [[Recep Tayyip Erdoğan]], y [[Primer Ministru de Turquía]] ente 2002 y 2003. Tamién exerció'l cargu de Ministru de Rellaciones Esteriores ente 2003 y 2007 nel Gabinete de [[Recep Tayyip Erdoğan]], hasta la so eleición como Presidente. Gül nació en [[Kayseri]], estudió [[Economía]] na [[Universidá d'Istambul]] y escribió la so tesis ende. Parte de los sos estudios tuvieron llugar en [[Londres]] y [[Exeter]]. Ente [[1983]] y [[1992]] trabayó nel [[Bancu Islámicu pal Desarrollu]]. En 1991, Gül foi escoyíu miembru del [[parllamentu turcu]], pol [[Partíu Islámicu del Bienestar]]. En [[1995]] foi reelixíu y nomáu miembru del comité de rellaciones internacionales del parllamentu hasta [[2001]]. Nel 54º gobiernu turcu, ente [[1996]] y [[1997]] exerció'l cargu de Ministru d'Estáu y Voceru del Gobiernu. En [[1999]] foi reelixíu miembru del parllamentu turcu pero esta vegada pol partíu "Fazilet Partisi" (FP, "Partíu de la Virtú"). El [[18 de payares]] de [[2002]] foi escoyíu Primer Ministru mientres un curtiu periodu de tiempu hasta'l [[14 de marzu]] [[2003]], siendo asocedíu por [[Recep Tayyip Erdoğan]], col que, tres el so nomamientu, trabayó como Ministru de Rellaciones Esteriores hasta 2007. Cesó en dichu cargu, el [[28 d'agostu]] de [[2007]], cuando foi designáu [[Presidente de Turquía]]. Foi asocedíu'l 28 d'agostu de 2014, por aciu les primeres [[Eleiciones presidenciales de Turquía de 2014|eleiciones presidenciales]] de Turquía, pol hasta entós Primer Ministru, [[Recep Tayyip Erdoğan]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons|Abdullah Gül|Abdullah Gül}} * [https://web.archive.org/web/20070824102736/http://www.cankaya.gov.tr/ Páxina web oficial del Presidente Turcu] * [http://www.cidob.org/es/documentacion/biografias_lideres_politicos/europa/turquia/abdullah_guel Biografía en Fundación CIDOB] * [https://web.archive.org/web/20071101083710/http://uc.princeton.edu/main/index.php?option=com_content&task=view&id=1474&Itemid=8 Conferencia nel Conseyu de Rellaciones Internacionales, 9 de febreru de 2007] * [https://web.archive.org/web/20130705053230/http://www.mfa.gov.tr/ Ministeriu Turcu d'Asuntos Esteriores] * {{enllaz rotu|1=[http://www.abdullahgul.gen.tr/EN/main.asp Páxina oficial de Abdullah Gul] |2=http://www.abdullahgul.gen.tr/EN/main.asp |bot=InternetArchiveBot }} * (n'inglés) [https://web.archive.org/web/20070928010551/http://english.sol.org.tr/index.php?yazi_id=881 ''Abdullah Gul: International capital's favorite''] del periódicu online ''sol''. * {{enllaz rotu|1=[http://www.muayyer.com/forum_posts.asp?TID=648 Oficina d'información de Abdullah Gül] |2=http://www.muayyer.com/forum_posts.asp?TID=648 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20070927225034/http://www.turkishpolitix.com/abdullahgul.htm Turkishpolitix.com - Dosier de noticies sobre Abdullah Gül] * [http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=7087024&yazarid=2 Famosu ártículo de Bekir Coşkun] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070825181536/http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=7087024&yazarid=2 |date=2007-08-25 }} {{Socesión | títulu=[[Presidente de Turquía]]<br>[[Ficheru:Emblem of the Presidency of Turkey.svg|35px]] | periodu =[[2007]] – [[2014]] | predecesor=[[Ahmet Necdet Sezer]] | socesor = [[Recep Tayyip Erdoğan]] | títulu2 =[[Primer Ministru de Turquía]]<br>[[Ficheru:Seal of Prime Ministry of the Republic of Turkey.svg|35px]] | periodu2 =[[2002]] – [[2003]] | predecesor2=[[Bülent Ecevit]] | socesor2=[[Recep Tayyip Erdoğan]] | títulu3 =[[Ministru de Rellaciones Esteriores de Turquía]]<br>[[Ficheru:MfaLogoTR.svg|35px]] | periodu3 =[[2003]] – [[2007]] | predecesor3=[[Yáşar Yacış]] | socesor3=[[Ali Babacan]]| }} {{NF|1950||Gul, Abdullah}} {{Tradubot|Abdullah Gül}} [[Categoría:Economistes de Turquía]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Turquía]] [[Categoría:Ministros y ministres de Turquía]] [[Categoría:Primeros ministros de Turquía]] [[Categoría:Presidentes de Turquía]] [[Categoría:Diputaos y diputaes de la Gran Asamblea Nacional de Turquía]] gehz1ovji1cv2ajwrzl1ayvoaygxtly 0 156377 4379384 4355405 2025-06-25T09:11:59Z CommonsDelinker 488 [[c:User:Túrelio|Túrelio]] esborró l'archivu "KhatamiRafsanjani.jpg" en Commons porque [[:c:COM:L|Copyright violation]]: this is not a under PD-Iran - file belong to 1981. 4379384 wikitext text/x-wiki {{persona}} El [[ayatolá]] '''Akbar Hashemí Rafsanyaní'''<ref>En grafía [[idioma persa|persa]] اکبر هاشمی رفسنجانی, —[[Wikipedia:Treslliteración/Persa|treslliteráu]] '''Akbar Hâšemi Rafsanŷani'''—.</ref> ([[Provincia de Kermán|Kermán]], [[25 d'agostu]] de [[1934]]-[[Teḥrán]], [[8 de xineru]] de [[2017]])<ref>http://abcnews.go.com/International/wireStory/iranian-state-media-akbar-hashemi-rafsanjani-influential-president-44633658</ref> foi un políticu y [[ulema]] iranín qu'exerció como'l cuartu [[presidente d'Irán]] ente los años 1989 y 1997. Foi miembru de l'[[Asamblea de los Espertos|Asamblea d'Espertos en Direición]] hasta que dimitió en 2011.<ref name=espertos2011>{{cita noticia|títulu=Ex presidente Rafsanyaní pierde un puestu clave nel réxime iranín|url=http://www.que.es/ultimas-noticias/internacionales/201103081401-presidente-rafsanyani-pierde-puestu-clave-efe.html|fecha=8 de marzu de 2011|fechaaccesu=10 de mayu de 2013|axencia=EFE}}</ref> Presidió'l [[Conseyu de Discernimiento del Interés del Estáu]], órganu de consulta del [[Líder Supremu d'Irán|Xefe del Estáu iranín]] y d'arbitraxe ente'l [[Asamblea Consultiva Islámica|parllamentu]] y el [[Conseyu de Guardianes]]. La llinia política de Rafsanyaní ye conocida pol so pragmatismu conservador, centráu nos sos años de presidente na revitalización económica per mediu del fomentu del sector priváu (incluyendo la privatización d'empreses estatales) y pol apandamientu nes rellaciones colos [[países occidentales]].<ref>{{cita llibru |apellíos=Ehteshami |nome=Anoush |títulu=Iran and the Rise of its Neoconservatives |añu=2007 |editorial=I.B. Tauris |isbn=978 1 84511 388 9 |páxina=24 |ubicación=Londres |apellíos2=Zweiri |nome2=Mahjoob |url=http://www.asmeascholars.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1329&catid=9&Itemid=64 |fechaaccesu=10 de mayu de 2013 |idioma=inglés}}</ref> == Biografía == === Formación === Nació'l [[25 d'agostu]] de [[1934]] nuna familia adinerada de terratenientes cultivadores de [[pistachos]] de la [[provincia de Kermán]], nel pueblu de Bahremán (contorna de Rafsanyán). Los sos padres, Mirzá Alí Hashemí Bahremaní y Mahbibí Safarián, tuvieron un total de nueve fíos. A los cinco años, empezó la so primer instrucción nuna escuela tradicional islámica (''maktabjané'') del pueblu de Nouq y en [[1948]], cuando tenía catorce años, los sos padres unviáron-y al centru d'estudios teolóxicos [[Imamíes|xiinos]] de [[Qom (Irán)|Qom]]. Foi ellí qu'empezó a asistir a clases, en virtú de les cualos Rafsanyaní estudia la [[Fiqh|llei islámica]], la ética y la gnosis (''‘erfān''). Los sos maestros fueron el gran ayatolá [[Seyyed Hosein Boruyerdí]] (entós consideráu única autoridá del chiismu mundial), Seyed [[Ruhollah Jomeini]], Seyed Mohammad Mohaqqeq Damad, Mohammad Rezá Golpayeganí, Seyed Mohammad Kazem Shariatmadarí, Abdolkarim Haerí Yazdí, Shahaboddín Nayafí Marashí, Mohammad Hosein Tabatabaí y [[Hosein Alí Montazerí]].<ref name=yossimeir>{{cita llibru |apellíos=Melman |nome=Yossi |títulu=The Nuclear Sphinx of Tehran |añu=2007 |editorial=Carroll & Graf |isbn=978-0-78671-877-0 |apellíos2=Javedanfar|nome2=Meir |url=http://mepc.org/create-content/book-review/nuclear-sphinx-tehran-mahmoud-ahmadinejad-and-state-iran |fechaaccesu=11 de mayu de 2013 |idioma=inglés}}</ref><ref name=hamshahri>{{cita web |títulu=زندگینامه: اکبر هاشمی رفسنجانی (1313- ), «Biografía: Akbar Hashemí Rafsanyaní (1313-)» |url=http://hamshahrionline.ir/details/32244 |fechaaccesu=11 de mayu de 2013 |obra=[[Hamshahrí]] |idioma=persa}}</ref> === Familia === En 1958 casóse con Effat Marashí, fía d'una familia relixoso y descendiente de Seyed Mohammad Kazem Tabatabaí Yazdí, unión que dio nacencia a cinco fíos: Fatemé, Mohsén, Faezé, Mehdí y Yaser. Los sos dos fíes casaríense más palantre con dos de los fíos de Hasán Lahutí Ashkevarí, antiguu [[Imán (relixón)|imán]] de [[Rasht]] col que Hashemí Rafsanyaní trabó amistá en prisión. De los dos, solo Faezé implicaríase más tarde en política, aportando a diputada nel [[Asamblea Consultiva Islámica|parllamentu posrevolucionario]]. El so fíu Mohsén foi presidente de la empresa del Metro de Teḥrán. El so fíu Mehdí ocupó diversos cargos de responsabilidá, ente ellos la presidencia del Centru d'Investigaciones de la Universidá Islámica Azad.<ref name="yossimeir"/> === Militancia prerrevolucionaria === Akbar Hashemí Rafsanyaní foi una personalidá de gran influyencia nel desarrollu de la [[Revolución iranina|Revolución Islámica de 1979]], según na política iranina dende entós hasta l'actualidá.<ref name=doregold>{{cita llibru |apellíos=Gold |nome=Dore |títulu=The Rise of Nuclear Iran: How Tehran Defies the West |añu=2009 |editorial=Regnery Publishing Inc |isbn=978-1-59698-571-1 |páxines=404}}</ref> Amigu de Jomeini dende finales de los años 50, esi venceyu reforzóse arriendes de la implicación en política de Rafsanyaní coincidiendo col llevantamientu de Qom de 1963 contra la Revolución Blanca.<ref name=baktiari>{{cita llibru |apellíos=Baktiary |nome=Bahman |títulu=Parliamentary politics in revolutionary Iran: the institutionalization of factional politics |añu=1996 |editorial=University Press of Florida |isbn=978-0-8130-1461-6 |páxines=312}}</ref> Tres l'exiliu de Jomeini, l'actividá d'oposición de Rafsanyaní al gobiernu de la [[dinastía Pahlavi]] amontóse, lo que lo llevó a ser condergáu poles sos actividaes subversives clandestines a penes de prisión en siete causes, sumando 4 años y 5 meses d'encarcelamientu ente 1958 y 1978.<ref name=jessup>{{cita llibru |apellíu=John Y. |nome=Jessup |títulu=An encyclopedic dictionary of conflict and conflict resolution, 1945-1996 |añu=1998 |editorial=Greenwood Publishing Group |isbn=978-0-313-28112-2 |páxines=887 |allugamientu=Westport (Connecticut)}}</ref><ref name="hamshahri"/> Rafsanyaní yera l'encargáu por Jomeini de xestionar les finances del movimientu revolucionariu, lo mesmo que de coordinar con él l'aición de los distintos grupos dientro d'Irán,<ref name=mattair>{{cita llibru |apellíu=Thomas R. |nome=Mattair |títulu=Global security watch--Iran: a reference handbook |añu=2008 |editorial=ABC-CLIO Praeger |isbn=978-0-275-99483-9 |páxines=208 |allugamientu=Westport (Connecticut) |idioma=inglés}}</ref> ocupando la mayor parte del so tiempu los discursos y la publicación de testos revolucionarios.<ref name="hamshahri"/> Ente los grupos colos que Hashemí tuvo estrechamente rellacionáu figuraba'l [[Partíu de la Coalición Islámica]], fundáu en 1962 con base social de comerciantes del bazar de calter tradicional y conservador, acusáu entós d'implicación nel asesinatu del primer ministru Hasanalí Mansur —unu de los motivos de les detenciones de Rafsanyaní—. En prisión tuvo ocasión de trabar contautu col restu de los grupos opuestos a la monarquía del [[Xa]]. Hashemí xunióse fugazmente a principios de los años setenta a la organización [[islam]]o [[marxista]] de los [[Organización de los Muyahidines del Pueblu d'Irán|Muyahidines del Pueblu d'Irán]], qu'abandonó tres bien pocu tiempu pa dedicase a actividaes económiques, principalmente nel ámbitu inmobiliariu de Teḥrán.<ref name=mganji>{{cita llibru |apellíos=Ganji |nome=Manouchehr |títulu=Defying the Iranian revolution: from a minister to the Shah to a leader of Resistance |añu=2002 |editorial=Greenwood Publishing Group |isbn=978-0-275-97187-2 |páxines=269 |allugamientu=Westport (Connecticut) |idioma=inglés}}</ref> Hashemí Rafsanyaní foi ente 1977 y 1978 unu de los 28 miembros fundadores de la [[Sociedá del Cleru Combatiente]], formación política de carís islámicu conservador,<ref name=moslem>{{cita llibru |apellíos=Moslem |nome=Mehdi |títulu=Factional politics in post-Khomeini Iran |añu=2002 |editorial=Syracuse University Press |isbn=0-8156-2978-8 |páxines=371 |allugamientu=Nueva York |idioma=inglés}}</ref> === Del trunfu de la [[Revolución iranina|Revolución]] al fallecimientu de Jomeini (1979-1989) === Xunto con [[Mohammad Yavad Bahonar]], [[Mohammad Beheshtí]], [[Morteza Motahharí]] y [[Abdolkarim Musaví Ardebilí]], convertir nun miembru clave del Conseyu de la Revolución Islámica mientres la instauración de la [[república islámica|República Islámica d'Irán]], y Foi'l primer orador de l'anovada [[Asamblea Consultiva Islámica]] hasta 1989. Hashemí Rafsanyaní participó en febreru de 1979 na fundación del [[Partíu de la República Islámica]] coles mires de promocionar la instauración de la forma estatal de [[república islámica]] y consolidala, hasta qu'en 1987 consideró cumplíos los oxetivos de la formación y solicitó al ayatolá Jomeini permisu pa eslleila.<ref name="moslem"/> Suelse atribuyir a Hashemí Rafsanyaní una astucia política cimera a la del restu d'actores de la escena política del Irán posrevolucionario, lo cual dexó-y detentar un poder creciente.<ref name=takeyh>{{cita llibru |apellíos=Takeyh |nome=Ray |títulu=Guardians of the revolution: Iran and the world in the age of the Ayatollahs |añu=2009 |editorial=[[Oxford University Press]] |isbn=978-0-19-532784-7|páxines=254 |allugamientu=Nueva York}}</ref> Rafsanyaní caltúvose como'l principal home d'enfotu del ayatolá Jomeini mientres los años en qu'ésti exerció como líder carismáticu de la República Islámica. Según Dore Gold, la contribución de Hashemí foi esencial na fundación de la [[Cuerpos de la Guardia Revolucionaria Islámica|Guardia Revolucionaria Islámica]] en 1980.<ref name="doregold"/> La primer llei eleutoral de la República Islámica foi ellaborada cola collaboración de Rafsanyaní, que resultó escoyíu diputáu na [[Asamblea Consultiva Islámica]] y primer presidente de la mesma'l 28 de xunu de 1980.<ref name="baktiari"/> Tuvo igualmente un papel determinante na destitución del presidente [[Abolhasán Banisadr]] como [[comandante en xefe]] de les [[Fuercies Armaes d'Irán|fuercies armaes]] na primavera de 1981, y de siguío na moción parllamentaria de la so incapacitación política.<ref name="baktiari"/> Nel branu de 1981, al vetar el [[Conseyu de Guardianes]] un proyeutu de llei promovíu por Rafsanyaní, este llogró, comunicando al ayatolá Jomeini el malestar na cámara llexislativa, establecer per primer vegada un mecanismu pa faer adoptar la llexislación decretada contraria a la [[fiqh|llei islámica]] por aciu la creación del [[Conseyu de Discernimiento del Interés del Estáu]], organismu de mediación ente l'Asamblea de Consulta Islámica y el [[Conseyu de Guardianes]] y de consulta del [[Líder Supremu d'Irán]] que terminaría per tar presidíu por él mesmu dende 1989 hasta l'actualidá (2013).<ref name="moslem"/> Nel procesu de les terceres eleiciones presidenciales (ochobre de 1981), Rafsanyaní introdució'l so votu na urna p'[[Alí Jamenei]] —ganador de los comicios— declarando «esti ye'l votu d'[[Ruhollah Jomeini|el Imam]], del cleru y del parllamentu».<ref name="baktiari"/> Aun así, nes diferencies habíes nos años 80 ente'l primer ministru [[Mir Hosein Musaví]] y el presidente Jamenei —calificaos por munchos observadores como representantes de les ales [[Izquierda política|izquierda]] y [[Derecha política|derecha]]<ref name="baktiari"/>—, Rafsanyaní llogró caltener una posición entemedia ente dambos<ref name="moslem"/> y, a la muerte de Jomeini, al quedar descabezada l'ala izquierda surdida de los «Estudiantes siguidores de la llinia del Imam», Rafsanyaní llogró una sólida posición que se reflexó na so aición como presidente de la república ente 1989 y 1997.<ref name="baktiari"/> Amás de la presidencia de la cámara llexislativa, Rafsanyaní exerció mientres los años 80 como unu de los [[Imán (relixón)|direutores]] transitorios del [[Yumu'ah (azalá del vienres)|rezu coleutivu selmanal]] de [[Teḥrán]]; como representante del imán Jomeini nel Conseyu Cimeru de Defensa Nacional<ref>En persa, شورای عالی دفاع ملی —[[Wikipedia:Treslliteración/Persa|treslliteráu]] '''Šourâ-ye ʿÂli-y Defâʿ-y Melli'''—.</ref> al mandu del exércitu y la seguridá interior mientres la [[guerra Irán-Iraq]] tres l'asesinatu de [[Mostafá Chamrán]] en xunu de 1981; y como llugarteniente del comandante en xefe de los exércitos nos últimos meses de la guerra. Akbar Hashemí Rafsanyaní desempeñó un papel n'obligar a Jomeini a aceptar el final de la guerra.<ref name=brumberg>{{cita llibru |apellíos=Brumberg |nome=Daniel |títulu=Reinventing Khomeini : The Struggle for Reform in Iran |añu=2001 |editorial=[[University of Chicago Press]] |isbn=9780226077581 |páxines=320 |url=http://www.press.uchicago.edu/ucp/books/book/chicago/R/bo3683155.html |idioma=inglés}}</ref> Apenes tres meses de ser designáu Hashemí por Jomeini a la lugartenencia de la comandancia xeneral, Irán aceptó en xunetu de 1988 la resolución 598 del [[Conseyu de Seguridá de la ONX]] d'un añu primero qu'esixía el fin de les hostilidaes. En 1985, Rafsanyaní —como fixera tamién [[Alí Akbar Velayatí]]— ordenó intervenir ante'l [[Hezbolá]] d'El Líbanu por que fueren lliberaos rehenes occidentales reteníos n'El Líbanu.<ref name="parsi2007"/> Foi Hashemí Rafsanyaní quien allanó el camín por que l'[[Asamblea de los Espertos]] designara a [[Alí Jamenei]] como [[Líder Supremu d'Irán]] en sustitución del ayatolá Jomeini, fináu'l 3 de xunu de 1989.<ref name="moslem"/> Según una anéudota rellatada pol mesmu Rafsanyaní na Asamblea de los Espertos, el ayatolá Jomeini aceptara esa designación en vida.<ref name="takeyh"/> Rafsanyaní y Jamenei ellaboraron los cambeos necesarios de la [[Constitución d'Irán]] por que'l sustitutu cumpliera los requisitos,<ref name="baktiari"/> en particular la condición de tener reconocíu'l grau tradicional nel [[chiismu]] [[duodecimano]] de «fonte de emulación» (''marŷaʿ''), que foi esaniciada de la llei fundamental.<ref name=Appleby>{{cita llibru |apellíos=Appleby |nome=Scott |títulu=Spokesmen for the despised: fundamentalist leaders of the Middle East |añu=1997 |editorial=University of Chicago Press |isbn=0-226-02124-ir |páxines=429 |ubicación=Londres}}</ref> === Presidencies (1989-1997) === Nes primeres eleiciones [[Presidente d'Irán|presidenciales]] celebraes el 28 de xunetu de 1989 tres la muerte del ayatolá Jomeini, Akbar Hashemí Rafsanyaní nun tuvo más oponente qu'Abbás Sheybaní —del Movimientu pola Llibertá d'Irán—, al que s'impunxo col 94&nbsp;% de los votos y el sofitu tanto de la izquierda como de la derecha iraninessobremanera de la [[Sociedá del Cleru Combatiente]].<ref name="honari"/> ==== Política interior ==== Rafsanyaní, acabada la guerra, estableció como prioridaes el desarrollu económicu, la reconstrucción de les infraestructures materiales y l'arreglu de la destrucción causada por [[guerra Irán-Iraq|ocho años de guerra]]<ref name=abdollahi>{{cita web |autor=Mohammad Abdollahí |títulu=حکایت پروسه‌ وادادگی در دو دولت هاشمی و خاتمی, «Narración del procesu de cesión nos gobiernos de Jatamí y Rafsanyaní» |url=http://farsnews.ir/newstext.php?nn=13920224000923 |fechaaccesu=16 de mayu de 2013 |fecha=14 de mayu de 2013 |idioma=persa}}</ref> y adoptó una política económica de [[privatizaciones]] contraria al enclín [[estatización|estatalizadora]] que prevaleciera hasta entós na República Islámica.<ref name=parsi2007>{{cita llibru |apellíos=Parsi |nome=Trita |títulu=Treacherous Alliance : the secret dealings of Israel, Iran and the United States |añu=2007 |editorial=[[Yale University Press]] |isbn=9780300120578 |páxines=384 |url=http://yalepress.yale.edu/book.asp?isbn=9780300120578 |idioma=inglés}}</ref><ref name=globalsec>{{cita web |títulu=Hojjatoleslam Akbar Hashemi Rafsanjani |url=http://www.globalsecurity.org/military/world/iran/rafsanjani.htm |fechaaccesu=14 de mayu de 2013 |idioma=inglés}}</ref> Dellos analistes describen la so alministración como «[[Lliberalismu económicu|lliberal no económico]], [[Autoritarismu|autoritaria]] no político y tradicional no filosófico», lo que lo enfrentó a diputaos de la mayoría más radical de l'[[Asamblea Consultiva Islámica]].<ref name="brumberg"/> Rafsanyaní escorrió reintegrar Irán a los fluxos comerciales internacionales y de desenvolver la industria nacional a cuenta de amontar la delda esterna del país, aplicando les regles d'axuste estructural inspiraes pol [[Bancu Mundial]].<ref name="moslem"/><ref name="abdollahi"/> Favorecióse la creación d'una nueva burguesía urbana beneficiada poles privatizaciones, y Rafsanyaní foi acusáu de corrupción tantu por sectores conservadores<ref name=time2009>{{cita noticia |nome=Howard |apellíos=Chua-Eoan |títulu=Could Khameini's Ominous Sermon Be a Turning Point? |url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1905758,00.html |obra=Time |fecha=19 de xunu de 2009 |fechaaccesu=14 de mayu de 2013 |idioma=inglés |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110213210753/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,1905758,00.html |archivedate=2011-02-13 }}</ref><ref name="abdollahi"/> como polos antiguos siguidores de la llinia del Imam, reconvertíos en «[[Movimientu reformista iranín|reformistes]]» a partir de 1997.<ref name=nytimes2009>{{cita noticia|nome=Michael |apellíos=Slackman |títulu=Former President at Center of Fight Within Political Elite |url=https://www.nytimes.com/2009/06/22/world/middleeast/22rafsanjani.html |obra=New York Times |fecha=21 de xunu de 2009 |fechaaccesu=14 de mayu de 2013 |idioma=inglés}}</ref> Rafsanyaní aguiyó la cooperación de les universidaes cola industria y creó la (única) rede d'universidaes de titularidá privada, la [https://web.archive.org/web/20070907172427/http://www.intl.iau.ir/ Universidá Islámica Azad] («llibre»).<ref name=pbsazad>{{cita web |autor=Hamid Farokhnia |títulu=Azad University: A Schooling in Power Politics |url=http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2010/07/a-schooling-in-power-politics.html |fechaaccesu=14 de mayu de 2013 |obra=PBS Tehran Bureau |fecha=8 de xunetu de 2010 |idioma=inglés}}</ref> Mientres la presidencia de Rafsanyaní producióse, como nel periodu anterior, un considerable númberu d'execuciones polítiques de disidentes, [[comunistes]], activistes curdos, [[bahaísmo|bahaíes]] ya inclusive clérigos islámicos. Fueron tamién escorríos los Muyahidines del Pueblu d'Irán, qu'en collaborando na guerra con [[Sadam Husein]] contra Irán calteníen oficialmente la llucha armada contra'l gobiernu iranín y yeren reconocíos como organización terrorista tantu por ésti como pola [[CIA]].<ref name=nytsciolino2009>{{cita noticia |nome=Elaine |apellíos=Sciolino |títulu=Iranian Critic Quotes Khomeini Principles |url=https://www.nytimes.com/2009/07/19/world/middleeast/19assess.html?_r=1&hp |obra=New York Times |fecha=18 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=14 de mayu de 2013 |idioma=inglés}}</ref> Dientro d'un espíritu modernizador y liberalizador, les reformes de Rafsanyaní buscaben tantu tresformar les estructures de gobiernu de la República Islámica con un criteriu d'eficiencia<ref name="takeyh"/> como amenorgar tutelar ideolóxica del gobiernu sobre'l pensamientu y l'estilu de vida de la población,<ref name=tezcur>{{cita llibru |apellíos=Güneş Murat |nome=Tezcür |títulu=Muslim reformers in Iran and Turkey: the paradox of moderation |añu=2010 |editorial=University of Texas Press |isbn=978-0-292-72195-7 |páxines=306 |allugamientu=Texas |idioma=persa}}</ref> lo que foi oxetu de crítiques tantu dende'l puntu de vista del continuismo islamista como pol abandonu de la prioridá de la xusticia social.<ref name="abdollahi"/> La política económica de Rafsanyaní dio llugar a nueves dificultaes col aumentu del preciu de la [[Canasta Básica d'Alimento|cesta básica]] y del [[desemplegu]]. La fuerte depreciación del [[rial iranín|rial]], l'amenorgamientu de los subsidios y la eliminación del [[control de precios]] de dellos productos básicos amontaron la [[inflación]] del 23&nbsp;% oficial de 1992-1994 al 35&nbsp;%, tamién oficial, de 1994/1995, concentráu nos precios d'alimentos y bébores y nel agospiamientu. Solo na primavera de 1994 el preciu de los aceites vexetales, l'azucre y les cebolles amontar nun 75&nbsp;% de media. Estos aumentos de precios teníen claramente'l so mayor efeutu nos probes y les persones con ingresos fixos. En 1995/96 el salariu mínimu amontóse solo nun 10 per cientu, menos d'un terciu de la tasa d'inflación. Asina, les polítiques [[neolliberales]] del programa de reestructuración económica, incluyendo la unificación del tipu de cambéu, dieron llugar a una serie de trestornos sociales y económicos políticamente insostenibles.<ref name=panah>{{Enllaz rotu|1={{cita llibru |apellíos = Panah |nome = Maryam |títulu = The Islamic Republic and the World: Global Dimensions of the Iranian Revolution |añu = 2007 |editorial = Pluto Press |isbn = 978-0-7453-2622-1 |páxines = 224 |url = http://www.plutobooks.com/display.asp?K=9780745326221 |idioma = inglés }} |2=http://www.plutobooks.com/display.asp?K=9780745326221 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{cita noticia |nome=Ánxeles |apellíos=Espinosa |títulu=Irán disponer a endurecer el so réxime pola mor del fracasu de la so política económica |url=https://elpais.com/diario/1997/05/22/internacional/864252001_850215.html |obra=El País (España) |fecha=22 de mayu de 1997 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013}}</ref> El creciente descontentu pola baxada del nivel de vida dio llugar a protestes antigubernamentales en delles ciudaes, ente elles Teḥrán en 1990; en 1991/92, en Teḥrán, [[Mashhad]], [[Arak]] y [[Shiraz]]. En 1994/95 producióse una nueva fola de descontentu qu'incluyó la detonación de delles bombes en Teḥrán y otres ciudaes, intentos d'asesinatu contra Rafsanyaní<ref>{{cita noticia |nome=Juan Carlos |apellíos=Gumucio |títulu=Teḥrán anuncia desmantelar una conxura p'asesinar a Rafsanjani |url=https://elpais.com/diario/1994/02/04/internacional/760316401_850215.html |obra=El País (España) |fecha=4 de febreru de 1994 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013}}</ref> y otros funcionarios, fuelgues y manifestaciones de los trabayadores de tol país, incluyendo Teḥrán, [[Zahedán]], [[Qazvín]], [[Tabriz]], [[Mahabad]] y Eslamshahr.<ref name="panah"/> ==== Política esterior ==== Rafsanyaní esforciar por reconstruyir venceyos colos [[países árabes]] dempués de los años de la guerra, en que les rellaciones quedaren gravemente deterioraes,<ref name="parsi2007"/><ref name="abdollahi"/> según colos países d'[[Asia Central]] y d'[[El Cáucasu]] —incluyíes les repúbliques d'[[Azerbaixán]], [[Turkmenistán]] y [[Kazakstán]].<ref name=mafinezam>{{cita llibru |apellíos=Mafinezam |nome=Alidad |títulu=Iran and its Place Among Nations |añu=2008 |editorial=Praeger |isbn=9780275999261 |páxines=160 |apellíos2=Mehrabi |nome2=Aria |url=https://library.villanova.edu/Find/Record/1085168/Reviews |idioma=inglés}}</ref> Tres años dempués apenes de que Jomeini calificara a la [[Casa de Saud|dinastía Saudín]] de «enemigos del islam», Rafsanyaní llograba una invitación pa visitar Arabia y dambos países normalizaben les sos rellaciones.<ref name="parsi2007"/> En paralelu al acercamientu a los vecinos árabes, Rafsanyaní obró conforme a una divisa de «primeru desarrollu, el rearmamientu dempués»,<ref name="abdollahi"/> y retayó el so presupuestu militar de manera significativa amenorgando'l númberu d'efectivos de 654&nbsp;000 al términu de la guerra iraquina a una media de 480&nbsp;000 ente 1990 y 1999, con un gastu que pasaba de 9900 millones de dólares en 1990 a 5300 en 1995.<ref name="parsi2007"/> Magar la esperiencia de Rafsanyaní resolviendo crisis y situaciones dificultoses,<ref>{{cita noticia |nome = Mustafa |apellíos = El-Labbad |títulu = Showdown in Tehran |url = http://weekly.ahram.org.eg/2005/748/re1.htm |obra = Al-Ahram Weekly On-line |fecha = 23-29/6/2005 |fechaaccesu = 14 de mayu de 2013 |idioma = inglés |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070112173351/http://weekly.ahram.org.eg/2005/748/re1.htm |fechaarchivu = 12 de xineru de 2007 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20070112173351/http://weekly.ahram.org.eg/2005/748/re1.htm |archivedate = 2007-01-12 }}</ref> les rellaciones colos países europeos y los Estaos Xuníos siguieron sicasí en mala traza,<ref name="abdollahi"/> entá cola influyencia iranina na resolución de la crisis de los rehenes de Hezbolá n'El Líbanu. La preconcesión d'un contratu petroleru por valor de miles de millones de dólares a la empresa estauxunidense [[Conoco]], que nun principiu recibió garantíes por parte de l'[[William Jefferson Clinton|alministración Clinton]], foi finalmente refugada pol presidente norteamericanu al anunciar la prohibición de too comerciu con Irán nun discursu pronunciáu'l 30 d'abril de 1995 ante'l [[Congresu Xudíu Mundial]], tres un intensu llabor de cabildeo del lobby proisraelí [[AIPAC]], basada nel refugu per Teḥrán de la esistencia del estáu xudíu y de los [[Alcuerdos d'Oslu]] como «intentu americanu de llegalizar la ocupación per Israel de tierres palestines y musulmanes». La presidencia de Rafsanyaní averábase asina al so fin, magar los esfuercios d'acercamientu, coles más dures sanciones decretaes hasta entós contra Irán per Estaos Xuníos.<ref name="parsi2007"/> ==== Sofitos y oponentes políticos ==== Hashemí Rafsanyaní caltuvo so les sos presidencies la práutica del periodu jomeinista de faer convivir nel so gabinete a ministros d'ideoloxíes contrapuestes: conservadores islámicos como [[Alí Akbar Velayatí]], [[Alí Lariyaní]], Alí Fallahián, Yahya Al-y Eshaq, etc. xunto a personalidaes d'enclín más izquierdista como Mostafá Moín, [[Abdolá Nurí]], [[Mohammad Jatamí|Seyed Mohammad Jatamí]], [[Mohammad Saidikiá]]. Sicasí, cola medría de les crítiques a la so xestión dende l'[[Asamblea de Clérigos Combatientes]] (ACC) y l'ala jomeinista pol so calter privatizador, pola inflación y la desigualdá sufiertes poles clases trabayadores y poles restricciones a l'actividá política, amás del cambéu de mayoría parllamentaria a favor de la derecha nes eleiciones llexislatives de 1992 —en parte gracies el vetu de numberoses candidatures de la ACC pol [[Conseyu de Guardianes]]— llevaron al segundu mandatu presidencial, empecipiáu en 1993, a escorarse escontra la derecha. Rafsanyaní trató de permediar los sos sofitos cola creación en 1995 del Partíu de los Executivos de la Constructividad<ref name=afshari>{{cita llibru |apellíos=Afshari |nome=Reza |títulu=Human Rights in Iran: The Abuse of Cultural Relativism. |añu=2001 |editorial=University of Pennsylvania Press |isbn=978-0-8122-2139-8 |páxines=440 |allugamientu=Philadelphia}}</ref> (''Hezb-y Kargozarán-y Sazandegí''),<ref>En grafía persa, حزب کارگزاران سازندگی—[[Wikipedia:Treslliteración/Persa|treslliteráu]] '''Ḥezb-y Kârgozârân-y Sâzandegi'''—.</ref> presentáu como de derecha moderna», qu'incluyía a personalidaes consideraes d'izquierda o reformistes como Ataollah Mohayeraní, l'alcalde de Teḥrán Gholamhosein Karbaschí, Mohammad Alí Nayafí, Biyán Zangané…, munchos de los cualos atoparíen puestos nos posteriores gobiernos reformistes de [[Mohammad Jatamí|Seyed Mohammad Jatamí]], yá de calter menos sincréticu.<ref name=honari>{{cita web |autor=Mehdí Honarí |títulu=بازخوانی کارنامه ۱۶ سال دولتداری «هاشمی» و «خاتمی» /دولت هاشمیرفسنجاني؛ كارگزاران سازندگي و «کمپانی سهامی قدرت», «Relectura de los fechos de 16 años de gobiernu de Hashemí y Jatamí/El gobiernu de Hashemí Rafsanyaní, los Executivos de la Constructividad y la Sociedá Anónima del Poder» |url=http://www.rajanews.com/detail.asp?id=151780 |fechaaccesu=16 de mayu de 2013 |fecha=2 de marzu de 2013 |idioma=persa}}</ref> Sicasí, el modernismu relativamente lliberal de Rafsanyaní y los sos intentos d'acercamientu a los países occidentales -y alienaban a los sectores conservadores, progresivamente arrexuntaos en redol al xefe del estáu [[Alí Jamenei]], que denunciaben la modernización promovida por Rafsanyaní y dempués por Jatamí como una agresión cultural» (''tahayom-y farhangí'') occidentalizante<ref name="takeyh"/> y consideraben que'l pragmatismu materialista y inigualitario de la política de Rafsanyaní yera contrariu a los ideales del fundador de la República Islámica, Jomeini.<ref name="Appleby"/><ref name="abdollahi"/> Foi nestes circunstancies que tomó forma'l grupu paramilitar clandestín ''Ansar-y Hezbollah'' («compañeros del partíu de Dios»),<ref name="afshari"/> venceyáu a los sectores derechiegos y al ayatolá Alí Jamenei<ref name=mena>{{cita llibru |títulu=The Middle East and North Africa |añu=2004 |editorial=Europa |isbn=1857431847 |páxines=1370 |ubicación=Londres |idioma=inglés}}</ref> qu'operaría como fuercia de choque esforcia en contra de diverses manifestaciones consideraes esviaes del islam jomeinista, yá fueren mozos en paxellu occidental, periodistes, tiendes qu'ufiertaren xéneru indeseado, manifestantes opuestos a la llinia conservadora, etc.<ref>{{cita web |títulu=Ansar-i Hizbullah Followers of the Party of God |url=http://www.globalsecurity.org/intell/world/iran/ansar.htm |fechaaccesu=16 de mayu de 2013 |obra=Global Security |idioma=inglés}}</ref> Jamenei empezó a denunciar l'agresión cultural» en 1992 y, de magar, trató de llindar el poder de Rafsanyaní en beneficiu propiu,<ref>{{cita llibru |apellíos=Walt |nome=Stephen M. |títulu=Revolution and War |añu=1996 |editorial=Cornell University |isbn=0-8014-8297-6 |páxines=365}}</ref> llegando a finales de la so última presidencia a ordenar la destitución de distintos ministros de Hashemí.<ref name="moslem"/> Antes de expirar el so segundu mandatu, la comisión de Cultura y Guía de la cámara llexislativa promocionó un proyeutu de llei que dexara a Rafsanyaní optar a una tercer presidencia. Les protestes que de momentu causó la iniciativa<ref name="Maddy-Weitzman">{{cita llibru |apellíos=Maddy-Weitzman |nome=Bruce |títulu=Middle East Contemporary Survey, vol. 23 |añu=1999 |editorial=Tel Aviv University |isbn=965-224-049-4 |páxines=694}}</ref> movieron a Rafsanyaní a alliniase col [[Movimientu reformista iranín|reformismu de los antiguos siguidores de la llinia del Imam]].<ref name="takeyh"/> N'encamentando ensin ésitu mientres dellos meses a [[Mir Hosein Musaví]] por que presentara la so candidatura, Rafsanyaní sofitó la de Seyed Mohammad Jatamí, quien n'abandonando'l gabinete en 1992 permaneciera como conseyeru so.<ref name="brumberg"/> === Periodu reformista (1997-2005) === Rafsanyaní allegó a les eleiciones llexislatives de 2000 y llogró l'últimu escañu asignáu a la [[Circunscripción eleutoral|circunscripción]] de Teḥrán.<ref name="brumberg"/> Les acusaciones de [[fraude eleutoral|fraude]] llevar a dimitir antes de la [[invistidura]].<ref name=akbarin>{{cita noticia |nome=Mohammad Yavad |apellíos=Akbarín |títulu=اکبر هاشمی رفسنجانی؛ پایان حیات سیاسی چهره ای قدرتمند؟, «Akbar Hashemí Rafsanyaní: ¿final de la vida política d'una cara poderosa?» |url=https://www.bbc.co.uk/persian/iran/2011/03/110308_khobregan_4th_hashemi_rafsanjani.shtml |editorial=BBC Persa |fecha=8 de marzu de 2011 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013 |idioma=persa}}</ref> Akbar Hashemí Rafsanyaní caltuvo un poder en cayente dientro del sistema políticu iranín, magar nun ostentar la presidencia y al so fracasu nes llexislatives, gracies a la so posición como presidente del Conseyu de Discernimiento de la Conveniencia del Estáu y a la potencia económica de les sos redes d'influyencia.<ref name="Maddy-Weitzman"/> El so hermanu Mohammad Hashemí llogró un puestu d'asistente executivu del presidente Jatamí.<ref name="brumberg"/> Esi cayente acelerar al convertise Rafsanyaní en blancu de les crítiques de los dos ales de la clase política iranina. En 1998, unu de los sos aliaos fundamentales, l'alcalde de Teḥrán Gholamhosein Karbaschí, foi condergáu a dos años de prisión per malversación de fondos.<ref name="tezcur"/> [[Akbar Ganji|Akbar Ganyí]] dedicó al analís de la so implicación nos asesinatos en serie d'intelectuales de los años 90 el so llibru «Eminencia colorada y eminencies grises»,<ref>Títulu orixinal persa, عالیجاناب سرخ‌پوش و عالیجنابان خاکستری —[[Wikipedia:Treslliteración/Persa|treslliteráu]] '''ʿÂliŷenâb sorjpuš va ʿâliŷenâbân-y jâkestari'''—.</ref> publicáu en 2000 y qu'en cuatro años algamó 33 reediciones.<ref>{{cita noticia |nome=Robert |apellíos=Fisk |títulu=Rafsanyani, implicáu en más de 80 asesinatos de disidentes n'Irán |url=https://elpais.com/diario/2000/03/09/internacional/952556417_850215.html |obra=El País (España) |fecha=9 de marzu de 2000 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíos=Peterson |nome=Scott |títulu=Let the swords encircle me: Iran--a journey behind the headlines |añu=2010 |editorial=Simon & Schuster |isbn=978-1-4165-9728-5 |páxines=732 |allugamientu=Nueva York |url=http://books.simonandschuster.com/Let-the-Swords-Encircle-Me/Scott-Peterson/9781416597285 |idioma=inglés}}</ref> ==== El casu Mykonos ==== En [[1997]], un tribunal alemán condergó a dos homes pol asesinatu de Sadiq Sarafkindi, un líder [[curdu]]-iranín, en 1992, dientro del restorán Mykonos, según a trés de los sos collaboradores, y condergó a otros dos por complicidá nesti cuádruple crime. El presidente del tribunal, [[Frithjof Kubsch]], afirmó que los homes nun teníen motivos personales sinón qu'obedecíen órdenes. Ensin dar nomes, Kubsch dixo qu'esti asesinatu fuera ordenáu pola [[Comisión d'Operaciones Especiales]] d'Irán, a la que presuntamente pertenecíen el presidente y el líder supremu d'Irán. Según los fiscales, la orde de los asesinatos fuera dada direutamente polos ayatolás [[Alí Jamenei|Jameneí]] y Rafsanyaní.<ref>[http://www.cnn.com/WORLD/9704/10/germany.iran/ German court implicates Iran leaders in '92 killings]</ref> [[Ficheru:IRAN election.jpg |thumb|left|275px|Propaganda eleutoral caleyera de Rafsanyaní en 2005.]] === Presidencia de [[Mahmud Ahmadineyad]] (2005-2013) === Hashemí Rafsanyaní postular na eleición presidencial de xunu de 2005, quedando como candidatu más votáu na primera vuelta pero perdiendo con un 36&nbsp;% de los sufraxos frente a [[Mahmud Ahmadineyad]] na segunda. Al igual que los candidatos reformistes [[Mehdí Karrubí]] y Mostafá Moín, Rafsanyaní denunció una interferencia del estamentu militar nos comicios<ref>{{cita noticia |títulu=اعتراض نامزدهای اصلاح طلب به 'دخالت نظاميان' در انتخابات, «Protesta de los candidatos reformistes por "inxerencia de los militares" nes eleiciones» |url=https://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/06/050618_sm-elections-objection.shtml |editorial=BBC Persa |fecha=19 de xunu de 2005 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013 |idioma=persa}}</ref> y calificó el procesu como «contamináu por inxerencies sistemátiques».<ref>{{cita noticia |títulu=هاشمی انتخابات را آلوده به دخالتهای سازمان يافته دانست, «Hashemí califica les eleiciones como "contaminaes por "inxerencies sistemátiques"» |url=https://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2005/06/050619_mf_hashemi.shtml |editorial=BBC Persa |fecha=19 de xunu de 2005 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013 |idioma=persa}}</ref> N'avientu de [[2006]], Rafsanyaní foi escoyíu con más de 1,5 millones de votos pola circunscripción de [[Provincia de Teḥrán|Teḥrán]] pa l'[[Asamblea de los Espertos|Asamblea d'Espertos]], organismu con poder llegal pa destituyir y designar al [[Líder Supremu d'Irán|Irán]]. El [[4 de setiembre]] de [[2007]] foi designáu pa presidir dicha asamblea, hasta que'l [[10 de marzu]] de [[2011]] foi sustituyíu pol ayatolá [[Mohamed Reza Mahdaví Kaní]], más próximu al Líder [[Alí Jamenei]] y al presidente [[Mahmud Ahmadineyad]].<ref>[https://www.elpais.com/articulo/internacional/regimen/irani/estrema/aparatu/poder/ex-presidente/Rafsanyani/elpepuint/20110309elpepiint_9/Tes/ El réxime iranín estrema del aparatu del poder al ex-presidente Rafsanyaní]</ref> ==== [[Atentáu a la AMIA|El casu AMIA]] ==== El [[25 d'ochobre]] de [[2006]], un equipu de [[fiscal (funcionariu)|fiscales]] [[Arxentina|arxentinos]] acusó formalmente a [[Irán]] y a la milicia [[xiina]]ta libanesa [[Hezbolá]] pol [[atentáu a la AMIA]] en [[1994]] en [[Buenos Aires]], acusando a les autoridaes iranines de dar instrucciones al Hezbolá de llevar a cabu esi ataque, y pidió la detención de Rafsanyaní y la d'otros siete persones.<ref>[https://archive.today/20120703160902/www.news.com.au/couriermail/story/0,23739,21094377-27197,00.html Terrorism Tehran-style | The Courier-Mail<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.siteinstitute.org/bin/articles.cgi?ID=news241007&Category=news&Subcategory=0&Current=1 |títulu=Terrorism Tehran-style |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20070928061405/http://www.siteinstitute.org/bin/articles.cgi?ID=news241007&Category=news&Subcategory=0&Current=1 |fechaarchivu=2007-09-28 }}</ref><ref>{{cita publicación | títulu= Iran, Hezbollah charged in 1994 Argentine bombing | editorial= [[Daily Jang]] | fecha= 25 d'ochobre de 2006 | url= http://www.thenews.com.pk/update_detail.asp?id=11864 | idioma= Inglés | fechaaccesu= 25 d'ochobre de 2006 | urlarchivu= https://web.archive.org/web/20070901221807/http://www.thenews.com.pk/update_detail.asp?id=11864 | fechaarchivu= 1 de setiembre de 2007 }}</ref><ref>{{cita publicación | títulu= Iran charged over Arxentina bomb | editorial= [[BBC]] news | fecha= Wednesday, [[25 d'ochobre]] [[2006]], 22:47 GMT 23:47 UK | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/6085768.stm | idioma= Inglés|fechaaccesu= 25 d'ochobre de 2006}}</ref> Esti incidente punxo'l gobiernu d'[[Ahmadineyad]] na incómoda posición de la defensa de Rafsanyaní, magar ser esti presentáu como corruptu y pro occidental.<ref name="ra">[https://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/11/061110_a_az_hashemi_arge.shtml BBCPersian.com<!-- Títulu xeneráu por un bot -->]</ref> [[Ficheru:26 Tir Protest.jpg |thumb|right|275px|Manifestantes en Teḥrán, en redol al rezu coleutivu empobináu por Rafsanyaní el vienres 17 de xunetu de 2009.]] ==== [[Protestes eleutorales n'Irán de 2009|Crisis eleutoral de 2009]] ==== Nes protestes que siguieron al anunciu del [[Eleiciones presidenciales d'Irán de 2009|trunfu del saliente Ahmadineyad]] sobre el ex-primer ministru [[Mir Hosein Musaví]] y [[Mehdí Karrubí]], la fía de Rafsanyaní Faezé foi arrestada'l 21 de xunu y dempués condergada a seis meses de prisión por «propaganda contra'l sistema políticu».<ref>{{cita noticia |títulu=Lliberada la fía disidente del ex-presidente iranín Rafsanyani, tres seis meses de cárcel |url=https://www.abc.es/internacional/20130320/abci-fía-rafsanjani-201303191935.html |obra=ABC (España) |fecha=20 de marzu de 2013 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013 |axencia=EFE }}</ref> El mesmu Akbar Hashemí Rafsanyaní —entós presidente de l'[[Asamblea de los Espertos]], competente pa destituyir al [[Líder Supremu d'Irán|Líder Supremu]], treslladó la so residencia a [[Qom (Irán)|Qom]], sede de les máximes autoridaes relixoses chiitas, anque nos díes de máxima crisis guardó silenciu sobre la situación.<ref>{{cita noticia |nome=Parisa |apellíos=Hafezi |títulu=Rafsanjani's future at stake in Iran turmoil |url=http://www.reuters.com/article/2009/06/26/us-iran-election-rafsanjani-analysis-idUSTRE55P3WI20090626 |fecha=26 de xunu de 2009 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013 |axencia=Reuters |idioma=inglés}}</ref> El vienres 17 de xunetu de 2009, Rafsanyaní disponía de la vez rotativa na direición de la plegaria coleutiva na Universidá de Teḥrán y un gran ensame, compuesta tantu por reformistes como por conservadores concentróse alredor, soriellos ante tomar de posición del ex-presidente, qu'acusó al [[Conseyu de Guardianes]] de desperdiciar oportunidaes, calificó el resultáu eleutoral de dudosu y pidió al gobiernu la lliberación de los presos políticos pa reinstaurar l'enfotu públicu, según la garantía de la llibertá d'espresión poles fuercies del orde.<ref>{{cita noticia |nome=Parisa |apellíos=Hafezí |coautores=F. Dahl |títulu=El ex-presidente Rafsanyaní pide la liberación de los detenidos en Irán|url=https://elpais.com/diario/2009/07/18/internacional/1247868003_850215.html |obra=El País (España) |fecha=18 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013 |axencia=Reuters}}</ref><ref>{{cita llibru |apellíu=Daniel |nome=Elton L. |títulu=The History of Iran |añu=2012 |editorial=Greenwood Publishing Group |isbn=978-0-313-37509-5 |páxines=334 |allugamientu=Westport (Connecticut) |idioma=inglés}}</ref> Foi l'últimu sermón de vienres de Hashemí Rafsanyaní, hasta entós l'imán qu'en más ocasiones —más de 400— dirixiera la oración central de la capital iranina.<ref>{{cita noticia |títulu=وزیر اطلاعات: رفسنجانی مباحث سران فتنه را مطرح می کند, «Ministru d'Intelixencia: Rafsanyaní defende les tesis de los xefes de la sedición» |url=https://www.bbc.co.uk/persian/iran/2009/12/091210_he dir88_moslehi_hashemi.shtml |editorial=BBC Persa |fecha=10 d'avientu de 2009 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013 |idioma=persa}}</ref> El 8 de marzu de 2011, Rafsanyaní perdió la presidencia de l'[[Asamblea de los Espertos]] en beneficiu del conservador Mohammad Rezá Mahdaví Kaní dempués de delles selmanes d'intensu cabildeo por parte de los partidarios del xefe del estáu.<ref>{{cita noticia |nome=Espinosa |apellíu=Ánxeles |títulu=El réxime iranín estrema del aparatu del poder al ex-presidente Rafsanyaní |url=https://elpais.com/diario/2011/03/09/internacional/1299625209_850215.html |obra=El País (España) |fecha=9 de marzu de 2011 |fechaaccesu=17 de mayu de 2013}}</ref> El 14 de marzu de 2012 el so mandatu como presidente del Conseyu de Discernimiento de la Conveniencia del Estáu foi prorrogáu por cinco años adicionales pol ayatolá Jameneí. ==== [[Eleición presidencial d'Irán de 2013|Eleición presidencial de 2013]] ==== Akbar Hashemí Rafsanyaní rexistró la so candidatura pa un nuevu mandatu presidencial el 11 de mayu de 2013, últimu día d'inscripción, a última hora, a la edá de 79 años.<ref>{{cita noticia |títulu=Rafsanyani y Mashaei inscribir nes eleiciones presidenciales |url=http://noticias.lainformacion.com/politica/elecciones/rafsanyani-y-mashaei-inscribir en-les eleiciones presidenciales_c23CvkVg7r0T7Htqqg4qO2/ |fecha=11 de mayu de 2013 |fechaaccesu=11 de mayu de 2013 |agencia=Europa Press }}</ref> La so candidatura recibió'l sofitu vehemente del ex-presidente [[Mohammad Jatamí|Seyed Mohammad Jatamí]], amás del diputáu Alí Motahharí, l'Asamblea d'Investigadores y Docentes de Qom, l'[[Asamblea de Clérigos Combatientes]] y el Frente de Participación del Irán Islámicu. A finales d'abril, declaraciones de Rafsanyaní según les cualos Irán nun querdría guerra con Israel<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita noticia |nome = Arash |apellíos = Karami |títulu = Rafsanjani Says Iran ‘Not at War With Israel' |url = http://iranpulse.al-monitor.com/index.php/2013/04/1886/rafsanjani-says-iran-not-at-war-with-israel/ |obra = Iran Pulsie |editorial = Al Monitor |fecha = 29 d'abril de 2013 |fechaaccesu = 2 de mayu de 2013 |idioma = inglés |cita = Nós nun queremos la guerra con Israel. Bonu, si los arabes lleguen a faer la guerra nós ayudaríamos |archiveurl = https://web.archive.org/web/20130501233606/http://iranpulse.al-monitor.com/index.php/2013/04/1886/rafsanjani-says-iran-not-at-war-with-israel/ |archivedate = 2013-05-01 }} |2=http://iranpulse.al-monitor.com/index.php/2013/04/1886/rafsanjani-says-iran-not-at-war-with-israel/ |bot=InternetArchiveBot }}</ref> provocaron protestes del ministru d'Intelixencia Heydar Moslehí, que lo acusó de ser organizador de les protestes de 2009.<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita noticia |nome = Arash |apellíos = Karami |títulu = Iran's Minister of Intelligence Attacks Rafsanjani |url = http://iranpulse.al-monitor.com/index.php/2013/05/1918/irans-minister-of-intelligence-attacks-rafsanjani/ |obra = Iran Pulsie |editorial = Al Monitor |fecha = 2 de mayu de 2013 |fechaaccesu = 3 de mayu de 2013 |idioma = inglés |archiveurl = https://web.archive.org/web/20140406204959/http://iranpulse.al-monitor.com/index.php/2013/05/1918/irans-minister-of-intelligence-attacks-rafsanjani/ |archivedate = 2014-04-06 }} |2=http://iranpulse.al-monitor.com/index.php/2013/05/1918/irans-minister-of-intelligence-attacks-rafsanjani/ |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Tamién lo atacó l'hermanu del Líder, Mohammad Jameneí, quien lo calificó de «meyor opción pa les intrigues d'Estaos Xuníos n'Irán».<ref>{{cita noticia |títulu=برادر آیت الله خامنه ای: هاشمی رفسنجانی بهترین فرد برای توطئه آمریکا علیه نظام است, «Hermanu del ayatolá Jameneí: Hashemí Rafsanyaní ye la persona aparente pa les combalechadures d'Estaos Xuníos contra la República Islámica» |url=https://www.bbc.co.uk/persian/iran/2013/05/130504_dir92_hashemi_rafsanjani_khamenehi.shtml |editorial=BBC Persa |fecha=4 de mayu de 2013 |fechaaccesu=5 de mayu de 2013 |idioma=persa}}</ref> La candidatura de Rafsanyaní foi anulada pol [[Conseyu de Guardián|Consejo de Guardianes de la Constitución]].<ref>{{cita noticia|nome=Arash|apellíos=Bahmani|títulu=The Arbiter of State Expediency is Disqualified|url=http://www.roozonline.com/english/news3/newsitem/article/the-arbiter-of-state-expediency-is-disqualified.html|obra=Roozonline|fecha=22 de mayu de 2013|fechaaccesu=4--8-2013|idioma=inglés}}</ref> El 11 de xunu, Rafsanyaní declaró'l so sofitu a la candidatura de [[Hasán Rouhaní]], a quien calificó de «más fayadizu»<ref>{{cita noticia|títulu=اعلام حمایت هاشمی رفسنجانی از روحانی «Hashemí Rafsanyaní anuncia'l so sofitu a Rouhaní»|url=https://www.bbc.co.uk/persian/iran/2013/06/130611_l39_rafsanjani_rowhani_dir92.shtml|obra=[[BBC Persa]]|fecha=11 de xunu de 2013|fechaaccesu=4 d'agostu de 2013|idioma=persa}}</ref> y que finalmente s'impunxo na votación el 14 de xunu. Morrió'l [[8 de xineru]] de [[2017]] a los 82 años en siendo internáu nun hospital de [[Teḥrán]] por un ataque al corazón.<ref>{{Cita noticia|títulu=Muerre'l ex-presidente iranín Hashemi Rafsanyaní a los 82 años - RTVE.es|url=https://www.rtve.es/noticias/20170108/muere-ex-presidente-irani-hashemi-rafsanyani-82-anos/1468901.shtml|fecha=8 de xineru de 2017|fechaaccesu=8 de xineru de 2017|periódico=RTVE.es|idioma=es-ES}}</ref> == Distinciones honorífiques == * [[Ficheru:Fath_Medal.jpg|60px]] [[Orde de la Victoria (República Islámica d'Irán)]], de primer clase {{Socesión | predecesor = [[Alí Jamenei]] | títulu = [[Ficheru:Coat of arms of Iran.svg|25px]]<br />[[Presidente d'Irán|Presidente de la República Islámica d'Irán]] | periodu = [[1989]]-[[1997]] | socesor = [[Mohammad Jatamí]] }} == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == * http://www.farsnews.ir/newstext.php?nn=13921029000489 {{Commons}} {{Wikinoticias}} {{NF|1934|2017|Rafsanyani, Akbar}} {{Tradubot|Akbar Hashemí Rafsanyaní}} [[Categoría:Naturales de la provincia de Kermán]] [[Categoría:Presidentes d'Irán]] [[Categoría:Relixosos y relixoses d'Irán]] [[Categoría:Ayatolás d'Irán]] [[Categoría:Diputaos y diputaes d'Irán]] [[Categoría:Ministros y ministres d'Irán]] [[Categoría:Islamistes]] [[Categoría:Políticos y polítiques d'Irán]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 997glgr85rvukv0ct2p4h3ccrb8xvtg 0 156391 4379421 4258014 2025-06-25T11:11:21Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Guerra]]; added [[Category:Ministros y ministres de Colombia]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379421 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Leonardo Canal González''' {{nym}} foi un militar y políticu [[colombia|colombianu]]. == Biografía == Leonardo Canal foi unu de los cuatro fíos del matrimoniu de José Luis Canal Jácome y Josefa Gavina González y Rodríguez Terán. Los sos estudios d'educación primaria realizar na so población natal. Depués, en Bogotá realizó estudios de xurisprudencia nel [[Colexu Mayor de La nuesa Señora del Rosario]], institución de la cual foi vicerrector. En 1842, llogró'l doctoráu en xurisprudencia, anque exercería'l periodismu collaborando col periódicu ''El Mercurio'' de [[Lima]], [[Perú]].<ref>{{cita web |url = http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/biografias/canaleon.htm|títulu = Canal González, Leonardo|fechaaccesu = {{fecha|28|02|2017}} |editorial = Bancu de la República (Colombia)}}</ref> Canal casóse con Ana María García Briceño, en Pamplona, el día 30 d'abril de 1849, de quien enviudó en 1869. Casóse al añu siguiente, per segunda vegada, con María Josefa García Briceño, quien hasta entós yera la so cuñada. D'estes uniones, tuvo, en total, trece fíos.<ref>{{cita web|url=http://www.genealogiasdecolombia.co/familia/Individuu.aspx?r=Leonardo-Canal-Gonzalez_0373429424429421424|títulu=Familia de Leonardo Canal González en Colombia|fechaaccesu={{fecha|28|02|2017}}|autor=|enllaceautor=|fecha=|idioma=|sitiuweb=Xenealoxíes de Colombia|editorial=}}</ref> == Trayeutoria políticu-militar == === Confederación Granadina === Como otros abogaos y políticos en dómina de [[Guerres civiles de Colombia|guerres civiles]], Canal venceyar al Exércitu nacional y foi nomáu pol entós presidente [[Mariano Ospina Rodríguez]] como [[gobernador de Santander]]. Mientres la [[guerra civil colombiana de 1860-1862]], defendió al gobiernu dende [[Santander (Colombia)|Santander]], atacando a [[Tunja]], onde salió ganáu pol gobernador y xeneral lliberal [[Santos Gutiérrez]]. Esta perda llevó la guerra hasta Santander. En [[1 d'abril]] de 1861 asumió'l poder executivo'l procurador [[Bartolomé Calvo]], quien designó a Canal como ministru de gobiernu y de guerra. Cuando Calvo cayó en poder de les tropes del xeneral [[Tomás Cipriano de Mosquera]], el [[18 de xunetu]] de [[1861]], Canal declarar n'exerciciu de la presidencia nel actual conceyu de [[La Unión (Nariño)|La Unión]] en [[Nariño (Colombia)|Nariño]]. El [[26 de xunetu]] declaró a [[San Juan de Pasto]] como capital política de la República. Al haber una torga constitucional de dirixir l'Exércitu y el Gobiernu al empar, Canal encargó la presidencia al secretariu [[Manuel Del Río De Narváez]], el [[6 de payares]] de [[1862]]. Les tropes de Canal capitularon el [[30 d'avientu]] d'esi añu y el [[16 de xineru]] dexaron ratificaos los alcuerdos de paz col gobiernu rebalbu del xeneral Mosquera, teniendo que asilarse en [[Perú]]. === Estaos Xuníos de Colombia === [[Estaos Xuníos de Colombia]] asocedió a la [[Confederación Granadina]] en [[1861]] —aición que foi confirmada cola [[Constitución de Rionegro|constitución de 1863]]— dotando al país d'un sistema políticu [[federalista]] y [[lliberal]].<ref name="OLIMPO_RADICAL">{{cita web |url= http://www.banrepcultural.org/blaavirtual/historia/colhoy/colo4.htm |títulu= Etapes y sentíu de la historia de Colombia|fechaaccesu=4 de mayu de 2016 |apellíu= Jaramillo |nome= Jaime |sitiuweb= banrepcultural.org}}</ref> Nesti periodu Canal foi una da les cabeces visibles de la [[Guerra civil colombiana de 1876-1877|revolución conservadora de 1876]] mientres el gobiernu del presidente [[Aquileo Parra]].<ref>{{cita llibru |apellíu= Ocampo |nome= Javier |títulu= Historia ilustrada de Colombia |url= https://books.google.com.co/books?id=XzgpwLiJs5gC&lpg=PA154&ots=hovChjeL0P&dq=%22Leonardo%20Canal%22%22aquileo%20parra%22&hl=es&pg=PA154#v=onepage&q=%22Leonardo%20Canal%22%22aquileo%20parra%22&f=false |fechaaccesu=19 de mayu de 2017 |añu= 2006 |editor= [[Plaza y Janes]] |allugamientu= |isbn= 9581403701 |páxines= 154 }}</ref> El [[18 d'agostu]] de [[1883]], l'entós presidente de [[Venezuela]], [[Antonio Guzmán Blanco]] creó por decretu'l [[Territoriu Federal Armisticiu]] espropiando partes de los actuales estaos [[Estáu Táchira|Táchira]], [[Estáu Barinas|Barinas]] y [[Estáu Apure|Apure]]. Estes espropiaciones deber al contratu que celebró'l gobiernu d'entós con Canal González pa colonizar y esplotar los montes y mines de dicha entidá territorial, según llantar quina y viñeos.<ref>{{cita web |url = http://www.saber.ula.ve/bitstream/123456789/18092/2/art4_am_n11.pdf|títulu = El Territoriu Federal Armisticiu. Hestoria d'una Espropiación Territorial: Impautu na Opinión Pública Tachirense. 1883-1890.|fechaaccesu = {{fecha|28|02|2017}}|autor = Yuleida Artigas|enllaceautor =|fecha =|idioma =|sitiuweb =|editorial = Universidá de Los Andes (Venezuela)}}</ref> En [[1885]] Canal comandó les files del exércitu de reserva. === Últimos años y muerte === El presidente [[Jorge Holguín|Jorge Marcelo Holguín]] nomó ministru de fomentu a Canal en [[1890]]. Canal morrió en [[1894]] a la edá de 72 años, siendo soterráu nel [[Campusantu Central de Bogotá|campusantu central de Bogotá]].<ref>{{cita llibru |apellíu= Ortega |nome= Carmen |títulu= La producción intelectual de los rosaristas, 1800-1899: catálogu bibliográficu, Volume 2 |url= https://books.google.com.co/books?id=6vchWVsE4jAC&lpg=PA11&ots=_azhdfFLG0&dq=%22Leonardo%20Canal%22%22campusantu%20central%22&hl=es&pg=PA11#v=onepage&q=%22Leonardo%20Canal%22%22campusantu%20central%22&f=false |fechaaccesu=19 de mayu de 2017 |añu= 2004 |editor= [[Universidá del Rosario]] |isbn= 9588225124 |páxines= 11 }}</ref> == Referencies == {{llistaref|2}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1822|1894|Canal, Leonardo}} {{Tradubot|Leonardo Canal}} [[Categoría:Militares de Colombia]] [[Categoría:Periodistes de Colombia]] [[Categoría:Persones de Pamplona (Colombia)]] [[Categoría:Ministros y ministres de Colombia]] [[Categoría:Políticos y polítiques del Partíu Conservador Colombianu]] [[Categoría:Presidentes de Colombia]] 3jjhg72teft51qz84r3hz6chnao6p84 0 156739 4379426 4333199 2025-06-25T11:15:30Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores de Panamá]]; added [[Category:Ministros y ministres de Panamá]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379426 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Juan Carlos Varela Rodríguez''' {{nym}} ye un inxenieru, empresariu y políticu panamiegu, [[vicepresidente]] de la [[República de Panamá]] dende'l 1 de xunetu de 2009 hasta'l 1 de xunetu de 2014<ref>{{cita web |url=http://www.estudio1panama.com/?p=15074 |títulu=Varela toma posesión del so cargu como Primervicepresidente |autor=Estudio1 |fecha=1 |fechaaccesu=2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110710202900/http://www.estudio1panama.com/?p=15074 |fechaarchivu=2011-07-10 }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.presidencia.gob.pa/trans_vicepresidente.php |títulu=Juan Carlos Varela Rodríguez Vicepresidente |autor=Panamá |fecha=3 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=2012}}</ref> y actual [[presidente de Panamá]] dende'l 1 de xunetu de [[2014]]. Tamién exerció'l cargu de [[Ministru d'Asuntos Esteriores|ministru de Rellaciones Esteriores]] hasta'l 30 d'agostu de 2011,<ref>{{cita web |url=http://mire.gob.pa/ministeriu/canciller |títulu=Canciller |autor=Panamá |fecha=15 d'agostu de 2010 |fechaaccesu=2012 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110827182231/http://mire.gob.pa/ministeriu/canciller |fechaarchivu=27 d'agostu de 2011 }}</ref> en siendo destituyíu pol presidente [[Ricardo Martinelli]], actu que provocó la rotura de l'alianza gubernamental ente'l [[Partíu Panameñista]], presidíu por Varela y [[Cambéu Democráticu (Panamá)|Cambéu Democráticu]], presidíu por Martinelli. Tres les [[eleiciones xenerales en Panamá de 2014|eleiciones presidenciales]] el 4 de mayu de [[2014]], ye escoyíu [[presidente de Panamá]] per parte de l'alianza ente'l Partíu Panameñista y el [[Partíu Popular (Panamá)|Partíu Popular]].<ref>{{cita web |url=http://www.telemetro.com/politica/noticias/Tribunal-Eleutoral-Carlos-Varela-Panama_0_694430701.html#.O2bhTFc5xew |títulu=Tribunal Eleutoral: Juan Carlos Varela gana presidencia de Panamá |autor=Telemetro Panamá |fecha=4 de mayu de 2014 |fechaaccesu=5 de mayu de 2014 }}</ref> == Biografía == Juan Carlos Varela ye un empresariu, con raigaños familiares na [[provincia d'Herrera]].<ref name=autogenerated1>{{cita web |url=http://www.tupolitica.com/biografia-juan-carlos-varela/ |títulu=Biografía |autor=Tu Política |fecha=3 de xunetu de 2009 |fechaaccesu=2012}}</ref> Cursó estudios de primaria y secundaria nel Colexu Javier. Los sos estudios universitarios realizar nel [[Institutu de Teunoloxía de Georgia]], n'Estaos Xuníos, onde llogra'l [[Títulu académicu|títulu (BSc)]] d'Inxenieru Industrial.<ref name=autogenerated1 /> Nel sector priváu desempeñóse como directivu dende 1985 del [[Sociedá anónima|grupu Varela]] y foi vicepresidente executivu hasta xineru de 2008.<ref name=autogenerated1 /> Dende'l sector priváu, Varela sofitó proyeutos sociales, de cultura, de deporte, educativos, folclóricos y del mediu ambiente, al traviés de la empresa [[Varela Hermanos]] S.&nbsp;A.<ref name=autogenerated1 /> Empecipiar nel [[panameñismo]] dende bien nuevu, cuando a los 14 años acompañó al so padre a trabayar na provincia de Chiriquí, participando en xires d'organización del Movimientu Panameñista en 1977, cola apertura democrática que se dio pa la firma de los [[Trataos Torrijos-Carter]].<ref name=autogenerated1 /> Participó na campaña presidencial de 1984 con [[Arnulfo Arias Madrid]] y na de 1989 col presidente [[Guillermo Endara]]. Foi unu de los coordinadores de la campaña presidencial d'[[Alberto Vallarino]] en 1999, candidatu a la Presidencia por una alianza de partíos políticos liderada pola Democracia Cristiana, oponiéndose a la candidatura de Mireya Moscoso, pol Partíu Arnulfista.<ref name=autogenerated1 /> Participó como direutor nacional del Partíu Arnulfista de 1992 a 1999. Nel 2004 ayuda na coordinación de campañes de dellos diputaos, alcaldes y representantes, munchos de los cualos fueron electos y con ellos empecipia un movimientu de renovación nel [[Partíu Panameñista]].<ref name=autogenerated1 /> El presidente [[Ricardo Martinelli]] anunciara públicamente que Juan Carlos Varela yera'l candidatu presidencial de l'alianza gubernamental pa les eleiciones de 2014. Sicasí, Martinelli retratóse y depués de disputes ente miembros de los partíos Cambéu Democráticu y Panameñista, Varela ye destituyíu del so cargu de ministru'l 30 d'agostu de 2011 por Martinelli, provocando'l final de l'alianza gubernamental y l'arrenunciu de los miembros del panameñismo nel gobiernu. Ta casáu cola periodista [[Lorena Castiellu de Varela|Lorena Castillo García]] y tien trés fíos: Gian Carlo, Adrián y Stefan.<ref name=autogenerated1 /> == Eleiciones de 2014 == El 17 de marzu de 2013, convertir en candidatu oficial a la [[Presidencia de la República]] pol Partíu Panameñista en llogrando más del 99&nbsp;% de los votos nes primaries del partíu. El 25 d'agostu Varela foi proclamáu candidatu de l'Alianza “El Pueblu Primeru”, que s'atopa formada pol Partíu Panameñista y el Partíu Popular col respaldu del movimientu políticu “Los Gallos de verdá”, persones disidentes del Partíu [[MOLIRENA]] y sectores independientes del país.<ref>{{cita publicación |nome=Randal C. |apellíu=Archibold |títulu=Incumbent’s Party Loses Presidency in Panama |url=http://www.nytimes.com/2014/05/05/world/americas/panama-elections.html?_r=1 |periódicu=[[The New York Times]] |fecha=4 de mayu de 2014 |idioma=inglés}}</ref> El 4 de mayu de 2014 llogró la victoria nes eleiciones presidenciales al vencer al candidatu oficialista [[José Domingo Arias]] con un 39&nbsp;% de los votos emitíos. Asume'l cargu de [[Presidente de Panamá|presidente]] el 1ᵘ de xunetu asocediendo a [[Ricardo Martinelli]]. == Distinciones == * [[Ficheru:MelitensiCivili.png|80px]] Collar de la ''[[Orde pro Merito Melitensi]]'' ({{bandera2|Orde de Malta}}).<ref>{{cita web |url=https://www.orderofmalta.int/2016/02/24/the-grand-masters-state-visit-to-panama/ |títulu=The Grand Master’s State Visit to Panama |fecha=24 de febreru de 2016 |autor=News [Sovereign Order of Malta] |idioma=inglés |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20200601052322/https://www.orderofmalta.int/2016/02/24/the-grand-masters-state-visit-to-panama/ |fechaarchivu=2020-06-01 }}</ref> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.presidencia.gob.pa/trans_vicepresidente.php Vicepresidente de Panamá · Presidencia.gob.pa] * [http://www.estudio1panama.com/?p=15074| Toma de posesión Juan Carlos Varela.] * {{Twitter|jc_varela}} * [https://www.facebook.com/VarelaJC Páxina oficial de Facebook de Juan Carlos Varela.] * [https://web.archive.org/web/20131113134625/http://juancarlosvarela.com/biografia/ Biografía oficial de Juan Carlos Varela] * [http://www.cidob.org/es/documentacion/biografias_lideres_politicos/america_central_y_caribe/panama/juan_carlos_varela_rodriguez Biografía de Juan Carlos Varela por CIDOB] {{commonscat|Juan Carlos Varela}} {{Socesión | títulu = [[Presidente de Panamá]]<br>[[Ficheru:Coat of Arms of Panama.svg|30px|Panamá]] | periodu = 2014- | predecesor = [[Ricardo Martinelli]] | socesor = Nel cargu | títulu2 = [[Vicepresidente de Panamá]]<br>[[Ficheru:Coat of Arms of Panama.svg|30px|Panamá]] | predecesor2 = [[Samuel Lewis Navarro]]<br />[[Rubén Arosemena]] | socesor2 = [[Isabel Saint Malo]] | periodu2 = 2009-2014 | títulu3 = [[Ministeriu de Rellaciones Esteriores|Ministru de Rellaciones Esteriores <br>de Panamá]] | predecesor3 = [[Samuel Lewis Navarro]] | socesor3 = [[Roberto Henríquez]] | periodu3 = 2009-2011 | títulu4 = Presidente del [[Partíu Panameñista]] | predecesor4 = [[Marcu Ameglio]] | socesor4 = [[Jose Luis "Popi" Varela]] | periodu4 = 2006-2016 }} {{NF|1963||Varela, Juan Carlos}} {{Tradubot|Juan Carlos Varela}} [[Categoría:Persones de Ciudá de Panamá]] [[Categoría:Inxenieros ya inxenieres de Panamá]] [[Categoría:Presidentes de Panamá]] [[Categoría:Políticos y polítiques de Panamá]] [[Categoría:Miembros del Partíu Panameñista]] [[Categoría:Ministros y ministres de Panamá]] [[Categoría:Vicepresidentes de Panamá]] 9ize1tz5c8ujgbvnih50bd8yg4hvhnv 0 156893 4379425 3841787 2025-06-25T11:15:12Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Rellaciones Esteriores de Lituania]]; added [[Category:Ministros y ministres de Lituania]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379425 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Aleksandras Stulginkis''' {{nym}} foi un políticu [[Lituania|lituanu]] qu'aportó al segundu [[Presidente de Lituania]], ocupando esti cargu ente'l [[19 de xunu]] de [[1920]] y el [[7 de xunu]] de [[1926]]. Foi amás presidente provisional per unes hores mientres el [[Golpe d'Estáu de Lituania de 1926]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20040421151943/http://www.ktl.mii.lt/prezidentai/Stulginskis_y.html Información sobre Aleksandras Stulginskis] * [https://web.archive.org/web/20040225044550/http://www2.omnitel.net/ramunas/Lietuva/lt_government_presidents_stulginskis.shtml Información adicional] {{socesión |predecesor = [[Antanas Smetona]]<br />[[Jonas Staugaitis]] |títulu = [[Presidente de Lituania]] |periodu = {{nowrap|[[19 de xunu]] de [[1920]] – [[7 de xunu]] de [[1926]]}}<br />[[19 d'avientu]] de [[1926]] |socesor = [[Kazys Grinius]]<br />[[Antanas Smetona]] }} {{NF|1885|1969|Stulginskis, Aleksandras}} {{Tradubot|Aleksandras Stulginskis}} [[Categoría:Políticos y polítiques de Lituania]] [[Categoría:Ministros y ministres de Lituania]] [[Categoría:Presidentes de Lituania]] [[Categoría:Persones de Lituania]] rwdot5onmzjdyks230pwab22fe1nk86 0 157091 4379323 4342836 2025-06-25T07:24:06Z XabatuBot 43102 iguo testu: téxtil => testil 4379323 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Maria Josepha "Mitzi" Reiter''' {{nym}} foi una muyer alemana rellacionada con [[Adolf Hitler]], con quien tuvo una curtia rellación amorosa. == Biografía == Maria "Mitzi" Reiter yera fía d'un oficial cofundador del [[Partíu Socialdemócrata d'Alemaña]] en Berchtesgaden, Obersalzberg, Karl Reiter-Wenger y la so esposa Mara, tenía otros trés hermanos. En 1926, Mitzi a los sos 17 años yera una formosa mocina roxa que cumplía l'apariencia del ideariu nazi y trabayaba nuna tienda del so padre en Berchtesgaden cuando conoció a Hitler (37 años) por aciu la so hermana [[Paula Hitler]] nuna tienda testil mientres esti pasiaba los sos perros. Mitzi iguar p'averase a Hitler y captar la so atención a lo cual él aportó convidándola al [[Berghof]]. D'esta miente, Mitzi empecipió una rellación que foi tornándose estraña yá que según mesmes declaraciones en 1959, al cabu d'un añu Hitler intentó convertila nel so amante, invitación qu'ella tornó n'espera d'una propuesta de matrimoniu. Hitler refugó la pretensión de Reiter pa casase y pidió-y que lu esperara una y bones tenía una misión que cumplir. Sicasí, Hitler previendo qu'esta rellación sería-y políticamente perxudicial, alloñar de la moza sumiéndola nuna depresión que sumada a la muerte de la so madre por cáncer nesa mesma fecha (29 de payares de 1926) llevar esi mesmu añu a cometer un intentu de suicidiu que'l so hermanu torgó que se peracabara. Maria Reiter nunca dexó d'almirar a Hitler a pesar de casase en 1930 con un hoteleru de Berchtesgaden, Fernand Woldrich, matrimoniu que fracasó rápido en 1931. [[Rudolf Hess]] averó nuevamente en 1934 a Maria Reiter yá divorciada al círculu hitlerianu y aparentemente la rellación reinicióse efímeramente; Hitler volvió pidi-y que fuera'l so amante, pero Reiter aportunó nuna propuesta de matrimoniu; Hitler quien nun quería trate arreyáu con una divorciada encargó a [[Hans Frank]] ver el casu de divorciu de Reiter, sicasí Hitler estabilizar en 1935 con [[Eva Braun]] y nun volvieron a trate so esi mesmu escenariu.<ref>[http://ww2gravestone.com/xeneral/reiter-zierahn-divorced-woldrich-and-widow-kubisch-maria-josepha Maria Reiter-Biografía]</ref> Reiter casóse entós con un mozu oficial de les [[SS]], Georg Kubisch, un [[Hauptsturmführer]], ayudante de [[Joseph Goebbels]] que morrió n'aición nel [[Batalla de Dunkerque|sitiu de Dunkerque en 1941]]. Hitler unvió a Reiter un centenar de roses coloraes como espresión de duelu. Estos fechos solu conocíos nel círculu íntimu de Hitler fueron sacaos a la lluz pública mientres una entrevista a la hermana del dictador, [[Paula Hitler]] y a Maria Reiter en 1959, dempués de la guerra.<ref>[http://schikelgruber.net/sexbis.html Les muyeres de Hitler]</ref> La pista de Maria Reiter piérdese dempués de la guerra y solo súpose que se casara en payares de 1945 con un oficial de la SS discapacitáu físicamente mientres la guerra en Noruega llamáu Walter Zierahn; ella nun tuvo descendencia y finó en 1992 siendo soterrada nun campusantu de Múnich. == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1909|1992|Reiter, Maria}} {{Tradubot|Maria Reiter}} [[Categoría:Nazis]] 469yn5ifcb9gv7ghgvhptly0zwjlevv 0 157172 4379202 4252859 2025-06-24T16:43:01Z YoaR 37624 /* Carrera política */ 4379202 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Hassan Gouled Aptidon''' (en [[Idioma somalín|somalín]]: ''Xasan Guuleed Abtidoon''; n'[[Idioma árabe|árabe]]: حسن جولد أبتيدون) {{nym}} foi un políticu [[Xibuti|xibutianu]], célebre por ser el primer [[Presidente de Xibuti|Presidente de la República de Xibuti]]. == Biografía == === Primeros años === Gouled nació nun pequeñu pueblu, allugáu al norte de Somalia, llamáu Lughaya, el 15 d'ochobre de 1916. === Carrera política === Los sos primeros pasos a la política empezaron en 1947, cuando Gouled abogaba pola permanencia de Xibuti como colonia francesa (n'entós Xibuti llamábase [[Somalia francesa|Somalilandia Francesa]]).<ref name=":0">{{cita publicación |títulu=Hassan Gouled, 90; Led Djibouti|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html|fecha=23 de payares de 2006 |fechaaccesu=17 de febreru de 2017|periódicu=The New York Times|issn=0362-4331}}</ref> En 1952, ye escoyíu senador territorial de l'[[Asamblea Nacional de Francia]],<ref>{{cita publicación |títulu=Hassan Gouled Aptidon {{!}} president of Djibouti|url=https://global.britannica.com/biography/Hassan-Gouled-Aptidon |fechaaccesu=17 de febreru de 2017|periódicu=Encyclopedia Britannica|idioma=en}}</ref> y en 1958, el so partíu políticu llamáu [[Concentración Popular pol Progresu]], llogra una amplia mayoría, teniendo como oxetivu principal, la independencia de Xibuti del dominiu francés.<ref name=":1">{{cita web|url=http://www.casafrica.es/detalle-who-is-who.jsp?DS7.PROID=40637.html|títulu=Akinwande Oluwole Soyinka {{!}} Casa África|fechaaccesu=17 de febreru de 2017|sitiuweb=www.casafrica.es|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170217143426/http://www.casafrica.es/detalle-who-is-who.jsp?DS7.PROID=40637.html|fechaarchivu=2017-02-17}}</ref> En 1963, pasó a ser Ministru d'Educación. La so postura a favor de la permanencia de Xibuti como colonia francesa camuda radicalmente, cuando'l so partíu queda illegalizáu en 1967, y conviértese nel líder d'un grupu de disidentes que demandaba la independencia del so país.<ref name=":2">{{cita publicación |apellíos=Bernstein|nome=Adam|títulu=Hassan Gouled Aptidon, First President Of Djibouti|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/11/29/AR2006112901450.html|fecha=30 de payares de 2006 |fechaaccesu=17 de febreru de 2017|periódicu=The Washington Post|issn=0190-8286|idioma=en-US}}</ref> A diferencia d'otros países de la rexón, Gouled optó por una campaña pácifica, na que la so lema yera buscar la llibertá ''<nowiki>''con Francia, y non en contra d'ella''</nowiki>''. Tres esta campaña, fizo que los franceses amosárense a favor de que Xibuti fuera un estáu independiente.<ref name=":2" /> === Presidente de Xibuti (1977-1999) === En xunu de 1977, Xibuti llogra la so independencia, y Gouled convertir por un curtiu periodu Primer ministru, y esi mesmu añu convertir nel Primer Presidente del so país. Sicasí, la so imaxe empezó a deteriorase cuando fixo una campaña xabazmente impopular de prohibir el consumu de [[Catha edulis|khat]], una fueya masticable que sirve como un narcóticu nidiu, pero al empar, el so consumu escesivu puede causar daños cerebrales. El discutiniu de la so campaña llegó a tal estremu, que por pocu baltaron al acabante crear gobiernu, y decidió poner fin al proyeutu.<ref name=":2" /> En 1981 xeneróse nuevamente otru discutiniu, cuando modifica la constitución, introduciendo la doctrina del partíu únicu y la illegalización de partíos opositores al so gobiernu.<ref name=":1" /> Ente otres midíes, foi l'aceptación de Xibuti como un estáu multiétnicu, el procesu de repatriación voluntaria de miles de refuxaos, que fuxíen de los conflictos asocedíos en países vecinos, nes qu'amás, Gouled promovía la paz naquellos países en situación de conflictu. En 1992, y depués de delles presiones, modifica nuevamente la constitución, dando pasu a la creación d'un estáu multipartidista, de la que sicasí, nun va haber una eleición presidencial multipartidista hasta 1999.<ref name=":0" /> Hasta 1994, enfrentar contra'l Frente pa la Resatauración de la Unidá y la Democracia, un grupu guerrilleru, compuestu principalmente pola tribu [[Pueblu afar|afar]] (el segundu grupu étnicu más grande de Xibuti), que buscaba derrocar al gobiernu.<ref name=":1" /> Tres 22 años de poder, Gouled dexa la presidencia en 1999, siendo asocedíu pol so sobrín [[Ismail Omar Guelleh]], quién anguaño sigue nel cargu. Finó nel so llar, el 21 de payares de 2006, por causa de una llarga enfermedá, que nun foi confirmada pola familia de Gouled.<ref name=":0" /> == Familia == Tuvo por enforma tiempu, casáu cola conocida activista polos derechos de la muyer, Aicha Bogoreh, hasta'l so fallecimientu en 2001, Darréu, Gouled volvió casase.<ref name=":2" /> {{socesión | predecesor=cargu creáu | títulu=[[Ficheru:Coat of arms of Djibouti.svg|35px]]<br>[[Presidente de Xibuti|Presidente de la República de Xibuti]] | periodu= [[1977]] - [[1999]] | socesor= [[Ismaïl Omar Guelleh]]| predecesor2=cargu creáu | títulu2=[[Ficheru:Coat of arms of Djibouti.svg|35px]]<br>[[Primer ministru de Xibuti|Primer ministru de la República de Xibuti]] | periodu2= [[1977]] | socesor2= [[Ahmed Dini]]}} == Ver tamién == * [[Historia de Xibuti]]. == Enllaces esternos == {{commonscat}} == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1916|2006|Aptidon Hassan Gouled }} {{Tradubot|Hassan Gouled Aptidon}} [[Categoría:Políticos y polítiques de Xibuti]] [[Categoría:Presidentes de Xibuti]] a1a0lsrwc7lxs2k64hryo9oekr9aik8 0 157217 4379419 3832814 2025-06-25T11:09:17Z Omarete 35 removed [[Category:Ministros y ministres de Defensa]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379419 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Filipe Jacinto Nyussi''' {{nym}} ye un [[políticu]], [[profesor]] y [[inxenieru electrónicu]] [[mozambiqueño]]. Miembru del [[Frente de Lliberación de Mozambique]]. Anguaño ye'l presidente del país, siendo dende [[2008]] hasta [[2014]] [[Ministru de Defensa]] y dende [[2014]] líder del partíu. == Biografía == Nacíu nel distritu mozambiqueño de Mudela, de la provincia de [[Cabo Delgado]] nel añu [[1959]]. Estudiu [[Inxeniería mecánica]] en [[Checoslovaquia]] y darréu na [[Universidá de Mánchester]] ([[Inglaterra]]). Darréu decidió ampliar la so formación, estudiando en países como la [[India]], [[Sudáfrica]], [[Suazilandia]] y los [[Estaos Xuníos]]. En rematando los sos [[estudios cimeros]] tornó al so país y empezó trabayando pa la empresa estatal de Puertos y Ferrocarriles de Mozambique, de la cual al cabu de los años en [[1995]] convertir en [[direutor executivu]] de la división de la empresa nel norte y en [[2007]] xunir a la [[xunta directiva]]. Mentanto, de la mesma dende [[1993]] a [[2002]] convertir en [[Presidente]] del equipu de fútbol: [[Clube Ferroviário de Nampula]], perteneciente al [[Campeonatu mozambiqueño de fútbol]] (''Primer división''). Tamién foi [[profesor]] nel campus de la [[Universidá Pedagóxica]] de [[Maputu]] y mientres esta dómina empecipió la so carrera [[política]], siendo miembru del partíu [[Frente de Lliberación de Mozambique]] (''más conocíu como'' Frelimo) y perteneciendo al Comité Nacional de Combatientes de la Llucha de Lliberación Nacional y al grupu de la [[Iniciativa de Lideralgu d'África]]. Nel añu [[2008]] entró nel gabinete del gobiernu, presidíu pol presidente [[Armando Guebuza]]. Dende'l día [[27 de marzu]] del mesmu añu, tres diverses rebeliones asocedíes nel país el [[Ministru de Defensa]] [[Tobias Joaquim Da]]i dexó'l so cargu y Filipe foi nomáu pol presidente como nuevu ministru. Anguaño'l [[1 de marzu]] de [[2014]] tres les eleiciones internes del partíu Frelimo, el Comité Central escoyó por mayoría a Filipe como nuevu líder del partíu, ganando nes eleiciones internes a la so compañera la política [[Luisa Diogo]], convirtiéndose asina n'unu de los principales candidatos a presidente del país nes [[Eleiciones xenerales de Mozambique de 2014|eleiciones presidenciales de 2014]]. Finalmente'l [[26 d'ochobre]] la segunda vuelta final dio-y la victoria a Nyussi col 57% contra 37% de Afonso Dhlakama del [[RENAMO]] y, anque con victoria aplastante tantu na presidencia como nel parllamentu, la votación escontra'l partíu decayó enforma con al respective de la eleición de 2009 na que saldría reelecto Guebuza. == Distinciones honorífiques == * [[Ficheru: Military Leadership Medal Moçambique.png|60px]] Medaya al Lideralgu Militar, [[Mozambique]] (2017) == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat|Filipe Nyussi}} * [http://www.idolo.co.mz/index.php/politica/823-biografia-filipe-nhussi| Biografía] {{pt}} * [https://web.archive.org/web/20140302093553/http://www.presidencia.gov.mz/ Web de la Presidencia de Mozambique] *[http://www.cidob.org/biografias_lideres_politicos/africa/mozambique/filipe_nyusi Biografía de Filipe Nyusi por CIDOB] (n'español) *[http://clubofmozambique.com/news/president-nyusi-awarded-military-leadership-gold-medal-watch/] (n'inglés) {{Socesión | predecesor = [[Armando Guebuza]] | títulu = [[Ficheru:Emblem of Mozambique.svg|35px]]<br>[[Presidente de Mozambique|Presidente de la República de Mozambique]] | periodu = [[2015]] - actualidá | socesor = ''Nel cargu'' }} {{NF|1959||Nyussi, Filipe}} {{Tradubot|Filipe Nyussi}} [[Categoría:Políticos y polítiques de Mozambique]] [[Categoría:Ministros y ministres de Mozambique]] [[Categoría:Dirixentes de fútbol de Mozambique]] [[Categoría:Presidentes de Mozambique]] bwlellw0jsg2dzes89r6az02fytubl4 0 157521 4379385 4373118 2025-06-25T09:19:21Z Redaktor GLAM 129017 Higher resolution image 4379385 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar | nome_batalla = Batalla de Grunwald| imaxe = Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem.jpg| descripción_imaxe = '' Bitwa pod Grunwaldem'' ([[Jan Matejko]], 1878){{harvnp|Molik|1998|p=303}}| conflictu = parte de la [[guerra polacu-lituanu-teutónica]]| fecha = [[15 de xunetu]] de [[1410]]| llugar = ente les aldegues de [[Grunwald]] (Grünfelde) y [[Stębark]] (Tannenberg) nel [[Masuria]] occidental| resultancia = Victoria polacu-lituana| combatientes1 = '''[[Reinu de Polonia (1385-1569)|Reinu de Polonia]]'''<br>'''[[Gran Ducáu de Lituania]]'''<br>Vasallos, aliaos y mercenarios polacu-lituanos:{{harvnp|Turnbull|2003|p=26}} [[checos]], [[Bohemia]],{{harvnp|Turnbull|2003|p=26}} [[Moravia]],{{harvnp|Turnbull|2003|p=26}} [[Rutenia]],{{harvnp|Turnbull|2003|p=28}} [[Voivodato de Mazovia|Masovia]],{{harvnp|Jučas|2009|p=75}} [[Principáu de Moldavia|Moldavia]],{{harvnp|Urban|2003|p=138}} [[tártaros]],{{harvnp|Turnbull|2003|p=28}} [[Principáu de Valaquia|Valaquia]],{{harvnp|Davies|2005|p=98}} [[Principáu de Smolensk|Smolensk]]{{harvnp|Nadolski|2003|p=43}}<ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Podhorodecki|nome=L|títulu=Chanat krymski i jego stosunki z Polską w XV-XVIII w.|allugamientu=Varsovia|editorial=„Książka i Wiedza”|añu=1987|páxines=9-11|isbn=8-305-11618-2|oclc=834841480}}</ref>| combatientes2 = '''[[Orde Teutónica]]'''<br>Aliaos ([[Ducáu de Pomerania#Pomerania-Demmin y Pomerania-Stettin (1155-1264)|Pomerania-Stettin]]), cruzaos invitaos y mercenarios del oeste d'Europa| comandante1 = [[Vladislao II de Polonia]], comandante supremu{{harvnp|Turnbull|2003|p=26}}<br>[[Vitautas]], comandante lituanu| comandante2 = [[Ulrich von Jungingen]] | soldaos1 = 16&nbsp;000 a 39&nbsp;000 homes{{harvnp|Jučas|2009|pp=57-58}}| soldaos2 = 11&nbsp;000 a 27&nbsp;000 homes{{harvnp|Jučas|2009|pp=57-58}}| baxes1 = Desconocíu (escases)| baxes2 = Numberoses: 203-211 de 270 caballeros teutónicos asesinaos{{harvnp|Frost|2015|pp=106-107}}| campaña =}} La '''batalla de Grunwald''', '''primer batalla de Tannenberg''' o '''batalla de Žalgiris''' foi un enfrentamientu militar mientres la [[guerra polacu-lituanu-teutónica]]. El 15 de xunetu de 1410, l'alianza del [[Reinu de Polonia (1385-1569)|Reinu de Polonia]] y el [[Gran Ducáu de Lituania]] —encabezada respeutivamente pol rei [[Vladislao II de Polonia|Vladislao II Jagellón]] (Jogaila) y el gran duque [[Vitautas]]— enfrentar a los [[caballeros teutónicos]] prusianu-alemanes —empobinaos pol [[gran maestre de la Orde Teutónica|''Hochmeister'' o gran maestre]] [[Ulrich von Jungingen]]—. Munchos líderes de los caballeros teutónicos fueron asesinaos o fechos prisioneros. Anque acabaron derrotaos, los caballeros teutónicos [[sitiu de Mariemburgu (1410)|aguantaron l'asediu]] de la so fortaleza en Mariemburgu ([[Malbork]]) y sufrieron perdes territoriales mínimes cola [[Paz de Thorn (1411)|Paz de Thorn]] ([[Toruń]]) en 1411, ente qu'otres disputes territoriales siguieron hasta la [[Tratáu de Melno|Paz de Melno]] en 1422. Sicasí, los caballeros teutónicos nunca recuperaríen el so antiguu poder y la carga financiera de les [[arreglos de guerra]] causó conflictos internos y una recesión económica nes tierres sol so control. La batalla camudó l'equilibriu de poder n'[[Europa Central]] y [[Europa Oriental|Oriental]] y marcó l'ascensu de la [[Pactu de Vilnius y Radom|unión polacu-lituana]] como la fuercia político y militar dominante na rexón.{{harvnp|Ekdahl|2008|p=175}} L'enfrentamientu militar foi unu de los más importantes de la [[Edá Media|Europa medieval]]<ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos1=Bunar|nome1=P|apellíos2=Sroka|nome2=SA|títulu=Wojny, bitwy i potyczki w średniowiecznej Polsce|allugamientu=Cracovia|editorial=Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”|añu=1996|páxina=79|isbn=8-370-52443-3|ignore-isbn-error= true|oclc=830129855}}</ref> y considérase la victoria más importante na [[historia de Polonia]] y [[historia de Lituania|Lituania]] y tamién ye celebrada en [[Bielorrusia]].{{harvnp|Turnbull|2003|p=92}} Utilizóse como fonte de [[nacionalismu romántico|lleendes romántiques]] y arguyu nacional, convirtiéndose nun símbolu de la llucha contra los invasores.{{harvnp|Johnson|1996|p=43}} Mientres el sieglu {{sieglu|XX}} usar en campañes de propaganda [[propaganda nazi|nazi]] y [[propaganda soviética|soviética]]. Solo nes últimes décades los historiadores avanzaron escontra una evaluación desapasionada y erudita de la batalla, nes que reconcilien les narratives anteriores que diferíen enforma según la nación. == Nomes y fontes == [[Ficheru:Cronica conflictus Wladislai Regis Poloniae cum cruciferis anno Christi 1410.jpg|miniaturadeimagen|upright=.7|left|La fonte más importante sobre la batalla: ''Cronica conflictus Wladislai regis Poloniae cum Cruciferis anno Christi 1410''.]]La batalla llibrar en territoriu del [[Estáu monásticu de los Caballeros Teutónicos|Estáu monásticu de la Orde Teutónica]], nes llanures ente tres aldees: Grünfelde ([[Grunwald]]) al oeste, Tannenberg ([[Stębark]]) al nordeste y Ludwigsdorf ([[Łodwigowo]]/Ludwikowice) al sur. [[Vladislao II de Polonia|Vladislao II Jagellón]] referir al sitiu en [[llatín]] como ''in llocu conflictus nostri, quem cum Cruciferis de Prusia habuimus, dicto Grunenvelt''.{{harvnp|Ekdahl|2008|p=175}} Más tarde, los cronistes polacos interpretaron la pallabra ''Grunenvelt'' como ''Grünwald'', que significa «monte verde» n'[[idioma alemán|alemán]]. Los lituanos siguieron el so exemplu y traducieron el nome como ''Žalgiris''.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=El sožiedėlliriu|nome=S|añu=2011|capítulu=Battle of Grunwald|títulu=Historical dictionary of Lithuania|edición=Segunda|allugamientu=Lanham|editorial=Scarecrow Press|isbn=978-0-810-84914-3|oclc=666573608|páxina=123}}</ref> Los alemanes nomaron la batalla con un términu similar: ''Tannenberg'' («llomba del abetu» o «llomba del pinu»).<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Evans|nome=GC|añu=1970|títulu=Tannenberg, 1410:1914|ubicación=Londres|editorial=Hamish Hamilton|oclc=468431737}}</ref> Por tanto, hai trés nomes comúnmente utilizaos pa la batalla: {{lang|de|Schlacht bei Tannenberg}} n'alemán, {{lang|pl|bitwa pod Grunwaldem}} en [[idioma polacu|polacu]] y {{lang|lt|Žalgirio mūšis}} [[idioma lituanu|lituanu]]. Los sos nomes n'idiomes d'otros pueblos arreyaos son: {{lang|be|Бі́тва пад Гру́нвальдам}} (''Bítva pad Hrúnvaĺdam'') en [[idioma bielorrusu|bielorrusu]], {{lang|uk|Грюнвальдська битва}} (''Hryunvalʹdsʹka bytva'') [[idioma ucraín|ucraín]], {{lang|ru|Грюнва́льдская битва}} (''Hryunválʹdskaya bytva'') [[idioma rusu|rusu]], {{lang|cs|bitva o Grunvaldu}} [[idioma checu|checu]], {{lang|ro|bătăllixa de la Grünwald}} en [[idioma rumanu|rumanu]]. Esisten poques fontes contemporánees y confiables sobre la batalla y la mayoría fueron producíes polos polacos. La más importante y confiable ye la ''Cronica conflictus Wladislai regis Poloniae cum Cruciferis anno Christi 1410'', escrita a un añu de la batalla por un testigu presencial.{{harvnp|Jučas|2009|p=8}} La so autoría ye incierta, pero propunxéronse dellos candidatos: el [[kanclerz|vicecanciller]] polacu Mikołaj Trąba y el secretariu real Zbigniew Olesnicki.{{harvnp|Jučas|2009|p=9}} Magar el manuscritu orixinal de la ''Cronica conflictus'' nun sobrevive, caltúvose un curtiu resume ellaboráu nel sieglu {{sieglu|XVI}}. Otra fonte importante ye ''Historiae Polonicae'' del historiador polacu [[Jan Długosz]] (1415-1480).{{harvnp|Jučas|2009|p=9}} Ye una reporte detalláu que Długosz escribió delles décades dempués de la batalla. La fiabilidá d'esta fonte non solo sufre d'una gran diferencia ente los acontecimientos y la crónica, sinón tamién de los prexuicios de Długosz contra los lituanos.{{harvnp|Jučas|2009|p=10}} ''Banderia Prutenorum'' ye un manuscritu de mediaos del sieglu {{sieglu|XV}} con imáxenes y descripciones llatines de los [[pendón|pendones]] de guerra teutóniques prindaes mientres la batalla y exhibíes nes catedrales de [[catedral de Wawel|Wawel]] y la de [[catedral de Vilnius|Vilnius]]. Otres fontes polaques inclúin dos misives de Vladislao II a la so esposa [[Ana de Cilli]] y l'obispu de Poznań [[Wojciech Jastrzębiec]] y cartes unviaes por Jastrzębiec a los polacos na [[Santa Sede]].{{harvnp|Jučas|2009|p=10}} Ente les fontes alemanes destaquen un reporte concisu na crónica de Johann von Posilge. Una carta anónima afayada apocayá, escrita ente 1411 y 1413, apurrió detalles importantes sobre les maniobres lituanes.{{harvnp|Jučas|2009|p=11}}<ref name="Ekdahl1963">{{cita publicación|idioma=de|apellíos=Ekdahl|nome=S|añu=1963|títulu=Die "Flucht der Litauer" in der Schlacht bei Tannenberg|url=http://www.laborunion.lt/avantu/modules/sections/index.php?op=viewarticle&artid=7|revista=Zeitschrift für Ostforschung|volume=1|númberu=12|allugamientu=Marburg|editorial=Elvert|oclc=830716991|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110718053953/http://www.laborunion.lt/avantu/modules/sections/index.php?op=viewarticle&artid=7|fechaarchivu=18 de xunetu de 2011|fechaaccesu=9 de xunetu de 2018|publicación=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110718053953/http://www.laborunion.lt/avantu/modules/sections/index.php?op=viewarticle&artid=7|archivedate=2011-07-18}}</ref> {{clear}} == Antecedentes históricos == === Cruzada lituana y unión polacu-lituana === {{AP|Cruzaes báltiques}} [[Ficheru:Teutonic Order 1410.png|miniaturadeimagen|Mapa del [[Estáu monásticu de los Caballeros Teutónicos|Estáu monásticu de la Orde Teutónica]] ente 1260 y 1410; los llugares y les feches de les principales batalles, como la batalla de Grunwald, tán indicaos por espaes coloraes cruzaes.]] En 1230, la [[Orde Teutónica]], una [[orde militar]], establecer nel territoriu de [[Chełmno|Kulm]] y llanzó la llamada «[[cruzada prusiana]]» contra los clanes [[prusianos]] [[paganu|paganos]]. Col sofitu del [[papa]] y l'[[emperador del Sacru Imperiu Romanu Xermánicu|emperador alemán]], el teutones conquistaron y convirtieron a los prusianos nos años 1280 y dempués punxeron la so atención al paganu [[Gran Ducáu de Lituania]].<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Rowell|nome=SC|títulu=Lithuania ascending: a pagan empire within east-central Europe, 1295-1345|serie=Cambridge studies in medieval life and thought|volume=25|edición=Cuarta|allugamientu=Cambridge|añu=2014|añu-orixinal=1994|isbn=978-1-107-65876-9|oclc=874118870|páxines=289-290}}</ref>{{harvnp|Kiaupa|Kiaupienė|Kunevičius|2000|pp=45-72}} Mientres aproximao 100 años, los caballeros teutónicos afararon les tierres lituanes, particularmente [[Samogitia]], que dixebraba a la orde militar en Prusia de la so [[Orde Livona|filial en Livonia]].<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Riley-Smith|nome=J|añu=2005|títulu=The crusades: a history|ubicación=Londres|editorial=Continuum|páxines=161|isbn=0-826-47269-9|oclc=551913828}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Marecki|nome=J|títulu=Zakony w Polsce|allugamientu=Cracovia|editorial=Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”|añu=2000|páxina=44|isbn=8-370-52880-5|oclc=176944226}}</ref> A pesar de que les rexones fronterices convertir nun desiertu despobláu, los caballeros teutónicos ganaron poco territoriu. Los lituanos primeru arrenunciaron a Samogitia mientres el so [[Guerra Civil Lituana (1381-84)|guerra civil]] (1381-1384) nel [[Tratáu de Dubysa]]. El territoriu foi utilizáu como una moneda de cambéu pa garantizar el sofitu teutónicu a unu de los bandos na llucha interna pol poder.{{harvnp|Kiaupa|Kiaupienė|Kunevičius|2000|pp=127-128}}<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Rowell|nome=SC|añu=2000|capítulu=Baltic Europe|nome-editor=M|apellíu-editor=Jones|serie=The New Cambridge Medieval History|títulu=c.1300–c.1415|volume=VI|editorial=Cambridge University Press|páxines=709-710|isbn=0-521-36290-3|oclc=1019502309}}</ref> En 1385, el gran duque Jogaila de Lituania alcordó casase cola reina [[Eduviges I de Polonia]] na [[Unión de Krewo]]. Jogaila se [[conversión|convirtió]] al [[cristianismu]] y foi coronáu rei de Polonia ([[Vladislao II de Polonia|Vladislao II Jagellón]]), creando asina una [[unión personal]] ente'l Reinu de Polonia y el Gran Ducáu de Lituania. La [[cristianización de Lituania|conversión oficial de Lituania al cristianismu]] esanició'l motivu relixosu de les actividaes de la Orde Teutónica na zona.{{harvnp|Stone|2001|p=16}} El so [[gran maestre de la Orde Teutónica|''Hochmeister'' o gran maestre]], Conrad Zöllner von Rothenstein, col sofitu del rei húngaru [[Segismundo de Luxemburgu]], respondió impugnando públicamente la sinceridá de la conversión de Jogaila y alzó l'asuntu a una corte papal.{{harvnp|Stone|2001|p=16}} Les disputes territoriales sobre Samogitia siguieron, que tuviera en manes teutóniques dende la [[Paz de Raciąż]] en 1404. Polonia tamién tenía demandes territoriales contra los caballeros teutónicos sobre los territorios de [[Dobrzyń]] y [[Gdańsk]] (Danzig), pero les rellaciones ente dambos Estaos permanecieren en paz dende'l [[Tratáu de Kalisz]] (1343).{{harvnp|Urban|2003|p=132}} El conflictu tamién foi motiváu por disputes comerciales: los caballeros teutónicos controlaben los tramos inferiores de los trés ríos más grandes ([[ríu Niemen|Niemen]], [[Vístula]] y [[ríu Daugava|Daugava]]) en Polonia y Lituania.{{harvnp|Kiaupa|Kiaupienė|Kunevičius|2000|p=137}} === Guerra, tregua y preparativos === En mayu de 1409 empezó un llevantamientu en Samogitia col sofitu de los teutónicos. Lituania sofitar y l'Orde amenació con invadir. Polonia anunció'l so sofitu a la causa lituana y alvirtió qu'invadía Prusia como represalia. Cuando les tropes prusianes evacuaron Samogitia, el ''Hochmeister'' [[Ulrich von Jungingen]] declaró la guerra al Reinu de Polonia y el Gran Ducáu de Lituania'l 6 d'agostu de 1409.{{harvnp|Turnbull|2003|p=20}} Los caballeros teutónicos esperaben ganar a Polonia y Lituania por separáu y empezaron invadiendo la [[Gran Polonia (rexón histórica)|Gran Polonia]] y [[Cuyavia]] y tomaron a los polacos por sorpresa.{{harvnp|Ivinskis|1978|p=336}} Quemaron el castiellu de Dobrin ([[Dobrzyń nad Wisłą]]), prindaron [[Bobrowniki]] dempués d'un sitiu de 14 díes, conquistaron [[Bydgoszcz]] (Bromberg) y escalaron delles ciudaes.{{harvnp|Urban|2003|p=130}} Los polacos entamaron contraataques y recapturaron Bydgoszcz.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Kuczynski|nome=SM|añu=1960|títulu=The Great War with the Teutonic Knights in the years 1409–1411|allugamientu=Varsovia|editorial=Ministry of National Defence|oclc=20499549|páxina=614}}</ref> Los samogitianos atacaron Memel ([[Klaipėda]]).{{harvnp|Ivinskis|1978|p=336}} Sicasí, nengunu de los bandos taba preparáu pa una guerra a gran escala.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Koncius|nome=JB|añu=1964|títulu=Vytautas the Great, Grand Duke of Lithuania|ubicación=Miami|editorial=Franklin Press|páxines=74-75|lccn=66089704|oclc=462958153}}</ref> [[Ficheru:Lietuviai kovoja su vokiečiais.Lithuanians fighting Teutonic Knights (2).jpg|miniaturadeimagen|[[Pueblu lituanu|Lituanos]] enfrentándose a los [[Orde Teutónica|caballeros teutónicos]]. Baxorrelieve del sieglu|XIV||a}} del castiellu de Marienmburgu.]][[Wenceslao de Luxemburgu]], [[Rei de Romanos|rei de romanos]], alcordó mediar na disputa. Roblóse una tregua'l 8 d'ochobre de 1409, que expiró el 24 de xunu de 1410.{{harvnp|Jučas|2009|p=51}} Dambes partes usaron esti tiempu pa preparar pa la guerra, axuntar tropes y participar en maniobres diplomátiques. Tamién unviaron cartes y mensaxeros acusándose mutuamente de delles males aiciones y amenaces a la cristiandá. Wenceslao recibiera 60&nbsp;000 florinos como regalu de los caballeros teutónicos, polo que declaró que Samogitia pertenecía llexítimamente a la Orde y que solamente'l territoriu de Dobrzyń tendría de ser devueltu a Polonia.{{harvnp|Turnbull|2003|p=21}} Los caballeros teutónicos tamién apurrieron 300&nbsp;000 ducaos a Segismundo de Luxemburgu, quien tenía ambiciones sobre'l [[Principáu de Moldavia]], p'asistencia militar mutua.{{harvnp|Turnbull|2003|p=21}} El rei húngaru intentó romper l'alianza polacu-lituana ufiertando a [[Vitautas]] una corona de rei; la so aceptación violaría los términos del Alcuerdu de Ostrów y creáu discordia ente polacos y lituanos.{{harvnp|Kiaupa|Kiaupienė|Kunevičius|2000|p=139}} Coles mesmes, Vitautas llogró una tregua cola [[Orde Livona]].{{harvnp|Christiansen|1997|p=227}} N'avientu de 1409, Vladislao II y Vitautas alcordaron una estratexa común: los sos exércitos xunir nuna sola fuercia y colaríen xuntos escontra Mariemburgu ([[Malbork]]), capital de la Orde.{{harvnp|Turnbull|2003|p=30}} Los caballeros teutónicos adoptaren una posición defensiva, pero nun esperaben un ataque conxuntu y, nel so llugar, preparar pa una doble invasión: los polacos taríen a lo llargo del ríu [[Vístula]] en direición a Danzig (Gdańsk) y los lituanos a lo llargo de [[ríu Niemen|Niemen]] en direición a [[Ragnit]] (Neman). Pa compensar esta potencial amenaza, Ulrich von Jungingen concentró les sos fuercies en Schwetz ([[Świecie]]), una posición central dende onde les tropes podíen responder a una invasión dende cualquier direición con bastante rapidez.{{harvnp|Jučas|2009|p=74}} Unviaron guarniciones importantes nos castiellos orientales de Ragnit, Rhein ([[Ryn]]) cerca de Lötzen ([[Giżycko]]) y Memel (Klaipėda).{{harvnp|Jučas|2009|p=75}} Pa caltener los sos planes de callao y engañar a la Orde, Vladislao II y Vitautas entamaron delles incursiones nos territorios fronterizos, lo que forzó a los caballeros teutónicos a caltener aparcaes a les sos tropes.{{harvnp|Turnbull|2003|p=30}} == Fuercies adversaries == {| class="wikitable sortable collapsible collapsed col2cen col3cen col4cen" style="float:right;margin:10px;" |+ Estimaciones de fuercies adversaries{{harvnp|Jučas|2009|pp=57-58}} |- !class="unsortable"| Historiador || Polacos || Lituanos || Teutónicos |- | Karl Heveker y<br> [[Hans Delbrück]]{{harvnp|Frost|2015|p=106}}|| 10&nbsp;500 || 6000 || 11&nbsp;000 |- | Eugene Razin{{harvnp|Razin|1999|p=486}} |colspan="2"| 16&nbsp;000-17&nbsp;000 || 11&nbsp;000 |- | Max Oehler |colspan="2"| 23&nbsp;000 || 15&nbsp;000 |- | Jerzy Ochmański |colspan="2"| 22&nbsp;000-27&nbsp;000 || 12&nbsp;000 |- | Sven Ekdahl{{harvnp|Frost|2015|p=106}} |colspan="2"| 20&nbsp;000-25&nbsp;000 || 12&nbsp;000-15&nbsp;000 |- | Andrzej Nadolski || 20&nbsp;000 || 10&nbsp;000 || 15&nbsp;000 |- | Jan Dąbrowski || 15&nbsp;000-18&nbsp;000 || 8000-11&nbsp;000 || 19&nbsp;000 |- | Zigmantas Kiaupa<ref name="Kiaupa2002">{{cita llibru |idioma=lt|apellíos=Kiaupa|nome=Z|añu=2002|capítulu=Didysis karas el so Kryžiuočiais|títulu=Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės|allugamientu=Vilnius|editorial=Elektroninės leidybos namai|isbn=9-986-92169-4|oclc=837891884|formatu=CD-ROM}}</ref> || 18&nbsp;000 || 11&nbsp;000 || 15&nbsp;000-21&nbsp;000 |- | Marian Biskup || 19&nbsp;000-20&nbsp;000 || 10&nbsp;000-11&nbsp;000 || 21&nbsp;000 |- | Daniel Stone{{harvnp|Stone|2001|p=16}} || 27&nbsp;000 || 11&nbsp;000 || 21&nbsp;000 |- | Stefan Kuczyński |colspan="2"| 39&nbsp;000 || 27&nbsp;000 |- | James Westfall Thompson y<br> Edgar Nathaniel Johnson<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos1=Thompson|nome1=JW|apellíos2=Johnson|nome2=EN|añu=1937|títulu=An introduction to Medieval Europe, 300–1500|allugamientu=Nueva York|editorial=W. W. Norton|oclc=19683883|páxina=940}}</ref> |colspan="2"| 100&nbsp;000 || 35&nbsp;000 |- | Alfred Nicolas Rambaud<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos1=Rambaud|nome1=AN|añu=1898|títulu=History of Russia|volume=I|nome2=LB (trad.)|apellíos2=Lang|allugamientu=Nueva York|editorial=Peter Fenelon Collier|oclc=7220955|páxines=146-148}}</ref> |colspan="2"| 163&nbsp;000 || 86&nbsp;000 |} [[Ficheru:Battle of Grunwald - Kronika tho iesth Historya swiata 1564 (109729736).jpg|miniaturadeimagen|Grabáu del enfrentamientu bélicu por [[Marcin Bielski]] (''Kronika wszytkiego świata'', 1564).]][[Ficheru:Tatar kossak.JPG|miniaturadeimagen|[[Tártaros de Lipka|Tártaru musulmán]] lluchando contra un caballeru teutónicu. Detalle de ''Bitwa pod Grunwaldem'' ([[Wojciech Kossak]], 1931).]]El númberu precisu de soldaos arreyaos resultó malo d'establecer.{{harvnp|Turnbull|2003|p=25}} Nenguna de les fontes contemporánees apurrió recuentos de tropes confiables. [[Jan Długosz]] documentó el númberu de pendones, la unidá principal de cada caballería: 51 pa los caballeros, 50 pa los polacos y 40 pa los lituanos.{{harvnp|Ivinskis|1978|p=338}} Sicasí, nun ta claru cuántos homes habíen asignaos a cada pendón. La estructura y el númberu d'unidaes d'infantería ([[pica (arma)|piqueros]], [[tiru con arcu arqueros]], [[ballesta|ballesteros]]) y d'artillería desconozse. Les estimaciones, en munchos casos sesgadas por considerancies polítiques y nacionalistes, fueron ellaboraes por dellos historiadores.{{harvnp|Turnbull|2003|p=25}} Los historiadores alemanes tienden a presentar númberos más baxos, ente que los polacos presenten con frecuencia estimaciones más altes.{{harvnp|Jučas|2009|pp=57-58}} Les estimaciones del historiador polacu Stefan Kuczyński de 39&nbsp;000 polacu-lituanos y 27&nbsp;000 teutónicos{{harvnp|Ivinskis|1978|p=338}} fueron citaes na lliteratura occidental como «comúnmente aceptaes».{{harvnp|Davies|2005|p=98}}{{harvnp|Johnson|1996|p=43}}{{harvnp|Turnbull|2003|p=25}} Anque menos numberosos, l'exércitu teutónicu tenía ventayes tocantes a disciplina, entrenamientu militar y equipamientu.{{harvnp|Razin|1999|p=486}} Yeren particularmente conocíos pola so caballería pesada. L'exércitu teutónicu tamién taba forníu con [[bombarda (arma)|bombarderos]] que podíen disparar [[proyeutil]]es de plomu y piedra.{{harvnp|Razin|1999|p=486}} Dambes fuercies taben compuestes por tropes de dellos Estaos y tierres, incluyíos numberosos mercenarios; por casu, habíen mercenarios [[Bohemia|bohemios]] en cada bandu.{{harvnp|Turnbull|2003|p=29}} La Orde tamién convidó a guerreros cruzaos. Ventidós pueblo distintos, na so mayoría xermánicos, xunir a ellos.{{harvnp|Razin|1999|pp=485-486}} Ente los reclutes teutónicos había soldaos de [[Westfalia]], [[Frisia]], [[Austria]], [[Suabia]]{{harvnp|Turnbull|2003|p=29}} y Stettin ([[Szczecin]]).{{harvnp|Jučas|2009|p=56}} Dos nobles húngaros, [[Nicolás Garai el mozu|Nicolás II Garai]] y [[Stibor de Stiboricz]], llevaron 200 homes a la Orde,{{harvnp|Urban|2003|p=139}} pero'l sofitu de Segismundo de Luxemburgu foi insignificante.{{harvnp|Christiansen|1997|p=227}} Polonia llevó mercenarios de [[Moravia]] y Bohemia. Los [[checos]] formaron dos pendones completos, sol mandu de Jan Sokol z Lamberka.{{harvnp|Turnbull|2003|p=26}} Ente los checos que sirvieron posiblemente tuvo [[Jan Žižka]], futuru comandante de les fuercies [[husita|husites]].<ref>{{cita web|idioma=en|apellíos=Richter|nome=J|fecha=16 de xunetu de 2010|títulu=Jan Žižka at Grunwald: from mercenary to Czech national hero|url=http://www.radio.cz/en/section/curraffrs/jan-zizka-at-grunwald-from-mercenary-to-czech-national-hero|obra=Radio Prague|allugamientu=Praga|editorial=Český rozhlas|fechaaccesu=16 d'agostu de 2012}}</ref> [[Alejandro I de Moldavia|Alejandro «el Bonu»]], gobernante de Moldavia, comandó una tropa espedicionaria.{{harvnp|Urban|2003|p=138}} Vitautas axuntó tropes con soldaos lituanu, [[Rutenia|rutenos]] (de l'actual [[Bielorrusia]] y [[Ucraína]]) y rusos. Los trés pendones rusos de [[Principáu de Smolensk|Smolensk]] tuvieron el mandu del hermanu de Vladislao II, Lengvenis, ente que'l contingente de los tártaros de la [[Horda d'Oru]] tuvo'l mandu del futuru kan [[Jalal ad-Din (kan)|Jalal ad-Din]].{{harvnp|Turnbull|2003|p=28}} El comandante xeneral de la fuercia conxunto polacu-lituana foi'l rei Vladislao II Jagellón; sicasí, nun participó direutamente na batalla. Les unidaes lituanes fueron comandadas direutamente pol gran duque Vitautas —el segundu al mandu— y ayudaron a diseñar l'[[la gran estratexa|alta estratexa]] de la campaña. Vitautas participó viviegamente na batalla y comandó les unidaes lituanes y polaques.{{harvnp|Jučas|2009|p=64}} Jan Długosz rellata que l'[[miecznik|espadachín]] de rangu inferior de la Corona, Zyndram de Maszkowice, comandó al exércitu polacu, pero esti datu ye dudosu.{{harvnp|Jučas|2009|p=63}} Lo más probable ye que'l [[marszałek|mariscal de la Corona]], Zbigniew de Brzezia, dirixó a les tropes polaques nel campu de batalla.<ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Jasienica|nome=P|títulu=Myśli o dawnej Polsce|edición=Quinta|allugamientu=Varsovia|editorial=Czytelnik|añu=1990|páxina=236|isbn=8-307-01957-5|oclc=1040548668}}</ref> == Desarrollu de la batalla == === Cola por Prusia === [[Ficheru:Grunwald 1410.png|miniaturadeimagen|Mapa de los movimientos militares na campaña de Grunwald.]]La primer etapa de la campaña de Grunwald foi la xunta de les tropes polacu-lituanes en Czerwińsk nad Wisłą, un puntu d'alcuentru designáu a unos 80&nbsp;km de la frontera prusiana, onde l'exércitu conxuntu crució'l [[Vístula]] por una [[ponte de barques]].{{harvnp|Turnbull|2003|p=33}} Esta maniobra —que riquió precisión y estrema coordinación ente les fuercies multiétnicas— llevar a cabu n'aproximao una selmana, del 24 al 30 de xunu de 1410.{{harvnp|Jučas|2009|p=75}} Los soldaos polacos de la [[Gran Polonia (rexón histórica)|Gran Polonia]] axuntar en [[Poznań]], ente que los de la [[Pequeña Polonia (rexón histórica)|Pequeña Polonia]] en Wolbórz. El 24 de xunu de 1410, Vladislao II y mercenarios checos aportaron a Wolbórz.{{harvnp|Jučas|2009|p=75}} Trés díes depués, l'exércitu polacu yá taba nel llugar de xunta. L'exércitu lituanu salió de [[Vilnius]] el 3 de xunu y xunióse a los reximientos rutenos en Hrodna ([[Grodno]]).{{harvnp|Jučas|2009|p=75}} Llegaron a Czerwinsk el mesmu día que los polacos travesaron el ríu. Dempués del encruz, les tropes masovianas al mandu de [[Siemowit IV de Masovia|Siemowit IV]] y [[Janusz I de Varsovia|Janusz I]] xunir al exércitu polacu-lituanu.{{harvnp|Jučas|2009|p=75}} El xigantescu exércitu empezó la so marcha escontra'l norte en direición Mariemburgu ([[Malbork]]), capital de Prusia, el 3 de xunetu. Cruciaron la frontera de Prusia el 9 de xunetu.{{harvnp|Turnbull|2003|p=33}}{{harvnp|Nadolski|2003|pp=83-87}} L'encruz del ríu permaneció de callao hasta que los unviaos húngaros, que taben tratando d'axustar la paz, informaron al ''Hochmeister''.{{harvnp|Urban|2003|p=141}} Tan llueu Ulrich von Jungingen entendió de les intenciones de Polonia-Lituania, dexó 3000 homes en Schwetz ([[Świecie]]) so responsabilidá de [[Heinrich von Plauen]]{{harvnp|Urban|2003|p=142}} y dirixó la tropa principal pa entamar una llinia de defensa nel ríu Drewenz ([[Drwęca]]) cerca Kauernik ([[Kurzętnik]]).{{harvnp|Turnbull|2003|p=35}} El pasu del ríu taba fortificáu con [[palanca (fortificación)|palanques]].{{harvnp|Jučas|2009|p=76}} El 11 de xunetu, dempués d'axuntase col so conseyu de guerra d'ocho miembro,{{harvnp|Jučas|2009|p=63}} Vladislao II decidió nun cruciar el ríu nuna puntu tan fortificáu y defendible. Sicasí, l'exércitu safó l'encruz del ríu xirando escontra l'este, escontra les sos fontes, onde nengún otru ríu importante dixebraba'l so exércitu de Mariemburgu.{{harvnp|Turnbull|2003|p=35}} La marcha siguió escontra l'este en direición a Soldau ([[Działdowo]]), anque nun intentó prindar la ciudá.{{harvnp|Turnbull|2003|p=36}} L'exércitu teutónicu siguió'l ríu Drewenz escontra'l norte, cruciar cerca de Löbau ([[Lubawa]]) y depués treslladóse al este en paralelu col exércitu polacu-lituanu. Según la propaganda de la Orde, los sos enemigos afararon l'aldega de Gilgenburg ([[Dąbrówno]]).{{harvnp|Turnbull|2003|pp=36-37}}{{harvnp|Zimmerling|1998|p=250}} Más tarde, nos testimonios de los sobrevivientes ante'l papa, los teutónicos afirmaron que Von Jungingen taba tan furiosu poles presuntes otomíes que xuró ganar a los invasores na batalla.{{harvnp|Urban|2003|pp=148-149}} === Preparativos de la batalla === [[Ficheru:Wojciech Kossak, Dwa miecze.jpg|miniaturadeimagen|left|El rei [[Vladislao II de Polonia|Vladislao II Jagellón de Polonia]] recibiendo les espaes Grunwald» antes de la batalla (''Miecze grunwaldzkie'' por Kossak, 1931).]]Na madrugada del 15 de xunetu de 1410 dambos exércitos atopar nun área que toma aproximao 4&nbsp;km² ente les aldegues de [[Grunwald]], Tannenberg ([[Stębark]]) y Ludwigsdorf ([[Łodwigowo]]).{{harvnp|Jučas|2009|p=77}} Los exércitos formaron files opuestes a lo llargo d'una exa nordés-suroeste. L'exércitu polacu-lituanu asitióse al frente y l'este de Ludwigsdorf y Tannenberg.{{harvnp|Turnbull|2003|p=44}} La caballería pesada polaca formó'l lladral esquierdu, la caballería llixera lituana'l lladral derechu y delles tropes mercenaries formaron el centru. Los sos homes taben entamaos en tres files de formaciones en forma de cuña d'unos 20 homes d'anchu.{{harvnp|Turnbull|2003|p=44}} Les fuercies teutóniques concentraron la so caballería pesada d'élite, comandada pol ''Ordensmarschall'' o gran mariscal [[Frederic von Wallenrode]], contra los lituanos.{{harvnp|Jučas|2009|p=77}}{{harvnp|Zimmerling|1998|p=252}} Los caballeros teutónicos —los primeres n'entamar el so exércitu pa la batalla— esperaben provocar a los polacos o lituanos a atacar primeru. Les sos tropes, que portaben armadura pesada, tuvieron de pies sol sol abrasador mientres delles hores esperando un ataque.{{harvnp|Turnbull|2003|p=45}}{{harvnp|Zimmerling|1998|p=250}} Una crónica suxirió que cavaren pozos nos que cayería un exércitu atacante.{{harvnp|Urban|2003|p=149}} Tamién intentaron usar [[artillería de campaña]], pero una agua llixero amugó la [[pólvora]] y solo pudieron disparar dos cañones.{{harvnp|Turnbull|2003|p=45}} Al ver que Vladislao II retrasaba, el ''Hochmeister'' unvió mensaxeros con dos espaes pa «ayudar a Vladislao II Jagellón y Vitautas na batalla». La entrega de les espaes supunxo un insultu y una provocación a los polacos y lituanos.{{harvnp|Turnbull|2003|p=43}} Conocíes como les espaes Grunwald», convertir n'unu de los símbolos nacionales de Polonia.<ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Znamierowski|nome=A|títulu=Insygnia, symbole i herby polskie: kompendium|allugamientu=Varsovia|editorial=Świat Książki|añu=2003|páxina=172|isbn=8-373-11601-X|oclc=56584943}}</ref>{{harvnp|Zimmerling|1998|p=252}} {{clear}} === Ataque inicial lituanu y retirada táctica === {{imaxe múltiple|posición_tabla=right|direición=vertical|anchu_total=270|títulu=Evento de la batalla|semeya1=Battle of Grunwald map 2 English.jpg|semeya2=Battle of Grunwald map 3 English.jpg|semeya3=Battle of Grunwald map 4 English.jpg|testu1=Retirada de la caballería llixera lituana.|testu2=Ataque del lladral derechu polacu-lituanu.|testu3=Esplegue de la caballería pesada polaca.}}Sofitáu por dellos pendones polacos, Vitautas empezó un asaltu nel lladral esquierdu de les fuercies teutóniques.{{harvnp|Turnbull|2003|p=45}} Dempués de más d'una hora d'intensos combates, la caballería llixera lituana empezó a replegase. Jan Długosz describió esti sucesu como una «completa aniquilación» del exércitu lituanu. Según Długosz, los caballeros teutónicos supunxeron que la victoria yera so, rompieron la so formación pa una busca desorganizada de los lituanos en retirada y recoyeron enforma botín antes de tornar al campu de batalla pa enfrentase a les tropes polaques.{{harvnp|Jučas|2009|p=78}} Nun mentó a los lituanos que, más tarde, tornaron al campu de batalla. Asina, Długosz describió la batalla como una victoria polaca ensin sofitu de naide más.{{harvnp|Jučas|2009|p=78}} Esta visión contradicía a la ''Cronica conflictus'' y foi cuestionada polos historiadores modernos. Empezando con un artículu de [[Vaclau Lastouski]] en 1909, propunxeron que la retirada yera una maniobra estratéxica planiada que retomaron de la Horda d'Oru.<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita publicación|idioma=lt|apellíos=Baranauskas|nome=T|enllaceautor=Tomes Baranauskas|añu=2011|url=http://www.istorijoszurnalas.lt/images/stories/Istorija_81/Istorija81.pdf|títulu=Žalgirio mūšis Lietuvos istorikų darbuose|revista=Istorija|volume=1|númberu=81|allugamientu=Vilnius|editorial=Lietuvos Edukologijos Universitetas|issn=1392-0456|páxina=25}} |2=http://www.istorijoszurnalas.lt/images/stories/Istorija_81/Istorija81.pdf |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Usóse una retirada falsa na [[batalla del ríu Vorskla]] de 1399, onde l'exércitu lituanu sufrió una aplastante derrota y el mesmu Vitautas apenes escapó con vida.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíu-editor=El sožiedėlliriu|nome-editor=S|añu=1976|capítulu=Tatars|títulu=Encyclopedia Lituanica|volume=V|allugamientu=Boston|editorial=Juozas Kapočius|oclc=95559|páxina=337}}</ref> Esta teoría ganó mayor aceptación dempués del descubrimientu y la publicación d'una carta alemana del historiador suecu Sven Ekdahl en 1963.{{harvnp|Urban|2003|pp=152-153}} Escrita unos años dempués de la batalla, la carta alvierte al nuevu ''Hochmeister'' qu'emplegue retiraes falses como les que s'utilizaron na batalla.<ref name="Ekdahl1963" /> Stephen Turnbull afirmó que la retirada táctica lituana nun encaxar cola fórmula convencional d'una retirada falsa. Dicha estratexa yera xeneralmente entamada por una o dos unidaes (a diferencia de cuasi tou un exércitu) y siguida rápido por un contraataque (ente que los lituanos tornaron tarde al combate).{{harvnp|Turnbull|2003|pp=48-49}} === Llucha polacu-teutónica === Mientres los lituanos retirábense, españaron fuertes enfrentamientos ente les fuercies polacu y teutónicu. Comandadas pol ''Großgebietiger'' Kuno von Lichtenstein, les fuercies teutóniques concentrar nel lladral derechu polacu. Seis de los pendones de Von Walenrode nun escorrieron a los lituanos en retirada, sinón que se xunieron al ataque nel lladral derechu.<ref name="Kiaupa2002" /> Un oxetivu particularmente pervalible yera'l pendón real de [[Cracovia]]. Aparentemente los caballeros teutónicos taben ganando la partida y, nun momentu, el [[abanderáu]] real, Marcin de Wrocimowice, perdió'l pendón de Cracovia.{{harvnp|Jučas|2009|p=83}}{{harvnp|Zimmerling|1998|p=253}} Sicasí, llueu foi recapturado y la llucha siguió. Vladislao II esplegó les sos reserves, la segunda llinia del so exércitu.<ref name="Kiaupa2002" /> El ''Hochmeister'' Ulrich von Jungingen dirixó personalmente 16 pendones, cuasi un terciu de la fuercia teutónico orixinal, escontra'l lladral polacu derechu,{{harvnp|Turnbull|2003|p=53}} ente que Vladislao II esplegó les sos últimes reserves, la tercer llinia del so exércitu.<ref name="Kiaupa2002" /> El combate cuerpu a cuerpu llegó al comandu polacu y un caballeru teutónicu, identificáu como Lupold o Diepold de Kökeritz, enfrentar al rei polacu.{{harvnp|Turnbull|2003|p=61}} El secretariu de Vladislao II, Zbigniew Oleśnicki, salvó la so vida; darréu llogró'l favor real y foi una de les persones más influyentes na Polonia medieval.{{harvnp|Stone|2001|p=16}} === Derrota de la Orde Teutónica === Nesi momentu, los lituanos reorganizaos tornaron a la batalla y atacaron a Von Jungingen dende la retaguardia.{{harvnp|Turnbull|2003|p=64}} Les fuercies teutóniques yeren superaes en númberu pol conxuntu de caballeros polacos y la meyora de la caballería lituana. Cuando Von Jungingen intentó romper les llinies lituanes foi asesináu.{{harvnp|Turnbull|2003|p=64}} Según la ''Cronica conflictus'', Dobiesław de Oleśnica llanzó una llanza al pescuezu del ''Hochmeister'', ente que Długosz presentó a Mszczuj de Skrzynno como l'asesín. Arrodiaos y ensin líder, los caballeros teutónicos empezaron a replegase. Parte de les unidaes derrotaes retirar escontra'l so campamentu. Esti movimientu fracasó cuando los [[siguidor de campamentos siguidores de campamentos]] remontar contra los sos amos y xuniéronse a la persecución.{{harvnp|Turnbull|2003|p=66}} Los caballeros teutónicos intentaron construyir un fuerte improvisáu de carretes colos [[carru]] qu'arrodiaben el campamentu.{{harvnp|Turnbull|2003|p=66}} Sicasí, la defensa llueu se rompió y el campu foi afaráu. Acordies cola ''Cronica conflictus'', morrieron ellí más caballeros teutónicos que nel campu de batalla.{{harvnp|Turnbull|2003|p=66}} L'enfrentamientu bélicu duró aproximao diez hores.<ref name="Kiaupa2002" /> La Orde atribuyó la derrota a la traición de Nikolaus von Renys (Mikołaj de Ryńsk), comandante del pendón de Culm ([[Chełmno]]); foi degolláu ensin un xuiciu.{{harvnp|Urban|2003|p=168}}{{harvnp|Sonthofen|1995|p=198}} Von Renys yera'l fundador y líder de la Unión Llagartu (n'alemán, ''Eidechsenbund''; en polacu, ''Związek Jaszczurczy''), un grupu de caballeros teutónicos que simpatizaba con Polonia. Según la Orde, Von Renys baxó'l so pendón, daqué consideráu como una señal de rindición y condució a la retirada en llerza.{{harvnp|Turnbull|2003|p=79}}{{harvnp|Sonthofen|1995|p=138}}{{harvnp|Zimmerling|1998|p=254}} Los rellatos de que los caballeros teutónicos fueron «apuñalaos nel llombu fixo ecu na [[lleenda de la puñalada pel costazu|lleenda de l'apuñalada]] na posguerra de la [[Primer Guerra Mundial]] y ocupóse de la historiografía alemana de la batalla hasta 1945.{{harvnp|Urban|2003|p=168}} == Consecuencies == === Víctimes y cautivos === [[Ficheru:Battle of Tannenberg.jpg|miniaturadeimagen|Grabáu na ''Berner Chronik'' (Diebold Schilling, c. {{sieglu|XV||a}}).<ref>{{cita publicación|idioma=de|apellíos=Walder|nome=Y|títulu="Von räten und burgern verhört und corrigiert": Diebold Schillings drei Redaktionen der Berner Chronik der Burgunderkriege|revista=Berner Zeitschrift für Geschichte und Heimatkunde|volume=48|númberu=3|allugamientu=Berna|editorial=Historischer Verein des Kantons Bern/Bernisches Historisches Museum|añu=1986|páxines=87-117|oclc=884351703}}</ref>]]Una nota unviada n'agostu de 1410 por mensaxeros del rei Segismundo de Luxemburgu —[[Nicolás Garai el mozu|Nicolás II Garai]] y [[Stibor de Stiboricz]]— indica baxes totalizadas en 8000 muertos «en dambos llaos».<ref name="Bumblauskas2010">{{cita llibru |idioma=lt|apellíos=Bumblauskas|nome=A|añu=2010|títulu=Žalgiris: neatsakyti klausimai|revista=Lietuvos istorijos studijos|volume=26|allugamientu=Vilnius|editorial=Vilniaus Universiteto Leidykla|issn=1392-0448|páxines=74-75}}</ref> Sicasí, la redaición ye vaga y nun ta claru si significaba un total de 8000 o 16&nbsp;000 muertos.<ref name="Bumblauskas2010" /> Una bulda papal de 1412 menta a 18&nbsp;000 cristianos muertos.<ref name="Bumblauskas2010" /> En dos cartes escrites darréu dempués de la batalla, Vladislao II mentó que les baxes polaques yeren mínimes (''paucis valde'' y ''modico'') y Jan Długosz solu documentó a 12 caballeros polacos asesinaos.<ref name="Bumblauskas2010" /> Una carta d'un oficial teutónicu de Tapiau ([[Gvardeysk]]) rellata que solo tornó la metá de los lituanos, pero nun ta claru cuántes d'eses baxes son atribuyibles a la batalla y cuántes al posterior asediu de Mariemburgu.<ref name="Bumblauskas2010" /> La derrota de los caballeros teutónicos foi atayante. Según los rexistros de la nómina de pagu de la Orde, solamente 1427 homes reportar a Mariemburgu pa reclamar la so paga.{{harvnp|Turnbull|2003|p=68}} De 1200 homes qu'unviaron dende Danzig, solo 300 tornaron.{{harvnp|Jučas|2009|p=56}} De los 270 que participaron na batalla, 203 y 211 caballeros de la Orde fueron asesinaos,{{harvnp|Frost|2015|pp=106-107}} ente ellos gran parte del altu mandu teutónicu: el ''Hochmeister'' Ulrich von Jungingen, el ''Ordensmarschall'' Friedrich von Wallenrode, el ''Großgebietiger'' Kuno von Lichtenstein, el ''großy Schatzmeister'' (gran tesoreru) Thomas von Merheim, el ''Großkomtur'' (mariscal de fuercies de suministru) Albrecht von Schwartzburg y diez de los ''[[Komtur]]''.{{harvnp|Jučas|2009|pp=85-86}} Markward von Salzbach, ''Komtur'' de Brandeburgu (Ushakovo), y Heinrich Schaumburg, ''[[vogt (feudalismu)|vogt]]'' de [[Sambia]], fueron executaos por orde de Vitautas dempués de la batalla.{{harvnp|Turnbull|2003|p=68}} Los cuerpos de Von Jungingen y otros oficiales d'altu rangu fueron tresportaos al [[castiellu de Malbork|castiellu de Mariemburgu]] pal so entierru'l 19 de xunetu,{{harvnp|Jučas|2009|p=87}} ente que los cadabres d'oficiales teutónicos de menor rangu y dolce caballeros polacos fueron soterraos nuna ilesia en Tannenberg.{{harvnp|Jučas|2009|p=87}} El restu de los muertos fueron soterraos en delles fueses comunes. L'oficial teutónicu de más altu rangu qu'escapó de la batalla foi Werner von Tettinger, ''Komtur'' de Elbing ([[Elbląg]]).{{harvnp|Turnbull|2003|p=68}} Les fuercies polacu y lituanu tomaron dellos miles de cautivos. Ente estos atopaben los duques [[Konrad VII de Oels]] ([[Oleśnica]]) y [[Casimiro V de Pomerania|Casimiro V]] de [[Ducáu de Pomerania|Pomerania]].{{harvnp|Turnbull|2003|p=69}}{{harvnp|Zimmerling|1998|p=255}} La mayoría de los plebeyos y mercenarios fueron lliberaos pocu dempués de la batalla cola condición de que se presentaren en [[Cracovia]] el 11 de payares de 1410.{{harvnp|Jučas|2009|p=88}} Solo retuviéronse a los que s'esperaba'l pagu d'un rescate. Rexistráronse considerables rescates; por casu, el mercenariu Holbracht von Loym tuvo que pagar «150 kopas [60 pieces o 5 docenes] de ''groš'' de Praga», que xubíen a más de 30&nbsp;kg (66&nbsp;lb) de [[plata]].<ref>{{cita publicación|idioma=pl|apellíos=Pelech|nome=M|añu=1987|títulu=W sprawie okupu za jeńców krzyżackich z Wielkiej Wojny (1409–1411)|revista=Zapiski Historyczne|volume=2|númberu=52|allugamientu=Poznań|editorial=Państwowe Wydawn Naukowe|páxines=105-107|issn=0044-1791}}</ref> === Más campañes y alcuerdos de paz === {{AP|Sitiu de Mariemburgu (1410)|Paz de Thorn (1411)}} [[Ficheru:Marienburg19002.jpg|miniaturadeimagen|Dempués de la batalla, el [[castiellu de Malbork|castiellu de Mariemburgu]], que sirvía de sede de la Orde Teutónica, foi [[sitiu de Mariemburgu (1410)|asediado ensin ésitu]] mientres dos meses poles tropes polacu-lituanes.]]Dempués de la batalla, les fuercies polacu y lituanu retrasaron el so ataque contra la capital teutónica en Mariemburgu ([[Malbork]]), permanecieron nel campu de batalla mientres tres díes y depués colaron aproximao 15&nbsp;km per día.{{harvnp|Urban|2003|p=162}} Les tropes principales nun llegaron a Mariemburgu, fuertemente fortificada, hasta'l 26 de xunetu. Esta demoranza dio a [[Heinrich von Plauen]] tiempu abondu pa entamar una defensa. Vladislao II tamién unvió les sos tropes a otres fortaleces teutóniques, que munches vegaes rindir ensin resistencia,{{harvnp|Urban|2003|p=164}} como les principales ciudaes de Danzig ([[Gdańsk]]), Thorn ([[Toruń]]) y Elbing (Elbląg).{{harvnp|Stone|2001|p=17}} Solu ocho castiellos permanecieron en manes teutóniques.{{harvnp|Ivinskis|1978|p=342}} Los [[exércitu sitiador|sitiadores]] de Mariemburgu esperaben una rápida capitulación y nun taben preparaos pa un llargu asediu, yá que escarecíen de municiones, baxa moral y fueron cutíos por una epidemia de disentería.{{harvnp|Turnbull|2003|p=75}} Los caballeros teutónicos apelaron a los sos aliaos en busca d'ayuda. [[Segismundo de Luxemburgu]], [[Wenceslao de Luxemburgu]] y la [[Orde Livona|Orde Livonia]] prometieron ayuda financiera y refuerzos.{{harvnp|Turnbull|2003|p=74}} L'asediu de Mariemburgu llevantóse'l 19 de setiembre. Les fuercies polacu-lituanes dexaron guarniciones nes fortaleces qu'habíen tomáu y tornaron a la so patria. Sicasí, la Orde rápido recapturó la mayoría de los castiellos. A fines d'ochobre solo quedaben en manes polaques cuatro castiellos teutónicos a lo llargo de la frontera.{{harvnp|Urban|2003|p=166}} Vladislao II entamó un nuevu exércitu y solmenó otra derrota a los caballeros teutónicos na [[batalla de Koronowo]] el 10 d'ochobre de 1410. Dempués d'otros curtios enfrentamientos, dambes partes alcordaron axustar.<ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Baczkowski|nome=K|títulu=Dzieje Polski późnonśredniowiecznej 1370-1506|añu=1999|allugamientu=Varsovia|editorial=Fogra|páxines=97-98|isbn=8-385-71940-7|oclc=761558998}}</ref><ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Nowak|nome=A|serie=Dzieje Polski|volume=III|títulu=Królestwo zwycięskiego orła|allugamientu=Varsovia|editorial=Biały Kruk|páxines=270-272|añu=2017|añu-orixinal=2014|isbn=978-8-375-53223-4|oclc=884463806}}</ref> Roblaron la [[Paz de Thorn (1411)|Paz de Thorn]] en febreru de 1411. So los sos términos, la Orde Teutónica dexó'l territoriu de Dobrin ([[Dobrzyń]]) a Polonia y aportó a arrenunciar a les sos demandes sobre [[Samogitia]] mientres Vladislao II y Vitautas siguíen con vida,{{harvnp|Christiansen|1997|p=228}} anque se llibraron dempués dos guerres —la [[Guerra de la Fame]] de 1414 y la Guerra de Gollub de 1422— primero que la [[Tratáu de Melno|Paz de Melno]] resolviera permanentemente les disputes territoriales.{{harvnp|Kiaupa|Kiaupienė|Kunevičius|2000|pp=142-144}} Los polacos y los lituanos nun pudieron traducir la victoria militar en ganancies territoriales o diplomátiques. Sicasí, la Paz de Thorn impunxo una pesada carga financiera a la Orde de la cual nunca recuperar.{{harvnp|Zimmerling|1998|p=260}} Tuvieron que pagar una indemnización en plata, envalorada en diez veces l'ingresu añal del [[Reinu d'Inglaterra|rei d'Inglaterra]], en cuatro pago añales.{{harvnp|Christiansen|1997|p=228}} Pa cumplir con estos pagos, los caballeros teutónicos pidieron préstamos escesivos, confiscaron oru y plata de les ilesies y aumentaron los impuestos. Les ciudaes prusianes de Danzig (Gdańsk) y Thorn (Toruń) remontar contra los aumentos d'impuestos.{{harvnp|Turnbull|2003|p=78}} La derrota en Grunwald dexó a la Orde con poques tropes pa defender los sos territorios restantes. Dende la cristianización oficial de Samogitia, como asocedió en Polonia como Lituania enforma tiempu tras, los caballeros teutónicos tuvieron dificultaes pa reclutar nuevos cruzaos voluntarios.{{harvnp|Christiansen|1997|pp=228-230}} Los ''Hochmeister'' precisaben entós de tropes mercenaries, lo que resultaba un gastu oneroso pal so presupuestu yá escosu. Los conflictos internos, el cayente económicu y los aumentos d'impuestos provocaron disturbios y la fundación de la [[Confederación Prusiana]] o ''Alianza contra'l Señoríu'', en 1441. Esto de la mesma condució a una serie de conflictos que remataron na [[Guerra de los Trelce Años (1454-1466)|Guerra de los Trelce Años]] (1454).{{harvnp|Stone|2001|pp=17-19}}{{harvnp|Sonthofen|1995|p=215}} == Legado == === Polonia y Lituania === [[Ficheru:Pomnik grunwaldzki-Krakow 01.jpg|miniaturadeimagen|upright=.75|Monumentu a la batalla de Grunwald alzáu en Cracovia pal 500º aniversariu del enfrentamientu bélicu. Foi destruyíu mientres la [[Segunda Guerra Mundial]] polos alemanes y reconstruyíu en 1976.]]La batalla ye considerada como una de les más importantes na [[historia de Polonia]] y [[historia de Lituania|Lituania]].{{harvnp|Johnson|1996|p=43}}<ref>{{cita publicación|idioma=pl|apellíos=Matałowska|nome=A|títulu=Pod Grunwaldem|revista=Polityka|númberu=30|allugamientu=Varsovia|editorial=Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego|fecha=25 de xunetu de 1998|issn=1730-0525}}</ref> N'[[historia d'Ucraína|Ucraína]], l'enfrentamientu militar ta bien acomuñáu con Vitautas «el Grande», quien s'alzó como'l líder del [[Ilesia ortodoxa|cristianismu ortodoxu oriental]] nesi momentu.<ref>{{cita web|idioma=uk|títulu="Битва народів": 600 Грюнвальдської битви|títulu-trad="Battle of Peoples": 600 anniversary of the Battle of Grunwald|axencia=BBC-Ukraine|fecha=16 de xunetu de 2010|editorial=Corporación de Radiodifusión Británica|ubicación=Londres|fechaaccesu=11 de xunetu de 2018}}</ref> En Lituania, la victoria ye sinónimu de la puxanza político y militar del Gran Ducáu. Foi una fonte d'arguyu nacional mientres la era del [[nacionalismu romántico]] ya inspiró la resistencia a les polítiques de [[xermanización]] y [[rusificación]] de los imperios [[Imperiu alemán|alemán]] y [[Imperiu rusu|rusu]]. Los caballeros teutónicos yeren retrataos como invasores sedientos de sangre y a Grunwald como una victoria xusta llograda por una pequeña nación primida.{{harvnp|Johnson|1996|p=43}} En 1910, pa conmemorar el 500º aniversariu de la batalla, se develó un monumentu ellaboráu por Antoni Wiwulski en Cracovia mientres una celebración de tres díes a la qu'asistieron unes 150&nbsp;000 persones.<ref>{{cita llibru |idioma=en|apellíos=Dabrowski|nome=PM|añu=2004|títulu=Commemorations and the shaping of modern Poland|editorial=Indiana University Press|allugamientu=Bloomington|isbn=978-0-253-34429-8|oclc=54487623|páxines=164-165}}</ref> Cerca de 60 ciudaes y pueblos en [[Galitzia]] tamién alzaron monumentos de Grunwald pal aniversariu.{{harvnp|Ekdahl|2008|p=179}}{{harvnp|Molik|1998|p=304}} Aproximao nesa dómina, l'escritor [[Henryk Sienkiewicz]] escribió la novela ''Los caballeros de la cruz'' (en polacu, ''{{lang|pl|Krzyżacy}}''), que destaca la batalla n'unu de los capítulos. En 1960, el cineasta polacu [[Aleksander Ford]] utilizó'l llibru como base pa la so película ''Caballeros de la Orde Teutónica''. Construyéronse un muséu, monumentos y memoriales nel campu de batalla en 1960.{{harvnp|Ekdahl|2008|p=186}} El sitiu de la batalla ta na llista de monumentos históricos nacionales de Polonia dende'l 4 d'ochobre de 2010 y so la xurisdicción del Conseyu del Patrimoniu Nacional de Polonia.<ref>''Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010'' ([http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20101841235/O/D20101235.pdf Dz.O. z 2010 r. Nr 184, poz. 1235]) {{n'idioma|pl}}.</ref> El nome de la batalla apaez en decoraciones militares ([[Cruz de Grunwald]]), equipos deportivos ([[Žalgiris Kaunas|BC Žalgiris]], [[FC Žalgiris|FK Žalgiris]]) y delles organizaciones. Cada 15 de xunetu llevar a cabu una recreación de batalla. En 2010 celebróse un desfile recreando l'eventu y conmemorando el 600 aniversariu de la batalla. Atraxo a 200&nbsp;000 espectadores que repararon a 2200 participantes interpretando'l papel de caballeros nuna recreación de la batalla. Otros 3800 participantes interpretaron el rol de llabradores y siguidores de campamentos. Los organizadores del desfile consideren que l'eventu convirtióse na recreación más grande del combate medieval n'Europa.<ref>{{cita web|idioma=en|apellíos=Fowler|nome=J|fecha=17 de xunetu de 2010|títulu=Tabards on, visors down: fans relive 1410 Battle of Grunwald|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h5iMAZg5DRs8GN-80COPjCbuQqbw|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120302061537/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h5iMAZg5DRs8GN-80COPjCbuQqbw|fechaarchivu=2 de marzu de 2012|axencia=AFP|allugamientu=París|editorial=Agence France-Presse|fechaaccesu=11 de xunetu de 2018}}</ref> Un movimientu con enclinos nacionalistes creáu pol serviciu comunista de seguridá polacu en 1981 como contrapesu al sindicatu [[Solidarność]] tamién llevaba'l nome de Grunwald. Foi unu de los últimos intentos d'asitiar la batalla y la memoria de la victoria sobre la Orde Teutónica al serviciu de la ideoloxía comunista. Dempués del fin de la llei marcial en Polonia en 1983, esto foi abandonáu por cuenta de la escasa aceptación pública.<ref>{{cita llibru |idioma=de|apellíu-editor=Weber|nome-editor=M|títulu=Preußen in Ostmitteleuropa: Geschehensgeschichte und Verstehensgeschichte|editorial=Oldenbourg|allugamientu=Koblenz|añu=2003|isbn=978-3-486-56718-2|oclc=237793646|páxina=237}}</ref> L'eventu conmemorar na Tumba del Soldáu Desconocíu en Varsovia, cola inscripción ''GRUNWALD 15 VII 1410''.<ref>{{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Strzałkowski|nome=W|títulu=Grób Nieznanego Żołnierza|allugamientu=Varsovia|editorial=Dom Wydawniczy Bellona|añu=2001|isbn=8-311-09334-2|oclc=231888163|páxina=115}}</ref> === Alemaña y Rusia === [[Ficheru:German National People's Party Poster Teutonic Knights (1920).jpg|miniaturadeimagen|upright=.75|[[Cartelu]] de propaganda del [[Partíu Nacional del Pueblu Alemán]] de 1920 representando a un caballeru teutónicu amenaciáu por un polacu y un socialista.]]Los [[alemanes]] polo xeneral víen a los caballeros teutónicos como homes heroicos y nobles que llevaron el cristianismu y la civilización al este,<ref>{{cita llibru |idioma=de|apellíos=Wippermann|nome=W|títulu=Der Ordensstaat als Ideologie. Das Bild des Deutschen Ordens in der deutschen Geschichtsschreibung und Publizistik|serie=Einzelveröffentlichungen der Historischen Kommission zu Berlin|volume=24|editorial=Volker Spieß|ubicación=Berlín|añu=1979|isbn=978-3-767-80464-7|oclc=802673736|páxines=155-174}}</ref> anque munchos llegaron a la rexón con motivos más materiales.{{harvnp|Johnson|1996|p=43}} N'agostu de 1914, mientres la [[Primer Guerra Mundial]], Alemaña ganó una batalla contra Rusia cerca del sitiu. Cuando los alemanes dieron cuenta del so potencial usu propagandísticu, bautizaron l'eventu como [[Batalla de Tannenberg (1914)|batalla de Tannenberg]]<ref>{{cita publicación|idioma=en|apellíos=Burleigh|nome=M|mes=xunu|añu=1985|títulu=The German knight: making of a modern myth|revista=History Today|volume=6|númberu=35|ubicación=Londres|editorial=Longman|issn=0018-2753}}</ref> —a pesar de que tuvo llugar muncho más cerca de Allenstein ([[Olsztyn]])— y retratar como vengación de la victoria polacu-lituana 504 años antes.<ref>{{cita llibru |idioma=de|apellíos=Afflerbach|nome=H|títulu=Kaiser Wilhelm II. als Oberster Kriegsherr im Ersten Weltkrieg. Quellen aus der militärischen Umgebung des Kaisers 1914–1918|serie=Deutsche Geschichtsquellen des 19. und 20. Jahrhunderts|volume=64|editorial=Oldenbourg|allugamientu=Múnich|añu=2005|isbn=978-3-486-57581-1|oclc=865098441|páxina=148}}</ref> El [[Alemaña nazi|Tercer Reich]] más tarde esplotó'l sentimientu al describir les sos polítiques ''[[Lebensraum]]'' como una continuación de la misión histórica de los caballeros teutónicos.{{harvnp|Johnson|1996|p=44}} Por cuenta de la participación de los trés reximientos de [[Principáu de Smolensk|Smolensk]], los [[pueblu rusu|rusos]] vieron al acontecimientu como una victoria d'una coalición polacu-lituanu-rusa contra los alemanes invasores. El cronista Jan Długosz emponderó a los pendones de Smolensk, que «llucharon valientemente» y fueron los únicos pendones del Gran Ducáu de Lituania que nun se retiraron. Según la [[historiografía soviética]], la batalla de Grunwald foi parte d'una llucha racial ente [[pueblos eslavos|eslavos]] y [[pueblos xermánicos|xermánicos]].{{harvnp|Davies|2005|p=99}} Los caballeros teutónicos fueron retrataos como los precursores medievales de los exércitos de [[Adolf Hitler|Hitler]], ente que la batalla mesma foi vista como la contraparte medieval de la [[batalla de Stalingráu]].{{harvnp|Johnson|1996|p=43}}{{harvnp|Davies|2005|p=99}} Duranto los eventos del [[alzamientu de Varsovia]], [[Heinrich Himmler|Himmler]] ordenó la destrucción completa de la capital polaca en 1944 porque, según él, Varsovia yera «la capital, la cabeza, la intelixencia» del pueblu polacu «que tuvo bloquiando l'este pa nós mientres 700 años y túvonos reteniendo dende la primer batalla en Tannenberg».<ref>{{cita llibru |idioma=de|apellíos=Borodziej|nome=W|títulu=Der Warschauer Aufstand 1944|editorial=Fischer|ubicación=Frankfurt del Meno|añu=2004|isbn=978-3-596-16186-7|oclc=836457558|páxina=121}}</ref> Nel resume del historiador estauxunidense [[William Urban]], cuasi toos reportar de la batalla realizaos antes de la década de 1960 taben más influyíos por lleendes romántiques y propaganda nacionalista que por fechos.{{harvnp|Urban|2003|p=168}} De magar, los historiadores avanzaron escontra la erudición desapasionada y la reconciliación de los diversos reportes nacionales de la batalla.{{harvnp|Johnson|1996|p=44}} En 2014, la Sociedá Histórica Militar Rusa (axencia públicu-privada) declaró que les tropes ruses y los sos aliaos ganaron a los caballeros alemanes na batalla de Grunwald,<ref>{{cita web|idioma=ru|url=https://rvio.histrf.ru/activities/news/item-788|títulu=Продолжается реализация проекта «Памятные даты военной истории»|títulu-trad=Implementation of the project "Memorable dates of military history" continues|editorial=Российское военно-историческое общество|allugamientu=Moscú|fecha=3 de xunetu de 2014|fechaaccesu=11 de xunetu de 2018}}</ref> anque ensin apurrir evidencia de que'l [[Principáu de Moscú|Gran Ducáu de Moscú]] tuvo arreyáu nesta batalla. En xunetu de 2017, apaecieron valles publicitaries en cais de delles ciudaes ruses con declaraciones que paecíen atribuyir la victoria na batalla de Grunwald a [[Rusia]].<ref>{{cita web|idioma=uk|url=https://republic.com.ua/article/pobeda-rossii-v-gryunvaldskoy-bitve-novyiy-istoricheskiy-fakt.html|títulu=Победа России в Грюнвальдской битве — новый исторический «факт»|títulu-trad=Victory of Russia in the Battle of Grunwald is a new historical "fact"|fecha=16 de xunetu de 2017|editorial=Re:public|allugamientu=Kiev|fechaaccesu=11 de xunetu de 2018}}</ref> == Referencies == {{llistaref|anchu=20em}} == Bibliografía == * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Christiansen|nome=Y|añu=1997|títulu=The northern crusades|edición=Segunda|ubicación=Londres|editorial=Penguin Books|isbn=0-140-26653-4|oclc=751004647}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Davies|nome=N|añu=2005|títulu=God's playground. A history of Poland. The origins to 1795|volume=I|allugamientu=Oxford|editorial=Oxford University Press|isbn=978-0-199-25339-5|oclc=868546203}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Ekdahl|nome=S|añu=2008|capítulu=The battle of Tannenberg-Grunwald-Žalgiris (1410) as reflected in twentieth-century monuments|nome-editor=V|apellíu-editor=Mallia-Milanes|serie=The military orders|títulu=History and heritage|volume=III|allugamientu=Aldershot|editorial=Ashgate|isbn=978-0-754-66290-7|oclc=994220668}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Frost|nome=R|añu=2015|títulu=The Oxford history of Poland-Lithuania: the making of the Polish-Lithuanian Union 1385–1569|volume=I|allugamientu=Oxford|editorial=Oxford University Press|isbn=978-0-198-20869-3|oclc=880557774}} * {{cita llibru |idioma=lt|apellíos=Ivinskis|nome=Z|añu=1978|títulu=Lietuvos istorija iki Vytauto Didžiojo mirties|allugamientu=Roma|editorial=Lietuvių katalikų mokslo akademija|oclc=70309981}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Johnson|nome=L|añu=1996|títulu=Central Europe: enemies, neighbors, friends|allugamientu=Oxford|editorial=Oxford University Press|isbn=0-195-10071-9|oclc=807395441}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Jučas|nome=M|añu=2009|títulu=The battle of Grünwald|allugamientu=Vilnius|editorial=National Museum Palace of the Grand Dukes of Lithuania|isbn=978-6-099-50745-3|oclc=1040700033}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos1=Kiaupa|nome1=Z|apellíos2=Kiaupienė|nome2=J|apellíos3=Kunevičius|nome3=A|añu=2000|añu-orixinal=1995|títulu=The history of Lithuania before 1795|allugamientu=Vilnius|editorial=Lithuanian Institute of History|isbn=9-986-81013-2|oclc=1014532122}} * {{cita llibru |idioma=de|nome=W|apellíos=Molik|capítulu=Polen. „Noch ist Polen nicht verloren“|nome-editor=M|apellíu-editor=Flacke|títulu=Mythen der Nationen. Ein europäisches Panorama|editorial=Deutsches Historisches Museum/Köhler und Amelang|allugamientu=Múnich|añu=1998|isbn=978-3-733-80221-9|oclc=246400551}} * {{cita llibru |idioma=pl|apellíos=Nadolski|nome=A|títulu=Grunwald 1410|allugamientu=Varsovia|editorial=Bellona|añu=2003|isbn=8-311-09658-9|oclc=55589979}} * {{cita llibru |idioma=ru|apellíos=Razin|nome=EA|añu=1999|títulu=История военного искусства VI – XVI вв.|títulu-trad=History of military art of the VI-XVI centuries|volume=2|editorial=Poligon|ubicación=San Petersburgu|isbn=5-891-73041-3|oclc=49371210}} * {{cita llibru |idioma=de|apellíos=Sonthofen|nome=W|títulu=Der Deutsche Orde|editorial=Weltbild|allugamientu=Augsburgu|añu=1995|isbn=3-893-50713-2|oclc=221820459}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Stone|nome=D|añu=2001|títulu=The Polish-Lithuanian state, 1386–1795|allugamientu=Seattle|editorial=University of Washington Press|isbn=978-0-295-98093-5|oclc=943064424}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Turnbull|nome=S|enllaceautor=Stephen Turnbull|añu=2003|títulu=Tannenberg 1410: disaster for the Teutonic Knights|serie=Campaign series|volume=122|ubicación=Londres|editorial=Osprey|isbn=978-1-841-76561-7|oclc=1021803891}} * {{cita llibru |idioma=en|apellíos=Urban|nome=W|añu=2003|títulu=Tannenberg and after: Lithuania, Poland and the Teutonic Order in search of immortality|edición=Segunda|ubicación=Chicago|editorial=Lithuanian Research and Studies Center|isbn=0-929-70025-2|oclc=831130436}} * {{cita llibru |idioma=de|apellíos=Zimmerling|nome=D|títulu=Der Deutsche Ritterorden|edición=Sesta|editorial=Econ|allugamientu=Düsseldorf|añu=1998|isbn=3-430-19959-X|oclc=174565982}} == Enllaces esternos == {{Commons|Battle of Grunwald}} * [http://grunwald.sklodowski.pl/ Viaxe virtual: imáxenes panorámiques de Grunwald] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180712091814/http://grunwald.sklodowski.pl/ |date=2018-07-12 }} {{n'idioma|en}}. * [http://www.deremilitari.org/RESOURCES/SOURCES/dlugosz.htm Informe de Jan Dlugosz, escritu sesenta años dempués de la batalla] {{n'idioma|en}}. {{Tradubot|Batalla de Grunwald}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Batalles de la Orde Teutónica|Grunwald]] [[Categoría:Batalles de Lituania|Grunwald]] [[Categoría:Batalles de Polonia|Grunwald]] [[Categoría:Historia de Polonia (1385-1569)]] [[Categoría:Lituania nel sieglu XV]] [[Categoría:Mancomunidá de Polonia-Lituania]] [[Categoría:Conflictos en 1410]] [[Categoría:Voivodato de Varmia y Masuria]] mhbbq9crufo6xyz1cmji1t4o2nrczas 0 157962 4379410 3916438 2025-06-25T11:01:38Z Omarete 35 removed [[Category:Mineralogistas]]; added [[Category:Mineraloxistes]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379410 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Anna Boleslavovna Missuna''' {{nym}} foi una [[xeóloga]], [[Mineraloxía|mineralógola]] y [[paleontóloga]] [[polaca]] nacida en [[Rusia]]. == Primeros años == Anna Boleslavovna Missuna nació na [[Provincia de Vítebsk|provincia de Vitebsk]] (entós parte del [[Imperiu Rusu]], agora parte de [[Bielorrusia]]). Los sos padres yeren polacos. Foi educada en [[Riga]], onde aprendió a falar [[Idioma alemán|alemán]], y en [[Moscú]], onde llogró una beca pa educación cimera de 1893 a 1896. Siguió los sos estudios en mineraloxía con [[Vladímir Vernadski|Vladimir Vernadsky]],<ref>Boris Ye. Borudsky, "Geochemical Mineralogy by Vladimir Ivanovitc Vernadsky and the Present Times" ''New Data on Minerals'' 48(2013): 102.</ref> y col [[cristalógrafo]] [[Evgraf Fedorov]].<ref name="BDWS">[https://books.google.com/books?id=LTSYePZvSXYC&lpg=PA1229&dq=Women%20scientist%20born%20Poland&pg=PA899#v=onepage&q=born&f=false "Anna Boleslavovna Missuna"] in Marilyn Bailey Ogilvie, Joy Dorothy Harvey, eds., ''The Biographical Dictionary of Women in Science: L-Z'' (Taylor & Francis 2000): 899-900. </ref> == Carrera == El primer artículu de xeoloxía d'Anna Missuna apaeció en 1898, un estudiu de les formes cristalines del [[sulfatu d'amoniu]], siendo ella la co-autora xunto a [[L. V. Yakovleva]], y siendo l'artículu publicáu na revista de la Sociedá Naturalista de Moscú. Trabayó de cutiu con [[V. D. Sokolov]] nel estudiu de depósitos [[Periodu Cuaternariu|cuaternarios.]] Escribió artículos científicos sobre [[morrena]] finita en Polonia, Lituania, y Rusia, les carauterístiques glaciales en Bielorrusia y [[Letonia]], y los corales [[Xurásicu|xurásicos]] de [[Crimea]].<ref>William Bourke White, [https://books.google.com/books?id=_M67AAAAIAAJ&dq=Anna%20Missuna&pg=PA116#v=onepage&q=Anna%20Missuna&f=false ''The Quaternary Ice Age''] (Macmillan and Company 1914): 116-117.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=VdQRAAAAYAAJ&lpg=PA110&ots=Eo-3N617S0&dq=%22A.%20Missuna%22%20professor&pg=PA110#v=onepage&q=Missuna&f=false "Notes"] ''Nature'' (June 1, 1905): 110.</ref> Publicó artículos y monografíes tantu en rusu como n'alemán.<ref name="BDWS" /> De 1907 a 1922, Anna Boleslavovna Missuna foi profesora de química na so alma mater, la [[Universidá Estatal de Teunoloxíes Químiques de Moscú]] (entós daquella, Cursos Cimeros pa Muyeres de Moscú), ayudando a V. D. Sokolov.<ref>Olga Valkova, [http://www.jstor.org.gate.lib.buffalo.edu/stable/40207006 "The Conquest of Science: Women and Science in Russia, 1860-1940"] ''Osiris'' 23(2008): 154.</ref> Tamién enseñó [[petrografía]], paleontoloxía, [[xeoloxía histórica]], y [[xeografía histórica]].<ref name="BDWS" /> Anna Missuna morrió en 1922, a los 53 años d'edá.<ref name="BDWS" /> == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1868|1922|Missuna}} {{Tradubot|Anna Missuna}} [[Categoría:Xeólogos y xeólogues de Polonia]] [[Categoría:Xeólogos y xeólogues]] [[Categoría:Paleontólogos y paleontólogues]] [[Categoría:Mineraloxistes]] [[Categoría:Paleontólogos y paleontólogues de Polonia]] 27bu9hcmczi8u7bf45u6ocdg1cg9cq9 0 159054 4379232 4341863 2025-06-24T17:06:22Z YoaR 37624 /* Xeometría */ 4379232 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Marjorie Rice''' {{nym}}<ref>{{citation|url=https://www.quantamagazine.org/marjorie-rices-secret-pentagons-20170711/|magacín=[[Quanta Magacín]]|títulu=Marjorie Rice’s Secret Pentagons|first=Natalie|last=Wolchover|date=11 de xunetu de 2017}}</ref> foi una [[matemáticu|matemática]] aficionada d'[[Estaos Xuníos]], conocida por haber descubiertu cuatro tipos de [[teselado pentagonal|teselados pentagonales]] del planu.<ref name=Doris>{{Cita web |url=http://britton.disted.camosun.bc.ca/jbperplex.htm |títulu=Perplexing Pentagons |fechaaccesu=25 de xineru de 2014 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160813111016/http://britton.disted.camosun.bc.ca/jbperplex.htm |fechaarchivu=13 d'agostu de 2016 }}</ref> Rice nació en [[St. Petersburg (Florida)]], y morrió en [[California]], onde vivía col so fíu y la so nuera. ==Xeometría== N'avientu de 1975, Rice lleó un artículu de la revista ''[[Scientific American]]'' sobre [[teselados]]. A pesar de tener solo educación secundaria, empezó a dedicar el so tiempu llibre a afayar nuevos [[Teselado pentagonal|tselados pentagonales]], distintes maneres d'anubrir el planu utilizando [[pentágonu|formes pentagonales]]. Desenvolvió'l so propiu sistema de [[notación matemática]] pa representar les restricciones y les rellaciones ente los llaos y ángulos de los polígonos y utilizar p'afayar cuatro nuevos tipos de teselaciones pentagonales y más de sesenta teselaciones distintes utilizando distintos tipos de pentágonos en 1977. El trabayu de Rice foi finalmente esamináu pola profesora de matemátiques [[Doris Schattschneider]],<ref name=Doris/> que descifró la inusual notación y anunció formalmente los sos descubrimientos a la comunidá de matemáticos.<ref name=Doris/> Schattschneider emponderó'l trabayu de Rice como un descubrimientu emocionante d'un matemáticu aficionáu.<ref>[[Doris Schattschneider]]. "In praise of amateurs." In [[David A. Klarner]], editor, ''The Mathematical Gardner'', pages 140–166. Prindle, Weber & Schmidt, Boston, 1981</ref> {| class=wikitable |+ [[Teselado pentagonal|Teselados pentagonales]] representativos de los cuatro tipos descubiertos por Marjorie Rice !Tipu 9 !Tipu 11 !Tipu 12 !Tipu 13 |- align=center |[[Ficheru:P5-type9-chiral_coloring.png|120px]] |[[Ficheru:P5-type11 chiral_coloring.png|120px]] |[[Ficheru:P5-type12-chiral_coloring.png|120px]] |[[Ficheru:P5-type13-chiral_coloring.png|120px]] |- align=center |[[Ficheru:Prototile p5-type9.png|120px]]<br />b = c = d = e<br />2A + C = D + 2E = 360° |[[Ficheru:Prototile p5-type11.png|120px]]<br />2a + c = d = e<br />A = 90°, 2B + C = 360°<br />C + E = 180° |[[Ficheru:Prototile p5-type12.png|120px]]<br />2a = d = c + e<br />A = 90°, 2B + C = 360°<br />C + E = 180° |[[Ficheru:Prototile p5-type13.png|120px]]<br />d = 2a = 2e<br />B = E = 90°, 2A + D = 360° |} == Ver tamién == * [[Matemáticos aficionaos]] == Referencies == {{llistaref}} ==Enllaces esternos== * [https://sites.google.com/site/intriguingtessellations/home Páxina de Marjorie Rice]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070820095233/https://sites.google.com/site/intriguingtessellations/home |date=2007-08-20 }} * [http://demonstrations.wolfram.com/PentagonTilings/ Demostración de Teselados Pentagonales] {{NF|1923|2017|Rice, Marjorie}} {{Tradubot|Marjorie Rice}} [[Categoría:Xeómetres]] [[Categoría:Matemáticos y matemátiques]] 7uzmcghbcrbvawr291qjlu9flwr7ubf 4379233 4379232 2025-06-24T17:06:33Z YoaR 37624 /* Xeometría */ 4379233 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Marjorie Rice''' {{nym}}<ref>{{citation|url=https://www.quantamagazine.org/marjorie-rices-secret-pentagons-20170711/|magacín=[[Quanta Magacín]]|títulu=Marjorie Rice’s Secret Pentagons|first=Natalie|last=Wolchover|date=11 de xunetu de 2017}}</ref> foi una [[matemáticu|matemática]] aficionada d'[[Estaos Xuníos]], conocida por haber descubiertu cuatro tipos de [[teselado pentagonal|teselados pentagonales]] del planu.<ref name=Doris>{{Cita web |url=http://britton.disted.camosun.bc.ca/jbperplex.htm |títulu=Perplexing Pentagons |fechaaccesu=25 de xineru de 2014 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20160813111016/http://britton.disted.camosun.bc.ca/jbperplex.htm |fechaarchivu=13 d'agostu de 2016 }}</ref> Rice nació en [[St. Petersburg (Florida)]], y morrió en [[California]], onde vivía col so fíu y la so nuera. ==Xeometría== N'avientu de 1975, Rice lleó un artículu de la revista ''[[Scientific American]]'' sobre [[teselados]]. A pesar de tener solo educación secundaria, empezó a dedicar el so tiempu llibre a afayar nuevos [[Teselado pentagonal|tselados pentagonales]], distintes maneres d'anubrir el planu utilizando [[pentágonu|formes pentagonales]]. Desenvolvió'l so propiu sistema de [[notación matemática]] pa representar les restricciones y les rellaciones ente los llaos y ángulos de los polígonos y utilizar p'afayar cuatro nuevos tipos de teselaciones pentagonales y más de sesenta teselaciones distintes utilizando distintos tipos de pentágonos en 1977. El trabayu de Rice foi finalmente esamináu pola profesora de matemátiques [[Doris Schattschneider]],<ref name=Doris/> que descifró la inusual notación y anunció formalmente los sos descubrimientos a la comunidá de matemáticos.<ref name=Doris/> Schattschneider emponderó'l trabayu de Rice como un descubrimientu emocionante d'un matemáticu aficionáu.<ref>[[Doris Schattschneider]]. "In praise of amateurs." In [[David A. Klarner]], editor, ''The Mathematical Gardner'', pages 140–166. Prindle, Weber & Schmidt, Boston, 1981</ref> {| class=wikitable |+ [[Teselado pentagonal|Teselados pentagonales]] representativos de los cuatro tipos descubiertos por Marjorie Rice !Tipu 9 !Tipu 11 !Tipu 12 !Tipu 13 |- align=center |[[Ficheru:P5-type9-chiral_coloring.png|120px]] |[[Ficheru:P5-type11 chiral_coloring.png|120px]] |[[Ficheru:P5-type12-chiral_coloring.png|120px]] |[[Ficheru:P5-type13-chiral_coloring.png|120px]] |- align=center |[[Ficheru:Prototile p5-type9.png|120px]]<br />b = c = d = e<br />2A + C = D + 2E = 360° |[[Ficheru:Prototile p5-type11.png|120px]]<br />2a + c = d = e<br />A = 90°, 2B + C = 360°<br />C + E = 180° |[[Ficheru:Prototile p5-type12.png|120px]]<br />2a = d = c + e<br />A = 90°, 2B + C = 360°<br />C + E = 180° |[[Ficheru:Prototile p5-type13.png|120px]]<br />d = 2a = 2e<br />B = E = 90°, 2A + D = 360° |} == Ver tamién == * [[Matemáticos aficionaos]] == Referencies == {{llistaref}} ==Enllaces esternos== * [https://sites.google.com/site/intriguingtessellations/home Páxina de Marjorie Rice]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070820095233/https://sites.google.com/site/intriguingtessellations/home |date=2007-08-20 }} * [http://demonstrations.wolfram.com/PentagonTilings/ Demostración de Teselados Pentagonales] {{NF|1923|2017|Rice, Marjorie}} {{Tradubot|Marjorie Rice}} [[Categoría:Xeómetres]] [[Categoría:Matemáticos y matemátiques]] da0fhrivr0qsu705k8u7okghimdhqbd 0 159842 4379413 4297365 2025-06-25T11:05:20Z Omarete 35 removed [[Category:Ministres]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379413 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Yvonne Adélaïde Moundélé-Ngollo''' ({{fecha|5|6|1944|y}}<ref name=Who>{{cita web|editor="Who's Who"| títulu = ''Congo Brazzaville: les Hommes de Pouvoir''|númberu= 1|url= http://www.africaintelligence.fr Africa Intelligence|fecha= 29 d'ochobre de 2002|idioma=fr}}.</ref><ref name=Seck/>) ye una [[política]] [[República d'El Congu|congolesa]], que sirvió nel gobiernu de Congo-Brazzaville como Ministra de Pequeñes y Medianes Empreses, dende 2007. Enantes, de 1998 a 1999, foi Direutora Xeneral de ''[[Hydro-Congo]]''<ref name=schlumberger>{{cita web|títulu= Case Study: SNPC Integrates Seismic and Well Data Sources for Fast, Secure Access|url= http://www.slb.com/resources/case_studies/software/snpc_integrate_seismic_well.aspx|editorial= [[Schlumberger]]|fechaaccesu= 9 de xineru de 2011|urlarchivu= https://web.archive.org/web/20190326165645/https://www.slb.com/resources/case_studies/software/snpc_integrate_seismic_well.aspx|fechaarchivu= 2019-03-26}}</ref> y Ministra de Comerciu dende 2002 hasta 2007. == Carrera política == Moundélé-Ngollo nació en [[Brazzaville]].<ref name=Who/><ref name=Seck/> Ye fía d'[[Édouard Mougany]], quien foi miembru de l'[[:en:National Assembly of the Republic of the Congo|Asamblea Nacional]] y un aliáu del presidente [[Fulbert Youlou]]. Tuvo casada con [[Ange Diawara]], un oficial militar y primer líder del [[Partíu Congolés del Trabayu]] (PCT) que foi executáu en 1973 pol so papel nel [[:en:1972 Republic of the Congo coup d'état attempt|golpe d'Estáu de 1972]]. Más tarde casóse con otru políticu, [[Benoît Moundélé-Ngollo]], quien sirvió como ministru del gobiernu, como alcalde y como prefeutu de Brazzaville.<ref name=Seck>{{cita web|autor=Cheikh Yérim Seck|url=http://www.jeuneafrique.com/Article/LIN07093yvonnollogn0/ |títulu="Yvonne Adélaïde Moundélé-Ngollo"|publicación= ''Jeune Afrique''|fecha=7 de setiembre de 2003|idioma=fr}}.</ref><ref name=Who/><ref name=Seck/> Dempués d'ocupar cargos d'altu nivel en ''Hydro-Congo'', la compañía nacional d'esploración y esplotación petrolera (incluyendo, de 1986 a 1994, el puestu de Direutora del Departamentu d'Estudios y Planificación<ref name=Who/>), Moundélé-Ngollo foi asesora del Ministru d'Hidrocarburos.<ref name=Who/><ref name=Seck/> En setiembre de 1995, tamién asistió a la [http://www.un.org/womenwatch/daw/beijing/fwcwn.html Cuarta Conferencia Mundial de les Naciones Xuníes sobre la Muyer] como delegada de Congo-Brazzaville.<ref>{{cita web | autor=Seth Faison|url= https://www.nytimes.com/1995/09/11/world/women-s-meeting-agrees-on-right-to-say-no-to-sex.html?scp=243&sq=&st=nyt&pagewanted=1|títulu= "Women's meeting agrees on right to say no to sex"| publicación= Associated Press|fecha= 11 de setiembre de 1995|idioma=en}}</ref><ref name="adiacportrait">{{cita web|url=http://www.adiac-congo.com/content/yvonne-adelaide-mougany-la-devotion-au-service-dun-secteur-quite-dynamique-au-congo-8811|títulu=Yvonne-Adélaïde Mougany : la dévotion au service d'un secteur quité dynamique au Congo|sitiuweb=Adiac-congo.com|autor=Guy-Gervais Kitina|fecha=2 de marzu de 2014}}</ref> D'avientu de 1998 a avientu de 1999, Moundélé-Ngollo foi Direutora Xeneral de ''Hydro-Congo''. Más tarde convirtióse en miembru del Buró Executivu Nacional del [[:en:Club 2002|Partíu pola Unidá de la República]],<ref name=Who/><ref name=Seck/> que sofitaba al presidente [[Denis Sassou Nguesso]] y yera dirixíu pol so sobrín, [[Willy Sassou Nguesso]].<ref name=Seck/> Dempués de les [[:en:Republic of the Congo parliamentary election, 2002|eleiciones parllamentaries de mayu-xunu de 2002]], Moundélé-Ngollo foi nomada, el 18 d'agostu de 2002, Ministra de Comerciu, Consumu y Suministros,<ref name=Who/><ref name=IZF>{{cita web|títulu=List of governments of Congo since 1999|url=http://www.izf.net/pages/gouvernement/5865/|fecha=22 de payares de 2008|editor=Izf.net|idioma=fr|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081122093710/http://www.izf.net/pages/gouvernement/5865/|fechaarchivu=22 de payares de 2008}}</ref> y asocedió a [[Pierre-Damien Boussoukou Boumba]] naquella posición el 21 d'agostu.<ref>{{cita web|títulu="Assemblée nationale : les élus du second tour et leur appartenance politique", publicación=''Les Dépêches de Brazzaville''|fecha=26 de febreru de 2012|idioma=fr|url=http://www.brazzaville-adiac.com/index.php?action=depeche&dep_id=1073&oldaction=liste&regpay_id=0&them_id=0&cat_id=0&ss_cat_id=0&LISTE_FROM=20&select_month=0&select_year=0|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120226065437/http://www.brazzaville-adiac.com/index.php?action=depeche&dep_id=1073&oldaction=liste&regpay_id=0&them_id=0&cat_id=0&ss_cat_id=0&LISTE_FROM=20&select_month=0&select_year=0|fechaarchivu=26 de febreru de 2012}}</ref> A fines de 2002 y principios de 2003, xugó un papel clave nes iniciatives de paz con al respective de la rebelión Ninja (milicia), liderada por [[Pasteur Ntoumi]]; roblóse un alcuerdu de paz el 17 de marzu de 2003 y convirtióse en miembru del Comité de Siguimientu de la Convención pa la Paz y la Reconstrucción Nacional.<ref name=Seck/> Na [[:en:Republic of the Congo parliamentary election, 2007|eleición parllamentaria de xunu a agostu de 2007]], Moundélé-Ngollo foi electa a l'[[:en:National Assembly of the Republic of the Congo|Asamblea Nacional]] como candidata de Club 2002, nel primer distritu eleutoral de Mindouli, allugáu nel [[Departamentu de Pool]].<ref name=Liste>{{cita web|títulu="La liste complète des députés"|publicación= ''Les Dépêches de Brazzaville''|fecha= 11 d'agostu de 2007|idioma=fr}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.brazzaville-adiac.com/index.php?action=depeche&dep_id=17753&oldaction=textes&regpay_id=0&cat_id=&ss_cat_id=&LISTE_FROM=0&select_month=08&select_year=2007|fecha=9 de febreru de 2012|idioma=en|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120209085156/http://www.brazzaville-adiac.com/index.php?action=depeche&dep_id=17753&oldaction=textes&regpay_id=0&cat_id=&ss_cat_id=&LISTE_FROM=0&select_month=08&select_year=2007|fechaarchivu=9 de febreru de 2012}}</ref> Dempués de quedar en segundu llugar col 42,1 % de los votos na primer ronda, enfrentar col [[:en:Congolese Movement for Democracy and Integral Development|Movimientu Congolés pa la Democracia y el Desarrollu Integral]] (MCDDI) y el so candidatu Jean-Claude Massoba na segunda ronda<ref>{{cita web|url= http://www.congopage.com/article4808.html |autor=Yá Sanza|títulu="Législatives : La liste des duels du second tour"|editor= Congopage.com|fecha= 3 de xunetu de 2007|idioma=fr}}</ref> ganando l'asientu.<ref name=Liste/> Dempués de les eleiciones, foi tresferida del so cargu de Ministra de Comerciu, Consumu y Suministros a la de Ministra de Pequeñes y Medianes Empreses, al cargu de la Industria Artesanal, el 30 d'avientu de 2007.<ref name=IZF/><ref>{{cita web| url= http://www.afrik.com/article13266.html|títulu= "Formation d'un nouveau gouvernement au Congo"|editor= Panapress|fecha= 31 d'avientu de 2007|idioma=fr}}.</ref> El so suplente, [[Auguste Mpassi-Mouba]], tomó'l so asientu na Asamblea Nacional.<ref name="adiacportrait"/> Mpassi-Mouba morrió'l 16 d'ochobre de 2009, dexando asina vacante'l puestu de Mindouli 1. Pa reasumir el so asientu na Asamblea Nacional, Moundélé-Ngollo tendría qu'arrenunciar al gobiernu, y al paecer nun quería faelo; arriendes d'ello, convocóse a una [[eleición parcial]] pa xunetu de 2010, coles mires de reemplazar a Mpassi-Mouba. Constitucionalmente, l'asuntu consideróse poco claru, yá que se taba convocando a eleición parcial pa reemplazar a un suplente mientres el diputáu titular inda ta vivu.<ref>{{cita web|url=http://www.adiac-congo.com/content/presidentielle-du-20-mars-lunion-africaine-annonce-larrivee-imminente-de-ses-observateurs |títulu=Présidentielle du 20 mars : l'Union africaine annonce l'arrivée imminente de ses observateurs|editor=Adiac|idioma=fr}}</ref> Moundélé-Ngollo volvió presentase como candidata nes eleiciones parciales; porque s'entendió qu'ella permanecería nel gobiernu, onde'l so suplente yera efeutivamente el verdaderu candidatu.<ref name="adiacportrait"/> == Portales == == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{traducíu ref|en|Adélaïde Moundélé-Ngollo|818825994}} == Referencies == {{llistaref}} {{NF|1944||Moundele-Ngollo, Adelaide}} {{Tradubot|Adélaïde Moundélé-Ngollo}} [[Categoría:Políticos y polítiques]] [[Categoría:Congoleses de la República d'El Congu]] [[Categoría:Feministes d'África]] [[Categoría:Persones de Brazzaville]] [[Categoría:Políticos y polítiques de la República d'El Congu]] [[Categoría:Ministros y ministres de la República d'El Congu]] [[Categoría:Diputaos y diputaes de la República d'El Congu]] [[Categoría:Congoleses de la República d'El Congu]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] [[Categoría:Wikipedia:Mantenimientu:Persones ensin plantía nym]] 5o5j0ixj52pivdqea57xau4fezjsabf 0 159998 4379369 3942477 2025-06-25T08:11:32Z YoaR 37624 4379369 wikitext text/x-wiki {{Ficha de software}} '''''Multipurpose Internet Mail Extensions''''' o '''MIME''' (n'asturianu "estensiones multipropósito de corréu d'internet") son una serie de convenciones o especificaciones empobinaes al intercambiu al traviés d'[[Internet]] de too tipu d'archivos (testu, audiu, videu, etc.) de forma tresparente pal usuariu. Una parte importante del MIME ta dedicada a ameyorar les posibilidaes de tresferencia de testu en distintos idiomes y alfabetos. En sentíu xeneral les estensiones de MIME van empuestes a soportar: * Testu en conxuntos de calteres distintos d'[[Códigu ASCII|US-ASCII]]; * adxuntos que nun son de tipu testu; * cuerpos de mensaxes con múltiples partes (multi-part); * información d'encabezadures con conxuntos de calteres distintos de ASCII. Práuticamente tolos mensaxes de corréu electrónicu escritos por persones n'[[Internet]] y una proporción considerable d'estos mensaxes xeneraos automáticamente son tresmitíos en formatu MIME al traviés de [[Simple Mail Transfer Protocol|SMTP]]. Los mensaxes de corréu electrónicu n'Internet tán tan cercanamente acomuñaos col SMTP y MIME que usualmente llámase-yos mensaxe '''SMTP/MIME'''.<ref>[https://web.archive.org/web/20071014204541/http://networkcomputing.com/920/920f1.html]</ref> En 1991 la [[IETF]] (Grupu de Trabayu n'Inxeniería d'Internet, Internet Engineering Task Force n'inglés) empezó a desenvolver esta norma y dende 1994 toles estensiones MIME tán especificaes de forma detallada en diversos documentos oficiales disponibles n'Internet. MIME ta especificáu en seis ''[[Request for Comments]]'' o RFC (n'español "solicitú de comentarios): RFC 2045, RFC 2046, RFC 2047, RFC 4288, RFC 4289 y RFC 2077. Los tipos de conteníu definíos pol estándar MIME tienen gran importancia tamién fuera del contestu de los mensaxes electrónicos. Exemplu d'esto son dalgunos [[Protocolu de red|protocolo de rede]] tales como [[Hypertext Transfer Protocol|HTTP]] de la [[World Wide Web|Web]]. HTTP rique que los datos sían tresmitíos nun contestu de mensaje tipo e-mail anque los datos pueden nun ser un e-mail puramente dichu. Na actualidá nengún programa de [[corréu electrónicu]] o [[Navegador web|navegador]] d'Internet puede considerase completu si nun acepta MIME nes sos distintes facetes (testu y formatos d'archivu). == Introducción == El protocolu básicu de tresmisión de mensaxes electrónicos d'Internet soporta namái calteres [[Códigu ASCII|ASCII]] de 7 bit (vease tamién [[8BITMIME]]). Esto llinda los mensaxes de corréu electrónicu, yá que inclúin namái calteres abondos pa escribir nun númberu amenorgáu de llinguaxes, principalmente Inglés. Otros llinguaxes basaos nel [[Alfabetu llatín]] ye adicionalmente un componente fundamental en protocolos de comunicación como [[HTTP]], el que rique que los datos sían tresmitíos como un e-mail anque los datos pueden nun ser un e-mail puramente dichu. Los [[Veceru de corréu electrónicu|veceros de corréu]] y los [[Servidor de corréu servidores de corréu]] converten automáticamente dende y a formatu MIME cuando unvien o reciben (SMTP/MIME) e-mails. == Nomenclatura de tipos == MIME asigna un nome a cada tipu de datos. Los nomes siguen el siguiente formatu: tipu/subtipo (tipu como subtipo son cadenes de calteres) El tipu define la categoría xeneral de los datos y el subtipo define un tipu más específicu d'esos datos. El tipu puede contener los siguientes valores: *text: Indica que'l conteníu ye testu planu. Exemplos de subtipos: html, xml *multipart: Indica que tien múltiples partes de datos independientes. Exemplos de subtipos: form-data, digest *message: Pa encapsular un mensaxe esistente. Por casu cuando queremos responder a un mensaxe de corréu incorporando'l mensaxe orixe. Exemplos de subtipos: partial, rfc822 *image: Indica que ye una imaxe. Ej de subtipos: png, gif *audiu: Indica que ye un audiu. Exemplos de subtipos: mp3, 32kadpcm *video: Indica que ye un video. Exemplos de subtipos: mpeg, avi *application: Indica que se trata de datos d'aplicación los cualos pueden ser binarios. Exemplos de subtipos: json, pdf == MIME headers == === MIME-Version === La presencia d'esta encabezadura indica que'l mensaxe utiliza'l formatu MIME. El so valor ye típicamente igual a "1.0" polo qu'esta encabezadura apaez como: MIME-Version: 1.0 Tien De señalase que los implementadores intentaron camudar el númberu de versión nel pasáu y el cambéu tuvo resultancies imprevistes. Nuna xunta d'[[IETF]] realizada en xunetu 2007 decidió caltenese el númberu de versión en "1.0" anque se realizaron munches actualizaciones a la versión de MIME. === Content-Type === Esta encabezadura indica'l tipu de mediu que representa'l conteníu del mensaxe, consiste nun tipu: ''type'' y un subtipo: ''subtype'', por casu: Content-Type: text/plain Al traviés del usu del tipu '''multiparte''' (''multipart''), MIME da la posibilidá de crear mensaxes que tengan partes y subpartes entamaes nuna estructura [[Árbol (estructura de datos)|arbórea]] na que los nodos ''fueya'' pueden ser cualquier tipu de conteníu non multiparte y los nodos que nun son ''fueyes'' pueden ser de cualesquier de les variedaes de tipos multiparte. Esti mecanismu soporta: * mensaxes de testu planu usando ''text/plain'' (este ye'l valor implícitu pa la encabezadura "Content-type:") * testu más archivos axuntos (''multipart/mixed'' con una parte ''text/plain'' y otres partes que nun son de testu, por casu: ''application/pdf'' pa documentos [[PDF]], ''application/vnd.oasis.opendocument.text'' para [[OpenDocument]] text). Un mensaxe MIME qu'inclúi un archivu axuntu xeneralmente indica'l nome orixinal del archivu con una encabezadura "Content-disposition:" o por un atributu ''name'' de Content-Type, polo que'l ''tipu'' o ''formatu'' del archivu indícase usando tantu la encabezadura MIME content-type y la [[Estensión d'archivo|extensión del archivu]] (usualmente dependiente del [[Sistema Operativu|SO]]). Content-Type: application/vnd.oasis.opendocument.text; name="Carta.odt" Content-Disposition: inline; filename="Carta.odt" * reenviar col mensaxe orixinal axuntu (''multipart/mixed'' con una parte ''text/plain'' y el mensaxe orixinal como una parte ''message/rfc822'') * conteníu alternativo, un mensaxe que contién el testu tantu en testu planu como n'otru formatu, usualmente [[HTML]] (''multipart/alternative'' col mesmu conteníu en forma de ''text/plain'' y ''text/html'') * munches otres construcciones de mensaxe === Content-Transfer-Encoding === En [[Xunu]] de [[1992]], MIME (RFC 1341 queda obsoleta pola nueva RFC 2045) define un conxuntu de métodos pa representar datos binarios usando testu ASCII. La encabezadura MIME ''content-transfer-encoding:'' indica'l métodu que foi usáu. La RFC y la llista de [https://www.iana.org/assignments/transfer-encodings IANA] definen los siguientes valores, que nun son sensibles a mayúscules nin minúscules: * Fayadizos pa usar con [[SMTP]]: ** '''7bit''' — soporta hasta 998 octetos per llinia de códigu; los calteres tán nel rangu ente 1..127 con CR y LF (códigos 13 y 10 respeutivamente) que namái pueden apaecer como parte d'un fin de llinia CRLF. Este ye'l valor implícitu pa esta encabezadura. ** '''[[Quoted printable]]''' — usáu pa codificar secuencies arbitraries de octetos de forma que satisfaiga les regles de 7bit. Foi diseñáu pa ser eficiente y na mayoría de los casos legible pa un humanu cuando ye usáu con datos de testu que consisten primariamente en calteres del conxuntu US-ASCII y que tamién contengan porciones de bytes con valores que tán fora d'esi rangu. ** '''[[base64]]''' — usáu pa codificar secuencies arbitraries de octetos de forma que satisfaiga les regles de 7bit. Tien una sobrecarga fixa al executar l'algoritmu y tien el propósitu de ser usáu con datos que nun sían de testu o testos que contengan pocos valores dientro del rangu de ASCII. * Fayadizu pa usar con servidores SMTP que soporten [[8BITMIME]] [[estensiones SMTP]]: ** '''8bit''' — soporta hasta 998 octetos per llinia de códigu, los calteres tán nel rangu ente 1..256 con CR y LF (códigos 13 y 10 respeutivamente) que namái pueden apaecer como parte d'un fin de llinia CRLF. * Afechos namái pa usar con servidores SMTP que soporten la estensión SMTP BINARYMIME (RFC 3030): ** '''binary''' — cualquier secuencia de octetos. Nun esiste una codificación definida explícitamente pa unviar datos binarios arbitrarios al traviés d'un tresporte SMTP coles estensiones 8BITMIME. Por tanto base64 o quoted-printable (coles sos ineficiencias acomuñaes) tienen que ser usaes entá. Estes restricciones nun s'apliquen a otros usos d'MIME como son [[Servicio Web]] con adxuntos MIME o [[MTOM]] == Encoded-Word == Dende la RFC 2822, los nomes y valores de les encabezadures MIME de mensaxes son siempres calteres ASCII; los valores que contengan otru tipu de calteres tienen qu'usar la sintaxis de '''pallabra codificada''' o '''encoded-word''' (RFC 2047) en llugar del testu lliteral. Esta sintaxis utiliza una cadena de calteres ASCII qu'indica'l conxuntu de calteres orixinal (el "''charset''") y el content-transfer-encoding usáu pa mapear los bytes del conxuntu orixinal a calteres ASCII. La so forma xeneral ye: <code>=?</code>charset<code>?</code>codificación<code>?</code>testu codificado<code>?=</code> * ''charset'' puede ser cualquier conxuntu de calteres rexistráu con [[Internet Assigned Numbers Authority|IANA]]. Típicamente va coincidir col charset del cuerpu del mensaxe. * ''codificación'' puede ser: "<code>Q</code>" que denota Q-encoding que ye similar a la codificación [[quoted-printable]], o "<code>B</code>" que denota la codificación [[base64]]. * ''testu codificado'' ye'l testu codificado con Q-encoding o base64. === Diferencies ente Q-encoding y quoted-printable === Los códigos ASCII del signu d'entruga (?) y el signu d'igualdá (=) nun pueden ser representaos direutamente yá que ellos son usaos como allindiadores del encoded-word. El códigu ASCII reserváu pal espaciu nun puede ser representáu direutamente porque puede causar qu'intérpretes antiguos estremen, de forma ensin deseyar, el encoded-word. Pa faer la codificación más pequeña y bono de lleer, el símbolu ''sorrayáu'' (_) utilizar en llugar del espaciu, creando l'efectu colateral qu'esti símbolu non pueda representase direutamente. L'usu de encoded-word en ciertes partes de les encabezadures impon otres restricciones sobre cuálos calteres pueden o nun ser representaos direutamente. Por casu: <code>Subject: =?utf-8?Q?=C2=A1Hola,_se=C3=B1or!?=</code> ye interpretáu como: Subject: ¡Hola, señor! El formatu encoded-word nun s'utiliza pa los nomes de les encabezadures (por casu <code>Subject</code>). Estos nomes d'encabezadures son siempres n'Inglés. Cuando se llee'l mensaxe con un veceru de corréu n'otru idioma que nun sía Inglés, los nomes de les encabezadures son traducíos pol veceru. == Mensaxes multiparte == Un mensaxe MIME multiparte contién una frontera na encabezadura "Content-type:"; esta frontera, que nun puede apaecer en nenguna de les partes, ye allugada ente caúna d'elles, y al entamu y a la fin del cuerpu del mensaxe, como s'amuesa de siguío: MIME-version: 1.0 Content-type: multipart/mixed; boundary="frontera" This is a multi-part message in MIME format. --frontera Content-type: text/plain Esti ye'l cuerpu del mensaxe --frontera Content-type: application/octet-stream Content-transfer-encoding: base64 PGh0bWw+CiAgPGhlYWQ+CiAgPC9oZWFkPgogIDxib2R5PgogICAgPHA+RXN0ZSBlcyBlbCBjdWVy cG8gZGVsIG1lbnNhamU8L3A+CiAgPC9ib2R5Pgo8L2h0bWw+Cic=\ --frontera-- Cada parte consiste de la so propia encabezadura de conteníu (cero o más campos d'encabezadures ''Content-'') y un cuerpu. El conteníu multiparte pue tar añeráu. L'encabezáu content-transfer-encoding d'un tipu multiparte tien siempres que ser "7bit", "8bit" o "binary" pa evitar los entueyos impuestos cola presencia de múltiples niveles de decodificación. El bloque multiparte, como un tou, nun tien especificación avera del conxuntu de calteres (''charset''); los calteres non ASCII nes encabezadures de la parte son remanaos al traviés d'[[#Encoded-Word|Encoded-Word]], y los cuerpos de les partes pueden tener conxuntos de calteres especificaos si aplicara pal so tipu de conteníu. Notes: * Antes de la primer frontera hai una área que ye inorada por veceros de corréu electrónicu que soporten MIME. Esta área ye xeneralmente usada pa poner un mensaxe pa usuarios de veceros vieyos que nun soporten MIME. * Nun ye hasta'l momentu d'unviar el mensaxe que'l veceru de corréu escueye una cadena de calteres pa usar na frontera ente les partes, esto dexa buscar una cadena de testu que nun coincida con nenguna porción del cuerpu de nenguna de les partes. Esto típicamente ye implementáu usando una cadena llarga xenerada aleatoriamente. === Subtipos de Multiparte === L'estándar MIME define dellos subtipos pa mensaxes multiparte, estos especifiquen la naturaleza de la parte del mensaxe y la so rellación con otres partes. El subtipo ye especificáu na encabezadura "Content-type" pa tol mensaxe. Por casu, un mensaxe MIME multiparte qu'usa'l subtipo ''digest'' va tener un "Content-Type": "multipart/digest". La RFC primeramente define 4 subtipos: mixed, digest, alternate y parallel. Una aplicación que cumpla mínimamente l'estándar tien de soportar siquier mixed y digest; el restu de los subtipos son opcionales. Otres RFCs definen subtipos adicionales como: signed y form-data. Lo que sigue ye una llista de los subtipos más comúnmente usaos: ==== Mixed ==== Multipart/mixed ye usáu pa unviar mensaxes o archivos con distintos encabezaos "Content-Type" yá sía en llinia o como axuntos. Si unvien imáxenes o otros archivos fácilmente legibles, la mayoría de los veceros de corréu electrónicu van amosar como parte del mensaxe (nun siendo que se especifique de manera distinta la encabezadura "Content-disposition"). D'otra manera van ser ufiertaos como axuntos. El content-type implícitu pa cada parte ye "text/plain". Definíu en [//tools.ietf.org/html/rfc2046#section-5.1.3 RFC 2046, Seición 5.1.3] ==== Message ==== Una parte message/rfc822 contién un mensaxe de corréu electrónicu, incluyendo cualesquier [[E-mail#Escritura del mensaxe encabezáu]]. ''Rfc822'' ye un nome erróneu, yá que el mensaxe puede ser un mensaxe MIME completu. Ye usáu tamién pa resumenes el reenviar mensaxes. Definíu na RFC 2046. ==== Digest ==== Multipart/digest ye una forma simple d'unviar múltiples mensaxes de testu. El content-type implícitu pa cada parte ye "message/rfc822". Definíu en [//tools.ietf.org/html/rfc2046#section-5.1.5 RFC 2046, Seición 5.1.5]. ==== Alternative ==== El subtipo multipart/alternative indica que cada parte ye una versión "alternativa" del mesmu conteníu (o similar), caúna en formatos distintos denotados pola so encabezadura "Content-Type". Los formatos son ordenaos atendiendo a cuan fieles son al orixinal, col menos fiel al entamu. Los sistemes pueden escoyer la "meyor" representación qu'ellos son capaces de procesar; polo xeneral esta va ser la postrera parte que'l sistema entiende, nun siendo qu'otros factores puedan afectar esti comportamientu. Yá que ye pocu probable qu'un veceru quiera unviar una versión que ye pocu fiel a la versión en testu planu, esta estructura alluga la versión en testu planu (si esiste) primeru. Esto facilita la xera de lleer los mensaxes pa los usuarios de veceros que nun entienden mensaxes multipartes. Lo qu'asocede más comúnmente ye usar multipart/alternative pa mensaxes con dos partes, una como testu planu (text/plain) y una HTML (text/html). La parte en testu planu aprove compatibilidá con veceros vieyos que nun son capaces d'entender otros formatos, ente que la parte HTML dexa usar formatu de testu y enllaces. Munchos veceros de corréu ufierten al usuariu la posibilidá de preferir testu planu sobre HTML; esto ye un exemplu de como factores locales pueden afectar cómo una aplicación escueye cuál ye la "meyor" parte del mensaxe p'amosar. Anque se pretende que cada parte represente'l mesmu conteníu, esto nun ye riquíu. Dellos filtros [[antispam]] esaminen namái la parte text/plain d'un mensaxe porque ye más bono d'analizar que les partes text/html. Pero los [[Spammer|spammers]] al notar esto, empezaron a crear mensaxes con una parte text/plain qu'aparenta ser inocua ya inclúin la propaganda na parte text/html. Los mantenedores de programes anti-spam modificaron los sos filtros, penalizando a los mensaxes con testos bien distintos nun mensaxe multipart/alternative. Definíu en [//tools.ietf.org/html/rfc2046#section-5.1.4 RFC 2046, Seición 5.1.4] ==== Related ==== El subtipo multipart/related ye usáu pa indicar que les partes del mensaxe nun tienen de ser consideraes individualmente sinón como amestaos d'un tou. El mensaxe consiste d'una parte raigañu (implícitamente la primera) que fai referencia a otres partes, les que de la mesma pueden faer referencia a otres partes. Les partes son comúnmente referenciaes pola encabezadura: "Content-ID". La sintaxis de la referencia nun ta especificada sinón que ta dictada pola codificación o'l protocolu usáu na parte que contién la referencia. Un usu común d'esti subtipo ye pa unviar [[Páxina web|páxina web]] completes con imáxenes nun únicu mensaxe. Partir raigañu contendría'l documentu [[HTML]], qu'usaría etiquetes HTML pa imáxenes, pa referise a les imáxenes almacenaes en partes subsiguientes. Definíu en RFC 2387 ==== Report ==== ''Multipart/report'' ye un tipu de mensaxe que contién datos formateados por que un [[servidor de corréu]] interpretar. Ta ente un text/plain (o dalgún otru tipu de conteníu fácilmente legible) y un message/delivery-status. Definíu en RFC 3462 ==== Signed ==== El subtipo multipart/signed ye usáu p'axuntar una [[firma dixital]] al mensaxe. Esta tien dos partes, una parte ''cuerpu'' y una parte ''robla''. La parte del cuerpu completa, incluyendo les encabezadures MIME, ye usada pa crear la parte de la firma. Esisten munchos tipos de firmes, como application/pgp-signature y application/x-pkcs7-signature. Definíu en [//tools.ietf.org/html/rfc1847#section-2.1 RFC 1847, Seición 2.1] ==== Encrypted ==== Un mensaxe multipart/encrypted tien dos partes. La primera contién información de control que ye necesaria pa descifrar la segunda parte, de tipu: application/octet-stream. Definíu en [//tools.ietf.org/html/rfc1847#section-2.2 RFC 1847, Seición 2.2] ==== Form Data ==== Como'l so nome indicar, multipart/form-data ye usada pa espresar valores unviaos al traviés d'un formulariu. Orixinalmente definíu como parte de [[HTML]] 4.0, ye mayormente utilizáu pa unviar archivo vía [[HTTP]]. Definíu en RFC 2388 ==== Mixed-Replace (Esperimental) ==== El tipu de conteníu multipart/x-mixed-replace foi desenvueltu como parte d'una teunoloxía pa emular [[Push technology|server push]] y streaming sobre HTTP. Toles partes d'un mensaxe mixed-replace tienen el mesmu significáu semánticu. Sicasí, cada parte invalida - "reemplaza" - a la parte previa asina ye recibida dafechu. Los veceros tienen de procesar la parte individual al momentu de la so llegada y nun tienen d'esperar a que termine'l mensaxe completu. Desenvueltu orixinalmente por Netscape, entá ye soportáu por [[Mozilla Application Suite|Mozilla]], [[Mozilla Firefox|Firefox]], [[Safari (navegador)|Safari]] (pero non en Safari pa [[iPhone]]) y [[Opera (navegador)|Opera]], pero tradicionalmente inorada por [[Microsoft]]. == Ver tamién == * [[S/MIME]] * [[Corréu electrónicu y unicode]] * [[Corréu electrónicu]] * [[SMTP]] * [[POP3]] * [[IMAP]] == Referencies == {{llistaref}} ; RFC 1847 : Multiparte Seguro para MIME: Multipart/Signed y Multipart/Encrypted ; RFC 2045 : MIME Parte Unu: Formatu y Cuerpu de Mensaxes d'Internet. ; RFC 2046 : MIME Parte Dos: Tipos de Medios. N. Freed, [[Nathaniel Borenstein]]. [[Payares]] [[1996]]. ; RFC 2047 : MIME Parte Trés: Estensiones pa Encabezadures de Mensaxe pa testu non ASCII. [[Keith Moore]]. November 1996. ; RFC 4288 : MIME Parte Cuatro: Especificación de Tipos de Medios y Procedimientos de Rexistru de los mesmos. ; RFC 4289 : MIME Parte Cuatro: Procedimientos de Rexistru. N. Freed, J. Klensin. [[December]] [[2005]]. ; RFC 2049 : MIME Parte Cinco: Criteriu de Conformidá y Exemplos. N. Freed, N. Borenstein. November 1996. ; RFC 2231 : Valores de Parámetros MIME y Estensiones ''[[MIME#Encoded-Word|Encoded Word]]'' : Conxuntos de Calteres, Llinguaxes, y Continuaciones. N. Freed, K. Moore. November [[1997]]. ; RFC 2387 : El Content-type MIME Multipart/Related ; RFC 1521 : Mecanismos pa Especificar y Describir el Formatu de los Cuerpos de los Mensaxes d'Internet. == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20030829092942/http://www.utoronto.ca/webdocs/HTMLdocs/Book/book-3ed/appb/mimetype.html Llistáu de tipos MIME] * [https://www.iana.org/assignments/media-types/index.html Llistáu de tipos MIME rexistraos por IANA] * [https://web.archive.org/web/20060705091421/http://www.w3schools.com/media/media_mimeref.asp Referencia de MIME en w3schools] {{Tradubot|Multipurpose Internet Mail Extensions}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Protocolos d'Internet]] [[Categoría:Corréu electrónicu]] [[Categoría:Protocolos y formatos de nivel de presentación]] [[Categoría:Archivos informáticos]] bvl4ah6dym1af3t4z11zm4vb19x7rh0 0 160521 4379235 4242009 2025-06-24T17:23:32Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 0 referencia(es) y marcando 3 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379235 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Central térmica de Aboño}} {{edificiu}} La '''central térmica d'Aboño''' ye una [[central termoeléctrica|instalación termoeléctrica]] de ciclu convencional asitiada nel valle del [[ríu Aboño]], nel llugar d'[[Aboño]], [[Carreño]], na vertiente occidental del [[Cabu Torres]]. Alcuéntrase a 8 km de [[Xixón]] y a 2 km del [[puertu d'El Musel]]. Consta de dos grupos térmicos que sumen 921.7 [[Megavatiu|MW]] de potencia, utiliza como combustible'l [[carbón]] y ye propiedá de la empresa [[HC Energía]]. == Historia == El proyeutu de construcción n'[[Aboño]] d'una central térmica p'aprovechar la producción de [[carbón]] d'[[HUNOSA]] de la [[cuenca minera asturiana]] concretóse a principios de los [[años 1970]]. Foi la empresa asturiana [[Hidrocantábrico]] quien acometió la so construcción, na redoma de la [[ría d'Aboño]], rematando les obres a principios de [[1974]]. El [[15 de marzu]] d'esi añu entró en serviciu'l Grupu I, con una [[potencia llétrica]] de 365,5 [[Megavatiu|MW]].<ref name = hcener>HC Energía «[http://www.hcenergia.com/es/portal.do?TR=C&IDR=63 Aboño]» Consultáu'l 8 de mayu de 2012</ref> En [[1977]], construyóse un parque de carbones aprovechando una antigua estación del [[Ferrocarril de Llangréu]].<ref name = ferrov>Grupu de Trabayos Ferroviarios «[http://www.telecable.es/personales/alfredov/centenarioSotMus1.html CENTENARIU DE LA LLINIA SOTIEL.LO - EL MUSEL (1907-2007)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120621075620/http://www.telecable.es/personales/alfredov/centenarioSotMus1.html |date=2012-06-21 }}» Consultáu'l 8 de mayu de 2012</ref> Esta llinia foi aprovechada pa coneutar direutamente la térmica d'Aboño cola llinia ferroviaria [[Sotiel.lo]]-[[puertu d'El Musel|Musel]], tramu que foi inauguráu'l [[15 de mayu]] de [[1984]] y que facilitaba l'accesu en tolvas del carbón de les cuenques mineres. En [[1985]], Hidrocantábrico acometió l'ampliación de la central térmica, a un nuevu grupu de 556,2 MW que foi conectáu a la rede'l [[23 de setiembre]] d'esi añu.<ref name = hcener/> En [[1995]] abrir al tráficu un nuevu tramu ferroviariu que dexaba la conexón ente la central y el nuevu muelle de carbones del puertu xixonés. Esto facilitó la entrada de carbón d'[[importación]] na térmica, que dende entós prescindió del mineral d'HUNOSA,<ref name = ferrov/> práctica que se convertiría n'enclín n'otres [[Centrales térmiques n'España|centrales térmiques españoles]]. Dende [[2008]], la central foi alimentada puramente con [[hulla]] importada, principalmente d'[[Estaos Xuníos]] ya [[Indonesia]].<ref>El Comercio Digital «[https://www.elcomercio.es/pg060102/prensa/noticias/Economia/200601/02/GIJ-ECU-136.html La térmica d'Aboño va quemar namái carbón d'importación a partir de 2008]» Consultáu'l 8 de mayu de 2012</ref> En [[2010]], [[HC Energía]] manifestó la so intención d'ampliar la central, proyeutando un [[ciclu combináu]] de tres grupos que sumaríen 1200 MW nuna terrenal redoma a la mesma.<ref>La Nueva España «[https://web.archive.org/web/https://www.lne.es/secciones/noticia.jsp?pRef=1811_45_574009__economia-nueva-central-entrada-regasificadora-darian-primacia-puertu La nueva central y la entrada na regasificadora daríen a HC la primacía nel puertu.]» Consultáu'l 8 de mayu de 2012</ref> El descensu na demanda enerxética causáu pola [[Crisis económica de 2008-2012|crisis económica]] provocó la paralización del proyeutu, pol que tamién s'interesó la multinacional [[Endesa]].<ref>El Comercio «[https://www.elcomercio.es/20091217/gijon/gran-proyeutu-energetico-musel-20091217.html El gran proyeutu enerxéticu d'El Musel, en cantu del naufraxu.]» Consultáu'l 8 de mayu de 2012</ref> == Emisiones == Ye la instalación térmica española más contaminante y una de les 20 fábriques europees que más emisiones produz, 7.545.959 tonelaes de [[dióxidu de carbonu]] al añu.<ref>[https://www.elconfidencial.com/espana/2017-01-27/comunidá-autonoma-mas-contaminacion-gases-efecto-ivernaderu-co2-industries_1322234/ El Confidencial 27-1-2017]</ref> == Datos téunicos == === Grupu I === ==== Xenerador de vapor ==== Carbón pulverizáu; quemadores fronteros. Circulación natural, con calderín únicu. Con recalentador entemediu. '''Capacidá''': *1.111 Tm/h de vapor principal a 172 bar y 540 °C. *987 Tm/h. de vapor recalentado a 41 bar y 540 °C. '''Rendimientu''': 88% '''Fabricante''': [[Foster Wheeler]]. ==== Grupu Turboalternador ==== *Turbina de 3 cuerpos, tipu tándem de condensación, con recalentamientu y 7 estracciones. *Alternador esfrecíu por hidróxenu y per agua. *Escitación estática por tiristores. *Condiciones de vapor a la entrada: 167 bar y 538 °C. *Tensión de xeneración: 22.000 V. *Potencia aparente del grupu: 423.000 KVA. *Fabricante: [[ABB|Brown Boveri]]. === Grupu II === ==== Xenerador de vapor ==== Carbón pulverizáu; quemadores fronteros. Circulación natural, con calderín únicu. Con recalentador entemediu. '''Capacidá''': *1.725 Tm/h. de vapor sobrecalentado a 168 bar y 540 °C. *1.465 Tm/h de vapor recalentado a 41 bar y 540 °C. '''Rendimientu''': 87,7%. '''Fabricante''': [[Foster Wheeler]]. ==== Grupu Turboalternador ==== *Turbina de 4 cuerpos, tipu tándem de condensación, con recalentamientu y 8 estracciones. *Alternador esfrecíu por hidróxenu y per agua. *Condiciones del vapor a la entrada: 167 bar y 538 °C. *Tensión de xeneración: 19.000 V. *Escitación: Estática por tiristores. *Potencia aparente del grupu: 639.000 KVA. *Fabricante: [[ABB|Brown Boveri]]. == Ver tamién == * [[Centrales térmiques n'España]] * [[Central térmica de Lada]] * [[Central térmica de Soto Ribera]] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} * {{Enllaz rotu|1={title}|2={url}|date={timestamp:%B %Y}|bot=InternetArchiveBot|1=Portal de HC Energía |2=http://www.hcenergia.com/ |date=June 2025 |bot=InternetArchiveBot }} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Centrales térmiques d'Asturies|Aboño]] [[Categoría:Carreño]] cwx4rwj61dtmsia11yryx8blefg3ymx 0 160568 4379332 3919760 2025-06-25T07:28:14Z XabatuBot 43102 iguo testu: Provincia de Alava => Provincia d'Álava 4379332 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20230128122929}} {{Tradubot|Cuadrilla de Abajo}} {| align="right" border="0" rules="all" width="300px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #f3fff3" ! colspan="2" style="background-color: #ddffdd" |<span style="font-size:large"> '''Cuadrilla de Abajo''' |- | valign="top"| [[País]] || align="center" | [[España]] |- | valign="top"| Intendencia || align="center" | [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]] |} La '''Cuadrilla de Abajo''' (1785-1833) foi una división alministrativa histórica d'[[España]] mientres l'[[Antiguu Réxime]]. Una de los cuatro [[Cuadrielles burgaleses]] que formaben el [[Condáu de Treviño]] en [[Castiella la Vieya]], [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]]. Les otres trés cuadrielles yeren [[Val de Lauri]], [[ríu Somoayuda]] y [[Val de Tobera]]. Entendía los siguientes ocho llugares, [[xurisdicción]] del [[Conde de Treviño]], a saber: [[Arayco]], [[Burgueta]], [[Cucho]], [[Grandival]], [[Muergas]], [[Ozalla]], [[Pangua]] y [[San Esteban de Treviño|San Esteban]]. == Bibliografía == [[Ficheru:Alava y Treviño - Mapa municipal.svg|thumb|left|250px|'''[[Treviño]]''', Burgos. Enclaváu totalmente en ''' [[provincia d'Álava|tierres alaveses]]'''.]] * Concepción Camareru Bullón, ''Burgos y el Catastru d'Ensenada'', Caxa d'Aforros Municipal de Burgos, Biblioteca Burgalesa de Tesis Doctorales, Burgos, [[1989]], ISBN 84-87152-01-5. * [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|Institutu Nacional d'Estadística]], Censu de 1.787 "Floridablanca". Burgos, Madrid, 1989. ISBN 84-260-1869-6. * [[Gonzalo Martínez Díez]], Xénesis Histórica de la provincia de Burgos y les sos divisiones alministratives, Aldecoa, Burgos, 1983. ISBN 84-7009-214-6 * [[Pascual Madoz]], [[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]], Madrid, 1849. * Andrés Merín Allegre, Manual informativu Burgos y provincia, Burgos, 1998. ISBN 84-605-7685-X * [[Dionisio Ridruejo]], Castiella la Vieya 2, Burgos, Destín, Barcelona, 1.973, ISBN 84-233-1063-9 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Corona de Castiella]] [[Categoría:Intendencia de Burgos en 1785]] [[Categoría:Contornes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Contorna del Ebro]] [[Categoría:Treviño]] [[Categoría:Enclaves d'España]] [[Categoría:Cuadrielles burgaleses|Embaxo]] qpynxqisgc0a2gt3amsf2rh65zoojjr 4379341 4379332 2025-06-25T07:39:32Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camareru => Camarero 4379341 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20230128122929}} {{Tradubot|Cuadrilla de Abajo}} {| align="right" border="0" rules="all" width="300px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #f3fff3" ! colspan="2" style="background-color: #ddffdd" |<span style="font-size:large"> '''Cuadrilla de Abajo''' |- | valign="top"| [[País]] || align="center" | [[España]] |- | valign="top"| Intendencia || align="center" | [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]] |} La '''Cuadrilla de Abajo''' (1785-1833) foi una división alministrativa histórica d'[[España]] mientres l'[[Antiguu Réxime]]. Una de los cuatro [[Cuadrielles burgaleses]] que formaben el [[Condáu de Treviño]] en [[Castiella la Vieya]], [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]]. Les otres trés cuadrielles yeren [[Val de Lauri]], [[ríu Somoayuda]] y [[Val de Tobera]]. Entendía los siguientes ocho llugares, [[xurisdicción]] del [[Conde de Treviño]], a saber: [[Arayco]], [[Burgueta]], [[Cucho]], [[Grandival]], [[Muergas]], [[Ozalla]], [[Pangua]] y [[San Esteban de Treviño|San Esteban]]. == Bibliografía == [[Ficheru:Alava y Treviño - Mapa municipal.svg|thumb|left|250px|'''[[Treviño]]''', Burgos. Enclaváu totalmente en ''' [[provincia d'Álava|tierres alaveses]]'''.]] * Concepción Camarero Bullón, ''Burgos y el Catastru d'Ensenada'', Caxa d'Aforros Municipal de Burgos, Biblioteca Burgalesa de Tesis Doctorales, Burgos, [[1989]], ISBN 84-87152-01-5. * [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|Institutu Nacional d'Estadística]], Censu de 1.787 "Floridablanca". Burgos, Madrid, 1989. ISBN 84-260-1869-6. * [[Gonzalo Martínez Díez]], Xénesis Histórica de la provincia de Burgos y les sos divisiones alministratives, Aldecoa, Burgos, 1983. ISBN 84-7009-214-6 * [[Pascual Madoz]], [[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]], Madrid, 1849. * Andrés Merín Allegre, Manual informativu Burgos y provincia, Burgos, 1998. ISBN 84-605-7685-X * [[Dionisio Ridruejo]], Castiella la Vieya 2, Burgos, Destín, Barcelona, 1.973, ISBN 84-233-1063-9 == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Corona de Castiella]] [[Categoría:Intendencia de Burgos en 1785]] [[Categoría:Contornes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Contorna del Ebro]] [[Categoría:Treviño]] [[Categoría:Enclaves d'España]] [[Categoría:Cuadrielles burgaleses|Embaxo]] kf7jjkooe6a76pjtruruwx4uqoj9tum 0 160845 4379343 4378311 2025-06-25T07:40:48Z XabatuBot 43102 iguo testu: nome= Albertu => nome= Alberto 4379343 wikitext text/x-wiki {{Ficha de títulu nobiliariu |imaxe=COA marquis de ferrera.png |primer titular=[[Xuan Alonso de Navia y Arango]] |rei=[[Carlos II d'España]] |fecha= 22 de febreru de [[1700]] |dinastía(s)= <small>'''• Navia Arango''' ([[Palaciu del Marqués de La Ferrera (Ḷḷuarca)|casa de Ḷḷuarca]], llinia primoxénita del [[llinaxe de Navia]], con varonía Fuertes, de [[Cangas de Tinéu]], y entronques Navia, Arango, por onde-yos tocaba la [[torre d'Arango]] y señoríu de [[Villavaler]], y [[Marquesáu de La Ferrera#Los Llión|Llión]], llinia menor de la [[Palaciu de los Rodríguez de León|casa de Trasona]], por onde-yos tocaba'l [[palaciu de La Ferrera]])<br/> '''• Navia Osorio''' (llinia menor de la [[Palaciu de Anleo|casa de Anleo]], con igual varonía y entronques [[Casa de Osorio|Osorio]] y Vigil de Quiñones, por onde-yos tocaba la [[Marquesáu de Santa Cruz de Marcenado|casa de Marcenado]])<br/> '''• Santa Cruz''' ([[Marquesáu de San Muñoz|casa de San Muñoz]])<br/> '''• Llano Ponte''' (con varonía [[Condáu de Toreno#Los Queipo de Llano|Queipo de Llano]], de la casa de [[Cangas de Tinéu]], y entronque Ponte por onde-yos tocaba la casa de [[La Corrada]] en [[Sotu'l Barcu]])</small> |actual titular= [[Genaro de Llano Ponte y Navia Osorio]] <small>(XI marqués dende 1976)</small> }} El '''marquesáu de La Ferrera''' ye un [[títulu nobiliariu español]], de [[Corona de Castiella|Castiella]]. Foi concedíu pol rei [[Carlos II d'España|Carlos II]], col [[vizcondáu previu]] de la Ferrería<ref name=herreria/> y por aciu Real Decretu de 1697 y Real Despachu del 22 de febreru de [[1700]], en favor de [[Xuan Alonso de Navia y Arango]], caballeru de la [[Orde de Santiago]], [[alférez mayor]] de [[Ḷḷuarca]], rexidor perpetuu d'[[Uviéu]] y d'[[Avilés]].<ref name=morrison/><ref name=dipu>{{cita web |url=http://www.diputaciondelagrandeza.es/guiadetitulo/?b |títulu=Guía de títulos |fechaaccesu=13 de setiembre de 2017 |apellíu=[[Diputación del Grandor]] |nome= |fecha= |idioma= |cita= |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190327090421/http://www.diputaciondelagrandeza.es/guiadetitulo/?b |fechaarchivu=2019-03-27 }}</ref> La denominación orixinal foi de marqués del [[Palaciu de La Ferrera]], embrivida na forma actual pocu dempués de la creación. Con anterioridá, el concesionariu alzara al rei un memorial xenealóxicu solicitando la mercé de marqués de [[Villavaler]], cotu del conceyu de [[Pravia]] que la so xurisdicción perteneció a los Navia Arango hasta que foi redimida polos vecinos a mediaos del [[sieglu XVII]]. Estos opunxéronse en 1695 a que se creara un títulu con tal denominación, polo que Xuan Alonso de Navia escoyó la del palaciu que tenía n'[[Avilés]] pol so mayoralgu de los Llión.<ref>''Gran Enciclopedia Asturiana'' (Xixón: S. Cañada, 1971), s.v. «Villavaler, v. 14, p. 232.</ref> == El palaciu y mayoralgu de La Ferrera == {{Retayar Imaxe |Imaxe = Avilés, Palaciu de La Ferrera, escudu.JPG |bSize = 420 |cWidth = 300 |cHeight = 240 |oTop = 25 |oLeft = 56 |Description = El [[Palaciu de La Ferrera]] atopar na plaza mayor de la villa d'[[Avilés]] (llamada d'España o ''del Parche''), y faciendo esquina cola cai de San Franciscu.<p> Nos sos dos fachaes ostenta dos tales piedres armeres d'igual composición: [[Escudu (heráldica)|escudu]] sobre cartela de rollos cuartelado por una cruz flordelisada. Nos [[cuartel (heráldica)|cuarteles]], les armes de Rodríguez de León, Avilés, Hevia y Estrada, y en [[escusón]], les d'Uviéu.<ref name=sarandeses>[[Franciscu Sarandeses]] describe por separáu estes cinco armeríes na so obra ''Heráldica de los apellíos asturianos'' (Uviéu: [[Real Institutu d'Estudios Asturianos|IDEA]], 1966; reimp. 1994). Rodríguez de León: «Un árbol con un lleón rampante al so tueru pola banda derechu; otru lleón cabeza abaxo a la banda esquierda. Bordura con ocho candaos abiertos. [...] Asina les vemos nel Palaciu de La Ferrera n'Avilés.» (páxs. 318-319); Avilés: «De gules con un navío armáu, d'oru, que'l so palu mayor va rematáu por una cruz. Lleva una sierra na proa cola que fraya una cadena de fierro suxeta a dos torres d'oru puestes sobre peñascos del so natural color, a la vera d'ondes de azur y plata. Armes concedíes a la villa d'Avilés y a los d'esti apellíu, con ocasión de la parte tomada por ellos na conquista de la ciudá de Sevilla. Asina les vemos nel Palaciu de los Marqueses de La Ferrera y casa próxima a él, n'Avilés.» (p. 70); Hevia: «D'oru, con una caldera de sable, pendiente d'una cadena de lo mesmo, sobre llames de fueu. Bordura de gules con ocho castiellos d'oru. Asina se ven en dos escudos del Palaciu de La Ferrera, n'Avilés.» (p. 196); Estrada: «D'oru, con una águila de sable, exployada» (p. 147); Uviéu: «De azur, con dos ánxeles que sostienen una cruz d'oru (la Cruz de los Ánxeles). Asina se ven en dos piedres d'armes del Palaciu de La Ferrera, n'Avilés.» (p. 267).</ref> Dambos escudos tán [[Timbre (heráldica)|timbrados]] de [[yelmu]] empenachado, y solo estrémense en que'l de la fachada principal ta sosteníu por dos lleones como [[Soporte (heráldica)|soportes]].<p> Diches armeríes correspuenden a les bandes de Pedru de León y Menéndez d'Avilés, que foi quien mandó construyir el palaciu a mediaos del [[sieglu XVII]]. Esti señor (güelu maternu del primer marqués de La Ferrera) foi n'efeutu fíu del capitán Pedru Alonso de León, rexidor d'Avilés y [[Patronatu de legos|patronu]] del [[Hospital de San Xuan (Avilés)|Hospital de San Xuan]], y de Mayor de Hevia, la so muyer; nietu paternu de Simón de Lleón de Quirós (descendiente de los [[Palaciu de los Rodríguez de León|Rodríguez de León]] pero con varonía González d'Uviéu) y de María Alfonso d'Arango, la so segunda muyer, que yera [[Hermanu#Medios hermanos|hermana uterina]] del [[Adelantado mayor de la Florida|adelantado]] [[Pedru Menéndez d'Avilés]]. Y per llinia materna, nietu de Diego de Hevia ''el Peco'' y de Sancha d'Estrada, dueños de la [[Casa de los Hevia (Villaviciosa)|casa de los Hevia]] de [[Villaviciosa]] y señores del cotu de [[Poreño]] nel mesmu conceyu.<ref name=vigil8991/> }} {{AP|Palaciu de La Ferrera}} Esti títulu nobiliariu toma denominación del [[Palaciu de La Ferrera]], bellu edificiu [[barrocu]] que puede contemplase na [[Avilés|avilesina]] plaza d'España, enfrente del Conceyu. Foi edificáu a mediaos del [[sieglu XVII]] por Pedru de León y Menéndez d'Avilés, güelu maternu del primer marqués, quien encargó'l proyeutu al arquiteutu llocal [[Bartolomé Velasco]]. La cortil onde foi construyíu —probablemente en reemplazu d'una casa anterior más modesta— taba venceyáu al [[mayoralgu]] de los Llión, y yera allegante al conxuntu d'[[arquiteutura gótica]] que formaben l'[[Hospital de San Xuan (Avilés)|Hospital de San Xuan]] y la so capiya aneja d'igual advocación, de los que yera [[Patronatu de legos|patronu]] el comitente.<ref>Ángel Garralda García, ''Avilés: la so fe y les sos obres'' (Avilés, 1970), p. 77. El P. Garralda comprobó nel Rexistru de la Propiedá (t. I, f. 386, finca nᵘ 101) que la finca nᵘ 16 de la plaza d'España, inmediata al palaciu y entós propiedá de M.ª del Carmen García de Castro y González, yera la cortil del edificiu que «antes d'agora sirvía de cárcel pública», que foi l'últimu usu que tuvo l'antiguu Hospital de San Xuan, en pasando a dominiu del conceyu.</ref> Estos Llión avilesinos baxaben por muyer de los Rodríguez de Lleón de la [[Palaciu de los Rodríguez de León|casa de Trasona]], pero teníen varonía González d'Uviéu.<ref name=vigil8991/> El so mayoralgu incluyía'l patronatu de dichu hospital y capiya, otra capiya con enterramientos na [[Ilesia de los Padres Franciscanos|antigua ilesia parroquial de San Nicolás]], dellos [[rexidor perpetuu|reximientos]] d'esta villa y conceyu, y otros de la ciudá d'[[Uviéu]] y de los conceyos de [[Gozón]] y [[Corvera]]. Fuera fundáu nos primeros años del sieglu XVII pol capitán de la [[Carrera d'Indies]] Bartolomé de León, que morrió al serviciu de S.M. en [[Sicilia]], sobrín carnal del [[Adelantado mayor de la Florida|adelantado]] [[Pedru Menéndez d'Avilés]].<ref name=parentescu>El fundador del mayoralgu de La Ferrera, Bartolomé de León, y los dos primeros posesores del mesmu, los sos hermanos enteros, yeren n'efeutu sobrinos carnales de [[Pedru Menéndez d'Avilés]]. Fíos los trés de Simón de Lleón de Quirós, rexidor d'Avilés, patronu del Hospital de San Xuan y depositariu xeneral de Gozón, y de María Alfonso d'Arango, la so segunda muyer, que yera [[Hermanu#Medios hermanos|hermana uterina]] del conquistador de [[Florida española|la Florida]]: fía de la mesma de María Alfonso d'Arango (la madre de Pedru Menéndez) y de Xuan Martínez de Cuideiru ''el Viejo'', el so segundu home, vecín de [[Sabugo (Avilés)|Sabugo]]. C.M. Vigil, [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n95/mode/2up op. cit., páxs. 89-91]; F. Mellén, op. cit. 2011, p. 79.</ref> El fundador dispunxo nel so testamentu que col so caudal mercara un xuro de 1.100 ducaos, mandándolo con venceyu al so hermanu Simón de León. Este foi'l primer posesor y tamién capitán de la Carrera d'Indies, pero morrió coles mesmes ensin descendencia, polo qu'asocedió na casa un tercer hermanu y capitán: Pedru Alonso de León, que dempués de sirvir al rei [[Felipe II d'España|Felipe II]] en [[Florida española|la Florida]] y na [[Xornada d'Inglaterra]], casó con Mayor de Hevia y Estrada y tuvo por fíu a [[Marquesáu de La Ferrera#Constructor del palaciu|Pedru de León y Menéndez d'Avilés]], que foi quien edificó'l palaciu.<ref name=vigil8991>C.M. Vigil, [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n95/mode/2up op. cit., páxs. 89-91].</ref> El constructor del palaciu casó con María de Inclán Arango y tuvo por fía y socesora a Mayor de León y Menéndez d'Avilés, que foi la segunda muyer d'Álvaro Pérez de Navia y Arango, últimu señor de [[Villavaler]], posesor de [[Palaciu del Marqués de La Ferrera (Ḷḷuarca)|la casa de los Navia]] en [[Ḷḷuarca]], [[alférez mayor]] d'esta villa y pariente mayor del llinaxe. Y de esti matrimoniu nació [[Xuan Alonso de Navia y Arango]], qu'axuntó les cases de los sos padres y en 1700 foi creáu marqués de La Ferrera, mercé del rei [[Carlos II d'España|Carlos II]] que premiaba los servicios emprestaos polos sos mayores a la [[Monarquía Hispánica]].<ref>Vidal de la Madrid, op. cit.</ref> Yá n'en el sieglu XIX, y en virtú del parentescu que teníen los sos antepasaos los Llión con [[Pedru Menéndez d'Avilés]],<ref name=parentescu/> el IV marqués de La Ferrera litigaría pol [[mayoralgu]] que fundó l'Adelantado en 1574 y polos títulos de [[Condáu de Canalejas|conde de Canalejas]] y [[adelantado mayor de la Florida]], arriendes de qu'en 1814 escastárase la llinia direuta d'esta casa por muerte de [[Josefa Dominga Catalá de Valeriola]], III [[Ducáu de Almodóvar del Río|duquesa de Almodóvar del Río]].<ref name=canalejas/> Dende la so construcción, el palaciu de La Ferrera foi escoyíu como agospiamientu pola [[familia real española]] siempres que dalgún de los sos miembros pernoctaba n'Avilés. N'agostu de 1858 el V marqués de La Ferrera agospió nél a los reis [[Sabela II d'España|Sabela II]] y [[Franciscu d'Asís de Borbón|Franciscu d'Asís]] y a los sos fíos la infanta [[Sabela de Borbón y Borbón|Sabela]] y el pequeñu [[príncipe d'Asturies]], d'ocho meses d'edá.<ref name=remueyo/> Venti años dempués, aquel neñu —yá flamante rei [[Alfonso XII d'España|Alfonso XII]]— honró a esta familia con un nuevu títulu nobiliariu: el de [[Marquesáu de San Muñoz|marqués de San Muñoz]], concedíu en [[1878]] a [[Lorenzo de Santa Cruz y Múxica]], [[senador del Reinu]] per Asturies y consorte de la VI marquesa de La Ferrera.<ref name=sanmuñoz/> Dempués de qu'en 1974 finara'l X marqués de La Ferrera, los sos fíos vendieron al [[Conceyu d'Avilés]] l'estensu parque del palaciu, axardináu [[Xardín inglés|a la inglesa]], cola condición de que fora de llibre accesu pal públicu y acutar el xardín inmediatu a la casa, [[Xardín francés|d'estilu francés]]. El [[Parque de La Ferrera]] —ocho hectárees de monte nel nucleu urbanu de la villa— foi inauguráu pol rei [[Xuan Carlos I]] en 1976.<ref name=parque>{{cita publicación |apellíu= Río Legazpi |nome= Alberto del |enllaceautor= |fecha= 20 de xineru de 2013 |títulu= Parque de La Ferrera, benditu monte plantáu nel centru d'Avilés |publicación= Los episodios avilesinos |allugamientu= |editorial= blogue de [[El Comercio (España)|''El Comercio'']] |issn= |url= http://blogs.elcomercio.es/episodios-avilesinos/2013/01/20/parque-de-ferrera-benditu-monte-plantáu-en-el centru-de-aviles/ |fechaaccesu= 27 de febreru de 2018 }}</ref> En 1998 l'actual marqués esprender del palaciu, que perteneciera a la so familia mientres tres sieglos y mediu. El xardín francés pasó a ser tamién propiedá municipal, amestándose al parque, y l'edificiu foi adquiríu pol grupu [[NH Hoteles]], que nos años siguiente reformar pa destinalo a hotel de luxu.<ref name=ureña/> Arriendes de la venta, el marqués treslladó l'archivu familiar al so [[Palacio La Ferrera (Báscones)|palaciu de Báscones]], nel conceyu de [[Grau (Asturies)|Grau]].<ref>«L'archivu de los Marqueses de La Ferrera, que s'atopaba nel palaciu d'Avilés, dempués de la so venta caltiénse güei día na casa que tien el Marqués en Báscones. Esti archivu nun tien llibros d'índices, y polo que yo conozo d'él, ye principalmente alministrativu.» [[Xosé María Patac|J. M.ª Patac de les Travieses]], «Los archivos privaos asturianos», en R. Rodríguez Álvarez y M. Llordén Miñambres (coord.), ''Patrimoniu documental y bibliográficu asturianu'' (Uviéu: Universidá, 1998, <small>ISBN: 84-8317-035-3</small>), páxs. 141-163, [https://books.google.es/books?id=Fudx7mugxPIC&pg=PA161#v=onepage&q&f=false p. 161].</ref> == Llista de marqueses == <center> {| {{tablaguapa}} |- ! !!<small>Titular !!<small>Periodu |-bgcolor="#dddddd" | ! colspan="3" | Marqueses de La Ferrera <small>Creación por [[Carlos II d'España|Carlos II]] |- |<center>I ||[[Xuan Alonso de Navia y Arango]] ||[[1700]]-1731 |- |<center>II ||[[Xuan Alonso de Navia-Arango y Navia-Osorio|Xuan Alonso de Navia Arango y Osorio]] ||1731-1777 |- |<center>III ||María del Carmen de Navia Osorio y Arango ||1777-1820 |- |<center>IV || Cayetano de Navia Osorio y Menéndez d'Avilés ||1820-1846 |- |<center>V ||Álvaro de Navia Osorio y Navia Osorio ||1848-1861 |- |<center>VI || Remedios de Navia Osorio y Sánchez Arjona ||1862-1881 |- |<center>VII ||Álvaro de Santa Cruz y Navia Osorio ||1883-1891 |- |<center>VIII ||Antoniu de Santa Cruz y Navia Osorio ||1892-1897 |- |<center>IX ||María de Santa Cruz y Navia Osorio ||1900-1932 |- |<center>X ||Álvaro de Llano Ponte y Santa Cruz ||1935-1974 |- |<center>XI ||Genaro de Llano Ponte y Navia Osorio ||[[1976]]-güei |} </center> == Historia xenealóxica == === Los Llión === Los Llión d'Avilés, como los Rodríguez de Lleón de [[Trasona]], adoptaron el so apellíu con sentíu de oriundez, pos desciendían de [[Llinaxe de Lprenzana|los Lorenzana]] de la ciudá de [[Llión (España)|Llión]]. Esti antiguu fonduxe ye tenida comúnmente por orixinaria de la villa gallega de [[Lorenzana (Llugo)|Lorenzana]], pero más probablemente ser de [[Lorenzana (Llión)|la lleonesa d'igual nome]], nel actual conceyu de [[Cuadros]] y contorna de [[Bernesga de riba]]. Los Lorenzana de León figuraben yá na [[Baxa Edá Media]] ente los [[llinaxe]]s más poderosos de la ciudá, repetidamente emparentaos colos [[Casa de Quiñones|Quiñones]] y alliniaos nel so [[Guerres de bando|bando nobiliariu]].<ref name=senen42>[[Senén Álvarez de la Rivera|S. Álvarez de la Rivera]], [https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10078805 op. cit. 1924], n. 2, p. 42.</ref><p> A mediaos del [[sieglu XV]] yera cabeza d'esti llinaxe:<p> '''•''' Rodrigo (o Ruy) Pérez de Lorenzana, caballeru principal y ricu de la ciudá de León, llamáu ''el de la Rúa'' por tener la so casa nella. Xaz soterráu na [[capiya mayor]] de la [[Conventu de San Franciscu (Llión)|ilesia conventual de San Franciscu]], llenzu [[Llau del evanxeliu|del evanxeliu]], nun sepulcru col so epitafiu y escudu d'armes. Casó con Catalina Alfonso de Carbayos, d'antigua familia lleonesa, y tuvieron, ente otros fíos, a<ref name=senen42/> # Lope Rodríguez de Lorenzana, el primoxénitu y socesor, llamáu tamién ''el de la Rúa''. Casó con María de Quiñones, fía de Velasco Pérez de Quiñones, señor de la villa d'[[Alcedo d'Alba|Alcedo]] y otros vasallos nel [[reinu de León]], y nieta de [[Pedru Álvarez de Quiñones]], [[merín mayor]] d'Asturies. La descendencia d'esti matrimoniu quedó en Llión y caltuvo l'apellíu Lorenzana. Ilustrada nel sieglu XVIII pol [[cardenal]] [[Franciscu de Lorenzana]], arzobispu de Méxicu y de Toledo.<ref name=senen42/> # Juan Rodríguez de la Rúa de León, fíu segundu del matrimoniu. Pasó de León a Asturies por cuenta de la persecución que'l rei [[Xuan II de Castiella|Xuan II]] llanzó contra la so familia por siguir la parcialidá de los [[Infantes d'Aragón]]. Nesta tierra, onde yera advenedizu, empezaron a apellidarle ''de la Rúa de León'', perdiendo'l de Lorenzana. Se avecindó n'[[Avilés]], onde casó con una señora principal y rica: María Fernández d'Avilés, y fueron padres de Rodrigo Alonso de León ''el Viejo'', primero del llinaxe que tuvo'l [[Palaciu de los Rodríguez de León|palaciu de Trasona]] nel vecín conceyu de [[Corvera]], y güelos de Rodrigo Alonso de León ''el Mozu'' que fundó'l mayoralgu en 1539, con Facultá Real.<ref name=senen42/> # Y María Fernández de León, que sigue. <br/> La proxenitora de los Llión d'Avilés foi<p> '''•''' María Fernández de León, que pasó a Asturies col so hermanu Juan Rodríguez, y equí tomó por home a Gonzalo Alonso Rodríguez d'Uviéu, descendiente del llinaxe uvieín de los González d'Uviéu. Fueron padres de # Nicolás Alonso de León y de # Rodrigo Alonso de León. Dambos hermanos yeren vecinos d'Avilés, gociaben de la calidá de «honraos» y quedaron por testamentarios del [[protonotariu]] apostólicu Don Pedru de Solís, el so sobrín segundu,<ref>Protonotariu y [[Camareru secretu de La so Santidá|cubiculario]] del papa español [[Alexandru VI]], abá de [[Colexata de Santa María de Arbas|Santa María de Arbas]], [[maestrescuela]] de la catedral de León, canónigu de la d'Uviéu cola dignidá d'arcedianu de Babia y dempués de la primada de Toledo y arcedianu de Madrid. Yera fíu de Pedru Rodríguez de León (hermanu de Rodrigo Alonso de León ''el Viejo'', primero d'esti llinaxe que moró en Trasona) y de Xuana González de Solís, la so muyer, de la casa corverana de [[Solís (Corvera)|Solís]]. senén p. 132.</ref> que los encargó de la construcción en dicha villa d'un hospital de pelegrinos, al que destinó'l so heriedu. Esti hospital, advocáu a l'Asunción y llamáu de Rivero o de Caridá, nun tien de confundir se col de San Xuan de la Plaza, del que más tarde fueron patronos precisamente los Llión. Les obres empezaron en 1515, entá en vida del fundador. Esti tamién nomó a los sos primos, respeutivamente, prior y mayordomu perpetuos de la capiya que fundó pal so enterramientu na antigua ilesia parroquial de San Nicolás ([[Ilesia de los Padres Franciscanos|actual de los Franciscanos]]), dedicada a l'Asunción y comúnmente llamada de los Ánxeles.<ref>La construcción d'esta capiya empecipiar en 1499, y en 1507 aprobáronse les sos ordenances y constitución, según documentu obrante nel archivu de la casa de Solís. El fundador mandó treslladar a esta capiya los restos de los sos padres y güelos, que taben soterraos na ilesia conventual de San Franciscu ([[Ilesia de San Franciscu (Avilés)|actual parroquial de San Nicolás]]). [[Senén Álvarez de la Rivera]], [https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10078805 op. cit. 1924], p. 132, n. 76; Ángel Garralda García, ''Avilés: la so fe y les sos obres'' (Avilés, 1970), p. 73.<p> ... Llábana en C.M. Vigil, ''Asturies monumental'', [https://books.google.es/books?id=EbVKxRPhNA4C&pg=PA272#v=onepage&q&f=false p. 272].</ref> <br/> '''•''' Nicolás Alonso de León (o d'Uviéu), que casó con María González d'Uviéu, la so delda. El so fíu<p> <br/> '''•''' Pedru Rodríguez de León foi vecín d'[[Avilés]] y en 1544 mercó un [[Rexidor perpetuu|reximientu]] d'esta villa y conceyu.<ref>Unu de los nueve qu'aquel añu vendió la Real Facienda al preciu de 150 ducaos cada unu. M.ª Ángeles Faya Díaz, [http://hispania.revistas.csic.es/index.php/hispania/article/viewFile/235/237 «Gobiernu municipal y venta d'oficios na Asturies de los sieglos XVI y XVII»], en [[Hispania. Revista Española d'Historia|''Hispania'']], v. LXIII, nᵘ 213 (2003), p. 118.</ref> Casó en primeres nupcias con Lleonor de Quirós y Valdés. Paez qu'esta señora heredó'l [[patronatu de legos]] del [[Hospital de San Xuan (Avilés)|Hospital de San Xuan]] d'Avilés y de la so capiya aneja d'igual advocación, sitos na plaza mayor de la villa. Esti patronatu foi instituyíu ente'l [[sieglu XV]] y [[sieglu XVI|el XVI]] pol so antepasáu Bartolomé de Valdés arriendes de faer nueva y llarga dotación en favor de dichu hospital, que yera de fundación bien anterior. Del primer matrimoniu nacieron dos fíos: # Simón de Lleón de Quirós, que sigue, # y Pedru de León, que casó cola so sobrina tercer Madalena de Carreño, hermana de la primer muyer de Simón. Con socesión femenina. <br/> Nel patronatu del Hospital asocedió<p> '''•''' Simón de Lleón de Quirós, que foi rexidor perpetuu d'Avilés y patronu del Hospital y capiya de San Xuan. En 1557 adquirió dos reximientos d'Avilés (que sumaba al que yá tenía, mercáu pol so padre) y poner en cabeza de los sos fíos Bartolomé y Simón, anque nun podíen sirvilos por ser entá neños.<ref name=reximientu1557>En 1557 la Real Facienda ayenó seis regimiento d'Avilés, al preciu de 200 ducaos cada unu: dos d'ellos en favor de Bartolomé y Simón de León, fíos de pocu tiempu de Simón de León y de María Alfonso d'Arango. Y otros dos fueron mercaos por [[Pedru Menéndez d'Avilés]] y por Álvaro Sánchez d'Avilés, el so hermanu mayor y entero, que yeren tíos de dichos neños, hermanos uterinos de la so madre. M.ª Á. Faya, [http://hispania.revistas.csic.es/index.php/hispania/article/viewFile/235/237 op. cit.], p. 118.</ref> Y en 1567 l'oficiu de depositariu xeneral del conceyu de [[Gozón]], con vara de rexidor.<ref>Al preciu de 133 ducaos. M.ª Á. Faya, [http://hispania.revistas.csic.es/index.php/hispania/article/viewFile/235/237 op. cit.], p. 131. L'autora (p. 89, testu y n. 40) enmarca esta enayenadura na «cuarta miedra d'oficios» que tuvo llugar ente 1562 y 1568; precisa que s'dio por dos vides, con voz y votu nel conceyu, y que nun incluyó como n'otros casos la receptoría de [[penes de cámara]], y remite como fonte al [[Archivu Xeneral de Simancas|AGS]], Direición Xeneral de l'Ayalga, legs. 492, 493, 494 y 321.</ref> En 1573 figuró ente los rexidores que revisaron l'erariu públicu de la villa d'Avilés.<p> Casó dos veces: primer con Marquesa de Carreño (o de Carrió), la so sobrina tercer, fía de Xuan de Carreño y de Mencía de Hevia, fía de la mesma de Rodrigo Alonso de León ''el Mozu'', señor de la [[Palaciu de los Rodríguez de León|casa de Trasona]]. Y segunda vegada casó con María Alfonso d'Arango, hermana uterina de [[Pedru Menéndez d'Avilés]], conquistador y adelantado de La Florida. Fía de Xuan Martínez de Cuideiru ''el Viejo'' y de María Alfonso d'Arango, que del so anterior matrimoniu, con Xuan Alfonso Sánchez d'Avilés, tuvo por fíu a dicho Pedru Menéndez. Por causa de esti parentescu los sos descendientes solíen añader l'apellíu Menéndez d'Avilés, anque nun compartíen l'ascendencia agnada del Adelantado.<ref>En realidá, paez que Pedru Menéndez tenía varonía Valdés, y que l'apellíu Avilés tocaría-y por dalgún de les sos bandes, si nun yera solu alusivu a la so naturaleza y oriundez; sobre esto veanse les obres de [[Franciscu Mellén Blanco]].</ref><p> :: De la primera tuvo un solu fíu: # Rodrigo de Carreño, que morrió mozu.<br/><br/> Y del segundu matrimoniu nacieron otros ocho:<ref>Espuestos por C.M. Vigil ([https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n97/mode/2up op. cit., p. 90]), por S. Álvarez de la Rivera ([https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10078805 op. cit. 1924], p. 65) y por F. Mellén (op. cit. 2011, páxs. 79-82).</ref> # Pedru Alonso de León y Menéndez d'Avilés, o Pedru Menéndez de León, primoxénitu, de quien se va tratar más embaxo como segundu posesor del mayoralgu fundáu pol so hermanu siguiente. # Bartolomé de León y Menéndez d'Avilés, rexidor perpetuu d'Avilés,<ref name=reximientu1557/> capitán de la [[Carrera d'Indies]], «que sirvió nes guerres d'Indies y n'otres partes» y morrió solteru en [[Sicilia]], dexando dos fíos naturales.<ref>Tanto C.M. Vigil como F. Mellén (op. cit. 2011, p. 81) informen de que tuvo dos fíos naturales, ensin citar los sos nomes. Mellén precisa que morrió solteru, datu que toma del [[Xosé María Patac|P. Patac]] y de un árbol obrante nel [[Archivu de los Condes de Revillaxixéu|ACR]], Casa de Canalejas, leg. 1, nᵘ 1.</ref> Nel so testamentu, fechu nos primeros años del [[sieglu XVII]], dispunxo que colos sos bienes mercárense 1.100 ducaos de xuro, y mandar con venceyu al so hermanu siguiente:<ref name=vigil90>[[Ciriaco Miguel Vigil|C.M. Vigil]], [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n97/mode/2up op. cit., p. 90].</ref> # Simón de León Quirós, rexidor perpetuu d'Avilés<ref name=reximientu1557/> y primer posesor del mayoralgu fundáu pol anterior. Sirvió tamién a S.M. como capitán de la Carrera d'Indies y moró por un tiempu en Sevilla, onde foi testigu del testamentu d'Álvaro Flórez de Quiñones, deudo de la so muyer, almirante y caballeru de Santiago, dau'l 22 d'ochobre de 1590. Casó en 1574 con Lleonor de Valdés, que yera hermana del xeneral [[Diego Flórez de Valdés]], comendador d'Oreya na [[Orde de Santiago]]. Fía de Xuan Flórez de Quiñones, señor d'[[Aguino|Aguino y Perlunes]] nel conceyu de [[Somiedo]] y de la torre de [[Carbayeda de Babia|Carbayeda]] en [[Babia]], y d'Urraca de Valdés, la so muyer, de la [[Palaciu de Doriga|casa de Doriga]].<ref>[[Ciriaco Miguel Vigil|C.M. Vigil]] diz lleer nun papel xenealóxicu qu'esti Simón de León, primer posesor del mayoralgu, casó en Sevilla con Lleonor de Peramoto, señora principal, de la cual nun tuvo socesión; pero que n'otru documentu figuren trés fíos sos llamaos Simón, María y Lleonor ([https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n97/mode/2up op. cit., p. 90]). En tou ello paez haber un cúmulu d'errores. Sía que non morrió ensin dexar fíos llexítimos, pos nel mayoralgu asocedió-y un hermanu. L'añu del matrimoniu y la filiación de la so muyer como hermana del xeneral Diego Flórez, en [[Franciscu Mellén|F. Mellén]], op. cit. 2011, p. 81, con remisión al [[Archivu de los Condes de Revillaxixéu|ACR]], Casa de les Morteres, leg. 4, nᵘ 2.</ref> Morrió ensin fíos llexítimos supérstites, dexando por herederu y socesor a Pedru, el primoxénitu, que sigue. # Sebastián de León, # Catalina Alonso de León o de Quirós. El 6 de mayu de 1605 dio escritura de transaición col so hermanu Pedru, a fe del escribán Lluis de Valdés Bango, sobre la partición que fixeren poco primero de l'heriedu del so padre y de la llexítima d'otros hermanos sos.<ref name=vigil91/><ref>F. Mellén, op. cit. 2011, p. 81. Dicha escritura de transaición obra nel [[Archivu de los Condes de Revillaxixéu|ACR]], Casa de Canalejas, leg. 11, nᵘ 4.</ref> Daquella yá yera vilba del escribán d'Avilés Xuan González Cascos, terceru d'esti nome, que foi sobrín carnal de María de Solís, la muyer del [[Adelantado Mayor de la Florida|adelantado]] [[Pedru Menéndez d'Avilés]]. Fíu de Xuan González Cascos ''el Viejo'' (hermanu de ''l'Adelantrada'') y d'otra María de Solís, la so muyer y delda,<ref>Estos cónyuges figuren en 1569 na repartu de dineros del [[Fernando de Valdés y Sales|arzobispo Valdés]], con espresión de que les sos fíes Catalina, Beatriz y Elvira, entós doncelles, yeren parientes del causante en 5ᵘ grau y descendientes de Menén Suárez de Valdés, hermanu de Catalina de Valdés, la güela materna del inquisidor. Recibieron cien ducaos en total p'ayuda de les sos dotes per partes iguales. [[Xuan Uría Ríu]], «Les reparties de dineros ente los parientes del arzobispu Valdés Salas y delles observaciones a la historia del so llinaxe», en ''Simposio Valdés-Salas: conmemorativo del IV centenariu de la muerte del so fundador D. Fernando de Valdés (1483-1568): la so personalidá, la so obra, el so tiempu: Uviéu, 8-11 avientu 1968'' (Uviéu: Universidá, 1970, páxs. 291-345), [https://books.google.es/books?id=JBY6uDWDNkUC&pg=PA327#v=onepage&q=solis%20cascos&f=false p. 327].</ref> y nietu de Xuan González d'Avilés y de Catalina de Solís.<ref>Citen a esti señores como suegros de Pedru Menéndez d'Avilés [[Ciriaco Miguel Vigil|C.M. Vigil]] ([https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n49/mode/2up/ op. cit., p. 43], llamándo-y a él Xuan González d'Avilés) y F. Mellén (op. cit. 2011, p. 50).</ref> Tuvieron por fíos a Gonzalo, Simón y Xuan Cascos de Solís.<ref name=vigil90/><ref name=vigil90/><ref name=esmornien82>F. Mellén, op. cit. 2011, p. 82.</ref> # Esteban de León, # Lleonor de Quirós, [[Orde del Císter|monxa bernarda]] nel [[Monesteriu de las Huelgas Reales d'Avilés]],<ref name=vigil90/><ref name=esmornien82/> # y María d'Arango, monxa tamién en dichu monesteriu.<ref name=vigil90/><ref name=esmornien82/> <br/> El segundu posesor del mayoralgu foi<p> '''•''' Pedru Alonso de León y Menéndez d'Avilés, o Pedru Menéndez de León y Quirós, rexidor perpetuu d'[[Uviéu]] y d'Avilés y tamién capitán de la [[Carrera d'Indies]]. Asocedió primero al so padre nel patronatu del Hospital y capiya d'Avilés y nos oficios perpetuos de rexidor d'esta villa y depositariu xeneral de Gozón, y dempués —por muerte del so hermanu Simón— foi'l segundu posesor del mayoralgu fundáu por Bartolomé. A esti venceyu quedaríen amestaos los reximientos qu'heredó del so padre y hermanos y otros que foi mercando. Sirvió al rei [[Felipe II d'España|Felipe II]] en [[Florida española|la Florida]] y na [[Armada Invencible|Xornada d'Inglaterra]], onde se topó al mandu de 108 soldaos na nave capitana del xeneral asturianu [[Pedru de Valdés|Don Pedru de Valdés]]. En 1614 y 1630 adquirió siendes vares de rexidor d'Avilés, que sumaba a les que tenía pola so casa; en 1636 una del conceyu de [[Corvera]], y en 1639 la de la ciudá d'Uviéu.<ref>En 1614 mercó unu de los dolce reximientos d'Avilés ayenaos aquel añu pola Real Facienda, al preciu de 75 ducaos cada unu. En 1630, l'únicu que se vendió de la mesma villa, na crecida suma de 1.285 ducaos (en 16 años el preciu multiplicárase por 17). En 1636 el de Corvera, por 300 ducaos, y en 1639 el d'Uviéu, por 2.500. Nos cuatro enayenadures figura como comprador Pedru Menéndez de León Quirós. M.ª Á. Faya, [http://hispania.revistas.csic.es/index.php/hispania/article/viewFile/235/237 op. cit.], páxs. 124, 127 y 128 (2 ítems).</ref><p> Casó con Mayor de Hevia, fía de Diego de Hevia ''el Peco'', mayoralgu de la [[Casa de los Hevia (Villaviciosa)|casa principal del so apellíu]] en Villaviciosa y señor del cotu de [[Poreño]] nel mesmu conceyu, y de Sancha d'Estrada la so muyer; nieta de Gutierre de Hevia, señor de la mesma casa y xurisdicción, y de Lucía d'Argüelles, la so primer muyer, de la casa de [[Samartino]], y materna de Fabián Bernardo d'Estrada, segundón de la [[Conxuntu Históricu de Lluniego|casa de Lluniego]], y de Catalina de Valdés Cuaya, de la casa de [[Mazaneda (Gozón)|Mazaneda]] nel conceyu de [[Gozón]], y biznieta sacrílega del famosu [[chantre]] Rodrigo de Hevia, qu'en 1517 aposentó na so citada casa de de la cai de l'Agua de Villaviciosa al emperador [[Carlos I d'España|Carlos I]], que per primer vegada triaba tierra española. Pedru Alonso de León y Mayor de Hevia fueron padres de<ref name=vigil91>[[Ciriaco Miguel Vigil|C.M. Vigil]], [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n97/mode/2up op. cit., p. 91].</ref> # Pedru de León y Menéndez d'Avilés, que sigue; # Simón de León y Menéndez d'Avilés, que nun dexó descendencia;<ref name=esmornien83>F. Mellén, op. cit. 2011, p. 83.</ref> # Mayor de León, que foi bautizada en San Nicolás el 22 de payares de 1600 y entró en relixón;<ref name=esmornien83/> # María de León, que casó con Domingo de la Ren,<ref name=esmornien83/> # y otros fíos.<ref name=vigil91/> === Constructor del palaciu === El palaciu foi edificáu por<p> '''•''' Pedru de León y Menéndez d'Avilés, tercer posesor del mayoralgu fundáu pol so tíu Bartolomé, patronu del Hospital y capiya de San Xuan, natural y rexidor perpetuu d'Avilés, depositariu del conceyu de Gozón. Recibió'l bautismu na [[Ilesia de los Padres Franciscanos|parroquial de San Nicolás]] el 8 d'ochobre de 1608, finó na mesma villa'l 13 de setiembre de 1653 y foi soterráu na capiya de Don Pedru de Solís de la so ilesia natal.<ref>Archivu parroquial de San Nicolás, lib. I de bautismos, f. 32v, y lib. II de difuntos, f. 254v, ápud F. Mellén, op. cit. 2011, páxs. 82-83.</ref><p> Edificó'l palaciu barrocu de La Ferrera a mediaos del [[Sieglu XVII|XVII]]. L'escudu de la fachada principal (y otru d'igual composición asitiáu na de la cai San Franciscu, que namái s'estrema en nun tar sosteníu por lleones) representa les armes de les sos bandes: Llión, Avilés, Hevia, Estrada, y en escusón, Uviéu, que yeren les de la so varonía.<ref name=sarandeses/><p> Casó con María de Inclán y Arango, descendiente de los Inclán de la casa de [[Belandres (Cuideiru)|Belandres]] nel actual conceyu de [[Cuideiru]] (entós Pravia). Yera fía d'Alonso o de Fernando de Inclán,<ref name=esmornien83/> y nieta d'Álvaro de Inclán, segundón de dicha casa que casó n'Avilés. D'esti matrimoniu nació una fía:<ref name=vigil91/> # Mayor de León y Menéndez d'Avilés, que sigue.<br/><br/>Y amás Pedru de León tuvo una fía natural: # Margarita de León Menéndez y Quirós, que casó en San Nicolás d'Avilés el 8 de setiembre de 1647 con Gregorio de Llano y Osorio. Tuvieron siquier dos fíos:<ref name=esmornien85>F. Mellén, op. cit. 2011, p. 85.</ref> ## Pedru de Llano Menéndez de León y Quirós, natural d'Avilés, bautizáu en San Nicolás el 7 de xunetu de 1648. Morrió mozu'l 14 de xunetu de 1669 «d'una firida que-y dieron nuna pendencia na plaza d'esta villa».<ref name=esmornien85/> ## Y Antoniu de Llano Menéndez de Quirós, bautizáu en San Nicolás el 21 de setiembre de 1655.<ref name=esmornien85/> === Los Navia Arango === La cuarta posesora del mayoralgu foi<p> '''•''' Mayor de León y Menéndez d'Avilés, señora del [[palaciu de La Ferrera]] d'[[Avilés]], [[Patronatu de legos|patrona]] del [[Hospital de San Xuan (Avilés)|Hospital de San Xuan d'esta villa]] y de la so capiya aneja d'igual advocación. Nacería hacia 1633, y mediu sieglu dempués reedificó la capiya del hospital, que foi bendicida en 1684.<ref>Ángel Garralda García, ''Avilés: la so fe y les sos obres'' (Avilés, 1970), p. 77.</ref><p> Casó n'Avilés el 20 de setiembre de 1655<ref>Archivu parroquial de San Nicolás, lib. II de matrimonios, f. 192v, ápud F. Mellén, op. cit. 2011, p. 84.</ref> con Álvaro Pérez de Navia y Arango, [[mayoralgu]] de la casa de los Navia de [[Ḷḷuarca]], natural y [[alférez mayor]] d'esta villa, señor de la [[torre d'Arango]] y cotu de [[Villavaler]] nel conceyu de [[Pravia]], escolín del [[Colexu Mayor d'Uviéu (Salamanca)|Mayor d'Uviéu]] en [[Universidá de Salamanca|Salamanca]]. Esti señor yera primoxénitu o «pariente mayor» del so llinaxe, y el primer home llaicu del mesmu que tuvo tratamientu de Don.<ref>Mentáu dos veces por [[Felipe Bernardo de Quirós]] nel so ''Cortil de Lluniego'': na [http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=98 p. 98] como «Don Álvaro Pérez de Nabia» y na [http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=102 p. 102] como «Don Álvaro de Nabia». Nel segundu pasaxe se -y filia como fíu de Xuan Alonso de Navia y nietu d'otru Álvaro Pérez, quien sicasí figuren ensin el tratamientu.</ref> Tuviera antes casáu con Sabela de Malleza y Cienfuegos, la so tía segunda, de la qu'enviudó ensin prole, fía de los señores del cotu de [[Cortina (Naves)|Cortina]] nel [[conceyu de Tudela]] (güei Uviéu) y de la [[Palaciu del Conde de Toreno (Malleza)|casa de Malleza]] n'[[Salas (Asturies)|el de Salas]]. Foi bautizáu en [[Ilesia de Santolaya (Ḷḷuarca)|Santolaya de Ḷḷuarca]] el 4 de marzu de 1626 y yera fíu del capitán Xuan Alonso de Navia y Arango, señor de Villavaler y de les cases de los sos apellíos, y d'Elvira de Navia y Valdés, la so primer muyer y delda; nietu del capitán Álvaro Pérez de Navia y Arango, señor del mesmu cotu y cases, y de María de Malleza y Bernardo de Quirós, la so segunda muyer,<ref>[[Felipe Bernardo de Quirós]] solo menta un matrimoniu d'esti Álvaro Pérez, con «Doña María Bernardo y Malleza» ([http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=102 op. cit., p. 102]). Pero [[Franciscu Mellén]], minuciosu investigador de la xenealoxía de los Menéndez d'Avilés, revela qu'antes tuvo casáu con una nieta del [[Pedru Menéndez d'Avilés|Adelantado]]: con Toribia Menéndez Valdés o Menéndez de Miranda, nacida hacia 1566 y que morrió antes de xineru de 1601 con pocu más de trenta d'edá, fía de [[Hernando de Miranda]], natural de Santiso de Candamo, y de Catalina Menéndez d'Avilés, litigantes mientres munchos años pol heriedu del padre d'ella (op. cit. 2011, p. 60). Añade Mellén que d'esta unión foi unigénita Mencía de Valdés, que nació hacia 1590 y morrió neña, escastándose asina la descendencia llexítima del Adelantado. Esta Mencía tuvo capitulada pa casóse col so primu Pedru Menéndez d'Avilés, caballeru de Santiago, posesor del mayoralgu que litigaba la so güela materna, fíu de Pedru Menéndez d'Avilés ''el Mozu'', y de Mayor d'Arango. Vease la voz [[Condáu de Canalejas]].</ref> de la casa de Malleza, y maternu d'Alonso López de Navia y Bolaño, señor de la [[Palaciu de Lienes|casa de Lienes]] nel conceyu de [[Navia (Asturies)|Navia]], y de Catalina de Navia Moscoso y Castrillón.<ref>[[Felipe Bernardo de Quirós]], [http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=102 op. cit., p. 102].</ref><p> Tuvieron por fíos<ref>Enunciaos por [[Felipe Bernardo de Quirós]], [http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=103 op. cit., p. 103].</ref> a # Xuan Alonso de Navia Arango y Menéndez d'Avilés, que sigue; # Fernando Domingo de Navia Arango, qu'hacia 1688 yera relixosu de la Compañía de Xesús<ref>[[Felipe Bernardo de Quirós]] ([http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=103 op. cit., p. 103]) da-y nuna mesma páxina dos nomes distintos: Franciscu Domingo y Fernando Domingo, ensin dulda por mala llectura d'una abreviatura. Siguiendo un criteriu [[Antroponimia|antroponímicu]], inclinamos pol nome de Fernando, pos asina se llamaba un tíu güelu so, que de la mesma hubo'l nome de Hernando de Malleza, el so güelu maternu (tatarabuelo del xesuita). Yera yá relixosu —anque probablemente legu— hacia 1688, cuando s'escribió'l ''Cortil de Lluniego''. Daquella yá taba casáu'l so hermanu mayor, pero nengunu de los menores había tomáu estáu. Unos años dempués, yá [[Presbíteru|ordenáu ''in sacris'']], foi presentáu pol so padre pa los citaos curatos. Ignoramos si dexara la Compañía o si pudo compaxinar el so oficiu relixosu col gocie de [[Beneficiu eclesiásticu|beneficios]], nomando [[drae:excusador|excusador]] que los sirvieren.</ref> y más tarde foi cura de la ilesia de Santolaya de Ḷḷuarca y la so hijuela de [[Ilesia de Santiago de riba (Valdés)|Santiago de riba]] por presentación del so padre, que tenía ésta y les d'otros munchos curatos nos conceyos de Valdés, Pravia y Cuaña; # Álvaro de Navia Arango, que dende 1692 foi como'l so padre colexal del [[Colexu Mayor d'Uviéu (Salamanca)|Mayor de San Salvador de Salamanca, llamáu d'Uviéu]], y dempués pasó [[Colexu Mayor de Santiago'l Cebedeo|al del Arzobispu]]. Foi caderalgu de Prima de Cánones d'[[Universidá de Salamanca|esta Universidá]] y [[oidor]] en [[Real Audiencia de Galicia|la Coruña]] y figuró como testigu na boda de la so sobrina Francisca, fía del primer marqués.<ref>Navia Osorio, op. cit., t. I, p. 340.</ref> # Xosé de Navia Arango, canónigu de la [[catedral d'Uviéu]]; # Elvira de Navia Arango; # Mayor d'Arango, que dio la so mano a Isidoro García d'Herrera, rexidor de [[Llión (España)|Llión]], de noble familia d'esta ciudá. Fueron güelos del [[Marquesáu de Villadangos|primer marqués de Villadangos]], a quien volveremos citar como xenru del II marqués de La Ferrera. # Lluisa de Navia Arango; # María Antonia de Navia Arango, monxa en [[Monesteriu de San Pelayo (Uviéu)|San Pelayo d'Uviéu]]; # Josefa de Navia Arango, que casó ilustremente en Galicia, # y Sabela Rosa de Navia Arango. === Primer marqués de La Ferrera === El títulu foi creáu en favor de<p> '''•''' [[Xuan Alonso de Navia y Arango]], '''primer marqués de La Ferrera''', [[alférez mayor]] de [[Ḷḷuarca]], posesor de la [[Palaciu del Marqués de La Ferrera (Ḷḷuarca)|casa solar de los Navia nesta villa]], del [[palaciu de La Ferrera]] na d'[[Avilés]] y de la [[torre d'Arango]] nel conceyu de [[Pravia]], rexidor perpetuu d'Uviéu y d'Avilés, [[Patronatu de legos|patronu]] del [[Hospital de San Xuan (Avilés)|Hospital de San Xuan]] d'esta villa, etc., caballeru de la [[Orde de Santiago]]. Recibió'l bautismu na [[Ilesia de los Padres Franciscanos|ilesia de San Nicolás d'Avilés]] el 18 de setiembre de 1657<!--Non 1659 como diz Vigil p.92--><ref>Archivu parroquial de San Nicolás, lib. II de bautismos, f. 65. Fueron padrino Antoniu de Inclán y Teresa Pérez de Navia. Ápud F. Mellén, op. cit. 2011, p. 84.</ref> y testó nel so palaciu de La Ferrera el 3 de setiembre de 1731 a fe de Martín Fernández de Villa del Rey.<ref>Marqués de Jaureguízar, op. cit. 1971, páxs. 168-169.</ref><p> Casó dos veces: la primera con María Madalena de Montenegro Pimentel y Sotomayor, fía ya inmediata socesora de Pedru de Montenegro Lantoira y Núñez Sanjurjo, a quien premurió, señor de les cases de los sos apellíos nel conceyu de [[Castropol]], y de Francisca Cadórniga Pimentel y Sotomayor, la so muyer, de los señores del [[Palaciu de la Mezquita|palaciu]] y xurisdicción de [[la Mezquita]] en Galicia;<ref>Pa los señores de la Mezquita, vease Ana Eulalia Goy Diz, [https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/2011206.pdf «El conxuntu de La Mezquita»], en ''Porta da aira: revista d'historia del arte ourensano'', <small>ISSN 0214-4964</small>, nᵘ 7 (1996), páxs. 29-60.</ref> nieta del capitán Fernando de Lantoira y Sanjurjo, señor d'estes cases, caballeru de Santiago, y de María Marques Valdepares Omaña, señora de [[Palaciu de Montenegro (Castropol)|la de Montenegro]].<ref name=trelles7980>[[José Manuel Trelles Villademoros|J.M. Trelles]], [https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA79#v=onepage&q=cador op. cit., II-3ª, páxs. 79-80].</ref><p> Contraxo segundes nupcias en San Nicolás d'Avilés el 25 de febreru de 1701 con Rosa Francisca de Navia Osorio y Vigil de Quiñones, la so delda, que traxo en dote 10.000 ducaos según consta de les capitulaciones daes el mesmu día a fe de Rodrigo Mieres Cuervo. Fía de Xuan Antoniu de Navia Osorio y Argüelles, señor de les cases d'[[Palaciu de Anleo|Anleo]] y [[Palaciu de la Torre de Ceis|Ceis]], caballeru de Santiago, nacíu n'Uviéu'l 25 de setiembre de 1656 y fináu en Valladolid el 27 de xineru de 1708, y de Jacinta Vigil de Quiñones y la Rúa, la so muyer, II [[Marquesáu de Santa Cruz de Marcenado|marquesa de Santa Cruz de Marcenado]], señora del [[Marcenado|cotu d'igual denominación]] y de la casa y torre de [[Santolaya de Vixil]], tou nel conceyu de [[Siero]], y tamién posesora de la [[Casa de la Rúa (Uviéu)|casa de la Rúa]] d'Uviéu, a la que yera aneja la xurisdicción del cotu de [[Puerto (parroquia)|Puerto]] nel conceyu de la [[Ribera de baxo]] (güei Uviéu), que nació na [[La Pola Siero]] el 30 de marzu de 1664, casó col desusdichu'l 7 d'abril de 1682 y morrió n'Uviéu'l 10 de xunu de 1717 so testamentu fechu l'anterior día 6 a fe de Tomás Pérez del Busto; nieta de Xuan Alonso de Navia Osorio, señor de la casa de Anleo, y de Xuana Teresa d'Argüelles y Valdés, señora de la torre de Ceis, y materna de Sebastián Vigil de Quiñones, primer marqués de Santa Cruz de Marcenado, caballeru de Calatrava, y de Sabela de la Rúa, señores de les cases de los sos apellíos.<p> ::Del primer matrimoniu nacieron: # Fernando de Navia Arango, que morrió neñu, y la so hermana ximielga # Francisca de Navia Arango Montenegro y Lantoira, que nació'l 3 d'ochobre de 1680 nel [[Palaciu de Montenegro (Castropol)|palaciu del Campu]], sito na villa de [[Castropol]] y venceyáu na casa de Montenegro. Asocedió nésti y demás [[mayoralgu|mayoralgos]] del so güelu maternu, finó en Valladolid el 3 de setiembre de 1706 y foi soterrada na capiya de San Joaquín del [[Conventu de la Concepción del Carmen (Valladolid)|conventu de Carmelites Descalces]] d'esta ciudá, d'onde-y la treslladó a la so capiya llateral de la [[Ilesia de Santiago Apóstol (Castropol)|parroquial]] de Castropol. Casó en San Nicolás d'Avilés el 21 de xunu de 1701, previes capitulaciones daes el 25 de febreru a fe de Rodrigo Mieres Cuervo, con un hermanu de la so madrasca: el [[teniente xeneral]] [[Álvaro Navia Osorio y Vigil|Álvaro Xosé de Navia Osorio y Vigil de Quiñones]], III [[Marquesáu de Santa Cruz de Marcenado|marqués de Santa Cruz de Marcenado]], natural del [[Veiga]] nel conceyu de [[Navia (Asturies)|Navia]], bautizáu en [[Ilesia de Santa Marina (Veiga)|Santa Marina]] el 21 d'avientu de 1684, embaxador de S.M.C. en delles cortes europees, unviáu estraordinariu nel [[Congresu de Soissons]] (1727) y celebráu tratadista militar, que se topó na [[Espedición española a Orán|toma d'Orán]], quedando por gobernador d'[[Orán|esta plaza]], y morrió defendiéndola en 1732 mientres el contraataque turcu, so testamentu fechu en Barcelona'l 17 d'abril de 1718 a fe de Tomás Pérez. La so filiación quedó espuesta al tratar de la so hermana Rosa Francisca, que casó col I marqués de La Ferrera. Tuvieron descendencia varonil en que siguieron títulu y mayoralgos. Tres enviudar de Francisca de Navia Arango, el marqués casó dos veces más con señores catalanes, de les que tamién tuvo prole: en segundes nupcias con María Teresa Roig de Magriñá, y en terceres con María Antonia Bellet y Valencia.<ref name=trelles7980/><ref>[[José Manuel Trelles Villademoros|J.M. Trelles]], [https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA95 op. cit., II-3ª, páxs. 95-97].</ref><br/><br/> Del segundu matrimoniu fueron fíos: # Xuan Alonso de Navia Arango y Osorio, que sigue; # otru Fernando de Navia Arango, canónigu y dignidá de [[deán]] de la [[Catedral de Lleón]], # Álvaro de Navia Arango, # Josefa de Navia Arango, # Mayor Francisca de Navia Arango, nacida en Ḷḷuarca el 3 d'abril de 1708 y bautizada en Santolaya'l 15 de mayu. Dio la so mano a Gregorio de Jove Dasmariñas, señor del cotu de [[Priañes]] y casa de [[Peñaflor (Grau)|Peñaflor]] nel conceyu de [[Grau (Asturies)|Grau]], [[alférez mayor]] de [[Sariegu]], rexidor perpetuu d'Uviéu y de [[Xixón]], que nesta villa tenía la [[Torre de los Jove Hevia|torre de Jove]] y [[Capiya de San Llorienzo (Xixón)|capiya de San Llorienzo]] xunto a la [[Sablera de San Llorienzo|sablera epónima]], y [[mayoralgu]] n'otres partes d'Asturies y Galicia. Fíu y socesor de Baltasar de Jove Dasmariñas, que testó en 1738, y d'Ana Flórez Bernardo. Padres del primer [[Vizcondáu de Campo Grande|vizconde de Campo Grande]].<ref name=vigil92>[[Ciriaco Miguel Vigil|C.M. Vigil]], [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n99/mode/2up op. cit., p. 92].</ref> # Rosa de Navia Arango, # Gertrudis de Navia Arango, # Mayor Lluisa de Navia Arango,<ref name=homonima>Que'l so primer nome de pila llevaba yá otra hermana entera so.</ref> que casó con Pedru de Valdés Prada y Heredia, señor de la casa d'[[Argame]] nel conceyu de [[Morcín]], rexidor d'Uviéu y patronu de la [[capiya mayor]] de la [[Ilesia de Santu Domingu (Uviéu)|conventual de Santu Domingu]] d'esta ciudá, fíu y socesor de Melchor de Valdés Prada y de Melchora de Heredia y Valdés. Con prole en que siguió la casa de Argame. # Y Rosa Ventura de Navia Arango,<ref name=homonima/> nacida en Ḷḷuarca el 22 de xunetu de 1711.<ref name=vigil92/> <br/> En 1731 asocedió'l so fíu<p> '''•''' Xuan Alonso de Navia Arango y Osorio, '''II marqués de La Ferrera''', señor de les cases de [[Palaciu del Marqués de La Ferrera (Ḷḷuarca)|Ḷḷuarca]], [[Palaciu de La Ferrera|La Ferrera]] y [[Torre d'Arango|Arango]], rexidor perpetuu d'Uviéu y d'Avilés, [[Patronatu de legos|patronu]] del [[Hospital de San Xuan (Avilés)|hospital d'esta villa]]. Natural, patronu y [[alférez mayor]] de [[Ḷḷuarca]], foi bautizáu en [[Ilesia de Santolaya (Ḷḷuarca)|Santolaya]] el 22 de marzu de 1703 y morrió en 1777.<ref name=ureña/> Nel exerciciu del so reximientu d'[[Avilés]] foi bien celosu de los privilexos d'esta villa, y en 1741, siendo presidente del so Conceyu, oponer a una orde del almirante xeneral de l'Armada que prohibía a les xusticies locales nomar [[alcalde de mar|alcaldes de mar]].<p> Casó en [[Ilesia de San Isidoro (Uviéu)|San Isidoro]] d'[[Uviéu]] el 6 de febreru de 1724 con Joaquina de la Rivera y Cabeza de Vaca,<ref name=repartu/> señora del cotu de [[Sena (Ibias)|San Agustín de Sena]] nel conceyu d'[[Ibias]],<ref name=sena>El [[Marquesáu de Castrillón|marqués de Castrillón]] recueye interesantes datos estadísticos sobre esti señoríu xurisdiccional, sacaos del [[Catastru del Marqués de la Ensenada]] y referíos al añu 1752, cuando na parroquia de San Agustín de Sena practicóse la encuesta pa imponer la Contribución Única. Tenía'l cotu daquella sesenta vecinos, incluyíes dos viudes, y midía «una [[llegua]] d'oriente a poniente y otra de norte a sur. La so circunferencia yera d'unos trés llegües y esixía seis hores pa caminala a cuerpu, polo aspro y montascoso del terrén. La estensión del cotu yera de 3.334 [[Fanega|fanegues]] de sembradura. D'elles, 20 yeren de tierres de llabor que producíen centenu, maíz y fabones ensin [[Abarbecho|descansu]], y 27 fanegues de tierra que producíen centenu y fabones soles, tamién ensin fuelgu. Dedicar a llantadera de centenu, con un añu de descansu, una estensión de 220 midíes (o fanegues). Los praos ocupaben 40 midíes de tierra de secanu y regadío, por metá. Había tamién 80 jornales d'homes de [[drae:cava|caba]] dedicaos a [[Viña|cepes]]. El restu yeren tierres de monte.» A mediaos del sieglu XVIII, esta xurisdicción pertenecía a doña Joaquina Álvarez de la Rivera y Doriga, casada col marqués de La Ferrera. «Percibía, por razón de señoríu, ocho reales de vellón cada añu, de cada matrimoniu de los del [[Tercer Estáu|tao xeneral]]. Nomaba los cargos de xusticia y tenía la [[Presentación de beneficio|presentación]] del curato, polo que percibía'l [[Prestamero|préstamo]] y [[Beneficiu eclesiásticu|el simple]]. De los 60 vecinos, había 50 del estáu xeneral, obligaos a pagar en razón de vasallaxe.» Tocantes a los [[diezmu|diezmos]] que se cobraben nel cotu, los «de centenu, miyu, maíz, fabones, castañes y vinu, partir en siete abrases, de les que correspondíen una y media al cura, trés al marqués de La Ferrera, media al simple (qu'esfrutaba'l capellán del marqués) y el restu estremar ente dellos partes. De los cabritos, corderos, [[Truébanu|ensames]], llana y mantega, el cura percibía una parte de abrasar, otra'l marqués de La Ferrera y el restu varios particulares.» El marqués yera tamién el mayor hacendado del cotu. «Envaloróse'l productu de les sos heredaes en 1.647 reales y 17 maravedinos y mediu, la renta de les sos cases en siete reales y la d'horros en trés reales y mediu. Los réditos de [[Contratu de censo|censo]] redimibles xubíen a 43 reales, la de los foros vitalicios a 42 reales y la de los perpetuos a 38 reales y mediu. El derechu de diezmos na parroquia de San Agustín valorar en 677 reales y 24 maravedinos. Tenía dada en renta la [[Barquería|barca]] que nel llugar de Ríu de Porcos utilizar pa cruciar el ríu Navia. Percibía por dicha barca 290 reales, de los qu'había que descontar 40 reales al añu pol so [[Caltenimientu|''reedificio'']]. Los derechos de señoríu importaben 400 reales de vellón.» [[Gonzalo Anes y Álvarez de Castrillón]], ''Los señoríos asturianos: discursu lleíu'l día 14 d'avientu de 1980 nel actu de la so receición pública'' (Madrid: [[Real Academia de la Historia]], 1980), [https://books.google.es/books?id=9qzJyviuVJwC&pg=PA117 páxs. 117-118].</ref> de la [[Palacio La Ferrera (Báscones)|casa y torre de los Álvarez de la Rivera]] en [[Báscones (Grau)|Báscones]], conceyu de [[Grau (Asturies)|Grau]],<ref name=bascones>Pal llinaxe Álvarez de la Rivera y el mayoralgu de la casa y torre de Báscones, veanse: [[Senén Álvarez de la Rivera]], [https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10078805 op. cit. 1924], páxs. 51-52, 55-63 y 119-121; Marqués de Jaureguízar, op. cit. 1971, páxs. 141 y 164-171; [[Miguel Lasso de la Vega y López de Tejada|Marqués del Saltillo]] y Marqués de Jaureguízar, [https://books.google.es/books?hl=es&id=AyEKEmzEVF4C&pg=PA151 op. cit. 1992, páxs. 151-158]; J. Junquera Prats, op. cit., páxs. 47-49, y [[Elviro Martínez]], «Álvarez de la Rivera» en ''La Nueva Quintana'' (suplementu del diariu ''[[La Nueva España]]''), 23 de xunu de 1998, p. VII.</ref> y de les sos agregaes d'[[Andayón]] en [[Les Regueres]],<ref name=andallon>Casa sita na aldega d'Andayón, parroquia de [[Santullano (Les Regueres)|Santullano]] y conceyu de [[Les Regueres]]. Fundada a finales del sieglu XV por Diego de Valdés (fíu de Menén Suárez, [[Ilesia de San Xuan Bautista (L'Abadía Cenero)|abá de L'Abadía Cenero]]) y por Sancha de las Alas la so muyer. A principios del siguiente amestar a la casa de Báscones pol matrimoniu de Francisca de Valdés, fía de los fundadores, con Fernando Álvarez de la Rivera. [[Jesús Antoniu González Calle]], [https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/5528264.pdf «Diego de Valdés y Sancha de las Alas: l'orixe de la Casa de Andayón nel conceyu de les Regueres (finales sieglu XV): parte I»], en ''La Piedriquina: anuariu'', <small>ISSN 1888-5578</small>, nᵘ 8 (2015), páxs. 98-112.</ref> [[Fresnéu (parroquia de Cabranes)|Fresnéu]] en [[Cabranes]]<ref name=fresnedo>Casa sita na aldega y parroquia de Santa María de Fresnéu, conceyu de [[Cabranes]]. Fundada por Jerónimo del Riego a principios del sieglu XVI, llueu recayó nos Hevia. A finales del mesmu, yera señor d'ella y rexidor perpetuu de Cabranes Gutierre de Hevia de Fresnéu, que casó con Teresa de Cifuentes y Lorenzana, hermana de [[Baltasar de Lorenzana]], presidente de la [[Real Chancillería de Granada]]. Recayó nos Rivera pol matrimoniu de Sabela de Hevia y Lorenzana, fía de los anteriores, con Toribio Álvarez de la Rivera y Miranda, señor de la casa de Báscones. Y estos fueron güelos del vizconde de Castaosa, suegru del II marqués de La Ferrera. Ostenta escudu cuartelado coles armes de Llames, Cabranes, Hevia y Riego, y una llábana cola inscripción: «Esta Casa hízola don Gerónimo del Riego a la so mariña. Añu de 1794». L'añu mentáu ye'l d'una vasta reforma que mandaron faer los III marqueses de La Ferrera. Veanse fotografíes en [https://www.asturnatura.com/turismo/fresnedo-de-cabranes/2374.html Asturnatura.com].</ref> y otres. Nacida en [[Llión (España)|Llión]] el 16 de xunetu de 1704, foi bautizada na [[Ilesia de San Pedru (Llión)|parroquial de San Pedru]] el siguiente día 23 y morrió n'Avilés el 10 de febreru de 1766. Única fía supérstite de Xosé Álvarez de la Rivera y Doriga, [[Vizcondáu de Castaosa|vizconde de Castaosa]],<ref>El de Castaosa yera un [[vizcondáu previu]] creáu a favor d'esti señor el 17 de payares de 1685 por Real Decretu de [[Carlos II d'España|Carlos II]], y que nun llegó a convertise en títulu de marqués o conde por non satisfaer el concesionariu los impuestos correspondientes. Dempués de los díes del únicu titular, la so fía Joaquina, marquesa de La Ferrera, solicitó la supresión de la mercé y la cancelación de les deldes de llances y media annata, lo que se-y alcordó en 1741, llibrándose'l correspondiente Decretu de Gracia ([[Archivu Históricu Nacional|AHN]], Conseyos, lib. 2753, fol. 143, nᵘ 60). Castaosa yera una aldega perteneciente al cotu xurisdiccional de Sena nel conceyu de Ibias, venceyáu dende 1585 na casa de Báscones. [[Elviro Martínez]], «Álvarez de la Rivera» en ''La Nueva Quintana'' (suplementu del diariu ''[[La Nueva España]]''), 23 de xunu de 1998, p. VII.</ref> señor de dicha xurisdicción y mayoralgos y de la [[Palaciu de Doriga|casa de Doriga]], [[caballeru de Santiago]],<ref>El so espediente de pruebes, formáu en 1677, obra nel [[Archivu Históricu Nacional|AHN]], Órdenes, exp. de Santiago nᵘ 358.</ref> [[paxe]] de guión del rei [[Carlos II d'España|Carlos II]], rexidor perpetuu de les ciudaes d'Uviéu y Llión, correxidor de León y de [[Segovia]], que foi bautizáu'l 10 d'abril de 1661 en [[Ilesia de Santiso (Uviéu)|Santiso'l Real d'Uviéu]] y morrió nesta ciudá'l 3 de xunu de 1734, otorgando poder pa testar a la so muyer dos díes antes, por ante Javier Rabanal, y de Melchora Cabeza de Vaca, cola que casó n'Avilés el 25 de febreru de 1701 previes capitulaciones daes el mesmu día a fe d'Antoniu Morán de la Riva; nieta de Fernando Álvarez de la Rivera y Hevia, señor d'aquelles cases, y de Guiomar de Doriga y Malleza, de los señores d'estes, y materna de Xosé Ramiro Cabeza de Vaca y Ruiz de Velasco, caballeru de Santiago, [[gentilhombre de boca]] de S.M., rexidor de les ciudaes d'Uviéu y Llión y correxidor de les de Palencia y Valladolid, y de Sabela Vázquez de Prada y Heredia, de la [[Palaciu del Valletu|casa del Valleto]] en [[Mieres]].<ref>[[José Manuel Trelles Villademoros|J.M. Trelles]], [https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA81 op. cit., II-3ª, p. 81].</ref><ref name=vigil93/><p> Tuvieron siquier estes fíes:<ref>[[José Manuel Trelles Villademoros|J.M. Trelles]] menta a trés d'elles: «De presente tienen trés fíos, que los sos nomes son Doña Manuela, Doña María Theresa y Doña María Josepha de Navia y Rivera» ([https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA82#v=onepage&q=etimó+joepha op. cit., II-3ª, p. 82]), y n'otru llugar espresa que Manuela yera la primoxénita ([https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA98#v=onepage&q=exempto p. 98]). Sicasí, C.M. Vigil, que solo noma a les dos primeres, tien por primoxénitu a Teresa ([https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n99/mode/2up op. cit., p. 93]), error al que quiciabes-y indució'l fechu de que litigara pola casa d'Avilés. Pero la primoxénita yera ensin dulda Manuela, que como inmediata socesora del so padre yera llamada «vizcondesa de la Ferrería», y en que la so descendencia siguió la casa. Tocantes a María del Rosario, omitida por Trelles, ye sicasí bien conocida como ascendiente de los actuales [[Marquesáu de Campu Sagrao|marqueses de Campu Sagrao]]. Mentar, por casu, colos datos del so bautismu y matrimoniu, el Marqués de Jaureguízar, op. cit. 1971, p. 125.</ref> # María Manuela de Navia Arango y Rivera, que como primoxénita ya inmediata socesora na casa usaba'l dictáu de «vizcondesa de la Ferrería».<ref name=herreria>El títulu de vizconde de la Ferrería, dau al primer marqués de La Ferrera como [[vizcondáu previu]], quedó canceláu al expedir la Real Carta de creación del títulu principal. Por tanto, conforme a dereches nobiliariu español, nun podía volver ser usáu salvu nueva concesión o autorización regia. Sicasí, n'Asturies y mientres l'Antiguu Réxime, taba bien estendida'l costume de dar a los primoxénitos de cases titulaes, como dictáu de cortesía o «d'espera», el correspondiente vizcondáu previu. Asina, a los primoxénitos de la casa de La Ferrera solíase-yos llamar «vizcondes de la Ferrería»: un abusu toleráu que se reflexaba en documentos de too tipu como escritures, testamentos, partíes de matrimoniu, etc. D'especial notoriedá ye la buelga d'esti usu que dexó Manuela de Navia Arango y Rivera, primoxénita del II marqués de La Ferrera, pol concursu de tres circunstancies: qu'esta señora premurió al so padre, y por tanto nun aportar# a marquesa; que'l [[Álvaro de Navia Osorio y Bellet|so home]] tuvo misiones diplomátiques de máximu relieve, nes que se dio a conocer como vizconde de la Ferrería, y que él siguió usando dichu dictáu entá dempués de enviudar y volver casar.</ref> Nun llegó a tener títulu nin mayoralgos porque premurió al so padre.<ref>Prevenimos al llector d'un error bien espublizáu na bibliografía sobre esta casa. Magar que Manuela de Navia Arango nun foi marquesa de La Ferrera, numberosos autores tener por tercera titular del marquesáu. Asina la nomen, por casu, A. Alonso de Cadenas y [[Vicente de Cadenes y Vicent|V. de Cadenes]] (''Repartu'' de 1994, p. 394), Junquera Prats (op. cit., p. 48), [[Xustu Ureña y Hevia|Ureña y Hevia]] ([https://www.elcomercio.es/gijon/20071112/aviles/marqueses-palaciu-ferrera-residencia-20071112.html op. cit.]) o Á. Bueres (op. cit., p. 52, § 15-6, al paecer siguiendo al [[Xosé María Patac|P. Patac]]). Nun se salva nin [[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]] ([https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&q=%22arango%20iii%22 op. cit., páxs. 68 y 100]). Sicasí evitar [[Ciriaco Miguel Vigil|C.M. Vigil]] ([https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n99/mode/2up op. cit., p. 93]), Jaureguízar (op. cit. 1971, p. 37), [[Miguel Lasso de la Vega y López de Tejada|Saltillo]] y Jaureguízar ([https://books.google.es/books?hl=es&id=AyEKEmzEVF4C&pg=PA30 op. cit. 1992, p. 30]), Navia Osorio (op. cit., II, p. 210) o'l mesmu Bueres (op. cit., p. 32, onde sigue a Jaureguízar). Por causa de esti error, tamién difier el cómputu del númberu de titulares y l'ordinal asignáu a cada unu.</ref><ref>Manuela de Navia Arango sí sobrevivió sicasí a la so madre, anque por curtiu tiempu. De cuenta que foi fugazmente señora de [[Sena (Ibias)|Sena]] y mayoralga de les cases de [[Palacio La Ferrera (Báscones)|Báscones]], [[Andayón]], [[Fresnéu (parroquia de Cabranes)|Fresnéu]] y agregaes, anque nun tomó posesión d'estos estaos por topase en Rusia.</ref> Nació hacia 1730 y morrió prematuramente en [[Rusia]], onde yera embaxadora, añu de 1767. Casó hacia 1755 con [[Álvaro de Navia Osorio y Bellet]], el so tíu segundu, llamáu «vizconde de la Ferrería» (tamién mientres el so segundu matrimoniu),<ref name=herreria/> [[teniente xeneral]] de los Reales Exércitos,<ref>Siendo entá de tienra edá llogró'l nomamientu honorariu de [[capitán]] del [[Reximientu d'Infantería de Murcia]] por títulu del rei Felipe V (1732). Dempués foi [[cadete]] de Reales Guardias d'Infantería Española, alférez en 1743. Combatió n'[[Italia]] mientres la [[Guerra de Socesión Austriaca]], siendo mancáu na batalla de [[Piacenza]] y nel alcuentru de Ghidone (nel [[Milanesado]]). Pasó a la [[Guardia de corps|Real Guardia de Corps]] y tuvo l'emplegu d'exentu d'esti cuerpu ([[José Manuel Trelles Villademoros|Trelles]], [https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA98#v=onepage&q=exempto op. cit., II-3ª, p. 98]). Yera [[brigadier]] en 1761 (al ser destináu a Suecia), [[mariscal de campu]] en 1769 (al casar segunda vegada), y algamó l'emplegu de teniente xeneral pocu dempués. [[Miguel Lasso de la Vega y López de Tejada|Saltillo]] y Jaureguízar, [https://books.google.es/books?id=AyEKEmzEVF4C&pg=PA30 op. cit., p. 30].</ref> destacáu [[diplomáticu]] y caballeru de la [[Orde de Carlos III]]. Desempeñó misiones d'[[embaxador]] estraordinariu de S.M.C. n'[[Reinu de Suecia|Estocolmu]], [[ministru plenipotenciario]] en [[Imperiu rusu|San Petersburgu]]<ref>La misión de Ferrería en Rusia (1764-1767)... El fin de la so misión coincidió col fallecimientu de la so muyer, asocedíu ellí en 1767.</ref> y [[Provincies Xuníes de los Países Baxos|Haber]], y embaxador en [[Reinu de Cerdeña|Turín]] y [[Reinu de Portugal|Lisboa]].<ref name=saltillo30/> En 1769 contraxo segundes nupcias en Madrid, [[Ilesia de San Martín (Madrid)|San Martín]], con Javiera de Güemes y Padilla, de los [[Condáu de Revilla Gigedo|condes de Revilla Gigedo]], con quien tuvo más fíos.<ref>El casoriu, inscritu nel lib. 26 de matrimonios de dicha parroquia, al fol. 471v. La esposa yera natural de [[la Habana]] y fía de [[Xuan Franciscu de Güemes|Xuan Franciscu de Güemes y Horcasitas]], primer [[Condáu de Revilla Gigedo|conde de Revilla Gigedo]], [[virréi de Nueva España]] y [[capitán xeneral de Cuba]], y d'Antonia de Padilla y Guardiola, la so muyer, natural de Granada. Tuvieron una fía llamada María que nació'l 5 de marzu de 1770 na cai ancha de San Bernardo. Matías Fernández García, ''Parroquies madrilanes de San Martín y San Pedru'l Real: dellos personaxes del so archivu'' (Madrid: Caparrós, 2004), [https://books.google.es/books?hl=es&id=v5vuUBmvrMMC&pg=PA237#v=snippet&q=navia p. 237].<!-- Navia Osorio, II, p. 148 enuncia siete fíos: 1) La de 1770 sería M.ª Donata; 2) Álvaro M.ª, n. 1771, traductor en Turín, mentáu nesta tesis: http://biblioteca.ucm.es/tesis/19972000/H/3/H3054401.pdf ; 3) Fernando, 4) M.ª Xuana, c.c. Joaquín López, marqués de Gallegos; 5) M.ª Lluisa (L'Haya, 22.08.1776 † Madrid, 05.01.1828 Geneall), dama OML, que c.c. Ventura Ortiz; 6) Antonia, c.c. Joaquín Luján, y 7) M.ª Concepción Francisca ¿EusebiaI? de Navia y Güemes c.c. Pedru del Castillo Almunia, II marqués de Xura Real. --></ref> Nació esti señor en 1728 en [[París]] —onde'l so padre yera embaxador ante [[Lluis XV de Francia|Lluis XV]]— y finó en [[Burgos]] el 29 de payares de 1788.<ref name=repartu/> Yera fíu del teniente xeneral [[Álvaro Navia Osorio y Vigil|Álvaro Xosé de Navia Osorio y Vigil de Quiñones]], III [[Marquesáu de Santa Cruz de Marcenado|marqués de Santa Cruz de Marcenado]], y de María Antonia Bellet y Valencia, la so tercer muyer, [[Dama de Reinar|dama d'honor de la reina]] [[Sabela de Farnesio]], natural de [[Barcelona]]; nietu de los II marqueses de Santa Cruz de Marcenado, y maternu del tamién teniente xeneral Xuan Esteban Bellet de Miporquer y Sampsó, decanu del [[Conseyu Supremu de Guerra (España)|Supremu Conseyu de la Guerra]], natural de [[Castellfullit de la Roca]], y de Manuela de Valencia y Gabar, que lo yera de Barcelona.<ref>[[José Manuel Trelles Villademoros|J.M. Trelles]], [https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA98#v=onepage&q=exempto op. cit., II-3ª, p. 98].</ref><ref name=saltillo30>[[Miguel Lasso de la Vega y López de Tejada|Saltillo]] y Jaureguízar, [https://books.google.es/books?id=AyEKEmzEVF4C&pg=PA30 op. cit., p. 30].</ref> Tuvieron dos fíos: ##María del Carmen Francisca de Navia Osorio y Arango, que sigue, ## y María Antonia de Navia Osorio y Arango, finada en [[Fregenal de la Sierra]] el 2 de setiembre de 1834 y que casó en Madrid, [[Ilesia de San Martín (Madrid)|parroquia de San Martín]], el 8 d'ochobre de 1788 con Cristóbal Xuan de Jaraquemada Quirós Sotomayor y Velasco, [[maestrante de Sevilla]] y señor del mayoralgu de la Granxa.<ref>Mayoralgu que los sos bienes asitiar en Fregenal, [[Higuera la Real]] y [[Jerez de los Caballeros]]. Foi fundáu en 1566 polos cónyuges Fernando de Xaraquemada del Castillo y Sabela Martínez Parreño. [[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]], [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA98 op, cit., p. 98].</ref> Natural de Fregenal, foi bautizáu en [[Ilesia de Santa Ana (Fregenal de la Sierra)|Santa Ana]] el 19 de xunetu de 1765 y morrió na mesma villa'l 10 d'ochobre de 1825, testando'l 8 ante Antoniu de Sotu. Fíu primoxénitu del teniente coronel Xosé Antoniu de Jaraquemada y Gutiérrez de la Barreda, señor de dicha casa, caballeru de Santiago, y d'Ana Gregoria de Velasco y Arjona, la so muyer, de los señores de la casa de Velasco de Feregenal. Con descendencia que volveremos citar.<ref name=salazar100/><br/><br/> # María Teresa de Navia Arango y Rivera (n.c. 1738), que siendo yá vieya litigó pol mayoralgu de Menéndez d'Avilés y [[condáu de Canalejas]] al vacar esta casa en 1814. Nesti pleitu tuvo por opositor, ente otros, al so sobrín nietu Cayetano de Navia Osorio, el IV marqués de La Ferrera.<ref name=canalejas/> Casó con Jacinto García d'Herrera y Lorenzana, el so deudo, primer [[Marquesáu de Villadangos|marqués de Villadangos]], natural, vecín y rexidor perpetuu de León, [[procurador en Cortes]] per esta ciudá, coronel del Reximientu Provincial, fundador y primer direutor de la [[Real Sociedá Patriótica d'Amigos del País de León]], fíu de Jacinto García d'Herrera y Navia, señor de [[Villadangos del Pandorial|Villadangos]], [[Celadilla del Pandorial|Celadilla]] y [[Sardón de Duero]] nel [[reinu de León]], y de Gertrudis de Lorenzana y Salazar, la so muyer, que yera hermana del [[cardenal]] [[Franciscu de Lorenzana]], [[arzobispu de Toledo]]; nietu de Isidoro García d'Herrera y de Mayor d'Arango, yá citaos, ella hermana del primer marqués de La Ferrera. Tuvieron por fía única ya inmediata socesora a #:: [[Ramona Villadangos|Ramona d'Herrera y Navia]], dama de notable talentu, cultura y virtúes que morrió doncella primero que'l so padre. En 1795 tenía pocu más de venti años y yera cortexada simultáneamente por dos caballeros maduros: unu yera Xosé María de Tinéu y Ulloa, coles mesmes viudu, señor de dellos venceyos y xurisdicciones en Galicia, Llión y Asturies, y l'otru pretendiente yera'l obstinado solteru [[Gaspar Melchor de Xovellanos]], quien manifiesta nos sos ''Diarios'' gran interés por esta moza a quien llamaba ''la Maxestosa''. Más tarde pretender Nicolás de Llano Ponte...<br/><br/> # María del Rosario de Navia Arango y Rivera, natural d'Avilés, que foi bautizada en San Nicolás el 18 de febreru de 1741 y premurió al so padre. Casó na mesma ilesia'l 29 d'avientu de 1759 con Tomás Bernaldo de Quirós y Miranda, señor de la [[Palaciu de Camposagráu (Llangréu)|casa de Villa]] na parroquia de [[Riañu (Llangréu)|Riañu]], [[Llangréu]], rexidor perpetuu d'esti conceyu y de la ciudá d'Uviéu, natural de la so [[palaciu de San Feliz (Ḷḷena)|palaciu de San Feliz]] na [[La Pola Ḷḷena]], fíu d'Andrés Bernaldo de Quirós y Valdés, natural y señor de la casa de Villa, y d'Ángela de Miranda y Vigil, la so muyer, señora del [[Palaciu de Camposagráu (Siero)|palaciu de les Villa Hevia]] na parroquia de [[Santa Marina de Cuquiellos]] y nacida na d'[[Aramil]], dambes del conceyu de [[Siero]], y posesora tamién del dichu palaciu de San Feliz. Con descendencia na que recayó y sigue anguaño'l [[marquesáu de Campu Sagrao]].<ref>Marqués de Jaureguízar, op. cit. 1971, p. 125; L. Navia Osorio, op. cit., II, p. 664.</ref> # Y María Josefa de Navia Arango y Rivera. === Los Navia Osorio === El casoriu de Manuela de Navia Arango con [[Álvaro de Navia Osorio y Bellet]] foi probablemente alcordáu pa caltener la casa de La Ferrera na so varonía orixinal de Fuerte-Navia, pero nun dio l'esperáu frutu d'un herederu home. Y en la xeneración siguiente repitióse l'intentu por aciu la boda de Carmen de Navia Osorio, la III marquesa, col so primu Cayetano de Navia Osorio, quien daría varonía a los trés siguientes titulares de la casa de La Ferrera.<p> <br/> En 1777, al II marqués asocedió-y el so nieta<p> '''•''' ''María del Carmen'' Francisca de Navia Osorio y Arango, '''III marquesa de La Ferrera''', señora de [[Sena (Ibias)|Sena]] y de les cases de [[Palaciu del Marqués de La Ferrera (Ḷḷuarca)|Navia de Ḷḷuarca]], [[Torre d'Arango|Arango]], [[Palaciu de La Ferrera|La Ferrera]], [[Palacio La Ferrera (Báscones)|Báscones]], [[Andayón]], [[Fresnéu (parroquia de Cabranes)|Fresnéu]], etc. Nació en Madrid el 26 d'abril de 1758 y finó en 1820.<p> Casó en Madrid el 9 de setiembre de 1783 con Cayetano de Navia Osorio y Boil de Arenós, el so primu carnal, [[mariscal de campu]] de la Real Guardia Española y gobernador de [[Pamplona]], nacíu en [[Barcelona]]'l 4 de payares de 1753 y fináu en [[Fregenal de la Sierra]] el 12 de febreru de 1811,<ref name=repartu/> fíu de Lucas de Navia Osorio y Bellet (hermanu enteru del padre de la marquesa), coronel del [[Reximientu d'Infantería «Saboya» nᵘ 6|Reximientu de Saboya]] y [[brigadier]] de los Reales Exércitos, que morrió en 1759, y de Tecla Boil de Arenós;<ref>Al tratar d'esta señora'l Marqués de Jaureguízar confunde'l so apellíu col de la segunda muyer del [[Álvaro Navia Osorio y Vigil|III marqués de Marcenado]], convirtiéndola en «doña Tecla Roig» (op. cit. 1971, páxs. 38 y 170, y [https://books.google.es/books?id=AyEKEmzEVF4C&pg=PA31#v=onepage&q=tecla&f=false 1992, p. 31]). Síguen-y otros autores, como [[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]] ([https://books.google.es/books?id=kf-TgsREcFoC&pg=PA68#v=onepage&q=tecla+roig op. cit., p. 68]), pero l'apellíu correutu figura nel ''Repartu'' de 1994 (p. 394) y en Navia Osorio, quien precisa que foi fía del marqués de Boil (op. cit., II, p. 143).</ref> nietu del III marqués de Santa Cruz de Marcenado y de la so tercer consorte, yá citaos nel párrafu anterior, y maternu de Xosé Vicente Boil de Arenós y Balaguer, [[Marquesáu de Boil|marqués de Boil]], natural de [[Valencia]], y de María de Figuerola y Blanes. Por aciu esti nuevu matrimoniu con un Navia Osorio, la casa de La Ferrera volvía tomar varonía d'una caña menor del so propiu tueru. Fueron padres de # Cayetano de Navia Osorio y Menéndez d'Avilés, que sigue, # y Álvaro de Navia Osorio y Navia Osorio, que va siguir. <br/> En 1820 asocedió'l so fíu<p> '''•''' Cayetano de Navia Osorio y Menéndez d'Avilés, o de Navia Osorio y Navia Osorio, '''IV marqués de La Ferrera''', senador del Reinu, que nació en Madrid el 12 de marzu de 1792 y morrió'l 20 de payares de 1846.<ref name=repartu>''Repartu'' 1994, p. 394.</ref> Foi'l postreru señor del cotu de [[Sena (Ibias)|Sena]]<ref name=sena/> y posesor de los [[mayoralgu|mayoralgos]] de [[Palaciu del Marqués de La Ferrera (Ḷḷuarca)|Navia de Ḷḷuarca]], [[Torre d'Arango|Arango]], [[Palaciu de La Ferrera|Llión d'Avilés]], [[Palacio La Ferrera (Báscones)|Rivera de Báscones]],<ref name=bascones/> [[Andayón]],<ref name=andallon/> [[Fresnéu (parroquia de Cabranes)|Fresnéu]],<ref name=fresnedo/> etc., colos sos patronatos y oficios perpetuos.<ref name=salazar100/><p> Interesóse como parte nel pleitu pola socesión de la casa de Menéndez d'Avilés, [[Adelantado mayor de la Florida|adelantamientu de la Florida]] y [[condáu de Canalejas]], amenáu arriendes de qu'en 1814 morriera ensin descendencia [[Josefa Dominga Catalá de Valeriola|Josefa Dominga Catalá de Valeriola Luján y Góngora]], III [[Ducáu de Almodóvar del Río|duquesa de Almodóvar del Río]], VII condesa de Canalejas, etc., con quien s'escastó la llinia direuta de la casa de Canalejas.<ref name=canalejas>El pleitu siguió ante la [[Real Chancillería de Valladolid]], y nél llegaron a interesase siete pretendientes. Cayetano de Navia Osorio, qu'asocedió como IV marqués de La Ferrera nel intre, tuvo por principales opositores a la so tía güela María Teresa de Navia Arango, fía del II marqués; a Matías Menéndez de Ḷḷuarca Tinéu y Abella, mayoralgu en Ḷḷuarca; a Xosé de Valdés Flórez Bazán, señor d'[[Palaciu de Valdés-Bazán#Historia xenealóxica|esta casa en Candamo]]; al coronel Menendo de Llanes Campumanes y Cienfuegos, señor del [[palaciu del Rebollín]] en [[Noreña]], y a [[Benita de Inclán Valdés y Mier]], vilba del señor de la [[Palaciu de Valdés|casa de Valdés de Xixón]] y posesora d'otres por derechu propiu, qu'en 1821 llogró sentencia favorable y convirtióse en VIII condesa de Canalejas. D'esta señora baxen los [[Condáu de Revilla Gigedo|condes de Revillaxixéu]], adelantraos de la Florida. C.M. Vigil, [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n83/mode/2up op. cit., p. 76]. Esti autor espón el parentescu que tenía cada unu de los litigantes col primer adelantado.</ref> Por razón d'esta pretensión, Cayetano de Navia Osorio adoptó en segundu llugar l'apellíu del [[Pedru Menéndez d'Avilés|Adelantado]].<ref name=vigil93>C.M. Vigil, [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n99/mode/2up op. cit., p. 93].</ref> <p> Mientres les discordias civiles del so tiempu abrazó la causa lliberal, y foi presidente del Conseyu de Subordinación qu'entamó les [[Milicia Nacional (España)|Milicies Nacionales]] d'Avilés. Lo que na [[Década Ominosa|Reacción de 1823]] acarretó-y persecución y perda d'honores. En 1833 foi escoyíu xunto con [[Franciscu Julián de Sierra Avello]] pa representar a Avilés na Xunta Xeneral qu'había de nomar los diputaos a Cortes.<p> Casó con María Antonia de Jaraquemada y Navia Osorio, la so prima carnal, nacida en [[Fregenal de la Sierra]] el 20 d'abril de 1791, fía de Cristóbal de Jaraquemada y Velasco, señor de la casa de la Granxa, y de María Antonia de Navia Osorio y Arango, yá citaos (ella hermana de la III marquesa y fía de Manuela, la vizcondesa de la Ferrería»). Pero nun tuvieron descendencia.<ref name=salazar100>[[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]], [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA100 op. cit., p. 100].</ref> <br/><br/> Per Real Carta dada en [[Real Sitio de San Ildefonso|San Ildefonso]] el 30 de xunetu de 1848 asocedió'l so hermanu<p> '''•''' Álvaro de Navia Osorio y Navia Osorio, '''V marqués de La Ferrera''', [[brigadier]] d'Infantería de los [[Exércitu español (Guerra de la independencia)|Exércitos Nacionales]]<ref>Dende'l 4 de xunu de 1834. Nel añu de la so muerte permanecía con dichu emplegu, y destín de cuartel ([[Guía Oficial d'España|GOE]] 1861, p. 40 del ''Estáu Militar'').</ref> y [[senador del Reinu]], que nació en [[Barcelona]]'l 12 de marzu de 1799 y foi bautizáu en [[Ilesia de Santa María del Pino Santa María del Pino]] el siguiente día 17; morrió'l 9 de mayu de 1861 n'Uviéu, [[Ilesia de Santiso (Uviéu)|parroquia de Santiso]], so testamentu fechu nesta ciudá'l 8 de xineru de 1849 a fe de Pedru Barreda, y foi soterráu en [[Báscones (Grau)|Báscones]].<ref name=salazar67/><ref>Basándose en papeles de la testamentaría d'esti marqués, Xuan de la Madrid remembra la vida cotidiana de la familia nel palaciu de La Ferrera pel añu 1861. {{cita web|url= https://www.lne.es/pi-noticies-que-faen-historia/2012/08/06/la casa-de-la marquesa/1280742.html|títulu= La casa de la marquesa|sitiuweb= [[La Nueva España]]|fechaaccesu= 20 de febreru de 2018|apellíu= Madrid|nome= Xuan de la fecha=7 d'agostu de 2012|cita= }}</ref><p> N'agostu de 1858 agospió nel so palaciu d'Avilés a los reis [[Sabela II d'España|Sabela II]] y [[Franciscu d'Asís de Borbón|Franciscu d'Asís]] y a los sos fíos la infanta [[Sabela de Borbón y Borbón|Sabela]] y [[Alfonso XII d'España|l'entós príncipe d'Asturies]], inda en mantielles.<ref name=remueyo>{{cita publicación |apellíu= Madrid |nome= Xuan de la fecha= 13 de xunetu de 2012 |títulu= La reina a remueyu |publicación= [[La Nueva España]] |allugamientu= |url= https://www.lne.es/pi-noticies-que-faen-historia/2012/06/18/reina-remueyo/1258374.html |fechaaccesu= 19 de febreru de 2018 }}</ref><p> Casó en [[Fregenal de la Sierra]] el 20 d'ochobre de 1843, con Real Llicencia del 31 d'agostu, con María Ramona Sánchez Arjona y Jaraquemada, la so sobrina segunda, dama de la [[Orde de María Lluisa]],<ref>Nomada pola reina Sabela II el 24 d'agostu de 1858 ([[Guía Oficial d'España|GOE]] 1862, [https://books.google.es/books?hl=es&id=d87bJYxbsb4C&pg=PA204#v=snippet&q=perrera+24 p. 204]).</ref> natural de Fregenal, bautizada en [[Ilesia de Santa Ana (Fregenal de la Sierra)|Santa Ana]] el 25 de setiembre de 1821 y finada na mesma villa'l 12 de payares de 1894. Esta señora tenía dende'l primer añu de la so edá los [[mayoralgu|mayoralgos]] de la caña mayor de los Sánchez Arjona de Fregenal, como fía única supérstite de García Sánchez Arjona y Ponce de León, señor de dichos venceyos y últimu varón de la so caña, [[alguacil mayor]] perpetuu de Fregenal, onde nació'l 5 de febreru de 1787, alumnu del [[Seminariu de Nobles de Madrid]], fináu en Sevilla'l 1ᵘ de xunu de 1822 y soterráu na ermita de San Sebastián, y d'Elena de Jaraquemada y Navia Osorio, la so muyer y prima segunda, hermana de l'anterior marquesa de La Ferrera, nacida en Fregenal el 11 d'agostu de 1792 y finada en 1857; nieta de Matías Sánchez Arjona, anterior mayoralgu y alguacil mayor de Fregenal, [[maestrante de Ronda]], y de María Ponce de León y Escalante, y materna de Cristóbal de Jaraquemada y de María Antonia de Navia Osorio y Arango, yá citaos (ella hermana de la III marquesa y fía de Manuela, la vizcondesa de la Ferrería»).<ref name=salazar67>[[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]], [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA67 op. cit., p. 67].</ref><p> Tuvieron un varón, que morrió prematuramente,<ref name=ureña>Ureña y Hevia, [https://www.elcomercio.es/gijon/20071112/aviles/marqueses-palaciu-ferrera-residencia-20071112.html op. cit.]</ref> y cinco fíos:<ref name=salazar68>[[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]], [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA68 op. cit., p. 68].</ref> # María de los Remedios de Navia Osorio y Sánchez Arjona, que sigue. # María del Amparu de Navia Osorio y Sánchez Arjona, que llogró Real Llicencia de 10 d'agostu de 1880 pa casóse con Ricardo Bermúdez de Castro y Suárez de Deza, fíu de Franciscu Bermúdez de Castro y de Aurelia Suárez de Deza y Tinéu. # María de la Concepción de Navia Osorio y Sánchez Arjona, que nació n'Avilés el 22 de xunu de 1855 y morrió'l 6 de xunu de 1912. Casó'l 10 d'ochobre de 1888, con Real Llicencia dada'l 11 de setiembre, con Xosé María de Tinéu y Casanova, V [[Marquesáu de Casa Tremañes|marqués de Casa Tremañes]], nacíu n'Uviéu'l 14 de xunu de 1861 y fináu en Madrid el 8 d'agostu de 1821, fíu de Manuel de Tinéu y Martínez del Monte, nacíu'l 3 de xunetu de 1820 y fináu el 13 de mayu de 1870, y de Castora de Casanova y Rodríguez, la so segunda muyer, nacida'l 3 de febreru de 1838 y difunta el 13 d'ochobre de 1920, casaos el 2 de xunu de 1858; nietu y socesor de Pedru de Tinéu y Montero d'Espinosa, IV marqués de Casa Tremañes, señor de la casa de Villaoril, y de Trinidad Martínez del Monte y Azpillaga. D'esti matrimoniu solo nació un fíu, llamáu Xosé y que morrió neñu, polo que al marqués asocediólu'l so hermana Trinidá, casada con Xosé de Santiago Concha, [[Marquesáu del Dragón de San Miguel de Híjar|marqués del Dragón de San Miguel de Híjar]]. # María Antonia de Navia Osorio y Sánchez Arjona, natural d'Avilés, que morrió soltera. # Y Elena de Navia Osorio y Sánchez Arjona, d'igual naturaleza, que morrió en [[Báscones (Grau)|Báscones]] el 18 de payares de 1930. Casó con Manuel Vázquez de Quiroga y Quiroga, [[Direutor xeneral (Alministración Xeneral del Estáu)|direutor xeneral]] y [[diputáu a Cortes]], nacíu'l 17 d'abril de 1879. Con prole. === Los Santa Cruz === Per Real Carta del 10 de marzu de 1862 asocedió la so fía<p> '''•''' María de los Remedios de Navia Osorio y Sánchez Arjona, '''VI marquesa de La Ferrera''', natural d'Avilés y finada el 12 de xunu de 1881.<ref name=salazar69>[[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]], [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA69 op. cit., p. 69].</ref><p> Casó con [[Lorenzo de Santa Cruz y Múxica]], I [[Marquesáu de San Muñoz|marqués de San Muñoz]] dende [[1878]] por mercé del rei [[Alfonso XII d'España|Alfonso XII]],<ref name=sanmuñoz>Concesión del rei Alfonso XII por Real Decretu del 26 de payares de 1877 y Real Despachu del 11 de payares de 1878. R. Moreno Mórrison, op. cit., p. 358. La socesión completa, tamién nel ''Repartu'' de 1994, páxs. 863-864.</ref> [[senador del Reinu]] per Asturies,<ref>Foi senador pola provincia d'Uviéu electu en trés causes: 1876, 1877 y 1881. Con espediente personal nel [http://www.senado.es/web/conocersenado/senadohistoria/senáu18341923/senadores/fichasenador/index.html?id1=2646 Archivu del Senáu].</ref> que morrió vilbu'l 26 de xunu de 1882, fíu de N. de Santa Cruz y Blasco y de N. de Múxica y Villar; nietu de Gregorio Santa Cruz y de Sabela Blasco, vecinos de la ciudá de [[Cádiz]], onde casaron en 1787, y sobrín carnal del tamién senador [[Antoniu de Santa Cruz y Blasco]] (1798-1865), teniente xeneral de l'Armada y [[Ministeriu de Marina (España)|ministru de Marina]] (1854–1856),<ref>La so biografía en [http://www.todoavante.es/index.php?title=Santa_Cruz_y_Blasco,_Antoniu_Biografia ''Historia Naval d'España''].</ref> natural de Cádiz, que foi bautizáu nel [[Parroquia del Sagrariu (catedrales)|Sagrariu]] d'[[Catedral de la Santa Cruz de Cádiz|esta Catedral]] el 1ᵘ d'abril de 1798.<ref>Obra la partida nel so espediente personal de senador, y ta publicada na [http://www.senado.es/cgi-bin/verdocweb?tipu_bd=HI20&PWIndice=65&Signatura=HIS-0426-04&Conteníu=2 web del Senáu]. Por ella consta'l matrimoniu de los sos padres.</ref><p> Tuvieron estos fíos:<ref name=salazar69/> # Álvaro de Santa Cruz y Navia Osorio, que sigue, # Antoniu de Santa Cruz y Navia Osorio, que va siguir, # y María de la Concepción de Santa Cruz y Navia Osorio, que tamién va siguir. <br/> Per Real Carta del 19 d'abril de 1883 asocedió'l so fíu<p> '''•''' Álvaro de Santa Cruz y Navia Osorio, '''VII marqués de La Ferrera''' y II de San Muñoz. Morrió solteru en 1891.<ref name=salazar69/> <br/><br/> Per Real Carta del 19 d'abril de 1892 asocedió'l so hermanu<p> '''•''' Antoniu de Santa Cruz y Navia Osorio, '''VIII marqués de La Ferrera''' y III de San Muñoz. Nació en 1881 y morrió solteru n'Avilés el 7 d'ochobre de 1897.<ref name=salazar69/> <br/> === Los Llano Ponte === En 1900 asocedió la so hermana<p> '''•''' ''María'' de la Concepción de Santa Cruz y Navia Osorio, '''IX marquesa de La Ferrera''' y IV de San Muñoz, [[dama noble de María Lluisa]],<ref>Nomada pola reina Victoria Eugenia'l 2 de xunu de 1919 ([[Guía Oficial d'España|GOE]] 1929, p. 232).</ref> finada en Madrid el 7 de xunetu de 1932.<ref name=salazar69/><p> Casó n'Avilés el 22 d'agostu de 1895 con Genaro de Llano Ponte y Prada, natural de dicha villa, primoxénitu del llinaxe asturianu de Ponte, dueñu del [[Palaciu de la Madalena (Asturies)|palaciu de la Madalena]] na parroquia de Sotu y de la [[Palaciu de Ponte (La Corrada)|casa y torre de Ponte]] na de [[La Corrada]], dambes del conceyu de [[Sotu'l Barcu]], caballeru gran cruz de la [[Orde del Méritu Naval]] con distintivu blancu,<ref>Condecoráu en 1918. [[Guía Oficial d'España|GOE]] 1929, p. 612.</ref> que morrió en Madrid el 7 de mayu de 1936; fíu de Rodrigo de Llano Ponte y Maqua, [[diputáu provincial]] [[Diputación Provincial d'Uviéu|d'Asturies]], fináu n'Avilés en 1924, y de Sabela de Prada y Maqua, la so muyer y prima carnal,<ref name=salazar69/> quien amás de los de Sotu'l Barcu tuvieron y habitaron el [[Palaciu de Llano Ponte]] d'Avilés, sito como'l de La Ferrera na plaza d'España; nietu de [[Xuan Nepomuceno de Llano Ponte y Cienfuegos]], escritor localista y tamién diputáu provincial, gran impulsor de la meyora de les comunicaciones del Principáu y del desenvolvimientu urbanu d'Avilés,<ref>Asiduo collaborador de la prensa rexonal, especialmente del ''Faro de Asturias''. Sol seudónimu de ''Juan de las Carreteras'' defendió toa clase d'obres públiques p'ameyorar les comunicaciones de la rexón, siempres con gran independencia, elegancia y erudición. Tenía una vasta cultura adquirida nes sos munches llectures, frecuentes viaxes per Europa, y estudios de Derechu y Economía Política cursaos nes universidaes d'Uviéu, Valladolid, Salamanca y París. La so obra lliteraria foi arrexuntada pola [[Diputación Provincial d'Uviéu|Diputación]] a instancia de [[Gumersindo Laverde]]. A'l so iniciativa debe la carretera d'Avilés a [[Grau (Asturies)|Grau]]. Construyó a la so mariña sobre'l mar la cai avilesina que lleva'l so nome, pa dar pasu a la carretera d'Uviéu, y edificó xunto a ella un barriu de cases pa obreros. (L. Navia Osorio, op. cit., t. II, páxs. 588-589).</ref> que nació en 1808 y morrió nel so palaciu de la Madalena'l 7 d'agostu de 1866, y de Xulia de Maqua y Fernández del Valle, naturales d'Avilés y casaos en París en 1845.<p> Genaro de Llano Ponte empecipiaba la tercera y actual varonía de la casa de La Ferrera, non menos pernomada que la orixinal de Fuertes y tamién natural de [[Cangas del Narcea|Cangas de Tinéu]], pos yera descendiente agnado de los [[Condáu de Toreno#Los Queipo de Llano|Queipo de Llano]].<ref name=salazar70/><p> Fueron padres de<ref name=salazar70>[[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]], [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA70 op. cit., p. 70].</ref> # María de los Remedios de Llano Ponte y Santa Cruz, V marquesa de San Muñoz dende 1935, que morrió ensin descendencia en Madrid el 21 d'abril de 1983. Casó con Galu Oria y García-Soncines, que finó en [[Salinas (Castrillón)|Salinas]], conceyu de [[Castrillón]], el 18 de payares de 1996.<ref name=salazar70/> # Sabela de Llano Ponte y Santa Cruz, que nació n'Avilés el 12 de mayu de 1899 y morrió en Madrid el 26 d'ochobre de 1983. Casó n'Avilés el 7 d'agostu de 1930 con Faustino de Navia Osorio y Rodríguez San Pedru, el so deudo, XII [[Marquesáu de Santa Cruz de Marcenado|marqués de Santa Cruz de Marcenado]], doctor en Derechu, que finó en [[Xixón]] el 24 de xineru de 1966 y foi soterráu nel campusantu de les Caldas de [[San Xuan de Priorio]]. Fíu de Xosé María de Navia Osorio y Castropol, l'anterior marqués, que nació nes Caldas el 14 de setiembre de 1872 y morrió nel so [[Casa de la Rúa (Uviéu)|casa de la Rúa]] d'Uviéu'l 22 d'ochobre de 1953, diputáu a Cortes per Ḷḷuarca, caballeru [[gran cruz de Sabela la Católica]] y de la [[Lexón d'Honor]], y de Romano Rodríguez San Pedru y Alvargonzález, nacida en Madrid el 31 d'agostu de 1872 y finada n'Uviéu'l 4 de febreru de 1963, casaos en Madrid, San Xosé, el 11 de payares de 1897 y soterraos dambos nel campusantu de les Caldas; nietu per llinia paterna de Xosé María de Navia Osorio y Campumanes, marqués de Santa Cruz de Marcenado, natural de Madrid, y de Josefa de Castropol y Trelles, que lo yera de [[Miudes]], y pola materna, de [[Faustino Rodríguez-San Pedru|Faustino Rodríguez San Pedru y Díaz Argüelles]], diputáu a Cortes per Asturies y por Cuba, senador vitaliciu del Reinu y vicepresidente del Senáu, ministru d'Estáu y dos veces de Facienda, y de María del Carmen Alvargonzález y Menéndez del Pino, naturales de Xixón. Padres de l'actual marquesa de Santa Cruz de Marcenado. # Y Álvaro de Llano Ponte y Santa Cruz, que sigue, <br/>. Por alcuerdu de la [[Diputación del Grandor]] de 1935<ref name=morrison>R. Moreno Mórrison, loc. cit.</ref> y Carta del 10 de xunetu de 1953<ref name=repartu/> asocedió'l so fíu<p> '''•''' Álvaro de Llano Ponte y Santa Cruz, '''X marqués de La Ferrera''', inxenieru de mines, direutor xeneral de la [[Unión Española d'Esplosivos]]. Nació n'Avilés el 2 d'agostu de 1902 y finó en Madrid el 21 de setiembre de 1974.<ref name=salazar70/><p> Casó en Cartaxena, [[Ilesia de Santu Domingu (Cartaxena)|parroquial de Santu Domingu]], el 6 de xunetu de 1931 con María Lluisa de Navia Osorio y Aguirre, la so delda, nacida en Cartaxena'l 11 de marzu de 1908, fía de Ramón de Navia Osorio y Castropol, contralmirante de l'Armada, nacíu nes Caldas de San Xuan de Priorio el 9 de febreru de 1877 y que morrió asesináu en Cartaxena en 1937, y de María del Amparo Aguirre Girón, la so muyer;<ref name=salazar70/> nieta de Xosé María de Navia Osorio y Campumanes, marqués de Santa Cruz de Marcenado, natural de Madrid, y de María Josefa de Castropol y Trelles, nacida nel [[palaciu de Miudes]] y dambos soterraos nes Caldas. Tuvieron por fíos a # Genaro de Llano Ponte y Navia Osorio, que sigue, # María del Amparu de Llano Ponte y Navia Osorio, nacida en Cartaxena'l 6 de xunu de 1933. Casó en San Nicolás d'Avilés el 5 d'agostu de 1959 con Álvaro González de Castejón y Argüelles, nacíu en San Sebastián el 3 d'agostu de 1931, fíu de Miguel González de Castejón y Chacón, de los [[Condáu de Aybar|condes de Aybar]], y de María Josefa d'Argüelles y Armada. Con socesión. # Y María de la Concepción de Llano Ponte y Navia Osorio, que nació n'[[Aldea Moret]] ([[Provincia de Cáceres|Cáceres]]) el 16 de febreru de 1935 y casó na [[Basílica de la Concepción de La nuesa Señora|ilesia de la Concepción]] de Madrid el 29 de xunu de 1960 col so concuñáu Rafael Coello de Portugal y Contreras, [[maestrante de Granada]], nacíu'l 18 de febreru de 1931, hermanu de la muyer d'Álvaro, que la so filiación ver nel párrafu siguiente. Con posteridá. === Actual titular === Per Real Carta del 15 d'avientu de 1976,<ref name=dipu/> asocedió<p> '''•''' Genaro de Llano Ponte y Navia Osorio, '''XI y actual marqués de La Ferrera''' y VI [[Marquesáu de San Muñoz|de San Muñoz]], inxenieru agrónomu,<ref name=ureña/> primoxénitu de los llinaxes asturianos de Navia, Arango, Ponte y Rivera,<ref name=bascones/> y de los Sánchez Arjona de [[Fregenal de la Sierra]], que nació n'Avilés el 16 de xunetu de 1939.<ref name=salazar71>[[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha]], [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA71 op. cit., p. 71].</ref><p> Dempués de los díes del so padre, en 1975, esti señor y les sos hermanes vendieron al Conceyu d'[[Avilés]] la mayor parte de los estensos xardinos anexos al [[Palaciu de La Ferrera]], cola única condición de que quedaren abiertos al públicu. El [[Parque de La Ferrera]] foi inauguráu pol rei [[Xuan Carlos I]] el 19 de mayu de 1976. El marqués caltuvo'l palaciu y el [[xardín francés]] hasta 1998, añu en que'l xardín pasó tamién a propiedá municipal, y l'edificiu foi adquiríu pol grupu [[NH Hoteles]].<ref name=parque/><ref name=ureña/><p> Casó na madrilana [[ilesia de San Antoniu de los Alemanes]] el 22 de marzu de 1969 con Sabela Coello de Portugal y Contreras, dueña del [[Castillo de la Encomienda, Villanueva de la Sele|castiellu de la Encomienda o de Castilnovo]] en [[Villanueva de la Serena]] (Badayoz), nacida en [[Porto]] el 24 de setiembre de 1936, hermana del so cuñáu Rafael y fía d'Alonso Coello de Portugal y Bermúdez de Castro, caballeru de Calatrava y [[maestrante de Granada]], [[mayordomu de selmana]] de S.M., y de María de Contreras y Solís, finada en Madrid el 13 de xunetu de 2003; nieta de Xosé Ignacio Coello de Portugal y Pérez del Pulgar, maestrante de Granada, de los [[Condáu de Pozu Anchu del Rei|condes de Pozu Anchu del Rei]], y de María de los Dolores Bermúdez de Castro y O’Lawlor, de los [[Marquesáu de Lema|marqueses de Lema]]; y materna de Fernando de Contreras y Pérez de Herrasti y de María de Gracia de Solís Beaumont y Desmaissières, de los [[Marquesáu de Valencina|marqueses de Valencina]] y [[Marquesáu de la Motilla|de la Motilla]].<ref name=salazar71/> Tienen cuatro fíos:<ref name=salazar71/> # María Sabela de Llano Ponte y Coello de Portugal, nacida en Madrid el 13 de febreru de 1970, # Alejandro de Llano Ponte y Coello de Portugal, nacíu en Madrid el 22 d'ochobre de 1971, # Xosé Manuel de Llano Ponte y Coello de Portugal, nacíu en Madrid el 3 de payares de 1973, # y Alonso de Llano Ponte y Coello de Portugal, nacíu en Madrid el 24 d'ochobre de 1976. == Bibliografía == * [[Senén Álvarez de la Rivera|Álvarez de la Rivera, Senén]] (ed.) ''Biblioteca históricu-xenealóxica asturiana'', v. I [volume que contién como 1ª parte la so edición d'un manuscritu anónimu del s. XVIII obrante nel [[Real Institutu Xovellanos]] de Xixón y procedente de la biblioteca personal de [[Gaspar Melchor de Xovellanos|Xovellanos]], tituláu «Apuntamientos xenealóxicos pa la intelixencia de les cases nobles d'Asturies», con introducción, amplies notes y árboles xenealóxicos del editor y otru prólogu de J.L. Espejo. El testu, nel que s'echa de ver la falta de les primeres páxines, paez ser una versión ampliada d'otru redactáu hacia 1620 por Alonso Rodríguez de León, señor de la [[Palaciu de los Rodríguez de León|casa de Trasona]], alrodiu de esta cortil: la mesma fonte que [[Ciriaco Miguel Vigil|C.M. Vigil]] cita nes sos obres como ''Xenealoxía de la casa de Trasona'', y de la que'l mesmu Vigil conseña como posibles copies o versiones hasta cuatro manuscritos, enunciaos por Espejo nel prólogu.] (Santiago de Chile, 1924; visible na [https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10078805 Biblioteca Dixital de Castiella y Llión]y, por aciu suscripción, en {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190110073935/https://bibliotecadigital.jcyl.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10078805 |date=2019-01-10 }}). * [[Felipe Bernardo de Quirós|Bernardo de Quirós, Felipe]]. ''Cortil de la casa de Lluniego: distintos varonías qu'entraron nella y descendencia sucessiva de dozientos años, comprobada con preseos y papeles auténticos'' [obra terminada en 1688, publicar Álvaro Bernardo de Quirós, fíu del autor, precedida d'un Discursu gloriador»] (Madrid, s.a. [c. 1689], visible na [http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=13 Biblioteca Virtual del Patrimoniu Bibliográficu]), [http://bvpb.mcu.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=8332&internu=S&presentacion=pagina&posicion=102 páxs. 102-105]. Hai una 2ª ed. na ''Biblioteca históricu-xenealóxica asturiana'', II, con prólogu y notes de [[Senén Álvarez de la Rivera|S. Álvarez de la Rivera]] y distinta paxinación (Santiago de Chile, 1925), y una ed. facsimilar na ''Biblioteca d'autores asturianos'', 16, con introducción de P. Pardo Naredo y el prólogu a la ed. chilena (Xixón: Auseva, 1992, {{ISBN|84-86904-23-4}}). * Bueres y Santolaya, Ángel: ''Apuntes históricos sobre la casa de Navia: marquesáu de Santa Cruz de Marcenado: llinaxes, entronques y solares. Discursu lleíu en [...] tomar de posesión como colexáu de númberu'' (Madrid: Colexu Heráldicu d'España y de les Indies y Academia Asturiana d'Heráldica y Xenealoxía, 1996, {{ISBN|84-920016-6-6}}). * ''Repartu de grandores y títulos nobiliarios españoles: 1994'' (Madrid: [[Real Asociación de Fidalgos d'España|Fidalguía]], 1994, {{ISBN|84-87204-60-0}}), páxs. 393-394 y 863-864. * [[Jesús Antoniu González Calle|González Calle, Jesús Antoniu]]. ''Historia de Corvera d'Asturies y el so área'' (Corvera: Conceyu, 1996, {{ISBN|84-922179-0-1}}). * Jaureguízar, Marqués de [Javier Pérez de Rada y Díaz Rubín]. ''Rellación de los posesores del castru y palaciu de Priaranza del Bierzo, de dalgún de los sos allegaos y descendencia d'ellos'' (Madrid, 1971), páxs. 33, 35, 37, 124-126, 168-171, 352-353 y 417. * Junquera Prats, Jesús. ''La casa Díaz-Miranda'' (Madrid: Academia Asturiana d'Heráldica y Xenealoxía, 1995, <small>ISBN 84-920016-4-X</small>), páxs. 47-49. * Madrid Álvarez, Vidal de la. ''El Palaciu del Marqués de La Ferrera: historia y tresformamientu n'hotel'' (Xixón: Trea, 2003, {{ISBN|84-9704-110-0}}). * [[Franciscu Mellén Blanco|Mellén Blanco, Franciscu]]. ''Avilés: llinaxes y blasones'' (Madrid, 2003, {{ISBN|84-607-7486-4}}). * Mellén Blanco, Franciscu. ''Heráldica d'Avilés'' (Madrid, 2007, {{ISBN|978-84-611-9617-3}}). * Mellén Blanco, Franciscu. ''Pedru Menéndez d'Avilés, Adelantado de la Florida: datos xenealóxicos y nuevos documentos'' (Madrid, 2011, {{ISBN|978-84-615-1667-7}}). * Moreno Mórrison, Roberto. ''Guía nobiliaria d'España: 1945-1947'' (Madrid: [[Diputación del Grandor]], 1947), páxs. 246-247. * Navia Osorio y Castropol, Lluis de. [''Historia del conceyu y casa de Navia'']. Tomu I: ''Datos pa la historia del conceyu de Navia'' (Uviéu, 1976, {{ISBN|84-400-2322-7}}; edición, prólogu, notes y índices de J.L. Pérez de Castro), páxs. 62-64, 103-119, 125-134, 194-206 y 225-251. Tomu II: ''Casa de Navia: la so historia y la de les sos agregaes'' (Madrid: Fundación Jaureguízar, 2000, {{ISBN|84-930886-3-3}}; edición y notes de Í. Pérez de Rada y Cavanilles), páxs. 11-20, 37-48, 82-94, 208-214, 231-242 y 569-598. * [[Jaime de Salazar y Acha|Salazar y Acha, Jaime de]]. ''Estudiu históricu sobre una familia estremeña: los Sánchez Arjona'' (Madrid: [[Real Academia Matritense d'Heráldica y Xenealoxía]], 2000, {{ISBN|84-88833-01-6}}; vista parcial en [https://books.google.es/books?id=kf-TgsREcFoC&pg=PA3 Google Books]), pp. [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA67 67-71] y [https://books.google.es/books?hl=es&id=kf-TgsREcFoC&pg=PA100 100]. * [[Miguel Lasso de la Vega y López de Tejada|Saltillo, Marqués del [Miguel Lasso de la Vega y López de Tejada<nowiki>]</nowiki>]] y Marqués de Jaureguízar [Javier Pérez de Rada y Díaz Rubín]. ''Linajes y palacios ovetenses: datos para su historia'' (Madrid: [[Real Asociación de Fidalgos d'España|Fidalguía]], 1992, {{ISBN|84-87204-43-0}}; vista parcial en [https://books.google.es/books?id=AyEKEmzEVF4C&pg=PA3 Google Books]), [https://books.google.es/books?hl=es&id=AyEKEmzEVF4C&pg=PA27 páxs. 27-30]. * [[José Manuel Trelles Villademoros|Trelles Villademoros, Xosé Manuel]]. ''Asturies ilustrada: primitivu orixe de la nobleza d'España: la so antigüedá, clases y diferencies, cola descendencia sucessiva de les principales families del Reyno'', t. II, parte 3ª (Madrid, 1760; visible en [https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PP5 Google Books]), [https://books.google.es/books?id=Bkj9xRLJFmQC&pg=PA70 páxs. 70-82]. * [[Xustu Ureña y Hevia|Ureña y Hevia, Xusto]]. [https://www.elcomercio.es/gijon/20071112/aviles/marqueses-palaciu-ferrera-residencia-20071112.html «Cróniques avilesines: Los marqueses del Palaciu de La Ferrera y la so residencia n'Avilés (I)»], en ''[[El Comercio (España)|El Comercio]]'' (ed. electrónica, 12 de payares de 2007). * [[Ciriaco Miguel Vigil|Vigil, Ciriaco Miguel]]. ''Noticies biográficu-xenealóxiques de Pedru Menéndez d'Avilés, primer adelantado y conquistador de la Florida, siguíes coles d'otros asturianos que figuraron nel descubrimientu y colonización de les Amériques'' (Avilés, 1892; visible en [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n9/mode/2up/ Open Library], y parcialmente en [https://books.google.es/books?id=8OAQAwAAQBAJ&pg=PA3 Google Books]), pp. [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n81/mode/2up/ 75-76], [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n95/mode/2up/ 89-93] y [https://archive.org/stream/noticiasbiogrfi00vigigoog#page/n131/mode/2up 125-126]. Hai una ed. recién na ''Biblioteca d'Autores Asturianos'', 3 (Xixón: Auseva, 1987, {{ISBN|84-404-9692-4}}), con distinta paxinación: páxs. 69-70, 82-86 y 115-116. * [[Xuan de Dios Miguel Vigil|Vigil, Xuan de Dios Miguel]]. ''Historia xenealóxica de la casa de Navia nel valle de Anleo y de les sos agregaes: Ceis y Vigil en Siero, Lantoira y Montenegro en Castropol y Rúa n'Uviéu: el so posesor, don Manuel de Navia Osorio, IX marqués de Santa Cruz de Marcenado'' [obra escrita hacia 1830, cuando l'autor ordenó l'archivu del marqués de Santa Cruz de Marcenado, siguida y publicada por Javier Pérez de Rada, marqués de Jaureguízar] (Madrid, 1961), páxs. 21-37, 54-58, 79-10 y 142. == Referencies y notes == {{llistaref}} {{Tradubot|Marquesado de Ferrera}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Marquesaos d'España|La Ferrera]] [[Categoría:Marquesaos creaos por Carlos II|La Ferrera]] [[Categoría:Títulos nobiliarios d'Asturies]] [[Categoría:Avilés]] [[Categoría:Valdés]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos con referencies a la RAE]] pig646bu4welxdtipzucpexf7sjwuof 0 161273 4379331 4376848 2025-06-25T07:27:18Z YoaR 37624 4379331 wikitext text/x-wiki {| align="right" border="0" rules="all" width="300px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #f3fff3" ! colspan="2" style="background-color: #ddffdd" |<span style="font-size:large"> '''Cuadriella de Val de Lauri''' |- | valign="top"| [[País]] || align="center" | [[España]] |- | valign="top"| Intendencia || align="center" | [[Intendencia de Burgos en 1785]] |} La '''Cuadriella de Val de Lauri''' (1785-1833) foi una división alministrativa histórica del [[Antiguu Réxime]]. Una de los cuatro [[Cuadrielles burgaleses]] que formaben el [[Condáu de Treviño]] en [[Castiella la Vieya]], [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]]. Les otres trés cuadrielles yeren [[Cuadrilla de Abajo|Embaxo]], [[ríu Somoayuda]] y [[Val de Tobera]]. Entendía los siguientes ocho llugares, [[xurisdicción]] del [[Conde de Treviño]], a saber: [[Aguillo]], [[Foliate]], [[Arrieta (Burgos)|Arrieta]], [[Ascarza]], [[Busto de Treviño|Bustu]], [[Doroño]], [[Golernio]], [[Lezana]], [[Ochate]], [[Ocilla de Treviño|Ocilla]] y [[Ladrera]], [[San Vicentejo]], [[Uzquiano]], [[Imiruri]] y [[Zurbitu]]. == Bibliografía == [[Ficheru:Alava y Treviño - Mapa municipal.svg|thumb|left|250px|'''[[Treviño]]''', Burgos. Enclaváu totalmente en ''' [[provincia de Alava|tierres alaveses]]'''.]] * Concepción Camarero Bullón, ''Burgos y el Catastru d'Ensenada'', Caxa d'Aforros Municipal de Burgos, Biblioteca Burgalesa de Tesis Doctorales, Burgos, [[1989]], ISBN 84-87152-01-5. * [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|Institutu Nacional d'Estadística]], Censu de 1.787 "Floridablanca". Burgos, Madrid, 1989. ISBN 84-260-1869-6. * [[Gonzalo Martínez Díez]], Xénesis Histórica de la provincia de Burgos y les sos divisiones alministratives, Aldecoa, Burgos, 1983. ISBN 84-7009-214-6 * [[Pascual Madoz]], [[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]], Madrid, 1849. * Andrés Merín Allegre, Manual informativu Burgos y provincia, Burgos, 1998. ISBN 84-605-7685-X * [[Dionisio Ridruejo]], Castiella la Vieya 2, Burgos, Destín, Barcelona, 1.973, ISBN 84-233-1063-9 {{Tradubot|Val de Lauri}} [[Categoría:Corona de Castiella]] [[Categoría:Intendencia de Burgos en 1785]] [[Categoría:Contornes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Contorna del Ebro]] [[Categoría:Treviño]] [[Categoría:Enclaves d'España]] [[Categoría:Cuadrielles burgaleses|Val de Lauri]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] 2da6blp4qeuxzj4h1m0nnsmz88kco1s 4379334 4379331 2025-06-25T07:28:22Z XabatuBot 43102 iguo testu: Provincia de Alava => Provincia d'Álava 4379334 wikitext text/x-wiki {| align="right" border="0" rules="all" width="300px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #f3fff3" ! colspan="2" style="background-color: #ddffdd" |<span style="font-size:large"> '''Cuadriella de Val de Lauri''' |- | valign="top"| [[País]] || align="center" | [[España]] |- | valign="top"| Intendencia || align="center" | [[Intendencia de Burgos en 1785]] |} La '''Cuadriella de Val de Lauri''' (1785-1833) foi una división alministrativa histórica del [[Antiguu Réxime]]. Una de los cuatro [[Cuadrielles burgaleses]] que formaben el [[Condáu de Treviño]] en [[Castiella la Vieya]], [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]]. Les otres trés cuadrielles yeren [[Cuadrilla de Abajo|Embaxo]], [[ríu Somoayuda]] y [[Val de Tobera]]. Entendía los siguientes ocho llugares, [[xurisdicción]] del [[Conde de Treviño]], a saber: [[Aguillo]], [[Foliate]], [[Arrieta (Burgos)|Arrieta]], [[Ascarza]], [[Busto de Treviño|Bustu]], [[Doroño]], [[Golernio]], [[Lezana]], [[Ochate]], [[Ocilla de Treviño|Ocilla]] y [[Ladrera]], [[San Vicentejo]], [[Uzquiano]], [[Imiruri]] y [[Zurbitu]]. == Bibliografía == [[Ficheru:Alava y Treviño - Mapa municipal.svg|thumb|left|250px|'''[[Treviño]]''', Burgos. Enclaváu totalmente en ''' [[provincia d'Álava|tierres alaveses]]'''.]] * Concepción Camarero Bullón, ''Burgos y el Catastru d'Ensenada'', Caxa d'Aforros Municipal de Burgos, Biblioteca Burgalesa de Tesis Doctorales, Burgos, [[1989]], ISBN 84-87152-01-5. * [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|Institutu Nacional d'Estadística]], Censu de 1.787 "Floridablanca". Burgos, Madrid, 1989. ISBN 84-260-1869-6. * [[Gonzalo Martínez Díez]], Xénesis Histórica de la provincia de Burgos y les sos divisiones alministratives, Aldecoa, Burgos, 1983. ISBN 84-7009-214-6 * [[Pascual Madoz]], [[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]], Madrid, 1849. * Andrés Merín Allegre, Manual informativu Burgos y provincia, Burgos, 1998. ISBN 84-605-7685-X * [[Dionisio Ridruejo]], Castiella la Vieya 2, Burgos, Destín, Barcelona, 1.973, ISBN 84-233-1063-9 {{Tradubot|Val de Lauri}} [[Categoría:Corona de Castiella]] [[Categoría:Intendencia de Burgos en 1785]] [[Categoría:Contornes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Contorna del Ebro]] [[Categoría:Treviño]] [[Categoría:Enclaves d'España]] [[Categoría:Cuadrielles burgaleses|Val de Lauri]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] ihewocv8rvrmg62xnpstcds5ixqtvnk 0 161274 4379344 3897841 2025-06-25T07:46:16Z XabatuBot 43102 iguo testu: Camareru => Camarero 4379344 wikitext text/x-wiki {| align="right" border="0" rules="all" width="300px" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; border: 1px solid #999; border-right-width: 2px; border-bottom-width: 2px; background-color: #f3fff3" ! colspan="2" style="background-color: #ddffdd" |<span style="font-size:large"> '''Cuadriella de Val de Tobera''' |- | valign="top"| [[País]] || align="center" | [[España]] |- | valign="top"| [[Intendencia]] || align="center" | [[Intendencia de Burgos en 1785|Burgos]] |} La '''Cuadriella de Val de Tobera''' (1785-1833) foi una división alministrativa histórica del [[Antiguu Réxime]]. Una de los cuatro [[Cuadrielles burgaleses]] que formaben el [[Condáu de Treviño]] en [[Castiella la Vieya]], [[Intendencia de Burgos en 1785|Intendencia de Burgos]]. == Llugares == [[Ficheru:17092007-tobera-iglesia-2.JPG|thumb|150px| Ermita de Santa María del Focete.]] Entendía los siguientes ocho llugares, [[xurisdicción]] del [[Conde de Treviño]], a saber: [[Arana (Burgos)|Arana]], [[Argote]], [[Armentia (Burgos)|Armentia]], [[Caricedo]], [[Dordóniz]], [[Franco (Burgos)|Franco]], [[Moraza de Val de Tobera|Moraza]], [[Moscador]], [[Pedruzo]], [[San Martín de Galbarín]], [[San Martín del Zar]], [[Taravero]] y [[Villanueva Tobera]]. == Bibliografía == * Concepción Camarero Bullón, ''Burgos y el Catastru d'Ensenada'', Caxa d'Aforros Municipal de Burgos, Biblioteca Burgalesa de Tesis Doctorales, Burgos, [[1989]], ISBN 84-87152-01-5. * [[Institutu Nacional d'Estadística (España)|Institutu Nacional d'Estadística]], Censu de 1.787 "Floridablanca". Burgos, Madrid, 1989. ISBN 84-260-1869-6. * [[Gonzalo Martínez Díez]], Xénesis Histórica de la provincia de Burgos y les sos divisiones alministratives, Aldecoa, Burgos, 1983. ISBN 84-7009-214-6 * [[Pascual Madoz]], [[Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar]], Madrid, 1849. * Andrés Merín Allegre, Manual informativu Burgos y provincia, Burgos, 1998. ISBN 84-605-7685-X * [[Dionisio Ridruejo]], Castiella la Vieya 2, Burgos, Destín, Barcelona, 1.973, ISBN 84-233-1063-9 {{Tradubot|Val de Tobera}} == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{commons}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Corona de Castiella]] [[Categoría:Intendencia de Burgos en 1785]] [[Categoría:Contornes de la provincia de Burgos]] [[Categoría:Contorna del Ebro]] [[Categoría:Treviño]] [[Categoría:Enclaves d'España]] [[Categoría:Cuadrielles burgaleses|Val de Tobera]] 7ijyn3648dv6jjlea2mk3ovzddz42jv 0 162870 4379356 4321269 2025-06-25T07:58:15Z XabatuBot 43102 iguo testu: República Democrática del Congu => República Democrática d'El Congu 4379356 wikitext text/x-wiki {{Correxir}} {{persona}} '''Nzinga Mbemba''' o '''Nzinga Mvemba''' {{nym}} tamién conocíu como '''Afonso I''', foi un monarca gobernante del [[Reinu del Congu]] mientres la primer metá del [[sieglu XVI]]. Gobernó'l país ente 1509 y 1542 o 1543. Foi famosu polos sos esfuerciu por introducir el cristianismu nel Congu, y por escribir una serie de cartes a los reis portugueses denunciando tratar d'esclavos. Solicitó a Portugal unviar misioneros y artesanos pa llevar a cabu la modernización del país. Foi'l primer [[rei africanu]] en ser reconocíu como tal n'Europa. == Contestu == [[Archivu:Mercator Congo map.jpg|thumb|300px|left|Mapa del [[Reinu del Congu]] ellaboráu pol flamencu [[Gerard Mercator]] y publicáu alredor de 1630.]] El primeru qu'aplica a la reconocencia de les costes africanes el métodu y los medios necesarios ye'l príncipe de Portugal, l'infante Enrique, nacíu en 1393, que va pasar a la posteridá como "[[Enrique'l Navegante]]". Instaláu nel so palaciu de Sagres, colecciona tolos documentos que puede atopar sobre la téunica de la navegación, convoca al cartógrafu mallorquín Jaume Ribes y fai construyir estelleros. Avocáu a estender l'impulsu de la "Reconquista", y a arrampuñar a los árabes el monopoliu de la ruta de la India, concibe'l plan d'evitar les posiciones mediterránees del mundu árabe, pasando pel Océanu Atlánticu. Nuna primer etapa traten d'asegurar escales nes islles qu'hai a lo llargo de la mariña africana. En 1420 ocupen la islla de [[Madeira]]; en 1425 les [[Canaries]], que yá s'atopaben en posesión de los españoles; en 1431 afayen y tomen posesión de les [[Azores]]. En 1445 constrúin una fortaleza en [[Arguin]] ya instáurase un comerciu regular colos moros. Escontra 1444-1447 esquicen el [[Cabu Verde]], la mariña de Senegal, la desaguada del [[ríu Gambia]] y la futura [[Guinea portuguesa]]. En 1460 muerre Enrique, pero yá l'impulsu ta dau. En 1469 encamienten la esploración de la mariña al terrateniente Fernao Gomes, que se compromete a avanzar la esploración cien legua al añu; d'esta manera, en 1471 algamen la [[Mariña d'Oru]], y pa 1472 [[Fernando Po]] afaya la islla a la que-y da'l so nome, el Ríu de los Camarones, o Camerún, y per primer vegada los europeos crucien l'ecuador, llegando a la [[islla de Santu Tomé]].<ref name="bertaux">[[Pierre Bertaux]]. ''África: dende la prehistoria hasta los estaos actuales''. (n'español) Coleición ''Historia Universal Sieglu XXI'', volume 32, 19ª edición, Méxicu, [[Sieglu XXI Editores]], 2001. [[ISBN]] [[Especial:FuentesDeLibros/9682302293|9682302293]].</ref> En 1482 [[Diogo Cão]], amigu d'Enrique, afaya la desaguada d'un ríu bien caudalosu, el ríu Congu, y asitia nes veres de la so desaguada moyones de piedra, los ''padrãvos'', grabaos con inscripciones que proclamaben tomar de posesión. Al añu siguiente remonta'l ríu, y entérase de la esistencia, nel interior del territoriu, d'un vastu reinu negru: Antes de la llegada de los europeos, esistíen na zona de la mariña del [[ríu Congu]] una serie de pequeños "reinos". Na parte de la mariña asitiada ente l'estuariu del Congu y el Benguela, al Sur, y nel interior del territoriu, hai toa una proliferación de pequeñes hexemoníes: al norte del estuariu, el [[Reinu de Loango|Loango]], el [[Reinu de Kakongo|Kakongo]], el [[Reinu de Ngoyo|Ngoyo]]; al sur, el Mbata, el Mbamba, el Mpemba, el Nsundi, el Mpango y el Sonyo; al sur del [[ríu Cuanza]], el [[Reinu de Ndongo|Ndongo]], que'l so soberanu yera'l Ngolo (orixe del nome portugués d'Angola). El centru de too esto, el llazu d'unión ente estos diversos reinos yera'l [[reinu del Congu]]: el pueblu bantú de los [[bakongos]] tenía un soberanu, el [[manicongu]] (o "Señor del Congu"), nun estáu que la so capital atopábase, a la llegada de los portugueses, en [[Mbanzacongo]]. Esti reinu fuera fundáu, ensin dulda, escontra principios del sieglu XV, quiciabes por emisarios de les hexemoníes [[Imperiu luba|luba]] - [[Imperiu lunda|lundas]], de xuru por xefes "ferreros", bonos cazadores y bonos guerreros. Atópense numberosos restos de ferreríes bien antigües a veres del Kwango. El manicongu más antiguu conocíu llamábase Nimi o Lukani. El so nietu llamábase Nzinga Nkuwu, y ye a él a quién los portugueses de [[Diogo Cão]] van visitar en 1483. [[Nzinga Nkuwu]] unvia en 1489 una embaxada a Lisboa. De resultes d'esta misión empieza una cooperación concreta ente dambos soberanos. El rei de Portugal concede darréu al rei del Congu una asistencia téunico y cultural, únvialu albañiles, carpinteros y misioneros. Darréu'l manicongu convertir al cristianismu, y, en 1490, constuyó la primer ilesia na capital, Mbanza. Nkuwu emprestó toa'l so sofitu a los misioneros pa edificar ilesies y abrir escueles. Él mesmu adoptó un nome cristianu, João I, y d'equí p'arriba tolos manicongos van pasar a la historia col so nome cristianu.<ref name="bertaux"/> == Biografía == === Inicio === Nacíu col nome de Nzinga Mbemba, fíu del manicongu [[João I del Kongo|João I]], y bautizáu col nome cristianu d'Afonso. Según el mesmu rellatu d'Afonso, el so padre abjuró del cristianismu escontra'l final del so reináu, depués de tener qu'enfrentar la rebelión del so primu, Nzinga Mpangu, quien sublevara a un ciertu númberu de notables, descontentos con ciertes disposiciones de la moral cristiana impuesta polos misioneros portugueses, cuantimás la monogamia.<ref name="bertaux"/> Afonso, otra manera, convirtióse nun cristianu devotu, y empecipió la so vida política siendo designáu pol so padre pa gobernar la provincia nortiza de [[:en:Nsundi|Nsundi]], que'l so allugamientu atopar a veres del ríu Congu, a metá de camín ente les actuales ciudaes de [[Kinxasa]] y [[Matadi]]. El so mandatu ellí foi esitosu, estendiendo les fronteres de Nsundi al norte del [[ríu Congu]]. Les intrigues na corte fixeron que'l rei duldara del so fíu, quien foi movíu del gobiernu de Nsundi, anque más tarde Afonso recuperó l'enfotu del so padre y foi devueltu a la provincia. Na capital de la so provincia, la ciudá de Mbanza-Nsundi (o a cencielles Nsundi o Sundi), Afonso acoyó a los clérigos y axentes portugueses que s'habíen vistu obligaos a abandonar la capital del Reinu cuando'l manicongu João I arrenunció al cristianismu alredor de 1495. Entós, pa disgustu de munchos dientro de los sos dominios, mandó quemar munchos oxetos d'arte tradicional, consideraos "diabólicos" polos portugueses.<ref name="diccionariu">Tsimba Mbiala. [http://www.dacb.org/stories/demrepcongo/mvemba_nzinga.html ''Mvemba Nzinga (Afonso I)''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101228075157/http://www.dacb.org/stories/demrepcongo/mvemba_nzinga.html |date=2010-12-28 }}, ''Diccionariu de biografíes de cristianos africanos''. (n'inglés) Tomáu de ''La enciclopedia africana. Diccionariu de biografíes africanes'' (20 volúmenes). Volumen dos: Sierra Lleona-Zaire. Ed. L. H. Ofosu-Appiah. Nueva York: Reference Publications Inc., 1979.</ref> === Xubida al poder === En 1507 el so padre morrió,<ref name="bertaux"/> y surdieron rivales potenciales pa faese cargu del reinu. Tratar d'una [[monarquía electiva]], non hereditaria, polo qu'Afonso nun cuntaba cola seguridá de que'l tronu fora recayer nél. Foi la so madre quien ayudó a Afonso nel so intentu de convertise en rei, calteniendo de callao la noticia de la muerte del rei João I. Esto dio-y a Afonso tiempu de volver a la ciudá capital, [[Mbanza Kongo]], y axuntar siguidores. Asina, cuando finalmente anuncióse la muerte del rei, Afonso yá s'atopaba na ciudá. ==== La batalla de Mbanzacongo ==== [[Archivu:Coat of arms of Kongo.svg|thumb|Escudu d'armes atribuyíu al Rei Afonso]] La oposición más fuerte a la pretensión d'Afonso vieno del so mediohermanu, Mpanzu a Kitima (o Mpanzu a Nzinga). Mpanzu llevantó un exércitu nes provincies y fixo planes p'avanzar sobre [[Mbanzacongo]]. Según el testimoniu d'Afonso, Mpanzu arrenunció al cristianismu y opúnxose a la conversión del país. Na batalla que siguió, mientres los siguidores Mpanzu trataben d'asaltar la ciudá, ésti foi derrotáu, según Afonso, cuando los sos homes vieron una apaición de Santiago'l Mayor y l'Espíritu Santu nel cielu. L'exércitu de Mpanzu fuxó presa de la llerza. Esti milagru, qu'Afonso describe nuna carta de 1509 (agora perdida) convertir na base del que sería l'escudu d'armes del Congu mientres los siguientes trés sieglos (hasta 1860). L'alianza d'Afonso colos portugueses rindiría frutos mientres esta batalla pola socesión al tronu: una versión atribúye-y la victoria sobre'l so hermanu a l'ayuda de les armes portugueses.<ref name="diccionariu"/> === Reináu como manicongu === Práuticamente tou lo que se sabe avera del Congu na dómina del reináu d'Alfonso, conozse gracies a la so llarga serie de cartes, escrites en portugués. Sobremanera les empobinaes a los reis [[Manuel I de Portugal|Manuel I]] y [[Xuan III de Portugal]]. Estes cartes suelen ser bien llargues y dar munchos detalles alrodiu de l'alministración del país. En munches d'elles quéxase pol comportamientu de dellos funcionarios portugueses. ==== La conversión del Congu ==== Afonso ye famosu pol so decidíu intentu por convertir al Congu nun país cristianu, estableciendo ellí a la Ilesia Católica, financiándola con ingresos fiscales, y creando escueles. Rebautizó la capital, Mbanza, col nome de San Salvador, y construyéronse una decena d'ilesies, convirtiéndose nun llar pa los misioneros. Va Llegar un momentu nel que dellos millares d'europeos van morar en San Salvador. Pa 1516 había más de mil estudiantes na Escuela Real, lo que, xunto cola creación de más escueles nes provincies, contribuyiría al desarrollu d'una nueva ''élite'' política [[alfabetización|lletrada]] (una y bones les escueles nun taben destinaes al pueblu llanu). Mientres el so reináu va terminar de construyir la [[antigua Catedral de San Salvador del Congu|primer Catedral católica]] na rexón. Más palantre los conflictos ente los misioneros llevar a atayar estos ambiciosos proyeutos. Tamién trató de desenvolver una teoloxía que combinara les tradiciones relixoses del so país coles del cristianismu. Estudió llibros teolóxicos, dacuando quedándose dormíu sobre ellos, acordies con Rui d'Aguiar (el capellán real portugués unviáu p'ayudar). Pa collaborar con esta xera, y tres el fracasu del so proyeutu inicial d'escueles, Afonso unvió a dellos de los sos fíos y a los nobles a estudiar a Europa, incluyendo al so fíu Enrique, quien llegó al rangu d'obispu en 1518; la [[Santa Sede]] asignó-y l'obispáu d'[[Útica]] (nel norte d'África), anque na práctica exerció nel Congu dende la so torna na década de 1520 hasta la so muerte en 1531. Manoel I de Portugal unvia en 1512 una misión de cinco navíos que lleva al Congu artesanos, plantes de viveru y animales domésticos. Simón da Silva, xefe de la espedición, recibe l'encargu de construyir p'Alfonso I un palaciu de piedra con delles plantes, enseña-y a portase na mesa, entama-y una corte, y, en resume, face-y llevar una esistencia "digna d'un rei bien cristianu". Crea títulos de nobleza, atribuyéndo-y a los señores negros títulos como marqués de Pembe, conde de Sonyo, duque de Bata, o gran duque de Bemba. ==== Trata d'esclavos ==== Los portugueses nun apurren una asistencia téunica totalmente desinteresada, quieren tamién faer negociu. La orde escrita pa la misión de Simón da Silva tenía una contraparte: pidir al rei del Congu qu'aprova de marfil y esclavos; espérase qu'él favoreza l'actividá de los negreros que vienen aprovise al so territoriu.<ref name="bertaux"/> Dende la [[islla de Santu Tomé]], que tenía los monopoliu del comerciu col África ecuatorial, los portugueses refalgaron cualquier intentu per parte del manicongu pa detener o siquier regular el comerciu d'esclavos nel so reinu.<ref name="diccionariu"/> A lo llargo del so reináu Afonso escribió una serie de cartes a los soberanos de Portugal, reclamando pol comportamientu de los portugueses nel país, y el so papel nel desarrollu del comerciu d'esclavos. Acusar d'asistir a los bandíos del so propiu país y d'adquirir illegalmente persones llibres pa vendeles como esclavos, y amenació con atayar dafechu'l comerciu ente dambes naciones. Inclusive s'estableció un comité pa determinar la llegalidá de les persones esclavizaes presentaes pa la venta. A pesar d'esto, la so carta de 5 d'ochobre de 1514 revela ciertes conexones ente los sos homes, los mercenarios portugueses al serviciu del Congu, y la captura y venta d'esclavos, munchos de los qu'él caltuvo al so serviciu. Los capitanes de los buques europeos dedicar a comerciar a lo llargo del ríu Congu, ensin tener en cuenta les lleis comerciales del país. Afonso pidió-y al rei de Portugal, Manuel I (que'l so gobiernu duró de 1495 a 1521), unviar un emisariu que tuviera xurisdicción especial sobre los ciudadanos portugueses nel Congu. Arriendes d'ello, en 1512, Manuel diseñó un programa de cristianización y culturización, y unvió a un embaxador con un ''regimento'' (un reglamentu o instrucción sistemática). Sicasí ésti fracasó nel so oxetivu, principalmente por omisión, yá que na práctica trató de llindar la soberanía del Congu en dellos niveles. Comercialmente, negar a acutar l'actividá d'aquellos comerciantes portugueses que violaren les lleis del Congu. Nel ámbitu xudicial, toleró les actividaes illegales de los portugueses, como la trata d'esclavos. Y en l'ámbitu relixosu, pretendió borrar les costumes tradicionales del país.<ref name="diccionariu"/> En 1526 Afonso escribió dos cartes sobre tratar d'esclavos al rei de Portugal, quexándose de la complicidá de Portugal na compra de les persones illegalmente esclavizaos Nuna d'elles escribe: :''Acaldía los traficantes secuestren a la nuesa xente, a los fíos d'esti país, los fíos de los nuesos nobles y vasallos, inclusive xente de nuesa mesma familia. Esta corrupción y depravación ta tan xeneralizada que la nuesa tierra ta totalmente despoblada. Nesti reinu solamente precisamos sacerdotes y maestros, nenguna mercancía salvu vinu y farina pa la misa. Ye'l nuesu deséu qu'esti Reinu nun ser un llugar pal comerciu o'l tresporte d'esclavos.'' :''Munchos de los nuesos súbditos escuerren con ansiedá les mercancíes portugueses que los sos súbditos traxeron a los nuesos dominios. Pa satisfaer esti mambís esaxeráu, secuestren a munchos de los nuesos negros llibres, y vender. Dempués de llevar a estos prisioneros [a la mariña] de callao o mientres la nueche, asina los cautivos tán en manes de los homes blancos, marcar con un fierro en caldia''.<ref name="ghost">{{cita llibru | títulu=La pantasma del Rei Leopoldo: Una historia de cobicia, terror y heroísmu nel África colonial | autor=Adam Hochschild| isbn=0618001905| añu=1998| editor=Houghton Mifflin Books| url=https://books.google.com/books?id=rXv8ehP_F5oC&printsec=frontcover | idioma=inglés}}</ref> Ensin dulda, la esclavitú yera de normal practicada nel reinu del Congu; cuando s'instalen les misiones cristianes, apúrrense-yos non solamente tierres, sinón tamién esclavos pa trabayales. Pero lo que da al problema un nuevu aspeutu, ye que la demanda de los negreros portugueses fai pasar la esclavitú, de la llindada escala familiar, a la escala comercial, que nun conoz llendes. Los traficantes d'esclavos portugueses atopábense desenfrenaos ante les perspeutives de faer fortuna bien rápido, vendiendo nes Antilles siquier unos centenares de negros, tan imperioses yeren les necesidaes de los plantíos españoles en Cuba, [[La Española]] y [[Virreinatu de Nueva Granada|Nueva Granada]].<ref name="bertaux"/> === Muerte === Escontra'l final del so reináu, los fíos y nietos d'Afonso empezaron maniobres pa la socesión. Inclusive nel domingu de pascua de 1539, mientres celebraba misa, unos conspiradores, incluyendo residentes portugueses nel país rellacionaos col comerciu d'esclavos, realizaron un atentáu fallíu contra la so vida.<ref name="diccionariu"/> Morrió a finales de 1542 o seique a principios de 1543, dexando al so fíu [[Pedro I del Congu|Pedro]] como socesor. Anque'l so fíu foi derrocáu depués pol so nietu [[Diogo I del Congu|Diogo]] (en 1545), y tuvo qu'abelugase nuna ilesia, los sos nietos y los descendientes de trés de les sos fíes dieron orixe a munchos reis posteriores. La dinastía bantú cristiana nel Reinu del Congu duraría hasta'l [[sieglu XVII]]. == Ver tamién == * [[Reinu del Congu]] * [[Nzinga Nkuwu]] * [[Diogo Cão]] == Bibliografía == * [[Pierre Bertaux]]. ''África: desde la prehistoria hasta los estados actuales''. (n'español) Coleición ''Historia Universal Siglo XXI'', volume 32, 19ª edición, Méxicu, [[Sieglu XXI Editores]], 2001. <small>[[ISBN]] [[Especial:FuentesDeLibros/9682302293|9682302293]].</small> * Tsimba Mbiala. [https://web.archive.org/web/20101228075157/http://www.dacb.org/stories/demrepcongo/mvemba_nzinga.html ''Mvemba Nzinga (Afonso I)''], ''Diccionariu de biografíes de cristianos africanos''. (n'inglés) Tomáu de ''La enciclopedia africana. Diccionariu de biografíes africanes'' (20 volúmenes). Volumen dos: Sierra Lleona-Zaire. Ed. L. H. Ofosu-Appiah. Nueva York: Reference Publications Inc., 1979. * {{cita llibru | títulu=La pantasma del Rei Leopoldo: Una historia de cobicia, terror y heroísmu nel África colonial | autor=Adam Hochschild| isbn=0618001905| añu=1998| editor=Houghton Mifflin Books| url=https://books.google.com/books?id=rXv8ehP_F5oC&printsec=frontcover | idioma=inglés}} * Les cartes d'Afonso tán publicaes, xunto cola mayoría de los documentos relativos al so reináu, en: # António Brásio, ''Monumenta Misionera Africana'' (1ª edición, 15 volúmenes, Lisboa: Axencia Geral do Ultramar, 1952-88), vols. 1, 2 y 4. # Louis Jadin y Mirelle Dicorati, ''La correspondencia del Rei Afonso I del'' Congu (Bruxeles, 1978). Traducción francesa que contién namái les sos cartes y documentos allegaos. == Referencies == {{llistaref}} {{NF|?|1542}} [[Categoría:Reinu del Congu]] [[Categoría:Reis y reines]] [[Categoría:Colonización d'África]] [[Categoría:Historia d'Angola]] [[Categoría:Historia de la República Democrática d'El Congu]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] c7v9n4cf5xks4xani0dinuqud6vzx8l 0 163176 4379230 4321496 2025-06-24T17:04:23Z YoaR 37624 /* Ortografía */ 4379230 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma | nome = Zarma, Djerma | nativu = ''Zarmaciine'' |familia madre = Llingües nilo-saḥarianes | oficial = | países = {{bandera2|Níxer}} | zona = SO. de [[Níxer]] | falantes = 2,4 millones<ref name="Ethnologue"/> | h1 = | h2 = |rank= | familia = [[Llingües nilo-saḥarianes|Nilo-saḥarianu]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[llingües songhay|Songhay]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Songhay meridional<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Idioma Zarma''' | escritura = | axencia = | iso1 = | iso2 = | iso3 = dje | sil = | mapa = }} El '''zarma''' (tamién escritu como '''adzerma, djerma, dyabarma, dyarma, dyerma, zabarma, zarbarma, zarmaci''' y '''zerma''') ye una llingua africana de la [[llingües songhay|familia songhay]]. Amás ye la principal llingua del suroeste de [[Níxer]], qu'inclúi a la capital [[Niaméi]] y la segunda llingua más importante del país tres el [[idioma ḥausa|ḥausa]] (esta postrera falar nel centru y sur del país). Anguaño tien unos dos millones de falantes y ye la llingua songhay con más falantes. Les otres dos llingües songhay más importantes por númberu de falantes falar en Malí (el [[idioma koyraboro senni|koyraboro senni]] pela redolada de [[Gao]] y el [[idioma koyra chiini|Koyra Chinii]] pela redolada de [[Timbuktu]]). Dellos autores señalaron qu'esiste [[intelixibilidá mutua|intelixibilidá parcial]] ente'l zarma y el koyraboro senni.<ref name="Ethnologue"/> == Ortografía == L'alfabetu ermpleado pal zarma usa les siguientes lletres y dígrados: '''[[a]], [[b]], [[c]], [[d]], [[e]], [[f]], [[g]], [[h]], [[i]], [[j]], [[k]], [[l]], [[m]], [[n]], [[ɲ]]''' (dacuando escrita por aciu el [[dígrafu]] ny), '''[[ŋ]], [[o]], [[p]], [[r]], [[s]], [[t]], [[u]], [[w]], [[y]], [[z]]'''. Amás, '''[[v]]''' puede usase en delles poques pallabres d'orixe estranxeru, anque munchos zarma nun la estremen na pronunciación. La mayor parte de les lletres pronunciar con valore similares a los que tienen n'[[Alfabetu Fonéticu Internacional|AFI]], cola expceción de que ‹''j''› representa la [[oclusiva palatal]] {{IPA|[ɟ]}} , ‹''y''› ye {{IPA|[j]}}, ‹''r''› ye {{IPA|[ɾ]}} (vibrante simple). La lletra ‹''c''}}› representa una oclusiva palatal sorda (similar a l'africada ''ch''). La nasal palatal ‹''ɲ''› o ‹''ny''› equival al fonema del asturianu ''ñ''. Les consonates llargues escríbense escribiendo dos veces la lletra, anque ‹''rr''› como n'asturianu nun ye una consoannte llarga sinón la [[vibrante múltiple]] {{IPA|[r]}}. Les vocales llargues dacuando escríbense por aciu lletres dobles, pero esta práctica nun ye consistente. Les vocales nasales escribir por aciu una [[tilde]] enriba o escribiendo tres elles ‹''n''› o ‹''ŋ''›. Nos trabayos antiguos la oclusiva palaltal {{IPA|/c/}}, anguaño escritu ‹''c''› escribíase ‹''ky''› o ‹''ty''›. Tanto ‹''n''› como ‹''m''› tienen un alófono labiodental {{IPA|[ɱ]}} ante ‹''f''›. El [[tonu (llingüística)|tonu]] de normal nun se marca ortográficamente nun siendo que la pallabra seya [[ambigüedá|ambigua]], y nesi casu úsense los acentos agudu, grave o circunflexos ''bá'' ('ser bien daqué': tonu altu), ''bà'' ('compartir': tonu baxu), ''bâ'' ('querer': tonu descendente) y ''bǎ'' ('ser meyor': tonu ascedente), anque munches vegaes si'l significáu ye claro pol contestu les anteriores pallabres escríbense a cencielles como ''ba''. == Fonoloxía == === Vocales === Esisten diez vocales curtios, cinco vocales orales {{IPA|/a/, /e/, /i/, /o/ /u/}} y les sos respeutives contrapartes nasales. Esiste cierta variación alofónica y xunto con cierta variación dialeutal na so pronunciación. La cantidá vocálica ye fonémicamente distintiva. Amás esiste un ciertu númberu de combinaciones ente les semivocales {{IPA|/w/}} y {{IPA|/j/}}, que pueden tar en posción prevocálica o posvocálica. === Consonantes === L'inventariu consonánticu vien dau por: :{| {{tablaguapa}} style="text-align:center" ! colspan="2" | ! [[consonante llabial|Llabial]] ! [[consonante dental|Dental]] ! [[consonante palatal|Palatal]] ! [[consonante velar|Velar]] ! [[consonante glotal|Glotal]] |- ! rowspan="2" |[[oclusiva]] ! <small>[[consonante sorda|sorda]]</small> | style="font-size:larger;" | {{IPA|p}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|t}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|c}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|k}} | |- ! <small>[[consonante sorda|sorda]]</small> | style="font-size:larger;" | {{IPA|b}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|d}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɟ}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricativa]] | style="font-size:larger;" | {{IPA|f}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|s z}} | | | style="font-size:larger;" | {{IPA|h}} |- ! colspan="2" |[[consonante nasal|Nasal]] | style="font-size:larger;" | {{IPA|m}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|n}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɲ}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ŋ}} | |- ! rowspan="3" |[[Sonorante]] ! <small>[[consonante vibrante|Vibrante]]</small> | | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɾ r}} | | | |- ! <small>[[consonante llateral|Llateral]]</small> | | style="font-size:larger;" | {{IPA|l}} | | | |- ! <small>[[Semivocal]]</small> | style="font-size:larger;" | {{IPA|w}} | | style="font-size:larger;" | {{IPA|j}} | | |} Les combinaciones {{IPA|/ɡy/, /ɡi/, /ke/}} y {{IPA|/ki/}} usualmente presenten cierta palatalización y puede alternar fonéticamente con {{IPA|/ɟy/, /ɟi/, /ce/}} y {{IPA|/ci/}} na fala de munchos falantes. Toles consoanntes pueden ser curties o llargues, sacante {{IPA|/c/, /h/, /f/, /z/}} que namái pueden ser curties. Anque en dellos dialeutos apaez tamién {{IPA|/f/}} llargu en pallabres como ''goffo''. === Tonu y acentu léxicos === El zarma ye una [[llingua tonal]] con cuatro tono: alto, baxu, descendente y ascedente. Nel dialeutu Dosso, dellos llingüistes añaden la esistencia d'un tonu descente-ascedente adicional en delles pallabres como ''ma'' 'nome'. L'acentu de intesidad usualmente nun ye fonémico en Zarma y la so posición afitar por aciu regles automátiques. Según Abdou Hamani (1980), una pallabra disílaba se pronucna con acentu na primera, nun siendo que esa sílaba tenga una vocal curtia /a-, i-, o-/. En pallabra de trés sílabes l'acentu recái na segunda sílaba. Amás la primer consonante d'una sílaba tónica pronúnciase daqué más reforda y la vocal precedente anídiase un pocu. Namái nes pallabres pronunciaes enfáticamente paecíase bien la posición de la sílaba tónica. Nun hai cambéu nel tonu por cuenta de la posición del acentu tónicu. ==Gramática== === Xeneral === El zarma tien un gran cantidá de sufixos, y namái unos pocos prefixos, namái unu de los cualos ''a-''/''i-'' ye común en númerales y axetivos. === Nomes === Los nomes estremen dos formes según el [[númberu gramatical]] (singuar frente a plural). Amás hai trés formes adicionales pa indicar [[definitud gramatical]] (indefiníu, definíu o demostrativu). La definitud y el númberu indíquense conxuntamente por aciu una serid de [[clíticu|clíticos]] dientro del sintagma nominal. Los clíticos de singular defindo son ''-ǒ'' o ''-ǎ''. Dellos autores siempres escriben esta terminación con un tonu acedente entá cuando nun esista ambigüedá o cuando nun haya'l tonu nun se realice como ascedente. Les otres terminaciones dar na siguiente tabla. :{| {{tablaguapa}} |- ! ! Indefiníu !Definíu !Demonstrativo |- | Singular | -∅ | -ǒ / -ǎ | -ô |- | Plural | -yáŋ | -ěy | -êy |} Por casu, ''súsúbày'' significa '(una) mañana' (singular indefiníu); ''súsúbǎ'' significa '(la) mañana' (singular definíu) y ''súsúbô'' signfica 'esta mañana' (singular demostrativu). La terminación de les formes definir y demostrativu anteriores eliden cualesquier vocal final. Hamani (1980) continee un discutiniu de cuando s'añedir ''-ǒ'' y cuando ''-ǎ'', según otres irregularidaes morfolóxiques. Tersis (1981) alderica les alternances morfosintáctiques que pueden provocar estos clíticos. En zarma nun hai [[xéneru gramatical]] nin [[casu gramatical]], por tanto'l pronome de tercer persona ''a'' puede significar 'él, ella, so, so, sos, ...' según el contestu de la oración. === Verbos === El verbu como nel restu del mundu ye'l ámbigo d'inflexón más complexa. El zarma amás de tener una inflexón nominal práuticamente inesistente, tien inflexón verbal escasa na que'l [[tiempu gramatical|tiempu]], [[aspeutu gramatical|aspeutu]] y [[manera gramatical|manera]] gramaticales espresar por aciu clíticos que pueden apaecer separaos del verbu por un sintagma nominal: :''Fàːti sí fòjŏː hìnà'' :Faati <small>IMPERF.[[Negación (gramática)|NEG]]</small> sopa<small>-[[Definitud gramatical|DEF]]</small> cocinar :Faati nun va cocinar la sopa <!-- ====Verbs==== Verbs do not have enterries and are not conjugated. There are at least three [[Grammatical aspect|aspects]] for verbs which are indicated by a modal word before the verb and any object nouns. The aspects are the completive (''daahir gasu''), the incompletive (''daahir gasu si'') and the subjunctive (''afiri ŋwaaray nufa''). (Beginning grammars for foreigners sometimes call the first two "past and present enterries", but this is not accurate.) There is also an imperative and a continuing or progressive construction. Lack of a modal marker indicates either the affirmative completive aspect (if there is a subject and non object) or the singular affirmative imperative (if there is non subject). There is a special modal marker, ''ka'' or ''ga'', according to dialect, which indicates the completive aspect with emphasis on the subject. Different markers are used to indicate a negative sentence. {| {{tablaguapa}} style="text-align:center" |+ Modal Markers ! ! Affirmative ! Negative |- |Completive | ∅ ''or'' nà || mǎn ''or'' màná |- | Emphasized completive | ka ''or'' ga || mǎn ''or'' màná |- | Incompletive | ga || sí |- | Subjunctive | mà || mà sí |- | Progressive | go ga || si ga |- | Singular Imperative | ∅ || sí |- | Plural Imperative | wà || wà sí |} Linguists do not agree on the tone for ''ga''. Some say it is high before a low tone and low before a high tone. There are several words in Zarma expressing the English escurre "to be". The defective verb ''tí'' is used to equate two noun phrases and is used only with the emphasized completive ''ka/ga'', as in ''Ai ma ka ti Yakuba'' ("My name is Yakuba"). The existential ''gǒ'' (negative ''sí'') is not a verb (White-Kaba, 1994, calls it a "verboid") and has non aspect; it means "exist" and usually links a noun phrase to a descriptive term such as a place, price or participle, as in ''A go fuwo ra'' ("She's in the house"). The predicative ''nô'' means "it is", "they are", etc., and is one of the most common words in the Zarma language. It has non aspect or negative form and is placed after a noun phrase, sometimes for emphasis, as in ''Nin do non ai ga koy'' ("It's to your house I'm going"). Other words, such as ''gòró'', ''cíyà'', ''tíyà'', and ''bárà'' are much rarer and are usually used to express idees, such as the subjunctive, which ''gǒ'' and ''tí'' cannot handle. Participles can be formed with the suffix ''-ànté'', similar in meaning to the past participle in English. This suffix can also be added to quantities to form ordinal numbers and to some nouns to form adjectives. A sort of gerund can be formed by adding ''-yàŋ'', transforming the verb into a noun. There are many other suffixes that can make nouns out of verbs, but only ''-yàŋ'' works with all verbs. Two verbs can be related with the word ''ká''. (In many dialects it is ''gá'', not to be confused with the incompletive aspect marker or the emphasized completive marker.) The connector ''ká'' implies that the second verb is a result of the first, or that the first is the reason or cause of the second, as in ''ka ga ŋwa'', "come (in order to) eat." ===Syntax=== Zarma is a SOV language; that is, the normal word order is subject-object-verb. Objects are normally placed before the verb, though the object may be placed after the verb for emphasis, and a few common verbs require the object after. Zarma has postpositions (instead of prepositions as in English) which are placed after the noun. '''Word order in noun phrases.''' When a noun ("determinatum") is to be modified by another noun ("determinant"), the determinant is placed in front of the determinatum. The determinant may show possession, purpose or description. All other modifiers of a noun (adjectives, articles, numbers, demonstratives, etc.) are placed after it. '''Example.''' Here is a proverb in Zarma: ''Da curo fo hẽ, afo esquita hẽ, i si jinde kaana bay.'' :{| style="width:95%; height:75px" |''da'' ||''curo'' ||''fo'' ||''hẽ,'' ||''a-fo'' ||''esquita'' ||''hẽ,'' ||''i'' ||''si'' ||''jinde''||''kaan-a'' ||''bay'' |- |if ||bird ||one ||cry, ||{{smallcaps|noun-forming<br>prefix}}-one ||{{smallcaps|negative.com-<br>pletive_aspect}} ||cry, ||they ||{{smallcaps|negative.incom-<br>pletive_aspect}} ||voice ||good-{{smallcaps|definite}} ||know |- |colspan=12|‘If one bird sings, and another doesn't sing, they won't know which voice is sweetest.’ |} i.e., 'you need to hear both sides of the story'. ==See also== *[[Djerma|Zarma people]] *[[Songhay languages]] --> == Referencies == {{llistaref|refs= <ref name="Ethnologue">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=dje Ethnologue]</ref> }} === Bibliografía === * Bernard, Yves & White-Kaba, Mary. (1994) ''Dictionnaire zarma-français (République du Niger)''. Paris: Agence de coopération culturelle et technique * Ethnologue. [http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=NE Languages of Niger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121015115206/http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=NE |date=2012-10-15 }} * Hamani, Abdou. (1980) ''La structure grammaticale du zarma: Essai de systématisation''. 2 volúmenes. Université de Paris VII. Dissertation. * Hamani, Abdou. (1982) ''De l'oralité à l'écriture: -y zarma s’écrit aussi''. Niamey: INDRAP * Tersis, Nicole. (1981) ''Economie d'un système: unités et relations syntaxiques en zarma (Niger)''. Paris: SURUGUE. === Enllaces esternos === * [http://www.djerma.nl Cawyan Zarma sanni, an instructional course in Zarma, in English, in progress] * [http://www.isp.msu.edu/AfrLang/Songhai_root.html Songhai / Zarma Language Page, ''Handbook of African languages''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100316210545/http://www.isp.msu.edu/AfrLang/Songhai_root.html |date=2010-03-16 }} * [http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=ML Ethnologue, page for Mali] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121015004114/http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=ML |date=2012-10-15 }} * [http://www.bisharat.net/Zarma/ Peace Corps – Niger: Zarma Dictionary] * [http://www.djerma.nl/ Zarma language and culture] * [https://web.archive.org/web/20100308225008/http://www.websters-online-dictionary.org/translation/Zarma Zarma Dictionary] * [https://web.archive.org/web/20120223164907/http://www.websters-online-dictionary.org/ Webster's Dictionary] * [http://multimedia.peacecorps.gov/multimedia/audio/languagelessons/niger/NE_Zarma_Language_Lessons.pdf Zarma language lessons, and MP3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721060959/http://multimedia.peacecorps.gov/multimedia/audio/languagelessons/niger/NE_Zarma_Language_Lessons.pdf |date=2011-07-21 }} {{ORDENAR:Zarma}} {{Tradubot|Idioma zarma}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües songhay]] [[Categoría:Llingües de Níxer]] 9kzi84nhbxfcog3s9ipdfq4ccksfwv5 4379231 4379230 2025-06-24T17:04:42Z YoaR 37624 /* Nomes */ 4379231 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma | nome = Zarma, Djerma | nativu = ''Zarmaciine'' |familia madre = Llingües nilo-saḥarianes | oficial = | países = {{bandera2|Níxer}} | zona = SO. de [[Níxer]] | falantes = 2,4 millones<ref name="Ethnologue"/> | h1 = | h2 = |rank= | familia = [[Llingües nilo-saḥarianes|Nilo-saḥarianu]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[llingües songhay|Songhay]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Songhay meridional<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Idioma Zarma''' | escritura = | axencia = | iso1 = | iso2 = | iso3 = dje | sil = | mapa = }} El '''zarma''' (tamién escritu como '''adzerma, djerma, dyabarma, dyarma, dyerma, zabarma, zarbarma, zarmaci''' y '''zerma''') ye una llingua africana de la [[llingües songhay|familia songhay]]. Amás ye la principal llingua del suroeste de [[Níxer]], qu'inclúi a la capital [[Niaméi]] y la segunda llingua más importante del país tres el [[idioma ḥausa|ḥausa]] (esta postrera falar nel centru y sur del país). Anguaño tien unos dos millones de falantes y ye la llingua songhay con más falantes. Les otres dos llingües songhay más importantes por númberu de falantes falar en Malí (el [[idioma koyraboro senni|koyraboro senni]] pela redolada de [[Gao]] y el [[idioma koyra chiini|Koyra Chinii]] pela redolada de [[Timbuktu]]). Dellos autores señalaron qu'esiste [[intelixibilidá mutua|intelixibilidá parcial]] ente'l zarma y el koyraboro senni.<ref name="Ethnologue"/> == Ortografía == L'alfabetu ermpleado pal zarma usa les siguientes lletres y dígrados: '''[[a]], [[b]], [[c]], [[d]], [[e]], [[f]], [[g]], [[h]], [[i]], [[j]], [[k]], [[l]], [[m]], [[n]], [[ɲ]]''' (dacuando escrita por aciu el [[dígrafu]] ny), '''[[ŋ]], [[o]], [[p]], [[r]], [[s]], [[t]], [[u]], [[w]], [[y]], [[z]]'''. Amás, '''[[v]]''' puede usase en delles poques pallabres d'orixe estranxeru, anque munchos zarma nun la estremen na pronunciación. La mayor parte de les lletres pronunciar con valore similares a los que tienen n'[[Alfabetu Fonéticu Internacional|AFI]], cola expceción de que ‹''j''› representa la [[oclusiva palatal]] {{IPA|[ɟ]}} , ‹''y''› ye {{IPA|[j]}}, ‹''r''› ye {{IPA|[ɾ]}} (vibrante simple). La lletra ‹''c''}}› representa una oclusiva palatal sorda (similar a l'africada ''ch''). La nasal palatal ‹''ɲ''› o ‹''ny''› equival al fonema del asturianu ''ñ''. Les consonates llargues escríbense escribiendo dos veces la lletra, anque ‹''rr''› como n'asturianu nun ye una consoannte llarga sinón la [[vibrante múltiple]] {{IPA|[r]}}. Les vocales llargues dacuando escríbense por aciu lletres dobles, pero esta práctica nun ye consistente. Les vocales nasales escribir por aciu una [[tilde]] enriba o escribiendo tres elles ‹''n''› o ‹''ŋ''›. Nos trabayos antiguos la oclusiva palaltal {{IPA|/c/}}, anguaño escritu ‹''c''› escribíase ‹''ky''› o ‹''ty''›. Tanto ‹''n''› como ‹''m''› tienen un alófono labiodental {{IPA|[ɱ]}} ante ‹''f''›. El [[tonu (llingüística)|tonu]] de normal nun se marca ortográficamente nun siendo que la pallabra seya [[ambigüedá|ambigua]], y nesi casu úsense los acentos agudu, grave o circunflexos ''bá'' ('ser bien daqué': tonu altu), ''bà'' ('compartir': tonu baxu), ''bâ'' ('querer': tonu descendente) y ''bǎ'' ('ser meyor': tonu ascedente), anque munches vegaes si'l significáu ye claro pol contestu les anteriores pallabres escríbense a cencielles como ''ba''. == Fonoloxía == === Vocales === Esisten diez vocales curtios, cinco vocales orales {{IPA|/a/, /e/, /i/, /o/ /u/}} y les sos respeutives contrapartes nasales. Esiste cierta variación alofónica y xunto con cierta variación dialeutal na so pronunciación. La cantidá vocálica ye fonémicamente distintiva. Amás esiste un ciertu númberu de combinaciones ente les semivocales {{IPA|/w/}} y {{IPA|/j/}}, que pueden tar en posción prevocálica o posvocálica. === Consonantes === L'inventariu consonánticu vien dau por: :{| {{tablaguapa}} style="text-align:center" ! colspan="2" | ! [[consonante llabial|Llabial]] ! [[consonante dental|Dental]] ! [[consonante palatal|Palatal]] ! [[consonante velar|Velar]] ! [[consonante glotal|Glotal]] |- ! rowspan="2" |[[oclusiva]] ! <small>[[consonante sorda|sorda]]</small> | style="font-size:larger;" | {{IPA|p}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|t}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|c}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|k}} | |- ! <small>[[consonante sorda|sorda]]</small> | style="font-size:larger;" | {{IPA|b}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|d}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɟ}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɡ}} | |- ! colspan="2" |[[Fricativa]] | style="font-size:larger;" | {{IPA|f}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|s z}} | | | style="font-size:larger;" | {{IPA|h}} |- ! colspan="2" |[[consonante nasal|Nasal]] | style="font-size:larger;" | {{IPA|m}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|n}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɲ}} | style="font-size:larger;" | {{IPA|ŋ}} | |- ! rowspan="3" |[[Sonorante]] ! <small>[[consonante vibrante|Vibrante]]</small> | | style="font-size:larger;" | {{IPA|ɾ r}} | | | |- ! <small>[[consonante llateral|Llateral]]</small> | | style="font-size:larger;" | {{IPA|l}} | | | |- ! <small>[[Semivocal]]</small> | style="font-size:larger;" | {{IPA|w}} | | style="font-size:larger;" | {{IPA|j}} | | |} Les combinaciones {{IPA|/ɡy/, /ɡi/, /ke/}} y {{IPA|/ki/}} usualmente presenten cierta palatalización y puede alternar fonéticamente con {{IPA|/ɟy/, /ɟi/, /ce/}} y {{IPA|/ci/}} na fala de munchos falantes. Toles consoanntes pueden ser curties o llargues, sacante {{IPA|/c/, /h/, /f/, /z/}} que namái pueden ser curties. Anque en dellos dialeutos apaez tamién {{IPA|/f/}} llargu en pallabres como ''goffo''. === Tonu y acentu léxicos === El zarma ye una [[llingua tonal]] con cuatro tono: alto, baxu, descendente y ascedente. Nel dialeutu Dosso, dellos llingüistes añaden la esistencia d'un tonu descente-ascedente adicional en delles pallabres como ''ma'' 'nome'. L'acentu de intesidad usualmente nun ye fonémico en Zarma y la so posición afitar por aciu regles automátiques. Según Abdou Hamani (1980), una pallabra disílaba se pronucna con acentu na primera, nun siendo que esa sílaba tenga una vocal curtia /a-, i-, o-/. En pallabra de trés sílabes l'acentu recái na segunda sílaba. Amás la primer consonante d'una sílaba tónica pronúnciase daqué más reforda y la vocal precedente anídiase un pocu. Namái nes pallabres pronunciaes enfáticamente paecíase bien la posición de la sílaba tónica. Nun hai cambéu nel tonu por cuenta de la posición del acentu tónicu. ==Gramática== === Xeneral === El zarma tien un gran cantidá de sufixos, y namái unos pocos prefixos, namái unu de los cualos ''a-''/''i-'' ye común en númerales y axetivos. === Nomes === Los nomes estremen dos formes según el [[númberu gramatical]] (singuar frente a plural). Amás hai trés formes adicionales pa indicar [[definitud gramatical]] (indefiníu, definíu o demostrativu). La definitud y el númberu indíquense conxuntamente por aciu una serid de [[clíticu|clíticos]] dientro del sintagma nominal. Los clíticos de singular defindo son ''-ǒ'' o ''-ǎ''. Dellos autores siempres escriben esta terminación con un tonu acedente entá cuando nun esista ambigüedá o cuando nun haya'l tonu nun se realice como ascedente. Les otres terminaciones dar na siguiente tabla. :{| {{tablaguapa}} |- ! ! Indefiníu !Definíu !Demonstrativo |- | Singular | -∅ | -ǒ / -ǎ | -ô |- | Plural | -yáŋ | -ěy | -êy |} Por casu, ''súsúbày'' significa '(una) mañana' (singular indefiníu); ''súsúbǎ'' significa '(la) mañana' (singular definíu) y ''súsúbô'' signfica 'esta mañana' (singular demostrativu). La terminación de les formes definir y demostrativu anteriores eliden cualesquier vocal final. Hamani (1980) continee un discutiniu de cuando s'añedir ''-ǒ'' y cuando ''-ǎ'', según otres irregularidaes morfolóxiques. Tersis (1981) alderica les alternances morfosintáctiques que pueden provocar estos clíticos. En zarma nun hai [[xéneru gramatical]] nin [[casu gramatical]], por tanto'l pronome de tercer persona ''a'' puede significar 'él, ella, so, so, sos, ...' según el contestu de la oración. === Verbos === El verbu como nel restu del mundu ye'l ámbigo d'inflexón más complexa. El zarma amás de tener una inflexón nominal práuticamente inesistente, tien inflexón verbal escasa na que'l [[tiempu gramatical|tiempu]], [[aspeutu gramatical|aspeutu]] y [[manera gramatical|manera]] gramaticales espresar por aciu clíticos que pueden apaecer separaos del verbu por un sintagma nominal: :''Fàːti sí fòjŏː hìnà'' :Faati <small>IMPERF.[[Negación (gramática)|NEG]]</small> sopa<small>-[[Definitud gramatical|DEF]]</small> cocinar :Faati nun va cocinar la sopa <!-- ====Verbs==== Verbs do not have enterries and are not conjugated. There are at least three [[Grammatical aspect|aspects]] for verbs which are indicated by a modal word before the verb and any object nouns. The aspects are the completive (''daahir gasu''), the incompletive (''daahir gasu si'') and the subjunctive (''afiri ŋwaaray nufa''). (Beginning grammars for foreigners sometimes call the first two "past and present enterries", but this is not accurate.) There is also an imperative and a continuing or progressive construction. Lack of a modal marker indicates either the affirmative completive aspect (if there is a subject and non object) or the singular affirmative imperative (if there is non subject). There is a special modal marker, ''ka'' or ''ga'', according to dialect, which indicates the completive aspect with emphasis on the subject. Different markers are used to indicate a negative sentence. {| {{tablaguapa}} style="text-align:center" |+ Modal Markers ! ! Affirmative ! Negative |- |Completive | ∅ ''or'' nà || mǎn ''or'' màná |- | Emphasized completive | ka ''or'' ga || mǎn ''or'' màná |- | Incompletive | ga || sí |- | Subjunctive | mà || mà sí |- | Progressive | go ga || si ga |- | Singular Imperative | ∅ || sí |- | Plural Imperative | wà || wà sí |} Linguists do not agree on the tone for ''ga''. Some say it is high before a low tone and low before a high tone. There are several words in Zarma expressing the English escurre "to be". The defective verb ''tí'' is used to equate two noun phrases and is used only with the emphasized completive ''ka/ga'', as in ''Ai ma ka ti Yakuba'' ("My name is Yakuba"). The existential ''gǒ'' (negative ''sí'') is not a verb (White-Kaba, 1994, calls it a "verboid") and has non aspect; it means "exist" and usually links a noun phrase to a descriptive term such as a place, price or participle, as in ''A go fuwo ra'' ("She's in the house"). The predicative ''nô'' means "it is", "they are", etc., and is one of the most common words in the Zarma language. It has non aspect or negative form and is placed after a noun phrase, sometimes for emphasis, as in ''Nin do non ai ga koy'' ("It's to your house I'm going"). Other words, such as ''gòró'', ''cíyà'', ''tíyà'', and ''bárà'' are much rarer and are usually used to express idees, such as the subjunctive, which ''gǒ'' and ''tí'' cannot handle. Participles can be formed with the suffix ''-ànté'', similar in meaning to the past participle in English. This suffix can also be added to quantities to form ordinal numbers and to some nouns to form adjectives. A sort of gerund can be formed by adding ''-yàŋ'', transforming the verb into a noun. There are many other suffixes that can make nouns out of verbs, but only ''-yàŋ'' works with all verbs. Two verbs can be related with the word ''ká''. (In many dialects it is ''gá'', not to be confused with the incompletive aspect marker or the emphasized completive marker.) The connector ''ká'' implies that the second verb is a result of the first, or that the first is the reason or cause of the second, as in ''ka ga ŋwa'', "come (in order to) eat." ===Syntax=== Zarma is a SOV language; that is, the normal word order is subject-object-verb. Objects are normally placed before the verb, though the object may be placed after the verb for emphasis, and a few common verbs require the object after. Zarma has postpositions (instead of prepositions as in English) which are placed after the noun. '''Word order in noun phrases.''' When a noun ("determinatum") is to be modified by another noun ("determinant"), the determinant is placed in front of the determinatum. The determinant may show possession, purpose or description. All other modifiers of a noun (adjectives, articles, numbers, demonstratives, etc.) are placed after it. '''Example.''' Here is a proverb in Zarma: ''Da curo fo hẽ, afo esquita hẽ, i si jinde kaana bay.'' :{| style="width:95%; height:75px" |''da'' ||''curo'' ||''fo'' ||''hẽ,'' ||''a-fo'' ||''esquita'' ||''hẽ,'' ||''i'' ||''si'' ||''jinde''||''kaan-a'' ||''bay'' |- |if ||bird ||one ||cry, ||{{smallcaps|noun-forming<br>prefix}}-one ||{{smallcaps|negative.com-<br>pletive_aspect}} ||cry, ||they ||{{smallcaps|negative.incom-<br>pletive_aspect}} ||voice ||good-{{smallcaps|definite}} ||know |- |colspan=12|‘If one bird sings, and another doesn't sing, they won't know which voice is sweetest.’ |} i.e., 'you need to hear both sides of the story'. ==See also== *[[Djerma|Zarma people]] *[[Songhay languages]] --> == Referencies == {{llistaref|refs= <ref name="Ethnologue">[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=dje Ethnologue]</ref> }} === Bibliografía === * Bernard, Yves & White-Kaba, Mary. (1994) ''Dictionnaire zarma-français (République du Niger)''. Paris: Agence de coopération culturelle et technique * Ethnologue. [http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=NE Languages of Niger] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121015115206/http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=NE |date=2012-10-15 }} * Hamani, Abdou. (1980) ''La structure grammaticale du zarma: Essai de systématisation''. 2 volúmenes. Université de Paris VII. Dissertation. * Hamani, Abdou. (1982) ''De l'oralité à l'écriture: -y zarma s’écrit aussi''. Niamey: INDRAP * Tersis, Nicole. (1981) ''Economie d'un système: unités et relations syntaxiques en zarma (Niger)''. Paris: SURUGUE. === Enllaces esternos === * [http://www.djerma.nl Cawyan Zarma sanni, an instructional course in Zarma, in English, in progress] * [http://www.isp.msu.edu/AfrLang/Songhai_root.html Songhai / Zarma Language Page, ''Handbook of African languages''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100316210545/http://www.isp.msu.edu/AfrLang/Songhai_root.html |date=2010-03-16 }} * [http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=ML Ethnologue, page for Mali] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121015004114/http://www.ethnologue.org/show_country.asp?name=ML |date=2012-10-15 }} * [http://www.bisharat.net/Zarma/ Peace Corps – Niger: Zarma Dictionary] * [http://www.djerma.nl/ Zarma language and culture] * [https://web.archive.org/web/20100308225008/http://www.websters-online-dictionary.org/translation/Zarma Zarma Dictionary] * [https://web.archive.org/web/20120223164907/http://www.websters-online-dictionary.org/ Webster's Dictionary] * [http://multimedia.peacecorps.gov/multimedia/audio/languagelessons/niger/NE_Zarma_Language_Lessons.pdf Zarma language lessons, and MP3] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110721060959/http://multimedia.peacecorps.gov/multimedia/audio/languagelessons/niger/NE_Zarma_Language_Lessons.pdf |date=2011-07-21 }} {{ORDENAR:Zarma}} {{Tradubot|Idioma zarma}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües songhay]] [[Categoría:Llingües de Níxer]] tk1gdmzhzybsvo36k640mcb6adr5yuk 0 165184 4379217 4237703 2025-06-24T16:49:14Z YoaR 37624 /* Alfabetu inglés antiguu */ 4379217 wikitext text/x-wiki {{ficha de sistema d'escritura}} L''''alfabetu inglés''' ye'l métodu actual d'escritura del [[Idioma inglés|inglés]]. Consta de 26 lletres: {|{{tablaguapa}} style="border-collapse:collapse;" |- |bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="26" | '''Mayúscules''' |- |width=3% align="center"|[[A]]||width=3% align="center"|[[B]]||width=3% align="center"|[[C]]||width=3% align="center"|[[D]]||width=3% align="center"|[[E]]||width=3% align="center"|[[F]]||width=3% align="center"|[[G]]||width=3% align="center"|[[H]]||width=3% align="center"|[[I]]||width=3% align="center"|[[J]]||width=3% align="center"|[[K]]||width=3% align="center"|[[L]]||width=3% align="center"|[[M]]||width=3% align="center"|[[N]]||width=3% align="center"|[[O]]||width=3% align="center"|[[P]]||width=3% align="center"|[[Q]]||width=3% align="center"|[[R]]||width=3% align="center"|[[S]]||width=3% align="center"|[[T]]||width=3% align="center"|[[U]]||width=3% align="center"|[[V]]||width=3% align="center"|[[W]]||width=3% align="center"|[[X]]||width=3% align="center"|[[Y]]||width=3% align="center"|[[Z]] |- |bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="26" | '''Minúscules''' |- |align="center"|a||align="center"|b||align="center"|c||align="center"|d||align="center"|e||align="center"|f||align="center"|g||align="center"|h||align="center"|i||align="center"|j||align="center"|k||align="center"|l||align="center"|m||align="center"|n||align="center"|o||align="center"|p||align="center"|q||align="center"|r||align="center"|s||align="center"|t||align="center"|u||align="center"|v||align="center"|w||align="center"|x||align="center"|y||align="center"|z |} La forma exacta de les lletres impreses varia en función del tipu de lletra. La forma de les lletres manuscrites pueden diferir significativamente de la norma de forma impresa (y ente les individuales), especialmente cuando s'escribe n'estilu cursivo. L'inglés escritu tamién utiliza una serie de [[Dígrafo|dígrafo]]<ref>{{cita web|url=https://ye.langademy.com/aprender-idiomes/ingle/como-ameyorar-pronunciacion/alfabeto/|títulu=Fonemes del inglés}}</ref>, como por casu: Ch, Ph, Sh, Th, Wh, Bb, Dd, Ff, Gg, Ll, Rr, Ss y Tt pero nun se consideren parte del alfabetu. == Otres representaciones == * [[Braille inglés]] <gallery widths="30px" heights="60px" perrow="11"> Ficheru:Braille A1.svg|[[a]] Ficheru:Braille B2.svg|[[b]] Ficheru:Braille C3.svg|[[c]] Ficheru:Braille D4.svg|[[d]] Ficheru:Braille E5.svg|[[e]] Ficheru:Braille F6.svg|[[f]] Ficheru:Braille G7.svg|[[g]] Ficheru:Braille H8.svg|[[h]] Ficheru:Braille I9.svg|[[i]] Ficheru:Braille J0.svg|[[j]] Ficheru:Braille K.svg|[[k]] Ficheru:Braille L.svg|[[l]] Ficheru:Braille M.svg|[[m]] Ficheru:Braille N.svg|[[n]] Ficheru:Braille O.svg|[[o]] Ficheru:Braille P.svg|[[p]] Ficheru:Braille Q.svg|[[q]] Ficheru:Braille R.svg|[[r]] Ficheru:Braille S.svg|[[s]] Ficheru:Braille T.svg|[[t]] Ficheru:Braille O.svg|[[u]] Ficheru:Braille V.svg|[[v]] Ficheru:Braille W.svg|[[w]] Ficheru:Braille X.svg|[[x]] Ficheru:Braille Y.svg|[[y]] Ficheru:Braille Z.svg|[[z]] </gallery> == Alfabetu inglés antiguu == Esta versión, entamada pol monxu [[Byrhtferð]], inclúi la [[&|et]], la nota tironiana ''ond'' ([[⁊]]) y cuatro lletres adicionales: la ''[[wynn]]'' (Ƿƿ), la ''[[þorn]]'' (Þþ), la [[eth]] (Ðð) , la [[yogh]] (ȝ) y la ''[[Æ|æsc]]'' (Ææ). {|{{tablaguapa}} style="border-collapse:collapse;" |- |bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="34" | '''Alfabetu inglés antiguu''' |- |width=3% align="center"|[[A]]||width=3% align="center"|[[B]]||width=3% align="center"|[[C]]||width=3% align="center"|[[D]]||width=3% align="center"|[[E]]||width=3% align="center"|[[F]]||width=3% align="center"|[[G]]||width=3% align="center"|[[H]]||width=3% align="center"|[[I]]||width=3% align="center"|[[K]]||width=3% align="center"|[[L]]||width=3% align="center"|[[M]]||width=3% align="center"|[[N]]||width=3% align="center"|[[O]]||width=3% align="center"|[[P]]||width=3% align="center"|[[Q]]||width=3% align="center"|[[R]]||width=3% align="center"|[[S]]||width=3% align="center"|[[T]]||width=3% align="center"|[[V]]||width=3% align="center"|[[X]]||width=3% align="center"|[[Y]]||width=3% align="center"|[[Z]]||width=3% align="center"|[[&]]||width=3% align="center"|[[⁊]]||width=3% align="center"|[[Ƿ]]||width=3% align="center"|[[Þ]]||width=3% align="center"|[[Ð]]||width=3% align="center"|[[ȝ]]||width=3% align="center"|[[Æ]] |- |bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="34" | '''Minúscules''' |- |align="center"|a||align="center"|b||align="center"|c||align="center"|d||align="center"|e||align="center"|f||align="center"|g||align="center"|h||align="center"|i||align="center"|k||align="center"|l||align="center"|m||align="center"|n||align="center"|o||align="center"|p||align="center"|q||align="center"|r||align="center"|s||align="center"|t||align="center"|v||align="center"|x||align="center"|y||align="center"|z||align="center"|Nun tener||align="center"|Nun tener||align="center"|ƿ||align="center"|þ||align="center"|ð||align="center"|ȝ||align="center"|æ |} == Alfabetu inglés modernu == Anguaño, los símbolos: Thorn (þ), Eth (ð), Wynn (ƿ) y Yogh (ȝ), tán en desusu y nun s'utilicen, mientres les lligadures ash (æ) y ethel (œ), son arcaiques nel inglés. <big>Pronunciación:</big> * A = [yɪ] * B = [biː] * C = [siː] * D = [diː] * E = [iː] * F = [ɛf] * G = [dʒiː] * H = [yɪtʃ] * I = [aɪ] * J = [dʒyɪ] * K = [keɪ] * L = [ɛl] * M = [ɛm] * N = [ɛn] * O = [oʊ] * P = [piː] * Q = [kjuː] * R = [ɑr] * S = [ɛs] * T = [tiː] * U = [juː] * V = [viː] * W = [ˈdʌbəl juː] * X = [ɛks] * Y = [waɪ] * Z = [zɛd] == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [http://www.elearnenglishlanguage.com/ingles/pronunciacion/alfabeto.html elearnenglishlanguage- English Alphabet ~ Alfabetu inglés ~ Abecedariu inglés] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140209034815/http://www.elearnenglishlanguage.com/ingles/pronunciacion/alfabeto.html |date=2014-02-09 }} * [http://www.abecedarioseningles.com/ Abecedariu n'inglés pa neños] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181026094428/http://www.abecedarioseningles.com/ |date=2018-10-26 }} [https://dictionary.cambridge.org/ Cambridge dictionary] {{Tradubot|Alfabeto inglés}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Alfabetos llatinos|Ingles]] [[Categoría:Idioma inglés]] 8ptzljfyq5qpmwse60rvcmoyurof4s5 0 165788 4379228 4369925 2025-06-24T16:55:48Z YoaR 37624 4379228 wikitext text/x-wiki {{Traducción incompleta}}{{otros usos|Chaouia (Marruecos)|la rexón en Marruecos|}} {{Ficha d'idioma |nome=Chaouia<br> الشاوية (أمازيغ) Shawiya |altname=Chaouïa |nativu=''Tacawit'' |pronunciación={{AFI|[θaʃawɪθ]}} |familia madre = Llingües afroasiátiques |zona=[[Ficheru:Flag of Chaouia.svg|30px]] |países='''[[Arxelia]]''' [[Ficheru:Flag of Algeria.svg|40px]]<br> en rexones arxelines: [[Aurés|montes Aurès]] ([[Batna]], [[Khenchela]], [[:en:Oum El Bouaghi|Oum El Bouaghi]], [[Souk Ahras]], [[Tébessa]])<br>194.000 en {{FRA}}<br> 41.000 en {{BEL}}<br>39.000 en {{ITA}}<br>36.000 en {{ALE}}<br>25.000 en {{MAR}}<ref name="inalco.fr"/> <br>inmigrantes en:<br>{{ITA}}<br>{{FRA}}<br> {{BEL}}<br>{{CAN}} |falantes=2,1 millones hasta 3 millones<ref name=y18>{{cita web |url=http://tacawit.blog4ever.com/blog/index-422712.html |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=8 de payares de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20111123133824/http://tacawit.blog4ever.com/blog/index-422712.html |fechaarchivu=23 de payares de 2011 }} tacawit course online</ref><ref name="inalco.fr"/> |rank=en 1993 |ref=y18 |familycolor=Afro-Asiatic |fam2=[[Berber languages|Berber]] |fam3=[[Northern Berber languages|Northern]] |fam4=[[Zenati languages|Zenati]] |map=Shawiya dialects.PNG |mapcaption=Geographic distribution of Shawiya dialects in northeastern Algeria |iso3=shy |glotto=tach1249 |glottorefname=Tachawit |notice=IPA }} Los '''chaouis''' (en [[llingües bereberes|berebere]] : '''Icawiyen''') (o '''shawiya''' o '''Shawiya Bereber''', (forma nativa: '''''Tacawit''''' {{AFI|θaʃawiθ|}}), son un [[Etnia|grupo étnicu]] proveniente de [[llingües afroasiátiques]], colos [[idioma|idiomes]]: [[:en:Zenati languages|zenati]], [[Llingües bereberes |bereber]] falaos n'[[Arxelia]], pola [[Chaouis|nación chaouis]].<ref>{{cita llibru| apellíu=DIELEMAN |nome=F.|añu= 1994 |títulu= Esquisse de description de la langue berbère chaouïa : variations lexicales et phonétiques et investigation sociolinguistique| idioma=fr}}</ref>{{,}}<ref>{{cita llibru|apellíu = GUEDJIBA |nome= A. |añu=2000 |títulu= Description morphosyntaxique du parler des At Bouslimane du Zalatou|idioma =fr}}</ref>. == Fala primaria del idioma == * [[aurés|montes Aurés]] nel este arxelín, * árees circundantes, incluyendo a [[Batna]], [[Khenchela]], [[Sétif]], [[Oum El Bouaghi]], [[Souk Ahras]], [[Tébessa]] y la parte nortiza de [[Biskra]]. [[Ficheru:Medghasen.jpg|thumb|350px|left|El mausoléu -templo [[Medghassen]] {'''imedghasen'''}, la sepultura de los reis [[Reinu de Numidia|Numidies]]]] [[Ficheru:Aires linguistiques du nord-est algérien-es.svg|thumb|350px|left|Carta de les árees llingüístiques del nordés d'Arxelia, qu'amuesa l'espaciu de fala bereberófono chaoui]] [[Ficheru:Shawiya dialects.PNG|thumb|350px|left|Carta de les árees dialeutales del chaouis]] == Llingua == Los falantes chaouis, llamen al so idioma '''''Tacawit (Thashawith''''') ({{AFI|θʃawɪθ}} o {{AFI|[hʃawɪθ]}}), que tamién se conoz como numidios bereber. Les estimaciones del númberu de falantes varien de 1,4 a 3 millones de falantes.<ref name=y18/><ref name="inalco.fr">{{cita web| url= http://www.inalco.fr/appel-communication/literatures-african-languages-ellaf-production-circulation-reception| títulu= Literatures in African Languages:ELLAF : Production, circulation, reception| obra= Inalco| fecha= 2016| fechaaccesu= 5 de payares de 2017| idioma= fr| urlarchivu= https://web.archive.org/web/20221002115541/http://www.inalco.fr/appel-communication/literatures-african-languages-ellaf-production-circulation-reception| fechaarchivu= 2022-10-02}}</ref> La ortografía del [[idioma francés|francés]] sobre'l ''Chaouïa''vese comúnmente, por cuenta de la influencia de les convenciones franceses n'Arxelia. Otros delletreos son "Chaoui", "Shawia", "Tachawit", "Thachawith", "Tachaouith" y "Thchèwith". En Shawiya, el líder {{AFI|/t/}} - pronúnciase {{AFI|θ}} en tal ambiente fonético - ye frecuentemente amenorgáu a {{AFI|/h/}}, polo que'l nome nativu de cutiu escúchase como ''Haišawiθ''. L'idioma chaouis, hasta apocayá, yera un llinguaxe ensin escribir y escasamente enseñábase na escuela. Como los Shawiya yeren predominantemente rurales y aisllaos, de cutiu [[Alternanza de códigu|alternaben]] dende'l [[árabe arxelín]], al [[idioma francés|francés]] ya inclusive al [[idioma inglés|inglés]], p'aldericar sobre teunoloxía non tradicionales y sociolóxiques esmoliciones Apocayá, l'idioma chaouis, xunto col [[idioma cabilio]], empezó a algamar cierta prominencia cultural y mediático gracies a los movimientos cultural y políticu bereberes n'Arxelia, y a la introducción de la educación del [[idioma bereber]] en delles escueles públiques. === Diccionarios, léxicos, estudiu del chaouis === Pal [[sieglu XIX]], numberosos llibros diccionarios del idioma fixéronse públicos como los estudios del [[idioma francés]] [[Émile Masqueray]], y el testu de [[Gustave Mercier]] , el '''Chaouia de Aurès en [[1896]]'''. Yá, pal sieglu XX]], esautamente en [[1906]], publicar el diccionariu de chaouia, árabe, francés , [[cabilia]] de P.G. Huyche. En [[1961]], edítense'l léxicu de André Basset, '''-y parlé des Ait Frah''', y ''La grammaire chaoui'' de M. Torchon. Depués, post [[Guerra d'Independencia d'Arxelia|independencia de l'Arxelia]], [[Mohamed Salah Ounissi]] publica dellos llibros incluyendo un diccionariu de chaoui, árabe, francés en 2003; y, Fakihani Tibermacine sigue col so llibru "Talking Chaoui" en [[2009]], depués un ensayu de conxugación por Ferhaoui Laid. Y, en [[2013]], Khadija Saad publicaría un diccionariu chaoui-árabe<ref>{{cita llibru| idioma= fr| nome = Rachid |apellíu=Hamatou |títulu=''L'auteure Khadija Saâd à Lliberté'' | obra= Lliberté (Algérie) | añu =29 de xunetu de [[2013]] |url=http://www.djazairess.com/fr/lliberte/204316 |fechaaccesu=12 de payares de 2016}}</ref>, Bengasmia Laâmri escribió'l so llibru sobre la fonética chaoui. Y el Departamentu Tamazight de la [[Universidá Batna Hadj Lakhder]] abrióse, pa completar los estudios d'idioma Chaoui. L'estudiu del llinguaxe foi realizáu por Malek Boudjellal nel Centru d'Investigación Berber y nel INALGO<ref name="inalco.fr" />. L'investigador Abdenacer Guedjiba tamién realizó estudios en llingüística sobre l'idioma<ref name="HCA">{{cita web|url=http://hca-dz.org/-y-hca-fete-yennayer-dans-lantique-theveste/|títulu=Lliberté : -y HCA fête Yennayer dans l'antique Théveste| títulu-trad = Llibertá: La HCA celebra a Yennayer na antigua Theveste | editor=Haut-commissariat à l'amazighité| fecha= avientu de 2014|fechaaccesu= 11 de payares de 2015| idioma =fr}}</ref>. [[El Hadi Meziani]] publicó en ''Premier Tirawal'', una guía d'aprendizaxe del chaouis<ref name="a">{{pdf}}{{cita web| idioma= fr|url=http://hca-dz.org/wp-content/uploads/2015/10/Prog_Vente-Dedicace.pdf |títulu=''Programme d'activités du stand de HCA'' |autor=Haut-commissariat à l'amazighité |añu=2015 | obra = Haut-commissariat à l'amazighité| editorial =Haut-commissariat à l'amazighité |url=http://hca-dz.org/wp-content/uploads/2015/10/Prog_Vente-Dedicace.pdf |fechaaccesu= 11 de payares de 2017 }}</ref>{{ ,}}<ref name="b">{{enllaz rotu|1={{cita publicación| idioma= fr |títulu=''Parution de deux ouvrages pour l'apprentissage du chaoui'' |títulu-trad =Publicación de dos llibros p'aprender el chaoui| obra=Algérie Presse Service| fecha = 8 d'avientu de 2015 |url =http://www.aps.dz/culture/32853-parution-de-deux-ouvrages-pour-l-apprentissage-du-chaoui|fechaaccesu= 11 de payares de 2016}} |2=http://www.aps.dz/culture/32853-parution-de-deux-ouvrages-pour-l-apprentissage-du-chaoui |bot=InternetArchiveBot }}.</ref> Depués, publica'l segundu testu, que'l so títulu ye ''Cómo aprender l'idioma [[tamazight]]'', un diccionariu de bolsu pal idioma chaoui<ref>.{{cita llibru|idioma =ar|nome =Noureddine|apellíu =Bergadi |títulu = L'écrivain et l'éditeur El Hadi Meziani | títulu-trad = L'escritor y editor El Hadi Meziani| obra =Dounia News | fecha= 21 de marzu de 2017 | url =http://www.dounianews.com/?p=3428| fechaaccesu= 12 de payares de 2017}}.</ref>. {|align="center" border="1" cellspacing="0" cellpadding="1" style="border:1px solid black;border-collapse:collapse;margin-bottom:1em" |+'''Représentación Unicode de [[glifos]] (d'esquierda a derecha)''' |-bgcolor="#CCCCFF" !Code !+0||+1||+2||+3 !+4||+5||+6||+7 !+8||+9||+A||+B !+C||+D||+E||+F |- !bgcolor="#CCCCFF"|U+2D30 |[[Image:2D30.png|50px]]||[[Image:2D31.png|50px]]||[[Image:2D32.png|50px]]||[[Image:2D33.png|50px]] |[[Image:2D34.png|50px]]||[[Image:2D35.png|50px]]||[[Image:2D36.png|50px]]||[[Image:2D37.png|50px]] |[[Image:2D38.png|50px]]||[[Image:2D39.png|50px]]||[[Image:2D3A.png|50px]]||[[Image:2D3B.png|50px]] |[[Image:2D3C.png|50px]]||[[Image:2D3D.png|50px]]||[[Image:2D30.png|50px]]||[[Image:2D3F.png|50px]] |- !bgcolor="#CCCCFF"|U+2D40 |[[Image:2D40.png|50px]]||[[Image:2D41.png|50px]]||[[Image:2D42.png|50px]]||[[Image:2D43.png|50px]] |[[Image:2D44.png|50px]]||[[Image:2D45.png|50px]]||[[Image:2D46.png|50px]]||[[Image:2D47.png|50px]] |[[Image:2D48.png|50px]]||[[Image:2D49.png|50px]]||[[Image:2D4A.png|50px]]||[[Image:2D4B.png|50px]] |[[Image:2D4C.png|50px]]||[[Image:2D4D.png|50px]]||[[Image:2D46.png|50px]]||[[Image:2D4F.png|50px]] |- !bgcolor="#CCCCFF"|U+2D50 |[[Image:2D50.png|50px]]||[[Image:2D51.png|50px]]||[[Image:2D52.png|50px]]||[[Image:2D53.png|50px]] |[[Image:2D54.png|50px]]||[[Image:2D55.png|50px]]||[[Image:2D56.png|50px]]||[[Image:2D57.png|50px]] |[[Image:2D58.png|50px]]||[[Image:2D59.png|50px]]||[[Image:2D5A.png|50px]]||[[Image:2D5B.png|50px]] |[[Image:2D5C.png|50px]]||[[Image:2D5D.png|50px]]||[[Image:2D5F.png|50px]]||[[Image:2D5F.png|50px]] |- !bgcolor="#CCCCFF"|U+2D60 |[[Image:2D60.png|50px]]||[[Image:2D61.png|50px]]||[[Image:2D62.png|50px]]||[[Image:2D63.png|50px]] |[[Image:2D64.png|50px]]||[[Image:2D65.png|50px]]|| bgcolor="#EEEEEE" |&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp; |bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp; |bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||[[Image:2D6F.png|50px]] |- !bgcolor="#CCCCFF"|U+2D70 |bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp; |bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp; |bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp; |bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp; |} ;Equí hai una tabla comparativa ente glifos y treslliteraciones en calteres arábigos, y árabes. {|align="center" border="1" cellspacing="0" cellpadding="1" style="border:1px solid black;border-collapse:collapse;margin-bottom:1em" |+'''Código color''' |-bgcolor="#CCCCFF" !Color||Significación |- |bgcolor="#C0C0C0"|&nbsp;||[[Tifinag]] de base según l'[[Institutu Real de la Cultura Amazigh|IRCAM]] |- |bgcolor="#FFFF80"|&nbsp;||Tifinag espandíu (IRCAM) |- |bgcolor="#FFC080"|&nbsp;||Otres lletres [[tifinag]]es |- |bgcolor="#FFFFFF"|&nbsp;||Lletres tuareg modernes |- |bgcolor="#EEEEEE"|&nbsp;||Estos casos nun tienen de ser usaos |} {|align="center" border="0" cellspacing="4" cellpadding="0" |+'''Lletres simples (y lletres modificaes)''' |- |valign="top"| {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="1" style="border:1px solid black;border-collapse:collapse" |-bgcolor="#CCCCFF" !rowspan="2"|Code||rowspan="2"|Glifo||rowspan="2"|Unicode||colspan="2"|Treslliteración||rowspan="2"|Nome |-bgcolor="#CCCCFF" !Llatín||Árabe |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D30||[[Image:2D30.png|12px]]||tifinagh ⴰ||align="center"|a||align="center"|ا||yá |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D31||[[Image:2D31.png|12px]]||tifinagh ⴱ||align="center"|b||align="center"|ب||yab |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D32||[[Image:2D32.png|12px]]||tifinag ⴲ||align="center"|bh||align="center"|ٻ||yabh |- |bgcolor="#FFC080"|U+2D33||[[Image:2D33.png|12px]]||tifinag ⴳ||align="center"|g||align="center"|گ||yag |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D34||[[Image:2D34.png|12px]]||tifinag ⴴ||align="center"|gh||align="center"|ڲ||yagh |- |bgcolor="#FFC080"|U+2D35||[[Image:2D35.png|12px]]||tifinag ⴵ||align="center"|dj||align="center"|ج||yaj selon l'[[Académie berbère]] |- |bgcolor="#FFC080"|U+2D36||[[Image:2D36.png|12px]]||tifinag ⴶ||align="center"|dj||align="center"|ج||yaj |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D37||[[Image:2D37.png|12px]]||tifinag ⴷ ||align="center"|d||align="center"|د||yad |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D38||[[Image:2D38.png|12px]]||tifinag ⴸ||align="center"|ḍ||align="center"|ض||yadh |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D39||[[Image:2D39.png|12px]]||tifinag ⴹ||align="center"|ḍ||align="center"|ض||yadd |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D3A||[[Image:2D3A.png|12px]]||tifinag ⴺ||align="center"|ḍ||align="center"|ض||yaddh |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D3B||[[Image:2D3B.png|12px]]||tifinagh ⴻ||align="center"|y||align="center"|ه||yey |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D3C||[[Image:2D3C.png|12px]]||tifinagh ⴼ||align="center"|f||align="center"|ف||yaf |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D3D||[[Image:2D3D.png|12px]]||tifinagh ⴽ||align="center"|k||align="center"|ک||yac |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D3Y||[[Image:2D30.png|12px]]||tifinagh ⴾ||align="center"|k||align="center"|ک||yac touareg |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D3F||[[Image:2D3F.png|12px]]||tifinagh ⴿ||align="center"|kh||align="center"|خ||yakhh |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D40||[[Image:2D40.png|12px]]||tifinagh ⵀ||align="center"|h<br />b||align="center"|ھ<br />ب||yah<br />= yab Touareg |- |bgcolor="#FFC080"|U+2D41||[[Image:2D41.png|12px]]||tifinagh ⵁ||align="center"|h||align="center"|ھ||yah selon l'[[Académie berbère]] |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D42||[[Image:2D42.png|12px]]||tifinagh ⵂ||align="center"|h||align="center"|ھ||yah touareg |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D43||[[Image:2D43.png|12px]]||tifinagh ⵃ||align="center"|ḥ||align="center"|ح||yahh |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D44||[[Image:2D44.png|12px]]||tifinagh ⵄ||align="center"|æ (ɛ)||align="center"|ع||yáʿ |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D45||[[Image:Yakh.svg|12px]]||tifinagh ⵅ||align="center"|kh||align="center"|خ||yakh |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D46||[[Image:2D46.png|12px]]||tifinagh ⵆ||align="center"|kh||align="center"|خ||yakh touareg |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D47||[[Image:2D47.png|12px]]||tifinagh ⵇ||align="center"|q||align="center"|ق||yaq |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D48||[[Image:2D48.png|12px]]||tifinagh ⵈ||align="center"|q||align="center"|ق||yaq touareg |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D49||[[Image:2D49.png|12px]]||tifinagh ⵉ||align="center"|i||align="center"|ي||yi |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D4A||[[Image:2D4A.png|12px]]||tifinagh ⵊ||align="center"|j||align="center"|ج||yazh |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D4B||[[Image:2D4B.png|12px]]||tifinagh ⵋ||align="center"|j||align="center"|ج||yazh de l'Ahaggar |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D4C||[[Image:2D4C.png|12px]]||tifinagh ⵌ||align="center"|j||align="center"|ج||yazh touareg |} |valign="top"| {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="1" style="border:1px solid black;border-collapse:collapse;margin-bottom:1em" |-bgcolor="#CCCCFF" !rowspan="2"|Códigu||rowspan="2"|Glifo||rowspan="2"|Unicode||colspan="2"|Treslliteración||rowspan="2"|Nome |-bgcolor="#CCCCFF" !Llatín||Árabe |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D4D||[[Image:2D4D.png|12px]]||tifinagh ⵍ||align="center"|l||align="center"|ل||yal |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D4Y||[[Image:2D46.png|12px]]||tifinagh ⵎ||align="center"|m||align="center"|م||yam |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D4F||[[Image:2D4F.png|12px]]||tifinagh ⵏ||align="center"|n||align="center"|ن||yan |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D50||[[Image:2D50.png|12px]]||tifinagh ⵐ||align="center"|ny||align="center"|ني||yagn touareg |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D51||[[Image:2D51.png|12px]]||tifinagh ⵑ||align="center"|ng||align="center"|ڭ||yang touareg |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D52||[[Image:2D52.png|12px]]||tifinagh ⵒ||align="center"|p||align="center"|پ||yap |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D53||[[Image:2D53.png|12px]]||tifinagh ⵓ||align="center"|o<br />w||align="center"|و<br />ۉ||yu<br />= yaw Touareg |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D54||[[Image:2D54.png|12px]]||tifinagh ⵔ||align="center"|r||align="center"|ر||yar |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D55||[[Image:2D55.png|12px]]||tifinagh ⵕ||align="center"|ṛ||align="center"|ڕ||yarr |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D56||[[Image:2D56.png|12px]]||tifinagh ⵖ||align="center"|gh (ɣ)||align="center"|غ||yagh |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D57||[[Image:2D57.png|12px]]||tifinagh ⵗ||align="center"|gh (ɣ)||align="center"|غ||yagh touareg |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D58||[[Image:2D58.png|12px]]||tifinagh ⵘ||align="center"|gh (ɣ)<br />dj||align="center"|غ<br />ج||Ayeri yagh<br />= yaj de l'Adrar |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D59||[[Image:2D59.png|12px]]||tifinagh ⵙ||align="center"|s||align="center"|س||yas |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D5A||[[Image:2D5A.png|12px]]||tifinagh ⵚ||align="center"|ṣ||align="center"|ص||yass |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D5B||[[Image:2D5B.png|12px]]||tifinagh ⵛ||align="center"|sh (ʃ)||align="center"|ش||yash |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D5C||[[Image:2D5C.png|12px]]||tifinagh ⵜ||align="center"|t||align="center"|ت||yat |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D5D||[[Image:2D5D.png|12px]]||tifinagh ⵝ||align="center"|ṭ||align="center"|ط||yath |- |bgcolor="#FFC080"|U+2D5Y||[[Image:2D5F.png|12px]]||tifinagh ⵞ||align="center"|ch (tʃ)||align="center"|تش||yach |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D5F||[[Image:2D5F.png|12px]]||tifinagh ⵟ||align="center"|ṭ||align="center"|ط||yatt |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D60||[[Image:2D60.png|12px]]||tifinagh ⵠ||align="center"|v||align="center"|ۋ||yav |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D61||[[Image:2D61.png|12px]]||tifinagh ⵡ||align="center"|w||align="center"|ۉ||yaw |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D62||[[Image:2D62.png|12px]]||tifinagh ⵢ||align="center"|y||align="center"|ي||yay |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D63||[[Image:2D63.png|12px]]||tifinagh ⵣ||align="center"|z||align="center"|ز||yaz |- |bgcolor="#FFFFFF"|U+2D64||[[Image:2D64.png|12px]]||tifinagh ⵤ||align="center"|z||align="center"|ز||Tawellemet yaz<br />= yaz harpon |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D65||[[Image:2D65.png|12px]]||tifinagh ⵥ||align="center"|ẓ||align="center"|دز||yazz |- |bgcolor="#C0C0C0"|U+2D6F||[[Image:2D6F.png|12px]]||tifinagh ⵯ||align="center"|<span style="color:#999999">+</span>^w||align="center" | '<span style="color:#999999">+</span>||marca de [[labialización|labio]]-[[velarización]] <br />= Tamatart<br />= <super> 2D61 |} |} {|align="center" border="0" cellspacing="4" cellpadding="0" style="border:1px solid black;border-collapse:collapse" |+'''Diagrames (lligadures posibles)''' |- |valign="top"| {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="1" style="border:1px solid #CCCCCC;border-collapse:collapse" |-bgcolor="#CCCCFF" !rowspan="2"|Code||rowspan="2"|Glyphe||rowspan="2"|Unicode||colspan="2"|Treslliteración||rowspan="2"|Nome |-bgcolor="#CCCCFF" !Llatín||Árabe |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D5C U+2D59||[[Image:2D5C.png|12px]][[Image:2D59.png|12px]]||tifinagh ⵜⵙ||ts||align="center"|تس||yats |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D37 U+2D63||[[Image:2D37.png|12px]][[Image:2D63.png|12px]]||tifinagh ⴷⵣ||dz||align="center"|دز||yadz |} |valign="top"| {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="1" style="border:1px solid #CCCCCC;border-collapse:collapse" |-bgcolor="#CCCCFF" !rowspan="2"|Code||rowspan="2"|Glyphe||rowspan="2"|Unicode||colspan="2"|Treslliteración||rowspan="2"|Nome |-bgcolor="#CCCCFF" !Llatín||Árabe |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D5C U+2D5B||[[Image:2D5C.png|12px]][[Image:2D5B.png|12px]]||tifinagh ⵜⵛ||tch (tʃ)||align="center"|تش||yatch |- |bgcolor="#FFFF80"|U+2D37 U+2D4A||[[Image:2D37.png|12px]][[Image:2D4A.png|12px]]||tifinagh ⴷⵊ||dj||align="center"|دج||yadzh |} |} == Bibliografía == *Abouba, K., ''Morphologie nominale du Chaoui, Montréal'', Universidá de Montréal, (1993), [tesis]. *Aïchi, H., ''«La tradition de la poésie populaire chantée des Chaouias d'Algérie»'', Horizons maghrébiens, 20-21, Toulouse, (1993), p.&nbsp;176-178. *Amaghestan, Y., ''Th'chèwith: Racines de la mémoire: Mémoire des racines'', autoedición, (2004). *Basset, A., ''Atles linguistique des parlers berbères, Arxel'', Institut d'Études Orientales, (1936 et 1939), [+ cartes]. *Basset, A., ''«Berbère isnin (tous les deux)»'', Comptes Rendus du Groupe Linguistique d'Études Chamito-Sémitique, 4, Paris, (1946), p.&nbsp;19-20. *Basset, A., ''De nouveau à propos du nom de l'île de fer (Canaries) ; sur la toponymie berbère et spécialement sur la toponymie chaouia des Ait Frah (Département de Constantine)'', Paris, Lyon, (1948). *Basset, A. ''«La mise à part. Faits berbères»'', Comptes Rendus du Groupe Linguistique d'Études Chamito-Sémitique, 4, Paris, (1946), p.&nbsp;65-66. *Basset, A. ''«Présentation de cartes linguistiques berbères»'', Comptes Rendus du Groupe Linguistique d'Études Chamito-Sémitiques, 1-2, Paris, (1934/1937), p.&nbsp;42 et p.&nbsp;81-82. *Basset, A. ''«Sur la proposition indépendante et la proposition relative en berbère»'', Comptes Rendus du Groupe Linguistique d'Études Chamito-Sémitique, 4, Paris, (1945/1948), p.&nbsp;30-32, [exemplos atrapaos na charra de Aït Frah]. *Basset, A. ''«Sur la toponymie berbère et spécialement sur la toponymie chaouïa Aït Frah»'', Onomastica, 2, PubLg: francés, (1948), p.&nbsp;123-126. *Basset, A. ''Textes berbères de l'Aurès (parler des Aït Frah)'', Paris, Publ. de l'Institut d'Etudes Orientales, (1961). *Basset, A. ''« Un faux arabisme en berbère »'', Comptes Rendus du Groupe Linguistique d'Études Chamito-Sémitique, 4, Paris, (1948/1951), p.&nbsp;63-64 [nome de la « laine » ; ḍḍuft < taḍuft, na llingua berebere de Aït Frah]. *Basset, R. ''Loqmân berbère..., París'', Leroux, (1890), [15 testos de Aurès]. *Basset, R. ''«Notice sur le chaouïa de la province de Constantine (Sedrata)»'', Journal Asiatique, Paris, (1896), 36 p. *Basset, R. ''«Notice sur les dialectes berbères des Harakta et du Djerid tunisien»'', Actes du Congrès International des Orientalistes, 9, París, (1896), 18 p. *Basset, R. ''«Nouvelles enquêtes en Mauritanie, dans le Contantinois et dans les ksours oranais et marocains»'', Journal Asiatique, 9:8, París, (1896), p.&nbsp;361-394. *Boughuida, B.K. ''Bibliographie sur l'Aurès de 1830 à 1880'', Constantine, Universidá de Constantine, 103 p. [2 cartes, p.&nbsp;760, réf. Bibl.: Mémoire de Licence Institut de Bibliothéconomie Universidá de Constantine]. *Boulhaïs, N. ''«Recherches sur l'Aurès, bibliographie ordonnée»'', Études et Documents Berbères, 15-16, Paris, (1998), p.&nbsp;284-312. *Camps-Faber, H. ''Bijoux berbères d'Algérie''. Grande-Kabylie et Aurès, Aix-en Provence, Edisud, (1990), 146 p., il. [léxicu chaoui-francés]. *Cantineau, J. ''«Les parlers arabes du Département de Constantine »'', Actes du Congrès de la Fédération des Sociétés Savantes de l'Afrique du Nord, 4, Arxel, (1939), t. 2, p.&nbsp;849-863, [contactos árabe/berebere y sustratu berebere]. *Chaker, S. ''«Chaoui/Chaouia (linguistique/littérature)»'', Encyclopédie berbère, xii, Aix-en-Provence, Edisud, (1993), p.&nbsp;1875-1877. *Chaker, S. ''«Aurès (linguistique)»'', Encyclopédie berbère, viii, Aix-en-Provence, Edisud, (1989–90), p.&nbsp;1162-1169 y (1993), p.&nbsp;1875-1877. *Colonna, F. ''«Discours sur le nom : identité, altérité »'', Peuples Méditerranéens, 18, Paris (1982), p.&nbsp;20-42. *Dejeux, J. ''«La Kahina: de l'histoire à la fiction littéraire. Mythe et épopée»'', Studi Magrebini, 15, Nápoles, (1983), p.&nbsp;1-42. *Dejeux, J. ''«Le bandit d'honneur en Algérie, de la réalité et l'oralité à la fiction»'', Etudes et Documents Berbères, 4, Paris, (1988), p.&nbsp;39-60, [dos poemes sobre Ben Zelmat, p.&nbsp;56-7]. *Dejeux, J. ''Les femmes d'Algérie; légendes, tradition, histoire, littérature'', Paris, La Boîte à Documents, (1987), 347 p. *Dieleman, F. ''Esquisse de la langue berbère chaouia (Algérie). Variations lexicales et phonétiques et investigation sociolinguistique'', Aix-en-Provence, l'Université, (1994), 285 p. [carta. Mém. de maîtrise, Sci. du language]. *Djarallah, A. ''«Un conte chaouï: Hend utteγyult»'', Awal, Cahiers d'Études Berbères, 1, París, Francia, (1985), p.&nbsp;163-175. *Djarallah, A. ''«Baγyay, un conte chaouï»'', Awal, Cahiers d'Études Berbères, 3, París, Francia, (1987), p.&nbsp;198-201. *Djarallah, A. ''«Un conte dans le parler des Aït Abdi (Aurès méridional)»'', Études et Documents Berbères, 4, París, Francia, (1988), p.&nbsp;139-142. *Djeghloul, A. ''Éléments d'histoire culturelle algérienne'', Arxel, ENAL, (1984), 244 p. *Faublée, J. ''«A propos de Thérèse Rivière (1901-1970) et de ses missions dans l'Aurès»'', Études et Documents Berbères, 4, París, Francia, (1988), p.&nbsp;94-102. *Fery, R. ''«Aurès (-y Haf)»'', Encyclopédie Berbère, 43, Aix-en-Provence, Edisud (1988), 1p. *Galand, L. ''«Libyque et berbère»'', Annuaire EPHE, ive section, París, Francia, (1977–78), p.&nbsp;199-212. *Gaudry, M. ''La femme chaouïa de l'Aurès, Étude de sociologie berbère'', París, Francia, P. Geuthner, (1929), [testu poéticu, p.&nbsp;274-279]. *Hamouda, N. ''«Les femmes rurales de l'Aurès et la production poétique»'', Peuples Méditerranéens, 22-23, París, Francia, (1983), p.&nbsp;267-269, [testu poéticu]. *Hamouda, N. ''«Rural women in the Aurès: A poetry in context»'', Journal of the Oral History Society, 13:1-2, Essex, (1985), [traducción y resume de : ''«Les femmes rurales de l'Aurès et la production poétiqe »'', Peuples Méditerranéens, 22-23, París, Francia, (1983), p.&nbsp;267-279.]. *Huyghe, R.P. ''Dictionnaire français-chaouïa (Qamūs rūel mio-caui)'', Arxel, Jourdan, 1906, 750 p. [litografía]. *Huyghe, R.P. ''Dictionnaire chaouïa-arabe-kabyle- français'', Arxel, Jourdan, (1907), 571 p. *Joly, A. ''« -y chaouiya des Ouled Sellem »'', Revue Africaine, Arxel, (1912), 88 p. (= 1911-4, p.&nbsp;441-449 y 1912-2, p.&nbsp;219-266), [siguíu por un vocabulariu y una curtia descripción morfosintáctica]. *Kerhuel, Y.G. éd. ''«Chants et poèmes des Berbères de l'Aurès»'', Simoun, Oren, 25, (1957), p.&nbsp;11-26. *Khelfa, A. ''Moumna, Batna'', Editions Echihab, (2002). *Lafkioui, M. & Merolla, D. ''Contes berbères chaouis de l'Aurès d'après Gustave Mercier'', Colonia, Köppe, (2002), 163 p. *Mercier, G. ''Mœurs et traditions de l'aurès. Cinq textes berbères en dialecte chaouia'', París, Francia, (1900). *Maougal, M. ''«L’arabisation des Chaouïa»'', Nedjma, 1, París, Francia, (1981), p.&nbsp;20-42. *Maougal, M. ''«Une étude sociolinguistique en pays chaouïa»'', Nedjma, 6, París, Francia, (1984), p.&nbsp;35-50. *Masqueray, Y. ''Comparaison d'un vocabulaire des Zenaga avec les vocabulaires correspondants des dialectes Chawia et des Beni Mzab, Paris'', Imprimerie Nationale, (Archives des missions scientifiques et littéraires 3/5), (1879), p.&nbsp;473-533. *Masqueray, Y. ''Formation des cités chez les populations sédentaires de l'Algérie''. Kabyles du Djurdjura, Chaouia de l'Aourâs, Beni Mezâb, (reedición) Aix-en-Provence, Edisud, (1886–1983), 374 p. [Archives maghrébines, Centre des Recher. Et d'Études sur les Sociétés Méditerranéennes/Fac-sim. De la ed. de París, Francia, Leroux, (1886)]. *Masqueray, Y. ''«-y Djebel-Chechar»'', Revue Africaine, 22, Arxel, (1878), p.&nbsp;26-48, 129-145, 202-214, 259-281, 29, (1885), p.&nbsp;72-110, [datos llingüísticos]. *Masqueray, Y. ''«Traditions de l'Aourâs oriental»'', Bulletin de Correspondance Africaine, 3/185, París, Francia, Leroux, (1885), p.&nbsp;72-110.. *Masqueray, Y. ''«Voyage dans l'Aourâs»'', Bulletin de la Société de Géographie, París, Francia, 6:VI, (1876), [testu en llingua chaouis, p.&nbsp;55-56]. *Mercier, G. ''«Cinq textes berbères en dialecte chaouïa»'', Journal Asiatique, París, Francia, (1900). *Mercier, G. ''«Étude sur la toponymie berbère de la région de l'Aurès»'', Actes du XIe Congrès International des Orientalistes, París, Francia, (1897), p.&nbsp;173-207, [sect. Exiptu y llingües africanes]. *Mercier, G. ''-y chaouïa de l'Aurès (dialecte de l'Ahmar-Khaddo)''. Étude grammaticale, París, Francia, Leroux et Publications de Facultar des Lettres d'Alger, (1896), 3-80 p. et 326 p. (PFLA= Bulletin de correspondance africaine 17), [testu en llingua chaouis]. *Mercier, G. ''«Les noms des plantes en dialecte chaouïa de l'Aurès»'', xvie Congrès International des Orientalistes, 2/4, Arxel, (1905), p.&nbsp;79-92.. *Merolla, D. ''«Il ‘Tempo di Roma’in alcuni racconti orali dei gruppi berberofoni chaouia dell Aures (Arxelia)»'', Studi y materiali di Storia delle religioni, 54 :12-1, Roma, (1988), p.&nbsp;133-150. *Meziani, M, Axel. ''Étude de sociologie-politique des minorités berbères en Algérie'', Xinebra, Universidá de Xinebra, (1994). *Meziani, M, Axel. ''Pronoms Clitiques du chawi'', Xinebra, Universidá de Xinebra, (1997). *Meziani, M, Axel. ''La morphologie casuelle du chawi'', Reykjavik, Universidá d'Islandia, (1997). *Morizot, J. ''L’Aurès ou le mythe de la montagne rebelle'', París, Francia, l'Harmattan, (1991), 273 p. *Morizot, P. ''-y groupement berbérophone chaouia du Sud Constantinois. Son caractère, son évolution, Paris'', Centre de Hautes Études Administratives de l'Afrique et d'Asie Modernes, (1946). *''Note concernant les Aoulad-Daoud du Mont-Aurès (Aourâs)'', Arxel, A. Jourdan, (1879). *Ounissi, Mohamed Salah, Amawal, ''s Tcawit, Tafransist, Taârabt. Dictionnaire, Chaoui, Français, Arabe, Arxel'', Enag Éditions, (2003), 161 p. *Ounissi, Mohamed Salah, ''Contes de berbérie et du monde. Tinfusin si tmazgha d umadal'', Arxel, Enag Éditions, (2003), 111 p. *Ounissi, Mohamed Salah, ''Inzan d timseâreq. Proverbes et devinettes chaouis'', Arxel, Enag Éditions, (2002), 193 p. *Papier, A. ''«De l'étymologie des mots employés par les Grecs, Les Romains, Les Arabes pour désigner -y Djebel Aurès»'', Revue de l'Afrique Française, (1887). *Penchoen, Th.G. ''Etude syntaxique d'un parler berbère (Ait Frah de l'Aurès)'', Napoli, Istituto Universitariu Orientale (= Studi magrebini V), (1973), 217p. [Th. 3y cycle, Linguistique, París, Francia, 1966, soutenue sous le titre : ''« Etude syntaxique d'un parler berbère (chaouia) des Ait Frah ('Aurès)'', acordies colos testos d'A. Basset »]. *Plault, M. ''«Études berbères, La langue berbère dans la commune mixte de Barika» et «-y berbère dans la commune mixte du Guergour »'', Revue Africaine, Arxel, (1946), p.&nbsp;406-409 y 194-209, [vocabulariu, ganáu bovino]. *Riviere, Th. ''«Coutumes agricoles de l'Aurès»'', Études et Documents Berbères, 3, París, Francia, (1987), p.&nbsp;124-152, [Informaciones sobre los documentos arrexuntaos por Th. R. Cinco texto de cantares, p.&nbsp;148-152]. *Saidani, H., ''Visite aux Aurès''. Guide touristique et culturel de Batna et des Aurès, Arxel, Éditions Anep, (2003), p.&nbsp;26-54. *Servier, J. ''Chants de femmes de l'Aurès'', tesis complementaria pal doctoráu en Lletres, París, Francia, (1995), [inéditu]. *Shaler, W., ''Esquisse de l'état d'Alger, Paris'', Nouvelles Annales des Voyages, (1830), X, 407 p., plan. [''Vocabulaire'' p.&nbsp;319-328 (d'après J.F. Schultze et J. Benzamon). ''Renseignements sur les Berbères d'Algérie et leurs langues, par un consul à porArgel avant la conquête française''. Trad. de: ''Sketches of Algiers'', Algiers, American Consul xeneral at Algiers, (1926), 310 p.]. *Shaw, T. ''Voyages dans plusieurs provinces de la Barbarie et du Levant, La Haye'', (1743), 2 v., [Vocabulaire chaoui et des phrases t. 2, p.&nbsp;134-136. Traducción de : ''Travels or observations relating to several parts of Baraby and the Levant, Oxford'', Publ. ? (1738), 441 & 60 p. N'apéndiz, vocabulariu chaoui p.&nbsp;52]. *Sierakowsky, A. ''Das Schaui, ein Beitrag zur berberischen Sprach- und Volkskunde, Dresde'', Kraszewski, (1871), 138 p. *Stricker, B.H. ''Compte rendu de: A. Basset, Textes berbères de l'Aurès'', 1961, Kroniek van Afrika, Leyde, (1967), p.&nbsp;122-125. *Stuhlmann, F., ''«Die Kulturgeschichtlicher Ausflug in den Aures»'', Atles von Süd-Algerien, xii, Hamburgu, Friederichsen, (1912), 205 p. [Glosariu de términos téunicos bereberes (xeografía, fauna, flora, texíu, vistimienta ...] *Stumme, H. ''Arabische und berberische Dialekte'', Berlin, PubLg: Alemaña, (1928), p.&nbsp;14-19. *Tafsut (série normale, Tizi-Ouzou), 4, (1982), p.&nbsp;24-28: Dihya, neγ tigγri n Wawras (Dihya, ou l'appel des Aurès), [testu bereber nun cantante aurésienne]. *Vycichl, W., ''«Un problème de cartographie historique: Claude Ptolémée et la cartographie de la Tunisie actuelle»'', Polyphème, 1, PubLg: Français, (1969), p.&nbsp;31-33, [denominaciones de puntos cardinales]. *Zouaoui, Y., ''La variation linguistique dans six parlers berbères d'Algérie : (étude fonctionnelle et comparative des unités syntaxiques du kabyle de la soummam et des Babors, du chaoui, du mozabite et du touareg de l'Ahaggar)'', París, Francia, Universidá de Paris, (1996), [tesis]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * https://web.archive.org/web/20111123133824/http://tacawit.blog4ever.com/blog/index-422712.html tacawit course online {{traducíu ref|fr|Chaoui|141985425}} {{DEFAULTSORT:Chaouia Language}} {{Tradubot|Idioma chaouis}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües bereberes]] [[Categoría:Chaouis]] [[Categoría:Llingües d'Arxelia]] [[Categoría:Wikipedia:Páxines con enllaces interllingüísticos]] no9zc1bwjmlbkmn00vuo2braohly4t0 0 165865 4379240 4340310 2025-06-24T18:55:10Z YoaR 37624 /* Vocales */ 4379240 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma|nome=Eudeve |nativu=''Dohema'' |familia madre = llingües utoazteques |países= {{MEX}} |zona= [[Sonora]] |falantes= [[llingua muerta|estinguida]] (†, c. 1940)|rank= |familia=[[Llingües uto-azteques]]<br /> &nbsp;Uto-azteques meridionales<br /> &nbsp;&nbsp;Taracahita<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ópata-Eudeve<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Eudeve''' |iso1=nengunu |iso2=nengunu |iso3=opt }} La '''llingua eudeve''' (tamién '''heve''', '''hegue''' o '''dohema''') ye una [[llingua muerta]] del tueru [[llingües uto-azteques|uto-azteca]]. Esta llingua falar nel estáu de [[Sonora]], [[Méxicu]]. Dientro de les llingües uto-azteques forma parte del grupu taracahita de la división sonorense-mexicana. El ópata ta estrechamente emparentáu col eudeve a tal puntu que dacuando se considera que son variantes de la mesma llingua. De fechu anguaño los ópatas, al igual que los sos vecinos, los [[jova|joves]] y los [[eudeve]]s, los [[ópata|ópates]] yá casi sumieron como unidá étnica estremada. == Clasificación == El Eudeve ye una llingua taracahita qu'amuesa un parentescu más cercanu col [[idioma ópata|ópata]] a tal puntu que dellos autores consideren que'l euedeve y el ópata son variantes d'una mesma llingua. Probablemente'l parentesto tamién fuera cercanu col jova y daqué más distante col [[idioma tarahumara|tarahumara]]. == Fonoloxía == === Vocales === El siguiente cuadru amuesa les vocales del eudeve.<ref name=eud>Lionnet, 1986, p. 16.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" |- align="center" cellpadding="4" ! ! [[Vocal anterior|Anterior]] ! [[Vocal central|Central]] ! [[Vocal posterior|Posterior]] |- align="center" ! '''[[Vocal zarrada|Zarrada]]''' | {{AFI|i}} ({{AFI|ɨ}}) | | {{AFI|u}} |- align="center" ! '''[[Vocal media|Media]]''' | {{AFI|e}} | | {{AFI|o}} |- align="center" ! '''[[Vocal abierta|Abierta]]''' | | {{AFI|a}} | |} Na flexón ye bien frecuente la perda de la vocal na penúltima sílaba átona, ante una consonante que nun seya ''h'', esto se produe sobremanera nos nomes de la segunda declinación, ante los sufixos ''-ta'' y ''-te'': :''biká-t'' 'el cuchiellu' (absolutivo) > ''bík-te'' 'del cuchiellu' (xenitivu) Y tamién nos futuros verbales ante ''-ce'': :''hasé-n'' '(él) llega' > ''hás-ce'' '(él) va llegar' === Calidá de les vocales === Les cinco vocales pueden ser glotalizadas: [aʔa], [yʔy], [iʔi], [oʔo] y [oʔo]. La oclusión glotal tamién puede presentase antes de vocal [ʔa], ej.: '''eerá'' "sangre".<ref name=eud /> Nun s'hai documentáu qu'esistiera diferencies ente vocales llargues y curties, tal como asocede n'otres [[llingües utoazteques]]. === Consonantes === L'inventariu consonánticu de la llingua eudeve ye'l siguiente:<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center" ! !! [[consonante billabial|billabial]] !! [[consonante coronal|coronal]] !! [[consonante palatal|palatal]] !! [[consonante velar|velar]] !! [[consonante llabiu-velar|llabiu-<br />velar]] !! [[consonante glotal|glotal]] |- ! [[consonante oclusiva|oclusiva]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|p, b}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|t, d}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|k}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |({{IPA|bʷ}}) | style="text-align:center; font-size:larger;" | |- ! [[consonante africada|africada]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|ʦ}} ({{AFI|tʃ͡}}) || || || || |- ! [[consonante fricativa|fricativa]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|s}} ({{AFI|ʃ}}) || || || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|h}} |- ! [[Consonante nasal|nasal]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|m}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|n}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" | || || |- ! [[consonante vibrante|vibrante]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|r}} ({{AFI|l}}) || || || || |- ! [[consonante aproximante|semivocal]] | || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|j}} || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|w}} || |} == Escritura == Nun se sabe si'l eudeve tuvo una escritura antes de la conquista española, sicasí al empecipiase la colonización empezó tamién la notación de les llingües indíxenes al alfabetu llatín. El padre Loaysa usó les siguientes lletres:<ref>Smith, 1861, p. 14.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" | L'abecedariu eudeve de Loaysa |----- | a || b || bu || c || ch || d || y || h || hu || i || m || n || o | p || qu || r || s || t || tz || o || v || vv || x || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || bʷ || k || t͡ʃ || d || y || h || w || i (ɨ) || m || n || o | p || k || r (l) || s || t || t͡s || o/w || b || w || ʃ || j || ʔ |} El siguiente cuadru amuesa los fonemes y grafemes del eudeve usaos nel estudiu d'esta llingua propuesta por Johnson y emplegáu tamién por Lionnet.<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" | L'abecedariu eudeve |----- | A || B || (Bw) || C || D || Y || H || I || K | M || N || O || P || R || S || T || O || W || (Y) || ' |----- | a || b || (bw) || c || d || y || h || i || k | m || n || o || p || r || s || t || o || w || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || (bʷ) || t͡s (t͡ʃ) || d || y || h || i (ɨ) || k | m || n || o || p || r (l) || s (ʃ) || t || o || w || (j) || ʔ |} {{versalita|Notes}} * Les consonantes ‹bw›, ‹y› y ‹'› nun forma parte integral del abecedariu eudeve pero sí s'empleguen pa ciertes pallabres. * La consonante ‹c› /t͡s/, tien el alófono /t͡ʃ/. Loaysa uso ‹tz› pal fonema /t͡s/ y <ch> pal fonema /t͡ʃ/. * La consonante ‹s› /s/, tien el alófono /ʃ/. Loaysa uso ‹x› pal fonema /ʃ/. * La semiconsonante ‹w› /w/, tien los alófonos /gw/ y /g/. Loaysa emplegó ‹o›, ‹uh› o ‹vv› pa esti fonema. * La consonante ‹r› /r/ tien el alófono /l/. == Gramática == El eudeve presenta carauterístiques morfolóxiques similares a otres llingües utoazteques del norte de Méxicu: * El nome tien una inflexón relativamente simple estremando ente formes teníes y formes ensin tener. Les formes ensin tener del nome frecuentemente son distintos pa la función de suxetu, d'oxetu o de complementu nominal. El plural de los nomes señálase frecuentemente por aciu [[Reduplicación (llingüística)|reduplicación]] parcial de la primera sílaba. * El verbu tien una estructura claramente aglutinante, concordando en persona y númberu tantu col suxetu como col oxetu. La [[flexón nominal]] dexa arrexuntar a les pallabres en tres paradigmes o declinaciones que se resumen nel siguiente cuadru: {| {{tablaguapa}} |- align="center" ! Casos !! 1ª declinación !! 2ª declinación !! 3ª declinación |- align="center" | Suxetu (nominativu) || ___ || ''-t'' || ___ |- align="center" | Oxetu (acusativu) || ''-k'' || ''-ta'' || ''-i'' |- align="center" | Complmento Nominal || ''-ke'' || ''-te'' || ''-y'' |} Munchos nomes de la segunda declinación acenturados na última sílaba del raigañu, mueven l'acentu a la sílaba anterior, y yá que la sílaba átona piérdese llógrense patrones como: ''arí-t'' 'formiga' (suxetu) / ''*ári-ta'' > ''ár-ta'' 'formiga' (oxetu); ''mecá-t'' 'lluna' (suxetu) / ''*méca-ta'' > ''*méc-ta'' > ''mé-ta'' 'lluna' (oxetu). Dende'l puntu sintácticu, el eudeve ye una llingua con orde preferente [[SOV]], [[nucleu sintácticu|nucleu]] final y por tanto axetivu preciede al nome al que modifica, usa [[postposición|postoposiciones]] en llugar de preposiciones, etc. == Léxicu == {{AP|Llista de Swadesh en llingües utoazteques}} El léxicu rexistráu del eudeve foi rexistráu en dellos trabayos, el primer documentu ye un ''Arte de la llingua hegue'' escritu por Balthasar Loaysa escontra 1662. Con posterioridá apaeció otru arte anónimo del sieglu XVIII o XVIII, Buckingham Smith, qu'usa un sistema distintu nel que se reflexen dalgunos [[cambéu fonéticu|cambeos fonéticos]] al respective de la variedá estudiada por Loaysa. En [[1851]] J. R. Barlett recoyó un vocabulariu en Ures (Sonora) d'unes 160 pallabres, de lo que'l consideraba una variante de ópata que resultó ser de fechu eudeve. Darréu Roberto Escalante publicó un vocabulariu compilado por Jean B. Johnson en 1940 en [[Tonichi]], probando que la llingua del llugar nun yera'l ópata como había creyíu Johnson sinón el eudeve. El fechu de que los documentos rexistraos tomen casi 3 sieglos dexa reconcer dellos cambeos que sufrió la llingua na so hestoria recién. == Testu amuesa == El siguiente testu ye'l ''Padre'l nuesu'' traducíu a la llingua eudeve presentáu na obra d'un autor anónimu ''Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve, o eudeva'', editáu por Pennington.{{Harvnp |Pennington |1981}} Smith publicar tamién nel so ''Grammatical sketch of the Heve language''.{{Harvnp|Smith |1861|p=24}} Asina mesmu Pimentel presentó una versión analizada.{{Harvnp |Pimentel |2005 |pp= 147 y 148}} {| border="0" width="100%" text-align: center;" |- {{Columnes}} {{lang|opt|'''''Tamo Nóno''''' ''Tamo nóno, tevíctze catzí,''<br /> ''amu canne teguá véhva vitzuateradauh.''<br /> ''Tame kanne vená hásem amo quéidagua.''<br /> ''Amu canne hinádocauh iuhtépatz éndauh,''<br /> ''tevíctze endahtevén.''<br /> ''Quécovi tamo bádagua óqui tame mic.''<br /> ''Tame náventziuh tame pívidedo tamo canáde émca.''<br /> ''Eín tamo ovi tamo náventziuhdahteven.''<br /> ''Cana tótze diablu tatacóritze tame huétudenta.''<br /> ''Nassa tame hipúr cadénitzevai.''<br /> ''Amén.''}} {{Nueva columna}} '''Padre'l nuesu''' El nuesu Padre, que tas nel cielu.<br /> El to nome seya grandemente creyíu.<br /> A nós venga'l to reinu.<br /> La to voluntá equí na tierra fáigase,<br /> come facer nel cielu.<br /> La nuesa comida cotidiana danosla güei.<br /> Tennos llástima limpiandonos los nuesos pecaos,<br /> según tenemos llástima á los nuesos enemigos.<br /> Non dexaras al Diañu, que nos fai cayer nel pecáu;<br /> mas guardar del mal.<br /> Amen.<br /> {{Final columnes}} |} == Ver tamién == * [[Idioma ópata]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Lionnet, Andrés. 1979. "El lexico del eudeve".'' Mimeography. Friends of Uto-Aztecan Working Conference'', Institutu d'Investigaciones Antropologicas, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, Mexico, June 23. : . * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Lionnet}} |nome=Andrés |títulu=Un idioma estinguíu de sonora: El eudeve |url=https://books.google.com.mx/books?id=UGnh4SFplroC&printsec=frontcover&hl=es&source=gbs_gue_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |añu=1986 |ubicación=Méxicu |editorial=UNAM |isbn=968-837-915-8}} * {{cita llibru |autor={{Versalita|Loaysa, Balthasar}} |añu=S. {{versalita|xvii}} |títulu=Arte de la llingua hegue |allugamientu=París, Francia |editorial=Ms. na Bibliothèque Nationale, copia en Edward Y. Ayeri Manuscript Collection (Newberry Library), Chicago|oclc=36057359}} * Miller, Wick R., 1983, "A Note on Extinct Languages of Northwest Mexico of Supposed Uto-Aztecan Affiliation", ''International Journal of American Linguistics'', Vol. 49, Non. 3, Papers Presented at a Symposium on Uto-Aztecan Historical Linguistics (Jul., 1983), pp. 328-334. * {{cita llibru |editor={{versalita|Pennington Campbell W.}} |títulu=Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve o eudeva: anónimu, sieglu {{versalita|xvii}} |añu=1981 |editorial=Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, UNAM |ubicación=Méxicu |isbn=968-58-0237-8 |oclc=9051249}} * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Pimentel}} |nome=Francisco |títulu=Cuadro descriptivu y comparativu de les llingües indíxenes de Méxicu: o tratáu de filoloxía mexicana |url=http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/cuadro-descriptivu-y-comparativu-de-les llingües-indigenas-de-mexico-o-tratáu-de-filologia-mexicana-vol-i--0/html/a663411c-080f-4008-9a70-9564c5c3384c_16.html |edición=2ª |volume=1 |añu=2005 |añu-orixinal=1874 |editor= |editorial=Alicante, Biblioteca Virtual Miguel de Cervates |ubicación=Méxicu |isbn= |capítulu=El eudeve, heve o dohema |páxines= 137-150 |cita=}} * {{cita publicación |apellíu={{versalita|Smith}} |nome=Buckingham |añu=1861 |títulu=A grammatical sketch of the Heve language |publicación=Shea's Library of American Lingüistics |volume=3 |número= |páxina= |allugamientu=New York |editorial= |issn= |url=http://www.gutenberg.org/ebooks/14419 |fechaaccesu=24 d'agostu de 2012}} == Enllaces esternos == * {{Ethnologue|code=opt}} * [http://www.genealogia.org.mx/index.php?option=com_content&task=view&id=700&Itemid=151 Curtia descripción gramatical del Eudeve] * [http://www.gutenberg.org/ebooks/{{{14419}}} Edición electrónica llibre de ''{{{Grammatical Sketch of the Heve Language}}}''] nel [[Proyeutu Gutenberg]]. {{Tradubot|Idioma eudeve}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües taracahítes|Eudeve]] [[Categoría:Llingües muertes de la familia uto-azteca|Eudeve]] [[Categoría:Etnies y llingües de Sonora|Eudeve]] [[Categoría:Llingües de Méxicu]] [[Categoría:Llingües muertes de Méxicu]] 0yfdcgkrx45xfkotq3vln39oc81ocuj 4379241 4379240 2025-06-24T18:56:35Z YoaR 37624 /* Escritura */ 4379241 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma|nome=Eudeve |nativu=''Dohema'' |familia madre = llingües utoazteques |países= {{MEX}} |zona= [[Sonora]] |falantes= [[llingua muerta|estinguida]] (†, c. 1940)|rank= |familia=[[Llingües uto-azteques]]<br /> &nbsp;Uto-azteques meridionales<br /> &nbsp;&nbsp;Taracahita<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ópata-Eudeve<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Eudeve''' |iso1=nengunu |iso2=nengunu |iso3=opt }} La '''llingua eudeve''' (tamién '''heve''', '''hegue''' o '''dohema''') ye una [[llingua muerta]] del tueru [[llingües uto-azteques|uto-azteca]]. Esta llingua falar nel estáu de [[Sonora]], [[Méxicu]]. Dientro de les llingües uto-azteques forma parte del grupu taracahita de la división sonorense-mexicana. El ópata ta estrechamente emparentáu col eudeve a tal puntu que dacuando se considera que son variantes de la mesma llingua. De fechu anguaño los ópatas, al igual que los sos vecinos, los [[jova|joves]] y los [[eudeve]]s, los [[ópata|ópates]] yá casi sumieron como unidá étnica estremada. == Clasificación == El Eudeve ye una llingua taracahita qu'amuesa un parentescu más cercanu col [[idioma ópata|ópata]] a tal puntu que dellos autores consideren que'l euedeve y el ópata son variantes d'una mesma llingua. Probablemente'l parentesto tamién fuera cercanu col jova y daqué más distante col [[idioma tarahumara|tarahumara]]. == Fonoloxía == === Vocales === El siguiente cuadru amuesa les vocales del eudeve.<ref name=eud>Lionnet, 1986, p. 16.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" |- align="center" cellpadding="4" ! ! [[Vocal anterior|Anterior]] ! [[Vocal central|Central]] ! [[Vocal posterior|Posterior]] |- align="center" ! '''[[Vocal zarrada|Zarrada]]''' | {{AFI|i}} ({{AFI|ɨ}}) | | {{AFI|u}} |- align="center" ! '''[[Vocal media|Media]]''' | {{AFI|e}} | | {{AFI|o}} |- align="center" ! '''[[Vocal abierta|Abierta]]''' | | {{AFI|a}} | |} Na flexón ye bien frecuente la perda de la vocal na penúltima sílaba átona, ante una consonante que nun seya ''h'', esto se produe sobremanera nos nomes de la segunda declinación, ante los sufixos ''-ta'' y ''-te'': :''biká-t'' 'el cuchiellu' (absolutivo) > ''bík-te'' 'del cuchiellu' (xenitivu) Y tamién nos futuros verbales ante ''-ce'': :''hasé-n'' '(él) llega' > ''hás-ce'' '(él) va llegar' === Calidá de les vocales === Les cinco vocales pueden ser glotalizadas: [aʔa], [yʔy], [iʔi], [oʔo] y [oʔo]. La oclusión glotal tamién puede presentase antes de vocal [ʔa], ej.: '''eerá'' "sangre".<ref name=eud /> Nun s'hai documentáu qu'esistiera diferencies ente vocales llargues y curties, tal como asocede n'otres [[llingües utoazteques]]. === Consonantes === L'inventariu consonánticu de la llingua eudeve ye'l siguiente:<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center" ! !! [[consonante billabial|billabial]] !! [[consonante coronal|coronal]] !! [[consonante palatal|palatal]] !! [[consonante velar|velar]] !! [[consonante llabiu-velar|llabiu-<br />velar]] !! [[consonante glotal|glotal]] |- ! [[consonante oclusiva|oclusiva]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|p, b}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|t, d}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|k}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |({{IPA|bʷ}}) | style="text-align:center; font-size:larger;" | |- ! [[consonante africada|africada]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|ʦ}} ({{AFI|tʃ͡}}) || || || || |- ! [[consonante fricativa|fricativa]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|s}} ({{AFI|ʃ}}) || || || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|h}} |- ! [[Consonante nasal|nasal]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|m}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|n}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" | || || |- ! [[consonante vibrante|vibrante]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|r}} ({{AFI|l}}) || || || || |- ! [[consonante aproximante|semivocal]] | || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|j}} || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|w}} || |} == Escritura == Nun se sabe si'l eudeve tuvo una escritura antes de la conquista española, sicasí al empecipiase la colonización empezó tamién la notación de les llingües indíxenes al alfabetu llatín. El padre Loaysa usó les siguientes lletres:<ref>Smith, 1861, p. 14.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" | L'abecedariu eudeve de Loaysa |----- | a || b || bu || c || ch || d || e || h || hu || i || m || n || o | p || qu || r || s || t || tz || u || v || vv || x || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || bʷ || k || t͡ʃ || d || e || h || w || i (ɨ) || m || n || o | p || k || r (l) || s || t || t͡s || u/w || b || w || ʃ || j || ʔ |} El siguiente cuadru amuesa los fonemes y grafemes del eudeve usaos nel estudiu d'esta llingua propuesta por Johnson y emplegáu tamién por Lionnet.<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" | L'abecedariu eudeve |----- | A || B || (Bw) || C || D || E || H || I || K | M || N || O || P || R || S || T || U || W || (Y) || ' |----- | a || b || (bw) || c || d || e || h || i || k | m || n || o || p || r || s || t || u || w || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || (bʷ) || t͡s (t͡ʃ) || d || e || h || i (ɨ) || k | m || n || o || p || r (l) || s (ʃ) || t || u || w || (j) || ʔ |} {{versalita|Notes}} * Les consonantes ‹bw›, ‹y› y ‹'› nun forma parte integral del abecedariu eudeve pero sí s'empleguen pa ciertes pallabres. * La consonante ‹c› /t͡s/, tien el alófono /t͡ʃ/. Loaysa uso ‹tz› pal fonema /t͡s/ y <ch> pal fonema /t͡ʃ/. * La consonante ‹s› /s/, tien el alófono /ʃ/. Loaysa uso ‹x› pal fonema /ʃ/. * La semiconsonante ‹w› /w/, tien los alófonos /gw/ y /g/. Loaysa emplegó ‹o›, ‹uh› o ‹vv› pa esti fonema. * La consonante ‹r› /r/ tien el alófono /l/. == Gramática == El eudeve presenta carauterístiques morfolóxiques similares a otres llingües utoazteques del norte de Méxicu: * El nome tien una inflexón relativamente simple estremando ente formes teníes y formes ensin tener. Les formes ensin tener del nome frecuentemente son distintos pa la función de suxetu, d'oxetu o de complementu nominal. El plural de los nomes señálase frecuentemente por aciu [[Reduplicación (llingüística)|reduplicación]] parcial de la primera sílaba. * El verbu tien una estructura claramente aglutinante, concordando en persona y númberu tantu col suxetu como col oxetu. La [[flexón nominal]] dexa arrexuntar a les pallabres en tres paradigmes o declinaciones que se resumen nel siguiente cuadru: {| {{tablaguapa}} |- align="center" ! Casos !! 1ª declinación !! 2ª declinación !! 3ª declinación |- align="center" | Suxetu (nominativu) || ___ || ''-t'' || ___ |- align="center" | Oxetu (acusativu) || ''-k'' || ''-ta'' || ''-i'' |- align="center" | Complmento Nominal || ''-ke'' || ''-te'' || ''-y'' |} Munchos nomes de la segunda declinación acenturados na última sílaba del raigañu, mueven l'acentu a la sílaba anterior, y yá que la sílaba átona piérdese llógrense patrones como: ''arí-t'' 'formiga' (suxetu) / ''*ári-ta'' > ''ár-ta'' 'formiga' (oxetu); ''mecá-t'' 'lluna' (suxetu) / ''*méca-ta'' > ''*méc-ta'' > ''mé-ta'' 'lluna' (oxetu). Dende'l puntu sintácticu, el eudeve ye una llingua con orde preferente [[SOV]], [[nucleu sintácticu|nucleu]] final y por tanto axetivu preciede al nome al que modifica, usa [[postposición|postoposiciones]] en llugar de preposiciones, etc. == Léxicu == {{AP|Llista de Swadesh en llingües utoazteques}} El léxicu rexistráu del eudeve foi rexistráu en dellos trabayos, el primer documentu ye un ''Arte de la llingua hegue'' escritu por Balthasar Loaysa escontra 1662. Con posterioridá apaeció otru arte anónimo del sieglu XVIII o XVIII, Buckingham Smith, qu'usa un sistema distintu nel que se reflexen dalgunos [[cambéu fonéticu|cambeos fonéticos]] al respective de la variedá estudiada por Loaysa. En [[1851]] J. R. Barlett recoyó un vocabulariu en Ures (Sonora) d'unes 160 pallabres, de lo que'l consideraba una variante de ópata que resultó ser de fechu eudeve. Darréu Roberto Escalante publicó un vocabulariu compilado por Jean B. Johnson en 1940 en [[Tonichi]], probando que la llingua del llugar nun yera'l ópata como había creyíu Johnson sinón el eudeve. El fechu de que los documentos rexistraos tomen casi 3 sieglos dexa reconcer dellos cambeos que sufrió la llingua na so hestoria recién. == Testu amuesa == El siguiente testu ye'l ''Padre'l nuesu'' traducíu a la llingua eudeve presentáu na obra d'un autor anónimu ''Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve, o eudeva'', editáu por Pennington.{{Harvnp |Pennington |1981}} Smith publicar tamién nel so ''Grammatical sketch of the Heve language''.{{Harvnp|Smith |1861|p=24}} Asina mesmu Pimentel presentó una versión analizada.{{Harvnp |Pimentel |2005 |pp= 147 y 148}} {| border="0" width="100%" text-align: center;" |- {{Columnes}} {{lang|opt|'''''Tamo Nóno''''' ''Tamo nóno, tevíctze catzí,''<br /> ''amu canne teguá véhva vitzuateradauh.''<br /> ''Tame kanne vená hásem amo quéidagua.''<br /> ''Amu canne hinádocauh iuhtépatz éndauh,''<br /> ''tevíctze endahtevén.''<br /> ''Quécovi tamo bádagua óqui tame mic.''<br /> ''Tame náventziuh tame pívidedo tamo canáde émca.''<br /> ''Eín tamo ovi tamo náventziuhdahteven.''<br /> ''Cana tótze diablu tatacóritze tame huétudenta.''<br /> ''Nassa tame hipúr cadénitzevai.''<br /> ''Amén.''}} {{Nueva columna}} '''Padre'l nuesu''' El nuesu Padre, que tas nel cielu.<br /> El to nome seya grandemente creyíu.<br /> A nós venga'l to reinu.<br /> La to voluntá equí na tierra fáigase,<br /> come facer nel cielu.<br /> La nuesa comida cotidiana danosla güei.<br /> Tennos llástima limpiandonos los nuesos pecaos,<br /> según tenemos llástima á los nuesos enemigos.<br /> Non dexaras al Diañu, que nos fai cayer nel pecáu;<br /> mas guardar del mal.<br /> Amen.<br /> {{Final columnes}} |} == Ver tamién == * [[Idioma ópata]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Lionnet, Andrés. 1979. "El lexico del eudeve".'' Mimeography. Friends of Uto-Aztecan Working Conference'', Institutu d'Investigaciones Antropologicas, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, Mexico, June 23. : . * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Lionnet}} |nome=Andrés |títulu=Un idioma estinguíu de sonora: El eudeve |url=https://books.google.com.mx/books?id=UGnh4SFplroC&printsec=frontcover&hl=es&source=gbs_gue_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |añu=1986 |ubicación=Méxicu |editorial=UNAM |isbn=968-837-915-8}} * {{cita llibru |autor={{Versalita|Loaysa, Balthasar}} |añu=S. {{versalita|xvii}} |títulu=Arte de la llingua hegue |allugamientu=París, Francia |editorial=Ms. na Bibliothèque Nationale, copia en Edward Y. Ayeri Manuscript Collection (Newberry Library), Chicago|oclc=36057359}} * Miller, Wick R., 1983, "A Note on Extinct Languages of Northwest Mexico of Supposed Uto-Aztecan Affiliation", ''International Journal of American Linguistics'', Vol. 49, Non. 3, Papers Presented at a Symposium on Uto-Aztecan Historical Linguistics (Jul., 1983), pp. 328-334. * {{cita llibru |editor={{versalita|Pennington Campbell W.}} |títulu=Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve o eudeva: anónimu, sieglu {{versalita|xvii}} |añu=1981 |editorial=Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, UNAM |ubicación=Méxicu |isbn=968-58-0237-8 |oclc=9051249}} * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Pimentel}} |nome=Francisco |títulu=Cuadro descriptivu y comparativu de les llingües indíxenes de Méxicu: o tratáu de filoloxía mexicana |url=http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/cuadro-descriptivu-y-comparativu-de-les llingües-indigenas-de-mexico-o-tratáu-de-filologia-mexicana-vol-i--0/html/a663411c-080f-4008-9a70-9564c5c3384c_16.html |edición=2ª |volume=1 |añu=2005 |añu-orixinal=1874 |editor= |editorial=Alicante, Biblioteca Virtual Miguel de Cervates |ubicación=Méxicu |isbn= |capítulu=El eudeve, heve o dohema |páxines= 137-150 |cita=}} * {{cita publicación |apellíu={{versalita|Smith}} |nome=Buckingham |añu=1861 |títulu=A grammatical sketch of the Heve language |publicación=Shea's Library of American Lingüistics |volume=3 |número= |páxina= |allugamientu=New York |editorial= |issn= |url=http://www.gutenberg.org/ebooks/14419 |fechaaccesu=24 d'agostu de 2012}} == Enllaces esternos == * {{Ethnologue|code=opt}} * [http://www.genealogia.org.mx/index.php?option=com_content&task=view&id=700&Itemid=151 Curtia descripción gramatical del Eudeve] * [http://www.gutenberg.org/ebooks/{{{14419}}} Edición electrónica llibre de ''{{{Grammatical Sketch of the Heve Language}}}''] nel [[Proyeutu Gutenberg]]. {{Tradubot|Idioma eudeve}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües taracahítes|Eudeve]] [[Categoría:Llingües muertes de la familia uto-azteca|Eudeve]] [[Categoría:Etnies y llingües de Sonora|Eudeve]] [[Categoría:Llingües de Méxicu]] [[Categoría:Llingües muertes de Méxicu]] l7ztta7gf7ljcmkjx2r01525wimqvx2 4379242 4379241 2025-06-24T18:57:16Z YoaR 37624 /* Gramática */ 4379242 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma|nome=Eudeve |nativu=''Dohema'' |familia madre = llingües utoazteques |países= {{MEX}} |zona= [[Sonora]] |falantes= [[llingua muerta|estinguida]] (†, c. 1940)|rank= |familia=[[Llingües uto-azteques]]<br /> &nbsp;Uto-azteques meridionales<br /> &nbsp;&nbsp;Taracahita<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ópata-Eudeve<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Eudeve''' |iso1=nengunu |iso2=nengunu |iso3=opt }} La '''llingua eudeve''' (tamién '''heve''', '''hegue''' o '''dohema''') ye una [[llingua muerta]] del tueru [[llingües uto-azteques|uto-azteca]]. Esta llingua falar nel estáu de [[Sonora]], [[Méxicu]]. Dientro de les llingües uto-azteques forma parte del grupu taracahita de la división sonorense-mexicana. El ópata ta estrechamente emparentáu col eudeve a tal puntu que dacuando se considera que son variantes de la mesma llingua. De fechu anguaño los ópatas, al igual que los sos vecinos, los [[jova|joves]] y los [[eudeve]]s, los [[ópata|ópates]] yá casi sumieron como unidá étnica estremada. == Clasificación == El Eudeve ye una llingua taracahita qu'amuesa un parentescu más cercanu col [[idioma ópata|ópata]] a tal puntu que dellos autores consideren que'l euedeve y el ópata son variantes d'una mesma llingua. Probablemente'l parentesto tamién fuera cercanu col jova y daqué más distante col [[idioma tarahumara|tarahumara]]. == Fonoloxía == === Vocales === El siguiente cuadru amuesa les vocales del eudeve.<ref name=eud>Lionnet, 1986, p. 16.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" |- align="center" cellpadding="4" ! ! [[Vocal anterior|Anterior]] ! [[Vocal central|Central]] ! [[Vocal posterior|Posterior]] |- align="center" ! '''[[Vocal zarrada|Zarrada]]''' | {{AFI|i}} ({{AFI|ɨ}}) | | {{AFI|u}} |- align="center" ! '''[[Vocal media|Media]]''' | {{AFI|e}} | | {{AFI|o}} |- align="center" ! '''[[Vocal abierta|Abierta]]''' | | {{AFI|a}} | |} Na flexón ye bien frecuente la perda de la vocal na penúltima sílaba átona, ante una consonante que nun seya ''h'', esto se produe sobremanera nos nomes de la segunda declinación, ante los sufixos ''-ta'' y ''-te'': :''biká-t'' 'el cuchiellu' (absolutivo) > ''bík-te'' 'del cuchiellu' (xenitivu) Y tamién nos futuros verbales ante ''-ce'': :''hasé-n'' '(él) llega' > ''hás-ce'' '(él) va llegar' === Calidá de les vocales === Les cinco vocales pueden ser glotalizadas: [aʔa], [yʔy], [iʔi], [oʔo] y [oʔo]. La oclusión glotal tamién puede presentase antes de vocal [ʔa], ej.: '''eerá'' "sangre".<ref name=eud /> Nun s'hai documentáu qu'esistiera diferencies ente vocales llargues y curties, tal como asocede n'otres [[llingües utoazteques]]. === Consonantes === L'inventariu consonánticu de la llingua eudeve ye'l siguiente:<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center" ! !! [[consonante billabial|billabial]] !! [[consonante coronal|coronal]] !! [[consonante palatal|palatal]] !! [[consonante velar|velar]] !! [[consonante llabiu-velar|llabiu-<br />velar]] !! [[consonante glotal|glotal]] |- ! [[consonante oclusiva|oclusiva]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|p, b}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|t, d}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|k}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |({{IPA|bʷ}}) | style="text-align:center; font-size:larger;" | |- ! [[consonante africada|africada]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|ʦ}} ({{AFI|tʃ͡}}) || || || || |- ! [[consonante fricativa|fricativa]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|s}} ({{AFI|ʃ}}) || || || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|h}} |- ! [[Consonante nasal|nasal]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|m}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|n}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" | || || |- ! [[consonante vibrante|vibrante]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|r}} ({{AFI|l}}) || || || || |- ! [[consonante aproximante|semivocal]] | || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|j}} || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|w}} || |} == Escritura == Nun se sabe si'l eudeve tuvo una escritura antes de la conquista española, sicasí al empecipiase la colonización empezó tamién la notación de les llingües indíxenes al alfabetu llatín. El padre Loaysa usó les siguientes lletres:<ref>Smith, 1861, p. 14.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" | L'abecedariu eudeve de Loaysa |----- | a || b || bu || c || ch || d || e || h || hu || i || m || n || o | p || qu || r || s || t || tz || u || v || vv || x || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || bʷ || k || t͡ʃ || d || e || h || w || i (ɨ) || m || n || o | p || k || r (l) || s || t || t͡s || u/w || b || w || ʃ || j || ʔ |} El siguiente cuadru amuesa los fonemes y grafemes del eudeve usaos nel estudiu d'esta llingua propuesta por Johnson y emplegáu tamién por Lionnet.<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" | L'abecedariu eudeve |----- | A || B || (Bw) || C || D || E || H || I || K | M || N || O || P || R || S || T || U || W || (Y) || ' |----- | a || b || (bw) || c || d || e || h || i || k | m || n || o || p || r || s || t || u || w || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || (bʷ) || t͡s (t͡ʃ) || d || e || h || i (ɨ) || k | m || n || o || p || r (l) || s (ʃ) || t || u || w || (j) || ʔ |} {{versalita|Notes}} * Les consonantes ‹bw›, ‹y› y ‹'› nun forma parte integral del abecedariu eudeve pero sí s'empleguen pa ciertes pallabres. * La consonante ‹c› /t͡s/, tien el alófono /t͡ʃ/. Loaysa uso ‹tz› pal fonema /t͡s/ y <ch> pal fonema /t͡ʃ/. * La consonante ‹s› /s/, tien el alófono /ʃ/. Loaysa uso ‹x› pal fonema /ʃ/. * La semiconsonante ‹w› /w/, tien los alófonos /gw/ y /g/. Loaysa emplegó ‹o›, ‹uh› o ‹vv› pa esti fonema. * La consonante ‹r› /r/ tien el alófono /l/. == Gramática == El eudeve presenta carauterístiques morfolóxiques similares a otres llingües utoazteques del norte de Méxicu: * El nome tien una inflexón relativamente simple estremando ente formes teníes y formes ensin tener. Les formes ensin tener del nome frecuentemente son distintos pa la función de suxetu, d'oxetu o de complementu nominal. El plural de los nomes señálase frecuentemente por aciu [[Reduplicación (llingüística)|reduplicación]] parcial de la primera sílaba. * El verbu tien una estructura claramente aglutinante, concordando en persona y númberu tantu col suxetu como col oxetu. La [[flexón nominal]] dexa arrexuntar a les pallabres en tres paradigmes o declinaciones que se resumen nel siguiente cuadru: {| {{tablaguapa}} |- align="center" ! Casos !! 1ª declinación !! 2ª declinación !! 3ª declinación |- align="center" | Suxetu (nominativu) || ___ || ''-t'' || ___ |- align="center" | Oxetu (acusativu) || ''-k'' || ''-ta'' || ''-i'' |- align="center" | Complmento Nominal || ''-ke'' || ''-te'' || ''-e'' |} Munchos nomes de la segunda declinación acenturados na última sílaba del raigañu, mueven l'acentu a la sílaba anterior, y yá que la sílaba átona piérdese llógrense patrones como: ''arí-t'' 'formiga' (suxetu) / ''*ári-ta'' > ''ár-ta'' 'formiga' (oxetu); ''mecá-t'' 'lluna' (suxetu) / ''*méca-ta'' > ''*méc-ta'' > ''mé-ta'' 'lluna' (oxetu). Dende'l puntu sintácticu, el eudeve ye una llingua con orde preferente [[SOV]], [[nucleu sintácticu|nucleu]] final y por tanto axetivu preciede al nome al que modifica, usa [[postposición|postoposiciones]] en llugar de preposiciones, etc. == Léxicu == {{AP|Llista de Swadesh en llingües utoazteques}} El léxicu rexistráu del eudeve foi rexistráu en dellos trabayos, el primer documentu ye un ''Arte de la llingua hegue'' escritu por Balthasar Loaysa escontra 1662. Con posterioridá apaeció otru arte anónimo del sieglu XVIII o XVIII, Buckingham Smith, qu'usa un sistema distintu nel que se reflexen dalgunos [[cambéu fonéticu|cambeos fonéticos]] al respective de la variedá estudiada por Loaysa. En [[1851]] J. R. Barlett recoyó un vocabulariu en Ures (Sonora) d'unes 160 pallabres, de lo que'l consideraba una variante de ópata que resultó ser de fechu eudeve. Darréu Roberto Escalante publicó un vocabulariu compilado por Jean B. Johnson en 1940 en [[Tonichi]], probando que la llingua del llugar nun yera'l ópata como había creyíu Johnson sinón el eudeve. El fechu de que los documentos rexistraos tomen casi 3 sieglos dexa reconcer dellos cambeos que sufrió la llingua na so hestoria recién. == Testu amuesa == El siguiente testu ye'l ''Padre'l nuesu'' traducíu a la llingua eudeve presentáu na obra d'un autor anónimu ''Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve, o eudeva'', editáu por Pennington.{{Harvnp |Pennington |1981}} Smith publicar tamién nel so ''Grammatical sketch of the Heve language''.{{Harvnp|Smith |1861|p=24}} Asina mesmu Pimentel presentó una versión analizada.{{Harvnp |Pimentel |2005 |pp= 147 y 148}} {| border="0" width="100%" text-align: center;" |- {{Columnes}} {{lang|opt|'''''Tamo Nóno''''' ''Tamo nóno, tevíctze catzí,''<br /> ''amu canne teguá véhva vitzuateradauh.''<br /> ''Tame kanne vená hásem amo quéidagua.''<br /> ''Amu canne hinádocauh iuhtépatz éndauh,''<br /> ''tevíctze endahtevén.''<br /> ''Quécovi tamo bádagua óqui tame mic.''<br /> ''Tame náventziuh tame pívidedo tamo canáde émca.''<br /> ''Eín tamo ovi tamo náventziuhdahteven.''<br /> ''Cana tótze diablu tatacóritze tame huétudenta.''<br /> ''Nassa tame hipúr cadénitzevai.''<br /> ''Amén.''}} {{Nueva columna}} '''Padre'l nuesu''' El nuesu Padre, que tas nel cielu.<br /> El to nome seya grandemente creyíu.<br /> A nós venga'l to reinu.<br /> La to voluntá equí na tierra fáigase,<br /> come facer nel cielu.<br /> La nuesa comida cotidiana danosla güei.<br /> Tennos llástima limpiandonos los nuesos pecaos,<br /> según tenemos llástima á los nuesos enemigos.<br /> Non dexaras al Diañu, que nos fai cayer nel pecáu;<br /> mas guardar del mal.<br /> Amen.<br /> {{Final columnes}} |} == Ver tamién == * [[Idioma ópata]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Lionnet, Andrés. 1979. "El lexico del eudeve".'' Mimeography. Friends of Uto-Aztecan Working Conference'', Institutu d'Investigaciones Antropologicas, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, Mexico, June 23. : . * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Lionnet}} |nome=Andrés |títulu=Un idioma estinguíu de sonora: El eudeve |url=https://books.google.com.mx/books?id=UGnh4SFplroC&printsec=frontcover&hl=es&source=gbs_gue_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |añu=1986 |ubicación=Méxicu |editorial=UNAM |isbn=968-837-915-8}} * {{cita llibru |autor={{Versalita|Loaysa, Balthasar}} |añu=S. {{versalita|xvii}} |títulu=Arte de la llingua hegue |allugamientu=París, Francia |editorial=Ms. na Bibliothèque Nationale, copia en Edward Y. Ayeri Manuscript Collection (Newberry Library), Chicago|oclc=36057359}} * Miller, Wick R., 1983, "A Note on Extinct Languages of Northwest Mexico of Supposed Uto-Aztecan Affiliation", ''International Journal of American Linguistics'', Vol. 49, Non. 3, Papers Presented at a Symposium on Uto-Aztecan Historical Linguistics (Jul., 1983), pp. 328-334. * {{cita llibru |editor={{versalita|Pennington Campbell W.}} |títulu=Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve o eudeva: anónimu, sieglu {{versalita|xvii}} |añu=1981 |editorial=Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, UNAM |ubicación=Méxicu |isbn=968-58-0237-8 |oclc=9051249}} * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Pimentel}} |nome=Francisco |títulu=Cuadro descriptivu y comparativu de les llingües indíxenes de Méxicu: o tratáu de filoloxía mexicana |url=http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/cuadro-descriptivu-y-comparativu-de-les llingües-indigenas-de-mexico-o-tratáu-de-filologia-mexicana-vol-i--0/html/a663411c-080f-4008-9a70-9564c5c3384c_16.html |edición=2ª |volume=1 |añu=2005 |añu-orixinal=1874 |editor= |editorial=Alicante, Biblioteca Virtual Miguel de Cervates |ubicación=Méxicu |isbn= |capítulu=El eudeve, heve o dohema |páxines= 137-150 |cita=}} * {{cita publicación |apellíu={{versalita|Smith}} |nome=Buckingham |añu=1861 |títulu=A grammatical sketch of the Heve language |publicación=Shea's Library of American Lingüistics |volume=3 |número= |páxina= |allugamientu=New York |editorial= |issn= |url=http://www.gutenberg.org/ebooks/14419 |fechaaccesu=24 d'agostu de 2012}} == Enllaces esternos == * {{Ethnologue|code=opt}} * [http://www.genealogia.org.mx/index.php?option=com_content&task=view&id=700&Itemid=151 Curtia descripción gramatical del Eudeve] * [http://www.gutenberg.org/ebooks/{{{14419}}} Edición electrónica llibre de ''{{{Grammatical Sketch of the Heve Language}}}''] nel [[Proyeutu Gutenberg]]. {{Tradubot|Idioma eudeve}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües taracahítes|Eudeve]] [[Categoría:Llingües muertes de la familia uto-azteca|Eudeve]] [[Categoría:Etnies y llingües de Sonora|Eudeve]] [[Categoría:Llingües de Méxicu]] [[Categoría:Llingües muertes de Méxicu]] 97mkdvzlh8yratkw06ou0iir0kmx6wl 4379243 4379242 2025-06-24T19:02:05Z YoaR 37624 /* Testu amuesa */ 4379243 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma|nome=Eudeve |nativu=''Dohema'' |familia madre = llingües utoazteques |países= {{MEX}} |zona= [[Sonora]] |falantes= [[llingua muerta|estinguida]] (†, c. 1940)|rank= |familia=[[Llingües uto-azteques]]<br /> &nbsp;Uto-azteques meridionales<br /> &nbsp;&nbsp;Taracahita<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ópata-Eudeve<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Eudeve''' |iso1=nengunu |iso2=nengunu |iso3=opt }} La '''llingua eudeve''' (tamién '''heve''', '''hegue''' o '''dohema''') ye una [[llingua muerta]] del tueru [[llingües uto-azteques|uto-azteca]]. Esta llingua falar nel estáu de [[Sonora]], [[Méxicu]]. Dientro de les llingües uto-azteques forma parte del grupu taracahita de la división sonorense-mexicana. El ópata ta estrechamente emparentáu col eudeve a tal puntu que dacuando se considera que son variantes de la mesma llingua. De fechu anguaño los ópatas, al igual que los sos vecinos, los [[jova|joves]] y los [[eudeve]]s, los [[ópata|ópates]] yá casi sumieron como unidá étnica estremada. == Clasificación == El Eudeve ye una llingua taracahita qu'amuesa un parentescu más cercanu col [[idioma ópata|ópata]] a tal puntu que dellos autores consideren que'l euedeve y el ópata son variantes d'una mesma llingua. Probablemente'l parentesto tamién fuera cercanu col jova y daqué más distante col [[idioma tarahumara|tarahumara]]. == Fonoloxía == === Vocales === El siguiente cuadru amuesa les vocales del eudeve.<ref name=eud>Lionnet, 1986, p. 16.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" |- align="center" cellpadding="4" ! ! [[Vocal anterior|Anterior]] ! [[Vocal central|Central]] ! [[Vocal posterior|Posterior]] |- align="center" ! '''[[Vocal zarrada|Zarrada]]''' | {{AFI|i}} ({{AFI|ɨ}}) | | {{AFI|u}} |- align="center" ! '''[[Vocal media|Media]]''' | {{AFI|e}} | | {{AFI|o}} |- align="center" ! '''[[Vocal abierta|Abierta]]''' | | {{AFI|a}} | |} Na flexón ye bien frecuente la perda de la vocal na penúltima sílaba átona, ante una consonante que nun seya ''h'', esto se produe sobremanera nos nomes de la segunda declinación, ante los sufixos ''-ta'' y ''-te'': :''biká-t'' 'el cuchiellu' (absolutivo) > ''bík-te'' 'del cuchiellu' (xenitivu) Y tamién nos futuros verbales ante ''-ce'': :''hasé-n'' '(él) llega' > ''hás-ce'' '(él) va llegar' === Calidá de les vocales === Les cinco vocales pueden ser glotalizadas: [aʔa], [yʔy], [iʔi], [oʔo] y [oʔo]. La oclusión glotal tamién puede presentase antes de vocal [ʔa], ej.: '''eerá'' "sangre".<ref name=eud /> Nun s'hai documentáu qu'esistiera diferencies ente vocales llargues y curties, tal como asocede n'otres [[llingües utoazteques]]. === Consonantes === L'inventariu consonánticu de la llingua eudeve ye'l siguiente:<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center" ! !! [[consonante billabial|billabial]] !! [[consonante coronal|coronal]] !! [[consonante palatal|palatal]] !! [[consonante velar|velar]] !! [[consonante llabiu-velar|llabiu-<br />velar]] !! [[consonante glotal|glotal]] |- ! [[consonante oclusiva|oclusiva]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|p, b}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|t, d}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|k}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |({{IPA|bʷ}}) | style="text-align:center; font-size:larger;" | |- ! [[consonante africada|africada]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|ʦ}} ({{AFI|tʃ͡}}) || || || || |- ! [[consonante fricativa|fricativa]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|s}} ({{AFI|ʃ}}) || || || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|h}} |- ! [[Consonante nasal|nasal]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|m}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|n}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" | || || |- ! [[consonante vibrante|vibrante]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|r}} ({{AFI|l}}) || || || || |- ! [[consonante aproximante|semivocal]] | || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|j}} || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|w}} || |} == Escritura == Nun se sabe si'l eudeve tuvo una escritura antes de la conquista española, sicasí al empecipiase la colonización empezó tamién la notación de les llingües indíxenes al alfabetu llatín. El padre Loaysa usó les siguientes lletres:<ref>Smith, 1861, p. 14.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" | L'abecedariu eudeve de Loaysa |----- | a || b || bu || c || ch || d || e || h || hu || i || m || n || o | p || qu || r || s || t || tz || u || v || vv || x || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || bʷ || k || t͡ʃ || d || e || h || w || i (ɨ) || m || n || o | p || k || r (l) || s || t || t͡s || u/w || b || w || ʃ || j || ʔ |} El siguiente cuadru amuesa los fonemes y grafemes del eudeve usaos nel estudiu d'esta llingua propuesta por Johnson y emplegáu tamién por Lionnet.<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" | L'abecedariu eudeve |----- | A || B || (Bw) || C || D || E || H || I || K | M || N || O || P || R || S || T || U || W || (Y) || ' |----- | a || b || (bw) || c || d || e || h || i || k | m || n || o || p || r || s || t || u || w || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || (bʷ) || t͡s (t͡ʃ) || d || e || h || i (ɨ) || k | m || n || o || p || r (l) || s (ʃ) || t || u || w || (j) || ʔ |} {{versalita|Notes}} * Les consonantes ‹bw›, ‹y› y ‹'› nun forma parte integral del abecedariu eudeve pero sí s'empleguen pa ciertes pallabres. * La consonante ‹c› /t͡s/, tien el alófono /t͡ʃ/. Loaysa uso ‹tz› pal fonema /t͡s/ y <ch> pal fonema /t͡ʃ/. * La consonante ‹s› /s/, tien el alófono /ʃ/. Loaysa uso ‹x› pal fonema /ʃ/. * La semiconsonante ‹w› /w/, tien los alófonos /gw/ y /g/. Loaysa emplegó ‹o›, ‹uh› o ‹vv› pa esti fonema. * La consonante ‹r› /r/ tien el alófono /l/. == Gramática == El eudeve presenta carauterístiques morfolóxiques similares a otres llingües utoazteques del norte de Méxicu: * El nome tien una inflexón relativamente simple estremando ente formes teníes y formes ensin tener. Les formes ensin tener del nome frecuentemente son distintos pa la función de suxetu, d'oxetu o de complementu nominal. El plural de los nomes señálase frecuentemente por aciu [[Reduplicación (llingüística)|reduplicación]] parcial de la primera sílaba. * El verbu tien una estructura claramente aglutinante, concordando en persona y númberu tantu col suxetu como col oxetu. La [[flexón nominal]] dexa arrexuntar a les pallabres en tres paradigmes o declinaciones que se resumen nel siguiente cuadru: {| {{tablaguapa}} |- align="center" ! Casos !! 1ª declinación !! 2ª declinación !! 3ª declinación |- align="center" | Suxetu (nominativu) || ___ || ''-t'' || ___ |- align="center" | Oxetu (acusativu) || ''-k'' || ''-ta'' || ''-i'' |- align="center" | Complmento Nominal || ''-ke'' || ''-te'' || ''-e'' |} Munchos nomes de la segunda declinación acenturados na última sílaba del raigañu, mueven l'acentu a la sílaba anterior, y yá que la sílaba átona piérdese llógrense patrones como: ''arí-t'' 'formiga' (suxetu) / ''*ári-ta'' > ''ár-ta'' 'formiga' (oxetu); ''mecá-t'' 'lluna' (suxetu) / ''*méca-ta'' > ''*méc-ta'' > ''mé-ta'' 'lluna' (oxetu). Dende'l puntu sintácticu, el eudeve ye una llingua con orde preferente [[SOV]], [[nucleu sintácticu|nucleu]] final y por tanto axetivu preciede al nome al que modifica, usa [[postposición|postoposiciones]] en llugar de preposiciones, etc. == Léxicu == {{AP|Llista de Swadesh en llingües utoazteques}} El léxicu rexistráu del eudeve foi rexistráu en dellos trabayos, el primer documentu ye un ''Arte de la llingua hegue'' escritu por Balthasar Loaysa escontra 1662. Con posterioridá apaeció otru arte anónimo del sieglu XVIII o XVIII, Buckingham Smith, qu'usa un sistema distintu nel que se reflexen dalgunos [[cambéu fonéticu|cambeos fonéticos]] al respective de la variedá estudiada por Loaysa. En [[1851]] J. R. Barlett recoyó un vocabulariu en Ures (Sonora) d'unes 160 pallabres, de lo que'l consideraba una variante de ópata que resultó ser de fechu eudeve. Darréu Roberto Escalante publicó un vocabulariu compilado por Jean B. Johnson en 1940 en [[Tonichi]], probando que la llingua del llugar nun yera'l ópata como había creyíu Johnson sinón el eudeve. El fechu de que los documentos rexistraos tomen casi 3 sieglos dexa reconcer dellos cambeos que sufrió la llingua na so hestoria recién. == Testu amuesa == El siguiente testu ye'l [[padrenuesu]] traducíu a la llingua eudeve presentáu na obra d'un autor anónimu ''Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve, o eudeva'', editáu por Pennington.{{Harvnp |Pennington |1981}} Smith publicar tamién nel so ''Grammatical sketch of the Heve language''.{{Harvnp|Smith |1861|p=24}} Asina mesmu Pimentel presentó una versión analizada.{{Harvnp |Pimentel |2005 |pp= 147 y 148}} {| border="0" width="100%" text-align: center;" |- {{Columnes}} {{lang|opt|'''''Tamo Nóno''''' ''Tamo nóno, tevíctze catzí,''<br /> ''amu canne teguá véhva vitzuateradauh.''<br /> ''Tame kanne vená hásem amo quéidagua.''<br /> ''Amu canne hinádocauh iuhtépatz éndauh,''<br /> ''tevíctze endahtevén.''<br /> ''Quécovi tamo bádagua óqui tame mic.''<br /> ''Tame náventziuh tame pívidedo tamo canáde émca.''<br /> ''Eín tamo ovi tamo náventziuhdahteven.''<br /> ''Cana tótze diablu tatacóritze tame huétudenta.''<br /> ''Nassa tame hipúr cadénitzevai.''<br /> ''Amén.''}} {{Nueva columna}} '''Padre Nuesu''' Padre Nuesu que tas en cielu.<br /> El to nome seya grandemente creyíu.<br /> A nós venga'l to reinu.<br /> La to voluntá equí na tierra fáigase,<br /> come se fai en cielu.<br /> La nuesa comida cotidiana dánosla güei.<br /> Ten llástima a nós llimpiandonos los nuesos pecaos,<br /> asina como tenemos llástima a los nuesos enemigos.<br /> Non dexaras al Diañu, que nos fai cayer nel pecáu;<br /> mas guárdanos del mal.<br /> Amen.<br /> {{Final columnes}} |} == Ver tamién == * [[Idioma ópata]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Lionnet, Andrés. 1979. "El lexico del eudeve".'' Mimeography. Friends of Uto-Aztecan Working Conference'', Institutu d'Investigaciones Antropologicas, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, Mexico, June 23. : . * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Lionnet}} |nome=Andrés |títulu=Un idioma estinguíu de sonora: El eudeve |url=https://books.google.com.mx/books?id=UGnh4SFplroC&printsec=frontcover&hl=es&source=gbs_gue_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |añu=1986 |ubicación=Méxicu |editorial=UNAM |isbn=968-837-915-8}} * {{cita llibru |autor={{Versalita|Loaysa, Balthasar}} |añu=S. {{versalita|xvii}} |títulu=Arte de la llingua hegue |allugamientu=París, Francia |editorial=Ms. na Bibliothèque Nationale, copia en Edward Y. Ayeri Manuscript Collection (Newberry Library), Chicago|oclc=36057359}} * Miller, Wick R., 1983, "A Note on Extinct Languages of Northwest Mexico of Supposed Uto-Aztecan Affiliation", ''International Journal of American Linguistics'', Vol. 49, Non. 3, Papers Presented at a Symposium on Uto-Aztecan Historical Linguistics (Jul., 1983), pp. 328-334. * {{cita llibru |editor={{versalita|Pennington Campbell W.}} |títulu=Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve o eudeva: anónimu, sieglu {{versalita|xvii}} |añu=1981 |editorial=Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, UNAM |ubicación=Méxicu |isbn=968-58-0237-8 |oclc=9051249}} * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Pimentel}} |nome=Francisco |títulu=Cuadro descriptivu y comparativu de les llingües indíxenes de Méxicu: o tratáu de filoloxía mexicana |url=http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/cuadro-descriptivu-y-comparativu-de-les llingües-indigenas-de-mexico-o-tratáu-de-filologia-mexicana-vol-i--0/html/a663411c-080f-4008-9a70-9564c5c3384c_16.html |edición=2ª |volume=1 |añu=2005 |añu-orixinal=1874 |editor= |editorial=Alicante, Biblioteca Virtual Miguel de Cervates |ubicación=Méxicu |isbn= |capítulu=El eudeve, heve o dohema |páxines= 137-150 |cita=}} * {{cita publicación |apellíu={{versalita|Smith}} |nome=Buckingham |añu=1861 |títulu=A grammatical sketch of the Heve language |publicación=Shea's Library of American Lingüistics |volume=3 |número= |páxina= |allugamientu=New York |editorial= |issn= |url=http://www.gutenberg.org/ebooks/14419 |fechaaccesu=24 d'agostu de 2012}} == Enllaces esternos == * {{Ethnologue|code=opt}} * [http://www.genealogia.org.mx/index.php?option=com_content&task=view&id=700&Itemid=151 Curtia descripción gramatical del Eudeve] * [http://www.gutenberg.org/ebooks/{{{14419}}} Edición electrónica llibre de ''{{{Grammatical Sketch of the Heve Language}}}''] nel [[Proyeutu Gutenberg]]. {{Tradubot|Idioma eudeve}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües taracahítes|Eudeve]] [[Categoría:Llingües muertes de la familia uto-azteca|Eudeve]] [[Categoría:Etnies y llingües de Sonora|Eudeve]] [[Categoría:Llingües de Méxicu]] [[Categoría:Llingües muertes de Méxicu]] b0x8705ht4b2tb0bubw4clp9lp50vbf 4379244 4379243 2025-06-24T19:02:12Z YoaR 37624 /* Testu amuesa */ 4379244 wikitext text/x-wiki {{Ficha d'idioma|nome=Eudeve |nativu=''Dohema'' |familia madre = llingües utoazteques |países= {{MEX}} |zona= [[Sonora]] |falantes= [[llingua muerta|estinguida]] (†, c. 1940)|rank= |familia=[[Llingües uto-azteques]]<br /> &nbsp;Uto-azteques meridionales<br /> &nbsp;&nbsp;Taracahita<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Ópata-Eudeve<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;'''Eudeve''' |iso1=nengunu |iso2=nengunu |iso3=opt }} La '''llingua eudeve''' (tamién '''heve''', '''hegue''' o '''dohema''') ye una [[llingua muerta]] del tueru [[llingües uto-azteques|uto-azteca]]. Esta llingua falar nel estáu de [[Sonora]], [[Méxicu]]. Dientro de les llingües uto-azteques forma parte del grupu taracahita de la división sonorense-mexicana. El ópata ta estrechamente emparentáu col eudeve a tal puntu que dacuando se considera que son variantes de la mesma llingua. De fechu anguaño los ópatas, al igual que los sos vecinos, los [[jova|joves]] y los [[eudeve]]s, los [[ópata|ópates]] yá casi sumieron como unidá étnica estremada. == Clasificación == El Eudeve ye una llingua taracahita qu'amuesa un parentescu más cercanu col [[idioma ópata|ópata]] a tal puntu que dellos autores consideren que'l euedeve y el ópata son variantes d'una mesma llingua. Probablemente'l parentesto tamién fuera cercanu col jova y daqué más distante col [[idioma tarahumara|tarahumara]]. == Fonoloxía == === Vocales === El siguiente cuadru amuesa les vocales del eudeve.<ref name=eud>Lionnet, 1986, p. 16.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" |- align="center" cellpadding="4" ! ! [[Vocal anterior|Anterior]] ! [[Vocal central|Central]] ! [[Vocal posterior|Posterior]] |- align="center" ! '''[[Vocal zarrada|Zarrada]]''' | {{AFI|i}} ({{AFI|ɨ}}) | | {{AFI|u}} |- align="center" ! '''[[Vocal media|Media]]''' | {{AFI|e}} | | {{AFI|o}} |- align="center" ! '''[[Vocal abierta|Abierta]]''' | | {{AFI|a}} | |} Na flexón ye bien frecuente la perda de la vocal na penúltima sílaba átona, ante una consonante que nun seya ''h'', esto se produe sobremanera nos nomes de la segunda declinación, ante los sufixos ''-ta'' y ''-te'': :''biká-t'' 'el cuchiellu' (absolutivo) > ''bík-te'' 'del cuchiellu' (xenitivu) Y tamién nos futuros verbales ante ''-ce'': :''hasé-n'' '(él) llega' > ''hás-ce'' '(él) va llegar' === Calidá de les vocales === Les cinco vocales pueden ser glotalizadas: [aʔa], [yʔy], [iʔi], [oʔo] y [oʔo]. La oclusión glotal tamién puede presentase antes de vocal [ʔa], ej.: '''eerá'' "sangre".<ref name=eud /> Nun s'hai documentáu qu'esistiera diferencies ente vocales llargues y curties, tal como asocede n'otres [[llingües utoazteques]]. === Consonantes === L'inventariu consonánticu de la llingua eudeve ye'l siguiente:<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} style="text-align: center" ! !! [[consonante billabial|billabial]] !! [[consonante coronal|coronal]] !! [[consonante palatal|palatal]] !! [[consonante velar|velar]] !! [[consonante llabiu-velar|llabiu-<br />velar]] !! [[consonante glotal|glotal]] |- ! [[consonante oclusiva|oclusiva]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|p, b}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|t, d}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|k}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |({{IPA|bʷ}}) | style="text-align:center; font-size:larger;" | |- ! [[consonante africada|africada]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|ʦ}} ({{AFI|tʃ͡}}) || || || || |- ! [[consonante fricativa|fricativa]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|s}} ({{AFI|ʃ}}) || || || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|h}} |- ! [[Consonante nasal|nasal]] | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|m}} | style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|n}} || | style="text-align:center; font-size:larger;" | || || |- ! [[consonante vibrante|vibrante]] | || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|r}} ({{AFI|l}}) || || || || |- ! [[consonante aproximante|semivocal]] | || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|j}} || || style="text-align:center; font-size:larger;" |{{IPA|w}} || |} == Escritura == Nun se sabe si'l eudeve tuvo una escritura antes de la conquista española, sicasí al empecipiase la colonización empezó tamién la notación de les llingües indíxenes al alfabetu llatín. El padre Loaysa usó les siguientes lletres:<ref>Smith, 1861, p. 14.</ref> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" | L'abecedariu eudeve de Loaysa |----- | a || b || bu || c || ch || d || e || h || hu || i || m || n || o | p || qu || r || s || t || tz || u || v || vv || x || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="25" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || bʷ || k || t͡ʃ || d || e || h || w || i (ɨ) || m || n || o | p || k || r (l) || s || t || t͡s || u/w || b || w || ʃ || j || ʔ |} El siguiente cuadru amuesa los fonemes y grafemes del eudeve usaos nel estudiu d'esta llingua propuesta por Johnson y emplegáu tamién por Lionnet.<ref name=eud /> {| {{tablaguapa}} border="1" style="text-align: center; vertical-align: middle;" align="center" |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" | L'abecedariu eudeve |----- | A || B || (Bw) || C || D || E || H || I || K | M || N || O || P || R || S || T || U || W || (Y) || ' |----- | a || b || (bw) || c || d || e || h || i || k | m || n || o || p || r || s || t || u || w || y || ' |----- ! style="vertical-align: top;" colspan="20" |Valores fonéticos <br /> |----- | a || b || (bʷ) || t͡s (t͡ʃ) || d || e || h || i (ɨ) || k | m || n || o || p || r (l) || s (ʃ) || t || u || w || (j) || ʔ |} {{versalita|Notes}} * Les consonantes ‹bw›, ‹y› y ‹'› nun forma parte integral del abecedariu eudeve pero sí s'empleguen pa ciertes pallabres. * La consonante ‹c› /t͡s/, tien el alófono /t͡ʃ/. Loaysa uso ‹tz› pal fonema /t͡s/ y <ch> pal fonema /t͡ʃ/. * La consonante ‹s› /s/, tien el alófono /ʃ/. Loaysa uso ‹x› pal fonema /ʃ/. * La semiconsonante ‹w› /w/, tien los alófonos /gw/ y /g/. Loaysa emplegó ‹o›, ‹uh› o ‹vv› pa esti fonema. * La consonante ‹r› /r/ tien el alófono /l/. == Gramática == El eudeve presenta carauterístiques morfolóxiques similares a otres llingües utoazteques del norte de Méxicu: * El nome tien una inflexón relativamente simple estremando ente formes teníes y formes ensin tener. Les formes ensin tener del nome frecuentemente son distintos pa la función de suxetu, d'oxetu o de complementu nominal. El plural de los nomes señálase frecuentemente por aciu [[Reduplicación (llingüística)|reduplicación]] parcial de la primera sílaba. * El verbu tien una estructura claramente aglutinante, concordando en persona y númberu tantu col suxetu como col oxetu. La [[flexón nominal]] dexa arrexuntar a les pallabres en tres paradigmes o declinaciones que se resumen nel siguiente cuadru: {| {{tablaguapa}} |- align="center" ! Casos !! 1ª declinación !! 2ª declinación !! 3ª declinación |- align="center" | Suxetu (nominativu) || ___ || ''-t'' || ___ |- align="center" | Oxetu (acusativu) || ''-k'' || ''-ta'' || ''-i'' |- align="center" | Complmento Nominal || ''-ke'' || ''-te'' || ''-e'' |} Munchos nomes de la segunda declinación acenturados na última sílaba del raigañu, mueven l'acentu a la sílaba anterior, y yá que la sílaba átona piérdese llógrense patrones como: ''arí-t'' 'formiga' (suxetu) / ''*ári-ta'' > ''ár-ta'' 'formiga' (oxetu); ''mecá-t'' 'lluna' (suxetu) / ''*méca-ta'' > ''*méc-ta'' > ''mé-ta'' 'lluna' (oxetu). Dende'l puntu sintácticu, el eudeve ye una llingua con orde preferente [[SOV]], [[nucleu sintácticu|nucleu]] final y por tanto axetivu preciede al nome al que modifica, usa [[postposición|postoposiciones]] en llugar de preposiciones, etc. == Léxicu == {{AP|Llista de Swadesh en llingües utoazteques}} El léxicu rexistráu del eudeve foi rexistráu en dellos trabayos, el primer documentu ye un ''Arte de la llingua hegue'' escritu por Balthasar Loaysa escontra 1662. Con posterioridá apaeció otru arte anónimo del sieglu XVIII o XVIII, Buckingham Smith, qu'usa un sistema distintu nel que se reflexen dalgunos [[cambéu fonéticu|cambeos fonéticos]] al respective de la variedá estudiada por Loaysa. En [[1851]] J. R. Barlett recoyó un vocabulariu en Ures (Sonora) d'unes 160 pallabres, de lo que'l consideraba una variante de ópata que resultó ser de fechu eudeve. Darréu Roberto Escalante publicó un vocabulariu compilado por Jean B. Johnson en 1940 en [[Tonichi]], probando que la llingua del llugar nun yera'l ópata como había creyíu Johnson sinón el eudeve. El fechu de que los documentos rexistraos tomen casi 3 sieglos dexa reconcer dellos cambeos que sufrió la llingua na so hestoria recién. == Testu amuesa == El siguiente testu ye'l [[padrenuesu]] traducíu a la llingua eudeve presentáu na obra d'un autor anónimu ''Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve, o eudeva'', editáu por Pennington.{{Harvnp |Pennington |1981}} Smith publicar tamién nel so ''Grammatical sketch of the Heve language''.{{Harvnp|Smith |1861|p=24}} Asina mesmu Pimentel presentó una versión analizada.{{Harvnp |Pimentel |2005 |pp= 147 y 148}} {| border="0" width="100%" text-align: center;" |- {{Columnes}} {{lang|opt|'''''Tamo Nóno''''' ''Tamo nóno, tevíctze catzí,''<br /> ''amu canne teguá véhva vitzuateradauh.''<br /> ''Tame kanne vená hásem amo quéidagua.''<br /> ''Amu canne hinádocauh iuhtépatz éndauh,''<br /> ''tevíctze endahtevén.''<br /> ''Quécovi tamo bádagua óqui tame mic.''<br /> ''Tame náventziuh tame pívidedo tamo canáde émca.''<br /> ''Eín tamo ovi tamo náventziuhdahteven.''<br /> ''Cana tótze diablu tatacóritze tame huétudenta.''<br /> ''Nassa tame hipúr cadénitzevai.''<br /> ''Amén.''}} {{Nueva columna}} '''Padre Nuesu''' Padre Nuesu que tas en cielu.<br /> El to nome seya grandemente creyíu.<br /> A nós venga'l to reinu.<br /> La to voluntá equí na tierra fáigase,<br /> como se fai en cielu.<br /> La nuesa comida cotidiana dánosla güei.<br /> Ten llástima a nós llimpiandonos los nuesos pecaos,<br /> asina como tenemos llástima a los nuesos enemigos.<br /> Non dexaras al Diañu, que nos fai cayer nel pecáu;<br /> mas guárdanos del mal.<br /> Amen.<br /> {{Final columnes}} |} == Ver tamién == * [[Idioma ópata]] == Referencies == {{llistaref}} == Bibliografía == * Lionnet, Andrés. 1979. "El lexico del eudeve".'' Mimeography. Friends of Uto-Aztecan Working Conference'', Institutu d'Investigaciones Antropologicas, Universidá Nacional Autónoma de Méxicu, Mexico, June 23. : . * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Lionnet}} |nome=Andrés |títulu=Un idioma estinguíu de sonora: El eudeve |url=https://books.google.com.mx/books?id=UGnh4SFplroC&printsec=frontcover&hl=es&source=gbs_gue_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false |añu=1986 |ubicación=Méxicu |editorial=UNAM |isbn=968-837-915-8}} * {{cita llibru |autor={{Versalita|Loaysa, Balthasar}} |añu=S. {{versalita|xvii}} |títulu=Arte de la llingua hegue |allugamientu=París, Francia |editorial=Ms. na Bibliothèque Nationale, copia en Edward Y. Ayeri Manuscript Collection (Newberry Library), Chicago|oclc=36057359}} * Miller, Wick R., 1983, "A Note on Extinct Languages of Northwest Mexico of Supposed Uto-Aztecan Affiliation", ''International Journal of American Linguistics'', Vol. 49, Non. 3, Papers Presented at a Symposium on Uto-Aztecan Historical Linguistics (Jul., 1983), pp. 328-334. * {{cita llibru |editor={{versalita|Pennington Campbell W.}} |títulu=Arte y vocabulariu de la llingua dohema, heve o eudeva: anónimu, sieglu {{versalita|xvii}} |añu=1981 |editorial=Institutu d'Investigaciones Filolóxiques, UNAM |ubicación=Méxicu |isbn=968-58-0237-8 |oclc=9051249}} * {{cita llibru |apellíu={{versalita|Pimentel}} |nome=Francisco |títulu=Cuadro descriptivu y comparativu de les llingües indíxenes de Méxicu: o tratáu de filoloxía mexicana |url=http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/cuadro-descriptivu-y-comparativu-de-les llingües-indigenas-de-mexico-o-tratáu-de-filologia-mexicana-vol-i--0/html/a663411c-080f-4008-9a70-9564c5c3384c_16.html |edición=2ª |volume=1 |añu=2005 |añu-orixinal=1874 |editor= |editorial=Alicante, Biblioteca Virtual Miguel de Cervates |ubicación=Méxicu |isbn= |capítulu=El eudeve, heve o dohema |páxines= 137-150 |cita=}} * {{cita publicación |apellíu={{versalita|Smith}} |nome=Buckingham |añu=1861 |títulu=A grammatical sketch of the Heve language |publicación=Shea's Library of American Lingüistics |volume=3 |número= |páxina= |allugamientu=New York |editorial= |issn= |url=http://www.gutenberg.org/ebooks/14419 |fechaaccesu=24 d'agostu de 2012}} == Enllaces esternos == * {{Ethnologue|code=opt}} * [http://www.genealogia.org.mx/index.php?option=com_content&task=view&id=700&Itemid=151 Curtia descripción gramatical del Eudeve] * [http://www.gutenberg.org/ebooks/{{{14419}}} Edición electrónica llibre de ''{{{Grammatical Sketch of the Heve Language}}}''] nel [[Proyeutu Gutenberg]]. {{Tradubot|Idioma eudeve}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües taracahítes|Eudeve]] [[Categoría:Llingües muertes de la familia uto-azteca|Eudeve]] [[Categoría:Etnies y llingües de Sonora|Eudeve]] [[Categoría:Llingües de Méxicu]] [[Categoría:Llingües muertes de Méxicu]] 3qd0wve512sb509cz09tctmppbw7rt4 0 166096 4379214 3982820 2025-06-24T16:48:34Z XabatuBot 43102 iguo testu: a b c d y => a b c d e 4379214 wikitext text/x-wiki {{idioma}} L''''idioma románicu''' (que nun se debe confundir con [[llingua romance]], con [[románicu]] nin con [[Llingües retorromances|retorrománicu]]) ye un proyeutu de [[llingua auxiliar]] internacional creáu en [[1991]] y bien influyíu por [[esperantu]], [[ido]] y [[interlingua]]. Les diferencies principales ente románicu y esos idiomes son: * Tien un léxicu que se basa rigorosamente nel [[llatín vulgar]]. * Tien una gramática más simple — ye dicir que nunca torna los sustantivos. * Tien un artículu definíu especial (''il'') pa referir a la clase entera d'un sustantivu: ''servar <o>la</o> hómino'' «sirvir al humanu»; ''servar <o>il</o> hómino'' «sirvir a la humanidá». * Tien un pronome [[epicenu]] pa referir solamente a seres humanos. * Tien un sistema de verbos que puede rindise sintéticamente y analíticamente. == [[Fonoloxía]] == Románicu ufierta los mesmos soníos vocales y consonantes que l'[[idioma español|español]]. Xeneralmente, toles pallabres acentúen la penúltima sílaba, sacante los infinitivos, qu'acentúen la postrera. Sicasí, munches pallabres acentuar na antepenúltima sílaba (por casu '''áquilo''' «águila»), y estrémense por acentos ortográficos. === Alfabetu y pronunciación === <center>'''a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t o v w x y z'''</center> La mayoría de les vocales y de les consonantes suenen como los sos equivalentes d'[[Alfabetu Fonéticu Internacional]], sacante: * '''c''' /ts/ * '''ĝ''' /dʒ/ * '''j''' /ʒ/ * '''q''' /k/ (apaez solamente antes de '''o''') * '''x''' /ks/ (el mesmu soníu en toles posiciones) * '''y''' /j/ (siempres una consonante) Románicu tien trés bigramas estándares: * '''ch''' /tʃ/ * '''kh''' /x/ (utilizáu raramente) * '''sh''' /ʃ/ Y los diptongos siguientes: * '''ia''' /ja/ * '''ie''' /je/ * '''ii''' /ji/ * '''io''' /jo/ * '''iu''' /ju/ * '''ua''' /wa/ * '''ue''' /we/ * '''ui''' /wi/ * '''uo''' /wo/ * '''uu''' /wu/ * '''au''' /aw/ * '''eu''' /ew/ == [[Gramática]] == Como l'Esperantu y l'Alloriáu, el románicu ye una llingua aglutinante, ye dicir que'l so vocabulariu ta construyíu de radicales invariables a los que se-yos amiesten afixos o otres radicales. Dalgunos de los afixos más comunes son: === Afixos === {| border="0" cellspacing="7" cellpadding="0"> |- valign="Top" |width="40"|'''-o''' |''sustantivu:'' '''parlo''' «un discursu»; '''reĝo''' «un rei»; '''belo''' «una guapura» |- valign="Top" |width="40"|'''-a''' |''axetivu:'' marques cuál ye idénticu cola radical — '''parla''' «de faláu», «verbal»; '''reĝa''' «real»; '''bela''' «formosu» |- valign="Top" |'''-y'''</td> |''alverbiu:'' '''parle''' «por discursu»; '''reĝy''' «realmente», «como rei»; '''bele''' «formosamente»</td> |- valign="Top" |'''-s'''</td> |''plural:'' '''parlos''' «discursos»; '''reĝvos''' «reis»; '''belos''' «guapures»</td> |- valign="Top" |colspan="2"|<br /> |- valign="Top" |'''-ar'''</td> |''verbu, infinitivu:'' '''parlar''' «falar»; '''reĝesar''' «ser un rei»; '''belesar''' «ser formosu»</td> |- valign="Top" |'''-an'''</td> |''verbu, presente:'' '''el mio parlan''' «falo»</td> |- valign="Top" |'''-in'''</td> |''verbu, pretéritu:'' '''el mio parlin''' «falé»</td> |- valign="Top" |'''-un'''</td> |''verbu, futuru:'' '''el mio parlun''' «voi falar»</td> |- valign="Top" |'''-ye'''</td> |''verbu, imperativu:'' '''ili parles!''' «¡qu'él fale!»</td> |- valign="Top" |'''-eban'''</td> |''verbu, condicional:'' '''el mio parleban''' «yo falaría»</td> |- valign="Top" |colspan="2"|<br /> |- valign="Top" |'''-ant-'''</td> |''presente activu:'' '''parlanta''' «falando»; '''parlanto''' «persona o cosa que fala»</td> |- valign="Top" |'''-at-'''</td> |''presente pasivu:'' '''parlata''' «tando faláu»; '''parlato''' «cosa que ta faláu»</td> |- valign="Top" |'''-int-'''</td> |''pretéritu activu:'' '''parlinta''' «falando»; '''parlinto''' «persona o cosa que faló»</td> |- valign="Top" |'''-it-'''</td> |''pretéritu pasivu:'' '''parlita''' «habiendo estáu faláu»; '''parlito''' «cosa que tuvo faláu»</td> |- valign="Top" |'''-unt-'''</td> |''futuru activu:'' '''parlunta''' «tando a puntu de falar»; '''parlunto''' «persona o cosa a puntu de falar»</td> |- valign="Top" |'''-ut-'''</td> |''futuru pasivu:'' '''parluta''' «tando a puntu de tar faláu»; '''parluto''' «cosa que ta a puntu de tar faláu»</td> |} Hai tamién un sufixu verbal ''-en'' que s'usa (coles partícules ''has'', ''van'', ''volde'', y ''fay'') pa espresar cualquier tiempu o manera: ''el mio parlen'' «falo»; ''el mio here parlen'' «falé ayeri»; ''el mio has parlen'' «falé»; ''el mio van parlen'' «voi falar»; ''el mio volde parlen'' «yo falaría»; ''fay parlen!'' «¡fale!». === [[Pronome]]s === Los pronomes básicos en Románicu son ''el mio'' «yo», ''ti'' «tu», ''vi'' «Ud.», ''ili'' «él», ''eli'' «ella», ''oli'' «ello», ''nos'' «nós», ''vos'' «vós», ''los'' «ellos/elles», ''oni'' «unu», ''si'' «se». Los posesivos tán construyíos per mediu d'amestar ''-a'', por casu ''mia'' «mio». El románicu ye l'únicu ente les [[llingües construyíes]] en qu'ufierta un pronome epicenu —''hi''— que s'utiliza pa referir solamente a seres humanos: ''Esque la postalisto has konsignen la pako? Sik, hi has konsignen oli ye equista matino.'' «¿El carteru/a apurrió'l paquete? Sí, apurrir esta mañana.» Pa los que lo deseyen, les formes plurales ''ilos'', ''elos'', ''olos'', y ''hos'' tán disponibles. === Orde de pallabres === L'orde normal de pallabres en románicu ye suxetu-verbu-complemento, como en ''Louis has kolpen Ludwik'' «Louis cutió a Ludwik». Si unu invierte l'orde de pallabres, unu tamién invierte'l suxetu y el complementu. (''Ludwik has kolpen Louis'' «Ludwik cutió a Louis»), nun siendo qu'unu utilice la preposición ''je'' pa marcar el complementu. (''Je Ludwik has kolpen Louis'' «Louis cutió a Ludwik») o utilice una pallabra interrogativa pa representar el suxetu (''Qua has kolpen Ludwik?'' «¿Quién cutió a Ludwik?») o complementu (''Qua Louis has kolpen?'' «¿A quién cutió Louis?»). == Exemplos == <center> {| border="0" cellspacing="10" cellpadding="0" width="90%" |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Saluto!''' | width="50%" valign="top" align="left" | ¡Hola! |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Esque vi poten parlar Románicu?''' | width="50%" valign="top" align="left" | ¿Fala Ud. Románicu? |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Quante kosten equistos?''' | width="50%" valign="top" align="left" | ¿Cuántu cuesten éstos? |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Volde presten ad el mio komprar equista.''' | width="50%" valign="top" align="left" | Quixera mercar ésti. |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Graticio!''' | width="50%" valign="top" align="left" | ¡Gracies! |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Quo? El mio jam has pagen por equista!''' | width="50%" valign="top" align="left" | ¿Qué? ¡Yá pagué esto! |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Vi has ne donen ad el mio quitifatesto.''' | width="50%" valign="top" align="left" | Ud. nun me dio un recibu. |----- | width="50%" valign="top" align="left" | '''Vise van ne liberifen el mio, mia paeso van invasen via paeso!''' | width="50%" valign="top" align="left" | ¡Si Ud. nun me suelta, el mio país va invadir el so país! |----- | valign="top" align="left" colspan="2" | <br /> |----- | width="50%" valign="top" align="left" | <center>'''D-ro Zaslavskiy, aut:<br />Quale el mio has aprensen cesar destranquilesar et amar Rusenso'''</center> <p align="Justify"><small>La Rusana linguaĝo ye diventinta universala linguaĝo ... La seriu di linguaĝvos kursen tra la épokos. Latinenso has ye la linguaĝo di'l mundu antiqua, Francenso di'l mundu feudana, Anglenso di kapitalismo. Rusenso ye la universala linguaĝo di socialismu. Francenso ye la linguaĝo ornamentizita di kortanos et Anglenso la jargono di komerciistos. Los has ye la linguaĝdivos la klasos gubernanta et di snoba intelektosos. La Anglana linguaĝo has korupten pópulos en extranĝyera paesos. Rusenso ye la unésima universala linguaĝo di internacionezismo. Nula poten nominiĝar si eruditu se hi ne sapen Rusenso.</small></p> <p align="Right"> <small>Selektaĝo de "La magna linguaĝo di nosa époko" da David Zaslavskiy<br /> ''Literaturana jurnalo,'' Moskvá, n-ro 1, 1 Januario 1949</small> </p> | width="50%" valign="top" align="left" | <center>'''Dr. Zaslavsky, o:<br />Cómo aprendí a dexar d'esmoleceme y amar rusu'''</center> <p align="Justify"></p> La llingua rusa fíxose una llingua universal ... La socesión d'idiomes cuerre por toles eres. El llatín yera la llingua del mundu antiguu, el francés del mundu feudal, l'inglés del capitalismu. El rusu ye la llingua universal del socialismu. El francés ye la llingua chic de los cortesanos y l'inglés la xíriga de los comerciantes. Yeren llingües de clases dirixentes ya intelectuales esnobistas. La llingua inglesa malvó xente en tierres estranxeres. El rusu ye la primer llingua universal del internacionalismu. Naide pueden llamase eruditu si nun sabe rusu<small>.</small> <p align="Right"> <small>Selección de «La gran llingua de nuesa yera» por David Zaslavsky<br /> ''Literaturnaja gazeta,'' Moscú, non. 1, 1 de xineru de 1949</small> </p> |} </center> == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == * [https://web.archive.org/web/20160305175528/http://aprensar-romanico.com/ Aprensar Románicu] — La guía completa a Románicu. N'inglés. * [https://web.archive.org/web/20051227204146/http://www.homunculus.com/babel/aromanico.html Blueprints for Babel: Románicu] — Comentariu y resume gramatical de Románicu. N'inglés. {{Tradubot|Idioma románico}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües artificiales|Románicu]] alconvt61wrdpbd8iat4nbhlru3ggvg 0 166312 4379222 4299900 2025-06-24T16:51:33Z YoaR 37624 /* Alfabetu */ 4379222 wikitext text/x-wiki {{ficha d'idioma|nome=Interglossa}} '''Interglossa''' ([[ISO 639-3]]: ''igs'') ye una [[llingua auxiliar internacional]] diseñada pol científicu [[Lancelot Hogben]] mientres la [[Segunda Guerra Mundial]]. Esta llingua utilizaba'l léxicu internacional de les ciencies y teunoloxíes, principalmente términos d'orixe griegu y llatín, cola gramática simple propia d'una [[llingua aislante]]. Interglossa foi publicada en 1943 como un simple borrador (''a draft of an auxiliary'').<ref name="Hogben">Hogben, Lancelot (1943). ''Interglossa. A draft of an auxiliary for a democratic world order, being an attempt to apply semantic principles to language design''. [https://sites.google.com/site/interglossa1943/home] Harmondsworth, Middlesex, Eng. / New York: Penguin Books. OCLC 1265553.</ref> Hogben aplicó principios semánticos pa escoyer un vocabulariu amenorgáu de 880 pallabres qu'en principiu bastaríen pa la conversación básica ente pueblos de distinta nacionalidá. Anque esti númberu yera ampliable. == Historia == En 1943 Hogben publicó ''Interglossa: A draft of an auxiliary for a democratic world order'' (Interglossa: Un esbozu d'una llingua auxiliar pa un orde mundial democráticu). El profesor Hogben reparara la dificultá de los estudiantes pa memorizar términos de bioloxía debíu al desconocimientu de la etimoloxía, y acostumóse a indicar los principales raigaños grecollatines por aciu exemplos de valor mnemotécnicu. Asina foi como empezó a arrexuntar un vocabulariu universal formáu per raigaños llatinos y grieges. Yá mientres la Segunda Guerra Mundial en Birmingham, Hogben desenvolvió unes pautes de sintaxis y completó l'esbozu d'una nueva llingua auxiliar basada especialmente nel léxicu de la ciencia moderna: {{cita|Because natural science is the ''only'' existing form of human co-operation on a planetary scale, men of science, who have to turn to journals published in many languages for necessary information, are acutely aware that the babel of tongues is a social problem of the first magnitude. Men of science, more than others, have at their finger-tips an international vocabulary which is already in existence (...)<br>[''Traducción:'' ] Una y bones la ciencia natural ye la ''única'' forma esistente de cooperación humana a escala planetaria, los homes de ciencia, que tienen qu'allegar a revistes publicaes en munches llingües pa información necesaria, son agudamente conscientes de que'l babel de llingües ye un problema social de primer magnitú. Los homes de ciencia, más qu'otros, tienen nos sos deos un vocabulariu internacional que yá esiste (...)|Hogben (1943, p. 7)}} Finalmente Hogben convencer de qu'una nueva llingua auxiliar, basada nel llinguaxe internacional de la ciencia, resultaba más necesaria que nunca, y decidióse a publicar la so propuesta, aportunando en que se trataba d'un simple borrador: {{cita|A good enough reason for publishing this draft is that the post-war world may be ripe, as never before, for recognition of need for a remedy which so many others have sought. When need becomes articulate, it will be relatively simple for an international committee to draw (...). (...) the author modestly consigns this first draft in the hope that readers will make suggestions and offer constructive criticisms as a basis for something better. It is not a primer for the beginner. Were it so, the arrangement would be totally different (...) to win the confidence of the beginner.<br>[''Traducción:'' ] Una bona razón pa publicar esti esbozu ye que'l mundu de posguerra puede tar maduru, como nunca antes, pa reconocer la necesidá d'un remediu que tantos otros buscaron. Cuando la necesidá tea articulada, va ser relativamente simple de realizar por un comité internacional (...).<br>(...) l'autor modestamente conseña esti primer esbozu na esperanza de que los llectores van faer suxerencies y van ufiertar crítiques constructives como base pa daqué meyor. Esto nun ye un manual pal primerizu. Si dir, l'arreglu sería totalmente distintu (...) pa captar l'enfotu del principiante.|Hogben (1943, p. 7)}} Interglossa puede considerase como l'esbozu del so descendiente, la llingua auxiliar [[Glosa (llingua auxiliar)|Glosa]],<ref>Glosa Education Organisation (GEO) (2006). History behind Glosa. (pdf) [http://www.glosa.org/en/history.pdf]</ref> que reformó y espandió el léxicu de Interglossa. ==Alfabetu== Interglossa básicamente utiliza l'[[alfabetu llatín]] modernu de 26 lletres. <center> {|{{tablaguapa}} style="border-collapse:collapse;" |- |bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="26" | '''[[Lletres mayúscules]]''' |- |width=3% align="center"|[[A]]||width=3% align="center"|[[B]]||width=3% align="center"|[[C]]||width=3% align="center"|[[D]]||width=3% align="center"|[[E]]||width=3% align="center"|[[F]]||width=3% align="center"|[[G]]||width=3% align="center"|[[H]]||width=3% align="center"|[[I]]||width=3% align="center"|[[J]]||width=3% align="center"|[[K]]||width=3% align="center"|[[L]]||width=3% align="center"|[[M]]||width=3% align="center"|[[N]]||width=3% align="center"|[[O]]||width=3% align="center"|[[P]]||width=3% align="center"|[[Q]]||width=3% align="center"|[[R]]||width=3% align="center"|[[S]]||width=3% align="center"|[[T]]||width=3% align="center"|[[U]]||width=3% align="center"|[[V]]||width=3% align="center"|[[W]]||width=3% align="center"|[[X]]||width=3% align="center"|[[Y]]||width=3% align="center"|[[Z]] |- |bgcolor="#EFEFEF" align="center" colspan="26" | '''[[Minúscules]]''' |- |align="center"|a||align="center"|b||align="center"|c||align="center"|d||align="center"|e||align="center"|f||align="center"|g||align="center"|h||align="center"|i||align="center"|j||align="center"|k||align="center"|l||align="center"|m||align="center"|n||align="center"|o||align="center"|p||align="center"|q||align="center"|r||align="center"|s||align="center"|t||align="center"|u||align="center"|v||align="center"|w||align="center"|x||align="center"|y||align="center"|z |} </center> ==Fonética== El valor fonéticu de les lletres xeneralmente coincide colos valores carauterísticos del [[alfabetu fonéticu internacional]], coles siguientes esceiciones: ::'''y''' equival a /i/. ::'''c''' y '''q''' equivalen a /k/. ::'''ph, th, ch, rh''', equivalen respeutivamente a /f/, /t/, /k/, /r/. ::'''x''' en posición inicial equival a /z/; si non, /ks/. Nes siguientes combinaciones iniciales, la primera de los dos consonantes ye muda: c'''t-''', g'''n-''', m'''n-''', p'''n-''', p'''s-''', p'''t-'''. {{cita|These rules admit of non inconsistencies. The inconvenience of having a few anomalies which go into a dozen lines of print is far less than the disadvantage which would result from mutilating roots beyond visual recognition.<br>[''Traducción:'' ] Estes regles nun almiten inconsistencies. L'inconveniente de tener unes poques anomalíes que van nuna docena de llinies, ye enforma menor que la desventaxa que resultaría de tullir raigaños más allá de la reconocencia visual.|Hogben (1943, p. 30)}} Xeneralmente'l [[acentu prosódicu|acentu]] va na penúltima sílaba, p.ej. '''''billEta''''' (billete), '''''nEsia''''' (isla). En pallabres terminaes con dos vocales ('''-io, -ia,''' etc.), éstes formaríen [[diptongu]]. Anque Hogben caltién l'[[Hiatu (fonoloxía)|hiatu]] al afirmar qu'en '''''nEsia''''' l'acentu va na antepenúltima sílaba (''nE-si-a''). ==Partes del discursu== Una clasificación de ''partes del discursu'' relevante pa una llingua aislante, nun siguiría les categoríes propies del sistema flexonal [[llingües_indoeuropees|indo-européu]]. Los vocablos de Interglossa pueden ser clasificaos según la so función no que Hogben llama'l “''paisaxe de frase”'' (“''sentence-landscape”'')<ref name="Hogben" /> (p. 32-3): * '''Substantivos''' (ítems nᵘ483 al 860; y nᵘ874 al 880; adicionalmente nᵘ881 al 954): Nomes de coses concretes. Cualesquier d'ellos puede actuar como axetivu, como yá asocede n'inglés. Exemplos (del testu de muestra de baxo): ''crati'' (gobiernu), ''geo'' (tierra), ''pani'' (pan), ''parenta'' (proxenitor), ''urani'' (cielu). ** Partes del Cuerpu (nᵘ483 al 550) ** Zooloxía y Botánica (nᵘ551 al 630) ** Nomes xeográficos (nᵘ631 al 668) ** Comida, Vistíu y Muebles (nᵘ669 al 702) ** Arquiteutura; Formes y Unidaes (nᵘ703 al 732) ** Preseos (nᵘ733 al 783) ** Sustancies y Artículos Manufacturados (escluyendo Comida y Vistíu) (nᵘ784 al 808) ** Asuntos Humanos (nᵘ809 al 860) * Hai una serie de '''substantivos xenéricos''' (nᵘ47 al 60) usaos en compuestos. Exemplos: ''-pe'' [de ''persona''], ''dirigo-pe'' (conductor, pilotu), ''tene-pe'' (guardián), ''pan-pe'' (toos). * “'''Amplificadores'''” (nᵘ141 al 462; y nᵘ862 al 873): Cualidaes astractes, que pueden actuar como axetivos, nomes, o alverbios. Exemplos: ''accido'' (sucesu, real, -idad, etc.), ''demo'' (pueblu), ''dirigo'' / ''controlo'' (direición, control, etc.), ''dyno'' (potente, -encia, etc.), ''eu'' (bonu, bondá, bien, etc.), ''famo'' (reputación, fama), ''eu-famo'' (bona fama, gloria, etc.), ''llibero'' (llibre, llibertá), ''malu'' (malu, maldá), ''nomo'' (nome), ''offero'' (ufierta), ''pardu'' (perdón), ''revero'' (reverente, -encia). ** Dalgunos actúen especialmente como partícules d'espaciu o tiempu (nᵘ61 al 101). Exemplos: ''a''/''ad'' (a, escontra, etc.), ''apo'' (pa escontra fora, etc.), ''di'' (día, a diariu, a (día...), etc.), ''epi'' (en, enriba de), ''in'' (en, dientro de, etc.), ''tem'' (tiempu, mientres, etc.). **Dalgunos d'estos ''amplificadores'' actúen tamién como partícules asociatives (nᵘ102 al 128), como preposiciones y/o conxunciones. Exemplos: ''causo'' (causa, porque, etc.), ''de'' (de, en rellación con, etc.), ''harmono'' (harmonía, acordies con, etc.), ''hetero'' (distintu, a diferencia de, etc.), ''homo'' (similar, -mente, como, etc.), ''metro'' (midida, na midida na que, etc.), ''plus'' (suma, adicional, amás, y, etc.), ''tendo'' (oxetivu, para, etc.). **Dalgunos actúen como verbos auxiliares (nᵘ129 al 140). Exemplu: ''volo'' (voluntá, deséu, querer, “querdría”). * “'''Verboides'''” (nᵘ463 al 482): Nomes de procesos y estaos esenciales. Exemplos: ''acte'' (faer, actuar, etc.), ''date'' (dar, etc.), ''dicte'' (dicir, espresar, etc.), ''gene'' (volvese, empezar a ser, etc.), ''habe'' (tener, etc.), ''tene'' (caltener, etc.). Estos ''verboides'' pueden nun actuar como verbos, p.ej.: ''o malu acte'' (una mala aición, pecáu). **Pueden formar combinaciones típiques con ''amplificadores''. Exemplos: ''acte dirigo'' (dirixir, controlar, etc.), ''acte malu'' (faer el mal, pecar), ''acte pardu'' (perdonar), ''date llibero'' (dar llibertá, lliberar), ''dicte petitio'' (dicir un pidimientu, pidir), ''dicte volo'' (espresar un deséu, querer, etc.), ''habe accido'' (tener llugar, asoceder, etc.). * '''Pronomes''' (nᵘ1 al 11, “''Pseudonyms”'' nel orixinal inglés): Funcionen como pronomes o equivalentes de nomes y los sos correspondientes axetivos. Exemplos: ''na'' (nós, nuesu), ''mu'' (ellos, el so, etc. (ensame)), ''el so'' (que... (pronome relativu como suxetu)), ''tu'' (tu). * '''Partícules''' interrogatives, imperatives, negatives y comparatives (nᵘ41 al 46), dos de les cualos dexen formular entrugues, pidimientos o mandatos, ensin esviase del patrón verbal invariante. Exemplos: ''non''/''non'' (non), ''peti'' (pidimientu). Mientres ''peti'' ye una fórmula embrivida pa espresar un imperativu cortés (''polite imperative'' en pallabres de Hogben), ''dicte petitio'' sería la espresión íntegra. **Nel testu de muestra de baxo, la espresión ''dicte volo'' puede denotar la manera suxuntiva: ''Na dicte volo; tu Nomo gene revero,'' significaría: [''que''] ''santificáu sía'l to Nome''. * '''Artículos''' (nᵘ12 al 40): Numberales y otres pallabres que tienen la función d'espresar pluralidá etc. en rellación con nomes (que les sos formes singular y plural nun varien). Exemplos: ''pan'' (tou -vos -a -as), ''plu'' (dellos as, unos as cuantos as, los as), ''o''/''un'' (un -a, algun -a, el, la). ==“Paisaxe de frase”== Un lenguage llibre de [[flexón gramatical]] puede facilitar la so comprensión por aciu dos tipos de señales presentes nel “''paisaxe de frase”'' (“''sentence-landscape”''): los ''artículos'' (recien citaos), y los ''terminales'' (esto ye, vocales finales): *Los '''substantivos''' terminen en '''-a''' o '''-i'''. (Esceiciones: ''geo, cardu, acu, occlu, bureau, computo''). *Los “'''amplificadores'''” (cualidaes astractes) terminen en '''-o'''. (Esceiciones: ''anni, di, hora, post, pre, tem, ad, contra, epi, ex, extra, in, inter, para, littora, peri, tele, trans, anti, de, minus, per, plus, syn, vice''). *Los “'''verboides'''” terminen en '''-e'''. *Los '''pronomes''', sicasí, nun terminen nuna vocal particular: ''mi, tu, na, an''[dro], ''fe''[mina], ''re, pe''[rsona], ''mu''[lti], ''auto, recipro, su''[bjectum]. Hogben prefier tener esti númberu d'esceiciones en llugar de ''la desventaxa de tullir un raigañu internacional familiar o allargar indebidamente una pallabra''.<ref name="Hogben" /> (p. 37) ==Sintaxis== Interglossa ye un idioma puramente aislante como'l [[Idioma chinu|chinu]], independiente de sufixos, tantu de flexón verbal como de derivación nominal, anque s'utiliza una especie de pallabres compuestes que'l so segundu componente ye un monosílabu. Como en chinu (y n'inglés), los nomes compuestos son esenciales. Segun Hogben, éstos resulten ''autu-esplícitos'' cuando se tien en cuenta'l so contestu d'usu común.<ref name="Hogben" />(p. 21) Interglossa aprove una gramática mínima con una serie de regles sintáctiques claramente definíes, anque distintes de la gramática avezada de les llingües [[flexón gramatical|flexonales]]-[[llingües aglutinantes|aglutinantes]] como les [[llingües_indoeuropees|indo-europees]]: {{cita|Inevitably, we find our-selves gravitating away from the grammatical pattern of the Aryan [Indo-European] family to a more universal idiom with features common to Chinese. The result is that learning a language so designed is a lively training in clear thinking of a kind which anyone can usefully undertake. In fact, the grammar of ''Interglossa'', as is largely true of [[Basic English]], is semantics.<br>[''Traducción:''] Inevitablemente, atopamos gravitando fuera del patrón gramatical de la familia aria [indo-europea] escontra un idioma más universal con traces comunes al chinu. La resultancia ye qu'aprender un lenguage asina diseñáu ye un entrenamientu vital en pensamientu claru, d'una clase que cualesquier puede entamar útilmente. Ello ye que la gramática de Interglossa, como lo ye principalmente la de [[Basic English]], ye semántica.|Hogben (1943, p. 24)}} ==Léxicu== A diferencia d'otres llingües auxiliares, Hogben tiende a adoptar les pallabres internacionales del griegu, en vista de la intensa ''infiltración de raigaños griegos na vida cuotidiana,'' provenientes de les ciencies y teunoloxíes modernes (por casu: microbiu, micrófonu, teléfonu, etc.)<ref name="Hogben" /> (p. 30) Aun así, gran parte del léxicu ye d'orixe llatín. El mesmu términu ''Inter-glossa'' ye d'orixe mistu. Dacuando, Hogben dulda ente'l griegu y el llatín, y propón pares de sinónimos equivalentes (p.ej. ''hypo'' y ''infra'', ''soma'' y ''corpora''), por que una eventual comisión internacional determine cuál de los dos opciones sería más fayadiza. {{cita|Mass observation on the basis of questionnaires sent out to different groups of people of different nationalities would settle which words in each pigeon-hole are entitled to ''first-rank''.<br>[''Traducción:'' ] La observación masiva sobre la base de cuestionarios unviaos a distintos grupos de población de distintes nacionalidaes, establecería qué pallabres adquieren el rangu de variante preferente pa cada conceutu. |Hogben (1943, páxs.15-16)}} En 1943 Hogben anunciaba la preparación d'un volume adicional, ''A short English-Interglossa Dictionary''. Paez qu'esti volume nun llegó a publicar. El manuscritu caltener ente los papeles de Hogben na Universidá de Birmingham. ==Testu de muestra== Lo siguiente ye'l [[Padre nuesu]] en Interglossa, tituláu por Hogben "''O Petitio de Christi"'' (Pidimientu de Cristu)<ref name="Hogben" /> (p.242): {|{{tablaguapa}} |- |'''Versión en Interglossa:''' |'''Testu en griegu:''' |'''Versión n'asturianu:''' |-valign="top" | Na Parenta in Urani:<br> Na dicte volo; tu Nomino gene revero;<br> plus tu Crati habe accido;<br> plus u Demo acte harmono tu Tendo<br> epi Geo homo in Urani;<br> Na dicte petitio: Tu date plu di Pani a Na;<br> plus Tu acte pardo plu malo Acte de Na;<br> metro Na acte pardo Mu; Su acte malo de Na.<br> Peti Tu non acte dirigo Na a plu malo Offero;<br> Hetero, Tu date libero Na apo Malo.<br> Causo Tu tene u Crati plus u Dyno plus un eu Famo<br> pan Tem.<br> Amen. | Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς,<br> αγιασθήτω το όνομά Σου,<br> ελθέτω η Βασιλεία σου,<br> γενηθήτω το θέλημά σου<br> ως εν ουρανώ και επί της γης.<br> Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον,<br> και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών,<br> ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών.<br> Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν,<br> αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού.<br> Ότι σου εστί η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα<br> εις τους αιώνας.<br> Αμήν. | Padre nuesu, que tas nel cielu,<br> santificáu sía'l to Nome;<br> venga a nós el to reinu;<br> fáigase la to voluntá,<br> na tierra como nel cielu.<br> Danos güei el nuesu pan d'acaldía;<br> perdona les nueses ofienses,<br> como tamién nós perdonamos a los que nos ofienden;<br> nun nos dexes cayer na tentación,<br> y llíbranos del mal.<br> To ye'l reinu,<br> el poder y la gloria,<br> per siempres Señor.<br> Amén. |} ==Léxicu completu== Hogben presenta una llista numberada de 880 pallabres con pistes etimolóxiques<ref name="Hogben" />(páxs. 256-82). Dalgunos de los ítems (unos 100) son pares de sinónimos, por casu ''dirigo'' / ''controlo''. (ítem nᵘ185).<br> Hogben tamién presenta una llista adicional de 74 pallabres internacionales, asina que de fechu habría un léxicu de 954.<br> Hogben presenta finalmente una llista alfabética (páxs. 249-56), que desgraciadamente tien frecuentes errores nel númberu de ítem (equí correxíos). Les sílabes en negrina son "substantivos xenéricos", usaos en pallabres compuestes. {| class="sortable" |- ! Item non. !! Word |- | 483 || abdomini |- | 551 || acantha |- | 141 || accido |- | 784 || acidi |- | 463 || acouste |- | 142 || acro |- | 464 || acte |- | 143 || activu |- | 733 || acu |- | 144 || acuto |- | 076 || a(d) |- | 180 || afaigo |- | 145 || adhesio |- | 146 || aero |- | 147 || aetio |- | 809 || axenda |- | 455 || aggresso |- | 631 || agri |- | 148 || daqué |- | 149 || alieno |- | 102 || allo |- | 633 || alluvia |- | 150 || alto |- | 151 || amico |- | 703 || amorphi |- | 669 || ampulla |- | 552 || amygda |- | 670 || amyla |- | 004 || an |- | 553 || ana |- | 152 || anemo |- | 175 || angio |- | 061 || anni |- | 554 || anseri |- | 077 || antero |- | 785 || anthraci |- | 103 || anti |- | 810 || anthropi |- | 556 || api |- | 078 || apo |- | 734 || ara |- | 274 || arbitro |- | 153 || archo |- | 786 || argenta |- | 811 || arma |- | 329 || aromo |- | 154 || arrogo |- | 484 || arthri |- | 812 || arti |- | 735 || artilleri |- | 669 || asci |- | 556 || asini |- | 772 || aspi |- | 155 || assuro |- | 633 || astra |- | 634 || asyla |- | 704 || atria |- | 156 || attendo |- | 334 || attitudo |- | 463 || audie |- | 787 || aura |- | 153 || authorito |- | 009 || autu |- | 557 || avi |- | 736 || axi |- | 737 || baci |- | 635 || baia |- | 705 || balconi |- | 465 || balle |- | 813 || banca |- | 157 || baro |- | 158 || baso |- | 159 || batho |- | 028 || bi |- | 814 || bibli |- | 160 || bibo |- | 815 || billeta |- | 161 || bio |- | 738 || blada |- | 162 || blasto |- | 739 || bomba |- | 079 || boreo |- | 558 || bovi |- | 485 || brachi |- | 163 || bronto |- | 558 || brya |- | 486 || bucca |- | 560 || bulba |- | 816 || bureau |- | 671 || bursa |- | 672 || butyri |- | 673 || caca |- | 674 || cafa |- | 487 || calca |- | 196 || durez |- | 675 || calyci |- | 861 || cambéu |- | 561 || cameli |- | 047 || '''ca'''meri |- | 676 || campani |- | 562 || canabi |- | 636 || canali |- | 563 || canceri |- | 564 || cani |- | 488 || cantha |- | 164 || cantar |- | 460 || capacito |- | 546 || capiya |- | 817 || capitali |- | 818 || capitula |- | 819 || capsa |- | 165 || captivo |- | 788 || carba |- | 489 || cardia |- | 740 || cardu |- | 565 || cari |- | 682 || carni |- | 566 || carpa |- | 490 || carpi |- | 637 || carta |- | 874 || cartoni |- | 617 || casea |- | 166 || catalyso |- | 741 || catena |- | 548 || cauda |- | 567 || caula |- | 104 || causo |- | 167 || cavito |- | 168 || celebro |- | 169 || celero |- | 037 || centi |- | 706 || centra |- | 491 || cephali |- | 707 || cera |- | 492 || cerebra |- | 168 || ceremonio |- | 170 || certifo |- | 155 || certo |- | 568 || cervi |- | 492 || cervica |- | 862 || charito |- | 494 || chiri |- | 171 || chloro |- | 678 || choani |- | 172 || cholo |- | 495 || chondra |- | 173 || choro |- | 820 || christi |- | 174 || chromo |- | 062 || chron |- | 569 || chyma |- | 863 || cido |- | 789 || cigara |- | 790 || cigaretta |- | 570 || citra |- | 821 || classi |- | 175 || claustru |- | 742 || clavi |- | 743 || cleidi |- | 105 || cleisto |- | 176 || clepto |- | 638 || clima |- | 679 || clinica |- | 177 || clino |- | 571 || cochlea |- | 572 || cocoa |- | 167 || coelo |- | 178 || cogito |- | 179 || coitu |- | 744 || colea |- | 791 || colla |- | 822 || coloni |- | 708 || columni |- | 180 || comico |- | 823 || commisari |- | 824 || commita |- | 181 || communo |- | 825 || compani |- | 106 || comparo |- | 182 || pertenezo |- | 839 || computo |- | 864 || concessio |- | 530 || concha |- | 107 || conditio |- | 680 || confecti |- | 183 || confessio |- | 871 || confusio |- | 108 || congruo |- | 709 || coni |- | 573 || coniferi |- | 184 || consolo |- | 639 || continenti |- | 080 || contra |- | 185 || controlo |- | 745 || copa |- | 505 || copra |- | 746 || copula |- | 514 || cornua |- | 681 || corona |- | 541 || corpora |- | 875 || corpuscula |- | 747 || coryna |- | 640 || cosmi |- | 496 || mariña |- | 534 || coxa |- | 497 || crania |- | 826 || crati |- | 682 || crea |- | 186 || credito |- | 187 || credo |- | 792 || creta |- | 188 || critico |- | 710 || cruci |- | 189 || cryo |- | 190 || crypto |- | 793 || crystali |- | 748 || cteni |- | 711 || cuba |- | 574 || cucurbi |- | 191 || culino |- | 192 || cultu |- | 794 || cupra |- | 193 || curo |- | 206 || cursu |- | 194 || curvu |- | 195 || cyano |- | 712 || cycli |- | 575 || cygni |- | 713 || cylindri |- | 498 || cysti |- | 499 || cyti |- | 500 || dactyli |- | 827 || data |- | 466 || date |- | 109 || de |- | 129 || debito |- | 036 || deca |- | 196 || decoro |- | 197 || defectu |- | 198 || demo |- | 199 || demonstro |- | 576 || dendra |- | 501 || denti |- | 749 || dentili |- | 501 || dermi |- | 641 || desierta |- | 200 || desicco |- | 467 || detecte |- | 642 || detriti |- | 081 || dextro |- | 063 || di |- | 468 || dicte |- | 353 || dieto |- | 865 || diffusio |- | 110 || digito |- | 297 || diluto |- | 185 || dirigo |- | 750 || disca |- | 828 || discipuli |- | 201 || apuesto |- | 202 || dissipo |- | 203 || divín |- | 204 || acolumbro |- | 048 || '''do'''el mio |- | 097 || dorsi |- | 205 || dramo |- | 206 || dromo |- | 207 || duco |- | 064 || duru |- | 208 || dyno |- | 551 || echini |- | 209 || ecu |- | 084 || ecto |- | 751 || elasti |- | 210 || electio |- | 211 || electro |- | 212 || elementu |- | 577 || elepha |- | 503 || entera |- | 065 || eo |- | 082 || epi |- | 213 || equatio |- | 469 || eque |- | 578 || equi |- | 214 || ergo |- | 518 || eri |- | 215 || erro |- | 216 || erythro |- | 130 || espero |- | 217 || espio |- | 470 || esthe |- | 158 || evido |- | 218 || eu |- | 083 || y(x) |- | 219 || esamino |- | 220 || excesso |- | 221 || expecto |- | 219 || esperimentu |- | 222 || espertu |- | 163 || explosio |- | 084 || extra |- | 579 || faba |- | 223 || fabrico |- | 504 || facia |- | 224 || facilo |- | 471 || facte |- | 752 || falci |- | 829 || famili |- | 225 || famo |- | 315 || fantaso |- | 643 || farina |- | 049 || '''fa'''scio |- | 226 || aballo |- | 005 || fe |- | 505 || feci |- | 580 || feli |- | 714 || fenestra |- | 227 || fero |- | 795 || ferra |- | 228 || fertilo |- | 050 || fi |- | 622 || fici |- | 830 || fili |- | 581 || filici |- | 229 || finu |- | 230 || fiscu |- | 231 || fissuro |- | 232 || fixo |- | 233 || flagello |- | 234 || flavoro |- | 866 || flexio |- | 582 || flora |- | 644 || fonta |- | 867 || foramino |- | 715 || forma |- | 583 || formici |- | 831 || formula |- | 235 || forto |- | 236 || fortuno |- | 716 || fossa |- | 237 || fracto |- | 238 || frequo |- | 239 || frictio |- | 240 || frigo |- | 241 || atayo |- | 242 || fugo |- | 243 || fumo |- | 111 || functio |- | 753 || furca |- | 584 || galli |- | 244 || gameo |- | 796 || gasi |- | 506 || gastri |- | 832 || gazeta |- | 472 || gue |- | 162 || gemmo |- | 473 || '''gue'''ne |- | 245 || geneto |- | 018 || geno |- | 683 || geli |- | 645 || geo |- | 876 || glacia |- | 754 || gladi |- | 507 || glandi |- | 246 || glauco |- | 508 || glena |- | 509 || glossa |- | 247 || gluco |- | 585 || gluma |- | 510 || glutea |- | 664 || glypha |- | 511 || gnatha |- | 248 || gono |- | 586 || gossypi |- | 249 || grau |- | 716 || grami |- | 587 || gramini |- | 833 || gramma |- | 250 || grapho |- | 251 || gratio |- | 252 || gravito |- | 253 || gravo |- | 254 || grego |- | 834 || gyna |- | 255 || gyro |- | 474 || habe |- | 512 || haema |- | 256 || hagio |- | 797 || hali |- | 212 || haplo |- | 588 || harengi |- | 112 || harmono |- | 131 || hedo |- | 207 || hegemo |- | 646 || heli |- | 755 || helica |- | 257 || helico |- | 626 || helminthi |- | 258 || helo |- | 040 || hemi |- | 513 || hepa |- | 033 || hepta |- | 066 || hespero |- | 259 || hetero |- | 032 || hexa |- | 260 || historo |- | 021 || holo |- | 589 || homari |- | 590 || homini |- | 113 || homo |- | 067 || hora |- | 591 || hordea |- | 261 || horizo |- | 647 || horti |- | 262 || humanu |- | 263 || hydro |- | 085 || hypo |- | 178 || escurro |- | 868 || idio |- | 264 || immuno |- | 265 || impactu |- | 836 || imperia |- | 266 || impero |- | 086 || in |- | 756 || inci |- | 110 || indico |- | 837 || industri |- | 835 || infanti |- | 267 || inflatio |- | 085 || infra |- | 268 || inhibito |- | 051 || inst'''ru'''menti |- | 269 || insuro |- | 087 || inter |- | 270 || investo |- | 271 || iodeo |- | 172 || iro |- | 044 || iso |- | 272 || itero |- | 273 || itinero |- | 832 || journali |- | 274 || judico |- | 275 || xuro |- | 514 || kerati |- | 038 || quilu |- | 475 || kine |- | 515 || labi |- | 516 || lacrima |- | 517 || lacti |- | 088 || laevo |- | 757 || lamina |- | 717 || lampa |- | 518 || llana |- | 758 || lancea |- | 276 || ralu |- | 089 || lateru |- | 592 || latici |- | 396 || latrio |- | 277 || laude |- | 278 || llavo |- | 279 || lecto |- | 280 || lego |- | 593 || legumi |- | 594 || lepi |- | 519 || lepidi |- | 281 || leuco |- | 331 || liabilo |- | 282 || liberalo |- | 283 || llibero |- | 284 || libido |- | 285 || ligato |- | 286 || llindo |- | 648 || limni |- | 595 || lina |- | 287 || lineo |- | 520 || lipi |- | 288 || liquo |- | 052 || '''li'''thi |- | 718 || litri |- | 090 || littora |- | 053 || '''lo'''co |- | 289 || logo |- | 290 || longo |- | 521 || lophi |- | 166 || lubrico |- | 878 || luciferi |- | 291 || luco |- | 649 || lluna |- | 596 || lupi |- | 292 || luteo |- | 759 || lyra |- | 293 || lyso |- | 760 || machina |- | 294 || magico |- | 295 || magnetu |- | 045 || major |- | 761 || mallea |- | 296 || malu |- | 297 || mano |- | 798 || margara |- | 650 || mari |- | 684 || marsupia |- | 869 || massago |- | 298 || masso |- | 054 || '''ma'''teria |- | 299 || maturo |- | 055 || '''me'''chani |- | 022 || mega |- | 300 || melano |- | 308 || avantu |- | 068 || mensi |- | 301 || merco |- | 091 || meridio |- | 019 || pixín |- | 092 || meso |- | 799 || metali |- | 638 || meteori |- | 302 || methodo |- | 719 || metri |- | 114 || metro |- | 001 || el mio |- | 023 || micro |- | 303 || milito |- | 039 || million |- | 762 || mimi |- | 651 || mina |- | 069 || mini |- | 304 || ministru |- | 046 || minor |- | 115 || minus |- | 305 || miro |- | 306 || miso |- | 763 || missili |- | 685 || mitra |- | 307 || mixo |- | 308 || mnemo |- | 056 || '''mo'''bili |- | 309 || monito |- | 027 || monu |- | 652 || monti |- | 310 || mordo |- | 132 || moru |- | 311 || morpho |- | 312 || morto |- | 476 || llamátigu |- | 008 || mu |- | 653 || muci |- | 720 || mura |- | 597 || muri |- | 838 || musea |- | 313 || musico |- | 314 || muto |- | 539 || mya |- | 039 || myria |- | 315 || mytho |- | 003 || na |- | 316 || narcu |- | 522 || nari |- | 523 || nasa |- | 317 || natio |- | 318 || nato |- | 764 || navi |- | 655 || nebuli |- | 319 || necro |- | 133 || necesso |- | 870 || necto |- | 320 || negotio |- | 321 || neo |- | 656 || nepheli |- | 524 || nephri |- | 655 || nesia |- | 525 || neura |- | 623 || nicoti |- | 070 || nocti |- | 322 || nocuo |- | 323 || nomo |- | 324 || nomo |- | 043 || non(n) |- | 035 || nonnea |- | 325 || normo |- | 839 || nota |- | 326 || nullo |- | 327 || numbero |- | 071 || nu(n) |- | 328 || occasio |- | 093 || occidento |- | 765 || occlu |- | 657 || oceani |- | 034 || octa |- | 526 || oculi |- | 329 || odoro |- | 527 || oesophagi |- | 330 || offero |- | 686 || olea |- | 014 || oligo |- | 331 || onero |- | 332 || oppresso |- | 528 || ora |- | 596 || orangi |- | 333 || ordino |- | 877 || organa |- | 334 || orientatio |- | 094 || empobino |- | 335 || orno |- | 336 || ortho |- | 453 || oscillo |- | 337 || osculo |- | 529 || ostea |- | 530 || ostraca |- | 531 || oti |- | 532 || ova |- | 721 || ovali |- | 599 || ovi |- | 338 || oxidatio |- | 144 || oxyo |- | 339 || pachyo |- | 340 || paco |- | 341 || paleo |- | 699 || pallia |- | 015 || pan |- | 687 || pani |- | 600 || panica |- | 342 || papillo |- | 800 || papyri |- | 095 || pa |- | 343 || parallelo |- | 344 || paralyso |- | 345 || parasito |- | 346 || pardu |- | 840 || parenta |- | 254 || partio |- | 347 || patho |- | 748 || pectini |- | 348 || pecunio |- | 533 || pedi |- | 349 || pedio |- | 766 || peleci |- | 534 || pelvi |- | 116 || escolgo |- | 350 || penito |- | 767 || penna |- | 351 || peno |- | 031 || penta |- | 117 || per |- | 477 || perde |- | 383 || perforato |- | 096 || peri |- | 134 || dexo |- | 871 || perplexo |- | 332 || persecuto |- | 601 || persica |- | 007 || '''pe'''rsona |- | 041 || '''peti'''tio |- | 801 || petrolea |- | 352 || phaeo |- | 353 || phago |- | 354 || phanero |- | 135 || pheno |- | 355 || philo |- | 878 || phlogista |- | 356 || phobo |- | 602 || phoeni |- | 357 || phono |- | 358 || phoro |- | 359 || photo |- | 658 || phrea |- | 360 || phreno |- | 603 || phylla |- | 361 || physio |- | 604 || phyta |- | 362 || pictu |- | 535 || pinna |- | 605 || pisa |- | 606 || pisci |- | 768 || pista |- | 688 || placa |- | 363 || planu |- | 802 || plasti |- | 364 || platu |- | 365 || plenu |- | 366 || plico |- | 013 || plu |- | 803 || plumba |- | 118 || plus |- | 367 || pluto |- | 368 || pluvio |- | 369 || pneumo |- | 536 || fradadura |- | 841 || poeti |- | 246 || polio |- | 842 || politica |- | 843 || polizi |- | 016 || poly |- | 607 || pomi |- | 721 || ponti |- | 722 || porta |- | 136 || posso |- | 072 || post |- | 844 || posta |- | 119 || postulo |- | 659 || potami |- | 608 || potati |- | 137 || poto |- | 370 || praxo |- | 073 || pre |- | 371 || premiu |- | 138 || preparo |- | 723 || prisma |- | 372 || privilexu |- | 102 || pro |- | 373 || productu |- | 374 || profito |- | 342 || projectio |- | 845 || proletari |- | 375 || promisso |- | 846 || propaganda |- | 376 || proposo |- | 847 || propria |- | 848 || prosa |- | 724 || prosceni |- | 377 || prospeutu |- | 378 || protesto |- | 139 || proto |- | 121 || proximi |- | 609 || pruni |- | 661 || psamma |- | 379 || pseudo |- | 537 || pteri |- | 380 || publico |- | 381 || pudo |- | 538 || pulmoni |- | 689 || pulvini |- | 382 || puru |- | 510 || pygea |- | 383 || pylo |- | 725 || pyrami |- | 610 || pyri |- | 384 || pyro |- | 726 || quadra |- | 385 || qualito |- | 042 || '''que'''stio |- | 326 || quito |- | 024 || quo |- | 386 || radiu |- | 611 || rami |- | 387 || tosquilo |- | 388 || rasu |- | 389 || ratio |- | 006 || re |- | 478 || reacte |- | 414 || recepto |- | 727 || recessi |- | 010 || recipro |- | 390 || rectu |- | 391 || reflecto |- | 849 || regi |- | 392 || religio |- | 524 || rena |- | 850 || rentieri |- | 393 || reparu |- | 209 || moro |- | 394 || residuu |- | 395 || aguanto |- | 369 || respiru |- | 396 || revero |- | 769 || reti |- | 097 || retro |- | 612 || rhabdi |- | 397 || rheo |- | 613 || rhiza |- | 398 || rhodo |- | 399 || rigo |- | 400 || riso |- | 168 || rituo |- | 770 || rota |- | 051 || ru |- | 401 || rugo |- | 660 || rura |- | 690 || sacari |- | 671 || sacci |- | 841 || sacramenta |- | 256 || sacru |- | 402 || sado |- | 771 || sagitta |- | 614 || salmi |- | 403 || saltu |- | 404 || saluto |- | 405 || sanu |- | 406 || sapio |- | 804 || saponi |- | 407 || sapro |- | 539 || sarca |- | 615 || sardini |- | 025 || satio |- | 728 || scala |- | 540 || scapa |- | 408 || schizo |- | 409 || scholo |- | 852 || scientia |- | 410 || sclero |- | 411 || scopo |- | 772 || scuta |- | 616 || secala |- | 074 || seci |- | 853 || secretari |- | 412 || secto |- | 691 || sedi |- | 617 || selachi |- | 413 || semao |- | 414 || sensitivu |- | 805 || sepia |- | 440 || sepso |- | 720 || septa |- | 122 || sequo |- | 415 || seriu |- | 258 || servo |- | 773 || cogorda |- | 416 || severu |- | 854 || sibi |- | 774 || signa |- | 417 || significo |- | 661 || sili |- | 618 || simi |- | 017 || singulo |- | 418 || siphono |- | 715 || skeleta |- | 419 || societo |- | 420 || solemno |- | 428 || solíu |- | 020 || solo |- | 421 || solutio |- | 541 || soma |- | 423 || somno |- | 422 || sopho |- | 423 || soporo |- | 775 || spatula |- | 424 || specio |- | 662 || spectra |- | 619 || sperma |- | 776 || sphena |- | 730 || sphera |- | 879 || sphinctra |- | 692 || spiriti |- | 257 || spiro |- | 425 || sporto |- | 232 || stabilo |- | 426 || stalagmo |- | 806 || stanna |- | 777 || stapi |- | 427 || stato |- | 520 || stea |- | 428 || stereo |- | 429 || stigmo |- | 479 || stimule |- | 528 || stoma |- | 693 || strata |- | 430 || strategico |- | 011 || el so |- | 620 || suberi |- | 542 || sudori |- | 621 || sui |- | 807 || sulphi |- | 431 || summatio |- | 694 || supa |- | 098 || supero |- | 622 || syca |- | 432 || sympto |- | 123 || syn |- | 778 || syringi |- | 433 || systemo |- | 623 || tabaca |- | 124 || tactu |- | 388 || balto |- | 695 || tapea |- | 156 || tardientu |- | 543 || tarsi |- | 779 || taxi |- | 696 || tea |- | 222 || techno |- | 731 || tecti |- | 099 || tele |- | 855 || telefon |- | 856 || telegram |- | 075 || tem |- | 126 || tendo |- | 480 || tene |- | 434 || tensio |- | 140 || tentato |- | 663 || terra |- | 697 || testa |- | 435 || testimoniu |- | 030 || tetra |- | 057 || '''te'''xti |- | 305 || thaumo |- | 698 || theca |- | 544 || thela |- | 857 || thema |- | 436 || theo |- | 437 || thermo |- | 545 || thoraci |- | 699 || toga |- | 438 || tolero |- | 624 || tomati |- | 439 || tonu |- | 100 || topu |- | 440 || toxo |- | 481 || tracte |- | 101 || trans |- | 700 || trapeza |- | 441 || traumo |- | 749 || trepana |- | 029 || tri |- | 546 || tricha |- | 625 || tritica |- | 442 || tropu |- | 002 || tu |- | 732 || tubi |- | 701 || tunica |- | 664 || tunneli |- | 443 || turbo |- | 780 || tympana |- | 444 || typo |- | 099 || ultra |- | 445 || umbru |- | 012 || un |- | 547 || ungua |- | 446 || uniformo |- | 447 || unio |- | 880 || unita |- | 858 || universita |- | 872 || universu |- | 548 || ura |- | 665 || urani |- | 666 || urba |- | 549 || urini |- | 550 || uteri |- | 873 || utilo |- | 448 || vacuo |- | 781 || vagoni |- | 667 || valli |- | 449 || valo |- | 859 || valuta |- | 450 || vaporo |- | 314 || vario |- | 058 || '''va'''sa |- | 782 || vecti |- | 783 || vela |- | 169 || veloco |- | 451 || viendo |- | 860 || verba |- | 452 || verito |- | 626 || vermi |- | 126 || versu |- | 627 || vespi |- | 059 || '''ve'''sto |- | 668 || via |- | 453 || cimblo |- | 127 || vice |- | 454 || victo |- | 544 || villi |- | 702 || vini |- | 455 || violo |- | 456 || viro |- | 482 || vise |- | 457 || visito |- | 628 || viti |- | 808 || vitri |- | 458 || vivu |- | 459 || voco |- | 128 || volo |- | 460 || volumo |- | 461 || vulno |- | 629 || vulpi |- | 292 || xantho |- | 149 || xeno |- | 026 || zero |- | 630 || zoa |- | 060 || '''zo'''na |- | 462 || zygo |- | 881* || acarina |- | 882* || alfalfa |- | 883* || alga |- | 884* || alkali |- | 885* || anguilla |- | 886* || anura |- | 887* || anus |- | 888* || araneida |- | 889* || area |- | 890* || arteria |- | 891* || avena |- | 892* || bacteria |- | 893* || banana |- | 894* || betula |- | 895* || branchia |- | 896* || brassica |- | 897* || camera |- | 898* || capra |- | 899* || carina |- | 900* || cetacea |- | 901* || chela |- | 902* || chelonia |- | 903* || coleoptera |- | 904* || corolla |- | 905* || coryza |- | 906* || crocodilia |- | 907* || diptera |- | 908* || dyspepsia |- | 909* || embryo |- | 910* || erica |- | 911* || fungi |- | 912* || gemini |- | 913* || inertia |- | 914* || insecta |- | 915* || lacertilia |- | 916* || lactuca |- | 917* || bárabu |- | 918* || lens |- | 919* || lleo |- | 920* || lepidoptera |- | 921* || llibra |- | 922* || mamma |- | 923* || manifesto |- | 924* || maxima |- | 925* || mica |- | 926* || minima |- | 927* || nausea |- | 928* || ophidia |- | 929* || oryza |- | 930* || ostrea |- | 931* || pediculina |- | 932* || pelecypoda |- | 933* || pianu |- | 934* || picea |- | 935* || porifera |- | 936* || protesta |- | 937* || pterygia |- | 938* || pyrexia |- | 939* || reptilia |- | 940* || sago |- | 941* || cuspia |- | 942* || scorpionida |- | 943* || sex |- | 944* || silica |- | 945* || siphanaptera |- | 946* || soya |- | 947* || trachea |- | 948* || ursa |- | 949* || vena |- | 950* || vertebra |- | 951* || violin |- | 952* || virgo |- | 953* || viscera |- | 954* || zea |} == Referencies == {{llistaref}} {{Tradubot|Interglossa}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Llingües artificiales]] emu119gdk641wsbl7soavflizexq9nl 0 167367 4379142 4370556 2025-06-24T12:24:07Z InternetArchiveBot 81864 Recuperando 1 referencia(es) y marcando 2 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5 4379142 wikitext text/x-wiki {{Otrosusos|Catedral de l'Asunción}} {{Ficha d'edificiu relixosu | nome =Catedral de l'Asunción de Xaén | nome_local = | imaxe =Jaén-Catedral de la Asunción VPSM-20110919.jpg | tamañu_imaxe = 270px<!-- por defectu, 250px --> | pie_imaxe = | catalogación = [[Bien d'Interés Cultural (España)|Monumentu Nacional]]<br/> <small>(Dec. de 3 de xunu de 1931; Gaceta de Madrid núm. 155)</small><!-- banderolas de color: úsese UNESCO o BIC --> | catalogación2 = | catalogación3 = | catalogación4 = <!-- Llocalización --> | país ={{ESP}} | división ={{ESP|AN}} | subdivisión ={{ESP|J}} | municipio = Xaén | allugamientu =Plaza de Santa María, s/n | códigu_postal =23002 <!-- Información relixosa --> | cultu =[[Ilesia católica]] | nome_división_eclesiástica = | división_eclesiástica = | nome_subdivisión_eclesiástica =Diócesis | subdivisión_eclesiástica =[[Diócesis de Xaén]] | orde =[[Cleru secular]] | númberu d'orde = | accesu = | sitiu web =[http://www.catedraldejaen.org www.catedraldejaen.org] | usu = | estatus =Catedral | advocación =[[Asunción de la Virxe]] | patronu = | dedicación = | declaración = <!-- Xerarquía Apostólica --> | alministrador_eclesiásticu = | nome_alministrador_eclesiásticu = | alministrador_eclesiásticu2 = | nome_alministrador_eclesiásticu2 = | alministrador_eclesiásticu3 = | nome_alministrador_eclesiásticu3 = | alministrador_eclesiásticu4 = | nome_alministrador_eclesiásticu4 = | alministrador_eclesiásticu5 = | nome_alministrador_eclesiásticu5 = | otros = <!-- Historia del edificiu --> | fundador = | primer_piedra = | construcción =[[1249]]-[[1724]] | derrumbe = | amburo = | reconstrucción = | estilu =[[Arquiteutura de la Renacencia|Renacentista]]; <br>[[Arquiteutura del Barrocu|Barrocu]] y <br> [[Neoclásicu]] | arquiteutu =[[Andrés de Vandelvira]]<br>[[Juan de Aranda Salazar]]<br>[[Eufrasio López de Rojas]] | artista = | eventu = | persones_rellacionaes = | obra_artística = | reliquia = <!-- Datos arquiteutónicos --> | tipu = Planta de cruz llatina, de tres naves con ábside planu, capiyes llaterales y cruceru central | aforo = | superficie = | orientación = | materiales = <!-- Elementos destacaos --> | torre = Dos | altor_torre = | aguyeretia = | altor_aguyeretia = | campanario = | altura_campanario = | campana = | llargor = 100 m | llargor_total = | llargor_esterior = | llargor_interior = | anchor = 70 m | anchor_total = | anchor_esterior = | anchor_interior = | altor = | altor_máximu = | altor_esterior = | altor_interior = | nave = | llargor_nave = | anchor_nave = | altor_nave = | diámetro_esterior = | diámetru_interior = | cúpula = | cúpula_altor_esterior = | cúpula_altor_interior = | cúpula_diámetru_esterior = | cúpula_diámetro_interior = <!-- Otros campos de llibre disposición --> | campu1_nome = | riolo1 = | campu2_nome = | riolo2 = | campu3_nome = | riolo3 = | campu4_nome = | riolo4 = <!-- Plantes y mapes --> | mapa1 = | tamañu_mapa1 = <!-- por defectu, 250px --> | pie_mapa1 = | locator_x_mapa1 = | locator_y_mapa1 = <!-- Xeneración del mapa de xeollocalización --> | mapa_loc =Andalucía<!-- nome del mapa: davezu'l del país --> | mapa_alternativu = <!-- nome d'archivu alternativu --> | pos_etiqueta_mapa_loc = | tam_mapa_loc = <!-- por defectu, 250; GÜEYU:nun asitiar nunca px --> | pie_mapa_loc = <!-- 2º mapa de xeollocalización --> | mapa_loc_1 = <!-- nome del mapa: davezu'l d'una subentidad alministrativa --> | mapa_alternativu_1 = <!-- nome d'archivu alternativu --> | pos_etiqueta_mapa_loc_1 = | tam_mapa_loc_1 = <!-- por defectu, 250; GÜEYU:nun asitiar nunca px --> | pie_mapa_loc_1 = }} La '''Santa Ilesia Catedral de l'Asunción de la Virxe''' ye la [[catedral]] de [[Xaén]], [[sede episcopal]] de la [[diócesis de Xaén]], na [[comunidá autónoma]] d'[[Andalucía]], [[España]]. Allugar na [[plaza de Santa María]], frente al [[Casa consistorial de Xaén|Palaciu Municipal]] y el [[Diócesis de Xaén|Palaciu Episcopal]]. La catedral actual foi concebida nel sieglu XVI pa sustituyir al anterior templu [[Arquiteutura gótica|góticu]] del sieglu XV. La construcción enllargar mientres dellos sieglos, a pesar de lo cual la idea orixinal caltúvose. Destaquen la sala capitular y la sacristía, que son la obra cume d'[[Andrés de Vandelvira]], y una de les obres más importantes del [[renacencia española]]. Tamién ye sobresaliente la so fachada principal, una de les principales obres del [[barrocu español]], construyida tres la consagración del templu en 1660 a partir del diseñu d'[[Eufrasio López de Rojas]]. Igualmente, destaca'l coru [[neoclásicu]] por cuenta de la so guapura y al gran númberu de sitiales que lo converten n'unu de los más grandes d'[[España]]. Una vegada remataes les obres del edificiu, les mesmes siguieron nos sieglos siguientes principalmente na decoración interior y de les capiyes. Amás, a consecuencia del [[terremotu de Lisboa]] de 1755 fueron necesaries obres d'afitamientu na fachada norte, según la construcción de la [[Ilesia del Sagrariu (Xaén)|ilesia del Sagrariu]]. Ta dedicada a l'[[Asunción de la Virxe]] dende la consagración, en 1246, de l'antigua Mezquita Mayor de la ciudá musulmana, tres la conquista de la mesma pol rei santu [[Fernando III de Castiella]]. Nel so interior cúriase, ente otres obres d'arte y oxetos relixosos, la [[Reliquies cristianes|reliquia]] del [[Santa Cara]] o «La Verónica», considerada l'auténtica cara de [[Xesucristu]], que quedaría afiguráu nel llenzu col que [[Verónica (santa)|la Verónica]] ensugó-y la cara mientres la so [[Viacrucis|pasión]]. Ta guardada na Capiya Mayor, y espónse a veneración pública de los fieles tolos vienres. En 2008 empecipióse'l procedimientu por que la catedral de Xaén fora declarada [[Patrimoniu de la Humanidá]],<ref name="cadadia">{{cita web |url = http://www.noticiascadadia.com/noticias/articulo/l%27espediente-de-la%20catedral-de-jaen-estara-llistu-en-un%20anu.html |títulu = L'espediente de la catedral de Xaén va tar llistu nun añu |editor = noticiascadadia.com |fechaaccesu = 14 d'abril de 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080517023559/http://www.noticiascadadia.com/noticias/articulo/l%27espediente-de-la |fechaarchivu = 2008-05-17 }}</ref> al considerase que sirvió de modelu pa la construcción d'otres catedrales d'[[España]] y [[América]].<ref name="Inpirandas" /><ref name="Influencia" /><ref name="Inflúi2" /> El 27 de xineru de 2012 la Catedral de Xaén (estensión del conxuntu monumental renacentista de Úbeda y Baeza)» foi inscrita na Llista Indicativa d'España del [[Patrimoniu de la Humanidá]], na categoría de bien cultural (nᵘ. ref 5667).<ref name=UNESCO>Vease la entrada «Xaén Cathedral (extension of the Renaissance Monumental Ensembles of Úbeda and Baeza)» de la Unesco en: [http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5667/]. (n'inglés)</ref> {{Caxa de cita|alliniación=centráu|anchu=750px|border=0px|colorfondo=#FFF9F2| {{Versalita|Ellos vieron, a la lluz de los últimos rayos del sol, el magníficu paisaxe qu'acabábamos de percorrer y, allumada poles antorches, la xigantesca Catedral, que paez desafiar col so altor y el so tamañu'l monte que tien al llau. <br />Esta Catedral tien na so ayalga —a lo menos asina lo aseguraron los canónigos a los mios compañeros— el llenzu auténticu nel cual la santa Verónica recoyó, col sudu de la so pasión, la cara d'El nuesu Señor.}}|''De París a Cádiz'', 1848. [[Alexandre Dumas]].<ref name="Dumas">{{cita publicación |apellíu= Ortiz|nome= Xesús |añu= 2003 |títulu= Xaén: inmensu monte leonada. |publicación= Escritura pública |númberu= 23 |páxines= 54-56 |issn= 1695-6508 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3426616 |fechaaccesu=27 de xunetu de 2014}}</ref>}} == Construcción == [[Ficheru:Catedral Jaén E20 edited.jpg|thumb|230px|Vista nocherniega de la Catedral de Xaén.]] [[Ficheru:Catedral Jaen.jpg|thumb|230px|Vista de la Catedral de Xaén.]] [[Ficheru:Andrés de Vandelvira - Jaén.jpg|thumb|230px|Monumentu a [[Andrés de Vandelvira]], xunto a la catedral de Xaén.]] Una antigua mezquita aljama<ref group=nota>Llámase mezquita aljama a la qu'alluga a una comunidá mayor y dispón de más servicios sociales.</ref> convertir n'ilesia mayor cuando [[Fernando III el Santu]], nel añu 1246, [[Pactu de Xaén|reconquistó]] la ciudá de Xaén y mandó consagrala a [[Gutierre Ruiz de Olea|Gutierre Ruiz]] (1245-1249), [[Diócesis de Córdoba|obispo de Córdoba]], tal que lo narró'l [[Monarques de Castiella|rei]] [[Alfonsu X de Castiella]]: {{cita|Más sicasí que'l Rei entró i con gran prevención foi depués pa la Mezquita Mayor et fizoy depués altar y onra de Sancta María.|Alfonsu X}} Darréu, en 1249 treslladóse la sede episcopal de [[Baeza (España)|Baeza]] a [[Diócesis de Xaén|Xaén]]. Les muertes de la construcción musulmana sumieron en sufriendo graves desperfectos pola quema causáu mientres la incursión árabe nel añu 1368, polo que se tienen que baltar pa construyir una nueva catedral sol mandatu del obispu [[Nicolás de Biedma]]. Esta primer catedral proyeutóse primeramente n'estilu [[arquiteutura gótica|góticu]]. Cuntaba con cinco naves zarraes por una cubierta de madera y un claustru allegante nel que se topaba la torre del reló. Por cuenta de la so deficiente construcción, tuvo que ser baltada y dos años más tarde entamóse la construcción d'una segunda catedral gótica. === La catedral gótica === [[Ficheru:Catedral Jaén Friso Gótico.JPG|230px|thumb|Vista del frisu góticu na fachada oriental de la catedral de Xaén.]] Reconstruyóse la catedral a partir de 1494, sol mandatu del [[Diócesis de Xaén|obispu]] [[Luis Osorio de Acuña]], por cuenta de la inconsistencia de los sos murios y a l'amenaza de ruina. Pa ello contratóse al canteru Pedro López, fiel siguidor del [[góticu isabelín]], pa dirixir les obres. Sicasí, a partir del añu [[1500]] l'obispu [[Alonso Suárez de la Fuente del Sauce]] impulsó definitivamente les obres. La construcción enmarcábase dientro del estilu góticu tardíu, de la dómina de los [[Reis Católicos]]. Según los planos d'esta catedral realizaos por [[Juan de Aranda Salazar]] antes de baltar la Capiya Mayor en 1634, la construcción presentaba planta basilical de cinco naves, la central más amplia que les llaterales, con doce capilla agospiaes nos contrafuertes, según el modelu del [[góticu llevantín]]. Estes capiyes asitiábense: nel llau sur les de [[Antonio Abá|san Antón]], [[Catalina d'Alexandría|santa Catalina d'Alexandría]], Quinta Congoxa, [[Nicolás de Bari|san Nicolás]], [[Ildefonso (santu)|san Ildefonso]], [[Xesús Nazarenu]] y [[Xuan el Bautista|san Xuan Bautista]]. Nel costáu norte les de [[Bartolomé l'Apóstol|san Bartolomé]], Juan Nuñez de Vargas, la del [[Santísimu Sacramentu]], la del camareru Gonzalo de Castroverde y la de [[Benitu de Aniane|san Benitu]]. Nestes capiyes atopábense soterraos dellos nobles, como Ruy Díaz de Torres, [[Señoríu de Villardompardo|señor de Villardompardo]], que xacía na de santa Catalina, o Carlos de Navarra, conde de Cortes, qu'ayudó al rei Fernando en reconquistar de la ciudá. Pela so parte, la Capiya Mayor, que presentaba planta cuadrada, asítiase na cabecera. El [[deán]] Martínez de Maces determinó qu'esta catedral presentaba unes dimensiones de 185&nbsp;[[Pie (unidá)|pie]]s (51,5&nbsp;[[metru|m]]) de llargor por 116 (32,3&nbsp;m) d'anchu. L'altor yera de 27&nbsp;pies (7,5&nbsp;m), na nave central, y 18 (5&nbsp;m) nes llaterales. Pela so parte el coru presentaba 53&nbsp;pies (14,2&nbsp;m) de llargu y 27 (7,5&nbsp;m) d'anchu. La principal fonte de llume yera'l [[cimborriu]], de forma octogonal, una y bones el llau sur yera escuru por abrir a la [[Muralles de Xaén|muralla]] de la ciudá. El [[cimborriu]] foi construyíu pol maestru Diego Martínez, y taba afatáu por yeserías al estilu de los cimborrios toledanos, similar al qu'inda esiste na [[Ilesia de San Andrés (Xaén)|ilesia de San Andrés]]. El coru desenvolver a partir del propiu cimborrio y nél adosábense diversos altares. La construcción presentaba una cubrición de madera y cuntaba con un ampliu patiu similar al Patiu de les Naranxales de la [[Mezquita-catedral de Córdoba]]. Nel añu 1500 foi riquíu [[Enrique Egas]] pa faer una tasación y collaborar na obra; asina, atribúyese-y el frisu d'estilu [[góticu flamíxeru]] que se caltién anguaño na parte baxa de la fachada oriental, destacando la famosa ''Mona'' o ''Bafumet'', que, tocada con un turbante, reparar sentada sobre una esquina d'esti frisu góticu. D'esta construcción caltiénse tamién una escalera de cascoxu decorada con fueyes de [[cardu]] realizaes en yelsu. {{Caxa de cita|anchu=300px|border=0px|colorfondo=#FFF9F2| {{Versalita|El 22 de mayu de 1801, a cinco sieglos llargos d'obres y tatexos y proyeutos y realidaes, la catedral foi consagrada. La verdá ye que los jaeneses tardaron en vela llista, pero ver redonda. <br /> Per dientro, —onde nun hai de metese'l vagamundu [l'autor] porque, como yá dalguna vegada cuntó, nun ye bien amigu de solemnidaes—, la riqueza ta a xuegu colo que por fora se ve. La catedral de Xaén guarda la cara de Dios», marcada nel llenzu col que la Verónica llimpió la cara d'El nuesu Señor Xesucristu na xubida del Calvariu, y dellos pervalibles cuadros de Ribera, Murillo, [[José Antolinez]], [[Mariano Salvador Maella]] y otros renombraos pintores. }}|Estrayíu de ''Primer viaxe andaluz''. 1959 <br /> [[Camilo José Cela]]<ref>{{cita publicación |autor= Valladares Regueru, Aurelio |añu= 2008 |títulu= Testimonio lliterarios sobre la catedral de Xaén |publicación= |volumen= |númberu= 5 |páxines= 137-158 |allugamientu= Elucidario: Seminariu bio-bibliográficu Manuel Caballero Venzalá |editorial= |issn= 1885-9658 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2720742 |fechaaccesu= 8 de xineru de 2011 }}</ref>}} En [[1525]] producióse'l derrumbe del cimborrio, polo que se vuelve a entamar una gran reforma pa camudar a l'actual construcción [[Renacimientu|renacentista]]. === La catedral renacentista === Anque la obra renacentista duró 184 años (dende 1540 hasta 1724) y fueron munchos los arquiteutos que dirixeron la so construcción, presenta una escepcional harmonía nos sos distintos estilos. Por encargu del [[Cardenal (catolicismu)|cardenal]] [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Esteban Gabriel Merín]] fíxose cargu del proyeutu inicial en 1534 y del empiezu de les obres en 1540 [[Pedro de Vandelvira]],<ref>{{cita llibru|url=https://books.google.es/books?id=R7cGAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=Noticies+de+los arquiteutos+y+arquiteutura+de+Espa%C3%B1a+dende+la so+restauraci%C3%B3n&hl=es&source=gbs_book_other_versions_r&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|títulu=Noticies de los arquiteutos y arquiteutura d'España dende la so restauración,|nome=Eugenio|apellíos=Llaguno y Amirola|editor=Imprenta Real|allugamientu=Madrid|volume=Tomo II, 1|páxines=28 y sigs|añu=1829|fechaaccesu=5 d'agostu de 2013}}</ref> al qu'a la so muerte, asocedida en 1562, asocedió'l so fíu [[Andrés de Vandelvira]],<ref>{{cita publicación |autor= Galera Andreu, Pedro Antonio |añu= 1994 |títulu= El contratu d'Andrés de Vandelvira na Catedral de Xaén |volume= 1 |páxines= 401-414 |ubicación= Tiempo y espaciu n'a l'arte: homenaxe al profesor Antonio Bonet Correa |isbn= 84-7491-491-4 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=767172 |fechaaccesu= 1 de payares de 2010 |cita= }}</ref> que dirixó personalmente les obres de la [[sacristía]] y antesacristía, [[sala capitular]], [[cripta|cripta o panteón]], portada sur y tres capilla llaterales, una y bones la construcción de la catedral renacentista empezar pola cabecera, lo que causó qu'hubiera que baltar les muralles y la ''torre del Alcotón'', tres autorización real en 1555. La sacristía ta considerada como una de les arquitectures más orixinales dientro de la renacencia española, que la so composición de columnes y arcos resuelve perfectamente tolos problemes de lluz y espaciu. A pesar de tener al so llau al escultor [[Esteban Jamete]] pa la realización de la parte escultórica de les sos obres pola provincia, atribuyir a [[Andrés de Vandelvira]] la realización del ''[[Ecce homo]]'' que s'atopa nel testeru de la parte derecha del cruceru. A partir de la muerte d'Andrés de Vandelvira en 1575, fíxose cargu'l so ayudante [[Alonso Barba]],<ref>{{cita publicación |autor= Ruiz Calvente, Miguel |añu= 2010 |títulu= El contratu d'Alonso Barba col cabildru de la Catedral de Xaén. |númberu= 201 |páxines= 211-234 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3252952 |fechaaccesu=26 d'ochobre de 2010 }}</ref> que dirixó les obres hasta [[1594]] siendo fiel siguidor del proyeutu de Vandelvira, tal como'l mesmu Vandelvira indica nel so testamentu'l 16 d'abril de 1575. {{cita|... faigo saber al Ilrmo señor obispu de Xaén y a los bien Il Sr Deán y Cabildru de la Santa Ilesia que la persona de que yo tengo más prestu que va poder faer la dha obra y prosiguir y acabala como de suso contiense ye a la barba'l cual a venti años y más que na mio compañía a entendíu y entiende na dicha obra y col tengo enforma comunicáu los secretos de la dha obra y -y dexo el modelu della y allegando na so persona como alleguen la dhas calidaes mexor nél qe n'otru va tar la dha maestría decláralo por descargu de la mio conciencia...|(Tomáu de Vandelvira. Fernando Chueca. La referencia orixinal ye de la ''Revista de «Don Lope de Sosa»''.)}} L'edificiu s'estructura con una planta de salón, de cuenta que la sala capitular allíniase perpendicularmente a la exa de la sacristía, alliniándose col testeru planu qu'esistía primeramente na cabecera. D'esta miente, la parte construyida nel sieglu XVI determina la forma de tol conxuntu, siendo este'l calter diferenciador del templu. A partir del añu 1635, les obres esperimentaron un importante impulso gracies al [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Baltasar Moscoso y Sandoval]], que propunxo, según el so biógrafu frai Antonio de Xesús María, «fabricar a Dios un insigne templu»; pa ello arrodióse de prestixosos arquiteutos y sirvióse de les sos influencies nel [[Santa Sede|Vaticanu]] y na [[Cortes de Castiella|Corte]]. Nomó maestru mayor a [[Juan de Aranda Salazar]], que'l so contratu especificaba que debía: {{cita|Faer la planta y montea de dicha obra, que s'entiende los trés naves, capiya mayor, cruceru y capiyes hasta la fachada de la plaça y torre que s'hai de faer nella.|Estractu del contratu de Juan de Aranda.}} A la muerte de Juan de Aranda en 1654, quedó rematada la construcción del presbiteriu, la capiya mayor, la nave norte, la portada septentrional y la cúpula de la nave del cruceru, tou ello siguiendo fielmente el proyeutu renacentista del sieglu XVI, sacante la cúpula y la decoración de les bóvedes, de marcáu calter manierista al serviciu de la idea barroca. Tol interior de la catedral, a pesar de los diversos arquiteutos que pasaron pola so construcción, realizóse siguiendo trazar que dexaron los Vandelvira. El catedráticu d'Historia del Arte [[Pedro Galera Andreu|Pedro Antonio Galera Andreu]], na so obra alrodiu de esti templu, afirma que «poques catedrales españoles ufierten una mayor unidá estilística que la de Xaén».<ref>{{cita llibru|autor=Galera Andreu, Pedro Antonio|títulu=La Catedral de Xaén|url=http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2109683|fecha=1994|fechaaccesu=1 de payares de 2010|ubicación=Catedrales d'España|isbn=84-241-4683-2|volume=5|páxines=177-248}}</ref> Finalmente, en 1660, consagróse'l templu, al empar que s'empecipiaben les obres de la fachada principal. Tas obres fueron impulsaes pol [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Fernando Andrade Capo]], que contrató a [[Eufrasio López de Rojas]], discípulu de Juan de Aranda, y que gracies a esta obra convertir n'unu de los innovadores más destacaos del [[barrocu español]]. Nel diseñu del proyeutu collaboró [[Bartolomé Zumbigo]], que dio influencia italiana a la obra. En morriendo López de Rojas en 1684 fíxose cargu de la construcción [[Blas Antonio Delgado]], terminando en 1684, pela so parte, les torres terminar a principios del sieglu XVIII so la direición de [[Miguel de Quesada]]. Les obres de zarramientu de les bóvedes y capiyes de la nave norte enllargar mientres el sieglu XVIII, respetando'l proyeutu orixinal de Vandelvira, pero a partir de 1726 convertir en maestru mayor [[José Gallego y Uviéu del Portal]], qu'incluyó l'estilu neoclásicu na so construcción, lo que provocó un conflictu d'estilos. Esti alderique técnico y estético tuvo especial relevancia na construcción del coru, yá que les dimensiones son desproporcionaes debíu al gran númberu de sielles qu'había instalar por causa de los privilexos acumulaos pol cabildru municipal, lo que llevó'l coru hasta les pilastres más cercanes a la puerta. Per otra parte criticóse la profusa decoración qu'oldeaba col estilu sobriu de l'arquiteutura renacentista, lo que provocó que se camudara'l proyeutu [[churrigueresco]] del trascoro pol actual apoderáu por mármoles policromos. La construcción de la catedral concluyir cola construcción de la [[Ilesia del Sagrariu (Xaén)|ilesia del Sagrariu]], empecipiada en 1764, la realización de la rula a finales del sieglu XVIII por Manuel Rodríguez, y el tabernáculo de Pedro Arnal asitiáu nel Altar Mayor y realizao a finales del sieglu XVIII. == Esterior == La planta de la catedral tien forma de [[cruz llatina]], na parte cimera de los brazos atopa la Sacristía Mayor y la [[Ilesia del Sagrariu (Xaén)|ilesia del Sagrariu]]. La superficie rectangular ye de 70&nbsp;m na so fachada y parte posterior y 100&nbsp;m nes fachaes llaterales. Percuerre una [[Loxa (arquiteutura)|loxa]] de 12&nbsp;m d'ancha dende la puerta del Sagrariu hasta la fachada principal, con una separación de les cais que la bordien por una valla de piedra de más d'un metru d'altor y sobre ella una verja de fierro forxáu de 4&nbsp;m d'altor, dixebrada por pilastres coronaes por piñes. Dende la fachada principal entrar a esta loxa por trés puertes de fierro. <gallery mode=packed caption="Esterior de la catedral"> Ficheru:Jaén - Sagrario y Catedral.jpg|Vista de la loxa nel ángulu que formen el cuerpu principal col Sagrariu. Ficheru:Catedral Jaén E05.JPG|Fachada principal de la Catedral de Xaén realizada por [[Eufrasio López de Rojas]]. Ficheru:Catedral Jaén K04.jpg|Vista de la loxa nel ángulu que formen el cuerpu principal col cuerpu llateral oriental. Ficheru:Catedral de Jaén (España) detalle.JPG|Detalle constructivu de la portada. </gallery> === Fachada principal === {{caxa de cita|Afayé, la guapura de Xaén, la so catedral airosa, abierta per cientos de balcones a les cais y a la plaza, coronada d'apóstoles y profetes y guardora de la Santa Cara, que, solemnísimamente, adoramos.|Carta de [[Federico García Lorca]] a [[Melchor Fernández Almagro]] en 1925.}} La [[fachada]] principal, diseñada por [[Eufrasio López de Rojas]] en 1667 y rematada en 1688 pol so discípulu Blas Antonio Delgado, ye una de les obres más destacaes del [[barrocu español]]. Mide 32&nbsp;[[metru|m]] d'altor por 33&nbsp;m d'anchor, ensin incluyir les torres, qu'enmarquen la composición en forma de retablu. Destaca especialmente la puesta n'escena d'un gran mostrariu iconográfico, cuasi tou él magníficamente esculpíu por [[Pedro Roldán]], nel que s'atopen dende significaos universales hasta particulares devociones locales, sobremanera, la Santa Cara. La parte inferior esta marcada poles [[Orde xigante|grandes columnes]], empareyaes les del centru y aisllaes les esteriores, que configuren les cais nes que s'alluguen escultures exentes, [[san Pedro]] y [[Pablo de Tarsu|San Pablo]], y relieves, l'Asunción de la Virxe, santa Catalina d'Alexandría y san Miguel; según una alliniadura de los balcones, a manera de ventanales con arcu de mediu puntu, dende los que s'esponía'l [[Santa Cara]] pa bendicir tierres y xentes. Sobre l'arcu del balcón central preséntase'l relieve de la Santa Cara, sobre'l balcón interior esquierdu l'escudu de la catedral y sobre l'interior derechu l'escudu del [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Fernando Andrade Capo]]; los dos balcones esteriores presenten moldures. Na balaustrada de la fachada principal atópense los nueve grandes escultures siguientes (d'izquierda a derecha): [[Agustín d'Hipona|san Agustín]], [[Gregorio Magno|san Gregorio Magno]], [[Mateo l'Apóstol|san Mateo]], [[Juan Evanxelista|san Xuan]], [[Fernando III de Castiella|san Fernando]], [[Lucas l'Evanxelista|san Lucas]], [[San Marcos Evanxelista|san Marcos]], [[Ambrosio de Milán|san Ambrosio]] y [[Jerónimo de Estridón|san Jerónimo]], toos de [[Pedro Roldán]]. <gallery mode=packed caption="Escultures de la fachada principal de la catedral"> Ficheru:Jaén-Catedral de la Asunción-San Pedro-20110919.jpg|San Pedro Ficheru:Xaén-Catedral Jaén-Catedral de la Asunción-San Agustín-20110919.jpg|San Agustín Ficheru:Jaén-Catedral de la Asunción-San Gregorio Magno-20110919.jpg|San Gregorio Magno Ficheru:Jaén-Catedral de la Asunción-San Mateo-San Juan-20110919.jpg|San Mateo y San Jaén-Catedral de la Asunción-San Fernando-20110919.jpg|San Fernando Ficheru:Xaén-Catedral Jaén-Catedral de la Asunción-San Lucas-San Marcos-20110919.jpg|San Lucas y San Marcos Ficheru:Jaén-Catedral de la Asunción-San Ambrosio-20110919.jpg|San Ambrosio Ficheru:Jaén-Catedral de la Asunción-San Jerónimo-20110919.jpg|San Jerónimo Ficheru:Xaén-Catedral Jaén-Catedral de la Asunción-San Pablo-20110919.jpg|San Pablo </gallery>. === Torres === [[Ficheru:Catedral Jaén E06.JPG|thumb|200px|Torre norte, na que s'atopen les campanes y el reló.]] [[Ficheru:Catedral Jaén E17.JPG|thumb|200px|Portada del Norte realizada por [[Juan de Aranda Salazar|Juan de Aranda]].]] [[Ficheru:Catedral de Jaén K16.jpg|thumb|200px|Portada del Sur realizada por [[Andrés de Vandelvira]].]] Los dos [[torre (arquiteutura)|torres]] ximielgues enmarquen la fachada y dan identidá renacentista a la construcción, en contraposición a la horizontalidá de la fachada. Fueron acabaes a principios del sieglu XVIII. Alzar en principiu d'una planta cuadrangular y ensin adornos hasta llegar al primer cuerpu. Entamar en cinco niveles qu'aumenten en complexidá arquitectónica y decorativa. El primeru, a nivel del suelu, nun presenta nengún tipu d'adornu, al igual que'l segundu, que solo cunta con un pequeñu balcón zarráu con una senciella baranda de fierro. El terceru, coincidiendo col altor a la que s'atopen los nueve figures de la fachada, ta afatáu con elementos ornamentales superpuestos. El siguiente nivel ta coronáu por una [[Balaustre|balaustrada]] qu'arrodia'l so perímetru. En caúna de los sos cuatro fachaes tien trés buecos con [[arcu de mediu puntu|arcos de mediu puntu]] que, nel casu de la torre norte o de les Campanes, dexen ver los nueve [[Campana (preséu)|campanes]] qu'hai nel so interior.<ref>{{cita web |url= http://www.campaners.com/php/catedral.php?numer=233 |títulu= Inventariu de les campanes de la Catedral de Xaén |fechaaccesu= 25 de xineru de 2011 |autor= Llop i Bayu, Francesc |fecha= 25 de xineru de 2011 |obra= Inventariu de les campanes de les Catedrales d'España. Ministeriu de Cultura |cita= Les campanes concentrar nuna torre, la torre oeste o de les campanes, ente que la otra permanez vacía. |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20201021125955/http://www.campaners.com/php/catedral.php?numer=233 |fechaarchivu= 2020-10-21 }}</ref> La torre sur nun alluga nenguna campana. Na parte inferior d'esti nivel, de la torre norte, hai un reló, que foi donáu secretamente, tal que consta nun documentu priváu de 4 de mayu de 1860, por Luis Civera Pérez ([[Teruel]], 1804-[[Xaén]], 1891), pernomáu eclesiásticu, canónigu arcipreste de la catedral de Xaén y doctor en Sagrada Teoloxía, que pagó la suma de 5973&nbsp;[[Real español|reales]] con 80&nbsp;céntimos abonaos en dellos plazos. El reló de Civera sustituyó a otru qu'había quedáu inservible.<ref>{{cita web |url= https://www.ideal.es/jaen/v/20101231/jaen/catedral-jaen-campanada-20101231.html |títulu= La Catedral de Xaén da la campanada |fechaaccesu= 31 d'avientu de 2010 |autor= Poveda, Juan Esteban |fecha= 31 d'avientu de 2010 |cita= (...) les campanaes nun van partir d'un reló cualesquier. Según el cronista oficial de Xaén y columnista d'IDEAL, Vicente Oya Rodríguez, el reló de la torre foi donáu de callao por Luis Civera Pérez (...) }}</ref> El quintu y últimu cuerpu presenta una planta octogonal, afatándose cada llau con buecos de lluz con arcos de mediu puntu. Ta rematáu por una [[cúpula]] semiesférica coronada por una cruz sobre esfera, dambes en fierro forxáu. === Puertes === Na fachada principal atópense tres puertes d'entrada: * '''Puerta del Perdón''' o central. Ta curiada por dos forniques, nes que s'atopen la imaxe de [[san Pedro y san Pablo]], y enmarcada por cuatro columnes que representen los principios de la fe. Con relieve na so parte cimera de l'[[Asunción de la Virxe]] realizada por Julián Roldán y pela parte interior hai'l relieve del ''[[Xesús ente los doctores Neñu Xesús ente los doctores]]'' de [[Pedro Roldán]]. * '''Puerta de los fieles'''. Sobre la puerta, un relieve de [[Arcánxel Miguel|san Miguel]] de Julián Roldán. Na so parte interior col relieve de les ''[[Bodes de Caná]]'' de Lucas González. * '''Puerta del cleru'''. Lucas González ye l'autor de la imaxe de [[Santa Catalina d'Alexandría|santa Catalina]] na sobrepuerta. Nel so interior atopa la ''[[Fuxida a Exiptu]]'' de [[Pedro Roldán]]. Amás hai otros dos puertes: * '''Portada del sur'''. Realizada por [[Andrés de Vandelvira]] na década de 1560, sobre'l [[frisu]] de la puerta atopa un alturrelieve de l'[[Asunción]], a quien ta dedicada, la puerta tien como remate un frontón triangular, el conxuntu ye clásicu y los sos elementos disponer de forma equilibrada y sobria. Na parte interior que da al templu, representar con relieves el ''[[Belén (escena de la nacencia de Xesús)|Nacencia]]'' y la ''[[Adoración de los Magos]]'', estos realizaos por [[Luis d'Aguilar]] en 1564. Na fornica, ta la figura d'un ''[[Ecce homo]]'' de gran calidá. Nel suelu d'esta entrada ta soterráu'l [[deán]] de la catedral, Íñigo Fernández de Córdoba, muertu en 1624, qu'asina lo quixo pa «ser triáu por tol que la cruciar». Inaugurar nel añu 1642 con gran solemnidá, yá que daquella taba bien enraigona la devoción a la Inmaculada. * '''Portada del norte'''. Realizada por [[Juan de Aranda Salazar]] en 1642, dedicada a la [[Inmaculada Concepción]], que la so escultura allugar na fornica central sobre la puerta y coles imáxenes de [[Salomón]] y [[David]] a entrambos llaos. La fornica de la virxe incorpora estípites, qu'algamaríen el so máximu desenvolvimientu en [[Méxicu]]. Tamién hai los escudos de la catedral y del obispu [[Baltasar Moscoso y Sandoval|Baltasar Cardenal Moscoso y Sandoval]] (1619-1646). La puerta atópase flanqueada por columnes del so mesmu altor. Nel so interior hai dos relieves d'[[Alonso de Mena]], la ''[[Circuncisión de Xesús]]'' y la ''[[Presentación de Xesús nel Templu]]''. <gallery mode=packed caption="Relieves sobre les puertes de la fachada principal de la catedral"> Ficheru:Catedral Jaén E10.JPG|Puerta de los fieles, relieve de san Miguel por Julián Roldán. Ficheru:Catedral Jaén E08.JPG|Puerta del Perdón, relieve de l'Asunción por Julián Roldán. Ficheru:Catedral Jaén E07.JPG|Puerta del cleru, relieve de santa Catalina por Lucas González. Ficheru:Catedral de Jaén 003.JPG|Detalle de la escultura de san Pedro na so fornica de la fachada. </gallery> === Rula === La Catedral ta arrodiada por una rula constituyida por pilastres coronaes de pináculos y flameros que soporten les rexes de fierro. El diseñu foi realizáu por [[Manuel Martín Rodríguez]], sobrín y discípulu de [[Ventura Rodríguez]]. Les rexes fueron forxaes ente 1800 y 1806 na Ferrería de Juan José Galíndez, nel Valle del Llodio, [[Vizcaya]], siguiendo fielmente el diseñu del arquiteutu. == Interior == [[Ficheru:Volta de la Catedral de Jaén.jpg|thumb|200px|Cúpula del cruceru del arquiteutu [[Juan de Aranda Salazar]].]] Nel interior pueden reparase distintos estilos, [[Renacimientu|renacentista]], [[Arquiteutura barroca|barrocu]], [[churrigueresco]] y [[Arquiteutura neoclásica|neoclásicu]]. Presenta planta de salón y consta de tres naves estremaes por espodaos y elegantes pilastres cruciformes corintios, abondo separaos, coronaos por espodaos y amplios arcos de mediu puntu que sostienen [[bóveda|bóvedes vaídas]]. Ente los contrafuertes interiores asítiense los diecisiete capiyes, arrexuntaes dobles en cada tramu pola amplitú de los arcos. Percima de les capiyes dispónse un sistema de balcones, que refuerza l'aire civil de la construcción. Nel últimu nivel complétase'l conxuntu con ventanes [[serliana|serlianes]] verticales d'arcu y dintel nes que se topen les [[Vitral|vidreres]]. El resultando ye una construcción equilibrao y clásico pola coordinación de les sos proporciones, lo que-y confier una gran harmonía. === Cúpula === La espodada [[cúpula]] del [[cruceru (arquiteutura)|cruceru]] ye obra del arquiteutu [[Juan de Aranda Salazar]], formada por una circunferencia afatada de 12,5&nbsp;m de diámetru nel tambor y 50&nbsp;m d'altor; el so interior atópase estremáu per diversos radios que delimitan espacios trapezoidales y les ventanes. Caúna de les [[pechina|pechines]], sobre les que se sofita la cúpula, tán decoraes con una tarja de fueya barroca d'influencia [[manierista]] nes que s'atopen los relieves de san Miguel, san Eufrasio, Santiago y santa Catalina. De la parte cimera de la circunferencia álzase la bóveda con ocho ventanes, remata con una circunferencia de 2,5&nbsp;m de diámetru de la cual surde la llinterna que tien 5&nbsp;m d'altor con ocho ventanales y rematada por una semiesfera con una cruz de fierro pel esterior. === Altar Mayor === [[Ficheru:Catedral de Jaén - Altar.jpg|200px|thumb|Altar Mayor de la Catedral.]] El [[presbiteriu (arquiteutura relixosa)|presbiteriu]] ta asitiáu nel espaciu ente'l cruceru y la Capiya Mayor, atópase eleváu por cinco gradies del restu del templu y enmarcáu polos cuatro pilastres centrales. Ta cerráu polos cuatro llaos con una senciella rexa policromada y abatible realizada por Clemente Ruiz, ferreru de [[Málaga]], nel añu 1658. En cada unu de los sos cuatro ángulos asítiase un ánxel sosteniendo una llámpara de plata. Amás destaquen unos monumentales candelabros de setenta lluces realizaos en 1904. La mesa del altar actual sustituyó al del añu 1660 y foi mandáu faer y costeado pol obispu [[Agustín Rubín de Ceballos]] (1789-1793). Ta asitiáu nel terciu posterior del presbiteriu, ye de mármol colorao formando un cuadráu de 5&nbsp;m de llau, foi realizáu por Pedro Portillo en 1657. Sobre ésti, a unos 70&nbsp;cm del cantu, llevántase otra plancha de mármol de 25&nbsp;cm de gruesu, con remates de bronce. Nel so centru ta'l [[sagrariu]] enmarcáu con adornos de recímanos y flores. El templete, de 3,5&nbsp;m, ye del arquiteutu [[Juan Pedro Arnal]] y foi ellaboráu en [[Madrid]], consta d'ocho columnes de [[serpentina]] d'estilu corintiu. Nel remate de la cúpula hai una cruz de cristal de [[xaspe]] enmarcada en bronce. Arrodien a esti templete les figures de seis ángel de mármol blanco, realizaos: los del llau de la Epístola por [[Alfonso Giraldo Bergaz]] y los del llau del Evanxeliu por [[Juan Adán]].<ref>{{cita publicación |apellíu= Melendreras Gimeno|nome= José Luis |añu= 1987 |títulu= El tabernáculo del altar mayor de la Catedral de Xaén |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 131 |páxines= 9-16 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1197222 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2011}}</ref> {{cita|Ésti ye un tabernáculo, que, asina na materia, como na so forma, va ser de los más magníficos del Reyno: tien cinco vares d'altor. Haber d'asitiar nel presbiteriu sobre una mesa descubierta pola frente, y pel llau opuestu, por que pueda trate del cuerpu de la Ilesia'l sitiu del retablu mayor, onde se guarda la Santa Cara.|''Viaxe d'España'' (1771-1794). [[Antonio Ponz]].}} === Capiya Mayor === [[Ficheru:Jaén - Catedral, Capilla Mayor o del Santo Rostro 2.jpg|200px|thumb|Retablu Mayor de la Catedral.]] [[Ficheru:SantoRostroJaen.jpg|200px|thumb|[[Reliquies cristianes|Reliquia]] del [[Santa Cara]].]] La Capiya Mayor o del [[Santa Cara]] <small>(nᵘ 9 nel planu)</small> foi construyida per primer vegada sol mandatu del obispu [[Alonso Suárez de la Fuente del Sauce]], soterráu nesta capiya, nel sieglu XVI, dempués tuvo que ser baltada y les nueves obres fueron feches pol arquiteutu Juan de Aranda nel sieglu XVII. El [[retablu]] mayor, neoclásicu, consta de tres cuerpo nel que se combinen los estilos dóricu, xónicu y corintiu y cubre tola cabecera de la capiya. Foi realizáu polos hermanos Sebastián y Francisco Solís.<ref>{{cita publicación |apellíu= Aragón Moriana|nome= Arturo |añu= 2002 |títulu= Aportaciones pal estudiu del retablu de la Capiya Mayor de la S. I. Catedral de Xaén |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 182 |páxines= 43-78 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1146977 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2011}}</ref> Nel primer cuerpu, na so parte central, guardar el relicariu d'orfebrería cordobesa que caltién la Santa Cara,<ref>{{cita web |url= http://www.iuventa.org/index.php/La-Santa-Cara-de-Jaen.html |títulu= La Santa Cara de Xaén |autor= Asociación Iuventa |fechaaccesu= 25 de xineru de 2011 }}</ref> cubiertu con una tabla pintada por [[Sebastián Martínez Domedel|Sebastián Martínez]] que representa a dos ánxeles sosteniendo'l llenzu cola Santa Cara. Detrás de la tabla hai una puerta que s'abrir con dos llaves que da accesu a la caxa fuerte curiada por trés llaves. Dientro de la caxa fuerte hai una urna de plata y oru que tamién precisa de dos llaves p'abrir y ver la reliquia de la Santa Cara.<ref group=nota>D'equí vien el refrán qu'esiste en Xaén, que s'emplega pa resaltar el valor d'un oxetu: "Hai que guardalo como la Santa Cara, baxo siete llaves"</ref> Enriba d'esta cámara hai una fornica na que s'atopa la ''Virxe de l'Antigua'', patrona del cabildru, talla [[escultura gótica|gótica]] que según la tradición foi donada a la ciudá por [[Fernando III el Santu]] tres la conquista de la ciudá, les corones de la imaxe fueron realizaes pol [[orfebrería|orfebre]] [[Córdoba (España)|cordobés]] Simón de Tapia nel sieglu XVII.<ref>{{cita web |url= http://www.diariojaen.es/jaen/item/80879-respaldo-a-la-procesion-de-la virxe-de-la-antigua |títulu= Sofito a la procesión de la Virxe de l'Antigua |periódicu= [[Ideal (periódicu)|Ideal]] |fecha= 16 d'agostu de 2015 |fechaaccesu= 16 d'agostu de 2015 }}</ref> Atópense tamién nesti pisu del retablu les imáxenes de san Pedro, san Pablo, san Bernardo y san Antonio Abá, toes de grandes dimensiones. Nes sos cais llaterales atópense los llenzos representando, el primeru, ''Alcuentru de Xesús cola cruz y María camino del Calvariu'', y l'otru, ''Xesús desaposiáu de les sos vestidures''. Nel segundu cuerpu d'[[orde xónicu]], na so parte central, atópase un alturrelieve de la Virxe de l'Asunción, obra de [[Sebastián de Solís]]. Nes otres dos calles tán asitiaos dos llenzos de Sebastián Martínez Domedel, copies efeutuaes en 1661 en [[El Escorial]] por encargu del cabildru del ''Descendimiento de Xesús'', de [[Daniele da Volterra]], con dalguna variante, y el ''Señor atáu na Columna'', de [[Juan Fernández de Navarrete]] ''el Mudu''.<ref>{{cita web |url=http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2057602 |autor=Lázaro Dames, María Soledad |títulu=Consideración en redol a Sebastián Martínez Domedel y la so obra |publicación= Boletín d'Estudios Giennenses, nᵘ 153 |fecha=1994, |páxines=299-314 |fechaaccesu=10 de xineru de 2011 }}</ref> Les entrecalles afatar con medallones con bustos de Cristu y la Doliosa. El tercer cuerpu, ye d'estilu [[corintiu]], y ta formáu por cuatro columnes de [[serpentina]]. Nél hai un grupu del Calvariu, tamién del escultor Sebastián Solís. Corona'l retablu un Crucificáu, cola Madalena a los sos pies, nos sos llaterales les imáxenes de la Virxe y san Xuan. Nos estremos d'esti últimu cuerpu hai [[alegoría|alegoríes]] escultóriques de les [[virtúes teologales]]; a la izquierda la [[Fe (virtú)|Fe]] y la [[Esperanza (virtú)|Esperanza]]; y a la derecha la [[Caridá (virtú)|Caridá]] y la [[Relixón]]. Nel áticu del retablu atopamos una imaxe del Padre Eternu cola esfera na mano, coronada por una cruz. Destaca la bóveda de cañón, rica n'elementos decorativos. Nel centru del arcu de mediu puntu sobresal l'[[escudu de los Reis Católicos]], que recuerda una carta de finales del sieglu XV, dirixida al cabildru, na que convidaben a rezar una [[salve]] nel altar mayor de la catedral. En dambos llaterales de la capiya atopen los magníficos cuadros de ''La Visitación'', atribuyíu a [[Ticianu]] y de ''L'Anunciación'', atribuyíu a [[Benvenuto Cellini]]. ==== La reliquia de la Santa Cara ==== {{AP|Santa Cara}} La tabla de la Santa Cara asítiase nun marcu de plata con piedres precioses engastadas, al igual qu'un [[iconu]] oriental. De la mesma esti curiar nuna arca dorada. Esta xoya foi realizada pol plateru cordobés José Francisco de Valderrama en 1731, a pidimientu del [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Rodrigo Marín Rubio]]. Nella incluyéronse 191 [[rubín|rubinos]], 193 [[diamante]]s y 210 [[esmeralda|esmeraldes]]. En 1814, la [[Ducáu de Montemar|duquesa de Montemar]] donó un llazu de brillantes que sumió na Guerra Civil, polo que foi sustituyida por otru, donáu pola [[Marquesáu de Rincón de San Ildefonso|marquesa del Rincón de San Ildefonso]], realizáu por [[Félix Granda]]. Na parte posterior la tabla lleva una inscripción en llatín alusiva al autor y a la fecha de realización. === Capiyes menores === [[Ficheru:Catedral jaen224.jpg|thumb|280px|<small>'''Planu de la Catedral de l'Asunción de Xaén'''<br /> '''1'''-Capiya del Cristu de la Bona Muerte <br /> '''2'''-Capiya de San Sebastián <br /> '''3'''-Capiya de San Jerónimo <br /> '''4'''-Capiya de la Virxe de los Dolores y Santu Sepulcru <br /> '''5'''-Capiya de la Virxe de les Congoxes <br /> '''6'''-Capiya de Santa Teresa <br /> '''7'''-Capiya de San Benitu <br /> '''8'''-Capiya de Santiago Apóstol <br /> '''9'''-'''Capiya Mayor o de la Santa Cara''' <br /> '''10'''-Capiya de San Fernando <br /> '''11'''-Capiya de San Eufrasio <br /> '''12'''-Capiya de La Inmaculada y San Amador <br /> '''13'''-Capiya del Neñu Xesús <br /> '''14'''-Capiya de San Miguel <br /> '''15'''-Capiya de San Pedro Pascual <br /> '''16'''-Capiya de la Virxe de la Correa <br /> '''17'''-Capiya de San José </small>]] Asitiaes nes naves llaterales hai catorce capilla, teniendo qu'añader dos más nel centru al llau de la capiya mayor. '''Capiya del Cristu de la Bona Muerte'''<small> (nᵘ 1 nel planu)</small>. Contién la talla del ''Cristu de la Bona Muerte'' de la [[Cofradería de la Bona Muerte (Xaén)|cofradería homónima]],<ref name=BuenaMuerte /> realizada en 1927 pol escultor [[Jacinto Higuera]], siendo una de les sos obres más notables. A la izquierda del crucificáu hai una pintura del sieglu XVII, ''Santa María Madalena'', la santa apaez ante un covarón con un llibru nes manes y una calavera a los pies. A la derecha, atópase'l bustu de [[santa Teresa de Xesús]], tamién del sieglu XVII, destaca la intensidá de la lluz sobre la cara de la Santa. Finalmente, esiste una pintura ovalada, del mesmu sieglu, nel qu'apaez el bustu de [[san Pedro]]. Nel testeru esquierdu asítiase un retablu d'estilu [[platerescu]], del sieglu XVIII, con un oleu central, cuadrilobulado de [[santu Domingu de Guzmán]], realizáu por Francisco Pancorbo. Presenta complicaos [[Estípite (arquiteutura)|estípite]]s con una rica ornamentación vexetal. Nel testeru derechu, distribúyense distintos llenzos, unu ye copia de l'[[L'Adoración de los Reis Magos (Rubens, Prau)|Adoración de los Magos]] de [[Peter Paul Rubens|Rubens]], n'otru apaez [[san Xuan de Dios]], ente que los otros santos nun pudieron ser identificaos. Dientro de la sacristía de la capiya, asitiada tres el testeru fronteru, esiste, sobre una cajonera barroca, un [[baldaquino]] que guarda una crucificáu policromado. <gallery mode=packed> Ficheru:Catedral de Jaén - Retablo de Santo Domingo.jpg|Retablu de Santu Domingu. Ficheru:Buena Muerte Catedral Jaén.jpg|Altar del Cristu de la Bona Muerte. </gallery> '''Capiya de San Sebastián'''<small> (nᵘ 2 nel planu)</small>. El testeru central ta ocupáu por seis llenzos, ente ellos destaca, pola so notoriedá, ''El Martiriu de San Sebastián'', obra del artista [[Sebastián Martínez Domedel]] por encargu del cabildru n'avientu de 1662. Les otres pintures son, ''San Rafael'', del sieglu XVII; ''San Francisco'', de los sieglos XVII-XVIII; ''Santuyano'', obispu de Cuenca; y un medallón de la Virxe col Neñu. Nel testeru esquierdu hai un retablu platerescu, segunda metá del sieglu XVIII, con una talla de [[San Xuan Nepomuceno (santu)|san Xuan Nepomuceno]] asitiada nuna fornica. El retablu presenta forma d'arcu de mediu puntu, constituyéndose por un cuerpu principal y un áticu, qu'apaez coronáu por óvalu nel que s'atopa un oleu de la Virxe col Neñu. El testeru derechu ta ocupáu pola pintura ''Visión de San Antonio'', del sieglu XVIII. Na sacristía caltién un llenzu de Cristu cola Cruz arrecostines, del sieglu XVII, presenta, de fondu, el Calvariu vistu al traviés d'un arcu de trunfu. <gallery mode=packed> Ficheru:Jaén - Catedral, Capilla del Santísimo Sacramento 3.jpg|''El Martiriu de San Sebastián''. Ficheru:Jaén - Catedral, Capilla del Santísimo Sacramento 2.jpg|Imaxe de San Xuan Nepomuceno. </gallery> [[Ficheru:Catedral de Jaén - Capilla San Jerónimo.jpg|thumb|200px|Vista de la capiya de San Jerónimo.]] '''Capiya de San Jerónimo'''<small> (nᵘ 3 nel planu)</small>. Presenta un llenzu de [[san Jerónimo de Estridón]], obra de [[José Antolínez]] del sieglu XVII, ocupa la mayor parte d'un retablu neoclásicu. El retablu ye d'una sola cai, enmarcáu por dos columnes xóniques que sostienen el entablamento y l'áticu, onde s'atopa un [[tondo]] sosteníu por dos ánxeles nel que s'atopa una pintura sobre del santu. Nel testeru esquierdu hai un relieve de l'[[Asunción]] del escultor [[Mariano Benlliure]] y una cruz-relicariu del [[Lignum Crucis]], de madera con símbolos de la Pasión en plata. Nel testeru de la derecha, esiste un llenzu de [[Xuan el Bautista|san Xuan neñu]], del sieglu XVIII, y un crucifixu de principios del mesmu sieglu. [[Ficheru:Catedral de Jaén - Capilla Virgen de los Dolores.jpg|thumb|200px|Vista de la capiya de la Virxe de los Dolores.]] '''Capiya de la Virxe de los Dolores y Santu Sepulcru'''<small> (nᵘ 4 nel planu)</small>. Ye una de les capiyes más destacaes del templu catedraliciu, por cuenta de que los trés testeros tán recubiertos por pintures de Francisco Pancorbo afeches a l'arquiteutura y que sirven de fondu a los demás elementos ornamentales, sobremanera al retablu central. De la mesma, destaquen los cuadros de Los Evanxelistes, obres maestres de [[Sebastián Martínez Domedel]].<ref name="Cien">{{cita llibru|apellíu=Serrano Estrella|nome=Felipe|títulu=Cien obres maestres de la catedral de Xaén|url=http://www3.ujaen.es/servpub/b_datos/unlibro.asp?ISBN=978-84-8439-671-0|fechaaccesu=10 d'avientu de 2012|añu=2012|editor=Universidá de Xaén y Cabildru de la Catedral de Xaén|isbn=978-84-8439-671-0|cita=magníficu conxuntu de bienes muebles qu'acueye obres nacíes d'artistes tan destacaos como Pedro Machuca, Valdés Leal, Pedro Roldán o Sebastián Martínez, ente otros munchos.}}</ref> El retablu del testeru central ye del sieglu XVIII, d'estilu barrocu, ta focalizado nun cuadru ovoide que representa la transfixión de la Virxe, ye obra de Francisco Pancorbo. La imaxe representa a [[María (madre de Xesús)|María]], acompañada de [[Cristu]] xunto a la Cruz, col pechu trevesáu por una espada, tán arrodiaos de los [[Apóstoles|Discípulos]] y d'ánxeles, mientres dende'l cielu Dios Padre y el [[Espíritu Santu]] contemplen la escena. El retablu ye bien planu, de perfil quebráu y con riqueza de moldures, apaez recargáu d'ánxeles policromados en diverses actitúes. Nel áticu del retablu hai otru llenzu ovaláu de pequeñes dimensiones, apaez el ''Corazón de Cristu sobre la mota''. A entrambos llaos del áticu, atópense les imáxenes d'unos ánxeles sosteniendo la Santa Cara y otros sosteniendo'l [[anagrama]] [[INRI]]. L'altar ye de mármol colorao de Cabra con embutíos de plaques biseladas, sobre tea atópase la talla de Cristu yacente nuna urna sepulcral de cristal, realizada nel sieglu XVII. La pintura qu'ocupa la paré de la bóveda representa l'entierru de Cristu. Les pintures de los testeros llaterales contribúin a xunir tol conxuntu. Na parte cimera izquierda hai un calvariu, so este, los cuadros de [[Marcos l'Evanxelista|san Marcos]] y [[Mateo l'Evanxelista|San Mateo]], incluyendo [[Cartela (tarxeta)|cartelas]] con inscripciones, d'últimes un cuadru del [[Rey David]] acompañada de cuatro profetes, dos a cada llau. El testeru de la derecha ta ocupáu na so parte cimera pola pintura del Descendimiento. Baxu ta, dos oleos de los evanxelistes [[Lucas l'Evanxelista|san Lucas]] y [[Xuan l'Evanxelista|san Xuan]], con cites bíbliques escrites en diverses cartelas. Finalmente, la pintura de [[Moisés]] arrodiáu de seis profetes a cada llau: [[Zacarías (profeta)|Zacarías]], [[Sofonías (profeta)|Sofonías]], [[Nahum (profeta)|Nahúm]], [[Jonás (profeta)|Jonás]], [[Amós (profeta)|Amós]], [[Miqueas (profeta)|Miqueas]], [[Habacuc (profeta)|Habacuc]], [[Ageo (profeta)|Ageo]] y [[Malaquías (profeta)|Malaquías]], colos sos correspondientes cartelas. La bóveda apaez decorada con [[caseton]]es n'azul y doráu sobre fondu blancu. La sacristía de la capiya ta presidida por un oleu de la Inmaculada del sieglu XVIII. '''Capiya de la Virxe de les Congoxes'''<small> (nᵘ 5 nel planu)</small>. Orixinalmente, la capiya foi dedicada a [[san Pedro Pascual]] pol [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Orde de la Mercé|mercedario]] frai [[Jerónimo Rodríguez de Valderas]] (1668-1671), que s'atopa soterráu equí. Esti obispu pensaba dotala de grandes obres, lo que nun-y foi posible yá que na so dómina terminaron les dos torres de la catedral y morrió antes de poder invertir na capiya. El retablu central ye d'estilu neoclásicu, según les normes de la [[Real Academia de Belles Artes de San Fernando]], d'un solu cuerpu enmarcáu por grandes columnes de capitel compuestu y un áticu, nel que s'atopa un llenzu al oleu de san Pedro Pascual. L'altar ye de mármol colorao con embutíos. Na gran fornica central asítiase la imaxe de la imaxe de la ''Virxe de les Congoxes'',<ref name=BuenaMuerte>{{cita web |url = http://www.lahornacina.com/cofradiasjaenbuenamuerte.htm |títulu = Cofradía Bona Muerte |fechaaccesu = 27 d'ochobre de 2010 |autor = La Fornica |obra = Cofraderíes de Xaén |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100412120433/http://www.lahornacina.com/cofradiasjaenbuenamuerte.htm |fechaarchivu = 12 d'abril de 2010 }}</ref> obra de [[José de Mora]] nel sieglu XVII, acompañada de dos ánxeles llorando,<ref name=BuenaMuerte /> talles anónimes del sieglu XVI rellacionaos con una importante [[Lleendes de Xaén#Lleenda de los anxelinos de la Virxe de les Congoxes|lleenda giennense]].<ref>{{cita web |url = http://www.pasionenjaen.com/noticia/115/Los-%C3%81ngeles-de-Nuesa-Se%C3%B1ora-de-les%20Congoxes.html |títulu = Los Ánxeles de La nuesa Señora de les Congoxes |fechaaccesu = 2 de payares de 2010 |autor = Pasión en Xaén |fecha = 3 d'agostu de 2009 |cita = Historia sobre los ánxeles qu'acompañen a Ntra Sra de les Congoxes |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20120111080950/http://www.pasionenjaen.com/noticia/115/Los-%C3%81ngeles-de-Nuesa-Se%C3%B1ora-de-les |fechaarchivu = 2012-01-11 }}</ref> Antes d'esta imaxe atopaba la de la Virxe de la Correa y Consolación, a la qu'acompañaben con anterioridá los dos ánxeles.<ref name=Correa>{{cita publicación |apellíu= Vázquez Berni|nome=Juan |apellíos2= Aragón Moriana|nome2=Arturo |añu= 1994 |títulu= Dos imáxenes marianes con gran raigón nel Xaén decimonómico. Avatares y vicisitúes. |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |volume= 1 |númberu= 153 |páxines= 467-492 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2057618 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2011}}</ref> Nel testeru derechu esiste un oleu del ''Calvariu'', influyíu por [[Antón Van Dyck]]. Pela so parte, el testeru esquierdu, presenta un confesionariu del sieglu XVIII con remate barrocu. '''Capiya de Santa Teresa'''<small> (nᵘ 6 nel planu)</small>. Esta capiya considérase unu de los conxuntos barrocos más importantes del templu, debíu al retablu central, les pintures del muriu y a les pieces de los testeros llaterales. El retablu central ye barrocu, del sieglu XVIII, según la llinia de [[Pedro Duque Cornejo]]. Ta decoráu con [[Estípite (arquiteutura)|estípites]] y relieves de la vida de la Santa, a lo qu'hai qu'añader les figures d'ánxeles que flanquean el cuerpu central y l'áticu. La imaxe de [[santa Teresa de Xesús]], con un llibru y mirando al cielu, asítiase na fornica central, escoltada por dos pequeños nichos nos que s'atopen les talles de [[Xosé de Nazaré|san Xosé]] y [[Roque|san Roque]]. Percima de la cornisa hai una talla policromada de la Inmaculada, sobre una peana, y nel áticu, un relieve del bustu del Salvador nun medallón corona tol conxuntu. El bancu del retablu apaez esculpíu con diversos relieves, policromados y estofados n'oru, d'escenes sobre la vida de la Santa: La visión de la santa sobre la Pasión de Cristu, a la izquierda; la [[transverberación]] qu'esperimento la santa, a la derecha; nel centru, la cabeza d'un ánxel. La decoración del muriu del testeru ye de Francisco Pancorbo, apaecen frescos alusivos a los ''Esponsales de Santa Teresa'', ''Muerte de la Santa'' y ''Proteición de la Santa a la Orde''. El testeru esquierdu, ta afatáu con un oleu de la santa escribiendo so la inspiración del Espíritu Santu y la lleenda ''Misericordies Domini inm eternum cantabo'', similar al pintáu por frai Juan de la Miseria. Nel testeru derechu, apaez un oleu de [[san Pedro Poveda]], obra de María García.<ref>{{cita web |url = http://www.institucionteresiana.org/asp/documentos/noticias.asp?idcanon=338 |títulu = Una reliquia de San Pedro Poveda en Xaén |fechaaccesu = 29 d'ochobre de 2010 |obra = Institución teresiana |cita = San Pedro Poveda pintáu por María García -MAGAR- que se venera na Capiya de Santa Teresa de la Catedral. |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20110831045657/http://www.institucionteresiana.org/asp/documentos/noticias.asp?idcanon=338 |fechaarchivu = 31 d'agostu de 2011 }}</ref> [[Ficheru:Jaén - Catedral, Capilla del Santísimo Sacramento 1.jpg|thumb|200px|Capiya de San Benitu.]] '''Capiya de San Benitu'''<small> (nᵘ 7 nel planu)</small>. Contién un retablu barrocu apoderáu pola imaxe tallada de [[Benitu de Nursia|san Benitu]]. Foi mandada construyir pol [[Obispos de Xaén|obispu]] frai [[Benito Marín]] (1750-1769), que s'atopa soterráu nesta capiya, so una bella llábana realizada en mármol colorao, con incrustaciones de bronce y mármoles d'otros colores que dibuxen cadenes o flores, apaez tamién l'escudu episcopal y diverses alegoríes de la muerte. Pela so parte, la bóveda de la capiya ta decorada con [[caseton]]es que contién pintures d'ánxeles, na [[Clave (arquiteutura)|clave]] atópase'l Triángulu de la Trinidá.<ref>{{cita publicación |apellíu= Montejo Palacios|nome= Elena |añu= 2008 |títulu= Aportación documental pal estudiu de la capiya de San Benitu na S. I. Catedral de Xaén |publicación= Elucidario: Seminariu bio-bibliográficu Manuel Caballero Venzalá |númberu= 6 |páxines= 67-76 |issn= 1885-9658 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2798023 |fechaaccesu=4 de febreru de 2012 |cita= La Capiya de san Benitu na Catedral de Xaén, que'l so retablu dieciochesco foi creáu pol hispalense Pedro Duque Cornejo, sol mecenalgu del obispu Frai Benitu Marín. Esti espaciu foi diseñáu pa emitir un claru mensaxe de poder, doctrina, vida y muerte. }}</ref> El retablu del testeru central foi realizáu nel sieglu XVIII por [[Pedro Duque Cornejo]], siendo esta una de les sos últimes obres. Presenta un solu cuerpu y áticu, apoderáu tou pol nichu central nel que s'alluga la imaxe del santu, que s'atopa n'actitú teatral, alzándose sobre un cielu llenu de cabeces d'ánxeles, suxetando dos d'ellos la inscripción ''Gratia benedictus est nome...''. A la derecha del santu, otru ánxel ufiérta-y la mitra. El conxuntu sofita sobre una gran peana en que'l so centru apaez el bustu de [[Gertrudis de Helfta|santa Gertrudis de Helfta]]. El retablu presenta una serie de medallones ovalaos con relieves policromados que s'asitien en redol a la imaxe central, a la izquierda, de baxo enriba, asocédense los relieves del ''Nacencia de san Benitu, un episodiu de la so vida'', y ''San Benitu salvando a un home de morrer aforcáu''; a la derecha, nel mesmu sentíu, apaez el santu tentáu pol demoniu, una escena del refectorio y San Benitu cola so hermana [[Escolástica (santa)|Santa Escolástica]]. Nel áticu hai otru medallón de grandes dimensiones nel que se repara al santu, representáu como l'obispu [[Benito Marín]], orando ante'l signu de la [[Dogma de la Santísima Trinidá|Satísima Trinidá]]. Nos testeros llaterales atópense, a la izquierda, un altar, con estructura de madera, con un llenzu central del [[Santa Cara]], sobre esti, un oleu de san Benitu, la Virxe y la Trinidá. Sobremanera'l conxuntu hai una talla de la Inmaculada con baldaquino policromado, según la escuela granadina d'[[Alonso Cano]]. Ye una obra italianizante del sieglu XVIII. El testeru de la derecha, presenta un altar, con estructura de madera, con otru llenzu, italianu del sieglu XVIII, de la vida de san Benitu, con una cartela na parte cimera derecha. L'áticu presenta un alturrelieve cola Virxe y [[Bernardo d'Alzira (mártir)|san Bernardo]] arrodillado. [[Ficheru:Jaén cathedral - Boa-sorte&Careca.jpg|thumb|200px|Vista de la nave de la Epístola, al fondu, la capiya de Santiago.]] '''Capiya de Santiago Apóstol'''<small> (nᵘ 8 nel planu)</small>. Asitiada na parte izquierda de la capiya mayor. El retablu ye del sieglu XVIII, realizáu por Manuel López, ye de tres pisos y presenta trés calles. Na cai central apaez un cuadru del [[Apóstol]] [[Santiago'l Mayor|Santiago]] montando a caballu con espada y escudu. Nes cais llaterales atópense les escultures de [[Gregorio Nacianceno|san Gregorio de Naciancemo]] y [[santu Tomás de Villanueva]], sobre estes hai unes pintures de eccehomo y la Doliosa. L'últimu pisu presenta un oleu de la [[Virxe del Pilar]] y [[Santiago'l Mayor|Santiago]] y a entrambos llaos les escultures de [[san Judas Tadeo]], con un llibru na mano, y [[Andrés l'Apóstol|san Andrés]], col so [[Cruz de San Andrés|cruz n'aspa]]. El conxuntu apaez coronáu col anagrama Yahvé arrodiáu de rayos. Sobre l'altar, en trés grandes xarrones de cobre, atópense los [[Aceite santo|Santos Oleos]]. A entrambos llaos esisten dos puertes, la de la izquierda comunica cola Capiya Mayor y la de la derecha cola Sala Capitular. [[Ficheru:Catedral de Jaén - Capilla de San Fernando.JPG|thumb|200px|Vista de la capiya de San Fernando.]] '''Capiya de San Fernando'''<small> (nᵘ 10 nel planu)</small>. Asitiada a la derecha de la capiya mayor. El retablu ye de Manuel López en llinia académica, realizáu en madera asonsañando al mármol, consta de dos pisos y trés calles separaes por columnes d'orde compuestu que sostienen una cornisa sobre la cual hai una fornica pa una pintura. El conxuntu coronar col anagrama de Yahvé con halo, según dos escultures de madera a entrambos llaos que representen les virtúes de la [[Dilixencia (virtú)|dilixencia]] y la [[Constancia (virtú)|constancia]]. Ente les grandes columnes, nes cais llaterales esisten medallones coles imáxenes de los evanxelistes. El cuadru central de [[Fernando III de Castiella|san Fernando]], vistíu de rei, atribuyir a [[Juan de Valdés Leal]].<ref>{{cita web |url=http://diocesisdejaen.es/el llenzu-de-san-fernando-torna-a-el so-llugar-en-la catedral/ |títulu=El llenzu de San Fernando torna al so llugar na Catedral |editor=diocesisdejaen.es |fechaaccesu=21 d'agostu de 2013 }}</ref> Foi encargáu pol cabildru en 1671 por cuenta de la canonización del monarca que conquistó la ciudá de Xaén en 1246. El santu represéntase coronáu y vistíu de rei, sosteniendo na manzorga'l [[Orbe (xoya)|orbe]] y na derecha la espada, arrodiáu de numberosos ánxeles. A los sos píes atópense les armes del rei moru vencíu, y al fondu, la ciudá y el so alcázar. Na fornica cimera hai orto cuadru que representa la consagración de la mezquita mayor de Xaén como catedral dedicada a l'Asunción de la Virxe. Mientres María xube a los cielos un obispu y dellos clérigos consagren l'altar mayor en presencia de soldaos y del Rei Fernando, arrodillado nun coxín cola corona y el cetru nel suelu contempla la glorificación de la Madre de Dios. A la izquierda, na paré, hai una puerta que comunica cola sala utilizada como sacristía. Nésta atopa la caxa de la escalera de cascoxu, sobre que la so puerta caltener restos de decoración n'estilu [[góticu isabelín]]. [[Ficheru:EufrasioJaénCatedral.jpg|thumb|200px|Relieve de la capiya de San Eufrasio.]] '''Capiya de San Eufrasio'''<small> (nᵘ 11 nel planu)</small>. Retablu d'estilu [[neoclásicu]] de Gregorio Manuel López de 1790 y el conxuntu escultóricu realizáu por [[Juan Adán]]<ref>{{ cita web|url=http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1202717 |títulu=La obra escultórica de Juan d'Adán pal retablu de San Eufrasio de la Catedral de Xaén |autor=Melendreras Gimeno, José Luis |editor=dialnet.unirioja.es |fecha= 1991 |fechaaccesu=10 de xineru de 2011 }}</ref> y con collaboración de [[Miguel Verdiguier]]. El retablu ye d'un namái cuerpu con trés calles, dixebraes por columnes d'orde corintiu, un frontón y un áticu. Nel centru, ente les columnes y el frontón, atópase'l relieve de l'apoteosis de [[san Eufrasio]], onde s'amuesa al santu arrodiáu d'ánxeles. Nes cais llaterales dispónense dos grandes escultures de mármol, [[Julián (obispu)|san Julián de Cuenca]], a la derecha, y [[Agustín d'Hipona|san Agustín]], [[obispu de Palencia]], a la izquierda. Nel áticu ta [[san Antolín]], patrón de Palencia, y xunto al frontón les alegoríes de la [[Eucaristía]] y de la [[Fe]]. Na mesa del altar atopa una urna col cuerpu de [[Pío I|san Pío mártir]], donáu en 1793 pol [[papa]] [[Pío VII]] al [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Agustín Rubín de Ceballos]] (1780-1793) que tamién s'atopa soterráu nesta capiya so una llábana de mármol. {{cita|El retablu de san Eufrasio ye de lo meyor, que modernamente trabayóse pa ornatu d'esi gran templu, y p'escitar la devoción de dichu Santu, Discípulu de los Apóstoles. Ta a la fin de la nave del llau del Evanxeliu, cerca del retablu de la Santa Cara. L'arquiteutura inventar Don Manuel López, maestru d'esta Santa Ilesia, y dio la so paecer esa Academia de les Artes. (...) Tola escultura desempeñar grandemente'l teniente direutor de la mesma Academia Don Juan Adán. (...) Ta obra estimable, y otra de que voi falar, anque inda nun ta asitiada, debióse al zelo y acertada eleición que fizo de profesores pa llevala a efeutu'l Excelentísimo Señor Don Agustín Rubín de Cevallos.|Anotación en ''Viaxe d'España''. [[Antonio Ponz]].}} '''Capiya de La Inmaculada y San Amador'''<small> (nᵘ 12 nel planu)</small>. Nesta capiya destaca'l retablu del testeru central. Nella atópase soterráu'l [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Manuel María León González|Manuel María León González y Sánchez]] (1877-1896). El retablu ye d'estilu neoclásicu, configuráu en tres cuerpo horizontales estremaos de la mesma por trés calles verticales, siendo de mayor anchor la central. Tol conxuntu ta compuestu en redol al oleu central de la Inmaculada, pintura barroca del sieglu XVII de la escuela madrilana. Les cais tán dixebraes por columnes, que los sos pedestales tán decoraos con símbolos de la Inmaculada. Les cais llaterales, enmarcaes en grandes columnes corinties, tán ocupaes por dos pequeños cuadros de coles imáxenes de [[Joaquín (padre de María)|san Joaquín]] y [[Ana (madre de María)|santa Ana]], dambos n'estilu barrocu del sieglu XVII. El bancu del retablu ta compuestu por trés baxorrelieves, d'izquierda a derecha, ''[[David]] y los panes'', ''Visión de [[Xerusalén]]'' y ''[[Llibru de Judit|Judit]] cola cabeza de [[Holofernes]]''. L'áticu atópase rematáu por un frontón curvado sobre'l que fuelguen dos ánxeles que sostienen una cartela: ''NON PROTE, SEI PROOMNIBUS HÆCLEX CON TITUTAEST'', ta cartela enmarca la otra gran pintura del retablu, que representa a ''[[Esther (personaxe bíblicu)|Esther]] ante'l rei [[Asuero]]''. Esti cuadru ta escoltáu por cuatro imáxenes, asitiaes sobre les columnes que dixebren les cais, que representen a cuatro rey. Los testeros llaterales tán ocupaos, el de la izquierda, por un oleu barrocu de [[Xosé de Nazaré|san Xosé]], de la escuela andaluza del [[sieglu XVII]], representa al santu col neñu; y el de la derecha, por una talla de [[Amador de Tucci|san Amador de Tucci]], patrón de [[Martos]], obra de José Romero Benítez en 1997, realizada en madera de cedru real, policromada y estofada, mide 1,65&nbsp; [[metros|m]]. El santu apaez revistíu con una casulla colorada con cenefes n'oru de llei inspiraes en dibuxos mozárabes, según los encaxes de l'alba. Na mano derecha sostién un crucifixu, ente que na derecha porta una palma, atributu del martiriu, realizada en metal dorao, igual que la aureola de la cabeza. Ta talla foi encargada pol [[Canónigu (eclesiásticu)|canónigu]] y [[humanista]] Manuel Caballero Venzalá. '''Capiya del Neñu Xesús'''<small> (nᵘ 13 nel planu)</small>. Imaxe del Neñu Xesús nel centru y sobre él un cuadru de la ''Circuncisión del Neñu Xesús'' obra de Zacarías González de Velázquez. Atopar nesta capiya la sepultura del [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Salvador Castellote y Pinazo]] (1901-1906). Destaca la talla barroca del ''Neñu Xesús'', asitiada nuna urna na parte inferior del retablu, ye una talla anterior al retablu, del finales del sieglu XVII o principios del XVIII, el Neñu mide un metro y atópase en posición arguta, con güeyos de cristal y traces fines, porta na manzorga una llarga cruz, ente que la derecha presenta actitú de bendicir. Viste una túnica tallada hasta los pies, en colloráu y estofada n'oru. El retablu ye neoclásicu, constituyíu por trés cuerpos nuna sola cai. El cuerpu central ta apoderáu pol oleu de la [[Circuncisión]], obra d'Antonio Soriano, que s'atopa enmarcáu por dos grandes columnes. A unu y otru llau del retablu hai dos escultures d'estilu neoclásicu, a la izquierda, [[Felipe l'Apóstol|san Felipe]] con una cruz nes manes, y a la derecha, [[san Diego de Alcalá]] con roses na túnica. El retablu ta rematáu con un áticu triangular con pilastres a los llaos, nel centru apaez la inscripción ''IHS'' con grandes rabaseres ante la que se arrodillan dos ánxeles asitiaos nos llaterales. Nel testeru de la derecha destaca un oleu de la Inmaculada, de la escuela d'[[Alonso Cano]], representa a María arrodiada d'ánxeles y triando una culiebra. Sol cuadru atopa una talla de [[José Oriol|san José Oriol]], obra de Raimundo Amadeo a principios del sieglu XIX.<ref>{{cita publicación |autor= Galera Andreu, Pedro Antonio |añu= 1980 |títulu= Una imaxe de Raimundo Amadeu na Catedral de Xaén |númberu= 103 |páxines= 119-121 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2065269 |fechaaccesu= 1 de payares de 2010 |cita= }}</ref> [[Ficheru:Catedral de Jaén - Capilla de San Miguel.JPG|thumb|200px|Vista de la capiya de San Miguel.]] '''Capiya de San Miguel'''<small> (nᵘ 14 nel planu)</small>. Capiya d'estilu barrocu, dedicada a [[Arcánxel Miguel|san Miguel]]. Equí atópase soterráu'l [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Miguel Peinado Peinado]] (1971-1988). El retablu ye barrocu, del añu 1761, enllena práuticamente tol testeru central y ta suntuosamente decoráu. Escarez d'estructura arquitectónica, siguiendo la forma ovalada del llenzu de san Miguel, en redol al cual dispónense anxelinos en distintos planos qu'empobinen la mirada a la tema central, dalgunos porten estandartes colos anagrames ''QSD'' y ''JHS'', y otres lleendes como:''Fecit potentiam in brachio sui''. L'arcánxel apaez vistíu con coraza, mantu coloráu y con escudu de la Inmaculada, mientres llucha contra [[Lucifer]] qu'apaez nun fuerte escorzo. Otros ánxeles tamién lluchen contra demonios. Ye obra de Francisco Pancorbo nel sieglu XVIII. Nel bancu atopa una pintura de la Virxe del Alcázar, patrona de [[Baeza (Xaén)|Baeza]], fechada en 1751. Los murios llaterales apaecen cubiertos por planches de madera dorao y policromada, decoraos con motivos vexetales y cinco pintures d'ánxeles y arcánxeles con pimpanos marcos a cada llau. Nel testeru de la izquierda, destaca una segunda pintura de [[Arcánxel Miguel|san Miguel]], sol cual atópesse otros dos de [[Arcánxel Rafael|san Rafael]], con una columna y un dragón el de la izquierda, y con un [[Cayado (cayáu)|cayado]] y un pexe, el de la derecha. El testeru derechu, ta apoderáu pola iconografía de [[Arcánxel Gabriel|san Gabriel]], nel cuadru central, apaez con una vara d'[[Lilium|azucenas]], nos inferiores repite la imaxe de [[Arcánxel Gabriel|san Gabriel]]. Tolos llenzos destaquen pola riqueza de vistimientes, atribuyéndose a les obres a [[Francisco de Zurbarán]] o a [[Bernabé de Ayala]].<ref>{{cita publicación |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1343101 |títulu= Los ánxeles y los arcánxeles de la Capiya de San Miguel de la Catedral de Xaén |fechaaccesu= 3 d'avientu de 2010 |autor= Fernández López, José |añu= 1995 |ubicación= Laboratorio d'Arte: Revista del Departamentu d'Historia del Arte |issn= 1130-5762 |númberu= 8 |páxines= 157-173 |cita= Trátase d'un conxuntu de diez lienzo, d'interés artísticu y iconográfico, perteneciente a la escuela sevillana de mediaos del sieglu XVII, con gran influencia zurbaranesca. }}</ref> '''Capiya de San Pedro Pascual'''<small> (nᵘ 15 nel planu)</small>. Nel testeru central, preséntase un retablu neoclásicu obra de Manuel López, ente dos grandes columnes atopa una pintura de José Carazo que representa al [[Obispos de Xaén|obispu]] [[san Pedro Pascual]], sosteniendo delles flores nel so cuellu, frente al rei musulmán, con quien tuvo enfrentáu hasta'l so martiriu. L'áticu ye ocupáu por frontón con un gran discu sosteníu por dellos ánxeles. Sobre la mesa del altar hai una talla de la [[Virxe de la Cabeza]], patrona de la [[Diócesis de Xaén|diócesis]]. Nel testeru derechu hai un retablu qu'agospia na so parte central una talla de [[Toribio d'Astorga|santu Toribio]], el santu apaez enmarcáu por dos columnes d'orde compuestu. Apaez rematáu por un frontón triangulas y un halo de rayos que lleva escritu l'anagrama ''JHS''. Pela so parte, nel testeru esquierdu hai un oleu de Xesús arreyáu a la columna. [[Ficheru:Catedral de Jaén - Capilla Virgen de la Correa.jpg|thumb|200px|Vista de la Capiya de la Virxe de la Correa.]] '''Capiya de la Virxe de la Correa'''<small> (nᵘ 16 nel planu)</small>. Retablu [[neoclásicu]] de madera asonsañando al mármol, realizáu ente finales del sieglu XVIII y principios del XIX por Manuel López, siguiendo los cánones de la [[Real Academia de Belles Artes de San Fernando]]. Nel centru, asitiáu nun nichu rectangular zarráu y enmarcáu por dos columnes policromadas d'orde compuestu, atópase'l Cristu del Abellugu», un crucificáu policromado con restos doraos nel pañu de pureza y de gran serenidá na so cara, a los sos pies un calvariu talláu cola figura de Santa María Madalena. El conxuntu ye del sieglu XVI. La imaxe titular ye la Virxe de la Correa y Consolación», una talla de candeleru asitiada sobre la mesa del altar, realizada nel sieglu XVIII de la escuela granadina.<ref name=Correa /> Nel testeru derechu tópase un retablu barrocu de 2,70&nbsp;m por 2,30&nbsp;m realizáu nel sieglu XVIII y que consta d'un namái cuerpu con una fornica, similar al de la [[Virxe de la Capiya]] na [[Ilesia de San Ildefonso (Xaén)|ilesia de San Ildefonso]]. Nél hai un oleu de la Santa Cena, enmarcáu ente dos columnes xóniques d'un cuerpu postizu asitiáu sobre la fornica, destaquen los dos [[Apóstol]]es del primer planu y l'estilu [[manierista]] de la obra. Na sacristía de la capiya caltién un llenzu votivo a la Inmaculada, del sieglu XVIII, donáu por un canónigu qu'apaez retratáu nel ángulu inferior esquierdu de la pintura. La Virxe, qu'apaez vistida con túnica acampanada y un mantu, irradia un halo y presenta una corona nimbada portada por dos ánxeles. '''Capiya de San José'''<small> (nᵘ 17 nel planu)</small>. Retablu de trés calles cola figura de san José, del sieglu XVIII de la escuela andaluza atribuyíu a [[José de Medina]], nel centru, y un Cristu crucificáu na parte cimera. Remata nel áticu con un frontón con tímpanu que presenta la figura de Dios Padre y diverses alegoríes. El bancu del retablu contién, unes talles en relieve policromadas representando, empezando pela izquierda, a [[Ambrosio de Milán|san Ambrosio]] y [[Agustín d'Hipona|san Agustín]], dixebraes pol relieve de [[Lucas l'Evanxelista|san Lucas]], de siguío, atópase [[Marcos l'Evanxelista|san Marcos]] y [[Mateo l'Evanxelista|san Mateo]], siguíos de [[san Gregorio Magno]]. Finalmente, ta [[Xuan l'Evanxelista|san Xuan]] y [[Jerónimo de Estridón|san Jerónimo]]. Nos intercolumnios tán los cuadros de [[san Xuan Bautista]], [[Mateo l'Evanxelista|san Mateo]], [[Franciscu d'Asis|san Francisco]] y [[Catalina d'Alexandría|santa Catalina]], toos del sieglu XVI. Nel segundu pisu, acompañando al Crucificáu atópense los oleos de [[Cristóbal de Licia|san Cristóbal]], a la izquierda, y [[san Nicolás de Bari]], a la derecha. Nos testeros llaterales preséntense los oleos de la Sagrada Familia, a la izquierda, realizáu nel sieglu XVII pola escuela andaluza y d'influencia italiana. A la derecha apaez un cuadru que reproduz el retablu de [[Virxe de la Capiya|La nuesa Señora de la Capiya]] na [[Ilesia de San Ildefonso (Xaén)|ilesia de San Ildefonso]], similar al esistente nel [[Santuariu d'El nuesu Padre Xesús Nazarenu (Xaén)|Santuariu d'El nuesu Padre Xesús Nazarenu]]. === Coru === [[Ficheru:Catedral de Jaén - Coro.jpg|thumb|200px|Vista del coru.]] Ye unu de los más grandes d'[[España]] yá que consta de 148 sitiales.<ref name=Silleria /> Foi termináu nel sieglu XVIII, y tuvo arrodiáu de fuertes crítiques por cuenta del so enorme tamañu, yá que s'estiende dende'l cruceru hasta los pies ente los dos tramos de pilastres centrales, de fechu sábese que los arquiteutos del templu previeren que nun va ocupar más de tramu y mediu de pilastres. La obra del coru empezar nel añu 1730 so la direición de José Gallego y Uviéu del Portal, terminándose en 1736. Ta dixebráu por una rexa, del [[cruceru (arquiteutura)|cruceru]]. Sol coru tán soterraos numberosos [[Obispos de Xaén|obispos]], que les sos tumbes tán señalaes por laudas de mármol colos sos nomes. La sillería, en madera de [[nozal]], foi empezada sol mandatu del obispu [[Alonso Suárez de la Fuente del Sauce]] y executada polos tallistas [[López de Velasco]], [[Jerónimo Quijano]] y [[Gutierre Gierero]] mientres el [[sieglu XVI]]; amplióse'l númberu de sielles en 1736, siendo los sos autores Julio Fernández y Miguel Arias, con un estilu tan igual que resulta bien difícil estremar dicha continuación d'obra. [[Ficheru:Catedral de Jaén - juanri.naf.jpg|thumb|left|150px|Escudu catedraliciu talláu na sillería del coru.]] El coru alto consta de 69 sitiales, incluyida la siella episcopal central, tallada col escudu del obispu Alonso Suárez de la Fuente. Les tables qu'afaten estos asientos representen escenes de la vida de Cristu, cuntada nuna secuencia cronolóxica, y de la Salvación. Sobre la sillería alta atopar a manera de dosel otres tables que presenten escenes del [[Antiguu Testamentu]], partíes en 62 tables y rematando tou por una crestería de talla delicada que na so parte central, coincidiendo cola siella episcopal, atópase l'escudu del obispu [[Andrés Cabrejas Molina]], so que'l so pontificáu quedó rematada la obra. El diseñu arquiteutónicu de la sillería dexa desenvolver paralelamente les secuencies del Antiguu y el Nuevu testamentu, de cuenta que s'afigura la idea de [[Agustín d'Hipona|san Agustín]] de que'l [[Nuevu Testamentu]] ta prefigurado nel [[Antiguu Testamentu]], de manera que la vida de Cristu ye'l cumplimientu de les promeses sellaes por Dios col pueblu d'Israel. La sillería baxa tien 53 sitiales reservaos pa beneficiaos y capellanes. Los respaldos tán esculpíos con escenes dedicaes a la vida y milagros de los Santos, de cuenta que sigue la hestoria de la Salvación.<ref>{{cita llibru|autor=Higuera Álamu, Rafael|títulu=El Coru de la Catedral de Xaén. Historia de la Salvación|añu=2000|editorial=Xaén, Real Hermandá Sacramental y Cofradería de Nazarenos del Santísimu Cristu de la Bona Muerte, Cristu Baxáu de la Cruz y La nuesa Señora de les Congoxes|id={{OCLC|433830882}}}}</ref> Los bancos de los caballeros, bancos corríos asitiaos a entrambos llaos de la verja, consten de 26 sitiales reservaos pal cabildru municipal (conceyales), esisten siete tables na parte cimera al igual que na sillería alta. Les del llau de la epístola presenten escenes de los evanxelios apócrifos dedicaes a la infancia de María, ente que los del llau del evanxeliu, presenten escenes de la predicación de los apóstoles, l'Asunción y el trunfu de Cristu.<ref name=Silleria>{{cita publicación |url = http://www.fuesp.com/revistas/pag/cai1155.htm |títulu = Iconografía Mariana na sillería del coru catedraliciu de Xaén. El bancu de los caballeros. |fechaaccesu = 25 d'ochobre de 2010 |autor = Lázaro Dames, María Soledad |fecha = payares de 1993 |obra = Cuadiernos d'arte ya iconografía |issn = 0214-2821 |volume = Tomo VI |númberu = 11 |páxines = 515-520 |cita = Les fontes d'inspiración de la iconografía de tema mariana esplegada nel Bancu de los Caballeros, na so serie central, son los testos apócrifos de la Natividá y asuncionistas. |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20120219165308/http://www.fuesp.com/revistas/pag/cai1155.htm |fechaarchivu = 19 de febreru de 2012 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120219165308/http://www.fuesp.com/revistas/pag/cai1155.htm |archivedate = 2012-02-19 }}</ref> L'esterior del coru ta diseñáu en tres seiciones horizontales. La inferior ta asocedida de dos tramos resaltaos y fundíos. La entemedia presenta una decoración de almohadillado y volutes de capitel. A lo último, la cimera constituyir por una balaustrada rematada con grandes florones y mázcares. En dambos bandes abren dos tales puertes d'accesu al interior. La [[bóveda]] ye abondosa n'imáxenes y alegoríes, tien relieves de los cuatro Evanxelistes nos sos [[pechina|pechines]], que de la mesma sostienen un doble aniellu a partir del cual atópense ocho figures d'ánxeles músicos, dixebraos por un doble radio que rematen nel casquete, onde hai un gran alturrelieve de l'[[Asunción de la Virxe]]. === Órganos === [[Ficheru:Organo catedral.jpg|200px|thumb|Órganu de la catedral.]] Dientro del coru destaca'l monumental [[Órganu (instrumentu musical)|órganu]] principal,<ref>{{cita publicación |autor= Medina Crespo, Alfonso |añu= 1997 |títulu= Órganu de la Catedral de Xaén |númberu= 167 |páxines= 309-344 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |editorial= Institutu d'Estudios Giennenses |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1200551 |fechaaccesu=15 d'agostu de 2010 }}</ref> que sustitúi a unu anterior, de 1660, creáu por frai Jayme de Begoños y reparáu por Sebastián Alejo García en 1705. {{cita|Acredítase la obra d'esti órganu nel grau de los meyores destos Reynos, non yá pol interés de la caxa, y de los cañones, sinón pol sonoru y prestosu de la so harmonía, atélite y duce efeutu de los sos singulares y sobeyosos mixturas|Crónica de Núñez de Sotomayor.}} La caxa barroca ye obra de los tallistas José García y de Manuel López, realizada en 1780, presentaba dos fachaes, y l'órganu foi realizáu por Fernando Antonio en 1790. Constaba de 3600 caños y contenía tres órgano nuna mesma caxa, con tres teclado de cincuenta y un tecles cada unu. Mientres la [[guerra civil española]] los tubos del órganu fueron asitiaos nel [[Castiellu de Santa Catalina (Xaén)|castiellu de Santa Catalina]] y en la mesma catedral p'asemeyar defenses antiaéreas, polo que se tuvo que faer unu nuevu, al cargu de la Casa Amezcua de [[Hernani]], foi inauguráu'l 1 d'avientu de 1941 y ameyoráu darréu. La caxa actual ye la mesma dende 1780. Tamién esiste un órganu antiguu realizáu por frai Juan de la Cruz de San José en 1769. Incluyía flautado, flautado unísonu, mixtura d'octaves, mistura de quincenes, mixtura de docenes, dulzaines y trompetes bastardes, cornetes y baxones.<ref>Álamu Berzosa, G. (1968). Páx. 155 (vease bibliografía).</ref> Ente los sos maestros de capiya, cabo destacar al polifonista [[Francisco Guerrero]], consideráu'l principal compositor español de música clásica de la segunda metá del sieglu XVI que foi nomáu cuando tenía 17 años d'edá y tuvo mientres los años 1545 a 1548, por causa de que negábase a dar lleiciones de música a los neños cantores de la catedral. Nel muséu catedraliciu atopar del orde d'un centenar de llibros corales, según numberoses partitures orixinales de los distintos maestros de capiya que tuvo la catedral. === Trascoro === [[Ficheru:Catedral de Jaén - Trascoro.JPG|200px|thumb|Vista de la parte central del trascoro de la catedral.]] El trascoro, rematáu en 1791, ye una obra realizada según el proyeutu diseñáu por José Gallego y Uviéu de Portal en 1733. Ta dedicáu a la [[Sagrada Familia de Xesús de Nazaré|Sagrada Familia]]. El conxuntu preséntase como un gran dosel construyíu con diversos mármoles que s'asoceden planos cóncavos y convexos, según grandes pilastres: blancu de [[Carrara]], colloráu de [[Cabra (Córdoba)|Cabra]] y negru de [[Jabalcuz (cuetu)|Jabalcuz]]. D'esti postreru formar nel centru del retablu un gran arcu onde ta asitiada una pintura del valencianu [[Mariano Salvador Maella]], representando la ''Sagrada Familia'' fechada en 1793, nel que san José sostién al Neñu qu'estiende los brazos escontra la so madre que ta sentada pa recoyelo, xunto a ella apaez un pequeñu ánxel preparando'l trubiecu. Al otru llau, na parte inferior apaez el neñu Juan Bautista col corderu señalando al Neñu con una mano y na otra sostién una cruz con una banderola que diz «Este ye'l Corderu de Dios que quita'l pecáu del mundu». Sobre'l cuadru atopa la inscripción: ''Et erat subditus illi'' («Y yera obediente a los sos padres» Lc 2,51).<ref>{{cita publicación |apellíu= Caro Cruz|nome= José |añu= 1981 |títulu= Machuca y "La Sagrada Familia con San Juanito", del Muséu de la S. I. Catedral |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 106 |páxines= 109-116 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2065118 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2011}}</ref> Nos llaterales d'izquierda a derecha tán les escultures, de gran tamañu de [[Lorenzo (mártir)|san Lorenzo]], cola parrilla na que foi martirizáu, y [[Toribio d'Astorga|san Toribio de Llébana]], [[Diócesis d'Astorga|obispu d'Astorga]], dambos con dos talos doseles; y nel mesmu orde en menor tamañu cuatro pequeñes estatues de mármol blanco, asitiaes delantre de les pilastres, que representen a [[santa Catalina d'Alexandría]], la [[Inmaculada]], [[Xosé de Nazaré|san Xosé]] y [[Lucía de Siracusa|santa Lucía]]. Na parte inferior estiéndese un sotabanco de mármol negro con vetes caliares y moldures de pedestal góticu, atayáu na so metá pal altar. El conxuntu coronar con un medallón en que'l so centru hai un triángulu onde ta grabáu, en lletres hebrees, el nome que Dios reveló a [[Moisés]] nel artu amburando, ''YaHWeH''. Esti símbolu ta escoltáu por cuatro ánxeles que s'atopen sobre los pedestales de la [[balaustrada]] de la parte cimera. Dos tán orando, ente que los otros dos, [[Arcánxel Miguel|san Miguel]] y [[Arcánxel Rafael|san Rafael]], miren a los fieles qu'entren nel templu. == Sala Capitular y Sacristía Mayor == Dambes estancies fueron proyeutaes y empobinaes por [[Andrés de Vandelvira]], y atópense sobre l'antiguu «panteón de los canónigos», anguaño [[Muséu Catedraliciu de Xaén|muséu de la catedral]]. El conxuntu ye una de les obres más importantes del [[renacencia española]]. === Sala capitular === [[Ficheru:Catedral Jaén SCapitular-Retablo.JPG|thumb|200px|Retablu de San Pedro d'Osma que preside la Sala Capitular.]] La [[sala capitular]], tamién llamada capiya de [[Pedro de Bourges|san Pedro d'Osma]], ye la estancia na que mensualmente s'axunten los [[Canónigu (eclesiásticu)|canónigos]] pa tratar los asuntos de la catedral. Un grabáu qu'esiste na puerta d'accesu reza foi construyida en 1556 por Andrés de Vandelvira. Ye de planta rectangular de midíes bien proporcionaes, de 14&nbsp;m por 7&nbsp;m, y ta afatada por pilastres [[xóniques]], venticuatro nicho y trés grandes ventanales empobinaos al oeste. Asitiar nel ángulu sureste de la cabecera de la catedral, la zona pola qu'empezó la construcción de la obra renacentista de Vandelvira. Aportar a ella per una puerta asitiada a la izquierda del altar de la capiya de Santiago, pasando antes por una pequeña antoxana cuadrada y arrodiada d'armarios, tamién s'apuerta a la mesma por un pasadizo dende la sacristía. L'accesu a la sala capitular facer por un gran arcu que sorraya la monumentalidad del llugar, carauterizáu pola so composición clásica y la so pimpana bóveda de cañón decorada con formes xeométriques. Los murios apaecen decoraos por unes socesión harmónica de pilastres xóniques llixeramente resaltaes de la paré y arcos de mediu puntu, nos que s'abrir bellos nichos, que dan estructura a la composición. La bóveda ta afatada con una socesión de cuadros. La configuración d'esti espaciu encuadrar dientro del estilu renacentista na so versión de pureza clásica. Nos dos llaos de la puerta atopen dos grandes armarios que guarden l'archivu d'actes capitulares. En dambos llaos de la estancia hai un bancu corríu qu'ocupa los llaterales. Pa terminar atópense los escudos de la catedral a un llau y el del [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Sancho Dávila Toledo]] al otru. Al frente hai un retablu del sieglu XVI de [[Pedro Machuca]], discípulu de [[Michelangelo]], siendo la única decoración de la estancia. Ta formáu por 13 tables simétricamente distribuyíes en redol al motivu central de san Pedro d'Osma. Componer por trés calles de tres cuadros cada unu, dixebraos por marcos tallaos con recímanos de parra en que los sos cruces hai medallones d'efixes de santos, nos llargueros divisorios tamién hai pintures de santos. Nes tables represéntense, nel primer cuerpu los cuatro [[Padres de la Ilesia]], sentaos en sielles morisques lleendo o dialogando ente ellos; nel segundu, na so parte central, san Pedro d'Osma y a los sos llaos san Pedro y san Pablo y nel tercer cuerpu, tópase la Virxe de la Piedá o ''Virxe del Mantu'' col Neñu, a los sos pies apaecen l'[[Obispos de Xaén|obispu]] [[Pedro Pacheco Ladrón de Guevara|Pedro Cardenal Pacheco Ladrón de Guevara]] y otros miembros del cabildru n'actitú orante, y a los sos llaos los evanxelistes san Xuan y san Lucas. Na coronación del retablu, en forma d'óvalu, hai una tabla cola pintura de [[Verónica (santa)|santa Verónica]] portando'l llenzu del [[Santa Cara]].<ref>{{cita publicación |apellíu= Martínez Ruiz |nome= Alfonso |añu= 1999 |títulu= El retablu de San Pedro d'Osma: aspeutos estructurales y constructivos |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 171 |páxines= 295-304 |allugamientu= |editorial= |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1211248 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2011}}</ref> === Sacristía === [[Ficheru:Catedral de Jaén - Sacristía.jpg|thumb|200px|Sacristía.]] [[Ficheru:Catedral Jaén K01.jpg|thumb|200px|Esterior de la sacristía en callar Almenes.]] Ye la obra cume de Vandelvira. Aportar a ella dende'l cruceru de la parte del Evanxeliu. Na antesacristía atópase l'escudu del [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Diego Tavera Ponce de León]] (1555-1560), so que'l so mandatu realizar estes obres. Les midíes de la sala son de 25&nbsp;m por 14&nbsp;m, que s'estienden perpendicularmente a la exa de la sala capitular. La composición basar na articulación d'arcos y columnes que s'asoceden con un ritmu elegante, resultando coherente col diseñu de les naves de la catedral. Tien ochenta [[Columna (arquiteutura)|columnes]] [[corintiu|corinties]], de les cualos 36 son exentes, d'una sola pieza de piedra, y 44 semientregadas, toes en grupos de cuatro sobre 18 altos pedestales. Tien un doble arquería, la primera rematada con una cornisa cimera que sirve de sofitu a la segunda. La cubierta de la sacristía ye una [[bóveda de mediu cañón]] decorada con figures xeométriques de círculos y rectángulos. Ta composición escurrida por Andrés de Vandelvira consigue una sensación de robustez y llixereza, ye una solución clásica qu'incorpora innovaciones como los elementos interpuestos ente los capiteles de les columnes y los entablamentos de los arcos. Na cabecera central caltiénse un retablu relicariu, obra d'[[Alonso de Mena]] de principios del sieglu XVII, con reliquies de les [[Once Mil Vírxenes|once mil Vírxenes de Colonia]], [[Víctor de Mauritania|san Víctor]] y [[san Mauricio]]. El retablu presenta una fornica central na que s'alluga la talla d'una [[Inmaculada]] d'orixe [[Reinu de Nápoles|napolitanu]] del primer cuartu del sieglu XVIII.<ref>{{cita web|títulu=A la lluz l'orixe de La Inmaculada|url=http://www.diariojaen.es/cultura/a-la lluz-l'orixe-de-la-inmaculada-LF3272951|editorial=Diariu Xaén|fecha=4 d'ochobre de 2017|fechaaccesu=5 d'ochobre de 2017|cita=Apocayá, foi restaurada. Gracies a esti trabayu pudo pescudase dellos datos de la imaxe, como que se trata d'una obra napolitana que, posiblemente, podría datar del primer cuartu del sieglu XVIII.}}</ref> Sobre'l relicariu atopen dos escudos episcopales de [[Sancho Dávila Toledo]], y más arriba, nun medallón, l'escudu del [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Francisco Delgado López]]. Nos intercolumnios llaterales esisten dos pintures, del sieglu XVII, de Cristu arrodiáu d'ánxeles y de la Virxe orante, coronada y arrodiada d'ánxeles, a izquierda y derecha respeutivamente. Nel muriu derechu tien cinco ventanes ente los intercolumnios, que-y apurren lluz natural. Nel llau esquierdu atópense llenzos que son copies de cuadros de [[Rafael de Urbino]], nel centru ''Cristo Salvador'', y nos llaos los cuatro evanxelistes. Sobre la puerta, hai otra pintura, ''Madalena moribunta'', la santa apaez arrodiada d'ánxeles tocando preseos. Los ornamientos que s'empleguen nes lliturxes tán guardaos nunes enormes cajoneras qu'hai alredor de tola sacristía, ente les bases de les columnes.<ref>{{cita publicación |autor= Martínez Montiel, Luis Francisco, Aguilar Gutiérrez, Juan |añu= 1996 |títulu= Les pintures murales de la sacristía de la Catedral de Xaén y la so restauración |númberu= 8-9 |páxines= 113-119 |volumen= |ubicación= Atriu: revista d'historia del arte |issn= 0214-8293 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1403839 |fechaaccesu= 1 de payares de 2010 |cita= }}</ref> D'últimes esiste un reló neoclásicu, del sieglu XIX, obra d'Antonio de Molina, miembru de la [[Real Escuela de Reloxería]]. ;Antesacristía Ye una estancia cuadrada, asitiada a la derecha del cruceru, ente les capiyes de la Virxe de les Congoxes y la de la Virxe de los Dolores, que sirve como distribuidor pa la sacristía, les escaleres del Panteón y les escaleres de les galeríes altes. Les puertes de dambes escaleres enmarcar nel testeru, que se presenta como una gran ventana [[serliana]] en que'l so nichu central atópase la [[Custodia]], sobre esti atopa l'escudu catedraliciu, y sobre les puertes l'escudu del [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Diego Tavera Ponce de León]]. Perpendicular al testeru atopa la portada de la sacristía, con columnes xóniques. Sobre la puerta atopa la inscripción [[Idioma llatín|llatina]]: {{cita|QVI VICERIT SIC VESTIEVR VESTIMENTIS ALBIS ET NON DELBRO NOMEN EIUS DE LLIBRU VITÆ APOCALI. ANNO DNI 1563|col2= El que venciera d'esta manera, va ser vistíu con vestidures blanques, y nun voi borrar el so nome del llibru de la vida. Añu del Señor 1563}} == Panteón == El panteón de los [[Canónigu (eclesiásticu)|canónigu]]s y [[Canónigu (eclesiásticu)|prebendados]] de la catedral asitiárase sol pisu de la sala capitular y de la sacristía. Ta formáu por trés sales, que fueron les primeres que s'edificaron na catedral de Vandelvira, y sirven de refuerzu compactu tanto de la sala capitular como de la sacristía. Na arquiteutura destaquen les [[Bóveda#Bóveda rebaxada|bóvedes rebaxaes]] que cubren l'espaciu. Al panteón baxar por una escalera de pasos xigantes, que parte de la antesacristía y desagua nel antepar, que presenta un ampliu arcu de mediu puntu sofitáu nun arcu triple, siendo'l central más ampliu que los llaterales. Dende esti antepar aportar a la segunda sala por una portada tamién n'arcu de mediu puntu sosteníu por columnes xóniques adosaes, que'l so entablamento fuelga sobre relieves d'alegoríes recostadas del añu 1560. [[Ficheru:Machuca-virgen cinta.jpg|thumb|200px|Sagrada familia con san Juanito o Virxe de la Cinta, [[Pedro Machuca]].]] La segunda sala foi una capiya dedicada a ''La nuesa Señora del Amparo'', presenta una bóveda rebaxada jalonada por grandes nichos en forma d'arcu que s'introducen el la mesma bóveda. Nel testeru, adosáu al arcu central, dispónse l'altar. A la izquierda d'ésti hai una puerta pola que s'apuerta al panteón puramente dichu, con una bóveda de cañón, onde d'antiguo se soterraben los prebendados de la catedral, dispuestos en delles files de nichos. === Muséu Catedraliciu === {{AP|Muséu Catedraliciu de Xaén}} El muséu ocupa l'espaciu del panteón dende la década de los sesenta, aprovechando la so distribución tripartita habilitáronse trés sales d'esposición de les ayalgues artístiques de la Catedral y d'otres ilesies de la diócesis. N'escultura sobresalen más obres renacentistes que barroques, destacando la talla policromada de ''San Llorienzo'', obra cume de finales del sieglu XVI y que presenta un violentu escorzo [[manierista]].<ref>{{cita publicación |apellíu= Caro Cruz|nome= José |añu= 1981 |títulu= Sobre la escultura que representando "El Martiriu de San Llorienzo" atopar nel Muséu de la Santa Ilesia Catedral de Xaén |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 107 |páxines= 9-18 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2064836 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2011}}</ref> Na escultura barroca destaca la de ''San Xuan de Dios'', ente que del sieglu XVIII facer la ''Inmaculada'', ''San Ambrosio'' y ''San Agustín''.<ref>{{cita publicación|apellido1=Serrano Estrella|nome1=Felipe|títulu=Cien obres maestres de la Catedral de Xaén|fecha=2012|páxines=303|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/libro?codigo=508206|fechaaccesu=8 de setiembre de 2017|editorial=Universidá de Xaén, Serviciu de Publicaciones|id=978-84-8439-671-0}}</ref> Les pintures tán fechaes ente finales del sieglu XV y el XIX, anque'l periodu con mayor númberu d'obres ye'l Barrocu, destacando, la ''Sagrada Familia'', de Pedro Machuca nel sieglu XVI; y la tabla de l'anunciación. Na pintura barroca, sobresal la ''Virxe de la O'' y el ''Crucificáu'' de [[Sebastián Martínez Domedel|Sebastián Martínez]], ''L'adoración de los pastores'' obra del italianu Miguel Ángel Corbi en [[1716]],<ref>{{cita web|url= http://diocesisdejaen.es/la-fundacion-caxa-rural-y-el cabildru-catedral-roblen-un conveniu-pa-la-restauracion-de-una pintura-del-s-xviii/|títulu= La Fundación Caxa Rural y el Cabildru catedral roblen un conveniu pa la restauración d'una pintura del S.XVIII|fechaaccesu= 8 de mayu de 2017|autor= Diócesis de Xaén|fecha= 5 de mayu de 2017|sitiuweb= http://www.diocesisdejaen.es|cita= }}</ref> según el ''Cristu, camín del Calvariu'' d'[[Ambrosio de Valois]].<ref>{{cita llibru|autor=López Arandia, María Teresa|títulu=Aproximación al pintor Ambrosio de Valois (1651-1720)|url=http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=943349|ubicación=Homenaje a Luis Corones Tejada|isbn=84-8439-066-7|páxines=131-138|añu=2001|fechaaccesu=6 de payares de 2010}}</ref> Tamién destaquen otres obres realizaes en [[alabastru]], [[coral]], [[bronce]], [[forxa]] y [[orfebrería]], ente les que pueden destacar un retablito de madera y alabastru renacentista cola tema de la Crucifixón; un descendimiento d'alabastru inspiráu en diseños flamencos manieristes; el relicariu de santa Cecilia, de madera d'ébanu con incrustaciones de bronce, orixinaria de Augsburgu<ref name="Cien" /> y con influencia italiana; la Coronación de la Virxe, realizada en coral; la Sagrada Familia, italiana y realizada en cera; el [[tenebrario]]<ref>{{cita publicación |autor= Sentenach, Narciso |añu= 1893 |títulu= Antiguu tenebrario de fierro repujado de la Catedral de Xaén, presentáu na esposición históricu-europea de Madrid. Seición de ciencies históriques |volume= 1 |númberu= 7 |páxines= 88-90 |publicación= Boletín de la Sociedá Española d'Escursiones |id= {{ISSN|1697-6762}} |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2614387 |fechaaccesu= 25 de xineru de 2011 }}</ref> y hachero, de fierro repujado y doráu del maestru Bartolomé; según motes, copones, cruces procesionales, atriles,<ref>{{cita publicación |apellíu= Aragón Moriana|nome= Arturo |añu= 1991 |títulu= Consideración en redol a dos atriles de Luis de Guzmán |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 144 |páxines= 29-31 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1203104 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2011}}</ref> etc., realizaos n'oru o plata. == Galeríes altes == [[Ficheru:Catedral1 - Bafomet-Jaén.jpg|thumb|150px|Arcos de la galería nel ángulu meridional, obra d'[[Andrés de Vandelvira]].]] Les galeríes altes asítiense percima de les capiyes y tán comunicaes col templu por aciu les escaleres de la antesacristía y les de la capiya de San Fernando. Hai de solliñar la galería asitiada nel ángulu meridional, sobre la portada del cruceru, onde se xunen el bloque de la sala capitular y la sacristía col del templu, equí esisten seis arco de mediu puntu sosteníos por columnes xóniques, realizaes por [[Andrés de Vandelvira]]. Tamién ye interesante la portada interior realizada, por Juan de Aranda, con motivos xeométricos, según otros detalles virtuosos de cantería presentes en ventanes y pasiellos. Tas galeríes guarden nel so interior la ''Biblioteca Capitular'', fondu bibliográficu que toma ensame de llibros, trataos, misales [[miniados]] y obres de la [[Ilustración]]; y el ''Archivu Históricu Diocesanu'', que toma dende'l sieglu XIII hasta los nuesos díes, incluyendo [[buldes papales]], [[Curtia Apostólicu|curtios apostólicos]], documentos de la [[curia romana]], documentos reales, actes capitulares y otros munchos documentos y legajos. Nes dependencies esisten gran cantidá de cuadros procedentes de la mesma catedral y del Palaciu episcopal, destacando una sala onde se topen les semeyes de los [[Obispos de Xaén|obispos de la diócesis]], esta sala ta presidida poles ''Tentaciones de Cristu'', un oleu barrocu del sieglu XVII, representa a Cristu arrodiáu d'ánxeles y de demonios. Tamién son reseñables los llenzos de la ''Presentación de Xesús nel templu'', de [[Juan Ruiz Soriano]] nel sieglu XVIII; ''Crucifixón'', del sieglu XVII; ''San Diego de Alcalá'', del sieglu XVIII. == La Custodia == [[Ficheru:Custodia de Jaén.JPG|thumb|150px|Custodia.]] {{VT|Corpus Christi de Xaén}} La [[Custodia]] del [[Corpus Christi]] actual ye un retruque de la orixinal<ref>{{cita publicación |apellíu= Párraga Martos|nome= María Luisa|apellíos2= Rueda Quero|nome2= Elisa |añu= 2007 |títulu= La reconstruccion de la Custodia de Xaén |publicación= Elucidario: Seminariu bio-bibliográficu Manuel Caballero Venzalá |númberu= 3 |páxines= 387-388 |issn= 1885-9658 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/ficheru_articulo?codigo=2523220&orde=0 |fechaaccesu=24 d'abril de 2009 }}</ref> (destruyida en 1936 tres l'españíu de la [[Guerra Civil Española|guerra civil]]) efeutuada por [[Juan Ruiz "El Vandalino"]], quien robló'l contratu pa realizala en 1533, estableciendo a tal fin la so residencia na ciudá de Xaén, onde'l [[Cabildru catedraliciu|cabildru]] apurrió-y vivienda y obrador xunto al [[Ilesia de la Mercé (Xaén)|Conventu de la Mercé]]. [[Alexandre de Laborde]] fixo una reseña de la Custodia na so obra ''Itinerariu descriptivu de les provincies d'España'' de 1809. La obra taba realizada en plata, de planta hexagonal y de seis cuerpo que diben menguando progresivamente. Nel primer cuerpu taba asitiáu'l viril sosteníu por ánxeles con un diámetru d'unos 12&nbsp;cm, arrodiáu per columnitas con imáxenes de los apóstoles, nel segundu cuerpu había tallaos ánxeles xunto con [[Abraham]] y [[Isaac]], nel terceru taba la imaxe de la Virxe María, nel cuartu la de san Xuan, el quintu y sestu n'amenorgamientu hasta terminar col remate del ''Resucitáu''. Midía 2&nbsp;m d'altor y el so pesu yera de 109&nbsp;kg. == Buldes papales == === ''Salvatoris Domini'' === El [[papa]] [[Clemente VII (Papa)|Clemente VII]] promulgó nel 20 d'avientu de 1529, a pidimientu del [[cardenal (catolicismu)|cardenal]] [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Esteban Gabriel Merín]], una [[bulda]] per mediu de la cual concedíase, por instrucción del obispu: {{cita|Indulxencia y absolución a la cofradería de venti mil homes y venti mil muyeres honestes que contribuyeren cola llimosna d'un real de plata y amás a tolos fieles que visitaren la catedral y confesaren nel Vienres Santu o'l día de l'Asunción. Amás de contribuyir al so reedeficación, favor que se concedía porque la catedral de Xaén carez gran desterciu na so fábrica y edificiu y entá en munches partes amenacia ruina.|Estractu de la bulda ''Salvatoris Domini'' promulgada por Clemente VII}} === ''Desiderantes'' === Esta bulda expedida pol [[papa]] [[Julio III]] el día 14 de xunetu de 1553 y solicitada pol entós [[Obispos de Xaén|obispu]] [[Pedro Pacheco Ladrón de Guevara]], confirmaba y concedía nueves gracies a la bulda del papa [[Clemente VII (papa)|Clemente VII]]. L'orixinal caltener nel archivu de la Catedral. <center> {{galería d'imáxenes | títulu = | tít_pos = left | llinies = 2 | anchu = 150 | alto = 150 |Ficheru:El papa Clemente VII, por Sebastiano del Piombo.jpg | El papa Clemente VII. |Ficheru:Girolamo Sicciolante - Paus Julius III.jpg | El papa Julio III. }} </center> == Ilesia del Sagrariu == {{AP|Ilesia del Sagrariu (Xaén)}} Ye una edificación adosada a la fachada norte de la Catedral. Realizada debíu al desnivel y a los daños causaos pol [[terremotu de Lisboa]] en 1755. El proyeutu d'esta obra foi diseñáu pol arquiteutu madrilanu [[Ventura Rodríguez]] nel añu 1764, anque la executó'l so sobrín [[Manuel Martín Rodríguez]]. Inaugurar nel añu 1801 y consagróse el 22 de marzu d'esi añu.<ref>{{cita web |url=http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2065090 |títulu=La Decoración del sagrariu de la Catedral de Xaén |editor=dialnet.unirioja.es |fechaaccesu=24 d'abril de 2009 }}</ref> == Deanes == [[Ficheru:Jaén - Iglesia del Sagrario K02.jpg|thumb|200px|Portada del Sagrariu.]] {| |- style = "vertical-align: top;" | * Íñigo Fernández de Córdoba * José Martínez de Maza * Ramón Rodríguez de Gálvez * Saturnino Sánchez de la Nieta * [[Félix Pérez Portela|Beatu Félix Pérez Portela]] |&nbsp;&nbsp;&nbsp; | * Agustín de la Fuente González * [[Félix Martínez Cabrera]] * [[Rafael Higuera Álamo]] * Francisco Juan Martínez Rojas<ref>{{cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/prensa/20070923/local_jaen/canonigo-francisco-juan-martinez_20070923.html |títulu=El canónigu Francisco Juan Martínez ye nomáu deán de la Catedral. |editor=ideal.es |fecha=23 de setiembre de 2007 |fechaaccesu=24 d'abril de 2009 }}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/20071008/jaen/dean-francisco-juan-martinez-20071008.html |títulu=Deán Francisco Juan Martínez Rojas. |editor= ideal.es |fecha=8 d'ochobre de 2007 |fechaaccesu= 24 d'abril de 2009 }}</ref> |} == Candidatura a Patrimoniu de la Humanidá == El [[Conceyu de Xaén]] y la [[Xunta d'Andalucía]]<ref>{{cita web |url=https://www.elpais.com/articulo/andalucia/catedral/Jaen/restaurara/presentase/Unesco/elpepuespand/20080119elpand_17/Tes |títulu= La catedral de Xaén va restaurar pa presentase a la Unesco periódicu=[[El País]] |fecha= 19 de xineru de 2008 |fechaaccesu=19 de xineru de 2008 }}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.20minutos.es/noticia/346208/0/patrimonio/catedral/jaen/ |títulu= La Xunta va presentar la Catedral de Xaén pa ser Patrimoniu de la Humanidá títulu= La catedral de Xaén va restaurar pa presentase a la Unesco periódicu=[[20 minutos]] |fechaaccesu=8 de xineru de 2008 }}</ref> trabayen p'anexonar la Catedral al espediente de [[Patrimoniu de la Humanidá]] d'[[Úbeda]] y [[Baeza (España)|Baeza]].<ref name="cadadia" /> Dambes ciudaes xuntar al proyeutu d'ampliación del espediente'l 27 de xineru de 2011.<ref>{{cita web |url= https://www.ideal.es/jaen/v/20110127/jaen/unesco-podria-dicir-daqué-20110127.html |títulu= La Unesco podría dicir «daqué» sobre la Catedral de Xaén nel mes de xunetu periódicu= [[Ideal (periódicu)|Ideal]] |fecha= 27 de xineru de 2011 |fechaaccesu= 27 de xineru de 2011 }}</ref> Pa la realización d'estos trabayos contratóse a un equipu multidisciplinar qu'ellabora un estudiu de la catedral jiennense. A principios de xineru de 2010 el Cabildru catedraliciu decidió empezar a cobrar nun futuru a los visitantes la entrada a la Catedral mientres les hores ensin destinar al cultu, pa poder asina sufragar los costos de caltenimientu y arreglu de la Catedral, necesarios pa la so aprobación pola UNESCO. Ente los arreglos más urxentes atópase la de la cubrición y la cúpula central, que debíu al temporal d'agües del iviernu de 2009-2010 presenten goteres y otros desperfectos.<ref>{{cita web |url=https://www.elmundo.es/elmundo/2010/01/24/andalucia/1264358307.html |autor=Vega, Emiliano |títulu= El llargu camín escontra la Unesco del espediente de la Catedral de Xaén |editor=[[El Mundo (España)|El Mundo]] |fecha=24 de xineru de 2010 |fechaaccesu=24 de xineru de 2010 }}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/20100119/local/jaen/catedrales-jaen-baeza-cobraren-201001191639.html |autor=Llébana, José María |títulu=Les catedrales de Xaén y Baeza van cobrar poles visites |periódicu= [[Ideal (periódicu)|Ideal]] |fecha= 19 de xineru de 2010 |fechaaccesu=24 de xineru de 2010 }}</ref><ref>{{cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/20100116/jaen/catedral-goteres-pero-graves-20100116.html |títulu=Na Catedral de Xaén hai goteres, pero nun ye grave |periódicu= [[Ideal (periódicu)|Ideal]] |fecha=16 de xineru de 2010 |fechaaccesu=24 de xineru de 2010 }}</ref> El 27 de xineru de 2012 la Catedral de Xaén (estensión del conxuntu monumental renacentista de Úbeda y Baeza)» foi inscrita na Llista Indicativa d'España del [[Patrimoniu de la Humanidá]], na categoría de bien cultural (nᵘ. ref 5667).<ref name=UNESCO /> === Modelu pa otres catedrales === Un estudiu<ref name="Inpirandas">{{cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/20080122/jaen/investiguen-catedrales-estan-inspiraes-20080122.html |títulu= Investiguen qué catedrales tán inspiraes na de Xaén |fecha=22 de xineru de 2008 |fechaaccesu=22 de xineru de 2008 |periódicu= [[Ideal (periódicu)|Ideal]] }}</ref> afayó que la catedral de Xaén sirvió de modelu pa la construcción d'otres catedrales n'América<ref name="Influencia">{{cita web |url=https://www.ideal.es/jaen/20090418/jaen/inflúi-catedral-america-confirmada-20090418.html |títulu= La influencia de la Catedral n'América ye confirmada al traviés de documentos |fecha=18 d'abril de 2009 |fechaaccesu=18 d'abril de 2009 |periódicu= [[Ideal (periódicu)|Ideal]] }}</ref> y n'[[Catedrales n'España|España]].<ref name="Inflúi2">{{cita web |url=http://www.andaluciainformacion.es/portada/?a=45921&i=35&f=0 |títulu= La influencia de la Catedral non yá llindar a Iberoamérica |editor=Viva Xaén |fechaaccesu=19 d'abril de 2009 }}</ref> Exemplu d'esto son les catedrales d'[[Catedral Metropolitana d'Asunción|Asunción]], [[Catedral de Málaga|Málaga]], [[Catedral de Yucatán|Mérida]], [[Catedral de Guadalaxara (Méxicu)|Guadalaxara]], [[Catedral de La nuesa Señora de l'Asunción (Oaxaca)|Oaxaca]], [[Catedral de Puebla|Puebla]], [[Catedral de Morelia|Morelia]], [[Catedral Metropolitana de la Ciudá de Méxicu|Ciudá de Méxicu]], [[Catedral de Lima|Lima]], [[Catedral Primada de Colombia|Bogotá]], [[Catedral Metropolitana Sucre|Sucre]], [[Catedral del Cuzco|Cuzco]] y la d'[[Catedral de San José (Antigua Guatemala)|Antigua Guatemala]]. {{cita|El modelu que tuvo fortuna en Hispanoamérica foi'l de Xaén. (...) El so arquiteutu más representativu, Andrés de Vandelvira, cubrió toles naves al mesmu altor y trazó una planta rectangular, como la de Sevilla. <br /> Salvo dalguna esceición, como la de Pátzcuaro, cuasi toles catedrales americanes d'esta primer dómina renacentista siguen el modelu de la de Xaén, que la so primer piedra asítiase en 1540. De planta rectangular y, a lo sumo cola capiya mayor ochavada, son les catedrales de Méxicu, Puebla, Guadalaxara, Mérida de Yucatán, Oxaca, Lima, Cuzco, Bogotá y dos de los proyeutos fechos pa La Havana en 1608. Les de Guadalaxara, Mérida, Cuzco y Lima cubrieron les sos naves a igual altor, como la de Xaén. Consta que la de Puebla proyeutar d'esta forma, y ye de suponer que tamién la so hermana la de Méxicu.|Estrayíu de ''L'Arte Hispanoamericano'' (1988).<ref>{{Harvsp | Arellano | 1988 | pp=88-91}}</ref>}} == Ver tamién == * [[Catedrales d'España]] * [[Arquiteutura relixosa de Xaén]] == Notes == {{llistaref|grupu="nota"}} == Referencies == {{llistaref|2}} == Bibliografía == * {{cita llibru|autor=Álamu Berzosa, Guillermo|títulu=Iglesia Catedral de Xaén, Historia ya imagen|añu=1968|editorial=Xaén, Obispáu de Xaén|id={{OCLC|16931353}}}} * {{cita publicación |autor= Galera Andreu, Pedro Antonio |añu= 1979 |títulu= La fachada de la Catedral de Xaén y l'afitamientu de la "arquiteutura efímera" |número= |páxina= 523-531 |volume= 1 |ubicación= Estudio sobre la lliteratura y arte: dedicaos al profesor [[Emilio Orozco Díaz]] |isbn= 84-338-0123-6 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=893050 |fechaaccesu= 1 de payares de 2010 |cita= }} * {{cita llibru |apellíu= Arellano|nome= Fernando, S.J.|enllaceautor= |títulu= L'Arte Hispanoamericano |url= https://books.google.es/books?id=_4Kui3zXMigC&pg=PA89&lpg=PA89&dq=catedral+de+mexico+arte+hispanoamericano&source=bl&ots=zA-tvDT9wM&sig=vmptjCHN6-TnmklRnqwpsgyctgA&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwi-waWJitTKAhUHChoKHUusD8UQ6AEITDAK#v=onepage&q=catedral%20de%20mexico%20arte%20hispanoamericanu&f=false |fechaaccesu=31 de xineru de 2016 |otres edición= |añu= 1988 |editor= [[Universidá Católica Andrés Bello]] |editorial= Editorial Ex Libris |ubicación= Caracas |isbn= 980-244-017-5 |volumen= |páxina= |cita= }} * {{cita publicación |apellíu= Beltrán Almazán|nome= Cristóbal |añu= 1988 |títulu= El Cabildru de la ilesia catedral de Xaén nel sieglu XVI. Organización y funcionamiento |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 134 |páxines= 31-58 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1197472 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2011}} * {{cita publicación |autor= Jiménez Cavallé, Pedro |títulu= La oposición al maxisteriu de la capiya de la Catedral de Xaén en 1711 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1213030 |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2010 |añu= 1993 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |id= {{ISSN|0561-3590}} |capítulu= 147 |páxines= 235-253 |cita= }} * {{cita publicación |autor = Ferrador, Rosario Anguita |títulu = L'Arte Eucarístico: ¿una revesosa tema nel Xaén ilustráu? |url = http://www.realsociedadeconomicajaen.com/I_Congresu_Ilustracion/l%27arte_eucaristico.htm |fechaaccesu = 25 d'ochobre de 2010 |editor = Universidá de Xaén y Real Sociedá Económica d'Amigos del País |isbn = |añu = 1994 |ubicación = Actes I Congresu 'La Ilustración y Xaén' |páxines = 119-128 |cita = (...) sagrarios y manifestadores fechos agora en mármol, xaspe y bronce, siguiendo los encamientos oficiales, o en madera policromada en verde, colloráu o blancu, asonsañando los materiales anteriores. Pueden citase equí los manifestadores de mármol y bronce asitiaos nos presbiterios de la parroquia del Sagrariu o de la Catedral de Xaén, y los sos correspondientes sagrarios. |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20120219031603/http://www.realsociedadeconomicajaen.com/I_Congresu_Ilustracion/l'arte_eucaristico.htm |fechaarchivu = 19 de febreru de 2012 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120219031603/http://www.realsociedadeconomicajaen.com/I_Congresu_Ilustracion/l%27arte_eucaristico.htm |archivedate = 2012-02-19 }} * {{cita publicación |apellíu= Quesada Galacho|nome= Manuel |apellíos2= Alce Félez|nome2= José Luis |añu= 1996 |títulu= Los exvotos nel Cristu de la Misericordia de la Catedral de Xaén |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 159 |páxines= 161-177 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1213791 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2011}} * {{cita llibru|apellíos=Navascués Palacio|nome=Pedro|enllaceautor=Pedro Navascués|nome2=Carlos|apellíos2=Sarthou Carreres|enllaceautor2=Carlos Sarthou Carreres|añu=1997|títulu=Catedrales d'España|ubicación=Madrid|editorial=[[Espasa Calpe]]|isbn=84-239-7645-9|id={{OCLC|249825366}}}} * {{cita publicación |apellíu= Domínguez Cubero|nome= José |añu= 1998 |títulu= Gutierre Gierero, autor del Cristu de les Misericordies de la Catedral de Xaén |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 168 |páxines= 43-56 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1195765 |fechaaccesu=23 de setiembre de 2011 |cita= [[Gutierre Gierero]] realizó'l Cristu de les Misericordies de la catedral de Xaén.}} * {{cita publicación |autor= Lara López, Emilio Luis |títulu= El frisu góticu de la Catedral de Xaén: Una alegoría de la Resurrección. |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1213254 |fechaaccesu=25 d'ochobre de 2010 |añu= 1999 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |id= {{ISSN|0561-3590}} |volume= 2 |númberu= Nᵘ. 172 |páxines= 949-977 |cita= }} * {{cita publicación |autor= Lázaro Dames, María Soledad |títulu= Gil Vicente, plateru de la Catedral de Xaén |url= https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1213246 |fechaaccesu=2 d'ochobre de 2016 |añu= 1999 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |id= {{ISSN|0561-3590}} |volume= 2 |númberu= Nᵘ. 172 |páxines= 879-894 |cita= }} * {{cita llibru|autor=Galera Andreu, Pedro Antonio|títulu=La Catedral de Xaén|añu=2000|editorial=Úbeda (Xaén), El Olivo|id={{OCLC|47182405}}}} * {{cita publicación |apellíu= Arco Moya|nome= Juan del añu= 2000 |títulu= Inventariu de les actes del cabildru de la catedral de Xaén nel archivu históricu diocesanu |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |númberu= 175 |páxines= 109-144 |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1147161 |fechaaccesu=22 de setiembre de 2011}} * {{cita publicación |autor= Barrio Moya, José Luis |añu= 2001 |títulu= Les donaciones del obispu Don Agustín Rubín de Ceballos a la Catedral de Xaén |númberu= 179 |páxines= 59-67 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1148822 |fechaaccesu= 1 de payares de 2010 |cita= L'obispu don Agustín Rubín de Ceballos gobernó la diócesis de Xaén dende 1780 hasta 1793. Mientres aquel tiempu l'arrogante preláu contribuyó descomanadamente al embellecimiento de la so sede metropolitana, costeando obres tan estimables como'l retablu de San Eufrasio y el Tabernáculo del altar mayor. L'afayu del testamentu de don Agustín Rubín de Ceballos déxanos conocer que, coles mesmes, mandó a la catedral de Xaén non yá la so biblioteca, sinón tamién un pervalible misal mozárabe toledanu }}. * {{cita publicación |autor= Melgares Raya, José |títulu= Archivo Capitular de la Catedral de Xaén. |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1147023 |fechaaccesu=25 d'ochobre de 2010 |añu= 2003 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |id= {{ISSN|0561-3590}} |capítulu= 183 |páxines= 495-510 |cita= Esiste nel Archivu Históricu Diocesanu de Xaén una Seición, de singular interés, pola so antigüedá, (sieglu XIII) y pola importancia de la so pervalible documentación. A esti Archivu Capitular, ente otros documentos, pertenecen les Buldes y demás Documentos Pontificios, dende 1368; les Cartes y Privilexos Reales, dende 1525; Constituciones Capitulares y Sinodales, dende 1478; Llibros Corales y Misales, a partir del sieglu xv; Espedientes de Llimpieza de Sangre, dende 1557 y Archivu de Música, dende Palestrina (1515-1594). Col presente estudio quixímos ufiertar una descripción detallada pero sucinta de la rica documentación d'esti Archivu. }} * {{cita publicación |autor= Capel Margarito, Manuel |títulu= Un cuadru-documentu de la Catedral de Xaén, pintáu por Ambrosio de Valois y recuperáu n'Arxentina |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1197436| fechaaccesu=25 d'ochobre de 2010 |añu= 2004 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |id= {{ISSN|0561-3590}} |capítulu= 189 |páxines= 9-18 |cita= }} * {{cita llibru|títulu=Les xoyes de la catedral|fechaaccesu=26 d'ochobre de 2010|añu=2006|editor=Diariu Xaén|serie=La catedral de Xaén|volume=1|id={{OCLC|433510473}}|páxines=96|cita=La catedral de Xaén ta considerada la muestra más harmónica de la Renacencia andaluza, hasta'l puntu que constituyó una auténtica referencia pa les catedrales construyíes n'América n'años posteriores. El templu, declaráu Monumentu Históricu-Artísticu por Decretu de 3 de xunu de 1931, concibióse como santuariu de la Santa Cara ta dedicáu a l'Asunción de La nuesa Señora. A pesar de ser la resultancia d'un llargu procesu constructivu de tres sieglos que toma diverses obres y estilos, la catedral presenta una insólita unidá estilística, habida cuenta de los variaos arquiteutos que participaron na so construcción, de los distintos prelaos que marcaron el so aldu y de los gustos atísticos que s'asocedieron a lo llargo del tiempu.}} * {{cita llibru|autor=Galera Andreu, Pedro Antonio|títulu=Les catedrales de Vandelvira|url=http://dialnet.unirioja.es/servlet/libro?codigo=285620|añu=2006|editorial=Úbeda (Xaén), El Olivo|id={{OCLC|309400836}}}} * {{cita publicación |autor= Figales Maldonado, Juan |añu= 2006 |títulu= La Catedral de Xaén: Finances pa la so construcción, mientres el sieglu XVII |númberu= 1 |páxines= 113-134 |allugamientu= Elucidario: Seminariu bio-bibliográficu Manuel Caballero Venzalá |issn= 1885-9658 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1984290 |fechaaccesu= 3 d'avientu de 2010 |cita= datos referíos a la finances pa construyir la catedral giennense, mientres el sieglu XVII. }} * {{cita publicación |autor= Figales Maldonado, Juan |añu= 2006 |títulu= L'obispu Antonio Brizuela y Salamanca (1693-1708) y la construcción de la Catedral de Xaén |númberu= 194 |páxines= 181-188 |publicación= Boletín del Institutu d'Estudios Giennenses |issn= 0561-3590 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2585342 |fechaaccesu= 3 d'avientu de 2010 |cita= ... actuación del preláu p'ayudar económicamente a concluyir la nueva catedral renacentista de Xaén. Él nun foi siempres un preláu arrogante collaborador. }} * {{cita publicación |autor= Ulierte Vázquez, María Luz de |títulu= Capilla y retablos na catedral de Xaén |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=2523172 |fechaaccesu=29 d'ochobre de 2010 |añu= 2007 |allugamientu= Elucidario: Seminariu bio-bibliográficu Manuel Caballero Venzalá |id= {{ISSN|1885-9658}} |númberu= 3 |páxines= 189-208 |cita= }} * {{cita publicación |apellíu= Lara López|nome= Emilio Luis |añu= 2009 |títulu= El frisu góticu de la catedral de Xaén: una demonización de los xudíos al traviés de la iconografía |publicación= Elucidario: Seminariu bio-bibliográficu Manuel Caballero Venzalá |númberu= 8 |páxines= 21-43 |issn= 1885-9658 |url= http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3176921 |fechaaccesu=4 de febreru de 2012 }} == Enllaces esternos == {{commonscat|Cathedral of Xaén|Catedral de l'Asunción de Xaén}} {{Wikimapia|37.7650621|-3.7904763|18|Catedral de Xaén}} * [http://eldesvandejulio.blogspot.com.es/2012/01/la lleenda-de-la mona-de-la catedral-de.html La lleenda de la mona de la Catedral de Xaén] * [http://www.catedraldejaen.org Sitiu web oficial de la Catedral de Xaén] * [http://www.juntadeandalucia.es/cultura/iaph/bdi/resume.do?id=i248036 La Catedral de Xaén na Base de datos de Patrimoniu Inmueble d'Andalucía. Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu] {{control d'autoridaes}} {{Tradubot|Catedral de la Asunción de Jaén}} [[Categoría:Catedrales d'España|Xaén]] [[Categoría:Provincia de Jaén]] gydjp1y2rxy70vkszajokurbgpwlb4i 0 167384 4379190 4377145 2025-06-24T16:40:03Z XabatuBot 43102 iguo color HTML 4379190 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Club Alianza Lima}} {{equipu |pattern_la1=_alianza22h|pattern_b1=_alianza22h|pattern_ra1=_alianza22h|pattern_sh1=_alianza22h|pattern_so1=_alianza20h1|leftarm1=040F26|body1=FFFFFF|rightarm1=040F26|shorts1=040F26|socks1=FFFFFF |pattern_la2=_alianzalima23a|pattern_b2=_alianzalima23a|pattern_ra2=_alianzalima23a|pattern_sh2=_alianzalima23a|pattern_so2=_socks|leftarm2=040F26|body2=040F26|rightarm2=040F26|shorts2=040F26|socks2=000000 }} El '''Club Alianza Lima''', conocíu popularmente como '''Alianza Lima''' o a cencielles '''Alianza''', ye una [[institución]] deportiva asitiada en [[Lima]], [[Perú]].<ref>{{Cita web|url=https://peru.as.com/resultados/ficha/equipo/alianza_lima/4214/|títulu=Alianza Lima|fechaaccesu=}}</ref> Foi fundáu'l 15 de febreru de 1901 por mozu que deseyaben practicar [[deporte]].<ref name="afro">{{cita web |url=http://blog.pucp.edu.pe/media/251/20071029-Africaniabarriospopulares.pdf|títulu=AFRICANIA, BARRIOS POPULARES Y CULTURA CRIOLLA A ENTAMOS DEL SIEGLU XX|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081010093448/http://blog.pucp.edu.pe/media/251/20071029-Africaniabarriospopulares.pdf|formatu=pdf|fechaarchivu=10 d'ochobre de 2008|fechaaccesu=4 d'agostu de 2010}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://dcvasque.blogspot.com/2014/08/historia-articulo-principal-historia.html|títulu=Alianza Lima Historia|fechaaccesu=}}</ref> Los fundadores adoptaron aquel nome n'honor a la [[caballeriza]] ''Alianza'', [[propiedá]] del [[Presidencia de Perú|Presidente de la República]], [[Augusto Leguía]], qu'utilizaron pa celebrar los sos primeros partíos.<ref>{{Cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/116-anos-alianza-lima-historia-jarana-desgracias-reinvencion-miercoles-15-28928/|títulu=Los 116 años de Alianza Lima: el equipo del barrio que se mudó al corazón del pueblo|autor=Eduardo Zani|fechaaccesu=}}</ref> La so fecha de creación convertir nel [[club de fútbol]] más llonxevu de la Primer División peruana.<ref name="fundaciones">{{cita web |autor= Schmerler, Eli and Nieto Tarazona, Carlos Manuel |añu= 2007 |url= http://www.rsssf.com/tablesp/perufound.html |títulu= Foundation Dates of Clubes |editor= Rsssf.com |idioma=inglés |fechaaccesu=4 d'abril de 2008}}</ref> Anguaño xuega na [[Primer División de Perú]] entamáu pola [[Federación Peruana de Fútbol]]. Ye consideráu unu de [[los trés grandes del fútbol peruano]] y un referente nel so país y en Suramérica, al cuntar con una llarga tradición y rica historia.<ref>{{cita web |url=http://la10.rpp.pe/futbol-peruano/descentralizado/dd-noticia-983450 |títulu=Alianza Lima supera a Universitariu como club más popular de Perú. |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190406011325/https://la10.rpp.pe/futbol-peruano/descentralizado/dd-noticia-983450 |fechaarchivu=2019-04-06 }}</ref><ref>{{Cita web|url=https://elcomercio.pe/deporte-total/asi-llegan-los-tres-clubes-grandes-del-futbol-peruano-para-el-comienzo-de-la-temporada-2020-alianza-lima-universitario-cristal-liga-1-2020-noticia/|títulu=Cómo llegan los tres clubes grandes del fútbol peruano al comienzo de la Liga 1 temporada 2020|autor=Kenyi Peña|fechaaccesu=}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://riverasport.com/futbol-peruano/clubes-peruanos-con-mas-hinchas-y-seguidores/|títulu=Los equipos peruanos con mas hinchas y seguidores en Redes Sociales|autor=Andrés Rivera|fechaaccesu=}}</ref> Hasta la fecha tien 24 títulos nacionales (2 de la Lliga de Lima, 6 de la Era Amateur y 16 de la Era Profesional). Los colores del club son l'azul y el blancu. Pola [[Xenealoxía|ascendencia]] [[italia]]na d'Eduardo Pedreschi, miembru fundador, decidióse que la primera indumentaria tuviera colores de la [[bandera d'Italia]].<ref>https://primiciadeportiva.com/alianza-lima-cumple-120-anos-de-historia-y-tradicion-futbolistica/</ref><ref>https://es.betsapi.com/ts/67690/Alianza-Lima-Women</ref><ref>http://jctuestavela.blogspot.com/p/club-alianza-lima-el-club-alianza-lima.html</ref> Asina, los primeros uniformes fueron de color verde con blancu.<ref name="Historia">{{cita web |url= http://aliancistadeverdad.com/cf-alianzalima-02.htm |títulu= La Historia del Pueblu |fechaaccesu= 5 d'abril de 2008 |autor= Ramírez Cruz, Eugenio |editor= Aliancistadeverdad.com |añu= 2001 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080210055331/http://aliancistadeverdad.com/cf-alianzalima-02.htm |fechaarchivu= 10 de febreru de 2008 }}</ref><ref>https://www.elfutbolero.com.pe/liga1/Camiseta-alterna-de-Alianza-Lima-2021-Por-que-de-color-verde-20210405-0043.html</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-cumple-115-anos-historia-detras-colores-azul-blanco-12689/</ref> Depués, incluyéronse los colores de la caballeriza nel uniforme, que yeren l'azul, blancu y negru, que portáronse na camiseta, pantalones y medies respeutivamente. Años dempués, iguóse l'uniforme blanquiazul a manera de franxes, que s'usa hasta l'actualidá.<ref name="Historia" /> Foi campeon de la Copa Simon Bolivar en [[1976]].<ref>https://eliezerperez.wordpress.com/2017/12/31/copa-simon-bolivar-1976-2/</ref><ref>https://twitter.com/alianzainomano/status/1467497173499760646?lang=es</ref><ref>https://www.futbox.com/es/campeonatos#!copa-simon-bolivar-1/campeones</ref> Otres actuaciones destacaes a nivel internacional dar en 1976 y 1978, llegando a semifinales de la [[CONMEBOL Libertadores|Copa Llibertadores d'América]] y en 1999 pola Copa Merconorte. La so actividá futbolística empezó nos primeros años posteriores a la so fundación; sicasí, los alcuentros yeren [[afición|amateur]], lo mesmo que de calter amistosu en diverses oportunidaes. Ye l'únicu club sobreviviente de los que fundaron, en 1912, la [[Lliga Peruana de Fútbol]], onde'l club xugó per primer vegada un tornéu entamáu pola Federación. Alianza Lima xuega de llocal nel [[Estadiu Alejandro Villanueva]], tamién conocíu como Matute, del cual ye propietariu absolutu,<ref name="infra" /> y que lleva'l nome d'unu de los futbolistes más relevantes de la [[Historia del Club Alianza Lima|historia ''aliancista'']].<ref>http://www.ipd.gob.pe/noticias-top-peru/estadio-alejandro-villanueva-2</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/alianza-lima/2022/03/28/matute-es-blanquiazul-se-declaro-infundada-demanda-aposento-alto-alianza-lima-liga-1-futbol-peruano-49612</ref> Foi inauguráu'l 27 d'avientu de [[1974]] y atópase allugáu nel encruz de l'Avenida Isabel La Católica col Baldrayu Abtao, nel barriu de ''Matute'', nel distritu de [[Distritu de La Victoria|La Victoria]] na ciudá de [[Lima]].<ref>https://www.deperu.com/calendario/1319/inauguracion-del-estadio-de-alianza-lima</ref><ref>https://rpp.pe/futbol/descentralizado/alianza-lima-vs-universitario-cuando-se-fundo-matute-y-que-dia-se-jugo-el-primer-clasico-ahi-noticia-995387</ref><ref>https://peru.com/actualidad/mi-ciudad/aniversario-lima-estadio-matute-tambien-parte-historia-fotos-noticia-115790/</ref> La so capacidá total ye de 34 000 espectadores.<ref name="matute">{{cita web |url= http://www.peru.com/futbol/reportajes/2002/02/estadios/lima/matute.asp |títulu= Informe: Estadios del Fútbol Profesional Peruanu |fechaaccesu= 6 d'abril de 2008 |editor= Peru.com |añu= 2002 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080411212858/http://www.peru.com/futbol/reportajes/2002/02/estadios/lima/matute.asp |fechaarchivu= 11 d'abril de 2008 }}</ref> Nel so entamu, posterior a la so construcción, conocíase-y como Estadio Alianza Lima, nome qu'años más palantre se modificar pol que tien hasta'l día de güei.<ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/matute-cumple-47-anos-cuando-se-paso-a-llamar-alejandro-villanueva-el-estadio-de-alianza-lima-nczd-dtcc-noticia/</ref><ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/alianza-lima-nombre-estadio-alejandro-villanueva-matute-victoria-tendencia-aniversario-fotos-ecpm-noticia-625087-noticia/</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/alianza-lima/2021/12/27/alianza-lima-nombre-fue-inaugurado-estadio-alejandro-villanueva-hace-47-anos-futbol-peruano-liga-1-35124</ref> Los sos clásicos rivales son [[Club Universitario de Deportes]], nel cual Alianza Lima amuesa una importante ventaya, al cuntar con 138 victories frente a 119, y [[Club Sporting Cristal|Sporting Cristal]], club al que tamién supera con un marxe de 70 victories frente a 59. Tamién caltién rivalidaes tradicionales con [[Club Centro Deportivo Municipal|Deportivo Municipal]] y [[Sport Boys Association|Sport Boys]]. Nos últimos años, distintes encuestes y estudios socioeconómicos realizaos por distintes cases encuestadoras coinciden n'allugar a Alianza Lima como'l club con más simpatizantes nel Perú, siguíu por Universitariu y Sporting Cristal na so gran mayoría.<ref>{{cita web |url=http://e.elcomercio.pe/101/doc/0/0/0/3/7/37793.pdf |títulu=Estáu de la opinión pública.}}</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-destaco-ser-el-equipo-que-mas-hinchas-llevo-en-la-presente-temporada-contando-liga-1-y-copa-libertadores-2022-universitario-noticia/</ref> El club tamién desenvuelve otres disciplines deportives, ente elles destaca'l [[Club Alianza Lima Vóley]] que participa na [[Lliga Nacional Superior de Voleibol de Perú]].<ref>https://andina.pe/agencia/noticia-voleibol-alianza-lima-y-regatas-lima-jugaran-tres-finales-por-titulo-nacional-887470.aspx</ref><ref>https://movistardeportes.pe/noticias/liga-nacional-de-voley-asi-se-jugara-la-gran-final-entre-alianza-lima-y-regatas-lima/</ref><ref>https://rpp.pe/voley/mas-voley/alianza-lima-y-regatas-se-mediran-por-la-gran-final-de-la-liga-nacional-de-voley-noticia-1396792</ref> == Historia == {{cita|La pasión popular pol Alianza Lima, al igual que l'activismu de los sindicatos y les lluches obreres d'entamos del sieglu XX, sería una espresión complementaria de los deseos d'integración al sistema político y económico de los probes y escluyíos d'entós.<ref name=empecipio>{{cita web |url = http://elcine.pucp.edu.pe/aeg/publicaciones/brujula10.pdf |títulu = Clubes y Barres: Alianza Lima y Universitariu de Deportes (Páxina 89) |fechaaccesu = 4 d'abril de 2008 |autor = Panfichi, Aldo; Thieroldt, Jorge |editor = Elcine.pucp.edu.pe |añu=2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20160111065429/http://elcine.pucp.edu.pe/aeg/publicaciones/brujula10.pdf |fechaarchivu = 11 de xineru de 2016 }}</ref>}} El [[fútbol]] nel [[Perú]] de principios del [[sieglu XX]] atopar en fase de desenvolvimientu, y l'accesu llindar a la [[Clase alta|clase adinerada]].<ref name="futbolima" /> Los mozos de la élite de [[Lima]] aprender en [[Inglaterra]], y cuando volvieron practicar con inmigrantes y marineros británicos que moraben nel país o llegaben a los puertos dacuando.<ref name="futbolima" /> Sicasí, l'espardimientu del fútbol aumentó, llegando a diversos llugares de la capital peruana. La xestación d'Alianza (nun principiu Sport Alianza) foi l'[[antítesis]] d'esta idea, por cuenta de que se fundó nun ambiente netamente popular, ensin cuntar con nenguna influencia de les altes esferes de la sociedá limeña. La imaxe que proyeutaba Alianza como equipu popular aumentó cada vez más, atrayendo tempranamente a munchos simpatizantes de baxes condiciones que víen nes victories del equipu ''aliancista'', el so propiu trunfo frente a l'adversidá, un trunfu que sería impensado n'otros aspeutos de la [[Cotidianidá|vida cotidiana]] y la oportunidá de revertir tou orde [[Socioeconomía|socioeconómico]] o [[Política|políticu]] pa poder competir ensin [[Desigualdá social|desigualdaes]]. Tou ello convertir ya identificó como l'equipu de la [[clase obrera]]. === Fundación === [[Ficheru:Alianzalima1901.jpg|300px|miniaturadeimagen|left|Semeya del primer equipu aliancista, mientres los sos primeros años de creación.]] El '''Club Sport Alianza''', como se llamó'l club de primeres, fundóse'l [[15 de febreru]] de [[1901]] na cai Cotabambas, nel barriu de Chacaritas, adoptaron el nome d'alianza n'honor a la caballeriza ''Alianza'' propiedá del ex-presidente Augusto B.Leguia, na cual los trabayadores del llugar diéren-yos permisu pa xugar en dicha caballería y asina practicar el fútbol.<ref>https://web.archive.org/web/20080401070848/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1901.asp</ref> Dichu recintu allugar nel [[Distritu de Lima|Centro de Lima]]. La idea yera formar un [[club de fútbol]] que defendiera a la comunidá ante equipo d'otros [[barriu|barrios]]. El día de la fundación dirixir a la quinta llamada los Gallinacitos, concretamente a una casa que taba signada colos númberos 323 y 327, propiedá de la familia Chacaltana, onde se fundó'l club aliancista. Los rapazos na totalidá vivíen na ciudá de Lima, y provenian de families qu'exercíen trabayos de carpintería, verduleria y comercialización. Los primeros xugadores pertenecíen a una clase obrera. El clima internu qu'esistía ente los fundadores fizo que se-yos conoza col [[llamatu]] de ''los íntimos''.<ref name="JM">{{cita web |url= http://www.munijesusmaria.gob.pe/pdf/alcuerdos/2007.alcuerdu_022.pdf |títulu= ALCUERDO DE CONCEYU N° 022-2007/MDJM |fechaaccesu= 27 d'abril de 2009 |editor= Munijesusmaria.gob.pe |añu= 2007 }}</ref> José Carreño, unu de los fundadores y poblador de la cai Cotabambas ufiertó la so casa como primer local institucional, ufierta que prestó enforma a los demás fundadores yá que hasta esi momentu'l club nun tenía un puntu de xunta establecíu, polo que les cais yeren les sos habituales concentraciones. Carreño foi unu de los que contribuyó a formar parte de la direutiva, el so siguiente local foi en Carlos de los heros, pos nel llar de carreño la so familia aguantar a la idea, y nun taba convencíu totalmente, dau l'humilde venir de toos ellos, que al cabu de tres meses, nun pudieron siguir pagando la mensualidá, que les xuntes facer na vía pública, asina siguieron hasta que la familia Galindo (Carlos y Plácido) acoyer na so casa, pero depués siguió la inestabilidá que'l club foi camudando de llocal y sedes.<ref name="futbolima" /> Los documentos sobre los primeros años de Sport Alianza son escasos, recién a partir de [[1920]] esisten archivos col nome ''Alianza Lima''.<ref name="armando" /> Más allá de la falta d'[[escritu|escritos]], reconozse como fundadores a Eleodoro Cucalón, Augusto Cucalón, Eduardo Pedreschi, Wilfredo Pedreschi, Carlos Pedreschi, Adolfo Pedreschi, Rodolfo Pérez, Manuel Carvallo, Ismael Carvallo, Guillermo Carvallo, Julio Chacaltana, Manuel Arana, Antonio La Torre, Alberto La Torre, José Carreño, Hipólito Venegas, Eduardo Méndez, Carlos Villarreal, Alberto Palomino, Antonio Palomino, Alberto López, Luis Buitrón, José Paulet, Luis Litardo, Alberto Moncada, Julio Rivero, Cirilo Cárdenas, Faustino Justino Mendoza, ente otros.<ref name="Historia" /><ref name="Leveau">{{cita web |url = http://www.armandoleveau.com/principal.html |títulu = La Historia |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |autor = Leveau, Armando |editor = Armandoleveau.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080515090939/http://www.armandoleveau.com/principal.html |fechaarchivu = 15 de mayu de 2008 }}</ref> Anguaño cunta con más de 2000 socios rexistraos oficialmente. Fueron dende neños hasta adolescentes de siete a dieciocho años d'edá, siendo nengunu d'ellos, [[Paradoxa|paradóxicamente]], de [[raza negra]], yá que al equipu ''aliancista'' rellacionaríase-y darréu cola xente de color.<ref name="Historia" /> {{cita|Ye recién ente los años de 1920 y 1930 que se produz una fuerte identificación de la población afroperuana con Alianza Lima, colos obreros, y con La Victoria como un barriu popular emblemáticu.<ref name="afro"/>''}} === Lliga de fútbol (1912-1921) === Sport Alianza llogró'l so primer títulu a los 6 años de la so participación na Lliga Peruana de Fútbol.<ref>http://lahermandadaliancista.blogspot.com/2014/05/campana-de-1918-campeonato-de-la-liga.html</ref><ref>https://www.facebook.com/100436435134051/photos/a.101161788394849/101720661672295/?type=3</ref><ref>https://twitter.com/clubaloficial/status/1326186188093485058</ref> Empezó en [[1912]], y depués d'una granible campaña llogró'l [[campeonatu]] de [[1918]].<ref name="peruchamp">{{cita web |autor= Andrés, Juan Pablo; Villa Martínez, Héctor and Stokkermans, Karel |añu= 2008 |url= http://www.rsssf.com/tablesp/peruchamp.html |títulu= Peru - List of Champions |editor= Rsssf.com |idioma=inglés |fechaaccesu=6 d'abril de 2008}}</ref> Ente los años 1912 y [[1919]], el club utilizó de forma alterna dos uniformes titulares: unu que portaba camiseta azul enteru y otru blancu con un diseñu llistáu, con mangues azules y una franxa vertical azul pol mediu, que sería col pasu del tiempu, el tradicional uniforme blanquiazul d'Alianza Lima.<ref name="Historia" /> El [[5 de mayu]] de 1912, Sport Alianza xugó'l so primer partíu oficial frente al Jorge Chávez.<ref name="Terra" /><ref>https://web.archive.org/web/20070216124921/http://deportes.terra.com.pe/futbol/f10215.shtml</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/05/06/1901-1919-primeros-anos-del-club/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630043837/https://losaliadosconosvr.com/2021/05/06/1901-1919-primeros-anos-del-club/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> L'alcuentru realizóse dientro del primer [[Competición (deporte)|tornéu]] entamáu pola [[Lliga Peruana de Fútbol]], que duró hasta [[1921]].<ref>{{cita web |url= http://www.fpf.com.pe/ |títulu= Historia |fechaaccesu=27 d'abril de 2009 |editor= Fpf.com.pe }}</ref> L'añu [[1919]], foi especial pa la institución ''aliancista'', pos llogró'l [[Campeón|títulu]] per segunda vegada consecutiva, consiguiendo'l primer bicampeonatu de la historia ''blanquiazul''.<ref name="peruchamp" /><ref>http://lahermandadaliancista.blogspot.com/2014/05/campana-de-1919-campeonato-de-la-liga.html</ref><ref>https://elperuano.pe/noticia/61737-celebra-campeon</ref> Daquella'l Sport Alianza yera yá un equipu popular que cuntaba con munchos adeptos. La década de los [[años 1920]] marcó dos fechos importantes na historia del club, colos cualos terminó de formar el so [[Identificación (psicoloxía)|identidá]]. Primero, pasó de llamase Sport Alianza pa convertise definitivamente n'Alianza Lima.<ref name="armando" /> Hasta'l momentu nun se tien conocencia si foi daquién en particular l'autor del nome, pero albídrase que foi escoyíu por decisión popular, yá que entós reconocíase'l fechu de que tolos sos xugadores yeren [[Capital (política)|capitalinos]].<ref name="RH">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1901.asp|títulu=RESEÑA HISTORICA 1901-1920|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080401070848/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1901.asp|fechaarchivu=1 d'abril de 2008|autor=Leveau, Armando|editor=Clubalianzalima.com|fechaaccesu=6 d'abril de 2008|añu=2004}}</ref> Y segundu, apaeció'l xugador que representó al posterior estilu de xuegu col que se caracteriza'l club: [[Alejandro Villanueva]].<ref>https://elcomercio.pe/somos/historias/alejandro-villanueva-padre-aliancismo-alianza-lima-club-futbol-ecpm-noticia-625636-noticia/</ref><ref>https://www.tvperu.gob.pe/novedades/tvperu/alejandro-villanueva-conoce-la-historia-del-idolo-de-alianza-lima</ref> Reconocíase-y pola so bona téunica, figura allargada y morena. Considerábase que nun percorría la cancha sinón que la ''caminaba'' a trancos llargos y midir cola mirada. Gustába-y la inspiración y la xenialidá.<ref name="cantares" /> === Dómina amateur (1926-1950) === Nos años 1920 l'equipu ''aliancista'' pudo consiguir los títulos de [[1927]] y [[1928]].<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/11/01/1928-alianza-lima-campeon-1era-final-disputada-en-clasico/</ref><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/tag/1928/</ref> En 1927, tuvo llugar el so primer enfrentamientu col equipu de la Federación Universitaria que darréu camudó'l so nome a [[Universitariu de Deportes]], que convirtióse nel so rival por antonomasia nel fútbol peruano.<ref name=empecipio /> En 1928, la institución allugar nun bloque de la tercer corte de l'[[Avenida Mancu Cápac (Lima)|avenida Mancu Cápac]] del [[distritu de La Victoria]], d'onde nunca más salió y col cual llogró una gran identificación.<ref name="JM" /> Nel añu [[1929]], cuando paecía qu'Alianza Lima consiguiría un nuevu campeonatu, foi castigáu a perpetuidad por problemes cola [[Federación Peruana de Fútbol]], una y bones el vicepresidente d'Alianza nesi entós, Enrique Vergara, unvió-y una carta informando que los xugadores ''aliancistas'' nun participaríen na [[Seleición de fútbol de Perú|seleición]] por cuenta de que'l club atopar en «una deplorable situación económica». Ante esti fechu, l'ente rector decidió suspendelos.<ref>https://depor.com/futbol-peruano/jugaron-futbolistas-alianza-lima-copa-america-1929-30105/</ref><ref>https://elblogintimo.blogspot.com/2012/04/1929-la-desafiliacion-y-la-creacion-de.html</ref> A la fin del tornéu, [[Universitariu de Deportes]] resultó'l campeón del tornéu.<ref name="Terra">{{cita web |url = http://deportes.terra.com.pe/futbol/f10215.shtml |títulu = Cien años nel corazón del Pueblu |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Deportes.terra.com.pe |añu=2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070216124921/http://deportes.terra.com.pe/futbol/f10215.shtml |fechaarchivu = 16 de febreru de 2007 }}</ref> [[Ficheru:Alcalde Fernandez Villanueva.png|300px|miniaturadeimagen|left|[[Alejandro Villanueva]], terceru de la derecha.]] Por cuenta de ello, en 1929 l'equipu ''victoriano'' llindar a pasiase los domingos por distintes faciendes y pueblos redoma a Lima en busca de partíos informales, sol nomatu de ''Los Íntimos''.<ref name="Leveau" /> ==== Primer tricampeón del fútbol peruano (1931-1933) y descensu (1938) ==== En [[1930]], cuando'l [[Club Atlético Tucumán|Atlético Tucumán]] d'[[Arxentina]] ganara a tolos equipos [[Perú|peruanos]] que-y tocó enfrentar, los medios y los aficionaos primieron por qu'Alianza Lima xugara. Depués d'un pactu ente la [[Federación Peruana de Fútbol]] y Alianza Lima, llevantóse-yos el castigu impuestu por que puedan xugar frente al cuadru arxentín, cola condición qu'apurrieren xugadores el domingu siguiente pa la seleición peruana, que tenía de xugar el Suramericanu d'Arxentina. Alianza aportó y finalmente'l domingu [[9 de febreru]] de [[1930]], Alianza Lima golió al Atlético Tucumán por 3:0 y el [[15 de febreru]] de [[1931]], Alianza celebró les sos 30 años de fundación con una victoria de 4:0 sobre'l [[HNK Hajduk Split|Hajduk Split]] de [[Yugoslavia]].​<ref name="Leveau" /><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-asi-le-fue-a-los-blanquiazules-jugando-en-su-aniversario-noticia/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/02/15/partidos-que-jugo-alianza-en-el-dia-de-su-aniversario/</ref> Un añu antes llevar a cabu la primer [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]] en [[Montevidéu]], [[Uruguái]].<ref>https://www.marca.com/reportajes/2010/01/historia_de_los_mundiales/index.html</ref><ref>https://actualidad.rt.com/mundial/historia/1930</ref><ref>https://as.com/futbol/2020/07/30/reportajes/1596061931_293238.html</ref> La seleición peruana asistió a dichu acontecimientu, teniendo nel so plantel a 8 xugadores ''aliancistas''.<ref name="mundiales" /> Esi mesmu añu, sería l'empiezu del tricampeonatu.<ref name="armando" /><ref name="peruchamp" /> Alianza Lima empezó a faese popular internacionalmente depués de realizar una esitosa xira por [[Chile]] nos [[años 1930]], depués de la cual l'equipu foi consideráu como'l ''Rodiellu Negru''; esti equipu conformar el porteru [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]], xunto con un ataque onde destacaron, [[José María Lavalle]], [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]], José Morales, [[Teodoro Fernández Meyzán|Teodoro Fernández]], [[Jorge Koochoi Sarmiento|Jorge Sarmiento]] y [[Alejandro Villanueva]].<ref name="armando" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/11/17/el-rodillo-negro-de-alianza-lima/</ref><ref>http://quebuenahistoria.blogspot.com/2012/11/la-gira-triunfal-del-rodillo-negro.html</ref> Mientres la so estadía en tierres chilenes goliaron al [[Colo-Colo]] por 8:1 el [[27 de marzu]] de 1933 y a la fin de dichu añu, Alianza tamién consiguió'l so tercer [[Tornéu de Primeros Equipos (Perú)|Tornéu de Primeros Equipos]] consecutivu.<ref name="Terra" /> El domingu 18 de payares de [[1934]], Alianza cuasi algamaba'l tetracampeonatu del campeonatu amateur de la lliga provincial de Lima. Dichu campeonatu resultó polémicu una y bones la tabla de posiciones final sumaba los puntos del tornéu de primeros equipos y 1/4 de los puntos del tornéu de reserves na clasificación xeneral. Al quedar empatáu'l tornéu de primeros equipos, el tornéu de reserves dio-y al Alianza Lima la ventaya final na clasificación xeneral por 0.25 puntos, dempués de la última fecha na cual Alianza ganó al Universitariu los partíos en dambes categoríes. Universitariu reclamó (consideraba esto inxustu) y tres un partíu de desempate ganó'l tornéu. Esiste discutiniu tocantes a esto pero tantu la FPF, la ADFP y la FIFA consideren a Universitariu como'l campeón de dichu añu.L'allegría de los llogros de la primer metá de la década del 30 sumió nel añu [[1938]], depués d'un campeonatu deficiente, Alianza Lima ocupa'l penúltimu llugar de la Lliga Peruana en perdiendo 0:2 ante'l [[Mariscal Sucre FBC|Sucre]] y baxó a [[Segunda División de Perú|Segunda División]].<ref name="segunda">{{cita web |url = http://www.delgol.com/clubes/alianzalima.php |títulu = Club Alianza Lima |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Delgol.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080629072000/http://www.delgol.com/clubes/alianzalima.php |fechaarchivu = 29 de xunu de 2008 }}</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/1595724-dia-hoy-alianza-lima-segunda-division-1938-fase-2-liga-1-2020</ref><ref>https://andina.pe/agencia/noticia-alianza-lima-y-ano-descendio-tras-una-mala-campana-822453.aspx</ref> El motivu que llevó a una actuación tan deficiente naquel añu foi'l rendimientu en cayente de los sos meyores xugadores, cercanos a la edá del retiru y que se negaben a dar pasu a nueves figures. En [[1939]], Alianza foi parte del tornéu de la División Entemedia nel [[Distritu del Rímac|Rímac]], específicamente na cancha del Potao. Una gran cantidá d'aficionaos al club ''aliancista'' allegaba a dichu escenariu pa ver xugar a los ''blanquiazules'', inclusive en delles cróniques d'esa dómina detallóse que mientres la cancha de Potao enllenar de xente, les tribunes del [[Estadiu Nacional de Perú|Estadiu Nacional]] onde se xugaben los partíos de primera, llucíen práuticamente vacíes.<ref name="corréu">{{enllaz rotu|1={{cita web |url= http://www.correoperu.com.pe/paginas_nota.php?nota_id=68620&seccion_nota=6 |títulu= Cuidáu que se repite |fechaaccesu= 29 d'abril de 2009 |autor= Esteves, Juan Carlos |editor= Correoperu.com.pe }} |2=http://www.correoperu.com.pe/paginas_nota.php?nota_id=68620&seccion_nota=6 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Nel debú, Alianza empató 0:0 cola Unión Carbone; sicasí, depués vieno una racha de trunfos, ente ellos una goliada de 5:1 ante'l Sportivo Uruguái.<ref name="corréu" /> Alianza acabó primero nel tornéu, sicasí, tuvo que xugar un partíu decisivu frente a San Carlos (campeón de la Lliga del [[Callao]]) pa definir quién llograría los pase a Primer.<ref name="corréu" /> Finalmente, Alianza ganó l'alcuentru y volvió a la Primer División en [[1940]], onde se caltién hasta l'actualidá.<ref name="peruhist">{{cita web |autor= Pierrend, José Luis |añu= 2007 |url= http://www.rsssf.com/tablesp/peruhist.html |títulu= Peru - List of Final Tables |editor= Rsssf.com |idioma=inglés |fechaaccesu=6 d'abril de 2008}}</ref> ==== Superclásicos históricos ya irregularidá (1939-1950) ==== Polo xeneral, esta década nun foi bien granible pal cuadru grone, yá que namái pudo llograr un campeonatu más pal so palmarés, sumáu a ello, mientres los primeres [[años 1940]], finó prematuramente a la edá de 35 años l'ídolu ''aliancista'' Alejandro Villanueva na sala ''Santa Rosa'' del hospital ''Dos de Mayu'', el [[11 d'abril]] de [[1944]], víctima de [[tuberculosis]].<ref name="cantares" /><ref>https://rpp.pe/futbol/descentralizado/alianza-lima-rindio-homenaje-a-su-maximo-idolo-alejandro-villanueva-liga-1-futbol-peruano-noticia-1330972</ref><ref>https://www.deperu.com/calendario/1067/fallecimiento-del-exfutbolista-de-alianza-lima-alejandro-villanueva</ref> [[Ficheru:Peru Football 1936 Olympics.png|220px|miniaturadeimagen|left|Seleición peruana que participó nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de Berlín de 1936]] y algamó los cuartos de final del tornéu. Destaquen los aliancistas [[Alejandro Villanueva]], [[José María Lavalle]] y [[Juan Valdivieso]].]] El primer [[Clásicu de los Muletazos|''Superclásico'']] del añu [[1947]] atopó a Alianza Lima y a Universitariu de Deportes nuevamente. Los ''cremes'' cumplíen la peor campaña de la so historia, sicasí, aquel alcuentru empezar ganando 3:1 de manera contundente.<ref name="clasico43">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/1571/72/ |títulu= Equí tuvo d'escribise un nuevu clásicu |fechaaccesu=8 de payares de 2008 |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |añu= 2008 }}</ref>Na segunda metá, Alianza dio vuelta'l marcador n'ocho minuto.<ref name="clasico43" /> Primero, Herrera marcó'l 3:2 a los 70'; dempués, l'árbitru cobró falta dientro del área, Arce executó y anotó'l gol del empate a los 73', y nel minutu 78 depués de dellos rebotes nel área [[Universitariu de Deportes|''merengue'']], el balón llegó a los pies de Carlos Gómez Sánchez, quien con disparu cruzáu marcó'l gol del trunfu y de una remontada que quedó na historia pola circunstancia na que se dio; yá que depués d'aquella derrota, Universitariu remató'l tornéu últimu na tabla de posiciones, polo que tuvo d'apostar un partíu pa caltenese na categoría frente al Sporting Tabacu ([[Sporting Cristal]]), sicasí, nunca lo fixo pos depués de dellos papeleos, l'Asociación Non Amateur (ANA) resolvió anular el descensu, no que foi una de les decisiones más controversiales d'aquella dómina.<ref name="clasico43" /> Alianza Lima, nos años 1940, solo llogró'l campeonatu de 1948.<ref name="peruchamp" /><ref>https://dechalaca.com/efemerides/1949/alianza-lima-campeon-1948-tsunami-a-la-victoria</ref><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1948/regular-season/28996/</ref> Aquel equipu que se coronó campeón foi dirixíu por un ex-xugador ''blanquiazul'', [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]].<ref name="armando" /><ref>https://www.futbolperuano.com/seleccion/historia/sdi/175892/adelfo-magallanes-campos</ref> La base d'esi equipu tuvo conformada por Teódulo Legario; Fuentes y Arce, Silva, Gonzáles y Heredia; Félix y Roberto Castillo, [[Juan Emilio Salinas|Salinas]], Vargas y Pedraza; el cual taba totalmente anováu y tamién tuvo l'apellativu de ''Rodiellu Negru''.<ref name="armando" /> L'equipu ''aliancista'' presentó un equipu con xugadores nuevos y dellos veteranos. La esperiencia foi representada en xugadores como Alejandro Gonzáles y Teódulo Legario; esti postreru foi un xugador qu'apostó dellos alcuentros cola camiseta d'Alianza. Al siguiente añu, el [[12 de xunu]] de [[1949]], producióse la goliada más abuitada de los ''Superclásicos''<ref name="clasico">{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/superclasico/2001/apertura/alu/historia/ |títulu = Especial del Superclásico |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080325051754/http://www.peru.com/futbol/especial/superclasico/2001/apertura/alu/historia/ |fechaarchivu = 25 de marzu de 2008 }}</ref><ref>https://larepublica.pe/deportes/2020/06/12/alianza-lima-y-el-dia-que-gano-9-1-a-universitario-siendo-la-goleada-mas-abultada-en-las-historia-de-los-clasicos-video/</ref><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1949/06/12/alianza-lima-9-universitario-1/</ref> Alianza Lima, con cinco goles d'[[Juan Emilio Salinas|Emilio Salinas]], golió por 9 a 1 al so eternu rival, Universitariu de Deportes; y 22 díes dempués volviéronse a enfrentar un [[3 de xunetu]], onde los ''cremes'' recibieron otra goliada, esta vegada pol marcador de 5:0.<ref name="clasico" /><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1949/07/03/alianza-lima-5-universitario-0/</ref><ref>https://www.cronicaviva.com.pe/columna/en-1949-alianza-le-metio-9-1-y-5-0-a-la-u-pero-la-crema-fue-campeon/</ref> Esto ye, en menos d'un mes, Alianza Lima anotára-y 14 goles a ''la O''. === Dómina profesional (1951-presente) === La etapa de l'Asociación Non Amateur (ANA) remató en [[1950]], dando pasu a la era profesional del fútbol peruano en [[1951]].<ref name="armando" /> Ye según esti deporte empezó a adoptar los estándares internacionales que riquía los profesionalismo.<ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/05/07/1950-1959-el-profesionalismo-del-futbol-peruano/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220414222645/https://losaliadosconosvr.com/2021/05/07/1950-1959-el-profesionalismo-del-futbol-peruano/ |fechaarchivu=2022-04-14 }}</ref><ref>http://elinaresm.blogspot.com/2012/01/el-campeonato-profesional-de-futbol-de.html</ref><ref>https://dechalaca.com/especiales-dechalaca/75-anos-de-deportivo-municipal/el-dorado-ano-cincuenta</ref> [[Ficheru:Estadio Atanasio Girardot - Inauguración.jpg|300px|miniaturadeimagen|left|Alianza nun alcuentru amistosu de 1953 contra [[Fluminense]] nel [[Estadiu Atanasio Girardot]].]] Atlético Chalaco foi'l primer rival d'Alianza Lima nesta nueva era. Alianza debutó na profesional con un trunfu de resultancia 2:1; los dos tantos ''aliancistas'' anotar Roberto Castillo.<ref name="armando">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1921.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 1921-1960 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |autor = Leveau, Armando |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080401070421/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1921.asp |fechaarchivu = 1 d'abril de 2008 }}</ref> Al añu siguiente de debutar nel fútbol profesional, Alianza consiguió nuevamente'l campeonatu del fútbol peruano al rematar primero na tabla con 27 puntos, ente que'l so escolta Sport Boys terminó nel segundu caxellu con 5 puntos menos.<ref name="peruhist" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/01/11/alianza-lima-campeon-1952/</ref><ref>https://es.paperblog.com/alianza-lima-campeon-1952-4211849/</ref> A pesar del subcampeonatu de [[1953]], al añu siguiente consiguieron el títulu de [[1954]] para dempués volvese a coronar bicampeones en [[1955]], destacando [[Valeriano López]], [[Máximu Mosquera]] y [[Óscar Gómez Sánchez]]<ref name="peruchamp" /><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1954/regular-season/28990/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/05/27/alianza-lima-campeon-1955/</ref> Hai de solliñar la final apostada ente los clásicos rivales Alianza Lima y Universitariu, onde los dos engarraron pol títulu nun partíu definitoriu, que ganaron los ''blanquiazules''.<ref name="peruhist" /> El [[26 d'abril]] de [[1956]], Alianza golió 6:1 al [[Club Aurora]] na ciudá [[bolivia]]na de [[Cochabamba]] y el [[5 d'agostu]], Alianza enfrentó per primer vegada al [[Sporting Cristal]] con victoria del cuadru ''aliancista'' por 2:1.<ref name="Terra" /><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1956/08/05/alianza-lima-2-sporting-cristal-1-10/</ref><ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/informo-comercio-primer-cristal-alianza-302141-noticia/</ref> [[Ficheru:Victor Benitez Morales.jpg|200px|miniaturadeimagen|left|[[Víctor Benítez]] gran xugador de los años 50 que xugó en [[Boca Juniors]], [[AC Milan]] y l'[[Internazionale|Inter de Milán]].]] Los [[años 1960]] significaron la presencia de dos xugadores relevantes na so historia como lu fueron [[Víctor Zegarra]], xugador d'un toque destacable y bien habilidosu col balón nos pies; <nowiki>''</nowiki>Babalú<nowiki>''</nowiki> Martinez y [[Pedro Pablo Lleón]], quien pasó parte del so niñez n'Alianza y foi testigu de los llogros consiguíos n'años anteriores.<ref name="Tándem">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1961_prueba.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 1961-1980 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |autor = Leveau, Armando |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091216220322/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1961_prueba.asp |fechaarchivu = 16 d'avientu de 2009 }}</ref> ''Perico'', como se-y moteya, debutó cola divisa ''aliancista'' el [[17 de febreru]] de [[1960]].<ref name="Terra" /> En [[1962]], con xugadores como Rodolfo Bazán, Adolfo Donayre, Wantuil da Trinidade, Juan de la Vega, Rivas, Rodolfo Guzmán, Víctor Zegarra, Pedro Pablo Lleón, Víctor Rostaing; ente otros, llograron otru campeonatu más.<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/01/06/alianza-lima-campeon-1963/</ref><ref>https://www.livefutbol.com/equipos/alianza-lima/1963/2/</ref> La incorporación del zagueru Wantuil da Trinidade, significó romper la tradición de xugar namái con futbolistes peruanos nel profesionalismo.<ref name="Tándem" /> L'oxetivu ''blanquiazul'' nel añu [[1963]] foi defender el títulu llográu na temporada anterior. Alianza Lima llogró un nuevu bicampeonatu pa la so historia llogrando en total 28 puntos, apostrando al Sporting Cristal al segundu caxellu con 25.<ref name="peruhist" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/12/21/alianza-lima-campeon-1963-2/</ref><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1963/regular-season/28971/</ref> Alianza volvió sumar otra corona en [[1965]].<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/12/25/alianza-lima-campeon-1965/</ref><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1965/regular-season/28965/</ref> A partir de [[1966]], el campeonatu volvióse descentralizáu.<ref name="peruhist" /><ref>https://dechalaca.com/hemeroteca/yala-nola/descentralizado-1966-el-primero-de-la-nueva-era</ref> Más allá de los títulos consiguíos ([[1962]], [[1963]] y [[1965]]), los equipos peruanos d'aquellos años denotaron un gran nivel futbolísticu. En [[1966]], debutó cola camiseta d'Alianza Lima un rapazu del [[distritu de Puente Piedra]] llamáu [[Teófilo Cubillas]].<ref name="tcubillas">{{cita web |autor= Barraza, Jorge |editor= Conmebol.com |añu= 2005 |url= http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=58043&slangab=S |títulu= Teófilo Cubillas, l'eternu Nene |fechaaccesu= 28 d'abril de 2009 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20090202175758/http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=58043&slangab=S |fechaarchivu= 2 de febreru de 2009 }}</ref><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/seleccion-peruana/alianza-lima-teofilo-cubillas-celebra-un-ano-mas-de-vida-cumpleanos-del-nene-cubillas-fotos-nnsp-noticia/</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-teofilo-cubillas-conto-como-nacio-su-amor-por-el-club-blanquiazul-noticia/</ref> Cubillas, foi una de les máximes figures ''aliancistas'' mientres cuasi una [[década]].<ref>https://depor.com/futbol-peruano/seleccion-peruana/seleccion-peruana-alianza-lima-teofilo-cubillas-cumple-73-anos-un-repaso-a-sus-mejores-momentos-en-el-balompie-nnsp-noticia/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20090202175758/http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=58043&slangab=S</ref> Nació'l [[8 de marzu]] de [[1949]], en Puente Piedra, xugó nel equipu ''Huracán Boys'' del distritu con tan solo 12 años.<ref name="cubillasgol">{{cita web |editor= Peru.com |añu= 2002 |url= http://www.peru.com/FUTBOL/seleccion/historia/futbolistes/tcubillas.asp |títulu= La Seleición: Historia: Teófilo Cubillas |fechaaccesu= 28 d'abril de 2009 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20081201182520/http://www.peru.com/futbol/seleccion/historia/futbolistes/tcubillas.asp |fechaarchivu= 1 d'avientu de 2008 }}</ref><ref>{{cita publicación |autor= Morón Fonseca, Willie |títulu= Teófilo Cubillas al conocer Huánuco quedó almiráu (Páxina 11) |añu= 2009 |publicación= Güei Rexonal |númberu= 4085 |url= http://issuu.com/hoyperu/docs/güei_04_abril_2009/11 }}</ref> Dende'l so debú na Primer División con camiseta d'Alianza, el so talentu pa xugar al fútbol convirtiólo nun ídolu de [[Perú]].<ref>{{cita web |url = http://diario.elmercurio.cl/detalle/index.asp?id={d3047c42-ae98-4bb5-b3cc-079550c051fe} |títulu = Les lleendes recuerden los meyores Clásicos del Pacíficu |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |autor = Morales, Sebastián |editor = Elmercurio.com |añu = 2007 |idioma = castellanu }}</ref><ref>https://andina.pe/agencia/noticia-teofilo-cubillas-maximo-goleador-peruano-mundiales-cumple-hoy-73-anos-883844.aspx</ref><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/seleccion-peruana/teofilo-cubillas-de-cumple-72-anos-las-imagenes-de-el-nene-el-10-de-la-seleccion-peruana-que-deleito-al-mundo-alianza-lima-fotos-futbol-peruano-nnsp-noticia/</ref> ===== La meyor etapa (1975-1978) ===== Nos [[años 1970]], Alianza Lima conformó un equipu totalmente nuevu con una xeneración de xugadores que fixeron historia con Alianza lima al llograr los campeonatos de [[1975]], [[1977]] y [[1978]].<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/02/25/alianza-lima-campeon-1975/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/01/22/alianza-lima-campeon-1977/</ref> Ente ellos destacaron los mundialistas [[Jaime Duarte]], [[Hugo Sotil]], [[Teófilo Cubillas]], [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]], [[Guillermo La Rosa]], [[César Cueto]] (xugador que tamién se convirtió n'ídolu por tener, quiciabes, la meyor téunica que se vio nun futbolista peruanu) y el goliadores [[Juan Rivero Arias]] y [[Freddy Ravello]]. Nesta etapa, tamién llegó a les semifinales de les ediciones de [[1976]] y [[1978]] de la Copa Libertadores. Amás, llogró'l so únicu tornéu internacional, en [[Copa Simón Bolívar 1976|1976]], al ganar la [[Copa Simón Bolívar]] (Tornéu entamáu pola Federación venezolana de fútbol).<ref>http://caferonygol.blogspot.com/2012/09/la-copa-simon-bolivar-un-titulo-olvidado.html</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/12/05/alianza-lima-se-consagro-campeon-de-la-copa-simon-bolivar/</ref><ref>http://www.rsssf.com/sacups/simonbolivar76b.html</ref> La base de la seleición de {{sel|Perú}} que consiguió la [[Copa América]] de [[1975]] y la clasificación a los mundiales de [[1978]] y [[1982]] tuvo conformada polos aliancistas mentaos.<ref name="ccueto">{{cita web |url= http://www.arkivperu.com/cueto.htm |títulu= ARKIV: Golazu ::: César Cueto |fechaaccesu= 28 d'abril de 2009 |editor= Arkivperu.com |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20210224155854/http://www.arkivperu.com/cueto.htm |fechaarchivu= 2021-02-24 }}</ref><ref>https://peru.as.com/peru/2017/10/29/futbol/1509233299_111968.html</ref><ref>{{Cita web |url=https://elbuho.pe/2019/07/asi-fue-como-peru-gano-la-copa-america-en-1975-fotos-y-video/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20211016234816/https://elbuho.pe/2019/07/asi-fue-como-peru-gano-la-copa-america-en-1975-fotos-y-video/ |fechaarchivu=2021-10-16 }}</ref> [[Ficheru:Didi (Valdir Pereira).JPG|150px|left|miniaturadeimagen|[[Didí]] llogró consolidar un gran equipu en [[1986]] cola figura del "potrín" [[Luis Escobar]].]] ===== Torneos curtios y falta de títulos nacionales (1979-1996) / Traxedia del Fokker (1987) ===== {{AP|Traxedia aérea del Club Alianza Lima}} Un conxuntu de factores fixo de los [[años 1980]] los más desagradables na historia del club. Por más de los esfuercios de la direutiva en traer refuerzos (ente ellos [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]]) na temporada [[1982]], nun algamar pa llograr el títulu. L'equipu faía bones campañes de la mano de William Huapaya, Raúl Mejía y Eugenio La Rosa, pero nun yera suficente pa llograr l'allampáu títulu nacional. En [[1985]] foi cuando los xugadores de les divisiones menores ''blanquiazules'' tomaron protagonismu nel equipu y apaecieron xugadores como [[Luis Antonio Escobar Aburto|Luis Escobar]], Pacho Bustamante, [[José González Ganoza]] y José Casanova. Gracies a ellos, y de los xugadores de la última plantía campeona como [[Freddy Ravello]] y [[Juan Carlos Illescas]], ganóse'l so primer Tornéu Rexonal de la zona Metropolitana. En 1986, <nowiki>''l'equipu del pueblu''</nowiki> ganó'l Tornéu Descentralizáu, dándo-y la posibilidá d'apostar la final pol títulu nacional, pero terminó perdiéndola ante [[Asociación Deportiva San Agustín|San Agustín]].<ref>http://www.rsssf.com/tablesp/peru86.html</ref><ref>https://dechalaca.com/hemeroteca/fullmito/alianza-lima-1987-se-iba-este-alianza-para-campeon</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/gol-silencio-estadio-nacional-cumple-30-anos-29573/</ref> [[Marcos Calderón]] llegó a Alianza Lima en [[1987]] con trenta años como entrenador arrecostines.<ref name="entrenadores" /> Cuando'l campeonatu de 1987 concluyía y paecía que'l títulu sería ''aliancista'' de nuevu, asocedió una [[traxedia]]. El [[7 d'avientu]] d'aquel añu, Alianza viaxó camín de la ciudá de [[Pucallpa]] pa enfrentase nun partíu correspondiente al campeonatu nacional al [[Deportivu Pucallpa]]. Foi victoria ''aliancista'' por 1:0 con gol de Carlos Bustamante.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/alianzalima/centenario/tragedia/ |títulu = Especiales: Centenariu d'Alianza Lima: Historia |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090403005808/http://www.peru.com/futbol/especial/alianzalima/centenario/tragedia/ |fechaarchivu = 3 d'abril de 2009 }}</ref><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1987/12/08/deportivo-pucallpa-0-alianza-lima-1/</ref> Tou paecía decidíu, y l'afición ''aliancista'' empezó a especular col allampáu títulu; sicasí, eso nun asocedió. Llistos pa tornar a [[Lima]], l'equipu ''íntimu'' iguó cola [[Marina de Guerra de Perú]] pa retornar nun [[vuelu chárter]] a bordu d'un avión [[Fokker]] el [[8 d'avientu]].<ref>https://trome.pe/deportes/alianza-lima-y-la-tragedia-del-fokker-la-revelacion-de-los-archivos-20-anos-despues-nczd-emcc-noticia/</ref><ref>https://trome.pe/deportes/fotos-alianza-lima-y-la-tragedia-del-fokker-34-anos-de-la-mas-grande-tragedia-del-futbol-peruano-accidente-de-aviacion-avion-equipo-de-futbol-muerte-nnsp-noticia/</ref> A tan solo quilómetros d'aterrizar nel [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]], depués de constantes esfuercios per parte del pilotu, l'avión cayó nel mar al altor de la llocalidá [[Callao|chalaca]] de [[Distritu de Ventanilla|Ventanilla]].<ref>https://andina.pe/agencia/noticia-alianza-lima-recuerda-hace-34-anos-sus-heroes-cayeron-la-tragedia-del-fokker-872540.aspx</ref><ref>https://andina.pe/agencia/noticia-alianza-lima-recuerda-hoy-dolor-33-anos-de-caida-del-fokker-824358.aspx</ref><ref>https://tvperu.gob.pe/novedades/tvperu/alianza-lima-se-conmemoro-31-anos-de-la-tragedia-de-ventanilla</ref> L'accidente llevó la vida de 43 persones: 16 futbolistes, cinco miembros del cuerpu téunicu, cuatro dirixentes, ocho [[Barra brava|barristas]], trés árbitros y siete tripulantes; siendo'l pilotu l'únicu [[sobreviviente]] del incidente.<ref name="rumores">{{cita web |url= http://www.flacso.org.ec/docs/i25panfichi.pdf |títulu= Rumores y fantasíes sociales: La traxedia d'Alianza Lima, 1987 |fechaaccesu= 25 de xunu de 2008 |autor= Panfichi, Aldo; Vich, Víctor |editor= Flacso.org.ec |añu= 2006 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20180928034157/http://www.flacso.org.ec/docs/i25panfichi.pdf |fechaarchivu= 2018-09-28 }}</ref><ref>https://larepublica.pe/deportes/2021/12/08/alianza-lima-la-relacion-de-los-43-fallecidos-en-la-tragedia-del-8-de-diciembre/</ref><ref>https://www.espn.com.pe/futbol/peru/nota/_/id/9638388/cumplen-34-anos-tragedia-alianza-lima-misa-virtual</ref> Alianza Lima remató la so participación nel campeonatu de 1987 xugando con xuveniles y dellos xugadores emprestaos pol club chilenu [[Colo-Colo]], quien viviera una traxedia similar y allegó nel so sofitu. L'amistá ente esos dos clubes fíxose fuerte dende esi momentu.<ref>{{cita web |url = http://www.larepublica.com.pe/content/view/176964/472/ |títulu = Colo Colo y Alianza Lima, un solu corazón |fechaaccesu = 25 de xunu de 2008 |editor = Larepublica.com.pe |añu=2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080614050846/http://www.larepublica.com.pe/content/view/176964/472/ |fechaarchivu = 14 de xunu de 2008 }}</ref> En 1988, el poeta [[César Cueto]] volvió del retiru pa tratar d'ameyorar la murnia situación que pasaba Alianza por esi entós.<ref>https://dechalaca.com/hemeroteca/fullmito/fullmito-alianza-jugo-en-el-b-no-en-la-b</ref><ref>https://once.pe/alianza-lima-y-el-fantasma-del-descenso-en-1988/</ref> Por cuenta de que el cuadru blanquiazul nun llogró clasificase al Tornéu Descentralizáu, tuvo de xugar el Descentralizáu <nowiki>''B''</nowiki>. El ganador de dichu tornéu llograba la posibilidá d'apostar la liguilla final pol campeonatu nacional. Alianza, que yera dirixíu por [[Teófilo Cubillas]], llograr, mas el campeón terminó per ser Sporting Cristal. [[Ficheru:PintoenSKCC.jpg|180px|miniaturadeimagen|derecha|[[Jorge Luis Pinto]], quien sacó campeón a Alianza Lima tres 19 años]] Miguel Ángel Arrué llegó en [[1993]] pa ser l'entrenador.<ref name="entrenadores">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/entrenadores.asp |títulu = Historia Blanquiazul - Entrenadores |fechaaccesu = 18 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012536/http://www.clubalianzalima.com/pages/entrenadores.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/09/10/miguel-angel-arrue/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630045917/https://losaliadosconosvr.com/2021/09/10/miguel-angel-arrue/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> El so trabayu consistió en da-y mayor importancia a les divisiones menor y xuvenil, alternándolos nel primer equipu hasta qu'adquirieren esperiencia pa ser titulares. A esta nueva camada de moces conocióse-yos tamién como ''potrinos''. Unu d'éstos mozos xugadores foi [[Waldir Sáenz]], delanteru qu'empezó a brindar fútbol prestoso a la vista y consiguió una racha goliadora. Con 31 goles nel añu convertir na revelación de la temporada, y col pasu del tiempu, nel goliador históricu del club.<ref>https://www.elfutbolero.com.pe/historicos/Que-fue-de-Waldir-Saenz-y-a-que-se-dedica-el-goleador-historico-de-Alianza-20220102-0028.html</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/liga-1/2021/12/08/alianza-lima-waldir-saenz-estoy-contento-porque-combinado-blanquiazul-llego-gloria-video-noticia-32215</ref><ref>https://elperuano.pe/noticia/36852-adios-waldir-saenz</ref> A falta de poques fecha pa ganar el campeonatu, Alianza baxó'l so nivel, polo que tuvo que conformase cola liguilla [[Liguilla Pre-Libertadores (Perú)|Pre-Libertadores]]<ref name="waldirsaenz">{{cita web |url=http://www.elcomercio.com.pe/ediciononline/HTML/2008-07-19/waldir-saenz-padre-ampay-peru.html|títulu=Waldir Sáenz: el padre del 'ampay' nel Perú|fechaaccesu=20 de xunetu de 2008|añu=2008|editor=Elcomercio.com.pe|mes=Julio}}</ref> [[José Soto Gómez|José Sotu]], [[Paulo Hinostroza]] y [[Juan Jayo Legario]] empezaron a sobresalir al años siguiente xunto con [[Juan Carlos Kopriva]], Juan Saavedra, [[Darío Muchotrigo]] y Marco Valencia. Ellos fueron la base de la consecución de la Pre-Libertadores del 1994 y 1996. [[Ficheru:Jorge Ferreira da Silva (Palhinha) 01.jpg|180px|miniaturadeimagen|derecha|[[Jorge Ferreira da Silva|Palhinha]] foi clave nel títulu del centenariu. ([[2001]])]] ===== Resurdimientu (1997-2006) ===== Pasada una década de la traxedia, en [[1997]], el club [[Distritu de La Victoria|''victoriano'']] consagróse campeón nacional depués d'un partíu en [[Baltara]] (Yá que consiguió'l Tornéu Apertura y Clausura de dichu añu), marcando'l fin de 18 temporaes ensin llograr títulos nacionales.<ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-dia-hoy-salio-campeon-luego-19-anos-mano-jorge-luis-pinto-1997-fotos-138351/</ref><ref>https://once.pe/de-vuelta-a-la-vida/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/11/08/alianza-lima-campeon-1997/</ref> L'entrenador campeón foi'l [[colombia|colombianu]] [[Jorge Luis Pinto]], y con una campaña destacada, Alianza pudo dar l'allampada vuelta olímpica.<ref name="peruchamp" /><ref name="baylon">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1981_prueba.asp|títulu=RESEÑA HISTORICA 1981-2000|fechaaccesu=28 d'abril de 2009|autor=Leveau, Armando|añu=2004|editor=Clubalianzalima.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090701081127/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1981_prueba.asp|fechaarchivu=1 de xunetu de 2009}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/09/11/jorge-luis-pinto/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630033803/https://losaliadosconosvr.com/2021/09/11/jorge-luis-pinto/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> Al añu siguiente, Alianza clasificó a la segunda fase de la [[Copa Libertadores 1998|Copa Libertadores]], na que foi esaniciáu por [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] solo por [[Tiros dende'l puntu de penalti|definición por penaltis]]. Na [[Copa Merconorte 1999]], quedó como líder del so grupu y la [[Tiros dende'l puntu de penalti|tanda de penaltis]] torgó-y xugar la final.​ Nel campeonatu peruanu, Alianza llegó a formar un bon plantel. Una clara prueba d'ello foi'l llogru del Tornéu Clausura 1999 y el subcampeonatu de la Clausura 1998 y Apertura 1999. Naquelles temporaes destacaron [[Claudio Pizarro]], [[Tressor Moreno]] y [[Sandro Baylón]] como revelaciones. El primer día del añu [[2000]], perdió por un accidente automovilísticu al so xugador [[Sandro Baylón]], zagueru y volante de 21 años que llegaba al arcu rival y anotaba goles.<ref name="baylon" /><ref>https://www.infobae.com/america/peru/2022/01/01/sandro-baylon-a-22-anos-de-su-partida-su-fatal-accidente-y-suenos-truncos-de-uno-de-los-maximos-idolos-de-alianza-lima/</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/2013-01-01-lo-que-tu-viejo-no-te-conto-la-muerte-de-sandro-baylon-en-ano-nuevo-video</ref> Alianza rindió una mala campaña nel Tornéu Apertura del añu 2000, yá que llogró resultaos bien irregulares.<ref name=":0">{{cita web |url=http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/2000/xornaes_anteriores.asp|títulu=Tornéu Apertura 2000: Resultaos Anteriores|fechaaccesu=6 d'abril de 2008|añu=2000|editor=Peru.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080405180514/http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/2000/xornaes_anteriores.asp|fechaarchivu=5 d'abril de 2008}}</ref> Nun foi distinta la situación nel Tornéu Clausura, onde la so resultancia más destacada foi la victoria frente a [[Unión Mines]] por 4:0 en [[Estadiu Alejandro Villanueva|Matute]], pola tercer fecha del certame.<ref name=":1">{{cita web |url=http://www.peru.com/futbol/clausura/partíos/2000/03/index.asp|títulu=Tornéu Clausura 2000: III Fecha|fechaaccesu=28 d'abril de 2009|añu=2000|editor=Peru.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091015201748/http://www.peru.com/futbol/clausura/partíos/2000/03/index.asp|fechaarchivu=15 d'ochobre de 2009}}</ref> L'afición ''aliancista'' vivió un momentu especial cola llegada del [[2001]]. Yera l'añu del centenariu, y ente la enchida ''blanquiazul'' percibíase un ambiente festivo.<ref>https://libero.pe/futbol-peruano/alianza-lima/2021/12/26/alianza-lima-20-anos-titulo-conseguido-en-centenario-cienciano-cusco-futbol-peruano-34847</ref> El [[14 de febreru]] del 2001, los ''íntimos'' enfrentar contra l'equipu que los ayudar na traxedia de 1987: el Colo-Colo de [[Chile]], aprovechando les bones rellaciones ente dambos clubes. La resultancia terminó siendo favorable al cuadru peruanu por 2:1.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia2700.asp |títulu = Alianza celebró'l so Centenariu ganando a Colo Colo por 2-1 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152639/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia2700.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> A la fin de l'Apertura 2001, tanto ''blanquiazules'' como [[Sporting Cristal|''celestes'']] llograron 46 puntos en 22 feches, polo que se xugó un partíu extra, que ganó Alianza por 2:1.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia6560.asp |títulu = Fiesta blanquiazul: Alianza Lima coronóse campeón de l'Apertura' |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080410183822/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia6560.asp |fechaarchivu = 10 d'abril de 2008 }}</ref> Nesi mesmu añu, los xuveniles [[Paolo Guerrero]], [[Jefferson Farfán]] y [[Wilmer Aguirre]] fueron promovíos al primer equipu pol téunicu interín [[Jaime Duarte]]. Depués d'una paupérrima campaña na Clausura, Alianza solo esperó rival pa enfrentase a final d'añu. El rival foi'l [[Cienciano del Cusco]] quien coincidentemente tamién celebraba'l so centenariu nel 2001.<ref name="fundaciones" /><ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/clausura/pasaos/2001/tabla.asp |títulu = Tornéu Clausura |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080408005520/http://www.peru.com/futbol/clausura/pasaos/2001/tabla.asp |fechaarchivu = 8 d'abril de 2008 }}</ref> El [[22 d'avientu]] nel estadiu de Matute, Alianza ganó pol marcador de 3:2. Depués nel partíu de vuelta que se xugó en [[Cusco]], Cienciano ganó pola mínima diferencia.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/Futbol/Especial/AlianzaLima/campeon2001/campana/index.asp |títulu = Especiales: Alianza Lima campeón peruanu 2001 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091015213230/http://www.peru.com/Futbol/Especial/AlianzaLima/campeon2001/campana/index.asp |fechaarchivu = 15 d'ochobre de 2009 }}</ref> Cabo dicir que n'anguaño nun s'exerció la [[regla del gol de visitante]], polo cual depués de xugaos dos tiempos de 15 minutos llegar a la [[Tiros dende'l puntu de penalti|definición por penaltis]] al tener como resultancia global un 3:3. Na resolución, los ''íntimos'' conquistaron el campeonatu al vencer por penaltis (4:3).<ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-campeon-2001-bernabe-herraez-entrenador-europeo-ganar-titulo-peru-57969/</ref><ref>https://www.americatv.com.pe/deportes/futbol-peruano/alianza-lima-recordo-titulo-nacional-2001-ano-su-centenario-n411549</ref><ref>https://elblogintimo.blogspot.com/2015/07/alianza-lima-legitimo-campeon-2001.html</ref> Asina, Alianza Lima coronóse campeón nacional l'añu del so centenariu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia11915.asp |títulu = Alianza Lima coronóse campeón nacional nel añu del so centenariu |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080403221720/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia11915.asp |fechaarchivu = 3 d'abril de 2008 }}</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-recordo-el-titulo-nacional-que-gano-el-2001-ano-de-su-centenario-tras-vencer-a-cienciano-nczd-noticia/</ref><ref>https://rpp.pe/futbol/descentralizado/alianza-lima-recordo-el-titulo-que-logro-hace-20-anos-en-su-centenario-noticia-1377134</ref> Nel Tornéu Apertura del [[2002]], Alianza llogró un puntu más (47) de los 46 que-y dieron el títulu na Apertura 2001, sicasí, nun-y bastó pa llograr el títulu. La campaña nel Tornéu Clausura viose condicionada pola sanción que-y impunxo la Comisión de Xusticia de la [[Federación Peruana de Fútbol]] al equipu ''aliancista'', que consistió nel amenorgamientu de tres puntos na tabla del campeonatu pola supuesta negación de pasar el control [[antidoping]] na ciudá de [[Sullana]]. De los 45 puntos llograos, namái se-y reconocieron 42<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia18097.asp |títulu = Comisión de Xusticia de FPF ratifica sanción a los dos Aliances |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081206050027/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia18097.asp |fechaarchivu = 6 d'avientu de 2008 }}</ref> Depués, la Federación convidó al cuadru ''íntimu'' a participar na [[Copa Suramericana 2002|primer edición]] de la [[Copa Suramericana]] como campeón nacional de Perú.<ref name="historia2002">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2001.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2001-2002 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |idioma = castellanu |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090416051103/http://clubalianzalima.com/pages/hist2001.asp |fechaarchivu = 16 d'abril de 2009 }}</ref> En primer fase, na llave peruana tocólu enfrentase al so clásicu rival, [[Universitariu de Deportes]], venciéndolo nos dos partíos, tantu na ida como na vuelta. Asina, avanzó a la siguiente etapa del tornéu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18676.asp |títulu = Alianza ganó'l primer round de la Copa Suramericana |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152649/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18676.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref><ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18892.asp |títulu = Alianza Lima vence ensin problemes al so 'clásicu' rival |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152656/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18892.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> Na siguiente fase, xugó contra'l [[Barcelona Sporting Club|Barcelona de Guayaquil]], al cual esanició previa tanda de penaltis, clasificando a la tercer etapa.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia19438.asp |títulu = ¡L'allegría blanquiazul ye tamién la de Perú! |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152701/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia19438.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> Nesa instancia, ganaron al [[Club Nacional de Football|Nacional d'Uruguái]] en Matute pola mínima diferencia y nel partíu de vuelta en [[Montevidéu]], por diferencia de goles nun pudo siguir avanzando y quedó esaniciáu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia20196.asp |títulu = Alianza Lima díxo-y adiós a la Copa Suramericana |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152706/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia20196.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> [[Ficheru:Jefferson Farfán PSV.jpg|200px|left|miniaturadeimagen|[[Jefferson Farfán]], campeón en [[2001]], [[2003]] y [[2004]].]] A empiezos del añu [[2003]], na viéspora d'un nuevu Tornéu Apertura, Alianza decidió, como vegaes anteriores, apostar poles sos divisiones menores (Ente ellos destacaben [[Alexander Sánchez]], [[Junior Viza]], [[Roberto Guizasola]], [[Rinaldo Cruzado]] y [[Juan Diego Gonzales-Vigil]]). L'equipu amosó respuestes bien favorables, y consolidóse col correr de les feches so la direición téunica de [[Gustavo Costas]].<ref name="clausura2003" /> El tornéu curtiu foi-y torno a Alianza, yá que terminó segundu por detrás de [[Sporting Cristal]].<ref name="a2003">{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2003/tabla_asities.asp|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Apertura 2003|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090705013349/http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2003/tabla_asities.asp|fechaarchivu=5 de xunetu de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref> Gracies a les bones resultaos nel Tornéu Clausura 2003, Alianza allugar nel primer puestu a falta de 7 feches por concluyir el tornéu, superando por 5 puntos al so más cercanu persiguidor, [[Alianza Atlético]]. Cuando se xugaben les últimes feches, los xugadores de tolos clubes del campeonatu, decretaron una [[fuelga]] indefinida pola falta de pagu que recibíen de los sos clubes. Ye según la Agremiación de Futbolistes informó-y de la situación a los miembros de la ADFP (Asociación Deportiva de Fútbol Profesional), quien decidieron que los equipos xueguen colos sos sub-20. Esta midida traxo consigo más problemes qu'obligaron a la [[Federación Peruana de Fútbol]] a dar per termináu'l Tornéu Clausura 2003, nomando como campeón del Tornéu Clausura a Alianza pol allugamientu en que s'atopaba al momentu de la suspensión, amás de la so puntaje llográu mientres tol añu.<ref name="clausura2003">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2003.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2003-2004 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071205194035/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2003.asp |fechaarchivu = 5 d'avientu de 2007 }}</ref> La Agremiación de Futbolistes, los miembros de l'Asociación Deportiva de Fútbol Profesional y la Federación Peruana de Fútbol finalmente punxéronse d'alcuerdu y llevantaron la fuelga. El partíu pol títulu nacional foi programáu pal [[31 de xineru]] del añu [[2004]]. Alianza venció a Sporting Cristal con goles de [[Jefferson Farfán]] y [[Roberto Silva]], consagrándose campeón nacional nel [[Estadiu Nacional de Perú|Estadiu Nacional]]<ref name="clausura2003" /><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/el-ultimo-titulo-de-jefferson-farfan-con-alianza-lima-campeon-del-2003-pero-en-el-2004-y-anotando-liga-1-fase-2-sporting-cristal-nczd-noticia/</ref><ref>https://dechalaca.com/especiales-dechalaca/20-anos-del-descentralizado/2003-sin-dinero-y-sin-torneo</ref> [[Ficheru:LeaoBG.jpg|200px|miniaturadeimagen|derecha|[[Leao Furaca]], fundamental na tanda de penaltis ante Sporting Cristal pa consiguir el bicampeonatu (2003-2004)]] Alianza Lima ganó'l Tornéu Apertura 2004, onde ente los resultaos más importantes consideráronse la goliada por 5:0 al [[Sporting Cristal]] y la victoria por 1:0 sobre [[Universitariu de Deportes]]. Esti postreru partíu dexó a los ''blanquiazules'' dar la vuelta olímpica, una vegada más, frente al so clásicu rival nel [[estadio Alejandro Villanueva]] gracies al gol de [[Waldir Sáenz]].<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2004/partíos/ |títulu = Alianza Lima Campeón Tornéu Apertura 2004 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080309015329/http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2004/partíos/ |fechaarchivu = 9 de marzu de 2008 }}</ref> El campeón del Tornéu Clausura 2004 foi'l mesmu Cristal, polo qu'Alianza tuvo de ganar el derechu de xugar el Play Off (quedar ente los 6 primeros de la Clausura), que llograron nun partíu frente a Cienciano na [[Altitú|altor]] de la ciudá del Cusco.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/nacional2004/partíos/ |títulu = Alianza Campeón - 2004 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091015212039/http://www.peru.com/futbol/especial/nacional2004/partíos/ |fechaarchivu = 15 d'ochobre de 2009 }}</ref> La resultancia final del Play Off foi un empate, polo que se llegó a la tanda de los penaltis. [[Norberto Araujo]] (xugador de Sporting Cristal) erró'l penal decisivu, polo qu'Alianza foi nuevamente bicampeón nacional.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia53759.asp |títulu = Juan Jayo: “Alianza ye un dignu campeón” |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru. com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080413172611/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia53759.asp |fechaarchivu = 13 d'abril de 2008 }}</ref><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/descentralizado/recuerda-la-vez-que-alianza-lima-le-gano-2-finales-cristal-en-un-solo-ano-178565/</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/1499541-alianza-lima-plantel-bicampeon-2003-2004-reencontro-luego-15-anos-foto</ref> Destacaron, amás de la so cantera, [[Aldo Olcese]], [[Walter Vílchez]] y [[Leao Furaca]].<ref>https://www.livefutbol.com/equipos/alianza-lima/2004/2/</ref><ref>https://www.bdfa.com.ar/campeones-nacionales-2004-Torneo-Apertura-Alianza-Lima-857.html</ref> Pal Tornéu Apertura [[2005]], Alianza contrató al entrenador arxentín [[Rubén Darío Insúa]].<ref>{{cita web |url= http://www.conmebol.com/articulos_ver_federacion.jsp?id=57489&jobid=71193&slangab=S |títulu= L'arxentín Rubén Darío Insúa ye'l nuevu DT d'Alianza Lima |fechaaccesu=6 d'abril de 2008 |editor= Conmebol.com |añu= 2005 }}</ref><ref>https://www.nacion.com/puro-deporte/ruben-insua-llego-a-peru-a-buscar-tricampeonato-con-alianza-lima/FKMOPVPCDVHNTJI6G44QFTVOWQ/story/</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/09/15/ruben-dario-insua/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630043619/https://losaliadosconosvr.com/2021/09/15/ruben-dario-insua/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> Depués de xugaes catorce feches de l'Apertura, con 15 puntos na tabla de posiciones y allugáu nel séptimu caxellu, Insúa dimitió al puestu de Direutor Téunicu d'Alianza Lima.<ref>{{enllaz rotu|1={{cita web |url= http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/2639_1.php?font=2 |títulu= Rubén Insua arrenuncia a la direición téunica d'Alianza Lima |fechaaccesu=7 d'abril de 2008 |editor= Rpp.com.pe |añu= 2005 }} |2=http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/2639_1.php?font=2 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Wilmar Valencia foi contratáu como entrenador pola nuevu Comisión de Fútbol.<ref name="al2005">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2005.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2005 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081121052629/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2005.asp |fechaarchivu = 21 de payares de 2008 }}</ref> El rendimientu del equipu so la batuta de Valencia nun ameyoró enforma, poniendo'l so cargu a disposición.<ref name="al2005" /><ref>{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/20154_1.php |títulu = El llargu arrenunciu de Wilmar Valencia |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Rpp.com.pe |añu=2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080105195443/http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/20154_1.php |fechaarchivu = 5 de xineru de 2008 }}</ref> La Comisión decidió entós designar como nuevu entrenador a [[Roberto Challe]].<ref name="al2005" /> Nos primeros partíos que dirixó Challe el rendimientu del equipu ''aliancista'' caltúvose regular, y depués vieno una alza evidente al ganar los cuatro últimos alcuentros del campeonatu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2005/resultaos_anteriores.asp |títulu = Tornéu Clausura 2005 Resultaos Anteriores |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080311193103/http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2005/resultaos_anteriores.asp |fechaarchivu = 11 de marzu de 2008 }}</ref> El 2005 nun foi un bon añu pal club ''íntimu''. Militó la mayoría de feches nos últimos llugares de la tabla, polo qu'Alianza buscó la manera de consiguir el títulu del siguiente añu. Nel [[2006]], de la mano del entrenador [[uruguái|uruguayu]] [[Gerardo Pelusso]], Alianza Lima llogró'l Tornéu Apertura.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2006/partíos/ |títulu = Alianza Lima Campeón Tornéu Apertura 2006 |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2006 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080309060456/http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2006/partíos/ |fechaarchivu = 9 de marzu de 2008 }}</ref> El so máximu goliador nel añu foi [[Flavio Maestri]]. Un empate frente a [[Sport Boys]] bastó-y pa llograr el títulu. Na segunda metá del añu, tou paeció indicar qu'Alianza consiguiría la Clausura y poro, el campeonatu nacional. Sicasí, hubo una cayida de rendimientu per parte del equipu y finalmente Cienciano resultó ser campeón, polo qu'Alianza volvió xugar un nuevu Play Off, tal como nel añu del centenariu, frente al cuadru incaicu. Cienciano consiguió una victoria pola mínima diferencia en Cusco y Alianza ganar 3:1 en [[Lima]], lo que significó coronar númberu 22 na historia del club de la mano de los chilenos [[Rodrigo Pérez]] y [[Fernando Martel]].<ref>{{cita web |url= http://www.terra.com.pe/deportes/articulo/html/dep211035.htm |títulu= Alianza Lima campeón nacional del fútbol peruano 2006 |fechaaccesu= 7 d'abril de 2008 |editor= Terra.com.pe |añu= 2006 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20131221233813/http://www.terra.com.pe/deportes/articulo/html/dep211035.htm |fechaarchivu= 2013-12-21 }}</ref>[[Ficheru:2006ALCC.jpg|miniaturadeimagen|250px|derecha|Estadiu Alejandro Villanueva na final del [[Campeonatu Descentralizáu 2006]].]] ===== Seca de títulos y Tornéu del Inca (2007-2016) ===== Pa la primer parte del añu [[2007]] Alianza caltuvo'l mesmu Direutor Téunicu. [[Gerardo Pelusso]] foi l'encargáu d'emponer a los ''blanquiazules'' nel Tornéu Apertura d'aquel añu.<ref name="entrenadores" /><ref name="al2007">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2007.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2007 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081121055538/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2007.asp |fechaarchivu = 21 de payares de 2008 }}</ref> Nel ámbitu internacional, Alianza cumplió una nefasta campaña na [[Copa Libertadores]] na que desafortunadamente nun llogró consiguir puntu dalgunu. L'equipu ''blanquiazul'' nunca atopó l'aldu y terminó sestu al rematar l'Apertura, lo que-y dexaba tentar el campeonatu nacional.<ref name="al2007" /> Al empezar la segunda parte del añu confirmóse la ida de Gerardo Pelusso del club ''blanquiazul'' y contratóse a otru [[uruguái|uruguayu]], [[Diego Aguirre]].<ref name="entrenadores" /> L'entrenador nun conocía los mediu local y una serie de resultaos insostenibles encargar de la so rápida salida del club ''victoriano''.<ref>{{cita web |url = http://www.alianzalima.com/20070828151/noticias/diego-aguirre-dexa-el%20cargu |títulu = Diego Aguirre dexa'l cargu |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Alianzalima.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080611214208/http://www.alianzalima.com/20070828151/noticias/diego-aguirre-dexa-el |fechaarchivu = 2008-06-11 }}</ref> El [[chile|chilenu]] Miguel Ángel Arrué foi nomáu [[Entrenador|Direutor Téunicu]] del primer equipu.<ref name="entrenadores" /> Lamentablemente pa los sos intereses, Alianza terminó cuartu per diferencia de goles con Cienciano que terminó terceru.<ref>{{cita web |url = http://www.perufootball.4t.com/dec2007.htm |títulu = TORNÉU DESCENTRALIZÁU 2007 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Perufootball.4t.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090505202157/http://www.perufootball.4t.com/dec2007.htm |fechaarchivu = 5 de mayu de 2009 }}</ref><ref name="al2007" /> [[Ficheru:André Carrillo.jpg|200px|left|miniaturadeimagen|[[André Carrillo]] figura aliancista mientres les temporaes [[2010]] y [[2011]].]]Mientres el [[2008]], Alianza Lima cuntó con tres entrenadores.<ref name="campaña2008">{{cita web |url= http://www.elcomercio.com.pe/ediciononline/HTML/2008-12-16/solu-cinco-entrenadores-duraron-toa campana-2008-los sos-clubes.html |títulu= Solu cinco entrenadores duraron tola campaña 2008 nos sos clubes |fechaaccesu=13 de marzu de 2009 |editor= Elcomercio.com.pe |añu= 2008 }}</ref> Miguel Ángel Arrué siguió dirixendo al equipu ''íntimu'' tantu na pretemporada como nos primeros partíos del Tornéu Apertura. Sicasí, pol baxu rendimientu y los magros resultaos (antepenúltima posición con 9 puntos n'ocho encuentro apostaos), foi cesáu del cargu'l [[30 de marzu]].<ref name="campaña2008" /> El so reemplazante, de forma interina, foi l'ex-xugador y capitán ''aliancista'' [[José Soto Gómez]]. Les males resultaos siguieron so la so direición téunica, lo que desembarcó na contratación del entrenador [[Venezuela|venezolanu]] [[Richard Páez]], quien dirixó a los ''blanquiazules'' hasta la fecha 23 del Tornéu Clausura.<ref name="campaña2008" /> Alianza atopar en puestos de descensu, y les últimes feches sirvieron pa definir la suerte del repartu ''victoriano''. Ante un pidíu de la dirigencia, José Sotu decidió volver dirixir a Alianza Lima nel tramu final del tornéu.<ref name="campaña2008" /> Finalmente, depués d'importantes victories ante [[José Gálvez FBC|José Gálvez]] y [[Sporting Cristal]] nel estadiu de Matute, Alianza llogró la permanencia na penúltima fecha, pos [[Club Sport Ancash|Sport Ancash]] empató 2:2 con [[Atlético Mineru]], resultancia que-y dexó siguir en [[Lliga Peruana de Fútbol Primer División]].<ref>{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/2008-12-07-alianza-lima-salvu-la-categoria-en%20gan%C3%A1ndo-y-1-0-a-cristal-noticia_149987.html |títulu = Alianza Lima salvó la categoría en ganándo-y 1-0 a Cristal |fechaaccesu = 13 de marzu de 2009 |editor = Rpp.com.pe |añu = 2008 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081210082600/http://www.rpp.com.pe/2008-12-07-alianza-lima-salvu-la-categoria-en |fechaarchivu = 2008-12-10 }}</ref> [[Ficheru:Wilmer AguirreSan Luis.jpg|left|miniaturadeimagen|300x300px|[[Wilmer Aguirre]], autor de los trés goles ante'l vixente campeón de la [[Copa Libertadores 2010|Copa Libertadores]], [[Club Estudiantes de La Plata|Estudiantes de La Plata]]. ([[2010]])]] El formatu del campeonatu peruanu sufrió variantes significatives nel [[2009]].<ref name="bas09">{{cita web |url = http://www.fpf.com.pe/doc/BasesADFP_2009.pdf |títulu = Bases ADFP 2009 |fechaaccesu = 30 d'avientu de 2009 |editor = Fpf.com.pe |añu=2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20131222011130/http://www.fpf.com.pe/doc/BasesADFP_2009.pdf |fechaarchivu = 22 d'avientu de 2013 }}</ref> El númberu d'equipos participantes aumentó a 16 y la primer parte del tornéu constó de 30 feches n'enfrentamientu direutu ida y vuelta. Depués, al llegar a la segunda parte del campeonatu, los equipos fueron dixebraos en dos grupos d'ocho según la so posición final: los que terminaron nes posiciones pares fueron a un grupu y los impares a otru.<ref name="bas09" /> Nestos grupos el puntaje nun volvió a cero; cada equipu empezó col puntaje fechu na fase regular. Asina, los líderes de dambos grupos apostaron el Títulu Nacional en dos Play Offs. Al llegar a dicha instancia, Alianza namái llogró'l subcampeonatu, pos cayó como visitante por 1:0 nel partíu de vuelta frente a Universitariu (previu 0:1 na ida). A diferencia de los dos campañes anteriores, l'equipu ''aliancista'' clasificó a la [[Copa Libertadores]] al ganar el so grupu respeutivu. Mientres tola temporada, Alianza tuvo so la direición téunica de Gustavo Costas. Nel añu 2010, l'equipu siguió col comandu téunicu lideráu por Costas. La pretemporada realizar en [[Sierra de la Ventana]], [[Arxentina]], col oxetivu puestu na [[Copa Libertadores 2010]]. En dichu certame realizó una campaña destacada, resaltando la goliada 4:1 que-y solmenó al nesi entós vixente campeón d'América y subcampeón del mundu, [[Estudiantes de La Plata]].<ref name="acopa2010">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/sacups/acopa2010.html |títulu= Copa Libertadores d'América 2010 |fechaaccesu=6 d'avientu de 2010 |autor= Andrés, Juan Pablo |editor= Rsssf.com |añu= 2010 |idioma=inglés}}</ref> Perdió'l primer llugar del so grupu na última fecha, pero aportó a octavos de final como'l meyor segundu del tornéu. Nesa instancia enfrentó a la [[Club de Fútbol Profesional de la Universidá de Chile|Universidá de Chile]], quien ganó en Lima pola resultancia de 0:1 nel partíu d'ida.<ref name="acopa2010" /> En [[Santiago de Chile|Santiago]], el cuadru ''aliancista'' consolidaba'l so accesu a cuartos de final al ganar 1:2 nel [[Estadiu Monumental David Arellano|estadiu de Colo-Colo]].<ref name="acopa2010" /> Sicasí, nuna polémica decisión, l'árbitru principal decidió validar un gol que fuera anuláu pol xuez de llinia.<ref>{{cita web |url= http://peru21.pe/noticia/473319/alianza xuega vida-ante-chile |títulu= Alianza esaniciáu en partíu polémicu |fechaaccesu= 6 d'avientu de 2010 |editor= Peru21.pe |añu= 2010 }}</ref> Asina, cola resultancia final de 2:2, el cuadru ''grone'' resignar a quedar ente los 16 meyores equipos d'América.<ref name="acopa2010" /> Les partíes de les sos principales figures na Libertadores como [[Wilmer Aguirre]] y [[José Carlos Fernández Piedra|José Carlos Fernández]], fixeron que l'equipu perdiera terrén na so llucha pol títulu nacional, que caltuvo'l so formatu del añu anterior. D'esta forma, acabó a 14 puntos del líder del grupu impar, la [[Club Deportivo Universidad de San Martín de Porres|Universidá de San Martín]]. El nuevu oxetivu d'Alianza Lima yera entós llograr el cupu como ''Perú 3'' a la [[Copa Libertadores 2011]]. Nes últimes feches del [[Campeonatu Descentralizáu 2010|Descentralizáu]] apostó dicha clasificación col so eternu rival, Universitariu. Al términu de les 44 feches regulares, Alianza llogró'l pase a la primer fase de la Libertadores, apostrando a Universitariu a la [[Copa Suramericana 2011|Copa Suramericana]].<ref>{{cita web |url= http://www.24hores.com.pe/deportes/1290996237.php |títulu= Universitariu despidir de la Libertadores ente qu'Alianza llogró'l so cupu |fechaaccesu= 6 d'avientu de 2010 |editor= 24hores.com.pe |añu= 2010 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20101206100225/http://www.24hores.com.pe/deportes/1290996237.php |fechaarchivu= 6 d'avientu de 2010 }}</ref> Alianza remató'l campeonatu nel tercer llugar de la tabla xeneral. Nel 2011, Alianza esportó a dellos xugadores al estranxeru ([[Carlos Ascues]], [[Hernán Hinostroza Vásquez|Hernán Hinostroza]] y [[André Carrillo]]), de la mesma, realizó una bona campaña que lo llevó a apostar la [[Copa Libertadores 2012]] y la final del [[Campeonatu Descentralizáu 2011|Descentralizáu]], que perdió ante'l [[Club Juan Aurich|Juan Aurich]] en definición de penaltis. Al añu siguiente, anduvo metanes una crisis xeneralizada yá que el club foi interveníu pol Estáu y puestu al cargu de una Alministración Temporal polo qu'hubo un éxodu de xugadores a entamos y metá de temporada, polo qu'Alianza realizó una mala campaña, inclusive en delles feches en cantu de la zona de descensu. L'añu 2013 empecipióse promisoriamente col afitamientu de [[Yordy Reyna]], un xugador canteranu qu'amosara grandes condiciones na temporada anterior. Les primeres feches del tornéu atoparon al equipu na primer posición. Sicasí dempués d'un receso empezar a sufrir derrotes inesperaes, perdiéndose la posición de privilexu. Amás nuna decisión que munchos consideraron entainada, l'Alministración Temporal del Club decidió vender a Reyna al [[Red Bull Salzburg]] d'[[Austria]]. Les males resultaos asocediéronse y el téunicu [[Wilmar Valencia]] viose obligáu a arrenunciar. Na segunda etapa l'equipu reforzóse y llogró meyores resultaos, pero los puntos perdíos na primer etapa torgaron que se llegué a la final. Nel 2014, con un nuevu téunicu, l'[[uruguái|uruguayu]] [[Guillermo Sanguinetti]], l'equipu arrinco perbién l'añu ganando'l [[Tornéu del Inca 2014|Tornéu del Inca]], dempués de vencer nuna apertada final xugada nel [[Estadiu Miguel Grau (Callao)|Estadio Miguel Grau del Callao]] a la [[Universidá San Martín]], dempués d'empatar 3 a 3 nun partíu que llegó al tiempu suplementariu y ganando por penaltis 5 a 3. Nel tornéu destacaron les figures de [[Walter Fernando Ibáñez|Walter Ibáñez]], [[Mauro Guevgeozián]], [[Pablo Míguez]] y [[Julio Landauri]]. Nel [[Campeonatu Descentralizáu 2014|Tornéu Apertura]] l'equipu foi bien irregular y pal [[Campeonatu Descentralizáu 2014|Tornéu Clausura]], el cuadru blanquiazul quedó 2ᵘ, depués de perder nun partíu extra, xugáu n'[[Arequipa]], con [[Sporting Cristal]]. [[Ficheru:Algérie - Arménie - 20140531 - Mauro Guevgeozian.jpg|miniaturadeimagen|170px|Mauro Guevgeozián, segundu goliador y campeón del [[Tornéu del Inca 2014|Tornéu del Inca]] 2014, usando la camiseta de la [[seleición de fútbol d'Armenia]].]] Nel añu 2015, entá con [[Guillermo Sanguinetti]] como téunicu,Alianza llegó per segunda vegada consecutiva a la final del Tornéu del inca, en venciendo a la [[Club Deportivo Universidad de San Martín de Porres|Universidá de San Martín]] en dos bien apertaos partíos na semifinal, pero perdió la final del tornéu frente a la [[Universidá César Vallejo Club de Fútbol|Universidad César Vallejo]], Si Alianza ganaba esi tornéu, automáticamente aportaba a les semifinales del [[Campeonatu Descentralizáu 2015]] .Na apertura, nun pudo caltener les bones resultaos. A mediaos del 2015, [[Christian Cueva]] foi tresferíu al [[Deportivo Toluca|Toluca]] mexicanu. De la mesma, diose l'arrenunciu de Sanguinetti, asina tomando les riendes del equipu [[Gustavo Roverano]] que'l so próximu partíu y debú nel primer equipu foi contra [[Club Deportivo Sport Loreto]], que cayó por 1-0, darréu xugó contra'l [[Club Universitariu de Deportes]], clásicu rival d'Alianza Lima, que terminó ganando por 1-0 con suplentes y xuveniles por causa de les sanciones pol partíu anterior, llueu Alianza Lima vieno recuperándose de dicha crisis futbolística; sicasí nun lu algamó pa clasificar a un tornéu internacional, rematando nel puestu 9 de 16 equipos. Nel 2016, pa consiguir el títulu nacional tenía de quedase ente los 4 primeros p'apostar la liguilla final, sicasí, quedó a 3 puntos del cuartu llugar, que foi ocupáu por [[Club Centro Deportivo Municipal|Deportivo Municipal]]. Nesta etapa xugaron pola institución dellos futbolistes peruanos que, darréu, clasificaríen a la [[Copa Mundial de Fútbol de 2018]] dempués de 36 años (Ente ellos destacaron [[André Carrillo]], [[Aldo Corzu]], [[Paolo Hurtado]], [[Christian Ramos]], [[Yordy Reyna]], [[Wilder Cartaxena]], [[Miguel Araujo]] y [[Christian Cueva]]). ===== Plan de restructuración y el regresu de la victoria (2017-actualidá) ===== Nel añu 2017, sol mandu del téunicu uruguayu [[Pablo Bengoechea]], l'equipu llogró consagrase campeón del [[Tornéu Apertura 2017 (Perú)|Tornéu Apertura]] y del [[Tornéu Clausura 2017 (Perú)|Tornéu Clausura]] y coronándose automáticamente col [[Campeonatu Descentralizáu 2017]] destacando [[Luis Alberto Ramírez|Luis Ramírez]] y l'ex-Peñarol [[Luis Aguiar]]. L'equipu consiguió cerrar l'añu calteniendo l'invictu nel so estadiu mientres tol tornéu local. L'equipu tamién foi'l meyor visitante de tol tornéu. De la mesma, foi'l primer llugar na tabla acumulada, asina que podría denominase como un añu redondu pal equipu 'íntimu'. En 2018, l'equipu empezaría mal nel Tornéu de Branu, y nel [[Tornéu Apertura 2018 (Perú)|Tornéu Apertura]], anque consiguió'l subcampeonatu. Pal [[Tornéu Clausura 2018 (Perú)|Tornéu Clausura]], el club sol mandu de Pablo Bengoechea volvería ser subcampeón, pero por cuenta de que quedó 3.° nel acumuláu, llogró clasificase a les semifinales, empatando 3:3 a Melgar de local y empatando 2:2 de visita,<ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-vs-melgar-vivo-online-golperu-ver-internet-gratis-semifinal-descentralizado-2018-95884/</ref><ref name=":2">https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/alianza-lima-vs-melgar-vivo-online-directo-via-gol-peru-movistar-cmd-arequipa-semifinales-descentralizado-2018-futbol-peruano-noticia-nndc-584631-noticia/</ref> para depués ganar 0-2 nos penaltis y clasificar asina a la final del tornéu.<ref name=":2" /> Na final perdería na ida por 4:1 y na vuelta por 3:0, llogrando'l subcampeonatu nacional.<ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/alianza-lima-vs-sporting-cristal-directo-1-4-primera-final-descentralizado-noticia-586716-noticia/</ref><ref>https://peru.as.com/peru/2018/12/16/futbol/1544990283_284210.html</ref> En 2019 empezar cola llegada de dellos futbolistes que Bengoechea pidiera, ente ellos los mundialistas [[Pedro Gallese]] y [[Wilder Cartagena|Wilder Cartaxena]], y la contratación del técnicu, [[Miguel Ángel Russo]], quién sería despidíu tres un mal apostáu Tornéu Apertura y Copa Llibertadores. Víctor Reyes dirixó unes feches como técnicu interín para, finalmente, da-y la batuta a Pablo Bengoechea, qu'enantes decidiera nun siguir a finales de la temporada pasada por cuenta de la situación de salú que travesaba la so madre. En siendo esaniciaos na fase de grupos de la Copa Bicentenariu, l'equipu de Pablo gana la Clausura, clasificando a la semifinal, onde esaniciaría a Sporting Cristal pero perdería la final énte [[Escuela Municipal Deportivu Binacional|Deportivu Binacional]] con un marcador global de 4 a 3. Nel añu 2020, el club empecipió con males resultancies nel Tornéu Apertura por cuenta de que rompióse la unidá del grupu, lo que causaría l'arrenunciu de Pablo Bengoechea y la posterior contratación de [[Mario Salas]]. Dempués d'unos malos resultancies na Copa Llibertadores y na Lliga 1, Salas foi despidíu y la directiva asitió a [[Daniel Ahmed]] como entrenador del primer equipu. A la fin de la temporada Alianza Lima baxaba de categoría al pie d'[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] y [[Deportivo Llacuabamba]]. Sicasí, tres un reclamu, tornáu pola FPF, decide dise al TAS, y, el [[18 de marzu|17 de marzu]] del 2021, el [[Tribunal d'Arbitraxe Deportivu|TAS]] concluyó nel amenorgamientu de dos puntos a [[Fútbol Club Carlos Stein|Carlos Stein]], provocando'l so descensu y asina la permanencia d'Alianza Lima, a pesar de que yá empecipiara la temporada [[2021]]. Tres una regular Fase 1 nel 2021, el nuevu técnicu Carlos Bustos decidió camudar el so tradicional sistema 4-3-3 a un 3-5-2 por cuenta de que nun cuntaba con llaterales netos y los sos defenses polo xeneral escarecíen d'esperiencia. Darréu, Alianza ganó con amplia ventaya la Fase 2 a falta de 2 feches por que remate el tornéu y llevantando el troféu na última fecha en pudiendo completar la bolsa de minutos. Apostó la final nacional con Sporting Cristal, Alianza ganó nel partíu d'ida contra [[Sporting Cristal]] 1:0 con gol de [[Hernán Barcos]] tres un gran pase de [[Wilmer Aguirre]] y nel partíu de vuelta empatóse ensin goles, conquistando Liga 1 2021. L'equipu del técnicu arxentín consiguió una racha de 21 partíos invictos, una de les meyores raches na historia del equipu íntimu. En tola temporada temporada, l'equipu solo perdió 2 partíos contra Sporting Cristal. == Presidentes == {{AP|Presidentes del Club Alianza Lima}} Alianza Lima tuvo 28 presidentes a lo llargo de tola so vida institucional, siendo toos ellos de nacionalidá peruana.<ref name="presidentes" /> El Presidente que más tiempu tuvo nel puestu foi Augusto Mulanovich, llegando a tar 11 años a cargu del club.<ref name="presidentes" /> Mulanovich y José Vásquez Benavides, fueron los únicos Presidentes ''aliancistas'' que tuvieron en dalgún momentu, dos periodos. Nel casu de Mulanovich fueron 1945-1950 y 1961-1972, ente que Benavides tuvo na Presidencia mientres los años de 1942-1944 y 1951-1960.<ref name="presidentes" /> Los únicos Presidentes Honorarios que tien el club son Alfonso De Souza Ferreira Basagoitia (que'l so fíu, Alfonso De Souza Ferreira Remuzgo, foi la cabeza de la institución nel periodu 2002-2009) y Foción Mareátegui.<ref name="presidentes" /> Nel 2008, por cuenta de un desalcuerdu ente les llistes de Carlos Franco y Augusto Claux, non pudo realizase la votación. Finalmente les eleiciones llevar a cabu'l 18 d'abril de 2009. Guillermo Alarcón proclamóse Presidente electu al vencer a Carlos Tizón por 130 votos de diferencia. La nueva direutiva tomó les riendes del club ''íntimu'' el 18 de mayu de 2009.<ref>{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/2009-05-18-guillermo-alarcon-asumio-el%20cargu-de-presidente-de-alianza-noticia_182190.html |títulu = Guillermo Alarcón asumió'l cargu de presidente d'Alianza |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Rpp.com.pe |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090522165805/http://www.rpp.com.pe/2009-05-18-guillermo-alarcon-asumio-el |fechaarchivu = 2009-05-22 }}</ref> === La primer direutiva === Hai distintes versiones alrodiu de quien conformaron la primer direutiva del Club Alianza Lima. Dizse que Ramón Aranda ocupó'l puestu de Presidente, dexando la Vicepresidencia a Antonio La Torre. El secretariu sería José Carreño y José Paulet el primer capitán ''aliancista''. Toos ellos escoyíos polos fundadores de mayor edá.<ref name="Historia" /> Sicasí, nun esisten datos precisos que señalen quien ocupó la primer Presidencia del club. Dalgunos señalen a daquién apellidado Villarreal, per otra parte dalgunos creen que se trató de Hipólito Venegas. Sicasí, la mayoría piensa que foi Ramón Aranda. La distribución de los cargos na direutiva tampoco ta clara. Sicasí, ye una realidá que'l ''padrín'' y Presidente Honorariu foi Foción Mareátegui, quien aceptó de bona forma la invitación, yá que simpatizaba enforma cola práctica de los deportes.<ref name="futbolima">{{cita web |url = http://sisbib.unmsm.edu.pe/BibVirtual/Tesis/Human/Alvarez_Y_T/Cap2.htm |títulu = EL FÚTBOL EN LIMA |fechaaccesu = 17 de xunu de 2008 |autor = Álvarez Gradia, Gerardo Tomas |editor = Unmsm.edu.pe |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20040905005658/http://sisbib.unmsm.edu.pe/BibVirtual/Tesis/Human/Alvarez_Y_T/Cap2.htm |fechaarchivu = 5 de setiembre de 2004 }}</ref><ref name="Historia" /> === Llistáu de tolos tiempos === Dende la so fundación, el club tuvo los siguientes presidentes:<ref name="presidentes">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/presidentes.asp |títulu = Presidentes del Club Alianza Lima |fechaaccesu = 18 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2008 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012322/http://www.clubalianzalima.com/pages/presidentes.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref> {|width=50%; align="left" |valign=top width=60%| {| align=center border=1 width=65% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#191970 style="color:white;" !Presidente || Periodu |-align=left |{{bandera|Perú}} José Carreño *|| 1901-1902 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Villarreal|| 1903-1904 |-align=left |{{bandera|Perú}} Esteban Manuel Aranda|| 1905-1906 |-align=left |{{bandera|Perú}} Manuel Carballo|| 1907-1908 |-align=left |{{bandera|Perú}} Julio Chacaltana Chacón|| 1909-1910 |-align=left |{{bandera|Perú}} Foción Mareátegui|| 1911 |-align=left |{{bandera|Perú}} Ricardo Pérez|| 1911-1914 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Pedreschi Penisqui|| 1915-1918 |-align=left |{{bandera|Perú}} Ernesto Vergara|| 1918-1919 |-align=left |{{bandera|Perú}} Hipólito Venegas|| 1920-1924 |-align=left |{{bandera|Perú}} Manuel Parra del Riego|| 1925-1926 |-align=left |{{bandera|Perú}} Juan Bromley Seminariu || 1927-1931 |-align=left |{{bandera|Perú}} Víctor Oyaque|| 1931 |-align=left |{{bandera|Perú}} Juan Carbone Gardella|| 1931-1933 |-align=left |{{bandera|Perú}} Adolfo Pedreschi|| 1934 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Arias Schreiber|| 1935 |-align=left |} |} {|width=50%; align="center" |valign=top width=60%| {| align=center border=1 width=65% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#191970 style="color:white;" !Presidente || Periodu |-align=left |{{bandera|Perú}} Jorge Checa Eguiguren|| 1936-1940 |-align=left |{{bandera|Perú}} Humberto Fernandini|| 1941 |-align=left |{{bandera|Perú}} José Vásquez Benavides|| 1942-1944 y 1951-1960 |-align=left |{{bandera|Perú}} Augusto Mulanovich|| 1945-1950 y 1961-1972 |-align=left |{{bandera|Perú}} Luis Vargas Hornes|| 1972-1974 |-align=left |{{bandera|Perú}} Enrique Zevallos Távara|| 1975-1982 |-align=left |{{bandera|Perú}} Agustín Merín Tapia|| 1983-1989 |-align=left |{{bandera|Perú}} Alberto Espantible Pérez|| 1990-1993 |-align=left |{{bandera|Perú}} Pío Dávila Esquenazi|| 1994-1996 |-align=left |{{bandera|Perú}} Alberto Masías Ramírez|| 1996-2001 |-align=left |{{bandera|Perú}} Alfonso de Souza Ferreira **|| 2002-2007 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Franco Chipoco **|| 2008-2009 |-align=left |{{bandera|Perú}} Guillermo Alarcón|| 2009-2012 |-align=left |{{bandera|Perú}} Susana Cuba|| 2012-2015 |-align=left |{{bandera|Perú}} Christian Bustos|| 2015-2016 |-align=left |{{bandera|Perú}} Renzo Ratto|| 2016- |} |} * <small>(*) A pesar de nun saber con exactitú'l primer Presidente del Club Alianza Lima, la institución asitia a José Carreño naquella posición.</small><ref name="presidentes" /> * <small>(**) La xestión d'Alfonso de Souza Ferreira tuvo de concluyir en 2007, sicasí les eleición retardáronse dos vegaes por desalcuerdos ente les llistes opositores, faciendo que'l so mandatu siguiera por orde xudicial hasta que se resolvieren dichos problemes. Por non tar acordies cola judicialización de los problemes internos ente los candidatos, solicita Llicencia Indefinida'l 30 d'avientu de 2007, fecha en qu'asume'l cargu de manera interina'l vicepresidente Carlos Franco Chipoco y qu'ostenta hasta'l 15 de xineru de 2009. Nesa fecha Alfonso de Souza Ferreira retoma la Presidencia y de momentu convoca a eleiciones xenerales pal 18 d'abril d'esi mesmu añu.</small> == Símbolos == {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right:1em; font-size: 90%; background:#FFFFFF; color:black; width:25em; max-width:30%;" cellspacing="5" | style="text-align: justify;"| ''«Por eso ye que la to enchida''<br /> ''fervosu glaya "Ende vien el gol,''<br /> ''ende vien el gol, ende vien el gol"''<br /> ''que te va coronar campeón.''<br /> ''Y vamos glayar hasta la muerte''<br /> ''Alianza Lima ye'l Perú...»''<ref>{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/himnu.asp |títulu = Himnu |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080314215939/http://www.clubalianzalima.com/pages/himnu.asp |fechaarchivu = 14 de marzu de 2008 }}</ref><br /> <br /> :<small>Pequeñu estractu del últimu coru del himnu d'Alianza Lima.<br />Música y lletra: Víctor Cueto Candela.</small> |} === Himnu === El [[Coronel]] Víctor Cueto Candela creó l'himnu en [[1976]]. Coles mesmes, compunxo la lletra y la música. Nesi entós la yá esistente [[barra brava]] del club, la ''Asociación Barra Aliancista'' (darréu ''Comandu Svr ''), nun principiu facer so, sicasí, la institución adoptar depués como l'himnu oficial. Nun partíu por [[Copa Libertadores d'América]] onde s'enfrentaron Alianza y l'[[Club Deportivo Alfonso Ugarte|Alfonso Ugarte]] de [[Puno]] en febreru d'esi añu, escuchar por primer vegada l'himnu ''aliancista'', onde la ''Banda de la Guardia Republicana'', tuvo al cargu de la música. Cueto Candela, finó'l miércoles [[30 d'abril]] del [[2008]] a los 64 años d'edá. Dellos miembros de la direutiva presidida interinamente pol [[arquiteutu]] Carlos Franco fixeron presentes na so casa allugada en [[Santiago de Surco]]. === Escudu === L'escudu d'Alianza Lima empezó a usase en [[1928]], mientres la xestión de Juan Bromley como presidente del club. Adoptó l'emblema y lo categorizó de forma oficial. L'escudu ye un rectángulu vertical de fondu blancu con cantos azules esquinados na parte cimera y bordiaos na parte inferior. Adientro del rectángulu, estrémase otru más pequeñu estremáu en dos partes. Na parte inferior amuésase barres azules que s'entrepolen col fondu, representando los colores carauterísticos del club; ente que na parte cimera contién referencies del [[escudu d'armes de Lima]], que esta compuestu por [[Reis Magos|trés corones]] con una [[Estrella de Belén|estrella]] sobre elles representen l'orixe capitalín de la institución, yá que [[Lima]] ye conocida como la ''Ciudá de Reyes''. Alredor del segundu rectángulu atópase la frase ''Club Alianza Lima 1901''. Hasta'l día de güei desconozse al autor de la obra. {| class="wikitable sortable" width="100%" |+ |- align="center" | width="300" align="center" | [[Ficheru:Escudo Alianza Lima 1 - 1927.png|120px]] | width="300" align="center" | [[Ficheru:Escudo Alianza Lima 2 - 1970-1987.png|120px]] | width="300" align="center" | [[Ficheru:Escudo Alianza Lima 3 - 1988-2011.png|120px]] | width="300" align="center" | |- align="center" | 1927 | 1970-1987 | 1988-2010 | 2011-presente |} <ref name="Escudu">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/escudu.asp |títulu = ESCUDO |fechaaccesu = 9 d'agostu de 2010 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100918214737/http://clubalianzalima.com/pages/escudu.asp |fechaarchivu = 18 de setiembre de 2010 }}</ref> === Bandera === [[Ficheru:Bandera del Club Alianza Lima.svg|miniaturadeimagen|derecha|130px|Bandera d'Alianza Lima.]] La bandera ''aliancista'' foi creada nos [[años 1930]] y ye considerada como unu de los estandartes oficiales. Nel sector esquierdu, reparar un triángulu horizontal; nel centru del mesmu, allúgase'l [[Blasón|escudo]] del club ''blanquiazul''. La bandera tien los tradicionales colores azul y blancu y el clásicu diseñu llistáu ''aliancista'' de forma yacente. Nel so diseñu orixinal, caltenía muncha semeyanza cola bandera de ciudá de Lima, sicasí, foi oxetu de munches variaciones na actualidá. Los cantos del triángulu que zarra l'escudu son de color coloráu con blancu, simbolizando la patria [[Perú|peruana]]. Comúnmente se iza el pabellón nel estadiu Alejandro Villanueva xunto cola tradicional morada, acompañando la [[Bandera de Perú|bandera nacional de Perú]].<ref>{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/bandera.asp |títulu = BANDERA |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080314220855/http://www.clubalianzalima.com/pages/bandera.asp |fechaarchivu = 14 de marzu de 2008 }}</ref> == Uniforme == * '''Uniforme titular''': Camiseta azul escura, con rayes blanques, con detalles doraos pol 110 aniversariu de la nacencia d'Alejandro Villanueva y costazos azules escuros con nome de la empresa auspiciadora. Short negru y medies azul escures con detalles doraos na parte trasera. * '''Uniforme alternativu''': Camiseta verde n'homenaxe al so primer uniforme de 1912 con short blancu y medies d'igual color. === El primer uniforme === Dalgunos de los mozos fundadores d'Alianza tuvieron ascendencia [[italia]]na.<ref name="Historia" /> Por ello surdió la historia de la primer camiseta ''aliancista''. Un miembru fundador, Eduardo Pedreschi, fíu xunto a Carlos d'una familia d'[[inmigrantes]] italianos llegaos al [[Perú]] en [[1874]], encargó-y a los so hermanes qu'iguaren los primeros uniformes.<ref name="afro" /> Elles, por que la so proxenitora non se ofuscase, tomaron los colores de la [[bandera d'Italia]], polo que'l primer uniforme llució camisetes [[verde]]s y pantalones [[blancu (color)|blancos]].<ref name="Historia" /> Más palantre usáronse l'azul, el blancu y el negru, colores de la caballeriza ''Alianza''. La camiseta alterna d'entós yera colorada. El diseñu y colores actuales ver por primer vegada ente los años [[1912]] y [[1919]].<ref name="Historia" /> === Evolución del uniforme === ==== Titular ==== <center> {| | {{Camisetes | patrón_izq = | patrón_cuerpu = | patrón_der = | esquierdu = 006633 | cuerpu = 006633 | derechu = 006633 | shorts = FFFFFF | medies = FFFFFF | títulu = 1901-1911 }} | {{Camisetes | patrón_izq = | patrón_cuerpu = | patrón_der = | esquierdu = 000055 | cuerpu = 000055 | derechu = 000055 | shorts = FFFFFF | medies = 000000 | títulu = 1912-1919 }} | {{Camisetes | pattern_la = _whitelower | pattern_b = _thickwhitestripes | pattern_ra = _whitelower | leftarm = 000055 | body = 000055 | rightarm = 000055 | shorts = 000000 | socks = 000055 | títulu = 1912-1945 }} | {{Camisetes | pattern_la = _white_stripes | pattern_b = _whitestripes | pattern_ra = _white_stripes | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 1920-1925 }} | {{Camisetes | pattern_la = _whitelower | pattern_b = _thickwhitestripes | pattern_ra = _whitelower | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 1926-2010 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza 2010 | pattern_b = _Alianza 2010 | pattern_ra = _Alianza 2010 | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2010 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza 2011 | pattern_b = _Alianza 2011 | pattern_ra =_Alianza 2011 | patrón_pan = _Alianza 2011 | patrón_med = | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2011 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianzalima1213h | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza 2011 | patrón_med = | leftarm = 0c1b4d | body = 0c1b4d | rightarm = 0c1b4d | shorts = 0c1b4d | socks = 000044 | títulu = 2012 }} | {{Camisetes | pattern_la = _white_stripes | pattern_b = _AL local_2013 | pattern_ra = _white_stripes | patrón_pan = _Alianza 2011 | leftarm = 0c1b4d | body = 0c1b4d | rightarm = 0c1b4d | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2013 }} | {{Camisetes | pattern_l'alianza14h | pattern_b = _alianza14h | pattern_ra = _alianza14h | patrón_pan = | leftarm = 0c1b4d | body = 0c1b4d | rightarm = 0c1b4d | shorts = 000044 | socks = FFFFFF | títulu = 2014 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianza15H | pattern_ra = | patrón_pan = _alianza15H | patrón_med = _alianza15H | leftarm = 000040 | body = 000040 | rightarm = 000040 | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2015 }} | |} </center> <center> {| | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianza16H | pattern_ra = | patrón_pan = _alianza15H | patrón_med = _alianza15H | leftarm = 000040 | body = 000040 | rightarm = 000040 | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2016 }} | {{Camisetes | pattern_la = _left | pattern_b = _alianza17H | pattern_ra = _right | patrón_pan = _alianza17H | patrón_med = _alianza17H | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2017 }} |{{Camisetes | pattern_la = _alianza18h | pattern_b = _alianza18h | pattern_ra = _alianza18h | patrón_pan = _alianza18h | patrón_med = _alianza18h | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2018 }} |{{Camisetes | pattern_la = _alianza19h | pattern_b = _alianza19h | pattern_ra = _alianza19h | patrón_pan = _alianza19h | patrón_med = _alianza 19h | leftarm = 000040 | body = 000040 | rightarm = 000040 | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2019 }} |} </center> ==== Alternativu ==== <center> {| | {{Camisetes | pattern_la = _white_hoops | pattern_b = _white_hoops | pattern_ra = _white_hoops | patrón_med= | patrón_pan= | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 1964 }} | {{Camisetes | pattern_la = _three_adidas_white_left_shoulder_stripes | pattern_b = _three_adidas_white_left_shoulder_stripes | pattern_ra = | patrón_med= | patrón_pan= | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | títulu = 1992 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza away 2010 | pattern_b = _Alianza away 2010 | pattern_ra = _Alianza away 2010 | patrón_med= _Alianza away 2010 | patrón_pan= _Alianza away 2010 | leftarm = 000044 | body = 0005678 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2010 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza3 2011 | pattern_b = _Alianza3 2011 | pattern_ra = _Alianza3 2011 | patrón_pan= _Alianza3 2011 | patrón_med= | leftarm = FFFFFF | body = 2E8B57 | rightarm = 2E8B57 | shorts = FFFFFF | socks = 458B74 | títulu = 2011-2012 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _A LA visita_2013 | pattern_ra = | patrón_pan= _Alianza3 2011 | patrón_med= | leftarm = FFFFFF | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | títulu = 2013 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianzalima14a | pattern_ra = | patrón_pan= _Alianza3 2011 | patrón_med= | leftarm = | body = 000000 | rightarm = | shorts = | socks = FFFFFF | títulu = 2014 }} | {{Camisetes | pattern_l'alianza15A | pattern_b = _alianza15A | pattern_ra = _alianza15A | patrón_pan= _alianza15A | patrón_med= _alianza15A | leftarm = | body = 000000 | rightarm = | shorts = | socks = FFFFFF | títulu = 2015 }} | {{Camisetes | pattern_la = _left | pattern_b = _alianza17A | pattern_ra = _right | patrón_pan= _alianza17A | patrón_med= _alianza17A | leftarm = 000000 | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = 000000 | socks = 00BFFF | títulu = 2017 }} | |} </center> === L'uniforme moráu === Alianza Lima modifica'l so colores orixinales mientres un tiempu determináu por motivos [[Relixón|relixosos]].<ref name="señorchalaca">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/10208/106/ |títulu= FullMito: La lleenda y los milagros |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |fechaaccesu=8 d'ochobre de 2009 }}</ref> La razón d'esti cambéu ye la devoción que tien el club escontra'l [[Señor de los Milagros (Lima)|Señor de los Milagros]].<ref name="alianzaseñor2" /> Dizse que José Carrión foi quien impulsó la práctica de portar uniformes especiales n'[[ochobre]]. Como utilero del primer equipu y apelando a la so condición de devotu, mandó a iguar una indumentaria que tuviera'l moráu como color principal, pos esa tonalidá ye la que siempres identificó a los fieles.<ref name="alianzaseñor2" /> Mientres el mes d'ochobre, l'uniforme moráu pasa a ser l'uniforme titular del equipu. Igualmente coméntase que por una tema de delda col provisor de tela, tuvieron que buscar una alternativa, quedando como "tradición" portar l'uniforme moráu mientres ochobre. La revista ''Don Balón Perú'', na so edición del [[26 d'ochobre]] de [[1998]], señala que'l [[25 de setiembre]] de [[1955]] Alianza Lima presentar por primer vegada con camiseta íntegramente blanquimorada, pantalón moráu y medies moraes; ante la sorpresa xeneral de los aficionaos.<ref name="señorchalaca" /> Por esi fechu, dende la tribuna, el dirixente Alfonso de Souza Ferreira despidió a Carrión por atopalo responsable de lo que consideraba, un ''atentáu'' a la historia ''aliancista''.<ref name="alianzaseñor" /> Sicasí, al ver la resultancia final de 2:1 favorable al cuadru ''íntimu'', el dirixente aselóse y encamentó-y afaer el color moráu al diseñu tradicional.<ref name="alianzaseñor" /> El siguiente domingu, [[2 d'ochobre]], Alianza salió al campu de xuegu con camisetes blanquimoradas frente al [[Club Centro Deportivo Municipal|Deportivo Municipal]]. El partíu remató con victoria d'Alianza (1:0), polo qu'empezó la tradición.<ref name="alianzaseñor" /> Sicasí, esisten pruebes que comprueben datos erróneos conteníos na revista.<ref name="señorchalaca2">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/10206/1/ |títulu= Blanquimorados pa siempres |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |fechaaccesu=8 d'ochobre de 2009 }}</ref> Les feches de los partíos son correutes, pero Alianza nun se presentó con camisetes moraes en 1955. La fecha real y comprobao onde la tradición foi oficialmente constituyida ye'l [[3 d'ochobre]] de [[1971]], nun partíu frente a [[Sporting Cristal]] nel [[estadiu Nacional de Perú|estadiu Nacional]].<ref name="señorchalaca2" /> La resultancia del partíu foi un trunfu ''aliancista'' por 2:0, con goles de [[Teófilo Cubillas]] y [[César Cueto]].<ref name="señorchalaca2" /> <center>«''En Lima,''</center> <center>''tou morenu,''</center> <center>''cuando llega'l mes d'ochobre,''</center> <center>''col hábitu cúbrese''</center> <center>''del so Señor Nazarenu.''</center> <center>''Alianza, por non ser menos,''</center> <center>''de moráu llego lloñe».''<ref name="alianzaseñor2">{{cita web |url = http://senordelosmilagros.perucultural.org.pe/devocion.htm |títulu = Les Nazarenes y El Señor de Los Milagros |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080328195939/http://senordelosmilagros.perucultural.org.pe/devocion.htm |fechaarchivu = 28 de marzu de 2008 }}</ref> <center>[[Nicomedes Santa Cruz]].</center></center> <center> {| | {{Camisetes | pattern_la = _whitelower | pattern_b = _thickwhitestripes | pattern_ra = _whitelower | leftarm = 660099 | body = 660099 | rightarm = 660099 | shorts = 660099 | socks = 660099 | títulu = 1971-2009 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza Ochobre 2010 | pattern_b = _Alianza Octubre 2010 | pattern_ra = _Alianza Octubre 2010 | patrón_pan = _Alianza Octubre 2010 | patrón_med = | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | títulu = 2010 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _Alianza octubre 2011 | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = 6f3198 | body = 660099 | rightarm = 6f3198 | shorts = 6f3198 | socks = 6f3198 | títulu = 2011 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _AL ochobre_2012 | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = 6f3198 | body = 660099 | rightarm = 6f3198 | shorts = 6f3198 | socks = 6f3198 | títulu = 2012 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _Alianza octubre 2011 | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = 6f3198 | body = 0c1b4d | rightarm = 6f3198 | shorts = 6f3198 | socks = 6f3198 | títulu = 2013 }} | {{Camisetes | pattern_l'alianza14t | pattern_b =_alianza14t | pattern_ra =_alianza14t | patrón_pan =_Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = | body = 000000 | rightarm = | shorts = 8000FF | socks = 6f3198 | títulu = 2014 }} | |} </center> === Auspiciadores === * ''Actualizáu al 2018.'' Nel ámbitu comercial, la camiseta ''aliancista'' foi la más cotizada del fútbol peruano mientres l'añu 2010, llegando a cobrar por publicidá (namái na so camiseta) más de millón y mediu de dólares.<ref>{{cita web |url= http://elcomercio.pe/noticia/419023/gana-camiseta-alianza-lima-club-peruanu-que-mas-recibe-sponsors |títulu= Gana cola camiseta: Alianza Lima ye'l club peruanu que más recibe por sponsors |fechaaccesu=24 de febreru de 2010 |editor= Elcomercio.com.pe |añu= 2010 }}</ref> Per otru llau, distintes marques de indumentaria deportiva ellaboraron la divisa d'Alianza Lima al traviés de los años. La camiseta de la presente temporada foi iguada por [[Nike]], empresa estauxunidense de confección d'accesorios deportivos; cola cual el club caltién venceyu dende'l 2011.<ref name="sponsors" /> Nel so intentu de crear nueves formes de llograr ingresos económicos como los derechos de tresmisión y la recaldación de taquilla, la institución ''blanquiazul'' funge de mediu efectivu pa patrocinar empreses o organizaciones. D'esta manera, nes últimes décades fíxose común llevar el logotipu de dalguna marca na parte frontera de la camiseta.<ref name="sponsors">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/sponsor_prueba.asp |títulu = SPONSORS |fechaaccesu = 25 de marzu de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090322001024/http://www.clubalianzalima.com/pages/sponsor_prueba.asp |fechaarchivu = 22 de marzu de 2009 }}</ref> {| {{tablaguapa}} |+'''Indumentaria'''<ref name="sponsors" /><ref name="sponsors2">{{cita web|url=http://corazon-azvl.blogspot.com/2009/05/falemos-de-moda.html|títulu=Comandu azul: Falemos de moda|editor=Corazon-azvl.blogspot.com|fechaaccesu=25 de marzu de 2009|añu=2009}}</ref><ref>{{cita web|url=http://depor.pe/noticia/621011/alianza-lima-roblo-alcuerdu-nike-proximos-cuatro-ano|títulu=Alianza Lima robló con Nike polos próximos cuatro años|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100815212013/http://depor.pe/noticia/621011/alianza-lima-roblo-alcuerdu-nike-proximos-cuatro-ano|fechaarchivu=15 d'agostu de 2010|editor=Depor.pe|fechaaccesu=9 d'agostu de 2010|añu=2010}}</ref> !Periodu !Provisor !Logotipu |- |1987-1988 |{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|Puma]] | |- |1989-1994 |{{bandera|Perú}} [[Calvo Sportwear|Calvo]] |[[Ficheru:Calvo logo.png|45px]] |- |1995 |{{bandera|Perú}} [[Polmer]] |[[Ficheru:Polmer Logo.png|55px]] |- |1996 |{{bandera|Alemaña}} [[Adidas]] |[[Ficheru:Original Adidas logo.svg|40px]] |- |1997 |{{bandera|Italia}} [[Kappa (marca)|Kappa]] |[[Ficheru:Kappa LOGO.png|55px]] |- |1998 |{{bandera|Brasil}} [[Penalty (marca)|Penalty]] |[[Ficheru:Logo Penalty.png|70px]] |- |1999-2003 |{{bandera|Perú}} [[Walon Sport|Walon]] |[[Ficheru:Walon Sport.svg|40px]] |- |2004 |{{bandera|Italia}} [[Fila (marca)|Fila]] |[[Ficheru:Fila logo.svg|50px]] |- |2005-2010 |{{bandera|Ecuador}} [[Marathon Sports|Marathon]] |[[Ficheru:Marathon Sports.png|74x74px]] |- |2011-Act. |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Nike]] |[[Ficheru:Logo NIKE.svg|50px]] |} {| {{tablaguapa}} |+'''Patrocinador'''<ref name="sponsors2" /><ref name="ja">{{cita web|url=http://www.delgol.com/jayo/halianza.htm|títulu=ALIANZA LIMA|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081206164330/http://www.delgol.com/jayo/halianza.htm|fechaarchivu=6 d'avientu de 2008|editor=Delgol.com|fechaaccesu=27 de marzu de 2009|añu=2009}}</ref> !Periodu !Patrocinador |- |1988 | <br />{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|miniatura]] |- |1989-1991 |{{bandera|Perú}} Banco Popular |- |1992 |[[Ficheru:Logo-comercio.jpg|80px]]<br />{{bandera|Perú}} [[Bancu de Comerciu]] |- |1993 |<br />{{bandera|Perú}} [[América Televisión]] |- |1994-1995 |{{bandera|Corea del Sur}} [[LG Electronics|Goldstar]] |- |1996-1997 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Pilsen Callao|Pilsen Callao]] |- |1998 |{{bandera|Perú}} Bancu del Progresu |- |1999 |[[Ficheru:Logo of the LG Corporation (2008-2015).png|40px]]<br />{{bandera|Corea del Sur}} [[LG Electronics]] |- |2000-2001 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Pilsen Callao|Pilsen Callao]] |- |2002 |[[Ficheru:TIM logo (2004-2014).svg|40px]]<br />{{bandera|Italia}} [[Telecom Italia Mobile|TIM]] y {{bandera|Perú}} Gloria |- |2003 |[[Ficheru:Siemens Mobile Logo.svg|40px]]<br />{{bandera|Alemaña}} [[Teléfonos móviles Siemens|Siemens Mobile]] |- |2004-2005 |[[Ficheru:PepsiOld.svg|40px]] [[Ficheru:Ambev logo.svg|40px]]<br />{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Pepsi]] y {{bandera|Perú}} [[AmBev|AmBev Perú]] |- |2005-2006 |{{bandera|Brasil}} [[Brahma (cerveza)|Brahma]] |- |2007-2010 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Cristal (Perú)|Cerveza Cristal]] |- |2011-2013 |Ensin patrocinador |- |2014-2016 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Cristal (Perú)|Cerveza Cristal]] |- |2017 |{{bandera|Curaçao}} 24WIN |- |2018-2021 |{{bandera|Ecuador}} Banco Pichincha |- |2022 |{{bandera|Perú}} Marcadores 247.com |- |2023-Act. |{{bandera|Perú}} Apuesta Toal |} == Estadiu == {{AP|Estadio Alejandro Villanueva}} [[Ficheru:2011 AL USMP OCC.jpg|x220px|miniaturadeimagen|Tribuna principal del [[Estadiu Alejandro Villanueva]].]] L'[[Estadiu Alejandro Villanueva]], ye'l recintu onde l'equipu xuega los sos partíos de llocal.<ref name="infra" /> La so construcción foi anunciada'l [[15 de febreru]] de [[1951]], día que'l club celebraba los sos [[Aniversariu de bodes|bodes d'oru]], ente que'l terrén onde s'alzaría foi donáu por [[Manuel A. Odría|Manuel Odría]], [[Presidente de Perú]] nesi entós.<ref name="infra" /> Diversos problemes fixeron que les obres retrasar por munchos años, empecipiándose les mesmes recién a fines de les [[Década de 1960|década de los sesenta]]. L'encargáu de llevar a cabu'l proyeutu foi'l [[Inxeniería civil|inxenieru]] [[uruguái|uruguayu]] Walter Lavalleja Sarries. Una vegada rematáu, bautizar como Estadio Alianza Lima, nome que sería camudáu a ''Estadio Alejandro Villanueva'' en setiembre del añu [[2000]].<ref>{{cita llibru |títulu=Llibro d'Oru d'Alianza Lima |añu=2001 |capítulu=Capítulu IX: La Institución |páxina=117|editorial=[[El Comercio (Perú)|Empresa Editora El Comercio S.A]] |isbn=9972-617-90-4 |cita=Dende un empiezu, l'estadiu llució na so fachada un enorme mosaicu cola imaxe d'Alejandro Villanueva, máximu ídolu blanquiazul, cola siguiente lleenda: "Homenaxe al deportista aliancista d'ayeri, güei y siempres." En 1974 l'estadiu foi bautizáu como Estadio Alianza Lima, pero en setiembre del 2000, faciendo xusticia cola historia, l'asamblea de socios decidió camuda-y el nome a Estadio Alejandro Villanueva}}.</ref> {{cita|''«L'Estáu dexa'l terrén pa la construcción del estadiu de l'Alianza, recoyendo ya interpretando el sentimientu popular en pro d'esti club, que dende la so fundación vien estremándose polos frecuentes ya importantes trunfos deportivos que supo conquistar».''| Xeneral [[Manuel A. Odría]].<ref>{{cita llibru |títulu=Llibro d'Oru d'Alianza Lima |añu=2001 |capítulu=Capítulu IX: La Institución |páxines=110-112 |editorial=[[El Comercio (Perú)|Empresa Editora El Comercio S.A]] |isbn=9972-617-90-4 |cita="El 15 de febreru de 1951, celebrándose'l cincuentenariu del club, diose'l primer pasu pa cumplir tan ambiciosu suañu. Esi día, el presidente de la República, Xeneral Manuel A. Odría, asitió la primer piedra del estadiu d'Alianza Lima. La nueva sede deportiva llevantaríase sobre'l terrén donáu pol xefe d'Estáu, entendía trenta y ocho mil metros cuadraos y allugábase na Urbanización Matute, allongamientu del baldrayu Abtao, del distritu La Victoria. Nel so discursu de presentación el Xeneral Odría dixo lo siguiente: "L'Estáu dexa'l terrén pa la construcción del estadiu de l'Alianza, recoyendo ya interpretando el sentimientu popular en pro d'esti club, que dende la so fundación vien estremándose polos frecuentes ya importantes trunfos deportivos que supo conquistar"}}.</ref>}} === Historia === Foi inauguráu'l [[27 d'avientu]] de [[1974]]. Como partíu inaugural, esi mesmu día enfrentáronse Alianza y el [[Club Nacional de Football|Nacional d'Uruguái]] por cuenta de un cuadrangular internacional onde tamién participaron [[Club Atlético Independiente|Independiente de Avellaneda]] y [[Universitariu de Deportes]], siendo esti postreru'l vencedor de la competición.<ref>{{cita web |autor=Rojas, Percy |editor=Peru.com |añu=2003 |url=http://www.peru.com/futbol/columnistes/percy_coloraes/idocs/2003/1/29/DetalleDocumento_65404.asp |títulu=Eco de fútbol |fechaaccesu=11 de xunetu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081015062450/http://www.peru.com/futbol/columnistes/percy_coloraes/idocs/2003/1/29/DetalleDocumento_65404.asp |fechaarchivu=15 d'ochobre de 2008 }}</ref> Augusto Mulanovich, un ex-presidente del club, foi l'encargáu de dar el ''play d'honor''. L'alcuentru remató empatáu a dos y el primer gol que vio Matute marcar l'uruguayu Revetria a los 18 minutos. De la mesma, los primeros goles ''aliancistas'' anotaos nel colosu fueron obra de Juan José Ávalos y Juan Rivero, a los 29 y 50 minutos respeutivamente.<ref name="infra" /> L'árbitru foi Carlos Rivero ante l'asistencia de 36.966 espectadores. La temporada siguiente, a tan solo un añu d'inauguráu, l'estadiu Alianza Lima formó parte d'un nuevu títulu nacional ''aliancista''. Un entós modernu allumáu artificial asitióse seis años más tarde, en [[1980]].<ref name="infra" /> El coliséu cunta con cuatro torres de llume artificial. Ente'l so instalaciones atopa'l campu principal, el complexu de les divisiones menores del club y la ''Villa Íntima'', que ye'l llugar onde se concentra'l primer equipu. Según una [[encuesta]] realizada pola [[Universidá de Lima]], l'Estadiu Alejandro Villanueva ye'l más inseguru pa xugar al [[fútbol]], por cuenta de, ente otres coses, el so allugamientu n'unu de los barrios más peligrosos de Lima, magar ello, l'estadiu Alejandro Villanueva cunta con un centru de monitoreo de videovigilancia con 50 cámares de seguridá d'alta teunoloxía allugaes en distintes zones del estadiu tanto tribunes como interiores y esteriores que foi inauguráu apocayá, cabo resaltar que ye l'únicu estadiu en Perú con esti tipu de seguridá.<ref>{{cita web |url=http://www.ulima.edu.pe/webulima.nsf/default/1090CF4DC0FE8CB905256Y630017BCEC/$file/barometro_feb_2007.pdf |títulu=Grupu d'opinión pública de la Universidá de Lima (Páxina 19) |fechaaccesu=7 d'abril de 2008 |editor=Ulima.edu.pe |añu=2007 |mes=Febreru }}</ref><ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url=http://cms.rpp.com.pe/portada/nacional/64818_1.php?font=4 |títulu=La Victoria fai-y la guerra a la delincuencia |fechaaccesu=20 d'ochobre de 2008 |editor=Cms.rpp.com.pe |añu=2007 |mes=Febreru }} |2=http://cms.rpp.com.pe/portada/nacional/64818_1.php?font=4 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> El [[31 d'ochobre]] de [[2008]], inauguróse la llamada ''Alamea del Deporte'' que xune a dos de los [[estadiu|estadios]] más emblemáticos de la capital: l'estadiu Alejandro Villanueva y l'[[Estadiu Nacional de Perú]].<ref>{{cita web |url=http://clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=1150 |títulu=INAUGURACIÓN ALAMEA DEL DEPORTE |fechaaccesu=1 de payares de 2008 |editor=Clubalianzalima.com |añu=2008 |mes=Payares |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180331040030/http://clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=1150 |fechaarchivu=2018-03-31 }}</ref> L'alamea busca promover el deporte, como tamién impulsar el desenvolvimientu urbanu de la zona, avanzar nel planu económicu y aumentar la comercialización nel distritu ''victoriano''. La obra empezó a llevase a cabu'l [[13 de mayu]] con una inversión averada de [[Sol (moneda de Perú)|S/]]1 500 000, que'l so financiamiento corrió per parte del [[Ministeriu de Vivienda, Construcción y Saneamientu de Perú|Ministeriu de Vivienda]] y la [[Municipalidá]] de [[Distritu de La Victoria|La Victoria]] qu'apurrió 750 y 300 mil [[Nuevu sol|soles]] respeutivamente. El cambéu entendió ocho cuadres: dende la ''Vía Espresa'' del [[Paséu de la República]], allugamientu del Estadiu Nacional; hasta'l baldrayu Mendoza Merín, onde s'atopa'l [[Estadiu Alejandro Villanueva|estadiu de Matute]].<ref>{{cita web |url=http://www.andina.com.pe/Espanol/Noticia.aspx?id=yXMQ509j2ns= |títulu=En cuasi 50% avancen obres de "Alamea del Deporte" que va xunir estadio Alianza Lima y Nacional |fechaaccesu=12 de xunetu de 2008 |editor=Andina.com.pe |añu=2008 |mes=Julio |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120127112449/http://www.andina.com.pe/Espanol/Noticia.aspx?id=yXMQ509j2ns= |fechaarchivu=27 de xineru de 2012 }}</ref> El [[4 d'avientu]] del [[2010]], convertir nel primer y únicu estadiu peruanu en tener pantalla [[LED]] de 25 [[metros cuadraos]] n'alta definición con resolución P16 (anguaño cunta con 3). Coles mesmes, tamién foi nel so momentu l'únicu escenariu deportivu nacional que cuntó con un banner dixital perimétricu destináu pa la publicidá de 101 metros cuadraos. Depués, el remocicáu Estadiu Nacional de Lima tamién implementó esta modalidá publicitaria.<ref>{{cita web |url= http://elcomercio.pe/deportes/679297/noticia-fiesta-matute-alianza-lima-estrenu-el so-nuevu-tableru-electronico |títulu= Fiesta en Matute: Alianza Lima estrenó'l so nuevu tableru electrónicu |fechaaccesu=5 d'avientu de 2010 |autor= Elcomercio.pe |añu= 2010}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.peru.com/futbol/sgc/portada/2010/06/18/detalle103165.aspx |títulu=Estadiu d'Alianza Lima va tener publicidá estático LED |fechaaccesu=5 d'avientu de 2010 |editor=Peru.com |añu=2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100623033159/http://www.peru.com/futbol/sgc/portada/2010/06/18/detalle103165.aspx |fechaarchivu=23 de xunu de 2010 }}</ref> El club tamién cunta con:<ref name="infra">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/infraestructura.asp |títulu=Infraestructura |fechaaccesu=7 d'abril de 2008 |editor=Clubalianzalima.com |añu=2004 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080314215949/http://www.clubalianzalima.com/pages/infraestructura.asp |fechaarchivu=14 de marzu de 2008 }}</ref> {| |valign="top"| * Oficines alministratives. * [[Bienestar social]]. * [[Psicoloxía]]. * Vestuarios. * [[Ximnasiu]]. |width="33"|&nbsp; |valign="top"| * Sala de prensa. * Casetes de radio y televisión. * Palcu de prensa. * Palcu azul de dirixentes. * Palcu moráu de socios. |width="33"|&nbsp; |valign="top"| * Sala de trofeos. * Departamentu médicu. * Sablera de estacionamiento. |} En xineru de 2018, foi instaláu so la grama del Alejandro Villanueva un nuevu sistema de riego por asperxadura para la regación y caltenimientu del campu de xuegu. Coles mesmes, el terrén foi reacondicionado na so totalidá para quedar a puntu al momentu d'empecipiar les sos presentaciones futbolístiques oficiales. A finales de payares de 2022, les torres de llume del Alejandro Villanueva empezaron a ser desmontaes, una y bones el sistema de llume va ser dafechu anováu y modernizáu, afaciéndose a les esixencies FIFA y Conmebol. Les nueves lluminaries van tar llistes para finales de xineru de 2023. Tamién s'anovó dafechu'l verde del campu de xuegu, siendo instaláu un nuevu verde híbridu que cumple coles esixencies FIFA para competencies futbolístiques de primer nivel. == Infraestructura == === Villa deportiva blanquiazul === Gracies a la xestión de la Comisión de Menores [[2006]]-[[2007]], inauguróse la ''villa deportiva blanquiazul'', una instalación deportiva d'Alianza Lima allugada nel [[distritu de Lurín]] na zona sur de la [[Lima|capital peruana]]. Trátase d'un proyeutu pa la división de menores del club; que tien como sofito'l trabayu que se caltuvo tiempu tras col propósitu de formar una meyor calidá de [[futbolistes]] pa la institución ''íntima''.<ref name="villa">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/centru_altu_rendimientu.asp |títulu = “Villa Deportiva Blanquiazul” |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2006 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012330/http://www.clubalianzalima.com/pages/centru_altu_rendimientu.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref> Tamién, el club adquirió un terrén n'arriendu con opción de compra, pa terminar de completar el ''Centru de Formación y Altu Rendimientu pa los Mozos'', que cunta con: * 50&nbsp;000 [[Metru cuadráu|metros cuadraos]] pa les 10 categoríes de les divisiones menores, que alluguen más de 200 moces en competencia y 80 de la escuela base.<ref name="villa" /> * Dos canches de [[fútbol]], de les cualos una cuenta con tribunes (escenariu local nos campeonatos).<ref name="villa" /> * Dos canches de fulbito y una de fútbol ocho, teniendo un total cimeru a los 30&nbsp;000 metros cuadraos de [[yerba]] natural.<ref name="villa" /> * Cuenta con dos piscines, vestuarios, un pabellón con [[cuartu|cuartos]], [[Cuartu de baño|baño]], y [[oficina|oficines]] alministratives nel primer pisu. Un [[comedor]] aptu ya implementáu, amás d'árees recreacionales. Una pista de sable onde se realicen los trabayos de pre-temporada, según terrenales pa la implementación d'otru campu deportivo, [[ximnasiu]], [[biblioteca]], departamentu médicu, [[llavandería]], utilería y una casa llar.<ref name="villa" /> * Les instalaciones del complexu deportivu sirven como llugar d'esparcimientu y entretenimientu familiar pa los socios d'Alianza Lima.<ref name="villa" /> === Academia de fundamentos de fútbol === L'academia ''aliancista'' tien más d'una década d'actividá y nel [[2009]] dirixir el profesor Buyo Ramírez, ex-xugador ''aliancista''.<ref name="academia" /> El so propósitu principal consiste na formación y desenvolvimientu del talentu de neños y nuevos pal [[fútbol]]. Esisten cuatro temporaes onde los ciclos empiecen y terminen d'alcuerdu a les [[estaciones del añu]]: [[primavera]], [[branu]], [[seronda]] y [[iviernu]], con horarios escoyíos afechiscamente a les necesidaes de los infantes y mozos deportistes.<ref name="academia" /> Los alumnos que sobresalen nel so desempeñu son promovíos a les divisiones menores del club, amás de que pueden asistir de forma gratuita a los alcuentros onde Alianza xuegue de llocal.<ref name="academia">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/academies.asp |títulu = Academia de Fundamentos de Fútbol |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2006 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012527/http://www.clubalianzalima.com/pages/academies.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref> === Escueles Oficiales de Fútbol === Les escueles oficiales surden por motivu de la idea ''aliancista'' d'allugar mozos con talentu a lo llargo de tol [[Perú|territoriu peruanu]], munchos de los cualos nun tienen los recursos pa una formación óptima, siendo esbardiaos.<ref name="academia" /> N'El Guayabo ([[Chincha]]), foi onde s'allugó la primer academia descentralizada. Escoyóse Chincha, pos l'equipu ''aliancista'' tien un especial [[Cultura popular|enraigono popular]], yá que nesa llocalidá ye mayoritaria la [[raza negra]], llogrando asina una fuerte identificación; amás del gran potencial deportivu esistente en dicha ciudá.<ref name="academia" /> Na actualidá hai un gran númberu de xugadores nes categoríes menores que vienen de dicha academia, lo mesmo que de la Escuela Alianza Lima – Atles de Pisco.<ref name="academia" /> La direutiva que presidía Alfonso De Souza Ferreyra contribuyó col proyeutu y agora Alianza Lima cuenta con academies en: [[San Juan de Lurigancho]], [[Distritu de Puente Piedra|Puente Piedra]], [[Distritu de Chorrillos|Chorrillos]], [[Distritu de Ventanilla|Ventanilla]], [[Distritu de Carabayllo|Carabayllo]], [[Distritu de Chaclacayo|Chaclacayo]], [[Distritu de San Borja|San Borja]], [[Distritu de Los Olivos|Los Olivos]], Barriu Obreru, [[Distritu de Santa Anita|Santa Anita]], [[Distritu de San Martín de Porres|San Martín de Porres]], [[Distritu de La Molina|La Molina]], [[Distritu de Jesús María|Jesús María]], [[Estadiu Nacional de Perú]], [[Distritu de Miraflores (Lima)|Miraflores]], [[Distritu de Lurigancho-Chosica|Chosica]], [[Distritu de San Luis|San Luis]], [[Rímac]], [[Callao]], [[Comes]], [[Distritu de José Gálvez|José Gálvez]], [[Distritu de Mala|Mala]], [[Distritu de San Miguel|San Miguel]], [[Jockey Club de Perú]], [[Distritu de Chancay|Chancay]], [[Ate Vitarte]], [[Distritu de San Juan de Miraflores|San Juan de Miraflores]], [[Corralada de Lima]], y [[Huaral]].<ref name="academia" /> En [[Provincies de Perú|provincies]], el club cunta con academies en [[Baltes]], [[Chiclayo]] (una de los meyores del norte) y [[Arequipa]].<ref name="academia" /> == Xugadores == === Grandes Xugadores === {{AP|Futbolistes del Club Alianza Lima|l1=Futbolistes del Club Alianza Lima}} [[Ficheru:Alejandro Villanueva en Alianza Lima.png|miniaturadeimagen|left|180px|[[Alejandro Villanueva]], unu de los ídolos del club.]] Alianza Lima dende la so fundación, siempres se caracterizó por apurrir xugadores a la seleición y unu d'apurrir más importantes al traviés de la historia, foi'l que se fixo pa les olimpiaes de Berlín 36<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url = http://www.alianzaporelcambio.org/canteres.php |títulu = Xugadores que xueguen en primer división nel Perú y nel estranxeru que pasaron poles canteres d'Alianza Lima mientres xestión de Fernando Farah en divisiones menores |fechaaccesu = 26 de febreru de 2009 |editor = Alianzaporelcambio.org |añu = 2009 }} |2=http://www.alianzaporelcambio.org/canteres.php |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[Alejandro Villanueva]], [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]], [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]], ente otros. El xugador qu'ostenta más títulos con Alianza Lima ye [[Jorge Koochoi Sarmiento]] (7 títulos) y suma na so haber 8 títulos a nivel nacional. A [[Alejandro Villanueva]] acredítase-y ser el responsable del clásicu estilu de xuegu d'Alianza Lima, onde s'axudicó la distinción de máximu [[Goliadores de la Primer División de Perú|goliador del campeonatu peruanu]] nos años [[1928]] y [[1931]].<ref name="topscorers" /> Coles mesmes, el porteru [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]] tien el récor nacional de goles marcaos nun namái alcuentru: siete.<ref name="recordvald">{{cita web |url= http://espndeportes.espn.go.com/news/story?id=554501&s=xen&type=story |títulu= Morrió l'ex arqueru peruanu Juan Magu Valdivieso |fechaaccesu=17 de mayu de 2009 |editor= Espndeportes.espn.go.com }}</ref> Esto asocedió nun partíu ante Sportivo Unión, onde allugaron a Valdivieso como delanteru, una y bones Alejandro Villanueva sufriera una mancadura.<ref name="recordvald" /> Dos futbolistes importantes de la so historia coincidieron nos [[años 1960]] y empiezos de los [[años 1970|setenta]]. Xuntos, [[Víctor Zegarra]] y [[Pedro Pablo Lleón]] llograron el bicampeonatu 1962-1963 y el títulu del añu [[1965]]. Zegarra caltién un récor vixente na [[Historia del Club Alianza Lima|historia del club]] al permanecer 19 temporaes n'Alianza Lima, ente les cualos consiguió otru bicampeonatu (1977-1978).<ref name="peruchamp" /> Lleón pela so parte, anotó cinco goles nun partíu válidu pola temporada 1973.<ref name="records" /> L'únicu xugador ''aliancista'' y de Perú qu'apaez na llista de los [[FIFA 100]] ye [[Teófilo Cubillas]], consideráu'l mayor esponente del fútbol peruano, quien xugó n'Alianza Lima doce temporaes ([[1966]]-[[1972]], [[1977]]-[[1978]], [[1984]], [[1987]]-[[1988]]) y marcó 167 goles; 13 d'ellos en [[Copa Libertadores d'América]], convirtiéndose nel máximu goliador ''aliancista'' de dichu certame.<ref name="FIFA">{{cita web |url= http://www.rediff.com/sports/2004/mar/05fifa.htm |títulu= FIFA's top 100 list |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |editor= Rediff.com |añu= 2004 |idioma=inglés }}</ref><ref name="tcubillas" /><ref>{{cita web |url = http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |títulu = Cubillas: seis décades de maxa y goles |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |autor = Martínez Peraza, Marín |editor = Elnuevoherald.com |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091016051044/http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |fechaarchivu = 16 d'ochobre de 2009 }}</ref> Destacar por ser el segundu máximu goliador históricu de la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición del so país]] y novenu goliador de les [[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]].<ref name="tcubillas" /><ref>{{cita web |url= http://espndeportes.espn.go.com/news/story?id=459089 |títulu= El goliadores de los mundiales al traviés de la historia |fechaaccesu=13 d'abril de 2009 |autor= Espndeportes.espn.go.com |añu= 2004 }}</ref> En tal competición ye'l [[mediocampista]] más goliador de la historia con 10 goles anotaos.<ref name="cubillasalianza">{{cita web |url= http://www.elcomercio.com.pe/noticia/255540/recuerdo-goles-cubillas_1 |títulu= L'alcordanza de los goles de Teófilo Cubillas |fechaaccesu= 18 de mayu de 2009 |editor= Elcomercio.com.pe |añu= 2009 }}</ref> Foi nomáu'l meyor futbolista peruanu del [[sieglu XX]] pola [[IFFHS]], al integrar la llista ''50 Meyores Xugadores del Sieglu XX'' qu'ellaboró [[FIFA]] nel [[2004]].<ref>{{cita web |url= http://www.iffhs.de/?d847y4a89bccdc4718d413bcf05f85fdcdc3bfcdc0aec70aeecf8a3c0504 |títulu= El Meyor Xugador Mundial del Sieglu |fechaaccesu=13 d'abril de 2009 |autor= IFFHS |añu= 2004 }}</ref> Llogró'l bicampeonatu 1977-1978 y foi'l [[Goliadores de la Primer División de Perú|máximu goliador]] de los campeonatos 1966 y 1970.<ref name="topscorers" /> [[Ficheru:CSKA-Bavaria (16).jpg|miniaturadeimagen|170px|[[Claudio Pizarro]], máximu goliador estranxeru de la [[Bundesliga (Alemaña)|Bundesliga]], xugó n'Alianza Lima ente 1998 y 1999.]] Alianza tuvo'l meyor mediocampo del mundu nel añu [[1978]] según la revista [[arxentina]] ''[[El Gráficu]]'', conformáu por [[César Cueto]], [[Teófilo Cubillas]] y [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]].<ref name="rumores" /> Cueto foi unu de los futbolistes más téunicos que'l fútbol peruano produció.<ref name="ccueto" /> Formáu nes divisiones menores del club ''íntimu'', formó parte del primer equipu en [[1969]] a los 17 años d'edá.<ref name="ccueto" /> Tuvo presente nos planteles campeones de los años 1975, 1977 y 1978. [[Hugo Sotil]] nos [[años 1970]] llogró tamién el bicampeonatu 1977-1978 depués del so pasu pol [[FC Barcelona|Barcelona d'España]]. Anotó 5 goles na [[Copa Libertadores 1978]], onde l'equipu ''aliancista'' llegó a semifinales.<ref name="acopa78" /> El porteru [[José González Ganoza]], una de les víctimes na [[Traxedia aérea d'Alianza Lima de 1987|traxedia del Fokker]], foi'l xugador con más partíos nel so haber, llegando a apostar 475 alcuentros.<ref name="records" /> A principios de los [[años 1990]], [[Waldir Sáenz]] empezó'l so racha goliadora que la llevó a convertise nel máximu goliador na historia d'Alianza, yá que llogró anotar ente les temporaes [[1992]]-[[1998]], [[1999]] y [[2001]]-[[2005]]; en 178 oportunidaes, cuntando [[Lliga Peruana de Fútbol Primer División]] y [[Copa Libertadores]]; nesta última competición destaquen los ocho goles anotaos por [[Guillermo La Rosa]] na [[Copa Libertadores 1978|edición de 1978]].<ref name="waldirsaenz" /><ref name="CLtopscorers">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/sacups/copalibtops.html |títulu= Copa Libertadores - Topscorers |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Andrés, Juan Pablo and Ballesteros, Frank |editor= Rsssf.com |añu= 2004 |idioma=inglés }}</ref> En [[1998]], llegó proveniente del [[Deportivu Pesqueru]] el delanteru [[Claudio Pizarro]], confeso aficionáu ''aliancista''.<ref>{{cita web |url = http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |títulu = Cronica Viva - Claudio Pizarro |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Cronicaviva.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080430205656/http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |fechaarchivu = 30 d'abril de 2008 }}</ref> Permaneció nel club hasta mediaos de [[1999]] cuando foi contratáu pol [[Werder Bremen]] alemán. Un fechu importante pa la so salida al fútbol europeo foi'l partíu ante [[Unión Mines]] en [[Estadiu Alejandro Villanueva|''Matute'']], una y bones el club xermanu unvió emisarios pa reparar el rendimientu de Pizarro.<ref name="pizarro">{{cita web |url = http://www.claudiopizarro.com/pizarro/hbremen.htm |títulu = Historia - Werder Bremen |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Claudiopizarro.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090312042454/http://www.claudiopizarro.com/pizarro/hbremen.htm |fechaarchivu = 12 de marzu de 2009 }}</ref> Nesi alcuentru'l delanteru anotó cinco goles, porlo que la so contratación concretóse.<ref name="pizarro" /> La llegada del nuevu mileniu traxo consigo nuevos futbolistes como [[Jefferson Farfán]], campeón con Alianza nos torneos [[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]], 2003 y [[Campeonatu Descentralizáu 2004|2004]]. Consolidar nel equipu titular a partir del añu [[2002]], acentuando'l so rendimientu nes temporaes 2003 y 2004, onde destacó nel equipu empobináu por [[Gustavo Costas]]. Foi contratáu pol [[PSV Eindhoven]] a mediaos del [[2004]] por más de 4 millones de dólares, cifra récor nel so momentu.<ref name="farfanmanco">{{cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-cumple-117-ano-club-xugadores-apurro-seleccion-peruana-mundiales-63561|títulu=Alianza Lima cumple 117 años: el club que más xugadores apurrió a la Seleición Peruana en Mundiales|fechaaccesu=16 de febreru de 2017|añu=2017|editor=Depor.pe}}</ref> [[Reimond Mancu]] llegó a les divisiones menores del club ''blanquiazul'' proveniente de l'[[Academia Cantolao|Academia Deportiva Cantolao]].<ref>{{cita web |url = http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |títulu = Cronica Viva - Claudio Pizarro |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |autor = Loayza, Jorge |editor = Larepublica.com.pe |añu=2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080430205656/http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |fechaarchivu = 30 d'abril de 2008 }}</ref> Mientres la so estadía na institución, formó parte de la seleición peruana que participó nel [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2007]] que s'apostó n'[[Ecuador]]; onde foi la figura del tornéu, amás de clasificar al [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2007|mundial de Corea del Sur]].<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/EcuadorSub17/2007/03/26/DetalleNoticia87333.asp |títulu = FUTBOLPERUANO.COM: Suramericanu Sub 17 - Ecuador 2007 |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090123095352/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/EcuadorSub17/2007/03/26/DetalleNoticia87333.asp |fechaarchivu = 23 de xineru de 2009 }}</ref> Fichó pol [[PSV Eindhoven]] a mediaos del añu [[2008]], por una suma que bazcuyó los trés millones de dólares, récor pa una tresferencia nel fútbol peruano.<ref name="farfanmanco" /> [[Alianza Lima]] ye'l club nacional que más futbolistes a esportáu al estranxeru nos últimos tiempos.<ref>{{cita web |url = http://depor.pe/noticia/503086/alianza-club-que-mas-delanteros-esporto-once-ano |títulu = Alianza ye'l club que más delanteros esportó n'once años |fechaaccesu = 30 de xunu de 2010 |autor = Bustillos, Alexander |editor = Depor.pe |añu=2010 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100703073425/http://depor.pe/noticia/503086/alianza-club-que-mas-delanteros-esporto-once-ano |fechaarchivu = 3 de xunetu de 2010 }}</ref> Futbolistes de diverses nacionalidaes pasaron pol Club Alianza Lima a lo llargo de la so historia, siendo'l primeru d'ellos l'[[uruguái|uruguayu]] Romeo Parravicini.<ref name="Terra" /> Col tiempu sumáronse xugadores como los [[chile|chilenos]] [[Fernando Martel]], [[Rodrigo Pérez]] (campeones nacionales nel [[Campeonatu Descentralizáu 2006|2006]]); René Pinto, José Letelier, «''Pancho''» Huerta y Parko Quiroz (cedíos por [[Colo-Colo]] en [[1987]]); los brasilanos [[Marco Antônio Do Santos|''Marquinho'']] (campeón nacional en [[Campeonatu Descentralizáu 1997|1997]]) y [[Jorge Ferreira da Silva|''Palhinha'']] (campeón nacional nel [[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]]); los [[colombia]]nos [[Tressor Moreno|Malher Tressor Moreno]] y [[Víctor Marulanda|Víctor Hugo Marulanda]]; ente otros. === Máximos goliadores === {| class="sortable" width="100%" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" align="center" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align="center" bgcolor="112548" style="color: white;" ! width="5%" |# ! width="18%" |Jugador !Posición ! width="" |Periodo ! width="25%" |Primera División |- align="center" |1 |{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1992-1998 / 1999 / 2001-2005 / 2008 |169 |- align="center" |2 |{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1966-1972 / 1977-1979 / 1984 / 1987 |154 |- align="center" |3 |{{bandera|Perú}} [[Víctor Zegarra]] |[[Ficheru:FootballPositionMID_es.png|20x20px]] [[Mediocampista]] |1958-1974 / 1977-1978 |121 |- align="center" |4 |{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo León]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1960-1970 / 1973 |100 |- align="center" |5 |{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas|Emilio Salinas]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1948-1956 |102 |- align="center" |6 |{{bandera|Perú}} [[Freddy Ravello]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1976-1983 |94 |- align="center" |7 |{{bandera|Perú}} [[Wilmer Aguirre]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |2001-2006 / 2008-2010 / 2013-2014 / 2021-2022 |87 |- align="center" |8 |{{bandera|Perú}} [[Juan Illescas]] |[[Ficheru:FootballPositionMID_es.png|20x20px]] [[Mediocampista]] |1977-1988 |82 |- align="center" |9 |{{bandera|Perú}} [[Juan Rivero Arias|Juan Rivero]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1971-1976 |74 |- align="center" |10 |{{bandera|Perú}} [[Henry Quinteros]] |[[Ficheru:FootballPositionMID_es.png|20x20px]] [[Mediocampista]] |1998-2003 / 2008-2013 |51 |} === Palmarés Individual === {| {{tablaguapa}} ! rowspan="2" |Xugador ! rowspan="2" |Total ! colspan="4" |Nacionales |- !'''Lliga Peruana de Fútbol''' (1912-1921) !'''Amateur (1926-1950)''' !'''Profesional (1951-Actualidá)''' !Segunda División |- |[[Jorge Sarmiento|Jorge Koochoi Sarmiento]] |7 |1918, 1919 |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Wilmer Aguirre]] |6 | - | - |2001, 2003, 2004, 2006, 2021, 2022 | - |- |[[Miguel Rostaing La Torre|Miguel Rostaing]] |6 |1919 |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Alejandro Villanueva]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Demetrio Neyra]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Domingo García Heredia|Domingo García]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[José María Lavalle]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Juan Valdivieso]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Jefferson Farfán]] |5 | - | - |2001, 2003, 2004, 2021, 2022 | - |- |[[Víctor Zegarra]] |5 | - | - |1962, 1963, 1965, 1977, 1978 | |- |[[Alberto Montellanos]] |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |Filomeno García |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Juan Eugenio Rostaing La Torre|Juan Rostaing]] |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Julio Quintana]] |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[César Cueto]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[Jaime Duarte]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[José González Ganoza|José González]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[José Velásquez Castillo|José Velásquez]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[Rinaldo Cruzado]] |4 | - | - | - |2003, 2004, 2006, 2017 |- |[[George Forsyth]] |4 | - | - | - |2001, 2003, 2004, 2006 |} === Mercáu de pases 2023 === {| class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%; text-align: center; width: 760px; border:1px #aaa solid;" ! colspan="4" align="center" style="color:white; background:#002244" |Altes |- style="color:#024; background:#DDD;" ! width="25%" |Futbolista ! width="20%" |Posición ! width="28%" |Procedencia ! width="20%" |Tipu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Ítalo Espinoza]] | align="left" |[[porteru|Arqueru]] | align="left" |[[Ayacucho Fútbol Club|Ayacucho FC]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Carlos Zambrano]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Santiago García]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Club de Deportes Unión La Calera|Unión La Calera]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Edinson Chávez]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Ayacucho Fútbol Club|Ayacucho FC]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jesús Castillo Peña|Jesús Castillo]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Academia Deportiva Cantolao|Academia Cantolao]] | align="left" |Trespasu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Andrés Andrade]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Atlético Nacional]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Gabriel Costa Heredia|Gabriel Costa]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Franco Zanelatto]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Club Alianza Atléticu Sullana|Alianza Atlético]] | align="left" |Torna de préstamu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Bryan Reyna]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Academia Deportiva Cantolao|Academia Cantolao]] | align="left" |Trespasu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Pablo Sabbag]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Club Deportivu La Equidad|La Equidad]] | align="left" |Préstamu |} {| class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%; text-align: center; width: 760px; border:1px #aaa solid;" ! colspan="4" align="center" style="color:white; background:#002244" |Baxes |- style="color:#024; background:#DDD;" ! width="25%" |Futbolista ! width="20%" |Posición ! width="28%" |Destín ! width="20%" |Tipu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jonathan Medina]] | align="left" |[[porteru|Arqueru]] | align="left" |[[Club #Universidad Técnica de Cajamarca|UTC]] | align="left" |Fin de contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Christian Ramos]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" | | align="left" |Rescisión contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Oslimg Mora]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="left" |Rescisión contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Paolo Hurtado]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Cienciano|Cienciano]] | align="left" |Rescisión contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Arley Rodríguez]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" | | align="left" |Fin de contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Wilmer Aguirre]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" | | align="left" |Fin de contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jefferson Farfán]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |Retiru | align="left" |Fin de contratu |} {| class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%; text-align: center; width: 760px; border:1px #aaa solid;" ! colspan="4" align="center" style="color:white; background:#002244" |Cesiones |- style="color:#024; background:#DDD;" ! width="25%" |Futbolista ! width="20%" |Posición ! width="28%" |Destín ! width="20%" |Fin de Cesión |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jefferson Portales]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Anexu:Futbolistes del Club Alianza Lima#Club Carlos A. Mannucci|Carlos A. Mannucci]] | align="center" |31/12/2023 |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Fabio Renato Rojas|Renato Rojas]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="center" |31/12/2023 |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Axel Moyano]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="center" |31/12/2023 |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Piero Vivanco]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="center" |31/12/2023 |} === Divisiones menores === El Club Alianza Lima ye consideráu como la cantera más grande ya importante del fútbol peruano al apurrir la mayor cantidá de xugadores a la [[Seleición de fútbol de Perú]] a lo llargo de tola historia. Ente los xugadores más destacaos formaos n'Alianza Lima atópense: [[Teófilo Cubillas]], [[César Cueto]], [[Hugo Sotil]], [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]], [[Víctor Benítez]], [[Pedro Pablo Lleón]], [[André Carrillo]], [[Paolo Guerrero]], [[Jefferson Farfán]], ente otros. El máximu referente de la cantera aliancista anguaño ye [[Paolo Guerrero]], máximu goliador históricu de Perú con 35 goles y capitán de la [[Seleición de fútbol de Perú]]. Guerrero empecipiar nel añu 1991 n'Alianza Lima con solu 7 años d'edá. Formóse xunto a [[Jefferson Farfán]] con quien compartió cuasi tola so carrera futbolística n'Alianza Lima y la Seleición de fútbol de Perú. Magar nun xugar nengún partíu oficial con Alianza Lima, Guerrero tuvo minutos na [[Copa El Gráficu-Perú|Copa El Gráficu 2002]], tornéu amistosu que xugó'l cuadru ''blanquiazul'' frente al [[Club Atlético Peñarol]], que traía ente les sos figures a [[Pablo Bengoechea]], actual DT d'Alianza Lima y campeón nacional col cuadru 'íntimu' nel [[Campeonatu Descentralizáu 2017|2017]]. === Goliadores === Nel siguiente cuadru amuésense los xugadores que fueron máximos goliadores por edición de la primer división peruana y por Copa Libertadores, cola camiseta d'Alianza.<ref name="topscorers">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesp/perutops.html |títulu= Peru - List of First Division Topscorers |fechaaccesu=25 de marzu de 2009 |autor= Andrés, Juan Pablo; Nieto Tarazona, Carlos Manuel and Pierrend, José Luis |editor= Rsssf.com |añu= 2007 }}</ref> ==== Primer División de Perú ==== {| align=center width=55% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=25%|Campeonatu !width=25%|Xugador !width=10%|Goles |-align=center |Primer división 1928||{{bandera|Perú}} [[Alejandro Villanueva]]||3 |-align=center |Primer división 1931||{{bandera|Perú}} [[Alejandro Villanueva]]||16 |-align=center |Primer división 1949||{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas]]||18 |-align=center | Primer división 1952||{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas]]||22 |-align=center |Primer división 1955||{{bandera|Perú}} [[Máximu Mosquera]]||11 |-align=center |Primer división 1958||{{bandera|Perú}} [[Juan Joya]]||17 |-align=center |Primer división 1963||{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo Lleón]]||13 |-align=center |Primer división 1966||{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]||19 |-align=center |Primer división 1967||{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo Lleón]]||14 |-align=center |Primer división 1970||{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]||22 |-align=center |Primer división 1977||{{bandera|Perú}} [[Freddy Ravello]]||21 |-align=center |Primer división 1981||{{bandera|Perú}} José Carranza||15 |-align=center |Primer división 1993||{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]]||31 |-align=center |Primer división 1996||{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]]||19 |} ==== Copa Libertadores d'América ==== {| align=center width=55% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=25%|Campeonatu !width=25%|Xugador !width=10%|Goles |-align=center |Copa Libertadores 1972||{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]||6 |-align=center |Copa Libertadores 1978||{{bandera|Perú}} [[Guillermo La Rosa]]||8 |} === Goliadores históricos === {| align=center width=55% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=25%|Xugador !width=10%|Goles !width=25%|Temporaes apostaes |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]]|| 178||1992-1999 / 2001-2005 / 2008 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]|| 165||1966-1972 / 1977-1978 / 1984 / 1988 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Víctor Zegarra]]|| 128||1958-1974 / 1977-1978 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo Lleón]]|| 120||1960-1970 / 1973 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas]]|| 102||1948-1956 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Freddy Ravello]]|| 101||1976-1983 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Juan Carlos Illescas]]|| 95||1978-1988 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Óscar Gómez Sánchez]]|| 89||1951-1959 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Wilmer Aguirre]]|| 87||2001-2006 / 2008-2011 / 2013-2014 / 2021- |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Juan Rivero Arias]]|| 76||1971-1976 |} === Dellos equipos campeonos y otros === [[Club Alianza Lima|Alianza Lima]] tien, a la fecha, 25 títulos nacionales, una Copa Nacional, una Supercopa Nacional, un Tornéu Internacional y 21 subtítulos nacionales. ==== Campeonatu de la Lliga Peruana de Football 1918 ==== * Faustino Arteaga * Ismael Carvallo * Victor Alcalde * Augusto Coquelet * José Jaime * Victor Oyague * Juan Torres * Pedro Alcalde * Manuel Carvallo * Ángel Noé * José Paulet * Javier Bello * Julio Rivero * Miguel Ruestas * Juan Salazar * Antonio Domínguez * Jorge Koochoi Sarmiento * Juan Ibáñez * Julio Iturrizaga * Alberto Moncada * José Montellanos * Antonio Palomino * Guillermo Rivero * Óscar Zavala. == Entrenadores == {{AP|Entrenadores del Club Alianza Lima}} Los entrenadores d'Alianza Lima conocer a partir de 1928, siendo'l primeru d'ellos [[Guillermo Rivero]], quien fixo de xugador y téunicu coles mesmes. Amás de Rivero, de los 65 entrenadores que tuvo Alianza, xugadores como Jorge Koochoi, [[Alejandro Villanueva]], Gerardo Arce, [[César Cueto]], [[Víctor Zegarra]] y [[Jaime Duarte]] cumplieron esta mesma función.<ref name="entrenadores" /> El primer entrenador campeón que se-y conoz al club ye tamién Guillermo Rivero, quien ye'l más ganador con cuatro títulos llograos mientres los sos seis años a cargu del primer equipu, amás de ser el téunicu que más tiempu se caltuvo nel puestu.<ref name="entrenadores" /><ref name="winningcoaches" /> L'entrenador que dirixó más partíos na historia ye [[Gustavo Costas|Gustavo Costas Makeira]], con 177.<ref name="dtpartidos">{{cita web |url= http://dechalaca.com/informes/estadisticas/gustavo-historico |títulu= Gustavo históricu |fechaaccesu=8 d'avientu de 2010 |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |añu= 2010}}</ref> Más tras apaecen Jaime de Almeyda, Juan José Tan y Adelfo Magallanes con 153, 144 y 120 partíos respeutivamente.<ref name="dtpartidos"/> Al traviés de la historia pasaron 32 entrenadores nacionales (peruanos) y 33 estranxeros: 8 brasilanos, 6 uruguayos, 4 arxentinos, 4 colombianos, 2 [[Croacia|croates]], 2 chilenos, 2 españoles, un italianu, un [[Hungría|húngaru]], un griegu, un paraguayu y un venezolanu.<ref name="entrenadores" /> === Entrenadores campeones de primer División === Dientro de la gran cantidá d'entrenadores que pasaron por Alianza Lima, once d'ellos pudieron salir campeones de la Primer División Peruana.<ref name="winningcoaches">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/players/peru-winning-coaches.html |títulu= Peru - Championship Winning Coaches |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Silva, Cesar |editor= Rsssf.com |añu= 2008 |idioma=inglés }}</ref> Hai de solliñar que nun se consideren llogros d'Apertures, Clausures, la Segunda División de 1939, nin campeonatos amistosos sían nacionales o internacionales. Cuatro peruanos, dos uruguayos, dos arxentinos, un brasilanu, un colombianu y un español fueron los encargaos d'emponer a Alianza Lima en 20 de los 23 títulos nacionales que consiguió hasta la fecha.<ref name="títulos">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/titulos.asp |títulu=Título y Sub-títulos |fechaaccesu=14 d'avientu de 2012 |añu=2012 |editor=clubalianzalima.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130407044430/http://www.clubalianzalima.com/pages/titulos.asp |fechaarchivu=7 d'abril de 2013 }}</ref><ref name="entrenadores" /> Nun s'inclúin los títulos de los años 1918, 1919 y 1927 pos nun se tien conocencia si daquién en particular dirixó al equipu naquella dómina.<ref name="winningcoaches" /> {| align=center width=47% border=1 cellpadding="2" cellspacing="1" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 89%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=47%|Entrenador !width=18%|Temporaes !width=35%|Títulos Llograos |- |{{bandera|Perú}} [[Guillermo Rivero]]|| 1928-1934||1928, 1931, 1932, 1933 |- |{{bandera|Perú}} [[Adelfo Magallanes Campos]]|| 1946-1952<br />1954-1956||1948, 1954, 1955 |- |{{bandera|Perú}} Luis Guzmán|| 1952-1953||1952 |- |{{bandera|Brasil}} Jaime de Almeyda|| 1961-1966||1962, 1963, 1965 |- |{{bandera|Perú}} [[Marcos Calderón]]|| 1975-1976||1975 |- |{{bandera|Uruguái}} [[Juan Eduardo Hohberg]]|| 1977-1978||1977, 1978 |- |{{bandera|Colombia}} [[Jorge Luis Pinto]]|| 1997-1998||1997 |- |{{bandera|España}} Bernabé Herráez|| 2001||[[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]] |- |{{bandera|Arxentina}} [[Gustavo Costas]]|| 2003-2004<br />2009-2011||[[Campeonatu Descentralizáu 2003|2003]], [[Campeonatu Descentralizáu 2004|2004]] |- |{{bandera|Uruguái}} [[Gerardo Pelusso]]|| 2006-2007||[[Campeonatu Descentralizáu 2006|2006]] |- |{{bandera|Uruguái}} [[Pablo Bengoechea]]|| 2017-2028 2019-2020 |[[Campeonatu Descentralizáu 2017|2017]] |- |{{bandera|Arxentina}} Carlos Bustos |2021-2022 |2021 |- |{{bandera|Perú}} Guillermo Salas |2022-Act. |2022 |} == Grandes rivalidaes == === Alianza Lima - Atlético Chalaco === Alianza protagonizó clásicos col [[Club Atlético Chalaco|Atlético Chalaco]] nel clásicu [[Lima]]-[[Callao]] a mediaos de los años 20. Naquellos partíos, surdió la rivalidá ente esos dos urbes que, naquella dómina, taben dixebraes y acostumaben tener diferencies.<ref>{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/6031/1/ |títulu= Marca Fútbol: Caleciendo con un vieyu clásicu |fechaaccesu=2 de mayu de 2009 |editor= Dechalaca.com |autor= Espinoza, Gerardo |añu= 2009 }}</ref> === Superclásico === {{AP|Clásicu del fútbol peruano}} {{VT|Estadístiques del Clásicu del fútbol peruano}} El clásicu rival d'Alianza Lima ye [[Club Universitario de Deportes Universitario de Deportes]].<ref name=empecipio /> El [[Clásicu del fútbol peruano|''superclásico'']] ye un eventu que se repite de manera oficial delles vegaes por temporada dientro del [[Primer División de Perú|Campeonatu Descentralizáu]], que reproduz l'enfrentamientu de dos identidaes consideraes antagóniques por esencia.<ref name="entamu" /> El primeru d'ellos socedió'l [[23 de setiembre]] de [[1928]], onde se produció un [[Conflictu|fregáu]] ente ''aliancistas'' y ''universitarios'' que concluyó na espulsión de cinco xugadores ''blanquiazules'' y dos ''merengues''. Les griesques treslladáronse tamién a les tribunes, onde los simpatizantes de la [[Club Universitariu de Deportes|Federación Universitaria]] (darréu Universitariu de Deportes), provocaron a los xugadores d'Alianza llanzándo-yos insultos [[Racismu|racista]] y cutiéndolos colos sos cayaos.<ref name="entamu" /> Como retruque, los ''aliancistas'' ingresaron pola fuercia a les tribunes pa, por aciu los golpes, responder a les ofienses. Por tales acontecimientos, esti primer alcuentru foi bautizáu como'l ''Clásicu de los Muletazos''.<ref name="entamu" /> Col pasu de los años, esti partíu foi escenariu de fregaos de gran magnitú, que terminaron con dellos espulsaos. Por cuenta de ello, acentuóse la rivalidá más antigua del fútbol peruano, na cual Alianza ostenta una importante ventaya con al respeutive del so rival, al ganar 138 vegaes frente a 119 del rival en 359 clásicos. Tamién convirtió más goles que'l so clásicu rival con un total de 473 anotaciones.<ref name="superclasicoalu">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesa/aliuni.html |títulu= Universitariu v Alianza - Lima Derby - Clásicu del Fútbol Peruano |fechaaccesu=18 de xunu de 2008 |editor= Rsssf.com |autor= Nieto Tarazona, Carlos Manuel |añu= 2008 }}</ref> El 12 de xunu de 1949, Alianza Lima ganó por marcador de 9:1, siendo este'l clásicu peruanu más abuitáu en tola historia.<ref>[https://depor.com/futbol-peruano/universitariu-deportes-mayor-goliada-clasico-pertenez-alianza-lima-28298]</ref> Los ''íntimos'', ganaron el primer clásicu de la era profesional, el [[2 de setiembre]] de [[1951]] pol marcador de 3:4; según tamién el primer alcuentru desque'l campeonatu vuélvese descentralizáu, cola resultancia final de 3:2 el [[5 de payares]] de [[1966]].<ref name="superclasicoalu" /> Ente [[1962]] y [[1963]], Alianza consiguió 7 victories consecutives. Alianza Lima ganó dos clásicos por [[Walkover]] (En 1931 y 1935)<ref name="superclasicoalu(2)">{{cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/alianza-lima-vs-universitariu-deportes-clasicos-curiosos-28505|títulu=Walkover|fechaaccesu=16 de febreru de 2018|autor=|añu=2017|editor=Depor.com}}</ref> Coles mesmes, los dos únicos clásicos por [[Copa Suramericana]] ganar Alianza Lima, dambos por 1-0.<ref>[http://www.americatv.com.pe/deportes/futbol-mundial/asi-foi-foi-y alianza-lima-la so-primer-copa-suramericana-n149780]</ref> En [[Provincies de Perú|provincies]], les estadístiques tamién son favorables al club ''aliancista'', pos s'apostaron 19 alcuentros nel interior de [[Perú]], con nueve victories ''blanquizules'', trés ''cremes'' y siete empates.<ref>{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/296/72/ |títulu= El clásicu pelos caminos de Perú |fechaaccesu=8 de payares de 2008 |editor= Dechalaca.com |autor= Capo, Roberto |añu= 2008 }}</ref> === Postreros 10 partíos === {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada !Local ! Visitante !Resultáu !Detalles |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2016|Descentralizáu 2016]] | '''Universitariu''' | Alianza Lima | 1:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2016|Descentralizáu 2016]] | '''Alianza Lima''' | Universitariu |3:0 | L'alcuentru remató 1:1, pero los puntos fueron daos a Alianza Lima al reclamar ante l'[[Asociación Deportiva de Fútbol Profesional|ADFP]] la mala inscripción d'un xugador de [[Club Universitario de Deportes Universitario]] |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2016|Descentralizáu 2016]] | Universitariu | '''Alianza Lima''' | 0:3 | Universitariu nun pudo xugar el partíu por motivos extrafutbolísticos y el partíu remató 3 a 0 a favor de los aliancistas. |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] |'''Alianza Lima''' | Universitariu | 2:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] | '''Universitariu''' | Alianza Lima | 3:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] | Universitariu | '''Alianza Lima''' | 1:2 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] | '''Alianza Lima''' | Universitariu | 1:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2018|Descentralizáu 2018]] | Universitariu | '''Alianza Lima''' | 1:3 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2018|Descentralizáu 2018]] | '''Alianza Lima''' | Universitariu | 2:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2018|Descentralizáu 2018]] | Universitariu | Alianza Lima | 1:1 | |} === Alianza Lima - Sporting Cristal === [[Ficheru:AL-sc.jpg|miniaturadeimagen|derecha|240px|Alianza Lima vs. [[Club Sporting Cristal|Sporting Cristal]] en 2008.]] {{AP|Rivalidá ente Alianza Lima y Sporting Cristal}} Na última década, estos equipos axudicáronse alternadamente los últimos títulos: Alianza conquistó los campeonatos de [[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]], 2003, [[Campeonatu Descentralizáu 2004|2004]] y [[Campeonatu Descentralizáu 2006|2006]]; nos campeonatos 2003 y 2004, Alianza y Cristal enfrentar en dos tales finales pa definir al campeón nacional, siendo dambes favorables al cuadru ''íntimu''.<ref name="peruhist" /> Cristal, consiguió los títulos nacionales 2002 y [[Campeonatu Descentralizáu 2005|2005]], polo que la rivalidá caltiénse.<ref name="peruchamp" /> Los partíos ente estos dos equipos tienen como escenariu, na so mayoría, dos estadios: l'[[estadio Alejandro Villanueva]] y l'[[estadiu Nacional de Perú]]. [[Sporting Cristal]] nun puede utilizar el de la so propiedá, l'[[estadio San Martín de Porres]], pos la so capacidá ye bien llindada, amás pol fechu que la so infraestructura torga llevar a cabo encuentro d'altu riesgu.<ref>{{cita web |url = http://www.arqhys.com/construccion/estadio-sanmartin-porres.html |títulu = Estadiu San Martin de Porres |fechaaccesu = 29 d'abril de 2009 |editor = Arqhys.com |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090705211019/http://www.arqhys.com/construccion/estadio-sanmartin-porres.html |fechaarchivu = 5 de xunetu de 2009 }}</ref> Dende'l campeonatu de 1956, cuando s'enfrentaron per primer vegada con victoria d'Alianza por 2:1, estos dos cuadros xugaron en 197 ocasiones, de les cualos 70 ganó Alianza y 59 el Sporting Cristal.<ref name="AL-sc">{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/2009-09-20-alianza-lima-caltién-ventaya-historica-sobre-cristal-noticia_209974.html |títulu = Alianza Lima caltién ventaya histórica sobre Cristal |fechaaccesu = 20 de setiembre de 2009 |editor = RPP.com.pe |añu=2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20150924092359/http://www.rpp.com.pe/2009-09-20-alianza-lima-caltién-ventaya-historica-sobre-cristal-noticia_209974.html |fechaarchivu = 24 de setiembre de 2015 }}</ref> En total hubo 68 empates, fueron marcaos 487 goles (251 d'Alianza Lima).<ref name="AL-sc" /> Nel Tornéu Apertura del añu 2004, los ''blanquiazules'' consiguieron la resultancia más abuitada nesta clase de partíos. Foi un 5:0, onde cabo destacar que Sporting Cristal xugó con un equipu alternu.<ref name="clausura2003" /> == Datos del club == * '''[[Clasificación histórica de la Primer División de Perú|Puestu históricu Perú]]''': 3° (1° en tabla de permediu) * '''''Temporaes en Primer División:''''' 101 ([[1912]]-[[1938]]) - ([[1940]]-).<ref name="peruhist"/> * '''''Temporaes en Segunda División:''''' 1 ([[1939]]).<ref name="segunda" /> * '''''Mayor goliada consiguida:''''' ** En campeonatos nacionales de llocal: Alianza Lima 11:0 [[Sport Pilsen]] <small>({{fecha|1|11|1984}}, récor del fútbol peruano)</small>.<ref name="records2">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/4219/103/ |títulu= Mérito y raches: los meyores y peores |fechaaccesu=17 de febreru de 2009 |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |añu= 2009 }}</ref><ref name="records">{{cita web |url = http://www.delgol.com/especialalianza/esta.htm |títulu = Estadístiques - Los Récores |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Delgol.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080514210027/http://www.delgol.com/especialalianza/esta.htm |fechaarchivu = 14 de mayu de 2008 }}</ref> ** En campeonatos nacionales de visita: [[Club Deportivo La Loretana|La Loretana]] 1:6 Alianza Lima <small>([[Campeonatu Descentralizáu 1996]])</small>. ** En campeonatos internacionales de llocal: Alianza Lima 6:1 [[Club Jorge Wilstermann|Jorge Wilstermann]] <small>([[Copa Libertadores 1995]])</small>.<ref name="records" /> ** En campeonatos internacionales de visita: [[Club Deportivo Oriente Petrolero|Oriente Petrolero]] 0:4 Alianza Lima <small>([[Copa Libertadores 1978]])</small>.<ref name="acopa78">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/sacups/acopa78.html |títulu= Copa Libertadores d'América 1978 |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Beuker, John |editor= Rsssf.com |añu= 2000 }}</ref> * '''''Mayor goliada recibida:''''' ** En campeonatos nacionales de visita: [[Sport Boys Association|Sport Boys]] 8:1 Alianza Lima (2 de xunetu de 1972). ** En campeonatos internacionales de visita: [[Cruzeiro]] 7:1 Alianza Lima (20 de mayu de 1976). (Copa Libertadores d'América 1976) ** En campeonatos internacionales de llocal: Alianza Lima 0:4 Cruzeiro (1976), Alianza Lima 0:4 [[Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense|Gremiu]](1997) y Alianza Lima 0:4 Huracán (2015). * '''''Goliador históricu en Copa Libertadores d'América:''''': [[Teófilo Cubillas]] con 13 goles.<ref name="cubillas">{{cita web |url = http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |títulu = Cubillas: seis décades de maxa y goles |fechaaccesu = 13 d'abril de 2009 |autor = Martínez Peraza, Marín |editor = El Nuevu Herald |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091016051044/http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |fechaarchivu = 16 d'ochobre de 2009 }}</ref> * '''''Xugador ente les FIFA 10:''''' [[Teófilo Cubillas]], únicu por [[Perú]].<ref>{{cita web |url= http://www.rediff.com/sports/2004/mar/05fifa.htm |títulu= FIFA's top 100 list |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Rediff.com |añu= 2004 |idioma=inglés }}</ref> * '''Meyor Permediu de Gol''': [[Juan Emilio Salinas]] (102 goles en 127 partíos, 0.8). * '''Meyor Participación Internacional''': Semifinales ([[Copa Libertadores 1976]], [[Copa Libertadores 1978]] y [[Copa Merconorte 1999]]). * '''Xugador aliancista con más goles en [[Olimpiaes]]''': [[Alejandro Villanueva]] con 4 goles nes [[Olimpiaes]] de [[1936]]. * '''Meyor Mediocampo de la primer fase de la [[Copa Mundial de fútbol de 1978]]''': [[Teófilo Cubillas]], [[César Cueto]] y [[José Velásquez]]. * '''Mayor Tiempu Invictu''': 3 años ente [[1931]] y [[1933]] (26 partíos). * '''Meyor Permediu de Gol per partíu nun añu''': 4.8 goles per partíu en [[1931]] * '''Enfrentamientos con Seleiciones Campeones del Mundu''': [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Seleición d'Uruguái]] en [[1954]], quedó empatáu 2 a 2 y foi xugáu nel [[Estadiu Nacional]]. Los goles aliancistas fueron d'[[Óscar Gómez Sánchez]] y [[Máximu Mosquera]]. * '''Xugador con más títulos''': [[Jorge Koochoi Sarmiento]] (7 títulos col equipu blanquiazul y 8 en total). * '''Xugador con más partíos''': [[José Gonzáles Ganoza]] 508 partíos (1973 a 1987). * '''Xugador con más temporaes''': [[Víctor Zegarra]] (19 temporaes) * '''Tresferencia más cara''': [[Jefferson Farfán]] (al [[PSV Eindhoven]] por 3.5 millones d'[[euros]] nel [[2004]].) * '''Xugador con más goles nun partíu''': [[Juan Valdivieso]], a pesar de ser arqueru, xugó como delanteru ante la mancadura d'[[Alejandro Villanueva]] en [[1933]] y anotó 7 goles ante Sportivo Unión, l'alcuentru remató 8 a 1 a favor d'[[Alianza Lima]]. * '''Arqueru con más tiempu invictu en torneos nacionales''': José Mendoza con 802 minutos invictu en [[1985]]. * '''Arqueru con más tiempu invictu en torneos curtios''': [[George Forsyth]] con 553 minutos invictu en [[2006]]. * '''Téunicu con más títulos ganaos''': [[Guillermo Rivero]] (4 títulos, 1928; 1931; 1932 y 1933). * '''Téunicu con más partíos empobinaos''': [[Gustavo Costas]] (177 partíos). * '''Gol más rápidu''': Félix Suárez, a los 6 segundos d'empezáu'l partíu, nel alcuentru Alianza Lima 2-3 [[Santa Fe Corporación Deportiva|Santa Fe]], pola [[Copa Libertadores 1976]].<ref>{{enllaz rotu|1={{cita web |url=http://old.conmebol.com/conmeboltest/competiciones_evento_partíos.jsp?eventu=1081&anu=1976&slangab=S |títulu=CRUZEIRO CAMPEÓN |fechaaccesu=23 de febreru de 2010 |editor=Conmebol.com |añu=2010 }} |2=http://old.conmebol.com/conmeboltest/competiciones_evento_partíos.jsp?eventu=1081&anu=1976&slangab=S |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{cita web |url=http://dechalaca.com/content/view/13062/1/ |títulu=Alianza - Estudiantes: Rápido, históricu y letal |fechaaccesu=25 de febreru de 2010 |editor=Dechalaca.com |añu=2010}}</ref> == Participaciones internacionales == {| cellpadding="2" border=1 cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; Background: #f9f9f9; LightSkyGreen: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100%width=100% |- align=center bgcolor=#000040 style="color:white; border: 1px #aaa solid;" !Tornéu !Ediciones jug. |'''Edición''' |- align=center |[[Copa Libertadores d'América|Copa Libertadores]] |28 || [[Copa Libertadores 1963|1963]], [[Copa Libertadores 1964|1964]], [[Copa Libertadores 1966|1966]], [[Copa Libertadores 1972|1972]], [[Copa Libertadores 1976|1976]], [[Copa Libertadores 1978|1978]], [[Copa Libertadores 1979|1979]], [[Copa Libertadores 1983|1983]], [[Copa Libertadores 1987|1987]], [[Copa Libertadores 1988|1988]], [[Copa Libertadores 1994|1994]], [[Copa Libertadores 1995|1995]], [[Copa Libertadores 1997|1997]], [[Copa Libertadores 1998|1998]], [[Copa Libertadores 2000|2000]], [[Copa Libertadores 2002|2002]], [[Copa Libertadores 2003|2003]], [[Copa Libertadores 2004|2004]], [[Copa Libertadores 2005|2005]], [[Copa Libertadores 2007|2007]], [[Copa Libertadores 2010|2010]], [[Copa Libertadores 2011|2011]], [[Copa Libertadores 2012|2012]], [[Copa Libertadores 2015|2015]], [[Copa Libertadores 2018|2018]], 2019, 2020, 2022 |- align=center |[[Copa Suramericana]] |4 | [[Copa Suramericana 2002|2002]], [[Copa Suramericana 2003|2003]], [[Copa Suramericana 2014|2014]], [[Copa Suramericana 2017|2017]] |- align=center |[[Copa Merconorte]] (d) |4 | [[Copa Merconorte 1998|1998]], [[Copa Merconorte 1999|1999]], [[Copa Merconorte 2000|2000]], [[Copa Merconorte 2001|2001]] |- align=center |[[Copa Conmebol]] (d) |1 | [[Copa Conmebol 1996|1996]] |} <small>'''(d)''' Tornéu internacional desapaecíu.</small> === Por competición === * <small>En '''negrina''' competiciones n'activu.</small> {| class="sortable" align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=80% |- align=center bgcolor=#000040 style="color:white; border: 1px #aaa solid;" !width=22%|Tornéu ! width="5%" |<span title="Partíos xugaos" style="cursor:help">PX</span> ! width="5%" |<span title="Partíos ganaos" style="cursor:help">PG</span> ! width="5%" |<span title="Partíos empataos" style="cursor:help">PE</span> ! width="5%" |<span title="Partíos perdíos" style="cursor:help">PP</span> ! width="5%" |<span title="Goles a favor" style="cursor:help">GF</span> ! width="5%" |<span title="Goles en contra" style="cursor:help">GC</span> ! width="5%" |<span title="Diferencia de goles" style="cursor:help">Dif.</span> !<span title="Puntos" style="cursor:help">Puntos</span> |- align=center bgcolor=F9F9F9 |'''[[Copa Libertadores d'América]] ||150||37||28||85||150||255||–105||'''139''' |- align=center |'''[[Copa Suramericana]] '''||12||4||2||6||6||11||–5||'''14''' |- align=center bgcolor=F9F9F9 |[[Copa Conmebol]] ||2||1||0||1||3||3||0||'''3''' |- align=center |[[Copa Merconorte]]||26||9||7||10||33||33||0||'''34''' |- align=center bgcolor=#000040 style="color:white; border: 1px #aaa solid;" !Total!!190!!51!!37!!102!!192!!302!!-110!!190 |} <center><small>Actualizáu a la [[Copa Suramericana 2017]].</small></center> === Alianza Lima na Copa Libertadores === [[Club Alianza Lima|Alianza Lima]] participó 28 vegaes na Copa Llibertadores y llegó a la semifinal en dos causes.<ref>{{Cita web|url=https://www.futbolperuano.com/copa-libertadores/noticias/copa-libertadores-que-equipo-participo-en-mas-ediciones-del-torneo-274432|títulu=Copa Libertadores: ¿qué equipo participó en más ediciones?|último=|primero=|fecha=2020-07-03|obra=Futbolperuano.com|fechaaccesu=2021-01-02}}</ref> Xugó 174 partíos, ganó 37, empató 32 y perdió 105 vegaes.<ref name="Libertadores2">{{Cita web|url=https://www.futbolperuano.com/copa-libertadores/noticias/alianza-lima-y-la-estadistica-que-evidencia-la-peor-racha-en-copa-libertadores-284052|títulu=Alianza Lima y la estadística que evidencia la peor racha en la historia de Copa Libertadores|último=Belapatiño|primero=Axel|fecha=2020-10-21|obra=Futbolperuano.com|fechaaccesu=2021-01-02}}</ref> La última vegada que l'equipu llogró clasificar a octavos de final foi en 2010, aquel añu allugóse segundu nel so grupu, n'octavos foi esaniciáu por Universidá de Chile nun duelu polémicu.<ref>{{Cita web|url=https://www.futbolperuano.com/copa-libertadores/noticias/copa-libertadores-el-dia-que-alianza-fue-eliminado-por-la-u-de-chile-en-un-polemico-encuentro-267349|títulu=Alianza vs U. de Chile, 10 años después|último=Rey|primero=Gabriel|fecha=2020-04-14|idioma=spanish|obra=Futbolperuano.com|fechaaccesu=2023-01-09}}</ref> Nel 2021 participaron per primer vegada na Copa Llibertadores femenina, teniendo la meyor participación d'un equipu peruanu na historia de la competición. ==== Partios ==== {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; font-size: 95%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#142F5A style="color:white;" !Ciudá !Local !Resultancia !Visitante !Referencia |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:0 |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-alianza-lima-millonarios/|títulu=Alianza Lima - Millonarios 0:0 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Bogotá]] |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |0:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-millonarios-alianza-lima/|títulu=Millonarios - Alianza Lima 0:1 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-alianza-lima-botafogo-rj/|títulu=Alianza Lima - Botafogo - RJ 0:1 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Rio de Janeiro]] |[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |2:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-botafogo-rj-alianza-lima/|títulu=Botafogo - RJ - Alianza Lima 2:1 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Bogotá]] |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |3:2 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-millonarios-alianza-lima/|títulu=Millonarios - Alianza Lima 3:2 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Avellaneda (Buenos Aires)|Avellaneda]] |[[Club Atlético Independiente|Independiente]] |4:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-independiente-alianza-lima/|títulu=Independiente - Alianza Lima 4:0 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Avellaneda (Buenos Aires)|Avellaneda]] |Alianza Lima |2:2 |[[Club Atlético Independiente|Independiente]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-alianza-lima-independiente/|títulu=Alianza Lima - Independiente 2:2 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Bogotá]] |Alianza Lima |1:2 |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-alianza-lima-millonarios/|títulu=Alianza Lima - Millonarios 1:2 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Caraques|Caracas]] |Lara |2:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-deportivo-lara-alianza-lima/|títulu=Deportivo Lara - Alianza Lima 2:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Caraques|Caracas]] |Deportivu Italia |3:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-deportivo-petare-alianza-lima/|títulu=Deportivo Italia - Alianza Lima 3:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-boca-juniors/|títulu=Alianza Lima - Boca Juniors 0:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:2 |[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-river-plate/|títulu=Alianza Lima - River Plate 0:2 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:2 |Deportivu Italia |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-deportivo-petare/|títulu=Alianza Lima - Deportivo Italia 1:2 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Buenos Aires]] |[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |3:2 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-river-plate-alianza-lima/|títulu=River Plate - Alianza Lima 3:2 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Buenos Aires]] |[[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |0:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-boca-juniors-alianza-lima/|títulu=Boca Juniors - Alianza Lima 0:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |3:0 |Lara |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-deportivo-lara/|títulu=Alianza Lima - Deportivo Lara 3:0 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 1:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |2:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 2:1 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Santiagu|Santiago]] |[[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |2:3 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-universidad-de-chile-alianza-lima/|títulu=Universidad de Chile - Alianza Lima 2:3 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Santiagu|Santiago]] |Unión San Felipe |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-union-san-felipe-alianza-lima/|títulu=Unión San Felipe - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:2 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 2:2 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:0 |Unión San Felipe |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-alianza-lima-union-san-felipe/|títulu=Alianza Lima - Unión San Felipe 1:0 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |3:4 |[[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-alianza-lima-universidad-de-chile/|títulu=Alianza Lima - Universidad de Chile 3:4 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |3:6 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 3:6 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:3 |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-alianza-lima-guarani-fc/|títulu=Alianza Lima - Guarani - SP 0:3 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:4 |[[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-alianza-lima-se-palmeiras/|títulu=Alianza Lima - Palmeiras 2:4 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |1:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 1:0 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Campinas]] |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-guarani-fc-alianza-lima/|títulu=Guarani - SP - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[São Paulo (ciudá)|São Paulo]] |[[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] |4:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-se-palmeiras-alianza-lima/|títulu=Palmeiras - Alianza Lima 4:0 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Deportes Tolima]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-alianza-lima-deportes-tolima/|títulu=Alianza Lima - Deportes Tolima 0:1 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:2 |[[América de Cali]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-alianza-lima-america-de-cali/|títulu=Alianza Lima - América de Cali 1:2 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 2:1 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Ibagué]] |[[Deportes Tolima]] |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-deportes-tolima-alianza-lima/|títulu=Deportes Tolima - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Cali]] |[[América de Cali]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-america-de-cali-alianza-lima/|títulu=América de Cali - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |San Agustín |0:2 |[[Club Alianza Lima|Alianza Lima]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-san-agustin-alianza-lima/|títulu=San Agustín - Alianza Lima 0:2 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:0 |Progresu |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-alianza-lima-ca-progreso/|títulu=Alianza Lima - Progreso 0:0 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-alianza-lima-ca-penarol/|títulu=Alianza Lima - Peñarol 0:1 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |San Agustín |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-alianza-lima-san-agustin/|títulu=Alianza Lima - San Agustín 2:1 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Montevidéu|Montevideo]] |Progresu |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-ca-progreso-alianza-lima/|títulu=Progreso - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Montevidéu|Montevideo]] |[[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-ca-penarol-alianza-lima/|títulu=Peñarol - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |0:0 |Alianza Lima | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |Sport Recife | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:2 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] | |- |[[Recife]] |Sport Recife |5:0 |Alianza Lima | |- |[[Campinas]] |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] |1:0 |Alianza Lima | |- |[[Lima]] |Universitariu |0:1 |Alianza Lima | |- |[[Guayaquil]] |Barcelona |3:0 |Alianza Lima | |- |[[Guayaquil]] |Emelec |3:0 |Alianza Lima | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:2 |Universitariu | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |Barcelona | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:2 |Emelec | |- | | | | | |} == Alianza Lima na cultura popular == [[Ficheru:SeñordelosMilagrosNazarenas.jpg|miniaturadeimagen|170px|Imaxe del [[Señor de los Milagros (Lima)|Señor de los Milagros]], [[Santu patrón|Santu Patronu]] del club ''aliancista''.]] Siendo una institución centenaria, Alianza Lima ye parte importante de la [[cultura popular]] peruana ya inclusive forana.<ref name="blades">{{cita web |url = http://archivo.eluniverso.com/2003/10/07/0001/259/74D60F17CD5F40CDB70C7D760355515C.aspx |títulu = Rubén Blades va ser sociu honorariu de l'Alianza Lima |fechaaccesu = 26 de payares de 2008 |editor = Eluniverso.com |añu = 2003 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090526144007/http://archivo.eluniverso.com/2003/10/07/0001/259/74D60F17CD5F40CDB70C7D760355515C.aspx |fechaarchivu = 26 de mayu de 2009 }}</ref> Son diverses les menciones al club en [[cantares]], [[polca|polques]], composiciones, [[valse]]es y manifestaciones [[Relixón|relixoses]].<ref name="cantares">{{cita web |url= http://www.peruan-ita.org/personaggi/dario/villanueva.htm |títulu= ALEJANDRO VILLANUEVA |fechaaccesu= 26 de payares de 2008 |autor= Mejía, Darío |editor= Peruan-ita.org |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080828054739/http://www.peruan-ita.org/personaggi/dario/villanueva.htm |fechaarchivu= 2008-08-28 }}</ref><ref name="alianzaseñor" /><ref name="cantares2">{{cita web |url= http://www.criollosperuanos.com/Efemerides/efemerides%20Agostu.htm |títulu= Efemérides Criollas Mes d'Agostu |fechaaccesu=26 de payares de 2008 |autor= Mejía, Darío |editor= Criollosperuanos.com }}</ref> El [[compositor]] peruanu [[Felipe Pinglo]], consideráu'l padre de la [[música criolla]] nel so país, yera un aficionáu que lu dedicó de cutiu polques y valses.<ref name="cantares" /> Pinglo, almiraba'l xuegu del so ídolu [[Alejandro Villanueva]], polo que decidió resaltar les sos virtúes nel fútbol por aciu versos que depués fueron cantares.<ref name="cantares" /> El [[16 d'agostu]] de [[1932]], Pinglo compunxo'l valse ''Alejandro Villanueva'' y dos años dempués, la polca llamada ''Villanueva l'As''.<ref name="cantares" /> Naquel xéneru tamién destacó [[Pedro Espinel]], conocíu como «''El Rei de les Polques''», que al igual que Pinglo dedicó dalgunes de les sos composiciones a Villanueva.<ref name="cantares" /> Años dempués, [[Arturo "Zambo" Cavero|Arturo «''Zambo''» Cavero]] xunto con [[Óscar Avilés]] grabaron la tema de Espinel col so nome orixinal, al cual diéron-y un estilu distintu.<ref name="cantares" /> Nel ámbitu de la llamada música ''[[Chicha (música)|chicha]]'' (xéneru musical productu de la fusión ente [[Cumbia peruana|miniatura]], [[huayno]] y ritmos tropicales), el so mayor esponente, Lorenzo Palacios Quispe, conocíu nel ambiente artístico como «''[[Chacalón]]''», yera un acérrimo enche ''aliancista''.<ref>{{cita web |url = http://www.xcrivas.com/node/208 |títulu = Lorenzo Palacios "Chacalon" - El berru que baxó del cuetu |fechaaccesu = 16 de xunetu de 2010 |autor = Jaúregui, Eloy |editor = Xcrivas.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20130730051131/http://www.xcrivas.com/node/208 |fechaarchivu = 30 de xunetu de 2013 }}</ref> En vida, mentó al club ''blanquiazul'' ente les estrofes de los sos cantares en más d'una ocasión, equipu del que se volvió aficionáu depués de vivir parte de la so vida nel [[distritu de La Victoria]].<ref name="chicha">{{cita llibru |títulu=Música «chicha», mitu ya identidá popular |añu=2005 |capítulu=Capítulu III: Chacalón: industria cultural, mitu ya identidaes populares |páxina=84|autor=Leyva Regueru, Carlos |editorial=Abya Yala |isbn=9978-19-109-7}}</ref> El cantante caltuvo rellación amical con parte del plantel que perdió la vida na [[Traxedia aérea del Club Alianza Lima|traxedia de 1987]].<ref name="chicha"/> Esa mesma traxedia traxo consigo munches especulaciones y rumores na población peruana.<ref name="rumores" /> Una versión bien sopelexada foi que l'aeronave de la [[Marina de Guerra de Perú]] traía grandes cantidaes de [[cocaína]] nos compartimientos del avión, y que los xugadores al decatase del fechu, amenaciaron a los oficiales con denuncialos ante la [[Corte Suprema de Perú|xusticia peruana]]. Especulóse que los militares ante tal situación, executaron a los xugadores disparándo-yos; causando l'accidente primero que l'avión aterrizara.<ref name="rumores" /> Alianza tamién ocupa un llugar na tradición relixosa de Perú. Amás de camudar el so uniforme los ochobres, José Achong Carrión inculcó a los xugadores ''aliancistas'' el rezu al [[Señor de los Milagros (Lima)|Señor de los Milagros]] antes de cada alcuentru, amás d'ingresar coles sos imáxenes a los vestuarios.<ref name="alianzaseñor">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/historia_moráu_prueba.asp |títulu = ALIANZA LIMA Y EL SEÑOR DE LOS MILAGROS |fechaaccesu = 2 de payares de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081217112807/http://www.clubalianzalima.com/pages/historia_moráu_prueba.asp |fechaarchivu = 17 d'avientu de 2008 }}</ref> Inclusive anguaño, xunto a les escaleres que lleven del camarín a la cancha, hai un mosaicu cola figura del ''Cristo Moreno'', col cual n'ocasiones dellos futbolistes persignen antes d'apostar dalgún partíu. L'equipu ''blanquiazul'' influyó na creación d'otros [[Club de fútbol|clubes de fútbol]], como'l [[Alianza Fútbol Club (El Salvador)|Alianza Fútbol Club]] d'[[El Salvador]], que ye unu de los equipos más populares y esitosos nel so país d'orixe.<ref name="alianzafc">{{cita web |url = http://www.alianzafc.com.sv/historia.asp |títulu = HISTORIA ALIANZA FUTBOL CLUB |fechaaccesu = 5 de mayu de 2009 |editor = Alianzafc.com.sv |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090515111009/http://www.alianzafc.com.sv/historia.asp |fechaarchivu = 15 de mayu de 2009 }}</ref> Un home apellidado Hocklenderd de nacionalidá [[Perú|peruana]], bautizó al cuadru salvadoreñu con dichu nome n'honor al equipu ''aliancista'', del cual yera simpatizante.<ref name="alianzafc" /> Alianza figura igualmente na [[gastronomía peruana]], al acomuñar con un [[postre]] tradicional llamáu [[mazamorra morada]]. Esto por cuenta de la conmemoración que dambos faen al mes d'ochobre, pos el postre prepárase especialmente nesi periodu; amás del color de mancomún al usar l'uniforme especial.<ref>{{cita web |url = http://mixturas.lacoctelera.net/post/2006/05/23/un-clasico-internacional |títulu = Un “clásicu” internacional « Mixturas - La Coctelera |fechaaccesu = 7 de mayu de 2009 |editor = Mixturas.lacoctelera.net |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20120121214052/http://mixturas.lacoctelera.net/post/2006/05/23/un-clasico-internacional |fechaarchivu = 21 de xineru de 2012 }}</ref> == Alianza Lima y la Seleición de Perú == Son munchos los xugadores d'Alianza qu'a lo llargo de la historia fueron escoyíos pa representar a {{sel|Perú}} en dalgún eventu internacional. Dende los primeros campeonatos [[Suramérica|suramericanos]] hasta los cuatro ediciones que la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]] xugó [[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]] n'[[Uruguái]], [[Méxicu]], [[Arxentina]] y [[España]]. === Copes del Mundu === Alianza Lima ye'l club que más xugadores apurrió a la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]] en Mundiales. Amás, de los 19 goles de la Seleición Peruana en Mundiales, dolce fueron de los sos futbolistes. Ye más, toles anotaciones de la bicolor n'Arxentina 1978 (siete) tienen sellu blanquiazul.<ref name="farfanmanco" /> La seleición peruana de fútbol participó na primer [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]] que se realizó n'[[Uruguái]] nel añu [[1930]] en calidá d'invitada. Nesa primer competencia mundial, los xugadores ''aliancistas'' [[Alejandro Villanueva]], José María Lavalle, [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]], Demetrio Neyra, ente otros, fueron convocaos.<ref name="mundiales" /> Pasaron cuarenta años por que la seleición peruana tea presente nuevamente nuna Copa del Mundu. Asina, en [[1970]], cuatro xugadores ''blanquiazules'' partieron a [[Méxicu]] pa representar al [[Perú]]. La mayor cantidá d'escoyíos ''aliancistas'' producir n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]], onde convocaron a un total d'ocho xugadores, mesma cantidá qu'en 1930.<ref name="mundiales" /> Na Copa Mundial apostada n'[[España]] nel añu [[1982]], fueron convocaos cuatro futbolistes de la institución ''victoriana''. Finalmente para [[Rusia]], solo convocóse a un xugador del club. El mediocampista [[Teófilo Cubillas]] ye'l xugador ''aliancista'' con más presencies en [[Copa Mundial de Fútbol|mundial]], tando presente nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]].<ref name="mundiales" /> {| width=650 |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|Uruguái 1930]]''':<ref name="mundiales">{{cita web |url = http://rikruca.dk/Lande/Peru.htm |títulu = Perú |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Rikruca.dk |idioma = alemán |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516035318/http://rikruca.dk/Lande/Peru.htm |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. * [[José María Lavalle]]. * [[Demetrio Neyra]]. * [[Alejandro Villanueva]]. *Julio Quintana *[[Jorge Koochoi Sarmiento|Jorge Sarmiento]] *Alberto Soria *[[Domingo García Heredia|Domingo García]] |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Méxicu 1970]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1970/squad_per70.html |títulu= Peru's World Cup squad 1970 |fechaaccesu=9 de xunetu de 2008 |autor= Alsos, Jan |editor= Planetworldcup.com |idioma=inglés }}</ref> * [[Teófilo Cubillas]]. * [[Julio Baylón]]. * [[Pedro Pablo Lleón]]. *[[Javier Gonzáles]]. |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1978/squad_per78.html |títulu= Peru's World Cup squad 1978 |fechaaccesu=9 de xunetu de 2008 |autor= Alsos, Jan |editor= Planetworldcup.com |idioma=inglés }}</ref> * [[Jaime Duarte]]. * [[José Velásquez Castillo]]. * [[César Cueto]]. * [[Teófilo Cubillas]]. * [[Guillermo La Rosa]]. *[[Roberto Rojas Tardíu|Roberto Rojas]] * [[Hugo Sotil]]. *[[Juan Cáceres]] |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1982|España 1982]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_per82.html |títulu= Peru's World Cup squad 1982 |fechaaccesu=9 de xunetu de 2008 |autor= Alsos, Jan |editor= Planetworldcup.com |idioma=inglés }}</ref> * [[José Gonzáles Ganoza]]. * [[Jaime Duarte]]. * [[Jorge Olaechea]]. * Salvador Salguero. |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Rusia 2018]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= https://depor.com/mundial/seleccion-peruana/peru-rusia-2018-sergio-pena-quedu-fuera-mundial-paolo-guerreru-ocupe-plaza-75788 |títulu= Peru's World Cup squad 2018 |fechaaccesu= 3 de xunu de 2018 |autor= Depor |editor= Depor.com |idioma= castellanu }}</ref> * [[Miguel Araujo]]. |} === Copa América === [[Ficheru:Seleccion peruana 1959.jpg|miniaturadeimagen|300px|Plantía del escoyíu de 1959 que cuntaba coles figures de los aliancistas [[Juan Joya]], [[Óscar Gómez Sánchez]] y [[Víctor Benítez]].]] [[Ficheru:Sotil Cubillas Challe 1973.png|miniaturadeimagen|200px|[[Hugo Sotil]], [[Teófilo Cubillas]] y el xugador crema [[Roberto Challe]] (derecha a izquierda) nel Estadiu Nacional en 1973.]] Tocantes a [[Copa América|Copes América]], Alianza apurrió xugadores en toles ediciones nes que participó el repartu peruanu con esceición de la [[Copa América 1929|edición de 1929]], onde la [[Federación Peruana de Fútbol]] sancionó al club por negase a emprestar xugadores naquel tornéu, una y bones la institución travesaba, por esi entós, una difícil situación económica. La [[Copa América 2004]] foi la edición nes qu'hubo más presencies ''aliancistas'' con un total d'ocho escoyíos.<ref name="america04" /> Sicasí, nes Copes América de [[Copa América 1989|1989]] y [[Copa América 1995|1995]] solo foi convocáu un xugador ''aliancista'': [[Juan Reynoso Guzmán|Juan Reynoso]] y [[Juan José Jayo Legario|Juan Jayo]] respeutivamente.<ref name="america89" /><ref name="america95" /> {| width=650 |valign="top"| '''[[Copa América 1927]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/27safull.html#rosters Copa América 1927 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1927 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Filomeno García. * [[Jorge Koochoi Sarmiento]]. * [[José María Lavalle]]. * [[Alberto Montellanos]]. * [[Demetrio Neyra]]. * Eugenio Segalá. * [[Alejandro Villanueva]]. '''[[Copa América 1935]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/35safull.html#rosters Copa América 1935 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1935 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Eulogio García. * José Morales. * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. * [[Alejandro Villanueva]]. * [[Domingo García Heredia|Domingo García]]. '''[[Copa América 1937]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/37safull.html#rosters Copa América 1937 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1937 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José María Lavalle]]. * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. * [[Alejandro Villanueva]]. '''[[Copa América 1939]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/39safull.html#rosters Copa América 1939 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1939 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * Juan Quispe. * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. '''[[Copa América 1941]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/41safull.html#rosters Copa América 1941 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1941 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]] * Juan Quispe '''[[Copa América 1942]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/42safull.html#rosters Copa América 1942 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1942 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * Juan Quispe. '''[[Copa América 1947]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/47safull.html#rosters Copa América 1947 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1947 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Félix Castillo]].<ref name="clasico43" /> * Carlos Gómez Sánchez. * [[Cornelio Heredia]].<ref name="cornelio">{{cita web |url= http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox133871.htm |títulu= Fina Cornelio Heredia, figura llexendaria |fechaaccesu=4 de mayu de 2009 |editor= Terra.com }}</ref> '''[[Copa América 1949]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/49safull.html#rosters Copa América 1949 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1949 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Gerardo Arce. * [[Félix Castillo]]. * Félix Fuentes. * Carlos Gómez Sánchez. * [[Cornelio Heredia]]. * Víctor Pedraza. * [[Juan Emilio Salinas]]. |valign="top"| '''[[Copa América 1953]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/53safull.html#rosters Copa América 1953 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1953 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2008 |idioma=inglés }}</ref> * [[Guillermo Barbadillo]]. * Roberto Castillo. * [[Óscar Gómez Sánchez]].<ref name="OGS">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/3550/79/ |títulu= Lo cabal, Tíu: Quimba y garra, esencies perdíes |fechaaccesu=4 de mayu de 2009 |autor= Giuffra, José Augusto |editor= Dechalaca.com |añu= 2009 }}</ref> '''[[Copa América 1955]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/55safull.html#rosters Copa América 1955 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1955 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Guillermo Barbadillo]].<ref name="armando" /> * Félix Castillo. * [[Óscar Gómez Sánchez]].<ref name="OGS" /> '''[[Copa América 1956]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/56safull.html#rosters Copa América 1956 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1956 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Guillermo Barbadillo]]. * Félix Castillo. * [[Óscar Gómez Sánchez]].<ref name="OGS" /> * [[Cornelio Heredia]].<ref name="cornelio" /> '''[[Copa América 1957]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/57safull.html#rosters Copa América 1957 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1957 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Víctor Benítez]]. * [[Juan Joya]].<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url = http://www.elmen.com.pe/online/indice.asp?tfi=EMDeportes&ta=2009&tm=04&td=19 |títulu = Deportes |fechaaccesu = 4 de mayu de 2009 |editor = Elmen.com.pe |añu = 2009 }} |2=http://www.elmen.com.pe/online/indice.asp?tfi=EMDeportes&ta=2009&tm=04&td=19 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> '''[[Campeonatu Suramericanu 1959 (Arxentina)|Copa América 1959]]''':<ref>{{cita web |url= https://web.archive.org/web/http://www.rsssf.com/tables/59safull.html#rosters Copa América 1959 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1959 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Víctor Benítez]]. * [[Óscar Gómez Sánchez]]. * [[Juan Joya]]. '''[[Copa América 1963]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/63safull.html#rosters Copa América 1963 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1963 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Rodolfo Bazán]]. * Juan de la Vega. * [[Pedro Pablo Lleón]]. * Víctor Rostaing Bernaza. * Enrique Tenemás. '''[[Copa América 1975]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/75safull.html#rosters Copa América 1975 - Rosters |títulu= Copa América 1975 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[César Cueto]]. * [[José González Ganoza]]. * Santiago Ojeda. * [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]]. '''[[Copa América 1979]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/79safull.html#rosters Copa América 1979 - Rosters |títulu= Copa América 1979 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Jaime Duarte]]. * [[Guillermo La Rosa]]. * [[Jorge Olaechea]]. * Freddy Ravello. '''[[Copa América 1987]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/87safull.html#rosters Copa América 1987 - Rosters |títulu= Copa América 1987 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José González Ganoza]]. * [[Juan Reynoso Guzmán|Juan Reynoso]]. * Eugenio La Rosa. |valign="top"| '''[[Copa América 1989]]''':<ref name="america89">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/89safull.html#rosters Copa América 1989 - Rosters |títulu= Copa América 1989 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Juan Reynoso Guzmán|Juan Reynoso]]. '''[[Copa América 1991]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/91safull.html#rosters Copa América 1991 - Rosters |títulu= Copa América 1991 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Jesús Purizaga. * César Rodríguez. '''[[Copa América 1993]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/93safull.html#rosters Copa América 1993 - Rosters |títulu= Copa América 1993 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José Soto Gómez|José Sotu]]. * Mario Rodríguez. * [[Darío Muchotrigo]]. * [[Waldir Sáenz]]. * Agapito Rodríguez. '''[[Copa América 1995]]''':<ref name="america95">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/95safull.html#rosters Copa América 1995 - Rosters |títulu= Copa América 1995 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Juan José Jayo Legario|Juan Jayo Legario]]. '''[[Copa América 1997]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/97safull.html#rosters Copa América 1997 - Rosters |títulu= Copa América 1997 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * José Luis Reyna. * César Rosales. * [[Waldir Sáenz]]. '''[[Copa América 1999]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/99safull.html#rosters Copa América 1999 - Rosters |títulu= Copa América 1999 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José Soto Gómez|José Sotu]]. * [[Claudio Pizarro]]. * [[José Chacón]]. '''[[Copa América 2001]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/2001safull.html#rosters Copa América 2001 - Rosters |títulu= Copa América 2001 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José Soto Gómez|José Sotu]]. * [[Marco Flores]]. * [[Luis Hernández Díaz|Luis Hernández]]. '''[[Copa América 2004]]''':<ref name="america04">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/2004safull.html#rosters Copa América 2004 - Rosters |títulu= Copa América 2004 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Martín Hidalgo]]. * [[Walter Vílchez]]. * [[Juan José Jayo Legario|Juan Jayo Legario]]. * [[Aldo Olcese]]. * [[Guillermo Salas]]. * [[Jefferson Farfán]]. * [[Marko Ciurlizza]]. * [[Leao Furaca]]. '''[[Copa América 2007]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/2007safull.html#rosters Copa América 2007 - Rosters |títulu= Copa América 2007 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín and Morrison, Neil |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Jhoel Herrera]]. * [[George Forsyth]]. '''[[Copa América 2011]]''': * [[Christian Ramos]]. * [[Salomón Libman]]. '''[[Copa América 2015]]''': * [[Christian Cueva]]. '''[[Copa América 2016]]''': * [[Óscar Vílchez]]. |} === Xuegos Olímpicos === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-R82532, Berlin, Olympia-Stadion (Luftaufnahme).jpg|left|miniaturadeimagen|250px|Vista aérea del [[Estadiu Olímpicu de Berlín]].]] Alianza Lima tuvo presente nos dos [[Xuegos Olímpicos|Olimpiaes]] nes que la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana de fútbol]] algamó a participar, apurriendo al conglomeráu nacional a dellos elementos del so plantel deportivu. {| width=650 |valign="top"| '''[[Xuegos Olímpicos de Berlín 1936]]''': * [[José María Lavalle]]. * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * José Morales. * [[Juan Valdivieso]]. * [[Alejandro Villanueva]]. * Eulogio García. * Enrique Landa. |valign="top"| '''[[Xuegos Olímpicos de Roma 1960]]''': * Daniel Eral. |} == Palmarés == [[Ficheru:2006ALCC.jpg|miniaturadeimagen|250px|derecha|Estadiu Alejandro Villanueva na final del Campeonatu Descentralizáu 2006.]] === Torneos internacionales === {| {{tablaguapa}} {| border=1 width=80% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color:; font-size: 95%; text-align: center;" width="100%" |- align=center bgcolor=#142F5A style="color:white;" !Competición !Títulos !Subtítulos |- |'''[[Copa Simón Bolívar]] (1/0)''' |[[1976]].{{refn|Entamáu pola Federación Venezolana de Fútbol.|group="n"}}<ref>{{cita web|url=http://www.rsssf.com/sacups/simonbolivar76b.html|títulu=Copa Simón Bolívar 1976 (2nd tournament)|autor=Pérez Pérez, Eliézer Sebastián|editor=Rsssf.com|idioma=inglés|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref><ref>{{cita web|url=http://dechalaca.com/copaperu/productu-peruanu/defensor-lima-1975-el granate-del-llibertador|títulu=Defensor Lima 1975: El granate del Llibertador|autor=Capo, Roberto|editor=Dechalaca.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=29 de setiembre de 2010}}</ref><ref>{{cita web|url=http://cheelax.net/news_1166_Alianza-Lima-Campeon-de%20peracabar-Copa-Simon-Bolivar-1976-II-.html|títulu=Copia archivada|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120325223725/http://cheelax.net/news_1166_Alianza-Lima-Campeon-de|fechaarchivu=2012-03-25|fechaaccesu=21 de xunu de 2011}}</ref> '''<small>(Récor compartíu)</small>''' | |} === Torneos nacionales === {| border="1" width="100%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color:; font-size: 95%; text-align: center;" |- align="center" bgcolor="#142F5A" style="color:white;" ! width="20%" |{{bandera|tamaño=15px|Perú}} Competición ! width="30%" |Títulos ! width="30%" |Subtítulos |- |'''[[Primer División de Perú]] (25/21)''' |[[1918]], [[1919]], [[1927]], [[1928]], [[1931]], [[1932]], [[1933]], [[1948]], [[1952]], [[1954]], [[1955]], [[1962]], [[1963]], [[1965]], [[1975]], [[1977]], [[1978]], [[1997]], [[2001]], [[2003]], [[2004]], [[2006]], [[2017]], [[2021]], [[2022]].<ref name="títulos" /> |[[1930]], [[1934]], [[1935]], [[1937]], [[1943]], [[1953]], [[1956]], [[1961]], [[1964]], [[1971]], [[1982]], [[1986]], [[1987]], [[1993]], [[1994]], [[1996]], [[1999]], [[2009]], [[2011]], [[Campeonatu Descentralizáu 2018|2018]], [[2019]].<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/Futbol/suramericana/equipos/alianzalima/index.asp|títulu=Copa Suramericana 2002: Equipos: Alianza Lima|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090228180037/http://www.peru.com/futbol/suramericana/equipos/alianzalima/index.asp|fechaarchivu=28 de febreru de 2009|editor=Peru.com|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> |- |'''[[Copa de Campeones de Perú]] (1)''' |1919. | |- |'''[[Campeones de la Primer División de Perú#Apertura|Tornéu Apertura]] (5/4)''' |[[Campeonatu Descentralizáu 1997#Tornéu Apertura|1997]], [[Campeonatu Descentralizáu 2001#Tornéu Apertura|2001]], [[Campeonatu Descentralizáu 2004#Tornéu Apertura|2004]], [[Campeonatu Descentralizáu 2006#Tornéu Apertura|2006]], [[Tornéu Apertura 2017 (Perú)|2017]].<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresapertura.aspx|títulu=Palmarés Tornéu Apertura de Fútbol Profesional|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090422231823/http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresapertura.aspx|fechaarchivu=22 d'abril de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> |[[Campeonatu Descentralizáu 1999#Tornéu Apertura|1999]], [[Campeonatu Descentralizáu 2002#Tornéu Apertura|2002]], [[Campeonatu Descentralizáu 2003#Tornéu Apertura|2003]], [[Tornéu Apertura 2018 (Perú)|2018]].<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/1999/tabla.html|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Apertura 1999|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091218120320/http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/1999/tabla.html|fechaarchivu=18 d'avientu de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref><ref name="a2002">{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2002/tablaposiciones.asp|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Apertura 2002|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080408004548/http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2002/tablaposiciones.asp|fechaarchivu=8 d'abril de 2008|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=6 d'abril de 2008|añu=2002}}</ref><ref name="a2003" /> |- |'''[[Campeones de la Primer División de Perú#Clausura|Tornéu Clausura]] (7/4)''' |[[Campeonatu Descentralizáu 1997#Tornéu Clausura|1997]], [[Campeonatu Descentralizáu 1999#Tornéu Clausura|1999]], [[Campeonatu Descentralizáu 2003#Tornéu Clausura|2003]], [[Tornéu Clausura 2017 (Perú)|2017]], [[2019]], [[2021]], 2022.<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresclausura.aspx|títulu=Palmarés Tornéu Clausura de Fútbol Profesional|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090427195818/http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresclausura.aspx|fechaarchivu=27 d'abril de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> |[[Campeonatu Descentralizáu 1998#Tornéu Clausura|1998]], [[Campeonatu Descentralizáu 2002#Tornéu Clausura|2002]], [[Campeonatu Descentralizáu 2014#Tornéu Clausura|2014]], [[2018]].<ref>{{cita web|url=http://www.rsssf.com/tablesp/peru98.html|títulu=Peru 1998|autor=Pierrend, José Luis and Nieto Tarazona, Carlos Manuel|editor=Rsssf.com|idioma=inglés|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2002/tablaposiciones.asp|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Clausura 2002|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100519192329/http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2002/tablaposiciones.asp|fechaarchivu=19 de mayu de 2010|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref> |- |'''[[Tornéu del Inca]] (1/1)''' |[[Tornéu del Inca 2014|2014]].<ref>https://www.youtube.com/watch?v=TN3tt7mYl0Y</ref> |[[Tornéu del Inca 2015|2015]]. |- |'''[[Tornéu de Primeros Equipos (Perú)|Tornéu de Primeros Equipos]] (3)''' |1931, 1932, 1933.<ref name="unu" /> | |- |'''[[Campeonatos Rexonales de Perú#Tornéu Descentralizáu|Tornéu Descentralizáu]] (2)''' |1986, 1987.<ref name="unu" /> | |- |'''[[Campeonatos Rexonales de Perú|Rexón Metropolitana]] (3)''' |1985, 1989-I, 1990-II.<ref>{{cita web|url=http://www.rsssf.com/tablesp/peruregchamp.html|títulu=Peru - List of Rexonal Champions 1984-1991|autor=Pierrend, José Luis|editor=Rsssf.com|idioma=inglés|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> | |- |'''[[Segunda División de Perú]] (1)''' |1939 | |} === Torneos amistosos nacionales === * '''[[Campeonatu d'Apertura de Perú|Campeonatu d'Apertura]] (3):''' 1949, 1950, 1963. * '''Cuadrangular de Branu (1):''' [[Cuadrangular de Branu 1990|1990]].<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/limaverano90.html</ref> * '''Copa de la inauguración del Estadiu Monumental de la UNSA (1):''' 1995.<ref>http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?s=0a368bc3aeb39fd5ead256d02y1y8c6a&t=466518&page=70</ref> * '''[[Copa El Gráficu-Perú]] (2):''' 1999, 2003.<ref name="copalibero">{{cita web |url = http://www.rsssf.com/tablesg/grafico.html|títulu = Copa "El Gráficu Perú"|fechaaccesu = 29 d'abril de 2009|autor = Nieto Tarazona, Carlos Manuel|editor = Rsssf.com|idioma = inglés}}</ref> * '''Copa San Juan (1):''' 2011.<ref>{{cita web |url = http://proycontra.com.pe/2011/06/27/alianza-lima-llevo-copa-san-juan/|títulu = Alianza Lima llevó copa San Juan|fechaaccesu = 27 de xunu de 2011|editor = Proycontra.com.pe|idioma = castellanu|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20110705043339/http://proycontra.com.pe/2011/06/27/alianza-lima-llevo-copa-san-juan/|fechaarchivu = 5 de xunetu de 2011}}</ref> * '''Copa IPD (1):''' 2011.<ref>{{cita web|url = http://www.clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=3633|títulu = Alianza Lima vence 2-1 a Mannucci en partíu amistosu Copa IPD|fechaaccesu = 29 de xunu de 2011|editor = Clubalianzalima.com|idioma = castellanu|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20180130204345/http://www.clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=3633|fechaarchivu = 2018-01-30}}</ref> * '''Copa Depor (1):''' 2011.<ref>http://www.bolavip.com/16799/alianza-lima-empato-con-universitariu-y llévose-la copa-depor/</ref><ref>{{cita web |url=http://depor.pe/futbol-peruano/801029/noticia-amistoso-y-alianza-lima-enfréntense-hoy-copa-depor |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=20 de xunetu de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110720040158/http://depor.pe/futbol-peruano/801029/noticia-amistoso-y-alianza-lima-enfréntense-hoy-copa-depor |fechaarchivu=20 de xunetu de 2011 |url=http://depor.pe/futbol-peruano/801029/noticia-amistoso-y-alianza-lima-enfréntense-hoy-copa-depor }}</ref> * '''Supercopa Movistar (1):''' [[Supercopa Movistar 2018|2018]].<ref>{{Cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-celebro-ganar-supercopa-movistar-video-62083/|títulu=Alianza Lima con racha de campeón: así celebró tras ganar la Supercopa Movistar|fechaaccesu=}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://andina.pe/agencia/video-alianza-lima-gano-al-sport-boys-por-supercopa-movistar-43869.aspx|títulu=Alianza Lima ganó al Sport Boys por la Supercopa Movistar|fechaaccesu=}}</ref> === Torneos amistosos internacionales === * '''Copa Ciudá de Rosario (1):''' [[Torneos de branu del fútbol arxentino de 2011#Copa Ciudá de Rosario|2011]].<ref>{{cita web |url = http://elcomercio.pe/deportes/703069/noticia-alianza-campeon-intimos-ganaron-triangular-arxentina |títulu = ¡Alianza campeón!: los íntimos ganaron el triangular n'Arxentina |fechaaccesu = 23 de xineru de 2011 |editor = Elcomercio.pe |idioma = castellanu}}</ref> * '''Copa de la Hermandá Colo Colo-Alianza Lima (1):''' 2011.<ref>https://web.archive.org/web/http://deportes.chilealrojo.cl/2011/10/06/colo-colo-y-alianza-lima-apostaren-alcuentru-pola amistá/</ref><ref>http://www.libero.pe/alianza-lima-debuto-con-un empate-0-0-con-el-colo-colo-de-chile-2011-10-06</ref> * '''[[Troféu DirecTV de la Copa EuroAmericana|Troféu DirecTV]] (1):''' [[Copa EuroAmericana 2014|2014]].<ref>{{Cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/alianza-lima-dia-hoy-gano-trofeo-copa-euroamericana-43276/|títulu=Alianza Lima: un día como hoy, ganó el trofeo de la Copa Euroamericana|autor=Eduardo Combe|fechaaccesu=}}</ref> === Torneos xuveniles nacionales === * '''[[Tornéu de Promoción y Reserva]] (1):''' [[Tornéu de Promoción y Reserva de 2011|2011]]. * '''[[Tornéu de Primeros Equipos (Perú)#Campeones de Reserves|Tornéu de Reserves]] (2):''' 1932, 1934. '''<small>(Récor compartíu)</small>''' * Subcampeón del [[Tornéu de Promoción y Reserva]] (1): [[Tornéu de Promoción y Reserva de 2013|2013]]. == Notes == {{llistaref|group=n}} == Ver tamién == * [[Historia del Club Alianza Lima]]. * [[Cronoloxía del Club Alianza Lima]]. * [[Traxedia aérea del Club Alianza Lima]]. * [[Futbolistes del Club Alianza Lima]]. * [[Entrenadores del Club Alianza Lima]]. * [[Presidentes del Club Alianza Lima]]. * [[Club Alianza Lima Vóley]]. * [[Estadiu Alejandro Villanueva]]. * [[Superclásico del fútbol peruano]]. * [[Lliga Peruana de Fútbol]]. == Bibliografía == <div class="references-medium"> * {{cita llibru |autor=Benavides, Martín |títulu=Una pelota de trapu, un corazón blanquiazul. Tradición ya identidá n'Alianza Lima 1901-1996 |añu=[[2000]] |editorial=Fondu Editorial de la [[Pontificia Universidá Católica de Perú]] |id=ISBN 9972-42-173-2}} * {{cita llibru |autor=[[El Comercio (Perú)|Empresa Editora El Comercio]] |títulu=Llibro d'Oru d'Alianza Lima |añu=[[2002]] |id=ISBN 9972-617-90-4}} * {{cita llibru |autor=[[César Miró|Miró Quesada, César]] |títulu=Los Íntimos de La Victoria |añu=[[1958]]}} * {{cita llibru |autor=Panfichi, Aldo; Millones, Luis; y Vich, Víctor |títulu=Nel corazón del pueblu. Pasión y gloria d'Alianza Lima 1901-2001 |añu=[[2001]] |editorial=[[Congresu de Perú]] |id=ISBN 9972-890-03-1}} </div> * {{cita llibru |autor=Ramírez Cruz, Eugenio |títulu=Historia y Lleenda del Club Alianza Lima 1901-2001 |añu=[[2002]] |editorial=Editorial Juan Gutemberg}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikiquote|Club Alianza Lima}} * [http://www.clubalianzalima.com/ Sitiu web oficial] * {{facebook|ClubAlianzaLima}} * {{twitter|ClubALoficial}} * {{YouTube|channel=AlianzaLimaNoticias}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Perú]] ifkogctirligxukagbgpk0u5yx1gbdc 4379200 4379190 2025-06-24T16:41:48Z YoaR 37624 4379200 wikitext text/x-wiki {{Tradubot|Club Alianza Lima}} {{equipu | pattern_la1 = _alianzalima25h | pattern_b1 = _alianzalima25h | pattern_ra1 = _alianzalima25h | pattern_sh1 = _alianzalima25h | pattern_so1 = _socks | leftarm1 = 071241 | body1 = 071241 | rightarm1 = 071241 | shorts1 = 071241 | socks1 = 071241 | pattern_la2 = _alianzalima25a | pattern_b2 = _alianzalima25a | pattern_ra2 = _alianzalima25a | pattern_sh2 = _alianzalima25h | pattern_so2 = _socks | leftarm2 = 071241 | body2 = 071241 | rightarm2 = 071241 | shorts2 = 071241 | socks2 = 071241 | pattern_la3 = _left | pattern_b3 = _alianzalima24tr | pattern_ra3 = _right | pattern_sh3 = _alianzalima25a | pattern_so3 = _socks | body3 = | rightarm3 = ffffff | shorts3 = ffffff | socks3 = ffffff }} El '''Club Alianza Lima''', conocíu popularmente como '''Alianza Lima''' o a cencielles '''Alianza''', ye una [[institución]] deportiva asitiada en [[Lima]], [[Perú]].<ref>{{Cita web|url=https://peru.as.com/resultados/ficha/equipo/alianza_lima/4214/|títulu=Alianza Lima|fechaaccesu=}}</ref> Foi fundáu'l 15 de febreru de 1901 por mozu que deseyaben practicar [[deporte]].<ref name="afro">{{cita web |url=http://blog.pucp.edu.pe/media/251/20071029-Africaniabarriospopulares.pdf|títulu=AFRICANIA, BARRIOS POPULARES Y CULTURA CRIOLLA A ENTAMOS DEL SIEGLU XX|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081010093448/http://blog.pucp.edu.pe/media/251/20071029-Africaniabarriospopulares.pdf|formatu=pdf|fechaarchivu=10 d'ochobre de 2008|fechaaccesu=4 d'agostu de 2010}}</ref><ref>{{Cita web|url=http://dcvasque.blogspot.com/2014/08/historia-articulo-principal-historia.html|títulu=Alianza Lima Historia|fechaaccesu=}}</ref> Los fundadores adoptaron aquel nome n'honor a la [[caballeriza]] ''Alianza'', [[propiedá]] del [[Presidencia de Perú|Presidente de la República]], [[Augusto Leguía]], qu'utilizaron pa celebrar los sos primeros partíos.<ref>{{Cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/116-anos-alianza-lima-historia-jarana-desgracias-reinvencion-miercoles-15-28928/|títulu=Los 116 años de Alianza Lima: el equipo del barrio que se mudó al corazón del pueblo|autor=Eduardo Zani|fechaaccesu=}}</ref> La so fecha de creación convertir nel [[club de fútbol]] más llonxevu de la Primer División peruana.<ref name="fundaciones">{{cita web |autor= Schmerler, Eli and Nieto Tarazona, Carlos Manuel |añu= 2007 |url= http://www.rsssf.com/tablesp/perufound.html |títulu= Foundation Dates of Clubes |editor= Rsssf.com |idioma=inglés |fechaaccesu=4 d'abril de 2008}}</ref> Anguaño xuega na [[Primer División de Perú]] entamáu pola [[Federación Peruana de Fútbol]]. Ye consideráu unu de [[los trés grandes del fútbol peruano]] y un referente nel so país y en Suramérica, al cuntar con una llarga tradición y rica historia.<ref>{{cita web |url=http://la10.rpp.pe/futbol-peruano/descentralizado/dd-noticia-983450 |títulu=Alianza Lima supera a Universitariu como club más popular de Perú. |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20190406011325/https://la10.rpp.pe/futbol-peruano/descentralizado/dd-noticia-983450 |fechaarchivu=2019-04-06 }}</ref><ref>{{Cita web|url=https://elcomercio.pe/deporte-total/asi-llegan-los-tres-clubes-grandes-del-futbol-peruano-para-el-comienzo-de-la-temporada-2020-alianza-lima-universitario-cristal-liga-1-2020-noticia/|títulu=Cómo llegan los tres clubes grandes del fútbol peruano al comienzo de la Liga 1 temporada 2020|autor=Kenyi Peña|fechaaccesu=}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://riverasport.com/futbol-peruano/clubes-peruanos-con-mas-hinchas-y-seguidores/|títulu=Los equipos peruanos con mas hinchas y seguidores en Redes Sociales|autor=Andrés Rivera|fechaaccesu=}}</ref> Hasta la fecha tien 24 títulos nacionales (2 de la Lliga de Lima, 6 de la Era Amateur y 16 de la Era Profesional). Los colores del club son l'azul y el blancu. Pola [[Xenealoxía|ascendencia]] [[italia]]na d'Eduardo Pedreschi, miembru fundador, decidióse que la primera indumentaria tuviera colores de la [[bandera d'Italia]].<ref>https://primiciadeportiva.com/alianza-lima-cumple-120-anos-de-historia-y-tradicion-futbolistica/</ref><ref>https://es.betsapi.com/ts/67690/Alianza-Lima-Women</ref><ref>http://jctuestavela.blogspot.com/p/club-alianza-lima-el-club-alianza-lima.html</ref> Asina, los primeros uniformes fueron de color verde con blancu.<ref name="Historia">{{cita web |url= http://aliancistadeverdad.com/cf-alianzalima-02.htm |títulu= La Historia del Pueblu |fechaaccesu= 5 d'abril de 2008 |autor= Ramírez Cruz, Eugenio |editor= Aliancistadeverdad.com |añu= 2001 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080210055331/http://aliancistadeverdad.com/cf-alianzalima-02.htm |fechaarchivu= 10 de febreru de 2008 }}</ref><ref>https://www.elfutbolero.com.pe/liga1/Camiseta-alterna-de-Alianza-Lima-2021-Por-que-de-color-verde-20210405-0043.html</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-cumple-115-anos-historia-detras-colores-azul-blanco-12689/</ref> Depués, incluyéronse los colores de la caballeriza nel uniforme, que yeren l'azul, blancu y negru, que portáronse na camiseta, pantalones y medies respeutivamente. Años dempués, iguóse l'uniforme blanquiazul a manera de franxes, que s'usa hasta l'actualidá.<ref name="Historia" /> Foi campeon de la Copa Simon Bolivar en [[1976]].<ref>https://eliezerperez.wordpress.com/2017/12/31/copa-simon-bolivar-1976-2/</ref><ref>https://twitter.com/alianzainomano/status/1467497173499760646?lang=es</ref><ref>https://www.futbox.com/es/campeonatos#!copa-simon-bolivar-1/campeones</ref> Otres actuaciones destacaes a nivel internacional dar en 1976 y 1978, llegando a semifinales de la [[CONMEBOL Libertadores|Copa Llibertadores d'América]] y en 1999 pola Copa Merconorte. La so actividá futbolística empezó nos primeros años posteriores a la so fundación; sicasí, los alcuentros yeren [[afición|amateur]], lo mesmo que de calter amistosu en diverses oportunidaes. Ye l'únicu club sobreviviente de los que fundaron, en 1912, la [[Lliga Peruana de Fútbol]], onde'l club xugó per primer vegada un tornéu entamáu pola Federación. Alianza Lima xuega de llocal nel [[Estadiu Alejandro Villanueva]], tamién conocíu como Matute, del cual ye propietariu absolutu,<ref name="infra" /> y que lleva'l nome d'unu de los futbolistes más relevantes de la [[Historia del Club Alianza Lima|historia ''aliancista'']].<ref>http://www.ipd.gob.pe/noticias-top-peru/estadio-alejandro-villanueva-2</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/alianza-lima/2022/03/28/matute-es-blanquiazul-se-declaro-infundada-demanda-aposento-alto-alianza-lima-liga-1-futbol-peruano-49612</ref> Foi inauguráu'l 27 d'avientu de [[1974]] y atópase allugáu nel encruz de l'Avenida Isabel La Católica col Baldrayu Abtao, nel barriu de ''Matute'', nel distritu de [[Distritu de La Victoria|La Victoria]] na ciudá de [[Lima]].<ref>https://www.deperu.com/calendario/1319/inauguracion-del-estadio-de-alianza-lima</ref><ref>https://rpp.pe/futbol/descentralizado/alianza-lima-vs-universitario-cuando-se-fundo-matute-y-que-dia-se-jugo-el-primer-clasico-ahi-noticia-995387</ref><ref>https://peru.com/actualidad/mi-ciudad/aniversario-lima-estadio-matute-tambien-parte-historia-fotos-noticia-115790/</ref> La so capacidá total ye de 34 000 espectadores.<ref name="matute">{{cita web |url= http://www.peru.com/futbol/reportajes/2002/02/estadios/lima/matute.asp |títulu= Informe: Estadios del Fútbol Profesional Peruanu |fechaaccesu= 6 d'abril de 2008 |editor= Peru.com |añu= 2002 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080411212858/http://www.peru.com/futbol/reportajes/2002/02/estadios/lima/matute.asp |fechaarchivu= 11 d'abril de 2008 }}</ref> Nel so entamu, posterior a la so construcción, conocíase-y como Estadio Alianza Lima, nome qu'años más palantre se modificar pol que tien hasta'l día de güei.<ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/matute-cumple-47-anos-cuando-se-paso-a-llamar-alejandro-villanueva-el-estadio-de-alianza-lima-nczd-dtcc-noticia/</ref><ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/alianza-lima-nombre-estadio-alejandro-villanueva-matute-victoria-tendencia-aniversario-fotos-ecpm-noticia-625087-noticia/</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/alianza-lima/2021/12/27/alianza-lima-nombre-fue-inaugurado-estadio-alejandro-villanueva-hace-47-anos-futbol-peruano-liga-1-35124</ref> Los sos clásicos rivales son [[Club Universitario de Deportes]], nel cual Alianza Lima amuesa una importante ventaya, al cuntar con 138 victories frente a 119, y [[Club Sporting Cristal|Sporting Cristal]], club al que tamién supera con un marxe de 70 victories frente a 59. Tamién caltién rivalidaes tradicionales con [[Club Centro Deportivo Municipal|Deportivo Municipal]] y [[Sport Boys Association|Sport Boys]]. Nos últimos años, distintes encuestes y estudios socioeconómicos realizaos por distintes cases encuestadoras coinciden n'allugar a Alianza Lima como'l club con más simpatizantes nel Perú, siguíu por Universitariu y Sporting Cristal na so gran mayoría.<ref>{{cita web |url=http://e.elcomercio.pe/101/doc/0/0/0/3/7/37793.pdf |títulu=Estáu de la opinión pública.}}</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-destaco-ser-el-equipo-que-mas-hinchas-llevo-en-la-presente-temporada-contando-liga-1-y-copa-libertadores-2022-universitario-noticia/</ref> El club tamién desenvuelve otres disciplines deportives, ente elles destaca'l [[Club Alianza Lima Vóley]] que participa na [[Lliga Nacional Superior de Voleibol de Perú]].<ref>https://andina.pe/agencia/noticia-voleibol-alianza-lima-y-regatas-lima-jugaran-tres-finales-por-titulo-nacional-887470.aspx</ref><ref>https://movistardeportes.pe/noticias/liga-nacional-de-voley-asi-se-jugara-la-gran-final-entre-alianza-lima-y-regatas-lima/</ref><ref>https://rpp.pe/voley/mas-voley/alianza-lima-y-regatas-se-mediran-por-la-gran-final-de-la-liga-nacional-de-voley-noticia-1396792</ref> == Historia == {{cita|La pasión popular pol Alianza Lima, al igual que l'activismu de los sindicatos y les lluches obreres d'entamos del sieglu XX, sería una espresión complementaria de los deseos d'integración al sistema político y económico de los probes y escluyíos d'entós.<ref name=empecipio>{{cita web |url = http://elcine.pucp.edu.pe/aeg/publicaciones/brujula10.pdf |títulu = Clubes y Barres: Alianza Lima y Universitariu de Deportes (Páxina 89) |fechaaccesu = 4 d'abril de 2008 |autor = Panfichi, Aldo; Thieroldt, Jorge |editor = Elcine.pucp.edu.pe |añu=2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20160111065429/http://elcine.pucp.edu.pe/aeg/publicaciones/brujula10.pdf |fechaarchivu = 11 de xineru de 2016 }}</ref>}} El [[fútbol]] nel [[Perú]] de principios del [[sieglu XX]] atopar en fase de desenvolvimientu, y l'accesu llindar a la [[Clase alta|clase adinerada]].<ref name="futbolima" /> Los mozos de la élite de [[Lima]] aprender en [[Inglaterra]], y cuando volvieron practicar con inmigrantes y marineros británicos que moraben nel país o llegaben a los puertos dacuando.<ref name="futbolima" /> Sicasí, l'espardimientu del fútbol aumentó, llegando a diversos llugares de la capital peruana. La xestación d'Alianza (nun principiu Sport Alianza) foi l'[[antítesis]] d'esta idea, por cuenta de que se fundó nun ambiente netamente popular, ensin cuntar con nenguna influencia de les altes esferes de la sociedá limeña. La imaxe que proyeutaba Alianza como equipu popular aumentó cada vez más, atrayendo tempranamente a munchos simpatizantes de baxes condiciones que víen nes victories del equipu ''aliancista'', el so propiu trunfo frente a l'adversidá, un trunfu que sería impensado n'otros aspeutos de la [[Cotidianidá|vida cotidiana]] y la oportunidá de revertir tou orde [[Socioeconomía|socioeconómico]] o [[Política|políticu]] pa poder competir ensin [[Desigualdá social|desigualdaes]]. Tou ello convertir ya identificó como l'equipu de la [[clase obrera]]. === Fundación === [[Ficheru:Alianzalima1901.jpg|300px|miniaturadeimagen|left|Semeya del primer equipu aliancista, mientres los sos primeros años de creación.]] El '''Club Sport Alianza''', como se llamó'l club de primeres, fundóse'l [[15 de febreru]] de [[1901]] na cai Cotabambas, nel barriu de Chacaritas, adoptaron el nome d'alianza n'honor a la caballeriza ''Alianza'' propiedá del ex-presidente Augusto B.Leguia, na cual los trabayadores del llugar diéren-yos permisu pa xugar en dicha caballería y asina practicar el fútbol.<ref>https://web.archive.org/web/20080401070848/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1901.asp</ref> Dichu recintu allugar nel [[Distritu de Lima|Centro de Lima]]. La idea yera formar un [[club de fútbol]] que defendiera a la comunidá ante equipo d'otros [[barriu|barrios]]. El día de la fundación dirixir a la quinta llamada los Gallinacitos, concretamente a una casa que taba signada colos númberos 323 y 327, propiedá de la familia Chacaltana, onde se fundó'l club aliancista. Los rapazos na totalidá vivíen na ciudá de Lima, y provenian de families qu'exercíen trabayos de carpintería, verduleria y comercialización. Los primeros xugadores pertenecíen a una clase obrera. El clima internu qu'esistía ente los fundadores fizo que se-yos conoza col [[llamatu]] de ''los íntimos''.<ref name="JM">{{cita web |url= http://www.munijesusmaria.gob.pe/pdf/alcuerdos/2007.alcuerdu_022.pdf |títulu= ALCUERDO DE CONCEYU N° 022-2007/MDJM |fechaaccesu= 27 d'abril de 2009 |editor= Munijesusmaria.gob.pe |añu= 2007 }}</ref> José Carreño, unu de los fundadores y poblador de la cai Cotabambas ufiertó la so casa como primer local institucional, ufierta que prestó enforma a los demás fundadores yá que hasta esi momentu'l club nun tenía un puntu de xunta establecíu, polo que les cais yeren les sos habituales concentraciones. Carreño foi unu de los que contribuyó a formar parte de la direutiva, el so siguiente local foi en Carlos de los heros, pos nel llar de carreño la so familia aguantar a la idea, y nun taba convencíu totalmente, dau l'humilde venir de toos ellos, que al cabu de tres meses, nun pudieron siguir pagando la mensualidá, que les xuntes facer na vía pública, asina siguieron hasta que la familia Galindo (Carlos y Plácido) acoyer na so casa, pero depués siguió la inestabilidá que'l club foi camudando de llocal y sedes.<ref name="futbolima" /> Los documentos sobre los primeros años de Sport Alianza son escasos, recién a partir de [[1920]] esisten archivos col nome ''Alianza Lima''.<ref name="armando" /> Más allá de la falta d'[[escritu|escritos]], reconozse como fundadores a Eleodoro Cucalón, Augusto Cucalón, Eduardo Pedreschi, Wilfredo Pedreschi, Carlos Pedreschi, Adolfo Pedreschi, Rodolfo Pérez, Manuel Carvallo, Ismael Carvallo, Guillermo Carvallo, Julio Chacaltana, Manuel Arana, Antonio La Torre, Alberto La Torre, José Carreño, Hipólito Venegas, Eduardo Méndez, Carlos Villarreal, Alberto Palomino, Antonio Palomino, Alberto López, Luis Buitrón, José Paulet, Luis Litardo, Alberto Moncada, Julio Rivero, Cirilo Cárdenas, Faustino Justino Mendoza, ente otros.<ref name="Historia" /><ref name="Leveau">{{cita web |url = http://www.armandoleveau.com/principal.html |títulu = La Historia |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |autor = Leveau, Armando |editor = Armandoleveau.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080515090939/http://www.armandoleveau.com/principal.html |fechaarchivu = 15 de mayu de 2008 }}</ref> Anguaño cunta con más de 2000 socios rexistraos oficialmente. Fueron dende neños hasta adolescentes de siete a dieciocho años d'edá, siendo nengunu d'ellos, [[Paradoxa|paradóxicamente]], de [[raza negra]], yá que al equipu ''aliancista'' rellacionaríase-y darréu cola xente de color.<ref name="Historia" /> {{cita|Ye recién ente los años de 1920 y 1930 que se produz una fuerte identificación de la población afroperuana con Alianza Lima, colos obreros, y con La Victoria como un barriu popular emblemáticu.<ref name="afro"/>''}} === Lliga de fútbol (1912-1921) === Sport Alianza llogró'l so primer títulu a los 6 años de la so participación na Lliga Peruana de Fútbol.<ref>http://lahermandadaliancista.blogspot.com/2014/05/campana-de-1918-campeonato-de-la-liga.html</ref><ref>https://www.facebook.com/100436435134051/photos/a.101161788394849/101720661672295/?type=3</ref><ref>https://twitter.com/clubaloficial/status/1326186188093485058</ref> Empezó en [[1912]], y depués d'una granible campaña llogró'l [[campeonatu]] de [[1918]].<ref name="peruchamp">{{cita web |autor= Andrés, Juan Pablo; Villa Martínez, Héctor and Stokkermans, Karel |añu= 2008 |url= http://www.rsssf.com/tablesp/peruchamp.html |títulu= Peru - List of Champions |editor= Rsssf.com |idioma=inglés |fechaaccesu=6 d'abril de 2008}}</ref> Ente los años 1912 y [[1919]], el club utilizó de forma alterna dos uniformes titulares: unu que portaba camiseta azul enteru y otru blancu con un diseñu llistáu, con mangues azules y una franxa vertical azul pol mediu, que sería col pasu del tiempu, el tradicional uniforme blanquiazul d'Alianza Lima.<ref name="Historia" /> El [[5 de mayu]] de 1912, Sport Alianza xugó'l so primer partíu oficial frente al Jorge Chávez.<ref name="Terra" /><ref>https://web.archive.org/web/20070216124921/http://deportes.terra.com.pe/futbol/f10215.shtml</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/05/06/1901-1919-primeros-anos-del-club/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630043837/https://losaliadosconosvr.com/2021/05/06/1901-1919-primeros-anos-del-club/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> L'alcuentru realizóse dientro del primer [[Competición (deporte)|tornéu]] entamáu pola [[Lliga Peruana de Fútbol]], que duró hasta [[1921]].<ref>{{cita web |url= http://www.fpf.com.pe/ |títulu= Historia |fechaaccesu=27 d'abril de 2009 |editor= Fpf.com.pe }}</ref> L'añu [[1919]], foi especial pa la institución ''aliancista'', pos llogró'l [[Campeón|títulu]] per segunda vegada consecutiva, consiguiendo'l primer bicampeonatu de la historia ''blanquiazul''.<ref name="peruchamp" /><ref>http://lahermandadaliancista.blogspot.com/2014/05/campana-de-1919-campeonato-de-la-liga.html</ref><ref>https://elperuano.pe/noticia/61737-celebra-campeon</ref> Daquella'l Sport Alianza yera yá un equipu popular que cuntaba con munchos adeptos. La década de los [[años 1920]] marcó dos fechos importantes na historia del club, colos cualos terminó de formar el so [[Identificación (psicoloxía)|identidá]]. Primero, pasó de llamase Sport Alianza pa convertise definitivamente n'Alianza Lima.<ref name="armando" /> Hasta'l momentu nun se tien conocencia si foi daquién en particular l'autor del nome, pero albídrase que foi escoyíu por decisión popular, yá que entós reconocíase'l fechu de que tolos sos xugadores yeren [[Capital (política)|capitalinos]].<ref name="RH">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1901.asp|títulu=RESEÑA HISTORICA 1901-1920|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080401070848/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1901.asp|fechaarchivu=1 d'abril de 2008|autor=Leveau, Armando|editor=Clubalianzalima.com|fechaaccesu=6 d'abril de 2008|añu=2004}}</ref> Y segundu, apaeció'l xugador que representó al posterior estilu de xuegu col que se caracteriza'l club: [[Alejandro Villanueva]].<ref>https://elcomercio.pe/somos/historias/alejandro-villanueva-padre-aliancismo-alianza-lima-club-futbol-ecpm-noticia-625636-noticia/</ref><ref>https://www.tvperu.gob.pe/novedades/tvperu/alejandro-villanueva-conoce-la-historia-del-idolo-de-alianza-lima</ref> Reconocíase-y pola so bona téunica, figura allargada y morena. Considerábase que nun percorría la cancha sinón que la ''caminaba'' a trancos llargos y midir cola mirada. Gustába-y la inspiración y la xenialidá.<ref name="cantares" /> === Dómina amateur (1926-1950) === Nos años 1920 l'equipu ''aliancista'' pudo consiguir los títulos de [[1927]] y [[1928]].<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/11/01/1928-alianza-lima-campeon-1era-final-disputada-en-clasico/</ref><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/tag/1928/</ref> En 1927, tuvo llugar el so primer enfrentamientu col equipu de la Federación Universitaria que darréu camudó'l so nome a [[Universitariu de Deportes]], que convirtióse nel so rival por antonomasia nel fútbol peruano.<ref name=empecipio /> En 1928, la institución allugar nun bloque de la tercer corte de l'[[Avenida Mancu Cápac (Lima)|avenida Mancu Cápac]] del [[distritu de La Victoria]], d'onde nunca más salió y col cual llogró una gran identificación.<ref name="JM" /> Nel añu [[1929]], cuando paecía qu'Alianza Lima consiguiría un nuevu campeonatu, foi castigáu a perpetuidad por problemes cola [[Federación Peruana de Fútbol]], una y bones el vicepresidente d'Alianza nesi entós, Enrique Vergara, unvió-y una carta informando que los xugadores ''aliancistas'' nun participaríen na [[Seleición de fútbol de Perú|seleición]] por cuenta de que'l club atopar en «una deplorable situación económica». Ante esti fechu, l'ente rector decidió suspendelos.<ref>https://depor.com/futbol-peruano/jugaron-futbolistas-alianza-lima-copa-america-1929-30105/</ref><ref>https://elblogintimo.blogspot.com/2012/04/1929-la-desafiliacion-y-la-creacion-de.html</ref> A la fin del tornéu, [[Universitariu de Deportes]] resultó'l campeón del tornéu.<ref name="Terra">{{cita web |url = http://deportes.terra.com.pe/futbol/f10215.shtml |títulu = Cien años nel corazón del Pueblu |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Deportes.terra.com.pe |añu=2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20070216124921/http://deportes.terra.com.pe/futbol/f10215.shtml |fechaarchivu = 16 de febreru de 2007 }}</ref> [[Ficheru:Alcalde Fernandez Villanueva.png|300px|miniaturadeimagen|left|[[Alejandro Villanueva]], terceru de la derecha.]] Por cuenta de ello, en 1929 l'equipu ''victoriano'' llindar a pasiase los domingos por distintes faciendes y pueblos redoma a Lima en busca de partíos informales, sol nomatu de ''Los Íntimos''.<ref name="Leveau" /> ==== Primer tricampeón del fútbol peruano (1931-1933) y descensu (1938) ==== En [[1930]], cuando'l [[Club Atlético Tucumán|Atlético Tucumán]] d'[[Arxentina]] ganara a tolos equipos [[Perú|peruanos]] que-y tocó enfrentar, los medios y los aficionaos primieron por qu'Alianza Lima xugara. Depués d'un pactu ente la [[Federación Peruana de Fútbol]] y Alianza Lima, llevantóse-yos el castigu impuestu por que puedan xugar frente al cuadru arxentín, cola condición qu'apurrieren xugadores el domingu siguiente pa la seleición peruana, que tenía de xugar el Suramericanu d'Arxentina. Alianza aportó y finalmente'l domingu [[9 de febreru]] de [[1930]], Alianza Lima golió al Atlético Tucumán por 3:0 y el [[15 de febreru]] de [[1931]], Alianza celebró les sos 30 años de fundación con una victoria de 4:0 sobre'l [[HNK Hajduk Split|Hajduk Split]] de [[Yugoslavia]].​<ref name="Leveau" /><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-asi-le-fue-a-los-blanquiazules-jugando-en-su-aniversario-noticia/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/02/15/partidos-que-jugo-alianza-en-el-dia-de-su-aniversario/</ref> Un añu antes llevar a cabu la primer [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]] en [[Montevidéu]], [[Uruguái]].<ref>https://www.marca.com/reportajes/2010/01/historia_de_los_mundiales/index.html</ref><ref>https://actualidad.rt.com/mundial/historia/1930</ref><ref>https://as.com/futbol/2020/07/30/reportajes/1596061931_293238.html</ref> La seleición peruana asistió a dichu acontecimientu, teniendo nel so plantel a 8 xugadores ''aliancistas''.<ref name="mundiales" /> Esi mesmu añu, sería l'empiezu del tricampeonatu.<ref name="armando" /><ref name="peruchamp" /> Alianza Lima empezó a faese popular internacionalmente depués de realizar una esitosa xira por [[Chile]] nos [[años 1930]], depués de la cual l'equipu foi consideráu como'l ''Rodiellu Negru''; esti equipu conformar el porteru [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]], xunto con un ataque onde destacaron, [[José María Lavalle]], [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]], José Morales, [[Teodoro Fernández Meyzán|Teodoro Fernández]], [[Jorge Koochoi Sarmiento|Jorge Sarmiento]] y [[Alejandro Villanueva]].<ref name="armando" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/11/17/el-rodillo-negro-de-alianza-lima/</ref><ref>http://quebuenahistoria.blogspot.com/2012/11/la-gira-triunfal-del-rodillo-negro.html</ref> Mientres la so estadía en tierres chilenes goliaron al [[Colo-Colo]] por 8:1 el [[27 de marzu]] de 1933 y a la fin de dichu añu, Alianza tamién consiguió'l so tercer [[Tornéu de Primeros Equipos (Perú)|Tornéu de Primeros Equipos]] consecutivu.<ref name="Terra" /> El domingu 18 de payares de [[1934]], Alianza cuasi algamaba'l tetracampeonatu del campeonatu amateur de la lliga provincial de Lima. Dichu campeonatu resultó polémicu una y bones la tabla de posiciones final sumaba los puntos del tornéu de primeros equipos y 1/4 de los puntos del tornéu de reserves na clasificación xeneral. Al quedar empatáu'l tornéu de primeros equipos, el tornéu de reserves dio-y al Alianza Lima la ventaya final na clasificación xeneral por 0.25 puntos, dempués de la última fecha na cual Alianza ganó al Universitariu los partíos en dambes categoríes. Universitariu reclamó (consideraba esto inxustu) y tres un partíu de desempate ganó'l tornéu. Esiste discutiniu tocantes a esto pero tantu la FPF, la ADFP y la FIFA consideren a Universitariu como'l campeón de dichu añu.L'allegría de los llogros de la primer metá de la década del 30 sumió nel añu [[1938]], depués d'un campeonatu deficiente, Alianza Lima ocupa'l penúltimu llugar de la Lliga Peruana en perdiendo 0:2 ante'l [[Mariscal Sucre FBC|Sucre]] y baxó a [[Segunda División de Perú|Segunda División]].<ref name="segunda">{{cita web |url = http://www.delgol.com/clubes/alianzalima.php |títulu = Club Alianza Lima |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Delgol.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080629072000/http://www.delgol.com/clubes/alianzalima.php |fechaarchivu = 29 de xunu de 2008 }}</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/1595724-dia-hoy-alianza-lima-segunda-division-1938-fase-2-liga-1-2020</ref><ref>https://andina.pe/agencia/noticia-alianza-lima-y-ano-descendio-tras-una-mala-campana-822453.aspx</ref> El motivu que llevó a una actuación tan deficiente naquel añu foi'l rendimientu en cayente de los sos meyores xugadores, cercanos a la edá del retiru y que se negaben a dar pasu a nueves figures. En [[1939]], Alianza foi parte del tornéu de la División Entemedia nel [[Distritu del Rímac|Rímac]], específicamente na cancha del Potao. Una gran cantidá d'aficionaos al club ''aliancista'' allegaba a dichu escenariu pa ver xugar a los ''blanquiazules'', inclusive en delles cróniques d'esa dómina detallóse que mientres la cancha de Potao enllenar de xente, les tribunes del [[Estadiu Nacional de Perú|Estadiu Nacional]] onde se xugaben los partíos de primera, llucíen práuticamente vacíes.<ref name="corréu">{{enllaz rotu|1={{cita web |url= http://www.correoperu.com.pe/paginas_nota.php?nota_id=68620&seccion_nota=6 |títulu= Cuidáu que se repite |fechaaccesu= 29 d'abril de 2009 |autor= Esteves, Juan Carlos |editor= Correoperu.com.pe }} |2=http://www.correoperu.com.pe/paginas_nota.php?nota_id=68620&seccion_nota=6 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Nel debú, Alianza empató 0:0 cola Unión Carbone; sicasí, depués vieno una racha de trunfos, ente ellos una goliada de 5:1 ante'l Sportivo Uruguái.<ref name="corréu" /> Alianza acabó primero nel tornéu, sicasí, tuvo que xugar un partíu decisivu frente a San Carlos (campeón de la Lliga del [[Callao]]) pa definir quién llograría los pase a Primer.<ref name="corréu" /> Finalmente, Alianza ganó l'alcuentru y volvió a la Primer División en [[1940]], onde se caltién hasta l'actualidá.<ref name="peruhist">{{cita web |autor= Pierrend, José Luis |añu= 2007 |url= http://www.rsssf.com/tablesp/peruhist.html |títulu= Peru - List of Final Tables |editor= Rsssf.com |idioma=inglés |fechaaccesu=6 d'abril de 2008}}</ref> ==== Superclásicos históricos ya irregularidá (1939-1950) ==== Polo xeneral, esta década nun foi bien granible pal cuadru grone, yá que namái pudo llograr un campeonatu más pal so palmarés, sumáu a ello, mientres los primeres [[años 1940]], finó prematuramente a la edá de 35 años l'ídolu ''aliancista'' Alejandro Villanueva na sala ''Santa Rosa'' del hospital ''Dos de Mayu'', el [[11 d'abril]] de [[1944]], víctima de [[tuberculosis]].<ref name="cantares" /><ref>https://rpp.pe/futbol/descentralizado/alianza-lima-rindio-homenaje-a-su-maximo-idolo-alejandro-villanueva-liga-1-futbol-peruano-noticia-1330972</ref><ref>https://www.deperu.com/calendario/1067/fallecimiento-del-exfutbolista-de-alianza-lima-alejandro-villanueva</ref> [[Ficheru:Peru Football 1936 Olympics.png|220px|miniaturadeimagen|left|Seleición peruana que participó nos [[Fútbol nos Xuegos Olímpicos de Berlín 1936|Xuegos Olímpicos de Berlín de 1936]] y algamó los cuartos de final del tornéu. Destaquen los aliancistas [[Alejandro Villanueva]], [[José María Lavalle]] y [[Juan Valdivieso]].]] El primer [[Clásicu de los Muletazos|''Superclásico'']] del añu [[1947]] atopó a Alianza Lima y a Universitariu de Deportes nuevamente. Los ''cremes'' cumplíen la peor campaña de la so historia, sicasí, aquel alcuentru empezar ganando 3:1 de manera contundente.<ref name="clasico43">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/1571/72/ |títulu= Equí tuvo d'escribise un nuevu clásicu |fechaaccesu=8 de payares de 2008 |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |añu= 2008 }}</ref>Na segunda metá, Alianza dio vuelta'l marcador n'ocho minuto.<ref name="clasico43" /> Primero, Herrera marcó'l 3:2 a los 70'; dempués, l'árbitru cobró falta dientro del área, Arce executó y anotó'l gol del empate a los 73', y nel minutu 78 depués de dellos rebotes nel área [[Universitariu de Deportes|''merengue'']], el balón llegó a los pies de Carlos Gómez Sánchez, quien con disparu cruzáu marcó'l gol del trunfu y de una remontada que quedó na historia pola circunstancia na que se dio; yá que depués d'aquella derrota, Universitariu remató'l tornéu últimu na tabla de posiciones, polo que tuvo d'apostar un partíu pa caltenese na categoría frente al Sporting Tabacu ([[Sporting Cristal]]), sicasí, nunca lo fixo pos depués de dellos papeleos, l'Asociación Non Amateur (ANA) resolvió anular el descensu, no que foi una de les decisiones más controversiales d'aquella dómina.<ref name="clasico43" /> Alianza Lima, nos años 1940, solo llogró'l campeonatu de 1948.<ref name="peruchamp" /><ref>https://dechalaca.com/efemerides/1949/alianza-lima-campeon-1948-tsunami-a-la-victoria</ref><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1948/regular-season/28996/</ref> Aquel equipu que se coronó campeón foi dirixíu por un ex-xugador ''blanquiazul'', [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]].<ref name="armando" /><ref>https://www.futbolperuano.com/seleccion/historia/sdi/175892/adelfo-magallanes-campos</ref> La base d'esi equipu tuvo conformada por Teódulo Legario; Fuentes y Arce, Silva, Gonzáles y Heredia; Félix y Roberto Castillo, [[Juan Emilio Salinas|Salinas]], Vargas y Pedraza; el cual taba totalmente anováu y tamién tuvo l'apellativu de ''Rodiellu Negru''.<ref name="armando" /> L'equipu ''aliancista'' presentó un equipu con xugadores nuevos y dellos veteranos. La esperiencia foi representada en xugadores como Alejandro Gonzáles y Teódulo Legario; esti postreru foi un xugador qu'apostó dellos alcuentros cola camiseta d'Alianza. Al siguiente añu, el [[12 de xunu]] de [[1949]], producióse la goliada más abuitada de los ''Superclásicos''<ref name="clasico">{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/superclasico/2001/apertura/alu/historia/ |títulu = Especial del Superclásico |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080325051754/http://www.peru.com/futbol/especial/superclasico/2001/apertura/alu/historia/ |fechaarchivu = 25 de marzu de 2008 }}</ref><ref>https://larepublica.pe/deportes/2020/06/12/alianza-lima-y-el-dia-que-gano-9-1-a-universitario-siendo-la-goleada-mas-abultada-en-las-historia-de-los-clasicos-video/</ref><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1949/06/12/alianza-lima-9-universitario-1/</ref> Alianza Lima, con cinco goles d'[[Juan Emilio Salinas|Emilio Salinas]], golió por 9 a 1 al so eternu rival, Universitariu de Deportes; y 22 díes dempués volviéronse a enfrentar un [[3 de xunetu]], onde los ''cremes'' recibieron otra goliada, esta vegada pol marcador de 5:0.<ref name="clasico" /><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1949/07/03/alianza-lima-5-universitario-0/</ref><ref>https://www.cronicaviva.com.pe/columna/en-1949-alianza-le-metio-9-1-y-5-0-a-la-u-pero-la-crema-fue-campeon/</ref> Esto ye, en menos d'un mes, Alianza Lima anotára-y 14 goles a ''la O''. === Dómina profesional (1951-presente) === La etapa de l'Asociación Non Amateur (ANA) remató en [[1950]], dando pasu a la era profesional del fútbol peruano en [[1951]].<ref name="armando" /> Ye según esti deporte empezó a adoptar los estándares internacionales que riquía los profesionalismo.<ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/05/07/1950-1959-el-profesionalismo-del-futbol-peruano/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220414222645/https://losaliadosconosvr.com/2021/05/07/1950-1959-el-profesionalismo-del-futbol-peruano/ |fechaarchivu=2022-04-14 }}</ref><ref>http://elinaresm.blogspot.com/2012/01/el-campeonato-profesional-de-futbol-de.html</ref><ref>https://dechalaca.com/especiales-dechalaca/75-anos-de-deportivo-municipal/el-dorado-ano-cincuenta</ref> [[Ficheru:Estadio Atanasio Girardot - Inauguración.jpg|300px|miniaturadeimagen|left|Alianza nun alcuentru amistosu de 1953 contra [[Fluminense]] nel [[Estadiu Atanasio Girardot]].]] Atlético Chalaco foi'l primer rival d'Alianza Lima nesta nueva era. Alianza debutó na profesional con un trunfu de resultancia 2:1; los dos tantos ''aliancistas'' anotar Roberto Castillo.<ref name="armando">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1921.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 1921-1960 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |autor = Leveau, Armando |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080401070421/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1921.asp |fechaarchivu = 1 d'abril de 2008 }}</ref> Al añu siguiente de debutar nel fútbol profesional, Alianza consiguió nuevamente'l campeonatu del fútbol peruano al rematar primero na tabla con 27 puntos, ente que'l so escolta Sport Boys terminó nel segundu caxellu con 5 puntos menos.<ref name="peruhist" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/01/11/alianza-lima-campeon-1952/</ref><ref>https://es.paperblog.com/alianza-lima-campeon-1952-4211849/</ref> A pesar del subcampeonatu de [[1953]], al añu siguiente consiguieron el títulu de [[1954]] para dempués volvese a coronar bicampeones en [[1955]], destacando [[Valeriano López]], [[Máximu Mosquera]] y [[Óscar Gómez Sánchez]]<ref name="peruchamp" /><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1954/regular-season/28990/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/05/27/alianza-lima-campeon-1955/</ref> Hai de solliñar la final apostada ente los clásicos rivales Alianza Lima y Universitariu, onde los dos engarraron pol títulu nun partíu definitoriu, que ganaron los ''blanquiazules''.<ref name="peruhist" /> El [[26 d'abril]] de [[1956]], Alianza golió 6:1 al [[Club Aurora]] na ciudá [[bolivia]]na de [[Cochabamba]] y el [[5 d'agostu]], Alianza enfrentó per primer vegada al [[Sporting Cristal]] con victoria del cuadru ''aliancista'' por 2:1.<ref name="Terra" /><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1956/08/05/alianza-lima-2-sporting-cristal-1-10/</ref><ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/informo-comercio-primer-cristal-alianza-302141-noticia/</ref> [[Ficheru:Victor Benitez Morales.jpg|200px|miniaturadeimagen|left|[[Víctor Benítez]] gran xugador de los años 50 que xugó en [[Boca Juniors]], [[AC Milan]] y l'[[Internazionale|Inter de Milán]].]] Los [[años 1960]] significaron la presencia de dos xugadores relevantes na so historia como lu fueron [[Víctor Zegarra]], xugador d'un toque destacable y bien habilidosu col balón nos pies; <nowiki>''</nowiki>Babalú<nowiki>''</nowiki> Martinez y [[Pedro Pablo Lleón]], quien pasó parte del so niñez n'Alianza y foi testigu de los llogros consiguíos n'años anteriores.<ref name="Tándem">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1961_prueba.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 1961-1980 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |autor = Leveau, Armando |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091216220322/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1961_prueba.asp |fechaarchivu = 16 d'avientu de 2009 }}</ref> ''Perico'', como se-y moteya, debutó cola divisa ''aliancista'' el [[17 de febreru]] de [[1960]].<ref name="Terra" /> En [[1962]], con xugadores como Rodolfo Bazán, Adolfo Donayre, Wantuil da Trinidade, Juan de la Vega, Rivas, Rodolfo Guzmán, Víctor Zegarra, Pedro Pablo Lleón, Víctor Rostaing; ente otros, llograron otru campeonatu más.<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/01/06/alianza-lima-campeon-1963/</ref><ref>https://www.livefutbol.com/equipos/alianza-lima/1963/2/</ref> La incorporación del zagueru Wantuil da Trinidade, significó romper la tradición de xugar namái con futbolistes peruanos nel profesionalismo.<ref name="Tándem" /> L'oxetivu ''blanquiazul'' nel añu [[1963]] foi defender el títulu llográu na temporada anterior. Alianza Lima llogró un nuevu bicampeonatu pa la so historia llogrando en total 28 puntos, apostrando al Sporting Cristal al segundu caxellu con 25.<ref name="peruhist" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/12/21/alianza-lima-campeon-1963-2/</ref><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1963/regular-season/28971/</ref> Alianza volvió sumar otra corona en [[1965]].<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/12/25/alianza-lima-campeon-1965/</ref><ref>https://globalsportsarchive.com/competition/soccer/campeonato-peruano-1965/regular-season/28965/</ref> A partir de [[1966]], el campeonatu volvióse descentralizáu.<ref name="peruhist" /><ref>https://dechalaca.com/hemeroteca/yala-nola/descentralizado-1966-el-primero-de-la-nueva-era</ref> Más allá de los títulos consiguíos ([[1962]], [[1963]] y [[1965]]), los equipos peruanos d'aquellos años denotaron un gran nivel futbolísticu. En [[1966]], debutó cola camiseta d'Alianza Lima un rapazu del [[distritu de Puente Piedra]] llamáu [[Teófilo Cubillas]].<ref name="tcubillas">{{cita web |autor= Barraza, Jorge |editor= Conmebol.com |añu= 2005 |url= http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=58043&slangab=S |títulu= Teófilo Cubillas, l'eternu Nene |fechaaccesu= 28 d'abril de 2009 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20090202175758/http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=58043&slangab=S |fechaarchivu= 2 de febreru de 2009 }}</ref><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/seleccion-peruana/alianza-lima-teofilo-cubillas-celebra-un-ano-mas-de-vida-cumpleanos-del-nene-cubillas-fotos-nnsp-noticia/</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-teofilo-cubillas-conto-como-nacio-su-amor-por-el-club-blanquiazul-noticia/</ref> Cubillas, foi una de les máximes figures ''aliancistas'' mientres cuasi una [[década]].<ref>https://depor.com/futbol-peruano/seleccion-peruana/seleccion-peruana-alianza-lima-teofilo-cubillas-cumple-73-anos-un-repaso-a-sus-mejores-momentos-en-el-balompie-nnsp-noticia/</ref><ref>https://web.archive.org/web/20090202175758/http://www.conmebol.com/articulos_ver.jsp?id=58043&slangab=S</ref> Nació'l [[8 de marzu]] de [[1949]], en Puente Piedra, xugó nel equipu ''Huracán Boys'' del distritu con tan solo 12 años.<ref name="cubillasgol">{{cita web |editor= Peru.com |añu= 2002 |url= http://www.peru.com/FUTBOL/seleccion/historia/futbolistes/tcubillas.asp |títulu= La Seleición: Historia: Teófilo Cubillas |fechaaccesu= 28 d'abril de 2009 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20081201182520/http://www.peru.com/futbol/seleccion/historia/futbolistes/tcubillas.asp |fechaarchivu= 1 d'avientu de 2008 }}</ref><ref>{{cita publicación |autor= Morón Fonseca, Willie |títulu= Teófilo Cubillas al conocer Huánuco quedó almiráu (Páxina 11) |añu= 2009 |publicación= Güei Rexonal |númberu= 4085 |url= http://issuu.com/hoyperu/docs/güei_04_abril_2009/11 }}</ref> Dende'l so debú na Primer División con camiseta d'Alianza, el so talentu pa xugar al fútbol convirtiólo nun ídolu de [[Perú]].<ref>{{cita web |url = http://diario.elmercurio.cl/detalle/index.asp?id={d3047c42-ae98-4bb5-b3cc-079550c051fe} |títulu = Les lleendes recuerden los meyores Clásicos del Pacíficu |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |autor = Morales, Sebastián |editor = Elmercurio.com |añu = 2007 |idioma = castellanu }}</ref><ref>https://andina.pe/agencia/noticia-teofilo-cubillas-maximo-goleador-peruano-mundiales-cumple-hoy-73-anos-883844.aspx</ref><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/seleccion-peruana/teofilo-cubillas-de-cumple-72-anos-las-imagenes-de-el-nene-el-10-de-la-seleccion-peruana-que-deleito-al-mundo-alianza-lima-fotos-futbol-peruano-nnsp-noticia/</ref> ===== La meyor etapa (1975-1978) ===== Nos [[años 1970]], Alianza Lima conformó un equipu totalmente nuevu con una xeneración de xugadores que fixeron historia con Alianza lima al llograr los campeonatos de [[1975]], [[1977]] y [[1978]].<ref name="peruchamp" /><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/02/25/alianza-lima-campeon-1975/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2017/01/22/alianza-lima-campeon-1977/</ref> Ente ellos destacaron los mundialistas [[Jaime Duarte]], [[Hugo Sotil]], [[Teófilo Cubillas]], [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]], [[Guillermo La Rosa]], [[César Cueto]] (xugador que tamién se convirtió n'ídolu por tener, quiciabes, la meyor téunica que se vio nun futbolista peruanu) y el goliadores [[Juan Rivero Arias]] y [[Freddy Ravello]]. Nesta etapa, tamién llegó a les semifinales de les ediciones de [[1976]] y [[1978]] de la Copa Libertadores. Amás, llogró'l so únicu tornéu internacional, en [[Copa Simón Bolívar 1976|1976]], al ganar la [[Copa Simón Bolívar]] (Tornéu entamáu pola Federación venezolana de fútbol).<ref>http://caferonygol.blogspot.com/2012/09/la-copa-simon-bolivar-un-titulo-olvidado.html</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/12/05/alianza-lima-se-consagro-campeon-de-la-copa-simon-bolivar/</ref><ref>http://www.rsssf.com/sacups/simonbolivar76b.html</ref> La base de la seleición de {{sel|Perú}} que consiguió la [[Copa América]] de [[1975]] y la clasificación a los mundiales de [[1978]] y [[1982]] tuvo conformada polos aliancistas mentaos.<ref name="ccueto">{{cita web |url= http://www.arkivperu.com/cueto.htm |títulu= ARKIV: Golazu ::: César Cueto |fechaaccesu= 28 d'abril de 2009 |editor= Arkivperu.com |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20210224155854/http://www.arkivperu.com/cueto.htm |fechaarchivu= 2021-02-24 }}</ref><ref>https://peru.as.com/peru/2017/10/29/futbol/1509233299_111968.html</ref><ref>{{Cita web |url=https://elbuho.pe/2019/07/asi-fue-como-peru-gano-la-copa-america-en-1975-fotos-y-video/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20211016234816/https://elbuho.pe/2019/07/asi-fue-como-peru-gano-la-copa-america-en-1975-fotos-y-video/ |fechaarchivu=2021-10-16 }}</ref> [[Ficheru:Didi (Valdir Pereira).JPG|150px|left|miniaturadeimagen|[[Didí]] llogró consolidar un gran equipu en [[1986]] cola figura del "potrín" [[Luis Escobar]].]] ===== Torneos curtios y falta de títulos nacionales (1979-1996) / Traxedia del Fokker (1987) ===== {{AP|Traxedia aérea del Club Alianza Lima}} Un conxuntu de factores fixo de los [[años 1980]] los más desagradables na historia del club. Por más de los esfuercios de la direutiva en traer refuerzos (ente ellos [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]]) na temporada [[1982]], nun algamar pa llograr el títulu. L'equipu faía bones campañes de la mano de William Huapaya, Raúl Mejía y Eugenio La Rosa, pero nun yera suficente pa llograr l'allampáu títulu nacional. En [[1985]] foi cuando los xugadores de les divisiones menores ''blanquiazules'' tomaron protagonismu nel equipu y apaecieron xugadores como [[Luis Antonio Escobar Aburto|Luis Escobar]], Pacho Bustamante, [[José González Ganoza]] y José Casanova. Gracies a ellos, y de los xugadores de la última plantía campeona como [[Freddy Ravello]] y [[Juan Carlos Illescas]], ganóse'l so primer Tornéu Rexonal de la zona Metropolitana. En 1986, <nowiki>''l'equipu del pueblu''</nowiki> ganó'l Tornéu Descentralizáu, dándo-y la posibilidá d'apostar la final pol títulu nacional, pero terminó perdiéndola ante [[Asociación Deportiva San Agustín|San Agustín]].<ref>http://www.rsssf.com/tablesp/peru86.html</ref><ref>https://dechalaca.com/hemeroteca/fullmito/alianza-lima-1987-se-iba-este-alianza-para-campeon</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/gol-silencio-estadio-nacional-cumple-30-anos-29573/</ref> [[Marcos Calderón]] llegó a Alianza Lima en [[1987]] con trenta años como entrenador arrecostines.<ref name="entrenadores" /> Cuando'l campeonatu de 1987 concluyía y paecía que'l títulu sería ''aliancista'' de nuevu, asocedió una [[traxedia]]. El [[7 d'avientu]] d'aquel añu, Alianza viaxó camín de la ciudá de [[Pucallpa]] pa enfrentase nun partíu correspondiente al campeonatu nacional al [[Deportivu Pucallpa]]. Foi victoria ''aliancista'' por 1:0 con gol de Carlos Bustamante.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/alianzalima/centenario/tragedia/ |títulu = Especiales: Centenariu d'Alianza Lima: Historia |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090403005808/http://www.peru.com/futbol/especial/alianzalima/centenario/tragedia/ |fechaarchivu = 3 d'abril de 2009 }}</ref><ref>https://historialblanquiazul.wordpress.com/1987/12/08/deportivo-pucallpa-0-alianza-lima-1/</ref> Tou paecía decidíu, y l'afición ''aliancista'' empezó a especular col allampáu títulu; sicasí, eso nun asocedió. Llistos pa tornar a [[Lima]], l'equipu ''íntimu'' iguó cola [[Marina de Guerra de Perú]] pa retornar nun [[vuelu chárter]] a bordu d'un avión [[Fokker]] el [[8 d'avientu]].<ref>https://trome.pe/deportes/alianza-lima-y-la-tragedia-del-fokker-la-revelacion-de-los-archivos-20-anos-despues-nczd-emcc-noticia/</ref><ref>https://trome.pe/deportes/fotos-alianza-lima-y-la-tragedia-del-fokker-34-anos-de-la-mas-grande-tragedia-del-futbol-peruano-accidente-de-aviacion-avion-equipo-de-futbol-muerte-nnsp-noticia/</ref> A tan solo quilómetros d'aterrizar nel [[Aeropuertu Internacional Jorge Chávez]], depués de constantes esfuercios per parte del pilotu, l'avión cayó nel mar al altor de la llocalidá [[Callao|chalaca]] de [[Distritu de Ventanilla|Ventanilla]].<ref>https://andina.pe/agencia/noticia-alianza-lima-recuerda-hace-34-anos-sus-heroes-cayeron-la-tragedia-del-fokker-872540.aspx</ref><ref>https://andina.pe/agencia/noticia-alianza-lima-recuerda-hoy-dolor-33-anos-de-caida-del-fokker-824358.aspx</ref><ref>https://tvperu.gob.pe/novedades/tvperu/alianza-lima-se-conmemoro-31-anos-de-la-tragedia-de-ventanilla</ref> L'accidente llevó la vida de 43 persones: 16 futbolistes, cinco miembros del cuerpu téunicu, cuatro dirixentes, ocho [[Barra brava|barristas]], trés árbitros y siete tripulantes; siendo'l pilotu l'únicu [[sobreviviente]] del incidente.<ref name="rumores">{{cita web |url= http://www.flacso.org.ec/docs/i25panfichi.pdf |títulu= Rumores y fantasíes sociales: La traxedia d'Alianza Lima, 1987 |fechaaccesu= 25 de xunu de 2008 |autor= Panfichi, Aldo; Vich, Víctor |editor= Flacso.org.ec |añu= 2006 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20180928034157/http://www.flacso.org.ec/docs/i25panfichi.pdf |fechaarchivu= 2018-09-28 }}</ref><ref>https://larepublica.pe/deportes/2021/12/08/alianza-lima-la-relacion-de-los-43-fallecidos-en-la-tragedia-del-8-de-diciembre/</ref><ref>https://www.espn.com.pe/futbol/peru/nota/_/id/9638388/cumplen-34-anos-tragedia-alianza-lima-misa-virtual</ref> Alianza Lima remató la so participación nel campeonatu de 1987 xugando con xuveniles y dellos xugadores emprestaos pol club chilenu [[Colo-Colo]], quien viviera una traxedia similar y allegó nel so sofitu. L'amistá ente esos dos clubes fíxose fuerte dende esi momentu.<ref>{{cita web |url = http://www.larepublica.com.pe/content/view/176964/472/ |títulu = Colo Colo y Alianza Lima, un solu corazón |fechaaccesu = 25 de xunu de 2008 |editor = Larepublica.com.pe |añu=2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080614050846/http://www.larepublica.com.pe/content/view/176964/472/ |fechaarchivu = 14 de xunu de 2008 }}</ref> En 1988, el poeta [[César Cueto]] volvió del retiru pa tratar d'ameyorar la murnia situación que pasaba Alianza por esi entós.<ref>https://dechalaca.com/hemeroteca/fullmito/fullmito-alianza-jugo-en-el-b-no-en-la-b</ref><ref>https://once.pe/alianza-lima-y-el-fantasma-del-descenso-en-1988/</ref> Por cuenta de que el cuadru blanquiazul nun llogró clasificase al Tornéu Descentralizáu, tuvo de xugar el Descentralizáu <nowiki>''B''</nowiki>. El ganador de dichu tornéu llograba la posibilidá d'apostar la liguilla final pol campeonatu nacional. Alianza, que yera dirixíu por [[Teófilo Cubillas]], llograr, mas el campeón terminó per ser Sporting Cristal. [[Ficheru:PintoenSKCC.jpg|180px|miniaturadeimagen|derecha|[[Jorge Luis Pinto]], quien sacó campeón a Alianza Lima tres 19 años]] Miguel Ángel Arrué llegó en [[1993]] pa ser l'entrenador.<ref name="entrenadores">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/entrenadores.asp |títulu = Historia Blanquiazul - Entrenadores |fechaaccesu = 18 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012536/http://www.clubalianzalima.com/pages/entrenadores.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/09/10/miguel-angel-arrue/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630045917/https://losaliadosconosvr.com/2021/09/10/miguel-angel-arrue/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> El so trabayu consistió en da-y mayor importancia a les divisiones menor y xuvenil, alternándolos nel primer equipu hasta qu'adquirieren esperiencia pa ser titulares. A esta nueva camada de moces conocióse-yos tamién como ''potrinos''. Unu d'éstos mozos xugadores foi [[Waldir Sáenz]], delanteru qu'empezó a brindar fútbol prestoso a la vista y consiguió una racha goliadora. Con 31 goles nel añu convertir na revelación de la temporada, y col pasu del tiempu, nel goliador históricu del club.<ref>https://www.elfutbolero.com.pe/historicos/Que-fue-de-Waldir-Saenz-y-a-que-se-dedica-el-goleador-historico-de-Alianza-20220102-0028.html</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/liga-1/2021/12/08/alianza-lima-waldir-saenz-estoy-contento-porque-combinado-blanquiazul-llego-gloria-video-noticia-32215</ref><ref>https://elperuano.pe/noticia/36852-adios-waldir-saenz</ref> A falta de poques fecha pa ganar el campeonatu, Alianza baxó'l so nivel, polo que tuvo que conformase cola liguilla [[Liguilla Pre-Libertadores (Perú)|Pre-Libertadores]]<ref name="waldirsaenz">{{cita web |url=http://www.elcomercio.com.pe/ediciononline/HTML/2008-07-19/waldir-saenz-padre-ampay-peru.html|títulu=Waldir Sáenz: el padre del 'ampay' nel Perú|fechaaccesu=20 de xunetu de 2008|añu=2008|editor=Elcomercio.com.pe|mes=Julio}}</ref> [[José Soto Gómez|José Sotu]], [[Paulo Hinostroza]] y [[Juan Jayo Legario]] empezaron a sobresalir al años siguiente xunto con [[Juan Carlos Kopriva]], Juan Saavedra, [[Darío Muchotrigo]] y Marco Valencia. Ellos fueron la base de la consecución de la Pre-Libertadores del 1994 y 1996. [[Ficheru:Jorge Ferreira da Silva (Palhinha) 01.jpg|180px|miniaturadeimagen|derecha|[[Jorge Ferreira da Silva|Palhinha]] foi clave nel títulu del centenariu. ([[2001]])]] ===== Resurdimientu (1997-2006) ===== Pasada una década de la traxedia, en [[1997]], el club [[Distritu de La Victoria|''victoriano'']] consagróse campeón nacional depués d'un partíu en [[Baltara]] (Yá que consiguió'l Tornéu Apertura y Clausura de dichu añu), marcando'l fin de 18 temporaes ensin llograr títulos nacionales.<ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-dia-hoy-salio-campeon-luego-19-anos-mano-jorge-luis-pinto-1997-fotos-138351/</ref><ref>https://once.pe/de-vuelta-a-la-vida/</ref><ref>https://alianzalimaysvjodagrone.wordpress.com/2016/11/08/alianza-lima-campeon-1997/</ref> L'entrenador campeón foi'l [[colombia|colombianu]] [[Jorge Luis Pinto]], y con una campaña destacada, Alianza pudo dar l'allampada vuelta olímpica.<ref name="peruchamp" /><ref name="baylon">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1981_prueba.asp|títulu=RESEÑA HISTORICA 1981-2000|fechaaccesu=28 d'abril de 2009|autor=Leveau, Armando|añu=2004|editor=Clubalianzalima.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090701081127/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist1981_prueba.asp|fechaarchivu=1 de xunetu de 2009}}</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/09/11/jorge-luis-pinto/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630033803/https://losaliadosconosvr.com/2021/09/11/jorge-luis-pinto/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> Al añu siguiente, Alianza clasificó a la segunda fase de la [[Copa Libertadores 1998|Copa Libertadores]], na que foi esaniciáu por [[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] solo por [[Tiros dende'l puntu de penalti|definición por penaltis]]. Na [[Copa Merconorte 1999]], quedó como líder del so grupu y la [[Tiros dende'l puntu de penalti|tanda de penaltis]] torgó-y xugar la final.​ Nel campeonatu peruanu, Alianza llegó a formar un bon plantel. Una clara prueba d'ello foi'l llogru del Tornéu Clausura 1999 y el subcampeonatu de la Clausura 1998 y Apertura 1999. Naquelles temporaes destacaron [[Claudio Pizarro]], [[Tressor Moreno]] y [[Sandro Baylón]] como revelaciones. El primer día del añu [[2000]], perdió por un accidente automovilísticu al so xugador [[Sandro Baylón]], zagueru y volante de 21 años que llegaba al arcu rival y anotaba goles.<ref name="baylon" /><ref>https://www.infobae.com/america/peru/2022/01/01/sandro-baylon-a-22-anos-de-su-partida-su-fatal-accidente-y-suenos-truncos-de-uno-de-los-maximos-idolos-de-alianza-lima/</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/2013-01-01-lo-que-tu-viejo-no-te-conto-la-muerte-de-sandro-baylon-en-ano-nuevo-video</ref> Alianza rindió una mala campaña nel Tornéu Apertura del añu 2000, yá que llogró resultaos bien irregulares.<ref name=":0">{{cita web |url=http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/2000/xornaes_anteriores.asp|títulu=Tornéu Apertura 2000: Resultaos Anteriores|fechaaccesu=6 d'abril de 2008|añu=2000|editor=Peru.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080405180514/http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/2000/xornaes_anteriores.asp|fechaarchivu=5 d'abril de 2008}}</ref> Nun foi distinta la situación nel Tornéu Clausura, onde la so resultancia más destacada foi la victoria frente a [[Unión Mines]] por 4:0 en [[Estadiu Alejandro Villanueva|Matute]], pola tercer fecha del certame.<ref name=":1">{{cita web |url=http://www.peru.com/futbol/clausura/partíos/2000/03/index.asp|títulu=Tornéu Clausura 2000: III Fecha|fechaaccesu=28 d'abril de 2009|añu=2000|editor=Peru.com|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091015201748/http://www.peru.com/futbol/clausura/partíos/2000/03/index.asp|fechaarchivu=15 d'ochobre de 2009}}</ref> L'afición ''aliancista'' vivió un momentu especial cola llegada del [[2001]]. Yera l'añu del centenariu, y ente la enchida ''blanquiazul'' percibíase un ambiente festivo.<ref>https://libero.pe/futbol-peruano/alianza-lima/2021/12/26/alianza-lima-20-anos-titulo-conseguido-en-centenario-cienciano-cusco-futbol-peruano-34847</ref> El [[14 de febreru]] del 2001, los ''íntimos'' enfrentar contra l'equipu que los ayudar na traxedia de 1987: el Colo-Colo de [[Chile]], aprovechando les bones rellaciones ente dambos clubes. La resultancia terminó siendo favorable al cuadru peruanu por 2:1.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia2700.asp |títulu = Alianza celebró'l so Centenariu ganando a Colo Colo por 2-1 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152639/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia2700.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> A la fin de l'Apertura 2001, tanto ''blanquiazules'' como [[Sporting Cristal|''celestes'']] llograron 46 puntos en 22 feches, polo que se xugó un partíu extra, que ganó Alianza por 2:1.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia6560.asp |títulu = Fiesta blanquiazul: Alianza Lima coronóse campeón de l'Apertura' |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080410183822/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia6560.asp |fechaarchivu = 10 d'abril de 2008 }}</ref> Nesi mesmu añu, los xuveniles [[Paolo Guerrero]], [[Jefferson Farfán]] y [[Wilmer Aguirre]] fueron promovíos al primer equipu pol téunicu interín [[Jaime Duarte]]. Depués d'una paupérrima campaña na Clausura, Alianza solo esperó rival pa enfrentase a final d'añu. El rival foi'l [[Cienciano del Cusco]] quien coincidentemente tamién celebraba'l so centenariu nel 2001.<ref name="fundaciones" /><ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/clausura/pasaos/2001/tabla.asp |títulu = Tornéu Clausura |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080408005520/http://www.peru.com/futbol/clausura/pasaos/2001/tabla.asp |fechaarchivu = 8 d'abril de 2008 }}</ref> El [[22 d'avientu]] nel estadiu de Matute, Alianza ganó pol marcador de 3:2. Depués nel partíu de vuelta que se xugó en [[Cusco]], Cienciano ganó pola mínima diferencia.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/Futbol/Especial/AlianzaLima/campeon2001/campana/index.asp |títulu = Especiales: Alianza Lima campeón peruanu 2001 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091015213230/http://www.peru.com/Futbol/Especial/AlianzaLima/campeon2001/campana/index.asp |fechaarchivu = 15 d'ochobre de 2009 }}</ref> Cabo dicir que n'anguaño nun s'exerció la [[regla del gol de visitante]], polo cual depués de xugaos dos tiempos de 15 minutos llegar a la [[Tiros dende'l puntu de penalti|definición por penaltis]] al tener como resultancia global un 3:3. Na resolución, los ''íntimos'' conquistaron el campeonatu al vencer por penaltis (4:3).<ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-campeon-2001-bernabe-herraez-entrenador-europeo-ganar-titulo-peru-57969/</ref><ref>https://www.americatv.com.pe/deportes/futbol-peruano/alianza-lima-recordo-titulo-nacional-2001-ano-su-centenario-n411549</ref><ref>https://elblogintimo.blogspot.com/2015/07/alianza-lima-legitimo-campeon-2001.html</ref> Asina, Alianza Lima coronóse campeón nacional l'añu del so centenariu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia11915.asp |títulu = Alianza Lima coronóse campeón nacional nel añu del so centenariu |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080403221720/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia11915.asp |fechaarchivu = 3 d'abril de 2008 }}</ref><ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-recordo-el-titulo-nacional-que-gano-el-2001-ano-de-su-centenario-tras-vencer-a-cienciano-nczd-noticia/</ref><ref>https://rpp.pe/futbol/descentralizado/alianza-lima-recordo-el-titulo-que-logro-hace-20-anos-en-su-centenario-noticia-1377134</ref> Nel Tornéu Apertura del [[2002]], Alianza llogró un puntu más (47) de los 46 que-y dieron el títulu na Apertura 2001, sicasí, nun-y bastó pa llograr el títulu. La campaña nel Tornéu Clausura viose condicionada pola sanción que-y impunxo la Comisión de Xusticia de la [[Federación Peruana de Fútbol]] al equipu ''aliancista'', que consistió nel amenorgamientu de tres puntos na tabla del campeonatu pola supuesta negación de pasar el control [[antidoping]] na ciudá de [[Sullana]]. De los 45 puntos llograos, namái se-y reconocieron 42<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia18097.asp |títulu = Comisión de Xusticia de FPF ratifica sanción a los dos Aliances |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081206050027/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia18097.asp |fechaarchivu = 6 d'avientu de 2008 }}</ref> Depués, la Federación convidó al cuadru ''íntimu'' a participar na [[Copa Suramericana 2002|primer edición]] de la [[Copa Suramericana]] como campeón nacional de Perú.<ref name="historia2002">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2001.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2001-2002 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |idioma = castellanu |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090416051103/http://clubalianzalima.com/pages/hist2001.asp |fechaarchivu = 16 d'abril de 2009 }}</ref> En primer fase, na llave peruana tocólu enfrentase al so clásicu rival, [[Universitariu de Deportes]], venciéndolo nos dos partíos, tantu na ida como na vuelta. Asina, avanzó a la siguiente etapa del tornéu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18676.asp |títulu = Alianza ganó'l primer round de la Copa Suramericana |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152649/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18676.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref><ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18892.asp |títulu = Alianza Lima vence ensin problemes al so 'clásicu' rival |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152656/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia18892.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> Na siguiente fase, xugó contra'l [[Barcelona Sporting Club|Barcelona de Guayaquil]], al cual esanició previa tanda de penaltis, clasificando a la tercer etapa.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia19438.asp |títulu = ¡L'allegría blanquiazul ye tamién la de Perú! |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152701/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia19438.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> Nesa instancia, ganaron al [[Club Nacional de Football|Nacional d'Uruguái]] en Matute pola mínima diferencia y nel partíu de vuelta en [[Montevidéu]], por diferencia de goles nun pudo siguir avanzando y quedó esaniciáu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia20196.asp |títulu = Alianza Lima díxo-y adiós a la Copa Suramericana |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2002 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516152706/http://www.peru.com/futbol/autonoticias/DetalleNoticia20196.asp |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> [[Ficheru:Jefferson Farfán PSV.jpg|200px|left|miniaturadeimagen|[[Jefferson Farfán]], campeón en [[2001]], [[2003]] y [[2004]].]] A empiezos del añu [[2003]], na viéspora d'un nuevu Tornéu Apertura, Alianza decidió, como vegaes anteriores, apostar poles sos divisiones menores (Ente ellos destacaben [[Alexander Sánchez]], [[Junior Viza]], [[Roberto Guizasola]], [[Rinaldo Cruzado]] y [[Juan Diego Gonzales-Vigil]]). L'equipu amosó respuestes bien favorables, y consolidóse col correr de les feches so la direición téunica de [[Gustavo Costas]].<ref name="clausura2003" /> El tornéu curtiu foi-y torno a Alianza, yá que terminó segundu por detrás de [[Sporting Cristal]].<ref name="a2003">{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2003/tabla_asities.asp|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Apertura 2003|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090705013349/http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2003/tabla_asities.asp|fechaarchivu=5 de xunetu de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref> Gracies a les bones resultaos nel Tornéu Clausura 2003, Alianza allugar nel primer puestu a falta de 7 feches por concluyir el tornéu, superando por 5 puntos al so más cercanu persiguidor, [[Alianza Atlético]]. Cuando se xugaben les últimes feches, los xugadores de tolos clubes del campeonatu, decretaron una [[fuelga]] indefinida pola falta de pagu que recibíen de los sos clubes. Ye según la Agremiación de Futbolistes informó-y de la situación a los miembros de la ADFP (Asociación Deportiva de Fútbol Profesional), quien decidieron que los equipos xueguen colos sos sub-20. Esta midida traxo consigo más problemes qu'obligaron a la [[Federación Peruana de Fútbol]] a dar per termináu'l Tornéu Clausura 2003, nomando como campeón del Tornéu Clausura a Alianza pol allugamientu en que s'atopaba al momentu de la suspensión, amás de la so puntaje llográu mientres tol añu.<ref name="clausura2003">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2003.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2003-2004 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20071205194035/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2003.asp |fechaarchivu = 5 d'avientu de 2007 }}</ref> La Agremiación de Futbolistes, los miembros de l'Asociación Deportiva de Fútbol Profesional y la Federación Peruana de Fútbol finalmente punxéronse d'alcuerdu y llevantaron la fuelga. El partíu pol títulu nacional foi programáu pal [[31 de xineru]] del añu [[2004]]. Alianza venció a Sporting Cristal con goles de [[Jefferson Farfán]] y [[Roberto Silva]], consagrándose campeón nacional nel [[Estadiu Nacional de Perú|Estadiu Nacional]]<ref name="clausura2003" /><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/el-ultimo-titulo-de-jefferson-farfan-con-alianza-lima-campeon-del-2003-pero-en-el-2004-y-anotando-liga-1-fase-2-sporting-cristal-nczd-noticia/</ref><ref>https://dechalaca.com/especiales-dechalaca/20-anos-del-descentralizado/2003-sin-dinero-y-sin-torneo</ref> [[Ficheru:LeaoBG.jpg|200px|miniaturadeimagen|derecha|[[Leao Furaca]], fundamental na tanda de penaltis ante Sporting Cristal pa consiguir el bicampeonatu (2003-2004)]] Alianza Lima ganó'l Tornéu Apertura 2004, onde ente los resultaos más importantes consideráronse la goliada por 5:0 al [[Sporting Cristal]] y la victoria por 1:0 sobre [[Universitariu de Deportes]]. Esti postreru partíu dexó a los ''blanquiazules'' dar la vuelta olímpica, una vegada más, frente al so clásicu rival nel [[estadio Alejandro Villanueva]] gracies al gol de [[Waldir Sáenz]].<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2004/partíos/ |títulu = Alianza Lima Campeón Tornéu Apertura 2004 |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080309015329/http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2004/partíos/ |fechaarchivu = 9 de marzu de 2008 }}</ref> El campeón del Tornéu Clausura 2004 foi'l mesmu Cristal, polo qu'Alianza tuvo de ganar el derechu de xugar el Play Off (quedar ente los 6 primeros de la Clausura), que llograron nun partíu frente a Cienciano na [[Altitú|altor]] de la ciudá del Cusco.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/nacional2004/partíos/ |títulu = Alianza Campeón - 2004 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091015212039/http://www.peru.com/futbol/especial/nacional2004/partíos/ |fechaarchivu = 15 d'ochobre de 2009 }}</ref> La resultancia final del Play Off foi un empate, polo que se llegó a la tanda de los penaltis. [[Norberto Araujo]] (xugador de Sporting Cristal) erró'l penal decisivu, polo qu'Alianza foi nuevamente bicampeón nacional.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia53759.asp |títulu = Juan Jayo: “Alianza ye un dignu campeón” |fechaaccesu = 6 d'abril de 2008 |editor = Peru. com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080413172611/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/DetalleNoticia53759.asp |fechaarchivu = 13 d'abril de 2008 }}</ref><ref>https://elbocon.pe/futbol-peruano/descentralizado/recuerda-la-vez-que-alianza-lima-le-gano-2-finales-cristal-en-un-solo-ano-178565/</ref><ref>https://libero.pe/futbol-peruano/1499541-alianza-lima-plantel-bicampeon-2003-2004-reencontro-luego-15-anos-foto</ref> Destacaron, amás de la so cantera, [[Aldo Olcese]], [[Walter Vílchez]] y [[Leao Furaca]].<ref>https://www.livefutbol.com/equipos/alianza-lima/2004/2/</ref><ref>https://www.bdfa.com.ar/campeones-nacionales-2004-Torneo-Apertura-Alianza-Lima-857.html</ref> Pal Tornéu Apertura [[2005]], Alianza contrató al entrenador arxentín [[Rubén Darío Insúa]].<ref>{{cita web |url= http://www.conmebol.com/articulos_ver_federacion.jsp?id=57489&jobid=71193&slangab=S |títulu= L'arxentín Rubén Darío Insúa ye'l nuevu DT d'Alianza Lima |fechaaccesu=6 d'abril de 2008 |editor= Conmebol.com |añu= 2005 }}</ref><ref>https://www.nacion.com/puro-deporte/ruben-insua-llego-a-peru-a-buscar-tricampeonato-con-alianza-lima/FKMOPVPCDVHNTJI6G44QFTVOWQ/story/</ref><ref>{{Cita web |url=https://losaliadosconosvr.com/2021/09/15/ruben-dario-insua/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20220630043619/https://losaliadosconosvr.com/2021/09/15/ruben-dario-insua/ |fechaarchivu=2022-06-30 }}</ref> Depués de xugaes catorce feches de l'Apertura, con 15 puntos na tabla de posiciones y allugáu nel séptimu caxellu, Insúa dimitió al puestu de Direutor Téunicu d'Alianza Lima.<ref>{{enllaz rotu|1={{cita web |url= http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/2639_1.php?font=2 |títulu= Rubén Insua arrenuncia a la direición téunica d'Alianza Lima |fechaaccesu=7 d'abril de 2008 |editor= Rpp.com.pe |añu= 2005 }} |2=http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/2639_1.php?font=2 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Wilmar Valencia foi contratáu como entrenador pola nuevu Comisión de Fútbol.<ref name="al2005">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2005.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2005 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081121052629/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2005.asp |fechaarchivu = 21 de payares de 2008 }}</ref> El rendimientu del equipu so la batuta de Valencia nun ameyoró enforma, poniendo'l so cargu a disposición.<ref name="al2005" /><ref>{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/20154_1.php |títulu = El llargu arrenunciu de Wilmar Valencia |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Rpp.com.pe |añu=2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080105195443/http://www.rpp.com.pe/portada/deportes/20154_1.php |fechaarchivu = 5 de xineru de 2008 }}</ref> La Comisión decidió entós designar como nuevu entrenador a [[Roberto Challe]].<ref name="al2005" /> Nos primeros partíos que dirixó Challe el rendimientu del equipu ''aliancista'' caltúvose regular, y depués vieno una alza evidente al ganar los cuatro últimos alcuentros del campeonatu.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2005/resultaos_anteriores.asp |títulu = Tornéu Clausura 2005 Resultaos Anteriores |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2005 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080311193103/http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2005/resultaos_anteriores.asp |fechaarchivu = 11 de marzu de 2008 }}</ref> El 2005 nun foi un bon añu pal club ''íntimu''. Militó la mayoría de feches nos últimos llugares de la tabla, polo qu'Alianza buscó la manera de consiguir el títulu del siguiente añu. Nel [[2006]], de la mano del entrenador [[uruguái|uruguayu]] [[Gerardo Pelusso]], Alianza Lima llogró'l Tornéu Apertura.<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2006/partíos/ |títulu = Alianza Lima Campeón Tornéu Apertura 2006 |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Peru.com |añu = 2006 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080309060456/http://www.peru.com/futbol/especial/apertura/2006/partíos/ |fechaarchivu = 9 de marzu de 2008 }}</ref> El so máximu goliador nel añu foi [[Flavio Maestri]]. Un empate frente a [[Sport Boys]] bastó-y pa llograr el títulu. Na segunda metá del añu, tou paeció indicar qu'Alianza consiguiría la Clausura y poro, el campeonatu nacional. Sicasí, hubo una cayida de rendimientu per parte del equipu y finalmente Cienciano resultó ser campeón, polo qu'Alianza volvió xugar un nuevu Play Off, tal como nel añu del centenariu, frente al cuadru incaicu. Cienciano consiguió una victoria pola mínima diferencia en Cusco y Alianza ganar 3:1 en [[Lima]], lo que significó coronar númberu 22 na historia del club de la mano de los chilenos [[Rodrigo Pérez]] y [[Fernando Martel]].<ref>{{cita web |url= http://www.terra.com.pe/deportes/articulo/html/dep211035.htm |títulu= Alianza Lima campeón nacional del fútbol peruano 2006 |fechaaccesu= 7 d'abril de 2008 |editor= Terra.com.pe |añu= 2006 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20131221233813/http://www.terra.com.pe/deportes/articulo/html/dep211035.htm |fechaarchivu= 2013-12-21 }}</ref>[[Ficheru:2006ALCC.jpg|miniaturadeimagen|250px|derecha|Estadiu Alejandro Villanueva na final del [[Campeonatu Descentralizáu 2006]].]] ===== Seca de títulos y Tornéu del Inca (2007-2016) ===== Pa la primer parte del añu [[2007]] Alianza caltuvo'l mesmu Direutor Téunicu. [[Gerardo Pelusso]] foi l'encargáu d'emponer a los ''blanquiazules'' nel Tornéu Apertura d'aquel añu.<ref name="entrenadores" /><ref name="al2007">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2007.asp |títulu = RESEÑA HISTORICA 2007 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081121055538/http://www.clubalianzalima.com/pages/hist2007.asp |fechaarchivu = 21 de payares de 2008 }}</ref> Nel ámbitu internacional, Alianza cumplió una nefasta campaña na [[Copa Libertadores]] na que desafortunadamente nun llogró consiguir puntu dalgunu. L'equipu ''blanquiazul'' nunca atopó l'aldu y terminó sestu al rematar l'Apertura, lo que-y dexaba tentar el campeonatu nacional.<ref name="al2007" /> Al empezar la segunda parte del añu confirmóse la ida de Gerardo Pelusso del club ''blanquiazul'' y contratóse a otru [[uruguái|uruguayu]], [[Diego Aguirre]].<ref name="entrenadores" /> L'entrenador nun conocía los mediu local y una serie de resultaos insostenibles encargar de la so rápida salida del club ''victoriano''.<ref>{{cita web |url = http://www.alianzalima.com/20070828151/noticias/diego-aguirre-dexa-el%20cargu |títulu = Diego Aguirre dexa'l cargu |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Alianzalima.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080611214208/http://www.alianzalima.com/20070828151/noticias/diego-aguirre-dexa-el |fechaarchivu = 2008-06-11 }}</ref> El [[chile|chilenu]] Miguel Ángel Arrué foi nomáu [[Entrenador|Direutor Téunicu]] del primer equipu.<ref name="entrenadores" /> Lamentablemente pa los sos intereses, Alianza terminó cuartu per diferencia de goles con Cienciano que terminó terceru.<ref>{{cita web |url = http://www.perufootball.4t.com/dec2007.htm |títulu = TORNÉU DESCENTRALIZÁU 2007 |fechaaccesu = 28 d'abril de 2009 |editor = Perufootball.4t.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090505202157/http://www.perufootball.4t.com/dec2007.htm |fechaarchivu = 5 de mayu de 2009 }}</ref><ref name="al2007" /> [[Ficheru:André Carrillo.jpg|200px|left|miniaturadeimagen|[[André Carrillo]] figura aliancista mientres les temporaes [[2010]] y [[2011]].]]Mientres el [[2008]], Alianza Lima cuntó con tres entrenadores.<ref name="campaña2008">{{cita web |url= http://www.elcomercio.com.pe/ediciononline/HTML/2008-12-16/solu-cinco-entrenadores-duraron-toa campana-2008-los sos-clubes.html |títulu= Solu cinco entrenadores duraron tola campaña 2008 nos sos clubes |fechaaccesu=13 de marzu de 2009 |editor= Elcomercio.com.pe |añu= 2008 }}</ref> Miguel Ángel Arrué siguió dirixendo al equipu ''íntimu'' tantu na pretemporada como nos primeros partíos del Tornéu Apertura. Sicasí, pol baxu rendimientu y los magros resultaos (antepenúltima posición con 9 puntos n'ocho encuentro apostaos), foi cesáu del cargu'l [[30 de marzu]].<ref name="campaña2008" /> El so reemplazante, de forma interina, foi l'ex-xugador y capitán ''aliancista'' [[José Soto Gómez]]. Les males resultaos siguieron so la so direición téunica, lo que desembarcó na contratación del entrenador [[Venezuela|venezolanu]] [[Richard Páez]], quien dirixó a los ''blanquiazules'' hasta la fecha 23 del Tornéu Clausura.<ref name="campaña2008" /> Alianza atopar en puestos de descensu, y les últimes feches sirvieron pa definir la suerte del repartu ''victoriano''. Ante un pidíu de la dirigencia, José Sotu decidió volver dirixir a Alianza Lima nel tramu final del tornéu.<ref name="campaña2008" /> Finalmente, depués d'importantes victories ante [[José Gálvez FBC|José Gálvez]] y [[Sporting Cristal]] nel estadiu de Matute, Alianza llogró la permanencia na penúltima fecha, pos [[Club Sport Ancash|Sport Ancash]] empató 2:2 con [[Atlético Mineru]], resultancia que-y dexó siguir en [[Lliga Peruana de Fútbol Primer División]].<ref>{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/2008-12-07-alianza-lima-salvu-la-categoria-en%20gan%C3%A1ndo-y-1-0-a-cristal-noticia_149987.html |títulu = Alianza Lima salvó la categoría en ganándo-y 1-0 a Cristal |fechaaccesu = 13 de marzu de 2009 |editor = Rpp.com.pe |añu = 2008 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081210082600/http://www.rpp.com.pe/2008-12-07-alianza-lima-salvu-la-categoria-en |fechaarchivu = 2008-12-10 }}</ref> [[Ficheru:Wilmer AguirreSan Luis.jpg|left|miniaturadeimagen|300x300px|[[Wilmer Aguirre]], autor de los trés goles ante'l vixente campeón de la [[Copa Libertadores 2010|Copa Libertadores]], [[Club Estudiantes de La Plata|Estudiantes de La Plata]]. ([[2010]])]] El formatu del campeonatu peruanu sufrió variantes significatives nel [[2009]].<ref name="bas09">{{cita web |url = http://www.fpf.com.pe/doc/BasesADFP_2009.pdf |títulu = Bases ADFP 2009 |fechaaccesu = 30 d'avientu de 2009 |editor = Fpf.com.pe |añu=2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20131222011130/http://www.fpf.com.pe/doc/BasesADFP_2009.pdf |fechaarchivu = 22 d'avientu de 2013 }}</ref> El númberu d'equipos participantes aumentó a 16 y la primer parte del tornéu constó de 30 feches n'enfrentamientu direutu ida y vuelta. Depués, al llegar a la segunda parte del campeonatu, los equipos fueron dixebraos en dos grupos d'ocho según la so posición final: los que terminaron nes posiciones pares fueron a un grupu y los impares a otru.<ref name="bas09" /> Nestos grupos el puntaje nun volvió a cero; cada equipu empezó col puntaje fechu na fase regular. Asina, los líderes de dambos grupos apostaron el Títulu Nacional en dos Play Offs. Al llegar a dicha instancia, Alianza namái llogró'l subcampeonatu, pos cayó como visitante por 1:0 nel partíu de vuelta frente a Universitariu (previu 0:1 na ida). A diferencia de los dos campañes anteriores, l'equipu ''aliancista'' clasificó a la [[Copa Libertadores]] al ganar el so grupu respeutivu. Mientres tola temporada, Alianza tuvo so la direición téunica de Gustavo Costas. Nel añu 2010, l'equipu siguió col comandu téunicu lideráu por Costas. La pretemporada realizar en [[Sierra de la Ventana]], [[Arxentina]], col oxetivu puestu na [[Copa Libertadores 2010]]. En dichu certame realizó una campaña destacada, resaltando la goliada 4:1 que-y solmenó al nesi entós vixente campeón d'América y subcampeón del mundu, [[Estudiantes de La Plata]].<ref name="acopa2010">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/sacups/acopa2010.html |títulu= Copa Libertadores d'América 2010 |fechaaccesu=6 d'avientu de 2010 |autor= Andrés, Juan Pablo |editor= Rsssf.com |añu= 2010 |idioma=inglés}}</ref> Perdió'l primer llugar del so grupu na última fecha, pero aportó a octavos de final como'l meyor segundu del tornéu. Nesa instancia enfrentó a la [[Club de Fútbol Profesional de la Universidá de Chile|Universidá de Chile]], quien ganó en Lima pola resultancia de 0:1 nel partíu d'ida.<ref name="acopa2010" /> En [[Santiago de Chile|Santiago]], el cuadru ''aliancista'' consolidaba'l so accesu a cuartos de final al ganar 1:2 nel [[Estadiu Monumental David Arellano|estadiu de Colo-Colo]].<ref name="acopa2010" /> Sicasí, nuna polémica decisión, l'árbitru principal decidió validar un gol que fuera anuláu pol xuez de llinia.<ref>{{cita web |url= http://peru21.pe/noticia/473319/alianza xuega vida-ante-chile |títulu= Alianza esaniciáu en partíu polémicu |fechaaccesu= 6 d'avientu de 2010 |editor= Peru21.pe |añu= 2010 }}</ref> Asina, cola resultancia final de 2:2, el cuadru ''grone'' resignar a quedar ente los 16 meyores equipos d'América.<ref name="acopa2010" /> Les partíes de les sos principales figures na Libertadores como [[Wilmer Aguirre]] y [[José Carlos Fernández Piedra|José Carlos Fernández]], fixeron que l'equipu perdiera terrén na so llucha pol títulu nacional, que caltuvo'l so formatu del añu anterior. D'esta forma, acabó a 14 puntos del líder del grupu impar, la [[Club Deportivo Universidad de San Martín de Porres|Universidá de San Martín]]. El nuevu oxetivu d'Alianza Lima yera entós llograr el cupu como ''Perú 3'' a la [[Copa Libertadores 2011]]. Nes últimes feches del [[Campeonatu Descentralizáu 2010|Descentralizáu]] apostó dicha clasificación col so eternu rival, Universitariu. Al términu de les 44 feches regulares, Alianza llogró'l pase a la primer fase de la Libertadores, apostrando a Universitariu a la [[Copa Suramericana 2011|Copa Suramericana]].<ref>{{cita web |url= http://www.24hores.com.pe/deportes/1290996237.php |títulu= Universitariu despidir de la Libertadores ente qu'Alianza llogró'l so cupu |fechaaccesu= 6 d'avientu de 2010 |editor= 24hores.com.pe |añu= 2010 |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20101206100225/http://www.24hores.com.pe/deportes/1290996237.php |fechaarchivu= 6 d'avientu de 2010 }}</ref> Alianza remató'l campeonatu nel tercer llugar de la tabla xeneral. Nel 2011, Alianza esportó a dellos xugadores al estranxeru ([[Carlos Ascues]], [[Hernán Hinostroza Vásquez|Hernán Hinostroza]] y [[André Carrillo]]), de la mesma, realizó una bona campaña que lo llevó a apostar la [[Copa Libertadores 2012]] y la final del [[Campeonatu Descentralizáu 2011|Descentralizáu]], que perdió ante'l [[Club Juan Aurich|Juan Aurich]] en definición de penaltis. Al añu siguiente, anduvo metanes una crisis xeneralizada yá que el club foi interveníu pol Estáu y puestu al cargu de una Alministración Temporal polo qu'hubo un éxodu de xugadores a entamos y metá de temporada, polo qu'Alianza realizó una mala campaña, inclusive en delles feches en cantu de la zona de descensu. L'añu 2013 empecipióse promisoriamente col afitamientu de [[Yordy Reyna]], un xugador canteranu qu'amosara grandes condiciones na temporada anterior. Les primeres feches del tornéu atoparon al equipu na primer posición. Sicasí dempués d'un receso empezar a sufrir derrotes inesperaes, perdiéndose la posición de privilexu. Amás nuna decisión que munchos consideraron entainada, l'Alministración Temporal del Club decidió vender a Reyna al [[Red Bull Salzburg]] d'[[Austria]]. Les males resultaos asocediéronse y el téunicu [[Wilmar Valencia]] viose obligáu a arrenunciar. Na segunda etapa l'equipu reforzóse y llogró meyores resultaos, pero los puntos perdíos na primer etapa torgaron que se llegué a la final. Nel 2014, con un nuevu téunicu, l'[[uruguái|uruguayu]] [[Guillermo Sanguinetti]], l'equipu arrinco perbién l'añu ganando'l [[Tornéu del Inca 2014|Tornéu del Inca]], dempués de vencer nuna apertada final xugada nel [[Estadiu Miguel Grau (Callao)|Estadio Miguel Grau del Callao]] a la [[Universidá San Martín]], dempués d'empatar 3 a 3 nun partíu que llegó al tiempu suplementariu y ganando por penaltis 5 a 3. Nel tornéu destacaron les figures de [[Walter Fernando Ibáñez|Walter Ibáñez]], [[Mauro Guevgeozián]], [[Pablo Míguez]] y [[Julio Landauri]]. Nel [[Campeonatu Descentralizáu 2014|Tornéu Apertura]] l'equipu foi bien irregular y pal [[Campeonatu Descentralizáu 2014|Tornéu Clausura]], el cuadru blanquiazul quedó 2ᵘ, depués de perder nun partíu extra, xugáu n'[[Arequipa]], con [[Sporting Cristal]]. [[Ficheru:Algérie - Arménie - 20140531 - Mauro Guevgeozian.jpg|miniaturadeimagen|170px|Mauro Guevgeozián, segundu goliador y campeón del [[Tornéu del Inca 2014|Tornéu del Inca]] 2014, usando la camiseta de la [[seleición de fútbol d'Armenia]].]] Nel añu 2015, entá con [[Guillermo Sanguinetti]] como téunicu,Alianza llegó per segunda vegada consecutiva a la final del Tornéu del inca, en venciendo a la [[Club Deportivo Universidad de San Martín de Porres|Universidá de San Martín]] en dos bien apertaos partíos na semifinal, pero perdió la final del tornéu frente a la [[Universidá César Vallejo Club de Fútbol|Universidad César Vallejo]], Si Alianza ganaba esi tornéu, automáticamente aportaba a les semifinales del [[Campeonatu Descentralizáu 2015]] .Na apertura, nun pudo caltener les bones resultaos. A mediaos del 2015, [[Christian Cueva]] foi tresferíu al [[Deportivo Toluca|Toluca]] mexicanu. De la mesma, diose l'arrenunciu de Sanguinetti, asina tomando les riendes del equipu [[Gustavo Roverano]] que'l so próximu partíu y debú nel primer equipu foi contra [[Club Deportivo Sport Loreto]], que cayó por 1-0, darréu xugó contra'l [[Club Universitariu de Deportes]], clásicu rival d'Alianza Lima, que terminó ganando por 1-0 con suplentes y xuveniles por causa de les sanciones pol partíu anterior, llueu Alianza Lima vieno recuperándose de dicha crisis futbolística; sicasí nun lu algamó pa clasificar a un tornéu internacional, rematando nel puestu 9 de 16 equipos. Nel 2016, pa consiguir el títulu nacional tenía de quedase ente los 4 primeros p'apostar la liguilla final, sicasí, quedó a 3 puntos del cuartu llugar, que foi ocupáu por [[Club Centro Deportivo Municipal|Deportivo Municipal]]. Nesta etapa xugaron pola institución dellos futbolistes peruanos que, darréu, clasificaríen a la [[Copa Mundial de Fútbol de 2018]] dempués de 36 años (Ente ellos destacaron [[André Carrillo]], [[Aldo Corzu]], [[Paolo Hurtado]], [[Christian Ramos]], [[Yordy Reyna]], [[Wilder Cartaxena]], [[Miguel Araujo]] y [[Christian Cueva]]). ===== Plan de restructuración y el regresu de la victoria (2017-actualidá) ===== Nel añu 2017, sol mandu del téunicu uruguayu [[Pablo Bengoechea]], l'equipu llogró consagrase campeón del [[Tornéu Apertura 2017 (Perú)|Tornéu Apertura]] y del [[Tornéu Clausura 2017 (Perú)|Tornéu Clausura]] y coronándose automáticamente col [[Campeonatu Descentralizáu 2017]] destacando [[Luis Alberto Ramírez|Luis Ramírez]] y l'ex-Peñarol [[Luis Aguiar]]. L'equipu consiguió cerrar l'añu calteniendo l'invictu nel so estadiu mientres tol tornéu local. L'equipu tamién foi'l meyor visitante de tol tornéu. De la mesma, foi'l primer llugar na tabla acumulada, asina que podría denominase como un añu redondu pal equipu 'íntimu'. En 2018, l'equipu empezaría mal nel Tornéu de Branu, y nel [[Tornéu Apertura 2018 (Perú)|Tornéu Apertura]], anque consiguió'l subcampeonatu. Pal [[Tornéu Clausura 2018 (Perú)|Tornéu Clausura]], el club sol mandu de Pablo Bengoechea volvería ser subcampeón, pero por cuenta de que quedó 3.° nel acumuláu, llogró clasificase a les semifinales, empatando 3:3 a Melgar de local y empatando 2:2 de visita,<ref>https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-vs-melgar-vivo-online-golperu-ver-internet-gratis-semifinal-descentralizado-2018-95884/</ref><ref name=":2">https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/alianza-lima-vs-melgar-vivo-online-directo-via-gol-peru-movistar-cmd-arequipa-semifinales-descentralizado-2018-futbol-peruano-noticia-nndc-584631-noticia/</ref> para depués ganar 0-2 nos penaltis y clasificar asina a la final del tornéu.<ref name=":2" /> Na final perdería na ida por 4:1 y na vuelta por 3:0, llogrando'l subcampeonatu nacional.<ref>https://elcomercio.pe/deporte-total/futbol-peruano/alianza-lima-vs-sporting-cristal-directo-1-4-primera-final-descentralizado-noticia-586716-noticia/</ref><ref>https://peru.as.com/peru/2018/12/16/futbol/1544990283_284210.html</ref> En 2019 empezar cola llegada de dellos futbolistes que Bengoechea pidiera, ente ellos los mundialistas [[Pedro Gallese]] y [[Wilder Cartagena|Wilder Cartaxena]], y la contratación del técnicu, [[Miguel Ángel Russo]], quién sería despidíu tres un mal apostáu Tornéu Apertura y Copa Llibertadores. Víctor Reyes dirixó unes feches como técnicu interín para, finalmente, da-y la batuta a Pablo Bengoechea, qu'enantes decidiera nun siguir a finales de la temporada pasada por cuenta de la situación de salú que travesaba la so madre. En siendo esaniciaos na fase de grupos de la Copa Bicentenariu, l'equipu de Pablo gana la Clausura, clasificando a la semifinal, onde esaniciaría a Sporting Cristal pero perdería la final énte [[Escuela Municipal Deportivu Binacional|Deportivu Binacional]] con un marcador global de 4 a 3. Nel añu 2020, el club empecipió con males resultancies nel Tornéu Apertura por cuenta de que rompióse la unidá del grupu, lo que causaría l'arrenunciu de Pablo Bengoechea y la posterior contratación de [[Mario Salas]]. Dempués d'unos malos resultancies na Copa Llibertadores y na Lliga 1, Salas foi despidíu y la directiva asitió a [[Daniel Ahmed]] como entrenador del primer equipu. A la fin de la temporada Alianza Lima baxaba de categoría al pie d'[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] y [[Deportivo Llacuabamba]]. Sicasí, tres un reclamu, tornáu pola FPF, decide dise al TAS, y, el [[18 de marzu|17 de marzu]] del 2021, el [[Tribunal d'Arbitraxe Deportivu|TAS]] concluyó nel amenorgamientu de dos puntos a [[Fútbol Club Carlos Stein|Carlos Stein]], provocando'l so descensu y asina la permanencia d'Alianza Lima, a pesar de que yá empecipiara la temporada [[2021]]. Tres una regular Fase 1 nel 2021, el nuevu técnicu Carlos Bustos decidió camudar el so tradicional sistema 4-3-3 a un 3-5-2 por cuenta de que nun cuntaba con llaterales netos y los sos defenses polo xeneral escarecíen d'esperiencia. Darréu, Alianza ganó con amplia ventaya la Fase 2 a falta de 2 feches por que remate el tornéu y llevantando el troféu na última fecha en pudiendo completar la bolsa de minutos. Apostó la final nacional con Sporting Cristal, Alianza ganó nel partíu d'ida contra [[Sporting Cristal]] 1:0 con gol de [[Hernán Barcos]] tres un gran pase de [[Wilmer Aguirre]] y nel partíu de vuelta empatóse ensin goles, conquistando Liga 1 2021. L'equipu del técnicu arxentín consiguió una racha de 21 partíos invictos, una de les meyores raches na historia del equipu íntimu. En tola temporada temporada, l'equipu solo perdió 2 partíos contra Sporting Cristal. == Presidentes == {{AP|Presidentes del Club Alianza Lima}} Alianza Lima tuvo 28 presidentes a lo llargo de tola so vida institucional, siendo toos ellos de nacionalidá peruana.<ref name="presidentes" /> El Presidente que más tiempu tuvo nel puestu foi Augusto Mulanovich, llegando a tar 11 años a cargu del club.<ref name="presidentes" /> Mulanovich y José Vásquez Benavides, fueron los únicos Presidentes ''aliancistas'' que tuvieron en dalgún momentu, dos periodos. Nel casu de Mulanovich fueron 1945-1950 y 1961-1972, ente que Benavides tuvo na Presidencia mientres los años de 1942-1944 y 1951-1960.<ref name="presidentes" /> Los únicos Presidentes Honorarios que tien el club son Alfonso De Souza Ferreira Basagoitia (que'l so fíu, Alfonso De Souza Ferreira Remuzgo, foi la cabeza de la institución nel periodu 2002-2009) y Foción Mareátegui.<ref name="presidentes" /> Nel 2008, por cuenta de un desalcuerdu ente les llistes de Carlos Franco y Augusto Claux, non pudo realizase la votación. Finalmente les eleiciones llevar a cabu'l 18 d'abril de 2009. Guillermo Alarcón proclamóse Presidente electu al vencer a Carlos Tizón por 130 votos de diferencia. La nueva direutiva tomó les riendes del club ''íntimu'' el 18 de mayu de 2009.<ref>{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/2009-05-18-guillermo-alarcon-asumio-el%20cargu-de-presidente-de-alianza-noticia_182190.html |títulu = Guillermo Alarcón asumió'l cargu de presidente d'Alianza |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Rpp.com.pe |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090522165805/http://www.rpp.com.pe/2009-05-18-guillermo-alarcon-asumio-el |fechaarchivu = 2009-05-22 }}</ref> === La primer direutiva === Hai distintes versiones alrodiu de quien conformaron la primer direutiva del Club Alianza Lima. Dizse que Ramón Aranda ocupó'l puestu de Presidente, dexando la Vicepresidencia a Antonio La Torre. El secretariu sería José Carreño y José Paulet el primer capitán ''aliancista''. Toos ellos escoyíos polos fundadores de mayor edá.<ref name="Historia" /> Sicasí, nun esisten datos precisos que señalen quien ocupó la primer Presidencia del club. Dalgunos señalen a daquién apellidado Villarreal, per otra parte dalgunos creen que se trató de Hipólito Venegas. Sicasí, la mayoría piensa que foi Ramón Aranda. La distribución de los cargos na direutiva tampoco ta clara. Sicasí, ye una realidá que'l ''padrín'' y Presidente Honorariu foi Foción Mareátegui, quien aceptó de bona forma la invitación, yá que simpatizaba enforma cola práctica de los deportes.<ref name="futbolima">{{cita web |url = http://sisbib.unmsm.edu.pe/BibVirtual/Tesis/Human/Alvarez_Y_T/Cap2.htm |títulu = EL FÚTBOL EN LIMA |fechaaccesu = 17 de xunu de 2008 |autor = Álvarez Gradia, Gerardo Tomas |editor = Unmsm.edu.pe |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20040905005658/http://sisbib.unmsm.edu.pe/BibVirtual/Tesis/Human/Alvarez_Y_T/Cap2.htm |fechaarchivu = 5 de setiembre de 2004 }}</ref><ref name="Historia" /> === Llistáu de tolos tiempos === Dende la so fundación, el club tuvo los siguientes presidentes:<ref name="presidentes">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/presidentes.asp |títulu = Presidentes del Club Alianza Lima |fechaaccesu = 18 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2008 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012322/http://www.clubalianzalima.com/pages/presidentes.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref> {|width=50%; align="left" |valign=top width=60%| {| align=center border=1 width=65% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#191970 style="color:white;" !Presidente || Periodu |-align=left |{{bandera|Perú}} José Carreño *|| 1901-1902 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Villarreal|| 1903-1904 |-align=left |{{bandera|Perú}} Esteban Manuel Aranda|| 1905-1906 |-align=left |{{bandera|Perú}} Manuel Carballo|| 1907-1908 |-align=left |{{bandera|Perú}} Julio Chacaltana Chacón|| 1909-1910 |-align=left |{{bandera|Perú}} Foción Mareátegui|| 1911 |-align=left |{{bandera|Perú}} Ricardo Pérez|| 1911-1914 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Pedreschi Penisqui|| 1915-1918 |-align=left |{{bandera|Perú}} Ernesto Vergara|| 1918-1919 |-align=left |{{bandera|Perú}} Hipólito Venegas|| 1920-1924 |-align=left |{{bandera|Perú}} Manuel Parra del Riego|| 1925-1926 |-align=left |{{bandera|Perú}} Juan Bromley Seminariu || 1927-1931 |-align=left |{{bandera|Perú}} Víctor Oyaque|| 1931 |-align=left |{{bandera|Perú}} Juan Carbone Gardella|| 1931-1933 |-align=left |{{bandera|Perú}} Adolfo Pedreschi|| 1934 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Arias Schreiber|| 1935 |-align=left |} |} {|width=50%; align="center" |valign=top width=60%| {| align=center border=1 width=65% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;" |- bgcolor=#191970 style="color:white;" !Presidente || Periodu |-align=left |{{bandera|Perú}} Jorge Checa Eguiguren|| 1936-1940 |-align=left |{{bandera|Perú}} Humberto Fernandini|| 1941 |-align=left |{{bandera|Perú}} José Vásquez Benavides|| 1942-1944 y 1951-1960 |-align=left |{{bandera|Perú}} Augusto Mulanovich|| 1945-1950 y 1961-1972 |-align=left |{{bandera|Perú}} Luis Vargas Hornes|| 1972-1974 |-align=left |{{bandera|Perú}} Enrique Zevallos Távara|| 1975-1982 |-align=left |{{bandera|Perú}} Agustín Merín Tapia|| 1983-1989 |-align=left |{{bandera|Perú}} Alberto Espantible Pérez|| 1990-1993 |-align=left |{{bandera|Perú}} Pío Dávila Esquenazi|| 1994-1996 |-align=left |{{bandera|Perú}} Alberto Masías Ramírez|| 1996-2001 |-align=left |{{bandera|Perú}} Alfonso de Souza Ferreira **|| 2002-2007 |-align=left |{{bandera|Perú}} Carlos Franco Chipoco **|| 2008-2009 |-align=left |{{bandera|Perú}} Guillermo Alarcón|| 2009-2012 |-align=left |{{bandera|Perú}} Susana Cuba|| 2012-2015 |-align=left |{{bandera|Perú}} Christian Bustos|| 2015-2016 |-align=left |{{bandera|Perú}} Renzo Ratto|| 2016- |} |} * <small>(*) A pesar de nun saber con exactitú'l primer Presidente del Club Alianza Lima, la institución asitia a José Carreño naquella posición.</small><ref name="presidentes" /> * <small>(**) La xestión d'Alfonso de Souza Ferreira tuvo de concluyir en 2007, sicasí les eleición retardáronse dos vegaes por desalcuerdos ente les llistes opositores, faciendo que'l so mandatu siguiera por orde xudicial hasta que se resolvieren dichos problemes. Por non tar acordies cola judicialización de los problemes internos ente los candidatos, solicita Llicencia Indefinida'l 30 d'avientu de 2007, fecha en qu'asume'l cargu de manera interina'l vicepresidente Carlos Franco Chipoco y qu'ostenta hasta'l 15 de xineru de 2009. Nesa fecha Alfonso de Souza Ferreira retoma la Presidencia y de momentu convoca a eleiciones xenerales pal 18 d'abril d'esi mesmu añu.</small> == Símbolos == {| class="toccolours" style="float: right; margin-left: 1em; margin-right:1em; font-size: 90%; background:#FFFFFF; color:black; width:25em; max-width:30%;" cellspacing="5" | style="text-align: justify;"| ''«Por eso ye que la to enchida''<br /> ''fervosu glaya "Ende vien el gol,''<br /> ''ende vien el gol, ende vien el gol"''<br /> ''que te va coronar campeón.''<br /> ''Y vamos glayar hasta la muerte''<br /> ''Alianza Lima ye'l Perú...»''<ref>{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/himnu.asp |títulu = Himnu |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080314215939/http://www.clubalianzalima.com/pages/himnu.asp |fechaarchivu = 14 de marzu de 2008 }}</ref><br /> <br /> :<small>Pequeñu estractu del últimu coru del himnu d'Alianza Lima.<br />Música y lletra: Víctor Cueto Candela.</small> |} === Himnu === El [[Coronel]] Víctor Cueto Candela creó l'himnu en [[1976]]. Coles mesmes, compunxo la lletra y la música. Nesi entós la yá esistente [[barra brava]] del club, la ''Asociación Barra Aliancista'' (darréu ''Comandu Svr ''), nun principiu facer so, sicasí, la institución adoptar depués como l'himnu oficial. Nun partíu por [[Copa Libertadores d'América]] onde s'enfrentaron Alianza y l'[[Club Deportivo Alfonso Ugarte|Alfonso Ugarte]] de [[Puno]] en febreru d'esi añu, escuchar por primer vegada l'himnu ''aliancista'', onde la ''Banda de la Guardia Republicana'', tuvo al cargu de la música. Cueto Candela, finó'l miércoles [[30 d'abril]] del [[2008]] a los 64 años d'edá. Dellos miembros de la direutiva presidida interinamente pol [[arquiteutu]] Carlos Franco fixeron presentes na so casa allugada en [[Santiago de Surco]]. === Escudu === L'escudu d'Alianza Lima empezó a usase en [[1928]], mientres la xestión de Juan Bromley como presidente del club. Adoptó l'emblema y lo categorizó de forma oficial. L'escudu ye un rectángulu vertical de fondu blancu con cantos azules esquinados na parte cimera y bordiaos na parte inferior. Adientro del rectángulu, estrémase otru más pequeñu estremáu en dos partes. Na parte inferior amuésase barres azules que s'entrepolen col fondu, representando los colores carauterísticos del club; ente que na parte cimera contién referencies del [[escudu d'armes de Lima]], que esta compuestu por [[Reis Magos|trés corones]] con una [[Estrella de Belén|estrella]] sobre elles representen l'orixe capitalín de la institución, yá que [[Lima]] ye conocida como la ''Ciudá de Reyes''. Alredor del segundu rectángulu atópase la frase ''Club Alianza Lima 1901''. Hasta'l día de güei desconozse al autor de la obra. {| class="wikitable sortable" width="100%" |+ |- align="center" | width="300" align="center" | [[Ficheru:Escudo Alianza Lima 1 - 1927.png|120px]] | width="300" align="center" | [[Ficheru:Escudo Alianza Lima 2 - 1970-1987.png|120px]] | width="300" align="center" | [[Ficheru:Escudo Alianza Lima 3 - 1988-2011.png|120px]] | width="300" align="center" | |- align="center" | 1927 | 1970-1987 | 1988-2010 | 2011-presente |} <ref name="Escudu">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/escudu.asp |títulu = ESCUDO |fechaaccesu = 9 d'agostu de 2010 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100918214737/http://clubalianzalima.com/pages/escudu.asp |fechaarchivu = 18 de setiembre de 2010 }}</ref> === Bandera === [[Ficheru:Bandera del Club Alianza Lima.svg|miniaturadeimagen|derecha|130px|Bandera d'Alianza Lima.]] La bandera ''aliancista'' foi creada nos [[años 1930]] y ye considerada como unu de los estandartes oficiales. Nel sector esquierdu, reparar un triángulu horizontal; nel centru del mesmu, allúgase'l [[Blasón|escudo]] del club ''blanquiazul''. La bandera tien los tradicionales colores azul y blancu y el clásicu diseñu llistáu ''aliancista'' de forma yacente. Nel so diseñu orixinal, caltenía muncha semeyanza cola bandera de ciudá de Lima, sicasí, foi oxetu de munches variaciones na actualidá. Los cantos del triángulu que zarra l'escudu son de color coloráu con blancu, simbolizando la patria [[Perú|peruana]]. Comúnmente se iza el pabellón nel estadiu Alejandro Villanueva xunto cola tradicional morada, acompañando la [[Bandera de Perú|bandera nacional de Perú]].<ref>{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/bandera.asp |títulu = BANDERA |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2004 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080314220855/http://www.clubalianzalima.com/pages/bandera.asp |fechaarchivu = 14 de marzu de 2008 }}</ref> == Uniforme == * '''Uniforme titular''': Camiseta azul escura, con rayes blanques, con detalles doraos pol 110 aniversariu de la nacencia d'Alejandro Villanueva y costazos azules escuros con nome de la empresa auspiciadora. Short negru y medies azul escures con detalles doraos na parte trasera. * '''Uniforme alternativu''': Camiseta verde n'homenaxe al so primer uniforme de 1912 con short blancu y medies d'igual color. === El primer uniforme === Dalgunos de los mozos fundadores d'Alianza tuvieron ascendencia [[italia]]na.<ref name="Historia" /> Por ello surdió la historia de la primer camiseta ''aliancista''. Un miembru fundador, Eduardo Pedreschi, fíu xunto a Carlos d'una familia d'[[inmigrantes]] italianos llegaos al [[Perú]] en [[1874]], encargó-y a los so hermanes qu'iguaren los primeros uniformes.<ref name="afro" /> Elles, por que la so proxenitora non se ofuscase, tomaron los colores de la [[bandera d'Italia]], polo que'l primer uniforme llució camisetes [[verde]]s y pantalones [[blancu (color)|blancos]].<ref name="Historia" /> Más palantre usáronse l'azul, el blancu y el negru, colores de la caballeriza ''Alianza''. La camiseta alterna d'entós yera colorada. El diseñu y colores actuales ver por primer vegada ente los años [[1912]] y [[1919]].<ref name="Historia" /> === Evolución del uniforme === ==== Titular ==== <center> {| | {{Camisetes | patrón_izq = | patrón_cuerpu = | patrón_der = | esquierdu = 006633 | cuerpu = 006633 | derechu = 006633 | shorts = FFFFFF | medies = FFFFFF | títulu = 1901-1911 }} | {{Camisetes | patrón_izq = | patrón_cuerpu = | patrón_der = | esquierdu = 000055 | cuerpu = 000055 | derechu = 000055 | shorts = FFFFFF | medies = 000000 | títulu = 1912-1919 }} | {{Camisetes | pattern_la = _whitelower | pattern_b = _thickwhitestripes | pattern_ra = _whitelower | leftarm = 000055 | body = 000055 | rightarm = 000055 | shorts = 000000 | socks = 000055 | títulu = 1912-1945 }} | {{Camisetes | pattern_la = _white_stripes | pattern_b = _whitestripes | pattern_ra = _white_stripes | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 1920-1925 }} | {{Camisetes | pattern_la = _whitelower | pattern_b = _thickwhitestripes | pattern_ra = _whitelower | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 1926-2010 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza 2010 | pattern_b = _Alianza 2010 | pattern_ra = _Alianza 2010 | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2010 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza 2011 | pattern_b = _Alianza 2011 | pattern_ra =_Alianza 2011 | patrón_pan = _Alianza 2011 | patrón_med = | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2011 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianzalima1213h | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza 2011 | patrón_med = | leftarm = 0c1b4d | body = 0c1b4d | rightarm = 0c1b4d | shorts = 0c1b4d | socks = 000044 | títulu = 2012 }} | {{Camisetes | pattern_la = _white_stripes | pattern_b = _AL local_2013 | pattern_ra = _white_stripes | patrón_pan = _Alianza 2011 | leftarm = 0c1b4d | body = 0c1b4d | rightarm = 0c1b4d | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2013 }} | {{Camisetes | pattern_l'alianza14h | pattern_b = _alianza14h | pattern_ra = _alianza14h | patrón_pan = | leftarm = 0c1b4d | body = 0c1b4d | rightarm = 0c1b4d | shorts = 000044 | socks = FFFFFF | títulu = 2014 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianza15H | pattern_ra = | patrón_pan = _alianza15H | patrón_med = _alianza15H | leftarm = 000040 | body = 000040 | rightarm = 000040 | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2015 }} | |} </center> <center> {| | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianza16H | pattern_ra = | patrón_pan = _alianza15H | patrón_med = _alianza15H | leftarm = 000040 | body = 000040 | rightarm = 000040 | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2016 }} | {{Camisetes | pattern_la = _left | pattern_b = _alianza17H | pattern_ra = _right | patrón_pan = _alianza17H | patrón_med = _alianza17H | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2017 }} |{{Camisetes | pattern_la = _alianza18h | pattern_b = _alianza18h | pattern_ra = _alianza18h | patrón_pan = _alianza18h | patrón_med = _alianza18h | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2018 }} |{{Camisetes | pattern_la = _alianza19h | pattern_b = _alianza19h | pattern_ra = _alianza19h | patrón_pan = _alianza19h | patrón_med = _alianza 19h | leftarm = 000040 | body = 000040 | rightarm = 000040 | shorts = 000040 | socks = 000040 | títulu = 2019 }} |} </center> ==== Alternativu ==== <center> {| | {{Camisetes | pattern_la = _white_hoops | pattern_b = _white_hoops | pattern_ra = _white_hoops | patrón_med= | patrón_pan= | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 1964 }} | {{Camisetes | pattern_la = _three_adidas_white_left_shoulder_stripes | pattern_b = _three_adidas_white_left_shoulder_stripes | pattern_ra = | patrón_med= | patrón_pan= | leftarm = 000044 | body = 000044 | rightarm = 000044 | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | títulu = 1992 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza away 2010 | pattern_b = _Alianza away 2010 | pattern_ra = _Alianza away 2010 | patrón_med= _Alianza away 2010 | patrón_pan= _Alianza away 2010 | leftarm = 000044 | body = 0005678 | rightarm = 000044 | shorts = 000044 | socks = 000044 | títulu = 2010 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza3 2011 | pattern_b = _Alianza3 2011 | pattern_ra = _Alianza3 2011 | patrón_pan= _Alianza3 2011 | patrón_med= | leftarm = FFFFFF | body = 2E8B57 | rightarm = 2E8B57 | shorts = FFFFFF | socks = 458B74 | títulu = 2011-2012 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _A LA visita_2013 | pattern_ra = | patrón_pan= _Alianza3 2011 | patrón_med= | leftarm = FFFFFF | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | títulu = 2013 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _alianzalima14a | pattern_ra = | patrón_pan= _Alianza3 2011 | patrón_med= | leftarm = | body = 000000 | rightarm = | shorts = | socks = FFFFFF | títulu = 2014 }} | {{Camisetes | pattern_l'alianza15A | pattern_b = _alianza15A | pattern_ra = _alianza15A | patrón_pan= _alianza15A | patrón_med= _alianza15A | leftarm = | body = 000000 | rightarm = | shorts = | socks = FFFFFF | títulu = 2015 }} | {{Camisetes | pattern_la = _left | pattern_b = _alianza17A | pattern_ra = _right | patrón_pan= _alianza17A | patrón_med= _alianza17A | leftarm = 000000 | body = 000000 | rightarm = 000000 | shorts = 000000 | socks = 00BFFF | títulu = 2017 }} | |} </center> === L'uniforme moráu === Alianza Lima modifica'l so colores orixinales mientres un tiempu determináu por motivos [[Relixón|relixosos]].<ref name="señorchalaca">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/10208/106/ |títulu= FullMito: La lleenda y los milagros |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |fechaaccesu=8 d'ochobre de 2009 }}</ref> La razón d'esti cambéu ye la devoción que tien el club escontra'l [[Señor de los Milagros (Lima)|Señor de los Milagros]].<ref name="alianzaseñor2" /> Dizse que José Carrión foi quien impulsó la práctica de portar uniformes especiales n'[[ochobre]]. Como utilero del primer equipu y apelando a la so condición de devotu, mandó a iguar una indumentaria que tuviera'l moráu como color principal, pos esa tonalidá ye la que siempres identificó a los fieles.<ref name="alianzaseñor2" /> Mientres el mes d'ochobre, l'uniforme moráu pasa a ser l'uniforme titular del equipu. Igualmente coméntase que por una tema de delda col provisor de tela, tuvieron que buscar una alternativa, quedando como "tradición" portar l'uniforme moráu mientres ochobre. La revista ''Don Balón Perú'', na so edición del [[26 d'ochobre]] de [[1998]], señala que'l [[25 de setiembre]] de [[1955]] Alianza Lima presentar por primer vegada con camiseta íntegramente blanquimorada, pantalón moráu y medies moraes; ante la sorpresa xeneral de los aficionaos.<ref name="señorchalaca" /> Por esi fechu, dende la tribuna, el dirixente Alfonso de Souza Ferreira despidió a Carrión por atopalo responsable de lo que consideraba, un ''atentáu'' a la historia ''aliancista''.<ref name="alianzaseñor" /> Sicasí, al ver la resultancia final de 2:1 favorable al cuadru ''íntimu'', el dirixente aselóse y encamentó-y afaer el color moráu al diseñu tradicional.<ref name="alianzaseñor" /> El siguiente domingu, [[2 d'ochobre]], Alianza salió al campu de xuegu con camisetes blanquimoradas frente al [[Club Centro Deportivo Municipal|Deportivo Municipal]]. El partíu remató con victoria d'Alianza (1:0), polo qu'empezó la tradición.<ref name="alianzaseñor" /> Sicasí, esisten pruebes que comprueben datos erróneos conteníos na revista.<ref name="señorchalaca2">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/10206/1/ |títulu= Blanquimorados pa siempres |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |fechaaccesu=8 d'ochobre de 2009 }}</ref> Les feches de los partíos son correutes, pero Alianza nun se presentó con camisetes moraes en 1955. La fecha real y comprobao onde la tradición foi oficialmente constituyida ye'l [[3 d'ochobre]] de [[1971]], nun partíu frente a [[Sporting Cristal]] nel [[estadiu Nacional de Perú|estadiu Nacional]].<ref name="señorchalaca2" /> La resultancia del partíu foi un trunfu ''aliancista'' por 2:0, con goles de [[Teófilo Cubillas]] y [[César Cueto]].<ref name="señorchalaca2" /> <center>«''En Lima,''</center> <center>''tou morenu,''</center> <center>''cuando llega'l mes d'ochobre,''</center> <center>''col hábitu cúbrese''</center> <center>''del so Señor Nazarenu.''</center> <center>''Alianza, por non ser menos,''</center> <center>''de moráu llego lloñe».''<ref name="alianzaseñor2">{{cita web |url = http://senordelosmilagros.perucultural.org.pe/devocion.htm |títulu = Les Nazarenes y El Señor de Los Milagros |fechaaccesu = 7 d'abril de 2008 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080328195939/http://senordelosmilagros.perucultural.org.pe/devocion.htm |fechaarchivu = 28 de marzu de 2008 }}</ref> <center>[[Nicomedes Santa Cruz]].</center></center> <center> {| | {{Camisetes | pattern_la = _whitelower | pattern_b = _thickwhitestripes | pattern_ra = _whitelower | leftarm = 660099 | body = 660099 | rightarm = 660099 | shorts = 660099 | socks = 660099 | títulu = 1971-2009 }} | {{Camisetes | pattern_l'Alianza Ochobre 2010 | pattern_b = _Alianza Octubre 2010 | pattern_ra = _Alianza Octubre 2010 | patrón_pan = _Alianza Octubre 2010 | patrón_med = | leftarm = FFFFFF | body = FFFFFF | rightarm = FFFFFF | shorts = FFFFFF | socks = FFFFFF | títulu = 2010 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _Alianza octubre 2011 | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = 6f3198 | body = 660099 | rightarm = 6f3198 | shorts = 6f3198 | socks = 6f3198 | títulu = 2011 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _AL ochobre_2012 | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = 6f3198 | body = 660099 | rightarm = 6f3198 | shorts = 6f3198 | socks = 6f3198 | títulu = 2012 }} | {{Camisetes | pattern_la = | pattern_b = _Alianza octubre 2011 | pattern_ra = | patrón_pan = _Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = 6f3198 | body = 0c1b4d | rightarm = 6f3198 | shorts = 6f3198 | socks = 6f3198 | títulu = 2013 }} | {{Camisetes | pattern_l'alianza14t | pattern_b =_alianza14t | pattern_ra =_alianza14t | patrón_pan =_Alianza octubre 2011 | patrón_med = | leftarm = | body = 000000 | rightarm = | shorts = 8000FF | socks = 6f3198 | títulu = 2014 }} | |} </center> === Auspiciadores === * ''Actualizáu al 2018.'' Nel ámbitu comercial, la camiseta ''aliancista'' foi la más cotizada del fútbol peruano mientres l'añu 2010, llegando a cobrar por publicidá (namái na so camiseta) más de millón y mediu de dólares.<ref>{{cita web |url= http://elcomercio.pe/noticia/419023/gana-camiseta-alianza-lima-club-peruanu-que-mas-recibe-sponsors |títulu= Gana cola camiseta: Alianza Lima ye'l club peruanu que más recibe por sponsors |fechaaccesu=24 de febreru de 2010 |editor= Elcomercio.com.pe |añu= 2010 }}</ref> Per otru llau, distintes marques de indumentaria deportiva ellaboraron la divisa d'Alianza Lima al traviés de los años. La camiseta de la presente temporada foi iguada por [[Nike]], empresa estauxunidense de confección d'accesorios deportivos; cola cual el club caltién venceyu dende'l 2011.<ref name="sponsors" /> Nel so intentu de crear nueves formes de llograr ingresos económicos como los derechos de tresmisión y la recaldación de taquilla, la institución ''blanquiazul'' funge de mediu efectivu pa patrocinar empreses o organizaciones. D'esta manera, nes últimes décades fíxose común llevar el logotipu de dalguna marca na parte frontera de la camiseta.<ref name="sponsors">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/sponsor_prueba.asp |títulu = SPONSORS |fechaaccesu = 25 de marzu de 2009 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090322001024/http://www.clubalianzalima.com/pages/sponsor_prueba.asp |fechaarchivu = 22 de marzu de 2009 }}</ref> {| {{tablaguapa}} |+'''Indumentaria'''<ref name="sponsors" /><ref name="sponsors2">{{cita web|url=http://corazon-azvl.blogspot.com/2009/05/falemos-de-moda.html|títulu=Comandu azul: Falemos de moda|editor=Corazon-azvl.blogspot.com|fechaaccesu=25 de marzu de 2009|añu=2009}}</ref><ref>{{cita web|url=http://depor.pe/noticia/621011/alianza-lima-roblo-alcuerdu-nike-proximos-cuatro-ano|títulu=Alianza Lima robló con Nike polos próximos cuatro años|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100815212013/http://depor.pe/noticia/621011/alianza-lima-roblo-alcuerdu-nike-proximos-cuatro-ano|fechaarchivu=15 d'agostu de 2010|editor=Depor.pe|fechaaccesu=9 d'agostu de 2010|añu=2010}}</ref> !Periodu !Provisor !Logotipu |- |1987-1988 |{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|Puma]] | |- |1989-1994 |{{bandera|Perú}} [[Calvo Sportwear|Calvo]] |[[Ficheru:Calvo logo.png|45px]] |- |1995 |{{bandera|Perú}} [[Polmer]] |[[Ficheru:Polmer Logo.png|55px]] |- |1996 |{{bandera|Alemaña}} [[Adidas]] |[[Ficheru:Original Adidas logo.svg|40px]] |- |1997 |{{bandera|Italia}} [[Kappa (marca)|Kappa]] |[[Ficheru:Kappa LOGO.png|55px]] |- |1998 |{{bandera|Brasil}} [[Penalty (marca)|Penalty]] |[[Ficheru:Logo Penalty.png|70px]] |- |1999-2003 |{{bandera|Perú}} [[Walon Sport|Walon]] |[[Ficheru:Walon Sport.svg|40px]] |- |2004 |{{bandera|Italia}} [[Fila (marca)|Fila]] |[[Ficheru:Fila logo.svg|50px]] |- |2005-2010 |{{bandera|Ecuador}} [[Marathon Sports|Marathon]] |[[Ficheru:Marathon Sports.png|74x74px]] |- |2011-Act. |{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Nike]] |[[Ficheru:Logo NIKE.svg|50px]] |} {| {{tablaguapa}} |+'''Patrocinador'''<ref name="sponsors2" /><ref name="ja">{{cita web|url=http://www.delgol.com/jayo/halianza.htm|títulu=ALIANZA LIMA|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081206164330/http://www.delgol.com/jayo/halianza.htm|fechaarchivu=6 d'avientu de 2008|editor=Delgol.com|fechaaccesu=27 de marzu de 2009|añu=2009}}</ref> !Periodu !Patrocinador |- |1988 | <br />{{bandera|Alemaña}} [[Puma (marca)|miniatura]] |- |1989-1991 |{{bandera|Perú}} Banco Popular |- |1992 |[[Ficheru:Logo-comercio.jpg|80px]]<br />{{bandera|Perú}} [[Bancu de Comerciu]] |- |1993 |<br />{{bandera|Perú}} [[América Televisión]] |- |1994-1995 |{{bandera|Corea del Sur}} [[LG Electronics|Goldstar]] |- |1996-1997 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Pilsen Callao|Pilsen Callao]] |- |1998 |{{bandera|Perú}} Bancu del Progresu |- |1999 |[[Ficheru:Logo of the LG Corporation (2008-2015).png|40px]]<br />{{bandera|Corea del Sur}} [[LG Electronics]] |- |2000-2001 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Pilsen Callao|Pilsen Callao]] |- |2002 |[[Ficheru:TIM logo (2004-2014).svg|40px]]<br />{{bandera|Italia}} [[Telecom Italia Mobile|TIM]] y {{bandera|Perú}} Gloria |- |2003 |[[Ficheru:Siemens Mobile Logo.svg|40px]]<br />{{bandera|Alemaña}} [[Teléfonos móviles Siemens|Siemens Mobile]] |- |2004-2005 |[[Ficheru:PepsiOld.svg|40px]] [[Ficheru:Ambev logo.svg|40px]]<br />{{bandera|Estaos Xuníos}} [[Pepsi]] y {{bandera|Perú}} [[AmBev|AmBev Perú]] |- |2005-2006 |{{bandera|Brasil}} [[Brahma (cerveza)|Brahma]] |- |2007-2010 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Cristal (Perú)|Cerveza Cristal]] |- |2011-2013 |Ensin patrocinador |- |2014-2016 |{{bandera|Perú}} [[Cerveza Cristal (Perú)|Cerveza Cristal]] |- |2017 |{{bandera|Curaçao}} 24WIN |- |2018-2021 |{{bandera|Ecuador}} Banco Pichincha |- |2022 |{{bandera|Perú}} Marcadores 247.com |- |2023-Act. |{{bandera|Perú}} Apuesta Toal |} == Estadiu == {{AP|Estadio Alejandro Villanueva}} [[Ficheru:2011 AL USMP OCC.jpg|x220px|miniaturadeimagen|Tribuna principal del [[Estadiu Alejandro Villanueva]].]] L'[[Estadiu Alejandro Villanueva]], ye'l recintu onde l'equipu xuega los sos partíos de llocal.<ref name="infra" /> La so construcción foi anunciada'l [[15 de febreru]] de [[1951]], día que'l club celebraba los sos [[Aniversariu de bodes|bodes d'oru]], ente que'l terrén onde s'alzaría foi donáu por [[Manuel A. Odría|Manuel Odría]], [[Presidente de Perú]] nesi entós.<ref name="infra" /> Diversos problemes fixeron que les obres retrasar por munchos años, empecipiándose les mesmes recién a fines de les [[Década de 1960|década de los sesenta]]. L'encargáu de llevar a cabu'l proyeutu foi'l [[Inxeniería civil|inxenieru]] [[uruguái|uruguayu]] Walter Lavalleja Sarries. Una vegada rematáu, bautizar como Estadio Alianza Lima, nome que sería camudáu a ''Estadio Alejandro Villanueva'' en setiembre del añu [[2000]].<ref>{{cita llibru |títulu=Llibro d'Oru d'Alianza Lima |añu=2001 |capítulu=Capítulu IX: La Institución |páxina=117|editorial=[[El Comercio (Perú)|Empresa Editora El Comercio S.A]] |isbn=9972-617-90-4 |cita=Dende un empiezu, l'estadiu llució na so fachada un enorme mosaicu cola imaxe d'Alejandro Villanueva, máximu ídolu blanquiazul, cola siguiente lleenda: "Homenaxe al deportista aliancista d'ayeri, güei y siempres." En 1974 l'estadiu foi bautizáu como Estadio Alianza Lima, pero en setiembre del 2000, faciendo xusticia cola historia, l'asamblea de socios decidió camuda-y el nome a Estadio Alejandro Villanueva}}.</ref> {{cita|''«L'Estáu dexa'l terrén pa la construcción del estadiu de l'Alianza, recoyendo ya interpretando el sentimientu popular en pro d'esti club, que dende la so fundación vien estremándose polos frecuentes ya importantes trunfos deportivos que supo conquistar».''| Xeneral [[Manuel A. Odría]].<ref>{{cita llibru |títulu=Llibro d'Oru d'Alianza Lima |añu=2001 |capítulu=Capítulu IX: La Institución |páxines=110-112 |editorial=[[El Comercio (Perú)|Empresa Editora El Comercio S.A]] |isbn=9972-617-90-4 |cita="El 15 de febreru de 1951, celebrándose'l cincuentenariu del club, diose'l primer pasu pa cumplir tan ambiciosu suañu. Esi día, el presidente de la República, Xeneral Manuel A. Odría, asitió la primer piedra del estadiu d'Alianza Lima. La nueva sede deportiva llevantaríase sobre'l terrén donáu pol xefe d'Estáu, entendía trenta y ocho mil metros cuadraos y allugábase na Urbanización Matute, allongamientu del baldrayu Abtao, del distritu La Victoria. Nel so discursu de presentación el Xeneral Odría dixo lo siguiente: "L'Estáu dexa'l terrén pa la construcción del estadiu de l'Alianza, recoyendo ya interpretando el sentimientu popular en pro d'esti club, que dende la so fundación vien estremándose polos frecuentes ya importantes trunfos deportivos que supo conquistar"}}.</ref>}} === Historia === Foi inauguráu'l [[27 d'avientu]] de [[1974]]. Como partíu inaugural, esi mesmu día enfrentáronse Alianza y el [[Club Nacional de Football|Nacional d'Uruguái]] por cuenta de un cuadrangular internacional onde tamién participaron [[Club Atlético Independiente|Independiente de Avellaneda]] y [[Universitariu de Deportes]], siendo esti postreru'l vencedor de la competición.<ref>{{cita web |autor=Rojas, Percy |editor=Peru.com |añu=2003 |url=http://www.peru.com/futbol/columnistes/percy_coloraes/idocs/2003/1/29/DetalleDocumento_65404.asp |títulu=Eco de fútbol |fechaaccesu=11 de xunetu de 2008 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081015062450/http://www.peru.com/futbol/columnistes/percy_coloraes/idocs/2003/1/29/DetalleDocumento_65404.asp |fechaarchivu=15 d'ochobre de 2008 }}</ref> Augusto Mulanovich, un ex-presidente del club, foi l'encargáu de dar el ''play d'honor''. L'alcuentru remató empatáu a dos y el primer gol que vio Matute marcar l'uruguayu Revetria a los 18 minutos. De la mesma, los primeros goles ''aliancistas'' anotaos nel colosu fueron obra de Juan José Ávalos y Juan Rivero, a los 29 y 50 minutos respeutivamente.<ref name="infra" /> L'árbitru foi Carlos Rivero ante l'asistencia de 36.966 espectadores. La temporada siguiente, a tan solo un añu d'inauguráu, l'estadiu Alianza Lima formó parte d'un nuevu títulu nacional ''aliancista''. Un entós modernu allumáu artificial asitióse seis años más tarde, en [[1980]].<ref name="infra" /> El coliséu cunta con cuatro torres de llume artificial. Ente'l so instalaciones atopa'l campu principal, el complexu de les divisiones menores del club y la ''Villa Íntima'', que ye'l llugar onde se concentra'l primer equipu. Según una [[encuesta]] realizada pola [[Universidá de Lima]], l'Estadiu Alejandro Villanueva ye'l más inseguru pa xugar al [[fútbol]], por cuenta de, ente otres coses, el so allugamientu n'unu de los barrios más peligrosos de Lima, magar ello, l'estadiu Alejandro Villanueva cunta con un centru de monitoreo de videovigilancia con 50 cámares de seguridá d'alta teunoloxía allugaes en distintes zones del estadiu tanto tribunes como interiores y esteriores que foi inauguráu apocayá, cabo resaltar que ye l'únicu estadiu en Perú con esti tipu de seguridá.<ref>{{cita web |url=http://www.ulima.edu.pe/webulima.nsf/default/1090CF4DC0FE8CB905256Y630017BCEC/$file/barometro_feb_2007.pdf |títulu=Grupu d'opinión pública de la Universidá de Lima (Páxina 19) |fechaaccesu=7 d'abril de 2008 |editor=Ulima.edu.pe |añu=2007 |mes=Febreru }}</ref><ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url=http://cms.rpp.com.pe/portada/nacional/64818_1.php?font=4 |títulu=La Victoria fai-y la guerra a la delincuencia |fechaaccesu=20 d'ochobre de 2008 |editor=Cms.rpp.com.pe |añu=2007 |mes=Febreru }} |2=http://cms.rpp.com.pe/portada/nacional/64818_1.php?font=4 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> El [[31 d'ochobre]] de [[2008]], inauguróse la llamada ''Alamea del Deporte'' que xune a dos de los [[estadiu|estadios]] más emblemáticos de la capital: l'estadiu Alejandro Villanueva y l'[[Estadiu Nacional de Perú]].<ref>{{cita web |url=http://clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=1150 |títulu=INAUGURACIÓN ALAMEA DEL DEPORTE |fechaaccesu=1 de payares de 2008 |editor=Clubalianzalima.com |añu=2008 |mes=Payares |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20180331040030/http://clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=1150 |fechaarchivu=2018-03-31 }}</ref> L'alamea busca promover el deporte, como tamién impulsar el desenvolvimientu urbanu de la zona, avanzar nel planu económicu y aumentar la comercialización nel distritu ''victoriano''. La obra empezó a llevase a cabu'l [[13 de mayu]] con una inversión averada de [[Sol (moneda de Perú)|S/]]1 500 000, que'l so financiamiento corrió per parte del [[Ministeriu de Vivienda, Construcción y Saneamientu de Perú|Ministeriu de Vivienda]] y la [[Municipalidá]] de [[Distritu de La Victoria|La Victoria]] qu'apurrió 750 y 300 mil [[Nuevu sol|soles]] respeutivamente. El cambéu entendió ocho cuadres: dende la ''Vía Espresa'' del [[Paséu de la República]], allugamientu del Estadiu Nacional; hasta'l baldrayu Mendoza Merín, onde s'atopa'l [[Estadiu Alejandro Villanueva|estadiu de Matute]].<ref>{{cita web |url=http://www.andina.com.pe/Espanol/Noticia.aspx?id=yXMQ509j2ns= |títulu=En cuasi 50% avancen obres de "Alamea del Deporte" que va xunir estadio Alianza Lima y Nacional |fechaaccesu=12 de xunetu de 2008 |editor=Andina.com.pe |añu=2008 |mes=Julio |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120127112449/http://www.andina.com.pe/Espanol/Noticia.aspx?id=yXMQ509j2ns= |fechaarchivu=27 de xineru de 2012 }}</ref> El [[4 d'avientu]] del [[2010]], convertir nel primer y únicu estadiu peruanu en tener pantalla [[LED]] de 25 [[metros cuadraos]] n'alta definición con resolución P16 (anguaño cunta con 3). Coles mesmes, tamién foi nel so momentu l'únicu escenariu deportivu nacional que cuntó con un banner dixital perimétricu destináu pa la publicidá de 101 metros cuadraos. Depués, el remocicáu Estadiu Nacional de Lima tamién implementó esta modalidá publicitaria.<ref>{{cita web |url= http://elcomercio.pe/deportes/679297/noticia-fiesta-matute-alianza-lima-estrenu-el so-nuevu-tableru-electronico |títulu= Fiesta en Matute: Alianza Lima estrenó'l so nuevu tableru electrónicu |fechaaccesu=5 d'avientu de 2010 |autor= Elcomercio.pe |añu= 2010}}</ref><ref>{{cita web |url=http://www.peru.com/futbol/sgc/portada/2010/06/18/detalle103165.aspx |títulu=Estadiu d'Alianza Lima va tener publicidá estático LED |fechaaccesu=5 d'avientu de 2010 |editor=Peru.com |añu=2010 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100623033159/http://www.peru.com/futbol/sgc/portada/2010/06/18/detalle103165.aspx |fechaarchivu=23 de xunu de 2010 }}</ref> El club tamién cunta con:<ref name="infra">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/infraestructura.asp |títulu=Infraestructura |fechaaccesu=7 d'abril de 2008 |editor=Clubalianzalima.com |añu=2004 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080314215949/http://www.clubalianzalima.com/pages/infraestructura.asp |fechaarchivu=14 de marzu de 2008 }}</ref> {| |valign="top"| * Oficines alministratives. * [[Bienestar social]]. * [[Psicoloxía]]. * Vestuarios. * [[Ximnasiu]]. |width="33"|&nbsp; |valign="top"| * Sala de prensa. * Casetes de radio y televisión. * Palcu de prensa. * Palcu azul de dirixentes. * Palcu moráu de socios. |width="33"|&nbsp; |valign="top"| * Sala de trofeos. * Departamentu médicu. * Sablera de estacionamiento. |} En xineru de 2018, foi instaláu so la grama del Alejandro Villanueva un nuevu sistema de riego por asperxadura para la regación y caltenimientu del campu de xuegu. Coles mesmes, el terrén foi reacondicionado na so totalidá para quedar a puntu al momentu d'empecipiar les sos presentaciones futbolístiques oficiales. A finales de payares de 2022, les torres de llume del Alejandro Villanueva empezaron a ser desmontaes, una y bones el sistema de llume va ser dafechu anováu y modernizáu, afaciéndose a les esixencies FIFA y Conmebol. Les nueves lluminaries van tar llistes para finales de xineru de 2023. Tamién s'anovó dafechu'l verde del campu de xuegu, siendo instaláu un nuevu verde híbridu que cumple coles esixencies FIFA para competencies futbolístiques de primer nivel. == Infraestructura == === Villa deportiva blanquiazul === Gracies a la xestión de la Comisión de Menores [[2006]]-[[2007]], inauguróse la ''villa deportiva blanquiazul'', una instalación deportiva d'Alianza Lima allugada nel [[distritu de Lurín]] na zona sur de la [[Lima|capital peruana]]. Trátase d'un proyeutu pa la división de menores del club; que tien como sofito'l trabayu que se caltuvo tiempu tras col propósitu de formar una meyor calidá de [[futbolistes]] pa la institución ''íntima''.<ref name="villa">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/centru_altu_rendimientu.asp |títulu = “Villa Deportiva Blanquiazul” |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2006 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012330/http://www.clubalianzalima.com/pages/centru_altu_rendimientu.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref> Tamién, el club adquirió un terrén n'arriendu con opción de compra, pa terminar de completar el ''Centru de Formación y Altu Rendimientu pa los Mozos'', que cunta con: * 50&nbsp;000 [[Metru cuadráu|metros cuadraos]] pa les 10 categoríes de les divisiones menores, que alluguen más de 200 moces en competencia y 80 de la escuela base.<ref name="villa" /> * Dos canches de [[fútbol]], de les cualos una cuenta con tribunes (escenariu local nos campeonatos).<ref name="villa" /> * Dos canches de fulbito y una de fútbol ocho, teniendo un total cimeru a los 30&nbsp;000 metros cuadraos de [[yerba]] natural.<ref name="villa" /> * Cuenta con dos piscines, vestuarios, un pabellón con [[cuartu|cuartos]], [[Cuartu de baño|baño]], y [[oficina|oficines]] alministratives nel primer pisu. Un [[comedor]] aptu ya implementáu, amás d'árees recreacionales. Una pista de sable onde se realicen los trabayos de pre-temporada, según terrenales pa la implementación d'otru campu deportivo, [[ximnasiu]], [[biblioteca]], departamentu médicu, [[llavandería]], utilería y una casa llar.<ref name="villa" /> * Les instalaciones del complexu deportivu sirven como llugar d'esparcimientu y entretenimientu familiar pa los socios d'Alianza Lima.<ref name="villa" /> === Academia de fundamentos de fútbol === L'academia ''aliancista'' tien más d'una década d'actividá y nel [[2009]] dirixir el profesor Buyo Ramírez, ex-xugador ''aliancista''.<ref name="academia" /> El so propósitu principal consiste na formación y desenvolvimientu del talentu de neños y nuevos pal [[fútbol]]. Esisten cuatro temporaes onde los ciclos empiecen y terminen d'alcuerdu a les [[estaciones del añu]]: [[primavera]], [[branu]], [[seronda]] y [[iviernu]], con horarios escoyíos afechiscamente a les necesidaes de los infantes y mozos deportistes.<ref name="academia" /> Los alumnos que sobresalen nel so desempeñu son promovíos a les divisiones menores del club, amás de que pueden asistir de forma gratuita a los alcuentros onde Alianza xuegue de llocal.<ref name="academia">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/academies.asp |títulu = Academia de Fundamentos de Fútbol |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |añu = 2006 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080828012527/http://www.clubalianzalima.com/pages/academies.asp |fechaarchivu = 28 d'agostu de 2008 }}</ref> === Escueles Oficiales de Fútbol === Les escueles oficiales surden por motivu de la idea ''aliancista'' d'allugar mozos con talentu a lo llargo de tol [[Perú|territoriu peruanu]], munchos de los cualos nun tienen los recursos pa una formación óptima, siendo esbardiaos.<ref name="academia" /> N'El Guayabo ([[Chincha]]), foi onde s'allugó la primer academia descentralizada. Escoyóse Chincha, pos l'equipu ''aliancista'' tien un especial [[Cultura popular|enraigono popular]], yá que nesa llocalidá ye mayoritaria la [[raza negra]], llogrando asina una fuerte identificación; amás del gran potencial deportivu esistente en dicha ciudá.<ref name="academia" /> Na actualidá hai un gran númberu de xugadores nes categoríes menores que vienen de dicha academia, lo mesmo que de la Escuela Alianza Lima – Atles de Pisco.<ref name="academia" /> La direutiva que presidía Alfonso De Souza Ferreyra contribuyó col proyeutu y agora Alianza Lima cuenta con academies en: [[San Juan de Lurigancho]], [[Distritu de Puente Piedra|Puente Piedra]], [[Distritu de Chorrillos|Chorrillos]], [[Distritu de Ventanilla|Ventanilla]], [[Distritu de Carabayllo|Carabayllo]], [[Distritu de Chaclacayo|Chaclacayo]], [[Distritu de San Borja|San Borja]], [[Distritu de Los Olivos|Los Olivos]], Barriu Obreru, [[Distritu de Santa Anita|Santa Anita]], [[Distritu de San Martín de Porres|San Martín de Porres]], [[Distritu de La Molina|La Molina]], [[Distritu de Jesús María|Jesús María]], [[Estadiu Nacional de Perú]], [[Distritu de Miraflores (Lima)|Miraflores]], [[Distritu de Lurigancho-Chosica|Chosica]], [[Distritu de San Luis|San Luis]], [[Rímac]], [[Callao]], [[Comes]], [[Distritu de José Gálvez|José Gálvez]], [[Distritu de Mala|Mala]], [[Distritu de San Miguel|San Miguel]], [[Jockey Club de Perú]], [[Distritu de Chancay|Chancay]], [[Ate Vitarte]], [[Distritu de San Juan de Miraflores|San Juan de Miraflores]], [[Corralada de Lima]], y [[Huaral]].<ref name="academia" /> En [[Provincies de Perú|provincies]], el club cunta con academies en [[Baltes]], [[Chiclayo]] (una de los meyores del norte) y [[Arequipa]].<ref name="academia" /> == Xugadores == === Grandes Xugadores === {{AP|Futbolistes del Club Alianza Lima|l1=Futbolistes del Club Alianza Lima}} [[Ficheru:Alejandro Villanueva en Alianza Lima.png|miniaturadeimagen|left|180px|[[Alejandro Villanueva]], unu de los ídolos del club.]] Alianza Lima dende la so fundación, siempres se caracterizó por apurrir xugadores a la seleición y unu d'apurrir más importantes al traviés de la historia, foi'l que se fixo pa les olimpiaes de Berlín 36<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url = http://www.alianzaporelcambio.org/canteres.php |títulu = Xugadores que xueguen en primer división nel Perú y nel estranxeru que pasaron poles canteres d'Alianza Lima mientres xestión de Fernando Farah en divisiones menores |fechaaccesu = 26 de febreru de 2009 |editor = Alianzaporelcambio.org |añu = 2009 }} |2=http://www.alianzaporelcambio.org/canteres.php |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[Alejandro Villanueva]], [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]], [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]], ente otros. El xugador qu'ostenta más títulos con Alianza Lima ye [[Jorge Koochoi Sarmiento]] (7 títulos) y suma na so haber 8 títulos a nivel nacional. A [[Alejandro Villanueva]] acredítase-y ser el responsable del clásicu estilu de xuegu d'Alianza Lima, onde s'axudicó la distinción de máximu [[Goliadores de la Primer División de Perú|goliador del campeonatu peruanu]] nos años [[1928]] y [[1931]].<ref name="topscorers" /> Coles mesmes, el porteru [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]] tien el récor nacional de goles marcaos nun namái alcuentru: siete.<ref name="recordvald">{{cita web |url= http://espndeportes.espn.go.com/news/story?id=554501&s=xen&type=story |títulu= Morrió l'ex arqueru peruanu Juan Magu Valdivieso |fechaaccesu=17 de mayu de 2009 |editor= Espndeportes.espn.go.com }}</ref> Esto asocedió nun partíu ante Sportivo Unión, onde allugaron a Valdivieso como delanteru, una y bones Alejandro Villanueva sufriera una mancadura.<ref name="recordvald" /> Dos futbolistes importantes de la so historia coincidieron nos [[años 1960]] y empiezos de los [[años 1970|setenta]]. Xuntos, [[Víctor Zegarra]] y [[Pedro Pablo Lleón]] llograron el bicampeonatu 1962-1963 y el títulu del añu [[1965]]. Zegarra caltién un récor vixente na [[Historia del Club Alianza Lima|historia del club]] al permanecer 19 temporaes n'Alianza Lima, ente les cualos consiguió otru bicampeonatu (1977-1978).<ref name="peruchamp" /> Lleón pela so parte, anotó cinco goles nun partíu válidu pola temporada 1973.<ref name="records" /> L'únicu xugador ''aliancista'' y de Perú qu'apaez na llista de los [[FIFA 100]] ye [[Teófilo Cubillas]], consideráu'l mayor esponente del fútbol peruano, quien xugó n'Alianza Lima doce temporaes ([[1966]]-[[1972]], [[1977]]-[[1978]], [[1984]], [[1987]]-[[1988]]) y marcó 167 goles; 13 d'ellos en [[Copa Libertadores d'América]], convirtiéndose nel máximu goliador ''aliancista'' de dichu certame.<ref name="FIFA">{{cita web |url= http://www.rediff.com/sports/2004/mar/05fifa.htm |títulu= FIFA's top 100 list |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |editor= Rediff.com |añu= 2004 |idioma=inglés }}</ref><ref name="tcubillas" /><ref>{{cita web |url = http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |títulu = Cubillas: seis décades de maxa y goles |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |autor = Martínez Peraza, Marín |editor = Elnuevoherald.com |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091016051044/http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |fechaarchivu = 16 d'ochobre de 2009 }}</ref> Destacar por ser el segundu máximu goliador históricu de la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición del so país]] y novenu goliador de les [[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]].<ref name="tcubillas" /><ref>{{cita web |url= http://espndeportes.espn.go.com/news/story?id=459089 |títulu= El goliadores de los mundiales al traviés de la historia |fechaaccesu=13 d'abril de 2009 |autor= Espndeportes.espn.go.com |añu= 2004 }}</ref> En tal competición ye'l [[mediocampista]] más goliador de la historia con 10 goles anotaos.<ref name="cubillasalianza">{{cita web |url= http://www.elcomercio.com.pe/noticia/255540/recuerdo-goles-cubillas_1 |títulu= L'alcordanza de los goles de Teófilo Cubillas |fechaaccesu= 18 de mayu de 2009 |editor= Elcomercio.com.pe |añu= 2009 }}</ref> Foi nomáu'l meyor futbolista peruanu del [[sieglu XX]] pola [[IFFHS]], al integrar la llista ''50 Meyores Xugadores del Sieglu XX'' qu'ellaboró [[FIFA]] nel [[2004]].<ref>{{cita web |url= http://www.iffhs.de/?d847y4a89bccdc4718d413bcf05f85fdcdc3bfcdc0aec70aeecf8a3c0504 |títulu= El Meyor Xugador Mundial del Sieglu |fechaaccesu=13 d'abril de 2009 |autor= IFFHS |añu= 2004 }}</ref> Llogró'l bicampeonatu 1977-1978 y foi'l [[Goliadores de la Primer División de Perú|máximu goliador]] de los campeonatos 1966 y 1970.<ref name="topscorers" /> [[Ficheru:CSKA-Bavaria (16).jpg|miniaturadeimagen|170px|[[Claudio Pizarro]], máximu goliador estranxeru de la [[Bundesliga (Alemaña)|Bundesliga]], xugó n'Alianza Lima ente 1998 y 1999.]] Alianza tuvo'l meyor mediocampo del mundu nel añu [[1978]] según la revista [[arxentina]] ''[[El Gráficu]]'', conformáu por [[César Cueto]], [[Teófilo Cubillas]] y [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]].<ref name="rumores" /> Cueto foi unu de los futbolistes más téunicos que'l fútbol peruano produció.<ref name="ccueto" /> Formáu nes divisiones menores del club ''íntimu'', formó parte del primer equipu en [[1969]] a los 17 años d'edá.<ref name="ccueto" /> Tuvo presente nos planteles campeones de los años 1975, 1977 y 1978. [[Hugo Sotil]] nos [[años 1970]] llogró tamién el bicampeonatu 1977-1978 depués del so pasu pol [[FC Barcelona|Barcelona d'España]]. Anotó 5 goles na [[Copa Libertadores 1978]], onde l'equipu ''aliancista'' llegó a semifinales.<ref name="acopa78" /> El porteru [[José González Ganoza]], una de les víctimes na [[Traxedia aérea d'Alianza Lima de 1987|traxedia del Fokker]], foi'l xugador con más partíos nel so haber, llegando a apostar 475 alcuentros.<ref name="records" /> A principios de los [[años 1990]], [[Waldir Sáenz]] empezó'l so racha goliadora que la llevó a convertise nel máximu goliador na historia d'Alianza, yá que llogró anotar ente les temporaes [[1992]]-[[1998]], [[1999]] y [[2001]]-[[2005]]; en 178 oportunidaes, cuntando [[Lliga Peruana de Fútbol Primer División]] y [[Copa Libertadores]]; nesta última competición destaquen los ocho goles anotaos por [[Guillermo La Rosa]] na [[Copa Libertadores 1978|edición de 1978]].<ref name="waldirsaenz" /><ref name="CLtopscorers">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/sacups/copalibtops.html |títulu= Copa Libertadores - Topscorers |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Andrés, Juan Pablo and Ballesteros, Frank |editor= Rsssf.com |añu= 2004 |idioma=inglés }}</ref> En [[1998]], llegó proveniente del [[Deportivu Pesqueru]] el delanteru [[Claudio Pizarro]], confeso aficionáu ''aliancista''.<ref>{{cita web |url = http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |títulu = Cronica Viva - Claudio Pizarro |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Cronicaviva.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080430205656/http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |fechaarchivu = 30 d'abril de 2008 }}</ref> Permaneció nel club hasta mediaos de [[1999]] cuando foi contratáu pol [[Werder Bremen]] alemán. Un fechu importante pa la so salida al fútbol europeo foi'l partíu ante [[Unión Mines]] en [[Estadiu Alejandro Villanueva|''Matute'']], una y bones el club xermanu unvió emisarios pa reparar el rendimientu de Pizarro.<ref name="pizarro">{{cita web |url = http://www.claudiopizarro.com/pizarro/hbremen.htm |títulu = Historia - Werder Bremen |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Claudiopizarro.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090312042454/http://www.claudiopizarro.com/pizarro/hbremen.htm |fechaarchivu = 12 de marzu de 2009 }}</ref> Nesi alcuentru'l delanteru anotó cinco goles, porlo que la so contratación concretóse.<ref name="pizarro" /> La llegada del nuevu mileniu traxo consigo nuevos futbolistes como [[Jefferson Farfán]], campeón con Alianza nos torneos [[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]], 2003 y [[Campeonatu Descentralizáu 2004|2004]]. Consolidar nel equipu titular a partir del añu [[2002]], acentuando'l so rendimientu nes temporaes 2003 y 2004, onde destacó nel equipu empobináu por [[Gustavo Costas]]. Foi contratáu pol [[PSV Eindhoven]] a mediaos del [[2004]] por más de 4 millones de dólares, cifra récor nel so momentu.<ref name="farfanmanco">{{cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-cumple-117-ano-club-xugadores-apurro-seleccion-peruana-mundiales-63561|títulu=Alianza Lima cumple 117 años: el club que más xugadores apurrió a la Seleición Peruana en Mundiales|fechaaccesu=16 de febreru de 2017|añu=2017|editor=Depor.pe}}</ref> [[Reimond Mancu]] llegó a les divisiones menores del club ''blanquiazul'' proveniente de l'[[Academia Cantolao|Academia Deportiva Cantolao]].<ref>{{cita web |url = http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |títulu = Cronica Viva - Claudio Pizarro |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |autor = Loayza, Jorge |editor = Larepublica.com.pe |añu=2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080430205656/http://www.cronicaviva.com.pe/content/view/10128/109/ |fechaarchivu = 30 d'abril de 2008 }}</ref> Mientres la so estadía na institución, formó parte de la seleición peruana que participó nel [[Campeonatu Suramericanu Sub-17 de 2007]] que s'apostó n'[[Ecuador]]; onde foi la figura del tornéu, amás de clasificar al [[Copa Mundial de Fútbol Sub-17 de 2007|mundial de Corea del Sur]].<ref>{{cita web |url = http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/EcuadorSub17/2007/03/26/DetalleNoticia87333.asp |títulu = FUTBOLPERUANO.COM: Suramericanu Sub 17 - Ecuador 2007 |fechaaccesu = 18 de mayu de 2009 |editor = Peru.com |añu = 2007 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090123095352/http://www.peru.com/futbol/AutoNoticias/EcuadorSub17/2007/03/26/DetalleNoticia87333.asp |fechaarchivu = 23 de xineru de 2009 }}</ref> Fichó pol [[PSV Eindhoven]] a mediaos del añu [[2008]], por una suma que bazcuyó los trés millones de dólares, récor pa una tresferencia nel fútbol peruano.<ref name="farfanmanco" /> [[Alianza Lima]] ye'l club nacional que más futbolistes a esportáu al estranxeru nos últimos tiempos.<ref>{{cita web |url = http://depor.pe/noticia/503086/alianza-club-que-mas-delanteros-esporto-once-ano |títulu = Alianza ye'l club que más delanteros esportó n'once años |fechaaccesu = 30 de xunu de 2010 |autor = Bustillos, Alexander |editor = Depor.pe |añu=2010 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20100703073425/http://depor.pe/noticia/503086/alianza-club-que-mas-delanteros-esporto-once-ano |fechaarchivu = 3 de xunetu de 2010 }}</ref> Futbolistes de diverses nacionalidaes pasaron pol Club Alianza Lima a lo llargo de la so historia, siendo'l primeru d'ellos l'[[uruguái|uruguayu]] Romeo Parravicini.<ref name="Terra" /> Col tiempu sumáronse xugadores como los [[chile|chilenos]] [[Fernando Martel]], [[Rodrigo Pérez]] (campeones nacionales nel [[Campeonatu Descentralizáu 2006|2006]]); René Pinto, José Letelier, «''Pancho''» Huerta y Parko Quiroz (cedíos por [[Colo-Colo]] en [[1987]]); los brasilanos [[Marco Antônio Do Santos|''Marquinho'']] (campeón nacional en [[Campeonatu Descentralizáu 1997|1997]]) y [[Jorge Ferreira da Silva|''Palhinha'']] (campeón nacional nel [[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]]); los [[colombia]]nos [[Tressor Moreno|Malher Tressor Moreno]] y [[Víctor Marulanda|Víctor Hugo Marulanda]]; ente otros. === Máximos goliadores === {| class="sortable" width="100%" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" align="center" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align="center" bgcolor="112548" style="color: white;" ! width="5%" |# ! width="18%" |Jugador !Posición ! width="" |Periodo ! width="25%" |Primera División |- align="center" |1 |{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1992-1998 / 1999 / 2001-2005 / 2008 |169 |- align="center" |2 |{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1966-1972 / 1977-1979 / 1984 / 1987 |154 |- align="center" |3 |{{bandera|Perú}} [[Víctor Zegarra]] |[[Ficheru:FootballPositionMID_es.png|20x20px]] [[Mediocampista]] |1958-1974 / 1977-1978 |121 |- align="center" |4 |{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo León]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1960-1970 / 1973 |100 |- align="center" |5 |{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas|Emilio Salinas]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1948-1956 |102 |- align="center" |6 |{{bandera|Perú}} [[Freddy Ravello]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1976-1983 |94 |- align="center" |7 |{{bandera|Perú}} [[Wilmer Aguirre]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |2001-2006 / 2008-2010 / 2013-2014 / 2021-2022 |87 |- align="center" |8 |{{bandera|Perú}} [[Juan Illescas]] |[[Ficheru:FootballPositionMID_es.png|20x20px]] [[Mediocampista]] |1977-1988 |82 |- align="center" |9 |{{bandera|Perú}} [[Juan Rivero Arias|Juan Rivero]] |[[Ficheru:FootballPositionFWD_es.png|20x20px]] '''[[Delanteru]]''' |1971-1976 |74 |- align="center" |10 |{{bandera|Perú}} [[Henry Quinteros]] |[[Ficheru:FootballPositionMID_es.png|20x20px]] [[Mediocampista]] |1998-2003 / 2008-2013 |51 |} === Palmarés Individual === {| {{tablaguapa}} ! rowspan="2" |Xugador ! rowspan="2" |Total ! colspan="4" |Nacionales |- !'''Lliga Peruana de Fútbol''' (1912-1921) !'''Amateur (1926-1950)''' !'''Profesional (1951-Actualidá)''' !Segunda División |- |[[Jorge Sarmiento|Jorge Koochoi Sarmiento]] |7 |1918, 1919 |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Wilmer Aguirre]] |6 | - | - |2001, 2003, 2004, 2006, 2021, 2022 | - |- |[[Miguel Rostaing La Torre|Miguel Rostaing]] |6 |1919 |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Alejandro Villanueva]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Demetrio Neyra]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Domingo García Heredia|Domingo García]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[José María Lavalle]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Juan Valdivieso]] |6 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - |1939 |- |[[Jefferson Farfán]] |5 | - | - |2001, 2003, 2004, 2021, 2022 | - |- |[[Víctor Zegarra]] |5 | - | - |1962, 1963, 1965, 1977, 1978 | |- |[[Alberto Montellanos]] |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |Filomeno García |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Juan Eugenio Rostaing La Torre|Juan Rostaing]] |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[Julio Quintana]] |5 | - |1927, 1928, 1931, 1932, 1933 | - | - |- |[[César Cueto]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[Jaime Duarte]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[José González Ganoza|José González]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[José Velásquez Castillo|José Velásquez]] |4 | - | - |1975, 1977, 1978 | - |- |[[Rinaldo Cruzado]] |4 | - | - | - |2003, 2004, 2006, 2017 |- |[[George Forsyth]] |4 | - | - | - |2001, 2003, 2004, 2006 |} === Mercáu de pases 2023 === {| class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%; text-align: center; width: 760px; border:1px #aaa solid;" ! colspan="4" align="center" style="color:white; background:#002244" |Altes |- style="color:#024; background:#DDD;" ! width="25%" |Futbolista ! width="20%" |Posición ! width="28%" |Procedencia ! width="20%" |Tipu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Ítalo Espinoza]] | align="left" |[[porteru|Arqueru]] | align="left" |[[Ayacucho Fútbol Club|Ayacucho FC]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Carlos Zambrano]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Santiago García]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Club de Deportes Unión La Calera|Unión La Calera]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Edinson Chávez]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Ayacucho Fútbol Club|Ayacucho FC]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jesús Castillo Peña|Jesús Castillo]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Academia Deportiva Cantolao|Academia Cantolao]] | align="left" |Trespasu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Andrés Andrade]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Atlético Nacional]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Gabriel Costa Heredia|Gabriel Costa]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Club Social y Deportivo Colo-Colo|Colo-Colo]] | align="left" |Llibre |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Franco Zanelatto]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Club Alianza Atléticu Sullana|Alianza Atlético]] | align="left" |Torna de préstamu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Bryan Reyna]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Academia Deportiva Cantolao|Academia Cantolao]] | align="left" |Trespasu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Pablo Sabbag]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |[[Club Deportivu La Equidad|La Equidad]] | align="left" |Préstamu |} {| class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%; text-align: center; width: 760px; border:1px #aaa solid;" ! colspan="4" align="center" style="color:white; background:#002244" |Baxes |- style="color:#024; background:#DDD;" ! width="25%" |Futbolista ! width="20%" |Posición ! width="28%" |Destín ! width="20%" |Tipu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jonathan Medina]] | align="left" |[[porteru|Arqueru]] | align="left" |[[Club #Universidad Técnica de Cajamarca|UTC]] | align="left" |Fin de contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Christian Ramos]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" | | align="left" |Rescisión contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Oslimg Mora]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="left" |Rescisión contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Paolo Hurtado]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Cienciano|Cienciano]] | align="left" |Rescisión contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Arley Rodríguez]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" | | align="left" |Fin de contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Wilmer Aguirre]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" | | align="left" |Fin de contratu |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jefferson Farfán]] | align="left" |[[Delanteru]] | align="left" |Retiru | align="left" |Fin de contratu |} {| class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:95%; text-align: center; width: 760px; border:1px #aaa solid;" ! colspan="4" align="center" style="color:white; background:#002244" |Cesiones |- style="color:#024; background:#DDD;" ! width="25%" |Futbolista ! width="20%" |Posición ! width="28%" |Destín ! width="20%" |Fin de Cesión |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Jefferson Portales]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Anexu:Futbolistes del Club Alianza Lima#Club Carlos A. Mannucci|Carlos A. Mannucci]] | align="center" |31/12/2023 |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Fabio Renato Rojas|Renato Rojas]] | align="left" |[[Defensa (fútbol)|Defensa]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="center" |31/12/2023 |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Axel Moyano]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="center" |31/12/2023 |- bgcolor="#FFFFFF" | align="left" |[[Piero Vivanco]] | align="left" |[[Mediocampista]] | align="left" |[[Club Atlético Grau|Atlético Grau]] | align="center" |31/12/2023 |} === Divisiones menores === El Club Alianza Lima ye consideráu como la cantera más grande ya importante del fútbol peruano al apurrir la mayor cantidá de xugadores a la [[Seleición de fútbol de Perú]] a lo llargo de tola historia. Ente los xugadores más destacaos formaos n'Alianza Lima atópense: [[Teófilo Cubillas]], [[César Cueto]], [[Hugo Sotil]], [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]], [[Víctor Benítez]], [[Pedro Pablo Lleón]], [[André Carrillo]], [[Paolo Guerrero]], [[Jefferson Farfán]], ente otros. El máximu referente de la cantera aliancista anguaño ye [[Paolo Guerrero]], máximu goliador históricu de Perú con 35 goles y capitán de la [[Seleición de fútbol de Perú]]. Guerrero empecipiar nel añu 1991 n'Alianza Lima con solu 7 años d'edá. Formóse xunto a [[Jefferson Farfán]] con quien compartió cuasi tola so carrera futbolística n'Alianza Lima y la Seleición de fútbol de Perú. Magar nun xugar nengún partíu oficial con Alianza Lima, Guerrero tuvo minutos na [[Copa El Gráficu-Perú|Copa El Gráficu 2002]], tornéu amistosu que xugó'l cuadru ''blanquiazul'' frente al [[Club Atlético Peñarol]], que traía ente les sos figures a [[Pablo Bengoechea]], actual DT d'Alianza Lima y campeón nacional col cuadru 'íntimu' nel [[Campeonatu Descentralizáu 2017|2017]]. === Goliadores === Nel siguiente cuadru amuésense los xugadores que fueron máximos goliadores por edición de la primer división peruana y por Copa Libertadores, cola camiseta d'Alianza.<ref name="topscorers">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesp/perutops.html |títulu= Peru - List of First Division Topscorers |fechaaccesu=25 de marzu de 2009 |autor= Andrés, Juan Pablo; Nieto Tarazona, Carlos Manuel and Pierrend, José Luis |editor= Rsssf.com |añu= 2007 }}</ref> ==== Primer División de Perú ==== {| align=center width=55% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=25%|Campeonatu !width=25%|Xugador !width=10%|Goles |-align=center |Primer división 1928||{{bandera|Perú}} [[Alejandro Villanueva]]||3 |-align=center |Primer división 1931||{{bandera|Perú}} [[Alejandro Villanueva]]||16 |-align=center |Primer división 1949||{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas]]||18 |-align=center | Primer división 1952||{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas]]||22 |-align=center |Primer división 1955||{{bandera|Perú}} [[Máximu Mosquera]]||11 |-align=center |Primer división 1958||{{bandera|Perú}} [[Juan Joya]]||17 |-align=center |Primer división 1963||{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo Lleón]]||13 |-align=center |Primer división 1966||{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]||19 |-align=center |Primer división 1967||{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo Lleón]]||14 |-align=center |Primer división 1970||{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]||22 |-align=center |Primer división 1977||{{bandera|Perú}} [[Freddy Ravello]]||21 |-align=center |Primer división 1981||{{bandera|Perú}} José Carranza||15 |-align=center |Primer división 1993||{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]]||31 |-align=center |Primer división 1996||{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]]||19 |} ==== Copa Libertadores d'América ==== {| align=center width=55% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=25%|Campeonatu !width=25%|Xugador !width=10%|Goles |-align=center |Copa Libertadores 1972||{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]||6 |-align=center |Copa Libertadores 1978||{{bandera|Perú}} [[Guillermo La Rosa]]||8 |} === Goliadores históricos === {| align=center width=55% border=1 cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=25%|Xugador !width=10%|Goles !width=25%|Temporaes apostaes |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Waldir Sáenz]]|| 178||1992-1999 / 2001-2005 / 2008 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Teófilo Cubillas]]|| 165||1966-1972 / 1977-1978 / 1984 / 1988 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Víctor Zegarra]]|| 128||1958-1974 / 1977-1978 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Pedro Pablo Lleón]]|| 120||1960-1970 / 1973 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Juan Emilio Salinas]]|| 102||1948-1956 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Freddy Ravello]]|| 101||1976-1983 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Juan Carlos Illescas]]|| 95||1978-1988 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Óscar Gómez Sánchez]]|| 89||1951-1959 |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Wilmer Aguirre]]|| 87||2001-2006 / 2008-2011 / 2013-2014 / 2021- |-align=center |{{bandera|Perú}} [[Juan Rivero Arias]]|| 76||1971-1976 |} === Dellos equipos campeonos y otros === [[Club Alianza Lima|Alianza Lima]] tien, a la fecha, 25 títulos nacionales, una Copa Nacional, una Supercopa Nacional, un Tornéu Internacional y 21 subtítulos nacionales. ==== Campeonatu de la Lliga Peruana de Football 1918 ==== * Faustino Arteaga * Ismael Carvallo * Victor Alcalde * Augusto Coquelet * José Jaime * Victor Oyague * Juan Torres * Pedro Alcalde * Manuel Carvallo * Ángel Noé * José Paulet * Javier Bello * Julio Rivero * Miguel Ruestas * Juan Salazar * Antonio Domínguez * Jorge Koochoi Sarmiento * Juan Ibáñez * Julio Iturrizaga * Alberto Moncada * José Montellanos * Antonio Palomino * Guillermo Rivero * Óscar Zavala. == Entrenadores == {{AP|Entrenadores del Club Alianza Lima}} Los entrenadores d'Alianza Lima conocer a partir de 1928, siendo'l primeru d'ellos [[Guillermo Rivero]], quien fixo de xugador y téunicu coles mesmes. Amás de Rivero, de los 65 entrenadores que tuvo Alianza, xugadores como Jorge Koochoi, [[Alejandro Villanueva]], Gerardo Arce, [[César Cueto]], [[Víctor Zegarra]] y [[Jaime Duarte]] cumplieron esta mesma función.<ref name="entrenadores" /> El primer entrenador campeón que se-y conoz al club ye tamién Guillermo Rivero, quien ye'l más ganador con cuatro títulos llograos mientres los sos seis años a cargu del primer equipu, amás de ser el téunicu que más tiempu se caltuvo nel puestu.<ref name="entrenadores" /><ref name="winningcoaches" /> L'entrenador que dirixó más partíos na historia ye [[Gustavo Costas|Gustavo Costas Makeira]], con 177.<ref name="dtpartidos">{{cita web |url= http://dechalaca.com/informes/estadisticas/gustavo-historico |títulu= Gustavo históricu |fechaaccesu=8 d'avientu de 2010 |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |añu= 2010}}</ref> Más tras apaecen Jaime de Almeyda, Juan José Tan y Adelfo Magallanes con 153, 144 y 120 partíos respeutivamente.<ref name="dtpartidos"/> Al traviés de la historia pasaron 32 entrenadores nacionales (peruanos) y 33 estranxeros: 8 brasilanos, 6 uruguayos, 4 arxentinos, 4 colombianos, 2 [[Croacia|croates]], 2 chilenos, 2 españoles, un italianu, un [[Hungría|húngaru]], un griegu, un paraguayu y un venezolanu.<ref name="entrenadores" /> === Entrenadores campeones de primer División === Dientro de la gran cantidá d'entrenadores que pasaron por Alianza Lima, once d'ellos pudieron salir campeones de la Primer División Peruana.<ref name="winningcoaches">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/players/peru-winning-coaches.html |títulu= Peru - Championship Winning Coaches |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Silva, Cesar |editor= Rsssf.com |añu= 2008 |idioma=inglés }}</ref> Hai de solliñar que nun se consideren llogros d'Apertures, Clausures, la Segunda División de 1939, nin campeonatos amistosos sían nacionales o internacionales. Cuatro peruanos, dos uruguayos, dos arxentinos, un brasilanu, un colombianu y un español fueron los encargaos d'emponer a Alianza Lima en 20 de los 23 títulos nacionales que consiguió hasta la fecha.<ref name="títulos">{{cita web |url=http://www.clubalianzalima.com/pages/titulos.asp |títulu=Título y Sub-títulos |fechaaccesu=14 d'avientu de 2012 |añu=2012 |editor=clubalianzalima.com |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20130407044430/http://www.clubalianzalima.com/pages/titulos.asp |fechaarchivu=7 d'abril de 2013 }}</ref><ref name="entrenadores" /> Nun s'inclúin los títulos de los años 1918, 1919 y 1927 pos nun se tien conocencia si daquién en particular dirixó al equipu naquella dómina.<ref name="winningcoaches" /> {| align=center width=47% border=1 cellpadding="2" cellspacing="1" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 89%; text-align: left;" |- align=center bgcolor=191970 style="color: white;" !width=47%|Entrenador !width=18%|Temporaes !width=35%|Títulos Llograos |- |{{bandera|Perú}} [[Guillermo Rivero]]|| 1928-1934||1928, 1931, 1932, 1933 |- |{{bandera|Perú}} [[Adelfo Magallanes Campos]]|| 1946-1952<br />1954-1956||1948, 1954, 1955 |- |{{bandera|Perú}} Luis Guzmán|| 1952-1953||1952 |- |{{bandera|Brasil}} Jaime de Almeyda|| 1961-1966||1962, 1963, 1965 |- |{{bandera|Perú}} [[Marcos Calderón]]|| 1975-1976||1975 |- |{{bandera|Uruguái}} [[Juan Eduardo Hohberg]]|| 1977-1978||1977, 1978 |- |{{bandera|Colombia}} [[Jorge Luis Pinto]]|| 1997-1998||1997 |- |{{bandera|España}} Bernabé Herráez|| 2001||[[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]] |- |{{bandera|Arxentina}} [[Gustavo Costas]]|| 2003-2004<br />2009-2011||[[Campeonatu Descentralizáu 2003|2003]], [[Campeonatu Descentralizáu 2004|2004]] |- |{{bandera|Uruguái}} [[Gerardo Pelusso]]|| 2006-2007||[[Campeonatu Descentralizáu 2006|2006]] |- |{{bandera|Uruguái}} [[Pablo Bengoechea]]|| 2017-2028 2019-2020 |[[Campeonatu Descentralizáu 2017|2017]] |- |{{bandera|Arxentina}} Carlos Bustos |2021-2022 |2021 |- |{{bandera|Perú}} Guillermo Salas |2022-Act. |2022 |} == Grandes rivalidaes == === Alianza Lima - Atlético Chalaco === Alianza protagonizó clásicos col [[Club Atlético Chalaco|Atlético Chalaco]] nel clásicu [[Lima]]-[[Callao]] a mediaos de los años 20. Naquellos partíos, surdió la rivalidá ente esos dos urbes que, naquella dómina, taben dixebraes y acostumaben tener diferencies.<ref>{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/6031/1/ |títulu= Marca Fútbol: Caleciendo con un vieyu clásicu |fechaaccesu=2 de mayu de 2009 |editor= Dechalaca.com |autor= Espinoza, Gerardo |añu= 2009 }}</ref> === Superclásico === {{AP|Clásicu del fútbol peruano}} {{VT|Estadístiques del Clásicu del fútbol peruano}} El clásicu rival d'Alianza Lima ye [[Club Universitario de Deportes Universitario de Deportes]].<ref name=empecipio /> El [[Clásicu del fútbol peruano|''superclásico'']] ye un eventu que se repite de manera oficial delles vegaes por temporada dientro del [[Primer División de Perú|Campeonatu Descentralizáu]], que reproduz l'enfrentamientu de dos identidaes consideraes antagóniques por esencia.<ref name="entamu" /> El primeru d'ellos socedió'l [[23 de setiembre]] de [[1928]], onde se produció un [[Conflictu|fregáu]] ente ''aliancistas'' y ''universitarios'' que concluyó na espulsión de cinco xugadores ''blanquiazules'' y dos ''merengues''. Les griesques treslladáronse tamién a les tribunes, onde los simpatizantes de la [[Club Universitariu de Deportes|Federación Universitaria]] (darréu Universitariu de Deportes), provocaron a los xugadores d'Alianza llanzándo-yos insultos [[Racismu|racista]] y cutiéndolos colos sos cayaos.<ref name="entamu" /> Como retruque, los ''aliancistas'' ingresaron pola fuercia a les tribunes pa, por aciu los golpes, responder a les ofienses. Por tales acontecimientos, esti primer alcuentru foi bautizáu como'l ''Clásicu de los Muletazos''.<ref name="entamu" /> Col pasu de los años, esti partíu foi escenariu de fregaos de gran magnitú, que terminaron con dellos espulsaos. Por cuenta de ello, acentuóse la rivalidá más antigua del fútbol peruano, na cual Alianza ostenta una importante ventaya con al respeutive del so rival, al ganar 138 vegaes frente a 119 del rival en 359 clásicos. Tamién convirtió más goles que'l so clásicu rival con un total de 473 anotaciones.<ref name="superclasicoalu">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tablesa/aliuni.html |títulu= Universitariu v Alianza - Lima Derby - Clásicu del Fútbol Peruano |fechaaccesu=18 de xunu de 2008 |editor= Rsssf.com |autor= Nieto Tarazona, Carlos Manuel |añu= 2008 }}</ref> El 12 de xunu de 1949, Alianza Lima ganó por marcador de 9:1, siendo este'l clásicu peruanu más abuitáu en tola historia.<ref>[https://depor.com/futbol-peruano/universitariu-deportes-mayor-goliada-clasico-pertenez-alianza-lima-28298]</ref> Los ''íntimos'', ganaron el primer clásicu de la era profesional, el [[2 de setiembre]] de [[1951]] pol marcador de 3:4; según tamién el primer alcuentru desque'l campeonatu vuélvese descentralizáu, cola resultancia final de 3:2 el [[5 de payares]] de [[1966]].<ref name="superclasicoalu" /> Ente [[1962]] y [[1963]], Alianza consiguió 7 victories consecutives. Alianza Lima ganó dos clásicos por [[Walkover]] (En 1931 y 1935)<ref name="superclasicoalu(2)">{{cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/alianza-lima-vs-universitariu-deportes-clasicos-curiosos-28505|títulu=Walkover|fechaaccesu=16 de febreru de 2018|autor=|añu=2017|editor=Depor.com}}</ref> Coles mesmes, los dos únicos clásicos por [[Copa Suramericana]] ganar Alianza Lima, dambos por 1-0.<ref>[http://www.americatv.com.pe/deportes/futbol-mundial/asi-foi-foi-y alianza-lima-la so-primer-copa-suramericana-n149780]</ref> En [[Provincies de Perú|provincies]], les estadístiques tamién son favorables al club ''aliancista'', pos s'apostaron 19 alcuentros nel interior de [[Perú]], con nueve victories ''blanquizules'', trés ''cremes'' y siete empates.<ref>{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/296/72/ |títulu= El clásicu pelos caminos de Perú |fechaaccesu=8 de payares de 2008 |editor= Dechalaca.com |autor= Capo, Roberto |añu= 2008 }}</ref> === Postreros 10 partíos === {| {{tablaguapa}} |- ! Temporada !Local ! Visitante !Resultáu !Detalles |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2016|Descentralizáu 2016]] | '''Universitariu''' | Alianza Lima | 1:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2016|Descentralizáu 2016]] | '''Alianza Lima''' | Universitariu |3:0 | L'alcuentru remató 1:1, pero los puntos fueron daos a Alianza Lima al reclamar ante l'[[Asociación Deportiva de Fútbol Profesional|ADFP]] la mala inscripción d'un xugador de [[Club Universitario de Deportes Universitario]] |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2016|Descentralizáu 2016]] | Universitariu | '''Alianza Lima''' | 0:3 | Universitariu nun pudo xugar el partíu por motivos extrafutbolísticos y el partíu remató 3 a 0 a favor de los aliancistas. |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] |'''Alianza Lima''' | Universitariu | 2:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] | '''Universitariu''' | Alianza Lima | 3:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] | Universitariu | '''Alianza Lima''' | 1:2 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2017|Descentralizáu 2017]] | '''Alianza Lima''' | Universitariu | 1:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2018|Descentralizáu 2018]] | Universitariu | '''Alianza Lima''' | 1:3 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2018|Descentralizáu 2018]] | '''Alianza Lima''' | Universitariu | 2:0 | |- | [[Campeonatu Descentralizáu 2018|Descentralizáu 2018]] | Universitariu | Alianza Lima | 1:1 | |} === Alianza Lima - Sporting Cristal === [[Ficheru:AL-sc.jpg|miniaturadeimagen|derecha|240px|Alianza Lima vs. [[Club Sporting Cristal|Sporting Cristal]] en 2008.]] {{AP|Rivalidá ente Alianza Lima y Sporting Cristal}} Na última década, estos equipos axudicáronse alternadamente los últimos títulos: Alianza conquistó los campeonatos de [[Campeonatu Descentralizáu 2001|2001]], 2003, [[Campeonatu Descentralizáu 2004|2004]] y [[Campeonatu Descentralizáu 2006|2006]]; nos campeonatos 2003 y 2004, Alianza y Cristal enfrentar en dos tales finales pa definir al campeón nacional, siendo dambes favorables al cuadru ''íntimu''.<ref name="peruhist" /> Cristal, consiguió los títulos nacionales 2002 y [[Campeonatu Descentralizáu 2005|2005]], polo que la rivalidá caltiénse.<ref name="peruchamp" /> Los partíos ente estos dos equipos tienen como escenariu, na so mayoría, dos estadios: l'[[estadio Alejandro Villanueva]] y l'[[estadiu Nacional de Perú]]. [[Sporting Cristal]] nun puede utilizar el de la so propiedá, l'[[estadio San Martín de Porres]], pos la so capacidá ye bien llindada, amás pol fechu que la so infraestructura torga llevar a cabo encuentro d'altu riesgu.<ref>{{cita web |url = http://www.arqhys.com/construccion/estadio-sanmartin-porres.html |títulu = Estadiu San Martin de Porres |fechaaccesu = 29 d'abril de 2009 |editor = Arqhys.com |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090705211019/http://www.arqhys.com/construccion/estadio-sanmartin-porres.html |fechaarchivu = 5 de xunetu de 2009 }}</ref> Dende'l campeonatu de 1956, cuando s'enfrentaron per primer vegada con victoria d'Alianza por 2:1, estos dos cuadros xugaron en 197 ocasiones, de les cualos 70 ganó Alianza y 59 el Sporting Cristal.<ref name="AL-sc">{{cita web |url = http://www.rpp.com.pe/2009-09-20-alianza-lima-caltién-ventaya-historica-sobre-cristal-noticia_209974.html |títulu = Alianza Lima caltién ventaya histórica sobre Cristal |fechaaccesu = 20 de setiembre de 2009 |editor = RPP.com.pe |añu=2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20150924092359/http://www.rpp.com.pe/2009-09-20-alianza-lima-caltién-ventaya-historica-sobre-cristal-noticia_209974.html |fechaarchivu = 24 de setiembre de 2015 }}</ref> En total hubo 68 empates, fueron marcaos 487 goles (251 d'Alianza Lima).<ref name="AL-sc" /> Nel Tornéu Apertura del añu 2004, los ''blanquiazules'' consiguieron la resultancia más abuitada nesta clase de partíos. Foi un 5:0, onde cabo destacar que Sporting Cristal xugó con un equipu alternu.<ref name="clausura2003" /> == Datos del club == * '''[[Clasificación histórica de la Primer División de Perú|Puestu históricu Perú]]''': 3° (1° en tabla de permediu) * '''''Temporaes en Primer División:''''' 101 ([[1912]]-[[1938]]) - ([[1940]]-).<ref name="peruhist"/> * '''''Temporaes en Segunda División:''''' 1 ([[1939]]).<ref name="segunda" /> * '''''Mayor goliada consiguida:''''' ** En campeonatos nacionales de llocal: Alianza Lima 11:0 [[Sport Pilsen]] <small>({{fecha|1|11|1984}}, récor del fútbol peruano)</small>.<ref name="records2">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/4219/103/ |títulu= Mérito y raches: los meyores y peores |fechaaccesu=17 de febreru de 2009 |autor= Behr, Raúl |editor= Dechalaca.com |añu= 2009 }}</ref><ref name="records">{{cita web |url = http://www.delgol.com/especialalianza/esta.htm |títulu = Estadístiques - Los Récores |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Delgol.com |añu = 2001 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080514210027/http://www.delgol.com/especialalianza/esta.htm |fechaarchivu = 14 de mayu de 2008 }}</ref> ** En campeonatos nacionales de visita: [[Club Deportivo La Loretana|La Loretana]] 1:6 Alianza Lima <small>([[Campeonatu Descentralizáu 1996]])</small>. ** En campeonatos internacionales de llocal: Alianza Lima 6:1 [[Club Jorge Wilstermann|Jorge Wilstermann]] <small>([[Copa Libertadores 1995]])</small>.<ref name="records" /> ** En campeonatos internacionales de visita: [[Club Deportivo Oriente Petrolero|Oriente Petrolero]] 0:4 Alianza Lima <small>([[Copa Libertadores 1978]])</small>.<ref name="acopa78">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/sacups/acopa78.html |títulu= Copa Libertadores d'América 1978 |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Beuker, John |editor= Rsssf.com |añu= 2000 }}</ref> * '''''Mayor goliada recibida:''''' ** En campeonatos nacionales de visita: [[Sport Boys Association|Sport Boys]] 8:1 Alianza Lima (2 de xunetu de 1972). ** En campeonatos internacionales de visita: [[Cruzeiro]] 7:1 Alianza Lima (20 de mayu de 1976). (Copa Libertadores d'América 1976) ** En campeonatos internacionales de llocal: Alianza Lima 0:4 Cruzeiro (1976), Alianza Lima 0:4 [[Grêmio Foot-Ball Porto Alegrense|Gremiu]](1997) y Alianza Lima 0:4 Huracán (2015). * '''''Goliador históricu en Copa Libertadores d'América:''''': [[Teófilo Cubillas]] con 13 goles.<ref name="cubillas">{{cita web |url = http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |títulu = Cubillas: seis décades de maxa y goles |fechaaccesu = 13 d'abril de 2009 |autor = Martínez Peraza, Marín |editor = El Nuevu Herald |añu = 2009 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20091016051044/http://www.elnuevoherald.com/216/story/399078.html |fechaarchivu = 16 d'ochobre de 2009 }}</ref> * '''''Xugador ente les FIFA 10:''''' [[Teófilo Cubillas]], únicu por [[Perú]].<ref>{{cita web |url= http://www.rediff.com/sports/2004/mar/05fifa.htm |títulu= FIFA's top 100 list |fechaaccesu=17 de xunu de 2008 |autor= Rediff.com |añu= 2004 |idioma=inglés }}</ref> * '''Meyor Permediu de Gol''': [[Juan Emilio Salinas]] (102 goles en 127 partíos, 0.8). * '''Meyor Participación Internacional''': Semifinales ([[Copa Libertadores 1976]], [[Copa Libertadores 1978]] y [[Copa Merconorte 1999]]). * '''Xugador aliancista con más goles en [[Olimpiaes]]''': [[Alejandro Villanueva]] con 4 goles nes [[Olimpiaes]] de [[1936]]. * '''Meyor Mediocampo de la primer fase de la [[Copa Mundial de fútbol de 1978]]''': [[Teófilo Cubillas]], [[César Cueto]] y [[José Velásquez]]. * '''Mayor Tiempu Invictu''': 3 años ente [[1931]] y [[1933]] (26 partíos). * '''Meyor Permediu de Gol per partíu nun añu''': 4.8 goles per partíu en [[1931]] * '''Enfrentamientos con Seleiciones Campeones del Mundu''': [[Seleición de fútbol d'Uruguái|Seleición d'Uruguái]] en [[1954]], quedó empatáu 2 a 2 y foi xugáu nel [[Estadiu Nacional]]. Los goles aliancistas fueron d'[[Óscar Gómez Sánchez]] y [[Máximu Mosquera]]. * '''Xugador con más títulos''': [[Jorge Koochoi Sarmiento]] (7 títulos col equipu blanquiazul y 8 en total). * '''Xugador con más partíos''': [[José Gonzáles Ganoza]] 508 partíos (1973 a 1987). * '''Xugador con más temporaes''': [[Víctor Zegarra]] (19 temporaes) * '''Tresferencia más cara''': [[Jefferson Farfán]] (al [[PSV Eindhoven]] por 3.5 millones d'[[euros]] nel [[2004]].) * '''Xugador con más goles nun partíu''': [[Juan Valdivieso]], a pesar de ser arqueru, xugó como delanteru ante la mancadura d'[[Alejandro Villanueva]] en [[1933]] y anotó 7 goles ante Sportivo Unión, l'alcuentru remató 8 a 1 a favor d'[[Alianza Lima]]. * '''Arqueru con más tiempu invictu en torneos nacionales''': José Mendoza con 802 minutos invictu en [[1985]]. * '''Arqueru con más tiempu invictu en torneos curtios''': [[George Forsyth]] con 553 minutos invictu en [[2006]]. * '''Téunicu con más títulos ganaos''': [[Guillermo Rivero]] (4 títulos, 1928; 1931; 1932 y 1933). * '''Téunicu con más partíos empobinaos''': [[Gustavo Costas]] (177 partíos). * '''Gol más rápidu''': Félix Suárez, a los 6 segundos d'empezáu'l partíu, nel alcuentru Alianza Lima 2-3 [[Santa Fe Corporación Deportiva|Santa Fe]], pola [[Copa Libertadores 1976]].<ref>{{enllaz rotu|1={{cita web |url=http://old.conmebol.com/conmeboltest/competiciones_evento_partíos.jsp?eventu=1081&anu=1976&slangab=S |títulu=CRUZEIRO CAMPEÓN |fechaaccesu=23 de febreru de 2010 |editor=Conmebol.com |añu=2010 }} |2=http://old.conmebol.com/conmeboltest/competiciones_evento_partíos.jsp?eventu=1081&anu=1976&slangab=S |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>{{cita web |url=http://dechalaca.com/content/view/13062/1/ |títulu=Alianza - Estudiantes: Rápido, históricu y letal |fechaaccesu=25 de febreru de 2010 |editor=Dechalaca.com |añu=2010}}</ref> == Participaciones internacionales == {| cellpadding="2" border=1 cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; Background: #f9f9f9; LightSkyGreen: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=100%width=100% |- align=center bgcolor=#000040 style="color:white; border: 1px #aaa solid;" !Tornéu !Ediciones jug. |'''Edición''' |- align=center |[[Copa Libertadores d'América|Copa Libertadores]] |28 || [[Copa Libertadores 1963|1963]], [[Copa Libertadores 1964|1964]], [[Copa Libertadores 1966|1966]], [[Copa Libertadores 1972|1972]], [[Copa Libertadores 1976|1976]], [[Copa Libertadores 1978|1978]], [[Copa Libertadores 1979|1979]], [[Copa Libertadores 1983|1983]], [[Copa Libertadores 1987|1987]], [[Copa Libertadores 1988|1988]], [[Copa Libertadores 1994|1994]], [[Copa Libertadores 1995|1995]], [[Copa Libertadores 1997|1997]], [[Copa Libertadores 1998|1998]], [[Copa Libertadores 2000|2000]], [[Copa Libertadores 2002|2002]], [[Copa Libertadores 2003|2003]], [[Copa Libertadores 2004|2004]], [[Copa Libertadores 2005|2005]], [[Copa Libertadores 2007|2007]], [[Copa Libertadores 2010|2010]], [[Copa Libertadores 2011|2011]], [[Copa Libertadores 2012|2012]], [[Copa Libertadores 2015|2015]], [[Copa Libertadores 2018|2018]], 2019, 2020, 2022 |- align=center |[[Copa Suramericana]] |4 | [[Copa Suramericana 2002|2002]], [[Copa Suramericana 2003|2003]], [[Copa Suramericana 2014|2014]], [[Copa Suramericana 2017|2017]] |- align=center |[[Copa Merconorte]] (d) |4 | [[Copa Merconorte 1998|1998]], [[Copa Merconorte 1999|1999]], [[Copa Merconorte 2000|2000]], [[Copa Merconorte 2001|2001]] |- align=center |[[Copa Conmebol]] (d) |1 | [[Copa Conmebol 1996|1996]] |} <small>'''(d)''' Tornéu internacional desapaecíu.</small> === Por competición === * <small>En '''negrina''' competiciones n'activu.</small> {| class="sortable" align=center cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #FFFFFF; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%;" width=80% |- align=center bgcolor=#000040 style="color:white; border: 1px #aaa solid;" !width=22%|Tornéu ! width="5%" |<span title="Partíos xugaos" style="cursor:help">PX</span> ! width="5%" |<span title="Partíos ganaos" style="cursor:help">PG</span> ! width="5%" |<span title="Partíos empataos" style="cursor:help">PE</span> ! width="5%" |<span title="Partíos perdíos" style="cursor:help">PP</span> ! width="5%" |<span title="Goles a favor" style="cursor:help">GF</span> ! width="5%" |<span title="Goles en contra" style="cursor:help">GC</span> ! width="5%" |<span title="Diferencia de goles" style="cursor:help">Dif.</span> !<span title="Puntos" style="cursor:help">Puntos</span> |- align=center bgcolor=F9F9F9 |'''[[Copa Libertadores d'América]] ||150||37||28||85||150||255||–105||'''139''' |- align=center |'''[[Copa Suramericana]] '''||12||4||2||6||6||11||–5||'''14''' |- align=center bgcolor=F9F9F9 |[[Copa Conmebol]] ||2||1||0||1||3||3||0||'''3''' |- align=center |[[Copa Merconorte]]||26||9||7||10||33||33||0||'''34''' |- align=center bgcolor=#000040 style="color:white; border: 1px #aaa solid;" !Total!!190!!51!!37!!102!!192!!302!!-110!!190 |} <center><small>Actualizáu a la [[Copa Suramericana 2017]].</small></center> === Alianza Lima na Copa Libertadores === [[Club Alianza Lima|Alianza Lima]] participó 28 vegaes na Copa Llibertadores y llegó a la semifinal en dos causes.<ref>{{Cita web|url=https://www.futbolperuano.com/copa-libertadores/noticias/copa-libertadores-que-equipo-participo-en-mas-ediciones-del-torneo-274432|títulu=Copa Libertadores: ¿qué equipo participó en más ediciones?|último=|primero=|fecha=2020-07-03|obra=Futbolperuano.com|fechaaccesu=2021-01-02}}</ref> Xugó 174 partíos, ganó 37, empató 32 y perdió 105 vegaes.<ref name="Libertadores2">{{Cita web|url=https://www.futbolperuano.com/copa-libertadores/noticias/alianza-lima-y-la-estadistica-que-evidencia-la-peor-racha-en-copa-libertadores-284052|títulu=Alianza Lima y la estadística que evidencia la peor racha en la historia de Copa Libertadores|último=Belapatiño|primero=Axel|fecha=2020-10-21|obra=Futbolperuano.com|fechaaccesu=2021-01-02}}</ref> La última vegada que l'equipu llogró clasificar a octavos de final foi en 2010, aquel añu allugóse segundu nel so grupu, n'octavos foi esaniciáu por Universidá de Chile nun duelu polémicu.<ref>{{Cita web|url=https://www.futbolperuano.com/copa-libertadores/noticias/copa-libertadores-el-dia-que-alianza-fue-eliminado-por-la-u-de-chile-en-un-polemico-encuentro-267349|títulu=Alianza vs U. de Chile, 10 años después|último=Rey|primero=Gabriel|fecha=2020-04-14|idioma=spanish|obra=Futbolperuano.com|fechaaccesu=2023-01-09}}</ref> Nel 2021 participaron per primer vegada na Copa Llibertadores femenina, teniendo la meyor participación d'un equipu peruanu na historia de la competición. ==== Partios ==== {| width="100%" cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color: white; font-size: 95%; text-align: center;" |- align=center bgcolor=#142F5A style="color:white;" !Ciudá !Local !Resultancia !Visitante !Referencia |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:0 |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-alianza-lima-millonarios/|títulu=Alianza Lima - Millonarios 0:0 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Bogotá]] |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |0:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-millonarios-alianza-lima/|títulu=Millonarios - Alianza Lima 0:1 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-alianza-lima-botafogo-rj/|títulu=Alianza Lima - Botafogo - RJ 0:1 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Rio de Janeiro]] |[[Botafogo de Futebol e Regatas|Botafogo]] |2:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1963-gruppe-1-botafogo-rj-alianza-lima/|títulu=Botafogo - RJ - Alianza Lima 2:1 (Copa Libertadores 1963, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Bogotá]] |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |3:2 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-millonarios-alianza-lima/|títulu=Millonarios - Alianza Lima 3:2 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Avellaneda (Buenos Aires)|Avellaneda]] |[[Club Atlético Independiente|Independiente]] |4:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-independiente-alianza-lima/|títulu=Independiente - Alianza Lima 4:0 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Avellaneda (Buenos Aires)|Avellaneda]] |Alianza Lima |2:2 |[[Club Atlético Independiente|Independiente]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-alianza-lima-independiente/|títulu=Alianza Lima - Independiente 2:2 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Bogotá]] |Alianza Lima |1:2 |[[Millonarios Fútbol Club|Millonarios]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1964-gruppe-2-alianza-lima-millonarios/|títulu=Alianza Lima - Millonarios 1:2 (Copa Libertadores 1964, Grupo 2)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Caraques|Caracas]] |Lara |2:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-deportivo-lara-alianza-lima/|títulu=Deportivo Lara - Alianza Lima 2:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Caraques|Caracas]] |Deportivu Italia |3:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-deportivo-petare-alianza-lima/|títulu=Deportivo Italia - Alianza Lima 3:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-boca-juniors/|títulu=Alianza Lima - Boca Juniors 0:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:2 |[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-river-plate/|títulu=Alianza Lima - River Plate 0:2 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:2 |Deportivu Italia |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-deportivo-petare/|títulu=Alianza Lima - Deportivo Italia 1:2 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Buenos Aires]] |[[Club Atlético River Plate|River Plate]] |3:2 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-river-plate-alianza-lima/|títulu=River Plate - Alianza Lima 3:2 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Buenos Aires]] |[[Club Atlético Boca Juniors|Boca Juniors]] |0:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-boca-juniors-alianza-lima/|títulu=Boca Juniors - Alianza Lima 0:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |3:0 |Lara |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-deportivo-lara/|títulu=Alianza Lima - Deportivo Lara 3:0 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1966-gruppe-1-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 1:1 (Copa Libertadores 1966, Grupo 1)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |2:1 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 2:1 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Santiagu|Santiago]] |[[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |2:3 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-universidad-de-chile-alianza-lima/|títulu=Universidad de Chile - Alianza Lima 2:3 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Santiagu|Santiago]] |Unión San Felipe |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-union-san-felipe-alianza-lima/|títulu=Unión San Felipe - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:2 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 2:2 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:0 |Unión San Felipe |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-alianza-lima-union-san-felipe/|títulu=Alianza Lima - Unión San Felipe 1:0 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |3:4 |[[Club Universidad de Chile|Universidá de Chile]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1972-gruppe-4-alianza-lima-universidad-de-chile/|títulu=Alianza Lima - Universidad de Chile 3:4 (Copa Libertadores 1972, Grupo 4)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |3:6 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 3:6 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:3 |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-alianza-lima-guarani-fc/|títulu=Alianza Lima - Guarani - SP 0:3 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:4 |[[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-alianza-lima-se-palmeiras/|títulu=Alianza Lima - Palmeiras 2:4 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |1:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 1:0 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Campinas]] |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-guarani-fc-alianza-lima/|títulu=Guarani - SP - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[São Paulo (ciudá)|São Paulo]] |[[Sociedade Esportiva Palmeiras|Palmeiras]] |4:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1979-gruppe-3-se-palmeiras-alianza-lima/|títulu=Palmeiras - Alianza Lima 4:0 (Copa Libertadores 1979, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-13}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-universitario-de-deportes-alianza-lima/|títulu=Universitario de Deportes - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Deportes Tolima]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-alianza-lima-deportes-tolima/|títulu=Alianza Lima - Deportes Tolima 0:1 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:2 |[[América de Cali]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-alianza-lima-america-de-cali/|títulu=Alianza Lima - América de Cali 1:2 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-alianza-lima-universitario-de-deportes/|títulu=Alianza Lima - Universitario de Deportes 2:1 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Ibagué]] |[[Deportes Tolima]] |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-deportes-tolima-alianza-lima/|títulu=Deportes Tolima - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Cali]] |[[América de Cali]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1983-gruppe-3-america-de-cali-alianza-lima/|títulu=América de Cali - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1983, Grupo 3)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-16}}</ref> |- |[[Lima]] |San Agustín |0:2 |[[Club Alianza Lima|Alianza Lima]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-san-agustin-alianza-lima/|títulu=San Agustín - Alianza Lima 0:2 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:0 |Progresu |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-alianza-lima-ca-progreso/|títulu=Alianza Lima - Progreso 0:0 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |[[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-alianza-lima-ca-penarol/|títulu=Alianza Lima - Peñarol 0:1 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |San Agustín |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-alianza-lima-san-agustin/|títulu=Alianza Lima - San Agustín 2:1 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Montevidéu|Montevideo]] |Progresu |0:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-ca-progreso-alianza-lima/|títulu=Progreso - Alianza Lima 0:0 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Montevidéu|Montevideo]] |[[Club Atlético Peñarol|Peñarol]] |2:0 |Alianza Lima |<ref>{{Cita web|url=https://www.livefutbol.com/cronica/copa-libertadores-1987-gruppe-5-ca-penarol-alianza-lima/|títulu=Peñarol - Alianza Lima 2:0 (Copa Libertadores 1987, Grupo 5)|idioma=es|obra=livefutbol.com|fechaaccesu=2022-12-19}}</ref> |- |[[Lima]] |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] |0:0 |Alianza Lima | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:1 |Sport Recife | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |0:2 |[[Club Universitario de Deportes|Universitariu]] | |- |[[Recife]] |Sport Recife |5:0 |Alianza Lima | |- |[[Campinas]] |[[Guarani Futebol Clube|Guarani]] |1:0 |Alianza Lima | |- |[[Lima]] |Universitariu |0:1 |Alianza Lima | |- |[[Guayaquil]] |Barcelona |3:0 |Alianza Lima | |- |[[Guayaquil]] |Emelec |3:0 |Alianza Lima | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |1:2 |Universitariu | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:1 |Barcelona | |- |[[Lima]] |Alianza Lima |2:2 |Emelec | |- | | | | | |} == Alianza Lima na cultura popular == [[Ficheru:SeñordelosMilagrosNazarenas.jpg|miniaturadeimagen|170px|Imaxe del [[Señor de los Milagros (Lima)|Señor de los Milagros]], [[Santu patrón|Santu Patronu]] del club ''aliancista''.]] Siendo una institución centenaria, Alianza Lima ye parte importante de la [[cultura popular]] peruana ya inclusive forana.<ref name="blades">{{cita web |url = http://archivo.eluniverso.com/2003/10/07/0001/259/74D60F17CD5F40CDB70C7D760355515C.aspx |títulu = Rubén Blades va ser sociu honorariu de l'Alianza Lima |fechaaccesu = 26 de payares de 2008 |editor = Eluniverso.com |añu = 2003 |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090526144007/http://archivo.eluniverso.com/2003/10/07/0001/259/74D60F17CD5F40CDB70C7D760355515C.aspx |fechaarchivu = 26 de mayu de 2009 }}</ref> Son diverses les menciones al club en [[cantares]], [[polca|polques]], composiciones, [[valse]]es y manifestaciones [[Relixón|relixoses]].<ref name="cantares">{{cita web |url= http://www.peruan-ita.org/personaggi/dario/villanueva.htm |títulu= ALEJANDRO VILLANUEVA |fechaaccesu= 26 de payares de 2008 |autor= Mejía, Darío |editor= Peruan-ita.org |urlarchivu= https://web.archive.org/web/20080828054739/http://www.peruan-ita.org/personaggi/dario/villanueva.htm |fechaarchivu= 2008-08-28 }}</ref><ref name="alianzaseñor" /><ref name="cantares2">{{cita web |url= http://www.criollosperuanos.com/Efemerides/efemerides%20Agostu.htm |títulu= Efemérides Criollas Mes d'Agostu |fechaaccesu=26 de payares de 2008 |autor= Mejía, Darío |editor= Criollosperuanos.com }}</ref> El [[compositor]] peruanu [[Felipe Pinglo]], consideráu'l padre de la [[música criolla]] nel so país, yera un aficionáu que lu dedicó de cutiu polques y valses.<ref name="cantares" /> Pinglo, almiraba'l xuegu del so ídolu [[Alejandro Villanueva]], polo que decidió resaltar les sos virtúes nel fútbol por aciu versos que depués fueron cantares.<ref name="cantares" /> El [[16 d'agostu]] de [[1932]], Pinglo compunxo'l valse ''Alejandro Villanueva'' y dos años dempués, la polca llamada ''Villanueva l'As''.<ref name="cantares" /> Naquel xéneru tamién destacó [[Pedro Espinel]], conocíu como «''El Rei de les Polques''», que al igual que Pinglo dedicó dalgunes de les sos composiciones a Villanueva.<ref name="cantares" /> Años dempués, [[Arturo "Zambo" Cavero|Arturo «''Zambo''» Cavero]] xunto con [[Óscar Avilés]] grabaron la tema de Espinel col so nome orixinal, al cual diéron-y un estilu distintu.<ref name="cantares" /> Nel ámbitu de la llamada música ''[[Chicha (música)|chicha]]'' (xéneru musical productu de la fusión ente [[Cumbia peruana|miniatura]], [[huayno]] y ritmos tropicales), el so mayor esponente, Lorenzo Palacios Quispe, conocíu nel ambiente artístico como «''[[Chacalón]]''», yera un acérrimo enche ''aliancista''.<ref>{{cita web |url = http://www.xcrivas.com/node/208 |títulu = Lorenzo Palacios "Chacalon" - El berru que baxó del cuetu |fechaaccesu = 16 de xunetu de 2010 |autor = Jaúregui, Eloy |editor = Xcrivas.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20130730051131/http://www.xcrivas.com/node/208 |fechaarchivu = 30 de xunetu de 2013 }}</ref> En vida, mentó al club ''blanquiazul'' ente les estrofes de los sos cantares en más d'una ocasión, equipu del que se volvió aficionáu depués de vivir parte de la so vida nel [[distritu de La Victoria]].<ref name="chicha">{{cita llibru |títulu=Música «chicha», mitu ya identidá popular |añu=2005 |capítulu=Capítulu III: Chacalón: industria cultural, mitu ya identidaes populares |páxina=84|autor=Leyva Regueru, Carlos |editorial=Abya Yala |isbn=9978-19-109-7}}</ref> El cantante caltuvo rellación amical con parte del plantel que perdió la vida na [[Traxedia aérea del Club Alianza Lima|traxedia de 1987]].<ref name="chicha"/> Esa mesma traxedia traxo consigo munches especulaciones y rumores na población peruana.<ref name="rumores" /> Una versión bien sopelexada foi que l'aeronave de la [[Marina de Guerra de Perú]] traía grandes cantidaes de [[cocaína]] nos compartimientos del avión, y que los xugadores al decatase del fechu, amenaciaron a los oficiales con denuncialos ante la [[Corte Suprema de Perú|xusticia peruana]]. Especulóse que los militares ante tal situación, executaron a los xugadores disparándo-yos; causando l'accidente primero que l'avión aterrizara.<ref name="rumores" /> Alianza tamién ocupa un llugar na tradición relixosa de Perú. Amás de camudar el so uniforme los ochobres, José Achong Carrión inculcó a los xugadores ''aliancistas'' el rezu al [[Señor de los Milagros (Lima)|Señor de los Milagros]] antes de cada alcuentru, amás d'ingresar coles sos imáxenes a los vestuarios.<ref name="alianzaseñor">{{cita web |url = http://www.clubalianzalima.com/pages/historia_moráu_prueba.asp |títulu = ALIANZA LIMA Y EL SEÑOR DE LOS MILAGROS |fechaaccesu = 2 de payares de 2008 |editor = Clubalianzalima.com |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20081217112807/http://www.clubalianzalima.com/pages/historia_moráu_prueba.asp |fechaarchivu = 17 d'avientu de 2008 }}</ref> Inclusive anguaño, xunto a les escaleres que lleven del camarín a la cancha, hai un mosaicu cola figura del ''Cristo Moreno'', col cual n'ocasiones dellos futbolistes persignen antes d'apostar dalgún partíu. L'equipu ''blanquiazul'' influyó na creación d'otros [[Club de fútbol|clubes de fútbol]], como'l [[Alianza Fútbol Club (El Salvador)|Alianza Fútbol Club]] d'[[El Salvador]], que ye unu de los equipos más populares y esitosos nel so país d'orixe.<ref name="alianzafc">{{cita web |url = http://www.alianzafc.com.sv/historia.asp |títulu = HISTORIA ALIANZA FUTBOL CLUB |fechaaccesu = 5 de mayu de 2009 |editor = Alianzafc.com.sv |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20090515111009/http://www.alianzafc.com.sv/historia.asp |fechaarchivu = 15 de mayu de 2009 }}</ref> Un home apellidado Hocklenderd de nacionalidá [[Perú|peruana]], bautizó al cuadru salvadoreñu con dichu nome n'honor al equipu ''aliancista'', del cual yera simpatizante.<ref name="alianzafc" /> Alianza figura igualmente na [[gastronomía peruana]], al acomuñar con un [[postre]] tradicional llamáu [[mazamorra morada]]. Esto por cuenta de la conmemoración que dambos faen al mes d'ochobre, pos el postre prepárase especialmente nesi periodu; amás del color de mancomún al usar l'uniforme especial.<ref>{{cita web |url = http://mixturas.lacoctelera.net/post/2006/05/23/un-clasico-internacional |títulu = Un “clásicu” internacional « Mixturas - La Coctelera |fechaaccesu = 7 de mayu de 2009 |editor = Mixturas.lacoctelera.net |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20120121214052/http://mixturas.lacoctelera.net/post/2006/05/23/un-clasico-internacional |fechaarchivu = 21 de xineru de 2012 }}</ref> == Alianza Lima y la Seleición de Perú == Son munchos los xugadores d'Alianza qu'a lo llargo de la historia fueron escoyíos pa representar a {{sel|Perú}} en dalgún eventu internacional. Dende los primeros campeonatos [[Suramérica|suramericanos]] hasta los cuatro ediciones que la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]] xugó [[Copa Mundial de Fútbol|Copes del Mundu]] n'[[Uruguái]], [[Méxicu]], [[Arxentina]] y [[España]]. === Copes del Mundu === Alianza Lima ye'l club que más xugadores apurrió a la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana]] en Mundiales. Amás, de los 19 goles de la Seleición Peruana en Mundiales, dolce fueron de los sos futbolistes. Ye más, toles anotaciones de la bicolor n'Arxentina 1978 (siete) tienen sellu blanquiazul.<ref name="farfanmanco" /> La seleición peruana de fútbol participó na primer [[Copa Mundial de Fútbol|Copa del Mundu]] que se realizó n'[[Uruguái]] nel añu [[1930]] en calidá d'invitada. Nesa primer competencia mundial, los xugadores ''aliancistas'' [[Alejandro Villanueva]], José María Lavalle, [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]], Demetrio Neyra, ente otros, fueron convocaos.<ref name="mundiales" /> Pasaron cuarenta años por que la seleición peruana tea presente nuevamente nuna Copa del Mundu. Asina, en [[1970]], cuatro xugadores ''blanquiazules'' partieron a [[Méxicu]] pa representar al [[Perú]]. La mayor cantidá d'escoyíos ''aliancistas'' producir n'[[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]], onde convocaron a un total d'ocho xugadores, mesma cantidá qu'en 1930.<ref name="mundiales" /> Na Copa Mundial apostada n'[[España]] nel añu [[1982]], fueron convocaos cuatro futbolistes de la institución ''victoriana''. Finalmente para [[Rusia]], solo convocóse a un xugador del club. El mediocampista [[Teófilo Cubillas]] ye'l xugador ''aliancista'' con más presencies en [[Copa Mundial de Fútbol|mundial]], tando presente nes ediciones de [[Copa Mundial de Fútbol de 1970|1970]], [[Copa Mundial de Fútbol de 1978|1978]] y [[Copa Mundial de Fútbol de 1982|1982]].<ref name="mundiales" /> {| width=650 |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1930|Uruguái 1930]]''':<ref name="mundiales">{{cita web |url = http://rikruca.dk/Lande/Peru.htm |títulu = Perú |fechaaccesu = 16 de xunu de 2008 |editor = Rikruca.dk |idioma = alemán |urlarchivu = https://web.archive.org/web/20080516035318/http://rikruca.dk/Lande/Peru.htm |fechaarchivu = 16 de mayu de 2008 }}</ref> * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. * [[José María Lavalle]]. * [[Demetrio Neyra]]. * [[Alejandro Villanueva]]. *Julio Quintana *[[Jorge Koochoi Sarmiento|Jorge Sarmiento]] *Alberto Soria *[[Domingo García Heredia|Domingo García]] |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1970|Méxicu 1970]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1970/squad_per70.html |títulu= Peru's World Cup squad 1970 |fechaaccesu=9 de xunetu de 2008 |autor= Alsos, Jan |editor= Planetworldcup.com |idioma=inglés }}</ref> * [[Teófilo Cubillas]]. * [[Julio Baylón]]. * [[Pedro Pablo Lleón]]. *[[Javier Gonzáles]]. |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1978|Arxentina 1978]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1978/squad_per78.html |títulu= Peru's World Cup squad 1978 |fechaaccesu=9 de xunetu de 2008 |autor= Alsos, Jan |editor= Planetworldcup.com |idioma=inglés }}</ref> * [[Jaime Duarte]]. * [[José Velásquez Castillo]]. * [[César Cueto]]. * [[Teófilo Cubillas]]. * [[Guillermo La Rosa]]. *[[Roberto Rojas Tardíu|Roberto Rojas]] * [[Hugo Sotil]]. *[[Juan Cáceres]] |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 1982|España 1982]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= http://www.planetworldcup.com/CUPS/1982/squad_per82.html |títulu= Peru's World Cup squad 1982 |fechaaccesu=9 de xunetu de 2008 |autor= Alsos, Jan |editor= Planetworldcup.com |idioma=inglés }}</ref> * [[José Gonzáles Ganoza]]. * [[Jaime Duarte]]. * [[Jorge Olaechea]]. * Salvador Salguero. |valign="top"| '''[[Copa Mundial de Fútbol de 2018|Rusia 2018]]''':<ref name="mundiales" /><ref>{{cita web |url= https://depor.com/mundial/seleccion-peruana/peru-rusia-2018-sergio-pena-quedu-fuera-mundial-paolo-guerreru-ocupe-plaza-75788 |títulu= Peru's World Cup squad 2018 |fechaaccesu= 3 de xunu de 2018 |autor= Depor |editor= Depor.com |idioma= castellanu }}</ref> * [[Miguel Araujo]]. |} === Copa América === [[Ficheru:Seleccion peruana 1959.jpg|miniaturadeimagen|300px|Plantía del escoyíu de 1959 que cuntaba coles figures de los aliancistas [[Juan Joya]], [[Óscar Gómez Sánchez]] y [[Víctor Benítez]].]] [[Ficheru:Sotil Cubillas Challe 1973.png|miniaturadeimagen|200px|[[Hugo Sotil]], [[Teófilo Cubillas]] y el xugador crema [[Roberto Challe]] (derecha a izquierda) nel Estadiu Nacional en 1973.]] Tocantes a [[Copa América|Copes América]], Alianza apurrió xugadores en toles ediciones nes que participó el repartu peruanu con esceición de la [[Copa América 1929|edición de 1929]], onde la [[Federación Peruana de Fútbol]] sancionó al club por negase a emprestar xugadores naquel tornéu, una y bones la institución travesaba, por esi entós, una difícil situación económica. La [[Copa América 2004]] foi la edición nes qu'hubo más presencies ''aliancistas'' con un total d'ocho escoyíos.<ref name="america04" /> Sicasí, nes Copes América de [[Copa América 1989|1989]] y [[Copa América 1995|1995]] solo foi convocáu un xugador ''aliancista'': [[Juan Reynoso Guzmán|Juan Reynoso]] y [[Juan José Jayo Legario|Juan Jayo]] respeutivamente.<ref name="america89" /><ref name="america95" /> {| width=650 |valign="top"| '''[[Copa América 1927]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/27safull.html#rosters Copa América 1927 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1927 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Filomeno García. * [[Jorge Koochoi Sarmiento]]. * [[José María Lavalle]]. * [[Alberto Montellanos]]. * [[Demetrio Neyra]]. * Eugenio Segalá. * [[Alejandro Villanueva]]. '''[[Copa América 1935]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/35safull.html#rosters Copa América 1935 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1935 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Eulogio García. * José Morales. * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. * [[Alejandro Villanueva]]. * [[Domingo García Heredia|Domingo García]]. '''[[Copa América 1937]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/37safull.html#rosters Copa América 1937 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1937 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José María Lavalle]]. * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. * [[Alejandro Villanueva]]. '''[[Copa América 1939]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/39safull.html#rosters Copa América 1939 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1939 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * Juan Quispe. * [[Juan Valdivieso Padilla|Juan Valdivieso]]. '''[[Copa América 1941]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/41safull.html#rosters Copa América 1941 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1941 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]] * Juan Quispe '''[[Copa América 1942]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/42safull.html#rosters Copa América 1942 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1942 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * Juan Quispe. '''[[Copa América 1947]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/47safull.html#rosters Copa América 1947 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1947 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Félix Castillo]].<ref name="clasico43" /> * Carlos Gómez Sánchez. * [[Cornelio Heredia]].<ref name="cornelio">{{cita web |url= http://www.terra.com/deportes/articulo/html/fox133871.htm |títulu= Fina Cornelio Heredia, figura llexendaria |fechaaccesu=4 de mayu de 2009 |editor= Terra.com }}</ref> '''[[Copa América 1949]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/49safull.html#rosters Copa América 1949 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1949 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Gerardo Arce. * [[Félix Castillo]]. * Félix Fuentes. * Carlos Gómez Sánchez. * [[Cornelio Heredia]]. * Víctor Pedraza. * [[Juan Emilio Salinas]]. |valign="top"| '''[[Copa América 1953]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/53safull.html#rosters Copa América 1953 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1953 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2008 |idioma=inglés }}</ref> * [[Guillermo Barbadillo]]. * Roberto Castillo. * [[Óscar Gómez Sánchez]].<ref name="OGS">{{cita web |url= http://dechalaca.com/content/view/3550/79/ |títulu= Lo cabal, Tíu: Quimba y garra, esencies perdíes |fechaaccesu=4 de mayu de 2009 |autor= Giuffra, José Augusto |editor= Dechalaca.com |añu= 2009 }}</ref> '''[[Copa América 1955]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/55safull.html#rosters Copa América 1955 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1955 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Guillermo Barbadillo]].<ref name="armando" /> * Félix Castillo. * [[Óscar Gómez Sánchez]].<ref name="OGS" /> '''[[Copa América 1956]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/56safull.html#rosters Copa América 1956 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1956 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Guillermo Barbadillo]]. * Félix Castillo. * [[Óscar Gómez Sánchez]].<ref name="OGS" /> * [[Cornelio Heredia]].<ref name="cornelio" /> '''[[Copa América 1957]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/57safull.html#rosters Copa América 1957 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1957 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Víctor Benítez]]. * [[Juan Joya]].<ref>{{Enllaz rotu|1={{cita web |url = http://www.elmen.com.pe/online/indice.asp?tfi=EMDeportes&ta=2009&tm=04&td=19 |títulu = Deportes |fechaaccesu = 4 de mayu de 2009 |editor = Elmen.com.pe |añu = 2009 }} |2=http://www.elmen.com.pe/online/indice.asp?tfi=EMDeportes&ta=2009&tm=04&td=19 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> '''[[Campeonatu Suramericanu 1959 (Arxentina)|Copa América 1959]]''':<ref>{{cita web |url= https://web.archive.org/web/http://www.rsssf.com/tables/59safull.html#rosters Copa América 1959 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1959 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Víctor Benítez]]. * [[Óscar Gómez Sánchez]]. * [[Juan Joya]]. '''[[Copa América 1963]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/63safull.html#rosters Copa América 1963 - Rosters |títulu= Southamerican Championship 1963 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Rodolfo Bazán]]. * Juan de la Vega. * [[Pedro Pablo Lleón]]. * Víctor Rostaing Bernaza. * Enrique Tenemás. '''[[Copa América 1975]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/75safull.html#rosters Copa América 1975 - Rosters |títulu= Copa América 1975 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[César Cueto]]. * [[José González Ganoza]]. * Santiago Ojeda. * [[José Velásquez Castillo|José Velásquez]]. '''[[Copa América 1979]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/79safull.html#rosters Copa América 1979 - Rosters |títulu= Copa América 1979 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Jaime Duarte]]. * [[Guillermo La Rosa]]. * [[Jorge Olaechea]]. * Freddy Ravello. '''[[Copa América 1987]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/87safull.html#rosters Copa América 1987 - Rosters |títulu= Copa América 1987 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José González Ganoza]]. * [[Juan Reynoso Guzmán|Juan Reynoso]]. * Eugenio La Rosa. |valign="top"| '''[[Copa América 1989]]''':<ref name="america89">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/89safull.html#rosters Copa América 1989 - Rosters |títulu= Copa América 1989 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Juan Reynoso Guzmán|Juan Reynoso]]. '''[[Copa América 1991]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/91safull.html#rosters Copa América 1991 - Rosters |títulu= Copa América 1991 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * Jesús Purizaga. * César Rodríguez. '''[[Copa América 1993]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/93safull.html#rosters Copa América 1993 - Rosters |títulu= Copa América 1993 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José Soto Gómez|José Sotu]]. * Mario Rodríguez. * [[Darío Muchotrigo]]. * [[Waldir Sáenz]]. * Agapito Rodríguez. '''[[Copa América 1995]]''':<ref name="america95">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/95safull.html#rosters Copa América 1995 - Rosters |títulu= Copa América 1995 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Juan José Jayo Legario|Juan Jayo Legario]]. '''[[Copa América 1997]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/97safull.html#rosters Copa América 1997 - Rosters |títulu= Copa América 1997 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * José Luis Reyna. * César Rosales. * [[Waldir Sáenz]]. '''[[Copa América 1999]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/99safull.html#rosters Copa América 1999 - Rosters |títulu= Copa América 1999 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José Soto Gómez|José Sotu]]. * [[Claudio Pizarro]]. * [[José Chacón]]. '''[[Copa América 2001]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/2001safull.html#rosters Copa América 2001 - Rosters |títulu= Copa América 2001 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[José Soto Gómez|José Sotu]]. * [[Marco Flores]]. * [[Luis Hernández Díaz|Luis Hernández]]. '''[[Copa América 2004]]''':<ref name="america04">{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/2004safull.html#rosters Copa América 2004 - Rosters |títulu= Copa América 2004 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Martín Hidalgo]]. * [[Walter Vílchez]]. * [[Juan José Jayo Legario|Juan Jayo Legario]]. * [[Aldo Olcese]]. * [[Guillermo Salas]]. * [[Jefferson Farfán]]. * [[Marko Ciurlizza]]. * [[Leao Furaca]]. '''[[Copa América 2007]]''':<ref>{{cita web |url= http://www.rsssf.com/tables/2007safull.html#rosters Copa América 2007 - Rosters |títulu= Copa América 2007 |fechaaccesu=16 de xunu de 2008 |autor= Tabeira, Martín and Morrison, Neil |editor= Rsssf.com |añu= 2007 |idioma=inglés }}</ref> * [[Jhoel Herrera]]. * [[George Forsyth]]. '''[[Copa América 2011]]''': * [[Christian Ramos]]. * [[Salomón Libman]]. '''[[Copa América 2015]]''': * [[Christian Cueva]]. '''[[Copa América 2016]]''': * [[Óscar Vílchez]]. |} === Xuegos Olímpicos === [[Ficheru:Bundesarchiv Bild 183-R82532, Berlin, Olympia-Stadion (Luftaufnahme).jpg|left|miniaturadeimagen|250px|Vista aérea del [[Estadiu Olímpicu de Berlín]].]] Alianza Lima tuvo presente nos dos [[Xuegos Olímpicos|Olimpiaes]] nes que la [[Seleición de fútbol de Perú|seleición peruana de fútbol]] algamó a participar, apurriendo al conglomeráu nacional a dellos elementos del so plantel deportivu. {| width=650 |valign="top"| '''[[Xuegos Olímpicos de Berlín 1936]]''': * [[José María Lavalle]]. * [[Adelfo Magallanes Campos|Adelfo Magallanes]]. * José Morales. * [[Juan Valdivieso]]. * [[Alejandro Villanueva]]. * Eulogio García. * Enrique Landa. |valign="top"| '''[[Xuegos Olímpicos de Roma 1960]]''': * Daniel Eral. |} == Palmarés == [[Ficheru:2006ALCC.jpg|miniaturadeimagen|250px|derecha|Estadiu Alejandro Villanueva na final del Campeonatu Descentralizáu 2006.]] === Torneos internacionales === {| {{tablaguapa}} {| border=1 width=80% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color:; font-size: 95%; text-align: center;" width="100%" |- align=center bgcolor=#142F5A style="color:white;" !Competición !Títulos !Subtítulos |- |'''[[Copa Simón Bolívar]] (1/0)''' |[[1976]].{{refn|Entamáu pola Federación Venezolana de Fútbol.|group="n"}}<ref>{{cita web|url=http://www.rsssf.com/sacups/simonbolivar76b.html|títulu=Copa Simón Bolívar 1976 (2nd tournament)|autor=Pérez Pérez, Eliézer Sebastián|editor=Rsssf.com|idioma=inglés|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref><ref>{{cita web|url=http://dechalaca.com/copaperu/productu-peruanu/defensor-lima-1975-el granate-del-llibertador|títulu=Defensor Lima 1975: El granate del Llibertador|autor=Capo, Roberto|editor=Dechalaca.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=29 de setiembre de 2010}}</ref><ref>{{cita web|url=http://cheelax.net/news_1166_Alianza-Lima-Campeon-de%20peracabar-Copa-Simon-Bolivar-1976-II-.html|títulu=Copia archivada|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20120325223725/http://cheelax.net/news_1166_Alianza-Lima-Campeon-de|fechaarchivu=2012-03-25|fechaaccesu=21 de xunu de 2011}}</ref> '''<small>(Récor compartíu)</small>''' | |} === Torneos nacionales === {| border="1" width="100%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 2px #aaa solid; border-collapse: collapse; border-color:; font-size: 95%; text-align: center;" |- align="center" bgcolor="#142F5A" style="color:white;" ! width="20%" |{{bandera|tamaño=15px|Perú}} Competición ! width="30%" |Títulos ! width="30%" |Subtítulos |- |'''[[Primer División de Perú]] (25/21)''' |[[1918]], [[1919]], [[1927]], [[1928]], [[1931]], [[1932]], [[1933]], [[1948]], [[1952]], [[1954]], [[1955]], [[1962]], [[1963]], [[1965]], [[1975]], [[1977]], [[1978]], [[1997]], [[2001]], [[2003]], [[2004]], [[2006]], [[2017]], [[2021]], [[2022]].<ref name="títulos" /> |[[1930]], [[1934]], [[1935]], [[1937]], [[1943]], [[1953]], [[1956]], [[1961]], [[1964]], [[1971]], [[1982]], [[1986]], [[1987]], [[1993]], [[1994]], [[1996]], [[1999]], [[2009]], [[2011]], [[Campeonatu Descentralizáu 2018|2018]], [[2019]].<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/Futbol/suramericana/equipos/alianzalima/index.asp|títulu=Copa Suramericana 2002: Equipos: Alianza Lima|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090228180037/http://www.peru.com/futbol/suramericana/equipos/alianzalima/index.asp|fechaarchivu=28 de febreru de 2009|editor=Peru.com|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> |- |'''[[Copa de Campeones de Perú]] (1)''' |1919. | |- |'''[[Campeones de la Primer División de Perú#Apertura|Tornéu Apertura]] (5/4)''' |[[Campeonatu Descentralizáu 1997#Tornéu Apertura|1997]], [[Campeonatu Descentralizáu 2001#Tornéu Apertura|2001]], [[Campeonatu Descentralizáu 2004#Tornéu Apertura|2004]], [[Campeonatu Descentralizáu 2006#Tornéu Apertura|2006]], [[Tornéu Apertura 2017 (Perú)|2017]].<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresapertura.aspx|títulu=Palmarés Tornéu Apertura de Fútbol Profesional|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090422231823/http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresapertura.aspx|fechaarchivu=22 d'abril de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> |[[Campeonatu Descentralizáu 1999#Tornéu Apertura|1999]], [[Campeonatu Descentralizáu 2002#Tornéu Apertura|2002]], [[Campeonatu Descentralizáu 2003#Tornéu Apertura|2003]], [[Tornéu Apertura 2018 (Perú)|2018]].<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/1999/tabla.html|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Apertura 1999|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20091218120320/http://www.peru.com/futbol/apertura/pasaos/1999/tabla.html|fechaarchivu=18 d'avientu de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref><ref name="a2002">{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2002/tablaposiciones.asp|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Apertura 2002|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080408004548/http://www.peru.com/futbol/apertura/archivo/2002/tablaposiciones.asp|fechaarchivu=8 d'abril de 2008|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=6 d'abril de 2008|añu=2002}}</ref><ref name="a2003" /> |- |'''[[Campeones de la Primer División de Perú#Clausura|Tornéu Clausura]] (7/4)''' |[[Campeonatu Descentralizáu 1997#Tornéu Clausura|1997]], [[Campeonatu Descentralizáu 1999#Tornéu Clausura|1999]], [[Campeonatu Descentralizáu 2003#Tornéu Clausura|2003]], [[Tornéu Clausura 2017 (Perú)|2017]], [[2019]], [[2021]], 2022.<ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresclausura.aspx|títulu=Palmarés Tornéu Clausura de Fútbol Profesional|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20090427195818/http://www.peru.com/Futbol/primer/palmaresclausura.aspx|fechaarchivu=27 d'abril de 2009|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> |[[Campeonatu Descentralizáu 1998#Tornéu Clausura|1998]], [[Campeonatu Descentralizáu 2002#Tornéu Clausura|2002]], [[Campeonatu Descentralizáu 2014#Tornéu Clausura|2014]], [[2018]].<ref>{{cita web|url=http://www.rsssf.com/tablesp/peru98.html|títulu=Peru 1998|autor=Pierrend, José Luis and Nieto Tarazona, Carlos Manuel|editor=Rsssf.com|idioma=inglés|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref><ref>{{cita web|url=http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2002/tablaposiciones.asp|títulu=Tabla de posiciones Tornéu Clausura 2002|urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100519192329/http://www.peru.com/futbol/clausura/archivu/2002/tablaposiciones.asp|fechaarchivu=19 de mayu de 2010|editor=Peru.com|idioma=castellanu|fechaaccesu=18 de xunetu de 2010}}</ref> |- |'''[[Tornéu del Inca]] (1/1)''' |[[Tornéu del Inca 2014|2014]].<ref>https://www.youtube.com/watch?v=TN3tt7mYl0Y</ref> |[[Tornéu del Inca 2015|2015]]. |- |'''[[Tornéu de Primeros Equipos (Perú)|Tornéu de Primeros Equipos]] (3)''' |1931, 1932, 1933.<ref name="unu" /> | |- |'''[[Campeonatos Rexonales de Perú#Tornéu Descentralizáu|Tornéu Descentralizáu]] (2)''' |1986, 1987.<ref name="unu" /> | |- |'''[[Campeonatos Rexonales de Perú|Rexón Metropolitana]] (3)''' |1985, 1989-I, 1990-II.<ref>{{cita web|url=http://www.rsssf.com/tablesp/peruregchamp.html|títulu=Peru - List of Rexonal Champions 1984-1991|autor=Pierrend, José Luis|editor=Rsssf.com|idioma=inglés|fechaaccesu=29 d'abril de 2009}}</ref> | |- |'''[[Segunda División de Perú]] (1)''' |1939 | |} === Torneos amistosos nacionales === * '''[[Campeonatu d'Apertura de Perú|Campeonatu d'Apertura]] (3):''' 1949, 1950, 1963. * '''Cuadrangular de Branu (1):''' [[Cuadrangular de Branu 1990|1990]].<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/limaverano90.html</ref> * '''Copa de la inauguración del Estadiu Monumental de la UNSA (1):''' 1995.<ref>http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?s=0a368bc3aeb39fd5ead256d02y1y8c6a&t=466518&page=70</ref> * '''[[Copa El Gráficu-Perú]] (2):''' 1999, 2003.<ref name="copalibero">{{cita web |url = http://www.rsssf.com/tablesg/grafico.html|títulu = Copa "El Gráficu Perú"|fechaaccesu = 29 d'abril de 2009|autor = Nieto Tarazona, Carlos Manuel|editor = Rsssf.com|idioma = inglés}}</ref> * '''Copa San Juan (1):''' 2011.<ref>{{cita web |url = http://proycontra.com.pe/2011/06/27/alianza-lima-llevo-copa-san-juan/|títulu = Alianza Lima llevó copa San Juan|fechaaccesu = 27 de xunu de 2011|editor = Proycontra.com.pe|idioma = castellanu|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20110705043339/http://proycontra.com.pe/2011/06/27/alianza-lima-llevo-copa-san-juan/|fechaarchivu = 5 de xunetu de 2011}}</ref> * '''Copa IPD (1):''' 2011.<ref>{{cita web|url = http://www.clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=3633|títulu = Alianza Lima vence 2-1 a Mannucci en partíu amistosu Copa IPD|fechaaccesu = 29 de xunu de 2011|editor = Clubalianzalima.com|idioma = castellanu|urlarchivu = https://web.archive.org/web/20180130204345/http://www.clubalianzalima.com/pages/noticia_f.asp?codigo_noticia=3633|fechaarchivu = 2018-01-30}}</ref> * '''Copa Depor (1):''' 2011.<ref>http://www.bolavip.com/16799/alianza-lima-empato-con-universitariu-y llévose-la copa-depor/</ref><ref>{{cita web |url=http://depor.pe/futbol-peruano/801029/noticia-amistoso-y-alianza-lima-enfréntense-hoy-copa-depor |títulu=Copia archivada |fechaaccesu=20 de xunetu de 2011 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20110720040158/http://depor.pe/futbol-peruano/801029/noticia-amistoso-y-alianza-lima-enfréntense-hoy-copa-depor |fechaarchivu=20 de xunetu de 2011 |url=http://depor.pe/futbol-peruano/801029/noticia-amistoso-y-alianza-lima-enfréntense-hoy-copa-depor }}</ref> * '''Supercopa Movistar (1):''' [[Supercopa Movistar 2018|2018]].<ref>{{Cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/descentralizado/alianza-lima-celebro-ganar-supercopa-movistar-video-62083/|títulu=Alianza Lima con racha de campeón: así celebró tras ganar la Supercopa Movistar|fechaaccesu=}}</ref><ref>{{Cita web|url=https://andina.pe/agencia/video-alianza-lima-gano-al-sport-boys-por-supercopa-movistar-43869.aspx|títulu=Alianza Lima ganó al Sport Boys por la Supercopa Movistar|fechaaccesu=}}</ref> === Torneos amistosos internacionales === * '''Copa Ciudá de Rosario (1):''' [[Torneos de branu del fútbol arxentino de 2011#Copa Ciudá de Rosario|2011]].<ref>{{cita web |url = http://elcomercio.pe/deportes/703069/noticia-alianza-campeon-intimos-ganaron-triangular-arxentina |títulu = ¡Alianza campeón!: los íntimos ganaron el triangular n'Arxentina |fechaaccesu = 23 de xineru de 2011 |editor = Elcomercio.pe |idioma = castellanu}}</ref> * '''Copa de la Hermandá Colo Colo-Alianza Lima (1):''' 2011.<ref>https://web.archive.org/web/http://deportes.chilealrojo.cl/2011/10/06/colo-colo-y-alianza-lima-apostaren-alcuentru-pola amistá/</ref><ref>http://www.libero.pe/alianza-lima-debuto-con-un empate-0-0-con-el-colo-colo-de-chile-2011-10-06</ref> * '''[[Troféu DirecTV de la Copa EuroAmericana|Troféu DirecTV]] (1):''' [[Copa EuroAmericana 2014|2014]].<ref>{{Cita web|url=https://depor.com/futbol-peruano/alianza-lima-dia-hoy-gano-trofeo-copa-euroamericana-43276/|títulu=Alianza Lima: un día como hoy, ganó el trofeo de la Copa Euroamericana|autor=Eduardo Combe|fechaaccesu=}}</ref> === Torneos xuveniles nacionales === * '''[[Tornéu de Promoción y Reserva]] (1):''' [[Tornéu de Promoción y Reserva de 2011|2011]]. * '''[[Tornéu de Primeros Equipos (Perú)#Campeones de Reserves|Tornéu de Reserves]] (2):''' 1932, 1934. '''<small>(Récor compartíu)</small>''' * Subcampeón del [[Tornéu de Promoción y Reserva]] (1): [[Tornéu de Promoción y Reserva de 2013|2013]]. == Notes == {{llistaref|group=n}} == Ver tamién == * [[Historia del Club Alianza Lima]]. * [[Cronoloxía del Club Alianza Lima]]. * [[Traxedia aérea del Club Alianza Lima]]. * [[Futbolistes del Club Alianza Lima]]. * [[Entrenadores del Club Alianza Lima]]. * [[Presidentes del Club Alianza Lima]]. * [[Club Alianza Lima Vóley]]. * [[Estadiu Alejandro Villanueva]]. * [[Superclásico del fútbol peruano]]. * [[Lliga Peruana de Fútbol]]. == Bibliografía == <div class="references-medium"> * {{cita llibru |autor=Benavides, Martín |títulu=Una pelota de trapu, un corazón blanquiazul. Tradición ya identidá n'Alianza Lima 1901-1996 |añu=[[2000]] |editorial=Fondu Editorial de la [[Pontificia Universidá Católica de Perú]] |id=ISBN 9972-42-173-2}} * {{cita llibru |autor=[[El Comercio (Perú)|Empresa Editora El Comercio]] |títulu=Llibro d'Oru d'Alianza Lima |añu=[[2002]] |id=ISBN 9972-617-90-4}} * {{cita llibru |autor=[[César Miró|Miró Quesada, César]] |títulu=Los Íntimos de La Victoria |añu=[[1958]]}} * {{cita llibru |autor=Panfichi, Aldo; Millones, Luis; y Vich, Víctor |títulu=Nel corazón del pueblu. Pasión y gloria d'Alianza Lima 1901-2001 |añu=[[2001]] |editorial=[[Congresu de Perú]] |id=ISBN 9972-890-03-1}} </div> * {{cita llibru |autor=Ramírez Cruz, Eugenio |títulu=Historia y Lleenda del Club Alianza Lima 1901-2001 |añu=[[2002]] |editorial=Editorial Juan Gutemberg}} == Referencies == {{llistaref|3}} == Enllaces esternos == {{commonscat}} {{wikiquote|Club Alianza Lima}} * [http://www.clubalianzalima.com/ Sitiu web oficial] * {{facebook|ClubAlianzaLima}} * {{twitter|ClubALoficial}} * {{YouTube|channel=AlianzaLimaNoticias}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Equipos de fútbol de Perú]] 4kugosozaim30aqxttib4bn52qoino3 0 167502 4379174 4377638 2025-06-24T16:17:14Z CommonsDelinker 488 Replacing Flag_of_Peru_(1822-1825).svg with [[File:Flag_of_Peru_(1822–1825).svg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR6|Criterion 6]]). 4379174 wikitext text/x-wiki {{Ficha de conflictu militar |nome = Guerra de la Independencia Arxentina |imaxe = Suipacha.jpg |descripción_imaxe = La [[Batalla de Suipacha]] foi la primer victoria del [[Exércitu Arxentín]]. |leyenda = |conflictu = Parte de les [[Guerres de la Independencia Hispanoamericana]] |fecha = [[1810]] - [[1825]] |llugar = [[América Austral]] |coordenaes = |resultáu = {{bandera|Arxentina|alt}} Victoria independentista. Independencia de l'[[Arxentina]].<ref group="n.">La [[Patagonia]] y la [[rexón chaqueña]] yeren reivindicaes pola Arxentina, pero nun fueron efeutivamente incorporaes hasta la [[Conquista del Desiertu]] y la [[Conquista del Chaco]].</ref> |consecuencies= |descripción= |casus= |territoriu= |combatientes1 = {{bandera|Arxentina|alt}} [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]] * {{bandera imaxe |Flag_of_Chile_(1812-1814).svg}} [[Chile]]<ref group="n.">El 14 de xunu de 1811, Buenos Aires recibió una columna auxiliar de Chile en sofitu al procesu revolucionariu. {{cita|“La columna auxiliar de Buenos Aires, fuerte de 300 homes (100 dragones y 200 infantes) qu'acampaba a redoma de Santiago, allegara en sostén de l'autoridá de la Xunta (d'esta ciudá), siguió la so marcha a órdenes del so comandante don Andrés Alcázar, veteranu de la frontera d'Arauco, y metanes ovaciones llegó a Buenos Aires (14 de xunu de 1811), onde foi recibida en trunfu, anovando'l xuramentu de morrer al llau de los arxentinos pa ‘destruyir la tiranía y defender la llibertá'. Les armes de los dos revoluciones fraternizaban asina al par que les sos idees”.|[[Bartolomé Mitre]], ''Historia de San Martín y la emancipación americana''.}} Lima, capital del virreinatu de Perú, yera'l centru de los movimientos contrarrevolucionarios n'América del Sur. Lima yera una amenaza pa Buenos Aires y Santiago de Chile. Pero la ciudá de la Plata tenía tamién frente a ella la oposición realista de Montevidéu. Dende esta base naval podía amenaciase a la revolución. Ye nesa circunstancia que Buenos Aires ciudá recibió l'ayuda de la división auxiliadora de la so hermana tresandina, recibiendo tamién armamentu y municiones pa sostener los frentes de Guerra. Sicasí, Chile recayó integramente sol poder español y recién foi llibertáu cuando en 1817 l'arxentín [[José de San Martín]] aidó col poderosu [[Exércitu de los Andes]] a [[Bernardo O'Higgins]] pa llibertar a Chile. [http://www.trascarton.com.ar/ediciones-2011/124-xunu/628-hermandá-revolucionaria.html][http://www.trascarton.com.ar/ediciones-2011/124-xunu/628-hermandá-revolucionaria.html]</ref><ref group="n.">Ente febreru y marzu de 1811 l'arxentín [[Manuel Dorrego]] crució'l cordal de Los Andes en siquier 4 oportunidaes, llevando alredor de 400 soldaos chilenos voluntarios a reforzar les tropes arxentines somorguiaes na Guerra d'Independencia, midida solicitada pol gobiernu arxentín y sofitada pol líder de la Xunta de Gobiernu en Chile, Juan Martínez de Rozas. Vease Sosa de Newton, Lily (1973), ''Dorrego'', Plus ultra.</ref> * {{bandera imaxe |Flag_of_the_Gran_Colombia.svg}} [[Gran Colombia]]<ref group="n.">La [[Gran Colombia]] y les fuercies militares de les Provincies Xuníes llucharon xuntes mientres la última fase de les Guerres d'Independencia de dambos países; nengún de los dos gobiernos lluchaba pol so propiu territoriu, sinón qu'enfrentaben al [[Virreinatu de Perú]], que yera una amenaza contra dambos países, y que yá nel pasáu había llanzáu ataques contra los independentistes de dambes rexones. Vease {{cita publicación |autor=[[María Sáenz Quesada|Sáenz Quesada, María]] |títulu=Ayacucho, la más gloriosa victoria |publicación=[[Tou ye Historia]] |númberu=91 |añu=1974 }}</ref> * {{bandera imaxe |Flag of Peru (1822–1825).svg}} [[Perú]]<ref group="n.">La [[República de Perú]] foi lliberada primeramente por aición del xeneral San Martín; tres el so [[Declaración d'Independencia de Perú|Declaración d'Independencia]], les tropes peruanes participaron na [[Independencia de Perú|campaña militar]] p'asegurala, ya indireutamente collaboraron col sostenimento de la independencia arxentina. Tamién la participación peruana na [[campaña de Sucre nel Altu Perú]], onde llevaron alantre la mayor parte de les operaciones, esanició la presencia realista na frontera norte de l'actual Arxentina. Vease {{cita llibru |autor=José Luis Roca |títulu=Nin con Lima nin con Buenos Aires: la formación d'un estáu nacional en Charcas editorial=Plural |añu=2007 }}</ref> * {{bandera imaxe |Bandera_de_la Provincia Llibre_de_Guayaquil.svg}} [[Provincia Llibre de Guayaquil]]<ref group="n.">La participación de la [[Provincia Llibre de Guayaquil]] foi totalmente indireuta, y na práctica la so remanar tuvo llindáu a asegurar la independencia de l'actual [[República del Ecuador]]; sicasí, tien de considerá-ylo aliáu del Exércitu Llibertador de Perú, del cual formaben parte tropes y oficiales rioplatenses. Vease {{cita llibru |autor=Camogli, Pablo |títulu=Batalles pola llibertá |editorial=Aguilar |añu=2005 |páxines=341-345 }}</ref> |combatientes2 = {{bandera2|España|1785}}<ref group="n.">Per España tien d'entendese la monarquía española, qu'inclúi la España peninsular y les dependencies americanes que permanecíen sol control de les autoridaes coloniales.</ref><ref group="n.">Mientres un curtiu periodu ente 1811 y 1812, [[Portugal]] foi batallosu a favor d'España, pero la so aición nun tuvo coordinada coles autoridaes coloniales.</ref><ref group="n.">Paraguay participó como parte del Imperiu Español, darréu'l so estáu aisllóse y nun participó nin a favor nin en contra de la independencia de les Provincies del Río de la Plata.</ref> |comandante1 = [[Antonio González Balcarce]] * [[Manuel Belgrano]] * [[José Artigas]] * [[José Rondeau]] * [[José de San Martín]] * [[Martín Miguel de Güemes|Martín Güemes]] {{MEC}} * [[Guillermo Brown]] * [[Gregorio Aráoz de Lamadrid]] |comandante2=[[José Manuel de Goyeneche]] * [[Gaspar de Vigodet]] * [[Jacinto de Romarate]] * [[Bernardo de Velasco]] * [[Joaquín de la Pezuela]] * [[José de la Serna]] * [[Pedro Antonio de Olañeta]] * [[Juan Ramírez Orozco]] *[[Juan Pio Tristán]] *[[Mariano Osorio]] |soldaos1 = |soldaos2 = |baxes1 = |baxes2 = }} Denominar '''Guerra de la Independencia Arxentina''' o de les '''Provincies Xuníes del Río de la Plata''' al conxuntu de combates y campañes militares asocedíos nel marcu de les [[guerres d'independencia hispanoamericanes]] en diversos países d'América del sur, nos que participaron fuercies militares de les [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]], l'estáu qu'asocedió al [[Virreinatu del Río de la Plata]] y qu'antecedió a la [[República Arxentina]]. Los bandos engarraos suelen ser identificaos polos historiadores y cronistes llatinoamericanos como [[patriotismu|patriotes]] y [[Exércitu Realista n'América|realistes]], yá que se trató d'un enfrentamientu ente quien defendíen la [[independencia]] de la so [[patria]] y la creación de los nuevos [[estáu nación|estaos]] [[Hispanoamérica|americanos]], y aquellos que defendíen la continuidá d'estes [[Provincies españoles d'América|provincies]] dientro de la [[monarquía española]] del rei [[Fernandu VII d'España|Fernando VII]]<ref group="n.">Una tradición proveniente de la dómina de la [[Conquista española d'América|conquista]] consideraba que l'[[América española]] yera una dependencia personal del rei. Los realistes [[lliberalismu|lliberales]], sicasí, siguiendo a la [[constitución española de 1812]], intentaron axuntar [[Constitución española de 1812#Una constitución pa un Imperiu|nun solu estáu]] a la metrópolis y les colonies. Sicasí, yá que dambos partíos, los lliberales y los absolutistes, consideraben al rei'l so Xefe d'Estáu, correspuende llamar a dambos ''"realistes"''.</ref><ref>Vease [[Ricardo Levene]], ''La Indies nun yera colonies'', Ed. Espasa-Calpe, Méxicu, 1951. Vease tamién [https://books.google.es/books?id=bQj2cpZsm9gC&pg=PA84&dq=Jose+manuel+de+goyeneche&lr=&as_brr=3&ei=_VoQStbEIoS2yATWksSyCw#v=onepage&q&f=false Los oríxenes del gobiernu representativu nel Perú: les eleiciones (1809-1826), por Valentín Paniagua, Fondu Editorial PUCP, Lima, 2003.] Consultáu'l 9 de xunetu de 2010.</ref> Namái una parte menor d'estos enfrentamientos tuvo llugar nel territoriu de l'actual Arxentina. La mayoría asocedió nos territorios del antiguu Virreinatu del Río de la Plata que al rematar la guerra quedaron fora de les Provincies Xuníes, o n'otres rexones d'[[América del Sur]] que nunca pertenecieron a esi virreinatu, tales como [[Chile]], [[Perú]] y [[Ecuador]]. Sicasí, en tolos casos considérase que los bandos engarraos lluchaben non solamente pola situación nesos territorios, sinón tamién pola [[soberanía nacional]] sobre'l territoriu que perteneciera al Virreinatu del Río de la Plata. Tamién hubo enfrentamientos nel mar, en dellos casos n'agües bien alloñaes del [[América|continente americanu]]. Pueden estremase trés frentes militares principales: * el '''frente oriental''' o del [[Mariña arxentina|mariña]], sobre los ríos de la [[cuenca de la Plata]], qu'inclúi les campañes nel [[Paraguái]], la [[Banda Oriental]], la [[Mesopotamia arxentina]] y los combates navales nel [[Ríu de la Plata]] y los sos afluentes; * el '''frente norte''', con enfrentamientos nes provincies del [[Alto Perú]] y la [[Intendencia de Salta del Tucumán]]; * y el '''frente de los Andes''', qu'inclúi l'aición ofensiva sobre posiciones realistes en [[Capitanía Xeneral de Chile|Chile]], [[Virreinatu de Perú|Perú]] y [[Presidencia de Quito|Ecuador]]. La guerra duró quince años y terminó cola victoria de los independentistes, que llograron consolidar la [[Independencia de l'Arxentina]] y collaboraron na d'otros países d'América del Sur. == Antecedentes == A lo llargo del sieglu XVIII, los cambeos políticos llevaos alantre pola [[Casa de Borbón]] que reemplazó a la [[Casa d'Austria]] a partir del [[16 de payares]] de [[1700]] nel [[Imperiu Español]] tresformaron les dependencies americanes, hasta entós "reinos" relativamente autónomos, en [[Colonia alministrativa|colonies]] dafechu dependientes de decisiones tomaes n'España en beneficiu d'ella.<ref>{{cita llibru |apellíu=Levene |nome=Ricardo |enllaceautor=Ricardo Levene |títulu=Les indies nun yeren colonies |editorial=Espasa-Calpe |allugamientu=Buenos Aires, Méxicu |añu=1951 }}</ref> Ente estes midíes cuntó la fundación del [[Virreinatu del Río de la Plata]] en [[1777]], qu'axuntó territorios dependientes hasta entós al [[Virreinatu de Perú]], y dio una importancia singular a la so capital, la ciudá de [[Buenos Aires]], que tuviera escasa importancia hasta esi momentu.<ref>{{cita llibru |apellíu=Kossok |nome=Manfred |títulu=El virreinatu del Río de la Plata; la so estructura económicu social |editorial=Hyspamérica |añu=1986 }}</ref> El Virreinatu del Río de la Plata, perteneciente al [[Imperiu español]], foi creáu en [[1776]] con territorios que pertenecieren al [[Virreinatu de Perú]],<ref>L'únicu territoriu del virreinatu que nun perteneciera al Perú yera'l [[Correximientu de Cuyo]]. Vease [[Antonio Zinny]], ''Historia de los gobernadores de les Provincies Arxentines'', Ed, Hyspamérica, 1987. ISBN 950-614-685-3</ref> y que poco dempués se [[Organización territorial del Virreinatu del Río de la Plata|reorganizaron]] n'ocho [[Intendencia indiana|intendencies]]: [[Intendencia de La Paz|La Paz]], [[Intendencia de Cochabamba|Cochabamba]], [[Intendencia de Chuquisaca|Chuquisaca]] o Charcas, [[Intendencia de Potosí|Potosí]], [[Intendencia de Salta del Tucumán|Salta]], [[Intendencia de Córdoba del Tucumán|Córdoba]], [[Intendencia del Paraguay|Paraguay]] y [[Intendencia de Buenos Aires|Buenos Aires]] y cuatro gobernaciones [[Gobiernu Políticu y Militar de Moxos|Moxos]], [[Gobiernu Políticu y Militar de Chiquitos|Chiquitos]], [[Gobernación de les Misiones Guaraníes|Misiones]] y [[Gobernación de Montevidéu|Montevidéu]]. La capital del virreinatu taba na ciudá de [[Buenos Aires]].<ref>Diego Abá de Santillán, ''Historia Arxentina'', Ed. TEA, Bs. As., 1965.</ref> Con esceición de la [[conquista portuguesa de les Misiones Orientales|conquista portuguesa]] de les [[Misiones Orientales]] en [[1801]], que tuvo una respuesta militar llindada ya insuficiente per parte d'España, el territoriu permaneció en paz interna y esterna hasta [[1806]]. Esi añu y el siguiente produciéronse les llamaes [[Invasiones Ingleses]], nes que tropes [[Reinu Uníu de Gran Bretaña ya Irlanda|britániques]] ocuparon de volao Buenos Aires, [[Montevidéu]] y otres places de la [[Banda Oriental]]. Fueron espulsaes pola reaición de la población llocal, que lluchó en defensa de dambes ciudaes entamándose en [[milicia|milicies]]. Estes algamaron un total de 7253 homes n'ochobre de 1806, y anque aumentaron llixeramente antes de la [[Segunda Invasión Inglesa]] ([[1807]]), viéronse bien menguaes cuando l'amenaza británica sumió.<ref>[[Miguel Ángel Scenna]], ''Les breves madures'', Memorial de la Patria, Tomu I, Ed. La Bastilla, Bs. As., 1984. ISBN 950-008-021-4</ref> El súbitu contautu colos conflictos políticos [[Europa|europeos]], la influencia ideolóxica de la [[Ilustración]], y l'exemplu de la [[Revolución francesa]] y de la [[Declaración d'Independencia de los Estaos Xuníos]] xeneraron una actividá política inusitada y creciente nos años que siguieron a les invasiones britániques. La falta de respuestes de parte de la [[metrópolis]] española a los pidíos d'auxiliu de la so colonia y l'esitosu refugu de les poderoses invasiones ensin ayuda esterna fixeron que la población llocal, especialmente de Buenos Aires, adquiriera un altu grau de conciencia política.<ref name="ReferenceA">Scenna, ''Les breves madures'', Memorial de la Patria.</ref> La falta de respuesta dende la metrópolis a los crecientes reclamos d'autonomía económica llevó a la burguesía mercantil de Buenos Aires a formar parte de los grupos que buscaben un cambéu sustancial na rellación con España, dotando a estos de poder económicu.<ref group="n.">L'apertura económica de 1809, llevada alantre pol virréi [[Baltasar Hidalgo de Cisneros]], resultó demasiáu tardida, y de la mesma dio a esti sector una autonomía económica que fizo más evidente la falta del so axugu políticu.</ref><ref>[[Milcíades Peña (padre)|Milcíades Peña]], ''Antes de mayu. Formes sociales del tresplante español al nuevu mundu'', Ed. Fiches, Bs. As., 1975.</ref> Nel contestu d'esa creciente autoconciencia política y social, la noticia de la [[invasión francesa a España]] y el destronamientu del rei [[Fernandu VII]] catalizaron un aumentu de los conflictos internos nel Ríu de la Plata. Diversos esperimentos políticos como'l [[carlotismo]],<ref group="n.">El carlotismo foi un proyeutu d'instalar como rexente – o inclusive como reina – nel territoriu del Río de la Plata a la hermana del rei Fernando, [[Carlota Joaquina de Borbón]], esposa del príncipe rexente de [[Portugal]], por esa dómina residente en [[Rio de Janeiro]].</ref><ref>Roberto Etchepareborda, ''Qué foi'l carlotismo'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1972.</ref> anque llograron axuntar adhesiones, nun pudieron vencer la fidelidá de la población a España y la rocea y refugu a la hexemonía portuguesa. Mientres na metrópolis tenía llugar la [[guerra de la Independencia Española|guerra contra la invasión francesa]], el virreinatu permaneció fiel a l'autoridá de la [[Xunta Suprema Central]], que, apigurando a les diverses [[Xunta de gobiernu xuntes de gobiernu]] surdíes na Península, gobernaba n'España en nome del depuestu rei Fernando, que permanecía prisioneru en [[Francia]]. Asonsañando la organización de la insurrección n'España, fixéronse efímeros intentos d'autogobiernu per mediu de xuntes en [[Xunta de Montevidéu|Montevidéu]], [[Revolución de Chuquisaca|Chuquisaca]] y [[Xunta Tuitiva|La Paz]]. La primera duró nueve meses, escastándose ensin resistencia a fines de [[1809]], la segunda foi eslleida ensin derramamiento de sangre, pero la de La Paz foi sangrientamente entartallada por una espedición unviada dende'l Perú.<ref name="ReferenceA"/> Fora del Río de la Plata, hubo otra [[Primer Xunta de Gobiernu Autónoma de Quito|xunta de gobiernu]] en [[Quitu]], que foi vencida ensin llucha.<ref>Carlos Benedetti, ''Historia de Colombia'', Imprenta del Universu, Lima, 1887, páx. 377.</ref> En Buenos Aires, la llamada [[Asonada de Álzaga]], asocedida'l 1 de xineru de [[1809]], foi ganada militarmente esi mesmu día, causando la disolución de dellos cuerpos de milicianos d'orixe español que participaren na mesma y fortaleciendo a les fuercies criollas. El nuevu [[virréi del Río de la Plata]], [[Baltasar Hidalgo de Cisneros]], reorganizó los cuerpos urbanos de Buenos Aires, modificando la so distribución.<ref>{{cita web |url=http://www.granaderos.com.ar/articulos/art_cisneros.htm |títulu=Providencia del Virréi Cisneros reorganizando los cuerpos voluntarios de Bonos Ayres |fechaaccesu=10 de xunetu de 2010 |autor=Granaderos.com}}</ref> Mientres los primeros meses de [[1810]], dellos grupos conspiraben por separáu pa deponer al virréi y dase dalguna forma d'autogobiernu. A mediaos del mes de mayu, la llegada de la noticia de que casi toa España cayera en manes de los exércitos de [[Napoleón Bonaparte]] y que fuera eslleida la Xunta Suprema Central que gobernaba n'España mientres la [[Guerra de la Independencia española|invasión napoleónica]], catalizó los discutinios políticos y causó l'españíu de la [[Revolución de Mayu]] en Buenos Aires.<ref name="ReferenceA"/> == La Primer Xunta y la Xunta Grande == [[Ficheru:Cornelio Saavedra.jpg|thumb|185px|[[Cornelio Saavedra]], presidente de la [[Primer Xunta]].]] Como resultáu de la [[Revolución de Mayo|revolución]], el [[25 de mayu]] de 1810 establecióse la '''[[Primer Xunta]] de Gobiernu''' presidida por un criollu, [[Cornelio Saavedra]], que pretendió imponer la so autoridá sobremanera'l Virreinatu del Río de la Plata como socesora llexítima del virréi. El 27 de mayu la Xunta unvió una circular a les principales ciudaes del virreinatu na que s'informaba de los fechos, esixíase acatamientu y solicitábase la unviada a la capital d'un diputáu per cada ciudá y villa.<ref name="Acevedo">Edberto Oscar Acevedo, ''La Revolución y les Intendencies'', Ed. Ciudad Arxentina, Bs. As., 2001. ISBN 987-507-204-4</ref> Magar que – a pocu de formada – la Xunta supo que n'España l'autoridá fuera asumida por un [[Conseyu de Rexencia d'España ya Indies|Conseyu de Rexencia]], siguió esixendo acatamientu a la so autoridá y negándo-y la al Conseyu, una y bones ésti fuera electu ensin consentimientu de los americanos. Tampoco la xunta de les Cortes Xenerales del Reinu que sancionó la [[constitución española de 1812]], nes que la representación de los territorios americanos yera claramente inferior a la que la so población ameritaba, modificaría la negativa de les autoridaes llocales a reconocer a cualquier potestá cimera a elles.<ref>Luciano de Privitellio, ''Diez años de política revolucionaria'', en Pablo Camogli, ''Batalles pola llibertá'', Ed. Aguilar, Bs. As., 2005, páx. 29. ISBN 987-04-0105-8</ref><ref name="Scenna1">[[Miguel Ángel Scenna]], ''Arxentinos y españoles'', Revista Toa ye Historia, númberu 129, Bs. As., 1978.</ref> Mientres tou este primer periodu, España tuvo casi dafechu sol control de les fuercies de [[Napoleón Bonaparte]], y la posibilidá de que la Rexencia unviara ayuda militar eficaz a los sos defensores n'América foi refalgada pol gobiernu revolucionariu. Según la Primer Xunta pretendió estender la so autoridá a tol virreinatu y espublizar la revolución por tola América española, la [[Xunta Grande]] que la asocedió estendiendo la representación nel executivu a los representantes del interior, nes sos distintes etapes – estremaes pola mayor o menor influencia de los grupos empobinaos por Cornelio Saavedra y [[Mariano Moreno]] – caltuvo esa política y l'actitú militar espansiva del gobiernu.<ref name="Segreti">Carlos S. A. Segreti, ''L'aurora de la Independencia''. Memorial de la Patria, tomu II, Ed. La Bastilla, Bs. As., 1980.</ref> Recién a mediaos de [[1811]], al conocese en fondura l'algame de la completa derrota sufierta nel [[Alto Perú]], la Xunta adoptó una actitú más prudente.<ref name="Scenna1"/> Pero nun sobrevivió a esti cambéu: en setiembre de 1811 foi reemplazada pol [[Primer Triunviratu (Arxentina)|Primer Triunviratu]], que cola escusa de centralizar l'executivu en poques persones p'asegurar la gobernabilidad, concentró'l poder de decisión en redol a los intereses de Buenos Aires.<ref name="Horowicz">Alejandro Horowicz, ''El país qu'españó. Antecedentes pa una historia arxentina (1806-1820)'', 2 tomos, Ed. Suramericana, Bs. As., 2004. ISBN 950-07-2561-4</ref> === Creación del Exércitu Arxentín === La Guerra d'Independencia empecipió'l mesmu día 25 de mayu de 1810, en que remataba exitosamente la [[Revolución de Mayu]]: el mesmu documentu qu'esixía la formación de la Primer Xunta de gobiernu tamién reclamaba la remisión d'un exércitu al interior del abolíu Virreinatu del Río de la Plata,<ref>''Mayu de 1810. Actes del Cabildru de Buenos Aires'', con estudiu preliminar de Isidoro Ruiz Moreno, Ed. Claridá, Bs. As., 2009, páx. 106. ISBN 978-950-620-287-3</ref> esixencia que foi incorporada a l'acta de formación de la Xunta: {{cita|«''(...) instalada la Xunta, haber de publicar nel términu de 15 díes una espedición de 500 homes p'aidar les provincies interiores del reinu, que haya de colar lo más aína ...''»<ref>{{cita web |url=http://www.elhistoriador.com.ar/documento/independencia/acta_final_sesion_25_de_mayu_1810.php |títulu=Acta del 25 de mayu de 1810 |fechaaccesu=1 d'abril de 2017 |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20170621102638/http://www.elhistoriador.com.ar/documento/independencia/acta_final_sesion_25_de_mayu_1810.php |fechaarchivu=21 de xunu de 2017}}</ref>}} Dos díes más tarde, na circular dirixida a les provincies esixendo la reconocencia a la so autoridá y pidiendo la unviada de diputaos a Buenos Aires, la Xunta manifestaba qu'unviaría ''«una espedición de 500 homes pa lo interior col fin d'apurrir auxilios militares pa faer reparar l'orde, si tarrezse qu'ensin él nun se fadríen llibre y honradamente les eleiciones de vocales diputaos.»''<ref>Maricel García de Flöel, La oposición española a la revolución pola independencia nel Ríu de la Plata., Bs. As., 2000.</ref> Arriendes d'ello, el día 29 de mayu ordenó una reorganización xeneral de les fuercies de la capital: los batallones pasaron a ser reximientos con 1116 places cada unu y establecióse una rigorosa lleva de los folgazanes y sacupaos d'ente 18 y 40 años pa cubrir les vacantes.<ref>Isidoro J. Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', Tomu I, Ed. Emecé, Bs. As., 2004, páx. 75-76. ISBN 950-04-2675-7</ref> Los distintos [[Historia del Exércitu Arxentín|exércitos]] de que dispunxeron los gobiernos rioplatenses aniciar nes fuercies de milicies urbanes de Buenos Aires. De resultes de les reformes de Cisneros, l'[[Organización militar del Virreinatu del Río de la Plata|exércitu del virreinatu]] na ciudá de Buenos Aires taba conformáu en mayu de 1810 por siete batallones d'infantería: los batallones Nᵘ1 y 2 de [[Reximientu de Patricios Patricios]], [[Batallón de Arribeños|Arribeños]], [[Terciu de Cántabros Montañeses|Montañeses]], [[Terciu d'Andaluces Andaluces]], los [[Granaderos de Terrada]] y el [[Batallón de Castes]]; el Cuerpu d'Artillería Volante y los [[Húsares de Pueyrredón]]. Esistíen tamién dellos cuerpos de veteranos, que xubíen a casi 1000 homes, incluyíos el [[Reximientu Fixu de Buenos Aires|Fixu d'Infantería]], los [[Reximientu de Dragones de Buenos Aires|Dragones]] y los [[Fariñonos (Arxentina)|Fariñonos de la Frontera]].<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 75.</ref> Sacante estos postreros, que la so recluta basar principalmente en criollos, toos estos cuerpos veteranos seríen desmantelaos esi mesmu añu. En total, yeren 4145 homes: 3128 d'infantería, 555 de caballería y 462 d'artillería. Antes de fin d'añu sumóse-yos un nuevu reximientu, el [[Regimiento América]] o ''de la Estrella''.<ref>[https://archive.today/20120629123302/http://www.cabezadetigre.com.ar/bio_french.htm Biografía de [[Domingo French]], en cabeza de Tigre.] Consultáu'l 9 de xunetu de 2010.</ref> A estes fuercies habría que suma-y otres que nunca formaron parte –como tales– de les fuercies de les Provincies Xuníes, como les unidaes aparcaes en [[Montevidéu]], diversos cuerpos de defensa de la frontera indíxena, y los 500 homes que colaren n'ochobre de [[1809]] a encalorar les revueltes de [[Revolución de Chuquisaca|Chuquisaca]] y [[Xunta Tuitiva|La Paz]] al mandu de [[Vicente Nieto]].<ref>[http://www.granaderos.com.ar/voluntarios_rei.htm Voluntarios del Rei. Montañeses pola causa d'España, na páxina Granaderos.com.] Consultáu per última vegada'l 10 de xunetu de 2010.</ref> N'años posteriores, estes tropes combatiríen na so mayor parte nes files [[Exércitu Realista n'América|realistes]].<ref name="Luqui">Julio Luqui-Lagleyze (2006). ''Pol rei, la Fe y la Patria.1810-1825'', Madrid, Coleición Adalid, 2006. ISBN 84-9781-222-0.</ref><ref>Mariano Torrente ''Historia de la revolución hispano-americana'', Tomu III, Impr. de L. Amarita, 1830, páx. 494.</ref> Magar la tropa yera numberosa, nun tenía otra esperiencia que les Invasiones Ingleses, y dende entós fueren adomaos por oficiales tan inespertos como los soldaos. Los primeros comandantes fueron oficiales de graduación inferior o civiles, puestos al mandu de les tropes por razones polítiques o pol so carisma personal, non pola so capacidá militar.<ref>Tuliu Halperín Donghi, ''Revolución y guerra; formación d'una élite dirixente na Arxentina criolla'', Bs. As. Ed. Sieglu XXI, 1979. ISBN 987-98701-9-0</ref> === Armamentu y téunica === Les teunoloxíes disponibles y les táctiques utilizaes polos exércitos seríen comunes tantu pa les fuercies independentistes como pa les realistes, y nun camudaríen enforma a lo llargo de toles campañes. Los exércitos de la dómina taben distribuyíos en trés armes: infantería, caballería y artillería. Nun había cuerpos de sofitu, que recién apaeceríen coles campañes de [[José de San Martín|San Martín]], anque sí xefes de la especialidá d'inxenieros. La [[infantería]] solía ser la más numberosa, armada de [[fusil]]es a chispa de avancarga y ánima llisa – bien lentos y complexos de cargar – y [[bayoneta|bayonetes]] pal combate cuerpu a cuerpu; los oficiales disponibles dende nun principiu teníen esperiencia nel manexu de tropes d'infantería, lo que faía los so usu preferible al de les otres armes.<ref name="Paz">[[José María Paz]], ''Memories póstumes''. Ed. Hyspamérica, Bs. As., 1988. ISBN 950-614-762-0</ref> La [[caballería]] yera pocu numberosa nun principiu, yá que fuera escasa nos reximientos llevantaos sobre la base de les milicies urbanes de Buenos Aires y a que los criollos refalgaben la caballería. El so usu eficaz, llindáu a operaciones de proteición de los lladrales de les formaciones d'infantería,<ref name="Paz"/> víase llindáu pola falta d'un entrenamientu fayadizu en maniobra y táctica, y en razón de que los criollos preferíen les carabines y consideraben a la [[llanza]] como una arma indíxena; lo cual —teniendo en cuenta les carauterístiques de les armes de fueu de la dómina— yera un claru error. Pero la recluta de milicies de caballería estenderíase rápido ente la población rural del interior y el so prestíu amontar a partir de la creación del [[Reximientu de Granaderos a caballu]], cuerpu de caballería especializáu en choques armaos a gran velocidá.<ref>Camilo Anschütz, ''Historia del Reximientu de Granaderos a caballu 1812-1826'', Ed. Alambra, Bs. As., 1826.</ref> A partir d'esi momentu, la superioridá de la caballería independentista caltener mientres el restu de la guerra, sofitada na habilidá de los sos caballeros. L'[[artillería]] de campaña remanaba pequeños cañones portátiles de [[bronce]] o [[cobre]],<ref group="n.">Principalmente en cañones de sitiu tamién s'utilizaron cañones de fierro y morteros, y en cañones de campaña usar d'estañu, especialmente ente los irregulares del Altu Perú.</ref> y riquía una importante loxística p'aprovila de bales y municiones, y pa tresportar les pieces desarmaes. Les pieces yeren allugaes dientro de les formaciones d'infantería, n'unu a tres grupos. La so oficialidá yera deficiente nun principiu, apenes suplantada por artilleros de marina treslladaos a tierra, pero darréu instaláronse escueles d'oficiales con gran preparación téunica.<ref name="Paz"/> Les fuercies auxiliares o irregulares yeren polo xeneral de caballería, armaes polo xeneral con llances improvisaes, [[boleadoras]], y dacuando con armes de fueu curtiu.<ref name="Matu">Sara Emilia Mata, ''Los gauchos de Güemes'', Ed. Suramericana, Bs. As., 2008. ISBN 978-950-07-2933-8</ref> Nel Altu Perú y nel Perú les fuercies irregulares yeren d'indíxenes d'a pies, armaos de [[macana|macanes]], garrotes y [[fonda|fondes]].<ref name="Munoz">Juan Ramón Muñoz Cabrera, ''La guerra de los quince años nel altu-perú, esto ye, fastos políticos i militares de Bolivia: Pa sirvir a la historia jeneral de la Independencia de Sud-américa'', Imprenta del Independiente, 1867.</ref> Los desplazamientos realizábense polo xeneral a llombu de [[Mula (animal)|mula]], sacante en zones montascoses, en que les mules yeren utilizaes puramente pa tresporte de carga, mientres los soldaos d'infantería colaben a cuerpu.<ref>[http://www.sanmartiniano.gov.ar/documento/documento056.php Juan A. Carrozzoni, ''Eses maraviyoses mules'', na páxina del Institutu Nacional Sanmartiniano.] Consultáu'l 16-7-2010.</ref> Les mules fueren el principal productu d'esportación de delles zones de les provincies dende la [[Quebrada de Humahuaca]] escontra'l sur,<ref>Vease la descripción del mercáu de mules de Salta en [[Concolorcorvo]], ''Lazarillo de ciegos caminantes'', Ed. Emecé, 1997, páx.85-99 y 102-113.</ref> pero la guerra detúvose esti tráficu y les mules fueron destinaes masivamente a los exércitos en campaña.<ref>María Sáenz Quesada, ''Los estancieros'', Ed. de Belgrano, Bs. As., 1980.</ref> Les téuniques de combate yeren xeneralmente bien simples: ataques fronteros col gruesu de la infantería, sofitaos pola artillería, mientres la caballería protexía los lladrales o intentaba arrodiar a les fuercies enemigues. Solamente les fuercies irregulares llevaben alantre operaciones tácticamente más imprevisibles, lo qu'esplica'l so notable ésitu.<ref name="Saenz">Jorge Sáenz, ''1817, Batalla del Valle de Lerma'', Mundu Editorial, Salta, 2007. ISBN 978-987-1196-33-3</ref> Mientres los trés primeros años de guerra, dambos bandos combatiríen so la [[bandera d'España]].<ref name="Bidondo1">Emilio Bidondo ''La espedición d'auxiliu a les provincies interiores (1810-1812)'', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 1987. ISBN 950-9822-05-1</ref> === La revolución nel Interior === La circular del 27 de mayu foi unviada a toles ciudaes y villes del virreinatu. Les del interior de l'actual [[República Arxentina]] acataron a la Xunta, incluyíes [[ciudá de Mendoza|Mendoza]] y [[ciudá de Salta|Salta]], que los sos gobernantes coloniales desconocer;<ref name="Acevedo"/> l'únicu [[Cabildru colonial|cabildru]] que nun lo fixo foi'l de [[Córdoba (Arxentina)|Córdoba]], lo qu'obligaría a la Xunta a faese obedecer pola fuercia, empecipiando asina la Guerra de la Independencia. Les ciudaes del Altu Perú nun tuvieron oportunidá de pronunciase primero que'l so gobiernos facer en forma negativa. L'únicu casu d'una villa nel Altu Perú que reconoció tempranamente a la Xunta foi'l de [[Tarija]], qu'escoyó tamién el so diputáu.<ref group="n.">Una decisión real ordenara dixebrar Tarija de la [[Intendencia de Potosí]] ya incorporala a la [[Intendencia de Salta del Tucumán]], pero'l procesu nun se completara. Tarija foi la única villa qu'unvió al so diputáu, yá que darréu llindóse esa atribución a les ciudaes y villes d'españoles que fueren cabeceres de partíu.</ref><ref>Vease {{cita web |url=http://www.argentina-rree.com/3/3-004.htm |títulu=La Cuestión de Tarija |obra=Historia de les rellaciones esteriores arxentines |autor=Cisneros, Andrés y Escudé, Carlos }}</ref> La primer ciudá en recibir la circular foi [[Montevidéu]], el 31 de mayu.<ref>Oficiu de la Xunta al Cabildru de Montevidéu, de 27 de mayu de 1810, en [[Pablo Blanco Acevedo]], ''La Xunta de Mayu y el Cabildru de Montevidéu'' en ''Estudios Históricos'', Montevidéu, 1956, páx. 58-59.</ref> A otru día, un [[cabildru abiertu]] alcordó reconocer l'autoridá de la Xunta de Buenos Aires, anque aplazó la unviada del diputáu. Hores más tarde llegó a Montevidéu la noticia de qu'en [[Cádiz]] estableciérase'l [[Conseyu de Rexencia d'España ya Indies|Conseyu de Rexencia]], que gobernaría los Reinu hasta la lliberación del monarca cautivo [[Fernandu VII]].<ref name="Tabaré Melogno">Washington Reyes Abadie, Oscar H. Bruschera y [[Tabaré Melogno]], ''El Ciclu Artiguista'', Ed. Gordón, Montevidéu, 1975.</ref> El [[Cabildru de Montevidéu]], primíu poles tropes esplegaes pol comandante del [[Apostadero]] [[José María Salazar]], resolvió acatar la so autoridá y desconocer a la Xunta de Buenos Aires hasta tantu ésta nun reconociera al Conseyu de Rexencia.<ref name="Tabaré Melogno" /> Tres una infructuosa xestión del secretariu [[Juan José Paso]] en Montevidéu,<ref name="Scenna1"/> la Xunta declaró les hostilidaes contra los realistes de Montevidéu, que'l so cabildru tamién rompió rellaciones con Buenos Aires el 15 de xunu.<ref name="Carranza">[[Ángel Justiniano Carranza]], ''Campañes Navales de la República Arxentina'', Volume I - Tomos 1 y 2, Secretaría d'Estáu de Marina, 1962.</ref> Montevidéu resultaba una seria amenaza pa Buenos Aires: anque la rellación de fuercies militares de tierra yera favorable a los revolucionarios porteños, ellí topábense acantonaos la mayoría de los veteranos del virreinatu. Ente les milicies que guarníen Montevidéu topábense'l Reximientu de Voluntarios del Río de la Plata, el Reximientu de Cazadores d'Infantería Llixera y el 1° Escuadrón de Húsares, toos ellos creaos en Buenos Aires. Empobinaos por [[Prudencio Murguiondo]], subleváronse'l 12 de xunetu y esixeron la destitución del comandante naval de la ciudá, pero'l movimientu foi esbaratáu pol gobernador [[Joaquín de Soria]].<ref name="Carranza"/> Sicasí, la rellación de fuercies navales yera abismalmente favorable a Montevidéu: los pocos buques de guerra surtos en Buenos Aires fueren autorizaos a retirase a Montevidéu metanes les negociaciones con esa ciudá y la mayoría de los oficiales xuntara al Conseyu de Rexencia: la Xunta nun tenía fuercia naval dalguna. El dominiu del estuariu dexaría a Montevidéu eventualmente bloquiar a la capital revolucionaria y el control d'un puertu d'agües fondes aseguraría los suministru de les sos fuercies y sería el destín seguru de cualquier espedición realista.<ref name="Carranza"/> Otru casu especial foi'l d'[[Asunción]], capital del Paraguay, que recibió con ofiendo al unviáu de la Xunta, el coronel [[José de Espínola y Peña]], que tenía mala fama nesa provincia. Puesto que el gobernador recibiera la noticia de la instalación del Conseyu de Rexencia –y de la so xura en Montevidéu– el 24 de xunetu axuntó una asamblea provincial.<ref group="n.">El términu escoyíu por Velasco pa referise a esta xunta foi ''"Congresu"''; vease El Paraguayu Independiente, tomu I, páx. 4, y el Rexistru Nacional de la República Arxentina, tomu I, páx. 56.<br />Na acta del cabildru utilizó la pallabra ''"Asamblea"''; vease Du Graty, ''La République du Paraguay'', páx. 64.<br />Nes sos actes, el cuerpu aconceyáu llamar a sí mesmu ''"Xunta"'' y ''"Asamblea"'' alternativamente.<br />Dellos historiadores destaquen la representación estamental na Xunta, polo que prefieren llamala ''"cabildru abiertu"''; vease Juan José Soler, ''Introducción a dereches paraguayu'', 1954, páx. 254.</ref> que xuró obediencia al Conseyu de Rexencia y refugó el movimientu revolucionariu porteño, anque calteniendo rellaciones amistoses cola Xunta de Buenos Aires.<ref name="Acevedo"/> Espínola y Peña tornó a Buenos Aires convencíu de qu'esistía un poderosu focu revolucionariu n'Asunción, y de que bastaría una espedición revolucionaria de 200 homes pa sofitalo y xunir al Paraguay col restu del antiguu virreinatu.<ref name="Belgrano">[[Manuel Belgrano]], ''Autobiografía'', Carlos Pérez Editor, Bs. As., 1968.</ref> ==== Contrarrevolución en Córdoba ==== {{AP|Contrarrevolución de Córdoba}} [[Ficheru:Santiago de Liniers.jpg|thumb|185px|[[Santiago de Liniers]] enfrentó a la [[Revolución de Mayo|Revolución]] en [[Córdoba (Arxentina)|Córdoba]].]] El mesmu día de la instalación de la Primer Xunta, el derrocáu virréi Cisneros unvió un mensaxe secretu al so antecesor, [[Santiago de Liniers]], que se topaba en Córdoba, en que-y encargaba la direición de la resistencia contra la Revolución.<ref>Bernardo Frías, ''Historia del Xeneral Güemes y de la provincia de Salta, esto ye de la Independencia Arxentina'', Estudiu Tipográficu de "El Cívicu", 1907, páx. 22 y 23.</ref> En delles xuntes en casa del gobernador [[Juan Gutiérrez de la Concha]] atopar ente otros — l'ex virréi Liniers, l'[[obispu]] [[Rodrigo de Orellana]] y el [[deán]] de la catedral [[Gregorio Funes]], que xuntaba a la Xunta.<ref name="Bischoff">Efraín Bischoff, ''Historia de Córdoba'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1989, páx.147-148. ISBN 950-21-0106-5</ref> Ellí enteráronse del mensaxe de Cisneros y de la circular de la Xunta qu'esixía al gobernador y al cabildru cordobés el so acatamientu a la mesma.<ref name="Bischoff"/> Primero que se tomara dalguna decisión — el 14 de xunu — saber de la instalación del Conseyu de Rexencia. Liniers decidir pol desconocimientu de la Xunta, y xunto a los sos compañeros, sacante'l Deán Funes, decidieron refugar l'autoridá de la Xunta y preparar pa la resistencia. El 20 de xunu, el Cabildru, cola presencia del gobernador xuró fidelidá al Conseyu de Rexencia.<ref>José María Rosa, ''Historia Arxentina'', tomu II, Buenos Aires, J.C. Granda, 1965, páx. 237-239</ref> El mesmu día 20, en Buenos Aires, l'ex virréi Cisneros y los oidores de la [[Real Audiencia de Buenos Aires|Real Audiencia]] fueron arrestaos y embarcaos escontra les [[islles Canaries]], por xurar de callao al Conseyu de Rexencia y haber promovíu la contrarrevolución en Córdoba.<ref>[http://avizora.com/atayo/colaboradores/testos_alberto_lapolla/0016_invasion_revolucion_4.htm Castelli y Moreno. L'alma de la Revolución, por Alberto Lapolla, n'Atayu, periodismu pa pensar.] Consultáu per última vegada'l 10 de xunetu de 2010.</ref> Liniers y Gutiérrez de la Concha apuntaron milicies urbanes y milicianos reclutados na campaña pol coronel [[Santiago Allende]]. D'alcuerdu al Reglamentu de milicies de [[1801]], esistía en Córdoba'l '''Reximientu de Voluntarios de Caballería de Córdoba''', con un total teóricu de 1.200 places. Los preparativos llegaron a trate bien avanzaos, y axuntáronse 1.500 homes y 14 cañones.<ref group="n.">Bidondo afirma que aportaron a 3.000 homes, pero que l'exércitu taba mináu dende la so formación pola deserción.</ref><ref>Bidondo, ''La espedición d'auxiliu a les provincies interiores (1810-1812)'', páx. 242.</ref> A fines de xunetu, el gobernador de Córdoba reconoció la incorporación d'esa provincia al [[Virreinatu de Perú]] anunciada pol so virréi [[José Fernando de Abascal]], ente que'l cabildru cordobés poner so la xurisdicción de la [[Real Audiencia de Charcas]].<ref>José Luis Busaniche, ''Historia arxentina'', Ed. Taurus, Bs. As., 2005, páx. 318. ISBN 987-04-0078-7</ref><ref>Vicente D. Sierra, ''Historia de l'Arxentina'', tomu 5, ''Los primeros Gobiernos Patrios (1810-1813),'' Ed. Garriga, Bs. As., 1973, páx. 173.</ref> El 13 de xunu, la [[ciudá de Mendoza]] recibió la circular del 27 de mayu, casi coles mesmes que llegaba una comunicación de Gutiérrez de la Concha solicitando'l desconocimientu de la Xunta y l'unvíu de tropes a Córdoba, so que la so dependencia topar Mendoza. Un cabildru abiertu reconoció l'autoridá de la Xunta y escoyó un diputáu pa unviar a Buenos Aires, y simultáneamente decidió reemplazar al Subdelegáu de Real Facienda y comandante d'armes, [[Faustino Ansay]]; ésti aceptó los fechos y apurrió una parte de les armes nel so poder el día 28, pero esa mesma nueche dirixó un llevantamientu, tomando'l cuartel y axuntando más de 200 soldaos. Tres díes más tarde, faltu de sofitu, depunxo la so actitú y reconoció a la Xunta. Díes dempués, Gutiérrez de la Concha volvió reclamar armes y tropes, pero contestóse-y negativamente. El comandante Ansay foi destituyíu del so cargu y unviáu prisioneru a Buenos Aires.<ref>[http://archivo.losandes.com.ar/notas/2010/5/18/bicentenariu-490613.asp Carlos Campana, ''Trés españoles lideraron una rebelión contra la Primer Xunta en Mendoza'', en Diario Los Andes del 18 de mayu de 2010.] Consultáu'l 27 d'ochobre de 2014.</ref> Nes otres ciudaes y villes de la [[Intendencia de Córdoba del Tucumán]], les autoridaes bazcuyaron sobre la posición a tomar: en [[San Juan (capital)|San Juan]], el cabildru esperó hasta conocer la decisión de les demás ciudaes, y solo el 7 de xunetu decidió reconocer a la Xunta y escoyer un diputáu, anque calteniendo la reconocencia de les autoridaes de Córdoba.<ref>[http://www.fundacionbataller.org/articulo.php?id=16302 ''La Revolución de Mayu en San Juan'', n'Enciclopedia Visual Fundación Bataller.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141027141637/http://www.fundacionbataller.org/articulo.php?id=16302 |date=2014-10-27 }} Consultáu'l 12 de xunu de 2010.</ref> A principios d'agostu, esa decisión foi acatada y asonsañada nes villes de [[San José de Jáchal]] y [[Villa San Agustín|San Agustín de Valle Fértil]].<ref>[http://www.diariolibre.info/seiciones/noticies/nota.php?id=361 ''San Juan: Historia Política Institucional (1810-1825)'', por Daniel Illanes, en Diariolibre.info.] Consultáu en mayu de 2010.</ref> El 18 de setiembre fueron unviaos 111 milicianos sanjuaninos pa la Espedición Auxiliar, y darréu otros 100 homes,<ref>Horacio Videla, ''Historia de San Juan'', Tomu III, ''Dómina Patria''.</ref> que se dirixeron a Buenos Aires. Tamién el cabildru de [[La Rioxa (Capital)|La Rioxa]] evitó pronunciase a favor de la Xunta hasta'l 1ᵘ de setiembre, cuando foi escoyíu diputáu [[Francisco Antonio Ortiz de Ocampo]], comandante nesi momentu del acabante formar [[Exércitu del Norte (Provincies Xuníes del Río de la Plata)|Exércitu del Norte]] y a quien la Xunta ordenó que permaneciera nesi puestu.<ref name="Acevedo"/> La esceición foi la ciudá de [[San Luis (capital)|San Luis]], que reconoció a la Xunta apenes llegada la noticia de la so formación, y que se negó a opone-y la resistencia ordenada pol gobernador Gutiérrez de la Concha. Ante'l pidíu de tropes fechu pola Xunta, San Luis contribuyó con 400 soldaos que colaron a Salta.<ref>[https://archive.today/20120630001615/http://www.grupopayne.com.ar/archivo/06/0606/060614/2-lp.php Xunu de 1810: otra muestra del sacrificiu puntano por xestar una nación, por Gabriel Casari, n'El Diariu de la República.] Consultáu per última vegada'l 10 de xunetu de 2010.</ref> === Espedición d'Auxiliu a les Provincies Interiores === {{AP|Formación del Exércitu del Norte}} La organización del exércitu que tenía de colar al interior foi encargada al vocal [[Juan José Castelli]], quien axuntó 1.150 homes provenientes de los reximientos d'infantería y caballería, tantu de les tropes milicianes como de los veteranos.<ref>''Archivu xeneral de la República Arxentina'', publicación empobinada por Adolfo P. Carranza, Publicáu por G. Kraft, 1894, páx. 78 y 79.</ref> L'artillería taba compuesta de 4 pieces volantes y 2 obuses. La fuercia diba regularmente uniformada, con abondoses municiones y bon armamentu, y col sueldu pagu antemanadamente, gracies a un emprestu llográu del comerciu pol vocal [[Juan Larrea (políticu)|Juan Larrea]].<ref name="Groussac">[[Paul Groussac]], ''Santiago de Liniers, Conde de Buenos Aires, 1753-1810'', Ed. Sopena, 1907.</ref> El 14 de xunu, la Xunta nomó comandante del Exércitu al coronel de Arribeños [[Francisco Ortiz de Ocampo]], escoyíu pa la misión por ser natural de les provincies del interior y pola so conocencia del centru y norte arxentín, adquiríu mientres los sos viaxes como comerciante.<ref>Frías, ''Historia del Xeneral Güemes'', páx. 7 y 8.</ref> Acompañar como "mayor xeneral" el teniente coronel [[Antonio González Balcarce]]. A semeyanza de los exércitos de la [[Revolución francesa]], taba acompañáu por [[Hipólito Vieytes]] como comisionado de la Xunta, y por [[Feliciano Antonio Chiclana]] como auditor de guerra. El mandu militar taba suxetu al políticu y ésti a la Xunta al traviés de la Secretaría de Guerra, qu'ocupaba [[Mariano Moreno]]. Toos esti xefes militares y políticos formaben una ''"Xunta de Comisión"'' que por mayoría tenía de tomar les resoluciones, y que'l so secretariu yera [[Vicente López y Planes]].<ref name="Groussac"/><ref>"Instrucciones que tendrá de reparar el Comandante Xeneral de la Espedición d'auxilios á les Provincies interiores."</ref> El 27 de xunu, Moreno publicó en ''[[Gazeta de Bonos Ayres|La Gazeta]]'' un [[ultimátum]] a los contrarrevolucionarios: ''"La Xunta cuenta con recursos efeutivos pa faer entrar nos sos deberes a los rabeliscos que pretenden la división d'estos pueblos, que ye güei día tan peligrosa: va escorrer y va faer castigu exemplar que escarmiente y aterre a los malvaos."''<ref>Mariano Moreno, en ''La Gazeta'', 27 de xunu de 1810.</ref> [[Ficheru:Antonio González Balcarce.jpg|thumb|185px|El coronel [[Antonio González Balcarce|Balcarce]] prindó a [[Santiago de Liniers|Liniers]] y más tarde comandó l'[[Exércitu del Norte (Provincies Xuníes del Río de la Plata)|Exércitu del Norte]].]] Una vegada instruyíu l'exércitu, partió escontra'l norte'l 7 de xunetu.<ref>Carlos Calvo, ''[https://books.google.com.ar/books?id=ATECAAAAYAAJ Añales históricos de la Revolución de l'América Llatina]'', Tomu I, A. Durand, 1864, [https://books.google.com.ar/books?id=ATECAAAAYAAJ&printsec=frontcover&pg=PA149 p. 149].</ref> A otru día, la Xunta ordenó que los que s'opunxeren a la revolución fueren unviaos a Buenos Aires a midida que fueren prindaos, pero'l 28 de xunetu ordenó {{cita|" ... que sían arcabuceados Santiago Liniers, l'Obispu Orellana, l'intendente de Córdoba Gutiérrez de la Concha, el coronel de milicies Allende, l'oficial real Moreno y Dn. Victoriano Rodríguez a la que toos y cada unu d'ellos sían pillaos. Sían cualos fueren les circunstancies executará esta resolución ensin dar llugar a demorances que pudieren promover ruegos y rellaciones capaces de comprometer el cumplimientu d'esta orde."<ref name="Bidondo1"/>}} González Balcarce adelantrar con 75 homes en persecución del pequeñu exércitu realista, que se retiraba escontra'l norte.<ref name="Bidondo1"/> Les tropes realistes desertaron en masa, polo que los sos xefes siguieron el so camín con una escolta escasa, hasta ser prindaos per separáu los díes 6 y 7 d'agostu y llevaos a Córdoba.<ref name="Groussac"/> El 10 d'agostu llegó'l gruesu del Exércitu a la ciudá de Córdoba, y el cabildru cordobés reconoció a la Xunta y al nuevu gobernador, [[Juan Martín de Pueyrredón]]. El 17 d'agostu, un cabildru abiertu escoyó diputáu al Deán Funes.<ref>Archivu xeneral de la República Arxentina, Archivu Xeneral de la Nación (Arxentina), páx. 174</ref> Ortiz de Ocampo ordenó la execución de Liniers, Gutiérrez de la Concha, Orellana y los sos compañeros, pero suspender darréu por presión d'una comisión de notables cordobeses — de la cual formaba parte'l Deán Funes — y unviar prisioneros escontra Buenos Aires.<ref name="Bidondo1"/> Los miembros de la Xunta, sollertaos pola desobediencia, resolvieron executar ensin demoranza a los prisioneros, misión pa la cual foi destacáu'l vocal Castelli, acompañáu por [[Nicolás Rodríguez Peña]] como'l so secretariu y por un destacamentu de 50 soldaos al mandu de [[Domingo French]]. Atoparon a los prisioneros el [[26 d'agostu]] cerca de la posta de Cabeza de Tigre, nel sureste de Córdoba, dende onde l'oficial [[Juan Ramón Balcarce]] conducir escontra'l cercanu ''Monte de los Papagayos''; ellí fueron fusilaos Liniers, Gutiérrez de la Concha, Allende, [[Victorino Rodríguez (funcionariu)|Victorino Rodríguez]], y [[Joaquín Moreno]].<ref name="Groussac"/> L'obispu Orellana foi unviáu presu a [[Luján]].<ref>Américo Tonda, ''L'obispu Orellana y la revolución'', Xunta Provincial d'Historia de Córdoba, Córdoba, 1981.</ref> Castelli tornó de momentu a Buenos Aires, onde recibió les instrucciones secretes pa comandar el proyeutu revolucionariu nel Altu Perú.<ref name="Bidondo1"/> Moreno emitió una violenta proclama cola que xustificaba'l fusilamiento del héroe de les Invasiones Ingleses.<ref>Manifiestu de la Xunta del 9 de setiembre de 1810, cit. por Gustavo Varela.</ref> Por orde de la Xunta, González Balcarce reemplazó a Ortiz de Ocampo al mandu de les tropes de vanguardia — anque ésti siguió como xefe nominal — con [[Juan José Viamonte]] como segundu xefe. En sustitución de Vieytes, Castelli ocupó'l cargu de delegáu y [[Bernardo de Monteagudo]] el d'auditor. French y Rodríguez Peña integraben tamién el nuevu comité políticu. Depués l'exércitu siguió la marcha en direición a [[Santiago del Estero (capital)|Santiago del Estero]], onde Ortiz de Ocampo quedó axuntando tropes mientres González Balcarce siguió la so meyora escontra Salta.<ref name="Bidondo1"/> Castelli partió dende Buenos Aires el 22 de setiembre, como representante de la Xunta ante l'exércitu, los gobiernos y pueblos del interior, revistíu de toles facultaes y distinciones de que gociaba la mesma Xunta; esperábase asina evitar nueves desobediencias.<ref name="Bidondo1"/> === La Revolución nel Altu Perú === {{AP|Revolución de Cochabamba (1810)}} [[Ficheru:Pedro Díaz - José Fernando de Abascal.jpg|thumb|185px|El virréi [[José Fernando de Abascal]] con banda de la [[Orde de Carlos III]].]] El presidente de la Real Audiencia de Charcas, [[Vicente Nieto]], recibiera la noticia de la Revolución de Mayu a fines de xunu. Previendo que les fuercies pertenecientes al [[Reximientu de Patricios]] que traxera de Buenos Aires pronunciárense a favor de la mesma, desarmar, destituyendo a los oficiales y mandando a los soldaos sorteaos pol métodu del [[diezmu]] a trabayar al carcavón de Potosí.<ref>Ignacio Núñez, ''Noticies históriques de la República Arxentina'', en Biblioteca de Mayu, páx. 404.</ref> El 13 de xunetu de 1810, a pidíu de les autoridaes de les intendencies respeutives, el virréi [[José Fernando de Abascal]] decretó la reincorporación provisional de les intendencies de [[Intendencia de Chuquisaca|Charcas]], [[Intendencia de Potosí|Potosí]], [[Intendencia de La Paz|La Paz]] y Córdoba al [[Virreinatu de Perú]].<ref name="Siles">Jorge Siles Salinas, ''La independencia de Bolivia'', Editorial MAPFRE, 1992.</ref> Esclariando'l virréi nel decretu d'anexón que la faía: ''hasta que se restableza nel so llexítimu mandu'l Escelentísimu Señor Virey de Bonos-Ayres, y demás autoridaes llegalmente constituyíes'', pos solo l'autoridá real podía desmembrar el territoriu definitivamente del virreinatu de Buenos Aires.<ref>Historia d'España nos sos documentos: sieglu XIX, Volume 5, páx. 80. Historia. Serie Mayu Series. Historia (Cátedra).: Serie mayor. Autor: Fernando Díaz-Plaja. Editor: Fernando Díaz-Plaja. Compilado por Fernando Díaz-Plaja. Editor: Cátedra, 1983. ISBN 8437603900, 9788437603902</ref><ref>Documentos pa la historia arxentina, Volúmenes 39-41, páx. 182. Autor: Universidá de Buenos Aires. Institutu d'Investigaciones Históriques. Publicáu en 1965</ref> El mesmu día Abascal nomó ''Xeneral en Xefe del Exércitu Espedicionariu del Altu Perú'', con orde de coordinar les sos aiciones coles autoridaes d'esa rexón, al presidente provisional de la [[Real Audiencia del Cuzco]], [[José Manuel de Goyeneche]], qu'asitió'l so campamentu sobre'l [[Ríu Desaguadero (Titicaca)|ríu Desaguadero]].<ref name="Bidondo1"/> Nieto unvió al mayor xeneral [[José de Córdoba y Rojas]] a ocupar el pueblu estratéxicu de [[Santiago de Cotagaita]] con tropes de Chuquisaca y Potosí al mandu del coronel [[Indalecio González de Socasa]]. La posición foi fortificada con fosos y trincheres n'espera de la llegada de los refuerzos solicitaos al virréi de Perú.<ref name="Bidondo1"/> N'abril de 1810 fuera movilizáu escontra la villa d'[[Oruro]] un batallón de 300 milicianos comandados pol coronel [[Francisco del Rivero]], secundáu por [[Esteban Arze]], col fin d'entartallar una revuelta local rellacionada coles revoluciones altoperuanas del añu anterior. Estes fuercies, que nun llegaren a combatir, recibieron orde de xunise al exércitu de Córdoba y Rojas en [[Tupiza]]. Pero Rivero dirixir a Cochabamba, entrando a la ciudá'l 14 de setiembre y empecipiando la [[Revolución de Cochabamba (1810)|Revolución de Cochabamba]]: arrestó y derrocó al gobernador y xuntó a la Xunta de Buenos Aires ensin derramamiento de sangre, siendo él mesmu proclamáu "Gobernador Intendente, Presidente y Capitán Xeneral de la Provincia".<ref name="Arze">{{cita web |url=http://www.bolivia.com/noticias/autonoticias/DetalleNoticia28776.asp |títulu=Esteban Arze encabezó la revolución de setiembre, en Bolivia.com, del 14 de setiembre de 2005. |fechaaccesu=1 d'abril de 2017 }}</ref> N'agostu, el [[capellán]] [[José Andrés de Salvatierra]] lideró un movimientu nel Fuerte de Membiray y el 24 de setiembre tomó la ciudá de [[Santa Cruz de la Sierra]]. Ellí, un cabildru abiertu formó una "Xunta Provisional", liderada por [[Antonio Vicente Seoane]], el coronel [[Antonio Suárez (militar)|Antonio Suárez]], José Andrés de Salvatierra, [[Juan Manuel Lemoine]] y l'unviáu de la Xunta de Buenos Aires, [[Eustaquio Moldes]].<ref name="Siles"/> El 6 d'ochobre produció'l pronunciamientu de Oruro, que xuntó a la Xunta de Buenos Aires. Una efímera resistencia foi rápido entartallada por fuercies llegaes dende Cochabamba al mandu d'Esteban Arze.<ref name="Arze"/> ==== Unificación revolucionaria del Altu Perú ==== {{AP|Combate de Cotagaita|Batalla de Suipacha|Batalla d'Arume}} N'ochobre de 1810, la vanguardia del Exércitu del Norte empecipió la so marcha escontra l'Altu Perú al traviés de la [[quebrada de Humahuaca]]. A partir del pobláu de [[Departamentu de Cochinoca|Cámbaros]], les fuercies de vanguardia repararon fuercies realistes que se retiraben a midida que avanzaba la vanguardia independentista. En deteniéndose de volao en [[Yavi]], onde incorporó los 200 milicianos de [[Tarija]] — que mandara a buscar col capitán [[Martín Miguel de Güemes]]<ref>Frías, ''Historia del Xeneral Güemes'', páx.105.</ref> — y unes poques municiones, y ensin esperar la incorporación del gruesu del exércitu, González Balcarce empecipió la meyora escontra'l norte con 400 homes y dos cañones. Los realistes abandonaron [[Tupiza]] y replegáronse a [[Santiago de Cotagaita]]. El 27 d'ochobre, nel [[Combate de Cotagaita]], González Balcarce fracasó n'ocupar les posiciones realistes por cuenta de la so escasa artillería y la superioridá numbérica de los españoles.<ref>Pablo Camogli, ''Batalles pola llibertá. Tolos combates de la Guerra de la Independencia'', Ed. Aguilar, 2005, páx. 189-190. ISBN 987-04-0105-8</ref> Les tropes espedicionaries tornaron a Tupiza ensin ser escorríes. Una selmana más tarde, los realistes al mandu de Córdoba avanzaron escontra'l sur. Balcarce esperar a 25&nbsp;km de Tupiza, en [[Suipacha (Bolivia)|Suipacha]], frente al ríu del mesmu nome, onde recibió un refuerzu proveniente de [[San Salvador de Jujuy|Jujuy]] con dos pieces d'artillería y abondoses municiones. Córdoba asitiar nel pueblu de [[Nazarenu (Bolivia)|Nazarenu]], del otru llau del ríu. El 7 de payares, na [[Batalla de Suipacha]] enfrentáronse 800 realistes con 4 cañones contra 600 independentistes con 2 cañones. González Balcarce atraxo a les tropes realistes afalándoles a cruciar el ríu con una fuga asonsañada; na oriella sur fueron sorpresivamente atacaos de lladral pola infantería y l'artillería que taben ocultes ente los cuetos, ente que la caballería que n'apariencia fuxía dio vuelta pa enfrentalos. Los realistes dar a la fuga, refundiando armes, artillería y municiones, desbandándose por completu.<ref>Sierra, ''Historia de l'Arxentina'', tomu 5.</ref> Magar dellos historiadores afirmaron que l'aición foi méritu del capitán Güemes, qu'habría comandado la operación de retirada y contraataque,<ref>Frías, ''Historia del Xeneral Güemes'', páx. 116.</ref> el mesmu nun foi mentáu nel parte de la batalla y más tarde Castelli unviar de regresu a Salta. La versión tradicional en [[Bolivia]] asigna'l principal méritu a les milicies tarijeñas.<ref name="Floren">{{cita publicación |autor=Sanabria G., Floren |títulu=La batalla de Suipacha (Versión Boliviana) |periódicu=El Diariu |fecha=7 de payares de 2003 |fechaaccesu=28 d'ochobre de 2014 |ubicación=Bolivia }}</ref> La resultancia de Suipacha tuvo un fuerte efeutu moral, y el 10 de payares la ciudá de [[Potosí]] deponía al gobernador [[Francisco de Paula Sanz]] y creaba una xunta de gobiernu provincial.<ref name="Floren"/> Goyeneche unviara una división al mandu de [[Juan Ramírez Orozco]] a entartallar la revolución, pero ésti namái llegó hasta [[Viacha]], onde s'estremaben los caminos a Oruro y [[La Paz]]. Dende ellí unvió escontra Oruro a unos 800 infantes veteranos y dos pieces d'artillería al mandu del coronel [[Fermín Piérola]], que foi atacáu por sorpresa y derrotáu por Arze el 14 de payares na [[Batalla d'Arume]], perdiendo la metá de les sos fuercies. Piérola y Ramírez Orozco retirar escontra'l Desaguadero. Pela so parte, Rivero espachó dos divisiones dende Cochabamba: una d'elles ocupó'l 13 de payares Chuquisaca, onde un cabildru abiertu reconoció l'autoridá de la Xunta porteña, declarando nula la so adhesión al Virreinatu de Perú. La otra división entró'l 19 de payares en La Paz, onde l'intendente [[Domingo Tristán y Moscoso]] plegar a la revolución y un congresu del pueblu aceptó por unanimidá l'autoridá de la Xunta de Buenos Aires.<ref name="Munoz"/> Tol Altu Perú quedaba aseguráu pa la Revolución. A fines de payares, Ramírez Orozco incorporar a les fuercies de Goyeneche. Na so división tamién viaxaba l'obispu de La Paz, Lasanta, condergáu a muerte pola Primer Xunta.<ref name="Siles"/> El 21 de payares, la Xunta creó'l Reximientu Nᵘ7 d'Infantería de Cochabamba, que'l so xefe yera Francisco del Rivero, que foi xubíu a xeneral en xineru siguiente.<ref>Eufronio Viscarra, ''Apuntes pa la historia de Cochabamba'', 1882.</ref> Castelli fíxose cargu del mandu políticu nel Altu Perú; nomó gobernador de Potosí a [[Feliciano Antonio Chiclana]] y de Chuquisaca a Juan Martín de Pueyrredón.<ref name="Siles"/> Cumpliendo órdenes de Buenos Aires, y como castigu pola represión de [[1809]] nes rebeliones de Chuquisaca y La Paz, fueron executaos los xefes realistes Córdoba, Sanz y Nieto.<ref name="Roca">José Luis Roca, ''Nin con Lima nin con Buenos Aires: la formación d'un estáu nacional en Charcas'', Volume 248 de ''Travaux de l'Institut français d'études andines'', Plural Editores, La Paz, Bolivia, 2007. ISBN 99954-1-076-1</ref> {{VT|Incorporación de la Intendencia de Potosí a les Provincies Xuníes del Río de la Plata}} === Espedición al Paraguay === {{AP|Refugu del Paraguay a la Xunta de Buenos Aires|Espedición de Belgrano al Paraguay}} Como respuesta a xurar del Conseyu de Rexencia per parte del gobiernu d'[[Asunción]], la Xunta de Buenos Aires cortó les comunicaciones fluviales de Montevidéu col Paraguay al traviés del [[ríu Paraná]], y les autoridaes de la [[ciudá de Corrientes]] detuvieron delles embarcaciones que se dirixíen a Asunción.<ref name="Castello">Antonio Emilio Castello, ''Historia de Corrientes'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1991. ISBN 950-21-0619-9</ref> El gobernador [[Bernardo de Velasco]] detuvo en setiembre de 1810 a dellos ciudadanos del partíu revolucionariu y unviar al [[Fuerte Borbón]]. Fuercies [[Exércitu Realista n'América|realistes]] paraguayas, con Velasco al frente, incursionaron en territoriu de les [[Gobernación de les Misiones Guaraníes|Misiones]] en busca d'armes.<ref>Víctor N. Vasconsellos, ''Lleiciones d'Historia Paraguaya'', Ed. del autor, Asunción, 1974, páx. 117.</ref> ==== Marcha escontra la provincia del Paraguay ==== [[Ficheru:Manuel Belgrano.JPG|thumb|185px| [[Manuel Belgrano]] comandó la [[Espedición de Belgrano al Paraguay|Espedición militar al Paraguay]] y darréu l'[[Exércitu del Norte (Provincies Xuníes del Río de la Plata)|Exércitu del Norte]].]] El 4 de setiembre, la Xunta nomó al vocal [[Manuel Belgrano]] comandante de les fuercies que teníen d'operar na [[Banda Oriental]] contra los realistes de Montevidéu. L'exércitu con que cuntaba yera por demás exiguo: 250 homes, estrayíos de diversos cuerpos militares porteños, con 6 cañones.<ref>Ignacio Núñez, ''Noticies históriques de la República Arxentina: Obra póstuma'', 2ª edición, editada por Julio Núñez y publicada por Guillermo Kraft, 1898, páx. 173.</ref> Cuando la noticia del ataque a Misiones llegó a Buenos Aires, la Xunta decidió esviar la pequeña división de Belgrano escontra'l Paraguay, otorgándo-y el mandu militar y políticu de les provincies de la mariña fluvial. Belgrano partió'l 26 de setiembre.<ref name="Belgrano"/> En [[San Nicolás de los Regueros]] incorporó unos 357 homes de caballería pertenecientes a los [[Fariñonos (Arxentina)|Fariñonos]],<ref>Ente ellos figuraba'l dempués xeneral y caudiellu [[Estanislao López]]. Jorge Newton, ''Estanislao López, el Patriarca de la Confederación'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1972.</ref> a los que sumó otros 200 homes en [[Santa Fe (capital)|Santa Fe]].<ref>Manuel María Cervera, ''Historia de la ciudá y provincia de Santa Fe, 1573-1853'', Ed. La Unión, 1907, páx. 280.</ref> El 1 d'ochobre, una flotilla paraguaya atacó Corrientes y rescató los buques paraguayos prindaos; siguió incursionando na zona mientres delles selmanes, apoderándose tamién de la [[Fuerte de Curupayty|Guardia de Curupayty]], que Corrientes caltenía nel actual [[Departamentu de Ñeembucú]].<ref name="Castello"/> En cruciando'l Paraná, el pequeñu exércitu siguió aumentando les sos fuercies con tropes voluntaries aconceyaes pol comandante militar d'[[Entre Ríos]], [[José Miguel Díaz Vélez]], y unos 200 homes del [[Reximientu de Patricios]], mandaos por [[Gregorio Perdriel]]. A fines d'ochobre, entamaes les sos fuercies en 4 divisiones,<ref>Secretaría Xeneral d'Exércitu, ''Semblanza histórica del Exércitu Arxentín'', Buenos Aires, 1981, páx. 29 y 30.</ref><ref>''Les nueses banderes: vexiloloxía arxentina'', páx. 50. Publicáu por Editorial Dunken. ISBN 987-02-1809-1</ref> y llevando al paraguayu [[José Machain]] como sarxentu mayor, l'exércitu avanzó escontra'l norte pel centru d'Entre Ríos, evitando cruciar cursos d'agua. El 6 de payares, una escuadrilla con 300 realistes al mandu de [[Juan Ángel Michelena]] ocupó [[Concepción del Uruguay]]; les milicies d'esa villa, comandadas por [[Diego González Balcarce]], incorporar al exércitu de Belgrano.<ref name="Belgrano"/> N'Asunción, el gobernador español Velasco ordenó ocupar con milicies de la [[Pilar (Paraguay)|Villa del Pilar]] los pasos sobre'l [[ríu Paraná]], mientres entamaba cerca de la capital un exércitu d'ente 6000 y 7000 homes.<ref>Na so Autobiografía, Belgrano menta 12&nbsp;000 paraguayos na batalla de Paraguarí.</ref> Pela so parte, Belgrano ordenó al teniente de gobernador de Corrientes, [[Elías Galván]], asitiar 300 milicianos en Paso del Rey actual [[Pasu de la Patria]] — pa faer creer al enemigu que se dirixía hacia pa ellí.<ref name="Belgrano"/> Al llegar frente a la [[isla Apipé Grande]], Belgrano proclamó la llibertá, propiedá y seguridá de los indíxenes de los pueblos de Misiones.<ref>[[Bartolomé Mitre]], ''Historia de Belgrano'', publicáu por Llibrería de la Victoria, 1859, páx. 269-270.</ref> Dende ellí siguió escontra [[Candelaria (Misiones)|Santa María de la Candelaria]], dende onde dirixó un oficiu al gobernador Velasco, al Cabildru y al obispu, pidiéndo-yos un alcuerdu pa evitar el derramamiento de sangre, convidándolos al sometimientu a la Xunta y l'unvíu d'un diputáu.<ref>{{cita llibru |autor=Institutu Belgraniano Central |títulu=Documentos pa la Historia del Xeneral don Manuel Belgrano |volume=Tomo III, Volume 1, 1792-1811 |añu=1982 |editorial=Institutu Nacional Belgraniano |páxines=340-342 }}</ref> El mensaxe foi lleváu pol capitán [[Ignacio Warnes]], pero ésti foi prindáu pol xefe d'un destacamentu paraguayu de 500 homes apostáu na marxe opuesta del ríu.<ref name="Belgrano"/> El 19 d'avientu Belgrano crució col gruesu del exércitu revolucionariu'l ríu Paraná y atacó la posición fortificada de [[combate de Campichuelo|Campichuelo]], d'onde los realistes retirar tres un curtiu intercambiu de disparos.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 154.</ref> Los independentistes ocuparon ensin llucha'l sacupáu pueblu d'[[Itapúa]], distante cuatro [[llegua|llegues]], pero la falta de caballos y el mala traza de la tropa obligaron a Belgrano a detenese, ensin poder escorrer a los realistes. Una amistosa proclama de Belgrano nun tuvo efeutu dalgunu.<ref name="Belgrano"/> La vanguardia al mandu de Machain empecipió la meyora escontra la capital paraguaya el 25 d'avientu, siguíu a curtia distancia por Belgrano, qu'había dexáu 100 homes en Candelaria. Los pobladores, contrariamente a lo que predixera Espínola y Peña, fuxeron del exércitu — al que consideraben invasor — llevándose tolos medios de subsistencia. El territoriu paraguayu, colos sos numberosos ríos, esteros y selves tropicales, yera una tarrecible torga pa la meyora del exércitu. Sicasí, los homes de Belgrano siguieron la so difícil meyora y llograron [[combate de Maracaná|una pequeña victoria]] xunto al [[ríu Tebicuary]]. ==== Derrotes de Belgrano ==== {{AP|Batalla de Paraguarí|Batalla de Tacuarí}} [[Ficheru:Paraguay campaña 05.jpg|thumb|400px|Operaciones militares en territoriu paraguayu y misioneru (avientu de 1810-marzu de 1811.]] Velasco púnxose al mandu del so exércitu y escoyó como puntu de resistencia a [[Paraguarí]], un pueblu allugáu nuna elevación arrodiáu de zones pantanoses. Hasta ellí llegó Belgrano el 15 de xineru de 1811, y mientres tres díes los exércitos caltuviéronse a la vista. Belgrano unvió delles proclames a los paraguayos, pero Velasco prohibió caltener copia de los panfletos. El 19 de xineru, la meyora xeneral del exércitu de Belgrano dio empiezu a la [[Batalla de Paraguarí]]. Magar la diferencia numbérica — 460 homes contra 6000 — los independentistes llograron tomar la posición paraguaya y obligar a les sos tropes a retirase, mientres Velasco fuxía escontra'l pueblu de [[Yaguarón (Paraguay)|Yaguarón]]. Pero les tropes de l'avanzada de Belgrano dedicar al pillaje y depués confundieron los auxilios unviaos por Belgrano con enemigos, polo cual se desbandaron cuando los paraguayos reorganizáronse y contraatacaron. Belgrano viose obligáu a recular pel camín pol qu'había llegáu, pero nun foi escorríu.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 155-156.</ref> Belgrano detuvo la so retirada xunto al [[ríu Tacuarí]], esperando refuerzos. Nel so sofitu, la Xunta unvió-y una escuadrilla de tres buques comandada por [[Juan Bautista Azopardo]], pero esta foi destruyida bien lloñe d'ellí'l 2 de marzu, nel [[Combate de San Nicolás]]. Una unviada de cartuchos pa cañones y fusiles, llevaos por [[Francisco Ramírez]],<ref group="n.">Especulóse alrodiu de si tratar del mesmu que sería dempués el Supremu Entrerriano o d'otra persona.</ref><ref>Isidoro J. Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', Tomu I, Ed. Emecé, Bs. As., 2004, páx. 85. ISBN 950-04-2675-7</ref> partieron demasiáu tarde na so ayuda dende Buenos Aires. La situación na [[Banda Oriental]] agravárase, polo que la Xunta ordenó a Belgrano concluyir llueu la campaña de Paraguay —vencer rápido o retirase— p'atender al nuevu teatru d'operaciones. L'exércitu paraguayu, de 2400 homes, con diez pieces d'artillería, al mandu del xeneral [[Manuel Cabanes]], atacó al exércitu de Belgrano, posesor de 600 homes y 6 cañones, na [[Batalla de Tacuarí]] el 9 de marzu. L'artillería de Belgrano llogró frenar la meyora de los paraguayos, pero fueron ganaos por una división que crució'l ríu agües arriba y tomar de lladral.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 157-161.</ref> Belgrano refugó una primera intimación a rindise y contestó a la segunda empecipiando negociaciones pacífiques. A resultes de les mesmes, l'exércitu abandonó'l Paraguay a los pocos díes, con toles sos armes y bagaxes. Tamién s'empecipió un intercambiu de notes ente Belgrano y Cabanes que convenció a dellos de los oficiales paraguayos de la conveniencia d'independizase del gobiernu colonial español, aición que convertiría eventualmente una derrota militar nuna victoria política. El fracasu de Belgrano llevó a un contraataque paraguayu, pol cual la ciudá de Corrientes foi invadida y ocupada militarmente'l 7 d'abril.<ref name="Castello"/> Belgrano estableció'l so cuartel xeneral en Candelaria, onde se-y axuntaron les milicies de Misiones y de Corrientes, mandaes pol gobernador misioneru [[Tomás de Rocamora (militar)|Tomás de Rocamora]], a quien Belgrano dexara a retaguardia. Darréu, nel xuiciu que se siguiría a Belgrano pol so fracasu, unu de los cargos que s'imputaría sería l'error de nun incorporar estes fuercies al so exércitu antes d'avanzar sobre Asunción.<ref>[[Bartolomé Mitre]], ''Historia de Belgrano''.</ref> El 14 de mayu de 1811, unu de los xefes del exércitu de Cabanes, [[Fulgencio Yegros]], dirixó [[revolución de mayu de 1811|una revolución]] n'Asunción, na que s'impunxo a Velasco dos axuntos pal exerciciu del gobiernu. Corrientes foi sacupada.<ref name="Castello"/> Un mes más tarde formóse un Congresu provincial que derrocó a Velasco y reemplazar por una Xunta provisional de gobiernu; nésta xugaba un papel decisivu [[Gaspar Rodríguez de Francia]], que gobernaría al país mientres casi tres décades. El nuevu gobiernu proclamó la independencia del Paraguay respeuto del gobiernu de Buenos Aires hasta la xunta d'un Congresu Xeneral compuestu por representantes de too l'antiguu virreinatu, pero calteniendo bones rellaciones cola antigua capital virreinal; tamién suspendió la obediencia al Conseyu de Rexencia.<ref>[http://www.laguia2000.com/paraguay/la independencia-de-paraguay La Independencia de Paraguay, en La Guía 2000.] Consultáu'l 8 de xunetu de 2010.</ref> N'ochobre, el mesmu Belgrano foi unviáu a Asunción, onde robló un [[Tratáu confederal ente les xuntes d'Asunción y Buenos Aires (1811)|tratáu]] en que s'afitaben les rellaciones ente'l Paraguay y les Provincies Xuníes.<ref>[[Bartolomé Mitre]], ''Historia de Belgrano'', Tomu II, Ed. Estrada, Bs. As., 1947, páx. 16-27.</ref> Magar el mesmu proponía dalguna forma de confederación, na práctica ésta nunca esistió, en gran parte por aición del doctor Francia, que prefirió caltener al Paraguay dafechu aislláu del esterior.<ref>{{cita llibru |autor=[[Julio César Chávez|Chávez, Julio César]] |títulu=El Supremu Dictador, Biografía de Doctor Francia |editorial=Difusam |añu=1942 |volume=Capítulu XX: L'aislamientu }}</ref> === Primer Campaña na Banda Oriental === A la fecha de la Revolución de Mayu, la [[Banda Oriental]] yera un términu namái xeográficu, y xurídicamente taba estremada en tres seiciones: la ciudá de Montevidéu y una estrecha zona que la arrodiaba, gobernada dende la mesma como una estación naval; la zona al sur del [[ríu Negru (Uruguái)|ríu Negru]], escluyida Montevidéu, qu'incluyía delles villes y pueblos, dependía de la Intendencia de Buenos Aires; a lo último, la rexón al norte del ríu Negru dependía de la [[Gobernación de les Misiones Guaraníes]].<ref name="Arteaga">Juan J. Arteaga y María Luisa Coolighan, ''Historia del Uruguái'', Ed. Barreiro y Ramos, Montevidéu, 1992. ISBN 9974-33-000-9</ref> Al pie de la notificación a Montevidéu, la Xunta unviara la noticia de la so instalación a les villes y pueblos de la Banda Oriental. El 9 d'ochobre fixo cargu del gobiernu de Montevidéu el xeneral [[Gaspar de Vigodet]], acabante llegar d'España,<ref name="Scenna1"/> el cual reforzó la so posición militar con tropes urbanes empobinaes por oficiales de la Real Armada. Llanzó una serie de campañes terrestres escontra les llocalidaes del interior de la Banda Oriental, obligando socesivamente a les sos autoridaes a reconocer l'autoridá montevideana. Ési foi'l principiu de la unificación xurídica de la futura [[Provincia Oriental]].<ref name="Arteaga"/> Poco dempués, unvió al marín [[Juan Ángel Michelena]] a ocupar les mariñes del [[río Uruguái]], obligando a les autoridaes de los pueblos de dambes márxenes del mesmu — incluyendo la villa de [[Concepción del Uruguay]], qu'anguaño pertenez a la [[provincia d'Entre Ríos]], ocupada'l 6 de payares — a sometese a la so autoridá. Poco dempués tamién yeren ocupaes les villes de [[Gualeguaychú]] y [[Gualeguay]]. Los realistes intentaron tomar per vía terrestre los pueblos de [[Nogoyá]] y de [[Paraná (Arxentina)|La Baxada]], pero atoparon resistencia de partíes irregulares formaes por pobladores llocales. Especialmente esitosa foi la rebelión del comandante [[Bartolomé Zapata]], emigráu de Concepción del Uruguay, que lideró una partida en Nogoyá. Tres una serie de escaramuzas, los realistes evacuaron les sos posiciones na marxe occidental del ríu Uruguái, y los revolucionarios quedaron dueños de la rexón en marzu de 1811.<ref name="Bosch">[[Beatriz Bosch]], ''Historia d'Entre Ríos'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1991. ISBN 950-21-0108-1</ref> {{VT|Guerra de la Independencia n'Entre Ríos}} ==== La primer escuadra patriota ==== {{AP|Combate de San Nicolás}} [[Ficheru:Combate de San Nicolás.jpg|thumb|300px|[[Combate de San Nicolás]].]] El gobernador [[José María Salazar]] declaró'l [[Primer bloquéu de Buenos Aires|bloquio naval]] contra Buenos Aires el día 3 de setiembre. El 10 de setiembre presentóse frente a esa ciudá la flota de 9 buques de guerra comandada pol capitán de fragata [[José Primo de Rivera y Ortiz de Pinedo]], que cerró toles comunicaciones. Primeramente'l bloquéu foi reconocíu pola estación naval británica, pero ésta recibió'l reclamu de la Xunta y de los comerciantes ingleses. El capitán [[Roberto Ramsay]], autorizáu por [[Lord Strangford]], encargáu de negocios británicu en [[Rio de Janeiro]], fíxose cargu de la flotilla británica na Plata'l 10 d'ochobre y esixó a Primo de Rivera suspender el bloquéu, amenaciándolo con atacar los sos buques. Ello ye que el bloquéu quedó llevantáu.<ref name="Carranza"/> La [[Xunta Grande|Xunta]] instalada en Buenos Aires encargó al diputáu [[Francisco de Gurruchaga]], nomáu vocal de [[Armada|Marina]], poner de pies de guerra una escuadra naval. Gurruchaga adquirió y armó precariamente tres buques: el [[bergantín 25 de Mayu]] al mandu del xefe de la escuadra, l'antiguu [[corsariu]] d'orixe [[Malta|maltés]], teniente coronel [[Juan Bautista Azopardo]]; la [[goleta Invencible]], al mandu del [[Francia|francés]] [[Hipólito Bouchard]]; y la [[Balandra América]], a cargu del tamién francés [[Ángel Hubac]]. Pa suplir la inesistencia de marineros llocales recurrir a marinos estranxeros, que nun entendíen l'idioma castellanu, anque se sumaron tropes d'artillería ya infantería de les milicies porteñas. La Xunta encamentó a Azopardo tresportar per vía fluvial refuerzos pal exércitu de Belgrano nel Paraguay. Les autoridaes realistes de Montevidéu destacaron pa interceptalo una flotilla de siete navíos calidable cimeru y tripulación más esperimentada que los del so adversariu, dirixida por [[Jacinto Romarate]]. La flotilla de Azopardo remontó'l Paraná hasta llegar al altor de [[San Nicolás de los Regueros]], onde acolumbraron a los realistes y el comandante decidió presentar combate. Pa prevenir un desembarcu, una [[Batería (artillería)|batería]] con cañones sacaos de los buques foi instalada na mariña xunto a una tropa de marineros y milicianos. El 2 de marzu empecipió'l [[Combate de San Nicolás]], col intentu fracasáu de Azopardo d'[[abordaxe|encetar]] dos buques realistes que quedaron varaos. Los dos buques menores fueron abandonaos pola so tripulación: la ''América'' cuando empezó a fundise y el ''25 de Mayu'' al ser encetáu. Tres dos hores de resistencia, la estrozada ''Invencible'' foi encetada polos navíos realistes. Azopardo intentó volar la [[santabárbara]], pero — a pidíu de los mancaos — aportó a rindise. El comandante cayó prisioneru de los realistes y foi lleváu a España, mientres el gobiernu porteño condergar n'ausencia por impericia nel comandu.<ref>La historia completa d'esta escuadrilla n'[[Ángel Justiniano Carranza]], ''Campañes Navales de la República Arxentina''.</ref> Cola desapaición de la pequeña fuercia naval patriota quedó confirmáu'l dominiu de los ríos per parte de la flota realista de Montevidéu, que se modificar recién trés años más tarde. Los refuerzos riquíos pol xeneral Belgrano nun llegaron al so destín, y pocos díes dempués del combate de San Nicolás, l'exércitu de Belgrano foi ganáu na batalla de Tacuarí. ==== Sulevación de la campaña oriental ==== {{AP|Revolución Oriental}} [[Ficheru:Revolucion.JPG|thumb|300px|La mañana d'[[Berru de Asencio|Asencio]], oleu de [[Carlos María Herrera]].]] En xineru de 1811 llegó a Montevidéu [[Francisco Javier de Elío]], designáu [[virréi del Río de la Plata]]. En siendo refugada en Buenos Aires la so esixencia de sumisión, declarar ciudá rebalba, declaró-y la guerra'l 18 de febreru y estableció la nueva capital del virreinatu en Montevidéu.<ref>Lincoln R. Maiztegui Cases, ''Orientales. Una historia Política del Uruguái'', tomu 1- ''De los oríxenes a 1865'', Bs. As., Grupu Planeta, 2004. ISBN 950-49-1330-X</ref> Los realistes controlaben Montevidéu, pero nes zones rurales de la Banda Oriental les idees revolucionaries yeren acallantaes pola fuercia. En llugar d'apelar a la so fidelidá, el gobiernu de Montevidéu esixó a la población rural la exhibición de los títulos de propiedá de los campos qu'ocupaben — xeneralmente a títulu precariu — amenaciando a los que nun lo fixeren cola espulsión de los mesmos.<ref>Alejandro Horowicz, ''El país qu'españó'', Tomu I, Ed. Suramericana, Bs. As., 2004, páx. 226. ISBN 950-07-2561-4</ref> El [[28 de febreru]], a veres del regueru Asencio, el comandante [[Pedro José Viera]] llanzó'l llamáu "[[Berru de Asencio]]", llevantándose n'armes contra l'autoridá de Elío. Foi secundáu por estancieros y [[gauchu|gauchos]] llocales que conformaron partíes d'irregulares, empecipiando una serie de combates contra fuercies lleales al rei col [[Combate de Soriano]], ganáu por [[Miguel Estanislao Soler]] y milicianos orientales el 4 d'abril de 1811. La Xunta aidó a los patriotes de la Banda Oriental col fin d'estender la revolución ya intentar neutralizar a Montevidéu, apostadero de la flota española nel [[océanu Atlánticu]] sur. Por esi puertu podríen llegar tropes dende España pa encalorar la revolución nel antiguu virreinatu, de cuenta que la so conquista yera crucial. Rematada la llucha na Intendencia de Paraguay, la Xunta Grande unvió a la Banda Oriental a los 1.134 homes del exércitu de Belgrano, que foi nomáu comandante de les fuercies militares na mesma'l 7 de marzu. Ellí púnxose en contautu col capitán de [[Fariñonos (Uruguái)|fariñonos]] orientales [[José Gervasio Artigas]] quien en desertando del so puestu na guarnición de [[Colonia del Sacramento]] y pasar a Buenos Aires pa ufiertar los sos servicios a la Xunta, recibiera l'encargu de fomentar y dirixir el llevantamientu popular contra los realistes.<ref>Secretaría Xeneral d'Exércitu, ''Semblanza histórica del Exércitu Arxentín'', Bs. As., 1981. páx. 29 y 30.</ref> Artigas desembarcó en suelu oriental el 9 d'abril al mandu de delles tropes de Buenos Aires y foi reconocíu como xefe polos patriotes llocales. Dellos combates menores — como'l de [[Combate de San José|San José]] — dexaron a los patriotes avanzar escontra Montevidéu. Elío unvió al so alcuentru una división a órdenes del capitán [[José Posadas]], pero Artigas ganar el 18 de mayu na [[Batalla de Les Piedres (1811)|Batalla de Les Piedres]].<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 101-105.</ref> Tres la [[Revolución del 5 y 6 d'abril de 1811]], la Xunta ordenó a Belgrano tornar a Buenos Aires a rindir cuentes del so fracasu na campaña al Paraguay y dexó el mandu d'eses tropes al teniente coronel [[José Rondeau]], de llarga trayeutoria na Banda Oriental.<ref name="Ferrer">Jorge A. Ferrer, ''Brigadier Xeneral Don José Casimiro Rondeau'', Ed. Ciudad Arxentina, Bs. As., 1997. ISBN 950-9385-91-3</ref> La so presencia, anque perbreve, foi fundamental pola actividá diplomática qu'efeutuó colos paraguayos cerrando definitivamente esi frente, retrasando la intervención portuguesa, socavando la llealtá de los realistes de Montevidéu, entamando al exércitu y les milicies, definiendo'l plan d'operaciones y remanando conducentemente los conflictos ente los comandantes, onde fallaríen los sos socesores. ==== El Sitiu de Montevidéu y la Invasión Portuguesa ==== {{AP|Sitiu de Montevidéu (1811)|Invasión portuguesa de 1811}} [[Ficheru:Expedición BO 1810-11.png|thumb|300px|Primer espedición a la Banda Oriental.]] Amenorgaos los realistes al control de Montevidéu y Colonia, dambes places fueron puestes so sitiu'l 21 y 26 de mayu, respeutivamente. A empiezos de xunu, los realistes evacuaron Colonia, que foi ocupada polos revolucionarios, y Artigas punxo sitiu a Montevidéu col auxiliu de los gauchos orientales y les fuercies unviaes per Buenos Aires. Poco dempués incorporáronse-y les fuercies de Rondeau. Namái les muralles de la ciudá y los cañones de la flota fondiada nel puertu torgaron una rápida cayida de la ciudá, pero la so situación yera comprometida.<ref name="Ferrer"/> La nueche del 15 de xunetu la escuadra española presentóse frente a Buenos Aires y [[Primer Bombardéu de Buenos Aires (1811)|bombardeó la ciudá]] dende balices interiores ensin avisu previu. La relativa distancia y l'escuridá fixeron que munchos tiros perdiérense y que pocos fueren rasantes, y anque hubo daños de poca considerancia en dellos edificios y dos mancaos, l'ataque foi un claru fracasu. Na mañana siguiente'l comandante realista unvió un ultimátum a la Xunta, el que foi de momentu refugáu magar lo cual el bombardéu nun prosiguir.<ref name="Carranza"/> El virréi Elío, sitiáu en Montevidéu, vio como única salida l'auxiliu de les tropes [[Portugal|portugueses]] del [[Brasil]], y solicitó el so concursu pa ganar a los revolucionarios. Yá'l 20 de marzu de 1811, Elío emitiera una proclama al pueblu oriental amenaciando cola intervención portuguesa si la insurrección siguía.<ref name="Carranza"/> Portugal siempres apostara a España los territoriu de la Banda Oriental y nun dexaría pasar la ocasión: el gobiernu portugués entamara'l ''Exércitu d'Observación'' na apocayá creada [[Rio Grande do Sul|Capitanía de Ríu Grande de San Pedro]], al mandu del so capitán xeneral y gobernador, [[Diego de Souza (conde)|Diego de Souza]]. Estes fuercies yá habíen tomáu contautu col gobernador paraguayo Velasco, ufiertándo-y la so ayuda contra l'ataque de Belgrano.<ref name="flores">Moacyr Flores, ''Dicionário de história do Brasil'', 2a ed., EDIPUCRS, 2001, 637 páx. ISBN 978-85-7430-209-6</ref> Souza tenía, amás, orde de faer reconocer como reina del Río de la Plata a la infanta [[Carlota Joaquina]], esposa del rei [[Xuan VI de Portugal]] y hermana de Fernando VII.<ref>Blas Garay, ''La revolución de la independencia del Paraguay'', Ed. Estudiu Tipográficu de la vilba é fíos de Tello, 1897, páx. 151-153.</ref><ref>Vasconsellos, ''Lleiciones d'Historia Paraguaya'', páx. 120.</ref> El 17 de xunetu crució la frontera un exércitu de 3.000 soldaos portugueses, comandados pol gobernador Souza. Tolos pueblos del este del actual territoriu [[uruguái|uruguayu]] fueron ocupaos por tropes portugueses,<ref>[http://www.turismodeluruguay.com/Web/espanol/infogral/departamentos/rocha/centru.htm Sinopsis Histórica de la Fortaleza de Santa Teresa, en Turismu del Uruguái.com.] Consultáu en mayu de 2010.</ref><ref>José Feliciano Fernandes Pinheiro (visconde de S. Leopoldo), ''Annaes da Provincia de S. Pedro'', Ed. Typ. Casimir, 1839, páx. 291-295.</ref><ref>Archivu Xeneral de la Nación (Arxentina), ''Política lusitana nel Ríu de la Plata'', Volume 2, 1963, páx. 322.</ref> y el [[14 d'ochobre]] establecióse'l cuartel xeneral portugués en [[Maldonado]].<ref name="flores"/> === Reinicio de la Guerra nel Altu Perú === [[Ficheru:Teniente General Jose Manuel de Goyeneche.jpg|thumb|185px|[[José Manuel de Goyeneche]], comandante del exércitu realista del Altu Perú.]] Mientres el so gobiernu nel Altu Perú, Castelli y el so asesor [[Bernardo de Monteagudo]] tomaron midíes drástiques que-yos ganaron la enemistá de gran parte de les clases acomodaes, y cometieron una serie d'actos contrarios a les formes tradicionales de la relixón [[Ilesia católica|católica]].<ref>Modesto Omiste, ''Memoria histórica de los acontecimientos políticos asocedíos en Potosí en 1811'', La Paz, 1926. Citáu por Pacho O'Donnell, ''El berru sagráu'', Ed. Suramericana, Bs. As., 1997, páx.29. ISBN 950-07-1331-4</ref> L'exércitu auxiliar instalar nel campamentu de [[Llábanu (Bolivia)|Llábanu]], cerca de La Paz, a principios d'abril. El 17 d'abril foi esconxurada una contrarrevolución realista en Potosí.<ref>Declaración del Dr. [[Juan Madera]] nel xuiciu de residencia empecipiáu a Saavedra pola Asamblea de 1813, Biblioteca de Mayu, ''Sumarios y espedientes'', Buenos Aires, Honorable Senáu de la Nación, 1960.</ref> Asitiáu dende ochobre en [[Zepita]] —ente'l [[Ríu Desaguadero (Titicaca)|ríu Desaguadero]] y el [[llagu Titicaca]]— Goyeneche llogró aprovechar los errores políticos del representante de la Xunta y consiguió que los peruanos apuntar en masa nel so exércitu, llegando a axuntar 8000 homes y 20 cañones. Con autorización de Abascal, el 16 de mayu de 1811, Goyeneche robló con Castelli un armisticiu por cuarenta díes, tiempu que'l virréi aprovechó pa unviar refuerzos y suministros al so exércitu. Mentanto, Castelli ordenaba al exércitu —que nominalmente cuntaba con 23000 homes— suspender les sos operaciones,<ref name="Huaqui">Salvador Ferla, ''Huaqui, el desastre inicial'', Revista Toa ye Historia, númberu 125.</ref> y coles mesmes unviaba axentes a les provincies del Virreinatu de Perú a arrobinar la revolución. Llogró dellos conatos de revolución n'[[Arequipa]], [[Locumba]] y [[Moquegua]], que fueron rápido encaloraos.<ref name="Tacna">{{cita llibru |autor=Cúneo-Vidal, Rómulo |títulu=Historia de les insurrecciones de Tacna pola independencia de Perú |editorial=P.L. Villanueva |añu=1961 }}</ref> La [[revolución del 5 y 6 d'abril de 1811]], qu'alloñó de la [[Xunta Grande]] a los aliaos de Castelli, produció una división nes files del Exércitu del Norte ente los partidarios de [[Cornelio Saavedra]], lideraos por [[Juan José Viamonte]], y los partidarios de Castelli. Ésti torgó que los diputaos electos nel Altu Perú viaxaren a Buenos Aires y intrigó por que los gobernadores desconocieren a la Xunta Grande. De magar, los sos planes fueron ganar a Goyeneche y depués dirixise a Buenos Aires pa reponer a los sos amigos.<ref>Felipe Pigna, ''Los mitos de la historia arxentina'', 26ª edición, Grupu editorial Norma, Buenos Aires, 2007, páx. 293. ISBN 987-545-149-5</ref> El 25 de mayu de 1811 Castelli axuntó a xefes indíxenes nes ruines de [[Tiahuanaco]] y proclamó la so llibertá solemnemente a nome de la Xunta.<ref>[[Félix Luna]] (dir.), ''Juan José Castelli'', Ed. Planeta, 2001.</ref> ==== Huaqui ==== {{AP|Batalla de Huaqui}} [[Ficheru:Plano Huaqui.jpg|thumb|300px|Antiguu planu de la [[Batalla de Huaqui]].]] Castelli movió'l so exércitu dende El Llábanu escontra'l nuevu campamentu n'[[Guaqui|Huaqui]], dende onde podía guarnir la Ponte del Inca, principal pasu ente dambos virreinatos, y que fuera fortificáu por Goyeneche. Les fuercies con que cuntaba Castelli en Huaqui yeren d'ente 6000 y 7000 homes, pos la mayoría del exércitu topar en distribuyíu nel Altu Perú. Un primer combate asocedió'l 6 de xunu, del que Goyeneche culpó a los patriotes, ente que Castelli atribuyir a los realistes y pretendió utilizalo pa xustificar un ataque sorpresa. Pero Goyeneche adelantróse-y y ordenó un ataque xeneral el 20 de xunu, empecipiando la [[Batalla de Guaqui|Batalla de Huaqui]]. Les fuercies de los revolucionarios taben estremaes por una serranía, de cuenta que los realistes atacaron simultáneamente los llanos a cada llau de la mesma, de la que les fuercies del coronel [[Pío Tristán]] engataben los cuetos entemedios. Gran parte de les tropes patriotes demostraron falta d'espíritu combativu, y dellos xefes —como'l xeneral Rivero y el coronel [[José Bolaños]]— casi nun llegaron a entrar en combate.<ref>Rivero, en carta a la Xunta Provincial de la Villa de Potosí del 19 de xunetu de 1811, afirmó que la so aición tardida dexó a les fuercies derrotaes retirase. Citada en Eufronio Viscarra, "Apuntes pa la historia de Cochabamba", 1882.</ref> Per otra parte, dellos autores creen que Juan José Viamonte negó auxilios a [[Eustoquio Díaz Vélez]] por rivalidaes polítiques.<ref>Pigna, '' Los mitos de la historia arxentina''.</ref> Goyeneche llogró una amplia victoria. Los patriotes tuvieron menos baxes que los sos enemigos, pero se desbandaron por completu y perdieron tol parque y l'artillería.<ref name="Huaqui"/><ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 197-206.</ref> Les fuercies patriotes en retirada nun pudieron ser axuntaes sinón parcialmente, y bien lloñe del [[campu de batalla]]. A midida que pasaben los díes, les deserciones aumentaben. Dellos xefes, como Rivero, negar a siguir a Castelli y dirixiéronse a les sos ciudaes d'orixe. Al so pasu peles ciudaes y villes del Altu Perú, les tropes cometieron tou tipu de falcatrúes, ente que les poblaciones, encarpaes dende diba tiempu poles aiciones de Castelli y los sos oficiales, refugaben la so presencia y facilitaben les deserciones. El gruesu del exércitu reculó casi ensin detenese hasta Chuquisaca, mientres Goyeneche ocupaba Oruro y La Paz, apurrida pol gobernador Tristán. Al conocese en Buenos Aires lo asocedío en Huaqui, la Xunta Grande destituyó'l 3 d'agostu a Castelli y a Balcarce, a quien reemplazó na xefatura del exércitu auxiliar por Francisco del Rivero, anque esti nun llegaría a enterase.<ref name="Munoz"/> nun volvería haber comandos colexaos nel exércitu. El 13 d'agostu, na [[Batalla de Sipe Sipe (1811)|Batalla de Amiraya]], Rivero foi ganáu por Ramírez Orozco y —viendo la inutilidá de la so resistencia y escuchando el pidíu de paz de los habitantes de Cochabamba— solicitó'l cese d'hostilidaes, apurrió'l so exércitu y foi incorporáu al exércitu realista. Cochabamba foi ocupada pacíficamente por Goyeneche.<ref name="Munoz"/> Lo que quedaba del Exércitu del Norte retirar a Potosí —onde foi bien aguantáu pola población— y depués a Jujuy. El coronel [[Juan Martín de Pueyrredón]], xefe de la retaguardia, llevóse consigo los caudales de la [[Casa de Moneda de Potosí]].<ref name=BID330>Bidondo (1987): 330-336.</ref> Enteráu de la [[defección]] de Rivero, Saavedra ordenó que Viamonte tomara provisionalmente el mandu del exércitu, y depués partió dende Buenos Aires col enfotu de asumir el mandu en persona.<ref name=BID330/> ==== Nueves insurrecciones ==== {{AP|Insurrección de los partíos de Omasuyos, Pacajes y Larecaja}} El mesmu día de la batalla de Huaqui españó una revolución na ciudá peruana de [[Tacna]], que foi fácilmente entartallada por cuenta de que la esperada ayuda del Exércitu del Norte nun se produció.<ref name="Tacna"/> Los indíxenes de los partíos d'[[Omasuyos]], [[Provincia de Pacajes|Pacajes]] y [[Sorata|Larecaja]], que fueren afalaos a la resistencia por Rivero, nun aceptaron la restauración realista y subleváronse, sitiando La Paz dende'l 29 de xunu. El so centru d'operaciones allugar nos altores de Pampajasi. A principios d'agostu, les fuercies indíxenes al mandu de [[Juan Manuel Cáceres]], que fuera llugarteniente de [[Túpac Catari]] na so rebelión de [[1780]], amburaron y ocuparon la ciudá, masacrando a la guarnición realista —incluyendo al gobernador interino y poco dempués destruyeron la guarnición que curiaba'l pasu del [[ríu Desaguadero (Titicaca)|ríu Desaguadero]]. Los insurrectos nomaron gobernador a [[Ramón Mariaca]].<ref name="Roca"/> == El Primer Triunviratu == Una serie d'incidentes ente la Xunta y el cabildru porteño, que se resentía de la primacía de los diputaos del interior, llevaron al reemplazu de la Xunta pol [[Primer Triunviratu (Arxentina)|Primer Triunviratu]] el 23 de setiembre de 1811. Esti nuevu gobiernu llevó alantre una política muncho más prudente tocantes a la guerra, prefiriendo les soluciones diplomátiques a les béliques.<ref name="Horowicz"/> Influyíu pola figura de [[Lord Strangford]], cónsul del [[Reinu Xuníu]] en [[Rio de Janeiro]], el Triunviratu pretendió acompangar coles autoridaes españoles, ya inclusive pretendió dalguna forma d'avenimientu pacíficu coles autoridaes españoles, en cuenta de una autonomía política llindada pal territoriu.<ref>Busaniche, ''Historia arxentina'', páx. 329-333.</ref> === L'Éxodu Oriental === {{AP|Éxodu oriental}} [[Ficheru:General Francisco Javier de Elío (Museo del Prado).jpg|thumb|190px|[[Francisco Javier de Elío]] exerció como [[virréi del Río de la Plata]], pero namái sobre la [[Banda Oriental]].]] L'ataque portugués empecipiárase al poco tiempu de conocese la noticia del desastre de Huaqui, polo que la Xunta Grande yá empezara a unviar toles tropes disponibles n'ayuda del [[Exércitu del Norte (Provincies Xuníes del Río de la Plata)|Exércitu del Norte]]. Atopándose coles sos fuercies atrapaes ente dos fueos na Banda Oriental, coles sos llinies de comunicación amenaciaes ya imposibilitada d'unviar refuerzos, la Xunta decidió acompangar: propunxo un armisticiu a Elío, del cual tamién informó a les fuercies sitiadoras y la población civil; toles partes refugaron l'alcuerdu.<ref name="Scenna1"/> El 19 d'agostu, la flota realista llanzó un [[segundu bombardéu de Buenos Aires]], tan inútil como l'anterior.<ref>[[Juan Manuel Beruti]], ''Memories interesaes'', Ed. Emecé, Bs. As., 2001, páx. 174. ISBN 950-04-2208-5</ref> Poco dempués la Xunta yera reemplazada pol Triunviratu, que reinició les tratativas cola mediación de Strangford, ufiertando la inmediata retirada de les fuercies sitiadoras. Antes de la firma del alcuerdu, l'unviáu porteño [[José Julián Pérez]] informó a los orientales que se diba a roblar un armisticiu pol que la Banda Oriental quedaría en manes de Elío, lo que foi nuevamente refugáu.<ref name="Scenna1"/> Simultáneamente, bandes armaes irregulares brasilanes invadieron los [[Misiones xesuites guaraníes|pueblos misioneros]] prindando al comandante de [[Amenorgamientu de Yapeyú|Yapeyú]], [[Bernardo Pérez Planes]], y pocu tiempu dempués tomaron los pueblos de [[Belén (Uruguái)|Belén]] y [[Concordia (Arxentina)|Saltu Chicu]]. El 1 de setiembre foi ocupada [[Paysandú]], y —anque'l so comandante [[Bento Manuel Ribeiro]] foi vencíu y tomáu prisioneru en Yapeyú— los portugueses escalaron les zones aledañas a [[Santu Domingu Soriano]] y a [[Mercedes (Uruguái)|Mercedes]].<ref>Francisco Bauzá, ''Historia de la dominación española nel Uruguái'', Volume 3, 2ª edición, Ed. Barreiro y Ramos, Montevidéu, 1897, páx. 200-201.</ref> Pa contener los ataques portugueses, Rondeau unvió a principios de setiembre un destacamentu al norte del ríu Negru, que lliberó Mercedes y llogró desallugar a los portugueses de Paysandú al mes siguiente.<ref>''Añales'', Atenéu del Uruguái, 1885, páx. 89-90.</ref> Dende [[Mandisoví]] les fuercies lusu-brasilanes ocuparon [[Curuzú Cuatiá]] y llegaron hasta l'actual [[La Paz (Entre Ríos)|La Paz]], sobre'l ríu Paraná. A pidíu de Elío, atacaron Concepción del Uruguay, que se topaba bloquiada por barcos españoles, pero fueron refugaos. Tamién fueron atacaes [[La Cruz (Corrientes)|La Cruz]] y [[Santo Tomé (Corrientes)|Santo Tomé]]. El teniente gobernador de [[Provincia de Corrientes|Corrientes]], Elías Galván, recuperó Curuzú Cuatiá el 29 de payares y Mandisoví pocu más tarde.<ref>[http://www.territoriodigital.com/heriedu/indice.asp?heriedu3/paginas/cap24 ''La Revolución se internacionaliza'', por Alfredo Poenitz y Esteban Snihur, en Territoriu Dixital.com.] Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> Tarreciendo l'alianza ente'l Paraguay y los invasores portugueses, el comandante de tropes misioneres [[Andrés Guazurary]] espulsó a les tropes paraguayas qu'ocuparen Candelaria tres la retirada de Belgrano. Años más tarde, el xefe guaraní sería los principal líder de la resistencia contra la [[Invasión Lusu-Brasilana]] nesa rexón.<ref>Jorge Francisco Machón, ''Andrés Guacurarí y Artigas en Candelaria'', Posadas, 2005.</ref> El 12 d'ochobre foi llevantáu oficialmente'l sitiu y l'exércitu de Rondeau empecipió la retirada escontra Entre Ríos.<ref name="Ferrer"/> Artigas nun tuvo otra opción que retirar tamién escontra'l norte les sos tropes, unos 3000 homes, siguíu de numberosa población civil. El 20 de xunetu de 1811 roblóse un armisticiu ente'l Primer Triunviratu y el virréi Elío, que establecía los cese de les hostilidaes, el llevantamientu del bloquéu naval sobre Buenos Aires y la reconocencia de la soberanía de Fernando VII per dambes partes. Tamién s'alcordaba la retirada de les tropes revolucionaries y portugueses de la Banda Oriental y de les villes entrerrianas de Concepción del Uruguay, [[Gualeguay]] y [[Gualeguaychú]], y reconocíase a Elío como virréi, anque ensin autoridá fora del territoriu vencíu.<ref>[http://tratados.cancilleria.gob.ar/ Biblioteca Dixital de Trataos, páxina de la Cancillería de l'Arxentina.] Consultáu en mayu de 2010.</ref> El 21 d'ochobre'l [[s:Tratáu de pacificación ente la Xunta de Buenos Aires y el virréi Elío|Tratáu de Pacificación]] foi ratificáu por Elío. El Triunviratu llogró retirar les sos tropes, salvándoles de la derrota y llevándoles a la Mesopotamia, pero disgustó a los orientales y entrerrianos, que se vieron abandonaos en plena llucha. El Tratáu xeneró tamién oposición ente los realistes. El virréi de Perú, que nun fuera consultáu y llegó primeramente a consideralo apócrifu, tarreciendo la llegada de les tropes retiraes del frente oriental ordenó col alcuerdu de Goyeneche caltener les sos posiciones ante la "''cruel situación á que quedaron espuestas les provincies y les armes''" realistes. ==== La "Redota" ==== [[Ficheru:Artigas por Blanes 02.jpg|thumb|185px|[[José Artigas]].]] Artigas enterar del armisticiu'l día 23, a veres del ríu San José, onde tuvo llugar una xunta o asamblea bonal de los orientales que se topaben incorporaos al sitiu. Ellí Artigas comunicó a los asistentes la so decisión d'acatar l'armisticiu y retirase escontra'l norte. Sicasí, tolos demás proclamaron la voluntá de nun abandonar les armes y reemprender la llucha cuando fuera posible. De momentu Artigas retomó'l so camín escontra'l Norte, y un gran númberu de civiles siguir, no que popularmente llamóse la "Redota" y los historiadores llamen el [[Éxodu Oriental]]. El caudiellu oponer a esta emigración masiva nun principiu, pero depués ordenó llevantar un rexistru de les families ya individuos que lu siguíen, resultando ser 4435 persones; incluyendo a quien se sumaron darréu, pueden llegar a un númberu averáu a les 16000 persones.<ref>[[Lincoln Maiztegui Cases]], ''Orientales. Una historia política del Uruguái'', Tomu I ''De los oríxenes a 1865'', Ed. Planeta, Montevidéu, 2005. ISBN 950491330X</ref> El 15 de payares de 1811 el Triunviratu nomó a Artigas "teniente gobernador, xusticia mayor y capitán de guerra del Departamentu de Yapeyú y los sos partíos", con mandu sobre los 10 pueblos misioneros suxetos al control de Buenos Aires.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 125.</ref> El 18 de payares, Elío tornó a España por orde del gobiernu español, que pretendía entartallar a los independentistes ensin aceptar nengún alcuerdu.<ref name="Scenna1"/> Nengún otru funcionariu español volvería exercer el títulu de [[virréi del Río de la Plata]].<ref>[http://www.biografiasyvidas.com/biografia/y/elio.htm Biografía de Francisco Javier de Elío, nel sitiu web Biografíes y Vides.] Consultáu'l 8 de xunetu de 2010.</ref> Cumpliendo lo apautao, Rondeau sacupó la Banda Oriental n'avientu d'esi añu y tornó a Buenos Aires, ente qu'otres fuercies cruciaron el ríu Uruguái, acampando na Mesopotamia.<ref name="Ferrer"/> El 10 d'avientu, les tropes y civiles que siguíen a Artigas empezaron a cruciar el [[río Uruguái]] cerca de [[Salto (Uruguái)|Salto]], instalándose al nordeste de l'actual [[provincia d'Entre Ríos]], que nesi entós formaba parte de les [[provincia de Misiones|Misiones]]. El 18 d'avientu, tropes de Artigas llograron recuperar el pueblu de Belén.<ref>Bauzá, ''Historia de la dominación española nel Uruguái'', páx. 225.</ref> Souza foi notificáu de que'l so exércitu tenía de recular al Brasil, pero negar a tornar: esixó como condición pa la so partida la disolución de les milicies de Artigas, que nun sacupara totalmente el territoriu oriental, y garantíes de qu'eses fuercies nun atacaríen poblaciones portugueses. Vigodet, nuevamente nomáu gobernador de Montevidéu, esixó al Triunviratu remanes contra Artigas. Col frente norte yá estabilizáu, el gobiernu porteño refugó les esixencies. Dando per rotu l'armisticiu, Vigodet volvió a entamar les hostilidaes el 31 de xineru de [[1812]]; y el 4 de marzu produció'l [[tercer bombardéu de Buenos Aires]], que namái causó daños n'embarcaciones menores.<ref name="Carranza"/> Artigas destacó a [[Fernando Otorgués]] y a [[Fructuoso Rivera]] escontra les Misiones, onde recuperaron los pueblos de Santo Tomé, Yapeyú y La Cruz. En marzu, en recibiendo refuerzos dende'l Brasil y provisiones dende Montevidéu, un exércitu portugués de 5000 homes coló dende Maldonado escontra Paysandú, entrando nesi pueblu'l 2 de mayu.<ref name="flores"/> Al mes siguiente, el Triunviratu unvió a Diego de Souza un ultimátum esixendo'l so inmediatu retiru. Amás nomó a Artigas xefe de les operaciones contra los portugueses, y unvió-y el [[Reximientu de Pardos y Morenos]] al mandu de [[Miguel Estanislao Soler]] y una gran cantidá de dineru. Un nuevu ataque portugués obligó a les fuercies de Artigas a repasar el ríu Uruguái escontra Entre Ríos, anque a pocu pudieron recuperar posiciones al este del Uruguái.<ref>Xusto Maeso, ''El xeneral Artigas y la so dómina: Apuntes documentaos pa la historia oriental'', Volume 1, Ed. Tipográfica Oriental de Peña y Roustan, Montevidéu, 1885, páx. 479.</ref><ref>Isidoro De María, ''Compendiu de la historia de la República O. del Uruguái'', 7ª edición, volúmenes 1-3, Impr. "El sieglu Ilustráu" de Turenne, Varzi y Cía., 1895, páx. 149-150.</ref> El 4 y el 6 de mayu los portugueses atacaron Santo Tomé, pero fueron refugaos. El gobiernu de Buenos Aires ordenó a Artigas tornar al [[Regueru Ayuí Grande (Entre Ríos)|Campamentu del Ayuí]], yá que Strangford consiguiera'l 26 de mayu la firma del [[Tratáu Rademaker-Herrera]], que determinaba la retirada de les tropes portugueses al Brasil, dexando les manes llibres a les Provincies Xuníes pa volver atacar Montevidéu.<ref name="Arteaga"/> Souza volvió desconocer l'alcuerdu, pero —tres nuevos combates— recibió orde del rei [[Xuan VI de Portugal|Xuan VI]] de retirase de la Banda Oriental, orde que finalmente cumplió'l 13 de xunu.<ref name="flores"/> Pocos díes dempués, el comandante de les Misiones ocupaes per Portugal, [[Francisco das Chagas Santos]], intentó atacar La Cruz, defendida por fuercies correntinas, pero retiróse cuando Galván comunicólu que cesaren les hostilidaes.<ref>[http://www.territoriodigital.com/heriedu/indice.asp?heriedu3/paginas/cap25 ''José Artigas, Teniente Gobernador'', en Territoriu Dixital.com.] Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> Pese los intentos del gobernador Vigodet por evitalo, l'armisticiu sería ratificáu'l 13 de setiembre. Los portugueses nun evacuaron dafechu les sos fuercies a les llendes previes a la invasión, quedando nel so poder la rexón de los actuales conceyos d'[[Uruguayana]], [[Quaraí]], [[Santana do Livramento]] y [[Alegrete]], y parte de [[Rosário do Sul]], [[Dom Pedrito]] y [[Bagé]].<ref name="Arteaga"/> N'abril de 1812, una [[Sulevación de Carmen de Patagones|sulevación]] nel aislláu fuerte [[Patagonia|patagónico]] de [[Carmen de Patagones]] —liderada por Faustino Ansay, prisioneru nesi llugar desque fuera depuestu de los sos cargos en Mendoza— dexó a los realistes tomar el control d'esi puertu.<ref name="Carranza"/> Esi mesmu mes, [[Manuel de Sarratea]], unu de los miembros del Triunviratu, asumió'l mandu del exércitu instaláu n'Entre Ríos, anque Artigas nun lo reconoció como'l so superior.<ref name="Dumrauf">Clemente Dumrauf, ''El xeniu maléfico de Artigas'', Revista Toa ye Historia, númberu 74.</ref> En xunu, Artigas instaló'l so campamentu n'[[Regueru Ayuí Grande (Entre Ríos)|Ayuí]], n'Entre Ríos. Ellí permaneceríen les tropes hasta que la continuación de les hostilidaes dexara empecipiar el regresu a la Banda Oriental. Instaláu a una llegua del campamentu de Artigas, Sarratea dedicar a seducir a los oficiales del exércitu oriental pa incorporalos al so, llogrando que se pasaren a les sos fuercies unos 2000 homes. Como igualmente'l xefe oriental caltuvo unos 1500 soldaos y la mayor parte de la población, declarar traidor, anque nun llogró sofitu del gobiernu.<ref name="Dumrauf"/> En setiembre, la vanguardia del exércitu de Sarratea, comandada por Rondeau, crució'l ríu Uruguái y empecipió la marcha sobre Montevidéu. Simultáneamente, les tropes de Artigas y la población que la habíen siguíu empecipiaron el so regresu a la Banda Oriental, anque nun participaron nes operaciones.<ref name="Ferrer"/> === Guerra defensiva nel norte === {{AP|Revolución de Cochabamba (1811)|Republiquetas}} A solu 8 díes de la so llegada a Salta, Saavedra recibió del Triunviratu la orde de dexar el mandu del exércitu a Pueyrredón,<ref name="Roca"/> y pocu dempués foi arrestáu. Ensin ayuda esterna, los revolucionarios entamar en grupos guerrilleros, llamaos [[Republiquetas]], qu'aguantaron con medios precarios a les invasiones realistes; cuntaben al so favor el sofitu de la población y la conocencia del terrén. Les fuercies de la ciudá de La Paz ganaron el 6 d'ochobre en [[Sicasica]] a los 1200 homes del coronel [[Jerónimo Marrón de Lombera]]. A otru día, [[Oruro]] pasaba a manes de los revolucionarios. Goyeneche ocupara Chuquisaca, pero tuvo de recular con 3500 homes escontra Oruro. El virréi Abascal unvió na so ayuda igual cantidá de tropes aconceyaes pol gobernador de [[Puno]] [[Manuel Quimper]] ya indíxenes [[quechua|quechues]] del [[Cuzco]], mandaos pol cacique [[Mateo Pumacahua]], que cometieron escesos y crueldaes contra les poblaciones [[aymara|aymares]].<ref name="Munoz"/> Entá llograron los independentistes una pequeña victoria en [[estrechu de Tiquina|Tiquina]], pero los coroneles [[Pedro Benavente]] y Lombera tomaron La Paz. Pumacahua llogró restablecer les comunicaciones col exércitu de Goyeneche, que tornó a Chuquisaca.<ref name="Munoz"/> Los escesos de les tropes indíxenes llegaes del norte enardecieron a les poblaciones del Altu Perú. El coronel [[Esteban Arze]], que se negara a rindise con Rivero, tornó al valle de Cochabamba y púnxose al mandu d'[[Revolución de Cochabamba (1811)|una revolución]] el 14 de payares. Arze foi nomáu comandante xeneral y [[Mariano Antezana]] presidente de la Xunta Provincial de Cochabamba. El 16 de payares, Arze atacó Oruro, pero foi refugáu por González de Socasa. Tamién se formó una [[Republiqueta de Ayopaya|republiqueta]] n'[[Provincia de Ayopaya|Ayopaya]], qu'aguantaría mientres años la dominación realista.<ref name="Roca"/> [[Ficheru:Eustaquio Díaz Vélez.jpg|thumb|185px|[[Eustoquio Díaz Vélez]] na so vieyera.]] Pa sofitar la nueva Revolución en Cochabamba, Pueyrredón decidió faer un nuevu intentu d'avanzar sobre l'Altu Perú, unviando un reximientu de caballería y un batallón d'infantería al mandu del so segundu, el mayor [[Eustoquio Díaz Vélez]].<ref>Raúl Rodríguez Bosch, ''Eustoquio Díaz Vélez. Soldáu de la Independencia y la Organización Nacional'', Ed. Selene, Bs. As., 1986. ISBN 950-9500-72-0</ref> Este unvió al teniente coronel [[Manuel Dorrego]] a atacar una partida realista asitiada nel pueblu de [[Combate de Sansana|Sansana]], onde llogró un pequeñu ésitu. En recibiendo refuerzos, colos que llegó a 860 homes, Díaz Vélez unvió nuevamente a Dorrego a [[Combate de Nazarenu Nazarenu]], onde esti primeramente venció a [[Francisco Picoaga]]; pero les sos fuercies fueron estremaes por una creciente del [[ríu Suipacha]], que dexó a los realistes contraatacar y ganalo.<ref>Lorenzo Llugones, ''Alcordances Históriques'', páx. 21.</ref><ref>[[Hernán Leandro Brienza|Brienza, Hernán]] (2007): ''El Llocu Dorrego: el postreru revolucionariu'' (páxs.&nbsp;78-79). Buenos Aires: Marea, 2007. ISBN 987-1307-00-4, 9789871307005.</ref> Pueyrredón ordenó a Díaz Vélez la inmediata retirada, yá que Goyeneche taba avanzando.<ref>[[Gregorio Aráoz de Lamadrid]] “y otros gefes contemporáneos”, ''Observaciones sobre les Memories póstumes del brigadier xeneral d. José M. Paz'', publicáu en 1855, páx. 5.</ref> El 16 de xineru, Arze llogró tomar el pueblu de [[Chayanta]]. Simultáneamente, el teniente coronel [[Martín Miguel de Güemes]], segundu xefe de la vanguardia, foi unviáu por Díaz Vélez a recuperar Tarija, lo que consiguió'l 18 de xineru.<ref>[http://www.portaldesalta.gov.ar/sienda/carrera.htm Guillermo Solá, ''Carrera Militar de Martín Miguel de Güemes'', en Portal de Salta.] Consultáu en mayu de 2010.</ref> Pero l'Exércitu del Norte nun intentó siquier sofitar a los revolucionarios del Altu Perú: el 20 de xineru, Díaz Vélez retiró les sos escoses tropes y les de Güemes escontra la Quebrada de Humahuaca. Per otru llau, el Triunviratu tenía una actitú remisa al respeutive de la guerra, y prefirió caltener les sos fuercies pela redolada de la Capital. Una división revolucionaria de 2000 homes provenientes de [[Mizque]] dirixir a Chuquisaca, pero foi dafechu ganada'l 4 d'abril por un batallón del Reximientu Real de Lima. Pocos díes dempués, el 12 d'abril, los indíxenes de Ayopaya fueron ganaos cerca de La Paz. Tolos prisioneros fueron executaos.<ref name="Urcullu">Manuel María Urcullu, ''Apuntes pa la historia de la Revolución del Altu-Perú, Hoi Bolivia''. Impr. de López, 1855.</ref> Dende [[Santa Cruz de la Sierra]] avanzó una división realista de 1200 homes n'auxiliu de Goyeneche, pero fueron ganaos na [[batalla de Samaipata]], [[departamentu de Santa Cruz]], y tolos realistes quedaron muertos o prisioneros.<ref>Eufronio Víscarra, ''Biografía del xeneral Esteban Arze'', Ed. Talleres de "L'Universu" y "El Ferrocarril", 1910.</ref> N'albortando una rebelión en Potosí, Goyeneche partió escontra Chuquisaca el 5 de mayu. Dende ellí unvió 4000 homes sobre Cochabamba, mientres unviaba una columna sobre Chayanta y otra a [[Tapacarí]] con 2000 homes al mandu de Lombera. El coronel [[Agustín Huici]] avanzó escontra [[Vallegrande]], destruyendo'l pueblu de Pucará. Les diferencies ente Arze y Antezana fixeron que decidieren la división por metaes del exércitu cochabambino, que cuntaba con 6000 homes, armaos casi toos con garrotes y macanas, anque cuntaben con 40 cañones y 400 arcabuces. El 24 de mayu, Arze foi ganáu na [[Batalla de Pocona]] o Quehuiñal, y l'exércitu realista coló sobre la ciudá. Antezana nun amosó la mesma actitú combativa, pero los cochabambinos —especialmente les muyeres— presentaron batalla nel Cuetu de San Sebastián. Fueron ganaos el día 27 y Cochabamba cayó nuevamente en manes realistes. Esta vegada Goyeneche reprimió con crueldá: munchos revolucionarios fueron executaos —ente ellos Antezana— y los realistes escalaron y amburaron la ciudá. Lombera foi nomáu gobernador intendente, con una guarnición de 2000 homes.<ref>[http://www.todo-argentina.net/biografias/belgrano/918exodo.htm Biografía de Belgrano, en Tou Arxentina.com] Consultáu en xunu de 2010.</ref> Goyeneche tornó a Potosí y depués llevó'l so exércitu a [[Provincia de Sud Chichas|Chichas]], mientres Pumacahua tornaba al Cuzco.<ref name="Munoz"/> El 2 de xunu, los revolucionarios de Ayopaya al mandu de [[Baltazar Cárdenas]] fueron ganaos en Sicasica. Tamién Arze, que llograra escapar con parte de les sos tropes, foi derrotáu; más tarde sumaríase a les guerrilles de [[Juan Antonio Álvarez de Arenales]].<ref name="Urcullu"/> La ciudá de Cochabamba volvería a insurreccionarse en dos ocasiones más, el 11 de marzu y el 18 de xunu de [[1813]]. ==== L'Éxodu Jujeño y la Batalla de Tucumán ==== {{AP|Éxodu Jujeño|Batalla de Tucumán}} El 26 de marzu de 1812 asumió'l mandu d'Exércitu del Norte'l xeneral Manuel Belgrano, que diba dellos meses fuera absueltu nel so xuiciu pol fracasu nel Paraguay. Nel ínterin, había comandado el [[Reximientu de Patricios]], entartallara en Buenos Aires el [[Motín de les Trences]] y había enarboliáu en [[Rosario (Arxentina)|Rosario]] una [[Bandera de l'Arxentina|bandera]], que'l Triunviratu ordenó-y destruyir.<ref name="Mitre, Historia de Belgrano">Mitre, ''Historia de Belgrano''.</ref> Belgrano estableció defenses en [[San Salvador de Jujuy]] y asitió el so campamentu en [[Campu Santo]]. Cuntaba con una fuercia exigua: unos 1500 homes, de los cualos dos tercios yeren de [[caballería]]; nun principiu cuntaba con solu dos cañones. Con Belgrano inauguróse un cambéu sustancial na organización militar, faciendo primar la disciplina y austeridá más estrictes, a les qu'él mesmu se sometía. Estableció un hospital, un tribunal militar y un cuerpu destináu a alministrar les provisiones. Asegurar de que les fábriques d'armamentos, municiones y vestuariu tuvieren constantemente en producción. Tamién entamó cuerpos avanzaos de reconocencia, ya incorporó a un oficial [[Alemaña|alemán]], el [[barón de Holmberg]], que lu ayudar a entamar la so amenorgada artillería y a entrenar a los oficiales. Belgrano intentó una curtia ofensiva, faciendo avanzar parte de les sos fuercies hasta la Quebrada de Humahuaca. Tando en San Salvador de Jujuy celebró'l segundu aniversariu de la Revolución de Mayu, actu mientres el cual fixo bendicir la bandera que creara. Poco dempués, el gobiernu dio-y la orde terminante de recular escontra [[Córdoba (Arxentina)|Córdoba]] ensin entablar combate. Nesi momentu, destruyida yá la resistencia de Cochabamba, la vanguardia del exércitu de Goyeneche al mandu de [[Pío Tristán]], apocayá xubíu a brigadier, empecipiaba la so meyora sobre la frontera salteña. Cuando a mediaos de xunetu supo que les avanzaes realistes llegaben a [[La Quiaca]], Belgrano empecipió'l "[[Éxodu Jujeño]]": dirixendo él mesmu la vanguardia y quedando el so segundu, el mayor xeneral [[Eustoquio Díaz Vélez]], na retaguardia, ordenó a la población civil replegase xunto col exércitu y quemar tou lo que pudiera ser útil al enemigu. El 23 d'agostu, pueblu y exércitu abandonaron San Salvador de Jujuy, que foi pocu dempués ocupada polos realistes.<ref name="Mitre, Historia de Belgrano"/> Na so marcha escontra'l sur, l'Exércitu del Norte nun pasó por Salta, que foi ocupada por un batallón realista. L'avanzada española algamó a la retaguardia patriota al mandu de Díaz Vélez, el 3 de setiembre, pero foi ganada nel [[Combate de Les Piedres]].<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 136.</ref> [[Ficheru:Batalla de Tucumán.jpg|thumb|right|300 px|La [[Batalla de Tucumán]].]] Magar que taba en desalcuerdu cola orde d'abandonar tol norte del país, Belgrano siguió la so retirada escontra'l sureste. Animaos pola recién victoria, los tucumanos pidieron a Belgrano qu'intentara defender la so ciudá. De cuenta que el xeneral esviar del so camín y el 21 de setiembre instalar en [[San Miguel de Tucumán]], informando al Triunviratu de la so decisión. De momentu dedicóse a reforzar el so exércitu con voluntarios, mientres Tristán daba un descansu a les sos tropes.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 138-139.</ref> El 24 de setiembre, los 3000 homes del exércitu de Tristán atacaron a los 1800 del Exércitu del Norte na [[Batalla de Tucumán]]. Foi un combate caóticu, nel que Belgrano nun s'enteró de que trunfara hasta a otru día, cuando Tristán entamó la retirada escontra'l norte. El más pervalible botín que dexó l'exércitu vencíu fueron los sos 13 cañones.<ref name="Belgrano"/> Imposibilitáu d'efeutuar una persecución eficaz, unvió a Díaz Vélez a Salta, ciudá que llogró ocupar per unos díes, primero que Tristán ocupar de la mesma.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx.143.</ref> Mientres los meses siguientes, Belgrano dedicóse puramente a reorganizar el so exércitu. == La dómina de l'Asamblea == La noticia de la victoria de Tucumán —d'acordies con munchos historiadores, la más importante de la guerra d'independencia<ref>Ruiz Moreno, en ''Campañes militares arxentines'', la llapada "batalla de la Soberanía".</ref>— causó en Buenos Aires un enorme descreitu pal gobiernu qu'ordenara la retirada hasta Córdoba. Un golpe d'estáu protagonizáu pol coronel [[José de San Martín]] derrocó al Triunviratu y reemplazar pol llamáu [[Segundu Triunviratu (Arxentina)|Segundu Triunviratu]].<ref>Alejandro Fernández, Aníbal Jáuregui y Darío Roldán, ''Un golpe militar nel camín escontra la independencia'', Revista Toa ye Historia, númberu 192.</ref> El nuevu gobiernu convocó a una [[Asamblea del Añu XIII|Asamblea Xeneral Constituyente]], que llevó alantre importantes meyores llexislatives y abandonó la [[Mázcara de Fernando VII]], esto ye, el discursu sobre la supuesta continuación de la soberanía del rei Fernando VII. Tanto'l periodu del Segundu Triunviratu, como de los dos primeros [[Direutor Supremu de les Provincies Xuníes del Río de la Plata Direutor Supremos]] tuvieron signados pola actuación de la [[Loxa Lautaro]], que dirixó la so política interna, internacional y militar. El Segundu Triunviratu y el primer Direutoriu tuvieron una actitú más decidida na defensa militar del nuevu estáu y na pretensión de reconstruyir el Virreinatu, y unviaron poderosos refuerzos tanto al Exércitu del Norte como a les tropes aparcaes na Banda Oriental. Col pasu del tiempu, la situación n'España foise revirtiendo, hasta que Fernando VII [[Restauración absolutista n'España|tornó al tronu]] español. La política francamente [[absolutismu|absolutista]] del rei traía tamién una actitú más agresiva en contra de los estaos independizaos del [[Imperiu español|imperiu]], refugando cualquier arreglu que nun significara una completa vuelta a l'anterior situación de dependencia colonial absoluta. Los gobiernos rioplatenses reaccionaron perdiendo l'impulsu nes sos reformes sociales y concentrando el poder: l'últimu día de xineru de 1814, l'Asamblea nomó [[Direutor Supremu de les Provincies Xuníes del Río de la Plata]] a unu de los triunviros, [[Gervasio Antonio de Posadas]]. Este dedicó tolos sos esfuercios a ocupar Montevidéu, col fin d'evitar que sirviera como puertu de llegada de fuercies reconquistadores españoles.<ref>Tuliu Halperín Donghi, ''Reforma y disolución de los imperios ibéricos'', Ed. Alianza, Madrid, 1985, páx. 131.</ref> Una gran espedición de 10&nbsp;600 homes fuera preparada pa retomar el Ríu de la Plata, pero la perda de Montevidéu, xunto a la negativa portuguesa a dexa-y desembarcar y suministrase en Brasil,<ref name="Horowicz"/> obligaron a esviala en direición a [[Capitanía Xeneral de Venezuela|Venezuela]].<ref>Mariano Torrente, ''Historia de la revolución hispano-americana''.</ref> El gobiernu del socesor de Posadas, [[Carlos María de Alvear]], dedicar a intentar fortalecer la so posición interna na capital y entartallar la revuelta federal na Mariña. Nun llevó alantre aición militar dalguna nel Norte, y pretendió reemplazar a San Martín como gobernador de [[Intendencia de Cuyo|Cuyo]], anque fracasó nel so intentu.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 183.</ref> Al producise la cayida de Alvear, qu'abandonara la estratexa de defensa agresiva y contraataque, asocediéron-y dos direutores interinos, que na práctica nun gobernaron sobre toles provincies. La política esterior, tanto diplomática como bélica, permaneció errática mientres esti periodu.<ref>Halperín Donghi, ''Reforma y disolución de los imperios ibéricos''.</ref> Pela so parte, l'Exércitu del Norte siguió con planes ofensivos trazaos n'años anteriores. === Segundu sitiu de Montevidéu === {{AP|Sitiu de Montevidéu (1812-1814)}} El 20 d'ochobre, pocu dempués de recibir la noticia de la cayida del Triunviratu, l'exércitu patriota ponía sitiu nuevamente a Montevidéu. El 31 d'avientu, ensin saber que la nueche anterior los sitiadores recibieren refuerzos, los realistes atacaron el campamentu enemigu, pero fueron duramente ganaos na [[Batalla de Cerrito]].<ref name="Ferrer"/> La ciudá sitiada pudo aguantar por cuenta de la so indiscutible superioridá naval, pero los sos defensores nun volveríen intentar defendese en tierra.<ref>Alcides Beretta Curi, ''Montevidéu, la ciudá realista'', Revista Toa ye Historia, númberu 169.</ref> Sicasí, xustamente mientres l'añu 1813 empezaron a llegar nuevos refuerzos a Montevidéu. Ente que ente los años 1811 y 1812 habíen llegáu menos de 800 homes dende España, en 1813 fueron unviaos 3&nbsp;440 homes a Montevidéu, de los cualos unos 400 morrieron.<ref>Edmundo Heredia, ''Espediciones reconquistadores españoles al Ríu de la Plata (1811-1814)'', Revista Toa ye Historia, númberu 201.</ref> Hasta entós prefiriérase reforzar a los exércitos que lluchaben nel [[Virreinatu de Nueva Granada]] y nel de [[Virreinatu de Nueva España|Nueva España]], pero esi añu'l 37% de les tropes unviaes a América lo fueron al puertu de Montevidéu.<ref>Andrés Cisneros y Carlos Escudé, ''Historia xeneral de les Rellaciones Esteriores de la República Arxentina'', Tomu II capítulu 5, seición ''Les espediciones militares españoles ente 1811 y 1816''.</ref> [[Ficheru:San Lorenzo.jpg|thumb|[[Combate de San Llorienzo]], del 3 de febreru de [[1813]].]] Imposibilitaos d'apoderar territoriu que los aproviera de cebera, los realistes de Montevidéu llanzaron socesivos ataques a la mariña de los ríos Uruguái y Paraná, qu'escalaron impunemente hasta qu'una sonora victoria de los [[Granaderos a caballu]] del coronel [[José de San Martín]] nel [[Combate de San Llorienzo]], el 3 de febreru de [[1813]], tornar pa nueves incursiones.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 157-158.</ref> De magar, la ciudá tuvo de bastase a sigo mesma. El nuevu gobiernu rioplatense aportó finalmente a reconocer l'autoridá que tenía Artigas sobre les fuercies del so mandu, y ordenó a Sarratea tornar a Buenos Aires a principios de 1813. Artigas sumar coles sos fuercies al sitiu de Montevidéu, poniéndose a órdenes de Rondeau, pero calteniendo cierta autonomía.<ref name="Peña Lillo 1971">[[Félix Luna]], ''Los caudiellos'', Ed. Peña Lillo, Bs. As., 1971.</ref> Mientres el restu del añu 1813, l'aición nel sitiu de Montevidéu llindar a delles escaramuzas. === Segunda campaña al Altu Perú === {{AP|Batalla de Salta|Segunda espedición auxiliadora al Altu Perú}} [[Ficheru:Battle of Salta.jpg|thumb|300px|La [[Batalla de Salta]].]] Los cuatro meses con que cuntó pa reorganizase tres la victoria de Tucumán dexaron a Belgrano doblar el númberu de los sos homes y ameyorar la so formación y disciplina, anque-y costaron l'alloñamientu de Holmberg, enemistado con otros oficiales. Bien pertrechado y cola moral alta, entamó'l 12 de xineru la marcha escontra Salta, onde Tristán habíase fortificáu y recibíu refuerzos de Goyeneche: dos batallones, dalguna caballería y 6 cañones. Un mes dempués, a veres del [[ríu Juramento]], l'Exércitu del Norte xuró llealtá a l'Asamblea Xeneral Constituyente y a la [[Bandera Arxentina]], so la cual llucharía dende entós l'Exércitu del Norte. Tristán esperaba l'ataque de Belgrano dende'l sur, pero —empuestu por un oficial salteño— l'Exércitu del Norte allugar na Facienda de Castañares, al norte de la ciudá, cerrando una posible retirada del so enemigu escontra Jujuy. El [[20 de febreru]], na [[Batalla de Salta]], l'ataque en columnes paraleles de los patriotes llogró la rindición incondicional de Tristán: amás del parque y l'armamentu prindáu, que reforzó al Exércitu del Norte, fueron tomaos prisioneros 3&nbsp;200 efeutivos.<ref group="n.">Tuvo gran importancia la defección mientres la batalla del gobernador de Salta, [[Juan José Feliciano Fernández Campero]], [[marqués de Yavi]], xunto a otros oficiales realistes.</ref><ref>Rodolfo M. Campero, ''El Marqués de Yavi'', Ed. Catálogos, Bs. As., 2006, páx. 65-69. ISBN 950-895-217-2</ref> Retener asemeyada cantidá de prisioneros hubiera imposibilitáu la meyora escontra l'Altu Perú,<ref name="Paz"/> de cuenta que Belgrano poner en llibertá a cambéu del xuramentu de nun volver tomar armes contra les Provincies Xuníes.<ref name="Mitre, Historia de Belgrano"/> Goyeneche sacupó Potosí camín de Oruro el 1ᵘ de marzu con solu 450 homes, y alcordó con Belgrano un armisticiu por 40 díes. Dende Oruro, Goyeneche unvió al virréi'l so arrenunciu, y nel so reemplazu foi nomáu'l xeneral [[Joaquín de la Pezuela]]. Tamién el reemplazu provisional de Goyeneche, el xeneral Ramírez Orozco, abandonó Chuquisaca el 2 de marzu de 1813 y dexó como gobernador de Charcas al patriota [[Esteban Agustín Gascón]]. L'Exércitu del Norte avanzó escontra l'Altu Perú y ocupó Tupiza. Al llegar a Oruro, los soldaos realistes juramentados en Salta fueron relevaos del so xuramentu pol obispu de La Paz y pol virréi, y en gran parte reincorporaos al exércitu. Sicasí, Tristán nun volvería lluchar contra les Provincies Xuníes. Tantu Santa Cruz de la Sierra como Cochabamba pronunciáronse prontamente a favor de los independentistes nel mes de marzu, antes de la llegada del exércitu de Belgrano a la rexón. Yera l'efeutu de la completa derrota del exércitu al mandu de Tristán y de la cayida de la moral, y obligó a los xenerales Tacón, Lombera y Ramírez Orozco a retirase escontra'l norte. Una división de 400 chuquisaqueños, al mandu del teniente coronel [[Juan Antonio de Acebey]] xunir al Exércitu del Norte en Potosí, a la cual Belgrano llegó'l 7 de mayu. Mientres avanzaba escontra l'interior del Altu Perú, Belgrano intentó espandir la revuelta escontra la villa peruana de [[Tacna]], onde l'oficial porteño [[Enrique Paillardell]] llogró apoderar la ciudá. En llugar d'intentar entrar en contautu coles fuercies de Belgrano, Paillardell quixo avanzar sobre [[Arequipa]], pero foi vencíu en Camiara, fuxendo los derrotaos al Altu Perú.<ref name="Tacna"/> Sía comoquier, Belgrano apoderaba gran parte del Altu Perú al mandu de 3&nbsp;500 homes.<ref>Tou la meyora de Belgrano y los sos axugos, llargamente detalláu por Mitre en ''Historia de Belgrano''.</ref> [[Ficheru:Plano Vilcapugio.jpg|thumb|300px|Antiguu planu de la [[Batalla de Vilcapugio]].]] Nos primeros díes d'agostu, el xeneral Pezuela tomó en Oruro el mandu del exércitu realista, qu'aumentó hasta 5&nbsp;000 homes. Dende ellí partió en busca del exércitu independentista. Belgrano unviara al coronel [[Cornelio Zelaya]], xefe de la caballería, a sulevar les poblaciones de llombu del exércitu realista. La captura de correspondencia ente ésti y dellos xefes de [[montonera|montoneres]] patriotes dexó a Pezuela saber que'l so enemigu taba esperando refuerzos, de cuenta que decidió atacar cuanto antes.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 163.</ref> El 1ᵘ d'ochobre, na [[Batalla de Vilcapugio]], Belgrano llogró esbaratar la formación realista, pero una señal equivocada de detener l'ataque, sumada al sorpresivu remanecimientu na batalla de la caballería del coronel realista salteño [[Saturnino Capo]] causó la completa dispersión de les tropes independentistes.<ref name="Vilcapugio">[http://www.portaldesalta.gov.ar/vilca.htm Les batalles de Vilcapugio y Ayuhuma, en Portal de Salta.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181023054725/http://www.portaldesalta.gov.ar/vilca.htm |date=2018-10-23 }} Consultáu en xunu de 2010.</ref> [[Ficheru:Plano Ayohuma.jpg|thumb|300px|Antiguu planu de la [[Batalla de Ayohuma]].]] Belgrano retirar escontra l'este, allugándose na posición de Ayohuma, onde llogró axuntar unos 3&nbsp;400 homes, de los cualos solamente unos mil yeren veteranos. Al empecipiase la [[Batalla de Ayohuma]], el 14 de payares, Belgrano formó con demasiada anticipación a les sos tropes en formación de batalla, lo qu'aprovechó Pezuela p'atacar de lladral y obligalo a camudar de posición. La batalla foi dende'l principiu una clara victoria de Pezuela, y l'Exércitu del Norte quedó amenorgáu a un terciu de la so fuercia orixinal.<ref name="Vilcapugio"/> El 18 de payares Belgrano y Díaz Vélez, en retirada, llegaron a Potosí. Partieron d'ellí a otru día, ante la inminente llegada del exércitu realista, ordenando volar la Casa de Moneda, orde que nun se cumplió. Efeutivamente, a otru día entraba la vanguardia realista, al mandu de Castro. A principios de 1814, l'exércitu realista apoderar de Tarija.<ref name="Munoz"/> En xineru de [[1814]], el xeneral Belgrano apurría los mandu del Exércitu del Norte al coronel [[José de San Martín]]. === Captura de Montevidéu === Mientres l'añu 1813, el Sitiu de Montevidéu enllargar ensin grandes alternatives, evidenciando la bayura de recursos de los defensores y la falta de medios de los atacantes.<ref name="Horowicz"/> Les rellaciones ente Artigas y el gobiernu porteño empeoraren: el refugu de los diputaos orientales a l'Asamblea del Añu XIII y la elección d'otros, escoyíos por inspiración de Rondeau, llevaron a la so máxima tensión el conflictu ente les intenciones d'independencia inmediata y d'organización [[federalismu|federal]] defendíes por Artigas, y el centralismu y la moderación de la política del gobiernu porteño.<ref name="Ferrer"/> A fines de xineru de 1814, les tropes lleales a Artigas abandonaron el sitiu y retiráronse a la mariña del ríu Uruguái. Taben convencíos de que'l gobiernu porteño pretendía gobernar el país como una dependencia de Buenos Aires.<ref name="Arteaga"/> En respuesta, el Direutor Posadas declaró a Artigas "traidor a la Patria" y punxo preciu a la so cabeza.<ref>[http://www.artigas.org.uy/fiches/artigas/artigas_mesopotamia_01.html Decretu de Gervasio Posadas del 11 de febreru de 1814, declarando traidor a José Artigas, en ''Artigas na Mesopotamia; una figura demasiáu influyente'', na Biblioteca Artiguista.] Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> Unvió un exércitu a enfrentar a les [[montonera|montoneres]] [[federales]] de Artigas, empezando d'esta miente la [[guerra ente Artigas y el Direutoriu]], la primera de les [[guerres civiles arxentines]]. L'exércitu unviáu a enfrentar a Artigas —que dempués de vencelo tenía d'engrosar el sitiu— foi ganáu nel [[Combate d'El Espinillo]], el 22 de febreru.<ref name="Bosch"/> En rápida socesión, los territorios de Corrientes y Misiones, y los pueblos del interior de la Banda Oriental pronunciáronse a favor del federalismu defendíu por Artigas,<ref name="Castello"/> de cuenta que les fuercies sitiadoras nun recibieron refuerzu dalgunu. El gobernador Vigodet creyó que Artigas, pronunciáu contra'l gobiernu central rioplatense, podría ser incorporáu a la causa del Rei, pero'l caudiellu refugó les sos ufiertes.<ref name="Peña Lillo 1971"/> ==== Guerra naval y ocupación de Montevidéu ==== [[Ficheru:Guillermo Brown, por Henry Herve.jpg|thumb|185px|[[Guillermo Brown]], vencedor de los realistes de Montevidéu.]] El gobiernu revolucionariu creó una pequeña flota y dotar de la misión d'apostar a los realistes el control de los ríos interiores y l'estuariu de la Plata. El comandu de tolos buques taba en manes de marinos estranxeros, incluyíu'l so comandante, l'[[Irlanda|irlandés]] [[Guillermo Brown]], que venció al capitán [[Jacinto Romarate]] nel [[Combate de Martín García (1814)|Combate de Martín García]] y ocupó la [[isla Martín García|estratéxica isla]], obligando a los barcos realistes a retirase remontando'l ríu Uruguái'l 15 de marzu.<ref name="Carranza"/> Los buques unviaos na so persecución fueron ganaos nel [[combate de Regueru de la China]], pero Romarate permaneció en Concepción del Uruguay hasta'l final de la guerra. La noticia del inminente regresu de Fernando VII al tronu español obligó a acelerar les aiciones: el 20 d'abril, la flota de Brown fondió frente a Montevidéu, declarando'l bloquéu naval a la ciudá. La escuadra realista comandada por [[Miguel de la Sierra]] zarpó de Montevidéu a enfrentar a Brown, pero nel [[Combate naval del Bucéu]], llibráu ente los díes 15 y 17 de mayu, la mayor parte de los buques realistes fueron prindaos o destruyíos. Dellos de les naves restantes fuxeron en direición a España, y unes poques unidaes menores zarrar nel puertu de Montevidéu.<ref name="Carranza"/> El cercu sobre la ciudá taba completu, y la superioridá naval realista sumiera. Rondeau comandaba 4&nbsp;000 homes nel sitiu y Vigodet cuntaba con 5&nbsp;000 pa defender la ciudá, polo que Posadas unvió al so sobrín, el coronel [[Carlos María de Alvear]], con más de 1&nbsp;500 homes; llevaba tamién orde de reemplazar a Rondeau al frente del sitiu. Alvear tomó'l mandu'l día 17 de mayu, cuando la victoria de la flota de Brown yá yera completa, y de momentu axustó con Vigodet la entrega de Montevidéu: llegaron a un alcuerdu pol cual los realistes podríen retirase a España colos sos barcos y armes, ente que los patriotes tomaríen Montevidéu en depósitu, en nome de Fernando VII. Pero, amparándose na falta de ratificación del alcuerdu por Posadas,<ref>Comisión d'Homenaxe, ''Homenaxe al Xeneral Carlos María de Alvear nel 2 do. Centenariu de la so Nacencia'', ed. de la comisión, Bs. As., 1990, páx. 50-68. ISBN 950-43-3545-6</ref> Alvear ocupó la ciudá'l [[23 de mayu]], tomó prisioneros a los realistes y prindó tol so armamentu. La cayida de Montevidéu significó'l fin de l'amenaza realista sobre'l Ríu de la Plata, que durara cuatro años. Vigodet sería puestu en llibertá pocu dempués, xunto con tolos oficiales, pero les tropes d'orixe americanu y africanu y l'armamentu engrosaron los exércitos independentistes: fueron tomaos 5&nbsp;340 prisioneros, 310 cañones, 8&nbsp;000 fusiles y 99 embarcaciones.<ref name="ReferenceB">Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 180.</ref> Tamién la población de Carmen de Patagones, que llevaba dos años y mediu como bastión realista, foi ocupada polos patriotes.<ref>[http://www.cuencarural.com/lo_nueso/de_hestories_y_alcordances/el_flamear_de_la bandera_en_el fuerte_de_patagones_pa_maragatos/ ''El flamear de la bandera nel fuerte de Patagones'', en Cuencarural.com.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201028134215/http://www.cuencarural.com/lo_nueso/de_hestories_y_alcordances/el_flamear_de_la |date=2020-10-28 }} Consultáu en mayu de 2010.</ref> Tres la captura de Montevidéu, que se debió principalmente a la escuadra de guerra, ésta foi desmantelada p'atayar deldes.<ref name="Segreti"/> ==== La guerra civil ==== {{AP|Guerra ente Artigas y el Direutoriu}} La cayida de Montevidéu nun significó'l final de los problemes nel frente oriental, sinón solo un cambéu na so naturaleza. Magar la so promesa d'apurrir la ciudá a los homes de Artigas, Alvear atacó a los sos llugartenientes, lo que causó'l reinicio de la guerra civil. Esta siguió con altibaxos mientres dellos meses, forzando a caltener tropes na Banda Oriental y en Entre Ríos, que nun pudieron ser unviaes a reforzar l'únicu frente qu'entá esistía contra los realistes, nel Norte.<ref name="ReferenceB"/> En xineru del añu siguiente, tres la victoria de Artigas na [[Batalla de Guayabos]] Alvear alcordó la paz y apurrió a Artigas el control de la [[Provincia Oriental]].<ref name="Arteaga"/> Esi pactu lliberó delles fuercies militares pa ser unviaes escontra'l norte, pero la negativa de Artigas a suspender la so ayuda a los federales d'Entre Ríos y Corrientes obligó a caltener munches tropes nesa rexón y na Capital. Una campaña llanzada n'abril de [[1815]] contra los federales terminó cola sulevación de les unidaes porteñas y la cayida del Direutor Alvear. El Direutor Supremu sustitutu, [[Ignacio Álvarez Thomas]] robló un nuevu alcuerdu con Artigas, gracies al cual lliberáronse nueves fuercies que fueron unviaes n'ayuda del Exércitu del Norte. Sicasí, meses dempués, el mesmu Álvarez Thomas rompería l'alcuerdu.<ref name="Lopez">José Rafael López Rosas, ''Ente la monarquía y la república''. Memorial de la Patria, tomu III, Ed. La Bastilla, Bs. As., 1981.</ref> El [[Mariña arxentina|mariña fluvial rioplatense]] permanecería mientres munchos años como un sumidoriu de recursos militares, que nun taríen disponibles pa les campañes n'otros frentes. === La Guerra Gaucha === {{AP|Guerra gaucha}} [[Ficheru:Martín Miguel de Güemes 1.jpg|thumb|185px|El xeneral [[Martín Miguel de Güemes]], líder de la [[guerra gaucha]].]] Nel frente norte, l'exércitu realista empezó la so meyora escontra'l sur ensin asegurar la so retaguardia, yá que nos valles del este del Altu Perú taben formándose nucleos de resistencia informal, les [[Republiquetas]]. Yeren siquier diez grupos distintos, de los cualos los dos más poderosos yeren los aconceyaos por [[Juan Antonio Álvarez de Arenales]] cerca de Cochabamba, y [[Ignacio Warnes]] na ciudá de Santa Cruz de la Sierra. El 25 de mayu, dambos xefes llograron una gran victoria na [[batalla de La Florida]] y llograron controlar Cochabamba pocu dempués.<ref name="Bidondo2">Emilio Bidondo, ''La guerra de la independencia nel Altu Perú'', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 1979.</ref> Sicasí, la rápida meyora realista llogró los sos oxetivos: Ramírez Orozco ocupó Salta y diverses partíes ocuparon otres llocalidaes de la Intendencia; el 27 de mayu, Pezuela entraba en Jujuy.<ref>Emilio A. Bidondo, ''Historia de Jujuy'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1980.</ref> Dellos realistes de Salta axuntaron tropes pa los exércitos del Rei, como'l hacendado [[Manuel Fernando de Aramburú]], qu'entamó'l ''Escuadrón de Caballería de San Carlos'' Ante la meyora de la invasión realista, San Martín retiró'l desmoralizado Exércitu del Norte a Tucumán, convencíu de que nun tenía posibilidaes d'enfrentala. Encargó la defensa del Norte a una división irregular de [[gauchu|gauchos]] comandada por [[Manuel Dorrego]], que foi abondu pa retrasar la meyora realista. Poco dempués, San Martín reemplazó a Dorrego —por causa de problemes disciplinarios— por [[Martín Miguel de Güemes]] y [[Apolinario Saravia]]. Estos establecieron contactos con [[estancia|estancieros]] de la zona, como [[José Ignacio Gorriti]], [[Pablo Latorre]], [[Luis Borja Díaz de Lea y Plaza]] y [[Luis Burela]], qu'entamaron y dirixeron partíes de combatientes irregulares.<ref name="Matu"/> Güemes dirixía la coordinación de los movimientos de cada partida de gauchos y entamaba tamién la so provisión de cebera y armamentu. A mediaos del añu 1814, los [[gauchos de Güemes]] controlaben la mayor parte de la zona rural de Salta.<ref name="Matu"/> Por razones de salú, San Martín arrenunció al comandu del Exércitu a los cuatro meses d'asumilo, siendo reemplazáu pol xeneral [[José Rondeau]].<ref name="Ferrer"/> L'aición guerrillera de los gauchos de Güemes y la noticia de la cayida de Montevidéu fixeron arrenunciar a Pezuela d'avanzar sobre Tucumán. Replegó l'exércitu escontra'l norte, abandonando Jujuy el 3 d'agostu y llegando a Suipacha el 24 d'esi mes.<ref name="Camba">[[Andrés García Camba]], ''Memorias para la historia de las armas españolas en el Perú''.</ref> === Revolución en Cuzco === {{AP|Rebelión del Cuzco}} Al llegar a Tupiza, Pezuela recibió una noticia alarmante: poco antes españara la [[Rebelión del Cuzco]], dirixida polos [[hermanos Angulo]] y el cacique [[Mateo Pumacahua]], qu'abandonara'l bandu realista. Estos unviaron un exércitu al mandu del coronel [[Juan Manuel Pinelo]] —unu de los oficiales juramentados en Salta— a tomar [[Puno]], dende onde coló a La Paz, qu'ocupó'l 24 de setiembre. Otres divisiones avanzaron sobre [[Arequipa]] y [[Huamanga]], llogrando un ampliu ésitu. Pezuela unvió al so segundu, el xeneral Ramírez Orozco, pa enfrentar a los revolucionarios. Este ganó a Pinelo y ocupó socesivamente La Paz el 2 de payares, Arequipa el 9 d'avientu, Puno'l 11 de marzu y Cuzco el 25 de marzu.<ref name="Roca"/> Sicasí, enfoscó l'actividá de les [[Republiquetas]], ente les cualos sobresalieron la de [[Republiqueta de Larecaja|Larecaja]], dirixida pol cura [[Ildefonso de les Muñeques]], la de Tarija, comandada por [[Juan Ramón Rojas]], y la de [[Republiqueta de Cinti|Cinti]], dirixida por [[Vicente Camargo]], que llograron delles pequeñes victories sobre los realistes.<ref name="Bidondo2"/> Aprovechando la inactividá de la vanguardia realista, Güemes avanzó hasta [[Humahuaca]] y estableció un batallón en [[Yavi]] n'avientu de 1814. Pezuela reaccionó unviando al coronel [[Pedro Antonio Olañeta]] a ocupar Yavi y Tarija. Un intentu de sulevación de les tropes acantonaes en Jujuy y Humahuaca, formaes por soldaos rindíos en Montevidéu, foi albortáu primero qu'españara.<ref name="Camba"/> Casi na mesma fecha, el Direutor Posadas ordenó'l reemplazu de Rondeau como xefe del Exércitu del Norte pol so sobrín Alvear. Pero varios oficiales del Exércitu subleváronse y negáronse a acatar a Alvear, que tornó a Buenos Aires. Ellí Posadas acababa d'arrenunciar por cuenta de esa rebelión, y nel so llugar foi electu Direutor Supremu'l xeneral Alvear.<ref name="Segreti"/> === La guerra en Chile === {{AP| Guerra d'independencia de Chile}} Na vecina [[Chile]], la independencia foi un procesu práuticamente incruento. Casi nun hubo resistencia militar de parte de los realistes, y dende esi país foi unviada en 1811 una [[Espedición Auxiliadora Chilena|división d'auxiliu]] a lluchar pola independencia nel Ríu de la Plata,<ref name="Ferrero">Roberto A. Ferrero y Rocier Bravo, ''Córdoba y los auxiliares arxentinos de 1813'', Asociación Cultural "La Vuelta del Guerrero", Córdoba, 1999. ISBN 987-97388-0-2</ref> sirvió en Buenos Aires hasta 1813, añu en que volvió a Chile a lluchar contra la invasión de que yera oxetu per parte de tropes realistes. En [[1812]], mientres los enfrentamientos internos ente los patriotes chilenos, la isla de [[Chiloé]] y la ciudá de [[Valdivia]] pronunciar contra'l gobiernu chilenu y punxéronse a órdenes del virréi Abascal. Este aprovechó la oportunidá y unvió escontra Chiloé una pequeña espedición con 50 soldaos y 20 oficiales veteranos, pero provistos d'abondosu armamentu, equipos y dineru. En pocos meses, el brigadier [[Antonio Pareja]] creó un pequeñu exércitu en Chiloé, aumentar en Valdivia y desembarcó cerca de [[Talcahuano]] y [[Concepción (Chile)|Concepción]], apoderándose de dambes ciudaes al mandu de 3400 homes, empezando la [[Guerra d'independencia de Chile]] a principios de 1813.<ref>Luis Galdames, ''Historia de Chile'', Ed. Universitaria, Santiago de Chile, 1995, páx. 292-295. ISBN 956-11-1160-8</ref> Les fuercies de la división chilena en Buenos Aires retirar al so país, y la llucha enllargar a lo llargo del añu 1813 ensin que nengún bandu llograra ventaya. El gobiernu chilenu pidió refuerzos al rioplatense, que unvió un [[batallón d'Auxiliares Arxentinos]], formáu por 257 soldaos d'infantería de llinia procedentes de Cuyo y Córdoba.<ref name="Ferrero"/> Sol mandu del teniente coronel [[Santiago Carreres]], gobernador saliente de Córdoba —darréu reemplazáu por [[Marcos Balcarce]]— y el so segundu xefe [[Juan Gregorio de Las Heras]],<ref name="Nellar">Gabriel Nellar, ''General Juan Gregorio de Las Heras, la so vida y la so gloria'', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 1965.</ref><ref>[[Bartolomé Mitre]], ''Historia de San Martín y de la emancipación suramericana'', Volume 1, ed. F. Lajouane, 1890, páx. 383.</ref> llegó a [[Santiago de Chile]] n'ochobre de 1813. Les tropes rioplatenses participaron como auxiliares de les divisiones chilenes del xeneral [[Juan Mackenna]] nes batalles de [[combate de Cuchacucha|Cucha Cucha]] y [[batalla de Membrillar|Membrillar]].<ref name="Nellar"/> ==== Emigración chilena ==== {{AP|Emigración chilena de resultes de la Batalla de Rancagua}} Una serie de campañes indecises y el fracasáu [[Tratáu de Lircay]] llevaron gradualmente a la [[Patria Vieya (Chile)|Patria Vieya]] a una situación más peligrosa.<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 296-300.</ref> Una guerra civil ente partidarios de [[Bernardo O'Higgins]] y de [[José Miguel Carrera]] determinó que los Auxiliares Arxentinos, mandaos por Las Heras, fueren espulsaos por esti postreru. Dexando a los sos homes en [[Los Andes (Chile)|Los Andes]], Las Heras tornó a Mendoza, dende onde San Martín, gobernador de la [[Intendencia de Cuyo]], unviar de regresu a Chile. Tamién fueron unviaos a l'Arxentina dellos altos oficiales del exércitu chilenu espulsaos por Carrera, como'l xeneral Mackenna, que predispusieron a San Martín y al gobiernu arxentín en contra del partíu d'aquél.<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 301- 302.</ref> Poco dempués producióse la completa derrota de los independentistes chilenos ante'l xeneral [[Mariano Osorio]] na [[Batalla de Rancagua]]. Las Heras y el batallón d'Auxiliares escoltaron al gobiernu, delles tropes y gran cantidá de civiles escontra Mendoza.<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 306-307.</ref> Otros oficiales, como [[Ramón Freire]], llevaron les sos fuercies escontra'l sur de [[provincia de Mendoza|Mendoza]]. Carrera siguía considerándose'l xefe de gobiernu de los chilenos, pero San Martín, aconseyáu por O'Higgins, espulsar y punxo a les tropes emigraes —unos 600 homes— so les órdenes de Marcos Balcarce. Munchos d'estos soldaos chilenos desertaron y tornaron a los sos llares nel branu, ente qu'otros xuniéronse a les fuercies rioplatenses al llegar a la capital. El restu de les tropes permaneció en Cuyo, onde darréu s'incorporaríen al [[Exércitu de los Andes]].<ref>[[Diego Barros Arana]], ''Historia xeneral de la Independencia de Chile'', 2ª ed., Volume 10, Ed. Universitaria, 1999, páx. 109-116. ISBN 956-11-1607-3</ref> ==== El plan continental de San Martín ==== [[Ficheru:Jose de San Martin por Navez.JPG|thumb|185px|El xeneral [[José de San Martín]].]] San Martín comprobara mientres la so estancia nel Exércitu del Norte que sería bien difícil conquistar l'Altu Perú y el Perú avanzando per tierra por razones xeográfiques y de loxística. El corazón de la resistencia realista taba en [[Lima]], dende onde'l virréi Abascal coordinara les operaciones militares, incluyíes reconquistar del Altu Perú, del sur de Perú y de Chile.<ref name="Mitre, Historia de San Martín">Mitre, ''Historia de San Martín''.</ref> Tomando la idea de los antiguos proyeutos británicos de conquista d'América del Sur,<ref>Carlos Roberts, ''Les invasiones ingleses'', Ed. Emecé, Bs. As., 1999, páx. 77-82.</ref> o bien, como sostienen dellos historiadores, por orde d'autoridaes militares britániques,<ref>[[Rodolfo Terragno]], ''Maitland & San Martín'', Ed. Universidá Nacional de Quilmes, 1998. ISBN 987-9173-35-X</ref> San Martín escurrió llegar a Lima per mar, partiendo dende Chile. Esa paez ser la verdadera razón del so abandonu del Exércitu del Norte y del so pidíu de ser nomáu gobernador de Cuyo. Magar que la idea paeció destinada al abandonu por cuenta de reconquistar de Chile, San Martín enferronar a la so "plan continental", anque la nueva situación obligar a reconquistar Chile en primer llugar.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 215-218.</ref> Por ello reforzó los recursos militares de la so provincia, ya incorporó a los oficiales y les tropes chilenes a los mesmos: en payares de 1814, el Direutor Supremu creó en Mendoza el Batallón Nᵘ11 d'Infantería, basándose nos Auxiliares Arxentinos remanentes,<ref>Academia Nacional de la Historia (Arxentina), ''Nueva historia de la nación arxentina'', 2ª edición, Volume 4, Ed. Planeta, Bs. As., 2000, páx. 318. ISBN 950-49-0389-4</ref> col teniente coronel Las Heras como comandante. Esti cuerpu sería tresformáu en reximientu en xineru de 1816, y Las Heras xubíu a coronel.<ref>Juan T. Figuerero, ''Historia militar de los reximientos arxentinos: les campañes militares, los reximientos arxentinos, anécdotes epilogales'', Ed. Artes Gráfiques Modernes, 1945, páx. 301.</ref> Antes de finales d'esi añu de 1814 incorporar a les fuercies de Cuyo dos compañíes del Batallón de Castes y 50 artilleros con 4 cañones, al mandu del capitán [[Pedro Regalado de la Plaza]]. Otros refuerzos fueron llegando nos meses siguientes, cola misión d'evitar una posible invasión realista dende Chile.<ref name="Otero">José Pacífico Otero, ''Historia del Llibertador don José de San Martín'', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 1978.</ref> === Tercer campaña al Altu Perú === {{AP|Tercer espedición auxiliadora al Altu Perú}} [[Ficheru:Jose Rondeau.jpg|thumb|185px|El xeneral [[José Rondeau]] comandó la [[Tercer espedición auxiliadora al Altu Perú]].]] Alvear nun tomó nengún resolución sobre l'Exércitu del Norte,<ref group="n.">En sentíu estrictu, tampoco los gobiernos d'Álvarez Thomas y González Balcarce tomaron decisiones al respeutu, anque sí-y unviaron dellos refuerzos.</ref> pero en xineru de 1815 Rondeau empecipió la campaña al Altu Perú avanzando amodo escontra'l norte. La lentitú sería la carauterística más sobresaliente d'esta campaña. Güemes foi reemplazáu como comandante de vanguardia pol coronel [[Martín Rodríguez]], pero ésti foi prindáu nel [[Combate del Tejar]]. La pequeña derrota obligó a retrasar la meyora escontra'l norte, que recién se reinició tres un cambéu de prisioneros y la [[Batalla de Puestu del Marqués]], a mediaos d'abril. Faltándo-y les tropes de Ramírez Orozco, Pezuela ordenó'l repliegue de les sos fuercies dende Potosí y Chuquisaca. Esta última ciudá foi ocupada por [[Manuel Asencio Padilla]], xefe de la [[Republiqueta de La Llaguna]], y por Álvarez de Arenales, de la [[Republiqueta de Vallegrande]]. L'exércitu de Rondeau siguió'l so despacioso meyora sobre l'Altu Perú, mientres Arenales ocupaba Cochabamba. En Buenos Aires, la revolución empobinada por Álvarez Thomas acababa de derrocar a Alvear, y el xeneral Rondeau foi nomáu Direutor Supremu. Nun podía exercer esi cargu sinón nel territoriu qu'apoderaba —dende Tucumán escontra'l norte, incluyendo'l pandu altoperuana— polo que na capital exercía como sustitutu'l mesmu Álvarez Thomas.<ref name="Ferrer"/> Indignáu pol papel secundariu asignáu por Rondeau a los sos gauchos, y considerando que la falta de disciplina del exércitu condergar a la derrota, el coronel Güemes abandonó les files al mandu de los sos milicianos y tornó a Salta, apoderándose d'armes de la reserva del Exércitu en Jujuy. Al llegar a la ciudá de Salta, los sos habitantes escoyer gobernador, nun actu que significaba solamente l'exerciciu de la soberanía per parte del pueblu salteño. Pero, dende'l puntu de vista del Direutor Rondeau, significaba un abiertu desafíu a la so autoridá; de cuenta que declaró a Güemes desertor, pero enagora nun pudo tomar otres midíes.<ref name="Matu"/> ==== Sipe Sipe ==== [[Ficheru:Joaquín de la Pezuela y Sánchez de Aragón.jpg|thumb|185px|Xeneral [[Joaquín de la Pezuela]], vencedor na [[batalla de Viluma|Batalla de Sipe Sipe]] y darréu [[Virreinatu de Perú|virréi de Perú]].]] La lentitú de Rondeau dio a los realistes tiempu pa recibir refuerzos: un reximientu y un batallón unviaos dende Chile y —a mediaos de xunetu— la división de Ramírez Orozco, que yá recuperara Cuzco. Mientres Pezuela maniobraba pa llograr una posición ventaxosa sobre'l so enemigu, Martín Rodríguez intentó una sorpresa sobre los realistes, siendo dafechu ganáu na [[Batalla de Venta y Media]]. Esta causó graves baxes y una fuerte baxa na moral del exércitu.<ref name="Paz"/> N'ayuda de Rondeau fueren unviaos dos reximientos, vacantes por una interrupción temporaria de la guerra civil, al mandu de [[Domingo French]] y [[Juan Bautista Bustos]]. Tarreciendo qu'antes de siguir el so camín escontra'l norte intentaren derrocalo, Güemes prohibió'l so ingresu a Salta hasta que los dos xefe reconocer como gobernador. Esto asocedió a mediaos de payares, cuando yá yera tarde por que se incorporaren al Exércitu del Norte.<ref name="Matu"/> Rondeau llevó'l so exércitu hasta les cercaníes de Cochabamba, nuna posición que consideró bien favorable, pero una coraxosa maniobra del exércitu realista —baxar una peligrosa cuesta—, dexó a Pezuela llograr una completa victoria na [[batalla de Sipe Sipe (1815)|Batalla de Sipe Sipe]] o de Viluma, el día 29 de payares. L'Exércitu del Norte perdió mil homes ente muertos y prisioneros, tola artillería y el parque.<ref>Pablo Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 265-271.</ref> Rondeau fuxó ensin dar órdenes a los sos soldaos, que s'esvalixaron casi dafechu, aprofiantemente escorríos polos realistes. A lo llargo del mes d'avientu, los españoles ocuparon toles ciudaes del Altu Perú, con esceición de [[Santa Cruz de la Sierra]], defendida pol so gobernador [[Ignacio Warnes]]. Rondeau dedicó'l mes de marzu de [[1816]] a intentar deponer a Güemes, que refugó'l combate y dexar ensin cebera, obligándolo a axustar un alcuerdu pol que foi reconocíu como gobernador.<ref name="Matu"/> La única aición contraofensiva qu'intentó'l Direutor Supremu foi unviar escontra'l norte a [[Gregorio Aráoz de Lamadrid]], pero ésti foi ganáu en dos combates y obligáu a retirase escontra'l sur.<ref>[[Gregorio Aráoz de Lamadrid]], ''Memories'', Ed. L'Elefante Blanco, Bs. As., 2007. ISBN 978-987-9223-79-6</ref> ==== Disolución de les Republiquetas ==== {{AP|Republiquetas}} Salvo'l coronel Arenales, que se retiró escontra Jujuy, los demás xefes de les republiquetas siguieron la so resistencia. Rondeau prometiéralos tornar cuanto antes, magar lo cual quedaron abandonaes a la so suerte y fueron ganaes una por una: dempués de trés ganes en marzu y abril, [[Vicente Camargo]] foi muertu y el so [[Republiqueta de Cinti]] foi destruyida.<ref>[http://www.comunidadandina.org/bda/docs/BO-CA-0014.pdf ''Santa Cruz, el cóndor indiu'', artículu publicáu en Comunidá Andina.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090325230852/http://www.comunidadandina.org/BDA/docs/BO-CA-0014.pdf |date=2009-03-25 }} Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> El 5 d'abril Tarija cayó en manes realistes. El cura Muñeques llogró safar por bastante tiempu a los sos enemigos, pero foi vencíu y prindáu, morriendo a manes de quien lo llevaben prisioneru escontra'l Perú.<ref>Vease la biografía de Muñeques en Jorge Oscar Canido Borges, ''Buenos Aires, esa desconocida; les sos cais, places y monumentos'', Ed. Correxidor, Bs. As., 2003. ISBN 950-05-1493-1</ref> [[Manuel Ascencio Padilla]] y la so esposa [[Juana Azurduy]] aguantaron dellos meses, hasta que fueron ganaos nel mes d'ochobre pol coronel [[Francisco Javier Aguilera]], batalla en que Padilla resultó muertu.<ref group="n.">Casi dos sieglos más tarde, la so esposa foi xubida al grau de xeneral del [[Exércitu Arxentín]] por decretu de la presidenta [[Cristina Fernández de Kirchner]]. {{cita web |url=http://www.lagaceta.com.ar/nota/335239/informacion-general/juana-azurduy-agora-xenerala-ejercito-argentino.html |títulu=Juana Azurduy ye agora xenerala del Exércitu Arxentín |obra=Diariu La Gaceta de Tucumán |fecha=15 de xunetu de 2009 }} Consultáu'l 8 de xunetu de 2010.</ref> Aguilera siguió la so marcha y ganó'l 21 de payares na [[Batalla d'El Pari]] al coronel Warnes, que morrió en combate, ocupando Santa Cruz de la Sierra.<ref>Luis L. Giunti, ''Páxines de gloria'', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 2002, páx. 21-23. ISBN 950-9822-60-4</ref> Otres republiquetas aguantaron dalgún tiempu más, pero casi toes fueron cayendo en manes de los realistes. La única qu'aguantó hasta'l final de la guerra foi la Republiqueta de Ayopaya, dirixida por [[José Miguel Lanza]].<ref name="Bidondo2"/> == Direutoriu de Pueyrredón == [[Ficheru:Juan Martin de Pueyrredon.jpg|thumb|185px|[[Juan Martín de Pueyrredón]].]] El [[Congresu de Tucumán]], axuntáu por orde del Direutor interín Álvarez Thomas, nomó nuevu Direutor Supremu a unu de los sos diputaos, [[Juan Martín de Pueyrredón]], que coló a la capital. Nel camín detener en Córdoba a aldericar col xeneral San Martín el so plan continental y los recursos que tenía d'apurrir el Direutoriu. Tolos esfuercios militares del gobiernu de Pueyrredón tuvieron empobinaos a dos oxetivos centrales: entartallar la resistencia de los federales na Mariña y en Córdoba y sostener los esfuercios de San Martín na so campaña a Chile. El frente norte foi abandonáu y, anque siguió esistiendo, l'Exércitu del Norte foi destináu a someter les rebeliones de los caudiellos federales, tales como la [[sulevación autonomista de Borges en Santiago del Estero]] y les recurrentes [[Primer federalismu cordobés|insurrecciones federales en Córdoba]]. Al producise la [[Invasión Lusu-Brasilana|invasión portuguesa]] de la Banda Oriental, a partir de 1816, el Direutor non solo negóse a collaborar con Artigas nel so defensa, sinón que pretendió utilizar la invasión pa torar a los federales de les provincies de la Mariña. Dempués de reconquistar de Chile, Pueyrredón esixiría a San Martín y Belgrano, comandantes de los exércitos de los Andes y del Norte, que treslladaren a eses fuercies a la Mariña p'acabar colos federales. Dambos comandantes obedecieron solo a medies. A mediaos de [[1819]], Pueyrredón presentó'l so arrenunciu y foi suplantáu por Rondeau. Este siguió y afondó la política del so antecesor, llamando perentoriamente a dambos exércitos a la Mariña, y abandonando por completu la Guerra pola Independencia.<ref>Un estensu analís de les actitúes de Pueyrredón, siguíes por Rondeau, en López Rosas, ''Ente la monarquía y la república''.</ref> N'avientu de [[1813]] Fernando VII recuperara'l gobiernu y executaba una política firmemente absolutista. N'años anteriores, España amosárase dubiosa al momentu de defender les sos ex colonies, por cuenta de que tarrecía la reaición de les demás naciones europees. Pero, colos sos llombos cubiertos pola [[Santa Alianza]] roblada en de [[1815]], —la cual, siguiendo los encamientos del [[Congresu de Viena]],<ref>[http://www.claseshistoria.com/revolucionesburguesas/restauracioncongresoviena.htm Congresu de Viena, en Clases d'Historia, páxina de la Revista dixital d'Historia y CCSS.] Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> sostenía a tolos gobiernos establecíos n'Europa y promovía la paz ente ellos— Fernando pudo dedicar tolos sos esfuercios al intentu de reconquistar l'América española. L'aición del [[Papa]] [[Pío VII]], que llanzó la [[encíclica legitimista de 1816]], pola cual bendicía les aiciones represives de los realistes n'España, sofitaba la so actitú agresiva.<ref>[http://www.franciscanos.net/500anos/LA%20ENCICLICA%20LEGITIMISTA%20DE%201816.htm La encíclica legitimista de 1816, en Testos pa la Historia d'América, de Biblioteca Franciscana.] Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> De cuenta que Fernando unvió socesives espediciones pa reconquistar les colonies americanes, llegando a un total de 13 espediciones con 26&nbsp;542 homes. Sicasí, eses espediciones nunca tuvieron fuercia abondo como pa imponese decisivamente a los independentistes del Río de la Plata. La única espedición poderosa proyeutada pa ser llanzada sobre esa rexón tuvo de ser suspendida repitíes vegaes, ante les [[epidemia|epidemies]] qu'abrasaron y debilitaron a les sos tropes.<ref name="Horowicz"/> === Espedición corsaria nel Pacíficu === {{AP|Espedición corsaria de Brown al Pacíficu}} L'esmantelamientu de la escuadra de guerra dempués de la cayida de Montevidéu nun dexó a les Provincies Xuníes indefenses per mar: el Direutoriu entamó la guerra de corsu contra España y dio delles decenes de [[patente de corsu patentes]]. Por aciu esta modalidá, los [[Corsarios na independencia arxentina|corsarios so bandera arxentina]] llograron unos cien barcos como preses ente 1814 y 1823.<ref name="Carranza"/> En mayu de 1815, el gobiernu resolvió entamar una campaña corsaria al [[Océanu Pacíficu]], como midida defensiva ante la inminente llegada d'una espedición reconquistadora dende España. Munchos emigraos chilenos participaron na organización, el financiamiento y na dotación de la espedición.<ref name="ReferenceC">Barros Arana, ''Historia Xeneral de la Independencia de Chile'', páx. 207-211.</ref> La escuadrilla corsaria quedó formada por 4 barcos con unos 150 cañones y más de 500 tripulantes: la [[Fragata Hércules]], al mandu del comandante Guillermo Brown, el [[Bergantín Santísima Trinidá]], al mandu del capitán [[Miguel Brown]], la [[Corbeta Halcón]], al mandu de [[Hipólito Bouchard]] —na que viaxaba'l capitán chilenu [[Ramón Freire]]— y la [[Goleta Constitución]], al mandu d'[[Oliverio Russell]], tripulada por chilenos. Zarparon n'ochobre y traspusieron el [[cabu de Fornos]] soportando un fuerte temporal, en que naufragó la nave de Russell. Llegaron nos últimos díes del añu a la [[isla Mocha]], nes mariñes de l'[[Rexón de la Araucanía|Araucanía]], onde se reorganizaron. El gobiernu realista chilenu reaccionó prohibiendo toa salida de buques dende los sos puertos.<ref name="ReferenceC"/> En xineru de [[1816]] bloquiaron el [[El Callao (ciudá)|puertu del Callao]], apoderándose de nueve buques que se dirixíen al mesmu, y que se sumaron a la espedición.<ref>[http://www.todoababor.es/datos_docum/nav_prov_rioplata.htm Principales naves de guerra a vela hispanoamericanes, en Tou a Babor.] Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> En febreru bloquiaron el [[ríu Guayas]] y ocuparon la [[isla Puná]]. Dende ellí, Brown dirixó un ataque sobre [[Guayaquil]], pero foi derrotáu y tomáu prisioneru. Tres un encruz d'amenaces ente'l gobernador de Guayaquil y Bouchard, este llogró un truecu de prisioneros col que lliberó a tolos prindaos. La espedición dirixir a les [[islles Galápagos]], onde se dixebraron: Bouchard, al mandu d'una nave que depués foi renombrada como [[fragata L'Arxentina]], aportó a Buenos Aires en xunu. Brown dirixir a la [[Badea de Bonaventura|badea de San Bonaventura]], dende onde pretendió ponese en contautu coles autoridaes revolucionaries de [[Bogotá]]; pero esa ciudá cayera en manes realistes.<ref>José Manuel Restrepo, ''Historia de la revolución de Colombia'', 2ª edición, Ed. Besanion, 1858, parte I, cap. X, tomu I, páx. 412.</ref> En perdiendo la ''Ferre'' nun naufraxu, Brown tornó al Océanu Atlánticu, onde tornó una escuadra portuguesa que se dirixía a Montevidéu y siguió viaxe escontra'l norte. Terminó per fondiar en [[Barbados]], onde les autoridaes britániques acusar de piratería y prindaron el buque y el so cargamentu. Retornó a Buenos Aires a mediaos de 1818.<ref>Tola espedición en Laurio H. Destéfani, ''Brown y la campaña corsaria del Pacíficu (1815-1816)'', Bs. As., 1978, páx. 59-82.</ref> === L'Exércitu de los Andes y la Campaña a Chile === {{AP|Guerra de la Independencia de Chile}} N'agostu de 1815, San Martín dispunxo una lleva de "vagos" y voluntarios en Mendoza y San Juan. Al mes siguiente incorporáronse dos escuadrones de [[Granaderos a caballu]], que participaren na guerra civil na Banda Oriental y que fueron aumentaos con gauchos de [[provincia de San Luis|San Luis]]. N'avientu de 1815, informaba al gobiernu que disponía de 3887 homes, incluyíos unos 700 esclavos llibertos.<ref>Mitre, ''Historia de San Martín y de la emancipación suramericana''.</ref> San Martín encargó al [[flaire]] [[Luis Beltrán]] —que cuntaba con 700 homes a los sos órdenes— la fabricación de pólvora, armamentos, municiones y uniformes.<ref>La biografía de Beltrán en Jorge Oscar Canido Borges, ''Buenos Aires, esa desconocida; les sos cais, places y monumentos'', Ed. Correxidor, Bs. As., 2003. ISBN 950-05-1493-1</ref> San Martín unvió a Chile a [[José Antonio Álvarez Condarco]], direutor de la fábrica de pólvora, cola escusa de llevar un mensaxe, pero esti aprovechó'l viaxe pa realizar un planu bien detalláu de los pasos de los Andes.<ref>Biografía d'Álvarez Condarco en Canido Borges, ''Buenos Aires, esa desconocida''.</ref> El 1 d'agostu de 1816, el Direutor Supremu [[Juan Martín de Pueyrredón]], decretó que'l nome de la fuercia fuera "Exércitu de los Andes", designando como'l so xeneral en xefe a San Martín, al que'l Congresu de Tucumán xubió al grau de Capitán Xeneral, coles facultaes políticu y militar necesaries. San Martín delegó el mandu políticu de Cuyo nel coronel [[Toribio de Luzuriaga]] ya instalóse col so Exércitu en [[El Plumerillo|Campamentu del Plumerillo]], nes cercaníes de Mendoza, col brigadier [[Miguel Estanislao Soler]] como xefe d'estáu mayor.<ref name="Mitre, Historia de San Martín"/> Pueyrredón unvió al nuevu exércitu tola ayuda que pudo, incluyendo refuerzos militares, dineru, alimentos, armes, uniformes y municiones en gran cantidá.<ref name="Lopez"/> Sicasí, el so obstinación n'entartallar la resistencia de los federales, especialmente na [[provincia de Santa Fe]], nun-y dexó unviar más tropes al mandu de los Andes, yá que les precisó pa siguir la [[guerres civiles arxentines|guerra civil]].<ref>Leoncio Gianello, ''Historia de Santa Fe'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1986, páx. 199-217. ISBN 950-21-0150-2</ref> El Capitán Xeneral [[Casimiro Marcó del Pont]] conocía los planes de San Martín, que yera consciente de que nunca podría llevar hasta Chile un exércitu tan numberosu como'l del so enemigu. Por ello buscó estremar les sos fuercies, faciéndo-y creer alternativamente que diba invadir pel sur o pel norte del país. San Martín esforciar en caltener un tratu amistosu colos caciques [[pehuenche]]s del sur mendocino, qu'apoderaben los pasos cordilleranos. Sostuvo con ellos un gran parllamentu, solicitándo-yos permisu pa cruciar les sos tierres escontra Chile, lo que foi aprobáu polos caciques. Unu de los xefes indíxenes llevó a Chile esa noticia, que paeció confirmar a Marcó del Pont la so creencia de que l'esperáu ataque producir pel sur. Les fuercies realistes en Chile caltuviéronse estremaes hasta bien poco primero de la invasión de San Martín.<ref name="Otero"/> Per otru llau, dellos activistes caltuvieron en continua alerta al exércitu realista por tol territoriu chilenu. El más destacáu d'ellos yera un ex oficial del partíu de les Carrera, [[Manuel Rodríguez Erdoíza|Manuel Rodríguez]], que percorrió'l centru y el sur del país atacando poblaciones, causando desgastantes alarmes nes fuercies realistes y llanzando panfletos contra'l gobiernu. Tamién sirvió como espía a favor de San Martín, y como corréu ente este y los patriotes chilenos.<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 315-318.</ref> Esti notable conxuntu d'estratexes indireutes pa llograr ventaja antes del combate decisivu fueron llamaes «[[Guerra de Zapa]]».<ref name="Mitre, Historia de San Martín"/> ==== Encruz de los Andes ==== {{AP|Encruz de los Andes|Rutes sanmartinianas}} Formaben la infantería del Exércitu de los Andes 2334 homes, de los siguientes batallones: Nᵘ8, al mandu d'[[Ambrosio Crámer]]; Nᵘ11, sol mandu de [[Juan Gregorio de las Heras]]; y Nᵘ7, al mandu de [[Pedro Conde]]. La caballería taba formada pol Reximientu de Granaderos a caballu, comandando por [[José Matías Zapiola]], y el batallón Nᵘ1 de Cazadores, al mandu de [[Rudecindo Alvarado]], y totalizaba 1395 homes. L'artillería taba sirvida por un reximientu de 258 homes, al mandu de [[Pedro Regalado de la Plaza]]. El 6 de xineru de [[1817]], l'Exércitu de los Andes poner en marcha dende'l Campamentu del Plumerillo, totalizando 5.350 homes: 14 xefes, 195 oficiales y 3.778 soldaos, de los cualos dellos centenares yeren d'orixe chilenu. Amás formaben como auxiliares unos 1.200 milicianos de caballería de La Rioxa, Mendoza, San Juan y Chile, y 120 barreteros.<ref>Gerónimo Espejo, ''El paso de los Andes: Crónica histórica de las operaciones del ejército de los Andes, para la restauración de Chile en 1817'', Ed. C. Casavalle, 1882, páx. 419.</ref> Les tropes nun combatiríen so la bandera arxentina, sinón so la [[Bandera del Exércitu de los Andes|del Exércitu de los Andes]], que contenía un [[Escudu de l'Arxentina|escudo arxentín]] sobre fondu azul y blancu.<ref>[http://edant.clarin.com/diario/especiales/sanmartin/t2_47.htm ''Cómo foi fecha la bandera del Exércitu de los Andes'', por Sixto Y. Martelli, 1944. En Clarín Dixital Llibros.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120415055415/http://edant.clarin.com/diario/especiales/sanmartin/t2_47.htm |date=2012-04-15 }} Consultáu'l 14 de xunetu de 2010.</ref> L'Exércitu estremar en seis columnes, que pasaríen por seis pasos distintos. Dos columnes axuntaben la mayor parte del exércitu, mientres les otres cuatro yeren enforma menores, y la so misión yera confundir a Marcó del Pont sobre'l verdaderu llugar pol que cruciaría los gruesu del Exércitu.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 222-224.</ref> * Pol '''[[Pasu de Come-Caballos]]''', en [[Provincia de La Rioxa (Arxentina)|La Rioxa]], avanzaron 130 soldaos al mandu de [[Francisco Zelada]] y [[Nicolás Dávila]], acompañaos por 200 milicianos. La so misión yera ocupar la [[Provincia de Coquimbos]]obremanera la ciudá de [[Copiapó]] en nome del Estáu de Chile, polo que los emigraos chilenos que los acompañaben llevaben la bandera chilena. Algamaron el so oxetivu ensin combatir. * Pol '''[[Pasu de Guana]]''', en [[Provincia de San Juan (Arxentina)|San Juan]], cruciaron 200 homes pa tomar la ciudá de [[La Serena (Chile)|La Serena]], al mandu del teniente coronel [[Juan Manuel Cabot]],<ref>Gerónimo Espejo, ''El pasu de los Andes'', páx. 541.</ref> pasando por [[Villa Sefair Talacasto|Talacasto]], [[Pismanta]] y el [[pasu d'Agua Negro]]. El 6 de febreru sorprendieron a una guardia realista, y díes dempués interpunxéronse ente [[La Serena (Chile)|La Serena]] y Santiago. Les autoridaes de La Serena, escoltaes por una guarnición de 100 homes, retirar escontra'l [[ríu Limarí]], en que les sos veres fueron algamaos poles fuercies patriotes ya intervinieron en dos pequeños combates, [[Barraza (Chile)|Barraza]] y [[Combate de Salala|Salala]]. Cabot tomó posesión d'[[Illapel]] y La Serena'l 25 de febreru. * Pol '''[[Pasu del Portiellu]]''' moviéronse 55 homes al mandu del capitán [[José León Lemos]], con una misión puramente distractiva.<ref>Gerónimo Espejo, ''El pasu de los Andes'', páx. 542.</ref> Magar que nun llograron prindar a la partida que los columbró en [[San Gabriel (Chile)|San Gabriel]], cumplieron la so misión ya incorporáronse a encomalo principal. * Pol '''[[Pasu del Planchón]]''' cruciaron 100 homes del exércitu –80 infantes montaos y 20 caballeros con 3 oficiales– y un grupu d'emigraos chilenos voluntarios, al mandu del teniente coronel [[Ramón Freire]].<ref>Barros Arana, ''Historia xeneral de la independencia de Chile'', Volume 3, Impr. Chilena, 1857, páx. 393.</ref> Intentando convencer a los realistes de que yeren l'avanzada del gruesu del exércitu invasor, llograron una victoria cerca de [[Talca]]. Anque nun pudieron escorrer a los derrotaos pol mala traza de los caballos de la espedición, Freire llograría prindar casi 2.000 homes. Marcó del Pont unvió al so alcuentru unos 1.000 soldaos, que nun pudieron tornar a tiempu a Santiago al sabese que la meyora del Exércitu producir pel norte de Santiago. * El 17 de xineru de 1817 empecipiaron 3.200 homes la meyora pol '''[[pasu de Los Coríos]]'''. Formaben parte d'esa fuercia les divisiones de Soler, O´Higgins y San Martín. Les avanzaes llograron una pequeña victoria n'[[Batalla de Achupallas|Achupallas]],<ref>Barros Arana, ''Historia Xeneral de la Independencia de Chile'', páx. 397.</ref> y pocu dempués otra en [[Batalla de Les Coimas|Les Coimas]]. El 8 de febreru ingresaron en [[San Felipe (Chile)|San Felipe]]. El día 9 foi reconstruyíu la ponte sobre'l [[ríu Aconcagua]] y el comandante Melián avanzó con un escuadrón de granaderos escontra l'oeste. * La meyora pol '''[[Pasu de Uspallata]]''' empecipióse'l 18 de xineru. Per esa ruta viaxaben 800 homes al mandu del xeneral Las Heras,<ref group="n.">Las Heras fuera xubíu al grau de xeneral poco primero de empecipiase la campaña.</ref><ref>Nellar, ''General Juan Gregorio de Las Heras''.</ref> y el mayor [[Enrique Martínez]], xunto con casi tola artillería y el parque, dirixíos por Frai Luis Beltrán. En siendo ganaes les sos avanzaes nos combates de [[Combate de Picheuta|Picheuta]] y [[Combate de Potrerillos|Potrerillos]], vencieron a l'avanzadura realista en [[Combate de Guardia Vieya|Guardia Vieya]].<ref>Barros Arana, ''Historia Xeneral de la Independencia de Chile'', páx. 402-403.</ref> Llegaron a la ciudá de [[Los Andes (Chile)|Los Andes]] el día 8 de febreru, tres un retrasu de dos díes ordenáu per San Martín. El 9 de febreru, dambes columnes axuntar nel campamentu de [[Curimón]], cerca de la villa de Los Andes. Dende ellí unviaron partíes esploratories, que confirmaron que los realistes esperar na [[Provincia de Chacabuco|Facienda de Chacabuco]].<ref>Galdames, ''Historia de Chile''.</ref> ==== Chacabuco ==== {{AP|Batalla de Chacabuco}} [[Ficheru:Battle of Chacabuco.jpg|thumb|300px|La [[Batalla de Chacabuco]], según l'oleu de [[Pedro Subercaseaux]].]] Por cuenta de la dispersión de les sos fuercies, a Marcó del Pont fíxose-y bien difícil axuntar un exércitu, el que finalmente sería de 1.500 homes, puestu a últimu momentu al mandu de [[Rafael Maroto]]. La [[Batalla de Chacabuco]] empezó na madrugada del 12 de febreru. El plan d'ataque de San Martín, consistente en dos asaltos simultáneos dende l'oeste y el norte, foi alteriáu por O'Higgins, que — xulgando inminente una meyora de Maroto — a les 11:45 atacó de frente antes de la llegada de la columna al mandu de Soler. L'ataque foi deteníu por una eficaz defensa realista, amás del fondu calce d'un regueru torgó la so meyora. O'Higgins y Cramer llanzáronse nuevamente cola reserva a un nuevu ataque; dempués d'unes 2 hores de combate, un pelotón de caballería rompía la llinia realista ente la estrema izquierda del Talavera y la derecha del gruesu del batallón Chiloé, arollando a los artilleros. La infantería, yá casi vencedora, allegó n'auxiliu de la caballería; y alredor de les 13:30 llegó una avanzada de la división de Soler, produciéndose l'envolvimientu completu de les tropes realistes y terminando con una aplastante victoria patriota.<ref>Encina y Castedo, ''Historia de Chile'', Editorial Zig Zag, Santiago de Chile, 1953.</ref><ref>Francisco Frías, ''Historia Xeneral'', Editorial Nascimento, Santiago de Chile.</ref> Los realistes sufrieron la perda de 600 muertos y 500 prisioneros, más tola artillería, y los patriotes tuvieron 130 muertos y 180 mancaos.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 84-93.</ref> Poco dempués de rematar la batalla, San Martín dirixó al Direutor Supremu de les Provincies Xuníes el parte oficial, que la so frase más conocida dicía: {{Cita|"En venticuatro díes fiximos la campaña; pasamos el cordal más eleváu del globu, concluyimos colos tiranos y dimos llibertá a Chile."|Parte de la victoria robláu por José de San Martín.<ref>Luis Emilio Rojas, ''Batalla de Chacabuco'', en ''Nueva Historia de Chile''.</ref>}} El 14 de febreru de 1817 l'Exércitu de los Andes entró en [[Santiago de Chile|Santiago]]. O'Higgins foi nomáu pol cabildru "Direutor Supremu del Estáu de Chile", y San Martín foi nomáu comandante del "[[Exércitu Xuníu Llibertador de Chile]]",<ref>[http://www.pachami.com/SanMartin31.htm Biografía del Llibertador José de San Martín, na Páxina de Chami.] Consultáu en mayu de 2010.</ref> una agrupación militar formada poles unidaes del "Exércitu de los Andes" más les formaciones chilenes que s'incorporaron. Como auditor del Exércitu foi nomáu Bernardo de Monteagudo. Empecipiábase'l periodu conocíu, dientro de la historiografía del país tresandín, como la [[Patria Nueva]]. A los pocos díes d'asumir como [[Direutor Supremu]], O'Higgins unvió al bergantín ''Águila'', prindáu nel puertu de [[Valparaíso]], a rescatar a los patriotes desterraos en [[Archipiélagu Juan Fernández|Juan Fernández]]. El nuevu Direutor entamó un exércitu pa enfrentar a les fuercies realistes qu'actuaben na rexón del [[ríu Itata]].<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 321-322.</ref> Poco dempués, l'Exércitu Xuníu empezó una rápida marcha escontra'l sur de Chile. === Güemes y la guerra gaucha === [[Ficheru:Jose de la Serna 1.jpg|thumb|185px|El xeneral [[José de la Serna]] dirixó dos invasiones a Salta y más tarde foi [[Virreinatu de Perú|virréi de Perú]].]] {{AP|Invasión de De la Serna a Jujuy y Salta}} La defensa de la provincia de Salta quedara en manes del gobernador Güemes, mientres l'exércitu de Rondeau retirar escontra Tucumán. Ellí recibió este la noticia de que fuera movíu del cargu de Direutor del Estáu, y encargóse de la proteición del acabante formar [[Congresu de Tucumán]]. Dempués de la [[Declaración d'independencia de l'Arxentina|Declaración d'Independencia]] foi reemplazáu como comandante del exércitu pol xeneral Belgrano, que tampoco pudo llanzar nengún ataque escontra'l norte. Otra manera, el so exércitu viose menguáu porque munches tropes y oficiales fueron treslladaos al Exércitu de los Andes. L'exércitu realista llogró avanzar hasta la ciudá de Jujuy, pero la llucha contra les republiquetas obligó-y a retirase. En setiembre de 1816, tres el nomamientu de Pezuela como [[virreinatu de Perú|virréi de Perú]], asumió'l comandu'l xeneral [[José de la Serna]], qu'incorporó una gran cantidá d'oficiales y tropes que llucharen na [[guerra d'independencia española|guerra contra Napoleón]]. El nuevu comandante trazó un plan completu d'invasión de les Provincies Xuníes, dende'l norte y dende Chile. A fines d'ochobre, De la Serna empecipió la meyora sobre la provincia de Salta al mandu de 5.500 homes, y unos díes más tarde prindó al [[Juan José Feliciano Alejo Fernández Campero|Marqués de Yavi]].<ref>Campero, ''El Marqués de Yavi'', páx. 141-142.</ref> Entró en Jujuy el 6 de xineru, pero'l so exércitu nun llogró controlar l'interior de la provincia y los gauchos obligar a recluyise na ciudá. Poco dempués, el comandante [[Manuel Arias]] ganaba a los realistes nel [[Combate de Humahuaca]], cortando la vía de suministru del exércitu invasor. Delles selmanes tardó l'exércitu realista en reconstruyir les sos comunicaciones col Altu Perú, polo que recién llegó a Salta'l 15 d'abril. Zarráu na ciudá y faltu de cebera, unvió una fuerte espedición a axuntar ganáu y caballos nel [[valle de Lerma]]; pero esta foi atacada de cutio mientres dellos díes por partíes de Güemes, y práuticamente destruyida nel [[Combate del Bañáu]].<ref name="Saenz"/><ref>Bidondo, ''Historia de Jujuy'', páx. 235-246.</ref> ==== Contraataque de Lamadrid ==== {{AP|Espedición de Aráoz de Lamadrid al Altu Perú}} [[Ficheru:Aráoz de Lamadrid Gregorio.jpg|thumb|185px|Años más tarde, [[Gregorio Aráoz de Lamadrid]] llegó al grau de xeneral.]] Anque se sabía impotente pa intentar una nueva campaña al Altu Perú, Belgrano decidió ayudar a les fuercies de Güemes. Unvió dende Tucumán una fuercia de 350 homes y dos pieces d'artillería al mandu del teniente coronel [[Gregorio Aráoz de Lamadrid|Lamadrid]], col enfotu de cortar les comunicaciones ente De la Serna y l'Altu Perú na zona de Yavi. Al llegar ellí, Lamadrid supo que fuercies montoneras operaben en redol a Tarija, y como nun-y fueron unviaes les mules de carga y los caballos necesarios pa internase hasta Oruro pol [[Desiertu d'Atacama|despobláu d'Atacama]], dirixóse hacia pa ellí y llogró la victoria na [[Batalla de la Tablada de Tolomosa]], que fizo que'l comandante realista [[Mateo Ramírez]] rindiérase. Animáu pola inesperada victoria, y dexando de llau les instrucciones orixinales, Lamadrid siguió'l so camín escontra'l norte; en tomando prisioneru a un escuadrón realista, llanzar al temerariu intentu de prindar por sorpresa la ciudá de Chuquisaca. Foi derrotáu y empezó la so retirada escontra'l sur. N'axuntando unes partíes de guerrilleros a les sos fuercies, foi nuevamente ganáu nel [[Combate de Sopachuy]], llegando de regresu a Tucumán a fines de xunetu.<ref>Lamadrid, ''Memories'', páx. 126-173.</ref> Esta campaña nun llogró la resultancia esperada. Igualmente, tres el fracasu en consolidar la so posición –y con noticies cada vez más firmes sobre'l trunfu de San Martín en Chile– De la Serna abandonó Salta y Jujuy nel mes de mayu, retirándose a Tupiza.<ref name="Matu"/> ==== Nueves invasiones a Jujuy y Salta ==== N'agostu de 1817, el coronel Olañeta empecipió una nueva invasión con una fuercia de 1000 homes. Obligó al coronel Arias a sacupar Humahuaca, pero fracasó en dellos enfrentamientos menores y nun pudo pasar de [[Tilcara]]. Retirar escontra Yavi nos primeros díes de xineru de [[1818]]. Una quinta invasión foi llanzada pol mesmu Olañeta y el coronel [[Jerónimo Valdés]] con 2400 homes. El 14 de xineru de 1818 ocuparon Jujuy, pero sacupar dos díes depués, retirándose a Yavi. A principios de 1819, De la Serna arrenunció y dirixóse a Cochabamba, dexando'l mandu al coronel [[José Canterac]]. Depués de pacificar Tarija y Cinti, el nomáu empecipió una nueva invasión con tres columnes, qu'entraron por Humahuaca, [[San Ramón de la Nueva Orán|Orán]] y Punir. El 26 de marzu ocuparon San Salvador de Jujuy, anque solu trés hores más tarde sacupar, retirándose a [[Yala]] ante'l riesgu de quedar aisllaos. Darréu tornaron a Tupiza.<ref>Bidondo, ''Historia de Jujuy'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1980, páx. 247-252.</ref> === Fin de la campaña de Chile === [[Ficheru:MarianoOsorio.JPG|thumb|185px|Xeneral [[Mariano Osorio]].]] En marcha escontra [[Concepción (Chile)|Concepción]], Las Heras foi atacáu'l 4 d'abril en [[Combate de Curapalihue|Curapaligüe]], mui cerca d'esa ciudá, por una fuercia realista unviada dende la ciudá pol xeneral [[José Ordóñez]]. La victoria patriota obligó a los realistes a retirase.<ref name="Nellar"/> Nun primer momentu pensó sitiase les ciudaes de Concepción y Talcahuano, pero Las Heras —consciente de la so inferioridá numbérica frente a los realistes comandados por Ordóñez— pidió refuerzos a O'Higgins, que partió na so ayuda a mediaos d'abril, al mandu de 800 homes. El 5 de mayu, les tropes d'O'Higgins y Las Heras fueron atacaes pol mesmu Ordóñez nel [[Batalla del Cuetu Gavilán|Cuetu Gavilán]]. El agresores fueron derrotaos y viéronse obligaos a sacupar Concepción, zarrándose nel puertu fortificáu de Talcahuano.<ref name="Nellar"/> Tres dellos meses en que los realistes permanecieron sitiaos, O'Higgins pretendió [[Sitiu y asaltu de Talcahuano|asaltar Talcahuano]]. Entamada y empobinada pol xeneral [[Francia|francés]] [[Miguel Brayer]], la operación fracasó por completu, sufriendo los atacantes graves baxes.<ref>Luis L. Giunti, ''Páxines de gloria'', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 2002, páx. 47-49. ISBN 950-9822-60-4</ref> El virréi Pezuela unvió 2500 homes a Talcahuano, al mandu de [[Mariano Osorio]], vencedor del [[Desastre de Rancagua]]. Ellí xunióse a Ordóñez, qu'aguantara cerca de nueve meses los ataques independentistes. San Martín reclamó entós a O'Higgins que s'axuntara con él nel [[ríu Maule]], mientres la población civil de Concepción abandonaba la ciudá. O'Higgins llevantó l'asediu y retiróse a [[Talca]], onde aprobó'l [[Acta d'Independencia de Chile]], fechada'l [[12 de febreru]] de [[1818]], al añu exactu de la Batalla de Chacabuco.<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 322-324.</ref> A pocu d'axuntase les divisiones del Exércitu patriota, el xeneral Ordóñez convenció a Osorio d'atacar el campamentu patriota na nueche del 19 de marzu de [[1818]]. La [[Batalla de Cancha Rayada (1818)|Batalla de Cancha Rayada]] foi una victoria de los realistes, que consiguieron esvalixar por completu a les fuercies patriotes. Cuando la noticia de la derrota llegó a Santiago, la desmoralización foi xeneral y llegóse a pensar nuna segunda edición de la derrota de Rancagua.<ref name="Luqui"/> Nesi momentu apaeció en Santiago'l coronel Manuel Rodríguez, qu'asumió momentáneamente el gobiernu. Poco dempués lo reasumía O'Higgins, mancáu en Cancha Rayada.<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 324-325.</ref> Llueu se supo que'l desastre nun fuera completu: les baxes realistes fueren mayores que les de los patriotes, y munches fuercies del Exércitu Xuníu –especialmente unos 3000 homes conducíos por Las Heras– pudieren retirase n'orde. Con ayuda de Beltrán, San Martín reequipó y reorganizó l'exércitu. Apenes quince díes más tarde tuvo en condiciones de dar batalla nuevamente.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 107.</ref> ==== Maipú ==== {{AP|Batalla de Maipú}} [[Ficheru:BatallaDeMaipu.jpg|thumb|300px|La [[Batalla de Maipú]].]] El día 5 d'abril, nos [[Valle del Maipo|llanos de Maipú]] a unos 10&nbsp;km al sur de Santiago, atopáronse 5300 realistes con 12 pieces d'artillería contra 4900 patriotes con 21 pieces d'artillería.<ref name="Camogli_1">Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 108.</ref> San Martín entamó al so exércitu nuna posición elevada esperando l'ataque español. La batalla empecipiar col fueu de l'artillería patriota de [[Manuel Blanco Encalada]], siguíu de la carga xeneral de les tropes de San Martín. Los españoles paecíen tar trunfando cuando San Martín llanzó la reserva nuna direición oblicua, una aición que revirtió la situación. Los Granaderos a caballu sofitaron a Las Heras, que barrió la posición realista. Tres la fuxida de Osorio, un restu del exércitu realista, dirixíu por Ordóñez, abellugar na facienda de [[Lo Espejo]]. Hasta ellí dir a buscar el xeneral Las Heras, sofitáu por unos 1000 homes qu'acababa de llevar O'Higgins –entá mancáu– dende Santiago. L'artillería patriota completó la masacre de los realistes, hasta qu'Ordóñez decidió finalmente rindise. Apenes terminada la batalla, San Martín y O'Higgins atopar nel [[Abrazu de Maipú]]. L'exércitu realista había perdíu 2000 homes y 2463 soldaos terminaron como prisioneros, contra 1000 baxes patriotes, ente muertos y mancaos.<ref name="Camogli_1">Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 108.</ref> Foi la batalla más sangrienta de les guerres d'independencia de l'Arxentina y de Chile. ==== Campaña del Sur de Chile ==== Magar la contundente derrota sufierta, los realistes llograron axuntar delles partíes del so exércitu dirixíes nun primer momentu por Osorio— a lo llargo de les llinies del [[ríu Ñuble]], ensin que San Martín se forfugar a destruyiles. Namái a mediaos de mayu unvió al so alcuentru una parte de los Granaderos, comandados por Zapiola, qu'algamaron delles victories menores pero fracasaron n'ocupar [[Chillán]].<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 119-121.</ref> En mayu de 1818 zarpó dende [[Cádiz]] una espedición d'once buques de tresporte y unu de guerra, treslladando escontra Chile daqué más de 2000 soldaos. La so partida yera yá tardida, en cuantes que Osorio apenes podía cuntar con daqué menos de mil homes. La traición de los marineros y soldaos d'unu de los buques —el tresporte ''Trinidá'', que fondió en Buenos Aires— dexó a les autoridaes conocer los pormenores de la espedición, incluyendo'l sistema de señales de la flota y el llugar y fecha en que s'axuntaríen dempués d'ingresar al Océanu Pacíficu. Estes noticies fueron unviaes a Chile xunto con dos buques de guerra, y tola escuadra española foi prindada na [[isla Mocha]], al sur de Chile.<ref>Oscar Muiño, ''La providencial traición de la Trinidá'', Revista Toa ye Historia, Nᵘ176, Bs. As., 1982.</ref> Los pidíos d'ayuda de Osorio a Pezuela nun fueron escuchaos, y n'agostu les fuercies de llinia fueron embarcaes escontra'l Perú. Una importante fraición del exércitu realista foi destruyida na [[Batalla del Bíu Bíu]] en xineru del añu 1819.<ref>Camogli, ''Batalles pola llibertá'', páx. 122-123.</ref> D'ellí d'equí p'arriba, la defensa de la causa del rei en Chile taría en manes de les partíes irregulares d'orixe chilenu, que siguiríen una guerra de guerrilles. Les fuercies chilenes suieron la llucha contra les fuercies irregulares realistes a lo llargo de los meses siguientes, na llamada "[[Guerra a muerte (Chile)|guerra a muerte]]".<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 332-337.</ref> Les fuercies rioplatenses nun participaron nestes campañes, yá que se concentraron nel norte del país o pasaron de regresu a les Provincies Xuníes, pa preparar la campaña llibertadora de Perú. == Guerra d'Independencia ensin gobiernu central == {{VT|Periodu de les Autonomíes Provinciales (Arxentina)}} Mientres tol periodu anterior, l'Exércitu del Norte permaneciera inactivu en Tucumán, sacante pola fracasada campaña de Lamadrid y la incorporación de pequeñes partíes a los gauchos de Güemes. Sicasí, fuera repetidamente utilizáu pa lluchar contra los federales de Córdoba y [[provincia de Santa Fe|Santa Fe]]. A fines de 1819, por orde del Direutor Supremu Rondeau, l'Exércitu del Norte tuvo de colar hasta esta última provincia, pero [[Motín de Arequito|una sulevación]] evitó que fuera emplegáu una vegada más na guerra civil. Sicasí, les fuercies d'esi exércitu esvalixar ente les sos provincies d'orixe y nun volvieron participar na Guerra d'Independencia.<ref>Una visión detallada de tol procesu en Mario Arturo Serrano, ''Arequito: ¿por qué sublevóse l'Exércitu del Norte? '', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 1996. ISBN 950-9822-37-X</ref> Rondeau tamién ordenara a San Martín que conduxera l'Exércitu de los Andes escontra la Mariña, pero'l llibertador de Chile negóse, y ordenó a les sos fuercies repasar el Cordal y preparar a la conquista de Perú. Non toes eses fuercies llograron treslladase a Chile, una y bones dalgunes subleváronse y participaron darréu nes guerres civiles nel oeste y el norte de les Provincies Xuníes.<ref>[[Antonio Zinny]], ''Historia de los gobernadores de les Provincies Arxentines'', Ed, Hyspamérica, 1987. ISBN 950-614-685-3</ref> La sulevación del Exércitu del Norte dexó al Direutor Rondeau apenes con solo un pequeñu exércitu pa enfrentar a los [[caudiellu|caudiellos]] federales, que lo ganaron na [[batalla de Cepeda (1820)|Batalla de Cepeda]]. Esta determinó la disolución del Congresu y de toa otra autoridá nacional en febreru de [[1820]]; d'ellí d'equí p'arriba, cada provincia gobernar a sigo mesma. Tol esfuerciu de la guerra taba en manes de los exércitos en campaña, sofitaos pol gobiernu de la Provincia de Salta –nel casu del frente norte– o nel de la República de Chile, tocantes a la campaña de Perú. Nengún apurra vieno d'equí p'arriba de los demás gobiernos provinciales. La [[provincia de Buenos Aires]] yera la única que pudiera collaborar económicamente, yá que monopolizaba la principal fonte d'ingresos públicos, l'Aduana. Pero'l gobiernu [[Porteño (de Buenos Aires)|porteño]] —empobináu polos ministros [[Bernardino Rivadavia]], el mesmu que dirixiera una política militar de repliegue como secretariu del [[Primer Triunviratu (Arxentina)|Primer Triunviratu]] y [[Manuel José García]], que llevara a Gran Bretaña un pidíu de [[protectoráu]]— desabrióse dafechu de la guerra. Llegó al estremu de refugar un pidíu d'ayuda de San Martín col argumentu de que "al país yéra-y útil que permanecieren los españoles nel Perú".<ref>José Luis Busaniche, ''Historia arxentina''. Ed. Taurus, Bs. As., 2005. ISBN 987-04-0078-7</ref> El gobiernu porteño tamién robló col gobiernu español del [[Trieniu Lliberal]] una [[Convención Preliminar de Paz (1823)|Convención Preliminar de Paz]] en [[1823]]. El mesmu sería ignoráu pol restauráu Fernando VII al añu siguiente.<ref>[[Miguel Ángel Scenna]], ''Arxentinos y españoles'', 2ª parte, Revista Toa ye Historia, Nro 130, Bs. As., 1978, páx. 67-69.</ref> L'anarquía en que s'aldericaben les Provincies Xuníes fuera una oportunidá única pa la proyeutada espedición que tenía de partir escontra'l Ríu de la Plata –con muncho retrasu– a principios de 1820. Pero l'aición d'una filial de la Loxa Lautaro ente los sos oficiales, y el descontentu de munchos d'estos —antigua oficialidá de la [[Guerra de la Independencia Española]]— cola política absolutista del rei, llevaron a la sulevación d'eses tropes en xineru de 1820.<ref>Marqués de Lozoya, ''Historia d'España'', Tomu VI, Ed. Salvat, Barcelona, 1967, páx. 18-20.</ref><ref>Sierra, ''Historia de l'Arxentina'', tomu 7, páx. 140.</ref> Los gobiernos del [[Trieniu Lliberal]] n'España amosáronse poco activos na so intención de restaurar l'imperiu colonial español, y la defensa del mesmu quedó en manes de los sos virréis. Per otru llau, les autoridaes realistes viéronse bien debilitaes polos enfrentamientos ente lliberales y absolutistes, lo que llevó en dellos casos a insurrecciones qu'instauraron rexímenes independientes. El casu más paradigmáticu, y estratéxicamente más importante, foi la [[Independencia de Méxicu]], peracabada pol xeneral realista [[Agustín de Iturbide]]. Cuando a fines de 1823 producióse la [[Restauración absolutista n'España|segunda restauración absolutista]], yá yera demasiáu tarde pa nuevos esfuercios reconquistadores. Entá si'l rei haber intentáu, nun atopara un puertu seguru onde llevar les sos tropes.<ref>Lozoya, ''Historia d'España'', Tomu VI, páx. 39-70.</ref> === Final de la Guerra Gaucha === El 8 de mayu de [[1820]], Ramírez Orozco —que sustituyera en febreru a Canterac como comandante de les fuercies españoles nel Altu Perú— salió de [[Tupiza]] al mandu d'un exércitu de 4000 homes: ocupó Jujuy el 28 de mayu y la ciudá de Salta'l día 31 d'esi mes, llegando hasta'l [[ríu Juramento|ríu Pasaje]]. Llograron dellos pequeños trunfos, pero delles victories de los gauchos, incluyida la captura del coronel [[Antonio Vigil]], obligaron a los invasores a zarrase nes ciudaes. Tando en Salta, los xefes realistes enterar de la sulevación militar del 1ᵘ de xineru d'esi añu n'España, que proclamara la restauración de la [[Constitución de Cádiz|Constitución lliberal de 1812]]. Tamién supieron que, a mediaos d'añu, partiría dende Chile la [[Espedición Llibertadora de Perú]]. N'espera de los acontecimientos de Perú, Ramírez Orozco ordenó la retirada escontra Tupiza, llegando ellí a mediaos de xunu. N'ochobre, mientres se realizaba xurar de la Constitución lliberal nel Altu Perú, conocióse la noticia del desembarcu del exércitu al mandu de San Martín na mariña peruana —asocedíu'l 8 de setiembre— y que'l coronel [[Juan Antonio Álvarez de Arenales|Arenales]] internar na sierra con una división. Darréu, Ramírez Orozco y Canterac empecipiaron la marcha escontra'l Perú cola mayor parte de les fuercies disponibles. En Tupiza permaneció Olañeta, al mandu d'unos 2000 homes.<ref>Bidondo, ''Historia de Jujuy'', páx. 253-254.</ref> San Martín nomara a Güemes Xeneral en Xefe del Exércitu d'Observación. Alcordaren que, coincidentemente cola invasión al Perú, el gobernador salteño encargar de caltener ocupaos los exércitos realistes bien lloñe de Lima. De cutio informáu sobre los movimientos de San Martín, cuando se produció'l so desembarcu na mariña peruana, Güemes decidió avanzar escontra l'Altu Perú. Del Exércitu del Norte solo quedaba una pequeña división al mandu del coronel [[Alejandro Heredia]], que taba a les órdenes de Güemes. El gobernador de la [[provincia de Tucumán]], [[Bernabé Aráoz]], caltuviera delles armes del Exércitu, que taba usando pa intentar volver a la obediencia al so gobiernu a la [[provincia de Santiago del Estero]], dependiente hasta esi momentu de la de Tucumán. Eso provocó que Güemes participara na guerra civil ya invadiera Tucumán.<ref name="Matu"/> Olañeta aprovechó los conflictos internos de Salta llanzando a mediaos d'abril una invasión a la ciudá de Jujuy, al mandu del so cuñáu jujeño, [[Guillermo Marquiegui]]. Tres tres díes d'ocupar la ciudá, ésti retiróse hasta [[León (Jujuy)|León]], onde esperó la llegada de Olañeta. Viendo que Olañeta llegaría primero que los refuerzos de Güemes –que taba entá en Tucumán– los jujeños entamaron una partida de 600 homes al mandu del coronel [[José Ignacio Gorriti]], que ganó dafechu a Marquiegui na madrugada del 27 d'abril, el llamáu [[Día Grande de Jujuy]]. Olañeta intentó recuperase, pero reculó escontra'l norte cuando Gorriti amenació con fusilar a los xefes y oficiales prisioneros.<ref>[http://www.todojujuy.com/llocales/27-de-abril-dia-grande-de-jujuy_9356 27 d'Abril: Día Grande de Jujuy, en Tou Jujuy.] Consultáu n'ochobre de 2014.</ref> Les clases altes de la sociedá salteña, cansaes del gobiernu de Güemes, autoritariu y oneroso pa ellos, decidieren llibrase del gobernador. Aprovechando la campaña del caudiellu a Tucumán, deponer na so ausencia, reemplazándolo por [[Apolinario Figueroa]], y llamaron nel so auxiliu a Olañeta. Güemes, que fuera ganáu en Tucumán, tornó a Salta y recuperó el gobiernu en forma incruenta, pero Olañeta llanzó igualmente la solicitada invasión a Salta, unviando per senderos ermos de Punir al coronel [[José María Valdez]], quien tomó Salta'l [[6 de xunu]], por sorpresa. Una de les sos partíes llogró causar a Güemes una firida de la que finó once díes más tarde, presuntamente por cuenta de que carecería de [[hemofilia]].<ref>[http://www.portaldesalta.gov.ar/muertedeguemes.htm Muerte de Güemes, en Portal Informativu de Salta.] Consultáu en xunu de 2010.</ref> Olañeta treslladar a Salta, onde nomó un gobernador adictu a la so causa, pero atopóse abarganáu poles tropes del fináu Güemes, al mandu del coronel [[Jorge Enrique Vidt]], nomáu comandante de les mesmes pol mesmu gobernador hores antes de la so muerte. Obligáu poles fuercies patriotes, el 14 de xunetu robló un armisticiu col cabildru salteño, retirándose de siguío al Altu Perú.<ref name="Matu"/> La última incursión realista sobre'l territoriu de l'actual Arxentina foi dirixida por Olañeta en xunu de [[1822]], llegando hasta [[Volcán (Jujuy)|Volcán]], 40 quilómetros al norte de Jujuy. El 6 d'avientu retirar de territoriu arxentín per última vegada. Hasta 1822 rexistrárense en territoriu salteño doscientos trenta y seis combates.<ref>Bidondo, ''Historia de Jujuy''.</ref> Les sos fuercies permanecieron, sicasí, ocupando dellos pueblos fronterizos, tales como [[Santa Victoria Oeste]]. === Campaña de San Martín al Perú === En mayu de 1818, l'Exércitu Xuníu instalar en [[Quillota]], onde fueron adomaos un total de 5000 efeutivos, cifra que se foi amenorgando por cuenta d'enfermedaes y deserciones. Nesi momentu empezaron a llegar les órdenes del Direutoriu de treslladar l'Exércitu de los Andes a Buenos Aires pa lluchar contra los federales. San Martín nun respondió, y en carta a O'Higgins esplicaba: {{cita|"va cargase sobre mi una responsabilidá tarrecible, pero si nun s'entama la espedición al Perú, tou llevar el diañu".<br />Carta de San Martín a O'Higgins, 9 de payares de 1819.<ref>[[Benjamín Vicuña Mackenna]], ''Xeneral Don José de San Martín'', Ed. Francisco de Aguirre, Bs. As., 1971.</ref>}} Sía comoquier, la falta de sofitu económicu dende Buenos Aires causó un retrasu de munchos meses a la partida de la espedición. Per otru llau, la desobediencia de San Martín acarretó-y el cese de l'ayuda económica de parte del so gobiernu, de cuenta que'l gobiernu chilenu tuvo de faese cargu de toa'l financiamientu, per mediu de préstamos tomaos en Gran Bretaña y los [[Estaos Xuníos]].<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx.342-343.</ref> Eslleíu'l gobiernu rioplatense, l'Exércitu de los Andes quedó ensin un gobiernu del cual depender. San Martín presentó'l so arrenunciu nuna nota a los xefes del Exércitu'l 26 de marzu de [[1820]]. Los oficiales rioplatenses axuntáronse'l 2 d'abril na ciudá de [[Rancagua]] y llabraron una acta en que declaraben que {{cita|"(...) l'autoridá que recibió'l señor jeneral pa faer la guerra a los españoles i adelantrar la felicidá del pais nun caducó nin puede caducar, porque'l so oríjen, que ye la salú del pueblu, ye inmudable (...)"|''[[s:Acta de Rancagua|Acta de Rancagua]]''}} Ratificada la so autoridá, San Martín y l'Exércitu de los Andes entamaron la espedición al Perú xunto a les fuercies chilenes.<ref>Gonzalo Bulnes, ''Historia de la espedición llibertadora de Perú (1817-1822)'', Ed. R. Jover, 1887, páx. 192.</ref> ==== Espediciones navales ==== {{AP|Cruceru corsariu de L'Arxentina Primera Escuadra Nacional}} Al so regresu de la espedición al Pacíficu, Bouchard entamó una nueva espedición corsaria en sociedá col capitalista [[Vicente Anastasio de Echevarría]], quien acondicionó [[fragata L'Arxentina|una fragata]] y fornir con 34 pieces d'artillería. La mayor parte de la tripulación yera d'orixe estranxeru, anque se destacar el pilotín porteño [[Tomás Espora]]. A lo llargo del so periplu de dos años, lliberaron esclavos en [[Madagascar]], sufrieron 40 muertes pol [[escorbutu]],<ref>Vicente G. Quesada en ''La Revista de Buenos Aires: historia americana, lliteratura y derechu'', Volume 25, Impr. de Mayu, 1864, páx. 380.</ref> refugaron un ataque de [[Piratería|pirates]] [[Malasia|malayos]] nel [[estrechu de Macasar]], bloquiaron mientres dos meses el puertu de [[Manila]], capital de la [[Capitanía Xeneral de les Filipines]], y prindaron dellos buques. Toparon en [[Ḥawai]] a la corbeta corsaria ''Chacabuco'', que los sos tripulantes prindaren y dedicaren a la piratería,<ref>Lewis W. Bealer, ''Bouchard in the Islands of the Pacific'', en Pacific Historical Review, 1937, páx. 337.</ref> y prindaron a la dotación pa castigala. Mientres les negociaciones col rei [[Kamehameha I]],<ref>[http://superchatarra.com.ar/edanteriores/payares2003/laargentina.htm El viaxe de L'Arxentina, n'Espaciu yá.] Consultáu'l 10 de xunetu de 2010.</ref> que concluyeron cola entrega del buque, dambos roblaron un alcuerdu al que'l capitán nun dio mayor importancia, pero unu de los sos marinos declararía que foi “un tratáu d'unión pa la paz, la guerra y el comerciu”, y qu'implicaba la reconocencia de la independencia de les Provincies Xuníes por un estáu soberanu.<ref>Vicente G. Quesada en ''La Revista de Buenos Aires: historia americana, lliteratura y derechu'', Volume 25, Impr. de Mayu, 1864, páx. 389.</ref> La condena a muerte del líder de los pirates causó un conflictu col rei de la isla de [[Kauai]].<ref>Juan Manuel Espora, ''Episodios nacionales'', Ed. Lajouane, Bs. As., 1897, páx. 68.</ref> En [[California]] atacaron la ciudá de [[Monterrey (California)|Monterrey]]. En venciendo una débil resistencia, ocuparon la ciudá y izaron la bandera arxentina mientres seis díes.<ref>Charles Edward Chapman, ''A history of California: the Spanish period'', The Macmillan company, 1921, páx. 443.</ref> Atacaron socesivamente [[Santa Bárbara (California)|Santa Bárbara]], [[bahía Sebastián Vizcaíno]], [[San Blas (Nayarit)|San Blas]], [[Sonsonate]] n'[[El Salvador]] y [[El Realejo (Nicaragua)|El Realejo]] en [[Nicaragua]], puertos nos que tomaron dellos buques españoles. Una versión supón que la presencia del buque de Bouchard cola so bandera inspiró la bandera de les [[Provincies Xuníes del Centru d'América]], y pol so entemediu, la de los actuales países centroamericanos.<ref>Pacho O'Donnell, ''L'águila guerrera'', Ed. Suramericana, Bs. As., 1997, páx. 110. ISBN 987-1138-36-9</ref> ==== Espedición Llibertadora de Perú ==== Pela so parte, el gobiernu Chilenu realizara grandes esfuercios en fornir la so nueva escuadra (25 Navíos) aproviéndola de municiones y cebera, llogrando atopar marineros nel puertu de Valparaíso (1000 Chilenos) y marinos estranxeros na so mayoría Ingleses (624). Sol mandu de [[Manuel Blanco Encalada]], na [[Primer Escuadra Nacional|escuadra]] chilena reinaba la indisciplina.<ref>Ricardo Cox Balmaceda, ''La Gesta de Cochrane'', Ed. Francisco de Aguirre, Bs. As., 1976.</ref><ref>{{cita web |url=https://books.google.com.pe/books?id=DrwCAAAAYAAJ&pg=PA324&dq=memories+pa+la historia+de+les armes+espa%C3%B1foles+cochrane&ei=a3aSSNDJAY6AjwH5jfz5Dw#PPA335,M1|títulu=''Cochrane'', nes Memories pa la Historia de les Armes Españoles n'América. }}</ref> [[Ficheru:Thomas Cochrane, 10th Earl of Dundonald.jpg|thumb|185px|[[Thomas Cochrane]], comandante de la Escuadra Chilena.]] El coronel Álvarez Condarco, unviáu a [[Londres]], contrató al marín [[Thomas Cochrane]], pa dirixir la escuadra Chilena en formación. Esti postreru llegó a Chile en payares de 1818. Según l'estáu del 15 de xunetu, l'exércitu constaba de 4642 homes. El 40% de la oficialidá yera de nacionalidá rioplatense. Foi necesariu estrayer soldaos pa completar la marinería de la escuadra y unos 170 artilleros pa protexer el puertu de Valparaíso. Con esto, l'exércitu quedó amenorgáu a 4.118 soldaos y 296 oficiales. Mientres Cochrane taba entamando la escuadra, el 9 de xunetu de 1819 aportó a [[Valparaíso]] la escuadrilla de Bouchard, tres 2 años de periplu. A la so llegada, Cochrane acusar de piratería y prindó a los oficiales, empecipiándose un llargu xuiciu,<ref group="n.">Desque lo afirmara Mitre en ''Historia de San Martín'', los autores arxentinos xeneralmente espliquen l'acusación como frutu de la cobicia y de la urxencia pa recaldar fondos pa la flota que se preparar pa llibertar al Perú.</ref> mientres el cual la ''Arxentina'' foi desvalijada y los dos buques prindaos que llegaron con ella incorporaos a la escuadra chilena. En setiembre de 1819 zarparon de [[Valparaíso]] con aldu al [[Callao]] cinco buques comandados por Cochrane. El puertu taba defendíu en tierra por 3000 homes y gran númberu de cañones, y per mar por aciu cinco buques. En fracasando nun ataque con [[cohete Congreve|cohetes]], prindó la goleta ''Moctezuma''. Dende ellí saleó escontra'l norte, onde'l [[William Miller (militar)|xeneral Miller]] ocupó unos díes la ciudá de [[Pisco (ciudá)|Pisco]]. N'ausencia de Cochrane, finalmente'l tribunal escuchó a Bouchard y Espora, que negaron les acusaciones,<ref>El manuscritu de Bouchard atopar n'Archivu Xeneral de la Nación, Gobiernu Nacional 1810-1828. Guerra. Campañes Navales. V-XXIV-11-6. Buenos Aires.</ref> polo que fueron absueltos n'avientu. Magar nunca recuperó'l cargamentu, dexóse-y a Bouchard embarcar al mandu na ''Arxentina''. De regresu al sur con dos buques, Cochrane atacó la ciudá de [[Valdivia]], que permanecía en manes realistes y funcionaba como cuartel xeneral de los españoles nel sur. Perdió unu de los buques nun naufraxu, pero cola Moctezuma y la tripulación de dambes atacó los fuertes que guarníen la ciudá. Avanzando de fuerte en fuerte, llogró llegar a la ciudá, que prindó'l [[4 de febreru]] de [[1820]]. Dende ellí dirixóse a [[Chiloé]], pero fracasó nun ataque terrestre a [[Ancud]] y tuvo de tornar.<ref>Gonzalo Contreras, ''Lord Cochrane so la bandera de Chile'', Ed. Zig-Zag, Santiago, 1993. ISBN 956-12-0812-1</ref> ==== Desembarcu y primeres campañes nel Perú ==== {{AP|Espedición Llibertadora de Perú|Primer campaña de Arenales a la sierra de Perú }} El 20 d'agostu de 1820 zarpó aldu al Perú una escuadra compuesta por 25 naves, de les cualos 8 de guerra y 17 de tresporte, tripulaes por 1740 marinos. Ente los buques taba la "Arxentina", al mandu de Bouchard, que tresportó 500 homes, incluyíos los Granaderos a caballu. L'exércitu constaba de 4118 soldaos y 296 oficiales, de los cualos unos 750 yeren rioplatenses. Taben entamaos en dos divisiones, una llamada "De Chile" y otra "De Los Andes",<ref>Comité d'historia militar del exércitu, ''Historia Militar de Chile'', Tomu I, 1969, páx. 173.</ref> y cuntaben con 25 pieces d'artillería. La espedición zarpó de Chile y empecipió les sos campañes nel Perú so una bandera que yera una variante de la [[Bandera de Chile]], solo qu'en llugar d'una estrella ostentaba trés.<ref>José Hipólito Herrera, ''L'Álbum d'Ayacucho: Coleición de los principales documentos de la guerra de la independencia de Perú'', Tip. d'A. Alfaro, 1862, páx. 180.</ref> El 8 de setiembre produció'l [[Desembarcu de San Martín|desembarcu]] na sablera de [[Distritu de Paracas|Paracas]], cercana a la villa de [[Pisco (ciudá)|Pisco]], dende onde San Martín llanzó la primera proclama al pueblu peruanu.<ref>Jorge Basadre Grohmann, ''Historia de la República de Perú'', Diariu La República, Lima, s/f. ISBN 9972-205-62-2</ref> El virréi Pezuela tenía sol so mandu unos 20&nbsp;000&nbsp;soldaos distribuyíos por tol virreinatu, de los cualos la mayor parte defendíen Lima y l'Altu Perú.<ref>Galdames, ''Historia de Chile'', páx. 342-343.</ref> De cuenta que la estratexa de San Martín, al desembarcar con pocu más de 4000 homes, nun yera atacar de frente, sinón foliar y desprestixar al so enemigu. Por ello propúnxose demostrar que podía travesar el Perú con parte del so exércitu y col restu establecese onde quixera. Unvió una división al mandu del xeneral [[Juan Antonio Álvarez de Arenales]] a [[Primer campaña de Arenales a la sierra de Perú|internase na Sierra]], llevando consigo al Batallón Nᵘ11 del Exércitu de los Andes al mandu de [[Román Deheza]], al Batallón Nᵘ2 de Chile sol mandu de [[José Santiago Aldunate]], a los Granaderos a caballu comandados por [[Juan Lavalle]] y dos pieces d'artillería. Pela so parte, San Martín se reembarcó y treslladóse per mar a [[Huaura]], al norte de Perú, onde empecipió negociaciones diplomátiques col virréi. Al producise'l desembarcu patriota, el coronel [[Manuel Quimper]], comandante de la mariña del Sur de Perú, retirar escontra'l sur, pero foi ganáu en trés combates: por [[Rufino Guido]] n'[[Apalpa]] el 7 d'ochobre, una selmana más tarde, en [[Naza]] pol teniente coronel [[Manuel Patricio Rojas]], y el día 15 n'[[Provincia de Caravelí|Acarí]], onde foi prindáu Quimper. Arenales crució'l Cordal y el 24 d'ochobre ocupó ensin combatir la ciudá de [[Huamanga]]. En ganando a una fuercia secundario na [[Departamentu de Huancavelica|ponte de Mayoc]], eslleieron una división enemiga na cuesta de [[Jauja]]. El 23 de payares, en [[Tarma]] –[[Departamentu de Junín]]– Rojas consiguió dar algame al intendente de [[Huancavelica]], Juan Montenegro, tomándolo prisioneru y quitar seis cañones, 500 fusiles y 50000 cartuchos. El 6 d'avientu de 1820, Arenales destruyó dafechu a la división del xeneral [[Diego O´Reilly]] na [[Batalla de Pasco]]. Los realistes sufrieron 83 muertos y 400 cayeron prisioneros, ente estos postreros tou la caballería empobinada por [[Andrés de Santa Cruz]], que se pasó a los patriotes dempués de la batalla. El 8 de xineru de [[1821]], la división de Arenales reincorporar al Exércitu Xuníu. Delles provincies de la Sierra fueren ocupaes, pero nun quedaron exércitos p'asegurales. Dellos oficiales, ente los que se destacar el flaire exclaustrado [[José Félix Aldao]], entamaron montoneras que podíen aguantar con una aición de [[guerrilla|guerrilles]]. A pesar de que'l territoriu percorríu nun quedaba aseguráu, la campaña debilitó militarmente al virréi Pezuela y desprestixar políticamente.<ref name="Camba"/><ref>José Segundo Roca, ''Primer campaña de la sierra en Perú, 1820'', Centru d'Estudio Unión pa la Nueva Mayoría, Buenos Aires, 1998.</ref> De resultes de les demostraciones de poder de San Martín, y disgustaos los oficiales realistes d'estraición lliberal cola orientación absolutista de Pezuela, [[Pronunciamientu de Aznapuquio|derrocar]] el 29 de xineru de 1821, sustituyéndolo pol xeneral De La Serna.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 306-307.</ref> ==== Independencia de Perú ==== Mentanto, la ciudá de [[Guayaquil]],<ref>Efrén Avilés Pinu, ''El 9 d'ochobre y la importancia de Guayaquil nel afitamientu de la independencia americana'', Revista Podium, 2006.</ref> y pocu más tarde [[Trujillo (Perú)|Trujillo]],<ref name="Tauro">Alberto Tauro del Pino, ''Enciclopedia Ilustrada de Perú.''. 3a. ed., Tomu 16, Ed. Peisa, Lima, 2001. ISBN 9972-40-165-0</ref> pronunciar pola independencia, dexando casi tol norte del país en manes de los aliaos de San Martín. Aumentando la presión sobre'l nuevu virréi, Arenales partió nuna seguna espedición a la Sierra, y l'inglés [[Guillermo Miller]] desembarcó nes mariñes del sur peruanu.<ref name="Mitre, Historia de San Martín"/> Simultáneamente, San Martín desembarcó en [[Distritu de Rancón|Rancón]], más cerca de Lima, y llanzó socesives espediciones d'esploración sobre esa ciudá, mientres realizaba nueves negociaciones de paz con De la Serna a fines d'abril. San Martín nun aceptaba otra resultancia que la independencia de Perú, lo cual yera inadmitible para De la Serna, de cuenta que nun hubo alcuerdu, pero sí intercambiu de prisioneros.<ref group="n.">Munchos prisioneros rioplatenses, tomaos nes campañes del Altu Perú, fueron lliberaos ya incorporáronse al exércitu llibertador.</ref> La columna de Miller desembarcó n'[[Arica]] y treslladóse a [[Tacna]], onde axuntó un contingente de voluntarios peruanos. El 22 de mayu venció a les tropes de [[José Santos La Hera]] nel [[Combate de Mirave]] y darréu tornó a Lima.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 308.</ref> Les fuercies que dexó nel sur de Perú seríen ganaes na [[batalla de Ica]], n'abril del añu siguiente, debiendo los independentistes abandonar esa rexón.<ref>Mariano Paz Soldán, ''Historia de Perú independiente'', Volume 1, páxina 305.</ref> L'alzamientu del batallón realista [[Batallón Voltígeros de la Guardia|''"Numancia"'']] —integráu por [[Venezuela|venezolanos]]— a favor de la independencia y la captura del buque más poderosu de la escuadra española por Cochrane, forzaron a De la Serna a abandonar Lima'l 5 de xunetu, internándose na Sierra. Ellí esperar p'atacalo la división de Arenales, pero nun llogró pescudar qué pasu utilizaríen los realistes pa cruciar el Cordal, fracasando nel so cometíu.<ref name="Mitre, Historia de San Martín"/> San Martín ocupó la capital y axuntó un cabildru abiertu'l 15 de xunetu. El día [[28 de xunetu]] declaró la [[Independencia de Perú]] y foi nomáu xefe civil y militar como [[Protectoráu de Perú|Proteutor de Perú]] dende'l 3 d'agostu.<ref>Ruiz Moreno, ''Campañes militares arxentines'', páx. 309.</ref> La so mano derecha foi Bernardo de Monteagudo, que llegara dende Chile como auditor del Exércitu.<ref>Pacho O'Donell, ''Monteagudo, la pasión revolucionaria'', Ed. Planeta, Bs. As., 1995.</ref> Les fortaleces del [[Callao]] quedaren en manes de los realistes, y los patriotes tardaron munchos meses en prindales.<ref name="Nellar"/><ref>Alberto Regal, ''Historia del Real Felipe del Callao, (1746-1900)'', 1961, páx. 40.</ref> Una serie de conflictos causaron la separación de dellos oficiales rioplatenses, ente ellos el xeneral Las Heras. La mayor parte de les tropes chilenes tornaron a Chile, a terminar la [[guerra a muerte (Chile)|guerra]] contra los últimos bastiones realistes na Araucanía.<ref>Mitre, ''Historia de San Martín.''</ref> Tamién Cochrane, que nunca se llevó bien con San Martín, tornó a Chile cola escuadra. Dellos buques, dirixíos por Bouchard y [[Martin Guisse]], siguieron al serviciu de Perú.<ref name="Mitre, Historia de San Martín"/> N'ochobre d'esi añu, San Martín creó la [[Bandera de Perú#Bandera nacional de 1820|primer bandera de Perú]], de color coloráu y blancu con un escudu,<ref>Jorge Fernández Stoll, ''Los oríxenes de la bandera'', Lima, 1953.</ref> so la cual combatieron d'equí p'arriba les tropes del Exércitu Xuníu de Perú, tanto peruanos como rioplatenses. === Bolívar y la campaña de Perú === {{AP|Espedición Auxiliar de Santa Cruz a Quito|Entrevista de Guayaquil}} [[Ficheru:Gran marical de ayacucho.jpg|thumb|185px|Mariscal [[Antonio José de Sucre]].]] El 9 d'ochobre de 1820 la ciudá de [[Guayaquil]] constituyérase como [[Provincia Llibre de Guayaquil]]. El gobernador [[José Joaquín Olmedo]] solicitó entós ayuda p'atacar la ciudá de [[Quitu]] a [[Simón Bolívar]]. Ésti llograra apocayá la independencia de l'actual [[Colombia]] tres la [[batalla de Boyacá]], y unvió a Guayaquil al xeneral [[Antonio José de Sucre]] con 650 soldaos, que sumó a los 1400 que tenía Guayaquil.<ref>Terry Hooker, ''The Armies of Bolivar and San Martin'', Osprey Publishing, Londres, 1991. ISBN 1-85532-128-9</ref> Por un tratáu robláu'l 15 de marzu, la provincia de Guayaquil quedaba so la proteición de la [[Gran Colombia]], formada pol [[Virreinatu de Nueva Granada]] y la [[Capitanía Xeneral de Venezuela]]. Sucre avanzó escontra Quito, pero foi ganáu nun combate n'[[Ambato]], viéndose obligáu a tornar a Guayaquil. Por ello solicitó urxentes refuerzos al vicepresidente grancolombiano [[Francisco de Paula Santander|Santander]], que los unvió per tierra dende [[Popayán]], per un camín demasiáu llargu. Tamién pidió ayuda a San Martín, que-y unvió una división al mandu del coronel [[Andrés de Santa Cruz|Santa Cruz]], que incluyía fuercies rioplatenses, ente ellos 90 Granaderos a caballu comandados por [[Juan Lavalle]]. Sucre embarcó 1200 homes escontra [[Machala]], y dende ellí tomó a fines de febreru la ciudá de [[Cuenca (Ecuador)|Cuenca]], onde aumentó les sos fuercies a 2000 homes. Siguiendo escontra'l norte, los Granaderos y los Dragones de Colombia ganaron a fuercies cimeres na [[Batalla de Riobamba]]. El 24 de mayu de 1822, los independentistes esguilaron el [[Pichincha (volcán)|volcán Pichincha]], en que les sos fasteres llibrar la [[Batalla de Pichincha]], una victoria absoluta de los independentistes sobre los realistes del Capitán Xeneral [[Melchor Aymerich]]. Nella destacóse'l batallón Nᵘ2 de Perú, comandado pol rioplatense [[José Valentín de Olavarría]]. La victoria significó la independencia definitiva de la [[Presidencia de Quito]], que foi incorporada a la Gran Colombia.<ref>''Historia del Ecuador'', Vol. 5, Salvat Editores, Quito, 1980. ISBN 84-345-4065-7.</ref> En Guayaquil, la opinión pública permanecía estremada, pero la ciudá foi ocupada militarmente y anexada a la Gran Colombia'l 15 de xunetu. Esti fechu causó series desavenencies ente San Martín y Bolívar. San Martín yera consciente de que-y yera imposible terminar la campaña ensin ayuda esterior. Pidió ayuda a los distintos gobiernos de les Provincies Xuníes, pero les provincies interiores escusar por falta de fondos y la [[provincia de Buenos Aires]] prefirió caltener el so aislamientu, que-y dexaba progresar económicamente y nun collaborar nes campañes finales contra la so antigua metrópolis.<ref>[[Arturo Jauretche]], ''Manual de zonceras arxentines''. Ed. Peña Lillo, Bs. As., 1984, páx. 45-46.</ref> Asina, el Proteutor de Perú viose obligáu a recurrir a l'ayuda de Bolívar, con quien alcordó una entrevista en Guayaquil. [[Ficheru:Entrevista de Guayaquil.jpg|thumb|300px|Una visión idealizada de [[José de San Martín|San Martín]] y [[Simón Bolívar|Bolívar]] na [[Entrevista de Guayaquil]].]] San Martín llegó a Guayaquil el 25 de xunetu, y a otru día caltuvo una llarga [[Entrevista de Guayaquil|entrevista]] a soles con Bolívar, que'l so conteníu permaneció secretu. De resultes de la distinta situación militar y política de dambos llibertadores, San Martín anunció qu'arrenunciaba al Protectoráu de Perú y qu'encargaba la terminación de les campañes d'independencia d'esi país a Bolívar.<ref>[[Indalecio Liévano Aguirre]], ''Bolívar'', Institutu de Cooperación Iberoamericana, Madrid, 1983. ISBN 84-7232-311-0</ref><ref>Jauretche, ''Manual de zonceras arxentines'', páx. 45-46.</ref><ref group="n.">La versión arxentina tradicional de la entrevista, en Mitre, ''Historia de San Martín''. Esta versión de Mitre ye criticada polos historiadores arxentinos del sieglu XX, como [[José María Rosa]].</ref> Esi mesmu día reembarcó escontra Lima, y a pocu de llegar fixo espresa'l so arrenunciu al Protectoráu, la que-y foi aceptada'l 20 de setiembre de 1822. El [[Congresu Constituyente de Perú (1822)|Congresu de Perú]] nomó Presidente de la Xunta de Gobiernu al xeneral [[José de La Mar]]. San Martín tornó a Buenos Aires, y dellí emigró a [[Europa]]. ==== Fracasos y perda de Lima ==== {{AP|Campaña d'Entemedios|Segunda Campaña d'Entemedios|Sulevación del Callao}} San Martín encargara al xeneral [[Rudecindo Alvarado]] una [[campaña d'Entemedios|campaña a los puertos entemedios]] ente Perú y Chile, pa quitar de la salida al mar a les tropes del virréi. N'ochobre de 1822, 4490 homes al mandu de Alvarado –ente los cualos 1700 rioplatenses, 1390 peruanos y 1200 chilenos– desembarcaron n'[[Ilo]] y ocuparon Tacna. Dende ellí avanzaron escontra la Sierra, buscando entrar nel Altu Perú, pero fueron ganaos nes batalles de [[batalla de Torata|Torata]] y [[batalla de Moquegua|Moquegua]] por [[Jerónimo Valdés]]. Debieron reembarcarse y tornar a Lima, morriendo munchos d'ellos nun naufraxu. La derrota causó en febreru un [[Motín de Balconín|golpe d'estáu]] pol que La Mar foi derrocáu y reemplazáu por [[José de la Riva Agüero]]. Este solicitó la intervención de Bolívar, qu'unvió dende Guayaquil 6000 homes al mandu de Sucre, que tamién yera l'encargáu d'axustar col gobiernu peruanu los términos en que Bolívar intervendría na guerra. Una de les primeres aiciones de Sucre foi aportunar nuna [[Segunda Campaña d'Entemedios|segunda campaña]] escontra los puertos entemedios ente Chile y Lima. Unvió escontra'l sur 2500 homes al mandu del xeneral Santa Cruz, conducíu pola flota empobinada por [[Martín Guisse]]. Desembarcaron n'[[Arica]], avanzaron rápido escontra l'interior pasando por Tacna y [[Moquegua]]. Dambos bandos axudicáronse la victoria na indecisa [[Batalla de Zepita]].<ref name="Camba"/><ref>Mariano Paz Soldán, ''Historia de Perú independiente: Segundu periodu: 1822-1827'', páx. 117.</ref> Ante l'ausencia de les tropes de Santa Cruz y [[Agustín Gamarra|Gamarra]], Lima taba casi desguarnecida. El brigadier [[José Canterac]] entamó en [[Jauja]] un exércitu de 8000 homes col que coló sobre la capital, entrando en Lima'l 18 de xunu, mientres el Congresu sacupaba la ciudá y retirábase a El Callao. Sicasí, Canterac abandonó Lima un mes más tarde y dirixóse al sur por Jauja.<ref>Mitre, "Historia de San Martín".</ref> Sucre partió per mar y prindó [[Arequipa]] el 18 d'agostu. Dende ellí avanzó hasta Puno, pero nun llogró coordinar les sos aiciones con Santa Cruz, que siguió la so marcha hasta Oruro. La rápida reaición realista —que los sos cronistes llamaron la "campaña del talón"— dexó a Santa Cruz aislláu; de cuenta que, ensin presentar batalla, tornó apresuradamente a la mariña y reembarcó el so exércitu escontra'l norte.<ref>''Biografíes peruanes'', Ed. Alexis, Arequipa, Perú, s/f.</ref> Arequipa foi [[combate d'Arequipa|recuperada]] polos realistes n'ochobre,<ref name="Miller">[[Guillermo Miller]], ''Memoirs of General Miller: in the service of the republic of Peru'', Volume 2, publicaes por John Miller.</ref> forzando amás a retornar a Chile a un exércitu de 2500 homes unviáu nel so auxiliu.<ref>Francisco Encina, ''Historia de Chile'', Tomu 17, Ed. Revista Ercilla, Santiago de Chile, 1983, páx. 96.</ref> Mentanto, a principios de setiembre llegó Bolívar con nuevos refuerzos a Lima, mientres españaba un conflictu ente'l nuevu presidente [[José Bernardo de Tagle]] y Riva Agüero, que s'instalara en [[Trujillo (Perú)|Trujillo]] y punxérase en contautu colos realistes. Inorando les intrigues de Riva Agüero, Guisse pasar a les sos files y bloquió la mariña peruana. De cuenta que Bolívar folió'l so exércitu nuna campaña contra Riva Agüero, que terminó col arrestu d'ésti a fines de payares.<ref name="Tauro"/> El 5 de febreru de [[1824]] producióse la [[Sulevación del Callao]], en que la tropa acantonada nesti puertu —principalmente soldaos rioplatenses, pero tamién chilenos y peruanos— remontar contra los sos oficiales pol retrasu de los sos pagos y l'estáu de miseria en que s'atopaben depués de la so última campaña nel sur. Tarreciendo poles consecuencies de la so rebelión, poner so la direición de los oficiales realistes prisioneros y enarbolaron la bandera española. Tamién se produció una [[Sulevación de los granaderos a caballu|sulevación de parte de los Granaderos]], que se pasaron a los realistes.<ref name="Camba"/><ref>Juan W. Gez, ''Apoteosis de Pringles, 1795-1895'', Ed. Impr. Europea de M. A. Rosas, Buenos Aires, 1896.</ref> La captura del puertu polos realistes causó una gran alarma en Lima. Viéndose incapaz de sostener la so posición, Bolívar sacupó la capital, que foi ocupada pol exércitu realista dirixíu por [[José Ramón Rodil]].<ref name="Camba"/> Delles otres divisiones pasáronse tamién a los españoles, y el xeneral [[Juan Antonio Monet]] treslladó los prisioneros del Callao hasta Puno.<ref>Vicente Osvaldo Cutolo, ''Nuevu diccionariu biográficu arxentín (1750-1930)'', Editorial Elx, Bs. As., 1968.</ref> Nel bandu realista surdió un conflictu tan grave como'l qu'encaraben los patriotes: l'[[absolutismu|absolutista]] xeneral [[Pedro Antonio Olañeta]] [[Rebelión de Olañeta|remontóse]] contra l'autoridá del virréi De la Serna,<ref name="Urcullu"/> siguíu por dellos destacaos oficiales, y al mandu de unos 5000 soldaos tomó'l control de les cuatro provincies del Altu Perú en febreru de 1824. El virréi reaccionó unviando al xeneral Valdés con un exércitu equivalente,<ref>''La dramática insurxencia de Bolivia'', páx. 157.</ref> qu'escorrió al so enemigu por tol Altu Perú. Tres delles batalles ente dambos bandos, a fines d'agostu la situación yera entá indecisa, pero costara una enorme gastadura y perda de recursos al exércitu realista.<ref name="Urcullu"/> ==== La campaña d'Ayacucho ==== {{AP|Batalla de Junín|Batalla d'Ayacucho}} Lo que quedaba del exércitu llibertador –unos 5000 homes, de los cualos apenes unos 500 yeren rioplatenses– concentrar en Trujillo, al mandu de Bolívar. Ellí recibió nel mes de mayu nuevos refuerzos llegaos dende Bogotá, axuntando un exércitu de 8000 homes colos qu'empecipió la so meyora escontra la Sierra en xunu, aprovechando la división de les fuercies realistes. L'exércitu a órdenes direutes del virréi De la Serna ocupaba'l [[Ríu Mantaro|valle del Mantaro]], sacante les tropes del xeneral [[José de Canterac]], asitiaes nel norte. Estes fueron algamaes polos independentistes a veres del [[llagu Junín]] el 6 d'agostu. En ficies de la superioridá de les sos fuercies de caballería, Canterac defender del ataque de la caballería patriota namái colos sos caballeros, de cuenta que la [[Batalla de Junín]] lluchar ensin disparar un tiru. Primeramente, les tropes de Canterac arollaron a los patriotes nun escobiu; pero un contraataque de los [[Húsares de Junín|Húsares de Perú]], comandados pol rioplatense [[Manuel Isidoro Suárez]], llogró desorganizar de la mesma a los realistes. Un nuevu contraataque patriota decidió la victoria pa les fuercies de Bolívar.<ref>Mariano Torrente, ''Historia de la revolución hispano-americana'', Volume 3, Impr. de L. Amarita, 1830, páx. 477.</ref><ref>José Tamayo Herrera ''Nuevu compendiu d'historia de Perú'', páx. 235.</ref> Bolívar dexó l'exércitu sol mandu de Sucre, qu'empecipió la marcha escontra'l sur en busca de De la Serna. Ésti ordenó'l regresu de Valdés con toles sos fuercies dende'l sur; por un alcuerdu, Olañeta apurrió 2500 homes al exércitu del virréi y quedó en poder de too l'Altu Perú.<ref>Torrente, ''Historia de la revolución hispano-americana'', páx. 479.</ref> A fines de setiembre, Bolívar comunicar con Olañeta, intentando xunilo a la causa independentista, pero nun recibió respuesta. Mientres delles selmanes, Sucre avanzó amodo escontra'l sur. Una rápida reaición de Valdés coles avanzaes realistes dexó-y ganar a Sucre el 3 d'avientu na [[Batalla de Corpahuaico]], cerca de [[Cangallo]].<ref name="Miller"/> Magar la derrota, Sucre entainar a volver avanzar escontra [[Huamanga]] y seis díes más tarde, el 9 d'avientu, l'[[Exércitu Xuníu Llibertador de Perú|Exércitu Xuníu]] empecipió la [[Batalla d'Ayacucho]]. La superioridá táctico y moral de les fuercies de Sucre, y un cabileñu contraataque de De la Serna –que cayó prisioneru– decidieron la batalla, la campaña y tola [[Guerra d'Independencia Hispanoamericana]] a favor de los independentistes. Nesta batalla combatió per última vegada un escuadrón del Reximientu de Granaderos a caballu, al mandu de [[José Félix Bogado]].<ref name="Camba"/> Los realistes tuvieron 1800 muertos y 700 mancaos, contra los 370 muertos y 609 mancaos patriotes. El xefe accidental del exércitu realista, xeneral Canterac, robló esa nueche con Sucre la [[Capitulación d'Ayacucho]], pola que l'exércitu realista de Perú arrenunciaba a siguir la llucha y los sos oficiales y soldaos podíen colase a España.<ref>María Sáenz Quesada, ''Ayacucho, la más gloriosa victoria'', Revista Toa ye Historia, Númberu 91.</ref> === Independencia de Bolivia === El coronel [[José María Pérez de Urdininea]], que combatiera nes [[Republiquetas]] y na Guerra Gaucha, aniciar hacia 1820 en [[provincia de San Juan|San Juan]], onde foi escoyíu gobernador en 1822. Ellí pretendió formar un exércitu pa invadir l'Altu Perú, pero nun llogró axuntar fondos nin consiguió sofitu en Buenos Aires. Con too y con eso llogró formar un contingente de casi 500 homes, que llevó a Salta y punxo al mandu de [[José María Paz]]. Instaló les sos fuercies en [[Humahuaca]], pero estes permanecieron inactives mientres dos años.<ref name="Paz"/> El xeneral [[Juan Antonio Álvarez de Arenales|Arenales]] treslladárase a principios de 1823 a Salta, onde foi electu gobernador en xineru de 1824. Dedicó los sos esfuercios a intentar una última campaña al Altu Perú, aprovechando les tropes aconceyaes por Urdininea, más dalgunes otres tropes aconceyaes por Paz en Santiago del Estero. El 4 d'agostu de 1824, el gobernador Arenales nomó ''comandante xeneral de Vanguardia'' al xeneral Urdininea —a pidíu del mariscal Sucre— por que se dirixiera al Altu Perú a atacar a Olañeta dende'l sur. Esti poner en marcha'l 3 de xineru de [[1825]], con una fuercia d'alredor de 604 homes.<ref>Según una estimación del diputáu [[José Ignacio Gorriti]], del [[Congresu Xeneral de 1824]], citáu n'Ernesto J. Fitte, ''Dempués d'Ayacucho'', Revista Toa ye Historia, númberu 96.</ref> En [[Puno]] –onde se topaben los prisioneros del Callao– el xeneral [[Pío Tristán]] desconoció la capitulación d'Ayacucho y asumió'l cargu de virréi, polo que solicitó a Olañeta la so cooperación. Olañeta poner a los sos órdenes, pero'l comandante [[Francisco Anglada (militar)|Francisco Anglada]] rindir en La Paz y el coronel [[José María Fascio]] apurrió Puno.<ref group="n.">Fascio sería darréu'l primer gobernador de la [[provincia de Jujuy]].</ref> Tristán y otros xefes realistes acoyer a la Capitulación d'Ayacucho y abandonaron la guerra. Sucre propunxo a Olañeta pasase tamién de bandu, calteniendo'l mandu nel Altu Perú, pero nun llogró más alcuerdu qu'un armisticiu por cuatro meses. Este foi desconocíu por Bolívar, qu'ordenó a Sucre cruciar el Desaguadero. A midida que Olañeta abandonaba Oruro, Chuquisaca y Cochabamba, estes ciudaes diben apurriéndose al exércitu de Sucre. El gobernador de Santa Cruz, Aguilera, rindir a les tropes patriotes en Valle Grande.<ref>Bidondo, ''La guerra de la independencia nel Altu Perú'', páx. 168.</ref> Conocida en Buenos Aires la noticia d'Ayacucho, el ministru [[Manuel José García]] encargó al gobernador Arenales afaer convenciones colos xefes realistes del Altu Perú, como asina tamién avanzar coles sos tropes escontra esa rexón. El 12 de marzu, el gobernador Arenales pidió instrucciones al [[Congresu Xeneral de 1824|Congresu Nacional]] y solicitó autorización pa crear un exércitu de 3292 homes y, implícitamente, dineru pa financialo.<ref>Ernesto J. Fitte, ''Dempués d'Ayacucho'', Revista Toa ye Historia, númberu 96.</ref> Cuando Olañeta dexó Potosí, el teniente coronel [[Carlos Medinaceli]] pasar de bandu y el 1ᵘ d'abril atacó a Olañeta nel [[Combate de Tumusla]], ente Cinti y Cotagaita, resultando muertu l'últimu xeneral realista.<ref>Bidondo, ''La guerra de la independencia nel Altu Perú'', páx. 169.</ref><ref group="n.">Al saber que l'últimu xeneral lleal en toa América del Sur yera Olañeta, el rei Fernando VII nomar virréi del Río de la Plata'l día 29 de mayu. Irónicamente, pa la fecha del so nomamientu, Olañeta yá morriera.</ref> Al saber de la muerte de Olañeta, Arenales unvió en sofitu de Medinaceli dende Humahuaca a Pérez de Urdininea, pero ésti se autonombró ''Comandante en Xefe del Exércitu Llibertador de Chichas'', poniéndose fuera del algame de l'autoridá de Arenales. El 7 d'abril, el coronel Valdez rindióse ante Urdininea, pidiendo ser entendíu na Capitulación d'Ayacucho.<ref name="Urcullu"/> Terminara la Guerra de la Independencia. == Últimos apartaces realistes n'América continental == No que respecta direutamente a l'actual Arxentina, la guerra d'independencia terminara. Pero entá habría dalgunos últimos apartaces na América Española: inclusive dexando de llau les islles del Caribe, que siguiríen en manes españoles hasta fines del sieglu XIX, los españoles fadríen dellos últimos esfuercios por aguantar nes sos antigües colonies, o inclusive reconquistales. Les tropes del llibertador [[Simón Bolívar]] ocuparon Lima colos refuerzos veníos de la [[Gran Colombia]]. Más allá de la capitulación d'Ayacucho la guarnición de la fortaleza del Callao aguantó comandado pol coronel Rodil, al mandu de 2500 soldaos realistes, qu'incluyía los sos reximientos veteranos de Chile, xunto a [[Sulevación del Callao|los sulevaos del Callao]] del antiguu [[exércitu de los Andes]], y qu'agospiaron a unos 8000 civiles y soportaron el [[Segundu sitiu del Callao|Sitiu del Callao]] hasta la so capitulación el [[23 de xineru]] de [[1826]], cuando la metá de la guarnición morriera de fame y epidemia.<ref name="Miller"/><ref>Oscar Alberto Muiño, ''Vamos Lluchar hasta morrer y dempués vamos ver'', Revista Toa ye Historia, númberu 182.</ref> Otra plaza realista qu'aguantó foi la [[isla de Chiloé]], defendida aprofiantemente polos sos habitantes, gobernaos por [[Antonio de Quintanilla]]. Esti llograra refugar un ataque chilenu na [[Batalla de Mocopulli]] en 1824.<ref>Francisco Encina, ''Historia de Chile'', tomu 17, Ed. Ercilla, Santiago de Chile, 1983, páx. 89-92.</ref> El presidente [[Ramón Freire]] dirixó personalmente una campaña contra la isla, que terminó col [[Tratáu de Tantauco]], en xineru de [[1826]], pol que Chiloé incorporar al Chile independiente.<ref>Encina, ''Historia de Chile'', páx. 133-141</ref> [[Pedro Antonio Olañeta]] foi derrotáu y muertu en 1825, y les fuercies grancolombianas ocuparon Bolivia. Pero inda en xineru de [[1828]], l'antiguu coronel realista [[Francisco Javier Aguilera]], que fuera gobernador de [[Intendencia de Santa Cruz de la Sierra|Santa Cruz de la Sierra]], remontar contra les autoridaes patriotes de Bolivia. Foi rápido derrotáu y axusticiáu.<ref name="Siles"/> [[Méxicu]] declarara la so independencia en setiembre de [[1821]], sicasí [[Exércitu Real de la Nueva España (Revolución hispanoamericana)|l'exércitu realista novohispano]] aguantó na fortaleza de [[San Juan de Ulúa]], Veracruz, hasta payares de 1825, nos [[Intentos de Reconquista en Méxicu]] que conclúin cola [[Batalla de Tampico (1829)|Batalla de Pueblo Viejo]] en setiembre de [[1829]].<ref>Harold Sims, ''Reconquistar de Méxicu: la historia de los atentaos españoles, 1821-1830'', Ed. Fondu de Cultura Económica, Méxicu, 1984.</ref> N'actual territoriu arxentín, los postreros realistes qu'enfrentaron al nuevu estáu —inda cuando yá nun formaben parte d'un yá inesistente "bandu realista"— fueron los [[hermanos Pincheira]]. Al mandu d'una guerrilla de montoneros realistes chilenos, xunir a los indíxenes [[pehuenche]]s, realizando correríes en territoriu d'esi país al mandu de una partida d'ente 500 y 1000 homes.<ref>Encina, ''Historia de Chile'', 141-144 y 211-213.</ref> Tres la muerte de dos de los Pincheira en 1823, los sos hermanos instalar na actual [[provincia del Neuquén]], llanzando [[malón|malones]] contra distintos llugares de la [[llanura pampeana]] hasta ser definitivamente destruyíos por una partida chilena na [[Batalla de les llagunes de Epulafquen]], en [[1832]].<ref>[https://sites.google.com/site/neuteca200/los-pincheira-por-el mio-rei-i-el mio-lei Madalena Petit, ''Los Pincheira'', en Neuteca 200.] Consultáu'l 8 de mayu de 2010.</ref> == Consecuencies == Les [[Provincies Xuníes del Río de la Plata]] algamaron al traviés de la Guerra d'Independencia'l so oxetivu principal, independizar al ex [[Virreinatu del Río de la Plata]] de la so [[Madre patria|metrópolis]], España. La primer nación en reconocer la independencia de les Provincies Xuníes foi Gran Bretaña,<ref group="n.">A efeutos práuticos, el tratáu de Bouchard col rei ḥawaianu nun tenía nengún valor pal gobiernu rioplatense, nin suponía una llimitación pal d'España. Vease Miguel Á. de Marcu, ''Corsarios arxentinos '', Ed. Planeta, 2002. ISBN 950-49-0944-2</ref> que lo fixo oficialmente nun tratáu del 2 de febreru de 1825.<ref group="n.">Trátase del "Tratáu d'Amistá, Comerciu y Navegación" robláu ente [[Manuel José García]] y [[Woodbine Parish]], ratificáu pol [[Congresu Xeneral de 1824|Congresu Nacional]] y pol gobernador Las Heras el 19 de febreru.</ref><ref>[http://www.argentinaoculta.com/Tratáu1825.htm Tratáu de 1825, n'Arxentina Despinta.] Consultáu'l 8 de xunetu de 2010.</ref> En [[1826]] les Provincies Xuníes camudaron el so nome pol actual, de [[República Arxentina]], oficializáu na [[Constitución Arxentina de 1826|Constitución]] d'esi añu.<ref>[[:s:es:Constitución de la Nación Arxentina (1826)|Testu completu de la Constitución de 1826 en wikisource]].</ref> España recién reconocería la independencia de l'Arxentina nel tratáu del 29 d'abril de [[1857]],<ref group="n.">Tratáu robláu por [[Juan Bautista Alberdi]] pela parte arxentina.</ref> —que foi refugáu— y pol tratáu definitivu del 21 de setiembre de [[1863]].<ref>[[Miguel Ángel Scenna]], ''Arxentinos y españoles'', 2ª parte, Revista Toa ye Historia, Nro 130, Bs. As., 1978, páx. 80-86.</ref> Sicasí, nun se llogró la independencia d'un país unificáu, sinón de siquier cuatro: daqué más de la metá del territoriu rioplatense que nesa dómina fuera ocupáu pola población blanca pertenez güei a la [[República Arxentina]], pero tamién esisten nesi territoriu les naciones de [[Paraguái]], [[Bolivia]] y [[Uruguái]].<ref>Guillermo De Nevares, ''Cómo se desintegró el Virreinatu del Río de la Plata (y consolidóse el Brasil)'', Ed. Plus ultra, Bs. As., 1987.</ref><ref>Carlos Fontela, ''Fechos y homes que formaron l'Arxentina'', tomu I, Ed. Llibros en Rede, Bs. As., 2002. ISBN 987-1022-92-1</ref> Per otru llau, les [[Misiones Orientales]] y dellos otros territorios cercanos terminaron de ser amestaos definitivamente al [[Brasil]] como resultáu de la dispersión de les fuercies rioplatenses na guerra d'independencia y de los disensos internos.<ref>Alejandro Larguía, ''Misiones Orientales, la provincia perdida'', Ed. Correxidor, Bs. As., 2000.</ref> Esto foi resultáu del desenvolvimientu de la Guerra d'Independencia: les autoridaes coloniales d'estos trés territorios negar dende un principiu a xuntar a la [[Revolución de Mayu]], y por llargu tiempu tuvieron ésitu na so negativa, ganando repetidamente a los exércitos rioplatenses. Los repitíos fracasos de los exércitos de les Provincies Xuníes en sostener la so dominación nel [[Alto Perú]] llevaron a esa rexón a maurecer una identidá xeográfico y social propia, que eclosionó tres la llegada del exércitu llibertador dende la [[Gran Colombia]] na [[Declaración d'Independencia de Bolivia|independencia de Bolivia]].<ref>Tuliu Halperín Donghi, ''Reforma y disolución de los imperios ibéricos (1750-1850)'', Ed. Alianza, Madrid, 1985, páx. 180-181. ISBN 84-206-4203-7</ref><ref>Ernesto J. Fitte, ''Sucre dempués d'Ayacucho'', Revista Toa ye Historia, númberu 95, Bs. As., 1975.</ref> La negativa de les autoridaes virreinales paraguayas –y darréu de los sos primeros gobiernos independientes– a pertenecer a les Provincies Xuníes caltúvose firme a lo llargo de décades, sofitada pola población, hasta que la [[independencia del Paraguay]] foi [[Independencia del Paraguay#Reconocencia de la Independencia|definitivamente reconocida]] pol gobiernu arxentín na década de 1850.<ref>Horowicz, ''El país qu'españó'', páx. 221-223.</ref><ref>James Scobie, ''La llucha pol Afitamientu de la Nacionalidá Arxentina'', Ed. Hachette, Bs. As., 1965, páx. 188.</ref> A lo último, la negativa de Montevidéu a acatar a los gobiernos independientes, la negativa de los federales de Artigas a sometese a un gobiernu centralizáu y la [[Invasión Lusu-Brasilana|invasión brasilana]] definieron coles mesmes a la [[Banda Oriental]] como un territoriu con identidá propia, que terminó per algamar la independencia como [[Historia d'Uruguái#Independencia|Estáu Oriental del Uruguái]] ante la falta d'un trunfador claru na [[Guerra de Brasil]],<ref>Arteaga y Coolighan, ''Historia del Uruguái'', páx. 289-296.</ref> la cual —dende esti puntu de vista— puede ser considerada una continuación de la '''Guerra de la Independencia Arxentina'''.<ref>Busaniche, ''Historia arxentina'', páx. 452.</ref> == Ver tamién == === Anexos === * [[Batalles y combates de la guerra d'independencia de l'Arxentina]] * [[Cronoloxía de la guerra d'independencia de l'Arxentina]] * [[Comandantes destacaos de la guerra d'independencia de l'Arxentina]] === Ver tamién === * [[Independencia de l'Arxentina]] * [[Surdimientu del Estáu Arxentín]] * [[Guerres d'independencia hispanoamericanes]] * [[Historia del Exércitu Arxentín]] * [[Guerres civiles arxentines]] == Notes y referencies == === Notes === == Notes == {{llistaref|group="n."|2}} === Referencies === {{llistaref|2}} == Bibliografía xeneral == Cítense de siguío les obres xenerales sobre la Guerra d'Independencia que fueron consultaes polos editores, resalvando les referíes a visiones parciales de la mesma, que pueden consultase nes Referencies: * Best, Félix: ''Historia de les Guerres Arxentines'', Ed. Peuser, Bs. As., 1980. * Bidondo, Emilio, ''La guerra de la independencia nel Altu Perú'', Ed. Círculu Militar, Bs. As., 1979. * Camogli, Pablo, ''Batalles pola llibertá'', Ed. Aguilar, Bs. As., 2005. ISBN 987-04-0105-8 * Carranza, Ángel Justiniano, ''Campañes Navales de la República Arxentina'', Volume I - Tomos 1 y 2, Secretaría d'Estáu de Marina, 1962. * {{cita llibru |apellíu=Castello |nome=Antonio Emilio|enllaceautor=|títulu=Historia de Corrientes|otros añu=1991|editorial=Editorial Plus ultra|allugamientu=Buenos Aires (Arxentina) |isbn=950-21-0619-9}} * Frías, Bernardo, ''Historia del Xeneral Martín Güemes y de la Provincia de Salta, esto ye de la Independencia Arxentina'', Salta, 1971. *{{cita llibru |apellíos1={{versalita|González}}|nome1={{versalita|Julio César}}|apellíu-editor1=Fundación Hernandarias|títulu=La involución hispanoamericana: de les provincies de les Españas a territorios tributarios : el casu Arxentín, 1711-2010|fecha=2010|editorial=Editorial Docencia |páxina=976|isbn=9789875061927}} * Mitre, Bartolomé, ''Historia de Belgrano y de la independencia arxentina'', Ed. Estrada, Bs. As., 1947. * Mitre, Bartolomé, ''Historia de San Martín y de la emancipación suramericana'', Ed. Eudeba, Bs. As., 1968. * Ruiz Moreno, Isidoro J., ''Campañes militares arxentines'', Tomu I, Ed. Emecé, Bs. As., 2004. ISBN 950-04-2675-7 * Encina y Castedo, ''Historia de Chile'', Editorial Zig-Zag, 10ª edición, Santiago de Chile, 1953. {{Tradubot|Guerra de la Independencia Argentina}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Guerra de la Independencia Arxentina]] hugwdmatr7yowyxjyzlnyglbick1auh 4 174638 4379272 4378416 2025-06-25T01:34:45Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379272 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {| {{tablaguapa}} ! Parroquies d'Asturies |- | align=center | [[#A Veiga|A Veiga]] · [[#Allande|Allande]] · [[#Amieva|Amieva]] · [[#Avilés|Avilés]] · [[#Ayer|Ayer]] · [[#Bimenes|Bimenes]] · [[#Bual|Bual]] · [[#Cabrales|Cabrales]] · [[#Cabranes|Cabranes]] · [[#Candamu|Candamu]] · [[#Cangas del Narcea|Cangas del Narcea]] · [[#Cangues d'Onís|Cangues d'Onís]] · [[#Caravia|Caravia]] · [[#Carreño|Carreño]] · [[#Castrillón|Castrillón]] · [[#Castropol|Castropol]] · [[#Casu|Casu]] · [[#Colunga|Colunga]] · [[#Corvera|Corvera]] · [[#Cuaña|Cuaña]] · [[#Cuideiru|Cuideiru]] · [[#Degaña|Degaña]] · [[#Eilao|Eilao]] · [[#El Franco|El Franco]] · [[#El Valle Altu de Peñamellera|El Valle Altu de Peñamellera]] · [[#El Valle Baju de Peñamellera|El Valle Baju de Peñamellera]] · [[#Gozón|Gozón]] · [[#Grandas de Salime|Grandas de Salime]] · [[#Grau|Grau]] · [[#Ibias|Ibias]] · [[#Illas|Illas]] · [[#La Ribera|La Ribera]] · [[#Les Regueres|Les Regueres]] · [[#Llanera|Llanera]] · [[#Llanes|Llanes]] · [[#Llangréu|Llangréu]] · [[#Llaviana|Llaviana]] · [[#Ḷḷena|Ḷḷena]] · [[#Mieres|Mieres]] · [[#Miranda|Miranda]] · [[#Morcín|Morcín]] · [[#Muros|Muros]] · [[#Nava|Nava]] · [[#Navia|Navia]] · [[#Noreña|Noreña]] · [[#Onís|Onís]] · [[#Parres|Parres]] · [[#Pezós|Pezós]] · [[#Piloña|Piloña]] · [[#Ponga|Ponga]] · [[#Pravia|Pravia]] · [[#Proaza|Proaza]] · [[#Quirós|Quirós]] · [[#Ribadeva|Ribadeva]] · [[#Ribeseya|Ribeseya]] · [[#Riosa|Riosa]] · [[#Salas|Salas]] · [[#Samartín d'Ozcos|Samartín d'Ozcos]] · [[#Samartín del Rei Aurelio|Samartín del Rei Aurelio]] · [[#San Tiso d'Abres|San Tiso d'Abres]] · [[#Santalla d'Ozcos|Santalla d'Ozcos]] · [[#Santo Adriano|Santo Adriano]] · [[#Sariegu|Sariegu]] · [[#Siero|Siero]] · [[#Sobrescobiu|Sobrescobiu]] · [[#Somiedo|Somiedo]] · [[#Sotu'l Barcu|Sotu'l Barcu]] · [[#Tameza|Tameza]] · [[#Tapia|Tapia]] · [[#Taramundi|Taramundi]] · [[#Teberga|Teberga]] · [[#Tinéu|Tinéu]] · [[#Uviéu|Uviéu]] · [[#Valdés|Valdés]] · [[#Vilanova d'Ozcos|Vilanova d'Ozcos]] · [[#Villaviciosa|Villaviciosa]] · [[#Villayón|Villayón]] · [[#Xixón|Xixón]] |} {| {{tablaguapa}} ! Entidaes de población per parroquia |- | align=center | [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/A Veiga|A Veiga]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Allande|Allande]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Amieva|Amieva]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Avilés|Avilés]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Ayer|Ayer]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Bimenes|Bimenes]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Bual|Bual]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Cabrales|Cabrales]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Cabranes|Cabranes]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Candamu|Candamu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Cangas del Narcea|Cangas del Narcea]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Cangues d'Onís|Cangues d'Onís]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Caravia|Caravia]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Carreño|Carreño]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Castrillón|Castrillón]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Castropol|Castropol]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Casu|Casu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Colunga|Colunga]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Corvera|Corvera]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Cuaña|Cuaña]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Cuideiru|Cuideiru]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Degaña|Degaña]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Eilao|Eilao]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/El Franco|El Franco]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/El Valle Altu de Peñamellera|El Valle Altu de Peñamellera]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/El Valle Baju de Peñamellera|El Valle Baju de Peñamellera]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Gozón|Gozón]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Grandas de Salime|Grandas de Salime]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Grau|Grau]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Ibias|Ibias]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Illas|Illas]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/La Ribera|La Ribera]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Les Regueres|Les Regueres]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Llanera|Llanera]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Llanes|Llanes]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Llangréu|Llangréu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Llaviana|Llaviana]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Ḷḷena|Ḷḷena]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Mieres|Mieres]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Miranda|Miranda]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Morcín|Morcín]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Muros|Muros]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Nava|Nava]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Navia|Navia]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Noreña|Noreña]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Onís|Onís]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Parres|Parres]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Pezós|Pezós]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Piloña|Piloña]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Ponga|Ponga]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Pravia|Pravia]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Proaza|Proaza]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Quirós|Quirós]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Ribadeva|Ribadeva]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Ribeseya|Ribeseya]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Riosa|Riosa]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Salas|Salas]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Samartín d'Ozcos|Samartín d'Ozcos]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Samartín del Rei Aurelio|Samartín del Rei Aurelio]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/San Tiso d'Abres|San Tiso d'Abres]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Santalla d'Ozcos|Santalla d'Ozcos]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Santo Adriano|Santo Adriano]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Sariegu|Sariegu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Siero|Siero]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Sobrescobiu|Sobrescobiu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Somiedo|Somiedo]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Sotu'l Barcu|Sotu'l Barcu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Tameza|Tameza]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Tapia|Tapia]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Taramundi|Taramundi]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Teberga|Teberga]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Tinéu|Tinéu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Uviéu|Uviéu]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Valdés|Valdés]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Vilanova d'Ozcos|Vilanova d'Ozcos]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Villaviciosa|Villaviciosa]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Villayón|Villayón]] · [[Wikipedia:Wikiproyeutu espardimientu de la toponimia oficial d'Asturies/Parroquies/Xixón|Xixón]] |} {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?label_mul ?label_ca ?label_eu ?label_es ?label_gl ?label_en ?label_fr ?label_de ?label_pt ?label_nl ?label_it ?link_ca ?link_eu ?link_es ?link_gl ?link_en ?link_fr ?link_de ?link_pt ?link_nl ?link_it WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q55102916 OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_mul filter (lang(?label_mul) = "mul") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_ca filter (lang(?label_ca) = "ca") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_eu filter (lang(?label_eu) = "eu") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_es filter (lang(?label_es) = "es") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_gl filter (lang(?label_gl) = "gl") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_en filter (lang(?label_en) = "en") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_fr filter (lang(?label_fr) = "fr") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_de filter (lang(?label_de) = "de") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_pt filter (lang(?label_pt) = "pt") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_nl filter (lang(?label_nl) = "nl") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_it filter (lang(?label_it) = "it") } OPTIONAL { ?link_ca schema:about ?item . ?link_ca schema:inLanguage "ca" . ?link_ca schema:isPartOf <https://ca.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_eu schema:about ?item . ?link_eu schema:inLanguage "eu" . ?link_eu schema:isPartOf <https://eu.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_es schema:about ?item . ?link_es schema:inLanguage "es" . ?link_es schema:isPartOf <https://es.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_gl schema:about ?item . ?link_gl schema:inLanguage "gl" . ?link_gl schema:isPartOf <https://gl.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_en schema:about ?item . ?link_en schema:inLanguage "en" . ?link_en schema:isPartOf <https://en.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_fr schema:about ?item . ?link_fr schema:inLanguage "fr" . ?link_fr schema:isPartOf <https://fr.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_de schema:about ?item . ?link_de schema:inLanguage "de" . ?link_de schema:isPartOf <https://de.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_pt schema:about ?item . ?link_pt schema:inLanguage "pt" . ?link_pt schema:isPartOf <https://pt.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_nl schema:about ?item . ?link_nl schema:inLanguage "nl" . ?link_nl schema:isPartOf <https://nl.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_it schema:about ?item . ?link_it schema:inLanguage "it" . ?link_it schema:isPartOf <https://it.wikipedia.org/> . } } |columns=item,label:parroquia,P131:conceyu,description:descripción,?label_mul,?label_ca,?label_eu,?label_es,?label_gl,?label_en,?label_fr,?label_de,?label_pt,?label_nl,?label_it,?link_mul,?link_ca,?link_eu,?link_es,?link_gl,?link_en,?link_fr,?link_de,?link_pt,?link_nl,?link_it |links=red |sort=label |section=P131 |min_section=1 |references=all |header_template=toponimia/cabecera |row_template=toponimia/filera }} == A Veiga == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2511834|Q2511834]] | label = [[A Veiga (parroquia)|A Veiga]] | p131 = [[A Veiga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;A Veiga (Asturies) | label_ca = A Veiga | label_eu = A Veiga | label_es = A Veiga/Vegadeo | label_gl = A Veiga | label_en = A Veiga | label_fr = A Veiga | label_de = Vegadeo (Parroquia) | label_pt = A Veiga | label_nl = A Veiga | label_it = A Veiga | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/A_Veiga,_A_Veiga,_Asturias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vegadeo_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Vegadeo_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q331319|Q331319]] | label = [[Abres (parroquia)|Abres]] | p131 = [[A Veiga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;A Veiga (Asturies) | label_ca = Abres | label_eu = Abres | label_es = Abres | label_gl = Abres | label_en = Abres | label_fr = Abres | label_de = Abres | label_pt = Abres | label_nl = Abres | label_it = Abres | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Abres_(A_Veiga) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Abres_(Vegadeo) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Abres,_A_Veiga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Abres_(Vegadeo) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Abres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1553435|Q1553435]] | label = [[Guiar (parroquia)|Guiar]] | p131 = [[A Veiga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;A Veiga (Asturies) | label_ca = Guiar | label_eu = Guiar | label_es = Guiar | label_gl = Guiar | label_en = Guiar | label_fr = Guiar | label_de = Guiar | label_pt = Guiar | label_nl = Guiar | label_it = Guiar | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Guiar | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Guiar,_A_Veiga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Guiar | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Guiar_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q828936|Q828936]] | label = [[Meredo (parroquia)|Meredo]] | p131 = [[A Veiga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;A Veiga (Asturies) | label_ca = Meredo | label_eu = Meredo | label_es = Meredo | label_gl = Meredo | label_en = Meredo | label_fr = Meredo | label_de = Meredo | label_pt = Meredo | label_nl = Meredo | label_it = Meredo | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Meredo | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Meredo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Meredo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Meredo,_A_Veiga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Meredo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Meredo_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2051694|Q2051694]] | label = [[Paramios]] | p131 = [[A Veiga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;A Veiga (Asturies) | label_ca = Paramios | label_eu = Paramios | label_es = Paramios | label_gl = Paramios | label_en = Paramios | label_fr = Paramios | label_de = Paramios | label_pt = Paramios | label_nl = Paramios | label_it = Paramios | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Paramios | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Paramios,_A_Veiga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Paramios | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Paramios }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829037|Q829037]] | label = [[Piantón (parroquia)|Piantón]] | p131 = [[A Veiga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;A Veiga (Asturies) | label_ca = Piantón | label_eu = Piantón | label_es = Piantón | label_gl = Piantón | label_en = Piantón | label_fr = Piantón | label_de = Piantón | label_pt = Piantón | label_nl = Piantón | label_it = Piantón | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Piant%C3%B3n | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Piant%C3%B3n | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Piant%C3%B3n,_A_Veiga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Piant%C3%B3n | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Piant%C3%B3n_(Parroquia) }} |} == Allande == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q818870|Q818870]] | label = [[Berducedo (parroquia)|Berducedo]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Berducedo | label_eu = Berducedo | label_es = Berducedo | label_gl = Verducedo, Allande | label_en = Berducedo | label_fr = Berducedo | label_de = Berducedo | label_nl = Berducedo | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Berducedo | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Berducedo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Berducedo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Verducedo,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Berducedo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Berducedo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q600783|Q600783]] | label = [[Bisuyu (Allande)|Bisuyu]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Besullo | label_eu = Bisuyu (Ayande) | label_es = Besullo | label_en = Besullo | label_fr = Besullo | label_de = Besullo | label_nl = Besullo | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Bisuyu_(Ayande) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Bisuyu_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Besullo_(Allande) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Besullo_(Allande) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Besullo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q426706|Q426706]] | label = [[Bustantigo (parroquia)|Bustantigo]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Bustantigo | label_eu = Bustantigo | label_es = Bustantigo | label_gl = Bustantigo, Allande | label_en = Bustantigo | label_fr = Bustantigo | label_de = Bustantigo | label_nl = Bustantigo | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Bustantigo | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Bustantigo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bustantigo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Bustantigo,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bustantigo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Bustantigo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1341106|Q1341106]] | label = [[La Puela (parroquia)|La Puela]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Pola de Allande | label_eu = La Puela | label_es = Pola de Allande | label_gl = La Puela | label_en = Pola de Allande | label_fr = Pola de Allande | label_de = Pola de Allande | label_nl = Pola de Allande | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Allande | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/La_Puela_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Allande | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/La_Puela,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Allande | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Allande | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Allande }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q121632|Q121632]] | label = [[Llago (parroquia)|Llago]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Lago | label_eu = Llago (Ayande) | label_es = Lago | label_gl = Llago | label_en = Lago | label_de = Lago | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Lago_(Allande) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Llago_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lago_(Allande) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Llago,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lago,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Lago_(Allande) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018038|Q1018038]] | label = [[Paraxes (parroquia)|Paraxes]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Parajas | label_eu = Paraxes | label_es = Parajas | label_en = Parajas | label_fr = Parajas | label_de = Parajas | label_nl = Parajas | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Parajas | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Paraxes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Parajas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Parajas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Parajas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018084|Q1018084]] | label = [[Samartín (parroquia d'Allande)|Samartín]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = San Martín del Valledor | label_eu = Samartín (Ayande) | label_es = San Martín del Valledor | label_gl = Samartín | label_en = San Martín del Valledor | label_fr = San Martín del Valledor | label_de = San Martín del Valledor | label_nl = San Martín del Valledor | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_del_Valledor | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_del_Valledor | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_del_Valledor,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_del_Valledor | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_del_Valledor }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018074|Q1018074]] | label = [[San Salvador (parroquia)|San Salvador]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Parròquia de San Salvador del Valledor | label_eu = San Salvador (Ayande) | label_es = San Salvador del Valledor | label_gl = San Salvador | label_en = San Salvador del Valledor | label_fr = San Salvador del Valledor | label_de = San Salvador del Valledor | label_nl = San Salvador del Valledor | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_del_Valledor | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_del_Valledor | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_del_Valledor,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_del_Valledor | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_del_Valledor }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1428114|Q1428114]] | label = [[Santa Colomba (parroquia)|Santa Colomba]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Santa Coloma | label_eu = Santa Colomba (Ayande) | label_es = Santa Coloma | label_gl = Santa Colomba | label_en = Santa Coloma | label_de = Santa Coloma | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Santa_Coloma_(Allande) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Santa_Colomba_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Coloma_(Asturias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Santa_Colomba,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Coloma,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Santa_Coloma_(Allande) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q997845|Q997845]] | label = [[Santo Miyao (parroquia)|Santo Miyao]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = San Emiliano | label_eu = Santo Miyao (Ayande) | label_es = San Emiliano | label_gl = Santo Miyao | label_en = San Emiliano | label_fr = San Emiliano | label_de = San Emiliano | label_nl = San Emiliano | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/San_Emiliano_(Allande) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Santo_Miyao_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Emiliano_(Allande) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Santo_Millao,_Allande | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Emiliano_(Allande) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Emiliano_(Allande) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018072|Q1018072]] | label = [[Viḷḷabaser (parroquia)|Viḷḷabaser]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Villavaser | label_eu = Viḷḷabaser | label_es = Villavaser | label_en = Villavaser | label_fr = Villavaser | label_de = Villavaser | label_nl = Villavaser | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villavaser | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7abaser | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villavaser | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villavaser | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villavaser }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018040|Q1018040]] | label = [[Viḷḷagrufe (parroquia)|Viḷḷagrufe]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Villagrufe | label_eu = Viḷḷagrufe | label_es = Villagrufe | label_en = Villagrufe | label_fr = Villagrufe | label_de = Villagrufe | label_pt = Villagrufe | label_nl = Villagrufe | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villagrufe | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7agrufe | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villagrufe | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villagrufe | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villagrufe }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017881|Q1017881]] | label = [[Viḷḷar de Sapos (parroquia)|Viḷḷar de Sapos]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Villar de Sapos | label_eu = Viḷḷar de Sapos (Ayande) | label_es = Villar de Sapos | label_en = Villar de Sapos | label_fr = Villar de Sapos | label_de = Villar de Sapos | label_nl = Villar de Sapos | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villar_de_Sapos_(Allande) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7ar_de_Sapos_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villar_de_Sapos_(Allande) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villar_de_Sapos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villar_de_Sapos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018070|Q1018070]] | label = [[Viḷḷaverde (parroquia)|Viḷḷaverde]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Villaverde | label_eu = Viḷḷaverde (Ayande) | label_es = Villaverde | label_en = Villaverde | label_fr = Villaverde | label_de = Villaverde | label_nl = Villaverde | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villaverde_(Allande) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7averde_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villaverde_(Allande) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villaverde_(Allande) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villaverde_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017850|Q1017850]] | label = [[Zalón (parroquia)|Zalón]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Celón | label_eu = Zalón | label_es = Celón | label_en = Celón | label_fr = Celón | label_de = Celón | label_nl = Celón | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Cel%C3%B3n | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Zal%C3%B3n | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cel%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cel%C3%B3n | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cel%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017838|Q1017838]] | label = [[Ḷḷinares (parroquia d'Allande)|Ḷḷinares]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Linares | label_eu = Ḷḷinares (Ayande) | label_es = Linares | label_en = Linares | label_fr = Linares | label_de = Linares | label_nl = Linares | label_it = Linares | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Linares_(Allande) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7inares_(Ayande) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Linares_(Allande) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Linares_(Allande) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Linares_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q609307|Q609307]] | label = [[Ḷḷomes (parroquia)|Ḷḷomes]] | p131 = [[Allande]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Allande (Asturies) | label_ca = Lomes | label_eu = Llomes | label_es = Lomes | label_en = Lomes | label_fr = Lomes | label_de = Lomes | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Lomes | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Llomes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lomes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lomes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Lomes }} |} == Amieva == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q470955|Q470955]] | label = [[Amieva (parroquia)|Amieva]] | p131 = [[Amieva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Amieva (Asturies) | label_ca = Amieva | label_eu = Amieva | label_es = Amieva | label_gl = Amieva | label_en = Amieva | label_fr = Amieva | label_de = Amieva | label_pt = Amieva | label_nl = Amieva | label_it = Amieva | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Amieva_(parrokia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Amieva_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Amieva_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Amieva_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471465|Q471465]] | label = [[Mian]] | p131 = [[Amieva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Amieva (Asturies) | label_mul = Mian | label_ca = Mian | label_eu = Mian | label_es = Mián | label_gl = Mian | label_en = Mian | label_fr = Mian | label_de = Mian | label_pt = Mian | label_nl = Mian | label_it = Mian | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Mian | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mian | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mian_(Amieva) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Mian_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471467|Q471467]] | label = [[Samartín (Amieva)|Samartín]] | p131 = [[Amieva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Amieva (Asturies) | label_mul = Samartín | label_ca = Samartín | label_eu = Samartín | label_es = Samartín | label_gl = Samartín | label_en = Samartín | label_fr = Samartín | label_de = Samartín | label_pt = Samartín | label_nl = Samartín | label_it = Samartín | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_(Amieva) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Argolibio_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_(Amieva) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471440|Q471440]] | label = [[San Román (parroquia d'Amieva)|San Román]] | p131 = [[Amieva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Amieva (Asturies) | label_ca = San Román | label_eu = San Román | label_es = San Román | label_gl = San Román | label_en = San Román | label_fr = San Román | label_de = San Román | label_pt = San Román | label_nl = San Román | label_it = San Román | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Amieva) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Amieva) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Amieva) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Amieva) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471453|Q471453]] | label = [[Sebarga]] | p131 = [[Amieva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Amieva (Asturies) | label_ca = Sebarga | label_eu = Sebarga | label_es = Sebarga | label_gl = Sebarga | label_en = Sebarga | label_fr = Sebarga | label_de = Sebarga | label_pt = Sebarga | label_nl = Sebarga | label_it = Sebarga | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Sebarga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sebarga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sebarga | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Sebarga }} |} == Avilés == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q531129|Q531129]] | label = [[Avilés (parroquia)|Avilés]] | p131 = [[Avilés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Avilés (Asturies) | label_ca = Avilés | label_eu = Avilés | label_es = Avilés | label_gl = Avilés | label_en = Avilés | label_fr = Avilés | label_de = Avilés | label_pt = Avilés | label_nl = Avilés | label_it = Avilés | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Avil%C3%A9s_(parrokia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Avil%C3%A9s_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Avil%C3%A9s_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1135379|Q1135379]] | label = [[La Madalena de Corros]] | p131 = [[Avilés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Avilés (Asturies) | label_ca = La Madalena de Corros | label_eu = La Madalena de Corros | label_es = Corros | label_gl = La Madalena de Corros | label_en = Corros | label_fr = La Madalena de Corros | label_de = Corros | label_pt = La Madalena de Corros | label_nl = La Madalena de Corros | label_it = La Madalena de Corros | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Corros | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Corros | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Madalena_de_Corros | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/La_Madalena_de_Corros }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987665|Q987665]] | label = [[Miranda (parroquia)|Miranda]] | p131 = [[Avilés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Avilés (Asturies) | label_ca = Miranda | label_eu = Miranda | label_es = Miranda | label_gl = Miranda | label_en = Miranda | label_fr = Miranda | label_de = Miranda | label_pt = Miranda | label_nl = Miranda | label_it = Miranda | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Miranda_(Avil%C3%A9s) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Miranda_(Avil%C3%A9s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Miranda_(Avil%C3%A9s) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Miranda_(Avil%C3%A9s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987656|Q987656]] | label = [[San Cristoba (Avilés)|San Cristoba]] | p131 = [[Avilés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Avilés (Asturies) | label_ca = San Cristoba | label_eu = San Cristoba | label_es = Entreviñas | label_en = Entreviñas | label_fr = San Cristoba | label_de = Entreviñas | label_nl = San Cristoba | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Cristoba | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Crist%C3%B3bal_de_Entrevi%C3%B1as_(Avil%C3%A9s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Crist%C3%B3bal_de_Entrevi%C3%B1as_(Asturias) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Entrevi%C3%B1as }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987700|Q987700]] | label = [[San Xuan de Nieva]] | p131 = [[Avilés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Avilés (Asturies) | label_mul = San Xuan de Nieva | label_ca = San Xuan de Nieva | label_eu = San Xuan de Nieva | label_es = Laviana | label_gl = San Xuan de Nieva | label_en = San Xuan de Nieva | label_fr = San Xuan de Nieva | label_de = San Xuan de Nieva | label_pt = San Xuan de Nieva | label_nl = San Xuan de Nieva | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Xuan_de_Nieva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Laviana_(Avil%C3%A9s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Xuan_de_Nieva | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Xuan_de_Nieva }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987841|Q987841]] | label = [[Valliniello]] | p131 = [[Avilés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Avilés (Asturies) | label_ca = Valliniello | label_eu = Valliniello | label_es = Navarro | label_en = Valliniello / Navarro | label_fr = Valliniello | label_de = Navarro | label_nl = Valliniello | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Valliniello | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Navarro_(Avil%C3%A9s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Valliniello | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Navarro_(Avil%C3%A9s) }} |} == Ayer == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471489|Q471489]] | label = [[Beyo (Ayer)|Beyo]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_ca = Beyo | label_eu = Beyo | label_es = Bello | label_gl = Beyo | label_en = Beyo | label_fr = Bello | label_de = Bello | label_pt = Beyo | label_nl = Bello | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Beyo_(Ayer) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bello_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Beyo,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Beyo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Bello_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q892941|Q892941]] | label = [[Bo (parroquia)|Bo]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_ca = Bo | label_es = Boo | label_gl = Bo | label_en = Bo | label_fr = Boo (Aller) | label_de = Boo (Spanien) | label_it = Bo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Boo_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Bo,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bo,_Aller | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Boo_(Aller) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Boo_(Spanien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018067|Q1018067]] | label = [[Cabanaquinta (parroquia)|Cabanaquinta]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_ca = Cabanaquinta | label_eu = Cabanaquinta | label_es = Cabañaquinta | label_gl = Cabanaquinta | label_en = Cabanaquinta | label_fr = Cabanaquinta | label_de = Cabanaquinta | label_pt = Cabanaquinta | label_nl = Cabanaquinta | label_it = Cabanaquinta | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caba%C3%B1aquinta | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cabanaquinta,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cabanaquinta | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Caba%C3%B1aquinta | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Caba%C3%B1aquinta }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017802|Q1017802]] | label = [[Caborana (parroquia)|Caborana]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Caborana | label_gl = Caborana | label_en = Caborana | label_fr = Caborana | label_de = Caborana | label_nl = Caborana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caborana | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Caborana,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caborana | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Caborana | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Caborana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q386912|Q386912]] | label = [[Casomera (parroquia)|Casomera]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Casomera | label_gl = Casomera | label_en = Casomera | label_fr = Casomera | label_de = Casomera | label_nl = Casomera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casomera | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Casomera,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Casomera | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Casomera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471497|Q471497]] | label = [[Conforcos (Ayer)|Conforcos]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Conforcos | label_gl = Conforcos | label_en = Conforcos | label_fr = Conforcos | label_de = Conforcos | label_nl = Conforcos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Conforcos | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Conforcos,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Conforcos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Conforcos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471493|Q471493]] | label = [[Cuergo]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_ca = Cuergo | label_eu = Cuergo | label_es = Cuérigo | label_gl = Cuergo | label_en = Cuergo | label_fr = Cuergo | label_de = Cuérigo | label_pt = Cuergo | label_nl = Cuergo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cu%C3%A9rigo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cuergo,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cuergo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cu%C3%A9rigo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018057|Q1018057]] | label = [[El Pino (parroquia)|El Pino]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = El Pino | label_gl = El Pino | label_en = El Pino | label_fr = El Pino | label_de = El Pino | label_pt = El Pino | label_nl = El Pino | label_it = El Pino | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Pino_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/El_Pino,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Pino_(Aller) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/El_Pino }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q963662|Q963662]] | label = [[Morea (parroquia)|Morea]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_ca = Moreda | label_es = Moreda | label_gl = Morea | label_en = Morea | label_fr = Moreda de Aller | label_de = Moreda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Moreda_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Morea,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Morea,_Aller | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Moreda_de_Aller | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Moreda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471429|Q471429]] | label = [[Murias (parroquia d'Ayer)|Murias]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Murias | label_gl = Murias | label_en = Murias | label_fr = Murias | label_de = Murias | label_nl = Murias | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Murias_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Murias,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Murias_(Aller) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Murias_(Aller) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471484|Q471484]] | label = [[Nembra]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Nembra | label_gl = Nembra | label_en = Nembra | label_fr = Nembra | label_de = Nembra | label_nl = Nembra | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nembra | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Nembra,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Nembra | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Nembra }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q161835|Q161835]] | label = [[Peḷḷuno (parroquia)|Peḷḷuno]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_mul = Peḷḷuno | label_ca = Peḷḷuno | label_eu = Peḷḷuno | label_es = Pelúgano | label_gl = Peḷḷuno | label_en = Peḷḷuno | label_fr = Peḷḷuno | label_de = Pelúgano | label_pt = Peḷḷuno | label_nl = Peḷḷuno | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pel%C3%BAgano | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pe%E1%B8%B7%E1%B8%B7uno,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pe%E1%B8%B7%E1%B8%B7uno | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pel%C3%BAgano }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471432|Q471432]] | label = [[Piñeres (Ayer)|Piñeres]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Piñeres | label_gl = Piñeres | label_en = Piñeres | label_fr = Piñeres | label_de = Piñeres | label_nl = Piñeres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1eres | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1eres,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1eres | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1eres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471506|Q471506]] | label = [[Santibanes de la Fuente (parroquia)|Santibanes de la Fuente]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_mul = Santibanes de la Fuente | label_ca = Santibanes de la Fuente | label_eu = Santibanes de la Fuente | label_es = Santibáñez de la Fuente | label_gl = Santibanes de la Fuente | label_en = Santibanes de la Fuente | label_fr = Santibanes de la Fuente | label_de = Santibáñez de La Fuente | label_pt = Santibanes de la Fuente | label_nl = Santibanes de la Fuente | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santib%C3%A1%C3%B1ez_de_la_Fuente | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Santibanes_de_la_Fuente,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santibanes_de_la_Fuente | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Santib%C3%A1%C3%B1ez_de_La_Fuente }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471474|Q471474]] | label = [[Serrapio (parroquia)|Serrapio]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Serrapio | label_gl = Serrapio | label_en = Serrapio | label_fr = Serrapio | label_de = Serrapio | label_nl = Serrapio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Serrapio | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Serrapio,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Serrapio | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Serrapio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471435|Q471435]] | label = [[Soto (parroquia d'Ayer)|Soto]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Soto | label_gl = Soto | label_en = Soto | label_fr = Soto | label_de = Soto | label_nl = Soto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Soto_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Soto,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Soto_(Aller) | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Soto_(Asturies) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Soto_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471503|Q471503]] | label = [[Vega (parroquia d'Ayer)|Vega]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_es = Vega | label_gl = Vega | label_en = Vega | label_fr = Vega | label_de = Vega | label_nl = Vega | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vega_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Vega,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vega_(Aller) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Vega_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q471470|Q471470]] | label = [[Ḷḷamas (Ayer)|Ḷḷamas]] | p131 = [[Ayer]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ayer (Asturies) | label_mul = Ḷḷamas | label_ca = Ḷḷamas | label_eu = Ḷḷamas | label_es = Llamas | label_gl = Ḷḷamas | label_en = Ḷḷamas | label_fr = Ḷḷamas | label_de = Llamas | label_pt = Ḷḷamas | label_it = Ḷḷamas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llamas_(Aller) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7amas,_Ayer | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7amas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Llamas }} |} == Bimenes == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017844|Q1017844]] | label = [[Santu Medero (Bimenes)|Santu Medero]] | p131 = [[Bimenes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bimenes (Asturies) | label_mul = Santu Medero | label_ca = Santu Medero | label_eu = Santu Medero | label_es = San Emeterio | label_en = Santu Medero | label_fr = Santu Medero | label_de = Santu Medero | label_nl = Santu Medero | label_it = Santu Medero | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Santu_Medero | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Emeterio_(Bimenes) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santu_Medero | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Santu_Medero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018028|Q1018028]] | label = [[Santuyano (parroquia de Bimenes)|Santuyano]] | p131 = [[Bimenes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bimenes (Asturies) | label_ca = Santuyano | label_es = San Julián | label_gl = Santuyano | label_en = San Julián | label_fr = Santuyano | label_de = San Julián | label_nl = Santuyano | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Santuyano_(Bimenes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juli%C3%A1n_(Bimenes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Santuyano,_Bimenes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Juli%C3%A1n_(Bimenes) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Santuyano }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017873|Q1017873]] | label = [[Suares (parroquia)|Suares]] | p131 = [[Bimenes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bimenes (Asturies) | label_ca = Suares | label_es = Suares | label_en = Suares | label_fr = Suares | label_de = Suares | label_nl = Suares | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Suares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Suares | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Suares | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Suares }} |} == Bual == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q634838|Q634838]] | label = [[A Ronda (parroquia de Bual)|A Ronda]] | p131 = [[Bual]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bual (Asturies) | label_ca = A Ronda | label_eu = A Ronda | label_es = La Ronda | label_gl = A Ronda | label_en = A Ronda | label_fr = A Ronda | label_de = La Ronda | label_pt = A Ronda | label_nl = A Ronda | label_it = A Ronda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Ronda_(Boal) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/A_Ronda_(Boal) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/A_Ronda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4931241|Q4931241]] | label = [[Bual (parroquia)|Bual]] | p131 = [[Bual]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bual (Asturies) | label_ca = Bual | label_es = Boal | label_gl = Boal | label_en = Bual | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Boal_(parroquia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Boal,_Boal | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Boal_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987609|Q987609]] | label = [[Castriyón (parroquia)|Castriyón]] | p131 = [[Bual]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bual (Asturies) | label_ca = Castriyón | label_eu = Castriyón | label_es = Castrillón | label_gl = Castriyón | label_en = Castriyón | label_fr = Castriyón | label_de = Castrillón | label_nl = Castriyón | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Castriy%C3%B3n_(Boal) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Castrill%C3%B3n_(Boal) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Castrill%C3%B3n,_Boal | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Castriy%C3%B3n | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Castriy%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987920|Q987920]] | label = [[Doiras (parroquia)|Doiras]] | p131 = [[Bual]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bual (Asturies) | label_ca = Doiras | label_es = Doiras | label_gl = Doiras, Boal | label_en = Doiras | label_fr = Doiras | label_de = Doiras | label_nl = Doiras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Doiras | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Doiras,_Boal | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Doiras | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Doiras }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56605048|Q56605048]] | label = [[Llebredo (Bual)|Llebredo]] | p131 = [[Bual]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bual (Asturies) | label_ca = Llebredo | label_eu = Llebredo | label_es = Lebredo | label_gl = Llebredo | label_en = Llebredo | label_fr = Llebredo | label_de = Llebredo | label_pt = Llebredo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lebredo_(Boal) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Llebredo,_Boal }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5295886|Q5295886]] | label = [[Rozadas (parroquia)|Rozadas]] | p131 = [[Bual]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bual (Asturies) | label_ca = Rozadas | label_eu = Rozadas (Bual) | label_es = Rozadas | label_gl = Rozadas, Boal | label_en = Rozadas | label_de = Rozadas | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Rozadas_(Bual) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rozadas_(Boal) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Rozadas,_Boal | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Rozadas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Rozadas_(Boal) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q568403|Q568403]] | label = [[Serandías (parroquia)|Serandías]] | p131 = [[Bual]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Bual (Asturies) | label_ca = Serandías | label_eu = Serandías | label_es = Serandinas | label_gl = Serandías, Boal | label_en = Serandías | label_fr = Serandías | label_de = Serandías | label_nl = Serandías | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Serandinas | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Serand%C3%ADas,_Boal | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Serand%C3%ADas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Serand%C3%ADas }} |} == Cabrales == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1026373|Q1026373]] | label = [[Arenas (parroquia)|Arenas]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_ca = Las Arenas | label_eu = Las Arenas | label_es = Las Arenas | label_gl = Arenas de Cabrales | label_en = Las Arenas | label_fr = Las Arenas | label_de = Las Arenas | label_nl = Las Arenas | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Las_Arenas_(Cabrales) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Arenas_(Cabrales) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Arenas_de_Cabrales | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Las_Arenas_(Cabrales) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Las_Arenas_(Cabrales) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q826967|Q826967]] | label = [[Berodia (parroquia)|Berodia]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_eu = Berodia | label_es = Berodia | label_en = Berodia | label_fr = Berodia | label_de = Berodia | label_nl = Berodia | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Berodia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Berodia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Berodia | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Berodia }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1004663|Q1004663]] | label = [[Bulnes (parroquia)|Bulnes]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_ca = Bulnes (Cabrales) | label_eu = Bulnes (Cabrales) | label_es = Bulnes (Cabrales) | label_gl = Bulnes | label_en = Bulnes | label_fr = Bulnes | label_de = Bulnes (Cabrales) | label_pt = Bulnes (Espanha) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Bulnes_(Cabrales) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bulnes_(Cabrales) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bulnes_(Cabrales) | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Bulnes_(Asturies) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Bulnes | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Bulnes_(Espanha) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018032|Q1018032]] | label = [[Carreña (parroquia)|Carreña]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_ca = Carreña | label_eu = Carreña | label_es = Carreña | label_gl = Carreña | label_en = Carreña | label_fr = Carreña | label_de = Carreña | label_pt = Carreña | label_nl = Carreña | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Carre%C3%B1a | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carre%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carre%C3%B1a | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Carre%C3%B1a_de_Cabrales | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Carre%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829027|Q829027]] | label = [[Po (Cabrales)|Po]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_es = Poo | label_en = Poo | label_fr = Poo | label_de = Poo | label_nl = Poo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Poo_(Cabrales) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Poo_(Cabrales) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Poo_(Cabrales) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q828978|Q828978]] | label = [[San Roque (Cabrales)|San Roque]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_es = Prado | label_en = Prado | label_fr = Prado | label_de = Prado | label_nl = Prado | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Prado_(Cabrales) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Prado_(Cabrales) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Prado_(Cabrales) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829045|Q829045]] | label = [[Santolaya (Cabrales)|Santolaya]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_es = Puertas | label_en = Puertas | label_fr = Puertas | label_de = Puertas | label_nl = Puertas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Puertas_(Cabrales) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Puertas_(Cabrales) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Puertas_(Cabrales) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2037537|Q2037537]] | label = [[Sotres]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_ca = Sotres | label_eu = Sotres | label_es = Sotres | label_gl = Sotres | label_en = Sotres | label_fr = Sotres | label_de = Sotres | label_pt = Sotres | label_nl = Sotres | label_it = Sotres | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Sotres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sotres | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Sotres | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sotres | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Sotres | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Sotres | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/Sotres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q828958|Q828958]] | label = [[Tielve]] | p131 = [[Cabrales]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabrales (Asturies) | label_es = Tielve | label_gl = Tielve | label_en = Tielve | label_fr = Tielve | label_de = Tielve | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tielve | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tielve | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Tielve }} |} == Cabranes == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q850300|Q850300]] | label = [[Fresnéu (parroquia de Cabranes)|Fresnéu]] | p131 = [[Cabranes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabranes (Asturies) | label_mul = Fresnéu | label_ca = Fresnéu | label_eu = Fresnéu | label_es = Fresnedo | label_gl = Fresnéu | label_en = Fresnéu | label_fr = Fresnéu | label_de = Fresnedo | label_pt = Fresnéu | label_nl = Fresnéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fresnedo_(Cabranes) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Fresn%C3%A9u | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Fresn%C3%A9u_(Cabranes) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q850328|Q850328]] | label = [[Graméu (parroquia)|Graméu]] | p131 = [[Cabranes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabranes (Asturies) | label_mul = Graméu | label_ca = Graméu | label_eu = Graméu | label_es = Gramedo | label_gl = Graméu | label_en = Graméu | label_fr = Graméu | label_de = Gramedo | label_pt = Graméu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Gramedo_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Gram%C3%A9u | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Gram%C3%A9u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q850333|Q850333]] | label = [[Pandenes (parroquia)|Pandenes]] | p131 = [[Cabranes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabranes (Asturies) | label_mul = Pandenes | label_es = Pandenes | label_en = Pandenes | label_fr = Pandenes | label_de = Pandenes | label_nl = Pandenes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pandenes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pandenes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pandenes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q850308|Q850308]] | label = [[Santolaya (Cabranes)|Santolaya]] | p131 = [[Cabranes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabranes (Asturies) | label_mul = Santolaya | label_ca = Santolaya | label_eu = Santolaya | label_es = Santa Eulalia | label_gl = Santolaya | label_en = Santolaya | label_fr = Santolaya | label_de = Santa Eulalia | label_pt = Santolaya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Eulalia_(Cabranes) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santolaya_(Cabranes) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Santolaya_(Cabranes) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987594|Q987594]] | label = [[Torazu (parroquia)|Torazu]] | p131 = [[Cabranes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabranes (Asturies) | label_mul = Torazu | label_ca = Torazu | label_eu = Torazu | label_es = Torazo | label_gl = Torazu | label_en = Torazu | label_fr = Torazu | label_de = Torazu | label_pt = Torazu | label_nl = Torazu | label_it = Torazu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Torazo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Torazu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Torazu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198358|Q5198358]] | label = [[Viñón (parroquia)|Viñón]] | p131 = [[Cabranes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cabranes (Asturies) | label_mul = Viñón | label_es = Viñón | label_en = Viñón | label_it = Viñón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vi%C3%B1%C3%B3n_(Cabranes) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vi%C3%B1%C3%B3n }} |} == Candamu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845280|Q845280]] | label = [[Aces]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Aces | label_es = Aces | label_en = Aces | label_fr = Aces | label_de = Aces | label_nl = Aces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Aces_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Aces_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Aces_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845277|Q845277]] | label = [[Cueru (parroquia)|Cueru]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Cueru | label_es = Cuero | label_en = Cuero | label_fr = Cuero | label_de = Cuero | label_nl = Cuero | label_it = Cuero | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cuero_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cuero_(Candamo) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cuero_(Candamo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837817|Q837817]] | label = [[El Valle (parroquia de Candamu)|El Valle]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu, Asturies | label_mul = El Valle | label_es = El Valle | label_en = El Valle | label_fr = El Valle | label_de = El Valle | label_nl = El Valle | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Valle_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Valle_(Candamo) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/El_Valle_(Candamo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837841|Q837841]] | label = [[Fenoeda (parroquia)|Fenoeda]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Fenoeda | label_es = Fenolleda | label_en = Fenolleda | label_fr = Fenolleda | label_de = Fenolleda | label_nl = Fenolleda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fenolleda_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Fenolleda,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Fenolleda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q132493|Q132493]] | label = [[Grullos (parroquia)|Grullos]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Grullos | label_es = Grullos | label_en = Grullos | label_fr = Grullos | label_de = Grullos | label_nl = Grullos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Grullos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Grullos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Grullos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837821|Q837821]] | label = [[Llameiru (parroquia)|Llameiru]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Llameiru | label_ca = Llameiru | label_eu = Llameiru | label_es = Llamero | label_gl = Llameiru | label_en = Llameiru | label_fr = Llameiru | label_de = Llameiru | label_pt = Llameiru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llamero | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llameiru | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Llameiru }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837813|Q837813]] | label = [[Murias (parroquia de Candamu)|Murias]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Murias | label_es = Murias | label_en = Murias | label_fr = Murias | label_de = Murias | label_nl = Murias | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Murias_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Murias_(Candamo) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Murias_(Candamo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845108|Q845108]] | label = [[Praúa (parroquia)|Praúa]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Praúa | label_es = Prahúa | label_en = Prahúa | label_fr = Prahúa | label_de = Prahúa | label_nl = Prahúa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Prah%C3%BAa | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Prah%C3%BAa | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Prah%C3%BAa }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q527623|Q527623]] | label = [[San Román (parroquia de Candamu)|San Román]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = San Román | label_es = San Román | label_gl = San Román | label_en = San Román | label_fr = San Román | label_de = San Román | label_nl = San Román | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Candamo) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Candamo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845299|Q845299]] | label = [[San Tisu (parroquia)|San Tisu]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = San Tisu | label_es = San Tirso | label_en = San Tirso | label_fr = San Tirso | label_de = San Tirso | label_nl = San Tirso | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Tirso_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Tirso | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Tirso }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q597951|Q597951]] | label = [[Ventosa (parroquia)|Ventosa]] | p131 = [[Candamu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Candamu (Asturies) | label_mul = Ventosa | label_es = Ventosa | label_en = Ventosa | label_fr = Ventosa | label_de = Ventosa | label_nl = Ventosa | label_it = Ventosa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ventosa_(Candamo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ventosa,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ventosa_(Candamo) }} |} == Cangas del Narcea == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5175408|Q5175408]] | label = [[Abanceña (parroquia)|Abanceña]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Abanceña | label_ca = Abanceña | label_eu = Abanceña | label_es = Coto | label_en = Abanceña | label_fr = Abanceña | label_de = Abanceña | label_pt = Abanceña | label_nl = Abanceña | label_it = Abanceña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coto_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Abance%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4684690|Q4684690]] | label = [[Adralés (parroquia)|Adralés]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Adralés | label_en = Adralés | label_fr = Adralés | label_de = Adralés | label_nl = Adralés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Adral%C3%A9s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Adral%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4741720|Q4741720]] | label = [[Ambres (parroquia)|Ambres]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Ambres | label_en = Ambres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ambres_(Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ambres_(Narcea) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4821627|Q4821627]] | label = [[Auguera (parroquia)|Auguera]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Agüera del Coto | label_en = Auguera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ag%C3%BCera_del_Coto | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Auguera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4891430|Q4891430]] | label = [[Bergame]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Bergame | label_en = Bergame | label_fr = Bergame | label_de = Bergame | label_pt = Bergame | label_nl = Bergame | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bergame | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bergame_(Narcea) | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Bergame }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4891743|Q4891743]] | label = [[Berguñu (parroquia)|Berguñu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Berguñu | label_es = Berguño | label_en = Berguñu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bergu%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bergu%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4913737|Q4913737]] | label = [[Bimeda (parroquia)|Bimeda]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Bimeda | label_en = Bimeda | label_fr = Bimeda | label_de = Bimeda | label_nl = Bimeda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bimeda | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bimeda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4918624|Q4918624]] | label = [[Bisuyu (parroquia de Cangas del Narcea)|Bisuyu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Bisuyu | label_es = Besullo | label_en = Bisuyu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Besullo_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bisuyu_(Narcea) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195548|Q5195548]] | label = [[Brañas]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Brañas/Leitariegos | label_en = Leitariegos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Leitariegos_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Leitariegos_(Narcea) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5032341|Q5032341]] | label = [[Cangas del Narcea (parroquia)|Cangas del Narcea]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Cangas del Narcea | label_en = Cangas del Narcea | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cangas_del_Narcea_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cangas_del_Narcea_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5037833|Q5037833]] | label = [[Carbachu (parroquia)|Carbachu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Carbachu | label_ca = Carbachu | label_es = Carballo | label_en = Carbachu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carballo_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carbachu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5038140|Q5038140]] | label = [[Carceda (parroquia)|Carceda]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Carceda | label_en = Carceda | label_fr = Carceda | label_de = Carceda | label_nl = Carceda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carceda | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carceda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5049633|Q5049633]] | label = [[Castanéu (parroquia)|Castanéu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Castanéu | label_ca = Castanéu | label_es = Castañedo | label_en = Castanéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1edo_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Castan%C3%A9u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5119223|Q5119223]] | label = [[Cibea]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Cibea | label_en = Cibea | label_fr = Cibea | label_de = Cibea | label_nl = Cibea | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cibea | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cibea }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q629937|Q629937]] | label = [[Cibuyu (parroquia)|Cibuyu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Cibuyo | label_en = Cibuyo | label_nl = Cibuyo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cibuyo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cibuyo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2880530|Q2880530]] | label = [[Courias (parroquia de Cangas del Narcea)|Courias]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Courias | label_eu = Courias | label_es = Courias | label_gl = Courias | label_en = Courias | label_fr = Courias | label_de = Courias | label_pt = Courias | label_nl = Courias | label_it = Courias | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Corias_(Cangas_de_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Courias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198522|Q5198522]] | label = [[Fontes de Corveiru (parroquia)|Fontes de Corveiru]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Fontes de Corveiru | label_es = Fuentes de Corbero | label_en = Fuentes de Corbeiro | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fuentes_de_Corbero | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Fontes_de_Corveiru }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195492|Q5195492]] | label = [[La Riela (parroquia)|La Riela]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = La Riela | label_es = La Regla de Perandones | label_en = La Riela | label_nl = La Riela | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Regla_de_Perandones | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Riela }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q971893|Q971893]] | label = [[Larna (parroquia)|Larna]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Larna | label_en = Larna | label_nl = Larna | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Larna | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Larna }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196384|Q5196384]] | label = [[Las Montañas]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Las Montañas | label_en = Las Montañas | label_nl = Las Montañas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Monta%C3%B1as_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Las_Monta%C3%B1as_(Narcea) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6729678|Q6729678]] | label = [[Maganes]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Maganes | label_en = Maganes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Maganes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Maganes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196112|Q5196112]] | label = [[Mieldes (parroquia)|Mieldes]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Mieldes | label_en = Mieldes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mieldes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mieldes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195576|Q5195576]] | label = [[Monesteriu d'Ermu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Monesteriu d'Ermu | label_ca = Monesteriu d'Ermu | label_es = Monesteriu d'Ermu | label_en = Monesteriu d'Ermu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Monasterio_de_Hermo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Monesteriu_d%27Ermu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196074|Q5196074]] | label = [[Naviegu (parroquia)|Naviegu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Naviegu | label_en = Naviegu | label_nl = Naviegu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Naviego | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Naviegu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198405|Q5198405]] | label = [[Noceda (parroquia de Cangas del Narcea)|Noceda]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Noceda | label_en = Noceda de Rengos | label_nl = Noceda de Rengos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Noceda_de_Rengos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Noceda_de_Rengos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198280|Q5198280]] | label = [[Oubachu (parroquia)|Oubachu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Oballo | label_es = Oubachu | label_en = Oubachu | label_nl = Oubachu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Oballo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Oubachu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198584|Q5198584]] | label = [[Ounón (parroquia)|Ounón]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Ounón | label_en = Onón | label_nl = Onón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/On%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/On%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198570|Q5198570]] | label = [[Piñera (parroquia de Cangas del Narcea)|Piñera]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Piñera | label_en = Piñera | label_nl = Piñera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Narcea) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198384|Q5198384]] | label = [[Pousada de Rengos (parroquia)|Pousada de Rengos]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Pousada de Rengos | label_eu = Pousada de Rengos | label_es = Pousada de Rengos | label_gl = Pousada de Rengos | label_en = Pousada de Rengos | label_fr = Pousada de Rengos | label_de = Pousada de Rengos | label_nl = Pousada de Rengos | label_it = Pousada de Rengos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Posada_de_Rengos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pousada_de_Rengos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195264|Q5195264]] | label = [[Robléu de Teinás (parroquia)|Robléu de Teinás]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Robléu de Teinás | label_es = Robléu de Teinás | label_en = Robléu de Teinás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tain%C3%A1s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Robl%C3%A9u_de_Tein%C3%A1s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q927209|Q927209]] | label = [[Samartín de Sierra]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Samartín de Sierra | label_es = Samartín de Sierra | label_en = Samartín de Sierra | label_nl = Samartín de Sierra | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Sierra | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_de_Sierra }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198366|Q5198366]] | label = [[San Cristóbal (parroquia)|San Cristóbal]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = San Cristóbal | label_en = Entreviñas | label_nl = Entreviñas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Entrevi%C3%B1as_(Cangas_del_Narcea) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Entrevi%C3%B1as_(Narcea) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9073698|Q9073698]] | label = [[San Pedru Culiema (parroquia)|San Pedru Culiema]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = San Pedru Culiema | label_es = San Pedro de Coliema | label_en = San Pedru Culiema | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Pedro_de_Coliema | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Pedru_Culiema }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199161|Q5199161]] | label = [[San Pedru d'Arbas (parroquia)|San Pedru d'Arbas]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = San Pedru d'Arbas | label_es = San Pedro Arbas | label_en = San Pedru d'Arbas | label_nl = San Pedru d'Arbas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Pedro_de_Arb%C3%A1s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Pedru_d%27Arbas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195235|Q5195235]] | label = [[San Xulianu (parroquia)|San Xulianu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = San Xulianu | label_es = San Julián Arbas | label_en = San Xulianu | label_nl = San Xulianu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juli%C3%A1n_de_Arbas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Xulianu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6047889|Q6047889]] | label = [[Santa Marina (parroquia de Cangas del Narcea)|Santa Marina]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_eu = Santa Marina | label_es = Santa Marina | label_en = Santa Marina | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Obanca }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q943483|Q943483]] | label = [[Santianes (parroquia de Cangas del Narcea)|Santianes]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Santianes | label_en = Porley | label_nl = Porley | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Porley | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Porley }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199156|Q5199156]] | label = [[Santiáu de Sierra]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Santiáu de Sierra | label_es = Santiáu de Sierra | label_en = Santiáu de Sierra | label_nl = Santiáu de Sierra | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santiago_de_Sierra | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santi%C3%A1u_de_Sierra }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5192599|Q5192599]] | label = [[Santolaya (parroquia de Cangas del Narcea)|Santolaya]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Cueras | label_en = Cueras | label_nl = Cueras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cueras | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cueras }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196937|Q5196937]] | label = [[Trones (parroquia)|Trones]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Trones | label_en = Trones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trones | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trones_(Asturias) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195529|Q5195529]] | label = [[Tubongu (parroquia)|Tubongu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Tubongu | label_es = Tubongu | label_en = Tubongu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tebongo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tubongu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199436|Q5199436]] | label = [[Veiga de Rengos (parroquia)|Veiga de Rengos]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Veiga de Rengos | label_es = Veiga de Rengos | label_en = Veiga de Rengos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vega_de_Rengos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Veiga_de_Rengos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7918266|Q7918266]] | label = [[Veigaḷḷagar]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Veigaḷḷagar | label_eu = Veigaḷḷagar | label_es = Veigaḷḷagar | label_gl = Veigaḷḷagar | label_en = Veigaḷḷagar | label_fr = Veigaḷḷagar | label_nl = Veigaḷḷagar | label_it = Veigaḷḷagar | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vegalagar | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Veiga%E1%B8%B7%E1%B8%B7agar }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196903|Q5196903]] | label = [[Viḷḷacibrán (parroquia)|Viḷḷacibrán]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Viḷḷacibrán | label_en = Villacibrán | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villacibr%C3%A1n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7acibr%C3%A1n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195478|Q5195478]] | label = [[Viḷḷalái (parroquia)|Viḷḷalái]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Viḷḷalái | label_es = Viḷḷalái | label_en = Viḷḷalái | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villal%C3%A1ez | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7al%C3%A1i }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195461|Q5195461]] | label = [[Viḷḷarmental (parroquia)|Viḷḷarmental]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Viḷḷarmental | label_eu = Viḷḷarmental | label_es = Viḷḷarmental | label_gl = Viḷḷarmental | label_en = Viḷḷarmental | label_fr = Viḷḷarmental | label_de = Viḷḷarmental | label_pt = Viḷḷarmental | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villarmental | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7armental }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195491|Q5195491]] | label = [[Viḷḷatexil (parroquia)|Viḷḷatexil]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Viḷḷatexil | label_eu = Viḷḷatexil | label_es = Viḷḷatexil | label_gl = Viḷḷatexil | label_en = Viḷḷatexil | label_fr = Viḷḷatexil | label_de = Viḷḷatexil | label_pt = Viḷḷatexil | label_nl = Viḷḷatexil | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villategil | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7atexil }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196860|Q5196860]] | label = [[Xarceléi (parroquia)|Xarceléi]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Xarceléi | label_eu = Xarceléi | label_es = Xarceléi | label_gl = Xarceléi | label_en = Jarceley | label_fr = Xarceléi | label_de = Xarceléi | label_pt = Xarceléi | label_nl = Xarceléi | label_it = Xarceléi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Jarceley | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Jarceley }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199205|Q5199205]] | label = [[Xedré (parroquia)|Xedré]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Xedré | label_ca = Xedré | label_es = Xedré | label_en = Xedré | label_nl = Xedré | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Gedrez | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Xedr%C3%A9 }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5562456|Q5562456]] | label = [[Xichón (parroquia)|Xichón]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Xichón/Gillón | label_en = Gillón | label_nl = Gillón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Gill%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Gill%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195530|Q5195530]] | label = [[Xinestosu]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Xinestosu | label_ca = Xinestosu | label_eu = Xinestosu | label_es = Xinestosu | label_gl = Xinestosu | label_en = Xinestosu | label_fr = Xinestosu | label_de = Xinestosu | label_pt = Xinestosu | label_nl = Xinestosu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Genestoso | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Xinestosu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195471|Q5195471]] | label = [[Ḷḷarón (parroquia)|Ḷḷarón]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_mul = Ḷḷarón | label_es = Ḷḷarón | label_en = Ḷḷarón | label_nl = Ḷḷarón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lar%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7ar%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195518|Q5195518]] | label = [[Ḷḷinares (parroquia de Cangas del Narcea)|Ḷḷinares]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_es = Ḷḷinares | label_en = Linares del Acebo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Linares_del_Acebo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Linares_del_Acebo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6549974|Q6549974]] | label = [[Ḷḷumés (parroquia)|Ḷḷumés]] | p131 = [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangas del Narcea (Asturies) | label_ca = Ḷḷumés | label_eu = Ḷḷumés | label_es = Limés | label_gl = Ḷḷumés | label_en = Ḷḷumés | label_fr = Ḷḷumés | label_de = Ḷḷumés | label_pt = Ḷḷumés | label_nl = Ḷḷumés | label_it = Ḷḷumés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lim%C3%A9s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7um%C3%A9s }} |} == Cangues d'Onís == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4663339|Q4663339]] | label = [[Abamia]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_es = Abamia | label_en = Abamia | label_fr = Abamia | label_de = Abamia | label_nl = Abamia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Abamia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Abamia }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3326365|Q3326365]] | label = [[Cangues d'Onís (parroquia)|Cangues d'Onís]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_ca = Cangues d'Onís | label_eu = Cangues d'Onís | label_es = Cangas de Onís | label_gl = Cangas de Onís, Cangas de Onís | label_en = Cangas de Onís | label_fr = Cangas de Onís | label_de = Cangas de Onís | label_nl = Cangas de Onís | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cangas_de_On%C3%ADs_(parroquia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cangas_de_On%C3%ADs,_Cangas_de_On%C3%ADs }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018048|Q1018048]] | label = [[Cuadonga]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_ca = Covadonga | label_eu = Covadonga | label_es = Covadonga | label_gl = Covadonga | label_en = Covadonga | label_fr = Covadonga | label_de = Covadonga | label_pt = Covadonga | label_nl = Covadonga | label_it = Covadonga | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Covadonga | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Cuadonga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Covadonga | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Covadonga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Covadonga | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Covadonga_(Espagne) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Covadonga | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Covadonga | link_nl = https://nl.wikipedia.org/wiki/Covadonga | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/Covadonga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199257|Q5199257]] | label = [[La Riera (parroquia de Cangues d'Onís)|La Riera]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_ca = La Riera | label_es = La Riera | label_en = La Riera | label_nl = La Riera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Riera_(Cangas_de_On%C3%ADs) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Riera,_Cangas_de_On%C3%ADs }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196515|Q5196515]] | label = [[Llabra (parroquia)|Llabra]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_mul = Llabra | label_ca = Llabra | label_es = Labra | label_en = Llabra | label_nl = Labra | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Labra | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llabra }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195116|Q5195116]] | label = [[Margolles (Cangues d'Onís)|Margolles]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_ca = Margolles | label_es = Margolles | label_en = Margolles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Margolles_(Cangas_de_On%C3%ADs) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Margolles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11182524|Q11182524]] | label = [[Mestas de Con]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_mul = Mestas de Con | label_ca = Mestas de Con | label_es = Mestas de Con | label_en = Mestas de Con | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mestas_de_Con }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196222|Q5196222]] | label = [[Samartín de Grazanes]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_mul = Samartín de Grazanes | label_ca = Samartín de Grazanes | label_es = Samartín de Grazanes | label_en = Samartín de Grazanes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Grazanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_de_Grazanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195332|Q5195332]] | label = [[Triongu (parroquia)|Triongu]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_mul = Triongu | label_es = Triongo | label_en = Triongu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Triongo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Triongu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9094085|Q9094085]] | label = [[Villanueva (parroquia de Cangues d'Onís)|Villanueva]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_ca = Villanueva | label_es = Villanueva (Cangas de Onís) | label_en = Villanueva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Cangas_de_On%C3%ADs) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8066710|Q8066710]] | label = [[Zardón (parroquia)|Zardón]] | p131 = [[Cangues d'Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cangues d&#39;Onís (Asturies) | label_ca = Zardón | label_es = Zardón | label_en = Zardón | label_fr = Zardón | label_de = Zardón | label_nl = Zardón | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Zard%C3%B3n | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Zard%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Zard%C3%B3n }} |} == Caravia == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5037810|Q5037810]] | label = [[Caravia L'Alta (parroquia)|Caravia L'Alta]] | p131 = [[Caravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Caravia (Asturies) | label_es = Caravia Alta | label_en = Caravia Alta | label_nl = Caravia Alta | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caravia_La_Alta | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caravia_L%27Alta }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5037808|Q5037808]] | label = [[Caravia La Baxa]] | p131 = [[Caravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Caravia (Asturies) | label_es = Caravia Baja | label_gl = Caravia | label_en = Caravia Baja | label_nl = Caravia Baja | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caravia_Baja | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caravia_La_Baxa }} |} == Carreño == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4709028|Q4709028]] | label = [[Albandi]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = Albandi | label_eu = Albandi | label_es = Albandi | label_gl = Albandi | label_en = Albandi | label_fr = Albandi | label_de = Albandi | label_pt = Albandi | label_nl = Albandi | label_it = Albandi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Albandi | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Albandi }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4742030|Q4742030]] | label = [[Ambás (parroquia de Carreño)|Ambás]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = Ambás | label_es = Ambás | label_en = Ambás | label_fr = Ambás | label_it = Ambás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Amb%C3%A1s_(Carre%C3%B1o) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Amb%C3%A1s_(Carre%C3%B1o) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5008805|Q5008805]] | label = [[Candás (parroquia)|Candás]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = Candás | label_eu = Candás (Carreño) | label_es = Candás | label_gl = Candás | label_en = Candás | label_de = Candás | label_pt = Candás | label_nl = Candás | label_it = Candás | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Cand%C3%A1s | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Cand%C3%A1s_(Carre%C3%B1o) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cand%C3%A1s | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cand%C3%A1s,_Asturias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cand%C3%A1s | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cand%C3%A1s | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Cand%C3%A1s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5046488|Q5046488]] | label = [[Carrió]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_es = Carrió | label_en = Carrió | label_de = Carrió | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carri%C3%B3_(Carre%C3%B1o) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carri%C3%B3_(Carre%C3%B1o) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195458|Q5195458]] | label = [[El Pieloro]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = El Pieloro | label_eu = El Pieloro | label_es = Piedeloro | label_gl = El Pieloro | label_en = El Pieloro | label_fr = El Pieloro | label_de = El Pieloro | label_pt = El Pieloro | label_nl = El Pieloro | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Piedeloro | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Pieloro }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196533|Q5196533]] | label = [[El Valle (Carreño)|El Valle]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño, Asturias | label_es = El Valle | label_en = El Valle | label_nl = El Valle | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Valle_(Carre%C3%B1o) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Valle_(Carre%C3%B1o) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199176|Q5199176]] | label = [[Llorgozana]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = Llorgozana | label_eu = Llorgozana | label_es = Logrezana | label_gl = Llorgozana | label_en = Llorgozana | label_fr = Llorgozana | label_de = Llorgozana | label_pt = Llorgozana | label_nl = Llorgozana | label_it = Llorgozana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Logrezana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llorgozana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195037|Q5195037]] | label = [[Perlora]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_es = Perlora | label_gl = Perlora | label_en = Perlora | label_nl = Perlora | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Perlora | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Perlora | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Perlora }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195114|Q5195114]] | label = [[Prevera]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = Prevera | label_eu = Prevera | label_es = Pervera | label_gl = Prevera | label_en = Pervera | label_fr = Prevera | label_de = Prevera | label_pt = Prevera | label_nl = Pervera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pervera | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Prevera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195460|Q5195460]] | label = [[Priendes]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = Priendes | label_eu = Priendes | label_es = Prendes | label_gl = Priendes | label_en = Priendes | label_fr = Priendes | label_de = Priendes | label_pt = Priendes | label_nl = Priendes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Prendes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Priendes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196888|Q5196888]] | label = [[Quimarán]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_ca = Quimarán | label_eu = Quimarán | label_es = Guimarán | label_gl = Quimarán | label_en = Quimarán | label_fr = Quimarán | label_de = Quimarán | label_pt = Quimarán | label_nl = Quimarán | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Guimar%C3%A1n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Quimar%C3%A1n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196396|Q5196396]] | label = [[Tamón]] | p131 = [[Carreño]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Carreño (Asturies) | label_es = Tamón | label_en = Tamón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tam%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tam%C3%B3n }} |} == Castrillón == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q812106|Q812106]] | label = [[Bayas (parroquia)|Bayas]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_es = Bayas (Castrillón) | label_en = Bayas | label_de = Bayas (Asturien) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bayas_(Castrill%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bayas_(Castrill%C3%B3n) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Bayas_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199216|Q5199216]] | label = [[El Puertu (parroquia)|El Puertu]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_es = Santa María del Mar | label_en = Santa María del Mar/El Puertu | label_nl = Santa María del Mar | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_del_Mar_(Castrill%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_del_Mar_(Castrill%C3%B3n) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845295|Q845295]] | label = [[Naveces (parroquia)|Naveces]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_es = Naveces | label_en = Naveces | label_fr = Naveces | label_de = Naveces | label_nl = Naveces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Naveces | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Naveces | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Naveces }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198707|Q5198707]] | label = [[Piarnu]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_ca = Piarnu | label_es = Pillarno | label_en = Piarnu | label_nl = Piarnu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pillarno | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Piarnu_(Castrill%C3%B3n) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196052|Q5196052]] | label = [[Salinas]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_es = Salinas | label_gl = Salinas | label_en = Salinas | label_de = Salinas (Castrillón) | label_nl = Salinas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Salinas_(Castrill%C3%B3n) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Salinas,_Castrill%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Salinas_(Castrill%C3%B3n) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Salinas_(Castrill%C3%B3n) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6493822|Q6493822]] | label = [[Samartín de L'Aspra]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_ca = Samartín de L'Aspra | label_es = Laspra | label_gl = Laspra | label_en = Laspra | label_nl = Laspra | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Laspra | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Laspra | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_de_L%27Aspra }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q609741|Q609741]] | label = [[Samiguel de Quiloñu]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_mul = Samiguel de Quiloñu | label_es = Quiloño | label_en = Quiloño | label_nl = Quiloño | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Quilo%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samiguel_de_Quilo%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7420394|Q7420394]] | label = [[Santiagu'l Monte]] | p131 = [[Castrillón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castrillón (Asturies) | label_es = Santiago del Monte | label_en = Santiago del Monte | label_nl = Santiago del Monte | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santiago_del_Monte | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santiagu%27l_Monte }} |} == Castropol == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3330125|Q3330125]] | label = [[As Figueiras (parroquia)|As Figueiras]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_ca = As Figueiras | label_eu = As Figueiras | label_es = Figueras | label_gl = As Figueiras | label_en = As Figueiras | label_pt = As Figueiras | label_nl = As Figueiras | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/As_Figueiras | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/As_Figueiras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Figueras_(Castropol) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/As_Figueiras,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/As_Figueiras }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4852368|Q4852368]] | label = [[Balmonte (parroquia de Castropol)|Balmonte]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_es = Balmonte | label_gl = Balmonte, Castropol | label_en = Balmonte | label_nl = Balmonte | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Balmonte_(Castropol) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Balmonte,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Balmonte }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4863395|Q4863395]] | label = [[Barres (parroquia)|Barres]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_es = Barres | label_gl = Barres | label_en = Barres | label_fr = Barres | label_de = Barres | label_nl = Barres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Barres | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Barres,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Barres_(Castropol) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5050824|Q5050824]] | label = [[Castropol (parroquia)|Castropol]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_es = Castropol | label_gl = Castropol, Castropol | label_en = Castropol | label_fr = Castropol | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Castropol_(parroquia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Castropol,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Castropol_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198665|Q5198665]] | label = [[Piñeira (parroquia de Castropol)|Piñeira]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_ca = Piñeira | label_eu = Piñera | label_es = Piñera | label_gl = Piñera | label_en = Piñera | label_fr = Piñeira | label_de = Piñera | label_pt = Piñera | label_nl = Piñeira | label_it = Piñera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Castropol) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1eira,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1eira }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q955903|Q955903]] | label = [[Presno (parroquia)|Presno]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_es = Presno | label_gl = Presno, Castropol | label_en = Presno | label_nl = Presno | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Presno | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Presno,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Presno }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5062999|Q5062999]] | label = [[San Xuan (parroquia de Castropol)|San Xuan]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_ca = San Xuan | label_es = Moldes | label_gl = San Xuan de Moldes | label_en = Moldes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Moldes_(Castropol) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Moldes,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Moldes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195581|Q5195581]] | label = [[Siares (parroquia)|Siares]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_es = Seares | label_gl = Siares | label_en = Seares | label_nl = Seares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Seares | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Seares,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Seares_(Castropol) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196360|Q5196360]] | label = [[Tol (parroquia)|Tol]] | p131 = [[Castropol]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Castropol (Asturies) | label_es = Tol | label_gl = Tol, Castropol | label_en = Tol | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tol | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Tol,_Castropol | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tol_(Castropol) }} |} == Casu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4985568|Q4985568]] | label = [[Bueres (parroquia)|Bueres]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_es = Bueres | label_gl = Bueres | label_en = Bueres | label_fr = Bueres | label_de = Bueres | label_nl = Bueres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bueres | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bueres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5019204|Q5019204]] | label = [[Caliao]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_ca = Caliao | label_es = Caleao | label_en = Caliao | label_nl = Caliao | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caleao | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caliao }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5138688|Q5138688]] | label = [[Coballes (parroquia)|Coballes]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_es = Coballes | label_en = Coballes | label_fr = Coballes | label_de = Coballes | label_nl = Coballes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coballes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Coballes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3775140|Q3775140]] | label = [[El Campu (parroquia)|El Campu]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_ca = El Campu | label_es = Campo de Caso | label_en = El Campu | label_nl = El Campu | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/El_Campu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Campo_de_Caso | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Campu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9089303|Q9089303]] | label = [[El Tozu (parroquia de Casu)|El Tozu]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_ca = El Tozu | label_es = Tozo | label_en = El Tozu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tozo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Tozu_(Caso) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195997|Q5195997]] | label = [[La Felguerina]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_ca = La Felguerina | label_es = Felguerina | label_en = La Felguerina | label_nl = La Felguerina | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Felguerina | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Felguerina }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q404970|Q404970]] | label = [[Orllé]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_ca = Orllé | label_es = Orlé | label_en = Orllé | label_nl = Orllé | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Orl%C3%A9 | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Orll%C3%A9 }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195526|Q5195526]] | label = [[Sobrecastiellu]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_mul = Sobrecastiellu | label_ca = Sobrecastiellu | label_es = Sobrecastiello | label_en = Sobrecastiellu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sobrecastiello | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sobrecastiellu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5197067|Q5197067]] | label = [[Tarna (parroquia)|Tarna]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_es = Tarna | label_en = Tarna | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tarna | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tarna_(Caso) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7682564|Q7682564]] | label = [[Tañes (parroquia)|Tañes]] | p131 = [[Casu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Casu (Asturies) | label_ca = Tañes | label_es = Tanes | label_en = Tañes | label_de = Tañes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ta%C3%B1es | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ta%C3%B1es }} |} == Colunga == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5046017|Q5046017]] | label = [[Carrandi]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_es = Carrandi | label_gl = Carrandi | label_en = Carrandi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carrandi | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carrandi }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5296116|Q5296116]] | label = [[Colunga (parroquia)|Colunga]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu del mesmu nome (Asturies) | label_es = Colunga | label_en = Colunga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Colunga_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5575504|Q5575504]] | label = [[Gobiendes (parroquia)|Gobiendes]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_es = Gobiendes | label_en = Gobiendes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Gobiendes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Gobiendes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6463193|Q6463193]] | label = [[La Isla]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_es = La Isla | label_en = La Isla | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Isla_(Colunga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Isla_(Colunga) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q103535904|Q103535904]] | label = [[La Llera (Colunga)|La Llera]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia de Colunga, Asturies | label_es = La Llera | label_en = La Llera | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Llera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198637|Q5198637]] | label = [[La Riera (parroquia de Colunga)|La Riera]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_ca = La Riera | label_es = La Riera | label_en = La Riera | label_nl = La Riera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Riera_(Colunga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Riera_(Colunga) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1022266|Q1022266]] | label = [[Llastres (parroquia)|Llastres]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_mul = Llastres | label_ca = Llastres | label_eu = Llastres | label_es = Lastres | label_gl = Llastres | label_en = Lastres | label_fr = Llastres | label_de = Llastres | label_pt = Llastres | label_nl = Llastres | label_it = Llastres | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Llastres | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Llastres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lastres | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llastres | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Llastres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195325|Q5195325]] | label = [[Lliberdón (parroquia)|Lliberdón]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_mul = Lliberdón | label_ca = Lliberdón | label_es = Libardón | label_en = Lliberdón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Libard%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lliberd%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6699559|Q6699559]] | label = [[Llue (parroquia)|Llue]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_ca = Llue | label_es = Lue | label_en = Llue | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lue_(Colunga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llue }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11260742|Q11260742]] | label = [[Pernús (parroquia)|Pernús]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_es = Pernús | label_en = Pernús | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pern%C3%BAs | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pern%C3%BAs }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7199639|Q7199639]] | label = [[Pivierda]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_es = Pivierda | label_en = Pivierda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pivierda | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pivierda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11009721|Q11009721]] | label = [[Sales (Colunga)|Sales]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_es = Sales | label_en = Sales | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sales_(Colunga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sales_(Colunga) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7414631|Q7414631]] | label = [[San Xuan de la Duz]] | p131 = [[Colunga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Colunga (Asturies) | label_mul = San Xuan de la Duz | label_ca = San Xuan de la Duz | label_es = San Juan de Duz | label_en = San Xuan de la Duz | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juan_de_Duz | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Xuan_de_la_Duz }} |} == Corvera == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5031476|Q5031476]] | label = [[Cancienes (parroquia)|Cancienes]] | p131 = [[Corvera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Corvera (Asturies) | label_es = Cancienes | label_gl = Cancienes | label_en = Cancienes | label_fr = Cancienes | label_de = Cancienes | label_nl = Cancienes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cancienes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cancienes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q850321|Q850321]] | label = [[Les Vegues (parroquia)|Les Vegues]] | p131 = [[Corvera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Corvera (Asturies) | label_es = Las Vegas | label_en = Las Vegas | label_fr = Las Vegas | label_de = Las Vegas | label_nl = Las Vegas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Vegas_(Corvera) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Las_Vegas_(Corvera) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Las_Vegas_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987651|Q987651]] | label = [[Los Campos (parroquia)|Los Campos]] | p131 = [[Corvera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Corvera (Asturies) | label_es = Los Campos | label_en = Los Campos | label_fr = Los Campos | label_de = Los Campos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Los_Campos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Los_Campos_(Corvera) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Los_Campos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198261|Q5198261]] | label = [[Molleda]] | p131 = [[Corvera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Corvera (Asturies) | label_ca = Molleda | label_es = Molleda | label_en = Molleda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Molleda | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Molleda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198550|Q5198550]] | label = [[Solís]] | p131 = [[Corvera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Corvera (Asturies) | label_es = Solís | label_en = Solís | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sol%C3%ADs_(Corvera) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sol%C3%ADs_(Corvera) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018062|Q1018062]] | label = [[Tresona]] | p131 = [[Corvera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Corvera (Asturies) | label_ca = Tresona | label_es = Trasona | label_en = Tresona | label_fr = Tresona | label_de = Tresona | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trasona | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trasona | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Trasona | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Tresona }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987683|Q987683]] | label = [[Villa (Corvera)|Villa]] | p131 = [[Corvera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Corvera (Asturies) | label_ca = Villa | label_es = Villa | label_en = Villa | label_fr = Villa | label_de = Villa | label_nl = Villa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villa_(Corvera) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villa_(Corvera) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villa_(Corvera) }} |} == Cuaña == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837789|Q837789]] | label = [[Cartavio (parroquia)|Cartavio]] | p131 = [[Cuaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuaña (Asturies) | label_es = Cartavio | label_gl = Cartavio | label_en = Cartavio | label_fr = Cartavio | label_de = Cartavio | label_nl = Cartavio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cartavio_(Coa%C3%B1a) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cartavio,_Coa%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cartavio | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cartavio_(Coa%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5247517|Q5247517]] | label = [[Cuaña (parroquia)|Cuaña]] | p131 = [[Cuaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuaña (Asturies) | label_es = Coaña | label_gl = Cuaña | label_en = Cuaña | label_fr = Cuaña | label_de = Cuaña | label_nl = Cuaña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coa%C3%B1a_(parroquia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Coa%C3%B1a,_Coa%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cua%C3%B1a_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Coa%C3%B1a_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q266792|Q266792]] | label = [[Folgueiras (parroquia)|Folgueiras]] | p131 = [[Cuaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuaña (Asturies) | label_mul = Folgueiras | label_ca = Folgueiras | label_eu = Folgueiras | label_es = Folgueras | label_gl = Folgueiras | label_en = Folgueras | label_fr = Folgueiras | label_de = Folgueras | label_pt = Folgueiras | label_nl = Folgueiras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Folgueras_(Coa%C3%B1a) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Folgueiras,_Coa%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Folgueiras | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Folgueras_(Coa%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q65295916|Q65295916]] | label = [[Llebredo (parroquia de Cuaña)|Llebredo]] | p131 = [[Cuaña]] | label_es = Lebredo | label_gl = Llebredo | label_en = Llebredo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lebredo_(Coa%C3%B1a) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Llebredo,_Coa%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837793|Q837793]] | label = [[Mouguías (parroquia)|Mouguías]] | p131 = [[Cuaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuaña (Asturies) | label_ca = Mouguías | label_eu = Mouguías | label_es = Mohías | label_gl = Mouguías | label_en = Mouguías | label_fr = Mouguías | label_de = Mouguías | label_pt = Mouguías | label_nl = Mouguías | label_it = Mouguías | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Moh%C3%ADas | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Mougu%C3%ADas,_Coa%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mougu%C3%ADas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Moh%C3%ADas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837809|Q837809]] | label = [[Trelles (parroquia)|Trelles]] | p131 = [[Cuaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuaña (Asturies) | label_ca = Trelles | label_es = Trelles | label_gl = Trelles | label_en = Trelles | label_fr = Trelles | label_de = Trelles | label_it = Trelles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trelles | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trelles | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Trelles_(Coa%C3%B1a) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Trelles_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829602|Q829602]] | label = [[Villacondide (parroquia)|Villacondide]] | p131 = [[Cuaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuaña (Asturies) | label_es = Villacondide | label_en = Villacondide | label_fr = Villacondide | label_de = Villacondide | label_nl = Villacondide | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villacondide | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villacondide | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villacondide }} |} == Cuideiru == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5192533|Q5192533]] | label = [[Cuideiru (parroquia)|Cuideiru]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_ca = Cuideiru | label_es = Cudillero | label_en = Cudillero | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cudillero_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cudillero_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q612197|Q612197]] | label = [[Faéu (parroquia)|Faéu]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_ca = Faedo | label_es = Faedo | label_en = Faedo | label_nl = Faedo | label_it = Faedo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Faedo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Faedo_(Cudillero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199457|Q5199457]] | label = [[Nuviana (parroquia)|Nuviana]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_ca = Novellana | label_es = Novellana | label_en = Novellana | label_nl = Novellana | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Novellana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Novellana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Novellana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3751178|Q3751178]] | label = [[Ouviñana (Cuideiru)|Ouviñana]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_ca = Oviñana | label_eu = Oviñana | label_es = Oviñana | label_en = Oviñana | label_nl = Oviñana | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Ovi%C3%B1ana | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Ovi%C3%B1ana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ovi%C3%B1ana_(Cudillero) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ovi%C3%B1ana_(Cudillero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196179|Q5196179]] | label = [[Piñera (parroquia de Cuideiru)|Piñera]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_es = Piñera | label_en = Piñera | label_nl = Piñera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Cudillero) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Cudillero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195459|Q5195459]] | label = [[Samartín de Lluiña]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_es = San Martín de Luiña | label_en = San Martín de Luiña | label_nl = San Martín de Luiña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Lui%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Lui%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195485|Q5195485]] | label = [[San Xuan de Piñera]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_es = San Juan de Piñera | label_en = San Juan de Piñera | label_nl = San Juan de Piñera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juan_de_Pi%C3%B1era | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Juan_de_Pi%C3%B1era }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195544|Q5195544]] | label = [[Soutu Lluiña (parroquia)|Soutu Lluiña]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_ca = Soto de Luiña | label_es = Soto de Luiña | label_en = Soto de Luiña | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Soto_de_Lui%C3%B1a | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Soto_de_Lui%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Soto_de_Lui%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q805347|Q805347]] | label = [[Vaḷḷouta (parroquia)|Vaḷḷouta]] | p131 = [[Cuideiru]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Cuideiru (Asturies) | label_ca = Vaḷḷouta | label_es = Ballota | label_gl = Vaḷḷouta | label_en = Vaḷḷouta | label_fr = Vaḷḷouta | label_de = Ballota | label_pt = Vaḷḷouta | label_nl = Ballota | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ballota | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ballota_(Cudillero) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ballota_(Cudillero) }} |} == Degaña == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q163192|Q163192]] | label = [[Degaña (parroquia)|Degaña]] | p131 = [[Degaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Degaña (Asturies) | label_ca = Degaña | label_es = Degaña | label_gl = Degaña | label_en = Degaña | label_de = Degaña | label_nl = Degaña | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Dega%C3%B1a_(parr%C3%B2quia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Dega%C3%B1a,_Dega%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Dega%C3%B1a_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Dega%C3%B1a_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1026738|Q1026738]] | label = [[Trabáu]] | p131 = [[Degaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Degaña (Asturies) | label_ca = Trabáu | label_eu = Trabáu | label_es = Tablado | label_gl = Trabado | label_en = Trabáu | label_fr = Trabáu | label_de = Trabáu | label_pt = Trabáu | label_nl = Trabáu | label_it = Trabáu | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Trab%C3%A1u | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tablado_(Dega%C3%B1a) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Trabado,_Dega%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trab%C3%A1u | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Trab%C3%A1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017856|Q1017856]] | label = [[Zarréu (parroquia)|Zarréu]] | p131 = [[Degaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Degaña (Asturies) | label_ca = Zarréu | label_eu = Zarréu | label_es = Cerredo | label_gl = Zarréu | label_en = Zarréu | label_fr = Zarréu | label_de = Zarréu | label_pt = Zarréu | label_nl = Zarréu | label_it = Zarréu | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Zarr%C3%A9u | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Zarr%C3%A9u | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cerredo_(Dega%C3%B1a) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Zarr%C3%A9u | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Zarr%C3%A9u }} |} == Eilao == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7365522|Q7365522]] | label = [[A Ronda (Eilao)|A Ronda]] | p131 = [[Eilao]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Eilao (Asturies) | label_ca = A Ronda | label_eu = A Ronda | label_es = Ronda | label_gl = A Ronda | label_en = A Ronda | label_fr = A Ronda | label_de = A Ronda | label_pt = A Ronda | label_nl = A Ronda | label_it = A Ronda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ronda_(Illano) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/A_Ronda_(Eilao) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4996694|Q4996694]] | label = [[Buyaso (parroquia)|Buyaso]] | p131 = [[Eilao]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Eilao (Asturies) | label_ca = Buyaso | label_eu = Buyaso | label_es = Bullaso | label_gl = Buyaso | label_en = Buyaso | label_fr = Buyaso | label_de = Buyaso | label_pt = Buyaso | label_nl = Buyaso | label_it = Buyaso | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bullaso | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Buyaso }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5998774|Q5998774]] | label = [[Eilao (parroquia)|Eilao]] | p131 = [[Eilao]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Eilao (Asturies) | label_ca = Eilao | label_eu = Eilao | label_es = Illano | label_gl = Eilao | label_en = Eilao | label_fr = Eilao | label_de = Eilao | label_pt = Eilao | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Eilao_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829061|Q829061]] | label = [[Eirías (parroquia)|Eirías]] | p131 = [[Eilao]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Eilao (Asturies) | label_ca = Eirías | label_eu = Eirías | label_es = Herías | label_gl = Eirías | label_en = Eirías | label_fr = Eirías | label_de = Eirías | label_pt = Eirías | label_nl = Eirías | label_it = Eirías | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Her%C3%ADas_(Illano) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Eir%C3%ADas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Eir%C3%ADas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q828943|Q828943]] | label = [[Xío]] | p131 = [[Eilao]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Eilao (Asturies) | label_mul = Xío | label_ca = Xío | label_eu = Xío | label_es = Gío | label_gl = Xío | label_en = Xío | label_fr = Xío | label_de = Xío | label_pt = Xío | label_nl = Xío | label_it = Xío | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/G%C3%ADo_(Illano) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/X%C3%ADo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/X%C3%ADo }} |} == El Franco == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1798642|Q1798642]] | label = [[A Braña (parroquia)|A Braña]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_ca = A Braña | label_es = La Braña | label_gl = A Braña | label_en = A Braña | label_fr = A Braña | label_de = A Braña | label_pt = A Braña | label_nl = A Braña | label_it = A Braña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Bra%C3%B1a_(El_Franco) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/A_Bra%C3%B1a,_El_Franco | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/A_Bra%C3%B1a | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/La_Bra%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837797|Q837797]] | label = [[A Caridá (parroquia)|A Caridá]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_ca = A Caridá | label_eu = A Caridá | label_es = La Caridad | label_gl = A Caridá | label_en = A Caridá | label_fr = A Caridá | label_de = A Caridá | label_nl = A Caridá | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/A_Carid%C3%A1 | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Caridad | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/A_Carid%C3%A1,_El_Franco | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/A_Carid%C3%A1 | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/A_Carid%C3%A1 }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q625915|Q625915]] | label = [[Arancedo (parroquia)|Arancedo]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_ca = Arancedo | label_es = Arancedo | label_gl = Arancedo | label_en = Arancedo | label_fr = Arancedo | label_de = Arancedo | label_pt = Arancedo | label_nl = Arancedo | label_it = Arancedo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arancedo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Arancedo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Arancedo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837767|Q837767]] | label = [[Llebredo (parroquia)|Llebredo]] | p131 = [[El Franco]]<br/>[[Cuaña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref><br/>[[Bual]] | desc = parroquia del conceyu de Bual, Cuaña y El Franco (Asturies) | label_ca = Llebredo | label_eu = Llebredo | label_es = Lebredo | label_gl = Llebredo | label_en = Llebredo | label_fr = Llebredo | label_de = Llebredo | label_nl = Llebredo | label_it = Llebredo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lebredo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llebredo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Llebredo_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q69988565|Q69988565]] | label = [[Llebredo (parroquia d'El Franco)|Llebredo]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_ca = Llebredo | label_eu = Llebredo | label_es = Lebredo | label_gl = Llebredo | label_en = Llebredo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lebredo_(El_Franco) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837781|Q837781]] | label = [[Miudes (parroquia)|Miudes]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_es = Miudes | label_en = Miudes | label_fr = Miudes | label_de = Miudes | label_nl = Miudes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Miudes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Miudes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Miudes_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2108740|Q2108740]] | label = [[San Xuan de Prendonés]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_ca = San Xuan de Prendonés | label_es = Prendones | label_gl = San Xuan de Prendonés | label_en = San Xuan de Prendonés | label_de = San Xuan de Prendonés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juan_de_Prendon%C3%A9s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Xuan_de_Prendon%C3%A9s | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Prendones_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837801|Q837801]] | label = [[Valdepares (parroquia)|Valdepares]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_es = Valdepares | label_gl = Valdepares | label_en = Valdepares | label_fr = Valdepares | label_de = Valdepares | label_nl = Valdepares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valdepares | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Valdepares | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Valdepares_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2526058|Q2526058]] | label = [[Villalmarzo (parroquia)|Villalmarzo]] | p131 = [[El Franco]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Franco (Asturies) | label_es = Villalmarzo | label_en = Villalmarzo | label_de = Villalmarzo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villalmarzo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villalmarzo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villalmarzo_(Parroquia) }} |} == El Valle Altu de Peñamellera == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4732161|Q4732161]] | label = [[Alles]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref><ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_ca = Alles | label_es = Alles | label_gl = Alles | label_en = Alles | label_fr = Alles | label_it = Alles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Alles | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Alles,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196255|Q5196255]] | label = [[Cáraves]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_es = Cáraves | label_en = Cáraves | label_nl = Cáraves | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1raves | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1raves }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6662199|Q6662199]] | label = [[Llonín]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_es = Llonín | label_en = Llonín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llon%C3%ADn | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llon%C3%ADn }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11031918|Q11031918]] | label = [[Mier]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_es = Mier | label_en = Mier, Asturias | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mier_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mier,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7076288|Q7076288]] | label = [[Oceño]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_es = Oceño | label_en = Oceño | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Oce%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Oce%C3%B1o }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7375309|Q7375309]] | label = [[Rozagás]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_es = Rozagás | label_en = Rozagás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rozag%C3%A1s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Rozag%C3%A1s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199223|Q5199223]] | label = [[Ruenes]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_es = Ruenes | label_en = Ruenes | label_nl = Ruenes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ruenes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ruenes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195407|Q5195407]] | label = [[Trescares]] | p131 = [[El Valle Altu de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Altu de Peñamellera (Asturies) | label_es = Trescares | label_en = Trescares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trescares | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trescares }} |} == El Valle Baju de Peñamellera == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q336830|Q336830]] | label = [[Abándames (parroquia)|Abándames]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_es = Abándames | label_gl = Abándames | label_en = Abándames | label_fr = Abándames | label_de = Abándames | label_nl = Abándames | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ab%C3%A1ndames | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ab%C3%A1ndames | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ab%C3%A1ndames }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q952743|Q952743]] | label = [[Alevia]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_es = Alevia | label_gl = Alevia | label_en = Alevia | label_fr = Alevia | label_de = Alevia | label_nl = Alevia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Alevia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Alevia,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Alevia }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1001735|Q1001735]] | label = [[Buelles (parroquia)|Buelles]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_es = Buelles | label_gl = Buelles | label_en = Buelles | label_fr = Buelles | label_de = Buelles | label_nl = Buelles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Buelles | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Buelles | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Buelles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1146809|Q1146809]] | label = [[Cuñaba (parroquia)|Cuñaba]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_es = Cuñaba | label_gl = Cuñaba | label_en = Cuñaba | label_fr = Cuñaba | label_de = Cuñaba | label_nl = Cuñaba | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cu%C3%B1aba | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cu%C3%B1aba | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cu%C3%B1aba }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1741189|Q1741189]] | label = [[Merodio]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_es = Merodio | label_gl = Merodio | label_en = Merodio | label_fr = Merodio | label_de = Merodio | label_nl = Merodio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Merodio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Merodio | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Merodio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86926464|Q86926464]] | label = [[Narganes]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera | label_es = Narganes | label_gl = Narganes | label_en = Narganes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Narganes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q952756|Q952756]] | label = [[Panes (parroquia)|Panes]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_es = Panes | label_gl = Panes | label_en = Panes | label_fr = Panes | label_de = Panes | label_nl = Panes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Panes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Panes,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Panes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2284208|Q2284208]] | label = [[Siejo]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_es = Siejo | label_gl = Siejo | label_en = Siejo | label_fr = Siejo | label_de = Siejo | label_nl = Siejo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Siejo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Siejo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Siejo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2437671|Q2437671]] | label = [[Tobes (parroquia)|Tobes]] | p131 = [[El Valle Baju de Peñamellera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;El Valle Baju de Peñamellera (Asturies) | label_eu = Tobes (Asturias) | label_es = Tobes | label_gl = Tobes | label_en = Tobes | label_de = Tobes | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Tobes_(Asturias) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tobes_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tobes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Tobes }} |} == Gozón == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3775146|Q3775146]] | label = [[Bañugues]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_ca = Bañugues | label_es = Bañugues | label_en = Bañugues | label_nl = Bañugues | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Ba%C3%B1ugues | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ba%C3%B1ugues | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ba%C3%B1ugues }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4936268|Q4936268]] | label = [[Bocines]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_es = Bocines | label_en = Bocines | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bocines | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bocines }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5038762|Q5038762]] | label = [[Cardo]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_ca = Cardo | label_es = Cardo | label_gl = Cardo | label_en = Cardo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cardo_(Goz%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cardo_(Goz%C3%B3n) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5738222|Q5738222]] | label = [[Eres (parroquia)|Eres]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_mul = Eres | label_es = Heres (Gozón) | label_en = Eres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Heres_(Goz%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Eres,_Goz%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195535|Q5195535]] | label = [[Llaviana (Gozón)|Llaviana]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_mul = Llaviana | label_es = Laviana | label_en = Llaviana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Laviana_(Goz%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llaviana,_Goz%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q859804|Q859804]] | label = [[Lluanco (parroquia)|Lluanco]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_ca = Luanco | label_eu = Luanco | label_es = Luanco | label_gl = Lluanco | label_en = Lluanco | label_fr = Luanco | label_nl = Luanco | label_it = Luanco | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Luanco | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Luanco | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Luanco | link_nl = https://nl.wikipedia.org/wiki/Luanco | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/Luanco }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q10992983|Q10992983]] | label = [[Mazaneda (Gozón)|Mazaneda]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_mul = Mazaneda | label_es = Manzaneda | label_en = Mazaneda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Manzaneda_(Goz%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mazaneda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7206709|Q7206709]] | label = [[Samartín de Podes]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_ca = Samartín de Podes | label_eu = Samartín de Podes | label_es = Samartín de Podes | label_gl = Samartín de Podes | label_en = Samartín de Podes | label_fr = Samartín de Podes | label_de = Samartín de Podes | label_pt = Samartín de Podes | label_nl = Samartín de Podes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Podes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_de_Podes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4741417|Q4741417]] | label = [[Santiao d'Ambiedes]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_mul = Santiao d'Ambiedes | label_es = Ambiedes | label_en = Santiao d'Ambiedes | label_nl = Ambiedes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ambiedes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santiao_d%27Ambiedes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6991056|Q6991056]] | label = [[Santolaya (Gozón)|Santolaya]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_mul = Santolaya | label_es = Santolaya | label_en = Santolaya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nembro_(Goz%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santolaya,_Goz%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7921115|Q7921115]] | label = [[Verdicio]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_es = Verdicio | label_gl = Verdicio | label_en = Verdicio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Verdicio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Verdicio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7932984|Q7932984]] | label = [[Viodo (parroquia)|Viodo]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_es = Viodo | label_en = Viodo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viodo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Viodo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196011|Q5196011]] | label = [[Vioño (parroquia)|Vioño]] | p131 = [[Gozón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Gozón (Asturies) | label_es = Vioño | label_en = Vioño | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vio%C3%B1o_(Goz%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vio%C3%B1o }} |} == Grandas de Salime == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829010|Q829010]] | label = [[A Mesa (parroquia)|A Mesa]] | p131 = [[Grandas de Salime]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grandas de Salime (Asturies) | label_ca = A Mesa | label_es = La Mesa | label_gl = A Mesa | label_en = A Mesa | label_fr = A Mesa | label_de = La Mesa | label_nl = A Mesa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Mesa_(Grandas_de_Salime) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/A_Mesa_(Grandas_de_Salime) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/A_Mesa }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q828997|Q828997]] | label = [[Grandas de Salime (parroquia)|Grandas de Salime]] | p131 = [[Grandas de Salime]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu del mesmu nome (Asturies) | label_es = Grandas de Salime | label_en = Grandas de Salime | label_de = Grandas de Salime | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Grandas_de_Salime_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Grandas_de_Salime_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Grandas_de_Salime_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829018|Q829018]] | label = [[Negueira]] | p131 = [[Grandas de Salime]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grandas de Salime (Asturies) | label_ca = Negueira | label_es = Negueira | label_gl = Negueira | label_en = Negueira | label_fr = Negueira | label_de = Negueira | label_nl = Negueira | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Negueira_(Asturias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Negueira,_Grandas_de_Salime | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Negueira | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Negueira }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829095|Q829095]] | label = [[Penafonte (parroquia)|Penafonte]] | p131 = [[Grandas de Salime]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grandas de Salime (Asturies) | label_mul = Penafonte | label_es = Peñafuente | label_gl = Penafonte | label_en = Penafonte | label_fr = Penafonte | label_de = Penafonte | label_nl = Penafonte | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pe%C3%B1afuente | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Penafonte | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Penafonte }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q581483|Q581483]] | label = [[Trabada (parroquia)|Trabada]] | p131 = [[Grandas de Salime]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grandas de Salime (Asturies) | label_es = Trabada | label_en = Trabada | label_fr = Trabada | label_de = Trabada | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trabada_(Grandas_de_Salime) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trabada_(Grandas_de_Salime) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Trabada_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q828987|Q828987]] | label = [[Villarpedre]] | p131 = [[Grandas de Salime]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia de Villarpedre de Grandas de Salime | label_es = Villarpedre | label_gl = Villarpedre | label_en = Villarpedre | label_fr = Villarpedre | label_de = Villarpedre | label_nl = Villarpedre | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villarpedre | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villarpedre | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villarpedre }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q828965|Q828965]] | label = [[Vitos (parroquia)|Vitos]] | p131 = [[Grandas de Salime]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grandas de Salime (Asturies) | label_ca = Vitos | label_es = Vitos | label_en = Vitos | label_fr = Vitos | label_de = Vitos | label_nl = Vitos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vitos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vitos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Vitos_(Asturien) }} |} == Grau == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4742032|Q4742032]] | label = [[Ambás (parroquia de Grau)|Ambás]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Ambás (Grado) | label_en = Ambás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Amb%C3%A1s_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Amb%C3%A1s_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4891111|Q4891111]] | label = [[Berció]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Berció | label_en = Berció | label_fr = Berció | label_de = Berció | label_nl = Berció | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Berci%C3%B3 | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Berci%C3%B3 }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5004852|Q5004852]] | label = [[Báscones (parroquia)|Báscones]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Báscones | label_en = Parish of Báscones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1scones_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1scones }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5015856|Q5015856]] | label = [[Cabruñana (parroquia)|Cabruñana]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Cabruñana | label_en = Cabruñana | label_fr = Cabruñana | label_de = Cabruñana | label_nl = Cabruñana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cabru%C3%B1ana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cabru%C3%B1ana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5049630|Q5049630]] | label = [[Castañéu (Grau)|Castañéu]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Castañedo | label_en = Castañedo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1edo_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1edo_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5138014|Q5138014]] | label = [[Cuaya (parroquia)|Cuaya]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_mul = Cuaya | label_ca = Cuaya | label_es = Coalla | label_en = Coalla | label_nl = Cuaya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coalla | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Coalla_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198702|Q5198702]] | label = [[El Freisnu (parroquia)|El Freisnu]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = El Fresno | label_en = El Fresno | label_nl = El Fresno | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Fresno_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Fresno_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198431|Q5198431]] | label = [[Grau (parroquia)|Grau]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Grado | label_en = Grado | label_nl = Grado | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Grado_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Grado_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2834823|Q2834823]] | label = [[La Mata (Grau)|La Mata]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_ca = La Mata | label_es = La Mata | label_en = La Mata | label_nl = La Mata | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Mata_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Mata_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198612|Q5198612]] | label = [[Las Villas (parroquia)|Las Villas]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Las Villas | label_en = Las Villas | label_nl = Las Villas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Villas_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Las_Villas_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195493|Q5195493]] | label = [[Pereda (parroquia)|Pereda]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Pereda | label_en = Pereda | label_nl = Pereda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pereda_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pereda_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q953838|Q953838]] | label = [[Peñaflor (parroquia)|Peñaflor]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Peñaflor | label_en = Peñaflor | label_fr = Peñaflor | label_de = Peñaflor | label_nl = Peñaflor | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pe%C3%B1aflor_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pe%C3%B1aflor_(Grado) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pe%C3%B1aflor_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195202|Q5195202]] | label = [[Rañeces (parroquia)|Rañeces]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Rañeces | label_en = Rañeces | label_nl = Rañeces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ra%C3%B1eces_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ra%C3%B1eces }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195158|Q5195158]] | label = [[Restiellu (parroquia)|Restiellu]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Restiello | label_en = Restiello | label_nl = Restiello | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Restiello | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Restiello }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195447|Q5195447]] | label = [[Rodiles (parroquia)|Rodiles]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Rodiles | label_en = Rodiles | label_nl = Rodiles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rodiles | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Rodiles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195510|Q5195510]] | label = [[Rubianu]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_mul = Rubianu | label_es = Rubiano | label_en = Rubianu | label_nl = Rubiano | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rubiano_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Rubiano }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3470603|Q3470603]] | label = [[Sama (Grau)|Sama]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Sama de Grado | label_en = Sama de Grado | label_fr = Sama de Grado | label_nl = Sama de Grado | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sama_de_Grado | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sama_de_Grado | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Sama_de_Grado }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195546|Q5195546]] | label = [[Samartín (parroquia de Grau)|Samartín]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Gurullés | label_en = Gurullés | label_nl = Gurullés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Gurull%C3%A9s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Gurull%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196086|Q5196086]] | label = [[San Adrianu (parroquia)|San Adrianu]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Santo Adriano del Monte | label_en = Santo Adriano del Monte | label_nl = Santo Adriano del Monte | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santo_Adriano_del_Monte | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santo_Adriano_del_Monte }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198238|Q5198238]] | label = [[San Xuan (parroquia de Grau)|San Xuan]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Villapañada | label_en = Villapañada | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villapa%C3%B1ada | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villapa%C3%B1ada }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196199|Q5196199]] | label = [[Santa María Grau]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Santa María de Grado | label_en = Santa María de Grado | label_nl = Santa María de Grado | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_de_Grado | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_de_Grado }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198335|Q5198335]] | label = [[Santa María Villandás]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Santa María de Villandás | label_en = Santa María de Villandás | label_fr = Santa María de Villandás | label_nl = Santa María de Villandás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_de_Villand%C3%A1s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_de_Villand%C3%A1s | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_de_Villand%C3%A1s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2917614|Q2917614]] | label = [[Santianes de Molenes]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Santianes | label_en = Santianes de Molenes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santianes_de_Molenes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5127961|Q5127961]] | label = [[Sorribas (parroquia)|Sorribas]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Sorribas | label_en = Sorribas | label_nl = Sorribas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sorribas_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sorribas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7814274|Q7814274]] | label = [[Tolinas]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_ca = Tolinas | label_es = Tolinas | label_en = Tolinas | label_fr = Tolinas | label_de = Tolinas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tolinas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tolinas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4874680|Q4874680]] | label = [[Vayu]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_es = Bayo | label_en = Bayo | label_nl = Bayo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bayo_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bayo_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198389|Q5198389]] | label = [[Vigaña (Grau)|Vigaña]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_ca = Vigaña | label_es = Vigaña | label_en = Vigaña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viga%C3%B1a_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Viga%C3%B1a_(Grado) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198675|Q5198675]] | label = [[Villamarín (Grau)|Villamarín]] | p131 = [[Grau]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Grau (Asturies) | label_ca = Villamarín | label_es = Villamarín | label_en = Villamarín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villamar%C3%ADn_(Grado) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villamar%C3%ADn_(Grado) }} |} == Ibias == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018035|Q1018035]] | label = [[A Estierna (parroquia)|A Estierna]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Sisterna | label_gl = A Estierna | label_en = Sisterna | label_fr = Sisterna | label_de = Sisterna | label_nl = Sisterna | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sisterna | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/A_Estierna,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sisterna | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Sisterna }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845287|Q845287]] | label = [[Cecos (parroquia)|Cecos]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Cecos | label_gl = Cecos, Ibias | label_en = Cecos | label_fr = Cecos | label_de = Cecos | label_nl = Cecos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cecos | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cecos,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cecos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cecos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q611773|Q611773]] | label = [[Marentes (parroquia)|Marentes]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Marentes | label_gl = Marentes, Ibias | label_en = Marentes | label_fr = Marentes | label_de = Marentes | label_nl = Marentes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Marentes | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Marentes,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Marentes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Marentes_(Ibias) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845291|Q845291]] | label = [[Os Coutos]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_ca = Os Coutos | label_es = Los Cotos | label_gl = Os Coutos | label_en = Os Coutos | label_fr = Os Coutos | label_de = Os Coutos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Os_Coutos | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Os_Coutos,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Os_Coutos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Os_Coutos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845267|Q845267]] | label = [[Piliceira (parroquia)|Piliceira]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Pelliceira | label_gl = Peliceira | label_en = Pelliceira | label_fr = Pelliceira | label_de = Pelliceira | label_nl = Pelliceira | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pelliceira | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Peliceira,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pelliceira | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pelliceira }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q749861|Q749861]] | label = [[San Cremente (parroquia)|San Cremente]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = San Clemente | label_gl = San Clemente | label_en = San Clemente | label_de = San Clemente | label_nl = San Clemente | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Clemente_(Ibias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/San_Clemente,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Clemente_(Ibias) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Clemente_(Ibias) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2219222|Q2219222]] | label = [[Santantolín (parroquia)|Santantolín]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_ca = San Antolín de Ibias | label_es = San Antolín de Ibias | label_gl = Santo Antolín de Ibias | label_en = San Antolín | label_de = San Antolín de Ibias | label_pt = San Antolín de Ibias | label_it = San Antolín de Ibias | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Antol%C3%ADn_de_Ibias | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Santo_Antol%C3%ADn_de_Ibias,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Antol%C3%ADn_(Ibias) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Antol%C3%ADn_de_Ibias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2269607|Q2269607]] | label = [[Sena (parroquia)|Sena]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Sena | label_gl = Sena, Ibias | label_en = Sena | label_de = Sena (Ibias) | label_nl = Sena | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sena_(Ibias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Sena,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sena_(Ibias) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Sena_(Ibias) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2273809|Q2273809]] | label = [[Seroiro (parroquia)|Seroiro]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Seroiro | label_gl = Seroiro, Ibias | label_en = Seroiro | label_fr = Seroiro | label_de = Seroiro | label_nl = Seroiro | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Seroiro | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Seroiro,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Seroiro | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Seroiro }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845322|Q845322]] | label = [[Taladriz (parroquia)|Taladriz]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Taladrid | label_gl = Taladriz | label_en = Taladrid | label_fr = Taladrid | label_de = Taladrid | label_nl = Taladrid | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Taladrid | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Taladriz,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Taladrid | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Taladrid }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1766678|Q1766678]] | label = [[Tormaleo (parroquia)|Tormaleo]] | p131 = [[Ibias]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Ibias (Asturies) | label_es = Tormaleo | label_gl = Tormaleo, Ibias | label_en = Tormaleo | label_fr = Tormaleo | label_de = Tormaleo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tormaleo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Tormaleo,_Ibias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tormaleo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Tormaleo }} |} == Illas == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3826768|Q3826768]] | label = [[Illas (parroquia)|Illas]] | p131 = [[Illas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Illas (Asturies) | label_ca = Illas | label_es = Illas (parroquia) | label_en = Illas | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Illas_(parr%C3%B2quia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Illas_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Illas_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987692|Q987692]] | label = [[La Peral (parroquia)|La Peral]] | p131 = [[Illas]] | desc = parroquia del conceyu d&#39;Illas (Asturies) | label_ca = La Peral | label_es = La Peral (Illas) | label_en = La Peral | label_de = La Peral | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/La_Peral | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Peral_(Illas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Peral | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/La_Peral }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2524787|Q2524787]] | label = [[Villa (Illas)|Villa]] | p131 = [[Illas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Illas (Asturies) | label_ca = Villa | label_es = Villa (Illas) | label_en = Villa | label_de = Villa (Illas) | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villa_(Illas) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villa_(Illas) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villa_(Illas) }} |} == La Ribera == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147177|Q13147177]] | label = [[Ferreros (parroquia)|Ferreros]] | p131 = [[La Ribera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de La Ribera (Asturies) | label_es = Ferreros | label_en = Ferreros | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ferreros_(Ribera_de_Arriba) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147841|Q13147841]] | label = [[Palombar (parroquia)|Palombar]] | p131 = [[La Ribera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de La Ribera | label_ca = Palombar | label_es = Palombar | label_en = Palombar | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Palomar_(Ribera_de_Arriba) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86998990|Q86998990]] | label = [[Perera (La Ribera)|Perera]] | p131 = [[La Ribera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parte de la parroquia de Perera asitiada nel conceyu de La Ribera (la otra parte pertenez a Uviéu) | label_es = Pereda | label_en = Perera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pereda_(Ribera_de_Arriba) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q21716750|Q21716750]] | label = [[Soto Ribera (parroquia)|Soto Ribera]] | p131 = [[La Ribera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de La Ribera (Asturies) | label_ca = Soto Ribera | label_es = Soto | label_en = Soto Ribera | label_fr = Soto Ribera | label_de = Soto Ribera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Soto_(Ribera_de_Arriba) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3462486|Q3462486]] | label = [[Teyego (parroquia)|Teyego]] | p131 = [[La Ribera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de La Ribera (Asturies) | label_mul = Teyego | label_ca = Teyego | label_es = Tellego | label_en = Teyego | label_nl = Teyego | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tellego | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Teyego }} |} == Les Regueres == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q857174|Q857174]] | label = [[Biedes (parroquia)|Biedes]] | p131 = [[Les Regueres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Les Regueres (Asturies) | label_ca = Biedes | label_es = Biedes | label_en = Biedes | label_fr = Biedes | label_de = Biedes | label_nl = Biedes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Biedes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Biedes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Biedes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987597|Q987597]] | label = [[L'Escampleru (parroquia)|L'Escampleru]] | p131 = [[Les Regueres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Les Regueres (Asturies) | label_mul = L'Escampleru | label_ca = L'Escampleru | label_eu = L'Escampleru | label_es = Valsera | label_en = L'Escampleru | label_fr = L'Escampleru | label_de = L'Escampleru | label_nl = L'Escampleru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valsera | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/L%27Escampleru }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1340313|Q1340313]] | label = [[Santuyanu (parroquia de Les Regueres)|Santuyanu]] | p131 = [[Les Regueres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Les Regueres (Asturies) | label_ca = Santuyanu | label_es = Santullano | label_en = Santuyanu | label_fr = Santuyanu | label_de = Santuyanu | label_nl = Santuyanu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santullano_(Las_Regueras) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santuyanu_(Les_Regueres) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Santullano_(Las_Regueras) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987660|Q987660]] | label = [[Sotu (parroquia de Les Regueres)|Sotu]] | p131 = [[Les Regueres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Les Regueres (Asturies) | label_es = Soto | label_en = Soto | label_fr = Soto | label_de = Soto | label_nl = Soto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Soto_(Las_Regueras) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sotu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Soto_(Las_Regueras) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q975548|Q975548]] | label = [[Tresmonte (Les Regueres)|Tresmonte]] | p131 = [[Les Regueres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Les Regueres (Asturies) | label_ca = Tresmonte | label_eu = Tresmonte | label_es = Trasmonte | label_en = Tresmonte | label_fr = Tresmonte | label_de = Tresmonte | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trasmonte_(Las_Regueras) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tresmonte | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Trasmonte_(Las_Regueras) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987640|Q987640]] | label = [[Valdunu (parroquia)|Valdunu]] | p131 = [[Les Regueres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Les Regueres (Asturies) | label_ca = Valdunu | label_eu = Valdunu | label_es = Valduno | label_en = Valdunu | label_fr = Valdunu | label_de = Valdunu | label_nl = Valdunu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valduno | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Valdunu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Valduno }} |} == Llanera == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5655159|Q5655159]] | label = [[Ables (parroquia)|Ables]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_es = Ables | label_en = Ables | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ables }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5704331|Q5704331]] | label = [[Arlós]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_ca = Arlós | label_es = Arlós | label_en = Arlós | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arl%C3%B3s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5128492|Q5128492]] | label = [[Bonielles (parroquia)|Bonielles]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_es = Bonielles | label_en = Bonielles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bonielles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8343049|Q8343049]] | label = [[Cayés]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_es = Cayés | label_en = Cayés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cay%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8961493|Q8961493]] | label = [[Ferroñes (parroquia)|Ferroñes]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_es = Ferroñes | label_en = Ferroñes | label_it = Ferroñes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ferro%C3%B1es }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q23013344|Q23013344]] | label = [[Llugo]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_ca = Llugo | label_es = Lugo | label_gl = Llugo | label_en = Llugo | label_de = Lugo de Llanera | label_pt = Lugo de Llanera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lugo_(Asturias) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Lugo_de_Llanera | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Lugo_de_Llanera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9070639|Q9070639]] | label = [[Posada (parroquia de Llanera)|Posada]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_es = Rondiella | label_en = Rondiella | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rondiella }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147927|Q13147927]] | label = [[Pruvia (parroquia)|Pruvia]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_es = Pruvia | label_en = Pruvia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pruvia }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148009|Q13148009]] | label = [[San Cucao (parroquia)|San Cucao]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_mul = San Cucao | label_ca = San Cucao | label_es = San Cucufate de Llanera | label_en = San Cucao | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Cucufate_de_Llanera | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Cucao }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148016|Q13148016]] | label = [[Santa Cruz (parroquia de Llanera)|Santa Cruz]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_ca = Santa Cruz | label_es = Santa Cruz (Llanera) | label_en = Santa Cruz | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Cruz_(Llanera) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6712268|Q6712268]] | label = [[Villardebeyo]] | p131 = [[Llanera]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanera (Asturies) | label_es = Villardeveyo | label_en = Villardebeyo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villardeveyo }} |} == Llanes == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4760308|Q4760308]] | label = [[Andrín (Llanes)|Andrín]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Andrín | label_ca = Andrín | label_eu = Andrín | label_es = Andrín | label_gl = Andrín | label_en = Andrín | label_fr = Andrín | label_de = Andrín | label_pt = Andrín | label_nl = Andrín | label_it = Andrín | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%ADn | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%ADn | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%ADn,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%ADn }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2185508|Q2185508]] | label = [[Ardisana (parroquia)|Ardisana]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Ardisana | label_ca = Ardisana | label_eu = Ardisana | label_es = Ardisana | label_gl = Ardisana | label_en = Ardisana | label_nl = Ardisana | label_it = Ardisana | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Ardisana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ardisana | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Ardisana,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ardisana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q679700|Q679700]] | label = [[Barru (parroquia)|Barru]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Barru | label_ca = Barru | label_eu = Barru | label_es = Barro | label_gl = Barru | label_en = Barru | label_fr = Barru | label_de = Barru | label_pt = Barru | label_nl = Barru | label_it = Barru | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Barru_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Barro_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Barru,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Barru_(Llanes) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Barro_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5019124|Q5019124]] | label = [[Caldueñu]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Caldueñu | label_ca = Caldueñu | label_eu = Caldueñu | label_es = Caldueño | label_gl = Caldueñu | label_en = Caldueñu | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Caldue%C3%B1u | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caldue%C3%B1o | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Caldue%C3%B1u,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caldue%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5046021|Q5046021]] | label = [[Carranzo]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Carranzo | label_es = Carranzo | label_gl = Carranzo | label_en = Carranzo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carranzo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Carranzo,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carranzo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3326357|Q3326357]] | label = [[Celoriu (Llanes)|Celoriu]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Celoriu | label_ca = Celoriu | label_eu = Celoriu | label_es = Celorio | label_gl = Celoriu | label_en = Celoriu | label_fr = Celoriu | label_de = Celoriu | label_pt = Celoriu | label_nl = Celoriu | label_it = Celoriu | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Celoriu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Celorio | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Celoriu,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Celoriu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Celorio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q16554061|Q16554061]] | label = [[Cue]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Cue | label_eu = Cue (Llanes) | label_es = Cué | label_gl = Cue | label_en = Cue | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Cue_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cue_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cue,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195504|Q5195504]] | label = [[La Borbolla (Llanes)|La Borbolla]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = La Borbolla | label_ca = La Borbolla | label_eu = La Borbolla | label_es = La Borbolla | label_gl = La Borbolla | label_en = La Borbolla | label_nl = La Borbolla | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/La_Borbolla | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Borbolla | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/La_Borbolla,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Borbolla }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20618678|Q20618678]] | label = [[La Maletería]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | label_mul = La Maletería | label_es = La Maletería | label_gl = La Maletería | label_en = La Maletería | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Malater%C3%ADa | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/La_Maleter%C3%ADa,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20619434|Q20619434]] | label = [[Llanes (parroquia)|Llanes]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | label_mul = Llanes | label_es = Llanes | label_gl = Llanes | label_en = Llanes | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Llanes,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20619659|Q20619659]] | label = [[Los Caleyos (Llanes)|Los Caleyos]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes | label_mul = Los Caleyos | label_ca = Los Caleyos | label_eu = Los Caleyos (Llanes) | label_es = Los Callejos | label_gl = Los Caleyos | label_en = Los Caleyos | label_de = Los Caleyos | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Los_Caleyos_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Los_Callejos | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Los_Caleyos,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q48918843|Q48918843]] | label = [[Los Carriles]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Los Carriles | label_es = Los Carriles | label_gl = Los Carriles | label_en = Los Carriles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Los_Carriles | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Los_Carriles,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6821040|Q6821040]] | label = [[Meré]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Meré | label_eu = Meré (Llanes) | label_es = Meré | label_gl = Meré | label_en = Meré | label_de = Meré | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Mer%C3%A9_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mer%C3%A9_(Asturias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Mer%C3%A9,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mer%C3%A9 | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Mer%C3%A9 }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837784|Q837784]] | label = [[Naves (parroquia de Llanes)|Naves]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Naves | label_es = Naves | label_gl = Naves | label_en = Naves | label_fr = Naves | label_de = Naves | label_nl = Naves | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Naves_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Naves,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Naves_(Llanes) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Naves_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1522401|Q1522401]] | label = [[Nueva (parroquia)|Nueva]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Nueva | label_ca = Nueva | label_eu = Nueva | label_es = Nueva | label_gl = Nueva | label_en = Nueva | label_fr = Nueva | label_de = Nueva | label_pt = Nueva | label_nl = Nueva | label_it = Nueva | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Nueva_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nueva_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Nueva,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Nueva_(Llanes) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Nueva_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q28224955|Q28224955]] | label = [[Parres (parroquia de Llanes)|Parres]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes | label_mul = Parres | label_eu = Parres (Llanes) | label_es = Parres | label_gl = Parres | label_en = Parres | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Parres_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Parres_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Parres,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Parres_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147864|Q13147864]] | label = [[Pendueles (parroquia)|Pendueles]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Pendueles | label_eu = Pendueles | label_es = Pendueles | label_gl = Pendueles | label_en = Pendueles | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Pendueles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pendueles | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pendueles,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7206081|Q7206081]] | label = [[Po (Llanes)|Po]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Po | label_ca = Po | label_eu = Po (Llanes) | label_es = Po (Asturias) | label_gl = Po | label_en = Po, Asturias | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Po_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Poo_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Po,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Po,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195357|Q5195357]] | label = [[Porrúa]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Porrúa | label_eu = Porrúa | label_es = Porrúa | label_gl = Porrúa | label_en = Porrúa | label_nl = Porrúa | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Porr%C3%BAa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Porr%C3%BAa | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Porr%C3%BAa,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Porr%C3%BAa_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2880646|Q2880646]] | label = [[Posada (parroquia de Llanes)|Posada]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Posada | label_eu = Posada de Llanes | label_es = Posada de Llanes | label_gl = Posada | label_en = Posada | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Posada_de_Llanes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Posada_de_Llanes | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Posada,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Posada,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837776|Q837776]] | label = [[Pría]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Pría | label_ca = Pría | label_eu = Pría | label_es = Pría | label_gl = Pría | label_en = Pría | label_fr = Pría | label_de = Pría | label_nl = Pría | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADa | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADa,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADa | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%ADa }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147937|Q13147937]] | label = [[Purón]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | label_mul = Purón | label_es = Purón | label_gl = Purón | label_en = Purón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pur%C3%B3n | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pur%C3%B3n,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q15696740|Q15696740]] | label = [[Rales (parroquia de Llanes)|Rales]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Rales | label_eu = Rales (Llanes) | label_es = Rales | label_gl = Rales | label_en = Rales | label_de = Rales | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Rales_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rales_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Rales,_Llanes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Rales_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20620694|Q20620694]] | label = [[San Roque l'Acebal]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | label_mul = San Roque l'Acebal | label_ca = San Roque l'Acebal | label_eu = San Roque l'Acebal | label_es = San Roque del Acebal | label_gl = San Roque l'Acebal | label_en = San Roque l'Acebal | label_fr = San Roque l'Acebal | label_de = San Roque l'Acebal | label_pt = San Roque l'Acebal | label_nl = San Roque l'Acebal | label_it = San Roque l'Acebal | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Roque_l%27Acebal | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Roque_del_Acebal | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/San_Roque_l%27Acebal,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Roque_l%27Acebal }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3818084|Q3818084]] | label = [[Tresgrandas]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Tresgrandas | label_eu = Tresgrandas | label_es = Tresgrandas | label_gl = Tresgrandas | label_en = Tresgrandas | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Tresgrandas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tresgrandas | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Tresgrandas,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tresgrandas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148137|Q13148137]] | label = [[Vibañu (parroquia)|Vibañu]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | label_mul = Vibañu | label_ca = Vibañu | label_eu = Vibañu | label_es = Vibaño | label_gl = Vibañu | label_en = Vibañu | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Viba%C3%B1u | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viba%C3%B1o | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Viba%C3%B1u,_Llanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5194796|Q5194796]] | label = [[Vidiago (parroquia)|Vidiago]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Vidiago | label_eu = Vidiago | label_es = Vidiago | label_gl = Vidiago | label_en = Vidiago | label_pt = Vidiago | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Vidiago | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vidiago | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Vidiago,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vidiago | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Vidiago }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q978566|Q978566]] | label = [[Ḥontoria (parroquia)|Ḥontoria]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | label_mul = Ḥontoria | label_ca = Ḥontoria | label_eu = Ḥontoria | label_es = Hontoria | label_gl = Ḥontoria | label_en = Ḥontoria | label_fr = Ḥontoria | label_de = Ḥontoria | label_pt = Ḥontoria | label_nl = Ḥontoria | label_it = Ḥontoria | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%A4ontoria | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Hontoria_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%A4ontoria,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%A4ontoria }} |} == Llangréu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4863828|Q4863828]] | label = [[Barros]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_es = Barros | label_en = Barros | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Barros_(Langreo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Barros,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5119208|Q5119208]] | label = [[Ciañu]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_ca = Ciañu | label_eu = Ciañu | label_es = Ciaño | label_gl = Ciañu | label_en = Ciañu | label_fr = Ciañu | label_de = Ciañu | label_pt = Ciañu | label_nl = Ciañu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cia%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cia%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018102|Q1018102]] | label = [[La Felguera (Llangréu)|La Felguera]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_ca = La Felguera | label_eu = La Felguera | label_es = La Felguera | label_gl = La Felguera | label_en = La Felguera | label_fr = La Felguera | label_de = La Felguera | label_pt = La Felguera | label_nl = La Felguera | label_it = La Felguera | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_nl = https://nl.wikipedia.org/wiki/La_Felguera | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/La_Felguera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q10979243|Q10979243]] | label = [[La Venta (parroquia)|La Venta]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_es = La Venta | label_en = La Venta | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Venta_(Langreo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Venta,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q950996|Q950996]] | label = [[Lada (Llangréu)|Lada]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_es = Lada | label_en = Lada | label_nl = Lada | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lada_(Langreo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lada,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7322196|Q7322196]] | label = [[Riañu]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_ca = Riañu | label_eu = Riañu | label_es = Riaño | label_gl = Riañu | label_en = Riañu | label_fr = Riañu | label_de = Riañu | label_pt = Riañu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ria%C3%B1o_(Langreo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ria%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3775049|Q3775049]] | label = [[Sama (Llangréu)|Sama]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_ca = Sama | label_es = Sama | label_gl = Sama | label_en = Sama | label_nl = Sama | label_it = Sama | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Sama_(Llangr%C3%A9u) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sama | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sama,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3321981|Q3321981]] | label = [[Tiuya (parroquia)|Tiuya]] | p131 = [[Llangréu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llangréu (Asturies) | label_ca = Tiuya | label_eu = Tiuya | label_es = Tuilla | label_gl = Tiuya | label_en = Tiuya / Tuilla | label_fr = Tiuya | label_de = Tiuya | label_pt = Tiuya | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Tiuya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tuilla | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Tiuya | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tuilla }} |} == Llaviana == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5046459|Q5046459]] | label = [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_es = Carrio (Laviana) | label_en = Carrio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carrio_(Laviana) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carrio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1017831|Q1017831]] | label = [[El Condao (parroquia)|El Condao]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_ca = El Condao | label_es = El Condado | label_gl = El Condao | label_en = El Condao | label_fr = El Condao | label_de = El Condao | label_nl = El Condao | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/El_Condao | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Condado_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Condao | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/El_Condao }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q10979461|Q10979461]] | label = [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_ca = Entrialgo | label_es = Entralgo | label_gl = Entrialgo | label_en = Entrialgo | label_it = Entrialgo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Entralgo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Entrialgo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018052|Q1018052]] | label = [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_ca = La Pola Llaviana | label_es = Pola de Laviana | label_gl = La Pola Llaviana | label_en = La Pola Llaviana | label_fr = La Pola Llaviana | label_de = La Pola Llaviana | label_pt = Pola de Laviana | label_nl = La Pola Llaviana | label_it = Pola de Laviana | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/La_Pola_Llaviana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Laviana | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/La_Pola_Llaviana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Laviana | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Laviana_(Parroquia) | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Laviana | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Laviana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q650557|Q650557]] | label = [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_ca = Llorío | label_es = Lorío | label_en = Llorío | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lor%C3%ADo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llor%C3%ADo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3826738|Q3826738]] | label = [[Tiraña]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_ca = Tiraña | label_es = Tiraña | label_en = Tiraña | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Tira%C3%B1a | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tira%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3777068|Q3777068]] | label = [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_ca = Tolivia | label_es = Tolivia | label_gl = Tolivia | label_en = Tolivia | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Tolivia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tolivia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tolivia }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1520366|Q1520366]] | label = [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | p131 = [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | label_ca = Villoria | label_es = Villoria | label_en = Villoria | label_fr = Villoria | label_de = Villoria | label_nl = Villoria | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villoria_(Llaviana) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villoria_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villoria_(Laviana) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villoria_(Parroquia) }} |} == Mieres == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4875264|Q4875264]] | label = [[Baíña (parroquia)|Baíña]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Baíña | label_eu = Baíña | label_es = Baíña | label_gl = Baíña | label_en = Baíña | label_fr = Baíña | label_de = Baíña | label_pt = Baíña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ba%C3%AD%C3%B1a_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ba%C3%AD%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146976|Q13146976]] | label = [[Cuna (parroquia)|Cuna]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Cuna | label_eu = Cuna | label_es = Valdecuna | label_gl = Cuna | label_en = Cuna | label_fr = Cuna | label_de = Cuna | label_pt = Cuna | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valdecuna | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cuna_(Mieres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q16567878|Q16567878]] | label = [[Figareo (parroquia)|Figareo]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Figareo | label_eu = Figareo | label_es = Figaredo | label_gl = Figareo | label_en = Figareo | label_fr = Figareo | label_de = Figareo | label_pt = Figareo | label_it = Figareo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Figaredo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Figareo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195128|Q5195128]] | label = [[Gaḷḷegos (parroquia)|Gaḷḷegos]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Gaḷḷegos | label_eu = Gaḷḷegos | label_es = Gallegos | label_gl = Gaḷḷegos | label_en = Gaḷḷegos | label_fr = Gaḷḷegos | label_de = Gaḷḷegos | label_pt = Gaḷḷegos | label_nl = Gaḷḷegos | label_it = Gaḷḷegos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Gallegos_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ga%E1%B8%B7%E1%B8%B7egos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20618779|Q20618779]] | label = [[La Peña (parroquia)|La Peña]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = La Peña | label_eu = La Peña | label_es = La Peña | label_gl = La Peña | label_en = La Peña | label_fr = La Peña | label_pt = La Peña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Pe%C3%B1a_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Pe%C3%B1a_(Mieres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20618902|Q20618902]] | label = [[La Rebollá (parroquia)|La Rebollá]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_mul = La Rebollá | label_ca = La Rebollá | label_eu = La Rebollá | label_es = Rebollada | label_gl = La Rebollá | label_en = La Rebollá | label_fr = La Rebollá | label_de = La Rebollá | label_pt = La Rebollá | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rebollada_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Reboll%C3%A1 }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20619634|Q20619634]] | label = [[Lloreo (parroquia)|Lloreo]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_mul = Lloreo | label_ca = Lloreo | label_eu = Lloreo | label_es = Loredo | label_gl = Lloreo | label_en = Lloreo | label_fr = Lloreo | label_de = Lloreo | label_pt = Lloreo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Loredo_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lloreo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6001455|Q6001455]] | label = [[Mieres (parroquia)|Mieres]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Mieres | label_eu = Mieres | label_es = Mieres (parroquia) | label_gl = Mieres | label_en = Mieres | label_fr = Mieres | label_de = Mieres | label_pt = Mieres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mieres_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mieres_del_Cam%C3%ADn_(Asturias) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20619930|Q20619930]] | label = [[Mieres Extrarradio]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_es = Mieres (Extrarradio) | label_en = Mieres Extrarradio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mieres_(extrarradio) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q974056|Q974056]] | label = [[Santa Cruz (parroquia de Mieres)|Santa Cruz]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_es = Santa Cruz | label_gl = Santa Cruz | label_en = Santa Cruz (parroquia) | label_nl = Santa Cruz | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Cruz_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Cruz_(Mieres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198506|Q5198506]] | label = [[Santa Rosa (parroquia)|Santa Rosa]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_mul = Santa Rosa | label_es = Santa Rosa | label_en = Santa Rosa | label_nl = Santa Rosa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Rosa_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Rosa_(Mieres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20620756|Q20620756]] | label = [[Santuyano (parroquia de Mieres)|Santuyano]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Santuyano | label_eu = Santuyano | label_es = Santullano | label_gl = Santuyano | label_en = Santuyano | label_fr = Santuyano | label_de = Santuyano | label_pt = Santuyano | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santullano_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santuyano_(Mieres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q25931675|Q25931675]] | label = [[Siana (parroquia)|Siana]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Siana | label_eu = Siana | label_es = Seana | label_gl = Siana | label_en = Siana | label_fr = Siana | label_de = Siana | label_pt = Siana | label_it = Seana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Seana_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Siana,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198306|Q5198306]] | label = [[Turón]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Turón | label_es = Turón | label_gl = Turón | label_en = Turón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tur%C3%B3n_(Mieres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tur%C3%B3n,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20620890|Q20620890]] | label = [[Urbiés (parroquia)|Urbiés]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Urbiés | label_es = Urbiés | label_gl = Urbiés | label_en = Urbiés (parroquia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Urbi%C3%A9s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Urbi%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199183|Q5199183]] | label = [[Uxo (parroquia)|Uxo]] | p131 = [[Mieres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Mieres (Asturies) | label_ca = Uxo | label_eu = Uxo | label_es = Ujo | label_gl = Uxo | label_en = Uxo | label_fr = Uxo | label_de = Uxo | label_pt = Uxo | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Uxo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ujo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Uxo }} |} == Miranda == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987586|Q987586]] | label = [[Almurfe (parroquia)|Almurfe]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_es = Almurfe | label_en = Almurfe | label_fr = Almurfe | label_de = Almurfe | label_nl = Almurfe | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Almurfe | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Almurfe | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Almurfe }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q399656|Q399656]] | label = [[Augüera (parroquia)|Augüera]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_ca = Augüera | label_es = Agüera | label_en = Augüera | label_de = Agüera | label_nl = Augüera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ag%C3%BCera_(Belmonte) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Aug%C3%BCera | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ag%C3%BCera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q816109|Q816109]] | label = [[Balmonte (parroquia)|Balmonte]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_eu = Balmonte | label_es = Belmonte | label_en = Belmonte | label_fr = Belmonte | label_de = Belmonte | label_pt = Belmonte | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Balmonte_(Miranda) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Belmonte_(Belmonte_de_Miranda) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Belmonte,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Belmonte_(Miranda) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q814285|Q814285]] | label = [[Bixega (parroquia)|Bixega]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_ca = Bixega | label_eu = Bixega | label_es = Begega | label_gl = Bixega | label_en = Bixega | label_fr = Bixega | label_de = Bixega | label_pt = Bixega | label_nl = Bixega | label_it = Bixega | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Begega | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bixega | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Bixega }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q527362|Q527362]] | label = [[Castañéu (Miranda)|Castañéu]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_es = Castañedo | label_en = Castañedo | label_fr = Castañedo | label_de = Castañedo | label_nl = Castañedo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1edo_(Belmonte) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1%C3%A9u | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1edo_(Belmonte) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987600|Q987600]] | label = [[Cuevas (Miranda)|Cuevas]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_es = Cuevas | label_en = Cuevas | label_fr = Cuevas | label_de = Cuevas | label_nl = Cuevas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cuevas_(Belmonte) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cuevas,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cuevas_(Belmonte) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987695|Q987695]] | label = [[Las Estacas (parroquia)|Las Estacas]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_ca = Las Estacas | label_eu = Las Estacas | label_es = Las Estacas | label_gl = Las Estacas | label_en = Las Estacas | label_fr = Las Estacas | label_de = Las Estacas | label_pt = Las Estacas | label_nl = Las Estacas | label_it = Las Estacas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Estacas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Las_Estacas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Las_Estacas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q616485|Q616485]] | label = [[Lleiguarda (parroquia)|Lleiguarda]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_mul = Lleiguarda | label_ca = Lleiguarda | label_eu = Lleiguarda | label_es = Leiguarda | label_gl = Lleiguarda | label_en = Lleiguarda | label_fr = Lleiguarda | label_de = Lleiguarda | label_pt = Lleiguarda | label_nl = Lleiguarda | label_it = Lleiguarda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Leiguarda | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lleiguarda | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Leiguarda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987669|Q987669]] | label = [[Montoubu]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_ca = Montoubu | label_es = Montovo | label_en = Montoubu | label_fr = Montoubu | label_de = Montovo | label_nl = Montoubu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Montovo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Montoubu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Montovo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987603|Q987603]] | label = [[Quintana (parroquia)|Quintana]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_es = Quintana | label_en = Quintana | label_fr = Quintana | label_de = Quintana | label_nl = Quintana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Quintana_(Belmonte) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Quintana_(Belmonte) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Quintana_(Belmonte) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987674|Q987674]] | label = [[Samartín d'Ondes]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_ca = Samartín d'Ondes | label_es = San Martín de Ondes | label_en = San Martín de Ondes | label_fr = Samartín d'Ondes | label_de = San Martín de Ondes | label_nl = Samartín d'Ondes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Ondes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_d%27Ondes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Ondes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987626|Q987626]] | label = [[Samartín de Llodón]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_ca = Samartín de Llodón | label_es = San Martín de Lodón | label_en = Samartín de Llodón | label_fr = Samartín de Llodón | label_de = San Martín de Lodón | label_nl = Samartín de Llodón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Lod%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_de_Llod%C3%B3n | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Lod%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987649|Q987649]] | label = [[San Bartolomé (parroquia)|San Bartolomé]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_es = San Bartolomé | label_en = San Bartolomé | label_fr = San Bartolomé | label_de = San Bartolomé | label_nl = San Bartolomé | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Bartolom%C3%A9_(Belmonte) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Bartolom%C3%A9_(Belmonte) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Bartolom%C3%A9_(Belmonte) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987646|Q987646]] | label = [[Vigaña (Miranda)|Vigaña]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_es = Vigaña | label_en = Vigaña | label_fr = Vigaña | label_de = Vigaña | label_nl = Vigaña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viga%C3%B1a_(Belmonte) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Viga%C3%B1a_(Belmonte) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Viga%C3%B1a_(Belmonte) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987677|Q987677]] | label = [[Ḷḷamosu]] | p131 = [[Miranda]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Miranda (Asturies) | label_ca = Ḷḷamosu | label_es = Llamoso | label_en = Ḷḷamosu | label_fr = Ḷḷamosu | label_de = Llamoso | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llamoso | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7amosu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Llamoso }} |} == Morcín == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q644070|Q644070]] | label = [[Argame (parroquia)|Argame]] | p131 = [[Morcín]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Morcín (Asturies) | label_es = Argame | label_en = Argame | label_fr = Argame | label_de = Argame | label_nl = Argame | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Argame | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Argame | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Argame }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987616|Q987616]] | label = [[La Foz de Morcín]] | p131 = [[Morcín]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Morcín (Asturies) | label_ca = La Foz de Morcín | label_es = La Foz de Morcín | label_gl = La Foz de Morcín | label_en = La Foz de Morcín | label_fr = La Foz de Morcín | label_de = La Foz de Morcín | label_nl = La Foz de Morcín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Foz | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Foz | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/La_Foz }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6464444|Q6464444]] | label = [[La Piñera (Morcín)|La Piñera]] | p131 = [[Morcín]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Morcín (Asturies) | label_es = La Piñera (Morcín) | label_en = La Piñera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Pi%C3%B1era_(Morc%C3%ADn) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Pi%C3%B1era }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198558|Q5198558]] | label = [[Peñerúes]] | p131 = [[Morcín]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Morcín (Asturies) | label_es = Peñerudes | label_en = Peñerúes | label_nl = Peñerúes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pe%C3%B1erudes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pe%C3%B1er%C3%BAes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987634|Q987634]] | label = [[San Esteban (Morcín)|San Esteban]] | p131 = [[Morcín]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Morcín (Asturies) | label_es = San Esteban | label_en = San Esteban | label_fr = San Esteban | label_de = San Esteban | label_nl = San Esteban | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_(Morc%C3%ADn) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_(Morc%C3%ADn) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_(Morc%C3%ADn) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198921|Q5198921]] | label = [[San Sebastián (Morcín)|San Sebastián]] | p131 = [[Morcín]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Morcín (Asturies) | label_es = San Sebastián | label_en = San Sebastián | label_nl = San Sebastián | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Sebasti%C3%A1n_(Morc%C3%ADn) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Sebasti%C3%A1n_(Morc%C3%ADn) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q526601|Q526601]] | label = [[Santolaya (parroquia de Morcín)|Santolaya]] | p131 = [[Morcín]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Morcín (Asturies) | label_ca = Santa Eulalia | label_es = Santa Eulalia | label_gl = Santa Eulalia | label_en = Santolaya | label_pt = Santa Eulalia | label_nl = Santa Eulalia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Eulalia_(Morc%C3%ADn) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santolaya_(Morc%C3%ADn) }} |} == Muros == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3821533|Q3821533]] | label = [[Muros (parroquia)|Muros]] | p131 = [[Muros]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Muros (Asturies) | label_ca = Muros | label_es = Muros de Nalón | label_en = Muros de Nalón | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Muros_(parr%C3%B2quia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Muros_de_Nal%C3%B3n_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Muros_de_Nal%C3%B3n_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018065|Q1018065]] | label = [[San Esteban (Muros)|San Esteban]] | p131 = [[Muros]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Muros (Asturies) | label_ca = San Esteban | label_eu = San Esteban de Pravia | label_es = San Esteban de Pravia | label_en = San Esteban | label_fr = San Esteban | label_de = San Esteban | label_nl = San Esteban | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/San_Esteban | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_de_Pravia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_de_Pravia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_de_Pravia | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_de_Pravia }} |} == Nava == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5055867|Q5055867]] | label = [[Cecea (parroquia)|Cecea]] | p131 = [[Nava]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Nava (Asturies) | label_mul = Cecea | label_es = Ceceda | label_en = Cecea | label_nl = Ceceda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ceceda_(Nava) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cecea }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5192598|Q5192598]] | label = [[Cuenya (parroquia)|Cuenya]] | p131 = [[Nava]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Nava (Asturies) | label_es = Cuenya | label_en = Cuenya | label_fr = Cuenya | label_de = Cuenya | label_nl = Cuenya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cuenya | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cuenya }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196346|Q5196346]] | label = [[El Remediu (parroquia)|El Remediu]] | p131 = [[Nava]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Nava (Asturies) | label_ca = El Remedio | label_es = El Remedio | label_gl = El Remedio | label_en = El Remediu | label_nl = El Remedio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Remedio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Remediu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147802|Q13147802]] | label = [[Nava (parroquia)|Nava]] | p131 = [[Nava]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Nava (Asturies) | label_es = Nava (parroquia) | label_gl = Nava | label_en = Nava }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7242517|Q7242517]] | label = [[Priandi]] | p131 = [[Nava]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Nava (Asturies) | label_es = Priandi | label_en = Priandi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Priandi | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Priandi }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6152251|Q6152251]] | label = [[Tresali (parroquia)|Tresali]] | p131 = [[Nava]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Nava (Asturies) | label_es = Tresali | label_en = Tresali | label_it = Tresali | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tresali | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tresali }} |} == Navia == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2849196|Q2849196]] | label = [[Andés]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_es = Andés | label_en = Andés | label_fr = Andés | label_nl = Andés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/And%C3%A9s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/And%C3%A9s | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/And%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3330114|Q3330114]] | label = [[Anlleo (parroquia)|Anlleo]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_es = Anleo | label_gl = Anlleo | label_en = Anleo | label_nl = Anleo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Anleo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Anlleo,_Navia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Anleo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3329990|Q3329990]] | label = [[La Polavieya (parroquia)|La Polavieya]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_es = Polavieja | label_gl = La Polavieya | label_en = Polavieja | label_nl = Polavieja | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Polavieja | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Polaviella,_Navia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Polavieja }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195449|Q5195449]] | label = [[Navia (parroquia)|Navia]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_ca = Navia | label_es = Navia | label_en = Navia | label_nl = Navia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Navia_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Navia_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3330143|Q3330143]] | label = [[Piñeira (parroquia de Navia)|Piñeira]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_es = Piñera | label_gl = Piñeira | label_en = Piñera | label_nl = Piñera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Navia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1eira,_Navia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Navia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196169|Q5196169]] | label = [[Talarén (parroquia)|Talarén]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_es = Villanueva | label_gl = Villanova | label_en = Villanueva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Navia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Navia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3314267|Q3314267]] | label = [[Veiga (parroquia)|Veiga]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_ca = Puerto de Vega | label_eu = Veiga (Navia) | label_es = Puerto de Vega | label_gl = Veiga | label_en = Puerto de Vega | label_pt = Veiga | label_nl = Puerto de Vega | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Puerto_de_Vega | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Veiga_(Navia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Puerto_de_Vega | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Veiga,_Navia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Puerto_de_Vega | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Veiga_(Navia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3329949|Q3329949]] | label = [[Viḷḷapedre (parroquia)|Viḷḷapedre]] | p131 = [[Navia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Navia (Asturies) | label_es = Villapedre | label_gl = Viḷḷapedre | label_en = Villapedre | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villapedre_(Asturias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Villapedre,_Navia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villapedre }} |} == Noreña == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3776066|Q3776066]] | label = [[Ceis (Noreña)|Ceis]] | p131 = [[Noreña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Noreña (Asturies) | label_ca = Celles | label_es = Celles | label_en = Celles | label_fr = Celles | label_nl = Celles | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Celles_(Nore%C3%B1a) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Celles_(Nore%C3%B1a) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Celles_(Nore%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3776056|Q3776056]] | label = [[Noreña (parroquia)|Noreña]] | p131 = [[Noreña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Noreña (Asturies) | label_ca = Noreña | label_es = Noreña | label_en = Noreña | label_nl = Noreña | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Nore%C3%B1a_(parr%C3%B2quia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nore%C3%B1a_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Nore%C3%B1a_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3826785|Q3826785]] | label = [[Santa Marina (Noreña)|Santa Marina]] | p131 = [[Noreña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Noreña (Asturies) | label_ca = Santa Marina | label_es = Santa Marina | label_en = Santa Marina | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Santa_Marina_(Nore%C3%B1a) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Marina_(Nore%C3%B1a) }} |} == Onís == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146829|Q13146829]] | label = [[Güensucesu]] | p131 = [[Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Onís (Asturies) | label_mul = Güensucesu | label_ca = Güensucesu | label_eu = Güensucesu | label_es = Bobia | label_gl = Güensucesu | label_en = Güensucesu | label_fr = Güensucesu | label_de = Güensucesu | label_pt = Güensucesu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bobia_(On%C3%ADs) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20618946|Q20618946]] | label = [[San Antoniu (Onís)|San Antoniu]] | p131 = [[Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Onís (Asturies) | label_ca = San Antoniu | label_eu = San Antoniu | label_es = La Robellada | label_gl = San Antoniu | label_en = San Antoniu | label_fr = San Antoniu | label_de = San Antoniu | label_pt = San Antoniu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Robellada }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147836|Q13147836]] | label = [[Santolaya (Onís)|Santolaya]] | p131 = [[Onís]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Onís (Asturies) | label_es = Benia de Onís | label_en = Santa Eulalia/Santolaya }} |} == Parres == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q25931480|Q25931480]] | label = [[Bode]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_ca = Bode | label_eu = Bode | label_es = Bode | label_gl = Bode | label_en = Bode | label_fr = Bode | label_de = Bode | label_pt = Bode | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bode_(Parres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20615228|Q20615228]] | label = [[Castiellu (parroquia)|Castiellu]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu asturianu de Parres | label_ca = Castiellu | label_es = Castiello | label_en = Castiellu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Castiello_(Parres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56648555|Q56648555]] | label = [[Cayarga]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_es = Cayarga | label_en = Cayarga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cayarga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q611470|Q611470]] | label = [[Cofiñu (parroquia)|Cofiñu]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_mul = Cofiñu | label_es = Cofiño | label_en = Cofiñu | label_nl = Cofiñu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cofi%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cofi%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195242|Q5195242]] | label = [[Fíos (parroquia)|Fíos]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_ca = Fíos | label_es = Fíos | label_gl = Fíos | label_en = Fíos | label_nl = Fíos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/F%C3%ADos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/F%C3%ADos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20618615|Q20618615]] | label = [[La Güera Deu]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_ca = La Güera Deu | label_eu = La Güera Deu | label_es = Huera de Dego | label_gl = La Güera Deu | label_en = La Güera Deu | label_fr = La Güera Deu | label_de = La Güera Deu | label_pt = La Güera Deu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Huera_de_Dego }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20619217|Q20619217]] | label = [[Les Arriondes (parroquia)|Les Arriondes]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_ca = Les Arriondes | label_es = Arriondas | label_gl = Les Arriondes | label_en = Les Arriondes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198728|Q5198728]] | label = [[Llerandi (parroquia)|Llerandi]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_ca = Llerandi | label_es = Llerandi | label_en = Llerandi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llerandi | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llerandi }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56597619|Q56597619]] | label = [[Los Montes (Parres)|Los Montes]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_es = Los Montes | label_en = Los Montes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Los_Montes_(Parres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5997176|Q5997176]] | label = [[Margolles (Parres)|Margolles]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_es = Margolles (Parres) | label_en = Margolles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Margolles_(Parres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56634455|Q56634455]] | label = [[Nevares]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_es = Nevares | label_en = Nevares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nevares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56648379|Q56648379]] | label = [[Parres (parroquia de Parres)|Parres]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_es = Parres | label_en = Parres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Parres_(Parres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56648497|Q56648497]] | label = [[Pendás (parroquia)|Pendás]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_es = Pendás | label_en = Pendás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pend%C3%A1s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56648533|Q56648533]] | label = [[Santitomás]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_mul = Santitomás | label_es = Collía | label_en = Santitomás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coll%C3%ADa | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santitom%C3%A1s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56649081|Q56649081]] | label = [[Sorribes (Parres)|Sorribes]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_ca = Sorribes | label_eu = Sorribes | label_es = Sorribes | label_gl = Sorribes | label_en = Sorribes | label_fr = Sorribes | label_de = Sorribes | label_pt = Sorribes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sorribes_(Parres) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q25578712|Q25578712]] | label = [[Viabañu]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_ca = Viabañu | label_eu = Viabañu | label_es = Viabañu | label_gl = Viabañu | label_en = Viabañu | label_fr = Viabañu | label_de = Viabañu | label_pt = Viabañu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viaba%C3%B1o }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20925316|Q20925316]] | label = [[Villanueva (Parres)|Villanueva]] | p131 = [[Parres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Parres (Asturies) | label_es = Villanueva | label_en = Villanueva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Parres) }} |} == Pezós == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147875|Q13147875]] | label = [[Pezós (parroquia)|Pezós]] | p131 = [[Pezós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pezós (Asturies) | label_ca = Pezós | label_eu = Pezós | label_es = Pesoz | label_gl = Pezós | label_en = Pezós | label_fr = Pezós | label_de = Pezós | label_pt = Pezós | label_nl = Pezós | label_it = Pezós }} |} == Piloña == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q488743|Q488743]] | label = [[Anayo]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = Anayo | label_en = Anayo | label_fr = Anayo | label_de = Anayo | label_nl = Anayo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Anayo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Anayo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Anayo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q167224|Q167224]] | label = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_mul = Belonciu | label_ca = Belonciu | label_es = Beloncio | label_gl = Belonciu | label_en = Belonciu | label_fr = Beloncio | label_de = Beloncio | label_nl = Beloncio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Beloncio | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Belonciu | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Belonciu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Beloncio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q893593|Q893593]] | label = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = Borines | label_en = Borines | label_de = Borines | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Borines | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Borines | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Borines }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1054900|Q1054900]] | label = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_mul = Cerecea | label_ca = Cereceda | label_es = Cereceda | label_gl = Cereceda | label_en = Cerecea | label_de = Cereceda (Piloña) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cereceda_(Pilo%C3%B1a) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cerecea | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cereceda_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q999064|Q999064]] | label = [[Coya]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = Coya | label_gl = Coya | label_en = Coya | label_de = Coya | label_nl = Coya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coya_(Pilo%C3%B1a) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Coya_(Pilo%C3%B1a) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Coya_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q16897447|Q16897447]] | label = [[El Tozu (Piloña)|El Tozu]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_ca = El Tozu | label_es = El Tozu | label_en = El Tozu | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Tozu_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q936774|Q936774]] | label = [[Espinaréu]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_ca = Espinaréu | label_es = Espinaredo | label_gl = Espinaréu | label_en = Espinaréu | label_fr = Espinaréu | label_de = Espinaréu | label_nl = Espinaréu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Espinaredo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Espinar%C3%A9u | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Espinar%C3%A9u | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Espinaredo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q706414|Q706414]] | label = [[L'Arteosa]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_ca = L'Arteosa | label_eu = L'Arteosa | label_es = Arteosa | label_gl = L'Arteosa | label_en = L'Arteosa | label_fr = L'Arteosa | label_de = L'Arteosa | label_pt = L'Arteosa | label_nl = L'Arteosa | label_it = L'Arteosa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Artedosa | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/L%27Arteosa | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/L%E2%80%99Arteosa }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9008407|Q9008407]] | label = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_ca = L'Infiestu | label_es = Infiesto | label_gl = L'Infiestu | label_en = Infiesto | label_it = Infiesto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Antonio_(Pilo%C3%B1a) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/L%27Infiestu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1798930|Q1798930]] | label = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_ca = La Marea | label_es = La Marea | label_gl = La Marea | label_en = La Marea | label_fr = La Marea | label_de = La Marea | label_nl = La Marea | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Marea_(Pilo%C3%B1a) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Marea | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/La_Marea }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1867747|Q1867747]] | label = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_mul = Lludeña | label_es = Lludeña | label_gl = Lludeña | label_en = Lludeña | label_de = Lodeña | label_nl = Lodeña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lode%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llude%C3%B1a | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Lode%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q57389711|Q57389711]] | label = [[Los Montes (Piloña)|Los Montes]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = Los Montes | label_gl = Los Montes | label_en = Los Montes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Los_Montes_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1940936|Q1940936]] | label = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = Miyares | label_en = Miyares | label_fr = Miyares | label_de = Miyares | label_nl = Miyares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Miyares | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Miyares | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Miyares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q67216442|Q67216442]] | label = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = Pintueles | label_gl = Pintueles | label_en = Pintueles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pintueles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7271392|Q7271392]] | label = [[Ques]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = Ques | label_gl = Ques | label_en = Ques | label_nl = Ques | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ques | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ques }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1548466|Q1548466]] | label = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_es = San Román | label_gl = San Román | label_en = San Román | label_fr = San Román | label_de = San Román | label_nl = San Román | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Pilo%C3%B1a) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Pilo%C3%B1a) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86926562|Q86926562]] | label = [[San Xuan de Berbío]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña | label_es = San Xuan de Berbío | label_gl = San Xuan de Berbío | label_en = San Xuan de Berbío | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juan_de_Berb%C3%ADo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1914548|Q1914548]] | label = [[Santana de Maza]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña | label_es = Santana de Maza | label_gl = Santana de Maza | label_en = Santana de Maza | label_de = Maza (Piloña) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santana_de_Maza | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Maza_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86926703|Q86926703]] | label = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña | label_mul = Sebares | label_ca = Sebares | label_es = Sevares | label_en = Sebares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sevares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86926831|Q86926831]] | label = [[Sellón]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña | label_es = Sellón | label_gl = Sellón | label_en = Sellón | label_de = Sellón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sell%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1719328|Q1719328]] | label = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña (Asturies) | label_mul = Sorribes | label_ca = Sorribes | label_es = Sorribas | label_en = Sorribes | label_fr = Sorribes | label_de = Sorribas | label_nl = Sorribes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sorribas_(Pilo%C3%B1a) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sorribes_(Pilo%C3%B1a) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Sorribas_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86927046|Q86927046]] | label = [[Valle (parroquia)|Valle]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña | label_es = Valle | label_gl = Valle | label_en = Valle | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valle_(Pilo%C3%B1a) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86998254|Q86998254]] | label = [[Vallobal]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña | label_es = Vallobal | label_en = Vallobal | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vallobal }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86998264|Q86998264]] | label = [[Villamayor (parroquia)|Villamayor]] | p131 = [[Piloña]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Piloña | label_es = Villamayor | label_gl = Villamayor | label_en = Villamayor | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villamayor_(Pilo%C3%B1a) }} |} == Ponga == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q320906|Q320906]] | label = [[Abiegos]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga | label_es = Abiegos | label_en = Abiegos | label_fr = Abiegos | label_de = Abiegos | label_nl = Abiegos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Abiegos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Abiegos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Abiegos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1035390|Q1035390]] | label = [[Carangres (parroquia)|Carangres]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga (Asturies) | label_mul = Carangres | label_ca = Carangres | label_es = Carangas | label_en = Carangres | label_de = Carangas (Ponga) | label_pt = Carangres | label_nl = Carangres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carangas_(Ponga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carangres | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Carangres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q782774|Q782774]] | label = [[Casielles (Ponga)|Casielles]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga (Asturies) | label_es = Casielles | label_en = Casielles | label_fr = Casielles | label_de = Casielles | label_nl = Casielles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casielles | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Casielles | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Casielles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q779067|Q779067]] | label = [[Cazu (parroquia)|Cazu]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga (Asturies) | label_mul = Cazu | label_ca = Cazu | label_es = Cazo (lugar) | label_gl = Cazu | label_en = Cazu | label_de = Cazu | label_nl = Cazu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cazo_(lugar) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cazu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cazu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2219666|Q2219666]] | label = [[El Beyu]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga (Asturies) | label_mul = El Beyu | label_es = San Ignacio | label_en = El Beyu | label_de = El Beyu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Ignacio_(Ponga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Beyu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/El_Beyu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7414628|Q7414628]] | label = [[San Xuan de Beleño]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga (Asturies) | label_mul = San Xuan de Beleño | label_ca = San Xuan de Beleño | label_eu = San Xuan de Beleño | label_es = San Juan de Beleño | label_gl = San Xuan de Beleño | label_en = San Juan de Beleño | label_fr = San Xuan de Beleño | label_de = San Xuan de Beleño | label_pt = San Xuan de Beleño | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juan_de_Bele%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Xuan_de_Bele%C3%B1o }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2296516|Q2296516]] | label = [[Sobrefoz (parroquia)|Sobrefoz]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga | label_es = Sobrefoz | label_en = Sobrefoz | label_fr = Sobrefoz | label_de = Sobrefoz | label_nl = Sobrefoz | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sobrefoz | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sobrefoz | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Sobrefoz }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2393908|Q2393908]] | label = [[Tarañes (parroquia)|Tarañes]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga (Asturies) | label_mul = Tarañes | label_ca = Tarañes | label_es = Taranes | label_gl = Tarañes | label_en = Tarañes | label_fr = Tarañes | label_de = Tarañes | label_nl = Tarañes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Taranes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tara%C3%B1es | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Tara%C3%B1es }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2523138|Q2523138]] | label = [[Viegu (parroquia)|Viegu]] | p131 = [[Ponga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ponga (Asturies) | label_mul = Viegu | label_ca = Viegu | label_eu = Viegu | label_es = Viego | label_gl = Viegu | label_en = Viegu | label_fr = Viegu | label_de = Viegu | label_nl = Viegu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viego_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Viegu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Viegu }} |} == Pravia == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q625998|Q625998]] | label = [[Arangu]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_mul = Arangu | label_ca = Arangu | label_es = Arango | label_en = Arango | label_de = Arango | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Arangu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arango_(Pravia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Arango | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Arango_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q841769|Q841769]] | label = [[Cordoveiru (parroquia)|Cordoveiru]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_mul = Cordoveiru | label_ca = Cordoveiru | label_es = Cordovero | label_en = Cordovero | label_fr = Cordovero | label_de = Cordovero | label_nl = Cordovero | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Cordoveiru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cordovero | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cordovero | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cordovero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842439|Q842439]] | label = [[Courias (parroquia de Pravia)|Courias]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_mul = Courias | label_ca = Courias | label_es = Corias | label_en = Corias | label_de = Corias | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Courias | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Corias_(Pravia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Corias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Corias_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q841871|Q841871]] | label = [[Escuréu (parroquia)|Escuréu]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia, Asturies | label_mul = Escuréu | label_ca = Escuréu | label_es = Escoredo | label_en = Escoredo | label_fr = Escoredo | label_de = Escoredo | label_nl = Escoredo | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Escur%C3%A9u | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Escoredo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Escoredo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Escoredo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842057|Q842057]] | label = [[Folgueras (parroquia)|Folgueras]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia, Asturies | label_ca = Folgueras | label_es = Folgueras | label_en = Folgueras | label_fr = Folgueras | label_de = Folgueras | label_nl = Folgueras | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Folgueras_(Pravia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Folgueras_(Pravia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Folgueras_(Pravia) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Folgueras_(Pravia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1660977|Q1660977]] | label = [[Inclán (parroquia)|Inclán]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Inclán | label_es = Inclán | label_en = Inclán | label_fr = Inclán | label_de = Inclán | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Incl%C3%A1n | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Incl%C3%A1n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Incl%C3%A1n | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Incl%C3%A1n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q985439|Q985439]] | label = [[Muros (Pravia)|Muros]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia, Asturies | label_ca = Muros | label_es = Somado | label_gl = Somao | label_en = Somao | label_fr = Somao | label_de = Somao | label_nl = Somao | label_it = Somao | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Muros_(Pravia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Somado | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Somao | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Somao }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842580|Q842580]] | label = [[Pravia (parroquia)|Pravia]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Pravia | label_es = Pravia | label_en = Pravia | label_fr = Pravia | label_de = Pravia | label_nl = Pravia | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Pravia_(parr%C3%B2quia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pravia_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pravia_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pravia_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q138295|Q138295]] | label = [[Pronga (parroquia)|Pronga]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Pronga | label_es = Pronga | label_en = Pronga | label_fr = Pronga | label_de = Pronga | label_nl = Pronga | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Pronga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pronga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pronga | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pronga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842061|Q842061]] | label = [[Quinzanas]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Quinzanas | label_es = Quinzanas | label_en = Quinzanas | label_fr = Quinzanas | label_de = Quinzanas | label_nl = Quinzanas | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Quinzanas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Quinzanas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Quinzanas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Quinzanas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842589|Q842589]] | label = [[San Damías (parroquia)|San Damías]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia, Asturies | label_mul = San Damías | label_ca = San Damías | label_es = Sandamías | label_en = Sandamías | label_fr = Sandamías | label_de = Sandamías | label_nl = Sandamías | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/San_Dam%C3%ADas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sandam%C3%ADas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sandam%C3%ADas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Sandam%C3%ADas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842570|Q842570]] | label = [[Santianes (parroquia de Pravia)|Santianes]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Santianes | label_es = Santianes | label_gl = Santianes | label_en = Santianes | label_fr = Santianes | label_de = Santianes | label_nl = Santianes | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Pravia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Pravia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Santianes_de_Pravia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santianes,_Pravia | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Pravia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842556|Q842556]] | label = [[Selgas]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Selgas | label_es = Selgas | label_en = Selgas | label_fr = Selgas | label_de = Selgas | label_nl = Selgas | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Selgas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Selgas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Selgas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Selgas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842565|Q842565]] | label = [[Villafría (parroquia)|Villafría]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Villafría | label_es = Villafría | label_en = Villafría | label_fr = Villafría | label_de = Villafría | label_pt = Villafría | label_nl = Villafría | label_it = Villafría | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villafr%C3%ADa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villafr%C3%ADa_(Pravia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villafr%C3%ADa | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villafr%C3%ADa_(Asturien) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q842560|Q842560]] | label = [[Villavaler]] | p131 = [[Pravia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Pravia (Asturies) | label_ca = Villavaler | label_es = Villavaler | label_en = Villavaler | label_fr = Villavaler | label_de = Villavaler | label_nl = Villavaler | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Villavaler | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villavaler | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villavaler | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villavaler }} |} == Proaza == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4854728|Q4854728]] | label = [[Banduxu (parroquia)|Banduxu]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Banduxu | label_ca = Banduxu | label_eu = Banduxu | label_es = Bandujo | label_gl = Banduxu | label_en = Banduxu | label_fr = Banduxu | label_de = Banduxu | label_pt = Banduxu | label_nl = Banduxu | label_it = Banduxu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bandujo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Banduxu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5037695|Q5037695]] | label = [[Caranga]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Caranga | label_es = Caranga | label_en = Caranga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caranga_(Proaza) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caranga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196372|Q5196372]] | label = [[Llinares (parroquia de Proaza)|Llinares]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Llinares | label_ca = Llinares | label_eu = Llinares | label_es = Linares | label_gl = Llinares | label_en = Llinares | label_fr = Llinares | label_de = Llinares | label_pt = Llinares | label_it = Llinares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Linares_(Proaza) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llinares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7246802|Q7246802]] | label = [[Proacina (parroquia)|Proacina]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Proacina | label_es = Proacina | label_en = Proacina | label_fr = Proacina | label_de = Proacina | label_pt = Proacina | label_nl = Proacina | label_it = Proacina | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Proacina | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Proacina }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7246842|Q7246842]] | label = [[Proaza (parroquia)|Proaza]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Proaza | label_es = Proaza | label_en = Proaza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Proaza_(parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196133|Q5196133]] | label = [[Samartín (parroquia de Proaza)|Samartín]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Samartín | label_ca = Samartín | label_eu = Samartín | label_es = San Martín | label_gl = Samartín | label_en = San Martín | label_nl = San Martín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_(Proaza) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_(Proaza) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195415|Q5195415]] | label = [[Sograndiu]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Sograndiu | label_ca = Sograndiu | label_eu = Sograndiu | label_es = Sograndio | label_gl = Sograndiu | label_en = Sograndio | label_fr = Sograndiu | label_de = Sograndiu | label_pt = Sograndiu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sograndio_(Proaza) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sograndio_(Proaza) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7835760|Q7835760]] | label = [[Trespena]] | p131 = [[Proaza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Proaza (Asturies) | label_mul = Trespena | label_ca = Trespena | label_es = Trespena | label_en = Trespena | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Traspe%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trespena }} |} == Quirós == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q700265|Q700265]] | label = [[Arroxo (parroquia)|Arroxo]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Arroxo | label_ca = Arroxo | label_eu = Arroxo | label_es = Arrojo | label_gl = Arroxo | label_en = Arroxo | label_fr = Arroxo | label_de = Arroxo | label_pt = Arroxo | label_nl = Arroxo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arrojo_(Quir%C3%B3s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Arroxo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Arroxo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q822023|Q822023]] | label = [[Bermiego (parroquia)|Bermiego]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Bermiego | label_es = Bermiego | label_en = Bermiego | label_fr = Bermiego | label_de = Bermiego | label_nl = Bermiego | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bermiego | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bermiego | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Bermiego }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018844|Q1018844]] | label = [[Bárzana (parroquia de Quirós)|Bárzana]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Bárzana | label_es = Bárzana | label_gl = Bárzana | label_en = Bárzana | label_fr = Bárzana | label_de = Bárzana | label_nl = Bárzana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1rzana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1rzana | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1rzana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1046804|Q1046804]] | label = [[Casares (parroquia)|Casares]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_es = Casares (Quirós) | label_en = Casares | label_de = Casares (Quirós) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casares_(Quir%C3%B3s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Casares,_Asturias | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Casares_(Quir%C3%B3s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1866852|Q1866852]] | label = [[Chanuces (parroquia)|Chanuces]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Chanuces | label_ca = Chanuces | label_eu = Chanuces | label_es = Llanuces | label_gl = Chanuces | label_en = Chanuces | label_fr = Chanuces | label_de = Chanuces | label_pt = Chanuces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llanuces | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Chanuces | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Chanuces }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1091794|Q1091794]] | label = [[Cinfuegos (parroquia)|Cinfuegos]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_8a42b0f51bc3361ed6b07066b4be540e">https://sede.asturias.es/Asturias/descargas/toponimia/quiros.pdf</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Cinfuegos | label_ca = Cinfuegos | label_eu = Cinfuegos | label_es = Cienfuegos (Quirós) | label_en = Cinfuegos | label_fr = Cinfuegos | label_de = Cienfuegos (Quirós) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cienfuegos_(Quir%C3%B3s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cinfuegos | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Cienfuegos_(Quir%C3%B3s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q987644|Q987644]] | label = [[Las Agüeras (parroquia)|Las Agüeras]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Las Agüeras | label_es = Las Agüeras | label_en = Las Agüeras | label_fr = Las Agüeras | label_de = Las Agüeras | label_nl = Las Agüeras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Ag%C3%BCeras | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Las_Ag%C3%BCeras | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Las_Ag%C3%BCeras }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1569393|Q1569393]] | label = [[Murieḷḷos (parroquia)|Murieḷḷos]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Murieḷḷos | label_ca = Murieḷḷos | label_eu = Murieḷḷos | label_es = Muriellos | label_gl = Murieḷḷos | label_en = Murieḷḷos | label_fr = Murieḷḷos | label_de = Murieḷḷos | label_pt = Murieḷḷos | label_nl = Murieḷḷos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Muriellos | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Murie%E1%B8%B7%E1%B8%B7os | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Murie%E1%B8%B7%E1%B8%B7os }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q935168|Q935168]] | label = [[Nimbra]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Nimbra | label_es = Nimbra | label_en = Nimbra | label_fr = Nimbra | label_de = Nimbra | label_nl = Nimbra | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nimbra | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Nimbra | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Nimbra }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2066893|Q2066893]] | label = [[Pedroveya (parroquia)|Pedroveya]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Pedroveya | label_es = Pedroveya | label_en = Pedroveya | label_fr = Pedroveya | label_de = Pedroveya | label_nl = Pedroveya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pedroveya | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pedroveya | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Pedroveya }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2148600|Q2148600]] | label = [[Ricao (parroquia)|Ricao]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Ricao | label_ca = Ricao | label_eu = Ricao | label_es = Ricabo (Quirós) | label_gl = Ricao | label_en = Ricabo | label_fr = Ricao | label_de = Ricao | label_pt = Ricao | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ricabo_(Quir%C3%B3s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ricao | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ricao }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1628504|Q1628504]] | label = [[Salceo (parroquia)|Salceo]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Salceo | label_ca = Salceo | label_eu = Salceo | label_es = Salcedo | label_gl = Salceo | label_en = Salceo | label_fr = Salceo | label_de = Salceo | label_pt = Salceo | label_nl = Salceo | label_it = Salceo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Salcedo_(Quir%C3%B3s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Salceo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Salceo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1496651|Q1496651]] | label = [[Ḷḷindes (parroquia)|Ḷḷindes]] | p131 = [[Quirós]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Quirós (Asturies) | label_mul = Ḷḷindes | label_ca = Ḷḷindes | label_eu = Ḷḷindes | label_es = Lindes | label_gl = Ḷḷindes | label_en = Ḷḷindes | label_fr = Ḷḷindes | label_de = Lindes | label_pt = Ḷḷindes | label_nl = Ḷḷindes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lindes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7indes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7indes }} |} == Ribedeva == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q591287|Q591287]] | label = [[Colombres (parroquia)|Colombres]] | p131 = [[Ribedeva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribedeva (Asturies) | label_ca = Colombres | label_eu = Colombres (Ribadedeva) | label_es = Colombres | label_en = Colombres | label_fr = Colombres | label_de = Colombres | label_nl = Colombres | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Colombres_(Ribadedeva) | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Colombres_(Ribadedeva) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Colombres_(Ribadedeva) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Colombres_(Ribadedeva) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Colombres_(Ribadedeva) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q850316|Q850316]] | label = [[Noriega (parroquia)|Noriega]] | p131 = [[Ribedeva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribedeva (Asturies) | label_es = Noriega | label_en = Noriega | label_fr = Noriega | label_de = Noriega | label_nl = Noriega | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Noriega_(Ribadedeva) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Noriega_(Ribadedeva) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Noriega_(Ribadedeva) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q850303|Q850303]] | label = [[San Juan (parroquia)|San Juan]] | p131 = [[Ribedeva]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribedeva (Asturies) | label_es = Villanueva | label_en = Villanueva | label_fr = Villanueva | label_de = Villanueva | label_nl = Villanueva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juan_(Ribadedeva) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Ribadedeva) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Ribadedeva) }} |} == Ribeseya == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4891082|Q4891082]] | label = [[Berbes]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_es = Berbes | label_en = Berbes | label_nl = Berbes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Berbes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Berbes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5147046|Q5147046]] | label = [[Collera (parroquia)|Collera]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_ca = Collera | label_es = Collera | label_en = Collera | label_nl = Collera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Collera | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Collera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6550273|Q6550273]] | label = [[Llinares (parroquia de Ribeseya)|Llinares]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_es = Linares (Ribadesella) | label_en = Llinares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Linares_(Ribadesella) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llinares,_Ribadesella }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6913061|Q6913061]] | label = [[Moru (Ribeseya)|Moru]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_es = Moro (Ribadesella) | label_en = Moru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Moro_(Ribadesella) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Moru,_Ribadesella }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6107915|Q6107915]] | label = [[Ribeseya (parroquia)|Ribeseya]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_ca = Ribeseya | label_eu = Ribeseya | label_es = Ribadesella | label_gl = Ribeseya | label_en = Ribeseya | label_fr = Ribeseya | label_de = Ribeseya | label_pt = Ribeseya | label_nl = Ribeseya | label_it = Ribeseya | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Ribadesella_(parr%C3%B2quia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ribadesella_(parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7876783|Q7876783]] | label = [[Samiguel d'Ucio]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_ca = Samiguel d'Ucio | label_es = Ucio | label_en = Ucio | label_fr = Samiguel d'Ucio | label_nl = Samiguel d'Ucio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ucio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samiguel_d%27Ucio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6511518|Q6511518]] | label = [[San Esteban (parroquia de Ribeseya)|San Esteban]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_es = Leces | label_en = San Esteban | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Leces | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Esteban,_Ribadesella }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7420413|Q7420413]] | label = [[Santianes del Agua]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_ca = Santianes del Agua | label_es = Santianes (Ribadesella) | label_gl = Santianes | label_en = Santianes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Ribadesella) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santianes_del_Agua }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9016652|Q9016652]] | label = [[Xuncu (parroquia)|Xuncu]] | p131 = [[Ribeseya]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ribeseya (Asturies) | label_ca = Xuncu | label_eu = Xuncu | label_es = Junco (Ribadesella) | label_gl = Xuncu | label_en = Xuncu | label_fr = Xuncu | label_de = Xuncu | label_pt = Xuncu | label_nl = Xuncu | label_it = Xuncu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Junco_(Ribadesella) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Xuncu }} |} == Riosa == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q86999323|Q86999323]] | label = [[Riosa (parroquia)|Riosa]] | p131 = [[Riosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = única parroquia del conceyu homónimu | label_es = Riosa | label_en = Riosa }} |} == Salas == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7415360|Q7415360]] | label = [[Aciana (parroquia)|Aciana]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_mul = Aciana | label_es = San Vicente (Salas) | label_en = Aciana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Vicente_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Aciana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4708869|Q4708869]] | label = [[Alava (parroquia)|Alava]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Alava | label_en = Alava | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/%C3%81lava_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Alava_(Salas) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4787983|Q4787983]] | label = [[Ardesaldu (parroquia)|Ardesaldu]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_ca = Ardesaldu | label_es = Ardesaldo | label_en = Ardesaldu | label_nl = Ardesaldu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ardesaldo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ardesaldu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q386229|Q386229]] | label = [[Boudenaya (parroquia)|Boudenaya]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_ca = Boudenaya | label_eu = Boudenaya | label_es = Bodenaya | label_en = Boudenaya | label_nl = Boudenaya | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Boudenaya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bodenaya | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Boudenaya }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5028824|Q5028824]] | label = [[Camuñu]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_ca = Camuñu | label_es = Camuño | label_en = Camuño | label_nl = Camuñu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Camu%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Camu%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5064525|Q5064525]] | label = [[Cermoñu (parroquia)|Cermoñu]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Cermoño | label_en = Cermoño | label_nl = Cermoño | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cermo%C3%B1o | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cermo%C3%B1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5171582|Q5171582]] | label = [[Corniana (parroquia)|Corniana]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_ca = Corniana | label_eu = Corniana | label_es = Cornellana | label_gl = Corniana | label_en = Cornellana | label_fr = Corniana | label_nl = Corniana | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Curniana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cornellana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cornellana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q533464|Q533464]] | label = [[Doriga (parroquia)|Doriga]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Santa Eulalia de las Dorigas | label_en = Santa Eulalia de la Dóriga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Eulalia_de_las_Dorigas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Doriga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5577094|Q5577094]] | label = [[Godán (parroquia)|Godán]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Godán | label_en = Godán | label_nl = Godán | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/God%C3%A1n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/God%C3%A1n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5987731|Q5987731]] | label = [[Idarga (parroquia)|Idarga]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_eu = Idarga | label_es = Idarga | label_en = Idarga | label_nl = Idarga | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Idarga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Idarga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Idarga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2900501|Q2900501]] | label = [[La Espina (parroquia)|La Espina]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = La Espina | label_en = La Espina | label_nl = La Espina | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Espina_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Espina }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6485497|Q6485497]] | label = [[Llaniu]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_mul = Llaniu | label_ca = Llaniu | label_es = Láneo | label_en = Llaniu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1neo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llaniu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195070|Q5195070]] | label = [[Llinares (Salas)|Llinares]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_ca = Linares | label_es = Linares | label_gl = Linares | label_en = Linares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Linares_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llinares_(Salas) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6744105|Q6744105]] | label = [[Maecina (parroquia)|Maecina]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Mallecina | label_en = Mallecina | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mallecina | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Maecina }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6744159|Q6744159]] | label = [[Maeza (parroquia)|Maeza]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_mul = Maeza | label_es = Malleza | label_en = Malleza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Malleza | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Maeza }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195343|Q5195343]] | label = [[Miera (Salas)|Miera]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_ca = Miera | label_es = Millara | label_en = Millara | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Millara | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Miera_(Salas) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195527|Q5195527]] | label = [[Prieiru (parroquia)|Prieiru]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Priero | label_en = Priero | label_nl = Priero | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Priero_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Prieiru }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7403690|Q7403690]] | label = [[Salas (parroquia)|Salas]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Salas (parroquia) | label_en = Salas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Salas_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Salas_(parish) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7413814|Q7413814]] | label = [[San Esteban (parroquia de Salas)|San Esteban]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = San Esteban de las Dorigas | label_en = San Esteban de la Dóriga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_de_las_Dorigas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Esteban_de_la_D%C3%B3riga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7414663|Q7414663]] | label = [[San Xustu (parroquia)|San Xustu]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = San Justo de las Dórigas | label_en = San Xustu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Justo_de_las_Dorigas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Xustu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7420388|Q7420388]] | label = [[Santiagu la Barca]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_ca = Santiagu la Barca | label_es = Santiago de la Barca | label_en = Santiago de la Barca | label_nl = Santiagu la Barca | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santiago_de_la_Barca | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santiagu_la_Barca }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7413280|Q7413280]] | label = [[Santolín (parroquia)|Santolín]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = San Antolín de las Dorigas | label_en = San Antolín de la Dóriga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Antol%C3%ADn_de_las_Dorigas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santol%C3%ADn }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7420725|Q7420725]] | label = [[Santuyanu (parroquia de Salas)|Santuyanu]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Santullano (Salas) | label_en = Santullano | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santullano_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santuyanu_(Salas) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196266|Q5196266]] | label = [[Soutu los Infantes]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_mul = Soutu los Infantes | label_es = Soto de los Infantes | label_en = Soto de los Infantes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Soto_de_los_Infantes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Soutu_los_Infantes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q968704|Q968704]] | label = [[Viescas (parroquia)|Viescas]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Viescas | label_en = Viescas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viescas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Viescas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q16897599|Q16897599]] | label = [[Villamar (Salas)|Villamar]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Villamar | label_en = Villamar | label_fr = Villamar | label_de = Villamar | label_nl = Villamar | label_it = Villamar | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villamar_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villamar_(Salas) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7930981|Q7930981]] | label = [[Villazón]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_es = Villazón (Salas) | label_en = Villazon | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villaz%C3%B3n_(Salas) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villaz%C3%B3n_(Salas) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6502749|Q6502749]] | label = [[Ḷḷaviu (parroquia)|Ḷḷaviu]] | p131 = [[Salas]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Salas (Asturies) | label_mul = Ḷḷaviu | label_ca = Ḷḷaviu | label_es = Lavio | label_en = Lavio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lavio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7aviu }} |} == Samartín d'Ozcos == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1658719|Q1658719]] | label = [[Eilao (Ozcos)|Eilao]] | p131 = [[Samartín d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín d&#39;Ozcos (Asturies) | label_es = Illano | label_gl = Eilao | label_en = Illano | label_de = Illano | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Illano_(San_Mart%C3%ADn_de_Oscos) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Illano_(Oscos) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Illano_(Oscos) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1799435|Q1799435]] | label = [[Labiaróu (parroquia)|Labiaróu]] | p131 = [[Samartín d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín d&#39;Ozcos (Asturies) | label_ca = Labiaróu | label_es = Labiarón | label_gl = Labiaróu | label_en = Labiarón | label_fr = Labiaróu | label_de = Labiarón | label_nl = Labiaróu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Labiar%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Labiar%C3%B3n | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Labiar%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q75273104|Q75273104]] | label = [[Pezós (Ozcos)|Pezós]] | p131 = [[Samartín d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín d&#39;Ozcos, Asturies | label_ca = Pezós | label_es = Pesoz | label_gl = Pezós | label_en = Pezós | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pesoz_(San_Mart%C3%ADn_de_Oscos) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q75291592|Q75291592]] | label = [[Samartín (Ozcos)|Samartín]] | p131 = [[Samartín d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín d&#39;Ozcos, Asturies | label_es = Oscos | label_gl = Samartín | label_en = Samartín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Oscos_(parroquia) }} |} == Samartín del Rei Aurelio == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4926481|Q4926481]] | label = [[Blimea (parroquia)|Blimea]] | p131 = [[Samartín del Rei Aurelio]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín del Rei Aurelio (Asturies) | label_ca = Blimea | label_es = Blimea | label_gl = Blimea | label_en = Blimea | label_fr = Blimea | label_de = Blimea | label_nl = Blimea | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Blimea | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Blimea | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Blimea }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q939411|Q939411]] | label = [[Cocañín (parroquia)|Cocañín]] | p131 = [[Samartín del Rei Aurelio]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín del Rei Aurelio (Asturies) | label_ca = Cocañín | label_es = Cocañín | label_en = Cocañín | label_nl = Cocañín | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Coca%C3%B1%C3%ADn | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coca%C3%B1%C3%ADn | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Coca%C3%B1%C3%ADn }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9333093|Q9333093]] | label = [[Samartín (parroquia de Samartín del Rei Aurelio)|Samartín]] | p131 = [[Samartín del Rei Aurelio]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín del Rei Aurelio (Asturies) | label_ca = Samartín | label_es = San Martín | label_en = Samartín | label_fr = Samartín | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rey_Aurelio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2891701|Q2891701]] | label = [[San Andrés de Llinares]] | p131 = [[Samartín del Rei Aurelio]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín del Rei Aurelio (Asturies) | label_ca = San Andrés de Llinares | label_es = Linares | label_en = San Andrés de Llinares | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/San_Andr%C3%A9s_de_Llinares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Linares_(San_Mart%C3%ADn_del_Rey_Aurelio) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Andr%C3%A9s_de_Llinares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3494183|Q3494183]] | label = [[Santa Bárbola]] | p131 = [[Samartín del Rei Aurelio]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Samartín del Rei Aurelio (Asturies) | label_ca = Santa Bárbola | label_es = Santa Bárbara | label_gl = Santa Bárbola | label_en = Santa Bárbola | label_nl = Santa Bárbara | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Santa_B%C3%A1rbola | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_B%C3%A1rbara_(San_Mart%C3%ADn_del_Rey_Aurelio) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_B%C3%A1rbara_(San_Mart%C3%ADn) }} |} == San Tiso d'Abres == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9073731|Q9073731]] | label = [[San Tiso (San Tiso d'Abres)|San Tiso]] | p131 = [[San Tiso d'Abres]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de San Tiso d&#39;Abres (Asturies) | label_ca = San Tiso | label_es = San Salvador | label_en = San Tiso | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_(San_Tirso_de_Abres) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Tiso }} |} == Santalla d'Ozcos == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q55804835|Q55804835]] | label = [[Santalla (parroquia)|Santalla]] | p131 = [[Santalla d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Santalla d&#39;Ozcos (Asturies) | label_es = Santa Eulalia de Oscos | label_en = Santalla }} |} == Santo Adriano == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5049632|Q5049632]] | label = [[Castañeo'l Monte (parroquia)|Castañeo'l Monte]] | p131 = [[Santo Adriano]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Santo Adriano (Asturies) | label_ca = Castañeo'l Monte | label_eu = Castañeo'l Monte | label_es = Castañedo del Monte | label_gl = Castañeo'l Monte | label_en = Castañeo'l Monte | label_fr = Castañeo'l Monte | label_de = Castañeo'l Monte | label_pt = Castañeo'l Monte | label_nl = Castañeo'l Monte | label_it = Castañeo'l Monte | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1edo_del_Monte | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1eo%27l_Monte }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198591|Q5198591]] | label = [[Llavares (parroquia)|Llavares]] | p131 = [[Santo Adriano]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Santo Adriano (Asturies) | label_ca = Llavares | label_eu = Llavares | label_es = Lavares | label_gl = Llavares | label_en = Llavares | label_fr = Llavares | label_pt = Llavares | label_nl = Llavares | label_it = Llavares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lavares | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llavares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198300|Q5198300]] | label = [[Tuñón (parroquia)|Tuñón]] | p131 = [[Santo Adriano]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Santo Adriano (Asturies) | label_es = Tuñón | label_en = Tuñón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tu%C3%B1%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tu%C3%B1%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198455|Q5198455]] | label = [[Villanueva (Santo Adriano)|Villanueva]] | p131 = [[Santo Adriano]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref><ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Santo Adriano (Asturies) | label_ca = Villanueva | label_eu = Villanueva | label_es = Villanueva | label_gl = Villanueva | label_en = Villanueva | label_fr = Villanueva | label_de = Villanueva | label_pt = Villanueva | label_nl = Villanueva | label_it = Villanueva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Santo_Adriano) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Santo_Adriano) }} |} == Sariegu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6966535|Q6966535]] | label = [[Narzana]] | p131 = [[Sariegu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sariegu (Asturies) | label_es = Narzana | label_gl = Narzana | label_en = Narzana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Narzana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Narzana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198398|Q5198398]] | label = [[San Román (parroquia de Sariegu)|San Román]] | p131 = [[Sariegu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sariegu (Asturies) | label_es = San Román | label_gl = San Román | label_en = San Román | label_nl = San Román | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Sariego) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Rom%C3%A1n_(Sariego) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198909|Q5198909]] | label = [[Santiago (Sariegu)|Santiago]] | p131 = [[Sariegu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sariegu (Asturies) | label_es = Santiago | label_gl = Santiago | label_en = Santiago | label_nl = Santiago | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santiago_(Sariego) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santiago_(Sariego) }} |} == Siero == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5702269|Q5702269]] | label = [[Aramil]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Aramil | label_en = Aramil (Siero) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Aramil | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Aramil_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5703850|Q5703850]] | label = [[Argüeyes]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Argüelles | label_en = Argüelles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arg%C3%BCelles_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6120823|Q6120823]] | label = [[Carbayín (parroquia)|Carbayín]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Carbayín | label_eu = Carbayín | label_es = Santiago Arenas | label_gl = Carbayín | label_en = Carbayín | label_fr = Carbayín | label_it = Carbayín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santiago_Arenas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5760238|Q5760238]] | label = [[Ceis (Siero)|Ceis]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Ceis | label_eu = Ceis | label_es = Celles | label_gl = Ceis | label_en = Celles / Ceis | label_fr = Ceis | label_de = Ceis | label_pt = Ceis | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Celles_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3777087|Q3777087]] | label = [[Collao]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Collao | label_eu = Collao | label_es = Collado | label_en = Collao | label_nl = Collao | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Collao_(Siero) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Collado_(Siero) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Collao }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6119095|Q6119095]] | label = [[El Cuto (parroquia)|El Cuto]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = San Juan Arenas | label_en = El Cuto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Juan_Arenas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3824955|Q3824955]] | label = [[Feleches (Siero)|Feleches]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Feleches | label_es = Feleches | label_en = Feleches | label_nl = Feleches | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Feleches | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Feleches | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Feleches }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5884737|Q5884737]] | label = [[Granda (parroquia)|Granda]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Granda | label_en = Granda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Granda_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5896826|Q5896826]] | label = [[Hevia (Siero)|Hevia]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Hevia | label_gl = Hevia | label_en = Hevia | label_fr = Hevia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Hevia_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6461560|Q6461560]] | label = [[La Carrera (parroquia)|La Carrera]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = La Carrera | label_es = La Carrera | label_en = La Carrera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Carrera_(Siero) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Carrera_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195027|Q5195027]] | label = [[La Collá (Siero)|La Collá]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = La Collá | label_eu = La Collá | label_es = La Collada | label_en = La Collá | label_nl = La Collá | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/La_Coll%C3%A1_(Siero) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Collada_(Siero) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Coll%C3%A1,_Siero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5964657|Q5964657]] | label = [[La Paranza]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = La Paranza | label_en = La Paranza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Paranza }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018362|Q1018362]] | label = [[La Pola Siero]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = La Pola Siero | label_es = Pola de Siero | label_gl = A Pola de Siero | label_en = La Pola Siero | label_fr = La Pola Siero | label_de = La Pola Siero | label_nl = La Pola Siero | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/La_Pola_Siero | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Siero | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Siero | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Pola_Siero | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/La_Pola_Siero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6544222|Q6544222]] | label = [[Lieres]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Lieres | label_gl = Lieres | label_en = Lieres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lieres | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lieres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5976482|Q5976482]] | label = [[Llimanes (Siero)|Llimanes]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Llimanes | label_eu = Llimanes | label_es = Limanes | label_gl = Llimanes | label_en = Llimanes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Limanes_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3822464|Q3822464]] | label = [[Llugones (parroquia)|Llugones]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Llugones | label_eu = Lugones | label_es = Lugones | label_gl = Lugones | label_en = Lugones/Llugones | label_fr = Lugones | label_de = Lugones | label_pt = Lugones | label_nl = Lugones | label_it = Lugones | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Llugones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lugones_(Siero) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Lugones,_Siero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q10876864|Q10876864]] | label = [[Marcenao]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Marcenado | label_eu = Marcenado | label_es = Marcenado | label_gl = Marcenado | label_en = Marcenao | label_fr = Marcenado | label_de = Marcenado | label_pt = Marcenado | label_it = Marcenado | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Marcenado }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6034980|Q6034980]] | label = [[Muñó]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Muñó | label_en = Muñó | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%B3_(Siero) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3825126|Q3825126]] | label = [[Samartindianes]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Samartindianes | label_eu = Samartindianes | label_es = Anes | label_en = Samartindianes | label_fr = Samartindianes | label_nl = Samartindianes | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Samartindianes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Anes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samartindianes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5657800|Q5657800]] | label = [[Samartino]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_mul = Samartino | label_ca = Samartino | label_es = Vega de Poja | label_gl = Samartino | label_en = Samartino | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vega_de_Poja | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samartino }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198602|Q5198602]] | label = [[Samiguel (parroquia de Siero)|Samiguel]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Barreda | label_en = Samiguel | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Barreda_(Siero) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samiguel }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6120506|Q6120506]] | label = [[Santa Marina (Siero)|Santa Marina]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_es = Santa Marina de Cuclillos | label_en = Santa Marina de Cuclillos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Marina_de_Cuclillos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9074086|Q9074086]] | label = [[Santa Marta Carbayín]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Santa Marta Carbayín | label_eu = Santa Marta Carbayín | label_es = Santa Marta Carbayín | label_en = Santa Marta Carbayín | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Santa_Marta_Carbay%C3%ADn | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Marta_Carbay%C3%ADn }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198269|Q5198269]] | label = [[Santolaya de Vixil]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Santolaya de Vixil | label_es = Santa Eulalia de Vigil | label_en = Santolaya de Vixil | label_fr = Santolaya de Vixil | label_de = Santolaya de Vixil | label_nl = Santolaya de Vixil | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Eulalia_de_Vigil | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santolaya_de_Vixil }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3826453|Q3826453]] | label = [[Tiñana]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Tiñana | label_es = Tiñana | label_en = Tiñana | label_it = Tiñana | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Ti%C3%B1ana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ti%C3%B1ana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ti%C3%B1ana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3823930|Q3823930]] | label = [[Trespando]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Trespando | label_eu = Trespando | label_es = Traspando | label_en = Trespando | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Trespando | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Traspando | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trespando }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5730907|Q5730907]] | label = [[Valbona (parroquia de Siero)|Valbona]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Valbona | label_eu = Valbona | label_es = Bobes | label_gl = Valbona | label_en = Valbona | label_fr = Valbona | label_pt = Bobes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bobes | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Bobes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3824515|Q3824515]] | label = [[Valdesoto]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Valdesoto | label_es = Valdesoto | label_en = Valdesoto | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Valdesoto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valdesoto | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Valdesoto }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9093626|Q9093626]] | label = [[Viella (parroquia de Siero)|Viella]] | p131 = [[Siero]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Siero (Asturies) | label_ca = Viella (Siero) | label_es = Viella | label_gl = Viella | label_en = Viella | label_fr = Viella | label_de = Viella | label_pt = Viella | label_nl = Viella | label_it = Viella | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Viella_(Siero) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Viella_(Siero) }} |} == Sobrescobiu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5968739|Q5968739]] | label = [[Llaíñes (parroquia)|Llaíñes]] | p131 = [[Sobrescobiu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sobrescobiu (Asturies) | label_ca = Llaíñes | label_eu = Llaíñes | label_es = Ladines (Sobrescobio) | label_gl = Llaíñes | label_en = Ladines | label_fr = Llaíñes | label_de = Llaíñes | label_pt = Llaíñes | label_nl = Llaíñes | label_it = Llaíñes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ladines_(Sobrescobio) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ladines }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837805|Q837805]] | label = [[Oviñana]] | p131 = [[Sobrescobiu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sobrescobiu (Asturies) | label_es = Oviñana | label_en = Oviñana | label_fr = Oviñana | label_de = Oviñana | label_nl = Oviñana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ovi%C3%B1ana_(Sobrescobio) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ovi%C3%B1ana_(Sobrescobio) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ovi%C3%B1ana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6118309|Q6118309]] | label = [[Soto (Sobrescobiu)|Soto]] | p131 = [[Sobrescobiu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sobrescobiu (Asturies) | label_es = San Andrés de Agües | label_en = San Andrés de Agues | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Andr%C3%A9s_de_Ag%C3%BCes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Andr%C3%A9s_de_Agues }} |} == Somiedo == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2827338|Q2827338]] | label = [[Aguinu (parroquia)|Aguinu]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_ca = Aguinu | label_es = Aguino | label_en = Aguino | label_fr = Aguino | label_nl = Aguino | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Aguino | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Aguino | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Aguino }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q430989|Q430989]] | label = [[Clavichas (parroquia)|Clavichas]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_ca = Clavichas | label_es = Clavillas | label_en = Clavillas | label_nl = Clavillas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Clavillas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Clavillas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5173822|Q5173822]] | label = [[Corés]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_es = Corés | label_en = Corés | label_nl = Corés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cor%C3%A9s | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cor%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5351077|Q5351077]] | label = [[El Coutu (parroquia)|El Coutu]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_ca = El Coutu | label_es = El Coto | label_en = El Coto | label_nl = El Coutu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Coto_(Somiedo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Coto }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7911887|Q7911887]] | label = [[El Vaḷḷe (Somiedo)|El Vaḷḷe]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_ca = El Vaḷḷe | label_es = Valle de Lago | label_en = Valle de Lago | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valle_del_Lago | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Valle_de_Lago }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5626783|Q5626783]] | label = [[Gúa (parroquia)|Gúa]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_eu = Gúa | label_es = Gúa | label_en = Gúa | label_nl = Gúa | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/G%C3%BAa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/G%C3%BAa | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/G%C3%BAa }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4890701|Q4890701]] | label = [[La Pola Somiedo (parroquia)|La Pola Somiedo]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_ca = La Pola Somiedo | label_eu = La Pola Somiedo | label_es = Pola de Somiedo | label_en = Pola de Somiedo | label_nl = Pola de Somiedo | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/La_Pola_Somiedo | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/La_Pola_Somiedo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Somiedo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Somiedo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q426152|Q426152]] | label = [[La Riera (parroquia de Somiedo)|La Riera]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_es = La Riera | label_en = La Riera | label_nl = La Riera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Riera_(Somiedo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Riera_(Somiedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6492341|Q6492341]] | label = [[Las Morteras (parroquia)|Las Morteras]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_es = Las Morteras | label_en = Las Morteras | label_nl = Las Morteras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Morteras | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Las_Morteras }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7193472|Q7193472]] | label = [[Pigüeces (parroquia)|Pigüeces]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_es = Pigüeces | label_en = Pigüeces | label_nl = Pigüeces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pig%C3%BCeces | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pig%C3%BCeces }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7193473|Q7193473]] | label = [[Pigüeña (parroquia)|Pigüeña]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_es = Pigüeña | label_en = Pigüeña | label_nl = Pigüeña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pig%C3%BCe%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pig%C3%BCe%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5351944|Q5351944]] | label = [[Santa María del Puertu]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_ca = Santa María del Puertu | label_es = El Puerto (Somiedo) | label_en = El Puerto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_del_Puerto_de_Somiedo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santa_Mar%C3%ADa_del_Puertu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7918637|Q7918637]] | label = [[Veigas (parroquia)|Veigas]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_es = Veigas (Somiedo) | label_en = Veigas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Veigas_(Somiedo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Veigas_(Somiedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7930916|Q7930916]] | label = [[Viḷḷar de Vildas]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_mul = Viḷḷar de Vildas | label_ca = Viḷḷar de Vildas | label_eu = Viḷḷar de Vildas | label_es = Villar de Vildas | label_en = Viḷḷar de Vildas | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7ar_de_Vildas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villar_de_Vildas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villar_de_Vildas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5376618|Q5376618]] | label = [[Éndriga (parroquia)|Éndriga]] | p131 = [[Somiedo]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Somiedu (Asturies) | label_es = Éndriga | label_en = Endriga | label_nl = Endriga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/%C3%89ndriga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/%C3%89ndriga }} |} == Sotu'l Barcu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845274|Q845274]] | label = [[La Corrada (parroquia)|La Corrada]] | p131 = [[Sotu'l Barcu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sotu&#39;l Barcu (Asturies) | label_mul = La Corrada | label_es = La Corrada | label_en = La Corrada | label_de = Corrada | label_nl = La Corrada | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Corrada | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Corrada | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Corrada }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q845444|Q845444]] | label = [[Ranón (parroquia)|Ranón]] | p131 = [[Sotu'l Barcu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sotu&#39;l Barcu (Asturies) | label_mul = Ranón | label_es = Ranón | label_gl = Ranón | label_en = Ranón | label_fr = Ranón | label_de = Ranón | label_nl = Ranón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ran%C3%B3n | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Ran%C3%B3n,_Sotu%27l_Barcu | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Juan_de_La_Arena | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ran%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q384637|Q384637]] | label = [[Riberas (parroquia)|Riberas]] | p131 = [[Sotu'l Barcu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sotu&#39;l Barcu (Asturies) | label_mul = Riberas | label_es = Riberas | label_en = Riberas | label_fr = Riberas | label_de = Riberas | label_nl = Riberas | label_it = Riberas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Riberas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Riberas | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Riberas | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/Riberas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7564018|Q7564018]] | label = [[Sotu (parroquia de Sotu'l Barcu)|Sotu]] | p131 = [[Sotu'l Barcu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Sotu&#39;l Barcu (Asturies) | label_mul = Sotu | label_es = Soto del Barco (parroquia) | label_en = Soto del Barco | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Soto_del_Barco_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Soto_del_Barco_(parish) }} |} == Tameza == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5057317|Q5057317]] | label = [[Tameza (parroquia)|Tameza]] | p131 = [[Tameza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tameza (Asturies) | label_mul = Tameza | label_ca = Tameza | label_eu = Tameza | label_es = Tameza | label_gl = Tameza | label_en = Tameza | label_fr = Tameza | label_de = Tameza | label_pt = Tameza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villabre | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Tameza | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tameza }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198650|Q5198650]] | label = [[Yernes (parroquia)|Yernes]] | p131 = [[Tameza]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tameza (Asturies) | label_mul = Yernes | label_ca = Yernes | label_eu = Yernes | label_es = Yernes | label_gl = Yernes | label_en = Yernes | label_fr = Yernes | label_de = Yernes | label_pt = Yernes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Yernes | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Yernes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Yernes }} |} == Tapia == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2882801|Q2882801]] | label = [[A Roda (parroquia)|A Roda]] | p131 = [[Tapia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tapia (Asturies) | label_ca = A Roda | label_eu = A Roda | label_es = La Roda | label_gl = A Roda | label_en = A Roda | label_fr = A Roda | label_de = A Roda | label_pt = A Roda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Roda_(Tapia_de_Casariego) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/A_Roda,_Tapia_de_Casarego | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/A_Roda_(Tapia_de_Casariego) | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/A_Roda_(Tapia_de_Casariego) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5028522|Q5028522]] | label = [[Campos y Salave (parroquia)|Campos y Salave]] | p131 = [[Tapia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tapia (Asturies) | label_ca = Campos y Salave | label_eu = Campos y Salave | label_es = Campos y Salave | label_gl = Campos y Salave | label_en = Campos y Salave | label_fr = Campos y Salave | label_de = Campos y Salave | label_pt = Campos y Salave | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Campos_y_Salave | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Campos_y_Salave }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5478629|Q5478629]] | label = [[Serantes (parroquia)|Serantes]] | p131 = [[Tapia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tapia (Asturies) | label_ca = Serantes | label_es = Serantes | label_en = Serantes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Serantes_(Tapia_de_Casariego) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Serantes_(Tapia_de_Casariego) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56477061|Q56477061]] | label = [[Tapia (parroquia)|Tapia]] | p131 = [[Tapia]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tapia (Asturies) | label_ca = Tapia | label_eu = Tapia | label_es = Tapia de Casariego | label_gl = Tapia | label_en = Tapia | label_fr = Tapia | label_de = Tapia | label_pt = Tapia | label_it = Tapia }} |} == Taramundi == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7918638|Q7918638]] | label = [[As Veigas (parroquia)|As Veigas]] | p131 = [[Taramundi]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Taramundi (Asturies) | label_mul = As Veigas | label_ca = As Veigas | label_es = Veigas | label_gl = As Veigas | label_en = As Veigas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Veigas_(Taramundi) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/As_Veigas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4961836|Q4961836]] | label = [[Bres (parroquia)|Bres]] | p131 = [[Taramundi]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Taramundi (Asturies) | label_mul = Bres | label_es = Bres | label_gl = Bres | label_en = Bres | label_it = Bres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bres_(Taramundi) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bres_(Taramundi) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9053622|Q9053622]] | label = [[Ouria (parroquia)|Ouria]] | p131 = [[Taramundi]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Taramundi (Asturies) | label_mul = Ouria | label_es = Ouría | label_gl = Ouria | label_en = Ouria | label_nl = Ouría | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ouria_(Taramundi) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ouria }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q54857379|Q54857379]] | label = [[Taramundi (parroquia)|Taramundi]] | p131 = [[Taramundi]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu del mesmu nome (Asturies) | label_mul = Taramundi | label_es = Taramundi | label_gl = Taramundi | label_en = Taramundi | label_pt = Taramundi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Taramundi_(parroquia) }} |} == Teberga == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4863707|Q4863707]] | label = [[Barriu (parroquia)|Barriu]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Barriu | label_es = Barrio (Teverga) | label_en = Barrio | label_it = Barrio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Barrio_(Teverga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Barrio_(Teverga) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11680552|Q11680552]] | label = [[Carrea (parroquia)|Carrea]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Carrea | label_es = Carrea | label_en = Carrea | label_nl = Carrea | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carrea | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carrea }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6462569|Q6462569]] | label = [[La Foceicha]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = La Foceicha | label_ca = La Foceicha | label_eu = La Foceicha | label_es = La Focella | label_gl = La Foceicha | label_en = La Foceicha | label_fr = La Foceicha | label_de = La Foceicha | label_pt = La Foceicha | label_nl = La Foceicha | label_it = La Foceicha | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/La_Foceicha | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Focella | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Foceicha }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196584|Q5196584]] | label = [[La Plaza (parroquia)|La Plaza]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = La Plaza | label_ca = La Plaza | label_es = La Plaza | label_en = La Plaza | label_nl = La Plaza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Plaza | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Plaza }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7264068|Q7264068]] | label = [[Parmu (parroquia)|Parmu]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Parmu | label_es = Páramo | label_en = Páramo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1ramo_(Teverga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1ramo_(Teverga) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195453|Q5195453]] | label = [[Rieḷḷu (parroquia)|Rieḷḷu]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Rieḷḷu | label_es = Riello | label_en = Riello | label_nl = Riello | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Riello_(Teverga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Rie%E1%B8%B7%E1%B8%B7u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7415284|Q7415284]] | label = [[San Salvador d'Alesga]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = San Salvador d'Alesga | label_ca = San Salvador d'Alesga | label_es = Alesga | label_en = San Salvador d'Alesga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Alesga | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Salvador_d%27Alesga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7420412|Q7420412]] | label = [[Santianes (parroquia de Teberga)|Santianes]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Santianes | label_ca = Santianes | label_es = Santianes | label_en = Santianes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Teverga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santianes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7676754|Q7676754]] | label = [[Taxa]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Taxa | label_es = Taja | label_en = Taja, Teverga | label_nl = Taja | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Taja | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Taja,_Teverga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7825520|Q7825520]] | label = [[Torce (Teberga)|Torce]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Torce | label_es = Torce | label_en = Torce | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Torce_(Teverga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Torce_(Teverga) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4135311|Q4135311]] | label = [[Urria (Teberga)|Urria]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Urria | label_es = Urria | label_en = Urria | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Urria_(Asturias) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Urria }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7930861|Q7930861]] | label = [[Viḷḷamayor (parroquia)|Viḷḷamayor]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Viḷḷamayor | label_ca = Viḷḷamayor | label_es = Villamayor (Teverga) | label_en = Viḷḷamayor | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villamayor_(Teverga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villamayor_(Teverga) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q958554|Q958554]] | label = [[Viḷḷanueva (parroquia)|Viḷḷanueva]] | p131 = [[Teberga]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Teberga (Asturies) | label_mul = Viḷḷanueva | label_ca = Viḷḷanueva | label_es = Villanueva | label_en = Viḷḷanueva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Teverga) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Teverga) }} |} == Tinéu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9056100|Q9056100]] | label = [[Arganza (parroquia)|Arganza]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Arganza | label_en = Arganza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arganza_(Tineo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Arganza_(Tin%C3%A9u) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063644|Q6063644]] | label = [[Bourres (parroquia)|Bourres]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Bourres | label_eu = Bourres | label_es = Borres | label_gl = Bourres | label_en = Bourres | label_fr = Bourres | label_de = Bourres | label_pt = Bourres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Borres_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9056101|Q9056101]] | label = [[Brañaḷḷonga (parroquia)|Brañaḷḷonga]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Brañaḷḷonga | label_eu = Brañaḷḷonga | label_es = Brañalonga | label_gl = Brañaḷḷonga | label_en = Brañaḷḷonga | label_fr = Brañaḷḷonga | label_de = Brañaḷḷonga | label_pt = Brañaḷḷonga | label_nl = Brañaḷḷonga | label_it = Brañaḷḷonga | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bra%C3%B1alonga }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063650|Q6063650]] | label = [[Bustieḷḷu (parroquia)|Bustieḷḷu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Bustieḷḷu | label_eu = Bustieḷḷu | label_es = Bustiello | label_gl = Bustieḷḷu | label_en = Bustieḷḷu | label_fr = Bustieḷḷu | label_de = Bustieḷḷu | label_pt = Bustieḷḷu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bustiello_(Tineo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bustie%E1%B8%B7%E1%B8%B7u | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Bustiello_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4859879|Q4859879]] | label = [[Bárzana (parroquia de Tinéu)|Bárzana]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_mul = Bárzana | label_es = Bárcena del Monasterio | label_en = Bárzana | label_de = Bárcena del Monasterio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1rcena_del_Monasterio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1rzana_(Tin%C3%A9u) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5021908|Q5021908]] | label = [[Caeras (parroquia)|Caeras]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Caeras | label_eu = Caeras | label_es = Calleras | label_gl = Caeras | label_en = Calleras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Calleras | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caeras }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5946990|Q5946990]] | label = [[Campucaldera (parroquia)|Campucaldera]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Campucaldera | label_eu = Campucaldera | label_es = El Baradal | label_gl = Campucaldera | label_en = Campucaldera | label_fr = Campucaldera | label_de = Campucaldera | label_pt = Campucaldera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063653|Q6063653]] | label = [[Cezures (parroquia)|Cezures]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Cezures | label_en = Cezures | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cezures }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063655|Q6063655]] | label = [[Coḷḷada (parroquia)|Coḷḷada]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Coḷḷada | label_eu = Coḷḷada | label_es = Collada | label_gl = Coḷḷada | label_en = Coḷḷada | label_fr = Coḷḷada | label_de = Coḷḷada | label_pt = Coḷḷada | label_nl = Coḷḷada | label_it = Coḷḷada | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Collada_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5688607|Q5688607]] | label = [[El Pedregal (parroquia)|El Pedregal]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = El Pedregal | label_en = El Pedregal | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Pedregal_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063787|Q6063787]] | label = [[El Pozón (parroquia)|El Pozón]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = El Pozón | label_es = Pozón | label_en = El Pozón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Poz%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063770|Q6063770]] | label = [[El Rodical (parroquia)|El Rodical]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = El Rodical | label_en = El Rodical | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Rodical }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5437096|Q5437096]] | label = [[Fastias (parroquia)|Fastias]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Fastias | label_en = Fastias | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fastias | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Fastias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56544053|Q56544053]] | label = [[Francos (parroquia)|Francos]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Francos (Tineo) | label_en = Francos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Francos_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063662|Q6063662]] | label = [[La Preda (parroquia)|La Preda]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = La Pereda | label_en = La Preda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Pereda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063671|Q6063671]] | label = [[Merías (parroquia)|Merías]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Merías | label_eu = Merías | label_es = Merillés | label_gl = Merías | label_en = Merías | label_fr = Merías | label_de = Merías | label_pt = Merías | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Merill%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063674|Q6063674]] | label = [[Muñalén (parroquia)|Muñalén]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Muñalén | label_en = Muñalén | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1al%C3%A9n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063677|Q6063677]] | label = [[Naraval (parroquia)|Naraval]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Naraval | label_en = Naraval | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Naraval }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198661|Q5198661]] | label = [[Navelgas (parroquia)|Navelgas]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Navelgas | label_es = Navelgas | label_en = Navelgas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Navelgas | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Navelgas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063680|Q6063680]] | label = [[Nieres (parroquia)|Nieres]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Nieres | label_en = Nieres | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nieres }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063686|Q6063686]] | label = [[Oubona (parroquia)|Oubona]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Oubona | label_eu = Oubona | label_es = Obona | label_gl = Oubona | label_en = Oubona | label_fr = Oubona | label_de = Oubona | label_pt = Oubona | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Obona }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063690|Q6063690]] | label = [[Porciles (parroquia)|Porciles]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Porciles | label_en = Porciles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Porciles_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5785502|Q5785502]] | label = [[Reḷḷanos (parroquia)|Reḷḷanos]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Reḷḷanos | label_eu = Reḷḷanos | label_es = Rellanos | label_gl = Reḷḷanos | label_en = Reḷḷanos | label_fr = Reḷḷanos | label_de = Reḷḷanos | label_pt = Reḷḷanos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rellanos }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q31747809|Q31747809]] | label = [[Samartín de Semproniana]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Samartín de Semproniana | label_es = San Martín de Semproniana | label_en = Samartín de Semproniana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_de_Semproniana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063693|Q6063693]] | label = [[San Esteban de Reḷḷamiegu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = San Esteban de Reḷḷamiegu | label_es = Relamiego | label_gl = San Esteban de Reḷḷamiegu | label_en = San Esteban de Reḷḷamiegu | label_fr = San Esteban de Reḷḷamiegu | label_de = San Esteban de Reḷḷamiegu | label_pt = San Esteban de Reḷḷamiegu | label_it = San Esteban de Reḷḷamiegu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Relamiego }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3947035|Q3947035]] | label = [[San Fagondu (parroquia)|San Fagondu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = San Facundo | label_en = San Fagondu | label_fr = San Facundo | label_nl = San Facundo | label_it = San Facundo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Facundo_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Fagondu | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/San_Facundo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7414198|Q7414198]] | label = [[San Fliz (parroquia)|San Fliz]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = San Félix | label_en = San Félix | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_F%C3%A9lix_(Tineo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Fliz_(Tin%C3%A9u) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063708|Q6063708]] | label = [[San Frichosu (parroquia)|San Frichosu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = San Frichosu | label_eu = San Frichosu | label_es = San Fructuoso | label_gl = San Frichosu | label_en = San Frichosu | label_fr = San Frichosu | label_de = San Frichosu | label_pt = San Frichosu | label_nl = San Frichosu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Fructuoso_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7418086|Q7418086]] | label = [[Sangoñéu (parroquia)|Sangoñéu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Sangoñéu | label_eu = Sangoñéu | label_es = Sangoñedo | label_gl = Sangoñéu | label_en = Sangoñéu | label_fr = Sangoñéu | label_de = Sangoñéu | label_pt = Sangoñéu | label_it = Sangoñéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sango%C3%B1edo_(Tineo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sango%C3%B1%C3%A9u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063749|Q6063749]] | label = [[Santianes (parroquia de Tinéu)|Santianes]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Santianes (Tineo) | label_en = Santianes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5064813|Q5064813]] | label = [[Santiáu (parroquia)|Santiáu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Cerredo | label_en = Santiáu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cerredo_(Tineo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santi%C3%A1u_(Tin%C3%A9u) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063742|Q6063742]] | label = [[Santolaya (parroquia de Tinéu)|Santolaya]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Santolaya | label_es = Santa Eulalia (Tineo) | label_en = Santolaya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Eulalia_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5199193|Q5199193]] | label = [[Santolaya de Miñu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_es = Miño | label_en = Santolaya de Miñu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mi%C3%B1o_(Tineo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Mi%C3%B1u_(Tin%C3%A9u) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063688|Q6063688]] | label = [[Santuyanu (parroquia de Tinéu)|Santuyanu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia de Tinéu, Asturies | label_ca = Santuyanu | label_es = Parroquia de Ponte | label_en = Santuyanu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ponte_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2876320|Q2876320]] | label = [[Sobráu (parroquia)|Sobráu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Sobráu | label_es = Sobrado | label_en = Sobráu | label_pt = Sobráu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sobrado_(Tineo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sobr%C3%A1u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063754|Q6063754]] | label = [[Sorriba (parroquia)|Sorriba]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Sorriba | label_eu = Sorriba | label_es = Sorriba | label_gl = Sorriba | label_en = Sorriba | label_fr = Sorriba | label_de = Sorriba | label_pt = Sorriba | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sorriba_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063776|Q6063776]] | label = [[Soutu (parroquia)|Soutu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_mul = Soutu | label_ca = Soutu | label_es = La Barca | label_en = Soutu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Barca_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063758|Q6063758]] | label = [[Tabláu (Tinéu)|Tabláu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Tabláu | label_es = Tablado (Tineo) | label_en = Tabláu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tablado_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063760|Q6063760]] | label = [[Tinéu (parroquia)|Tinéu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Tinéu | label_es = Tineo (parroquia) | label_en = Tinéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tineo_(parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063763|Q6063763]] | label = [[Troncéu (parroquia)|Troncéu]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_mul = Troncéu | label_ca = Troncéu | label_eu = Troncéu | label_es = Troncedo | label_gl = Troncéu | label_en = Troncéu | label_fr = Troncéu | label_de = Troncéu | label_pt = Troncéu | label_nl = Troncéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Troncedo_(Tineo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3818962|Q3818962]] | label = [[Tuña (parroquia)|Tuña]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_ca = Tuña | label_es = Tuña | label_gl = Tuña | label_en = Tuña | label_fr = Tuña | label_it = Tuña | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Tu%C3%B1a | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tu%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tu%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7930969|Q7930969]] | label = [[Viḷḷatresmil (parroquia)|Viḷḷatresmil]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_mul = Viḷḷatresmil | label_ca = Viḷḷatresmil | label_eu = Viḷḷatresmil | label_es = Villatresmil | label_gl = Viḷḷatresmil | label_en = Viḷḷatresmil | label_fr = Viḷḷatresmil | label_de = Viḷḷatresmil | label_pt = Viḷḷatresmil | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villatresmil | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7atresmil }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5576776|Q5576776]] | label = [[Xinestaza (parroquia)|Xinestaza]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_mul = Xinestaza | label_ca = Xinestaza | label_eu = Xinestaza | label_es = Genestaza | label_gl = Xinestaza | label_en = Xinestaza | label_fr = Xinestaza | label_de = Xinestaza | label_pt = Xinestaza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Genestaza }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6063766|Q6063766]] | label = [[Zardaín (parroquia)|Zardaín]] | p131 = [[Tinéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Tinéu (Asturies) | label_mul = Zardaín | label_ca = Zardaín | label_eu = Zardaín | label_es = Zardaín | label_gl = Zardaín | label_en = Zardaín | label_fr = Zardaín | label_de = Zardaín | label_pt = Zardaín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Zarda%C3%ADn | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Zarda%C3%ADn }} |} == Uviéu == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4887157|Q4887157]] | label = [[Bendones (parroquia)|Bendones]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Bendones | label_es = Bendones | label_en = Bendones | label_fr = Bendones | label_de = Bendones | label_nl = Bendones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bendones | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bendones }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8251768|Q8251768]] | label = [[Brañes (parroquia)|Brañes]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Brañes | label_en = Brañes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bra%C3%B1es }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7902531|Q7902531]] | label = [[Caces (parroquia)|Caces]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Caces | label_en = Caces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caces }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8964566|Q8964566]] | label = [[Godos (parroquia)|Godos]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Godos | label_en = Godos | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Godos_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9027448|Q9027448]] | label = [[La Manxoya]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_mul = La Manxoya | label_ca = La Manxoya | label_eu = La Manxoya | label_es = Manjoya | label_gl = La Manxoya | label_en = La Manxoya | label_fr = La Manxoya | label_de = La Manxoya | label_pt = La Manxoya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Manjoya }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5659794|Q5659794]] | label = [[Les Caldes (parroquia)|Les Caldes]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Priorio | label_en = Priorio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Priorio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9020780|Q9020780]] | label = [[Llatores (parroquia)|Llatores]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Llatores | label_eu = Llatores | label_es = Latores | label_gl = Llatores | label_en = Llatores | label_fr = Llatores | label_de = Llatores | label_pt = Llatores | label_nl = Llatores | label_it = Llatores | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Latores }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11003434|Q11003434]] | label = [[Llimanes (Uviéu)|Llimanes]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Llimanes | label_eu = Llimanes | label_es = Limanes | label_gl = Llimanes | label_en = Llimanes | label_fr = Llimanes | label_de = Llimanes | label_pt = Llimanes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Limanes_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1602625|Q1602625]] | label = [[Lloriana (parroquia)|Lloriana]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Lloriana | label_es = Loriana | label_en = Lloriana | label_de = Lloriana | label_nl = Lloriana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Loriana | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Lloriana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9052163|Q9052163]] | label = [[Lluniego (parroquia)|Lluniego]] | p131 = [[Uviéu]]<br/>[[Tudela (Asturies)]]<br/>[[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Lluniego | label_es = Olloniego | label_en = Olloniego | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Olloniego | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Olloniego }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9048690|Q9048690]] | label = [[Naranco (parroquia)|Naranco]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_eu = Naranco (Oviedo) | label_es = Naranco (Oviedo) | label_gl = Naranco | label_en = Naranco | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Naranco_(Oviedo) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Naranco_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9049033|Q9049033]] | label = [[Naves (parroquia d'Uviéu)|Naves]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Naves | label_es = Naves | label_en = Naves | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Naves_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9055030|Q9055030]] | label = [[Pando (Uviéu)|Pando]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Pando | label_en = Pando | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pando_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147873|Q13147873]] | label = [[Perera (Uviéu)|Perera]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parte de la parroquia de Perera asitiada nel conceyu d&#39;Uviéu (la otra parte pertenez a La Ribera) | label_ca = Perera | label_es = Pereda | label_en = Perera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pereda_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9059963|Q9059963]] | label = [[Pintoria (parroquia)|Pintoria]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Pintoria | label_en = Pintoria | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pintoria }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9064533|Q9064533]] | label = [[Puerto (parroquia)|Puerto]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Puerto | label_en = Puerto | label_it = Puerto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Puerto_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9022595|Q9022595]] | label = [[Samiguel (Uviéu)|Samiguel]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Lillo | label_gl = Lillo | label_en = Lillo | label_pt = Lillo (Oviedo) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lillo_(Oviedo) | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Lillo_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7413544|Q7413544]] | label = [[San Cloyo (parroquia)|San Cloyo]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = San Cloyo | label_eu = San Cloyo | label_es = San Claudio (Oviedo) | label_gl = San Cloyo | label_en = San Claudio | label_fr = San Cloyo | label_de = San Cloyo | label_it = San Cloyo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Claudio_(Oviedo) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Claudio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8351922|Q8351922]] | label = [[San Isteba]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu, Asturies | label_es = Cruces | label_en = Cruces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cruces_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9050598|Q9050598]] | label = [[San Pedru Nora (Uviéu)|San Pedru Nora]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = San Pedru Nora | label_eu = San Pedru Nora | label_es = Nora (Oviedo) | label_gl = San Pedru Nora | label_en = San Pedru Nora | label_fr = San Pedru Nora | label_de = San Pedru Nora | label_pt = San Pedru Nora | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Nora_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11152346|Q11152346]] | label = [[Santa Mariña de Piedramuelle]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Santa Mariña de Piedramuelle | label_eu = Santa Mariña de Piedramuelle | label_es = Piedramuelle | label_gl = Santa Mariña de Piedramuelle | label_en = Santa Mariña de Piedramuelle | label_fr = Santa Mariña de Piedramuelle | label_de = Santa Mariña de Piedramuelle | label_pt = Santa Mariña de Piedramuelle | label_it = Santa Mariña de Piedramuelle | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Piedramuelle }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7927605|Q7927605]] | label = [[Santianes (Uviéu)|Santianes]] | p131 = [[Uviéu]] | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Santianes | label_en = Santianes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santianes_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20620734|Q20620734]] | label = [[Santolaya (parroquia d'Uviéu)|Santolaya]] | p131 = [[Uviéu]]<br/>[[Tudela (Asturies)]]<br/>[[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Santolaya | label_es = Manzaneda | label_en = Santolaya | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Manzaneda_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148042|Q13148042]] | label = [[Sograndio]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_es = Sograndio | label_en = Sograndio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sograndio_(Oviedo) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q624765|Q624765]] | label = [[Trubia (parroquia)|Trubia]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Trubia | label_es = Trubia | label_gl = Trubia | label_en = Trubia | label_de = Trubia | label_it = Trubia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trubia | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Trubia | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trubia | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Trubia | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/Trubia }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8192101|Q8192101]] | label = [[Tudela Agüeria (parroquia)|Tudela Agüeria]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Tudela Agüeria | label_es = Agüeria | label_en = Tudela Agüeria | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ag%C3%BCeria }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5576880|Q5576880]] | label = [[Udrión]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Udrión | label_es = Udrión | label_gl = Udrión | label_en = Udrión | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Udri%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6054935|Q6054935]] | label = [[Uviéu (parroquia)|Uviéu]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Uviéu | label_es = Oviedo | label_gl = Oviedo | label_en = Uviéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Oviedo_(parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7903008|Q7903008]] | label = [[Veguín (parroquia)|Veguín]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_ca = Veguín | label_eu = Veguín | label_es = Box | label_gl = Veguín | label_en = Veguín | label_fr = Veguín | label_de = Veguín | label_pt = Veguín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Box }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9094125|Q9094125]] | label = [[Villaperi]] | p131 = [[Uviéu]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu d&#39;Uviéu (Asturies) | label_mul = Villaperi | label_ca = Villaperi | label_eu = Villaperi | label_es = Villapérez | label_gl = Villaperi | label_en = Villaperi | label_fr = Villaperi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villap%C3%A9rez }} |} == Valdés == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q87200306|Q87200306]] | label = [[Alienes (parroquia)|Alienes]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés | label_es = Alienes | label_en = Alienes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Alienes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5702604|Q5702604]] | label = [[Arcayana (parroquia)|Arcayana]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Arcayana | label_eu = Arcayana | label_es = Arcallana | label_gl = Arcayana | label_en = Arcayana | label_fr = Arcayana | label_de = Arcayana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arcallana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q87200383|Q87200383]] | label = [[Ayones (parroquia)|Ayones]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia de Valdés | label_es = Ayones | label_en = Ayones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ayones }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q19723454|Q19723454]] | label = [[Barcia (parroquia)|Barcia]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_es = Barcia | label_en = Barcia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Barcia_(Vald%C3%A9s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6400114|Q6400114]] | label = [[Cadavéu (parroquia)|Cadavéu]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Cadavéu | label_eu = Cadavéu | label_es = Cadavedo | label_gl = Cadavéu | label_en = Cadavéu | label_fr = Cadavéu | label_it = Cadavéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cadavedo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cadav%C3%A9u }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5747469|Q5747469]] | label = [[Caneiru (parroquia)|Caneiru]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Caneiru | label_eu = Caneiru | label_es = Canero | label_gl = Caneiru | label_en = Caneiru | label_fr = Caneiru | label_de = Caneiru | label_pt = Caneiru | label_it = Caneiru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Canero_(Vald%C3%A9s) | link_it = https://it.wikipedia.org/wiki/Canero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5748992|Q5748992]] | label = [[Carcéu (parroquia)|Carcéu]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Carcéu | label_es = Carcedo | label_en = Carcéu | label_fr = Carcéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carcedo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q87200612|Q87200612]] | label = [[Castañéu (parroquia de Valdés)|Castañéu]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés | label_ca = Castañéu | label_es = Castañeo | label_en = Castañéu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casta%C3%B1eo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5964420|Q5964420]] | label = [[La Montaña]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_es = La Montaña (Valdés) | label_en = La Montaña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Monta%C3%B1a_(Vald%C3%A9s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6034974|Q6034974]] | label = [[Muñás]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Muñás | label_eu = Muñás | label_es = Muñás | label_gl = Muñás, Valdés | label_en = Muñás | label_fr = Muñás | label_de = Muñás | label_pt = Muñás | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%A1s | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%A1s | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%A1s,_Vald%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6054770|Q6054770]] | label = [[Outur (parroquia)|Outur]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Outur | label_eu = Outur | label_es = Otur | label_gl = Outur | label_en = Outur | label_fr = Outur | label_de = Outur | label_pt = Outur | label_nl = Outur | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Otur | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Otur_(Vald%C3%A9s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6061629|Q6061629]] | label = [[Paredes (parroquia)|Paredes]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Paredes | label_eu = Paredes | label_es = Paredes (Valdés) | label_en = Paredes | label_fr = Paredes | label_de = Paredes | label_pt = Paredes (Valdés) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Paredes_(Vald%C3%A9s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6120794|Q6120794]] | label = [[Santiagu (parroquia)|Santiagu]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Santiagu | label_eu = Santiagu | label_es = Santiago | label_gl = Santiagu | label_en = Santiago | label_fr = Santiagu | label_de = Santiagu | label_pt = Santiagu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santiago_(Vald%C3%A9s) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santiago_(Vald%C3%A9s) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q11704723|Q11704723]] | label = [[Trevías (parroquia)|Trevías]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Trevías | label_es = Trevías | label_gl = Trevías | label_en = Trevías | label_fr = Trevías | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/Trev%C3%ADas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trev%C3%ADas | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Trev%C3%ADas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1872807|Q1872807]] | label = [[Ḷḷuarca (parroquia)|Ḷḷuarca]] | p131 = [[Valdés]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Valdés (Asturies) | label_ca = Ḷḷuarca | label_eu = Ḷḷuarca | label_es = Luarca | label_gl = Luarca | label_en = Ḷḷuarca | label_fr = Luarca | label_de = Ḷḷuarca | label_pt = Ḷḷuarca | label_nl = Ḷḷuarca | link_ca = https://ca.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7uarca | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7uarca | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Luarca | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Luarca | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Luarca | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Luarca | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/%E1%B8%B6%E1%B8%B7uarca | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/Luarca | link_nl = https://nl.wikipedia.org/wiki/Luarca }} |} == Vilanova d'Ozcos == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1905807|Q1905807]] | label = [[Martul (parroquia)|Martul]] | p131 = [[Vilanova d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Vilanova d&#39;Ozcos (Asturies) | label_mul = Martul | label_es = Martul (Villanueva de Oscos) | label_en = Martul | label_de = Martul (Parroquia) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Martul_(Villanueva_de_Oscos) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Martul | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Martul_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q829078|Q829078]] | label = [[San Cristobo (parroquia)|San Cristobo]] | p131 = [[Vilanova d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Vilanova d&#39;Ozcos (Asturies) | label_mul = San Cristobo | label_ca = San Cristobo | label_es = San Cristóbal | label_gl = San Cristobo | label_en = San Cristobo | label_fr = San Cristobo | label_de = San Cristóbal | label_pt = San Cristobo | label_nl = San Cristobo | label_it = San Cristobo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Crist%C3%B3bal_(Villanueva_de_Oscos) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Cristobo | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/San_Crist%C3%B3bal_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q260589|Q260589]] | label = [[Vilanova (Ozcos)|Vilanova]] | p131 = [[Vilanova d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Vilanova d&#39;Ozcos (Asturies) | label_mul = Vilanova | label_ca = Vilanova | label_es = Vilanova | label_gl = Vilanova | label_en = Vilanova | label_fr = Vilanova | label_de = Villanueva | label_nl = Vilanova | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vilanova_(parish) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villanueva_(Parroquia) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q911067|Q911067]] | label = [[Xestoso (parroquia)|Xestoso]] | p131 = [[Vilanova d'Ozcos]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Vilanova d&#39;Ozcos (Asturies) | label_mul = Xestoso | label_ca = Xestoso | label_es = Xestoso | label_en = Xestoso | label_fr = Xestoso | label_de = Xestoso | label_nl = Xestoso | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Gestoso_(Villanueva_de_Oscos) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Xestoso | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Xestoso }} |} == Villaviciosa == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q454252|Q454252]] | label = [[Amandi]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Amandi (Villaviciosa) | label_en = Amandi | label_de = Amandi (Villaviciosa) | label_nl = Amandi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Amandi_(Villaviciosa) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Amandi_(Villaviciosa) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Amandi_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4790029|Q4790029]] | label = [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_mul = Argüeru | label_ca = Argüeru | label_es = Argüero | label_en = Argüeru | label_nl = Argüeru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arg%C3%BCero | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Arg%C3%BCeru }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4795450|Q4795450]] | label = [[Arnín (parroquia)|Arnín]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Arnín | label_en = Arnín | label_fr = Arnín | label_de = Arnín | label_nl = Arnín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arn%C3%ADn | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Arn%C3%ADn }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4796047|Q4796047]] | label = [[Arroes]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Arroes | label_gl = Arroes | label_en = Arroes | label_pt = Arroes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arroes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Arroes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4879396|Q4879396]] | label = [[Bedriñana]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Bedriñana | label_en = Bedriñana | label_fr = Bedriñana | label_de = Bedriñana | label_nl = Bedriñana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bedri%C3%B1ana | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Bedri%C3%B1ana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q4959993|Q4959993]] | label = [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Breceña | label_en = Breceña | label_fr = Breceña | label_de = Breceña | label_nl = Breceña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Brece%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Brece%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5026883|Q5026883]] | label = [[Camoca]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Camoca | label_en = Camoca | label_fr = Camoca | label_de = Camoca | label_nl = Camoca | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Camoca | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Camoca }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5031619|Q5031619]] | label = [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Candanal | label_en = Candanal | label_fr = Candanal | label_de = Candanal | label_nl = Candanal | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Candanal | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Candanal }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q939582|Q939582]] | label = [[Carda (parroquia)|Carda]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Carda | label_en = Carda | label_nl = Carda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carda | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carda }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146873|Q13146873]] | label = [[Careñes]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = Careñes | label_es = Careñes | label_en = Careñes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Care%C3%B1es }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146889|Q13146889]] | label = [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Castiello | label_en = Castiello | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Castiello_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146893|Q13146893]] | label = [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Cazanes | label_en = Cazanes | label_fr = Cazanes | label_de = Cazanes | label_pt = Cazanes | label_nl = Cazanes | label_it = Cazanes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cazanes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146891|Q13146891]] | label = [[Celada (parroquia)|Celada]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Celada (Villaviciosa) | label_en = Celada | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Celada_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146957|Q13146957]] | label = [[Coru]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Coro | label_en = Coro | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Coro_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147029|Q13147029]] | label = [[El Bustiu (parroquia)|El Bustiu]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = El Bustiu | label_eu = El Bustiu | label_es = El Busto | label_gl = El Bustiu | label_en = El Bustiu | label_fr = El Bustiu | label_de = El Bustiu | label_pt = El Bustiu | label_nl = El Bustiu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/El_Busto_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q62647596|Q62647596]] | label = [[Fuentes]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = Fuentes | label_es = Fuentes | label_en = Fuentes | label_it = Fuentes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fuentes_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1543430|Q1543430]] | label = [[Grases (parroquia)|Grases]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Grases | label_en = Grases | label_de = Grases (Villaviciosa) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Grases | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Grases | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Grases_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q6463443|Q6463443]] | label = [[La Llera (Villaviciosa)|La Llera]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = La Llera | label_en = La Llera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Llera | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Llera_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20618658|Q20618658]] | label = [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = La Madalena | label_es = La Magdalena | label_en = La Madalena | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Magdalena_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147709|Q13147709]] | label = [[Llugás]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Lugás | label_en = Lugás | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lug%C3%A1s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147768|Q13147768]] | label = [[Miravalles]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Miravalles | label_en = Miravalles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Miravalles_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147807|Q13147807]] | label = [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Niévares | label_en = Niévares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%A9vares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3612204|Q3612204]] | label = [[Oles (parroquia)|Oles]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Oles | label_gl = Oles | label_en = Oles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Oles | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Oles_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147888|Q13147888]] | label = [[Pion (parroquia)|Pion]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = Pion | label_es = Peón | label_en = Pion | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pe%C3%B3n_(Villaviciosa) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Pion,_Asturias }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147918|Q13147918]] | label = [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Priesca | label_en = Priesca | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Priesca }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147930|Q13147930]] | label = [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = Pueyes | label_es = Puelles | label_en = Pueyes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Puelles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q377378|Q377378]] | label = [[Quintes (parroquia)|Quintes]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Quintes | label_en = Quintes | label_nl = Quintes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Quintes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Quintes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5198227|Q5198227]] | label = [[Quintueles (parroquia)|Quintueles]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Quintueles | label_en = Quintueles | label_nl = Quintueles | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Quintueles | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Quintueles }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147956|Q13147956]] | label = [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Rales | label_en = Rales | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rales_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147987|Q13147987]] | label = [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Rozadas | label_en = Rozadas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Rozadas_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7912474|Q7912474]] | label = [[Samartín de Vallés]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_mul = Samartín de Vallés | label_ca = Samartín de Vallés | label_es = Vallés (Villaviciosa) | label_en = Samartín de Vallés | label_fr = Samartín de Vallés | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vall%C3%A9s_(Villaviciosa) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_de_Vall%C3%A9s }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20620638|Q20620638]] | label = [[Samartín del Mar]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = Samartín del Mar | label_es = Mar | label_gl = Samartín del Mar | label_en = Samartín del Mar | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Mart%C3%ADn_del_Mar }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q460157|Q460157]] | label = [[San Pedru Ambás]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = Ambás | label_es = Ambás (Villaviciosa) | label_en = Ambás | label_de = Ambás (Villaviciosa) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Amb%C3%A1s_(Villaviciosa) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Pedru_Amb%C3%A1s | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Amb%C3%A1s_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q62647877|Q62647877]] | label = [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = San Xusto (Villaviciosa) | label_es = San Justo/San Xusto | label_en = San Xusto | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Justo_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q20620744|Q20620744]] | label = [[Santoxenia (parroquia)|Santoxenia]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_ca = Santoxenia | label_es = Santa Eugenia | label_en = Santoxenia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santa_Eugenia_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195519|Q5195519]] | label = [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_mul = Seloriu | label_es = Selorio | label_en = Seloriu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Selorio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Seloriu }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195477|Q5195477]] | label = [[Tazones]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_eu = Tazones | label_es = Tazones | label_gl = Tazones | label_en = Tazones | label_fr = Tazones | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Tazones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tazones | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Tazones | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tazones | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Tazones }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148093|Q13148093]] | label = [[Tornón]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Tornón | label_en = Tornón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Torn%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148121|Q13148121]] | label = [[Valdebárcena]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_mul = Valdebárcena | label_es = Valdebárzana | label_en = Valdebárzana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Valdeb%C3%A1rzana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148145|Q13148145]] | label = [[Villaverde (parroquia)|Villaverde]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Villaverde | label_en = Villaverde | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villaverde_(Villaviciosa) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7930975|Q7930975]] | label = [[Villaviciosa (parroquia)|Villaviciosa]] | p131 = [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | label_es = Villaviciosa | label_gl = Villaviciosa | label_en = Villaviciosa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villaviciosa_(parroquia) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villaviciosa_(parish) }} |} == Villayón == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8203301|Q8203301]] | label = [[Arbón (parroquia)|Arbón]] | p131 = [[Villayón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villayón (Asturies) | label_es = Arbón | label_en = Arbón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Arb%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146836|Q13146836]] | label = [[Busmente y Eirías]] | p131 = [[Villayón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villayón (Asturies) | label_ca = Busmente y Eirías | label_eu = Busmente y Eirías | label_es = Busmente-Herías-La Muria | label_gl = Busmente y Eirías | label_en = Busmente y Eirías | label_fr = Busmente y Eirías | label_de = Busmente y Eirías | label_pt = Busmente y Eirías | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Busmente,_Her%C3%ADas_y_La_Muria }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q1018097|Q1018097]] | label = [[Oneta (parroquia)|Oneta]] | p131 = [[Villayón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villayón (Asturies) | label_es = Oneta | label_gl = Oneta | label_en = Oneta | label_fr = Oneta | label_de = Oneta | label_nl = Oneta | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Oneta_(parroquia) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Oneta,_Villall%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Oneta,_Spain | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Oneta }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q574977|Q574977]] | label = [[Parḷḷeiru (parroquia)|Parḷḷeiru]] | p131 = [[Villayón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villayón (Asturies) | label_ca = Parḷḷeiru | label_eu = Parḷḷeiru | label_es = Parlero | label_gl = Parlleiro | label_en = Parḷḷeiru | label_fr = Parḷḷeiru | label_de = Parlero | label_pt = Parḷḷeiru | label_nl = Parḷḷeiru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Parlero | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Par%E1%B8%B7%E1%B8%B7eiru,_Villall%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Par%E1%B8%B7%E1%B8%B7eiru | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Parlero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q837773|Q837773]] | label = [[Ponticella (parroquia)|Ponticella]] | p131 = [[Villayón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villayón (Asturies) | label_ca = Ponticella | label_eu = Ponticella | label_es = Ponticiella | label_gl = Ponticella | label_en = Ponticella | label_fr = Ponticella | label_de = Ponticiella | label_pt = Ponticella | label_nl = Ponticella | label_it = Ponticella | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ponticiella | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ponticella | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Ponticiella }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q10968278|Q10968278]] | label = [[Villayón (parroquia)|Villayón]] | p131 = [[Villayón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Villayón (Asturies) | label_es = Villayón (parroquia) | label_en = Villayón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villay%C3%B3n_(parroquia) }} |} == Xixón == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5015858|Q5015858]] | label = [[Cabueñes]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Cabueñes | label_gl = Cabueñes | label_en = Cabueñes | label_fr = Cabueñes | label_de = Cabueñes | label_nl = Cabueñes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cabue%C3%B1es | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Cabue%C3%B1es }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5019121|Q5019121]] | label = [[Caldones (parroquia)|Caldones]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_ca = Caldones | label_es = Caldones | label_en = Caldones | label_fr = Caldones | label_de = Caldones | label_nl = Caldones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Caldones | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Caldones }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5049870|Q5049870]] | label = [[Castiello Bernueces (parroquia)|Castiello Bernueces]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Bernueces | label_en = Castiello Bernueces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bernueces | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Castiello_Bernueces }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q922970|Q922970]] | label = [[Deva (parroquia)|Deva]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Deva | label_en = Deva | label_fr = Deva | label_de = Deva | label_nl = Deva | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Deva_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Deva,_Gij%C3%B3n | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Deva_(Gij%C3%B3n) }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196251|Q5196251]] | label = [[Fano (parroquia)|Fano]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Fano | label_en = Fano | label_de = Fano | label_nl = Fano | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fano_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Fano,_Gij%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195488|Q5195488]] | label = [[Fresno (parroquia)|Fresno]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Fresno | label_en = Fresno | label_nl = Fresno | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fresno_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Fresno,_Gij%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195014|Q5195014]] | label = [[Granda (Xixón)|Granda]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Granda (Gijón) | label_gl = Granda | label_en = Granda (Gijón) | label_nl = Granda | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Granda_(Gij%C3%B3n) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Granda,_Xix%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Granda,_Gij%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196972|Q5196972]] | label = [[L'Abadía Cenero]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_mul = L'Abadía Cenero | label_ca = L'Abadía Cenero | label_es = Cenero | label_en = L'Abadía Cenero | label_pt = L'Abadía Cenero | label_it = L'Abadía Cenero | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cenero | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/L%27Abad%C3%ADa_Cenero }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7755762|Q7755762]] | label = [[La Pedrera (parroquia)|La Pedrera]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = La Pedrera | label_en = La Pedrera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/La_Pedrera_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/La_Pedrera,_Gij%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2541796|Q2541796]] | label = [[Llavandera (parroquia)|Llavandera]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Lavandera | label_en = Llavandera | label_nl = Llavandera | label_it = Lavandaia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lavandera_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Llavandera }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7475344|Q7475344]] | label = [[Llorio]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Leorio | label_en = Leorio / Llorio | label_it = Llorio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Leorio_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Leorio,_Gij%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196982|Q5196982]] | label = [[Porceyo]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Porceyo | label_en = Porceyo | label_nl = Porceyo | label_it = Porceyo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Porceyo | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Porceyo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196276|Q5196276]] | label = [[Puao]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Poago | label_en = Puao | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Poago | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Puao }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196234|Q5196234]] | label = [[Roces (Xixón)|Roces]] | p131 = [[Xixón]] | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Roces | label_en = Roces | label_nl = Roces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Roces | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Roces,_Gij%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195189|Q5195189]] | label = [[Ruedes (parroquia)|Ruedes]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Ruedes | label_en = Ruedes | label_nl = Ruedes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ruedes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ruedes }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196310|Q5196310]] | label = [[Samartín de Güerces]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_mul = Samartín de Güerces | label_ca = Samartín de Güerces | label_eu = Samartín de Güerces | label_es = Huerces | label_gl = Samartín de Güerces | label_en = Samartín de Güerces | label_fr = Samartín de Güerces | label_de = Samartín de Güerces | label_pt = Samartín de Güerces | label_nl = Samartín de Güerces | label_it = Samartín de Güerces | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Huerces | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Samart%C3%ADn_de_G%C3%BCerces }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q2886289|Q2886289]] | label = [[San Andrés de los Tacones]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = San Andrés de los Tacones | label_en = San Andrés de los Tacones | label_nl = San Andrés de los Tacones | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tacones_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/San_Andr%C3%A9s_de_los_Tacones }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195370|Q5195370]] | label = [[Santurio]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Santurio | label_en = Santurio | label_nl = Santurio | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Santurio | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Santurio }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195476|Q5195476]] | label = [[Serín]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Serín | label_en = Serín | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ser%C3%ADn | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Ser%C3%ADn }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q7838070|Q7838070]] | label = [[Tremañes]] | p131 = [[Xixón]] | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Tremañes | label_en = Tremañes | label_fr = Tremañes | label_de = Tremañes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Trema%C3%B1es | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Trema%C3%B1es }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5196122|Q5196122]] | label = [[Valdornón]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Baldornón | label_en = Valdornón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Baldorn%C3%B3n | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Valdorn%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q936026|Q936026]] | label = [[Vega (Xixón)|Vega]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu asturianu de Xixón | label_es = Vega | label_en = Vega | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Vega_(Gij%C3%B3n) | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Vega,_Gij%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5195509|Q5195509]] | label = [[Veriña]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Veriña | label_en = Veriña | label_de = Veriña | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Veri%C3%B1a | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Veri%C3%B1a }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q56452440|Q56452440]] | label = [[Xixón (parroquia)|Xixón]] | p131 = [[Xixón]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Xixón (Asturies) | label_es = Gijón | label_en = Gijón/Xixón }} |} == Ḷḷena == {{toponimia/cabecera}} {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146841|Q13146841]] | label = [[Cabezón (parroquia)|Cabezón]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Cabezón | label_eu = Cabezón | label_es = Cabezón | label_gl = Cabezón | label_en = Cabezón | label_fr = Cabezón | label_de = Cabezón | label_pt = Cabezón | label_nl = Cabezón | label_it = Cabezón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Cabez%C3%B3n_(Lena) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Cabez%C3%B3n,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q5745935|Q5745935]] | label = [[Campumanes (parroquia)|Campumanes]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Campumanes | label_eu = Campumanes | label_es = Campomanes | label_gl = Campumanes | label_en = Campumanes | label_fr = Campumanes | label_de = Campumanes | label_pt = Campumanes | label_nl = Campumanes | label_it = Campumanes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Campomanes_(Lena) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Campumanes,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3663222|Q3663222]] | label = [[Carabanzo]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Carabanzo | label_eu = Carabanzo | label_es = Carabanzo | label_gl = Carabanzo | label_en = Carabanzo | label_fr = Carabanzo | label_de = Carabanzo | label_pt = Carabanzo | label_nl = Carabanzo | label_it = Carabanzo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Carabanzo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Carabanzo,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Carabanzo }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146884|Q13146884]] | label = [[Casorvía (parroquia)|Casorvía]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Casorvía | label_eu = Casorvía | label_es = Casorvía | label_gl = Casorvía | label_en = Casorvía | label_fr = Casorvía | label_de = Casorvía | label_pt = Casorvía | label_nl = Casorvía | label_it = Casorvía | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Casorvida | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Casorv%C3%ADa,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8342126|Q8342126]] | label = [[Castieḷḷo (Ḷḷena)|Castieḷḷo]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Castieḷḷo | label_eu = Castieḷḷo | label_es = Castiello | label_gl = Castieḷḷo | label_en = Castieḷḷo | label_fr = Castieḷḷo | label_de = Castieḷḷo | label_pt = Castieḷḷo | label_nl = Castieḷḷo | label_it = Castieḷḷo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Castiello_(Lena) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Castie%E1%B8%B7%E1%B8%B7o,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146904|Q13146904]] | label = [[Chanos de Somerón]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Chanos de Somerón | label_eu = Chanos de Somerón | label_es = Llanos | label_gl = Chanos de Somerón | label_en = Chanos de Somerón | label_fr = Chanos de Somerón | label_de = Chanos de Somerón | label_pt = Chanos de Somerón | label_nl = Chanos de Somerón | label_it = Chanos de Somerón | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llanos_(Asturias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Chanos_de_Somer%C3%B3n,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Chanos_de_Somer%C3%B3n }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13146925|Q13146925]] | label = [[Columbieḷḷo (parroquia)|Columbieḷḷo]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Columbieḷḷo | label_eu = Columbieḷḷo | label_es = Columbiello | label_gl = Columbieḷḷo | label_en = Columbieḷḷo | label_fr = Columbieḷḷo | label_de = Columbieḷḷo | label_pt = Columbieḷḷo | label_nl = Columbieḷḷo | label_it = Columbieḷḷo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Columbiello | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Columbie%E1%B8%B7%E1%B8%B7o,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3663225|Q3663225]] | label = [[Congostinas (parroquia)|Congostinas]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_ca = Congostinas | label_eu = Congostinas | label_es = Congostinas | label_gl = Congostinas | label_en = Congostinas | label_fr = Congostinas | label_de = Congostinas | label_pt = Congostinas | label_nl = Congostinas | label_it = Congostinas | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Congostinas | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Congostinas,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Congostinas }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9003309|Q9003309]] | label = [[Erías (parroquia)|Erías]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Erías | label_ca = Erías | label_eu = Erías | label_es = Herías | label_gl = Erías | label_en = Erías | label_fr = Erías | label_de = Erías | label_pt = Erías | label_nl = Erías | label_it = Erías | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Her%C3%ADas_(Lena) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Er%C3%ADas,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q8580914|Q8580914]] | label = [[Felgueras (parroquia)|Felgueras]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Felgueras | label_ca = Felgueras | label_eu = Felgueras | label_es = Felgueras | label_gl = Felgueras | label_en = Felgueras | label_fr = Felgueras | label_de = Felgueras | label_pt = Felgueras | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Felgueras | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Felgueras,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9061362|Q9061362]] | label = [[La Pola (parroquia)|La Pola]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = La Pola | label_ca = La Pola | label_eu = La Pola | label_es = Pola de Lena | label_gl = La Pola | label_en = La Pola | label_fr = La Pola | label_de = La Pola | label_pt = La Pola | label_nl = La Pola | label_it = La Pola | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Lena | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pola_de_Lena | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/La_Pola,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/La_Pola }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q43982436|Q43982436]] | label = [[Las Puentes (parroquia)|Las Puentes]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Las Puentes | label_ca = Las Puentes | label_eu = Las Puentes | label_es = Las Puentes | label_gl = Las Puentes | label_en = Las Puentes | label_fr = Las Puentes | label_de = Las Puentes | label_pt = Las Puentes | label_nl = Las Puentes | label_it = Las Puentes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Las_Puentes_(Lena) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Las_Puentes,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147793|Q13147793]] | label = [[Muñón Cimiru (parroquia)|Muñón Cimiru]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Muñón Cimiru | label_ca = Muñón Cimiru | label_eu = Muñón Cimiru | label_es = Muñón Cimero | label_gl = Muñón Cimiru | label_en = Muñón Cimiru | label_fr = Muñón Cimiru | label_de = Muñón Cimiru | label_pt = Muñón Cimiru | label_nl = Muñón Cimiru | label_it = Muñón Cimiru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%B3n_Cimero | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%B3n_Cimiru,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147795|Q13147795]] | label = [[Muñón Fondiru (parroquia)|Muñón Fondiru]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Muñón Fondiru | label_ca = Muñón Fondiru | label_eu = Muñón Fondiru | label_es = Muñón Fondero | label_gl = Muñón Fondiru | label_en = Muñón Fondiru | label_fr = Muñón Fondiru | label_de = Muñón Fondiru | label_pt = Muñón Fondiru | label_nl = Muñón Fondiru | label_it = Muñón Fondiru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%B3n_Fondero | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Mu%C3%B1%C3%B3n_Fondiru,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q16615980|Q16615980]] | label = [[Parana (parroquia)|Parana]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Parana | label_ca = Parana | label_eu = Parana | label_es = Parana | label_gl = Parana | label_en = Parana | label_fr = Parana | label_de = Parana | label_pt = Parana | label_nl = Parana | label_it = Parana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Parana_(Lena) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Parana,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3360693|Q3360693]] | label = [[Payares (parroquia)|Payares]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Payares | label_ca = Payares | label_eu = Payares | label_es = Pajares | label_gl = Payares | label_en = Payares | label_fr = Payares | label_de = Payares | label_pt = Payares | label_nl = Payares | label_it = Payares | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pajares | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Payares,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_fr = https://fr.wikipedia.org/wiki/Payares }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13147890|Q13147890]] | label = [[Piñera (Ḷḷena)|Piñera]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Piñera | label_ca = Piñera | label_eu = Piñera | label_es = Piñera | label_gl = Piñera | label_en = Piñera | label_fr = Piñera | label_de = Piñera | label_pt = Piñera | label_nl = Piñera | label_it = Piñera | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era_(Lena) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1era,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148006|Q13148006]] | label = [[Samiguel del Río]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Samiguel del Río | label_ca = Samiguel del Río | label_eu = Samiguel del Río | label_es = San Miguel del Río | label_gl = Samiguel del Río | label_en = Samiguel del Río | label_fr = Samiguel del Río | label_de = Samiguel del Río | label_pt = Samiguel del Río | label_nl = Samiguel del Río | label_it = Samiguel del Río | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/San_Miguel_del_R%C3%ADo_(Asturias) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Samiguel_del_R%C3%ADo,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3663220|Q3663220]] | label = [[Sotieḷḷo (parroquia)|Sotieḷḷo]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Sotieḷḷo | label_ca = Sotieḷḷo | label_eu = Sotieḷḷo | label_es = Sotieḷḷo | label_gl = Sotieḷḷo | label_en = Sotieḷḷo | label_fr = Sotieḷḷo | label_de = Sotieḷḷo | label_pt = Sotieḷḷo | label_nl = Sotieḷḷo | label_it = Sotieḷḷo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Sotiello | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Sotie%E1%B8%B7%E1%B8%B7o,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Sotie%E1%B8%B7%E1%B8%B7o }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9085621|Q9085621]] | label = [[Teyeo (parroquia)|Teyeo]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Teyeo | label_ca = Teyeo | label_eu = Teyeo | label_es = Telledo | label_gl = Teyeo | label_en = Teyeo | label_fr = Teyeo | label_de = Teyeo | label_pt = Teyeo | label_nl = Teyeo | label_it = Teyeo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Telledo | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Teyeo,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3663211|Q3663211]] | label = [[Tuíza]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Tuíza | label_ca = Tuíza | label_eu = Tuíza | label_es = Tuiza | label_gl = Tuíza | label_en = Tuíza | label_fr = Tuíza | label_de = Tuíza | label_pt = Tuíza | label_nl = Tuíza | label_it = Tuíza | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Tuiza | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Tu%C3%ADza,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Tu%C3%ADza }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q13148146|Q13148146]] | label = [[Viḷḷayana (parroquia)|Viḷḷayana]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Viḷḷayana | label_ca = Viḷḷayana | label_eu = Viḷḷayana | label_es = Villallana | label_gl = Viḷḷayana | label_en = Viḷḷayana | label_fr = Viḷḷayana | label_de = Viḷḷayana | label_pt = Viḷḷayana | label_nl = Viḷḷayana | label_it = Viḷḷayana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villallana | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%B8%B7%E1%B8%B7ayana,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q9012519|Q9012519]] | label = [[Xomezana]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Xomezana | label_ca = Xomezana | label_eu = Xomezana | label_es = Jomezana | label_gl = Xomezana | label_en = Xomezana | label_fr = Xomezana | label_de = Xomezana | label_pt = Xomezana | label_nl = Xomezana | label_it = Xomezana | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Jomezana | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Xomezana,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Xomezana }} |- {{toponimia/filera | item = [[:d:Q3663230|Q3663230]] | label = [[Zurea (parroquia)|Zurea]] | p131 = [[Ḷḷena]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Ḷḷena (Asturies) | label_mul = Zurea | label_ca = Zurea | label_eu = Zurea | label_es = Zureda | label_gl = Zurea | label_en = Zurea | label_fr = Zurea | label_de = Zurea | label_pt = Zurea | label_nl = Zurea | label_it = Zurea | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Zureda | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Zurea,_%E1%B8%B6%E1%B8%B7ena | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Zurea }} |} {{Wikidata list end}} nqbzivr7h1cx0q7tecua8nzu0wl69ih 10 176389 4379355 3434227 2025-06-25T07:57:21Z YoaR 37624 4379355 wikitext text/x-wiki {{bandera|{{{1}}}|{{#if:{{{variante|}}}|{{{variante}}}}}}}&nbsp;{{Selr|1={{#switch: {{{1}}} |AFG = Afganistán |AIA = Anguila |ALB = Albania |ALD = Åland |ALG = Arxelia |AND = Andorra |ANG = Angola |ANT = Antilles Neerlandeses |ARG = Arxentina |ARM = Armenia |ARU = Aruba |ASA = Samoa Americana |ATG = Antigua y Barbuda |AUS = Australia |AUT = Austria |AZE = Azerbaixán |BAH = Bahames |BAN = Bangladex |BDI = Burundi |BEL = Bélxica |BEN = Benín |BER = Bermudes |BFA = Burkina Fasu |BHR = Baḥréin |BHU = Bután |BIH = Bosnia y Herzegovina |BLR = Bielorrusia |BLZ = Belice |BOE = Bonaire |BOH = Bohemia |BOL = Bolivia |BOT = Botsuana |BRA = Brasil |BRB = Barbados |BRU = Brunéi |BUL = Bulgaria |CAM = Camboya |CAN = Canadá |CAY = Islles Caimán |CGO = Congu |CHA = Chad |CHI = Chile |CHN = China |CIS = Comunidá d'Estaos Independientes |CIV = Costa de Marfil |CMR = Camerún |COD = República Democrática d'El Congu |COK = Islles Cook |COL = Colombia |COM = Comoras |CPV = Cabu Verde |CRC = Costa Rica |CRO = Croacia |CTA = República Centroafricana |CUB = Cuba |CUR = Curazao |CUW = Curazao |CYP = Chipre |CZE = República Checa |DDR = Alemania Democrática |DEN = Dinamarca |DJI = Xibuti |DMA = Dominica |DOM = República Dominicana |ECU = Ecuador |EGY = Exiptu |ENG = Inglaterra |EQG = Guinea Ecuatorial |ERI = Eritrea |ESH = Sahara Occidental |ESP = España |EST = Estonia |ETH = Etiopía |FIJ = Fixi |FIN = Finlandia |FRA = Francia |FRG = Alemaña Federal |FRO = Islles Feroe |FSM = Estaos Federaos de Micronesia |GAB = Gabón |GAM = Gambia |GBR = Reinu Xuníu |GDR = Alemaña Democrática |GEO = Xeorxa |GER = Alemaña |GIB = Xibraltar |GHA = Ghana |GLP = Guadalupe |GNB = Guinea-Bisáu |GRE = Grecia |GRL = Groenlandia |GRN = Granada |GUA = Guatemala |GUF = Guayana Francesa |GUI = Guinea |GUM = Guam |GUY = Guyana |GYF = Guayana Francesa |HAI = Haití |HKG = Hong Kong |HON = Hondures |HUN = Hungría |IDN = Indonesia |IND = India |IRL = Irlanda |IRN = Irán |IRQ = Iraq |ISL = Islandia |ISR = Israel |ITA = Italia |JAM = Xamaica |JOR = Xordania |JAP = Xapón |JPN = Xapón |KAZ = Kazakstán |KEN = Kenia |KGZ = Kirguistán |KOR = Corea del Sur |KVX = Kosovu |KSA = Arabia Saudita |KUW = Kuwait |LAO = Laos |LBR = Liberia |LBY = Libia |LCA = Santa Lucía |LES = Lesotu |LIB = Líbanu |LIE = Liechtenstein |LTU = Lituania |LUX = Luxemburgu |LVA = Letonia |MAC = Macáu |MAD = Madagascar |MAR = Marruecos |MAS = Malasia |MDA = Moldavia |MDV = Maldives |MEX = Méxicu |MNG = Mongolia |MKD = Macedonia |MLI = Malí |MLT = Malta |MNE = Montenegru |MNP = Islles Marianes del Norte |MOZ = Mozambique |MRI = Mauriciu |MSR = Montserrat |MTN = Mauritania |MTQ = Martinica |MWI = Malaui |MYA = Birmania |NAM = Namibia |NCA = Nicaragua |NCL = Nueva Caledonia |NCP = Xipre del Norte |NED = Países Baxos |NEP = Nepal |NGA = Nixeria |NGR = Nixeria |NIG = Níxer |NIR = Irlanda del Norte |NOR = Noruega |NYE = Yeme del Norte |NZL = Nueva Zelanda |OMA = Omán |PAI = Países Baxos |PAK = Paquistán |PLE = Palestina |PAN = Panamá |PAR = Paraguái |PER = Perú |PHI = Filipines |PLW = Palaos |PNG = Papúa Nueva Guinea |POL = Polonia |POR = Portugal |PRK = Corea del Norte |PUR = Puertu Ricu |QAT = Catar |REU = Reunión |ROM = Rumanía |ROU = Rumanía |RSA = Sudáfrica |RSF = Rusia Soviética |RUS = Rusia |RWA = Ruanda |SAA = Sarre |SAM = Samoa |SBH = San Bartolomé |SCG = Serbia y Montenegru |SCO = Escocia |SDN = Sudán |SEN = Senegal |SEY = Seixeles |SIN = Singapur |SKN = Saint Kitts y Nevis |SLE = Sierra Lleona |SLV = El Salvador |SMA = Sint Maarten |SMR = San Marín |SMN = Saint-Martin |SOL = Islles Salomón |SOM = Somalia |SPM = San Pedru y Miquelón |SRB = Serbia |SRI = Sri Lanka |SSD = Sudán del Sur |STP = Santu Tomé y Príncipe |SUD = Sudán |SUI = Suiza |SUR = Surinam |SVI = Vietnam del Sur |SVK = Eslovaquia |SVN = Eslovenia |SLO = Eslovenia |SWE = Suecia |SWZ = Suazilandia |SYE = Yeme del Sur |SYR = Siria |TAH = Tahití |TAN = Tanzania |TCA = Islles Turques y Caicos |TCH = Checoslovaquia |TGA = Tonga |THA = Tailandia |TJK = Taxikistán |TKL = Tokeláu |TKM = Turkmenistán |TLS = Timor Oriental |TOG = Togu |TPE = China Taipéi |TRI = Trinidá y Tobagu |TUN = Túnez |TUR = Turquía |TUV = Tuvalu |UAE = Emiratos Árabes Xuníos |UGA = Uganda |UKR = Ucraína |URS = Xunión Soviética |URU = Uruguái |USA = Estaos Xuníos |UZB = Uzbequistán |VAN = Vanuatu |VAT = Ciudá del Vaticanu |VEN = Venezuela |VGB = Islles Vírxenes Britániques |VIE = Vietnam |VIN = San Vicente y las Granadines |VIR = Islles Vírxenes de los Estaos Xuníos |VSO = Vietnam del Sur |WAL = Gales |WLS = Gales |WLF = Wallis y Futuna |WLS = Gales |YEM = Yeme |YUG = Yugoslavia |ZAI = Zaire |ZAM = Zambia |ZAN = Zanzíbar |ZIM = Zimbabue |{{{1}}} }}|2={{{2|}}}|f={{{f|}}}|especial={{{especial|}}}}}<noinclude> {{documentación}}</noinclude> htzlyaozb6rc48gzfgyhtl0vti4ego4 4 190484 4379273 4378809 2025-06-25T01:35:01Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379273 wikitext text/x-wiki <noinclude>__NOINDEX__</noinclude> Última anovación: {{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}. {{Wikidata list |1=Wikipedia:Wikidata/Finaos de recién/imáxenes |sparql=SELECT ?item ?dob ?dod ?img (CONCAT(" <small>",str(ROUND(FLOOR((?dod - ?dob)/365.2425))),"&nbsp;años</small>") as ?s3) { SELECT ?item ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) (SAMPLE(?img1) as ?img) (MAX(?dod1) as ?dod) (SAMPLE(?dob1) as ?dob) { ?item wdt:P570 ?dod1 FILTER ( ?dod1 > "2022-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime) FILTER ( ?dod1 > (now()-"P32D"^^xsd:duration) && ?dod1 < now() ) ?item wdt:P18 ?img1 . FILTER NOT EXISTS { ?item wdt:P1087 [] } ?item wdt:P31 wd:Q5 . ?item wikibase:statements ?stct ; wikibase:sitelinks ?slct . OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob1 } FILTER EXISTS { ?article schema:about ?item . ?article schema:isPartOf <https://ast.wikipedia.org/> . } } GROUP BY ?item ?stct ?slct ORDER BY DESC(?rank) ?item LIMIT 8 } ORDER BY DESC(?dod) |section= |columns=P18,label,P570,P20,qid,?s3 |thumb=130 |min_section= |links=local |row_template=Wikidata list/gallery |skip_table=1 |autolist=fallback |short = true |chart=true |references=all }} {{Wikidata list/gallery | p18 = [[Ficheru:President of the Republic of Mauritius, Mr. Rajkeswur Purryag (cropped).jpg|center|130px]] | label = [[Kailash Purryag]] | p570 = 2025-06-21<ref name="ref_a9492108308ca9b89533985b6306d8b6">https://www.lemauricien.com/actualites/politique/kailash-purryag-figure-de-proue-du-parti-travailliste-est-decede-ce-matin/677462/</ref><ref name="ref_bd776ac87fe0a8b41374a381e2b15341">https://defimedia.info/funerailles-de-kailash-purryag-15h30-ce-dimanche</ref> | qid = Q57545 | s3 = <small>77&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/gallery | p18 = [[Ficheru:Lynn Hamilton.jpg|center|130px]] | label = [[Lynn Hamilton]] | p570 = 2025-06-19<ref name="ref_784b30e81abdfd74e70946b873de3878">https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/lynn-hamilton-dead-sanford-and-son-waltons-1236296486/</ref> | p20 = [[Chicago]] | qid = Q6709046 | s3 = <small>95&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/gallery | p18 = [[Ficheru:Violeta Chamorro 1993.jpg|center|130px]] | label = [[Violeta Chamorro]] | p570 = 2025-06-14<ref name="ref_ea48e1b39e566e02a10ce67d4aaa58e1">https://www.infobae.com/america/america-latina/2025/06/14/murio-violeta-barrios-de-chamorro-ex-presidenta-de-nicaragua/</ref> | p20 = [[San Xosé (Costa Rica)|San Xosé]]<ref name="ref_ea48e1b39e566e02a10ce67d4aaa58e1">https://www.infobae.com/america/america-latina/2025/06/14/murio-violeta-barrios-de-chamorro-ex-presidenta-de-nicaragua/</ref> | qid = Q114142 | s3 = <small>95&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/gallery | p18 = [[Ficheru:Edgar Lungu in TICAD VII (cropped).jpg|center|130px]] | label = [[Edgar Lungu]] | p570 = 2025-06-05<ref name="ref_bc3061da485f5b72706e35876809585d">https://www.bbc.co.uk/news/articles/cn4gp07y3xmo</ref> | p20 = [[Pretoria]] | qid = Q18352991 | s3 = <small>68&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/gallery | p18 = [[Ficheru:Niede Guidon e o deputado Paes Landim cropped.jpg|center|130px]] | label = [[Niède Guidon]] | p570 = 2025-06-04<ref name="ref_ac2156037ec739826a70d5aeb3a81f7d">https://g1.globo.com/pi/piaui/noticia/2025/06/04/morre-aos-92-anos-a-arqueologa-brasileira-niede-guidon.ghtml</ref> | p20 = ''[[:d:Q1935702|São Raimundo Nonato]]''<ref name="ref_445f8130e94bb1da87ab33dc5876b75a">https://g1.globo.com/sp/bauru-marilia/noticia/2025/06/04/chacara-dos-avos-e-fuga-para-a-franca-como-foi-a-infancia-e-inicio-de-carreira-de-niede-guidon-que-morreu-aos-92-anos.ghtml</ref> | qid = Q434391 | s3 = <small>92&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/gallery | p18 = [[Ficheru:Ngũgĩ wa Thiong'o 2019 (48139052733).jpg|center|130px]] | label = [[Ngũgĩ wa Thiong'o]] | p570 = 2025-05-28<ref name="ref_ceb0fef43a6da8a96573939c244b38f7">https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2025/05/28/le-kenyan-ngugi-wa-thiong-o-figure-majeure-de-la-litterature-africaine-est-mort_6609031_3382.html</ref> | p20 = ''[[:d:Q1002205|Buford]]'' | qid = Q302910 | s3 = <small>87&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list end}} qd9sqnt1dcqhzvf7cqle6kfjk53vkjm 4 190487 4379276 4378811 2025-06-25T01:35:12Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379276 wikitext text/x-wiki <noinclude>__NOINDEX__</noinclude> Última anovación: {{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}. {{Wikidata list |1=Wikipedia:Wikidata/Finaos de recién/llista |sparql=SELECT ?item ?dod ?stct ?slct { ?item wdt:P570 ?dod FILTER ( ?dod > "2022-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime) FILTER ( ?dod > (now()-"P32D"^^xsd:duration) && ?dod < now() ) ?item wdt:P31 wd:Q5 . } ORDER BY DESC(?dod) ?item |columns=item,P18,label,P569:Nacimientu,P570:Muerte,description:descripción,P106,P39,P27,P19,P20 |thumb=128 |autolist=fallback |summary=itemnumber |links=local |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! item ! imaxe ! label ! Nacimientu ! Muerte ! descripción ! ocupación ! cargu ! país de nacionalidá ! llugar de nacimientu ! llugar de fallecimientu |- | [[:d:Q57545|Q57545]] | [[Ficheru:President of the Republic of Mauritius, Mr. Rajkeswur Purryag (cropped).jpg|center|128px]] | [[Kailash Purryag]] | 1947-12-12<ref name="ref_a9492108308ca9b89533985b6306d8b6">https://www.lemauricien.com/actualites/politique/kailash-purryag-figure-de-proue-du-parti-travailliste-est-decede-ce-matin/677462/</ref> | 2025-06-21<ref name="ref_a9492108308ca9b89533985b6306d8b6">https://www.lemauricien.com/actualites/politique/kailash-purryag-figure-de-proue-du-parti-travailliste-est-decede-ce-matin/677462/</ref><ref name="ref_bd776ac87fe0a8b41374a381e2b15341">https://defimedia.info/funerailles-de-kailash-purryag-15h30-ce-dimanche</ref> | políticu mauricianu (1947-2025) | ''[[:d:Q82955|políticu]]'' | [[Presidente de Mauriciu]]<br/>''[[:d:Q19901420|Minister of Foreign Affairs of Mauritius]]''<br/>''[[:d:Q55318777|Speaker of the National Assembly of Mauritius]]'' | [[Mauriciu]] | [[Mauriciu]] | |- | [[:d:Q6709046|Q6709046]] | [[Ficheru:Lynn Hamilton.jpg|center|128px]] | [[Lynn Hamilton]] | 1930-04-25<ref name="ref_c52c3d725e35d3adda5d9969ff2c24d1">''[[:d:Q3561957|Česko-Slovenská filmová databáze]]''</ref> | 2025-06-19<ref name="ref_784b30e81abdfd74e70946b873de3878">https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/lynn-hamilton-dead-sanford-and-son-waltons-1236296486/</ref> | actriz d&#39;Estaos Xuníos (1930-2025) | [[actor]]<br/>''[[:d:Q10798782|actor de televisión]]''<br/>''[[:d:Q10800557|actor de cine]]''<br/>''[[:d:Q2259451|actor de teatru]]'' | | [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] | ''[[:d:Q983832|Yazoo City]]'' | [[Chicago]] |- | [[:d:Q55262303|Q55262303]] | | [[Roser Gonzàlez i Duarte]] | 1945 | 2025-06-18<ref name="ref_5b7d8c3b827c95dbb237b9ad4e6f1e25">https://tanatorio.pro/defunciones/barcelona/roser-gonzalez-duarte/</ref> | científica española (1945-2025) | [[científicu]] | | [[España]] | [[Barcelona]] | |- | [[:d:Q114142|Q114142]] | [[Ficheru:Violeta Chamorro 1993.jpg|center|128px]] | [[Violeta Chamorro]] | 1929-10-18<ref name="ref_eb48a4a2fb68214c19efb2f752b95a76">''[[:d:Q5375741|Encyclopædia Britannica Online]]''</ref><ref name="ref_ff87f21c3027c8da6dacea31084d328e">''[[:d:Q29861311|SNAC]]''</ref><ref name="ref_2b4c64fbd37dba422f7d5cd3352f080a">''[[:d:Q61356138|FemBio database]]''</ref><ref name="ref_dd086584c71aab481731c0b3c7f0260a">''[[:d:Q107343683|Munzinger Personen]]''</ref> | 2025-06-14<ref name="ref_ea48e1b39e566e02a10ce67d4aaa58e1">https://www.infobae.com/america/america-latina/2025/06/14/murio-violeta-barrios-de-chamorro-ex-presidenta-de-nicaragua/</ref> | política de Nicaragua (1929-2025) | ''[[:d:Q82955|políticu]]''<br/>[[periodista]] | ''[[:d:Q852448|Presidente de Nicaragua]]'' | [[Nicaragua]] | ''[[:d:Q1757609|Rivas]]'' | [[San Xosé (Costa Rica)|San Xosé]]<ref name="ref_ea48e1b39e566e02a10ce67d4aaa58e1">https://www.infobae.com/america/america-latina/2025/06/14/murio-violeta-barrios-de-chamorro-ex-presidenta-de-nicaragua/</ref> |- | [[:d:Q771111|Q771111]] | | [[Jenny de la Torre Castro]] | 1954 | 2025-06-10<ref name="ref_e05f2fd0131eef084a92a9911969f706">https://www.infobae.com/peru/2025/06/12/murio-jenny-de-la-torre-medica-peruana-que-dedico-su-vida-a-personas-sin-hogar-en-berlin/</ref> | médica alemana (1954-2025) | [[ciruxanu]]<br/>[[Defensor de los derechos humanos|activista polos derechos humanos]] | | [[Alemaña]]<br/>[[Perú]] | ''[[:d:Q1711521|Naska]]'' | |- | [[:d:Q4887289|Q4887289]] | | [[Marcel Sabou]] | 1965-08-22 | 2025-06-09<ref name="ref_a191fadbb5dc9dac5e2ffc16063e6d09">https://www.elcomercio.es/sporting/fallece-marcel-sabou-ela-exjugador-sporting-gijon-20250609190554-nt.html</ref> | futbolista rumanu (1965-2025) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[Rumanía]] | [[Timișoara]] | [[Xixón]]<ref name="ref_3f40722910fb63c3186a2e691ffbfd61">https://www.elcomercio.es/sporting/fallece-marcel-sabou-ela-exjugador-sporting-gijon-20250609190554-nt.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F</ref> |- | [[:d:Q18352991|Q18352991]] | [[Ficheru:Edgar Lungu in TICAD VII (cropped).jpg|center|128px]] | [[Edgar Lungu]] | 1956-11-11<ref name="ref_2bba1fd90a13fa990d128a03df7a1982">''[[:d:Q237227|Brockhaus Enzyklopädie]]''</ref><ref name="ref_dd086584c71aab481731c0b3c7f0260a">''[[:d:Q107343683|Munzinger Personen]]''</ref> | 2025-06-05<ref name="ref_bc3061da485f5b72706e35876809585d">https://www.bbc.co.uk/news/articles/cn4gp07y3xmo</ref> | políticu zambianu (1956-2025) | ''[[:d:Q82955|políticu]]''<br/>[[abogáu]] | ''[[:d:Q18985034|Presidente de Zambia]]''<br/>''[[:d:Q18607856|Member of the National Assembly of Zambia]]''<br/>''[[:d:Q45396544|Justice Minister of Zambia]]''<br/>''[[:d:Q45396374|Minister - Defense]]''<br/>''[[:d:Q115397071|Minister of Internal Affairs]]'' | [[Zambia]] | ''[[:d:Q219671|Ndola]]'' | [[Pretoria]] |- | [[:d:Q434391|Q434391]] | [[Ficheru:Niede Guidon e o deputado Paes Landim cropped.jpg|center|128px]] | [[Niède Guidon]] | 1933-03-12 | 2025-06-04<ref name="ref_ac2156037ec739826a70d5aeb3a81f7d">https://g1.globo.com/pi/piaui/noticia/2025/06/04/morre-aos-92-anos-a-arqueologa-brasileira-niede-guidon.ghtml</ref> | arqueóloga brasilana (1933-2025) | [[antropólogu]]<br/>''[[:d:Q3621491|arqueólogu]]''<br/>''[[:d:Q17488316|prehistoriador]]'' | ''[[:d:Q127043423|president emeritus]]''<ref name="ref_a9b6dd75772c62e2fd4744ed00d9c3ec">http://fumdham.org.br/fumdham/</ref> | [[Brasil]]<br/>[[Francia]]<ref name="ref_6a1c6baea1e78387739e76cf3fa2beff">https://www.lexpress.fr/culture/livre/le-combat-de-niede-guidon-prehistorienne-du-bresil_985705.html</ref> | ''[[:d:Q1759235|Jaú]]'' | ''[[:d:Q1935702|São Raimundo Nonato]]''<ref name="ref_445f8130e94bb1da87ab33dc5876b75a">https://g1.globo.com/sp/bauru-marilia/noticia/2025/06/04/chacara-dos-avos-e-fuga-para-a-franca-como-foi-a-infancia-e-inicio-de-carreira-de-niede-guidon-que-morreu-aos-92-anos.ghtml</ref> |- | [[:d:Q5996939|Q5996939]] | | [[Margaret A. Dix]] | 1939-05-19 | 2025-06-02 | botánica y zoóloga británica (1939-2025) | ''[[:d:Q2374149|botánicu]]''<br/>''[[:d:Q2083925|coleicionista de plantes]]''<ref name="ref_cba29f35afc13cc5a931d1770fea336d">https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.person.bm000011226</ref><br/>''[[:d:Q350979|zoólogu]]''<br/>''[[:d:Q110853168|plant taxonomist]]''<br/>''[[:d:Q17269204|limnólogu]]'' | | [[Reinu Xuníu]] | [[Xerséi]] | |- | [[:d:Q302910|Q302910]] | [[Ficheru:Ngũgĩ wa Thiong'o 2019 (48139052733).jpg|center|128px]] | [[Ngũgĩ wa Thiong'o]] | 1938-01-05<ref name="ref_eb48a4a2fb68214c19efb2f752b95a76">''[[:d:Q5375741|Encyclopædia Britannica Online]]''</ref><ref name="ref_c3554fdab1b187f649f508bcd9fde932">''[[:d:Q2629164|Internet Speculative Fiction Database]]''</ref><ref name="ref_2bba1fd90a13fa990d128a03df7a1982">''[[:d:Q237227|Brockhaus Enzyklopädie]]''</ref><ref name="ref_eb9ce100e927617f978fe7bef8646786">''[[:d:Q2877812|Babelio]]''</ref><ref name="ref_f2f0aa52e0fdec4251a5f348c10c4542">''[[:d:Q107456632|The Fine Art Archive]]''</ref><ref name="ref_dd086584c71aab481731c0b3c7f0260a">''[[:d:Q107343683|Munzinger Personen]]''</ref> | 2025-05-28<ref name="ref_ceb0fef43a6da8a96573939c244b38f7">https://www.lemonde.fr/disparitions/article/2025/05/28/le-kenyan-ngugi-wa-thiong-o-figure-majeure-de-la-litterature-africaine-est-mort_6609031_3382.html</ref> | escritor kenianu (1938-2025) | [[dramaturgu]]<br/>''[[:d:Q6625963|novelista]]''<br/>[[ensayista]]<br/>[[profesor universitariu]]<ref name="ref_bd85db1f31ecc4d4218c3c9d35a8b2e1">''[[:d:Q23833686|Catalog of the German National Library]]''</ref><br/>''[[:d:Q4964182|filósofu]]''<br/>[[escritor]]<ref name="ref_f2f0aa52e0fdec4251a5f348c10c4542">''[[:d:Q107456632|The Fine Art Archive]]''</ref><ref name="ref_bd85db1f31ecc4d4218c3c9d35a8b2e1">''[[:d:Q23833686|Catalog of the German National Library]]''</ref> | | [[Kenia]] | ''[[:d:Q6358478|Kamirithu]]''<ref name="ref_b242999d160c8efaed3ec14c79ae7e32">''[[:d:Q15241312|Google Freebase Data Dump]]''</ref> | ''[[:d:Q1002205|Buford]]'' |- | [[:d:Q588120|Q588120]] | | [[Robert Jarvik]] | 1946-05-11<ref name="ref_ff87f21c3027c8da6dacea31084d328e">''[[:d:Q29861311|SNAC]]''</ref><ref name="ref_c3554fdab1b187f649f508bcd9fde932">''[[:d:Q2629164|Internet Speculative Fiction Database]]''</ref><ref name="ref_e411eaad151203de9b94c88f7ffc43d0">''[[:d:Q98769076|GeneaStar]]''</ref> | 2025-05-26<ref name="ref_c2a3a1be7a1b43c905bccf3e0a834214">https://www.nytimes.com/2025/05/29/science/robert-jarvik-dead.html</ref> | científicu d&#39;Estaos Xuníos (1946-2025) | [[inventor]]<br/>[[cardiólogu]] | | [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] | ''[[:d:Q1005953|Midland]]'' | [[Nueva York]] |} ---- &sum; 11 items. {{Wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref}} a0bbgf3ldi5tcz74cfbjb4vmgy6a5r2 4 190773 4379269 4378411 2025-06-25T01:34:30Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379269 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?label_mul ?label_ca ?label_eu ?label_es ?label_gl ?label_en ?label_fr ?label_de ?label_pt ?label_nl ?label_it ?link_mul ?link_ca ?link_eu ?link_es ?link_gl ?link_en ?link_fr ?link_de ?link_pt ?link_nl ?link_it WHERE { SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "ast". } ?item (wdt:P131*) wd:Q818363. OPTIONAL { ?item wdt:P31 ?tipu. } OPTIONAL { ?item wdt:P131 ?parroquia. } FILTER(?tipu IN(wd:Q13526752, wd:Q5084, wd:Q618123, wd:Q5756064, wd:Q123705, wd:Q3957, wd:Q532, wd:Q486972, wd:Q120041664, wd:Q3055118, wd:Q674950)) OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_mul filter (lang(?label_mul) = "mul") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_ca filter (lang(?label_ca) = "ca") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_eu filter (lang(?label_eu) = "eu") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_es filter (lang(?label_es) = "es") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_gl filter (lang(?label_gl) = "gl") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_en filter (lang(?label_en) = "en") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_fr filter (lang(?label_fr) = "fr") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_de filter (lang(?label_de) = "de") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_pt filter (lang(?label_pt) = "pt") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_nl filter (lang(?label_nl) = "nl") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_it filter (lang(?label_it) = "it") } OPTIONAL { ?link_ca schema:about ?item . ?link_ca schema:inLanguage "ca" . ?link_ca schema:isPartOf <https://ca.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_eu schema:about ?item . ?link_eu schema:inLanguage "eu" . ?link_eu schema:isPartOf <https://eu.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_es schema:about ?item . ?link_es schema:inLanguage "es" . ?link_es schema:isPartOf <https://es.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_gl schema:about ?item . ?link_gl schema:inLanguage "gl" . ?link_gl schema:isPartOf <https://gl.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_en schema:about ?item . ?link_en schema:inLanguage "en" . ?link_en schema:isPartOf <https://en.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_fr schema:about ?item . ?link_fr schema:inLanguage "fr" . ?link_fr schema:isPartOf <https://fr.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_de schema:about ?item . ?link_de schema:inLanguage "de" . ?link_de schema:isPartOf <https://de.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_pt schema:about ?item . ?link_pt schema:inLanguage "pt" . ?link_pt schema:isPartOf <https://pt.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_nl schema:about ?item . ?link_nl schema:inLanguage "nl" . ?link_nl schema:isPartOf <https://nl.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_it schema:about ?item . ?link_it schema:inLanguage "it" . ?link_it schema:isPartOf <https://it.wikipedia.org/> . } } ORDER BY (?parroquiaLabel) (?itemLabel) |columns=item,label:nome,P131:parroquia,description:descripción,P31:tipu,?label_mul,?label_ca,?label_eu,?label_es,?label_gl,?label_en,?label_fr,?label_de,?label_pt,?label_nl,?label_it,?link_ca,?link_eu,?link_es,?link_gl,?link_en,?link_fr,?link_de,?link_pt,?link_nl,?link_it |links=red |sort=label |section=P131 |min_section=1 |references=all |header_template=toponimia/cabecera2 |row_template=toponimia/filera2 }} == Anayo == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750671|Q125750671]] | label = [[Caparea]] | p131 = [[Anayo]] | desc = aldea de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Caparea | label_ca = Caparea | label_en = Caparea }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750675|Q125750675]] | label = [[Colluenzu]] | p131 = [[Anayo]] | desc = casería de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Colluenzu | label_ca = Colluenzu | label_en = Colluenzu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q8962851|Q8962851]] | label = [[Fresnosa]] | p131 = [[Anayo]] | desc = aldea de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Fresnosa | label_ca = Fresnosa | label_es = Fresnosa | label_en = Fresnosa | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Fresnosa }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750676|Q125750676]] | label = [[La Cuesta Villar]] | p131 = [[Anayo]] | desc = casería de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Cuesta Villar | label_ca = La Cuesta Villar | label_en = La Cuesta Villar }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750678|Q125750678]] | label = [[Les Pedraces]] | p131 = [[Anayo]] | desc = casería de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Les Pedraces | label_ca = Les Pedraces | label_en = Les Pedraces }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750673|Q125750673]] | label = [[Llares]] | p131 = [[Anayo]] | desc = aldea de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Llares | label_ca = Llares | label_en = Llares }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q16625739|Q16625739]] | label = [[Robléu (Anayo)|Robléu]] | p131 = [[Anayo]] | desc = aldea de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>[[entidá singular de población]]<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref> | label_mul = Robléu | label_ca = Robléu | label_es = Robledo | label_gl = Robléu | label_en = Robléu | label_fr = Robléu | label_de = Robléu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Robledo_(Anayo) }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750677|Q125750677]] | label = [[Ḥuentes (Anayo)|Ḥuentes]] | p131 = [[Anayo]] | desc = casería de la parroquia d&#39;Anayo (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Ḥuentes | label_ca = Ḥuentes | label_en = Ḥuentes }} |} == Belonciu == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750766|Q125750766]] | label = [[Areñes (Belonciu)|Areñes]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = llugar de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Areñes | label_ca = Areñes | label_en = Areñes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750767|Q125750767]] | label = [[Belonciu]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = llugar de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Belonciu | label_ca = Belonciu | label_en = Belonciu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750768|Q125750768]] | label = [[Beronda]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = casería de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Beronda | label_ca = Beronda | label_en = Beronda }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750769|Q125750769]] | label = [[Candanéu (Belonciu)|Candanéu]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = aldea de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Candanéu | label_ca = Candanéu | label_en = Candanéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750776|Q125750776]] | label = [[El Peruyeru]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = aldea de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Peruyeru | label_ca = El Peruyeru | label_en = El Peruyeru }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750777|Q125750777]] | label = [[El Raposu]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = casería de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Raposu | label_ca = El Raposu | label_en = El Raposu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750780|Q125750780]] | label = [[El Vallín (Belonciu)|El Vallín]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = llugar de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Vallín | label_ca = El Vallín | label_en = El Vallín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750770|Q125750770]] | label = [[Ferreros (Belonciu)|Ferreros]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = casería de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Ferreros | label_ca = Ferreros | label_en = Ferreros }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750765|Q125750765]] | label = [[L'Abedul (Belonciu)|L'Abedul]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = llugar de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = L'Abedul | label_ca = L'Abedul | label_en = L'Abedul }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750774|Q125750774]] | label = [[La Motosa]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = aldea de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Motosa | label_ca = La Motosa | label_en = La Motosa }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750775|Q125750775]] | label = [[La Peridiella]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = casería de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Peridiella | label_ca = La Peridiella | label_en = La Peridiella }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750778|Q125750778]] | label = [[La Travesera]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = llugar de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Travesera | label_ca = La Travesera | label_en = La Travesera }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750772|Q125750772]] | label = [[Les Melendreres (Belonciu)|Les Melendreres]] | p131 = [[Belonciu (parroquia)|Belonciu]] | desc = llugar de la parroquia de Belonciu (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Les Melendreres | label_ca = Les Melendreres | label_en = Les Melendreres }} |} == Boriñes == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750858|Q125750858]] | label = [[Boriñes]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = llugar de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Boriñes | label_en = Boriñes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750864|Q125750864]] | label = [[Castañosu]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = casería de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Castañosu | label_en = Castañosu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750867|Q125750867]] | label = [[El Mortoriu]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = aldea de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = El Mortoriu | label_en = El Mortoriu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750865|Q125750865]] | label = [[L'Escobal (Boriñes)|L'Escobal]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = casería de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = L'Escobal | label_en = L'Escobal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750859|Q125750859]] | label = [[La Infiesta (Boriñes)|La Infiesta]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = llugar de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Infiesta | label_en = La Infiesta }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750866|Q125750866]] | label = [[La Llama (Boriñes)|La Llama]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = casería de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Llama | label_en = La Llama }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750860|Q125750860]] | label = [[Muñío]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = aldea de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Muñío | label_en = Muñío }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750869|Q125750869]] | label = [[Samartín (Boriñes)|Samartín]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = casería de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Samartín | label_en = Samartín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750868|Q125750868]] | label = [[San Feliz (Boriñes)|San Feliz]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = aldea de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = San Feliz | label_en = San Feliz }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750862|Q125750862]] | label = [[Sieres]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = llugar de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Sieres | label_en = Sieres }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750863|Q125750863]] | label = [[Viyao]] | p131 = [[Boriñes (parroquia)|Boriñes]] | desc = llugar de la parroquia de Boriñes (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Viyao | label_en = Viyao }} |} == Cerecea == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750914|Q125750914]] | label = [[Berducéu (Cerecea)|Berducéu]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Berducéu | label_ca = Berducéu | label_en = Berducéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750917|Q125750917]] | label = [[Brañella (Cerecea)|Brañella]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Brañella | label_ca = Brañella | label_en = Brañella }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750918|Q125750918]] | label = [[Caldevilla (Cerecea)|Caldevilla]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Caldevilla | label_ca = Caldevilla | label_en = Caldevilla }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750909|Q125750909]] | label = [[Cerecea]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = llugar de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Cerecea | label_ca = Cerecea | label_en = Cerecea }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750920|Q125750920]] | label = [[El Cantudoba]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Cantudoba | label_ca = El Cantudoba | label_en = El Cantudoba }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750916|Q125750916]] | label = [[La Braña (Cerecea)|La Braña]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Braña | label_ca = La Braña | label_en = La Braña }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750907|Q125750907]] | label = [[La Bárcena]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = llugar de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Bárcena | label_ca = La Bárcena | label_en = La Bárcena }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750921|Q125750921]] | label = [[La Mercoria]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Mercoria | label_ca = La Mercoria | label_en = La Mercoria }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750922|Q125750922]] | label = [[La Naveda]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Naveda | label_ca = La Naveda | label_en = La Naveda }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750923|Q125750923]] | label = [[La Sementada]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Sementada | label_ca = La Sementada | label_en = La Sementada }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750910|Q125750910]] | label = [[Los Collaos]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = aldea de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Los Collaos | label_ca = Los Collaos | label_en = Los Collaos }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750911|Q125750911]] | label = [[Robléu (Cerecea)|Robléu]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = llugar de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Robléu | label_ca = Robléu | label_en = Robléu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750912|Q125750912]] | label = [[Sardea]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = llugar de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sardea | label_ca = Sardea | label_en = Sardea }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750924|Q125750924]] | label = [[Tresagüeli]] | p131 = [[Cerecea (parroquia)|Cerecea]] | desc = casería de la parroquia de Cerecea (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Tresagüeli | label_ca = Tresagüeli | label_en = Tresagüeli }} |} == Coya == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757974|Q125757974]] | label = [[Bargaéu]] | p131 = [[Coya]] | desc = aldea de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Bargaéu | label_ca = Bargaéu | label_en = Bargaéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757975|Q125757975]] | label = [[Brañavieya]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Brañavieya | label_ca = Brañavieya | label_en = Brañavieya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757976|Q125757976]] | label = [[El Bustiellu]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Bustiellu | label_ca = El Bustiellu | label_en = El Bustiellu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757979|Q125757979]] | label = [[El Caneyu]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Caneyu | label_ca = El Caneyu | label_en = El Caneyu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757983|Q125757983]] | label = [[Gamonéu (Coya)|Gamonéu]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Gamonéu | label_ca = Gamonéu | label_en = Gamonéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757973|Q125757973]] | label = [[La Baraya]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Baraya | label_ca = La Baraya | label_en = La Baraya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757977|Q125757977]] | label = [[La Cabaña (Coya)|La Cabaña]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Cabaña | label_ca = La Cabaña | label_en = La Cabaña }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757978|Q125757978]] | label = [[La Caneya]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Caneya | label_ca = La Caneya | label_en = La Caneya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757980|Q125757980]] | label = [[La Carabaña]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Carabaña | label_ca = La Carabaña | label_en = La Carabaña }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757981|Q125757981]] | label = [[La Cotariella (Coya)|La Cotariella]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Cotariella | label_ca = La Cotariella | label_en = La Cotariella }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757982|Q125757982]] | label = [[La Gallera]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Gallera | label_ca = La Gallera | label_en = La Gallera }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757989|Q125757989]] | label = [[La Villa Baxu]] | p131 = [[Coya]] | desc = llugar de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Villa Baxu | label_ca = La Villa Baxu | label_en = La Villa Baxu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757990|Q125757990]] | label = [[La Villa Riba]] | p131 = [[Coya]] | desc = aldea de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Villa Riba | label_ca = La Villa Riba | label_en = La Villa Riba }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757984|Q125757984]] | label = [[Montecoya]] | p131 = [[Coya]] | desc = llugar de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Montecoya | label_ca = Montecoya | label_en = Montecoya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757985|Q125757985]] | label = [[Mures (Coya)|Mures]] | p131 = [[Coya]] | desc = aldea de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Mures | label_ca = Mures | label_en = Mures }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757987|Q125757987]] | label = [[Sarpiéu]] | p131 = [[Coya]] | desc = llugar de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sarpiéu | label_ca = Sarpiéu | label_en = Sarpiéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125757988|Q125757988]] | label = [[Trambarría]] | p131 = [[Coya]] | desc = casería de la parroquia de Coya (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Trambarría | label_ca = Trambarría | label_en = Trambarría }} |} == El Tozu == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759385|Q125759385]] | label = [[El Moru]] | p131 = [[El Tozu (Piloña)|El Tozu]] | desc = aldea de la parroquia d&#39;El Tozu (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Moru | label_ca = El Moru | label_es = El Moro | label_en = El Moru }} |} == Espinaréu == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758111|Q125758111]] | label = [[El Barru (Espinaréu)|El Barru]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Barru | label_ca = El Barru | label_en = El Barru }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758112|Q125758112]] | label = [[El Campón (Espinaréu)|El Campón]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Campón | label_ca = El Campón | label_en = El Campón }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758116|Q125758116]] | label = [[El Pedrosu (Espinaréu)|El Pedrosu]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Pedrosu | label_ca = El Pedrosu | label_es = Pedroso | label_en = El Pedrosu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758124|Q125758124]] | label = [[El Tabayón]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Tabayón | label_ca = El Tabayón | label_en = El Tabayón }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758114|Q125758114]] | label = [[Ferrán]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Ferrán | label_ca = Ferrán | label_en = Ferrán }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758125|Q125758125]] | label = [[La Villa]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = llugar de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Villa | label_ca = La Villa | label_en = La Villa }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758113|Q125758113]] | label = [[Les Cuerries (Espinaréu)|Les Cuerries]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = aldea de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Les Cuerries | label_ca = Les Cuerries | label_es = Cuerrias | label_en = Les Cuerries }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758115|Q125758115]] | label = [[Pandelamazca]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Pandelamazca | label_ca = Pandelamazca | label_en = Pandelamazca }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758117|Q125758117]] | label = [[Porciles (Espinaréu)|Porciles]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = llugar de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Porciles | label_ca = Porciles | label_en = Porciles }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758118|Q125758118]] | label = [[Raicéu (Espinaréu)|Raicéu]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Raicéu | label_ca = Raicéu | label_es = Raicedo | label_en = Raicéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758119|Q125758119]] | label = [[Rifabar]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = llugar de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Rifabar | label_ca = Rifabar | label_en = Rifabar }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758121|Q125758121]] | label = [[Riquimáu]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Riquimáu | label_ca = Riquimáu | label_en = Riquimáu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758122|Q125758122]] | label = [[Sobanéu]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = casería de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sobanéu | label_ca = Sobanéu | label_en = Sobanéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758123|Q125758123]] | label = [[Sotu (Espinaréu)|Sotu]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = llugar de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sotu | label_ca = Sotu | label_en = Sotu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758126|Q125758126]] | label = [[Xerra (Espinaréu)|Xerra]] | p131 = [[Espinaréu]] | desc = aldea de la parroquia de Porciles (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Xerra | label_ca = Xerra | label_en = Xerra }} |} == L'Arteosa == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750699|Q125750699]] | label = [[Caperea]] | p131 = [[L'Arteosa]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Arteosa (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Caperea | label_ca = Caperea | label_en = Caperea }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750701|Q125750701]] | label = [[El Piñuecu]] | p131 = [[L'Arteosa]] | desc = aldea de la parroquia de L&#39;Arteosa (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Piñuecu | label_ca = El Piñuecu | label_en = El Piñuecu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750703|Q125750703]] | label = [[Les Felgueroses]] | p131 = [[L'Arteosa]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Arteosa (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Les Felgueroses | label_ca = Les Felgueroses | label_en = Les Felgueroses }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750702|Q125750702]] | label = [[Samartín (L'Arteosa)|Samartín]] | p131 = [[L'Arteosa]] | desc = llugar de la parroquia de L&#39;Arteosa (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Samartín | label_ca = Samartín | label_en = Samartín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750704|Q125750704]] | label = [[Vegarrionda]] | p131 = [[L'Arteosa]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Arteosa (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Vegarrionda | label_ca = Vegarrionda | label_en = Vegarrionda }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125750700|Q125750700]] | label = [[Óbana]] | p131 = [[L'Arteosa]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Arteosa (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Óbana | label_ca = Óbana | label_en = Óbana }} |} == L'Infiestu == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758209|Q125758209]] | label = [[Biedes (L'Infiestu)|Biedes]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = llugar de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Biedes | label_ca = Biedes | label_en = Biedes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758210|Q125758210]] | label = [[El Calzáu]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Calzáu | label_ca = El Calzáu | label_en = El Calzáu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758212|Q125758212]] | label = [[El Covayón]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Covayón | label_ca = El Covayón | label_en = El Covayón }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q24013904|Q24013904]] | label = [[L'Infiestu]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = villa de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[Villa (población)|villa]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>[[entidá singular de población]]<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref><br/>[[capital de conceyu]]<ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> | label_mul = L'Infiestu | label_ca = L'Infiestu | label_eu = L'Infiestu | label_es = Infiesto | label_gl = L'Infiestu | label_en = L'Infiestu | label_fr = L'Infiestu | label_de = L'Infiestu | label_nl = L'Infiestu | label_it = L'Infiestu | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/L%27Infiestu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Infiesto | link_nl = https://nl.wikipedia.org/wiki/Infiesto }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758215|Q125758215]] | label = [[L'Orrín]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = L'Orrín | label_ca = L'Orrín | label_en = L'Orrín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758211|Q125758211]] | label = [[La Covaya (L'Infiestu)|La Covaya]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Covaya | label_ca = La Covaya | label_es = La Cobaya | label_en = La Covaya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758218|Q125758218]] | label = [[Les Tercies (L'Infiestu)|Les Tercies]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Les Tercies | label_ca = Les Tercies | label_en = Les Tercies }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758214|Q125758214]] | label = [[Mestres]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = barriu de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[barriu]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Mestres | label_ca = Mestres | label_en = Mestres }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758216|Q125758216]] | label = [[Peleón]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Peleón | label_ca = Peleón | label_en = Peleón }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758217|Q125758217]] | label = [[Roces (L'Infiestu)|Roces]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Roces | label_ca = Roces | label_en = Roces }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758219|Q125758219]] | label = [[Villanueva (L'Infiestu)|Villanueva]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Villanueva | label_ca = Villanueva | label_en = Villanueva }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758220|Q125758220]] | label = [[Viriu]] | p131 = [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | desc = casería de la parroquia de L&#39;Infiestu (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Viriu | label_ca = Viriu | label_en = Viriu }} |} == La Marea == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119165102|Q119165102]] | label = [[El Fresnedal]] | p131 = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | desc = aldea de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = El Fresnedal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119165112|Q119165112]] | label = [[El Retornu]] | p131 = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Retornu | label_es = El Retorno }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119165106|Q119165106]] | label = [[La Comba (La Marea)|La Comba]] | p131 = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Comba }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119165105|Q119165105]] | label = [[La Marea]] | p131 = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | desc = llugar de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Marea }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119165109|Q119165109]] | label = [[Les Cueves]] | p131 = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Les Cueves }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119165108|Q119165108]] | label = [[Los Cuetos]] | p131 = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Los Cuetos }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119165111|Q119165111]] | label = [[Miera (La Marea)|Miera]] | p131 = [[La Marea (parroquia)|La Marea]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Miera }} |} == Lludeña == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164915|Q119164915]] | label = [[Barbón (Lludeña)|Barbón]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Barbón }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164923|Q119164923]] | label = [[El Palaciu (Lludeña)|El Palaciu]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Palaciu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164917|Q119164917]] | label = [[Faidiellu]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Faidiellu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164920|Q119164920]] | label = [[La Llanacoya]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Llanacoya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164930|Q119164930]] | label = [[La Torre (Lludeña)|La Torre]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Torre }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164921|Q119164921]] | label = [[Lludeña]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = aldea de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = Lludeña }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164922|Q119164922]] | label = [[Migoya (Lludeña)|Migoya]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Migoya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164926|Q119164926]] | label = [[Santa Llocaya]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Santa Llocaya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164928|Q119164928]] | label = [[Sopeña (Lludeña)|Sopeña]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Sopeña | label_es = Sopeña (Lludeña) }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119164933|Q119164933]] | label = [[Valdeladuerna]] | p131 = [[Lludeña (parroquia)|Lludeña]] | desc = casería de la parroquia de Lludeña (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Valdeladuerna }} |} == Los Montes == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198806|Q119198806]] | label = [[La Vega (Los Montes)|La Vega]] | p131 = [[Los Montes (Piloña)|Los Montes]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Vega }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q63273589|Q63273589]] | label = [[Villarcazu]] | p131 = [[Los Montes (Piloña)|Los Montes]]<br/>[[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = Villarcazu | label_ca = Villarcazu | label_en = Villarcazu }} |} == Miyares == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198620|Q119198620]] | label = [[El Cantil|El Cantil]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia de Miyares (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Cantil }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198622|Q119198622]] | label = [[El Corral (Miyares)|El Corral]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia de Miyares (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Corral }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198798|Q119198798]] | label = [[El Llanu Molín]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Llanu Molín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198625|Q119198625]] | label = [[El Palaciu (Miyares)|El Palaciu]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia de Miyares (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Palaciu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198626|Q119198626]] | label = [[El Pandu (Miyares)|El Pandu]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia de Miyares (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Pandu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198802|Q119198802]] | label = [[El Picu (Piloña)|El Picu]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = aldea de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = El Picu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198805|Q119198805]] | label = [[El Texedal]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = El Texedal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198797|Q119198797]] | label = [[L'Hedráu]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = L'Hedráu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198796|Q119198796]] | label = [[La Canal]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = aldea de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = La Canal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198623|Q119198623]] | label = [[La Goleta (Miyares)|La Goleta]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia de Miyares (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Goleta }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198799|Q119198799]] | label = [[La Matosa]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Matosa }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198803|Q119198803]] | label = [[La Roza (Los Montes)|La Roza]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Roza }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198807|Q119198807]] | label = [[La Venta (Los Montes)|La Venta]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Venta }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198624|Q119198624]] | label = [[Miyares (Piloña)|Miyares]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia del mesmu nome (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Miyares }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198801|Q119198801]] | label = [[Pandavenes]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = llugar de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = Pandavenes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119198804|Q119198804]] | label = [[Solapeñe]] | p131 = [[Miyares (parroquia)|Miyares]] | desc = casería de la parroquia de Los Montes (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Solapeñe }} |} == Pintueles == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199216|Q119199216]] | label = [[Busllería]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Busllería }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199213|Q119199213]] | label = [[Cadanes]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = aldea de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = Cadanes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199215|Q119199215]] | label = [[El Brecín]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = aldea de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = El Brecín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199219|Q119199219]] | label = [[El Carbayón (Pintueles)|El Carbayón]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Carbayón }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199222|Q119199222]] | label = [[El Caspiu (Pintueles)|El Caspiu]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = El Caspiu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199226|Q119199226]] | label = [[L'Escuredal]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = aldea de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = L'Escuredal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199218|Q119199218]] | label = [[La Cabañina (Pintueles)|La Cabañina]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Cabañina }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199223|Q119199223]] | label = [[La Formiga (Pintueles)|La Formiga]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Formiga }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199228|Q119199228]] | label = [[La Roza (Pintueles)|La Roza]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Roza }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199229|Q119199229]] | label = [[Les Tazaes]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Les Tazaes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199224|Q119199224]] | label = [[Muruxones]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = casería de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Muruxones }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199214|Q119199214]] | label = [[Pintueles]] | p131 = [[Pintueles (parroquia)|Pintueles]] | desc = aldea de la parroquia de Pintueles (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = Pintueles }} |} == Ques == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199939|Q119199939]] | label = [[Bierces]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = Bierces }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199520|Q119199520]] | label = [[El Pedruecu]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = El Pedruecu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199516|Q119199516]] | label = [[La Cueva (Ques)|La Cueva]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Cueva }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199517|Q119199517]] | label = [[La Llana (Ques)|La Llana]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Llana }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199519|Q119199519]] | label = [[La Parte (Ques)|La Parte]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Parte }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199521|Q119199521]] | label = [[La Rebollada (Ques)|La Rebollada]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Rebollada | label_es = La Rebollada }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199522|Q119199522]] | label = [[La Rozuca]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = La Rozuca }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119199523|Q119199523]] | label = [[Vistalegre (Ques)|Vistalegre]] | p131 = [[Ques]] | desc = llugar de la parroquia de Ques (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = Vistalegre }} |} == San Román == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758597|Q125758597]] | label = [[Acebéu (San Román)|Acebéu]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = aldea de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Acebéu | label_ca = Acebéu | label_en = Acebéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758599|Q125758599]] | label = [[Argandenes]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = llugar de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Argandenes | label_ca = Argandenes | label_en = Argandenes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758600|Q125758600]] | label = [[Campurredondu]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Campurredondu | label_ca = Campurredondu | label_en = Campurredondu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758603|Q125758603]] | label = [[El Pascual]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Pascual | label_ca = El Pascual | label_en = El Pascual }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758598|Q125758598]] | label = [[L'Aguilera]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = L'Aguilera | label_ca = L'Aguilera | label_en = L'Aguilera }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758602|Q125758602]] | label = [[Pandotu]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Pandotu | label_ca = Pandotu | label_en = Pandotu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758604|Q125758604]] | label = [[Samiguel (San Román)|Samiguel]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = llugar de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Samiguel | label_ca = Samiguel | label_en = Samiguel }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758605|Q125758605]] | label = [[San Pedru (San Román)|San Pedru]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = San Pedru | label_ca = San Pedru | label_en = San Pedru }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758606|Q125758606]] | label = [[San Román (Piloña)|San Román]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = llugar de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = San Román | label_ca = San Román | label_en = San Román }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758607|Q125758607]] | label = [[Sotu (San Román)|Sotu]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sotu | label_ca = Sotu | label_en = Sotu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758608|Q125758608]] | label = [[Torión]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Torión | label_ca = Torión | label_en = Torión }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758609|Q125758609]] | label = [[Valles (San Román)|Valles]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = llugar de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Valles | label_ca = Valles | label_en = Valles }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758610|Q125758610]] | label = [[Villartemi]] | p131 = [[San Román (parroquia de Piloña)|San Román]] | desc = casería de la parroquia de San Román (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Villartemi | label_ca = Villartemi | label_en = Villartemi }} |} == San Xuan de Berbío == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758766|Q125758766]] | label = [[Esteli]] | p131 = [[San Xuan de Berbío]] | desc = aldea de la parroquia de San Xuan de Berbío (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Esteli | label_ca = Esteli | label_en = Esteli }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758768|Q125758768]] | label = [[L'Oteru (San Xuan de Berbío)|L'Oteru]] | p131 = [[San Xuan de Berbío]] | desc = llugar de la parroquia de San Xuan de Berbío (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = L'Oteru | label_ca = L'Oteru | label_es = Otero | label_en = L'Oteru }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758770|Q125758770]] | label = [[La Pandiella (San Xuan de Berbío)|La Pandiella]] | p131 = [[San Xuan de Berbío]] | desc = aldea de la parroquia de San Xuan de Berbío (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Pandiella | label_ca = La Pandiella | label_en = La Pandiella }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758767|Q125758767]] | label = [[Llozana]] | p131 = [[San Xuan de Berbío]] | desc = llugar de la parroquia de San Xuan de Berbío (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Llozana | label_ca = Llozana | label_en = Llozana }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758771|Q125758771]] | label = [[San Vicenti (San Xuan de Berbío)|San Vicenti]] | p131 = [[San Xuan de Berbío]] | desc = llugar de la parroquia de San Xuan de Berbío (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = San Vicenti | label_ca = San Vicenti | label_en = San Vicenti }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758773|Q125758773]] | label = [[Santianes (San Xuan de Berbío)|Santianes]] | p131 = [[San Xuan de Berbío]] | desc = llugar de la parroquia de San Xuan de Berbío (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Santianes | label_ca = Santianes | label_en = Santianes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758774|Q125758774]] | label = [[Villanueva (San Xuan de Berbío)|Villanueva]] | p131 = [[San Xuan de Berbío]] | desc = casería de la parroquia de San Xuan de Berbío (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Villanueva | label_ca = Villanueva | label_en = Villanueva }} |} == Santana de Maza == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119240832|Q119240832]] | label = [[Beroñes]] | p131 = [[Santana de Maza]] | desc = llugar de la parroquia de Santana de Maza (Piloña) | p31 = [[llugar]] | label_mul = Beroñes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119240835|Q119240835]] | label = [[La Felguera (Santana de Maza)|La Felguera]] | p131 = [[Santana de Maza]] | desc = casería de la parroquia de Santana de Maza (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Felguera }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119240836|Q119240836]] | label = [[La Llinariega]] | p131 = [[Santana de Maza]] | desc = casería de la parroquia de Santana de Maza (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = La Llinariega }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119240833|Q119240833]] | label = [[Les Covayes]] | p131 = [[Santana de Maza]] | desc = aldea de la parroquia de Santana de Maza (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = Les Covayes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119240834|Q119240834]] | label = [[Les Cuerries (Santana de Maza)|Les Cuerries]] | p131 = [[Santana de Maza]] | desc = aldea de la parroquia de Santana de Maza (Piloña) | p31 = [[aldea]] | label_mul = Les Cuerries | label_es = Cuerrias }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q119240837|Q119240837]] | label = [[Ranéu]] | p131 = [[Santana de Maza]] | desc = casería de la parroquia de Santana de Maza (Piloña) | p31 = [[casería]] | label_mul = Ranéu }} |} == Sebares == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758899|Q125758899]] | label = [[Caldevilla (Sebares)|Caldevilla]] | p131 = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | desc = llugar de la parroquia de Sebares (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Caldevilla | label_ca = Caldevilla | label_en = Caldevilla }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758900|Q125758900]] | label = [[La Frecha (Sebares)|La Frecha]] | p131 = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | desc = aldea de la parroquia de Sebares (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Frecha | label_ca = La Frecha | label_en = La Frecha }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758902|Q125758902]] | label = [[La Piñera (Sebares)|La Piñera]] | p131 = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | desc = llugar de la parroquia de Sebares (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Piñera | label_ca = La Piñera | label_en = La Piñera }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758903|Q125758903]] | label = [[Priede]] | p131 = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | desc = llugar de la parroquia de Sebares (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Priede | label_ca = Priede | label_en = Priede }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758904|Q125758904]] | label = [[Samalea]] | p131 = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | desc = llugar de la parroquia de Sebares (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Samalea | label_ca = Samalea | label_en = Samalea }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758905|Q125758905]] | label = [[Sebares]] | p131 = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | desc = llugar de la parroquia de Sebares (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sebares | label_ca = Sebares | label_en = Sebares }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q6162864|Q6162864]] | label = [[Villar de Güergu]] | p131 = [[Sebares (parroquia)|Sebares]] | desc = llugar de la parroquia de Sebares (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Villar de Güergu | label_ca = Villar de Güergu | label_es = Villar de Huergo | label_en = Villar de Güergu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villar_de_Huergo }} |} == Sellón == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758984|Q125758984]] | label = [[Fresnéu (Sellón)|Fresnéu]] | p131 = [[Sellón]] | desc = casería de la parroquia de Sellón (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Fresnéu | label_ca = Fresnéu | label_es = Fresnedo | label_en = Fresnéu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758981|Q125758981]] | label = [[L'Omedal]] | p131 = [[Sellón]] | desc = aldea de la parroquia de Sellón (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = L'Omedal | label_ca = L'Omedal | label_en = L'Omedal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758980|Q125758980]] | label = [[Lligüeria]] | p131 = [[Sellón]] | desc = aldea de la parroquia de Sellón (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Lligüeria | label_ca = Lligüeria | label_es = Ligüeria | label_en = Lligüeria }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125758983|Q125758983]] | label = [[Rozapanera]] | p131 = [[Sellón]] | desc = aldea de la parroquia de Sellón (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Rozapanera | label_ca = Rozapanera | label_en = Rozapanera }} |} == Sorribes == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759347|Q125759347]] | label = [[Ardavín]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Ardavín | label_ca = Ardavín | label_en = Ardavín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759348|Q125759348]] | label = [[Brez]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Brez | label_ca = Brez | label_en = Brez }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759344|Q125759344]] | label = [[Cúa]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = aldea de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Cúa | label_ca = Cúa | label_en = Cúa }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759349|Q125759349]] | label = [[El Cotal]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Cotal | label_ca = El Cotal | label_en = El Cotal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759353|Q125759353]] | label = [[El Robedal (Sorribes)|El Robedal]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Robedal | label_ca = El Robedal | label_en = El Robedal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759350|Q125759350]] | label = [[La Espilonga]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Espilonga | label_ca = La Espilonga | label_en = La Espilonga }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759351|Q125759351]] | label = [[La Ferrera (Sorribes)|La Ferrera]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Ferrera | label_ca = La Ferrera | label_en = La Ferrera }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759352|Q125759352]] | label = [[Los Riegos]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Los Riegos | label_ca = Los Riegos | label_en = Los Riegos }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759354|Q125759354]] | label = [[Sabilde]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sabilde | label_ca = Sabilde | label_en = Sabilde }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759355|Q125759355]] | label = [[Solapeña (Sorribes)|Solapeña]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Solapeña | label_ca = Solapeña | label_en = Solapeña }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759345|Q125759345]] | label = [[Sorribes (Piloña)|Sorribes]] | p131 = [[Sorribes (parroquia de Piloña)|Sorribes]] | desc = casería de la parroquia de Sorribes (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Sorribes | label_ca = Sorribes | label_en = Sorribes }} |} == Valle == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759475|Q125759475]] | label = [[Cardes (Valle)|Cardes]] | p131 = [[Valle (parroquia)|Valle]] | desc = llugar de la parroquia de Valle (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Cardes | label_ca = Cardes | label_en = Cardes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759476|Q125759476]] | label = [[Castiellu (Valle)|Castiellu]] | p131 = [[Valle (parroquia)|Valle]] | desc = casería de la parroquia de Valle (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Castiellu | label_ca = Castiellu | label_en = Castiellu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759477|Q125759477]] | label = [[El Carazal]] | p131 = [[Valle (parroquia)|Valle]] | desc = casería de la parroquia de Valle (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = El Carazal | label_ca = El Carazal | label_en = El Carazal }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759478|Q125759478]] | label = [[La Covaya (Valle)|La Covaya]] | p131 = [[Valle (parroquia)|Valle]] | desc = casería de la parroquia de Valle (Piloña) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = La Covaya | label_ca = La Covaya | label_es = La Cobaya | label_en = La Covaya }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759479|Q125759479]] | label = [[Valle (Piloña)|Valle]] | p131 = [[Valle (parroquia)|Valle]] | desc = llugar de la parroquia de Valle (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Valle | label_ca = Valle | label_en = Valle }} |} == Villamayor == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q5700476|Q5700476]] | label = [[Antrialgo]] | p131 = [[Villamayor (parroquia)|Villamayor]] | desc = aldea de la parroquia de Villamayor (Piloña) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Antrialgo | label_ca = Antrialgo | label_es = Antrialgo | label_en = Antrialgo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Antrialgo }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q110107326|Q110107326]] | label = [[Melardi]] | p131 = [[Villamayor (parroquia)|Villamayor]] | desc = llugar de la parroquia de Villamayor (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Melardi | label_ca = Melardi | label_es = Melarde | label_en = Melardi | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Melarde }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759558|Q125759558]] | label = [[Moñes]] | p131 = [[Villamayor (parroquia)|Villamayor]] | desc = llugar de la parroquia de Villamayor (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Moñes | label_ca = Moñes | label_en = Moñes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759559|Q125759559]] | label = [[Pesquerín]] | p131 = [[Villamayor (parroquia)|Villamayor]] | desc = llugar de la parroquia de Villamayor (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Pesquerín | label_ca = Pesquerín | label_en = Pesquerín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q101001480|Q101001480]] | label = [[Torín]] | p131 = [[Villamayor (parroquia)|Villamayor]] | desc = llugar de la parroquia de Villamayor (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Torín | label_ca = Torín | label_en = Torín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q125759560|Q125759560]] | label = [[Villamayor (Piloña)|Villamayor]] | p131 = [[Villamayor (parroquia)|Villamayor]] | desc = llugar de la parroquia de Villamayor (Piloña) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Villamayor | label_ca = Villamayor | label_en = Villamayor }} |} {{Wikidata list end}} nqp28nwetfo5e7rfrzfkwvobw58iclx 4 190780 4379271 4376007 2025-06-25T01:35:00Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379271 wikitext text/x-wiki {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item ?label_mul ?label_ca ?label_eu ?label_es ?label_gl ?label_en ?label_fr ?label_de ?label_pt ?label_nl ?label_it ?link_mul ?link_ca ?link_eu ?link_es ?link_gl ?link_en ?link_fr ?link_de ?link_pt ?link_nl ?link_it WHERE { SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "ast". } ?item (wdt:P131*) wd:Q503094. OPTIONAL { ?item wdt:P31 ?tipu. } OPTIONAL { ?item wdt:P131 ?parroquia. } FILTER(?tipu IN(wd:Q13526752, wd:Q5084, wd:Q618123, wd:Q5756064, wd:Q123705, wd:Q3957, wd:Q532, wd:Q486972, wd:Q120041664, wd:Q3055118, wd:Q674950)) OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_mul filter (lang(?label_mul) = "mul") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_ca filter (lang(?label_ca) = "ca") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_eu filter (lang(?label_eu) = "eu") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_es filter (lang(?label_es) = "es") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_gl filter (lang(?label_gl) = "gl") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_en filter (lang(?label_en) = "en") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_fr filter (lang(?label_fr) = "fr") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_de filter (lang(?label_de) = "de") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_pt filter (lang(?label_pt) = "pt") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_nl filter (lang(?label_nl) = "nl") } OPTIONAL { ?item rdfs:label ?label_it filter (lang(?label_it) = "it") } OPTIONAL { ?link_ca schema:about ?item . ?link_ca schema:inLanguage "ca" . ?link_ca schema:isPartOf <https://ca.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_eu schema:about ?item . ?link_eu schema:inLanguage "eu" . ?link_eu schema:isPartOf <https://eu.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_es schema:about ?item . ?link_es schema:inLanguage "es" . ?link_es schema:isPartOf <https://es.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_gl schema:about ?item . ?link_gl schema:inLanguage "gl" . ?link_gl schema:isPartOf <https://gl.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_en schema:about ?item . ?link_en schema:inLanguage "en" . ?link_en schema:isPartOf <https://en.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_fr schema:about ?item . ?link_fr schema:inLanguage "fr" . ?link_fr schema:isPartOf <https://fr.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_de schema:about ?item . ?link_de schema:inLanguage "de" . ?link_de schema:isPartOf <https://de.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_pt schema:about ?item . ?link_pt schema:inLanguage "pt" . ?link_pt schema:isPartOf <https://pt.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_nl schema:about ?item . ?link_nl schema:inLanguage "nl" . ?link_nl schema:isPartOf <https://nl.wikipedia.org/> . } OPTIONAL { ?link_it schema:about ?item . ?link_it schema:inLanguage "it" . ?link_it schema:isPartOf <https://it.wikipedia.org/> . } } ORDER BY (?parroquiaLabel) (?itemLabel) |columns=item,label:nome,P131:parroquia,description:descripción,P31:tipu,?label_mul,?label_ca,?label_eu,?label_es,?label_gl,?label_en,?label_fr,?label_de,?label_pt,?label_nl,?label_it,?link_ca,?link_eu,?link_es,?link_gl,?link_en,?link_fr,?link_de,?link_pt,?link_nl,?link_it |links=red |sort=label |section=P131 |min_section=1 |references=all |header_template=toponimia/cabecera2 |row_template=toponimia/filera2 }} == Ardisana == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540322|Q126540322]] | label = [[Ardisana]] | p131 = [[Ardisana (parroquia)|Ardisana]] | desc = llugar de la parroquia d&#39;Ardisana (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Ardisana | label_en = Ardisana }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540324|Q126540324]] | label = [[Mestas (Ardisana)|Mestas]] | p131 = [[Ardisana (parroquia)|Ardisana]] | desc = llugar de la parroquia d&#39;Ardisana (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Mestas | label_en = Mestas }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540326|Q126540326]] | label = [[Palaciu (Ardisana)|Palaciu]] | p131 = [[Ardisana (parroquia)|Ardisana]] | desc = llugar de la parroquia d&#39;Ardisana (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Palaciu | label_en = Palaciu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540327|Q126540327]] | label = [[Ricaliente]] | p131 = [[Ardisana (parroquia)|Ardisana]] | desc = llugar de la parroquia d&#39;Ardisana (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Ricaliente | label_en = Ricaliente }} |} == Barru == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540340|Q126540340]] | label = [[Barru (Llanes)|Barru]] | p131 = [[Barru (parroquia)|Barru]] | desc = llugar de la parroquia de Barru (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Barru | label_en = Barru }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q18714142|Q18714142]] | label = [[Niembru]] | p131 = [[Barru (parroquia)|Barru]] | desc = llugar de la parroquia de Barru (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_mul = Niembru | label_ca = Niembru | label_eu = Niembru | label_es = Niembro | label_gl = Niembru | label_en = Niembru | label_fr = Niembru | label_de = Niembru | label_pt = Niembru | label_nl = Niembru | label_it = Niembru | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Niembro_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540341|Q126540341]] | label = [[Valmori]] | p131 = [[Barru (parroquia)|Barru]] | desc = llugar de la parroquia de Barru (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Valmori | label_en = Valmori }} |} == Caldueñu == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540350|Q126540350]] | label = [[Buda (Caldueñu)|Buda]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = casería de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Buda | label_en = Buda }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540351|Q126540351]] | label = [[Caldueñín]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = aldea de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Caldueñín | label_en = Caldueñín }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540352|Q126540352]] | label = [[Cortines]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = aldea de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Cortines | label_en = Cortines }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540353|Q126540353]] | label = [[Debodes]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = aldea de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Debodes | label_en = Debodes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q5351574|Q5351574]] | label = [[El Mazucu]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = llugar de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = El Mazucu | label_eu = El Mazucu | label_es = El Mazucu | label_gl = El Mazucu | label_en = El Mazucu | label_fr = El Mazucu | label_de = El Mazucu | label_pt = El Mazucu | label_nl = El Mazucu | label_it = El Mazucu | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/El_Mazucu | link_pt = https://pt.wikipedia.org/wiki/El_Mazuco }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540354|Q126540354]] | label = [[Las Xareras]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = casería de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Las Xareras | label_en = Las Xareras }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540355|Q126540355]] | label = [[Llanuamieva]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = llugar de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Llanuamieva | label_en = Llanuamieva }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540356|Q126540356]] | label = [[Villa (Caldueñu)|Villa]] | p131 = [[Caldueñu]] | desc = llugar de la parroquia de Caldueñu (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Villa | label_en = Villa }} |} == Carranzo == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540364|Q126540364]] | label = [[Pielasierra]] | p131 = [[Carranzo]] | desc = llugar de la parroquia de Carranzo (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Pielasierra | label_en = Pielasierra }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540366|Q126540366]] | label = [[Santulalia]] | p131 = [[Carranzo]] | desc = llugar de la parroquia de Carranzo (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Santulalia | label_en = Santulalia }} |} == Llanes == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q679700|Q679700]] | label = [[Barru (parroquia)|Barru]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | p31 = [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>[[llugar]]<br/>[[entidá coleutiva de población]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | label_mul = Barru | label_ca = Barru | label_eu = Barru | label_es = Barro | label_gl = Barru | label_en = Barru | label_fr = Barru | label_de = Barru | label_pt = Barru | label_nl = Barru | label_it = Barru | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Barru_(Llanes) | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Barro_(Llanes) | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Barru,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Barru_(Llanes) | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Barro_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q3326357|Q3326357]] | label = [[Celoriu (Llanes)|Celoriu]] | p131 = [[Llanes]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | desc = parroquia del conceyu de Llanes (Asturies) | p31 = [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>[[llugar]]<br/>[[entidá coleutiva de población]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | label_mul = Celoriu | label_ca = Celoriu | label_eu = Celoriu | label_es = Celorio | label_gl = Celoriu | label_en = Celoriu | label_fr = Celoriu | label_de = Celoriu | label_pt = Celoriu | label_nl = Celoriu | label_it = Celoriu | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Celoriu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Celorio | link_gl = https://gl.wikipedia.org/wiki/Celoriu,_Llanes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Celoriu | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Celorio }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q114051126|Q114051126]] | label = [[La Galguera]] | p131 = [[Llanes (parroquia)|Llanes]] | desc = llugar de la parroquia y conceyu de Llanes | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Galguera | label_en = La Galguera }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q114051128|Q114051128]] | label = [[La Portiella (Llanes)|La Portiella]] | p131 = [[Llanes (parroquia)|Llanes]] | desc = llugar de la parroquia y conceyu de Llanes | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Portiella | label_en = La Portiella }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q24012265|Q24012265]] | label = [[Llanes (capital)|Llanes]] | p131 = [[Llanes (parroquia)|Llanes]] | desc = villa capital del conceyu asturianu de Llanes | p31 = [[Villa (población)|villa]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>[[entidá singular de población]]<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref><br/>[[capital de conceyu]]<ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> | label_ca = Llanes | label_eu = Llanes | label_es = Llanes | label_gl = Llanes | label_en = Llanes | label_fr = Llanes | label_de = Llanes | label_pt = Llanes | label_nl = Llanes | label_it = Llanes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q114051127|Q114051127]] | label = [[Pancar]] | p131 = [[Llanes (parroquia)|Llanes]] | desc = casería de la parroquia y conceyu de Llanes | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Pancar | label_en = Pancar }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q114051130|Q114051130]] | label = [[Soberrón]] | p131 = [[Llanes (parroquia)|Llanes]] | desc = llugar de la parroquia y conceyu de Llanes | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Soberrón | label_en = Soberrón }} |} == Naves == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q113628350|Q113628350]] | label = [[Naves (Llanes)|Naves]] | p131 = [[Naves (parroquia de Llanes)|Naves]] | desc = llugar de la parroquia del mesmu nome (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> }} |} == Nueva == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q20706448|Q20706448]] | label = [[Llamigu]] | p131 = [[Nueva (parroquia)|Nueva]] | desc = llugar de la parroquia de Nueva (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Llamigu | label_es = Llamigo | label_en = Llamigo | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Llamigo }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540411|Q126540411]] | label = [[Nueva]] | p131 = [[Nueva (parroquia)|Nueva]] | desc = llugar de la parroquia de Nueva (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Nueva | label_en = Nueva }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q20706634|Q20706634]] | label = [[Obiu]] | p131 = [[Nueva (parroquia)|Nueva]] | desc = llugar de la parroquia de Nueva (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Obiu | label_es = Ovio | label_en = Obiu | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Ovio }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540413|Q126540413]] | label = [[Picones]] | p131 = [[Nueva (parroquia)|Nueva]] | desc = llugar de la parroquia de Nueva (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Picones | label_en = Picones }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540414|Q126540414]] | label = [[Rinsena]] | p131 = [[Nueva (parroquia)|Nueva]] | desc = llugar de la parroquia de Nueva (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Rinsena | label_en = Rinsena }} |} == Parres == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540421|Q126540421]] | label = [[La Pereda]] | p131 = [[Parres (parroquia de Llanes)|Parres]] | desc = llugar de la parroquia de Parres (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Pereda | label_en = La Pereda }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540420|Q126540420]] | label = [[Parres (Llanes)|Parres]] | p131 = [[Parres (parroquia de Llanes)|Parres]] | desc = llugar de la parroquia de Parres (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Parres | label_en = Parres }} |} == Pendueles == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540426|Q126540426]] | label = [[Buelna]] | p131 = [[Pendueles (parroquia)|Pendueles]] | desc = llugar de la parroquia de Pendueles (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Buelna | label_en = Buelna | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Buelna }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540427|Q126540427]] | label = [[Pendueles]] | p131 = [[Pendueles (parroquia)|Pendueles]] | desc = llugar de la parroquia de Pendueles (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Pendueles | label_en = Pendueles }} |} == Posada == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q17488382|Q17488382]] | label = [[Bricia]] | p131 = [[Posada (parroquia de Llanes)|Posada]] | desc = llugar de la parroquia de Posada (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Bricia | label_es = Bricia | label_en = Bricia | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Bricia_(Llanes) }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q5977778|Q5977778]] | label = [[Lledíes]] | p131 = [[Posada (parroquia de Llanes)|Posada]] | desc = llugar de la parroquia de Posada (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Lledíes | label_eu = Lledíes | label_es = Lledías | label_en = Lledíes | link_eu = https://eu.wikipedia.org/wiki/Lled%C3%ADes | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Lled%C3%ADas }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540431|Q126540431]] | label = [[Piedra (Posada)|Piedra]] | p131 = [[Posada (parroquia de Llanes)|Posada]] | desc = llugar de la parroquia de Posada (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Piedra | label_en = Piedra }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540432|Q126540432]] | label = [[Posada (Llanes)|Posada]] | p131 = [[Posada (parroquia de Llanes)|Posada]] | desc = llugar de la parroquia de Posada (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Posada | label_en = Posada }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540433|Q126540433]] | label = [[Quintana (Posada)|Quintana]] | p131 = [[Posada (parroquia de Llanes)|Posada]] | desc = llugar de la parroquia de Posada (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Quintana | label_en = Quintana }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540434|Q126540434]] | label = [[Turancias]] | p131 = [[Posada (parroquia de Llanes)|Posada]] | desc = llugar de la parroquia de Posada (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Turancias | label_en = Turancias }} |} == Pría == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q98384700|Q98384700]] | label = [[Belmonte]] | p131 = [[Pría]] | desc = llugar de la parroquia de Pría (Llanes) | p31 = [[entidá singular de población]]<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref><br/>[[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Belmonte | label_es = Belmonte de Pría | label_en = Belmonte | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Belmonte_de_Pr%C3%ADa }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540449|Q126540449]] | label = [[Garaña]] | p131 = [[Pría]] | desc = llugar de la parroquia de Pría (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Garaña | label_en = Garaña }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540450|Q126540450]] | label = [[La Pesa]] | p131 = [[Pría]] | desc = llugar de la parroquia de Pría (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Pesa | label_en = La Pesa }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540452|Q126540452]] | label = [[Llames (Pría)|Llames]] | p131 = [[Pría]] | desc = llugar de la parroquia de Pría (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Llames | label_en = Llames }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q120501988|Q120501988]] | label = [[Piñeres (Pría)|Piñeres]] | p131 = [[Pría]] | desc = llugar de la parroquia de Pría (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Piñeres | label_en = Piñeres }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q20712696|Q20712696]] | label = [[Silviella (Pría)|Silviella]] | p131 = [[Pría]] | desc = llugar de la parroquia de Pría (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Silviella | label_es = Silviella | label_en = Silviella | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Silviella_(Pr%C3%ADa) }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q5557872|Q5557872]] | label = [[Villanueva (Pría)|Villanueva]] | p131 = [[Pría]] | desc = llugar de la parroquia de Pría (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Villanueva | label_es = Villanueva de Pría | label_en = Villanueva | label_nl = Villanueva de Pría | link_es = https://es.wikipedia.org/wiki/Villanueva_de_Pr%C3%ADa }} |} == Vibañu == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540523|Q126540523]] | label = [[La Llende]] | p131 = [[Vibañu (parroquia)|Vibañu]] | desc = barriu de la parroquia de Vibañu (Llanes) | p31 = [[barriu]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Llende | label_en = La Llende }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540524|Q126540524]] | label = [[La Puentenueva]] | p131 = [[Vibañu (parroquia)|Vibañu]] | desc = casería de la parroquia de Vibañu (Llanes) | p31 = [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = La Puentenueva | label_en = La Puentenueva }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540526|Q126540526]] | label = [[Rusecu (Vibañu)|Rusecu]] | p131 = [[Vibañu (parroquia)|Vibañu]] | desc = llugar de la parroquia de Vibañu (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Rusecu | label_en = Rusecu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540528|Q126540528]] | label = [[Torrevega]] | p131 = [[Vibañu (parroquia)|Vibañu]] | desc = llugar de la parroquia de Vibañu (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Torrevega | label_en = Torrevega }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540529|Q126540529]] | label = [[Vibañu]] | p131 = [[Vibañu (parroquia)|Vibañu]] | desc = llugar de la parroquia de Vibañu (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Vibañu | label_en = Vibañu }} |} == Vidiago == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540569|Q126540569]] | label = [[Puertas (Vidiago)|Puertas]] | p131 = [[Vidiago (parroquia)|Vidiago]] | desc = llugar de la parroquia de Vidiago (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Puertas | label_en = Puertas }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540571|Q126540571]] | label = [[Riegu (Vidiago)|Riegu]] | p131 = [[Vidiago (parroquia)|Vidiago]] | desc = llugar de la parroquia de Vidiago (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Riegu | label_en = Riegu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540572|Q126540572]] | label = [[Vidiago]] | p131 = [[Vidiago (parroquia)|Vidiago]] | desc = llugar de la parroquia de Vidiago (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Vidiago | label_en = Vidiago }} |} == Ḥontoria == {{toponimia/cabecera2}} {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q83846001|Q83846001]] | label = [[Cardosu]] | p131 = [[Ḥontoria (parroquia)|Ḥontoria]] | desc = llugar de la parroquia de Ḥontoria (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Cardosu | label_eu = Cardosu | label_es = Cardosu | label_gl = Cardosu | label_en = Cardosu | label_fr = Cardosu | label_de = Cardosu | label_pt = Cardosu | label_nl = Cardosu | label_it = Cardosu }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q2526033|Q2526033]] | label = [[Villaḥormes]] | p131 = [[Ḥontoria (parroquia)|Ḥontoria]] | desc = llugar de la parroquia de Ḥontoria (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Villaḥormes | label_eu = Villaḥormes | label_es = Villaḥormes | label_gl = Villaḥormes | label_en = Villaḥormes | label_fr = Villaḥormes | label_de = Villahormes | label_pt = Villaḥormes | label_nl = Villaḥormes | label_it = Villaḥormes | link_en = https://en.wikipedia.org/wiki/Villa%E1%B8%A5ormes | link_de = https://de.wikipedia.org/wiki/Villa%E1%B8%A5ormes }} |- {{toponimia/filera2 | item = [[:d:Q126540375|Q126540375]] | label = [[Ḥontoria]] | p131 = [[Ḥontoria (parroquia)|Ḥontoria]] | desc = llugar de la parroquia de Ḥontoria (Llanes) | p31 = [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | label_ca = Ḥontoria | label_en = Ḥontoria }} |} {{Wikidata list end}} 8srwe8gxlftvroa5ntmjk8nmd0lzt7b 0 191574 4379266 4376617 2025-06-25T01:31:19Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379266 wikitext text/x-wiki {{nobots}} {{VT|Categoría:Futbolistes del Real Uviéu}} {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P106 wd:Q937857 . ?item wdt:P54 ?sub0 . ?sub0 (wdt:P54)* wd:Q271574 } |sort=label |columns=P18,label:Nome,P27,P569,P19,P570,P413,P54/Q271574/P580:Fecha d’iniciu,P54/Q271574/P582:Fecha de fin,P54/Q271574/P1350:Partíos xugaos,P54/Q271574/P1351:goles |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! Nome ! país de nacionalidá ! fecha de nacimientu ! llugar de nacimientu ! data de la muerte ! posición de xuegu ! Fecha d’iniciu ! Fecha de fin ! Partíos xugaos ! goles |- | | [[Aarón Escandell]] | [[España]] | 1995-09-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q1771128|Carcaixent]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2024 | | | |- | | [[Abel Xavier]] | [[Portugal]]<br/>[[Mozambique]] | 1972-11-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Nampula]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 1996 | 1998 | 58 | 0 |- | | ''[[:d:Q20727770|Abelardo Riera]]'' | [[España]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1912-12-13<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[L'Entregu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1982-11-09<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1935<br/>1940 | 1936<br/>1941 | 15<br/>16 | 0 |- | [[Ficheru:Adrián López U21 in 2011.jpg|center|128px]] | [[Adrián López Álvarez]] | [[España]] | 1988-01-08<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Teberga]] | | [[delanteru]] | 2005 | 2006 | 30 | 4 |- | | ''[[:d:Q4697195|Aimé Koudou]]'' | [[Costa de Marfil]] | 1976-11-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | | | [[delanteru]] | | | | |- | | ''[[:d:Q4887756|Aitor Aldeondo Sarasa]]'' | [[España]] | 1975-01-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Pamplona]] | | [[delanteru]] | 2003 | 2005 | | |- | | ''[[:d:Q4699343|Aitor Sanz]]'' | [[España]] | 1984-09-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[San Agustín del Guadalix]] | | [[centrocampista defensivu]] | 2010 | 2013 | 106 | 4 |- | [[Ficheru:Alain arroyo 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q10556128|Alain Arroyo]]'' | [[España]] | 1982-07-05<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Bilbao]] | | [[delanteru]] | 2013 | 2014 | 28 | 6 |- | [[Ficheru:Albert Nađ, 2007.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q386269|Albert Nađ]]'' | [[Serbia]] | 1974-10-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q189419|Zemun]]'' | | [[centrocampista]] | 1998<br/>1999 | 1999<br/>2002 | | |- | | ''[[:d:Q2599716|Alberto Martínez Díaz]]'' | [[España]] | 1962-10-27<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Lugo]] | | [[centrocampista]] | 1984 | 1999 | 447 | 19 |- | | [[Alberto Mier Martínez]] | [[España]] | 1989-04-25<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2006 | 2007 | 0 | 0 |- | | [[Alberto Saavedra Muñoz]] | [[España]] | 1981-10-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2002 | 2003 | 4 | 0 |- | | [[Alberto del Moral]] | [[España]] | 2000-07-20 | [[Villacañas]]<ref name="ref_c711fef8312bdce469b5ccc055b8e195">https://www.realoviedo.es/noticias/alberto-del-moral-nuevo-futbolista-del-real-oviedo</ref> | | | 2024-07 | | | |- | [[Ficheru:Arribas.jpg|center|128px]] | [[Alejandro Arribas]] | [[España]] | 1989-05-01<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2019 | | 64 | 2 |- | | [[Alejandro Fernández Martínez]] | [[España]] | 1934-03-25<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2014-09-04<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1953 | 1954 | 4 | 0 |- | | ''[[:d:Q3823960|Alejandro Zamora]]'' | [[España]] | 1984-04-22<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2005 | 2006 | 19 | 0 |- | | [[Alexandre Zurawski]] | [[Brasil]] | 1998-04-01 | [[Brasil]] | | [[centrocampista]] | 2023 | | | |- | [[Ficheru:Alfonso Artabe Meca.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5666690|Alfonso Artabe]]'' | [[España]] | 1988-08-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Palma (Mallorca)|Palma]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2010 | 2011 | 7 | 0 |- | | [[Alfredo Díaz Fuente]] | [[España]] | 1952-08-23<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1973 | 1974 | 0 | 0 |- | [[Ficheru:Alfredo Greus Lozano (Alginet, País Valencià, 1941).jpg|center|128px]] | [[Alfredo Greus Lozano]] | [[España]] | 1924-11-29<ref name="ref_213136b28fd0f8cc6344d571d059fd6c">https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/452975</ref> | [[Alginet]] | 2019-09-28 | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1946 | 1951 | | |- | | [[Alfredo Llana Díaz]] | [[España]] | 1922-05-22<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1993-03-25<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1941 | 1942 | 0 | 0 |- | | [[Alfredo Álvarez Lombardía|Alfredo Lombardía]] | [[España]] | 1941-05-17<ref name="ref_b0ea13fe25b9d11f4c4c636e6f4a8987">https://www.realoviedo.es/noticia/luto-por-el-fallecimiento-de-lombardia-y-herrera</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Veguín]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2020-11-11<ref name="ref_91c133c6646d01800f92240aaf4b55af">https://www.elcomercio.es/deportes/futbol/fallece-historico-guardameta-lombardia-20201111182653-nt.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Porteru (fútbol)|porteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1968 | 1974 | 136 | 0 |- | | [[Alonso Aceves]] | [[Méxicu]] | 2001-03-28 | ''[[:d:Q2271761|Huixquilucan]]'' | | ''[[:d:Q90173132|llateral]]'' | 2022 | 2023-01-03 | | |- | | ''[[:d:Q18804761|Andrés Ramírez]]'' | [[España]] | 1956-07-08<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[El Garrobo]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 1985 | 1987 | | |- | | [[Antonio Bolaños Alijas]] | [[España]] | 1969-01-28<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1988 | 1989 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q448429|Antonio Durán]]'' | [[España]] | 1924-08-19 | [[Arbúcies]] | 2009-01-11 | [[centrocampista]] | 1952 | 1954 | 19 | 8 |- | | ''[[:d:Q3822900|Antonio González Rodríguez]]'' | [[España]] | 1982-01-07<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Albacete]] | | [[centrocampista]] | 2005 | 2006 | 20 | 0 |- | | ''[[:d:Q11905476|Antonio Gorriarán Laza]]'' | [[España]] | 1961-11-05<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q607474|Muskiz]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1986 | 1995 | | |- | | [[Antonio José González García]] | [[España]] | 1981-11-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><br/>1981-10-27<ref name="ref_329f923d725fac049e7d668443c9ac7a">''[[:d:Q24192203|Soccerway]]''</ref> | ''[[:d:Q1407143|Santa Amalia]]'' | | [[centrocampista]] | 2007 | 2010 | | |- | [[Ficheru:AntonioRivas.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q4776923|Antonio Rivas]]'' | [[España]] | 1965-09-13 | ''[[:d:Q679269|Alcázar de San Juan]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1989 | 1998 | 239 | 15 |- | | [[Antonio Sánchez Valdés]] | [[España]] | 1914-07-02 | [[Uviéu]] | 2005-10-30 | [[delanteru]] | 1935<br/>1940 | 1936<br/>1950 | 8<br/>244 | 3<br/>64 |- | | [[Antonio de la Merced]] | [[España]] | 1938-03-14<ref name="ref_c15cecf00edeb3e5cd771938dfa06057">https://www.bdfutbol.com/es/j/j8191.html</ref> | [[Soria]]<ref name="ref_c15cecf00edeb3e5cd771938dfa06057">https://www.bdfutbol.com/es/j/j8191.html</ref> | 2021-01-12<ref name="ref_d0e7ff85898aa878d4466fd628090002">https://www.eldiasoria.es/noticia/Z9C43D082-91CD-E70D-4F2E88F174298FD9/202101/fallece-antonio-de-la-merced-exentrenador-del-numancia</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1961 | 1962 | 2 | 0 |- | | [[Armando Fernández Prieto]] | [[España]] | 1932-03-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2001-12-20<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1950 | 1954 | 68 | 13 |- | | [[Armando Invernón]] | [[España]] | 1980-02-20<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | ''[[:d:Q3321164|Armando Álvarez]]'' | [[España]] | 1970-07-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Colmar]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1992 | 1996 | 149 | 5 |- | [[Ficheru:ArsenioIglesias.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q704688|Arsenio Iglesias]]'' | [[España]] | 1930-12-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q110843941|A Baiuca]]''<ref name="ref_e070fbdcb404b710c1f82881d8ebe3e8">''[[:d:Q841208|Wikipedia en gallegu]]''</ref> | 2023-05-05<ref name="ref_85194dffd875a468cfecf611f55882d0">https://www.lavozdegalicia.es/noticia/torremarathon/2023/05/05/fallece-92-anos-arsenio-iglesias-leyenda-deportivo/00031683281491479195364.htm</ref><ref name="ref_eb3d9bdf392dbf77bd0fe75a20bac696">https://www.rtve.es/deportes/20230505/muere-arsenio-iglesias-entrenador-super-depor/2443887.shtml</ref> | [[delanteru]] | 1964 | 1965 | 39 | 8 |- | | ''[[:d:Q37006617|Asier Gomes Álvarez]]'' | [[España]] | 1998-01-01<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | [[Balbino Martín Fernández]] | [[España]] | 1921-03-25<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1941 | 1942 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q20908882|Belarmino Castro González]]'' | [[España]] | 1912-10-01 | [[Xixón]] | 1984-04-01 | | | | | |- | [[Ficheru:Borjabaston.JPG|center|128px]] | [[Borja Bastón]] | [[España]] | 1992-08-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[delanteru]] | 2021-08-11 | 2024 | 119 | 42 |- | [[Ficheru:Borja Gómez Pérez.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2525565|Borja Gómez Pérez]]'' | [[España]] | 1988-05-14<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2015 | | | |- | [[Ficheru:Borja Rubiato.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q10490242|Borja Rubiato]]'' | [[España]] | 1984-11-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Las Rozas de Madrid]] | | [[delanteru]] | 2010 | 2012 | 47 | 7 |- | | [[Borja Sánchez]] | [[España]] | 1996-02-26<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | ''[[:d:Q4945555|Borja Sánchez Luque]]'' | [[España]] | 1978-04-12 | [[Lada (Llangréu)|Lada]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2004 | 2006 | 25 | 0 |- | [[Ficheru:Berner, Bruno.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q115843|Bruno Berner]]'' | [[Suiza]] | 1977-11-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Zúrich]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 2000<br/>1999 | 2000 | 1 | 1 |- | | [[Caramelero]] | [[España]] | 1908-03-26<ref name="ref_daad99ab48da1e5fb535bad2f065da83">https://www.realoviedo.es/noticias/en-1927-debutaba-caramelero</ref> | [[Torre del Bierzo]]<ref name="ref_8f4913638fde350700efe0991d59888c">''[[:d:Q97386521|BeSoccer]]''</ref> | 1938<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]] | 1927 | 1930 | 35 | 24 |- | | ''[[:d:Q2939353|Carlos António Gomes]]'' | [[Portugal]] | 1932-01-18 | ''[[:d:Q217394|Barreiro]]'' | 2005-10-18 | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1959 | 1961 | 42 | 0 |- | | [[Carlos Dotor]] | [[España]] | 2001-03-15<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Madrid]] | | | 2024 | | | |- | [[Ficheru:Carlos González Peña.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q4348738|Carlos González Peña]]'' | [[España]] | 1983-07-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Salamanca]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2015 | | | |- | | ''[[:d:Q83859176|Carlos Ibáñez García]]'' | [[España]] | 1907-08-09<ref name="ref_c4b5fb43eb4ff7eab3d96b3699e37b80">http://periquito.cat/html/zibanez-c.html</ref> | ''[[:d:Q1751353|Petrer]]''<ref name="ref_c4b5fb43eb4ff7eab3d96b3699e37b80">http://periquito.cat/html/zibanez-c.html</ref> | 1942-02-14<ref name="ref_c4b5fb43eb4ff7eab3d96b3699e37b80">http://periquito.cat/html/zibanez-c.html</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1933 | 1934 | | |- | | ''[[:d:Q1043007|Carlos Laviada]]'' | [[Méxicu]] | 1916-05-16 | [[Ciudá de Méxicu]] | 1979 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1934 | 1936 | 12 | 0 |- | | [[Carlos Mario Álvarez García]] | [[España]] | 1966-03-18<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1984 | 1985 | 1 | 0 |- | [[Ficheru:CM (16507155683) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Carlos Martínez Díez|Carlos Martínez]] | [[España]] | 1986-04-09<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Lodosa]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]''<br/>''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 2018 | 2019 | 15 | 0 |- | | ''[[:d:Q131547461|Carlos Merayo]]'' | | 1960-05-27 | [[Barakaldo]] | | [[centrocampista]] | 1983 | 1985 | 61 | 3 |- | | [[Carlos Muñoz]] | [[España]] | 1961-08-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q329984|Úbeda]]''<ref name="ref_581557a9a12157c08948a2ca1e19d17f">https://sport.jotdown.es/2023/03/06/carlos-munoz-el-barcelona-ha-hecho-mucho-dano-al-futbol-con-el-tiquitaca/</ref> | | [[delanteru]] | 1987<br/>1989 | 1988<br/>1996 | 34<br/>240 | 25<br/>93 |- | | ''[[:d:Q5042018|Carlos Peruena]]'' | [[Uruguái]] | 1955-03-13 | [[Florida (Uruguái)|Florida]] | 2018-06-02 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1982 | 1983 | 34 | 1 |- | | [[Carlos Pomares]] | [[España]] | 1992-12-05<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[València|Valencia]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2022 | | | |- | | [[Julio Fernández Martínez|Casuco]] | [[España]] | 1910-10-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Avilés]] | 1938<ref name="ref_19197113dfe15dea4d540378b4a679ce">https://www.lacomarca.net/casuco-futbolista-elite-murio-bajo-aragon-guerra-civil/</ref> | [[delanteru]] | 1932 | 1936 | | |- | | ''[[:d:Q5085059|Charlie I'Anson]]'' | [[Reinu Xuníu]] | 1993-07-01<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Luton]] | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 2015 | 2015 | 12 | 0 |- | [[Ficheru:Cristian Rivera Hernández.jpg|center|128px]] | [[Christian Rivera]] | [[España]] | 1997-07-09<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Xixón]] | | [[centrocampista]] | 2015 | 2016 | 15 | 1 |- | | ''[[:d:Q1112359|Chus Herrera]]'' | [[España]] | 1938-02-05<br/>1940-05-10<ref name="ref_0f9aff45c87ce3298440982acf74bcd1">''[[:d:Q20773699|worldfootball.net]]''</ref> | [[Cabueñes]] | 1962-10-20 | [[delanteru]] | 1956 | 1958 | 60 | 18 |- | | [[Chuso]] | [[España]] | 1949-04-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2018-11-14<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1970<br/>1968 | 1976<br/>1970 | 75<br/>19 | 0 |- | | [[Cipriano Pañeda López]] | [[España]] | 1908-01-26<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1994-12-20<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1927 | 1936 | 126 | 1 |- | | ''[[:d:Q2049205|Cristóbal Parralo]]'' | [[España]] | 1967-08-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | ''[[:d:Q301437|Priego de Córdoba]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1988<br/>1992 | 1989<br/>1995 | 28<br/>109 | 3<br/>2 |- | | ''[[:d:Q5202541|César Diop]]'' | [[Senegal]] | 1983-11-10<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q600693|Thiès]]'' | | [[centrocampista]] | 2012 | 2012 | 0 | 0 |- | | [[César Martín]] | [[España]] | 1977-04-03 | [[Uviéu]] | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 1995 | 1999 | 101 | 6 |- | | [[César de la Hoz]] | [[España]] | 1992-03-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q6052275|Orejo]]''<ref name="ref_d2a21a19fef750a81d0387b041d6b773">https://www.realoviedo.es/noticias/cesar-de-la-hoz-nuevo-futbolista-del-real-oviedo</ref> | | [[centrocampista]] | 2025-01-16<br/>2025 | | | |- | | [[Dani Barrio]] | [[España]] | 1987-02-10<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Xixón]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2011 | 2013 | 37 | 0 |- | [[Ficheru:GFC CDM . (16515595127) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Dani Calvo]] | [[España]] | 1994-04-01<ref name="ref_329f923d725fac049e7d668443c9ac7a">''[[:d:Q24192203|Soccerway]]''</ref> | [[Uesca]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2021 | | | |- | | [[Daniel Amieva]] | [[España]] | 1976-03-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 1998 | 2003 | | |- | [[Ficheru:Daniaquino.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2450198|Daniel Aquino Pintos]]'' | [[España]] | 1990-07-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Murcia]]<ref name="ref_1cb0b2d9c64c58bfbc7943f60dbd4cd4">''[[:d:Q2818677|90minut.pl]]''</ref> | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2012 | 2013 | 12 | 1 |- | | ''[[:d:Q3701554|Daniel Astrain]]'' | [[España]] | 1948-03-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Pamplona]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1979 | 1980 | 9 | 0 |- | [[Ficheru:Daniel Bartolotta.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3323907|Daniel Bartolotta]]'' | [[Uruguái]] | 1955-01-09<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Montevidéu]] | | [[centrocampista]] | 1975 | 1978 | 44 | 4 |- | [[Ficheru:Dani Bautista en el Ayuntamiento de Alicante en 2010 edit.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q743856|Daniel Bautista Pina]]'' | [[España]] | 1981-02-25<ref name="ref_aa9795bd1730413e2b2d22ef81dc47f5">http://www.footballzz.co.uk/sugestao_dados_equipa_plantel.php?id_equipa=2545</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Sevilla]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2014 | | | |- | | ''[[:d:Q20533783|Daniel García Fernández]]'' | [[España]] | 1988-06-07 | ''[[:d:Q671341|Betanzos]]'' | | | | | | |- | | ''[[:d:Q16222210|Daniel Hedrera]]'' | [[España]] | 1983-08-15 | [[Xerez de la Frontera]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2008 | 2010 | 51 | 0 |- | | ''[[:d:Q5217994|Daniel López Ramos]]'' | [[España]] | 1976-11-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Xerez de la Frontera]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2010 | 2011 | 30 | 2 |- | [[Ficheru:Daniel Paraschiv - Petrolul Ploiesti vs Hermannstadt, 14 February 2023.jpg|center|128px]] | [[Daniel Paraschiv]] | [[Rumanía]] | 1999-04-24 | ''[[:d:Q82174|Brașov]]''<ref name="ref_aa0eee55a93c5e80ca6e52340de9e948">https://www.realoviedo.es/noticias/daniel-paraschiv-nuevo-futbolista-del-real-oviedo</ref> | | [[centrocampista]] | 2024-07 | | 27 | 3 |- | [[Ficheru:XXIII Memorial Quinocho (RC Celta vs Mainz 05) - 66 (cropped).jpg|center|128px]] | [[David Costas]] | [[España]] | 1995-03-26<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Vigo]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2021 | | | |- | [[Ficheru:David Fernández Cortázar.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5233622|David Fernández Cortázar]]'' | [[España]] | 1985-04-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2012 | | | |- | | ''[[:d:Q1174532|David Generelo]]'' | [[España]] | 1982-08-11<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q535145|Bienvenida]]'' | | [[centrocampista]] | 2014 | 2015 | 28 | 3 |- | | [[David Mateos Rocha]] | [[España]] | 1985-02-07<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Cáceres]] | | [[centrocampista]] | 2016 | 2018 | | |- | | ''[[:d:Q17274329|Diego Aguirre Parra]]'' | [[España]] | 1990-10-17<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Toledo]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2015 | 2016 | 20 | 0 |- | [[Ficheru:Diegui.jpg|center|128px]] | [[Diego Johannesson]] | [[España]]<br/>[[Islandia]] | 1993-10-03<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Villaviciosa]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2015 | 2021 | | |- | | ''[[:d:Q5274745|Diego Meijide]]'' | [[Uruguái]] | 1976-05-09<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Montevidéu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2007 | 2008 | | |- | | ''[[:d:Q3708534|Dionisio Emanuel Villalba Rojano]]'' | [[España]] | 1989-12-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Málaga]]<ref name="ref_1cb0b2d9c64c58bfbc7943f60dbd4cd4">''[[:d:Q2818677|90minut.pl]]''</ref> | | [[delanteru]]<ref name="ref_1cb0b2d9c64c58bfbc7943f60dbd4cd4">''[[:d:Q2818677|90minut.pl]]''</ref> | 2015 | 2015 | 15 | 4 |- | [[Ficheru:Edorta Murua 1.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q30331279|Edorta Murua Zenarruzabeitia]]'' | [[España]] | 1963-02-22<ref name="ref_10fc0dde44df8b78e226e0518f16f423">https://www.athletic-club.eus/jugadores/edorta-murua-zenarruzabeitia</ref> | [[Barakaldo]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 1987 | 1990 | 71 | 0 |- | [[Ficheru:Edu Bedia 6855.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2635900|Edu Bedia]]'' | [[España]] | 1989-03-23<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Santander]] | | [[centrocampista]] | 2015 | 2017 | | |- | [[Ficheru:Edu Cortina.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q35831611|Eduardo Cortina García]]'' | [[España]] | 1996-09-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | ''[[:d:Q38742|Eduardo Herrera Bueno]]'' | [[España]] | 1914-07-05<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Xixón]] | 1991-08-15<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[delanteru]] | 1933<br/>1940 | 1936<br/>1950 | 57<br/>155 | 33<br/>84 |- | | ''[[:d:Q12387300|Eduardo Seoane]]'' | [[España]] | 1948-01-25 | [[A Coruña]] | 2022-06-22 | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | | | | |- | | [[Emilio Fernández Pertierra]] | [[España]] | 1974-01-28<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1995 | 1996 | 2 | 0 |- | | [[Emilín]] | [[España]] | 1912-09-12<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[San Román (parroquia de Candamu)|San Román]] | 1977-03-30<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[delanteru]] | 1931 | 1949 | 277 | 64 |- | | ''[[:d:Q1847240|Eneko Fernández]]'' | [[España]] | 1984-05-26<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Zaragoza]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2013 | 2015 | 43 | 3 |- | | ''[[:d:Q16492722|Enrique Galán]]'' | [[España]] | 1946-04-06 | [[Almàssera]] | | [[delanteru]] | 1968 | 1978 | 295 | 121 |- | | [[Enrique Riestra]] | [[España]] | 1927-12-28<ref name="ref_ddb27e93988ac4614f7bfdf0c4bc48d3">https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/452952</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2008-08-14<ref name="ref_c4d7c7db3d410b7270c48df7b114191d">https://www.transfermarkt.co/enrique-riestra-naves/profil/spieler/452952</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1950 | 1952 | 33 | 13 |- | | [[Enrique Soladrero Arbide]] | [[España]] | 1913-04-30 | [[Arrigorriaga]] | 1976-10-17 | [[centrocampista]] | 1934<br/>1940 | 1936<br/>1942 | 40<br/>30 | 3<br/>6 |- | | ''[[:d:Q2271597|Ernesto Vargas]]'' | [[Uruguái]] | 1961-05-01<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Montevidéu]] | | [[centrocampista]] | 1988 | 1989<br/>1988 | 14 | 2 |- | [[Ficheru:Contrôle de Cristiano Ronaldo.jpg|center|128px]] | [[Esteban Andrés Suárez]] | [[España]] | 1975-06-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Avilés]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1997<br/>2014 | 2002 | 182 | 0 |- | | ''[[:d:Q2586327|Esteban Areta]]'' | [[España]] | 1932-04-14 | [[Pamplona]] | 2007-07-09<ref name="ref_42d4595552e10666b84dbb9c599416c2">http://www.alfinaldelapalmera.com/content/view/820/31/</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1952 | 1954 | 58 | 23 |- | | ''[[:d:Q16303233|Esteban Echevarría]]'' | [[España]] | 1923-01-16<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q2007981|Deusto]]'' | 1987-02-24 | [[delanteru]] | 1942 | 1951 | | |- | | [[Falín]] | [[España]] | 1928-01-20<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Trubia (parroquia)|Trubia]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1990-07-26<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1947 | 1958 | 185 | 21 |- | | [[Faustino Noval González]] | | 1903-07-02<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1927 | 1930 | 2 | 0 |- | [[Ficheru:Federico Viñas.jpg|center|128px]] | [[Federico Viñas]] | [[Uruguái]] | 1998-06-30<ref name="ref_b8dbf8207fa995abbe325948030f121c">https://www.realoviedo.es/noticias/federico-vinas-nuevo-futbolista-del-real-oviedo</ref> | [[Montevidéu]] | | [[delanteru]] | 2024-08-28 | | | |- | | [[Felipe Maqueda Díaz]] | [[España]] | 1930-01-03<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1949 | 1950 | 6 | 2 |- | | [[Fermín Álvarez Álvarez]] | [[España]] | 1967-07-15<ref name="ref_f5cff13a1a9f7c421b6fdd9c1f39e12c">http://www.veteranosrealoviedo.es/asociado/114/</ref> | [[Grau]]<ref name="ref_f5cff13a1a9f7c421b6fdd9c1f39e12c">http://www.veteranosrealoviedo.es/asociado/114/</ref> | | [[centrocampista]] | 1990 | 1993 | | |- | | ''[[:d:Q3742881|Fernando Ansola]]'' | [[España]] | 1940-01-27 | [[Elgoibar|Elgóibar]] | 1986-06-30 | | 1959 | 1961 | 16 | 8 |- | | ''[[:d:Q2885394|Fernando Argila]]'' | [[España]] | 1920-12-26<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Barcelona]] | 2015-01-08<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1944<br/>1952 | 1950<br/>1957 | 103 | 0 |- | | ''[[:d:Q38989|Fernando Gamboa]]'' | [[Arxentina]] | 1970-10-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | ''[[:d:Q1016881|Marcos Juárez]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1996 | 1999 | 69 | 2 |- | | ''[[:d:Q1333373|Florencio Amarilla]]'' | [[Paraguái]] | 1935-01-03<br/>1935-01-30<ref name="ref_0f9aff45c87ce3298440982acf74bcd1">''[[:d:Q20773699|worldfootball.net]]''</ref> | ''[[:d:Q2443596|Coronel Bogado]]'' | 2012-08-25 | [[delanteru]] | 1958 | 1961 | 33 | 4 |- | [[Ficheru:FranSol2019.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q12388969|Fran Sol]]'' | [[España]] | 1992-03-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[delanteru]] | 2013 | 2013 | 11 | 0 |- | | ''[[:d:Q17205117|Francesc Florenza i Gubern]]'' | [[España]] | 1912-05-30<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Barcelona]] | 2004-09-16<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | | | | |- | | ''[[:d:Q2479529|Francisco Calvet]]'' | [[España]] | 1921-09-29<br/>1922-09-29<ref name="ref_0f9aff45c87ce3298440982acf74bcd1">''[[:d:Q20773699|worldfootball.net]]''</ref> | ''[[:d:Q15640|Sant Joan Despí]]'' | 2001-11-30 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1952 | 1954 | 21 | 0 |- | | [[Francisco Javier Fernández Porrón]] | [[España]] | 1987-06-13<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Porteru (fútbol)|porteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2006 | 2007 | 0 | 0 |- | | [[Francisco Javier Gutiérrez González]] | [[España]] | 1964-01-21<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1981 | 1982 | 1 | 0 |- | | ''[[:d:Q5483514|Francisco Javier Lledó]]'' | [[España]] | 1979-07-11 | [[Coria del Río]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2011 | 2012 | 31 | 0 |- | | ''[[:d:Q1381567|Francisco Javier Álvarez Uría]]'' | [[España]] | 1950-02-01 | [[Xixón]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1968<br/>1983 | 1974<br/>1984 | 182<br/>32 | 17<br/>6 |- | | [[Francisco Mascarenhas]] | [[Portugal]] | 2000-05-15<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | ''[[:d:Q273059|Cascais]]''<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | | 2022 | 2025 | | |- | | [[Sebas Moyano|Francisco Sebastián Moyano Jiménez]] | [[España]] | 1997-03-23<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q878608|Villanueva del Duque]]'' | | [[centrocampista]] | 2023 | | | |- | | ''[[:d:Q6050624|Franck Omgba]]'' | [[Camerún]] | 1992-06-01<br/>1992-07-04<ref name="ref_329f923d725fac049e7d668443c9ac7a">''[[:d:Q24192203|Soccerway]]''</ref> | [[Yaundé]] | | [[centrocampista]] | 2014 | | | |- | | ''[[:d:Q3082267|Franck Rabarivony]]'' | [[Francia]]<br/>[[Madagascar]] | 1970-11-15<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Tours]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1998 | 2001 | 79 | 0 |- | | ''[[:d:Q3089754|Frédéric Danjou]]'' | [[Francia]] | 1974-09-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Clamart]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1999 | 2001 | 70 | 4 |- | | ''[[:d:Q2606653|Félix Sarriugarte]]'' | [[España]] | 1964-11-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q732094|Durango]]'' | | [[delanteru]] | 1989 | 1994 | 108 | 23 |- | [[Ficheru:Barakaldo CF (cropped).png|center|128px]] | ''[[:d:Q5518243|Galder Cerrajería]]'' | [[España]] | 1989-04-05<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Barakaldo]] | | ''[[:d:Q6008848|central midfielder]]'' | 2012 | 2013 | 32 | 4 |- | | [[Galé]] | [[España]] | 1908-11-28 | [[Avilés]] | 1938-07-29 | [[delanteru]] | | | | |- | | ''[[:d:Q3824692|Gaspar Gálvez Burgos]]'' | [[España]] | 1979-07-07<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Córdoba (España)|Córdoba]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2001 | 2001 | 18 | 0 |- | | [[Gaspar Rodríguez Llaneza]] | [[España]] | 1968-06-09<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Uviéu]] | | | 1989 | 1993 | | |- | | ''[[:d:Q5526909|Gastón Pezzuti]]'' | [[Arxentina]] | 1976-06-09 | [[Buenos Aires]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2006 | 2007 | 12 | 0 |- | | ''[[:d:Q601192|Geni]]'' | [[España]] | 1980-02-04<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Xixón]] | | [[delanteru]] | 1999 | 2003 | 89 | 17 |- | | ''[[:d:Q2283453|Gert Claessens]]'' | [[Bélxica]] | 1972-02-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q190113|Tongeren]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1999 | 2001 | | |- | | [[Giorgi Aburjania]] | [[Xeorxa]] | 1995-01-02<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Tblisi]] | | [[centrocampista]] | 2020-09-20 | 2021-01-29 | | |- | | ''[[:d:Q17715102|Gonzalo de la Fuente de la Iglesia]]'' | [[España]] | 1984-03-21<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Burgos]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2008 | 2011 | 45 | 1 |- | | [[Goyín]] | [[España]] | 1917-07-20<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Mieres]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | [[Gregorio Fernández González]] | [[España]] | 1905-05-16<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | No/unknown value | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1930 | 1932 | 27 | 0 |- | [[Ficheru:Loc-Rub (6).jpg|center|128px]] | [[Guillermo Cotugno]] | [[Uruguái]] | 1995-03-12<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref><br/>1995-03-17 | [[Montevidéu]]<ref name="ref_1cb0b2d9c64c58bfbc7943f60dbd4cd4">''[[:d:Q2818677|90minut.pl]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2017 | 2018 | 29 | 1 |- | [[Ficheru:Gustavo Blanco, Esteghlal FC vs Aluminium Arak FC, 27 October 2023.jpg|center|128px]] | [[Gustavo Blanco Leschuk]] | [[Arxentina]] | 1991-11-05<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | ''[[:d:Q2707626|Las Heras]]'' | | [[delanteru]] | 2020-09-17 | | | |- | | [[Haissem Hassan]] | [[Exiptu]]<ref name="ref_5d2ca2c9d3eaedd19375b0dbcf1d202f">https://foot-africa.com/fr/a-la-une/haissem-hassan-ce-crack-qui-affole-la-tunisie-et-legypte/</ref><br/>[[Francia]] | 2002-02-08 | [[París]] | | [[delanteru]] | 2024 | | | |- | | [[Heliodoro Álvarez Barrera]] | [[España]] | 1979-03-31 | [[Uviéu]] | | | 1995 | 1996 | 1 | 0 |- | | ''[[:d:Q3785262|Hermes González]]'' | [[Paraguái]] | 1935-04-06 | [[Asunción]] | | [[centrocampista]] | 1959 | 1962 | 37 | 11 |- | | ''[[:d:Q5906710|Hortensio Fernández Extravis]]'' | [[España]] | 1946-12-22 | [[Sama (Llangréu)|Sama]] | 2011-07-11 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1965 | 1978 | 354 | 14 |- | | [[Hugo Rama]] | [[España]] | 1996-11-22 | ''[[:d:Q20549795|Sigüeiro]]'' | | [[centrocampista]] | 2022-01-31 | | | |- | | [[Héctor Nespral|Héctor Fernández Fernández-Nespral]] | [[España]] | 1993-02-08<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 2013 | 2016 | 2 | 0 |- | [[Ficheru:HectorFont.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q304173|Héctor Font]]'' | [[España]] | 1984-06-15<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q12292|Vila-real]]'' | | [[centrocampista]] | 2014 | 2016 | | |- | | ''[[:d:Q16221498|Héctor Rojo Carrasco]]'' | [[España]] | 1981-09-09<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q378299|Salas de los Infantes]]'' | | [[delanteru]] | 2008 | 2008 | 6 | 4 |- | [[Ficheru:Hector Simón Escudero.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q5906432|Héctor Simón]]'' | [[España]] | 1984-03-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q11339|Llançà]]'' | | [[centrocampista]] | 2013 | 2014 | 48 | 2 |- | | [[Héctor Verdés]] | [[España]] | 1984-06-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Villar del Arzobispo]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2015 | 2018 | 55 | 2 |- | [[Ficheru:Ibrahima Balde 2012.jpg|center|128px]] | [[Ibrahima Baldé]] | [[Senegal]] | 1989-04-04<ref name="ref_59c08a32db1707cb7546df50e07459f0">https://cfr1907.ro/player/ibrahima-balde/</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Dakar]] | | [[delanteru]] | 2018 | | 18 | 3 |- | | ''[[:d:Q3147924|Idrissa Keita]]'' | [[Costa de Marfil]] | 1977-04-10<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Abidjan]] | | [[centrocampista]] | 1999 | 2001 | 67 | 0 |- | | [[Ignacio López Iglesias]] | [[España]] | 1987-10-24<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2006<br/>2014 | 2009 | 15 | 0 |- | [[Ficheru:Ignacio Rodríguez Ortiz vienna 2010 05 13.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q929644|Ignacio Rodríguez Ortiz]]'' | [[España]] | 1982-11-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><br/>1993-12-16<ref name="ref_0f9aff45c87ce3298440982acf74bcd1">''[[:d:Q20773699|worldfootball.net]]''</ref> | [[Laredo]] | | [[delanteru]] | 2005 | 2006 | 30 | 1 |- | [[Ficheru:CSC 0149 (29636216028) Nacho (cropped).jpg|center|128px]] | [[Nacho Vidal Miralles|Ignacio Vidal Miralles]] | [[España]] | 1995-01-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><br/>1973-05-05<ref name="ref_0f9aff45c87ce3298440982acf74bcd1">''[[:d:Q20773699|worldfootball.net]]''</ref> | [[El Campello]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2025-01-23 | | | |- | | [[Ilyas Chaira]] | [[España]]<br/>[[Marruecos]] | 2001-02-02 | [[Ripoll]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[delanteru]] | 2024 | | | |- | | ''[[:d:Q3823500|Ion Erice Domínguez]]'' | [[España]] | 1986-11-03<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Pamplona]] | | [[centrocampista defensivu]] | 2013 | 2017 | 137 | 4 |- | [[Ficheru:Langara (cropped).jpg|center|128px]] | [[Isidro Lángara]] | [[España]] | 1912-05-25<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Pasaia]] | 1992-08-21 | [[delanteru]] | 1930<br/>1946 | 1936<br/>1948 | 113<br/>29 | 142<br/>23 |- | | ''[[:d:Q931182|Ismael Ruiz]]'' | [[España]] | 1977-07-07 | [[Santander]] | | [[centrocampista]] | 2005 | 2006 | 23 | 0 |- | | [[Iván Ania]] | [[España]] | 1977-10-24<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 1995<br/>2009 | 2001<br/>2010 | 161<br/>23 | 12<br/>1 |- | | [[Iván Candela]] | [[España]] | 1978-09-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Avilés]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2011 | 2012 | 8 | 0 |- | | ''[[:d:Q11927019|Iván Casquero]]'' | [[España]] | 1979-07-14<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Xixón]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1995 | 1995 | 1 | 0 |- | | ''[[:d:Q2074795|Iván Iglesias]]'' | [[España]] | 1971-12-16<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Xixón]] | | [[centrocampista]] | 1996 | 2000 | 94 | 11 |- | | ''[[:d:Q17000028|Iván Rodríguez i Rabell]]'' | [[España]] | 1978-04-15 | [[Barcelona]] | | | | | | |- | [[Ficheru:Idiakez01.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q429720|Iñigo Idiakez]]'' | [[España]] | 1973-11-08 | [[Donostia]] | | ''[[:d:Q6037916|inside forward]]'' | 2002 | 2003 | 34 | 4 |- | | ''[[:d:Q3329662|Jacobo Campos]]'' | [[España]] | 1981-03-15<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Vigo]] | | [[centrocampista]] | 2006 | 2007 | 34 | 1 |- | | [[Jaime Jordán de Urríes]] | [[España]] | 1977-02-02 | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 1997 | 2003 | 134 | 13 |- | | [[Jaime Seoane Valenciano]] | [[España]] | 1997-01-22 | [[Madrid]] | | [[centrocampista]] | 2023-08-04 | | | |- | | [[Jaime Serrano González-Gallarza]] | [[España]] | 1959-04-15<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1980 | 1983 | 17 | 1 |- | | ''[[:d:Q107422258|Jaime Álvarez]]'' | [[España]] | 1986-02-04<ref name="ref_8e6d54cbd9075ae67c32f654e3e356b2">https://www.realoviedo.es/noticia/jaime-alvarez-nuevo-entrenador-del-real-oviedo-vetusta</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_8e6d54cbd9075ae67c32f654e3e356b2">https://www.realoviedo.es/noticia/jaime-alvarez-nuevo-entrenador-del-real-oviedo-vetusta</ref> | | | 2007 | 2009 | | |- | | ''[[:d:Q6124254|Jairo Álvarez Gutiérrez]]'' | [[España]] | 1986-03-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Avilés]] | | [[centrocampista]] | 2002 | 2002 | 2 | 0 |- | | ''[[:d:Q4888901|Janko Janković]]'' | [[Croacia]] | 1963-01-14<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Split]] | | [[delanteru]] | 1990 | 1995 | 157 | 27 |- | | ''[[:d:Q9011150|Javi Barral]]'' | [[España]] | 1981-09-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2009 | 2010 | 30 | 0 |- | | ''[[:d:Q16230042|Javi Cantero]]'' | [[España]] | 1988-01-22<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Granada]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2012 | 2013 | 26 | 1 |- | | ''[[:d:Q99480461|Javi Cueto]]'' | | 2001-01-11 | [[Xixón]] | | | 2020 | | | |- | [[Ficheru:JaviMier.jpg|center|128px]] | [[Javi Mier]] | [[España]] | 1999-02-04<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 2020 | | | |- | | [[Javi Muñoz Jiménez]] | [[España]] | 1995-02-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Parla]] | | [[centrocampista]] | 2018 | 2019 | 27 | 1 |- | [[Ficheru:Javi Venta.jpg|center|128px]] | [[Javi Venta]] | [[España]] | 1975-12-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[La Pola Siero]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1995 | 1996 | | |- | | [[Javier Etxebarria Iruarrizaga]] | [[España]] | 1964-07-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Bilbao]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1988 | 1989 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q125454557|Javier Gurrutxaga Rivero]]'' | | 1975-06-13 | [[Elgoibar|Elgóibar]] | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 2001 | 2003 | 65 | 0 |- | | ''[[:d:Q56600240|Javier Hernández Carrera]]'' | [[España]] | 1998-05-02 | [[Xerez de la Frontera]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | | | | |- | | ''[[:d:Q6165560|Javier Hernández García]]'' | [[España]] | 1983-01-20 | ''[[:d:Q13930|Almansa]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2013 | 2014 | 17 | 3 |- | | ''[[:d:Q10420310|Javier Martínez González]]'' | [[España]] | 1987-06-27 | [[Tarancón]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2010 | 2011 | 1 | 0 |- | [[Ficheru:Javier Paredes 2009 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Javier Paredes]] | [[España]] | 1982-07-05<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 2001 | 2003 | 40 | 1 |- | | [[Javier Álvarez Alonso]] | [[España]] | 1949-11-03 | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | [[Jerónimo González Roza]] | [[España]] | 1937-06-11<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Llastres (parroquia)|Llastres]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2024-04-04<ref name="ref_6192814f66aa20025ba57444b1142a60">https://esquelas.lne.es/esquela-jeronimo-gonzalez-roza/25577.html</ref> | [[centrocampista]] | 1956 | 1959 | 5 | 1 |- | | ''[[:d:Q8345926|Jesús Alonso Fernández]]'' | [[España]] | 1917-04-24<ref name="ref_ba4406cd5cedf7673ba3477de7cbc322">http://www.bdfutbol.com/es/j/j10556.html</ref> | [[L'Habana]] | 1979-08-09 | [[centrocampista]] | 1935 | 1935 | | |- | | [[Jesús Ángel López Díaz]] | [[España]] | 1967-09-17<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Porteru (fútbol)|porteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1990 | 1991 | 0 | 0 |- | | [[Jimmy]] | [[España]] | 1996-12-31<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 2019 | | | |- | | [[Joaquín Martínez Argüelles]] | [[España]] | 1966-01-02<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1986 | 1987 | 1 | 0 |- | | ''[[:d:Q10547163|Jonathan López Pérez]]'' | [[España]] | 1981-04-16<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Riañu]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2002 | 2003 | 34 | 0 |- | | ''[[:d:Q741809|Jonathan Vila]]'' | [[España]] | 1986-03-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[O Porriño]] | | [[centrocampista]] | 2014 | 2017 | | |- | | [[Joni Montiel]] | [[España]] | 1998-09-03<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[centrocampista]] | 2021 | | | |- | | ''[[:d:Q2069842|Jordi Vinyals]]'' | [[España]] | 1963-11-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Cardedeu]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 1989<br/>1991 | 1990<br/>1994 | 34<br/>68 | 7<br/>8 |- | | ''[[:d:Q3331370|Jorge Eugenio Rodríguez Álvarez]]'' | [[España]] | 1980-08-11<br/>1980-08-15 | ''[[:d:Q988707|Cee]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2009 | 2012 | 77 | 1 |- | | ''[[:d:Q3810076|Jorge Lino Romero]]'' | [[Paraguái]] | 1932-10-23<ref name="ref_0f9aff45c87ce3298440982acf74bcd1">''[[:d:Q20773699|worldfootball.net]]''</ref><br/>1932 | ''[[:d:Q946497|Luque]]'' | | [[delanteru]] | 1958 | 1961 | 29 | 8 |- | | [[Jorge Luis García Carneiro]] | [[España]] | 1965-11-23<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1985 | 1986 | 0 | 0 |- | | [[Jorge Luis del Cueto Ramos]] | [[España]] | 1945-02-20<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1970 | 1971 | 14 | 2 |- | | [[Jorge Ordóñez García]] | [[España]] | 1976-04-06 | ''[[:d:Q492420|Getxo]]'' | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 1995 | 1997 | 6 | 0 |- | | ''[[:d:Q169128|Jorge Perona]]'' | [[España]] | 1982-04-01<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><br/>1982-05-01<ref name="ref_329f923d725fac049e7d668443c9ac7a">''[[:d:Q24192203|Soccerway]]''</ref> | [[Enguera]] | | [[delanteru]] | 2010 | 2011 | 48 | 15 |- | | [[Joselu Moreno]] | [[España]] | 1991-03-03<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Cartaya]] | | [[delanteru]] | 2018 | 2020 | | |- | | ''[[:d:Q5936942|Josep Señé]]'' | [[España]] | 1991-10-12<br/>1991-12-10<ref name="ref_329f923d725fac049e7d668443c9ac7a">''[[:d:Q24192203|Soccerway]]''</ref> | [[Sant Cugat del Vallès]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2012-07-30<br/>2013-07-07 | 2013-06-30<br/>2015-01-25 | 19<br/>45 | 2<br/>7 |- | | ''[[:d:Q5937201|Josu Ortuondo]]'' | [[España]] | 1951-06-11 | ''[[:d:Q595283|Ondarroa]]'' | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 1974 | 1980 | | |- | | [[José Antonio García González]] | [[España]] | 1946-02-06<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Trubia (parroquia)|Trubia]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Porteru (fútbol)|porteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1963 | 1964 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q5937935|José Antonio Malagón Rubio]]'' | [[España]] | 1988-05-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Elx]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2016 | | | |- | | ''[[:d:Q24452260|José Antonio Martínez Álvarez]]'' | [[España]] | 1997-07-29 | [[Uviéu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | | | | |- | | [[José Aurelio Bobes Álvarez]] | [[España]] | 1965-05-17<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1984<br/>1985 | 1985<br/>1986 | 1<br/>0 | 0 |- | | ''[[:d:Q2536321|José Aurelio Gay]]'' | [[España]] | 1965-12-10<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[centrocampista]] | 1996 | 1997 | 13 | 0 |- | | [[José Carlos Rubio Fernández]] | [[España]] | 1956-01-24<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1976 | 1982 | 71 | 6 |- | | ''[[:d:Q104718063|José Carlos Silveira Braga]]'' | [[Brasil]] | 1930-01-24<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | ''[[:d:Q268938|Boa Esperança do Sul]]'' | 2021-01-05<ref name="ref_79fc1b957f07ede772967f7e64f40460">https://esportes.estadao.com.br/noticias/futebol,brandaozinho-integrante-do-palmeiras-campeao-da-copa-rio-morre-aos-90-anos,70003571236</ref> | [[delanteru]] | 1960 | 1961 | | |- | [[Ficheru:Carrete 79 (51161918236).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6291878|José Carrete]]'' | [[España]] | 1951-04-05<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Turón]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1971 | 1976 | 146 | 3 |- | | [[José Corsino Cuervo Arias]] | [[España]] | 1963-01-10<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Verdicio]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1984 | 1985 | 1 | 0 |- | | [[José Enrique Iglesias Solís]] | [[España]] | 1947-09-27<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1969 | 1970 | 4 | 0 |- | | [[José Jorge Saavedra Muñoz]] | [[España]] | 1978-02-16<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | | 1998<br/>2000<br/>2002 | 1999<br/>2002<br/>2003 | | |- | | [[José Jorge Saavedra Rodríguez]] | [[España]] | 1947-04-23<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1967 | 1968 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q20535784|José Luis Azcueta]]'' | [[España]] | 1936-10-13<ref name="ref_9f8d1da08ccfaadf78fd0477f9ee199d">https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/308941</ref> | ''[[:d:Q1227388|Galdakao]]'' | 2014-07-24 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1962 | 1963 | 12 | 0 |- | | [[José Luis Figares González]] | [[España]] | 1950-03-23<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1971 | 1973 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q16106007|José Luis Mentxaca]]'' | [[España]] | 1942-04-21 | ''[[:d:Q2007981|Deusto]]'' | | [[delanteru]] | 1967 | 1968 | 7 | 2 |- | | [[José Luis Pérez Álvarez]] | [[España]] | 1940-10-27 | ''[[:d:Q492420|Getxo]]'' | | [[delanteru]] | 1961 | 1965 | 128 | 26 |- | | ''[[:d:Q11929124|José Luis Zabala Arrondo]]'' | [[España]] | 1898-12-15 | [[Irun]] | 1946-04-23<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | ''[[:d:Q3446915|attacker]]'' | 1919<br/>1926 | 1923<br/>1929 | | |- | | ''[[:d:Q3810494|José Manuel Fernández Reyes]]'' | [[España]] | 1989-11-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Córdoba (España)|Córdoba]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2015 | | | |- | | [[José Manuel Gómez Ondina]] | [[España]] | 1960-08-16<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1978 | 1983 | 104 | 5 |- | | ''[[:d:Q20004387|José Manuel López Prieto]]'' | [[España]] | 1946-01-14 | [[Llangréu]] | | | | | | |- | | [[José Manuel Suárez Rivas]] | [[España]] | 1974-02-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Sietes]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1994 | 1995 | 40 | 2 |- | | ''[[:d:Q973303|José Manuel de la Torre]]'' | [[Méxicu]] | 1965-11-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Guadalajara (Méxicu)|Guadalajara]] | | [[centrocampista]] | 1988 | 1989 | 32 | 8 |- | | [[José Maria Angresola Jiménez]] | [[España]] | 1989-01-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[València|Valencia]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2017 | 2022 | | |- | [[Ficheru:José María Buljubasich.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2721215|José María Buljubasich]]'' | [[Arxentina]] | 1971-05-12<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | ''[[:d:Q677450|Firmat]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1997 | 1998 | 4 | 0 |- | | [[José María García Lavilla]] | [[España]] | 1942-05-23<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[La Pola Siero]] | | [[delanteru]] | 1961 | | | |- | | ''[[:d:Q6293337|José María Sánchez Lage]]'' | [[Arxentina]] | 1931-05-11 | [[Buenos Aires]] | 2004-12-31 | [[centrocampista]] | 1958 | 1963 | | 37 |- | | [[José María Velasco Álvarez]] | [[España]] | 1909-05-15 | [[Morea (parroquia)|Morea]] | 1998-12-17 | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 1926 | 1929 | 60<br/>14 | |- | | ''[[:d:Q5944914|José Ramón Eizmendi]]'' | [[España]] | 1960-08-29 | [[Ikaztegieta]] | | [[centrocampista]] | 1985 | 1987 | 72 | 1 |- | | [[José Ramón del Cueto Ramos]] | [[España]] | 1936-03-07<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2008-09-08<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1956 | 1957 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q19717166|José Tomé Martínez]]'' | [[España]] | 1978-05-07 | | | | | | | |- | | ''[[:d:Q25423370|José Álamo Delgado]]'' | [[España]] | 1903-12-05 | [[Las Palmas de Gran Canaria|Les Palmes de Gran Canaria]] | 1940-04-20 | [[delanteru]] | 1930 | 1931 | | |- | | ''[[:d:Q6297594|Joyce Moreno]]'' | [[España]] | 1974-09-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Ciudá de Panamá]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1997 | 1999 | 47 | 0 |- | | ''[[:d:Q9090647|Juan Antonio Sañudo]]'' | [[España]] | 1956-06-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q6125233|Serdio]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1987 | 1992 | 151 | 3 |- | [[Ficheru:FCB de Navidad 2012 (6641546505).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q560712|Juan Carlos Unzué]]'' | [[España]] | 1967-04-22<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Orkoien]] | | ''[[:d:Q1317534|porteru]]'' | 1999 | 2001 | 7 | 0 |- | | ''[[:d:Q762805|Juan González]]'' | [[Uruguái]] | 1972-05-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Montevidéu]] | | [[delanteru]] | 1997<br/>2004 | 2001<br/>2005 | 61<br/>32 | 12<br/>8 |- | | ''[[:d:Q1309203|Juan José Borrelli]]'' | [[Arxentina]] | 1970-11-08<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[San Isidro (Buenos Aires)|San Isidro]] | | [[centrocampista]] | 1996 | 1997 | 20 | 1 |- | | ''[[:d:Q6300255|Juan Luis Hevia]]'' | [[España]] | 1977-02-20<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | | | [[centrocampista]] | | | | |- | | ''[[:d:Q532971|Juan Luis Mora]]'' | [[España]] | 1973-07-12<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b519f5088289878ed3cc8603d304705d">https://www.weltfussball.de/spieler_profil/mora/</ref><ref name="ref_40c7b3f496a72d15c02d396e7eacd2e0">https://www.bdfutbol.com/en/j/j1669.html</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | ''[[:d:Q486792|Aranjuez]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1994 | 1999 | 126 | 0 |- | | [[Juan Manuel Fernández González]] | [[España]] | 1940-03-29 | | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | | | | |- | | [[Juan Manuel Mata Rodríguez]] | [[España]] | 1964-04-27 | [[Uviéu]] | | [[delanteru]] | 1981 | 1984 | | |- | | [[Juan Ángel González García]] | [[España]] | 1949-03-27<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2001-01-09<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1967<br/>1969 | 1968<br/>1970 | 0<br/>3 | 0 |- | [[Ficheru:JF (17126673351) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q1361823|Juanfran Moreno]]'' | [[España]] | 1988-09-11<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Madrid]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2023-01-09 | 2023-10 | | |- | [[Ficheru:GFC CDM . (16535314108) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q6301619|Juanma Marrero]]'' | [[España]] | 1982-10-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Las Palmas de Gran Canaria|Les Palmes de Gran Canaria]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2010 | 2012 | 21 | 0 |- | | ''[[:d:Q3323985|Juanpa]]'' | [[España]] | 1978-09-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Segovia]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2011 | 2012 | 28 | 2 |- | [[Ficheru:Dely valdes.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q553353|Julio César Dely Valdés]]'' | [[Panamá]] | 1967-03-12<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | ''[[:d:Q12825018|Colón City]]'' | | [[delanteru]] | 1997 | 2000 | 103 | 39 |- | | ''[[:d:Q16326151|Julio Marigil]]'' | [[España]] | 1936-08-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Bilbao]] | 2013-08-24 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1957 | 1969 | 256 | 0 |- | | [[Julián Icazuriaga Ugalde|Julián Icazuriaga]] | [[España]] | 1939-08-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Gernika-Lumo]] | 2025-05<ref name="ref_611a3853edd20e07331f4dfd3201368a">https://www.asturiashoy.com/2025/05/26/el-real-oviedo-despide-con-tristeza-a-una-leyenda-de-los-anos-60/</ref> | [[centrocampista]] | 1962 | 1969 | | |- | | [[Justo de la Vega López]] | | 1904-02-14<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1928 | 1930 | 31 | 0 |- | | [[Keith Thompson]] | [[Reinu Xuníu]] | 1965-04-25<ref name="ref_eef3a01a75c19757dec76a8a88ca22f6">http://www.bdfutbol.com/es/j/j7043.html</ref> | [[Birmingham]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 1986 | 1988 | | |- | | [[Kily Álvarez]] | [[España]]<br/>[[Guinea Ecuatorial]] | 1984-02-05<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Avilés]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 2003 | 2004 | 26 | 1 |- | [[Ficheru:Koba Lein 2019.png|center|128px]] | [[Koba Koindredi|Koba Leïn Koindredi]] | [[Francia]] | 2001-10-27 | [[Xibuti (ciudá)|Xibuti]] | | [[centrocampista]] | 2022 | 2023 | | |- | | ''[[:d:Q11929900|Koldo Sarasúa Gamazo]]'' | [[España]] | 1972-03-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q732094|Durango]]'' | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 2003 | 2003 | 25 | 1 |- | | [[Kwasi Sibo]] | [[Ghana]] | 1998-06-24<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q250733|Wa]]''<ref name="ref_91498229475adb7821179cf9f6fe92b6">https://www.realoviedo.es/noticias/kwasi-sibo-nuevo-futbolista-del-real-oviedo</ref> | | [[centrocampista]] | 2024-07 | | | |- | | ''[[:d:Q110234646|Leo Román]]'' | [[España]] | 2000-07-06 | [[Eivissa|Ibiza]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2023-07-01 | | 35 | 0 |- | [[Ficheru:Leonardo Sequeira Everton v Colo-Colo 20230806 02.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q46101653|Leonardo Sequeira]]'' | [[Arxentina]] | 1995-04-26<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q1494067|La Banda]]'' | | [[delanteru]] | 2023-03-01 | | | |- | [[Ficheru:Generația de Aur vs Barcelona Legends (0-2) 2018 Sports Festival - meciul amintirilor. (52809838847) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Lluís Carreras]] | [[España]] | 1972-09-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | ''[[:d:Q12534|Sant Pol de Mar]]'' | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 1993 | 1994 | 30 | 1 |- | | ''[[:d:Q3816945|Lluís Elcacho]]'' | [[España]] | 1964-01-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Lleida]] | | [[centrocampista]] | 1986 | 1994 | 211 | 4 |- | | [[Lorenzo Martín Roales]] | [[España]] | 1955-12-03 | [[Mieres]] | | [[delanteru]] | | | | |- | | [[Lucas Ahijado]] | [[España]] | 1995-01-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2009 | 2014 | | |- | | ''[[:d:Q15494540|Lucas Torró]]'' | [[España]] | 1994-07-19<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q1231003|Cocentaina]]'' | | [[centrocampista]] | 2016 | 2017 | 40 | 1 |- | | ''[[:d:Q77250401|Lucio Marqueta Navasa]]'' | [[España]] | 1914-12-22<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Zaragoza]] | 1988-05-02<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[centrocampista]] | 1941 | 1946 | | |- | | [[Luis Alberto Rojo Parajón]] | [[España]] | 1931-03-08<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1961-08-13<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1949<br/>1954 | 1952<br/>1956 | 27<br/>16 | 11<br/>3 |- | | ''[[:d:Q3816710|Luis Aloy Vidal]]'' | [[España]] | 1930-02-08 | [[Santa Coloma de Gramenet]] | 2012-06-08<ref name="ref_4455eb2a3599f8fb527b85c14e7fc18e">http://www.vavel.com/es/futbol/fcbarcelona/169790-luis-aloy-ha-fallecido-a-sus-82-anos.html</ref> | [[centrocampista]] | 1954 | 1958 | 112 | 59 |- | [[Ficheru:Luis Aragones 2011.jpg|center|128px]] | [[Luis Aragonés]] | [[España]] | 1938-07-28<ref name="ref_eb48a4a2fb68214c19efb2f752b95a76">''[[:d:Q5375741|Encyclopædia Britannica Online]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Madrid]] | 2014-02-01<ref name="ref_eb48a4a2fb68214c19efb2f752b95a76">''[[:d:Q5375741|Encyclopædia Britannica Online]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[delanteru]] | 1960 | 1961 | 13 | 4 |- | | ''[[:d:Q6700432|Luis Cid]]'' | [[España]] | 1929-12-09<ref name="ref_e19c01a6c82669ce0b8deb818266e9fe">http://www.marca.com/futbol/mas-futbol/2018/02/13/5a8303a9268e3efe438b457e.html</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Allariz]]<ref name="ref_e19c01a6c82669ce0b8deb818266e9fe">http://www.marca.com/futbol/mas-futbol/2018/02/13/5a8303a9268e3efe438b457e.html</ref> | 2018-02-13<ref name="ref_31f72d17841b9eef4e89226a280cbc59">http://www.mundodeportivo.com/futbol/20180213/44760116080/fallece-luis-cid-carriega-exentrenador-del-sevilla-y-del-betis.html</ref> | [[delanteru]] | 1954 | 1956 | | |- | | [[Luis Fernández García]] | [[España]] | 1918-12-28<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1981-08-18<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1940 | 1942 | 4 | 0 |- | | [[Luis Manuel Arias]] | [[España]] | 1967-03-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1986 | 1995 | 213 | 1 |- | | [[Luis Manuel García Antuña]] | [[España]] | 1952-05-11 | [[L'Entregu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | | | | |- | [[Ficheru:Real Valladolid-Valencia CF, 2019-05-18 (57) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Luis Miguel Sánchez Benítez]] | [[España]] | 1992-05-05<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Puerto Serrano]] | | [[centrocampista]]<br/>[[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2020-01-15<br/>2021-08-16 | 2020-07-21<br/>2024-07 | 90 | 2 |- | | [[Luis Muñiz González]] | [[España]] | 1923-05-02 | [[Trubia (parroquia)|Trubia]] | 1984-03-30 | [[delanteru]] | 1944 | 1950 | 43 | 10 |- | | [[Luis Pérez Rodríguez (futbolista)|Luis Pérez Rodríguez]] | [[España]] | 1930-11-09 | [[Uviéu]] | 2011-02-22 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1955 | 1958 | 35 | 2 |- | | ''[[:d:Q16594829|Luis Zabala]]'' | [[España]] | 1912-05-04<ref name="ref_1e44d281a8bac9bd31fa2409c324ff8c">https://www.bdfutbol.com/es/j/j10943.html</ref> | ''[[:d:Q732094|Durango]]'' | 1986-09-30<ref name="ref_1e44d281a8bac9bd31fa2409c324ff8c">https://www.bdfutbol.com/es/j/j10943.html</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1941 | 1941 | | |- | [[Ficheru:Luisín 2 001.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q16063739|Luisín]]'' | [[España]] | 1910-05-11 | [[Mieres]] | 1990-03-21 | [[delanteru]] | 1933 | 1935 | | |- | | ''[[:d:Q3844079|Mamadou Koné]]'' | [[Costa de Marfil]] | 1991-12-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q863795|Bingerville]]'' | | [[delanteru]] | 2015 | 2016 | 34 | 5 |- | | [[Manuel Adolfo Busto Loza]] | [[España]] | 1980-10-07<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Santander]] | | [[delanteru]] | 2009 | 2013 | 135 | 49 |- | | [[Manuel Cuesta Blanco]] | [[España]] | 1919-11-13<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1979-11-07<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1941<br/>1945 | 1942<br/>1946 | 7<br/>3 | 1 |- | | [[Manuel García Fernández]] | [[España]] | 1907-01-25<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | No/unknown value | [[centrocampista]] | 1928 | 1930 | 13 | 0 |- | | [[Manuel González Suárez]] | [[España]] | 1913-06-06<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1956-02<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1929<br/>1933 | 1930<br/>1934 | 0<br/>4 | 0 |- | [[Ficheru:ManuLanzarote.png|center|128px]] | ''[[:d:Q6752677|Manuel Lanzarote Bruno]]'' | [[España]] | 1984-01-20<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Barcelona]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2007 | 2007 | 9 | 2 |- | | ''[[:d:Q10400582|Manuel Redondo]]'' | [[España]] | 1985-01-11<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Sevilla]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2015 | 2015 | 15 | 2 |- | | [[Manuel Rodríguez Iglesias]] | [[España]] | 1951-01-01<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Porteru (fútbol)|porteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1970<br/>1973 | 1972<br/>1974 | 0 | 0 |- | | [[Manuel Simón Cuervo]] | [[España]] | 1972-06-20<ref name="ref_d09f393fca2fc1a5d9c08dbbee420076">https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/461283</ref> | [[Uviéu]] | | [[delanteru]] | 1995-12-01 | 1996-12-01 | | |- | | ''[[:d:Q16208570|Marc Castells]]'' | [[España]] | 1990-03-12<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Sueca (València)|Sueca]]<ref name="ref_329f923d725fac049e7d668443c9ac7a">''[[:d:Q24192203|Soccerway]]''</ref> | | [[centrocampista]] | 2010 | 2011 | 14 | 0 |- | | [[Marcelino Olay Alonso]] | [[España]] | 1914-05-09<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Veguín]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1982-07-04<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1940 | 1942 | 12 | 0 |- | | [[Marcelo Flores]] | [[Méxicu]]<br/>[[Canadá]] | 2003-10-01 | ''[[:d:Q3103735|Georgetown]]'' | | [[centrocampista]] | 2022-07-20 | | | |- | | [[Marco Sangalli]] | [[España]] | 1992-02-07<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Donostia]] | | ''[[:d:Q11681748|estremu]]'' | 2019 | 2022 | 123 | 11 |- | [[Ficheru:Garcia Remon (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q144698|Mariano García Remón]]'' | [[España]] | 1950-09-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1970<br/>1971 | 1971 | 24 | 0 |- | | ''[[:d:Q2355053|Mariano González Maroto]]'' | [[España]] | 1984-10-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Málaga]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 2010 | 2012 | 66 | 6 |- | | ''[[:d:Q963541|Marianín]]'' | [[España]] | 1946-05-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[El Fabeiru]] | | [[delanteru]] | 1972 | 1977 | | 56 |- | | ''[[:d:Q19951925|Mario Cabanes]]'' | [[España]] | 1914-01-06<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Barcelona]] | 2005-10-25<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[delanteru]] | | | | |- | | [[Mario Castro Fernández]] | [[España]] | 1989-03-29<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2006 | 2007 | 2 | 0 |- | [[Ficheru:Marius Lăcătus.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q539125|Marius Lăcătuș]]'' | [[Rumanía]] | 1964-04-05<ref name="ref_42b8be9f42504070042bd4c4b46a902c">http://www.eurosport.fr/football/marius-lacatus_prs205513/person.shtml</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q82174|Brașov]]'' | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 1991 | 1993 | 51 | 7 |- | [[Ficheru:Martín Mantovani (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q18207374|Martín Mantovani]]'' | [[Arxentina]]<br/>[[Italia]] | 1984-07-07<ref name="ref_5e69f1a5808d807f50244a80d0b20eb3">http://www.bdfutbol.com/en/j/j200431.html</ref><ref name="ref_a6e63d4c34ac0244f39739657cd91a99">http://www.footballdatabase.eu/football.joueurs.martin.mantovani.112112.fr.html</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref><br/>1984-08-11 | ''[[:d:Q1016019|San Miguel]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2012 | 2014 | 39 | 0 |- | | ''[[:d:Q5492715|Matar Diop]]'' | | 1985-04-04 | [[Dakar]] | | [[delanteru]] | 2011 | | 34 | 3 |- | | ''[[:d:Q6786456|Mateo Corbo]]'' | [[Uruguái]] | 1976-04-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Montevidéu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<br/>''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 1999 | 2000 | | |- | [[Ficheru:Mariga.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q313893|McDonald Mariga]]'' | [[Kenia]] | 1987-04-04<ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Nairobi]] | | [[centrocampista]] | 2017 | 2018 | | |- | [[Ficheru:Michu.jpg|center|128px]] | [[Michu]] | [[España]] | 1986-03-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]]<br/>[[delanteru]] | 2003 | 2007 | 100 | 13 |- | [[Ficheru:Miguel Alfonso Herrero.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2075500|Miguel Alfonso Herrero]]'' | [[España]] | 1988-07-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q55688|Burjassot]]'' | | [[centrocampista]] | 2016 | 2016 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q3068983|Miguel Falcón García-Ramos]]'' | [[España]] | 1979-04-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Toledo]] | | [[centrocampista]] | 2010 | 2012 | 35 | 0 |- | | ''[[:d:Q339682|Miguel González Pérez]]'' | [[España]] | 1927-04-27 | [[Santa Cruz de La Palma]] | 2021-07-06<ref name="ref_d88951d87b688c9fbb0a9b9689f10281">https://as.com/futbol/2021/07/06/primera/1625572914_625914.html</ref> | [[delanteru]] | 1951 | 1952 | | |- | | ''[[:d:Q16472244|Miguel Iguaran]]'' | [[España]] | 1937-09-03<ref name="ref_0f37edc3e8bd00f7704d2dfac43fc55d">https://www.transfermarkt.com/transfermarkt/profil/spieler/309842</ref> | [[Azkoitia]] | | [[centrocampista]] | 1959 | 1964 | | |- | [[Ficheru:Miguelón 2019.jpg|center|128px]] | [[Miguel Juan Llambrich]] | [[España]] | 1996-01-18 | [[Benidorm]] | | ''[[:d:Q5508224|llateral]]'' | 2022 | 2023-01-05 | | |- | | [[Miguel Linares]] | [[España]] | 1982-09-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Zaragoza]] | | [[delanteru]] | 2014 | 2018 | | |- | [[Ficheru:Michelforwiki.png|center|128px]] | ''[[:d:Q561099|Miguel Marcos Madera]]'' | [[España]] | 1985-11-08<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Ḷḷena]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | [[Ficheru:Miguel Angel Montes Busto.jpg|center|128px]] | [[Miguel Montes]] | [[España]] | 1940-02-28 | [[Uviéu]] | 2019-05-20 | [[delanteru]] | 1969 | 1971 | | |- | | ''[[:d:Q11936754|Miguel Ángel Calleja Verger]]'' | [[España]] | 1970-05-23<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Palma (Mallorca)|Palma]] | | | | | | |- | | [[Miguel López-Cedrón|Miguel Ángel López-Cedrón]] | [[España]] | 1978-06-03 | [[Uviéu]] | | [[delanteru]] | 2009 | 2011 | 53 | 7 |- | [[Ficheru:Milan Martinovich.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2399250|Milan Martinović]]'' | [[Serbia]] | 1979-08-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Belgráu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2000 | 2001 | 16 | 0 |- | | ''[[:d:Q2299538|Milovan Đorić]]'' | [[Serbia]] | 1945-08-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q1207466|Bioska]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1973 | 1975 | 32 | 0 |- | | ''[[:d:Q21281024|Miquel Ferrer i Aymamí]]'' | [[España]] | 1931-11-28<ref name="ref_80a02f30afe8335f1a4b2c65155bc0a8">https://www.sport.es/es/noticias/veteranos/ferrer-talento-desaprovechado-barcelona-4838852</ref> | ''[[:d:Q1230160|Les Borges del Camp]]'' | 2021-01-02<ref name="ref_110e16499b838ae8c03069aa9c86dc7f">https://www.fcbarcelona.es/es/club/noticias/1965592/fallece-el-exjugador-miquel-ferrer</ref> | [[centrocampista]] | 1954 | 1958 | | |- | [[Ficheru:MitkoStojkovskiPelister2001.png|center|128px]] | ''[[:d:Q1371917|Mitko Stojkovski]]'' | [[Macedonia del Norte]] | 1972-12-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Bitola]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1995 | 1997 | 63 | 1 |- | | [[Máximino Fernández Rodríguez]] | [[España]] | 1911-03-23<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Les Segaes (Ferreros)|Les Segaes]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | No/unknown value | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1935 | 1936 | 1 | 0 |- | | ''[[:d:Q6984652|Nebojša Šćepanović]]'' | [[Montenegru]] | 1967-12-04<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Podgorica]] | | [[centrocampista]] | 1995 | 1996 | 14 | 7 |- | | ''[[:d:Q669887|Nenad Gračan]]'' | [[Croacia]] | 1962-10-23<br/>1962-01-23<ref name="ref_0f9aff45c87ce3298440982acf74bcd1">''[[:d:Q20773699|worldfootball.net]]''</ref> | [[Rijeka]] | | [[centrocampista]] | 1989 | 1993 | 90 | 1 |- | | ''[[:d:Q6991688|Nené Ballina]]'' | [[España]] | 1964-04-29<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Malabu|Malabo]] | | [[delanteru]] | 1981 | 1982 | 1 | 2 |- | [[Ficheru:Nicolae Simatoc 1950.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q749346|Nicolae Simatoc]]'' | [[Rumanía]] | 1920-05-01<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q2437696|Grimăncăuți]]'' | 1978-01-01<br/>1979-12-11<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref> | [[centrocampista]] | 1952 | 1953 | 5 | 0 |- | | ''[[:d:Q2533193|Nikola Jerkan]]'' | [[Croacia]] | 1964-12-08<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Split]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1990 | 1996 | 203 | 1 |- | [[Ficheru:N Susaeta.jpg|center|128px]] | [[Néstor Susaeta]] | [[España]] | 1984-12-11<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Eibar]] | | ''[[:d:Q11681748|estremu]]'' | 2013 | 2017 | 154 | 25 |- | | [[Oier Luengo]] | | 1997-11-11 | ''[[:d:Q474080|Amorebieta-Etxano]]'' | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 2022 | | 56 | 3 |- | | [[Oinatz Aulestia Alkorta]] | [[España]] | 1981-03-23<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q595283|Ondarroa]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2007 | 2011 | 142 | 0 |- | | ''[[:d:Q3780217|Oli]]'' | [[España]] | 1972-04-02 | [[Uviéu]] | | [[delanteru]]<ref name="ref_2cf9c752051037db56aa3826e65f3d74">https://sport.jotdown.es/2024/07/16/oli/</ref> | 1993<br/>2000 | 1997<br/>2003 | 111<br/>105 | 40<br/>28 |- | | ''[[:d:Q3324622|Orlando Quintana]]'' | [[España]] | 1978-03-25<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Las Palmas de Gran Canaria|Les Palmes de Gran Canaria]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2013 | 2014 | 36 | 0 |- | [[Ficheru:Oscar Fulloné.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q2032748|Oscar Fulloné]]'' | [[Arxentina]] | 1939-04-04 | [[La Plata]] | 2017-05-22<ref name="ref_dad79a2c4595dc3fb51b7a40dbff34d3">http://sport.le360.ma/football/deces-la-legende-oscar-fullone-ancien-entraineur-du-raja-et-du-wac-nest-plus-33892</ref> | [[centrocampista]] | 1963 | 1964 | | |- | [[Ficheru:América vs Guadalajara 8.jpg|center|128px]] | [[Oswaldo Alanís]] | [[Méxicu]] | 1989-03-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q200252|Morelia]]'' | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2018 | 2019-06-12 | 24 | 1 |- | | ''[[:d:Q7121612|Pablo Díaz Vázquez]]'' | [[España]] | 1981-12-14 | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 2001 | 2003 | 59 | 4 |- | | ''[[:d:Q12265430|Pablo Hervías]]'' | [[España]] | 1993-03-08<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Logroño]] | | ''[[:d:Q11681748|estremu]]'' | 2015 | 2016 | 34 | 2 |- | | ''[[:d:Q125502196|Pablo Lusarreta]]'' | | 1976-09-04 | [[Pamplona]] | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]'' | 2005 | 2006 | 36 | 2 |- | | ''[[:d:Q12396943|Pablo López Vidal]]'' | [[España]] | 1977-09-21 | [[A Coruña]] | | | | | | |- | | [[Pablo Maqueda]] | [[España]] | 1971-01-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Barcelona]] | | [[delanteru]] | 1993 | 1997 | 71 | 11 |- | | [[Paco Fernández Gómez]] | [[España]] | 1967-09-28<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 1985 | 1993 | 56 | 3 |- | | [[Paquito García]] | [[España]] | 1938-02-14 | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2024-08-21<ref name="ref_d743992145eb0e28dd630c92f697dc8a">https://cadenaser.com/comunitat-valenciana/2024/08/21/fallece-con-86-anos-paquito-garcia-leyenda-del-villarreal-radio-castellon/</ref> | [[centrocampista]] | 1957 | 1963 | 115 | 5 |- | | [[Patrik Hidi]] | [[Hungría]] | 1990-11-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q134494|Győr]]'' | | [[centrocampista]] | 2017 | 2018 | 14 | |- | | [[Paulino González Canseco]] | [[España]] | 1962-07-26<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1981 | 1982 | 1 | 0 |- | | [[Paulino de la Fuente|Paulino de la Fuente Gómez]] | | 1997-06-27 | [[Santander]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2024 | | | |- | [[Ficheru:PauloBento.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q316733|Paulo Bento]]'' | [[Portugal]]<ref name="ref_87e0d119f489f72e80b1927b1c0d9449">http://www.transfermarkt.co.uk/paulo-bento/profil/trainer/2594</ref><ref name="ref_d7884fa4df54d392e1c701bbe3cfac96">http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/18139105</ref><ref name="ref_2c7f22ca50e04ba6312e0939224ef51f">http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/15890585</ref> | 1969-06-20<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Lisboa]]<ref name="ref_9452d1f5801bfa7eec8b9218b3a11283">http://www.in.com/paulo-bento/profile-218459.html</ref><ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | | [[centrocampista]] | 1996 | 2000 | 136 | 4 |- | | ''[[:d:Q9057329|Pedro Alberto Cano Arenas]]'' | [[España]] | 1969-06-14<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Bilbao]] | 2002-07-20 | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1992 | 1996 | 56 | 2 |- | | ''[[:d:Q2878857|Pedro Baquero]]'' | [[España]] | 1980-10-02<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Huelva]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2012 | 2013 | 29 | 1 |- | | [[Pedro Braojos]] | [[España]] | 1957-01-08 | [[Toledo]] | | [[delanteru]] | 1983 | 1985 | 35 | 4 |- | | ''[[:d:Q6068616|Pedro Dorronsoro]]'' | [[España]] | 1977-05-12<br/>1977-05-19 | [[Torrelavega]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2001 | 2003 | 9 | 0 |- | | ''[[:d:Q11940710|Pedro Dorronsoro González]]'' | [[España]] | 1977-05-12 | | | | | | | |- | | [[Pedro Mori Cuartas]] | [[España]] | 1918-12-01<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1999-09-26<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[delanteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1939 | 1943 | 28 | 8 |- | | [[Pedro Serrano González-Gallarza]] | [[España]] | 1957-09-09<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1980 | 1982 | 27 | 1 |- | | [[Pedro Tallos Fernández]] | [[España]] | 1966-10-26<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Porteru (fútbol)|porteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1987 | 1988 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q2066840|Pedro Zaballa]]'' | [[España]] | 1938-07-29<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Castro-Urdiales|Castro Urdiales]] | 1997-06-04<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[delanteru]] | 1970 | 1971 | 7 | 1 |- | | [[Pelayo Novo]] | [[España]] | 1990-11-01<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | 2023-02-28<ref name="ref_1c3b7de0055ed66bf879cf2ca0fb5c6d">https://as.com/futbol/segunda/fallece-pelayo-novo-atropellado-por-un-tren-n/</ref> | [[centrocampista]] | 2008 | 2012 | 94 | 14 |- | | ''[[:d:Q10489865|Pepe Díaz]]'' | [[España]] | 1980-04-20<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q854424|Almodóvar del Río]]'' | | [[delanteru]] | 2013 | 2013 | 17 | 1 |- | [[Ficheru:PedroMora1974, Bestanddeelnr 927-5357.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q11698634|Pere Valentí Mora Mariné]]'' | [[España]] | 1947-12-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | ''[[:d:Q985600|Vilaplana]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1969 | 1970 | 32 | 0 |- | | [[Peter Dubovsky]] | [[Eslovaquia]]<br/>[[Checoslovaquia]] | 1972-05-07<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Bratislava]] | 2000-06-23 | [[delanteru]] | 1995 | 2000 | 120 | 17 |- | | ''[[:d:Q2287918|Peter Møller]]'' | [[Reinu de Dinamarca]] | 1972-03-23<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Frederikshavn]] | | [[delanteru]] | 1998 | 2001 | 38 | 3 |- | [[Ficheru:Cornud asse sr 2425.png|center|128px]] | [[Pierre Cornud]] | [[Francia]] | 1996-12-12 | [[Avignon]] | | | 2021 | | | |- | | [[Pirri Mori]] | [[España]] | 1970-11-10<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Cangues d'Onís]] | | [[centrocampista]] | 1992 | 1993 | | |- | | [[Plácido Álvarez-Buylla Lozana]] | [[España]] | 1885-04-05<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Uviéu]] | 1938-08-10 | | 1900 | 1906 | | |- | | ''[[:d:Q6081543|Pol Freixanet]]'' | [[España]] | 1991-08-22<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Manresa]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2013 | 2014 | 15 | 0 |- | [[Ficheru:Pololo and Bernabeu 1922.jpg|center|128px]] | [[Pololo]] | [[España]] | 1901-08-05 | [[Llugones (parroquia)|Llugones]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1934-10-06<ref name="ref_c36c0651a699e7c92f6887e70cfdbc44">https://hemeroteca.abc.es/nav/Navigate.exe/hemeroteca/madrid/abc/1934/10/31/032.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1926 | 1929 | | |- | [[Ficheru:Lens-Niort (21-12-2019) 51.jpg|center|128px]] | [[Quentin Braat]] | [[Francia]] | 1997-07-06<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q182872|Fontainebleau]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2022 | 2025 | | |- | | ''[[:d:Q22082530|Rafa Mújica]]'' | [[España]] | 1998-10-29<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Las Palmas de Gran Canaria|Les Palmes de Gran Canaria]] | | [[delanteru]] | 2020-08 | | | |- | | ''[[:d:Q4884043|Rafa Ponzo]]'' | [[Venezuela]] | 1978-10-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Caraques]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2003 | 2006 | 104 | 0 |- | | ''[[:d:Q6096965|Rafael Alsúa]]'' | [[España]] | 1923-08-18 | [[Irun]] | 1994-01-02<ref name="ref_7a499c10a938bb24cc164ee4defc55c4">''[[:d:Q287076|ABC]]''</ref> | [[delanteru]] | 1955 | 1956 | 30 | 11 |- | | [[Rafael Arturo Santacatalina Díaz]] | [[España]] | 1957-09-30<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1977 | 1979 | 6 | 0 |- | | [[Rafael Biempica]] | [[España]] | 1937-05-02<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_ecc01967af5c134e8cfdf980df91c855">https://www.elcomercio.es/sporting/sporting-fallece-rafael-biempica-exfutbolista-20200321110126-nt.html</ref> | 2020-03-21<ref name="ref_ecc01967af5c134e8cfdf980df91c855">https://www.elcomercio.es/sporting/sporting-fallece-rafael-biempica-exfutbolista-20200321110126-nt.html</ref> | [[delanteru]] | 1964 | 1966 | | |- | | ''[[:d:Q2640420|Rafael González Robles]]'' | [[España]] | 1970-10-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Avilés]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1992<br/>2005 | 1997<br/>2006 | 6<br/>8 | 0 |- | | [[Rahim Alhassane]] | [[Níxer]]<br/>[[España]] | 2002-01-01<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Abuya]]<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | | ''[[:d:Q90173132|llateral]]'' | 2024 | | | |- | | ''[[:d:Q76811240|Ramon Tomàs i Prat]]'' | [[España]] | 1904-05-28<ref name="ref_3bc926acf00c01a91a6086634312d9ee">http://periquito.cat/html/ztomas.html</ref> | [[Barcelona]] | 1976-08-10<ref name="ref_3bc926acf00c01a91a6086634312d9ee">http://periquito.cat/html/ztomas.html</ref> | [[centrocampista]] | 1930 | 1930 | | |- | | ''[[:d:Q26689624|Ramón Folch Frigola]]'' | [[España]] | 1989-10-04<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Reus]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | ''[[:d:Q732645|Ramón Hicks]]'' | [[Paraguái]] | 1959-05-30<ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Asunción]] | | [[delanteru]] | 1987 | 1990 | 79 | 17 |- | | [[Ramón Penedo Suárez]] | [[España]] | 1924-06-12<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Trubia (parroquia)|Trubia]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1944 | 1949 | 76 | 0 |- | | ''[[:d:Q464115|Ratomir Dujković]]'' | [[Yugoslavia]] | 1946-02-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q894114|Borovo]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1974 | 1977 | 100 | 0 |- | | ''[[:d:Q3930653|Rayco García Dauta]]'' | [[España]] | 1987-03-23<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Las Palmas de Gran Canaria|Les Palmes de Gran Canaria]] | | [[delanteru]] | 2009 | 2010 | 29 | 4 |- | | ''[[:d:Q3390581|Raúl García Lozano]]'' | [[España]] | 1980-09-11 | [[Uviéu]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2000 | 2003 | 38 | 3 |- | | ''[[:d:Q3324203|Ricardo Bango]]'' | [[España]] | 1968-09-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Xixón]] | | [[centrocampista]] | 1987<br/>1998 | 1992<br/>2000 | 133<br/>34 | 27<br/>3 |- | | [[Ricardo García Fernández]] | [[España]] | 1914-10-10<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1999-01-19<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1942 | 1949 | 75 | 0 |- | | ''[[:d:Q12399052|Ricardo García Martínez]]'' | [[España]] | 1914-12-23<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Llangréu]] | 1971-07-10 | [[delanteru]] | 1949 | 1950 | 1 | 0 |- | [[Ficheru:Ricardo-rodriguez-wikipedia.jpg|center|128px]] | [[Ricardo Rodríguez]] | [[España]] | 1974-04-03 | [[Uviéu]] | | | | | | |- | | ''[[:d:Q66606360|Ricardo Rodríguez Gil Carcedo]]'' | [[España]] | 1997-09-25<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | [[Ficheru:Robert Prosinečki 2024 (1) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Robert Prosinečki]] | [[Croacia]]<br/>[[República Federativa Socialista de Yugoslavia]] | 1969-01-12<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | ''[[:d:Q3865|Villingen-Schwenningen]]'' | | [[centrocampista]] | 1994 | 1995 | 30 | 5 |- | [[Ficheru:RobertoLosada.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3118741|Roberto Losada]]'' | [[España]] | 1976-10-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Vigo]] | | [[delanteru]] | 1996 | 2003 | 103 | 18 |- | | [[Roberto Pompei]] | [[Arxentina]] | 1970-03-14<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Buenos Aires]] | | [[centrocampista]] | 1997 | 2000 | 96 | 16 |- | | [[Rogelio Calzón Alonso]] | [[España]] | 1962-10-19<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1981 | 1982 | 1 | 0 |- | | ''[[:d:Q16221297|Rubén García Martínez]]'' | [[España]] | 1981-12-06 | [[O Barco de Valdeorras]] | | [[centrocampista]] | 2009 | 2010 | 27 | 0 |- | | ''[[:d:Q3824398|Rubén Reyes]]'' | [[España]] | 1979-01-05<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Xixón]] | | [[centrocampista]] | 2000 | 2002 | 51 | 2 |- | | ''[[:d:Q18391579|Ruyales]]'' | [[España]] | 1984-09-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Madrid]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2012 | 2013 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q7419040|Sansón]]'' | [[España]] | 1924-04-20 | [[Vigo]] | 2012-02-13<ref name="ref_28d2c649747d98c306de21f5beb5b0f4">http://www.farodevigo.es/deportes/2012/02/14/sanson-nadie/623641.html</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1945 | 1950 | 115 | 1 |- | [[Ficheru:Santi Cazorla, 2012-08-18.jpg|center|128px]] | [[Santi Cazorla]] | [[España]] | 1984-12-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Fonciello (Llugo)|Fonciello]]<ref name="ref_d8aaa01e4fe8c223999b5aba8537e7f3">https://killerasturias.com/noticias/un-mago-consagrado-de-vuelta-el-perfil-de-santi-cazorla-una-sonrisa-oviedista-de-corazon</ref> | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2023-08 | | 56 | 3 |- | | ''[[:d:Q429925|Santiago Carpintero]]'' | [[España]] | 1976-09-28<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Llión|Lleón]] | | [[centrocampista]] | | | | |- | | [[Santiago Colombatto]] | [[Arxentina]] | 1997-01-17<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q2628025|Ucacha]]'' | | [[centrocampista]] | 2023-08-25 | | | |- | | [[Santiago García Barrero]] | [[España]] | 1961-08-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[centrocampista]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1984<br/>1980 | 1987<br/>1983 | 85<br/>50 | 13<br/>2 |- | [[Ficheru:Berjon.jpg|center|128px]] | [[Saúl Berjón Pérez]] | [[España]] | 1986-05-24<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[delanteru]] | 2016 | 2020 | 114 | 12 |- | [[Ficheru:GFC CDM . (16515586347) (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q17501941|Sebastián Coris]]'' | [[España]] | 1993-05-31<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Tossa de Mar]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2020 | 2020 | | |- | [[Ficheru:Sergi Enrich (cropped).jpg|center|128px]] | [[Sergi Enrich]] | [[España]] | 1990-02-26<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Ciutadella de Menorca]] | | [[delanteru]] | 2022-07-18 | | | |- | [[Ficheru:Gerardo, Sergio y Calatayud en el Ayuntamiento de Alicante en 2010.JPG|center|128px]] | [[Sergio Alejandro Díaz]] | [[España]] | 1985-02-09<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Turón]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2002 | 2003 | 15 | 2 |- | | [[Sergio Boris]] | [[España]] | 1980-05-26<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Avilés]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1999 | 2002 | 97 | 1 |- | | ''[[:d:Q7454242|Sergio Díaz Castilla]]'' | [[España]] | 1991-07-02<br/>1990-11-30<ref name="ref_329f923d725fac049e7d668443c9ac7a">''[[:d:Q24192203|Soccerway]]''</ref> | [[Málaga]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2013 | 2014 | 19 | 1 |- | | ''[[:d:Q7454274|Sergio García de la Iglesia]]'' | [[España]] | 1989-08-08<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Zamora]] | | [[delanteru]] | 2013 | 2015 | 65 | 12 |- | [[Ficheru:Sergirodriguez.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3702099|Sergio Rodríguez Cidoncha]]'' | [[España]] | 1989-10-05<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Mérida]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2013 | 2014 | 19 | 0 |- | [[Ficheru:Sergio-Santamaría-2000.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q2359821|Sergio Santamaría]]'' | [[España]] | 1980-07-16<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Málaga]] | | [[centrocampista]] | 2001 | 2002 | 32 | 2 |- | | [[Sergio Tejera]] | [[España]] | 1990-05-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Barcelona]] | | [[centrocampista]] | 2018 | | | |- | | ''[[:d:Q18085722|Sergio Villanueva Fernández]]'' | [[España]] | 1975-11-02<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Mieres]] | | [[centrocampista]] | 2007 | 2010 | 86 | 16 |- | | ''[[:d:Q16223436|Servando Sánchez]]'' | [[España]] | 1984-06-02<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[San Fernando (Cádiz)|San Fernando]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2006 | 2007 | 18 | 2 |- | | ''[[:d:Q3354695|Silverio Izaguirre]]'' | [[España]] | 1897-08-31 | [[Donostia]] | 1935-11-19 | ''[[:d:Q3446915|attacker]]'' | 1921 | 1922 | | |- | [[Ficheru:Slaviša Jokanović 2022 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Slavisa Jokanovic]] | [[Serbia y Montenegru]]<br/>[[Serbia]] | 1968-08-16<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Novi Sad]] | | [[centrocampista]] | 1993 | 1995 | 62 | 12 |- | | ''[[:d:Q5833405|Spencer]]'' | [[España]] | 1898-07-20<ref name="ref_1295966624bcd7cc9d3370155124710b">https://www.national-football-teams.com/player/43993.html</ref> | [[Sevilla]] | 1926-03-14 | [[delanteru]] | | | | |- | [[Ficheru:Stan Collymore, July 2018-2.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q444975|Stan Collymore]]'' | [[Reinu Xuníu]] | 1971-01-22<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | ''[[:d:Q2449737|Stone]]'' | | [[delanteru]] | 2001 | 2001 | 3 | 0 |- | | [[Steven Nicanor Prieto Morales]] | [[España]] | 1997-07-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[delanteru]] | | | | |- | [[Ficheru:Stéphane Lucas.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q3501923|Stéphane Lucas]]'' | [[Francia]] | 1978-04-18<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q205632|Aubervilliers]]'' | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1999 | 2001 | | |- | | [[Teodoro José Tirado García]] | [[España]] | 1985-07-16 | [[Madrid]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2012 | 2012 | 11 | 2 |- | [[Ficheru:Partido Galicia - Panamá en Balaídos 149.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q505800|Thomas Christiansen]]'' | [[Reinu de Dinamarca]]<br/>[[España]] | 1973-03-11<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | [[Copenḥague]]<ref name="ref_aff980ea7e6d7ef5e2b26f5c49cd49a4">''[[:d:Q18927195|Munzinger Sport]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | | [[delanteru]] | 1996 | 1997 | 50 | 5 |- | [[Ficheru:Tjay De Barr.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q50936059|Tjay De Barr]]'' | [[Reinu Xuníu]] | 2000-03-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Xibraltar]] | | [[delanteru centru]] | 2019 | | 0 | 0 |- | | [[Toché]] | [[España]] | 1983-01-01<ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Santomera]] | | [[delanteru]] | 2015 | | | |- | | ''[[:d:Q202297|Tomás González Rivera]]'' | [[España]] | 1963-03-03 | [[Madrid]] | | [[centrocampista]] | 1985 | 1989 | 138 | 18 |- | | ''[[:d:Q3531452|Tomás Zarraonandía]]'' | [[España]] | 1910-12-28 | ''[[:d:Q1228780|Mungia]]'' | 2000-02-13 | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1933 | 1934 | | |- | | ''[[:d:Q2628427|Toni Velamazán]]'' | [[España]] | 1977-01-22<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Barcelona]] | | [[centrocampista]] | 1996 | 1997 | 34 | 2 |- | [[Ficheru:Veljko Paunović wiki photo.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q612930|Veljko Paunović]]'' | [[Serbia]]<br/>[[España]] | 1977-08-21<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q48814|Strumica]]'' | | [[delanteru]]<br/>[[centrocampista]] | 2001 | 2001 | 22 | 4 |- | | [[Vicente Borge]] | [[España]] | 1968-10-23 | [[Mieres]] | | [[delanteru]] | 1988 | 1988 | 3 | 0 |- | | ''[[:d:Q2442188|Vicente Engonga]]'' | [[España]] | 1965-10-20<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Barcelona]] | | [[centrocampista]] | 2002 | 2003 | 11 | 1 |- | | [[Vicente González-Villamil Pérez|Vicente González-Villamil]] | [[España]] | 1947-03-25<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | | [[Defensa (fútbol)|defensa]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1970 | 1981 | 304 | 1 |- | [[Ficheru:Viktor Onopko 2011.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q310544|Viktor Onopko]]'' | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Rusia]] | 1969-10-14<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Lugansk]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1995 | 2002 | 217 | 8 |- | | ''[[:d:Q5664599|Vili]]'' | [[España]] | 1956-05-24 | [[Llanes]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | | | | |- | [[Ficheru:Víctor Camarasa September 2018.jpg|center|128px]] | [[Víctor Camarasa]] | [[España]] | 1994-05-28 | ''[[:d:Q1993019|Meliana]]'' | | [[centrocampista]] | 2023 | | | |- | [[Ficheru:El CD Leganés a Primera (26911425003) Victor Diaz (cropped).jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q970462|Víctor Díaz Miguel]]'' | [[España]] | 1988-06-12<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Sevilla]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2010 | 2011 | 34 | 2 |- | | ''[[:d:Q4016746|Víctor Manuel García Rodríguez]]'' | [[España]] | 1959-07-09 | [[Uviéu]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 1978 | 1994 | | |- | | [[Víctor Álvarez Rozada]] | [[España]] | 1997-09-16 | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | | | | |- | | ''[[:d:Q4888160|Xabi Pascual]]'' | [[España]] | 1981-07-09<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Bilbao]] | | [[Porteru (fútbol)|porteru]] | 2005 | 2006 | 0 | 0 |- | | ''[[:d:Q1573570|Xabier Eskurza]]'' | [[España]] | 1970-01-17<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Valle de Trápaga-Trapagaran|Trapagaran]] | | [[centrocampista]] | 1998 | 2000 | 56 | 0 |- | | [[Xavi Annunziata]] | [[España]] | 1987-08-31<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Santa Cruz de Tenerife]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2013 | 2014 | 32 | 1 |- | | [[Xavi Moré]] | [[España]] | 1982-06-07<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Barcelona]] | | [[centrocampista]] | 2009 | 2013 | 102 | 17 |- | | ''[[:d:Q2463868|Yago Alonso]]'' | [[Guinea Ecuatorial]]<br/>[[España]] | 1979-08-19<ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_b2df3329b69785d6f7bcad6826e3e50b">''[[:d:Q19368470|Base de Datos del Fútbol Argentino]]''</ref> | [[Abidjan]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2003 | 2003 | 19 | 1 |- | [[Ficheru:Yaw yeboah-1478467597.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20056623|Yaw Yeboah]]'' | [[Ghana]] | 1997-03-28<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Accra]]<ref name="ref_1cb0b2d9c64c58bfbc7943f60dbd4cd4">''[[:d:Q2818677|90minut.pl]]''</ref> | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2017-08-31 | 2018-06-30 | 20 | 0 |- | | ''[[:d:Q2600121|Yeray Ortega Guarda]]'' | [[España]] | 1979-07-14<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref> | [[Las Palmas de Gran Canaria|Les Palmes de Gran Canaria]] | | [[centrocampista]] | 2004 | 2006 | 43 | 1 |- | [[Ficheru:Alex Arias.JPG|center|128px]] | ''[[:d:Q17811415|Álex Arias]]'' | [[España]] | 1989-06-13<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Avilés]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2006 | 2007 | 13 | 0 |- | | [[Álex Millán]] | [[España]] | 1999-11-07<ref name="ref_af46e7e61827d280a595ee3edb517cfc">https://fbref.com/en/players/29ad0dd4</ref> | [[Zaragoza]] | | | 2023 | | | |- | | [[Álex Suárez Cardero|Álex Suárez]] | [[España]] | 2003-08-25 | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 2024 | | | |- | | [[Álvaro Lemos Collazo|Álvaro Lemos]] | [[España]] | 1993-03-30<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Santiago de Compostela]] | | ''[[:d:Q8025128|estremu izquierdu]]'' | 2024 | | 0 | 0 |- | | [[Alvarito|Álvaro Rodríguez Ros]] | [[España]] | 1936-01-16 | [[Uxo (parroquia)|Uxo]] | 2018-06-16<ref name="ref_8db58b228b2e89aeabae884bf6296aa2">http://www.rfef.es/noticias/rfef-lamenta-fallecimiento-alvaro-rodriguez-ros-alvarito</ref> | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1955 | 1957 | 45 | 0 |- | | ''[[:d:Q3391965|Ángel Luis Pérez Pérez]]'' | [[España]] | 1981-02-21 | [[Avilés]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 2001 | 2002 | 2 | 5 |- | | [[Ángel Montoro Sánchez]] | [[España]] | 1988-06-25<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[València|Valencia]] | | [[centrocampista]] | 2022 | | | |- | [[Ficheru:Deportivo da Coruña - CD Castellón, ida da final da Primeira RFEF 2023-24 - 51.jpg|center|128px]] | ''[[:d:Q20492615|Óscar Gil]]'' | [[España]] | 1995-06-14<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_b9d48e324c6d95b7ec314cde3ccbc5cd">''[[:d:Q56239490|FBref]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | ''[[:d:Q984865|Peralta – Azkoien]]'' | | ''[[:d:Q268258|defensa central]]''<br/>[[centrocampista defensivu]] | 2016 | 2017 | 15 | 0 |- | | ''[[:d:Q6174879|Óscar Meneses]]'' | [[Chile]] | 1960-03-07 | [[Santiagu]] | | [[centrocampista]] | 1985 | 1985 | 6 | 0 |- | | ''[[:d:Q9098994|Óscar Montalvo]]'' | [[Perú]] | 1937-03-20 | ''[[:d:Q6318695|Pimentel]]'' | 2006 | [[centrocampista]] | 1967 | 1968 | 27 | 6 |- | | [[Óscar Pérez Bovela]] | [[España]] | 1981-08-27<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref><ref name="ref_dd822086c4b723dc28f05bd89af6e0f6">''[[:d:Q719880|As]]''</ref> | [[Uviéu]] | | [[centrocampista]] | 2000 | 2003 | 14 | 2 |- | | [[Óscar Álvarez González]] | [[España]] | 1902-05-01<ref name="ref_5ede9757f063bc4ca73878c4af23aa5f">https://www.bdfutbol.com/es/j/j11383.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_5ede9757f063bc4ca73878c4af23aa5f">https://www.bdfutbol.com/es/j/j11383.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1972-06-11<ref name="ref_5ede9757f063bc4ca73878c4af23aa5f">https://www.bdfutbol.com/es/j/j11383.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Porteru (fútbol)|porteru]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1927 | 1936 | 105 | 0 |- | | ''[[:d:Q2204494|Óscar Álvarez Sanjuán]]'' | [[España]] | 1977-06-09<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | [[Barcelona]] | | [[Defensa (fútbol)|defensa]] | 1999 | 2002 | 35 | 1 |- | | ''[[:d:Q3593880|Đorđe Tomić]]'' | [[Serbia]] | 1972-11-11<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | ''[[:d:Q189419|Zemun]]'' | | [[centrocampista]] | 2000 | 2003 | 62 | 8 |} {{Wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref|3}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Futbolistes del Real Uviéu|*]] [[Categoría:Llistes de fútbol]] 5sgyupj1wgw2iy9k36jmmkwt86fq8eu 2 191662 4379282 4113110 2025-06-25T04:55:06Z Sahaquiel9102 9918 intro 4379282 wikitext text/x-wiki El '''neutro de materia''' ye un fenómenu llingüísticu nel [[asturianu]] y otres llingües que se manifiesta cuando un [[sustantivu]] incontable (o de materia) precede un [[axetivu]] neutro, representado pola terminación -o. Foi [[Ramón Menéndez Pidal]] quien, a finales del [[sieglu XIX]], notó por primer vegada esta concordancia "anómala" nos axetivos. [[María Josefa Canellada]] foi la primera n'emplegar el términu "neutro" pa describilo na sobre obra ''El habla de [[Cabranes]],'' términu que tamién usaría Jesús Neira nel so trabayu sobro [[Ḷḷena]] y lluéu Dámaso Alonso bautizólo como "neutru de materia".<ref name=":0">{{Cita publicación|nome=Inés|apellíu=Fernández-Ordóñez|títulu=El "neutro de materia" en Asturias y Cantabria. Análisis gramatical y nuevos datos|páxines=395-434|en=Ex admiratione et amicitia. Homenaje a Ramón Santiago|allugamientu=Madrid|editorial=Ediciones del Orto|apellíu-editor1=Puigvert Ocal|apellíos-editor2=Delgado Cobos|nome-editor1=Alicia|nome-editor2=Inmaculada|idioma=castellán|fechaaccesu=24 de xunu de 2025|añu=2007}}</ref><ref name=":1">{{Cita publicación|nome=Claudia Elena|apellíos=Menéndez Fernández|títulu=El «neutro de materia» en los Libros de los Expósitos del Real Hospicio de Uviéu (s. XVIII)|revista=Verba|añu=2020}}</ref><ref>{{Cita publicación|nome=Francisco|apellíos=García González|títulu=Algo más sobre el "neutro de materia"|revista=[[Lletres Asturianes]]|páxines=31-36|númberu=17|añu=1985|issn=0212-0534|idioma=asturianu}}</ref> Magar el so nome, que'l mesmu Alonso consideró "no totalmente adecuado", nun se trata d'un tercer xéneru neutru nel sen tradiciona, ya que los nome afeutados caltienen el so xéneru masculín o femenín al traviés d'artículos y demostrativos. en el sentido tradicional, ya que los nombres afectados mantienen su género masculino o femenino a través de artículos y demostrativos.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref>{{Cita llibru|nome=María Carmen|apellíos=Fernández Juncal|títulu=Neutro de materia y metafonía en el oriente de Cantabria|idioma=castellán|añu=2000|editorial=Ediciones Universidad de Salamanca|isbn=84-7800-100-X|URL=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/22434/978-84-7800-100-2.pdf;jsessionid=981A9BC912160711A93D2B74365E6F6E?sequence=1|formatu=PDF}}</ref> Esti fenómenu documéntase extensamente nel centru-oriente d'[[Principáu d'Asturies|Asturies]] y [[Cantabria]] hasta'l ríu Nervión. Hai rexistros d'esti fenómmenu na [[Cordelera Cantábrica]], dende "Las Encartaciones" ([[Bizkaia|Biskaia]]) y el nordeste de [[Burgos]] hasta l'oriente d'Asturies.<ref name=":0" /> Hestóricamente, rexístrase en documentos del sieglu XVIII, como los Libros de los Expósitos del Real Hospicio de Uviéu, lo que demuestra'l so usu ya espansión en dómines pasaes.<ref name=":1" /> Esta cadarma crea una llectura xenérica, como nel exemplu "l'arroz blanco," que se refier a cualquier arroz d'esi color. L'axetivu neutro nun pue manifestase en posición prenominal, ya que l'axetivu prepuestu debe concordar en xéneru col sustantivu. Poro, l'axetivu neutru manifiéstase en posición posnominal, marcáu pola terminación -u nel masculín y -a pal femenín. [https://reunido.uniovi.es/index.php/RFA/article/view/11543 1] [https://stars.library.ucf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2357&context=etd 2] El términu "neutro de materia" n'asturianu y otres llingües que lo presenten refiérese a un fenómenu llingüísticu específicu na gramática, y nun debe confundire col conceutu de "xéneru neutru" nel sen tradicional de la gramática, ya que los nomes qu'exhiben esta concordancia continúan amosando xénero masculín o femenín altraviés de los artículos, demostrativos, cuantificadores y axetivos prenominales.[https://www.uam.es/FyL/documento/1446774253603/2007%20El%20neutro%20de%20materia%20en%20Asturias.pdf 3] El neutro de materia ye un fenómenu gramatical del asturianu que consiste na concordanza de ciertos sustantivos non contables con el pronome neutro lo. Esti fenómenu ye heredáu del llatín, que tenía tres xéneros: masculín, femenín y neutru. Los sustantivos que s'acomuñen con el neutru de materia son aquellos que designan sustancias incontables, como la farina, l'agua, el lleche, la piedra, etc. Estos sustantivos pueden ser masculinos o femeninos, pero en la concordanza con los axetivos y pronomes neutres, nun se manifiesta'l xéneru. El neutro de materia ye un fenómenu gramatical del asturianu que consiste na concordanza de ciertos sustantivos non contables con el pronome neutro lo. Esti fenómenu ye heredáu del llatín, que tenía tres xéneros: masculín, femenín y neutru. Los sustantivos que s'acomuñen con el neutru de materia son aquellos que designan sustancias incontables, como la farina, l'agua, el lleche, la piedra, etc. Estos sustantivos pueden ser masculinos o femeninos, pero en la concordanza con los axetivos y pronomes neutres, nun se manifiesta'l xéneru. Por exemplu, podemos dicir: * La farina blanco. * L'augua frío. * La piedra duro. * La sidra asturiano N'estos exemplos, los axetivos blanco, frío, duro y asturiano concuerden col pronome neutru lo, a pesar de que los sustantivos farina, augua, piedra y sidra son, nel so orixe, masculinos o femeninos. El neutru de materia ta presente en toles variedaes del asturianu, anque con un mayor o menor grau d'usu. Ye más frecuente na fala coloquial que na culta, y ye más común en zones rurales qu'urbanes. Esti fenómenu gramatical ye ún de los más carauterísticos del asturianu, y ye una prueba de la so rellación histórica col llatín. == Referencies == <references /> * [https://asturies.com/espaciuytiempu/deprendeasturianu/tema4] f2vw2lzvdgemgs618yxqmvd042qxqtl 4379283 4379282 2025-06-25T05:43:51Z Sahaquiel9102 9918 4379283 wikitext text/x-wiki El '''neutru de materia''' ye un fenómenu llingüísticu nel [[asturianu]] y otres llingües que se manifiesta cuando un [[sustantivu]] incontable (o de materia) precede un [[axetivu]] neutro, representado pola terminación -o. Foi [[Ramón Menéndez Pidal]] quien, a finales del [[sieglu XIX]], notó por primer vegada esta concordancia "anómala" nos axetivos. [[María Josefa Canellada]] foi la primera n'emplegar el términu "neutro" pa describilo na sobre obra ''El habla de [[Cabranes]],'' términu que tamién usaría Jesús Neira nel so trabayu sobro [[Ḷḷena]] y lluéu Dámaso Alonso bautizólo como "neutru de materia".<ref name=":0">{{Cita publicación|nome=Inés|apellíu=Fernández-Ordóñez|títulu=El "neutro de materia" en Asturias y Cantabria. Análisis gramatical y nuevos datos|páxines=395-434|en=Ex admiratione et amicitia. Homenaje a Ramón Santiago|allugamientu=Madrid|editorial=Ediciones del Orto|apellíu-editor1=Puigvert Ocal|apellíos-editor2=Delgado Cobos|nome-editor1=Alicia|nome-editor2=Inmaculada|idioma=castellán|fechaaccesu=24 de xunu de 2025|añu=2007}}</ref><ref name=":1">{{Cita publicación|nome=Claudia Elena|apellíos=Menéndez Fernández|títulu=El «neutro de materia» en los Libros de los Expósitos del Real Hospicio de Uviéu (s. XVIII)|revista=Verba|añu=2020}}</ref><ref>{{Cita publicación|nome=Francisco|apellíos=García González|títulu=Algo más sobre el "neutro de materia"|revista=[[Lletres Asturianes]]|páxines=31-36|númberu=17|añu=1985|issn=0212-0534|idioma=asturianu}}</ref> Magar el so nome, que'l mesmu Alonso consideró "no totalmente adecuado", nun se trata d'un tercer xéneru neutru nel sen tradicional, ya que los nome afeutados caltienen el so xéneru masculín o femenín al traviés d'artículos y demostrativos. en el sentido tradicional, ya que los nombres afectados mantienen su género masculino o femenino a través de artículos, demostrativos, cuantificadores y axetivos prenominales.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cita llibru|nome=Carmen|apellíos=Fernández Juncal|títulu=Neutro de materia y metafonía en el oriente de Cantabria|idioma=castellán|añu=2000|editorial=Ediciones Universidad de Salamanca|isbn=84-7800-100-X|URL=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/22434/978-84-7800-100-2.pdf;jsessionid=981A9BC912160711A93D2B74365E6F6E?sequence=1|formatu=PDF}}</ref> Esti fenómenu documéntase extensamente nel centru-oriente d'[[Principáu d'Asturies|Asturies]] y [[Cantabria]] hasta'l ríu Nervión. Hai rexistros d'esti fenómmenu na [[Cordelera Cantábrica]], dende "Las Encartaciones" ([[Bizkaia|Biskaia]]) y el nordeste de [[Burgos]] hasta l'oriente d'Asturies.<ref name=":0" /> Hestóricamente, rexístrase en documentos del sieglu XVIII, como los Libros de los Expósitos del [[Hespiciu Provincial (Uviéu)|Real Hespiciu d'Uviéu]], lo que demuestra'l so usu ya espansión en dómines pasaes.<ref name=":1" /> == Carauterístiques == El neutru de materia ye una concordancia de base semántica, non léxica. La so función principal ye indicar la categorización o interpretación de los sustantivos como continuos (non contables o incontables) o discontinuos (contables). === Morfoloxía === Los sustantivos incontables amuesan una concordancia en -o colos axetivos y pronomes, que s'opón a los morfemae del masculín (-u/-os) y femenín (-a/-es) contables.<ref name=":0" /> Esta distinción morfolóxica de númberu (singular/plural/incontable) considérase una de las principales figures morfolóxiques n'asturianu.<ref name=":3">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|títulu=La Sintaxis del Neutro de Materia en Asturiano: Especificidad, Genericidad y la Posicion del Adjetivo|editorial=University of Central Florida|url=https://stars.library.ucf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2357&context=etd|formato=PDF|idioma=castellán}}</ref> L'axetivu neutru nunca nun pue manifestase en posición prenominal, ya que l'axetivu prepuestu debe concordar en xéneru col sustantivu. Poro, l'axetivu neutru manifiéstase en posición posnominal, marcáu pola terminación -u nel masculín y -a pal femenín.<ref name=":4">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|añu=2017|títulu=El neutro de materia en asturiano: Un acercamiento sintáctico al fenómeno en cuanto a la especificidad, genericidad y la posición del adjetivo|revista=Revista De Filoloxía Asturiana|númberu=16|volume=16|páxines=49-62|doi=10.17811/rfa.16.2016.49-62|editorial=[[Ediciones Trabe]]}}</ref><ref name=":3" /> Los sustantivos que s'acomuñen con el neutru de materia son aquellos que designen sustancies incontables, como la [[fariña]], l'[[agua]], el [[Lleche|llechi]], la [[piedra]], la [[sidra]], etc. Estos sustantivos pueden ser masculinos o femeninos, pero na concordanza colos axetivos y pronomes neutros, nun se manifiesta'l xéneru, === Posición sintáutica === La concordancia neutra nunca nun se manifiesta n'elementos que preceden al nome (como lo pan o esto pan), sino únicamente n'lementos pronominales o axetivos que remiten a un nome previamente introducíu, normalmente nel predicáu de la oración o n'oraciones posteriores.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> Los axetivos y participios pospuestos al nome son los que "pierden" la concordancia de xéneru a favor de la terminación neutra.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Amás, la concordancia ye más frecuente nos pronomes que nos axetivos, y dientro de los axetivos, esprésase con mayor regularidá en posiciones predicatives (como atributu o predicativu) que n'adxuntos.<ref name=":0" /> === Númberu === El fenómenu solo apaez cuando'l sustantivu ta en singular, si ta en plural compórtae como'l restu de los susntativos contables.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> === Tipos de sustantivos === Anque se-y llama "de materia", nun afeuta exclusivamente a sustantivos de materia.<ref name=":2" /> Sicasí, los sustantivos que son oxetu la concordancia neutra suelen tener un caráuter continuu, indetermináu en cuanto al númberu d'unidades componentes, y remiten na so mayoría a tipos de [[testil]] o texíu (como bayeta, sarga, [[Estameña (texíu)|estameña]], [[llana]]), así como a agua, [[ropa]] y [[sangre]].<ref name=":1" /> Nuevos términos como [[gasolina]] o nocilla tamién adopten esti tratamientu, evidenciando la vitalidá actual del fenómenu.<ref name=":2" /> === Valires semánticos === Relaciónase cola denotación de non-individualización, ausencia d'espresión de xéneru y númberu, y comportamientos sintáuticos paralelos a los nomes continuos.<ref name=":0" /> Cuando un axetivu neutru apaez pospuestu, xenera una llectura xenérica.<ref name=":3" /> == Orixe == N'estos exemplos, los axetivos blanco, frío, duro y asturiano concuerden col pronome neutru lo, a pesar de que los sustantivos farina, augua, piedra y sidra son, nel so orixe, masculinos o femeninos. El neutru de materia ta presente en toles variedaes del asturianu, anque con un mayor o menor grau d'usu. Ye más frecuente na fala coloquial que na culta, y ye más común en zones rurales qu'urbanes. Esti fenómenu gramatical ye ún de los más carauterísticos del asturianu, y ye una prueba de la so rellación histórica col llatín. == Referencies == <references /> * [https://asturies.com/espaciuytiempu/deprendeasturianu/tema4] coa1xtanxd8m8iikbjs1hhkvh2wh8ar 4379287 4379283 2025-06-25T06:10:35Z Sahaquiel9102 9918 4379287 wikitext text/x-wiki El '''neutru de materia''' ye un fenómenu llingüísticu nel [[asturianu]] y otres llingües que se manifiesta cuando un [[sustantivu]] incontable (o de materia) precede un [[axetivu]] neutro, representado pola terminación -o. Foi [[Ramón Menéndez Pidal]] quien, a finales del [[sieglu XIX]], notó por primer vegada esta concordancia "anómala" nos axetivos. [[María Josefa Canellada]] foi la primera n'emplegar el términu "neutro" pa describilo na sobre obra ''El habla de [[Cabranes]],'' términu que tamién usaría [[Jesús Neira Martínez|Jesús Neira]] nel so trabayu sobro [[Ḷḷena]] y lluéu Dámaso Alonso bautizólo como "neutru de materia".<ref name=":0">{{Cita publicación|nome=Inés|apellíu=Fernández-Ordóñez|títulu=El "neutro de materia" en Asturias y Cantabria. Análisis gramatical y nuevos datos|páxines=395-434|en=Ex admiratione et amicitia. Homenaje a Ramón Santiago|allugamientu=Madrid|editorial=Ediciones del Orto|apellíu-editor1=Puigvert Ocal|apellíos-editor2=Delgado Cobos|nome-editor1=Alicia|nome-editor2=Inmaculada|idioma=castellán|fechaaccesu=24 de xunu de 2025|añu=2007}}</ref><ref name=":1">{{Cita publicación|nome=Claudia Elena|apellíos=Menéndez Fernández|títulu=El «neutro de materia» en los Libros de los Expósitos del Real Hospicio de Uviéu (s. XVIII)|revista=Verba|añu=2020}}</ref><ref name=":5">{{Cita publicación|nome=Francisco|apellíos=García González|títulu=Algo más sobre el "neutro de materia"|revista=[[Lletres Asturianes]]|páxines=31-36|númberu=17|añu=1985|issn=0212-0534|idioma=asturianu}}</ref> Magar el so nome, que'l mesmu Alonso consideró "no totalmente adecuado", nun se trata d'un tercer xéneru neutru nel sen tradicional, ya que los nome afeutados caltienen el so xéneru masculín o femenín al traviés d'artículos y demostrativos. en el sentido tradicional, ya que los nombres afectados mantienen su género masculino o femenino a través de artículos, demostrativos, cuantificadores y axetivos prenominales.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cita llibru|nome=Carmen|apellíos=Fernández Juncal|títulu=Neutro de materia y metafonía en el oriente de Cantabria|idioma=castellán|añu=2000|editorial=Ediciones Universidad de Salamanca|isbn=84-7800-100-X|URL=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/22434/978-84-7800-100-2.pdf;jsessionid=981A9BC912160711A93D2B74365E6F6E?sequence=1|formatu=PDF}}</ref> Esti fenómenu documéntase extensamente nel centru-oriente d'[[Principáu d'Asturies|Asturies]] y [[Cantabria]] hasta'l ríu Nervión. Hai rexistros d'esti fenómmenu na [[Cordelera Cantábrica]], dende "Las Encartaciones" ([[Bizkaia|Biskaia]]) y el nordeste de [[Burgos]] hasta l'oriente d'Asturies.<ref name=":0" /> Hestóricamente, rexístrase en documentos del sieglu XVIII, como los Libros de los Expósitos del [[Hespiciu Provincial (Uviéu)|Real Hespiciu d'Uviéu]], lo que demuestra'l so usu ya espansión en dómines pasaes.<ref name=":1" /> == Carauterístiques == El neutru de materia ye una concordancia de base semántica, non léxica. La so función principal ye indicar la categorización o interpretación de los sustantivos como continuos (non contables o incontables) o discontinuos (contables). === Morfoloxía === Los sustantivos incontables amuesan una concordancia en -o colos axetivos y pronomes, que s'opón a los morfemae del masculín (-u/-os) y femenín (-a/-es) contables.<ref name=":0" /> Esta distinción morfolóxica de númberu (singular/plural/incontable) considérase una de las principales figures morfolóxiques n'asturianu.<ref name=":3">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|títulu=La Sintaxis del Neutro de Materia en Asturiano: Especificidad, Genericidad y la Posicion del Adjetivo|editorial=University of Central Florida|url=https://stars.library.ucf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2357&context=etd|formato=PDF|idioma=castellán}}</ref> L'axetivu neutru nunca nun pue manifestase en posición prenominal, ya que l'axetivu prepuestu debe concordar en xéneru col sustantivu. Poro, l'axetivu neutru manifiéstase en posición posnominal, marcáu pola terminación -u nel masculín y -a pal femenín.<ref name=":4">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|añu=2017|títulu=El neutro de materia en asturiano: Un acercamiento sintáctico al fenómeno en cuanto a la especificidad, genericidad y la posición del adjetivo|revista=Revista De Filoloxía Asturiana|númberu=16|volume=16|páxines=49-62|doi=10.17811/rfa.16.2016.49-62|editorial=[[Ediciones Trabe]]}}</ref><ref name=":3" /> Los sustantivos que s'acomuñen con el neutru de materia son aquellos que designen sustancies incontables, como la [[fariña]], l'[[agua]], el [[Lleche|llechi]], la [[piedra]], la [[sidra]], etc. Estos sustantivos pueden ser masculinos o femeninos, pero na concordanza colos axetivos y pronomes neutros, nun se manifiesta'l xéneru, === Posición sintáutica === La concordancia neutra nunca nun se manifiesta n'elementos que preceden al nome (como lo pan o esto pan), sino únicamente n'lementos pronominales o axetivos que remiten a un nome previamente introducíu, normalmente nel predicáu de la oración o n'oraciones posteriores.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> Los axetivos y participios pospuestos al nome son los que "pierden" la concordancia de xéneru a favor de la terminación neutra.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Amás, la concordancia ye más frecuente nos pronomes que nos axetivos, y dientro de los axetivos, esprésase con mayor regularidá en posiciones predicatives (como atributu o predicativu) que n'alxuntos.<ref name=":0" /> === Númberu === El fenómenu solo apaez cuando'l sustantivu ta en singular, si ta en plural compórtae como'l restu de los susntativos contables.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> === Tipos de sustantivos === Anque se-y llama "de materia", nun afeuta exclusivamente a sustantivos de materia.<ref name=":2" /> Sicasí, los sustantivos que son oxetu la concordancia neutra suelen tener un caráuter continuu, indetermináu en cuanto al númberu d'unidades componentes, y remiten na so mayoría a tipos de [[testil]] o texíu (como bayeta, sarga, [[Estameña (texíu)|estameña]], [[llana]]), así como a agua, [[ropa]] y [[sangre]].<ref name=":1" /> Nuevos términos como [[gasolina]] o nocilla tamién adopten esti tratamientu, evidenciando la vitalidá actual del fenómenu.<ref name=":2" /> === Valires semánticos === Relaciónase cola denotación de non-individualización, ausencia d'espresión de xéneru y númberu, y comportamientos sintáuticos paralelos a los nomes continuos.<ref name=":0" /> Cuando un axetivu neutru apaez pospuestu, xenera una llectura xenérica.<ref name=":3" /> == Orixe == Esisten dos teoríes principales sobro l'orixe del neutru de materia. La primera, defendida por Menéndez Pidal y Dámaso Alonso, postula que'l fenómenu deriva de la conservación del xéneru neutru de dellos sustantivos del [[Idioma llatín|llatín]] (como ''LAC'', ''OLEUM'', ''LIGNUM'').<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Alonso, amás, propuso una hipótesis de colonización [[Italia meridional|suditaliana]], señalando paralelismos con fenómenos similares nesa fastera d'[[Italia]].<ref name=":5" /><ref name=":2" /> Sicasí, esta teoría enfrenta crítiques, como'l fecho de que la mayoría de los nomes de materia del llatín yeren masculinos o femeninos, non neutros, y que fenómenos similares alcuéntrense fuera de les árees propuestes, indicando posibles evoluciones llingüísticas espontánees.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Otra teoría, defendida pol dialectólogu y miembru del [[Real Institutu d'Estudios Asturianos]], Jesús Neira, propón que'l neutru de materia ye una creación o reorganización del xéneru nel períodu protorrománicu, non una pervivencia direuta del neutru del llatín.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Neira argumenta que'l so orixe sitúase nos pronomes y demostrativos neutros, que conservaron la distinción llatina de xéneru y espandiéronse analóxicamente al paradigma nominal.<ref name=":0" /> Esta espansión dióse de drecha a esquierda na cadarma sintáutica: de los pronomes a los predicativos, lluéu a los atributos, y finalmente a los alxuntos pospuestos al nome.<ref name=":0" /> N'estos exemplos, los axetivos blanco, frío, duro y asturiano concuerden col pronome neutru lo, a pesar de que los sustantivos farina, augua, piedra y sidra son, nel so orixe, masculinos o femeninos. El neutru de materia ta presente en toles variedaes del asturianu, anque con un mayor o menor grau d'usu. Ye más frecuente na fala coloquial que na culta, y ye más común en zones rurales qu'urbanes. Esti fenómenu gramatical ye ún de los más carauterísticos del asturianu, y ye una prueba de la so rellación histórica col llatín. == Referencies == <references /> * [https://asturies.com/espaciuytiempu/deprendeasturianu/tema4] jl03tor4m3qzvlyjviqigvdh0imywzd 0 250097 4379386 4378691 2025-06-25T09:54:51Z Omarete 35 Plantía: {{correxir|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379386 wikitext text/x-wiki {{correxir|t=20250625095451}} {{revisáu|t=20210810204027}} {{organización}} La '''Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques''' ye una [[federación]] [[España|española]] qu'axunta toles sociedaes [[Comunidá autónoma|autonómiques]] y [[Provincia|provincial]]es de [[Profesor|profesores]] de [[matemátiques]]. El presidente de la Federación ye Julio Rodríguez Taboada. == Historia == La Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques fundar en Sevilla en 1988, xuntu coles sociedaes aragonesa, canaria y andaluza en 1989. En 1996 la Federación entamó l'octavu Congresu Internacional d'Educación Matemática en Sevilla. Pocu dempués, xunir al Comité Español de Matemátiques. Nel añu 2000, cuando la [[UNESCO]] declaró l'Añu Mundial de les Matemátiques, la Federación instituíu la celebración del 12 de mayu como Día de les Matemátiques Escolares. De magar, participó nel espardimientu de les matemátiques n'España. En 2013, cola aprobación de la LOMCE, que convirtió les matemátiques n'una materia optativo nel programa de Ciencies Sociales, la Federación robló'l Comunicáu Conxuntu sobro'l Bachilleratu na LOMCE. En 2018 convertir n'una de les firmantes del ''Manifiestu de la Rede d'Espardimientu Matemáticu pa la reconocencia del espardimientu de les matemátiques'', promovido pola Rede d'Espardimientu Matemáticu. En xunu de 2019 convertir n'una de les instituciones patrocinadores del Muséu de Matemátiques d'Aragón. En xunetu de 2019 recibió la Cordura de la Orde Civil d'Alfonso X el Sabiu de la Ministra d'Educación y Formación Profesional, [[Isabel Celaá]]. Foi otorgada "pola so contribución a la meyora de la enseñanza de les matemátiques". En 2020 la Federación participó nes protestes matemátiques de 2020 n'España, esixendo que les matemátiques siguieren siendo obligatories mientres el Bachilleratu. En xunetu de 2020 la Organización d'Estaos Iberoamericanos y la Federación roblaron un alcuerdu. == Miembros == Formen parte de la Federación más de seis mil socios. Cada sociedá ye independiente y entama les sos propies actividaes: xornaes, sesiones de formación de profesoráu, concursos matemáticos, esposiciones... Les sociedaes miembros son les siguientes: * [[Federación d'Entidaes pola Enseñanza de les Matemátiques en Cataluña]] * [[Sociedá Andaluza d'Educación Matemática Thales]] * [[Sociedá Aragonesa Pedro Sánchez Ciruelo de Profesores de Matemátiques]] * [[Sociedá Asturiana d'Educación Matemática Agustín de Pedrayes]] * [[Sociedá Canaria de Profesores de Matemátiques Isaac Newton]] * [[Sociedá Castellana y Lleonesa d'Educación Matemática Miguel de Guzmán]] * [[Sociedá Castellanu-Manchega de Profesores de Matemátiques]] * [[Sociedá d'Educación Matemática de la Rexón de Murcia]] * [[Sociedá Estremeña d'Educación Matemática Ventura Reyes Prósper]] * [[Sociedá Madrilana de Profesores de Matemátiques Emma Castelnuovo]] * [[Sociedá Matemática de Profesores de Cantabria]] * [[Sociedá Melillense d'Educación Matemática]] * [[Sociedá Navarra de Profesores de Matemátiques Tornamira]] (Matematika Iraskasleen Nafar Elkartea Tornamira) * Sociedá Puig Adam de Profesores de Matemátiques * [[Sociedá Rioxana de Profesores de Matemátiques A prima]] *[[Asociación Galega do Profesoráu d'Educación Matemática]] * [[Sociedá Balear de Matemátiques Xeix]] * [[Sociedá d'Educación Matemática de la Comunidad Valenciana Al-Khwarizmi]] * Sociedá EMIE 20+11: Euskadiko Matematika Irakasleen Elkartea/Asociación de Profesores y Profesores de Matemátiques d'Euskadi ([[Sociedad de Profesorado de Matemáticas de Euskadi|Sociedá de Profesoráu de Matemátiques d'Euskadi]]) === Mapa === {{FESPM}} == JAEM == {{Artículu principal|Xornaes para l'Aprendizaxe y la Enseñanza de les Matemátiques}} Les Xornaes pal Deprendizaxe y l'Enseñu de les Matemátiques (JAEM) nacieron enantes de crease la Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques y tuvieron periodicidá añal ente 1981 y 1984, pero, tres unos años nos que dexaron de facese (dende 1985 hasta 1990). Al constituyise la Federación en 1989, decide retomase la idea y convocales a partir d'esi momentu, dándo-yos periodicidá biañal y encargando la so organización a dalguna de les sociedaes federaes<ref>{{Cita web |url=https://jaem.es/ |títulu=Archived copy |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20210807200514/https://jaem.es/ |fechaarchivu=2021-08-07 }}</ref>. == Olimpiadas Matemátiques Nacionales == {{Artículu principal|Olimpiada Matemática Nacional}} La FESPM entama les Olimpiaes Matemátiques Nacionales, que son añales y entamaes llocalmente por una sociedá federada. Celébrense dende 2010, en delles ciudaes d'España. == Revista SUMA == La ''Revista sobre Enseñanza y Aprendizaje de las Matemáticas'' entamó a espublizase en 1988 en Granada. El so primer Direutor foi Rafael Pérez Gómez. Ellí espublizáronse los ocho primeros númberos de Suma. == Premiu Gonzalo Sánchez Vázquez == El Premiu Gonzalo Sánchez Vázquez creóse cola cuenta de reconocer y premiar el llabor docente y los valores humanos: la entrega desinteresada, l'amor, l'espíritu tolerante, el vagar... escontra alumnos, compañeros, amigos y, polo xeneral, escontra la enseñanza de la matemática. La FESPM creó esti premiu que dende l'añu 1999 vien apurriéndose nes JAEM<ref>{{Cita web|url=https://fespm.es/index.php/category/actividades/premio-gonzalo-sanchez-vazquez/|títulu=Premio Gonzalo Sánchez Vázquez – FESPM|idioma=es|fechaaccesu=2021-04-06}}</ref>: {| {{tablaguapa}} !Año !Ganador |- |[[1999]] |Miguel Antonio Esteban |- |[[2001]] |Pilar Plaza Queralt |- |[[2003]] |Adelina Flores Medina y Antonio Aranda Plata |- |[[2005]] |Ismael Roldán |- |[[2007]] |Antònia Canals |- |[[2009]] |Luis Balbuena Castellanos |- |[[2011]] |Fernando Alonso Molina |- |[[2013]] |Manuel Pazos Crespo |- |[[2015]] |Luís Berenguer |- |[[2017]] |Olimpia Figueras Mourut |- |[[2019]] |Carme Burgués y Claudi Alsina |- |[[2022]] |Serapio García Cua Cuesta |- |[[2024]] |Manuel Torralbo |} == Día Escolar de les Matemátiques == Dende l'añu [[2010]], la FESPM y en collaboración cola [[Real Sociedá Matemática Española]] y el Ministeriu d'Educación y Formación Profesional, entamen el Día Escolar de les Matemátiques, un día que la so finalidá ye la divulgación de les matemátiques nes aules. == Referencies == {{llistaref}} {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]] a1hpr3zh563ecr1b1kcfyofklh1z9ww 0 250436 4379388 4378699 2025-06-25T09:58:43Z Omarete 35 4379388 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Onofre Monzó del Olmo''' {{nym}} ye un [[matemáticu]] [[España|español]], ex-presidente de la [[Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]], y actual presidente de la [[Sociedá d'Educación Matemática de la Comunidad Valenciana Al-Khwarizmi]]. Mientres el [[2020]], Monzó collaboró cola [[RSME]] na reforma del currículu educativu propuesta pola ex-Ministra de Educación [[Isabel Celaá]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|?|?|Monzo, Onofre}} [[Categoría:Matemáticos y matemátiques d'España]] 79zi1v6jvtmgv1c5ltydq3uztvkhnv1 4379390 4379388 2025-06-25T09:59:50Z Omarete 35 Plantía: {{referencies|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379390 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250625095950}} {{persona}} '''Onofre Monzó del Olmo''' {{nym}} ye un [[matemáticu]] [[España|español]], ex-presidente de la [[Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]], y actual presidente de la [[Sociedá d'Educación Matemática de la Comunidad Valenciana Al-Khwarizmi]]. Mientres el [[2020]], Monzó collaboró cola [[RSME]] na reforma del currículu educativu propuesta pola ex-Ministra de Educación [[Isabel Celaá]]. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|?|?|Monzo, Onofre}} [[Categoría:Matemáticos y matemátiques d'España]] 0wvofdywamc8y7shbtfvjiq3su0uzmr 0 250490 4379387 4378694 2025-06-25T09:55:09Z Omarete 35 +{{control d'autoridaes}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379387 wikitext text/x-wiki {{Eventu futuru}} Les '''Xornaes para l'Aprendizaxe y la Enseñanza de les Matemátiques''' ('''JAEM''') nacieron antes de crease la [[Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]] y tuvieron periodicidad añal ente [[1981]] y [[1984]], pero, tres unos años nos que dexaron de realizase (dende [[1985]] hasta [[1990]]). Al constituyise la Federación en [[1989]], decide retomase la idea y convocales a partir d'esi momentu, dándo-yos periodicidad biañal y encargando la so organización a dalguna de les sociedaes federaes. == Llugares == * '''I''' [[Barcelona]] ([[1981]]) * '''II''' [[Sevilla]] ([[1982]]) * '''III''' [[Zaragoza]] ([[1983]]) * '''IV''' [[Santa Cruz de Tenerife]] ([[1984]]) * '''V''' [[Castellón]] ([[1991]]) * '''VI''' [[Badajoz]] ([[1993]]) * '''VII''' [[Madrid]] ([[1995]]) * '''VIII''' [[Salamanca]] ([[1997]]) * '''IX''' [[Lugo]] ([[1999]]) * '''X''' [[Zaragoza]] ([[2001]]) * '''XI''' [[Canaries]] ([[2003]]) * '''XII''' [[Albacete]] ([[2005]]) * '''[https://thales.cica.es/malaga/?q=node/13 XIII]''' [[Granada]] ([[2007]]) * '''XIV''' [[Girona]] ([[2009]]) * '''[http://15.jaem.es/ XV]''' [[Gijón]] ([[2011]]) * '''[http://www.xeix.org/activitats-sbm-xeix/JAEM-Palma-2013/ XVI]''' [[Palma]] ([[2013]]) * '''[http://17jaem.semrm.com/ XVII]''' [[Cartagena]] ([[2015]]) * '''[http://cibem.semrm.com/ XVIII]''' [[Madrid]] (VIII CIBEM) ([[2017]]) * '''[https://19jaem.org/ XIX]''' [[A Coruña]] ([[2019]]) * '''[https://20.jaem.es/ XX]''' [[Valencia]] ([[2022]]) * '''XXI''' [[Santander]] ([[2024]]) * '''XXII''' [[Jaén]] ([[2026]]) == Referencies == {{control d'autoridaes}} [[Categoría:Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]] [[Categoría:Wikipedia:Artículos ensin plantía llistaref]] awg8g8eneuwmm7412l2qc7ha40jv4li 4 251099 4379275 4376077 2025-06-25T01:35:11Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379275 wikitext text/x-wiki {{mapa llista de coordenaes}} {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "ast". } ?item (wdt:P131*) wd:Q820461. OPTIONAL { ?item wdt:P31 ?categoría. } FILTER(?categoría IN ( wd:Q55102916, # parroquia wd:Q13526752, # llugar wd:Q5084, # aldea wd:Q618123, # oxetu xeográficu wd:Q5756064, # casería wd:Q123705, # barriu wd:Q3957, # villa wd:Q532, # pueblu wd:Q8776398, # entidá coleutiva de población wd:Q3055118, # entidá singular de población wd:Q486972, # asentamientu humanu wd:Q113860930, # venta wd:Q11679959, # arrabalde wd:Q123340192, # pobláu wd:Q3947, # casa wd:Q39715, # faru wd:Q44494, # molín wd:Q515, # ciudá wd:Q674950, #urbanización wd:Q126168706, # zona d'interés turísticu wd:Q120041664 # llugar d'Asturies )) } |columns=P18,item:id,label:nome,P1448:nome oficial,description:descripción,P31:tipu,P625:coordenaes,P2044:altor,P1538:viviendes,P131:entidá superior,P1082:población total,P1539:muyeres,P1540:homes,P281:códigu postal,P421:fusu horariu,P772:INE |references=all |sort=P772 |section=P131 |min_section=1 }} == Carrio == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q125556220|Q125556220]] | [[Carrio]] | ast:Carrio<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Carrio (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556221|Q125556221]] | [[L'Estelleru]] | ast:L'Estelleru<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carrio (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556222|Q125556222]] | [[La Brañueta (Carrio)|La Brañueta]] | ast:La Brañueta<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Carrio (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556224|Q125556224]] | [[La Reguerina]] | ast:La Reguerina<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carrio (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556225|Q125556225]] | [[Les Llinariegues]] | ast:Les Llinariegues<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Carrio (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556226|Q125556226]] | [[Sarambiello]] | ast:Sarambiello<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Carrio (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556223|Q125556223]] | [[La Corcia (Carrio)|La Corcia]] | ast:La Corcia<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carrio (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2501631|-5.5852497|display=inline}} | | | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032010500 |} == El Condao == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | [[Ficheru:L'Aldea.jpg|center|128px]] | [[:d:Q9018294|Q9018294]] | [[L'Aldea (El Condao)|L'Aldea]] | ast:L'Aldea<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;El Condao (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2415|-5.49606|display=inline}} | 468 | 12 | [[El Condao (parroquia)|El Condao]] | 2 | | | 33992 | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032020100 |- | | [[:d:Q125556272|Q125556272]] | [[Boroñes]] | ast:Boroñes<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;El Condao (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.24612|-5.500976|display=inline}} | | | [[El Condao (parroquia)|El Condao]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032020200 |- | | [[:d:Q125556273|Q125556273]] | [[El Condao (Llaviana)|El Condao]] | ast:El Condao<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;El Condao (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.23689|-5.50441|display=inline}} | | | [[El Condao (parroquia)|El Condao]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032020300 |- | | [[:d:Q125556274|Q125556274]] | [[La Ferrera (El Condao)|La Ferrera]] | ast:La Ferrera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;El Condao (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2514304|-5.5099564|display=inline}} | | | [[El Condao (parroquia)|El Condao]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032020400 |- | | [[:d:Q125556275|Q125556275]] | [[La Xerra (El Condao)|La Xerra]] | ast:La Xerra<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;El Condao (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2539124|-5.5049441|display=inline}} | | | [[El Condao (parroquia)|El Condao]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032020500 |} == Entrialgo == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q20615141|Q20615141]] | [[Canzana]] | ast:Canzana<ref name="ref_7c813050744dd25122aa0ff05d565d74">https://sede.asturias.es/Asturias/descargas/toponimia/LAVIANA.pdf</ref><ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Entrialgo (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2352|-5.5646|display=inline}} | 427 | 102 | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | 96 | | | 33987 | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030100 |- | | [[:d:Q125556356|Q125556356]] | [[Entrialgo]] | ast:Entrialgo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Entrialgo (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030200 |- | | [[:d:Q125556359|Q125556359]] | [[El Meruxalín]] | ast:El Meruxalín<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Entrialgo (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030300 |- | | [[:d:Q125556360|Q125556360]] | [[La Peruyal (Entrialgo)|La Peruyal]] | ast:La Peruyal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Entrialgo (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030400 |- | | [[:d:Q125556361|Q125556361]] | [[La Boza (Entrialgo)|La Boza]] | ast:La Boza<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Entrialgo (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2243409|-5.5716696|display=inline}} | | | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030500 |- | | [[:d:Q125556362|Q125556362]] | [[Mardana]] | ast:Mardana<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Entrialgo (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030600 |- | | [[:d:Q125556363|Q125556363]] | [[Los Cuarteles (Entrialgo)|Los Cuarteles]] | ast:Los Cuarteles<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Entrialgo (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030700 |} == La Pola Llaviana == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q1033834|Q1033834]] | [[El Cantu Baxo]] | ast:El Cantu Baxo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2626|-5.5517|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1046791|Q1046791]] | [[Casapapiu]] | ast:Casapapiu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2516|-5.5449|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1048486|Q1048486]] | [[La Castañal (La Pola Llaviana)|La Castañal]] | ast:La Castañal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2596|-5.5518|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1402939|Q1402939]] | [[El Felguerón (La Pola Llaviana)|El Felguerón]] | ast:El Felguerón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2606|-5.5383|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1496428|Q1496428]] | [[Les Portielles]] | ast:Les Portielles<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2561|-5.5465|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1533572|Q1533572]] | [[El Pandu (La Pola Llaviana)|El Pandu]] | ast:El Pandu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.24378|-5.544684|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | 3 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1572794|Q1572794]] | [[La Rasa (La Pola Llaviana)|La Rasa]] | ast:La Rasa<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.26073|-5.554608|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1713738|Q1713738]] | [[Lloreo (La Pola Llaviana)|Lloreo]] | ast:Lloreo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2516|-5.5585|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1799056|Q1799056]] | [[La Robellá (La Pola Llaviana)|La Robellá]] | ast:La Robellá<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2627|-5.5267|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q2031982|Q2031982]] | [[La Ortigosa]] | ast:La Ortigosa<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.254666|-5.53999|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q2092581|Q2092581]] | [[Pielgos]] | ast:Pielgos<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.26103|-5.540065|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q2274021|Q2274021]] | [[La Sartera]] | ast:La Sartera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.26607|-5.548053|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q20618360|Q20618360]] | [[La Chalana]] | ast:La Chalana<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q100234555|Q100234555]] | [[El Rebollusu]] | ast:El Rebollusu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.26361111111111|-5.546583333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|43.264851|-5.548745|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | 1 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556749|Q125556749]] | [[El Cantu Riba]] | ast:El Cantu Riba<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556750|Q125556750]] | [[El Castrillón]] | ast:El Castrillón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556757|Q125556757]] | [[El Vallebregón]] | ast:El Vallebregón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556765|Q125556765]] | [[La Piniella]] | ast:La Piniella<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556771|Q125556771]] | [[La Traviesa (La Pola Llaviana)|La Traviesa]] | ast:La Traviesa<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556780|Q125556780]] | [[L'Otero (La Pola Llaviana)|L'Otero]] | ast:L'Otero<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556784|Q125556784]] | [[Solavelea]] | ast:Solavelea<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556785|Q125556785]] | [[Sospelái]] | ast:Sospelái<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556786|Q125556786]] | [[Valdelesabeyes de Baxo]] | ast:Valdelesabeyes de Baxo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556787|Q125556787]] | [[Valdelesabeyes de Riba]] | ast:Valdelesabeyes de Riba<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q1798669|Q1798669]] | [[La Carba (La Pola Llaviana)|La Carba]] | ast:La Carba<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.242968|-5.556421|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032050300 |- | | [[:d:Q1806467|Q1806467]] | [[Les Llanes (La Pola Llaviana)|Les Llanes]] | ast:Les Llanes<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.25241472222222|-5.559482222222222|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032050900 |- | | [[:d:Q113628049|Q113628049]] | [[La Pola Llaviana]] | ast:La Pola Llaviana<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]''<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref><br/>''[[:d:Q121289819|capital de conceyu]]''<ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> | {{Coord|43.24538|-5.5629|display=inline}} | 293<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref> | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | 8097 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032051400<br/>33032051401<ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> |- | | [[:d:Q125556768|Q125556768]] | [[La Quinta Norte]] | ast:La Quinta Norte<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.24978138888889|-5.5564816666666665|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032051600 |- | | [[:d:Q125556767|Q125556767]] | [[La Quinta (La Pola Llaviana)|La Quinta]] | ast:La Quinta<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.248759444444445|-5.5591375|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032051700 |- | | [[:d:Q125556760|Q125556760]] | [[La Carba les Llanes]] | ast:La Carba les Llanes<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.253006|-5.5568805|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032052400 |- | | [[:d:Q1628895|Q1628895]] | [[L'Horrón de Riba]] | ast:L'Horrón de Riba<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.256663|-5.559736|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032052600 |- | | [[:d:Q125556774|Q125556774]] | [[Llancuervu]] | ast:Llancuervu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2426216|-5.5556339|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032052700 |- | | [[:d:Q125556751|Q125556751]] | [[El Llosón (La Pola Llaviana)|El Llosón]] | ast:El Llosón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2405265|-5.5543424|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032052800 |- | | [[:d:Q125556781|Q125556781]] | [[L'Umines]] | ast:L'Umines<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2613402|-5.5477132|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032052900 |- | | [[:d:Q125556756|Q125556756]] | [[El Robledal]] | ast:El Robledal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Pola Llaviana (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.1969284|-5.6182448|display=inline}} | | | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032053200 |} == Llaviana == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | [[Ficheru:Carrio (Laviana, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q5046459|Q5046459]] | [[Carrio (parroquia)|Carrio]] | | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.25287362|-5.57454612|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 285<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 133<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032010000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:L'Aldea.jpg|center|128px]] | [[:d:Q1017831|Q1017831]] | [[El Condao (parroquia)|El Condao]] | | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.23696012|-5.5045392|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 343<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 407 | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 543<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032020000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Museo Palacio Valdés.JPG|center|128px]] | [[:d:Q10979461|Q10979461]] | [[Entrialgo (parroquia)|Entrialgo]] | ast:Entrialgo<ref name="ref_7c813050744dd25122aa0ff05d565d74">https://sede.asturias.es/Asturias/descargas/toponimia/LAVIANA.pdf</ref> | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.23454613|-5.55665602|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 303<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 217<br/>217<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032030000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q650557|Q650557]] | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | ast:Llorío | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.2285067|-5.52044708|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 332<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 646<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032040000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Pola Laviana (Laviana, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q1018052|Q1018052]] | [[La Pola Llaviana (parroquia)|La Pola Llaviana]] | ast:La Pola Llaviana<br/>es:Pola de Laviana | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.24463792|-5.56157404|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 0<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 8357 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032050000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Barredos (Laviana, Laviana).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3826738|Q3826738]] | [[Tiraña]] | | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.27153112|-5.5653025|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 334<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 1607<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032060000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q3777068|Q3777068]] | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.19891285|-5.59159784|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 442<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 179<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032070000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:PanorámicaVilloria.jpg|center|128px]] | [[:d:Q1520366|Q1520366]] | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | parroquia del conceyu de Llaviana (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.21553538|-5.56521761|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 339<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Llaviana]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 1079<br/>912<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032080000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |} == Llorío == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q125556442|Q125556442]] | [[Ciargüelo]] | ast:Ciargüelo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556443|Q125556443]] | [[El Puente d'Arcu]] | ast:El Puente d'Arcu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556444|Q125556444]] | [[Iguanzo]] | ast:Iguanzo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556447|Q125556447]] | [[La Cabaña (Llorío)|La Cabaña]] | ast:La Cabaña<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556449|Q125556449]] | [[La Curuxera]] | ast:La Curuxera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556450|Q125556450]] | [[La Fomermeya]] | ast:La Fomermeya<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556451|Q125556451]] | [[La Llera (Llorío)|La Llera]] | ast:La Llera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556452|Q125556452]] | [[Llorío]] | ast:Llorío<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556453|Q125556453]] | [[Muñera]] | ast:Muñera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556454|Q125556454]] | [[Pando (Llorío)|Pando]] | ast:Pando<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556455|Q125556455]] | [[Payandi]] | ast:Payandi<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556456|Q125556456]] | [[Ribota (Llorío)|Ribota]] | ast:Ribota<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125556446|Q125556446]] | [[L'Acebal (Llorío)|L'Acebal]] | ast:L'Acebal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2214937|-5.5325743|display=inline}} | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032040100 |- | | [[:d:Q125556457|Q125556457]] | [[Soto (Llorío)|Soto]] | ast:Soto<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2322799|-5.5006721|display=inline}} | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032041300 |- | | [[:d:Q125556448|Q125556448]] | [[La Canterona (Llorío)|La Canterona]] | ast:La Canterona<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Llorío (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2390793|-5.5523854|display=inline}} | | | [[Llorío (parroquia)|Llorío]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032041400 |} == Tiraña == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | [[Ficheru:Barredos (Laviana, Laviana).jpg|center|128px]] | [[:d:Q808846|Q808846]] | [[Los Barreros (Tiraña)|Los Barreros]] | ast:Los Barreros<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.258333333333|-5.5719444444444|display=inline}} | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565784|Q125565784]] | [[Bustió]] | ast:Bustió<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565785|Q125565785]] | [[Carbayal (Tiraña)|Carbayal]] | ast:Carbayal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565786|Q125565786]] | [[Casacavá]] | ast:Casacavá<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565787|Q125565787]] | [[Condueñu]] | ast:Condueñu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565788|Q125565788]] | [[Cortina (Tiraña)|Cortina]] | ast:Cortina<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565789|Q125565789]] | [[Costante (Tiraña)|Costante]] | ast:Costante<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565790|Q125565790]] | [[El Caleyón]] | ast:El Caleyón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565792|Q125565792]] | [[El Campurru (Tiraña)|El Campurru]] | ast:El Campurru<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565793|Q125565793]] | [[El Colláu (Tiraña)|El Colláu]] | ast:El Colláu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565794|Q125565794]] | [[El Cuetu (Tiraña)|El Cuetu]] | ast:El Cuetu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565796|Q125565796]] | [[El Fabariegu (Tiraña)|El Fabariegu]] | ast:El Fabariegu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565797|Q125565797]] | [[El Forno]] | ast:El Forno<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565798|Q125565798]] | [[El Paréu]] | ast:El Paréu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565799|Q125565799]] | [[El Patarín]] | ast:El Patarín<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565800|Q125565800]] | [[El Pláganu]] | ast:El Pláganu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565801|Q125565801]] | [[El Rebollal (Tiraña)|El Rebollal]] | ast:El Rebollal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565802|Q125565802]] | [[El Valliquín]] | ast:El Valliquín<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565803|Q125565803]] | [[Gamonal]] | ast:Gamonal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565804|Q125565804]] | [[Grandiella (Tiraña)|Grandiella]] | ast:Grandiella<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565805|Q125565805]] | [[L'Abedul (Tiraña)|L'Abedul]] | ast:L'Abedul<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565806|Q125565806]] | [[L'Agüeria Baxo]] | ast:L'Agüeria Baxo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565807|Q125565807]] | [[L'Agüeria Riba]] | ast:L'Agüeria Riba<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565808|Q125565808]] | [[L'Arbeya]] | ast:L'Arbeya<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565810|Q125565810]] | [[L'Azorea Baxo]] | ast:L'Azorea Baxo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565811|Q125565811]] | [[L'Azorea Cima]] | ast:L'Azorea Cima<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565812|Q125565812]] | [[L'Ordaliegu]] | ast:L'Ordaliegu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565813|Q125565813]] | [[La Barrera (Tiraña)|La Barrera]] | ast:La Barrera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565814|Q125565814]] | [[La Brañueta (Tiraña)|La Brañueta]] | ast:La Brañueta<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565815|Q125565815]] | [[La Cagüernia]] | ast:La Cagüernia<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565816|Q125565816]] | [[La Cantera (Tiraña)|La Cantera]] | ast:La Cantera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565817|Q125565817]] | [[La Casarriba]] | ast:La Casarriba<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565819|Q125565819]] | [[La Casorra (Tiraña)|La Casorra]] | ast:La Casorra<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565820|Q125565820]] | [[La Cerezal]] | ast:La Cerezal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565822|Q125565822]] | [[La Facuriella]] | ast:La Facuriella<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565823|Q125565823]] | [[La Faya los Llobos]] | ast:La Faya los Llobos<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565825|Q125565825]] | [[La Gatera (Tiraña)|La Gatera]] | ast:La Gatera<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565826|Q125565826]] | [[La Moral (Tiraña)|La Moral]] | ast:La Moral<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565828|Q125565828]] | [[La Peruyal (Tiraña)|La Peruyal]] | ast:La Peruyal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565831|Q125565831]] | [[Les Cabañes (Tiraña)|Les Cabañes]] | ast:Les Cabañes<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565832|Q125565832]] | [[Llanacéu]] | ast:Llanacéu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565834|Q125565834]] | [[Lloro]] | ast:Lloro<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565836|Q125565836]] | [[Los Cardos]] | ast:Los Cardos<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565837|Q125565837]] | [[Los Veneros]] | ast:Los Veneros<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565840|Q125565840]] | [[Paniceres (Tiraña)|Paniceres]] | ast:Paniceres<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565842|Q125565842]] | [[Recortina]] | ast:Recortina<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565844|Q125565844]] | [[San Pedro (Tiraña)|San Pedro]] | ast:San Pedro<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565846|Q125565846]] | [[Sayeo]] | ast:Sayeo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565847|Q125565847]] | [[Villarín (Tiraña)|Villarín]] | ast:Villarín<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565791|Q125565791]] | [[El Campu (Tiraña)|El Campu]] | ast:El Campu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2842118|-5.5525192|display=inline}} | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032060900 |- | | [[:d:Q125565821|Q125565821]] | [[La Corcia (Tiraña)|La Corcia]] | ast:La Corcia<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2852294|-5.5518056|display=inline}} | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032065000 |- | | [[:d:Q125565829|Q125565829]] | [[La Vaúga]] | ast:La Vaúga<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tiraña (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2944444|-5.5214731|display=inline}} | | | [[Tiraña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032065500 |} == Tolivia == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q125565240|Q125565240]] | [[El Navaliegu]] | ast:El Navaliegu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565243|Q125565243]] | [[Fresneo (Tolivia)|Fresneo]] | ast:Fresneo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565244|Q125565244]] | [[L'Artaúsu]] | ast:L'Artaúsu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565246|Q125565246]] | [[La Brañivieya]] | ast:La Brañivieya<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565247|Q125565247]] | [[La Bárgana]] | ast:La Bárgana<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565248|Q125565248]] | [[La Cuesta (Tolivia)|La Cuesta]] | ast:La Cuesta<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565250|Q125565250]] | [[La Cuesta los Valles]] | ast:La Cuesta los Valles<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565252|Q125565252]] | [[Les Palombes]] | ast:Les Palombes<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565253|Q125565253]] | [[Llanulatabla]] | ast:Llanulatabla<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565254|Q125565254]] | [[Tolivia]] | ast:Tolivia<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q125565255|Q125565255]] | [[Valsemana]] | ast:Valsemana<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tolivia (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Tolivia (parroquia)|Tolivia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Villoria == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q2123283|Q2123283]] | [[Les Quintanes (Villoria)|Les Quintanes]] | ast:Les Quintanes<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.225247|-5.605082|display=inline}} | 624 | 56 | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | 41 | 21 | 20 | 33986 | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q15061481|Q15061481]] | [[Villoria (Llaviana)|Villoria]] | ast:Villoria<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21613892|-5.56195736|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458784|Q124458784]] | [[Arbín]] | ast:Arbín<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21926641|-5.5542326|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458785|Q124458785]] | [[Braña Baxo]] | ast:Braña Baxo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458787|Q124458787]] | [[Braña Riba]] | ast:Braña Riba<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21212099|-5.58046755|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458790|Q124458790]] | [[Corián]] | ast:Corián<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.22553715|-5.58356464|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458793|Q124458793]] | [[El Cerezaliru]] | ast:El Cerezaliru<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2206|-5.6065|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458794|Q124458794]] | [[El Corazal]] | ast:El Corazal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21888889|-5.58861111|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458795|Q124458795]] | [[El Fabariegu (Villoria)|El Fabariegu]] | ast:El Fabariegu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2678|-5.5705|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458796|Q124458796]] | [[El Llosón (Villoria)|El Llosón]] | ast:El Llosón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458797|Q124458797]] | [[El Meruxal]] | ast:El Meruxal<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.22083871|-5.61524484|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458798|Q124458798]] | [[El Rosil]] | ast:El Rosil<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.20284532|-5.54257572|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458799|Q124458799]] | [[El Tendiyón (Villoria)|El Tendiyón]] | ast:El Tendiyón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458800|Q124458800]] | [[Febreru (Villoria)|Febreru]] | ast:Febreru<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2099|-5.5565|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458801|Q124458801]] | [[Fechaladrona]] | ast:Fechaladrona<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.20726399|-5.56398498|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458803|Q124458803]] | [[Grandón]] | ast:Grandón<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.211186|-5.559298|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458804|Q124458804]] | [[La Caúcia]] | ast:La Caúcia<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2139|-5.5913|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458806|Q124458806]] | [[La Llosagra]] | ast:La Llosagra<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458807|Q124458807]] | [[La Paraína]] | ast:La Paraína<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.218793|-5.570141|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458808|Q124458808]] | [[La Pumará (Villoria)|La Pumará]] | ast:La Pumará<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21606464|-5.54850876|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458809|Q124458809]] | [[La Reondina]] | ast:La Reondina<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21188528|-5.58655858|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458810|Q124458810]] | [[Les Bories (Villoria)|Les Bories]] | ast:Les Bories<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.22667239|-5.59177468|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458812|Q124458812]] | [[Los Fornos (Villoria)|Los Fornos]] | ast:Los Fornos<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.218|-5.6094|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458813|Q124458813]] | [[Los Tornos (Villoria)|Los Tornos]] | ast:Los Tornos<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.1999|-5.5425|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458814|Q124458814]] | [[Migalpiri]] | ast:Migalpiri<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21448499|-5.60128897|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458815|Q124458815]] | [[Piedresnegres]] | ast:Piedresnegres<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.221549|-5.576195|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458816|Q124458816]] | [[Reondo]] | ast:Reondo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21261249|-5.58996499|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458818|Q124458818]] | [[Solano Baxo]] | ast:Solano Baxo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.36666415|-5.94999628|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458819|Q124458819]] | [[Solano Cima]] | ast:Solano Cima<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458820|Q124458820]] | [[Tablazo]] | ast:Tablazo<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.21225671|-5.55759609|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458821|Q124458821]] | [[Valdelafaya]] | ast:Valdelafaya<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.20542216|-5.58478296|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458823|Q124458823]] | [[Viscozá]] | ast:Viscozá<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.22186601|-5.59919178|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q124458788|Q124458788]] | [[Bustiello (Villoria)|Bustiello]] | ast:Bustiello<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.20911713|-5.58496535|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032080400 |- | | [[:d:Q124458792|Q124458792]] | [[El Cabu]] | ast:El Cabu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.22446941|-5.55535913|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032080500 |- | | [[:d:Q1031533|Q1031533]] | [[Campumayáu]] | ast:Campumayáu<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2132|-5.5492|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032080600 |- | | [[:d:Q1135282|Q1135282]] | [[La Correoria (Villoria)|La Correoria]] | ast:La Correoria<ref name="ref_7c813050744dd25122aa0ff05d565d74">https://sede.asturias.es/Asturias/descargas/toponimia/LAVIANA.pdf</ref><ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.22725204|-5.5589052|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032081000 |- | | [[:d:Q124458802|Q124458802]] | [[Grandiella (Villoria)|Grandiella]] | ast:Grandiella<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref><br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.21|-5.5462|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032081700 |- | | [[:d:Q124458811|Q124458811]] | [[Les Mestres (Villoria)|Les Mestres]] | ast:Les Mestres<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.2168|-5.5963|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032082000 |- | | [[:d:Q124458817|Q124458817]] | [[San Pedro (Villoria)|San Pedro]] | ast:San Pedro<ref name="ref_e4738ec3abe207a9cba922cd02eeaf5c">https://sede.asturias.es/bopa/2008/01/04/20080104.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Villoria (Llaviana) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.20986392|-5.58166087|display=inline}} | | | [[Villoria (parroquia)|Villoria]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33032082900 |} {{wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref}} nt49ufgnexc5vxi9loubayxcp9fa5xw 4 251136 4379270 4378808 2025-06-25T01:34:35Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379270 wikitext text/x-wiki {{mapa llista de coordenaes}} {{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "ast". } ?item (wdt:P131*) wd:Q842648. OPTIONAL { ?item wdt:P31 ?categoría. } FILTER(?categoría IN ( wd:Q55102916, # parroquia wd:Q13526752, # llugar wd:Q5084, # aldea wd:Q618123, # oxetu xeográficu wd:Q5756064, # casería wd:Q123705, # barriu wd:Q3957, # villa wd:Q532, # pueblu wd:Q8776398, # entidá coleutiva de población wd:Q3055118, # entidá singular de población wd:Q486972, # asentamientu humanu wd:Q113860930, # venta wd:Q11679959, # arrabalde wd:Q123340192, # pobláu wd:Q3947, # casa wd:Q39715, # faru wd:Q44494, # molín wd:Q515, # ciudá wd:Q674950, #urbanización wd:Q126168706, # zona d'interés turísticu wd:Q120041664 # llugar d'Asturies )) } |columns=P18,item:id,label:nome,P1448:nome oficial,description:descripción,P31:tipu,P625:coordenaes,P2044:altor,P1538:viviendes,P131:entidá superior,P1082:población total,P1539:muyeres,P1540:homes,P281:códigu postal,P421:fusu horariu,P772:INE |references=all |sort=P772 |section=P131 |min_section=1 }} == Amandi == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121919173|Q121919173]] | [[Bozanes]] | ast:Bozanes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919174|Q121919174]] | [[Casquita (Amandi)|Casquita]] | ast:Casquita<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919176|Q121919176]] | [[Conciella]] | ast:Conciella<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919178|Q121919178]] | [[Gordinayu]] | ast:Gordinayu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919180|Q121919180]] | [[Los Campos (Amandi)|Los Campos]] | ast:Los Campos<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919182|Q121919182]] | [[La Ferrería (Amandi)|La Ferrería]] | ast:La Ferrería<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919184|Q121919184]] | [[La Gotera]] | ast:La Gotera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919186|Q121919186]] | [[Llavares (Amandi)|Llavares]] | ast:Llavares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919187|Q121919187]] | [[El Llugarín]] | ast:El Llugarín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919190|Q121919190]] | [[El Palaciu (Amandi)|El Palaciu]] | ast:El Palaciu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919192|Q121919192]] | [[El Sur]] | ast:El Sur<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919193|Q121919193]] | [[La Mesada]] | ast:La Mesada<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919195|Q121919195]] | [[Obaya]] | ast:Obaya<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919196|Q121919196]] | [[La Parra (Amandi)|La Parra]] | ast:La Parra<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919197|Q121919197]] | [[La Poladura]] | ast:La Poladura<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919199|Q121919199]] | [[Les Baragañes]] | ast:Les Baragañes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919201|Q121919201]] | [[Pumarín (Amandi)|Pumarín]] | ast:Pumarín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919203|Q121919203]] | [[La Quinta (Amandi)|La Quinta]] | ast:La Quinta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919206|Q121919206]] | [[La Roza (Amandi)|La Roza]] | ast:La Roza<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919208|Q121919208]] | [[La Vega (Amandi)|La Vega]] | ast:La Vega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919210|Q121919210]] | [[San Xuan (Amandi)|San Xuan]] | ast:San Xuan<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919211|Q121919211]] | [[Valbúcar]] | ast:Valbúcar<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919213|Q121919213]] | [[Vitienes]] | ast:Vitienes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919216|Q121919216]] | [[Ximangues]] | ast:Ximangues<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121919171|Q121919171]] | [[Algara]] | ast:Algara<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Amandi (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46640388888889|-5.45961|display=inline}} | | | [[Amandi]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076010100 |} == Argüeru == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q5654846|Q5654846]] | [[Bedules]] | ast:Bedules<ref name="ref_fd7a07eca0c958789d565b319a7e07db">https://sede.asturias.es/Asturias/descargas/toponimia/VILLAVICIOSA.pdf</ref> | | [[Asentamientu|asentamientu humanu]] | {{Coord|43.5316177|-5.4821974|display=inline}} | | | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | | | 33314 | | |- | | [[:d:Q121913766|Q121913766]] | [[Argüeru]] | ast:Argüeru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Argüeru (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913767|Q121913767]] | [[El Camín Rial]] | ast:El Camín Rial<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Argüeru (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913768|Q121913768]] | [[Cuatrocaminos]] | ast:Cuatrocaminos<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Argüeru (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913769|Q121913769]] | [[La Merina]] | ast:La Merina<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia d&#39;Argüeru (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913770|Q121913770]] | [[La Quintana (Argüeru)|La Quintana]] | ast:La Quintana<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Argüeru (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913771|Q121913771]] | [[El Toral (Argüeru)|El Toral]] | ast:El Toral<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Argüeru (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Arnín == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121920592|Q121920592]] | [[Arnín]] | ast:Arnín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Arnín (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Arnín (parroquia)|Arnín]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121920595|Q121920595]] | [[Cardegoda]] | ast:Cardegoda<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Arnín (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Arnín (parroquia)|Arnín]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121920597|Q121920597]] | [[El Cayu (Arnín)|El Cayu]] | ast:El Cayu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Arnín (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4520688|-5.3418171|display=inline}} | | | [[Arnín (parroquia)|Arnín]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076270300 |} == Arroes == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121924799|Q121924799]] | [[El Barru Riba]] | ast:El Barru Riba<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia d&#39;Arroes (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Arroes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121924801|Q121924801]] | [[El Fonduxu]] | ast:El Fonduxu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Arroes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Arroes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121924803|Q121924803]] | [[El Puente Arroes]] | ast:El Puente Arroes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Arroes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Arroes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121924804|Q121924804]] | [[La Rionda (Arroes)|La Rionda]] | ast:La Rionda<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Arroes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Arroes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121924806|Q121924806]] | [[Les Melendreres (Arroes)|Les Melendreres]] | ast:Les Melendreres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Arroes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.5036489|-5.5248062|display=inline}} | | | [[Arroes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076040300 |- | | [[:d:Q121924808|Q121924808]] | [[Ñava]] | ast:Ñava<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia d&#39;Arroes (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.507042222222225|-5.516703333333333|display=inline}} | | | [[Arroes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076040400 |- | | [[:d:Q121924810|Q121924810]] | [[Samiguel de Llonxes]] | ast:Samiguel de Llonxes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Arroes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.511071666666666|-5.556282222222222|display=inline}} | | | [[Arroes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076040700 |} == Bedriñana == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121925619|Q121925619]] | [[Cabañes]] | ast:Cabañes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925621|Q121925621]] | [[El Llugar (Bedriñana)|El Llugar]] | ast:El Llugar<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925624|Q121925624]] | [[El Porréu]] | ast:El Porréu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925625|Q121925625]] | [[El Retiro]] | ast:El Retiro<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925629|Q121925629]] | [[La Ermita]] | ast:La Ermita<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925631|Q121925631]] | [[La Peruyera (Bedriñana)|La Peruyera]] | ast:La Peruyera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925634|Q121925634]] | [[La Riega (Bedriñana)|La Riega]] | ast:La Riega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925636|Q121925636]] | [[Les Maseres]] | ast:Les Maseres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925637|Q121925637]] | [[Los Torales]] | ast:Los Torales<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925638|Q121925638]] | [[Pentanes]] | ast:Pentanes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121925627|Q121925627]] | [[La Campa (Bedriñana)|La Campa]] | ast:La Campa<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Bedriñana (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4232136|-5.5141625|display=inline}} | | | [[Bedriñana]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076050200 |} == Breceña == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121926821|Q121926821]] | [[Busllaz]] | ast:Busllaz<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121926833|Q121926833]] | [[Llañana]] | ast:Llañana<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121926837|Q121926837]] | [[Seli]] | ast:Seli<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121926840|Q121926840]] | [[Sotu (Breceña)|Sotu]] | ast:Sotu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121926818|Q121926818]] | [[Breceña]] | ast:Breceña<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4477419|-5.3880656|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060100 |- | | [[:d:Q121926823|Q121926823]] | [[Ceyanes]] | ast:Ceyanes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45463055555555|-5.384869166666666|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060300 |- | | [[:d:Q121926825|Q121926825]] | [[Cuetu (Breceña)|Cuetu]] | ast:Cuetu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4489228|-5.3909584|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060400 |- | | [[:d:Q121926827|Q121926827]] | [[El Charcón]] | ast:El Charcón<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.44613|-5.386175555555556|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060500 |- | | [[:d:Q121926830|Q121926830]] | [[La Infiesta (Breceña)|La Infiesta]] | ast:La Infiesta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4438351|-5.3854412|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060600 |- | | [[:d:Q121926835|Q121926835]] | [[Ñovales (Breceña)|Ñovales]] | ast:Ñovales<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4429315|-5.3890461|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060800 |- | | [[:d:Q121926836|Q121926836]] | [[Pandu (Breceña)|Pandu]] | ast:Pandu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45141|-5.377041111111111|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060900 |- | | [[:d:Q121926829|Q121926829]] | [[El Terreru]] | ast:El Terreru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.44728722222222|-5.3855377777777775|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076061200 |- | | [[:d:Q121926831|Q121926831]] | [[La Vallina (Breceña)|La Vallina]] | ast:La Vallina<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Breceña (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4444427|-5.3963417|display=inline}} | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076061300 |} == Camoca == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q120756357|Q120756357]] | [[La Bustariega (Camoca)|La Bustariega]] | ast:La Bustariega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756358|Q120756358]] | [[El Pulu Baxu]] | ast:El Pulu Baxu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756359|Q120756359]] | [[El Pulu Riba]] | ast:El Pulu Riba<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756361|Q120756361]] | [[La Corolla]] | ast:La Corolla<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756363|Q120756363]] | [[El Llanu (Camoca)|El Llanu]] | ast:El Llanu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756365|Q120756365]] | [[Peruyeru (Camoca)|Peruyeru]] | ast:Peruyeru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756366|Q120756366]] | [[La Piñera (Camoca)|La Piñera]] | ast:La Piñera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756367|Q120756367]] | [[La Riega (Camoca)|La Riega]] | ast:La Riega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[llugar]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756368|Q120756368]] | [[El Ronzón (Camoca)|El Ronzón]] | ast:El Ronzón<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756370|Q120756370]] | [[El Traviesu]] | ast:El Traviesu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756371|Q120756371]] | [[El Valle (Camoca)|El Valle]] | ast:El Valle<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756360|Q120756360]] | [[El Campu (Camoca)|El Campu]] | ast:El Campu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.46097944444445|-5.472957777777777|display=inline}} | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076080400 |- | | [[:d:Q120756372|Q120756372]] | [[Vega (Camoca)|Vega]] | ast:Vega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Camoca (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.4388545|-5.4531174|display=inline}} | | | [[Camoca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076081500 |} == Candanal == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121913315|Q121913315]] | [[Argañosu]] | ast:Argañosu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Candanal (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913316|Q121913316]] | [[Colláu]] | ast:Colláu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Candanal (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913317|Q121913317]] | [[Manzanéu]] | ast:Manzanéu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Candanal (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913318|Q121913318]] | [[Pumardabá]] | ast:Pumardabá<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Candanal (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913319|Q121913319]] | [[Roces (Candanal)|Roces]] | ast:Roces<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Candanal (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913320|Q121913320]] | [[Santecía (Candanal)|Santecía]] | ast:Santecía<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Candanal (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Carda == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q110619528|Q110619528]] | [[Les Caleyes]] | ast:Les Caleyes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913444|Q121913444]] | [[Abéu de Riba]] | ast:Abéu de Riba<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913449|Q121913449]] | [[Miares (Carda)|Miares]] | ast:Miares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913450|Q121913450]] | [[Montotu]] | ast:Montotu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913451|Q121913451]] | [[La Payariega]] | ast:La Payariega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4877544638|-5.42048208456|display=inline}}<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913453|Q121913453]] | [[La Torre (Carda)|La Torre]] | ast:La Torre<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913445|Q121913445]] | [[Ayones (Carda)|Ayones]] | ast:Ayones<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49519333333333|-5.416618888888889|display=inline}} | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076100200 |- | | [[:d:Q113782120|Q113782120]] | [[Carda]] | ast:Carda<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.490833333333335|-5.420833333333333|display=inline}}<ref name="ref_cec4c2ceeb3c9b72a1b183e102e2ede5">''[[:d:Q830106|GeoNames]]''</ref> | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076100400 |- | | [[:d:Q121913452|Q121913452]] | [[El Pinu (Carda)|El Pinu]] | ast:El Pinu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.48596027777778|-5.412540833333333|display=inline}} | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076100800 |- | | [[:d:Q121913454|Q121913454]] | [[La Trocha]] | ast:La Trocha<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Carda (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49157805555556|-5.423465|display=inline}} | | | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076101000 |} == Careñes == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121927991|Q121927991]] | [[Atilán]] | ast:Atilán<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Careñes (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Careñes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121927995|Q121927995]] | [[El Monasteriu]] | ast:El Monasteriu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Careñes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Careñes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121927997|Q121927997]] | [[La Cerra]] | ast:La Cerra<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Careñes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Careñes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121927998|Q121927998]] | [[La Cruz (Careñes)|La Cruz]] | ast:La Cruz<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Careñes (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.543213|-5.501436|display=inline}} | | | [[Careñes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121928000|Q121928000]] | [[Silva (Careñes)|Silva]] | ast:Silva<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Careñes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Careñes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121927994|Q121927994]] | [[El Fresnu (Careñes)|El Fresnu]] | ast:El Fresnu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Careñes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.5400954|-5.5000262|display=inline}} | | | [[Careñes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076110400 |} == Castiellu == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121931255|Q121931255]] | [[Bárzana (Castiellu)|Bárzana]] | ast:Bárzana<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121931258|Q121931258]] | [[Bustiellu (Castiellu)|Bustiellu]] | ast:Bustiellu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121931260|Q121931260]] | [[La Carbayera (Castiellu)|La Carbayera]] | ast:La Carbayera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121931262|Q121931262]] | [[La Floría (Castiellu)|La Floría]] | ast:La Floría<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121931264|Q121931264]] | [[La Vega (Castiellu)|La Vega]] | ast:La Vega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121931265|Q121931265]] | [[Los Piñares]] | ast:Los Piñares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121931267|Q121931267]] | [[Piñole]] | ast:Piñole<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | [[Ficheru:Bolera de Torretejera.jpg|center|128px]] | [[:d:Q121931269|Q121931269]] | [[Torreteyera]] | ast:Torreteyera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121931271|Q121931271]] | [[Venta les Ranes]] | ast:Venta les Ranes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Castiellu (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Cazanes == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121990190|Q121990190]] | [[Abayu]] | ast:Abayu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990193|Q121990193]] | [[Cazanes]] | ast:Cazanes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990195|Q121990195]] | [[Curuxéu]] | ast:Curuxéu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990201|Q121990201]] | [[La Carcavada]] | ast:La Carcavada<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990205|Q121990205]] | [[La Garita (Cazanes)|La Garita]] | ast:La Garita<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990206|Q121990206]] | [[Mieres (Cazanes)|Mieres]] | ast:Mieres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990207|Q121990207]] | [[Oriyés]] | ast:Oriyés<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990209|Q121990209]] | [[Sorribes (Cazanes)|Sorribes]] | ast:Sorribes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990212|Q121990212]] | [[El Valle (Cazanes)|El Valle]] | ast:El Valle<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990215|Q121990215]] | [[Vega (Cazanes)|Vega]] | ast:Vega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121990203|Q121990203]] | [[La Cobertoria (Cazanes)|La Cobertoria]] | ast:La Cobertoria<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076130600 |- | | [[:d:Q121990198|Q121990198]] | [[El Cuetu (Cazanes)|El Cuetu]] | ast:El Cuetu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.481660833333336|-5.453732777777778|display=inline}} | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076130800 |- | | [[:d:Q121990199|Q121990199]] | [[Felgueres]] | ast:Felgueres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Cazanes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.48630083333333|-5.456731388888889|display=inline}} | | | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076130900 |} == Celada == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121913576|Q121913576]] | [[Celada]] | ast:Celada<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Celada (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Celada (parroquia)|Celada]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913581|Q121913581]] | [[Xingla]] | ast:Xingla<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Celada (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Celada (parroquia)|Celada]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913575|Q121913575]] | [[Arcenoyu]] | ast:Arcenoyu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Celada (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.41729333333333|-5.4481775|display=inline}} | | | [[Celada (parroquia)|Celada]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076140100 |- | | [[:d:Q121913577|Q121913577]] | [[La Espina (Celada)|La Espina]] | ast:La Espina<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Celada (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.41921305555555|-5.454999166666667|display=inline}} | | | [[Celada (parroquia)|Celada]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076140700 |- | | [[:d:Q42314370|Q42314370]] | [[Poreñu]] | ast:Poreñu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Celada (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.42572|-5.4484|display=inline}} | | | [[Celada (parroquia)|Celada]] | 76 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076141000 |- | | [[:d:Q121913580|Q121913580]] | [[Rali]] | ast:Rali<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Celada (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.41417416666667|-5.449788888888889|display=inline}} | | | [[Celada (parroquia)|Celada]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076141400 |- | | [[:d:Q121913578|Q121913578]] | [[La Teyera (Celada)|La Teyera]] | ast:La Teyera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Celada (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.41605333333333|-5.451041388888889|display=inline}} | | | [[Celada (parroquia)|Celada]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076141600 |} == Coru == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q122002365|Q122002365]] | [[Cayao]] | ast:Cayao<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122002367|Q122002367]] | [[Cermuñu]] | ast:Cermuñu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122002368|Q122002368]] | [[El Castañéu]] | ast:El Castañéu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122002373|Q122002373]] | [[La Granda (Coru)|La Granda]] | ast:La Granda<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122002374|Q122002374]] | [[La Madrera]] | ast:La Madrera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122002380|Q122002380]] | [[Los Caminos]] | ast:Los Caminos<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122002382|Q122002382]] | [[Solares (Coru)|Solares]] | ast:Solares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122002370|Q122002370]] | [[El Moratín]] | ast:El Moratín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45540333333334|-5.4031094444444445|display=inline}} | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076150700 |- | | [[:d:Q122002371|Q122002371]] | [[El Pinu (Coru)|El Pinu]] | ast:El Pinu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45623583333333|-5.393239444444444|display=inline}} | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076150900 |- | | [[:d:Q122002377|Q122002377]] | [[La Piñera (Coru)|La Piñera]] | ast:La Piñera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Coru (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4528434|-5.4049178|display=inline}} | | | [[Coru]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076151000 |} == El Bustiu == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q120756299|Q120756299]] | [[Vayones]] | ast:Vayones<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;El Bustiu (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[El Bustiu (parroquia)|El Bustiu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756300|Q120756300]] | [[Les Brañes]] | ast:Les Brañes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;El Bustiu (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[El Bustiu (parroquia)|El Bustiu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q120756297|Q120756297]] | [[El Batón]] | ast:El Batón<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;El Bustiu (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.462784166666665|-5.3759805555555555|display=inline}} | | | [[El Bustiu (parroquia)|El Bustiu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076070100 |- | | [[:d:Q120756301|Q120756301]] | [[El Bustiu]] | ast:El Bustiu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia d&#39;El Bustiu (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | {{Coord|43.46480583333334|-5.3755775|display=inline}} | | | [[El Bustiu (parroquia)|El Bustiu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076070400 |- | | [[:d:Q120756302|Q120756302]] | [[El Caliellu]] | ast:El Caliellu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;El Bustiu (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.46226083333333|-5.371697222222222|display=inline}} | | | [[El Bustiu (parroquia)|El Bustiu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076070500 |} == Fuentes == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q122028134|Q122028134]] | [[Abéu (Fuentes)|Abéu]] | ast:Abéu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122028136|Q122028136]] | [[Ceceñes]] | ast:Ceceñes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122028150|Q122028150]] | [[Llavanderu]] | ast:Llavanderu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122028154|Q122028154]] | [[Migoya (Fuentes)|Migoya]] | ast:Migoya<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122028156|Q122028156]] | [[San Vicenti (Fuentes)|San Vicenti]] | ast:San Vicenti<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4773179|-5.4274912|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122028157|Q122028157]] | [[Solapeña (Fuentes)|Solapeña]] | ast:Solapeña<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122028159|Q122028159]] | [[Valdemaría]] | ast:Valdemaría<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122028137|Q122028137]] | [[El Coche]] | ast:El Coche<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.462631944444446|-5.428055|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076160300 |- | | [[:d:Q122028145|Q122028145]] | [[Irís]] | ast:Irís<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.474308055555554|-5.418398611111111|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076160400 |- | | [[:d:Q122028139|Q122028139]] | [[El Muriel]] | ast:El Muriel<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.474355833333334|-5.4248022222222225|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076160700 |- | | [[:d:Q122028141|Q122028141]] | [[El Peral]] | ast:El Peral<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.460452777777775|-5.420586666666667|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076160800 |- | | [[:d:Q122028146|Q122028146]] | [[La Piquera (Fuentes)|La Piquera]] | ast:La Piquera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46247861111111|-5.416761111111111|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076160900 |- | | [[:d:Q122028143|Q122028143]] | [[El Tisoriu]] | ast:El Tisoriu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.465354166666664|-5.417024166666667|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076161200 |- | | [[:d:Q122028148|Q122028148]] | [[Les Vegues (Fuentes)|Les Vegues]] | ast:Les Vegues<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4581125|-5.4264713888888885|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076161400 |- | | [[:d:Q122028151|Q122028151]] | [[Los Viñones]] | ast:Los Viñones<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Fuentes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.47329861111111|-5.429348888888889|display=inline}} | | | [[Fuentes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076161600 |} == Grases == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q122029904|Q122029904]] | [[Casquita (Grases)|Casquita]] | ast:Casquita<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029906|Q122029906]] | [[El Mayorazu]] | ast:El Mayorazu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029907|Q122029907]] | [[Grases (Villaviciosa)|Grases]] | ast:Grases<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029909|Q122029909]] | [[Grases de Riba]] | ast:Grases de Riba<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029911|Q122029911]] | [[La Llosa (Grases)|La Llosa]] | ast:La Llosa<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029915|Q122029915]] | [[La Venta (Grases)|La Venta]] | ast:La Venta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029921|Q122029921]] | [[Maoxu]] | ast:Maoxu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029923|Q122029923]] | [[Sabudiellu]] | ast:Sabudiellu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122029910|Q122029910]] | [[La Barraca (Grases)|La Barraca]] | ast:La Barraca<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4666225|-5.466298611111111|display=inline}} | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076170100 |- | | [[:d:Q122029917|Q122029917]] | [[Los Cuadros (Grases)|Los Cuadros]] | ast:Los Cuadros<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46893333333333|-5.472095555555556|display=inline}} | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076170300 |- | | [[:d:Q122029919|Q122029919]] | [[Los Molinos (Grases)|Los Molinos]] | ast:Los Molinos<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46609333333333|-5.477107222222222|display=inline}} | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076170900 |- | | [[:d:Q122029913|Q122029913]] | [[La Mota]] | ast:La Mota<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Grases (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46704416666667|-5.473291388888889|display=inline}} | | | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076171100 |} == La Llera == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q126366397|Q126366397]] | [[La Cabañona (La Llera)|La Cabañona]] | ast:La Cabañona<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Llera (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4796674|-5.3493633|display=inline}} | | | [[La Llera (Villaviciosa)|La Llera]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076190100 |- | | [[:d:Q126366398|Q126366398]] | [[La Llastra]] | ast:La Llastra<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Llera (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4814507|-5.3466156|display=inline}} | | | [[La Llera (Villaviciosa)|La Llera]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076190300 |} == La Madalena == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q122061477|Q122061477]] | [[Ca Hevia]] | ast:Ca Hevia<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122061479|Q122061479]] | [[Calamúa]] | ast:Calamúa<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122061480|Q122061480]] | [[El Puente la Vega]] | ast:El Puente la Vega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122061485|Q122061485]] | [[La Carbayera (La Madalena)|La Carbayera]] | ast:La Carbayera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122061488|Q122061488]] | [[La Palombera]] | ast:La Palombera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122061496|Q122061496]] | [[Xin]] | ast:Xin<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122061483|Q122061483]] | [[L'Abadía]] | ast:L'Abadía<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46042166666667|-5.385946111111111|display=inline}} | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076200100 |- | | [[:d:Q122061476|Q122061476]] | [[Acebéu (La Madalena)|Acebéu]] | ast:Acebéu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.462361666666666|-5.384776388888889|display=inline}} | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076200200 |- | | [[:d:Q122061486|Q122061486]] | [[La Malena (La Madalena)|La Malena]] | ast:La Malena<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.466459444444446|-5.389773333333333|display=inline}} | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076200600 |- | | [[:d:Q122061494|Q122061494]] | [[Paniceres (La Madalena)|Paniceres]] | ast:Paniceres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4642779|-5.3946081|display=inline}} | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076200800 |- | | [[:d:Q122061492|Q122061492]] | [[La Sienra (La Madalena)|La Sienra]] | ast:La Sienra<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45809972222222|-5.387151388888888|display=inline}} | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076201000 |- | | [[:d:Q122061481|Q122061481]] | [[El Vallín (La Madalena)|El Vallín]] | ast:El Vallín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de La Madalena (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46738388888889|-5.39374|display=inline}} | | | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076201100 |} == Llugás == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121920243|Q121920243]] | [[Arpandi]] | ast:Arpandi<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121920245|Q121920245]] | [[Caxide]] | ast:Caxide<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121920247|Q121920247]] | [[Contina]] | ast:Contina<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121920248|Q121920248]] | [[La Pedrera (Llugás)|La Pedrera]] | ast:La Pedrera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121920250|Q121920250]] | [[L'Arrabal]] | ast:L'Arrabal<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121920252|Q121920252]] | [[Les Fontines]] | ast:Les Fontines<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.44924722222222|-5.429167777777778|display=inline}} | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076180500 |- | | [[:d:Q121920253|Q121920253]] | [[Pelamanta]] | ast:Pelamanta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.44769222222222|-5.428745833333333|display=inline}} | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076180700 |- | | [[:d:Q121920254|Q121920254]] | [[Peredi]] | ast:Peredi<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Llugás (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.448594444444446|-5.42339|display=inline}} | | | [[Llugás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076180800 |} == Miravalles == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | [[Ficheru:Ilesia de Santa Maria de Sebrayo (13).jpg|center|128px]] | [[:d:Q110646467|Q110646467]] | [[Sebrayu]] | ast:Sebrayu<ref name="ref_fd7a07eca0c958789d565b319a7e07db">https://sede.asturias.es/Asturias/descargas/toponimia/VILLAVICIOSA.pdf</ref><ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49944|-5.37935|display=inline}} | 16 | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122060852|Q122060852]] | [[La Barrosa (Miravalles)|La Barrosa]] | ast:La Barrosa<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122060859|Q122060859]] | [[Los Campos (Miravalles)|Los Campos]] | ast:Los Campos<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122060860|Q122060860]] | [[Moriyón]] | ast:Moriyón<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122060846|Q122060846]] | [[Agüelle]] | ast:Agüelle<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.48415277777778|-5.406879444444445|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220100 |- | | [[:d:Q122060847|Q122060847]] | [[Camatierra]] | ast:Camatierra<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4797175|-5.401139166666667|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220300 |- | | [[:d:Q122060848|Q122060848]] | [[Casamayor (Miravalles)|Casamayor]] | ast:Casamayor<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.47700777777778|-5.400801666666666|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220500 |- | | [[:d:Q122060849|Q122060849]] | [[Cueli]] | ast:Cueli<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4824525|-5.381963333333333|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220600 |- | | [[:d:Q122060858|Q122060858]] | [[Les Felgueres]] | ast:Les Felgueres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4739225|-5.385455277777778|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220700 |- | | [[:d:Q122060851|Q122060851]] | [[Gancéu]] | ast:Gancéu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.47700638888889|-5.374015555555555|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220800 |- | | [[:d:Q122060853|Q122060853]] | [[La Era]] | ast:La Era<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.48426861111111|-5.3910680555555555|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220900 |- | | [[:d:Q122060850|Q122060850]] | [[El Llugarón]] | ast:El Llugarón<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.476886388888886|-5.404316666666666|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076221000 |- | | [[:d:Q122060854|Q122060854]] | [[La Llosanueva]] | ast:La Llosanueva<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.471152777777775|-5.380561388888889|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076221100 |- | | [[:d:Q122060856|Q122060856]] | [[La Miyar]] | ast:La Miyar<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49081361111111|-5.382051111111111|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076221200 |- | | [[:d:Q122060862|Q122060862]] | [[San Bras]] | ast:San Bras<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.47694777777778|-5.386604722222223|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076221400 |- | | [[:d:Q122060861|Q122060861]] | [[Samartín (Miravalles)|Samartín]] | ast:Samartín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.477577777777775|-5.389279444444444|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076221500 |- | | [[:d:Q122060857|Q122060857]] | [[La Sota (Miravalles)|La Sota]] | ast:La Sota<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Miravalles (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.47302861111111|-5.3808452777777775|display=inline}} | | | [[Miravalles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076221700 |} == Niévares == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q122032591|Q122032591]] | [[Casares (Niévares)|Casares]] | ast:Casares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032593|Q122032593]] | [[El Pueblu (Niévares)|El Pueblu]] | ast:El Pueblu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032594|Q122032594]] | [[Fernandiz]] | ast:Fernandiz<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032596|Q122032596]] | [[La Torre (Niévares)|La Torre]] | ast:La Torre<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032598|Q122032598]] | [[L'Arbeyía]] | ast:L'Arbeyía<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032601|Q122032601]] | [[Niévares (Villaviciosa)|Niévares]] | ast:Niévares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032603|Q122032603]] | [[Piñera (Niévares)|Piñera]] | ast:Piñera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032605|Q122032605]] | [[Tresvilla]] | ast:Tresvilla<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032607|Q122032607]] | [[Turbeñu]] | ast:Turbeñu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122060883|Q122060883]] | [[L'Argayada]] | ast:L'Argayada<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q122032600|Q122032600]] | [[Les Vallines (Niévares)|Les Vallines]] | ast:Les Vallines<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Niévares (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46692777777778|-5.495662777777778|display=inline}} | | | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076231100 |} == Oles == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121924142|Q121924142]] | [[La Lloraza]] | ast:La Lloraza<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121924145|Q121924145]] | [[Miénagos]] | ast:Miénagos<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121924156|Q121924156]] | [[Tueru (Oles)|Tueru]] | ast:Tueru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121924143|Q121924143]] | [[Les Areñes]] | ast:Les Areñes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.53589|-5.425819722222222|display=inline}} | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240100 |- | | [[:d:Q121924140|Q121924140]] | [[El Pidal]] | ast:El Pidal<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.51993555555555|-5.440160555555556|display=inline}} | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240200 |- | | [[:d:Q121924144|Q121924144]] | [[Llata]] | ast:Llata<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.535670555555555|-5.423223055555556|display=inline}} | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240300 |- | | [[:d:Q121924146|Q121924146]] | [[Ñovales (Oles)|Ñovales]] | ast:Ñovales<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.5446354|-5.4416296|display=inline}} | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240600 |- | [[Ficheru:Oles (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q121924149|Q121924149]] | [[Oles]] | ast:Oles<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.5360166|-5.4249439|display=inline}} | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240700 |- | | [[:d:Q121924151|Q121924151]] | [[Piedresblanques]] | ast:Piedresblanques<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.53050916666667|-5.4300452777777775|display=inline}} | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240800 |- | | [[:d:Q121924154|Q121924154]] | [[Santa Mariña (Oles)|Santa Mariña]] | ast:Santa Mariña<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia d&#39;Oles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.5371474|-5.4207855|display=inline}} | | | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240900 |} == Pion == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121922897|Q121922897]] | [[El Curviellu]] | ast:El Curviellu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Pion (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pion (parroquia)|Pion]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121922899|Q121922899]] | [[El Requexu]] | ast:El Requexu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Pion (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pion (parroquia)|Pion]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121922900|Q121922900]] | [[El Valle (Pion)|El Valle]] | ast:El Valle<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pion (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pion (parroquia)|Pion]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121922902|Q121922902]] | [[La Riera (Pion)|La Riera]] | ast:La Riera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Pion (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pion (parroquia)|Pion]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121922905|Q121922905]] | [[Pion]] | ast:Pion<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pion (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pion (parroquia)|Pion]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Priesca == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121913675|Q121913675]] | [[Fongabín]] | ast:Fongabín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913676|Q121913676]] | [[Maniel]] | ast:Maniel<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913680|Q121913680]] | [[La Quintana (Priesca)|La Quintana]] | ast:La Quintana<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913681|Q121913681]] | [[La Soma]] | ast:La Soma<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913682|Q121913682]] | [[Sotu (Priesca)|Sotu]] | ast:Sotu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913684|Q121913684]] | [[Toroyes]] | ast:Toroyes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913672|Q121913672]] | [[Los Casares]] | ast:Los Casares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49534388888889|-5.3668425|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076280100 |- | | [[:d:Q121913673|Q121913673]] | [[La Cotaraxa]] | ast:La Cotaraxa<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4870874|-5.3675713|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076280200 |- | | [[:d:Q121913674|Q121913674]] | [[La Cuesta (Priesca)|La Cuesta]] | ast:La Cuesta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49234166666667|-5.367638888888889|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076280300 |- | | [[:d:Q121913677|Q121913677]] | [[Muñones]] | ast:Muñones<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.48408472222222|-5.353491388888889|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076280600 |- | | [[:d:Q121913678|Q121913678]] | [[L'Oteru (Priesca)|L'Oteru]] | ast:L'Oteru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4879465|-5.366943|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076280700 |- | | [[:d:Q121913679|Q121913679]] | [[La Pría (Priesca)|La Pría]] | ast:La Pría<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49046194444445|-5.367390277777778|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076280800 |- | | [[:d:Q121913683|Q121913683]] | [[Les Tarandielles]] | ast:Les Tarandielles<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.49252694444444|-5.369451388888889|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076281200 |- | | [[:d:Q121913685|Q121913685]] | [[La Vega (Priesca)|La Vega]] | ast:La Vega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Priesca (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4933422|-5.3635866|display=inline}} | | | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076281400 |} == Pueyes == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q5702385|Q5702385]] | [[Arbazal]] | ast:Arbazal<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4291508|-5.5033241|display=inline}} | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913224|Q121913224]] | [[Congares]] | ast:Congares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913225|Q121913225]] | [[El Peredal]] | ast:El Peredal<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913227|Q121913227]] | [[El Polléu (Pueyes)|El Polléu]] | ast:El Polléu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913228|Q121913228]] | [[La Granda (Pueyes)|La Granda]] | ast:La Granda<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913230|Q121913230]] | [[La Viña (Pueyes)|La Viña]] | ast:La Viña<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913232|Q121913232]] | [[Lluaria]] | ast:Lluaria<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913234|Q121913234]] | [[Santi]] | ast:Santi<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913235|Q121913235]] | [[Sanzornín]] | ast:Sanzornín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913237|Q121913237]] | [[Valeri]] | ast:Valeri<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913238|Q121913238]] | [[Vallinaoscura]] | ast:Vallinaoscura<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913231|Q121913231]] | [[Llaneces (Pueyes)|Llaneces]] | ast:Llaneces<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4381475|-5.5044297222222225|display=inline}} | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076290500 |- | [[Ficheru:Puelles (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q121913233|Q121913233]] | [[Pueyes]] | ast:Pueyes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4471986|-5.5129739|display=inline}} | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076290800 |- | | [[:d:Q121913229|Q121913229]] | [[La Ribera (Pueyes)|La Ribera]] | ast:La Ribera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.446415|-5.5009608|display=inline}} | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076290900 |- | | [[:d:Q121913236|Q121913236]] | [[Valdediós (Pueyes)|Valdediós]] | ast:Valdediós<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[llugar]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076291200 |- | | [[:d:Q121913239|Q121913239]] | [[Villarrica]] | ast:Villarrica<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Pueyes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4285483|-5.5142457|display=inline}} | | | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076291500 |} == Quintes == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121913034|Q121913034]] | [[Cimavilla (Quintes)|Cimavilla]] | ast:Cimavilla<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Quintes (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Quintes (parroquia)|Quintes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121913035|Q121913035]] | [[Quintes]] | ast:Quintes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Quintes (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Quintes (parroquia)|Quintes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Quintueles == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q121912960|Q121912960]] | [[Rovigo (Quintueles)|Rovigo]] | ast:Rovigo<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Quintueles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Quintueles (parroquia)|Quintueles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q121912962|Q121912962]] | [[Quintueles]] | ast:Quintueles<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Quintueles (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Quintueles (parroquia)|Quintueles]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Rales == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q48815458|Q48815458]] | [[Ñabla]] | ast:Ñabla<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rales (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | 240 | | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | 0 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q48894217|Q48894217]] | [[El Yestru]] | ast:El Yestru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rales (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | 0 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q48894348|Q48894348]] | [[San Feliz (Rales)|San Feliz]] | ast:San Feliz<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rales (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4537095|-5.3488504|display=inline}}<ref name="ref_24cae955dd0ab50a69c419a6c53d55f1">''[[:d:Q936|OpenStreetMap]]''</ref> | 300 | 12 | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | 2 | 0 | 2 | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q48896321|Q48896321]] | [[Rales (Villaviciosa)|Rales]] | ast:Rales<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rales (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.4525847|-5.3589629|display=inline}}<ref name="ref_24cae955dd0ab50a69c419a6c53d55f1">''[[:d:Q936|OpenStreetMap]]''</ref> | 311 | 43 | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | 18 | 8 | 10 | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q48895355|Q48895355]] | [[La Castañera]] | ast:La Castañera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rales (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45234222222222|-5.3516216666666665|display=inline}} | 300 | 1 | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | 5 | 3 | 2 | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076320100 |- | | [[:d:Q48894990|Q48894990]] | [[El Cayu (Rales)|El Cayu]] | ast:El Cayu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rales (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.453513|-5.3426852|display=inline}} | 260 | 4 | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | 1 | 1 | 0 | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076320200 |- | | [[:d:Q48894672|Q48894672]] | [[Llineres (Rales)|Llineres]] | ast:Llineres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rales (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45064359920449|-5.346057246385994|display=inline}} | 220 | 2 | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | 2 | 1 | 1 | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076320400 |} == Rozaes == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296200|Q65296200]] | [[Cabrafíu]] | ast:Cabrafíu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296221|Q65296221]] | [[Conceyeru]] | ast:Conceyeru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296257|Q65296257]] | [[El Mayáu]] | ast:El Mayáu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296272|Q65296272]] | [[El Respigu]] | ast:El Respigu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296282|Q65296282]] | [[Fabares]] | ast:Fabares<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296308|Q65296308]] | [[La Casona (Rozaes)|La Casona]] | ast:La Casona<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296314|Q65296314]] | [[La Cortina (Rozaes)|La Cortina]] | ast:La Cortina<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296328|Q65296328]] | [[La Güelga (Rozaes)|La Güelga]] | ast:La Güelga<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296335|Q65296335]] | [[La Parada]] | ast:La Parada<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296339|Q65296339]] | [[La Pendiz]] | ast:La Pendiz<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296343|Q65296343]] | [[Piñera (Rozaes)|Piñera]] | ast:Piñera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296352|Q65296352]] | [[La Reboria (Rozaes)|La Reboria]] | ast:La Reboria<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296425|Q65296425]] | [[Los Eros (Rozaes)|Los Eros]] | ast:Los Eros<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296453|Q65296453]] | [[Morvís]] | ast:Morvís<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296490|Q65296490]] | [[San Andrés (Rozaes)|San Andrés]] | ast:San Andrés<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296493|Q65296493]] | [[San Pedrín]] | ast:San Pedrín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]''<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296519|Q65296519]] | [[Sopeñes (Rozaes)|Sopeñes]] | ast:Sopeñes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296529|Q65296529]] | [[Triás]] | ast:Triás<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296545|Q65296545]] | [[Villanueva (Rozaes)|Villanueva]] | ast:Villanueva<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[aldea]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296391|Q65296391]] | [[Les Cuartes]] | ast:Les Cuartes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.45624333333333|-5.5259044444444445|display=inline}} | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076330500 |- | | [[:d:Q65296322|Q65296322]] | [[La Cueva (Rozaes)|La Cueva]] | ast:La Cueva<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076330600 |- | | [[:d:Q65296393|Q65296393]] | [[Les Llanes (Rozaes)|Les Llanes]] | ast:Les Llanes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Rozaes (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_d14aadcceb72ed37452df250f5d41cc7">''[[:d:Q121356547|Nomenclátor d'entidaes de población d'Asturies]]''</ref> | {{Coord|43.46061861111111|-5.518178611111111|display=inline}} | | | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076331000 |} == Samartín de Vallés == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | [[Ficheru:Sietes 01.jpg|center|128px]] | [[:d:Q6128127|Q6128127]] | [[Sietes]] | ast:Sietes<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Samartín de Vallés (Villaviciosa) | [[llugar]] | {{Coord|43.4329|-5.36717|display=inline}} | 423 | | [[Samartín de Vallés]] | | | | 33311 | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296469|Q65296469]] | [[Piedrafita (Samartín de Vallés)|Piedrafita]] | ast:Piedrafita<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Samartín de Vallés (Villaviciosa) | [[llugar]] | | | | [[Samartín de Vallés]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296480|Q65296480]] | [[Samartín (Samartín de Vallés)|Samartín]] | ast:Samartín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Samartín de Vallés (Villaviciosa) | [[llugar]] | {{Coord|43.4353494|-5.3528109|display=inline}} | | | [[Samartín de Vallés]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076390500 |} == Samartín del Mar == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296409|Q65296409]] | [[Lliñeru]] | ast:Lliñeru | llugar de la parroquia de Samartín del Mar (Villaviciosa) | [[llugar]]<br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | | | | [[Samartín del Mar]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296399|Q65296399]] | [[Llames (Samartín del Mar)|Llames]] | ast:Llames | aldea de la parroquia de Samartín del Mar (Villaviciosa) | [[aldea]]<br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.5200845|-5.4214686|display=inline}} | | | [[Samartín del Mar]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076210200 |- | | [[:d:Q65296483|Q65296483]] | [[Samartín (Samartín del Mar)|Samartín]] | ast:Samartín | aldea de la parroquia de Samartín del Mar (Villaviciosa) | [[aldea]]<br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]'' | {{Coord|43.5178361|-5.406872|display=inline}} | | | [[Samartín del Mar]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076210500 |} == San Pedru Ambás == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296212|Q65296212]] | [[Castiellu (San Pedru Ambás)|Castiellu]] | ast:Castiellu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de San Pedru Ambás (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[San Pedru Ambás]]<br/>[[Eres (parroquia)|Eres]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296542|Q65296542]] | [[Villabona (San Pedru Ambás)|Villabona]] | ast:Villabona<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de San Pedru Ambás (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[San Pedru Ambás]]<br/>[[Eres (parroquia)|Eres]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296380|Q65296380]] | [[La Viesca (San Pedru Ambás)|La Viesca]] | ast:La Viesca<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Pedru Ambás (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.4424743|-5.4720042|display=inline}} | | | [[San Pedru Ambás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076020500 |- | | [[:d:Q65296510|Q65296510]] | [[Siana (San Pedru Ambás)|Siana]] | ast:Siana<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Pedru Ambás (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.45926138888889|-5.4937877777777775|display=inline}} | | | [[San Pedru Ambás]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076020700 |} == San Xusto == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296204|Q65296204]] | [[Camanciu]] | ast:Camanciu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296218|Q65296218]] | [[Caés]] | ast:Caés<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296229|Q65296229]] | [[Contriz]] | ast:Contriz<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296253|Q65296253]] | [[El Fumerín]] | ast:El Fumerín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296260|Q65296260]] | [[El Pedrosu (San Xusto)|El Pedrosu]] | ast:El Pedrosu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296332|Q65296332]] | [[La Obra (San Xusto)|La Obra]] | ast:La Obra<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296370|Q65296370]] | [[La Vallina (San Xusto)|La Vallina]] | ast:La Vallina<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296503|Q65296503]] | [[Santiagu (San Xusto)|Santiagu]] | ast:Santiagu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296506|Q65296506]] | [[Sariegumuertu]] | ast:Sariegumuertu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296551|Q65296551]] | [[Villanueva (San Xusto)|Villanueva]] | ast:Villanueva<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | [[casería]]<ref name="ref_a7dc61a48a52d5ac2b4ec400237e0a15">''[[:d:Q6130762|Sociedá Asturiana d'Estudios Económicos ya Industriales]]''</ref> | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q117187895|Q117187895]] | [[San Xusto (Villaviciosa)|San Xusto]] | ast:San Xusto<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296304|Q65296304]] | [[La Carrera (San Xusto)|La Carrera]] | ast:La Carrera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.492689722222224|-5.486926944444445|display=inline}} | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076340300 |- | | [[:d:Q65296251|Q65296251]] | [[El Cuetu (San Xusto)|El Cuetu]] | ast:El Cuetu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de San Xusto (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | {{Coord|43.507689166666665|-5.481530555555556|display=inline}} | | | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076340500 |} == Santoxenia == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296465|Q65296465]] | [[Paniceres (Santoxenia)|Paniceres]] | ast:Paniceres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Santoxenia (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.4677666|-5.3472216|display=inline}} | | | [[Santoxenia (parroquia)|Santoxenia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076250100 |- | | [[:d:Q65296346|Q65296346]] | [[Piñera (Santoxenia)|Piñera]] | ast:Piñera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Santoxenia (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.4637577|-5.3517842|display=inline}} | | | [[Santoxenia (parroquia)|Santoxenia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076250200 |- | | [[:d:Q117187862|Q117187862]] | [[Santoxenia]] | ast:Santoxenia<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Santoxenia (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.4677391|-5.3587657|display=inline}} | | | [[Santoxenia (parroquia)|Santoxenia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076250300 |- | | [[:d:Q65296373|Q65296373]] | [[La Venta (Santoxenia)|La Venta]] | ast:La Venta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Santoxenia (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.4722831|-5.3381036|display=inline}} | | | [[Santoxenia (parroquia)|Santoxenia]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076250400 |} == Seloriu == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296500|Q65296500]] | [[Santa Mera]] | ast:Santa Mera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296193|Q65296193]] | [[Bárzana (Seloriu)|Bárzana]] | ast:Bárzana<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | {{Coord|43.503071|-5.3684781|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076350100 |- | | [[:d:Q65296298|Q65296298]] | [[La Busta]] | ast:La Busta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.526863|-5.3238397|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076350200 |- | | [[:d:Q65296215|Q65296215]] | [[Castiellu (Seloriu)|Castiellu]] | ast:Castiellu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.500825|-5.3449263|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076350400 |- | | [[:d:Q65296278|Q65296278]] | [[Espina]] | ast:Espina<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.50805555555556|-5.381388888888889|display=inline}}<ref name="ref_cec4c2ceeb3c9b72a1b183e102e2ede5">''[[:d:Q830106|GeoNames]]''</ref> | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076350500 |- | | [[:d:Q65296325|Q65296325]] | [[La Fuentona]] | ast:La Fuentona<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.5280358|-5.3268059|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076350600 |- | | [[:d:Q65296263|Q65296263]] | [[El Picu (Seloriu)|El Picu]] | ast:El Picu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.513305833333334|-5.3898922222222225|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076350900 |- | | [[:d:Q65296349|Q65296349]] | [[La Rasa (Seloriu)|La Rasa]] | ast:La Rasa<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | {{Coord|43.5084707|-5.3431492|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076351100 |- | | [[:d:Q65296267|Q65296267]] | [[El Rebollal (Seloriu)|El Rebollal]] | ast:El Rebollal<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | {{Coord|43.5230576|-5.3627794|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076351200 |- | | [[:d:Q65296539|Q65296539]] | [[Vega (Seloriu)|Vega]] | ast:Vega<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.51042944444445|-5.3600361111111114|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076351600 |- | | [[:d:Q65296555|Q65296555]] | [[Villar (Seloriu)|Villar]] | ast:Villar<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.5252|-5.3603928|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076351700 |- | [[Ficheru:Iglesia de Santa Eulalia (Selorio) 01.JPG|center|128px]] | [[:d:Q117187854|Q117187854]] | [[Seloriu]] | ast:Seloriu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Seloriu (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.5136253|-5.3691307|display=inline}} | | | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076351800 |} == Tazones == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | [[Ficheru:Faro de Tazones0282.jpg|center|128px]] | [[:d:Q8960915|Q8960915]] | [[Faru de Tazones]] | | | [[faru]] | {{Coord|43.54917|-5.39806|display=inline}} | | | [[Tazones]] | | | | | | |- | | [[:d:Q65296363|Q65296363]] | [[La Talaya (Tazones)|La Talaya]] | ast:La Talaya<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tazones (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.53579194444445|-5.399875|display=inline}} | | | [[Tazones]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076360100 |- | | [[:d:Q65296396|Q65296396]] | [[Les Mestres (Tazones)|Les Mestres]] | ast:Les Mestres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tazones (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.54176361111111|-5.406813888888889|display=inline}} | | | [[Tazones]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076360200 |- | | [[:d:Q65296486|Q65296486]] | [[Samiguel (Tazones)|Samiguel]] | ast:Samiguel<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tazones (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.544336944444446|-5.402498333333333|display=inline}} | | | [[Tazones]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076360300 |- | | [[:d:Q65296497|Q65296497]] | [[San Roque (Tazones)|San Roque]] | ast:San Roque<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tazones (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.54536138888889|-5.401065277777778|display=inline}} | | | [[Tazones]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076360400 |- | | [[:d:Q65296558|Q65296558]] | [[Villar (Tazones)|Villar]] | ast:Villar<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tazones (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.54687916666666|-5.403387222222222|display=inline}} | | | [[Tazones]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076360500 |} == Tornón == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296275|Q65296275]] | [[El Sellu]] | ast:El Sellu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296448|Q65296448]] | [[Moreda (Tornón)|Moreda]] | ast:Moreda<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296287|Q65296287]] | [[L'Alegría]] | ast:L'Alegría<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | barriu de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | ''[[:d:Q123705|barriu]]'' | {{Coord|43.50666527777778|-5.3981575|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370100 |- | | [[:d:Q65296319|Q65296319]] | [[La Cuesta (Tornón)|La Cuesta]] | ast:La Cuesta<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.50033722222222|-5.407934166666666|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370200 |- | | [[:d:Q65296429|Q65296429]] | [[Los Faroles]] | ast:Los Faroles<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.5010975|-5.416378888888889|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370300 |- | | [[:d:Q65296152|Q65296152]] | [[El Fresnu (Tornón)|El Fresnu]] | ast:El Fresnu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.50027722222222|-5.394228888888889|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370400 |- | | [[:d:Q65296456|Q65296456]] | [[Musllera]] | ast:Musllera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.502110555555554|-5.415277777777778|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370600 |- | | [[:d:Q65296459|Q65296459]] | [[Onón]] | ast:Onón<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.50302083333333|-5.402043055555556|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370700 |- | | [[:d:Q65296462|Q65296462]] | [[Pandu (Tornón)|Pandu]] | ast:Pandu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.49644472222222|-5.4056830555555555|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370800 |- | | [[:d:Q65296356|Q65296356]] | [[La Rionda (Tornón)|La Rionda]] | ast:La Rionda<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.50342805555555|-5.404973888888889|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370900 |- | | [[:d:Q65296360|Q65296360]] | [[La Sienra (Tornón)|La Sienra]] | ast:La Sienra<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.49524611111111|-5.394161111111111|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076371100 |- | | [[:d:Q65296533|Q65296533]] | [[Valdaces]] | ast:Valdaces<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | llugar de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[llugar]] | {{Coord|43.50021|-5.415706111111112|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076371200 |- | | [[:d:Q65296562|Q65296562]] | [[Villar (Tornón)|Villar]] | ast:Villar<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.492066666666666|-5.397460277777777|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076371300 |- | | [[:d:Q65296377|Q65296377]] | [[La Venta Villaverde]] | ast:La Venta Villaverde<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Tornón (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.50483916666666|-5.396114166666667|display=inline}} | | | [[Tornón]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076371400 |} == Valdebárcena == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296236|Q65296236]] | [[Cuiña]] | ast:Cuiña<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296367|Q65296367]] | [[La Toya]] | ast:La Toya<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296441|Q65296441]] | [[Miyeres]] | ast:Miyeres<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.43611111111111|-5.4591666666666665|display=inline}}<ref name="ref_cec4c2ceeb3c9b72a1b183e102e2ede5">''[[:d:Q830106|GeoNames]]''</ref> | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296522|Q65296522]] | [[Ternín]] | ast:Ternín<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.4405961|-5.4561413|display=inline}}<ref name="ref_24cae955dd0ab50a69c419a6c53d55f1">''[[:d:Q936|OpenStreetMap]]''</ref> | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296536|Q65296536]] | [[Valduera]] | ast:Valduera<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.43666555555556|-5.4756825|display=inline}} | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076380100 |- | | [[:d:Q65296226|Q65296226]] | [[Condarcu]] | ast:Condarcu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.4373534|-5.4665667|display=inline}} | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076380200 |- | | [[:d:Q65296232|Q65296232]] | [[Cuetu (Valdebárcena)|Cuetu]] | ast:Cuetu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.4351584|-5.4675782|display=inline}} | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076380300 |- | | [[:d:Q65296445|Q65296445]] | [[Mogoyu]] | ast:Mogoyu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.43416666666667|-5.483333333333333|display=inline}}<ref name="ref_cec4c2ceeb3c9b72a1b183e102e2ede5">''[[:d:Q830106|GeoNames]]''</ref> | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076380600 |- | | [[:d:Q65296293|Q65296293]] | [[Oteru (Valdebárcena)|Oteru]] | ast:Oteru<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[casería]] | {{Coord|43.4307318|-5.4699101|display=inline}} | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076380700 |- | | [[:d:Q65296477|Q65296477]] | [[Riañu (Valdebárcena)|Riañu]] | ast:Riañu<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.427861944444444|-5.479353888888889|display=inline}} | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076380800 |- | | [[:d:Q65296565|Q65296565]] | [[Villar (Valdebárcena)|Villar]] | ast:Villar<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Valdebárcena (Villaviciosa) | [[aldea]] | {{Coord|43.4423331|-5.463241|display=inline}} | | | [[Valdebárcena]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076381100 |} == Villaverde == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296243|Q65296243]] | [[El Calderón]] | ast:El Calderón<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villaverde (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Villaverde (parroquia)|Villaverde]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q65296513|Q65296513]] | [[Silva (Villaverde)|Silva]] | ast:Silva<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de Villaverde (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Villaverde (parroquia)|Villaverde]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | | [[:d:Q117187816|Q117187816]] | [[Villaverde (Villaviciosa)|Villaverde]] | ast:Villaverde<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | aldea de la parroquia de Villaverde (Villaviciosa) | [[aldea]] | | | | [[Villaverde (parroquia)|Villaverde]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |} == Villaviciosa == {| class='wikitable sortable' ! imaxe ! id ! nome ! nome oficial ! descripción ! tipu ! coordenaes ! altor ! viviendes ! entidá superior ! población total ! muyeres ! homes ! códigu postal ! fusu horariu ! INE |- | | [[:d:Q65296238|Q65296238]] | [[Daxa]] | ast:Daxa<ref name="ref_8670ba251b4b9f0e0cc2857c737e241c">https://sede.asturias.es/bopa/2005/12/02/20051202.pdf</ref> | casería de la parroquia de San Pedru Ambás (Villaviciosa) | [[casería]] | | | | [[Villaviciosa]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | |- | [[Ficheru:Amandi (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q454252|Q454252]] | [[Amandi]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.47124437|-5.44236859|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 9<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 443 | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076010000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Ambás (Villaviciosa) 2.jpg|center|128px]] | [[:d:Q460157|Q460157]] | [[San Pedru Ambás]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.44705287|-5.49106226|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 140<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 107<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076020000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q4790029|Q4790029]] | [[Argüeru (parroquia)|Argüeru]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.53804898|-5.46983059|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 153<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 536<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076030000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q4796047|Q4796047]] | [[Arroes]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.51051758|-5.5285712|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 81<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 400<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076040000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q4879396|Q4879396]] | [[Bedriñana]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.49924904|-5.43805533|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 66<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 187<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076050000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Brecena.jpg|center|128px]] | [[:d:Q4959993|Q4959993]] | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.44896015|-5.38907068|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 325<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 66<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076060000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13147029|Q13147029]] | [[El Bustiu (parroquia)|El Bustiu]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.46568246|-5.37906096|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 178<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 41<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076070000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Camoca (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q5026883|Q5026883]] | [[Camoca]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.46114044|-5.47133161|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 57<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 112<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076080000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q5031619|Q5031619]] | [[Candanal (Villaviciosa)|Candanal]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.461344|-5.55742265|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 132<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 205<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076090000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q939582|Q939582]] | [[Carda (parroquia)|Carda]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.49023962|-5.42136821|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 31<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 50<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076100000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13146873|Q13146873]] | [[Careñes]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.54401839|-5.4996455|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 139<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 180<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076110000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Bolera de Torretejera.jpg|center|128px]] | [[:d:Q13146889|Q13146889]] | [[Castiellu (Villaviciosa)|Castiellu]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.52493281|-5.52653782|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 150<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 365<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076120000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13146893|Q13146893]] | [[Cazanes (parroquia)|Cazanes]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.47552533|-5.45688337|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 119<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 118<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076130000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13146891|Q13146891]] | [[Celada (parroquia)|Celada]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.42477016|-5.45977021|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 289<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 115<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076140000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13146957|Q13146957]] | [[Coru]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.4551293|-5.406767203|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 165<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 83<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076150000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Fuentes (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q62647596|Q62647596]] | [[Fuentes]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.46652395|-5.423017|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 121<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 120<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076160000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Grases (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q1543430|Q1543430]] | [[Grases (parroquia)|Grases]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.46647181|-5.48167352|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 47<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 102<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076170000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Santa María de Llugás - 06.jpg|center|128px]] | [[:d:Q13147709|Q13147709]] | [[Llugás]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.44875636|-5.42440827|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 205<br/>200<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 76<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076180000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:La Llera (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q6463443|Q6463443]] | [[La Llera (Villaviciosa)|La Llera]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.48242603|-5.34702374|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 0<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 13<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076190000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q20618658|Q20618658]] | [[La Madalena (Villaviciosa)|La Madalena]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.4657556|-5.39324315|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 142<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 41<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076200000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q20620638|Q20620638]] | [[Samartín del Mar]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.51468825|-5.41059249|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 26<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 229<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076210000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13147768|Q13147768]] | [[Miravalles]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.47898271|-5.39581794|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 155<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 144<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076220000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13147807|Q13147807]] | [[Niévares (parroquia)|Niévares]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.47114397|-5.4970096|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 159<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 54<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076230000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Oles (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q3612204|Q3612204]] | [[Oles (parroquia)|Oles]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.54196257|-5.41947728|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 149<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 376<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076240000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q20620744|Q20620744]] | [[Santoxenia (parroquia)|Santoxenia]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.46843166|-5.36198475|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 144<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 147 | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 39<br/>36<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076250000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13147888|Q13147888]] | [[Pion (parroquia)|Pion]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.48644602|-5.54294999|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 76<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 392<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076260000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q4795450|Q4795450]] | [[Arnín (parroquia)|Arnín]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.450253|-5.33697922|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 82<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 9<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076270000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Priesca (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q13147918|Q13147918]] | [[Priesca (Villaviciosa)|Priesca]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.48497169|-5.35895664|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 148<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 92<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076280000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Puelles (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q13147930|Q13147930]] | [[Pueyes (parroquia)|Pueyes]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.44576553|-5.51571293|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 263<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 162<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076290000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Quintes (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q377378|Q377378]] | [[Quintes (parroquia)|Quintes]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.53160585|-5.54393174|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 163<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 696<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076300000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q5198227|Q5198227]] | [[Quintueles (parroquia)|Quintueles]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.53311309|-5.56911791|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 143<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 827<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076310000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13147956|Q13147956]] | [[Rales (parroquia de Villaviciosa)|Rales]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.45361664|-5.35996176|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 305<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 67 | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 29<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 13 | 15 | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076320000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13147987|Q13147987]] | [[Rozaes (Villaviciosa)|Rozaes]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.45942695|-5.5098767|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 69<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 125<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076330000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q62647877|Q62647877]] | [[San Xusto (parroquia)|San Xusto]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.49025028|-5.48711186|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 208<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 390<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076340000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Iglesia de Santa Eulalia (Selorio) 01.JPG|center|128px]] | [[:d:Q5195519|Q5195519]] | [[Seloriu (parroquia)|Seloriu]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.51446812|-5.36683613|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 26<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 461<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076350000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Tazones Asturias.jpg|center|128px]] | [[:d:Q5195477|Q5195477]] | [[Tazones]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.54585636|-5.399522096|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 18<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 219<br/>205<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076360000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Iglesia San Cosme Pando.jpg|center|128px]] | [[:d:Q13148093|Q13148093]] | [[Tornón]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.49921214|-5.39723646|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 55<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 201<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076370000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Valdebárcena (Villaviciosa, Asturias).jpg|center|128px]] | [[:d:Q13148121|Q13148121]] | [[Valdebárcena]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.43270001|-5.47200202|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 183<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 136<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076380000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q7912474|Q7912474]] | [[Samartín de Vallés]] | ast:Samartín de Vallés | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.43539774|-5.3527047|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 359<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 78<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076390000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | | [[:d:Q13148145|Q13148145]] | [[Villaverde (parroquia)|Villaverde]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.54221366|-5.52031583|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 117<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 193<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076400000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Ayuntamiento de Villaviciosa 02.jpg|center|128px]] | [[:d:Q7930975|Q7930975]] | [[Villaviciosa (parroquia)|Villaviciosa]] | | parroquia del conceyu de Villaviciosa (Asturies) | [[Parroquies d'Asturies|parroquia d'Asturies]]<br/>''[[:d:Q8776398|entidá coleutiva de población]]''<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | {{Coord|43.47994172|-5.4335319|display=inline}}<ref name="ref_c672f9ef35bd3be50a2691be04afd9c5">''[[:d:Q56033811|National Topographic Map 1:25000 raster]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 8<ref name="ref_5f731a11372ecdc51a4e58eb3c11e109">''[[:d:Q107986385|Modelo Digital del Terreno de España de 5 metros]]''</ref><ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | | [[Villaviciosa]]<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 6425<br/>6446<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> | 3356 | 3069 | 33300 | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076410000<ref name="ref_1af2fbf34b2242fea4915cb4da3057a4">''[[:d:Q95877977|Geographic Nomenclature of Municipalities and Population Entities]]''</ref> |- | [[Ficheru:Ayuntamiento de Villaviciosa 02.jpg|center|128px]] | [[:d:Q47441542|Q47441542]] | [[Villaviciosa (capital)|Villaviciosa]] | | villa capital del conceyu de Villaviciosa | [[Villa (población)|villa]]<br/>''[[:d:Q3055118|entidá singular de población]]''<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref><br/>''[[:d:Q121289819|capital de conceyu]]''<ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> | {{Coord|43.47994172|-5.4335319|display=inline}} | 7<ref name="ref_8ac7e27998605efb820860dafd5d671b">https://www.sadei.es/tematico/aplicaciones/Nomen/Datos/A2022M00.xlsx</ref> | | [[Villaviciosa (parroquia)|Villaviciosa]] | | | | | ''[[:d:Q6655|UTC+01:00]]'' | 33076410100<br/>33076410101<ref name="ref_fb20351ec6b63adaff8d699a7da82725">''[[:d:Q131606967|Nomenclátor Geográfico de Municipios y Entidades de Población (20240402 edition)]]''</ref> |} {{wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref}} laj42bsj1rqpk1pjlft2759o2og8gsw 4 256849 4379268 4378806 2025-06-25T01:33:40Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379268 wikitext text/x-wiki <div style="display:block;border:1px solid #5da95d; vertical-align:top;width:100%; background-color:#f9f9ff;margin-bottom:10px;margin-top:5px;padding-left:5px;padding-right:4px; box-shadow: 8px 8px 8px #ccc; box-sizing: border-box"> <div style="height:22px; border-bottom:1px solid #5da95d; padding:0px; background:#b9f3b9; color:#000000; text-align:center; font-weight:bold; font-size:100%; margin-bottom:5px;margin-top:0;margin-left:-5px;margin-right:-4px;"> <div class="center"><b>Persones finaes de recién</b></div></div> {{Wikidata list |1=Wikipedia:Wikidata/Finaos de recién/portada |sparql=SELECT ?item ?dob ?dod (CONCAT(" <small>", STR(ROUND(FLOOR((?dod - ?dob) / "365.2425"^^xsd:decimal))), "&nbsp;años</small>") AS ?s3) WHERE { SELECT ?item ?stct ?slct (MAX(?dod1) AS ?dod) (SAMPLE(?dob1) AS ?dob) WHERE { ?item wdt:P570 ?dod1. FILTER(?dod1 > "2021-11-02T00:00:00Z"^^xsd:dateTime) FILTER((?dod1 > ((NOW()) - "P32D"^^xsd:duration)) && (?dod1 < (NOW()))) FILTER(NOT EXISTS { ?item wdt:P1087 _:b4. }) ?item wdt:P31 wd:Q5; wikibase:statements ?stct; wikibase:sitelinks ?slct. OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob1. } FILTER(EXISTS { ?article schema:about ?item; schema:isPartOf <https://ast.wikipedia.org/>. }) } GROUP BY ?item ?stct ?slct ORDER BY DESC (?dod) LIMIT 8 } ORDER BY DESC (?dod) |section= |columns=label,description,P570,qid,?s3 |thumb=130 |min_section= |links=local |row_template=Wikidata list/portada |skip_table=1 |autolist=fallback |short = true |chart=true |minimal=1 }} {{Wikidata list/portada | label = [[Kailash Purryag]] | desc = políticu mauricianu (1947-2025) | p570 = 2025-06-21 | qid = Q57545 | s3 = <small>77&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/portada | label = [[Lynn Hamilton]] | desc = actriz d&#39;Estaos Xuníos (1930-2025) | p570 = 2025-06-19 | qid = Q6709046 | s3 = <small>95&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/portada | label = [[Roser Gonzàlez i Duarte]] | desc = científica española (1945-2025) | p570 = 2025-06-18 | qid = Q55262303 | s3 = <small>80&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/portada | label = [[Violeta Chamorro]] | desc = política de Nicaragua (1929-2025) | p570 = 2025-06-14 | qid = Q114142 | s3 = <small>95&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/portada | label = [[Jenny de la Torre Castro]] | desc = médica alemana (1954-2025) | p570 = 2025-06-10 | qid = Q771111 | s3 = <small>71&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/portada | label = [[Marcel Sabou]] | desc = futbolista rumanu (1965-2025) | p570 = 2025-06-09 | qid = Q4887289 | s3 = <small>59&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/portada | label = [[Edgar Lungu]] | desc = políticu zambianu (1956-2025) | p570 = 2025-06-05 | qid = Q18352991 | s3 = <small>68&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list/portada | label = [[Niède Guidon]] | desc = arqueóloga brasilana (1933-2025) | p570 = 2025-06-04 | qid = Q434391 | s3 = <small>92&nbsp;años</small> }} {{Wikidata list end}} </div> ashd3dqzs2nvnkmadpqfx1151oj0blb 4 268886 4379278 4378426 2025-06-25T01:36:41Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379278 wikitext text/x-wiki <noinclude>__NOINDEX__</noinclude> Última anovación: {{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}. {{Wikidata list |1=Wikipedia:Wikidata/Finaos de recién (ensin páxina) |sparql=SELECT DISTINCT ?item ?linkcount { ?item wdt:P570 ?dod FILTER ( ?dod > "2023-08-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime) FILTER ( ?dod > (now()-"P32D"^^xsd:duration) && ?dod < now() ) ?item wdt:P31 wd:Q5 . ?item wikibase:sitelinks ?linkcount . # count of sitelinks } ORDER BY DESC(?dod) ?item LIMIT 50 |columns=item,P18,label,P569:nacimientu,P570:muerte,description:descripción,P106,P39,P27,P19,P20,?linkcount:enllaces |thumb=128 |autolist=fallback |links=red_only |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! item ! imaxe ! label ! nacimientu ! muerte ! descripción ! ocupación ! cargu ! país de nacionalidá ! llugar de nacimientu ! llugar de fallecimientu ! enllaces |- | [[:d:Q12891665|Q12891665]] | | [[Ina Césaire]] | 1942 | 2025-06-24<ref name="ref_627417e16cecab9112b924218073d75a">https://rci.fm/deuxiles/infos/Culture/La-paroliere-et-specialiste-du-conte-caribeen-Ina-Cesaire-sen-est-allee</ref> | Etnólogu, [[Dramaturgu|dramaturgu]], [[Escritor|escritor]] (1942–2025) ♀; child of Aimé Césaire, Suzanne Césaire | [[etnólogu]]<ref name="ref_ed7c1a2aa71c2c5e751e7d1a4497e33d">https://shs.cairn.info/revue-presence-africaine-2019-1-page-11?lang=fr&tab=premieres-lignes</ref><br/>[[dramaturgu]]<br/>[[escritor]]<ref name="ref_ee1c84b056e001bfb4bfe3936985655d">https://www.fnac.com/ia77160/Ina-Cesaire</ref> | | [[Francia]]<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref> | [[Martinica]]<ref name="ref_695ae930d66897c512a9a0a58cf396d9">https://ile-en-ile.org/cesaire_ina/</ref> | | 5 |- | [[:d:Q134972056|Q134972056]] | | [[Täter Testperson]] | 2025-06-03 | 2025-06-24 | Person (2025–2025) ♂ | | | [[Alemaña]] | [[Hannover]] | [[Hannover]] | 0 |- | [[:d:Q135067343|Q135067343]] | | [[Amina Barakat]] | 1953 | 2025-06-24 | [[Actor|actor]] (1953–2025) ♂ | [[actor]] | | [[Marruecos]] | [[Casablanca]] | | 1 |- | [[:d:Q135067893|Q135067893]] | | [[Juliana Marins]] | 1998 | 2025-06-24 | Publicitariu (1998–2025) | [[publicitariu]] | | | [[Niterói]] | [[Rinjani]] | 2 |- | [[:d:Q135068923|Q135068923]] | | [[Garry Ahern]] | 1949-09-07<ref name="ref_dbaa3501dfd6bf11608a004ac9e7a5ef">https://www.tributes.co.nz/ViewMyTribute.aspx?id=21119</ref> | 2025-06-24<ref name="ref_b77ed0e47437502066656a627fba234f">https://www.rnz.co.nz/news/sport/565074/consummate-broadcasting-journalist-garry-ahern-dies-aged-75</ref> | Comentarista deportivu, periodista deportivu, llocutor radiofónicu (1949–2025) ♂ | [[comentarista deportivu]]<br/>[[periodista deportivu]]<br/>[[llocutor radiofónicu]] | | [[Nueva Zelanda]] | | [[Wellington]]<ref name="ref_ad7ae243ed64206da9f174859db65b9d">https://www.legacy.com/nz/obituaries/thepost-nz/name/garry-ahern-obituary?id=58710831</ref> | 0 |- | [[:d:Q16090431|Q16090431]] | [[Ficheru:Yu Seong-yeop listening to questions from college students after the Guest lecture organized by Jeonju University (crop 2).jpg|center|128px]] | [[You Sung-yop]] | 1960-01-25 | 2025-06-24 | políticu surcoreanu | [[políticu]] | [[miembru de l'Asamblea Nacional de Corea del Sur]] | [[Corea del Sur]] | [[Jeongeup]] | | 3 |- | [[:d:Q20994007|Q20994007]] | | [[Eduardo Gino Cofré]] | 1961-07-23 | 2025-06-24<ref name="ref_aa98a2048a4256b2d3dc89519d9800d7">https://www.msn.com/es-cl/deportes/other/luto-en-el-f%C3%BAtbol-chileno-falleci%C3%B3-eduardo-gino-cofr%C3%A9/ar-AA1HkiOb</ref> | futbolista chilenu | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[Chile]] | [[Santiagu]] | | 2 |- | [[:d:Q219131|Q219131]] | | [[Alvaro Vitali]] | 1950-02-03<ref name="ref_4c3800b99ea9acd5f7937a2258285b1d">https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb142369896</ref> | 2025-06-24<ref name="ref_7868a6075b4386867364724ad680c892">https://www.repubblica.it/spettacoli/cinema/2025/06/24/news/morto_alvaro_vitali_pierino-424689615/</ref> | actor italianu | [[actor]]<br/>[[guionista]]<br/>[[actor de cine]] | | [[Italia]] | [[Roma]] | | 17 |- | [[:d:Q2908012|Q2908012]] | [[Ficheru:Bobby Sherman 1969.JPG|center|128px]] | [[Bobby Sherman]] | 1943-07-22<ref name="ref_ff87f21c3027c8da6dacea31084d328e">''[[:d:Q29861311|SNAC]]''</ref> | 2025-06-24<ref name="ref_14935d91921b12d392083451425b7d9a">https://variety.com/2025/music/news/bobby-sherman-dead-singer-actor-1236439296/</ref> | [[Cantante|cantante]], [[Actor|actor]], [[Músicu|músicu]] (1943–2025) ♂; spouse of Patti Carnel | [[cantante]]<br/>[[actor]]<br/>[[músicu]] | | [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] | [[Santa Monica (California)|Santa Monica]] | [[Encino (California)|Encino]] | 13 |- | [[:d:Q3479306|Q3479306]] | | [[Serge Fiori]] | 1952-03-04<ref name="ref_4c21ce8b2f49782479d03695091a077d">''[[:d:Q130334|Canadian Encyclopedia]]''</ref> | 2025-06-24<ref name="ref_3c83d9e6688fff40b553e020071a9a6b">https://ici.radio-canada.ca/nouvelle/2175240/serge-fiori-deces-mort-chanteur</ref><ref name="ref_c950b3b2adbebb8cbf5f981d2a3b7285">https://www.journaldemontreal.com/2025/06/24/un-geant-de-la-musique-dici-seteint--serge-fiori-est-decede</ref> | [[Cantautor|cantautor]], [[Pianista|pianista]], guitarrista (1952–2025) ♂ | [[cantautor]]<br/>[[pianista]]<br/>[[guitarrista]] | | [[Canadá]] | | [[Saint-Henri-de-Taillon]]<ref name="ref_c950b3b2adbebb8cbf5f981d2a3b7285">https://www.journaldemontreal.com/2025/06/24/un-geant-de-la-musique-dici-seteint--serge-fiori-est-decede</ref> | 4 |- | [[:d:Q4280721|Q4280721]] | [[Ficheru:Գուժ Մանուկյան.jpg|center|128px]] | [[Guzh Manukyan]] | 1937-05-06<ref name="ref_8977e1764fd7a2df67ad79c9b12cf467">''[[:d:Q123625363|Armenian Soviet Encyclopedia, vol. 7]]''</ref> | 2025-06-24<ref name="ref_069481aa8869ac611d16e9efcac02372">https://armenpress.am/hy/article/1223155</ref> | actor armeniu | [[actor]]<ref name="ref_8977e1764fd7a2df67ad79c9b12cf467">''[[:d:Q123625363|Armenian Soviet Encyclopedia, vol. 7]]''</ref> | | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Armenia]] | [[Guiumri]]<ref name="ref_8977e1764fd7a2df67ad79c9b12cf467">''[[:d:Q123625363|Armenian Soviet Encyclopedia, vol. 7]]''</ref> | | 6 |- | [[:d:Q4363868|Q4363868]] | | [[Pitirim]] | 1961-02-02 | 2025-06-24<ref name="ref_99d4f9e187425b7d51fda410b458c634">https://www.patriarchia.ru/db/text/6221125.html</ref> | Subdeacon, presbíteru ortodoxu (1961–2025) ♂; Orde de l'Amistá, Order of St. Sergius of Radonezh 2nd class, Order of St. Sergius of Radonezh, Order of St. Seraphim of Sarov | [[subdeacon]]<br/>[[presbíteru ortodoxu]] | | [[Rusia]] | [[Nizhni]] | [[Syktyvkar]] | 3 |- | [[:d:Q51669796|Q51669796]] | | [[Valery Ivanov]] | 1947-08-21 | 2025-06-24 | Entrenador de ḥoquei sobre xelu, xugador de ḥoquei sobre xelu (1947–2025) ♂ | [[entrenador de ḥoquei sobre xelu]]<br/>[[xugador de ḥoquei sobre xelu]] | | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Rusia]] | | | 1 |- | [[:d:Q109561583|Q109561583]] | | [[Kamil Fazlıy]] | 1949-02-15 | 2025-06-23<ref name="ref_4f9f6b0c201e6496f894e4dc74c239ba">https://kiziltan.ru/articles/obchestvo/2025-06-23/hush-kamil-abyy-4287879</ref> | escritor rusu | [[escritor]] | | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Rusia]] | [[Tuzlukush]]<br/>[[Belebeyevsky District]] | | 3 |- | [[:d:Q12012176|Q12012176]] | | [[Øyvind Østerud]] | 1944-04-27<ref name="ref_f89bb1d9746773c9c96fb353f89982f2">https://www.proff.no/rolle/øyvind-østerud/-/881003</ref><ref name="ref_955da1e90d5eb75899a1fc6cf67cdc94">https://w2.brreg.no/eHandelPortal/ecomsys/visprodukt?produktURL=http://file.brreg.no/private/eHandelPortal/ecomsys/0876e4271beed2a6cdc6a9247cad8d87/20250001891103-1.pdf</ref> | 2025-06-23<ref name="ref_1a1498b60953f9f1050e9f4bb2c0246b">https://www.forskning.no/ntb-statsvitenskap/statsviter-oyvind-osterud-er-dod/2524672</ref> | profesor noruegu | [[profesor]]<ref name="ref_145970e569e33406616bac7d54296c30">http://www.sv.uio.no/isv/personer/vit/stvoo1/</ref> | | [[Noruega]] | [[Nes]]<ref name="ref_dec889d1d0fd64f6bd91ab26cd36b3a0">https://www.uniforum.uio.no/nyheter/2003/09/maktens-maratonloeper-i-maal.html</ref> | | 3 |- | [[:d:Q135037793|Q135037793]] | | [[Ahmed Abdullah al-Shaibani]] | | 2025-06-23 | [[Empresariu|empresariu]] (†2025) ♂ | [[empresariu]] | | [[Yeme]] | | [[El Cairu]] | 1 |- | [[:d:Q135037978|Q135037978]] | | [[Awni Hassouneh]] | 1964-01-09<ref name="ref_e14c83bd0c0dfba84d84dde56fa83ac4">https://www.olympedia.org/athletes/5001329</ref> | 2025-06-23 | [[Árbitru (deporte)|árbitru]] (1964–2025) ♂ | [[Árbitru (deporte)|árbitru]] | | [[Xordania]] | [[Karameh]] | | 1 |- | [[:d:Q135040785|Q135040785]] | | [[Mohammad Amin Mahdavi Shayesteh]] | 1998 | 2025-06-23 | Person (1998–2025) ♂ | | | [[Irán]] | [[Irán]] | [[Irán]] | 1 |- | [[:d:Q135067678|Q135067678]] | | [[Francesco Zerbi]] | 1932-06-28<ref name="ref_f071ae0b2a5503f8ce1a1a0032222ed3">https://www.olympedia.org/athletes/1202700</ref> | 2025-06-23<ref name="ref_86bbe2d10adc8098bbcea9bd4f1e0697">https://www.gpone.com/it/2025/06/24/motogp/addio-a-francesco-zerbi-ha-segnato-20-anni-di-successi-come-presidente-fmi-e-fim</ref> | Dirixente deportivu (1932–2025) ♂ | [[dirixente deportivu]] | | [[Italia]] | | | 0 |- | [[:d:Q15809611|Q15809611]] | [[Ficheru:Feya Faku, Oslo Jazzfestival 2017.jpg|center|128px]] | [[Feya Faku]] | 1962-06-06<ref name="ref_bd7d074514f6aa63ae9c9359d3b087cc">''[[:d:Q504063|Discogs]]''</ref> | 2025-06-23<ref name="ref_9c34219a085446a94b78623bc43a0828">https://www.snl24.com/dailysun/celebs/renowned-south-african-jazz-trumpeter-fezile-feya-faku-dies-while-on-tour-in-switzerland-20250623</ref> | trompetista sudafricanu | [[trompetista]]<br/>[[compositor]] | | [[Sudáfrica]] | | | 3 |- | [[:d:Q1895312|Q1895312]] | [[Ficheru:Margit Palme 2022 BHO-0624.jpg|center|128px]] | [[Margit Palme]] | 1939-08-11<ref name="ref_3da6e6faac31c53551fe1fa2c88a220a">''[[:d:Q41640909|Artists of the World Online]]''</ref> | 2025-06-23<ref name="ref_e1b9c831f35b9c8c5aaffc4386dee9fe">https://www.nachrichten.at/kultur/kuenstlerin-margit-palme-starb-im-alter-von-85-jahren;art16,4062860</ref> | pintora austriaca | [[grabador]] | | [[Austria]] | [[Amstetten]] | [[Linz]] | 5 |- | [[:d:Q20016440|Q20016440]] | | [[Adolfo Olivares]] | 1943<br/>1940-12-20 | 2025-06-23<ref name="ref_567cfee76d8b3b61ed077c8279fa9d72">https://www.biobiochile.cl/noticias/deportes/futbol/universidad-de-chile/2025/06/23/amp/fallece-a-los-84-anos-adolfo-olivares-excrack-de-la-u-fue-campeon-con-los-azules-y-the-strongest.shtml</ref> | futbolista chilenu | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[Chile]] | [[Ocoa]] | [[Quillota]] | 3 |- | [[:d:Q3124111|Q3124111]] | | [[Gérard Lefranc]] | 1935-05-07 | 2025-06-23<ref name="ref_c1c9efe13c360434a0404b5fa5469dee">https://www.lavoixdunord.fr/1599278/article/2025-06-24/figure-du-carnaval-de-dunkerque-gerard-lefranc-alias-le-geant-vert-nous-quittes</ref> | xugador d&#39;esgrima francés | [[xugador d'esgrima]] | | [[Francia]] | [[Calais]] | | 7 |- | [[:d:Q320726|Q320726]] | [[Ficheru:Mick Ralphs - Bad Company - 1976.jpg|center|128px]] | [[Mick Ralphs]] | 1944-03-31<ref name="ref_bd7d074514f6aa63ae9c9359d3b087cc">''[[:d:Q504063|Discogs]]''</ref><ref name="ref_d845be5da2ad8079a2612921776bfd32">''[[:d:Q105192847|MAK]]''</ref> | 2025-06-23<ref name="ref_8b4fdd5b57d88b4b6d5d01db3de6a727">https://www.rollingstone.com/music/music-news/mick-ralphs-guitarist-bad-company-mott-the-hoople-dead-1235370273/</ref> | [[Músicu|músicu]], guitarrista, [[Compositor de cantares|compositor de cantares]] (1944–2025) ♂; member of Mott the Hoople, Bad Company | [[músicu]]<br/>[[guitarrista]]<br/>[[compositor de cantares]] | | [[Reinu Xuníu]] | [[Stoke Lacy]]<ref name="ref_b242999d160c8efaed3ec14c79ae7e32">''[[:d:Q15241312|Google Freebase Data Dump]]''</ref> | | 15 |- | [[:d:Q3531869|Q3531869]] | | [[Dilip Doshi]] | 1947-12-22 | 2025-06-23 | xugador de críquet indiu | [[xugador de críquet]] | | [[India]] | [[Rajkot]] | [[Londres]] | 7 |- | [[:d:Q4346217|Q4346217]] | [[Ficheru:Parfenov Iu V 2022.jpg|center|128px]] | [[Yuriy Parfenov]] | 1946-01-19 | 2025-06-23 | compositor rusu | [[compositor]] | | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Rusia]] | [[Ufimsky District]] | | 4 |- | [[:d:Q60462440|Q60462440]] | | [[Tolya Stoitsova]] | | 2025-06-23 | psicóloga búlgara | [[psicólogu]]<br/>[[profesor universitariu]] | | [[Bulgaria]] | [[Sofía]] | | 1 |- | [[:d:Q719865|Q719865]] | | [[John Clark]] | 1941-03-13 | 2025-06-23<ref name="ref_3cecfc58c8d49b26375ffaa8c05129d2">https://www.glasgowworld.com/news/celtic-legend-and-lisbon-lion-john-clark-dies-aged-84-5189346</ref> | [[Xugador de fútbol|futbolista]], entrenador de fútbol (1941–2025) ♂ | [[Xugador de fútbol|futbolista]]<br/>[[entrenador de fútbol]] | | [[Reinu Xuníu]] | [[Bellshill]] | | 11 |- | [[:d:Q791479|Q791479]] | [[Ficheru:BauerMiklós.jpg|center|128px]] | [[Miklós Bauer]] | 1929-12-08 | 2025-06-23<ref name="ref_645ce97bd1b0a4d5fe75623acf2fceb8">https://pte.hu/hu/hirek/gyaszhir-elhunyt-dr-bauer-miklos</ref> | médicu húngaru | [[médicu]]<br/>[[otorrinolaringólogu]] | [[rector]]<br/>[[caderalgu d'universidá]] | [[Hungría]] | [[Pápa]] | | 2 |- | [[:d:Q7933751|Q7933751]] | | [[Virgil C. Smith]] | 1947-07-04 | 2025-06-23 | políticu estauxunidense | [[abogáu]]<br/>[[políticu]]<br/>[[xuez]] | [[miembru de la Cámara de Representantes de Michigan]]<br/>[[senador de Michigan]] | [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] | [[Detroit]] | | 3 |- | [[:d:Q10409543|Q10409543]] | | [[Dudley Lewis]] | 1962-11-17<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | 2025-06-22<ref name="ref_76dad8d7f60e2f12f1f9650a3d1f5c62">https://www.bbc.com/sport/football/articles/c4g83k9v3x0o</ref> | futbolista británicu | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[Reinu Xuníu]]<br/>[[Gales]] | [[Abertawe|Swansea]] | | 4 |- | [[:d:Q105445874|Q105445874]] | | [[Antonio Troncoso de Castro]] | 1933 | 2025-06-22 | Militar, prosecutor, [[Abogáu|abogáu]] (1933–2025) ♂ | [[militar]]<br/>[[prosecutor]]<br/>[[abogáu]] | | [[España]] | [[Ponteareas]] | | 1 |- | [[:d:Q12275084|Q12275084]] | [[Ficheru:Ventsislav Lakov (41NS).png|center|128px]] | [[Ventsislav Lakov]] | 1962-02-28<ref name="ref_e70901d715650af758fc45920b9e2e61">''[[:d:Q115807831|Strazha.bg]]''</ref> | 2025-06-22 | Políticu, member of the Bulgarian National Assembly, member of the Bulgarian National Assembly (1962–2025) ♂ | [[políticu]] | [[member of the Bulgarian National Assembly]]<ref name="ref_e70901d715650af758fc45920b9e2e61">''[[:d:Q115807831|Strazha.bg]]''</ref> | [[Bulgaria]] | [[Sofía]]<ref name="ref_e70901d715650af758fc45920b9e2e61">''[[:d:Q115807831|Strazha.bg]]''</ref> | [[Sofía]] | 1 |- | [[:d:Q123965509|Q123965509]] | | [[Gúlaysha Esemuratova]] | 1930-02-18 | 2025-06-22 | [[Escritor|escritor]] (1930–2025) ♀ | [[escritor]] | | | [[Shimbay District]] | | 2 |- | [[:d:Q125792248|Q125792248]] | | [[Юрий Валентинович Ковальский]] | 1954-04-07 | 2025-06-22<ref name="ref_5e695a970843a3c56463d2085a70a16e">https://sport25.pro/post/ne-stalo-yuriya-kovalskogo-legendy-primorskogo-lucha</ref> | [[Xugador de fútbol|futbolista]] (1954–2025) ♂ | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Rusia]] | | | 2 |- | [[:d:Q1275535|Q1275535]] | [[Ficheru:Denis Lathoud 20150426.jpg|center|128px]] | [[Denis Lathoud]] | 1966-01-13 | 2025-06-22<ref name="ref_f70104162102fdb779c18aa12cc046b3">https://www.franceinfo.fr/sports/handball/handball-denis-lathoud-figure-emblematique-des-barjots-est-mort-a-l-age-de-59-ans_7330398.html</ref><ref name="ref_e85d3f6d8abadbb2a2f54f75050d07ff">https://www.lemonde.fr/sport/article/2025/06/22/denis-lathoud-champion-du-monde-de-handball-en-1995-avec-les-barjots-est-mort-a-59-ans_6615289_3242.html</ref> | Entrenador de balonmano, xugador de balonmano (1966–2025) ♂ | [[entrenador de balonmano]]<br/>[[xugador de balonmano]] | | [[Francia]] | [[Lyon]] | | 14 |- | [[:d:Q18538963|Q18538963]] | | [[Mircea Chistruga]] | 1948-02-06 | 2025-06-22 | Realizador (1948–2025) ♂ | [[realizador]] | | | [[Sculeni]] | [[Quixináu]] | 2 |- | [[:d:Q326918|Q326918]] | | [[Aki Aleong]] | 1934-12-19<ref name="ref_bd7d074514f6aa63ae9c9359d3b087cc">''[[:d:Q504063|Discogs]]''</ref> | 2025-06-22<ref name="ref_02c5f4eb93d3d2f20cf684c2b4287607">https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/aki-aleong-dead-braddock-missing-in-action-1236298214/</ref> | actor estauxunidense | [[cantante]]<br/>[[cantautor]]<br/>[[compositor]]<br/>[[actor de teatru]]<br/>[[actor de cine]]<br/>[[actor de televisión]]<br/>[[guionista]]<br/>[[productor de cine]]<br/>[[productor musical]]<br/>[[direutor de cine]] | | [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]]<br/>[[Trinidá y Tobagu]] | [[Puertu España]] | [[Sylmar]] | 15 |- | [[:d:Q3920476|Q3920476]] | | [[Radim Gavrilovich Garetsky]] | 1928-12-07 | 2025-06-22<ref name="ref_f806fbd5a140c3fbba1b3eda0d47c0c4">https://t.me/nashaniva/101120</ref> | xeólogu bielorrusu | [[xeólogu]]<br/>[[profesor universitariu]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref> | | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Bielorrusia]] | [[Minsk]] | | 4 |- | [[:d:Q4240003|Q4240003]] | [[Ficheru:Grigiry Kreidlin.jpg|center|128px]] | [[N. G. Semenova]] | 1946-05-22<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref> | 2025-06-22 | Llingüista, [[Profesor universitariu|profesor universitariu]] (1946–2025) ♂ | [[llingüista]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref><br/>[[profesor universitariu]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref> | | [[Xunión Soviética]]<br/>[[Rusia]] | [[Moscú]] | | 2 |- | [[:d:Q594368|Q594368]] | [[Ficheru:Arnaldo Pomodoro 1975.jpg|center|128px]] | [[Arnaldo Pomodoro]] | 1926-06-23<ref name="ref_7e3f22ab449fa161bd6ffd2d97a51d26">''[[:d:Q17299517|RKDartists]]''</ref><ref name="ref_dadff4469a29bd10ad8673a6129ce206">''[[:d:Q3362041|Kunstindeks Danmark]]''</ref><ref name="ref_ff87f21c3027c8da6dacea31084d328e">''[[:d:Q29861311|SNAC]]''</ref><ref name="ref_2bba1fd90a13fa990d128a03df7a1982">''[[:d:Q237227|Brockhaus Enzyklopädie]]''</ref><ref name="ref_4dc0379f5d50e5bd2eba302a799f4a54">https://hedendaagsesieraden.nl/2020/08/21/arnaldo-pomodoro/</ref> | 2025-06-22 | [[Escultor|escultor]], arquiteutu, [[Ilustrador|ilustrador]], diseñador de xoyes, [[Profesor universitariu|profesor universitariu]], artista visual (1926–2025) ♂; Praemium Imperiale, Caballeru de la Gran Cruz de la Orde al Méritu de la República Italiana, Premio Campigna; member of Accademia di San Luca | [[escultor]]<ref name="ref_4dc0379f5d50e5bd2eba302a799f4a54">https://hedendaagsesieraden.nl/2020/08/21/arnaldo-pomodoro/</ref><br/>[[arquiteutu]]<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref><ref name="ref_4dc0379f5d50e5bd2eba302a799f4a54">https://hedendaagsesieraden.nl/2020/08/21/arnaldo-pomodoro/</ref><br/>[[ilustrador]]<br/>[[diseñador de xoyes]]<ref name="ref_4dc0379f5d50e5bd2eba302a799f4a54">https://hedendaagsesieraden.nl/2020/08/21/arnaldo-pomodoro/</ref><br/>[[profesor universitariu]]<ref name="ref_4dc0379f5d50e5bd2eba302a799f4a54">https://hedendaagsesieraden.nl/2020/08/21/arnaldo-pomodoro/</ref><br/>[[artista visual]]<ref name="ref_85fda8598dc3712164f4083162ceede7">http://kmska.be/collection/work/data/qg4nl8</ref> | | [[Italia]]<ref name="ref_e005aacb6eff9a8519540a4fbce23ed6">''[[:d:Q73268604|coleición en llinia del Muséu d'Arte Modernu de Nueva York]]''</ref><ref name="ref_4dc0379f5d50e5bd2eba302a799f4a54">https://hedendaagsesieraden.nl/2020/08/21/arnaldo-pomodoro/</ref> | [[Morciano di Romagna]]<ref name="ref_4dc0379f5d50e5bd2eba302a799f4a54">https://hedendaagsesieraden.nl/2020/08/21/arnaldo-pomodoro/</ref> | [[Milán]] | 19 |- | [[:d:Q6211119|Q6211119]] | | [[Joe Marinelli]] | 1957-01-21 | 2025-06-22<ref name="ref_2f8ed3edb8bf337ca77c20660600af11">https://www.hollywoodreporter.com/tv/tv-news/joe-marinelli-dead-bunny-tagliatti-santa-barbara-1236298496/</ref> | actor estauxunidense | [[actor]]<br/>[[actor de televisión]] | | [[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] | | | 2 |- | [[:d:Q669385|Q669385]] | [[Ficheru:Franco Testa.jpg|center|128px]] | [[Franco Testa]] | 1938-02-07 | 2025-06-22<ref name="ref_e62d12facc97146e25e9a3751c6b7730">https://www.tuttobiciweb.it/article/2025/06/22/1750591317/cycling-olympics-sports-history?lang=en</ref> | ciclista italianu | [[ciclista]] | | [[Italia]] | [[Padua]] | [[Treviso]]<ref name="ref_696d057b2d8cb2bb1ccd93a728087a93">https://www.trevisotoday.it/attualita/franco-testa-funerali-mogliano-veneto-22-giugno-2025.html</ref> | 16 |- | [[:d:Q71828346|Q71828346]] | [[Ficheru:Georg Klimbacher & Beate Ritter 2015.jpg|center|128px]] | [[Beate Ritter]] | 1983-12-19<ref name="ref_1cb536d2ad23d12508fe87095554a3c1">https://wien.orf.at/stories/3310582/</ref> | 2025-06-22<ref name="ref_1cb536d2ad23d12508fe87095554a3c1">https://wien.orf.at/stories/3310582/</ref> | cantante d&#39;ópera austriaca | [[cantante d'ópera]] | | [[Austria]] | [[Grieskirchen]] | | 2 |- | [[:d:Q75255|Q75255]] | | [[Gerardo Chávez]] | 1937-11-16<ref name="ref_674a74a384b697a26f8ef0670018566d">http://es.artprice.com/artista/5502/gerardo-chavez</ref><ref name="ref_7e3f22ab449fa161bd6ffd2d97a51d26">''[[:d:Q17299517|RKDartists]]''</ref><ref name="ref_f2f0aa52e0fdec4251a5f348c10c4542">''[[:d:Q107456632|The Fine Art Archive]]''</ref> | 2025-06-22<ref name="ref_fcf1c522985bd96e373c1765bdf061d8">https://peru21.pe/cultura/fallecio-gerardo-chavez-maestro-peruano-pintor-escultor-arte-plastico/</ref> | [[Artista|artista]], [[Pintor|pintor]] (1937–2025) ♂; Gran Oficial de la Orde El Sol del Perú | [[artista]]<ref name="ref_fd121e565824ba092adcbc527d282123">''[[:d:Q36578|Gemeinsame Normdatei]]''</ref><br/>[[pintor]]<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref><ref name="ref_f2f0aa52e0fdec4251a5f348c10c4542">''[[:d:Q107456632|The Fine Art Archive]]''</ref> | | [[Perú]] | [[Trujillo (Perú)|Trujillo]]<ref name="ref_6d773ec49ef96ffaa2f8c52ee4c328e9">https://andina.pe/agencia/noticia-fallecio-artista-plastico-trujillano-gerardo-chavez-a-los-88-anos-1034494.aspx</ref> | [[Trujillo (Perú)|Trujillo]]<ref name="ref_c8cccbec90bafcaaffaebb0514c488db">http://www.laindustria.pe/nota/27823-fallece-gerardo-chvez-maestro-de-la-plstica-peruana-a-los-87-aos-en-trujillo</ref> | 6 |- | [[:d:Q100259732|Q100259732]] | | [[أحمد أبو سليم]] | 1965-12-14 | 2025-06-21<ref name="ref_102460e9f3264456e8f1f7a0eba31db7">''[[:d:Q199700|Wikipedia n'árabe]]''</ref> | [[Poeta|poeta]] (1965–2025) ♂ | [[poeta]] | | | | | 1 |- | [[:d:Q112054516|Q112054516]] | | [[Raïssa Gbédji]] | | 2025-06-21<ref name="ref_54868216686b6eac9781a73f44dfee7c">https://www.rfi.fr/fr/afrique/20250622-b%C3%A9nin-d%C3%A9c%C3%A8s-de-la-journaliste-et-ancienne-correspondante-de-rfi-%C3%A0-cotonou-ra%C3%AFssa-gbedji</ref> | [[Periodista|periodista]], [[Cantante|cantante]] (†2025) ♀ | [[periodista]]<ref name="ref_ef06f33ff01e97f06a73612776a4e930">https://www.jeuneafrique.com/165655/societe/cinq-femmes-puissantes-raessa-gb-dji-5-5/</ref><br/>[[cantante]] | | [[Benín]] | | [[Lyon]]<ref name="ref_54868216686b6eac9781a73f44dfee7c">https://www.rfi.fr/fr/afrique/20250622-b%C3%A9nin-d%C3%A9c%C3%A8s-de-la-journaliste-et-ancienne-correspondante-de-rfi-%C3%A0-cotonou-ra%C3%AFssa-gbedji</ref> | 5 |- | [[:d:Q112422549|Q112422549]] | | [[Juanito Márquez]] | 1929-07-04<ref name="ref_cb1905846220c8b3ef4626d00ea5b156">https://www.diariolasamericas.com/cultura/muere-miami-juanito-marquez-leyenda-la-musica-cubana-n5378034</ref> | 2025-06-21<ref name="ref_cb1905846220c8b3ef4626d00ea5b156">https://www.diariolasamericas.com/cultura/muere-miami-juanito-marquez-leyenda-la-musica-cubana-n5378034</ref> | [[Músicu|músicu]], guitarrista, lletrista, productor, [[Compositor|compositor]], [[Productor musical|productor musical]] (1929–2025) ♂; member of Orquesta Avilés, Orquesta Riverside | [[músicu]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref><br/>[[guitarrista]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref><br/>[[lletrista]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref><br/>[[productor]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref><br/>[[compositor]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref><br/>[[productor musical]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref> | | [[Cuba]]<br/>[[Estaos Xuníos d'América|Estaos Xuníos]] | [[Holguín]]<ref name="ref_cb1905846220c8b3ef4626d00ea5b156">https://www.diariolasamericas.com/cultura/muere-miami-juanito-marquez-leyenda-la-musica-cubana-n5378034</ref><ref name="ref_bceeac6df80a59078f64c9d1a0c0189d">https://worldwidecubanmusic.com/2015/05/29/juanito-marquez-la-musica-su-vida/</ref> | [[Miami]]<ref name="ref_cb1905846220c8b3ef4626d00ea5b156">https://www.diariolasamericas.com/cultura/muere-miami-juanito-marquez-leyenda-la-musica-cubana-n5378034</ref> | 0 |- | [[:d:Q11720889|Q11720889]] | [[Ficheru:Jaroslaw Klejnocki.jpg|center|128px]] | [[Jarosław Klejnocki]] | 1963-10-07<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref> | 2025-06-21<ref name="ref_f7ee979f61b25a451d8b56d4aa13af3a">https://tvn24.pl/tvnwarszawa/srodmiescie/jaroslaw-klejnocki-nie-zyje-pisarz-zmarl-w-wieku-61-lat-st8522443</ref> | poeta polacu | [[poeta]]<br/>[[escritor]]<ref name="ref_bd85db1f31ecc4d4218c3c9d35a8b2e1">''[[:d:Q23833686|Catalog of the German National Library]]''</ref><br/>[[críticu lliterariu]]<ref name="ref_bd85db1f31ecc4d4218c3c9d35a8b2e1">''[[:d:Q23833686|Catalog of the German National Library]]''</ref> | [[direutor de muséu]]<ref name="ref_bd85db1f31ecc4d4218c3c9d35a8b2e1">''[[:d:Q23833686|Catalog of the German National Library]]''</ref> | [[Polonia]]<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref><ref name="ref_bd85db1f31ecc4d4218c3c9d35a8b2e1">''[[:d:Q23833686|Catalog of the German National Library]]''</ref> | [[Varsovia]]<ref name="ref_bd85db1f31ecc4d4218c3c9d35a8b2e1">''[[:d:Q23833686|Catalog of the German National Library]]''</ref> | | 3 |- | [[:d:Q122917869|Q122917869]] | | [[Rafael Rufino Félix]] | 1929-01-09 | 2025-06-21 | [[Escritor|escritor]], [[Poeta|poeta]] (1929–2025) ♂ | [[escritor]]<br/>[[poeta]] | | [[España]] | [[Mérida]]<ref name="ref_ed4d7d84f9ebed089e3a95fbd629c13a">https://www.hoy.es/culturas/muere-anos-poeta-emeritense-rufino-felix-morillon-20250622194443-nt.html</ref> | [[Mérida]] | 1 |} {{Wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref|2}} 1lqawk2i0aftbv7y3w8peprda4b1bs2 4 268890 4379274 4377792 2025-06-25T01:35:06Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379274 wikitext text/x-wiki <noinclude>__NOINDEX__</noinclude> Última anovación: {{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}. {{Wikidata list |sparql= SELECT ?item ?death_date { ?item p:P570/psv:P570 ?death_date_node . ?death_date_node wikibase:timeValue ?death_date . ?death_date_node wikibase:timePrecision ?timeprecision . ?item wdt:P31 wd:Q5. ?item wdt:P19*/wdt:P131* wd:Q3934. FILTER (?timeprecision > 8) # check that date precision is at least to the year FILTER (year(?death_date) = 2020) } ORDER BY ASC(?death_date) ?item |columns=item,P18,label,P569:Nacimientu,P570:Muerte,description:descripción,P106,P39,P27,P19,P20 |thumb=128 |autolist=fallback |summary=itemnumber |links=red |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! item ! imaxe ! label ! Nacimientu ! Muerte ! descripción ! ocupación ! cargu ! país de nacionalidá ! llugar de nacimientu ! llugar de fallecimientu |- | [[:d:Q107741351|Q107741351]] | | [[María Aurora Aragón Fernández]] | 1933-03-20<ref name="ref_cc734789ca9124261101b1b4e72c5438">https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=7720048</ref> | 2020-06-11<ref name="ref_cc734789ca9124261101b1b4e72c5438">https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=7720048</ref> | Filólogu, caderalgu d'universidá (1933–2020) ♀ | [[filólogu]] | [[caderalgu d'universidá]] | [[España]] | [[Avilés]] | |- | [[:d:Q126952975|Q126952975]] | | [[José Luis García García]] | 1941 | 2020 | [[Antropólogu|antropólogu]] (1941–2020) ♂ | [[antropólogu]] | | [[España]] | [[Bustiello (Mieres Extrarradio)|Bustiello]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q84493912|Q84493912]] | | [[Tino Fernández|Celestino Fernández]] | 1962<ref name="ref_7386d201d425827399744a8189f4c834">https://www.elcomercio.es/asturias/occidente/conmocion-danza-colombiana-20200121002026-ntvo.html</ref> | 2020-01-17<ref name="ref_7386d201d425827399744a8189f4c834">https://www.elcomercio.es/asturias/occidente/conmocion-danza-colombiana-20200121002026-ntvo.html</ref> | coreógrafu asturianu | [[coreógrafu]]<br/>[[actor de teatru]]<br/>[[baillarín]] | | [[España]] | [[Navia]]<ref name="ref_7386d201d425827399744a8189f4c834">https://www.elcomercio.es/asturias/occidente/conmocion-danza-colombiana-20200121002026-ntvo.html</ref> | [[Bogotá]]<ref name="ref_7386d201d425827399744a8189f4c834">https://www.elcomercio.es/asturias/occidente/conmocion-danza-colombiana-20200121002026-ntvo.html</ref> |- | [[:d:Q3069513|Q3069513]] | [[Ficheru:Fernando Morán 1985 (cropped).jpg|center|128px]] | [[Fernando Morán López]] | 1926-03-25<ref name="ref_dd086584c71aab481731c0b3c7f0260a">''[[:d:Q107343683|Munzinger Personen]]''</ref><ref name="ref_1e93266544e4566d8168bd71cbcd47a6">https://www.congreso.es/es/busqueda-de-diputados?p_p_id=diputadomodule&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&_diputadomodule_mostrarFicha=true&codParlamentario=36&idLegislatura=II&mostrarAgenda=false</ref> | 2020-02-19<ref name="ref_9ba900697859caa5c623e9e60e9eb271">https://www.ara.cat/politica/Mor-exministre-Exteriors-Fernando-Moran_0_2402159872.html</ref><ref name="ref_1033044e4782392b3eba1e47a3876a38">https://elpais.com/politica/2020/02/19/actualidad/1582101801_977844.html</ref><ref name="ref_49e78e32cbba09394029a2eb6b06d585">https://www.elmundo.es/espana/2020/02/19/5e4cf47afc6c83a6618b4688.html</ref><ref name="ref_fb501fdade8dcfa7e0deb8ab8c1b2e91">https://www.lavanguardia.com/politica/20200219/473657163478/fernando-moran.html</ref> | políticu, diplomáticu y escritor asturianu (1926–2020) | [[políticu]]<ref name="ref_c8461808178f24bf2b6e1ef9481ef75b">''[[:d:Q85301215|Members of the European Parliament]]''</ref><br/>[[diplomáticu]]<ref name="ref_1e93266544e4566d8168bd71cbcd47a6">https://www.congreso.es/es/busqueda-de-diputados?p_p_id=diputadomodule&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&_diputadomodule_mostrarFicha=true&codParlamentario=36&idLegislatura=II&mostrarAgenda=false</ref><br/>[[escritor]]<br/>[[profesor]]<ref name="ref_1e93266544e4566d8168bd71cbcd47a6">https://www.congreso.es/es/busqueda-de-diputados?p_p_id=diputadomodule&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&_diputadomodule_mostrarFicha=true&codParlamentario=36&idLegislatura=II&mostrarAgenda=false</ref> | [[conceyal del Conceyu de Madrid]]<br/>[[Permanent Representative of Spain to the United Nations]]<br/>[[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]]<ref name="ref_79b989cd0398ae79e12f2c72c49fce81">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Diputados/BusqForm?_piref73_1333155_73_1333154_1333154.next_page=/wc/fichaDiputado?idDiputado=36&idLegislatura=2</ref><br/>[[ministru de Rellaciones Esteriores d'España]]<br/>[[Diputáu al Parllamentu Européu|eurodiputáu]]<ref name="ref_c8461808178f24bf2b6e1ef9481ef75b">''[[:d:Q85301215|Members of the European Parliament]]''</ref><br/>[[miembru del Senáu español]]<ref name="ref_88a0c9fef106f1cc27acf6a1020dfff1">https://www.senado.es/web/composicionorganizacion/senadores/composicionsenado/fichasenador/index.html?id1=11872&legis=0</ref><br/>[[miembru del Senáu español]]<ref name="ref_de3a27eb4be2d9b45929ab08da806b1d">https://www.senado.es/web/composicionorganizacion/senadores/composicionsenado/fichasenador/index.html?id1=11872&legis=1&id2=l</ref> | [[España]] | [[Avilés]]<ref name="ref_1033044e4782392b3eba1e47a3876a38">https://elpais.com/politica/2020/02/19/actualidad/1582101801_977844.html</ref><ref name="ref_1e93266544e4566d8168bd71cbcd47a6">https://www.congreso.es/es/busqueda-de-diputados?p_p_id=diputadomodule&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&_diputadomodule_mostrarFicha=true&codParlamentario=36&idLegislatura=II&mostrarAgenda=false</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_9ba900697859caa5c623e9e60e9eb271">https://www.ara.cat/politica/Mor-exministre-Exteriors-Fernando-Moran_0_2402159872.html</ref><ref name="ref_fb501fdade8dcfa7e0deb8ab8c1b2e91">https://www.lavanguardia.com/politica/20200219/473657163478/fernando-moran.html</ref> |- | [[:d:Q87072653|Q87072653]] | | [[Gonzalo Cerezo Barredo]] | 1926-03-07<ref name="ref_94532cc0fe0e3001908c92c71c521395">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2825120%29.NDIP.</ref> | 2020-03-19 | periodista, escritor y políticu asturianu (1926–2020) | [[políticu]]<ref name="ref_94532cc0fe0e3001908c92c71c521395">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2825120%29.NDIP.</ref><br/>[[escritor]] | [[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_94532cc0fe0e3001908c92c71c521395">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2825120%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Villaviciosa]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q16297824|Q16297824]] | | [[Rafael Biempica]] | 1937-05-02<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | 2020-03-21<ref name="ref_ecc01967af5c134e8cfdf980df91c855">https://www.elcomercio.es/sporting/sporting-fallece-rafael-biempica-exfutbolista-20200321110126-nt.html</ref> | futbolista asturianu (1937–2020) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_ecc01967af5c134e8cfdf980df91c855">https://www.elcomercio.es/sporting/sporting-fallece-rafael-biempica-exfutbolista-20200321110126-nt.html</ref> | [[Xixón]] |- | [[:d:Q5939998|Q5939998]] | | [[José García González]] | 1938-07-25<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref> | 2020-03-23<ref name="ref_a5747acb2615028f0a276532e00087fa">https://www.lavozdeasturias.es/noticia/asturias/2020/03/23/fallece-exconsejero-salud-jose-garcia/00031584990331332230434.htm</ref> | médicu y políticu asturianu (1938–2020) | [[políticu]]<br/>[[psiquiatra]]<br/>[[médicu]]<br/>[[neurólogu]] | | [[España]] | [[La Vega'l Rei]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_5a17f85be120b05bd621ce23962752cb">https://esquelasdeasturias.com/fallecidos/jose-garcia-gonzalez-2_99232/esquelas/#</ref> |- | [[:d:Q126721972|Q126721972]] | | [[Elvira López Panadero]] | 1922<ref name="ref_60224113950d0ef01548928f294c300f">https://elpais.com/espana/2020-03-26/muere-la-madre-de-jose-maria-aznar-a-los-98-anos.html</ref> | 2020-03-26<ref name="ref_60224113950d0ef01548928f294c300f">https://elpais.com/espana/2020-03-26/muere-la-madre-de-jose-maria-aznar-a-los-98-anos.html</ref> | Person (1922–2020) ♀; spouse of Manuel Aznar Acedo | | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_df8f2bbbbb909ab949b3b75226061a05">https://www.geni.com/people/Elvira-L%C3%B3pez-Valdivieso/6000000016650504517</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_60224113950d0ef01548928f294c300f">https://elpais.com/espana/2020-03-26/muere-la-madre-de-jose-maria-aznar-a-los-98-anos.html</ref> |- | [[:d:Q88866458|Q88866458]] | | [[Jésus Gayoso Rey]] | 1971-04-26<ref name="ref_083ca29d4ba7882dd109a596521d2294">https://actualidadriojabaja.com/asi-era-jesus-gayoso-teniente-coronel-fallecido-con-coronavirus-en-logrono/</ref> | 2020-03-27<ref name="ref_834b8268fca550ebc28648d4bdb7bf44">https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/03/27/fallece-gallego-jesus-gayoso-jefe-gar-guardia-civil/00031585329105524756951.htm</ref> | guardia civil asturianu (1971–2020) | [[guardia civil]]<ref name="ref_834b8268fca550ebc28648d4bdb7bf44">https://www.lavozdegalicia.es/noticia/sociedad/2020/03/27/fallece-gallego-jesus-gayoso-jefe-gar-guardia-civil/00031585329105524756951.htm</ref><br/>[[profesor d'educación física]]<ref name="ref_083ca29d4ba7882dd109a596521d2294">https://actualidadriojabaja.com/asi-era-jesus-gayoso-teniente-coronel-fallecido-con-coronavirus-en-logrono/</ref> | | [[España]] | [[Mieres]]<ref name="ref_083ca29d4ba7882dd109a596521d2294">https://actualidadriojabaja.com/asi-era-jesus-gayoso-teniente-coronel-fallecido-con-coronavirus-en-logrono/</ref> | [[Logroño]]<ref name="ref_24e14736671dcc018593e3ab7e38335a">https://www.infodefensa.com/es/2020/03/28/noticia-fallece-guardia-civil-victima-coronavirus.html</ref><ref name="ref_ce13261f0f4c86ec97824d710f5ff42c">https://www.elnortedecastilla.es/nacional/muere-jefe-elite-guardia-civil-coronavirus-20200327183735-ntrc.html</ref> |- | [[:d:Q89278617|Q89278617]] | | [[José Luis González Novalín]] | 1929-01-06<ref name="ref_3ecdc2f105ee989748df6bda8a23c68f">https://www.vidanuevadigital.com/2020/03/27/fallece-por-coronavirus-jose-luis-gonzalez-novalin-ex-rector-de-la-iglesia-espanola-de-montserrat-en-roma/</ref> | 2020-03-27<ref name="ref_3ecdc2f105ee989748df6bda8a23c68f">https://www.vidanuevadigital.com/2020/03/27/fallece-por-coronavirus-jose-luis-gonzalez-novalin-ex-rector-de-la-iglesia-espanola-de-montserrat-en-roma/</ref> | sacerdote ya historiador asturianu (1929-2020) | [[sacerdote católicu]]<br/>[[historiador]] | | [[España]] | [[Tresali (parroquia)|Tresali]]<ref name="ref_28e19881840a94ff811cc09af96bcc30">''[[:d:Q750403|Biblioteca Nacional d'España]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_3ecdc2f105ee989748df6bda8a23c68f">https://www.vidanuevadigital.com/2020/03/27/fallece-por-coronavirus-jose-luis-gonzalez-novalin-ex-rector-de-la-iglesia-espanola-de-montserrat-en-roma/</ref> |- | [[:d:Q108069973|Q108069973]] | | [[Juan Sebastián]] | | 2020-04 | [[Cantante|cantante]], [[Compositor|compositor]], [[Productor musical|productor musical]] (†2020) ♂; Gaviota "Corneta" | [[cantante]]<br/>[[compositor]]<br/>[[productor musical]] | | [[España]] | [[Principáu d'Asturies]] | |- | [[:d:Q98276870|Q98276870]] | [[Ficheru:JoseLuisDH.jpg|center|128px]] | [[José Luis Díaz Hevia]] | 1927<ref name="ref_a9348aab975e3dab9a159e576477b30b">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-anos-jose-20200416000735-ntvo.html</ref> | 2020-04-15<ref name="ref_a9348aab975e3dab9a159e576477b30b">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-anos-jose-20200416000735-ntvo.html</ref> | [[Xerente xeneral|xerente xeneral]] (1927–2020) ♂; member of Catholic Action, [[Fundación Foru Xovellanos del Principáu d'Asturies]] | [[xerente xeneral]] | | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_a9348aab975e3dab9a159e576477b30b">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-anos-jose-20200416000735-ntvo.html</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_a9348aab975e3dab9a159e576477b30b">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-anos-jose-20200416000735-ntvo.html</ref> |- | [[:d:Q93094638|Q93094638]] | | [[Javi Guerrero]] | 1967<ref name="ref_a2b9bd97878b61b6ad3f7b1ef30dc9c7">http://listocomics.com/javi-guerrero-1967-2020/</ref> | 2020-05-01<ref name="ref_44f5d701c2ddb58f7b790602b9c99e9a">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-ilustrador-humorista-20200501000955-ntvo.html</ref> | Historietista, peluqueru (1967–2020) ♂ | [[historietista]]<br/>[[peluqueru]] | | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_74fbaeaea9cb5b4696df8044c895ded6">https://www.lavozdeasturias.es/noticia/cultura/2018/06/17/genialidad-humor-bestia-ninos-politicamente-incorrectos/00031529262036356800483.htm</ref> | |- | [[:d:Q3845484|Q3845484]] | [[Ficheru:En el Sánchez Pizjuan el 15-11-1961.jpg|center|128px]] | [[Marcelo Campanal]] | 1932-02-13 | 2020-05-25<ref name="ref_5ead184cd9401efdcf72a7ebeb052d3d">https://www.lne.es/aviles/2020/05/25/muere-87-anos-marcelo-campanal/2639858.html</ref> | futbolista asturianu (1932–2020) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Avilés]]<ref name="ref_5ead184cd9401efdcf72a7ebeb052d3d">https://www.lne.es/aviles/2020/05/25/muere-87-anos-marcelo-campanal/2639858.html</ref> |- | [[:d:Q5854393|Q5854393]] | | [[José Ramón Pérez Ornia]] | 1946 | 2020-06-12<ref name="ref_8138b782e38931f3bd840b6a0217e26f">https://www.elcomercio.es/culturas/fallece-jose-ramon-perez-ornia-20200612100111-nt.html</ref><ref name="ref_70f82e680d51ecce73be5f46fadaafd5">https://www.panoramaaudiovisual.com/2020/06/12/fallece-jose-ramon-perez-ornia-todo-un-referente-academico-televisivo/</ref><ref name="ref_9a8c66947c2757e726a4b6aea3f1f779">https://www.ultimahora.es/noticias/sociedad/2020/06/12/1172705/muere-periodista-jose-ramon-perez-ornia.html</ref><ref name="ref_4124c3090f29edb287d64f3db5349493">https://www.lavozdeasturias.es/noticia/asturias/2020/06/12/fallecejose-ramon-perez-ornia-primer-director-tpa/00031591954178197899237.htm</ref> | periodista asturianu (1946–2020) | [[periodista]]<br/>[[profesor universitariu]]<ref name="ref_b775d25583d9078b96c0f9ce323ac369">https://www.academiatv.es/bio/perez-ornia-jose-ramon/#.XuODpy3FSfU</ref><br/>[[editing staff]]<ref name="ref_b775d25583d9078b96c0f9ce323ac369">https://www.academiatv.es/bio/perez-ornia-jose-ramon/#.XuODpy3FSfU</ref> | [[direutor xeneral de Comunicación del Gobiernu d'España]]<ref name="ref_3dc92addecba5ce077a2de3512388053">https://elpais.com/diario/1994/08/05/espana/776037614_850215.html</ref><br/>[[direición xeneral]] | [[España]] | [[La Pola Siero]] | [[Xixón]]<ref name="ref_70f82e680d51ecce73be5f46fadaafd5">https://www.panoramaaudiovisual.com/2020/06/12/fallece-jose-ramon-perez-ornia-todo-un-referente-academico-televisivo/</ref><ref name="ref_9a8c66947c2757e726a4b6aea3f1f779">https://www.ultimahora.es/noticias/sociedad/2020/06/12/1172705/muere-periodista-jose-ramon-perez-ornia.html</ref> |- | [[:d:Q9058206|Q9058206]] | | [[Pepe'l Ferreiro]] | 1942-03-31 | 2020-06-13<ref name="ref_ad4d00943115d631cee457f9f2d0cc83">https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/falece-jose-maria-naveiras-escanlar-gran-defensor-do-galego-asturias/20200614103449099538.html</ref> | etnógrafu asturianu (1942–2020) | [[etnógrafu]]<br/>[[ferreru]] | | [[España]] | [[Grandas de Salime]] | [[Miranda]] |- | [[:d:Q5865054|Q5865054]] | | [[Francisco Alonso-Fernández]] | 1924-02-13<ref name="ref_f281abe605f5414f34ff0b3d94ee44cd">https://elpais.com/sociedad/2020-06-28/muere-francisco-alonso-fernandez-referente-de-la-psiquiatria-espanola-del-siglo-xx.html</ref> | 2020-06-28<ref name="ref_f281abe605f5414f34ff0b3d94ee44cd">https://elpais.com/sociedad/2020-06-28/muere-francisco-alonso-fernandez-referente-de-la-psiquiatria-espanola-del-siglo-xx.html</ref> | médicu siquiatra, neurólogu y psicólogu asturianu (1924–2020) | [[psiquiatra]]<br/>[[neurólogu]]<br/>[[psicólogu]]<br/>[[profesor universitariu]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Madrid]]<ref name="ref_f281abe605f5414f34ff0b3d94ee44cd">https://elpais.com/sociedad/2020-06-28/muere-francisco-alonso-fernandez-referente-de-la-psiquiatria-espanola-del-siglo-xx.html</ref> |- | [[:d:Q23663044|Q23663044]] | | [[José Manuel Feito]] | 1934-08-28<ref name="ref_fb3b3c7052a461af7fa344a71173b11e">https://www.lne.es/tags/jose-manuel-feito.html</ref> | 2020-06-29<ref name="ref_8ab9b0de45008ff54efbffd025ff73ba">https://www.elcomercio.es/aviles/fallece-jose-manuel-20200629161456-nt.html</ref> | sacerdote, etnógrafu y ceramista asturianu (1934–2020) | [[sacerdote]]<br/>[[etnólogu]]<br/>[[profesor]]<ref name="ref_8ab9b0de45008ff54efbffd025ff73ba">https://www.elcomercio.es/aviles/fallece-jose-manuel-20200629161456-nt.html</ref> | | [[España]] | [[La Pola Somiedo (parroquia)|La Pola Somiedo]]<ref name="ref_8ab9b0de45008ff54efbffd025ff73ba">https://www.elcomercio.es/aviles/fallece-jose-manuel-20200629161456-nt.html</ref> | [[Avilés]]<ref name="ref_03f32dd783ce98ed33e67d873a634cba">https://www.lne.es/aviles/2020/06/29/fallece-jose-manuel-feito-parroco/2653420.html</ref> |- | [[:d:Q98557794|Q98557794]] | | [[Jaime Álvarez-Buylla Menéndez]] | 1931-07-22<ref name="ref_e8ba0b8f0699c1c8466a1820a9ee5d56">https://www.elcomercio.es/oviedo/jaime-alvarez-buylla-fallece-oviedo-20200703093049-nt.html</ref> | 2020-07-02<ref name="ref_e8ba0b8f0699c1c8466a1820a9ee5d56">https://www.elcomercio.es/oviedo/jaime-alvarez-buylla-fallece-oviedo-20200703093049-nt.html</ref> | médicu asturianu (1931–2020) | [[médicu]] | | [[España]] | [[Uviéu (ciudá)|Uviéu]]<ref name="ref_29dd1fce61bd07afd6cba7ce67d558e9">https://www.lne.es/oviedo/2020/07/03/fallece-jaime-alvarez-buylla-traumatologo/2654948.html</ref> | [[Uviéu (ciudá)|Uviéu]]<ref name="ref_29dd1fce61bd07afd6cba7ce67d558e9">https://www.lne.es/oviedo/2020/07/03/fallece-jaime-alvarez-buylla-traumatologo/2654948.html</ref> |- | [[:d:Q5943095|Q5943095]] | | [[José María León Pérez]] | 1930-11-30 | 2020-07-19 | políticu asturianu | [[políticu]] | [[alcalde]] | [[España]] | [[Salinas]] | |- | [[:d:Q72195910|Q72195910]] | | [[Yolanda Huergo]] | 1971-05-30 | 2020-08-06<ref name="ref_7e038d827178b8e944539ba978490dc8">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-yolanda-huergo-portavoz-podemos-equo-gijon-20200806074534-nt.html</ref> | política asturiana (1971–2020) | [[políticu]] | [[Conceyal del Ayuntamientu de Xixón]] | [[España]] | [[Roces (Xixón)|Roces]]<ref name="ref_7e038d827178b8e944539ba978490dc8">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-yolanda-huergo-portavoz-podemos-equo-gijon-20200806074534-nt.html</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_7e038d827178b8e944539ba978490dc8">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-yolanda-huergo-portavoz-podemos-equo-gijon-20200806074534-nt.html</ref> |- | [[:d:Q111737634|Q111737634]] | [[Ficheru:Jaime Herrero (2).jpg|center|128px]] | [[Jaime Herrero]] | 1937-05-07 | 2020-08-14 | [[Artista|artista]] (1937–2020) ♂ | [[artista]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q98399535|Q98399535]] | [[Ficheru:Javier Novelle.jpg|center|128px]] | [[Francisco Javier Novelle Secades]] | 1950-08-15<ref name="ref_f70a62e5edb7d4a014c625e8f756ea20">https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/coruna/2020/08/14/fallece-javier-novelle-hombre-llevo-ciencia-calle-coruna/00031597420140255189913.htm</ref> | 2020-08-14<ref name="ref_f70a62e5edb7d4a014c625e8f756ea20">https://www.lavozdegalicia.es/noticia/coruna/coruna/2020/08/14/fallece-javier-novelle-hombre-llevo-ciencia-calle-coruna/00031597420140255189913.htm</ref> | profesor y divulgador asturianu (1950–2020) | [[profesor]]<br/>[[divulgador científicu]] | | [[España]] | [[Teberga]] | [[A Coruña]] |- | [[:d:Q131266340|Q131266340]] | | [[Pepa Ojanguren]] | 1951 | 2020-08-17<ref name="ref_86d4425c7c629a6119986deb4d1f5667">https://www.lne.es/oviedo/2020/08/18/fallece-69-anos-pepa-ojanguren-14384081.html</ref> | Diseñador de vestuariu (1951–2020) ♀ | [[diseñador de vestuariu]]<ref name="ref_bbfde331cd955547a681a5adee1c05dd">https://www.abc.es/cultura/teatros/abci-muere-69-anos-disenadora-vestuario-pepa-ojanguren-202008181635_noticia.html?ref=https://www.abc.es/cultura/teatros/abci-muere-69-anos-disenadora-vestuario-pepa-ojanguren-202008181635_noticia.html</ref> | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_86d4425c7c629a6119986deb4d1f5667">https://www.lne.es/oviedo/2020/08/18/fallece-69-anos-pepa-ojanguren-14384081.html</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_86d4425c7c629a6119986deb4d1f5667">https://www.lne.es/oviedo/2020/08/18/fallece-69-anos-pepa-ojanguren-14384081.html</ref> |- | [[:d:Q99336800|Q99336800]] | | [[José Antonio Lobato]] | 1956<ref name="ref_40a88b26b6c174dfb1e16ac87b41d35f">https://www.elnortedecastilla.es/culturas/fallece-jose-antonio-20200914192227-ntrc.html</ref> | 2020-09-14<ref name="ref_e9a5f96cd6b62a8d3f0e98e2c1982b95">https://www.heraldo.es/noticias/ocio-y-cultura/2020/09/14/fallece-el-actor-jose-antonio-lobato-fundador-del-grupo-de-teatro-margenj-1395293.html</ref> | actor asturianu | [[actor]] | | [[España]] | [[Soto Rei]]<ref name="ref_4e8ee016f4e27bf8d0a15d8aaa9e91b7">https://www.elconfidencial.com/cultura/2020-09-14/jose-antonio-lobato-muere-actor_2746963/</ref> | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q64785414|Q64785414]] | | [[José Pérez Álvarez]] | 1926-06-06 | 2020-09-17<ref name="ref_1eb982179b013daa8a926294164517dd">https://www.lne.es/suscriptor/oviedo-opinion/2020/09/21/adios-padre-perez/2685543.html</ref> | sacerdote asturianu | [[sacerdote católicu]] | [[parochus]]<br/>[[ensign]]<br/>[[military chaplain]]<br/>[[misioneru]] | [[España]] | [[Pousada de Rengos (parroquia)|Pousada de Rengos]] | [[Cali]] |- | [[:d:Q120096195|Q120096195]] | | [[Fausto Dopico Gutiérrez del Arroyo]] | 1944 | 2020-10-31 | Economista, [[Escritor|escritor]] (1944–2020) ♂ | [[economista]]<br/>[[escritor]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Santiago de Compostela]] |- | [[:d:Q20994175|Q20994175]] | | [[Alfredo Álvarez Lombardía|Alfredo Lombardía]] | 1941-05-17<ref name="ref_b0ea13fe25b9d11f4c4c636e6f4a8987">https://www.realoviedo.es/noticia/luto-por-el-fallecimiento-de-lombardia-y-herrera</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 2020-11-11<ref name="ref_91c133c6646d01800f92240aaf4b55af">https://www.elcomercio.es/deportes/futbol/fallece-historico-guardameta-lombardia-20201111182653-nt.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | futbolista asturianu | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Veguín]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_dfa87bae62a3d7c01a138bc7a8beeba3">http://esquelas.elcomercio.es/esquela/don-alfredo-alvarez-lombardia-50915.html</ref> |- | [[:d:Q102430666|Q102430666]] | | [[Senén Guillermo Molleda Valdés]] | 1936-11-08<ref name="ref_ca109bcff30b5c95dc5097353a0b152d">https://www.aacolegioinmaculada.es/noticias/1519_senen_guillermo_molleda_valdes_p_1954_alumno_distinguido_2010.html#.X8LVhWVKij4</ref> | 2020-11-25<ref name="ref_863b6d7ab7e477336cb4b703de88a237">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-senen-molleda-valdes-20201126000802-ntvo.html?ref=https:%2F%2Fwww.google.com%2F</ref> | [[Empresariu|empresariu]], publicista, columnista (1936–2020) ♂ | [[empresariu]]<br/>[[publicista]]<br/>[[columnista]] | | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_863b6d7ab7e477336cb4b703de88a237">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-senen-molleda-valdes-20201126000802-ntvo.html?ref=https:%2F%2Fwww.google.com%2F</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_863b6d7ab7e477336cb4b703de88a237">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-senen-molleda-valdes-20201126000802-ntvo.html?ref=https:%2F%2Fwww.google.com%2F</ref> |- | [[:d:Q5667265|Q5667265]] | | [[Reinerio Álvarez Saavedra]] | 1962-12-03 | 2020-11-28<ref name="ref_0e48a55b906323f9c1a4e921264dce91">https://www.elcomercio.es/politica/fallece-reinerio-alvarez-saavedra-exdiputado-popular-20201130141242-nt.html</ref><ref name="ref_0aaa5d087433e7d0147c0eedefbb29b2">https://esquelas.lne.es/esquela-reinerio-alvarez-saavedra/2994.html</ref> | políticu asturianu (1962–2020) | [[políticu]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_0aaa5d087433e7d0147c0eedefbb29b2">https://esquelas.lne.es/esquela-reinerio-alvarez-saavedra/2994.html</ref> |- | [[:d:Q2878251|Q2878251]] | [[Ficheru:Marino Gomez-Santos.jpg|center|128px]] | [[Marino Gómez-Santos]] | 1930-10-28<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 2020-12-09<ref name="ref_4b4f70bc6dfa0c958456862705108a35">https://www.abc.es/cultura/abci-adios-marino-gomez-santos-casi-siglo-espana-202012100103_noticia.html</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | periodista asturianu (1930–2020) | [[biógrafu]]<br/>[[periodista]]<br/>[[escritor]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref> | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_4b4f70bc6dfa0c958456862705108a35">https://www.abc.es/cultura/abci-adios-marino-gomez-santos-casi-siglo-espana-202012100103_noticia.html</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> |- | [[:d:Q104836731|Q104836731]] | | [[Juan González Moriyón]] | 1952-06-18<ref name="ref_2e69727309cfeb05bb866aa91f5d14a0">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-juan-gonzalez-20201227132635-nt.html</ref> | 2020-12-27<ref name="ref_2e69727309cfeb05bb866aa91f5d14a0">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-juan-gonzalez-20201227132635-nt.html</ref> | urbanista y arquiteutu asturianu (1952-2020) | [[urbanista]]<br/>[[arquiteutu]] | | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_2e69727309cfeb05bb866aa91f5d14a0">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-juan-gonzalez-20201227132635-nt.html</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_2e69727309cfeb05bb866aa91f5d14a0">https://www.elcomercio.es/gijon/fallece-juan-gonzalez-20201227132635-nt.html</ref> |} ---- &sum; 32 items. {{Wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref}} [[Categoría:Llistes d'Asturies]] fd6xm70i7ybsmb3b8fvdj2xb1v9o4ne 4 268902 4379267 4373504 2025-06-25T01:32:57Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379267 wikitext text/x-wiki <noinclude>__NOINDEX__</noinclude> Última anovación: {{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}. {{Wikidata list |sparql= SELECT ?item ?death_date { ?item p:P570/psv:P570 ?death_date_node . ?death_date_node wikibase:timeValue ?death_date . ?death_date_node wikibase:timePrecision ?timeprecision . ?item wdt:P31 wd:Q5. ?item wdt:P19*/wdt:P131* wd:Q3934. FILTER (?timeprecision > 8) # check that date precision is at least to the year FILTER (year(?death_date) >= 1970 && year(?death_date) <= 1979) } ORDER BY ASC(?death_date) ?item |columns=item,P18,label,P569:Nacimientu,P570:Muerte,description:descripción,P106,P39,P27,P19,P20 |thumb=128 |autolist=fallback |summary=itemnumber |links=red |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! item ! imaxe ! label ! Nacimientu ! Muerte ! descripción ! ocupación ! cargu ! país de nacionalidá ! llugar de nacimientu ! llugar de fallecimientu |- | [[:d:Q100319995|Q100319995]] | | [[Julio de la Arena y Fernández]] | 1899-08-22<ref name="ref_e5f47df9801978114756f262434792a7">''[[:d:Q107425373|Guggenheim Fellows database]]''</ref> | 1970<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | biólogu y médicu asturianu (1899-1970) | [[biólogu]]<br/>[[médicu]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_e5f47df9801978114756f262434792a7">''[[:d:Q107425373|Guggenheim Fellows database]]''</ref><br/>[[Tapia]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | |- | [[:d:Q84236852|Q84236852]] | | [[Antonio Ortega|Antonio Ortega y Fernández de la Granda]] | 1903-11-13<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1970-03-18<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | escritor, políticu y profesor asturianu | [[escritor]]<br/>[[políticu]]<br/>[[profesor]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Caraques]] |- | [[:d:Q20015117|Q20015117]] | | [[Guillermo Fraile]] | 1909-02-10<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1970-07-20<ref name="ref_04b35a4b07366bbeeb54b581bc3fb4fe">''[[:d:Q65028882|Catalogue of the Library of the Pontifical University of the Holy Cross]]''</ref> | Historiador de la filosofía (1909–1970) ♂ | [[historiador de la filosofía]] | | [[España]] | [[Veguín]] | |- | [[:d:Q5946511|Q5946511]] | | [[José Álvarez Fernández]] | 1890-05-16<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref> | 1970-10-19<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref> | misioneru asturianu (1890–1970) | [[misioneru]] | | [[España]] | [[Cuevas (Miranda)|Cuevas]] | |- | [[:d:Q93125527|Q93125527]] | [[Ficheru:1929-04-15, Unión Patriótica, Eduardo Palacio Valdés (cropped).jpg|center|128px]] | [[Eduardo Palacio-Valdés]] | 1884-02-06<ref name="ref_e2e36dc3e0e3c12d63b30670ff22e434">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2884530%29.NDIP.</ref> | 1970-11-16<ref name="ref_2796a96a3de8ca929fd5a9464ce0f704">https://historia-hispanica.rah.es/biografias/35076-eduardo-palacio-valdes-y-estebanez-calderon</ref> | políticy y periodista asturianu | [[políticu]]<ref name="ref_e2e36dc3e0e3c12d63b30670ff22e434">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2884530%29.NDIP.</ref><br/>[[periodista]]<ref name="ref_e2e36dc3e0e3c12d63b30670ff22e434">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2884530%29.NDIP.</ref><br/>[[críticu taurín]] | [[Member of the Consultative National Assembly]]<ref name="ref_e2e36dc3e0e3c12d63b30670ff22e434">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2884530%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_e2e36dc3e0e3c12d63b30670ff22e434">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2884530%29.NDIP.</ref> | [[Barcelona]] |- | [[:d:Q3286810|Q3286810]] | | [[Manuel Fernández]] | 1922-02-01 | 1971-01-09 | futbolista asturianu (1922–1971) | [[Xugador de fútbol|futbolista]]<br/>[[entrenador de fútbol]] | | [[Francia]] | [[Lada (Llangréu)|Lada]] | [[Francia]] |- | [[:d:Q5833324|Q5833324]] | [[Ficheru:Silvia Pinal, Jacqueline Andere y Enrique García Álvarez en El Ángel Exterminador (1962) (cropped).jpg|center|128px]] | [[Enrique García Álvarez]] | 1896<ref name="ref_3d46b2e2918c6667fd334ae0e99a6857">''[[:d:Q37312|Internet Movie Database]]''</ref> | 1971-01-24 | actor asturianu (1896-1971) | [[actor]]<br/>[[actor de cine]] | | [[España]] | [[Sama (Llangréu)|Sama]] | [[València|Valencia]] |- | [[:d:Q5692793|Q5692793]] | | [[Amadeo Sánchez]] | 1899-11-16 | 1971-05-28 | futbolista asturianu (1899–1971) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q23942916|Q23942916]] | | [[José Barrera García]] | 1874 | 1971-06-24 | musicólogu asturianu (1874–1971) | [[musicólogu]]<br/>[[compositor]] | | [[España]] | [[Pravia]] | [[Pravia]] |- | [[:d:Q12399052|Q12399052]] | | [[Ricardo García Martínez]] | 1914-12-23<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | 1971-07-10 | futbolista asturianu (1914–1971) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Llangréu]] | |- | [[:d:Q60213337|Q60213337]] | | [[Plácido Álvarez-Buylla Godino]] | 1898-04-12<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1971-10-01<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Médicu|médicu]], neumólogu (1898–1971) ♂; Dearest Son of Oviedo | [[médicu]]<br/>[[neumólogu]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> |- | [[:d:Q5767109|Q5767109]] | | [[Cholo Dindurra]] | 1919-04-04<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | 1971-12-27 | futbolista asturianu (1919–1971) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q98836383|Q98836383]] | | [[Angel Garcia Carrió]] | 1886<ref name="ref_faeea9de172ac736e43b0479d045232b">''[[:d:Q266566|Artnet]]''</ref><ref name="ref_eb712a7c963dab6e6f7cc0b238815110">''[[:d:Q50813730|Invaluable.com]]''</ref><ref name="ref_f0f03639910c44438584232f149fb416">''[[:d:Q22907130|mutualart.com]]''</ref><ref name="ref_eb712a7c963dab6e6f7cc0b238815110">''[[:d:Q50813730|Invaluable.com]]''</ref><ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref> | 1972<ref name="ref_faeea9de172ac736e43b0479d045232b">''[[:d:Q266566|Artnet]]''</ref><ref name="ref_eb712a7c963dab6e6f7cc0b238815110">''[[:d:Q50813730|Invaluable.com]]''</ref><ref name="ref_f0f03639910c44438584232f149fb416">''[[:d:Q22907130|mutualart.com]]''</ref><ref name="ref_eb712a7c963dab6e6f7cc0b238815110">''[[:d:Q50813730|Invaluable.com]]''</ref><ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref> | pintor y escritor asturianu | [[pintor]]<br/>[[autor]] | | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_43929a523b19e1505debba7a2ef6b1cf">https://españolito.es/index.php/encyclopedia/garcia-carrio-angel/</ref> | |- | [[:d:Q10357381|Q10357381]] | | [[Ramón Prieto Bances]] | 1889-11-27 | 1972-02-03<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Xurista|xurista]], políticu, [[Profesor universitariu|profesor universitariu]], [[Escritor|escritor]], [[Abogáu|abogáu]], [[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]], minister of Public Instruction and Fine Arts, Minister of Education, Culture and Sport, caderalgu d'universidá (1889–1972) ♂ | [[xurista]]<br/>[[políticu]]<br/>[[profesor universitariu]]<br/>[[escritor]]<br/>[[abogáu]] | [[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]]<br/>[[minister of Public Instruction and Fine Arts]]<br/>[[Minister of Education, Culture and Sport]]<br/>[[caderalgu d'universidá]] | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q9013596|Q9013596]] | | [[José Antonio Junco Toral]] | 1894-11-27<ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | 1973-02-20<ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref><br/>1972-02-20<ref name="ref_d7c4a4db151f9d182306b7603242705a">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2858130%29.NDIP.</ref> | políticu asturianu (1894–1973) | [[políticu]]<ref name="ref_d7c4a4db151f9d182306b7603242705a">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2858130%29.NDIP.</ref><br/>[[abogáu]]<ref name="ref_d7c4a4db151f9d182306b7603242705a">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2858130%29.NDIP.</ref> | [[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_d7c4a4db151f9d182306b7603242705a">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2858130%29.NDIP.</ref><br/>[[comisariu políticu]] | [[España]] | [[Siero]]<br/>[[La Pola Siero]]<ref name="ref_d7c4a4db151f9d182306b7603242705a">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2858130%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | [[Ciudá de Méxicu]]<ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> |- | [[:d:Q21176543|Q21176543]] | | [[Concha de Albornoz]] | 1900-04-29 | 1972-02-29 | académica española (1900–1972) | [[académicu]] | | [[España]] | [[Ḷḷuarca (parroquia)|Ḷḷuarca]] | [[Ciudá de Méxicu]] |- | [[:d:Q5993315|Q5993315]] | | [[Manuel Isidro Méndez]] | 1882-05-15 | 1972-04-18 | críticu lliterariu asturianu (1882–1972) | [[críticu lliterariu]]<br/>[[historiador]] | | [[España]] | [[Navia]] | [[L'Habana]] |- | [[:d:Q24567751|Q24567751]] | | [[Óscar Álvarez González]] | 1902-05-01<ref name="ref_5ede9757f063bc4ca73878c4af23aa5f">https://www.bdfutbol.com/es/j/j11383.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1972-06-11<ref name="ref_5ede9757f063bc4ca73878c4af23aa5f">https://www.bdfutbol.com/es/j/j11383.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | futbolista asturianu (1902–1972) | [[Xugador de fútbol|futbolista]]<br/>[[entrenador de fútbol]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_5ede9757f063bc4ca73878c4af23aa5f">https://www.bdfutbol.com/es/j/j11383.html</ref><ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_5ede9757f063bc4ca73878c4af23aa5f">https://www.bdfutbol.com/es/j/j11383.html</ref> |- | [[:d:Q20004852|Q20004852]] | | [[Juan José Manso del Abad]] | 1906-11-08 | 1972-07 | políticu irlandés | [[políticu]]<ref name="ref_bec9ec4c2861bcaea5ef10d85c161e8b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2866180%29.NDIP.</ref><br/>[[metalúrxicu]]<ref name="ref_bec9ec4c2861bcaea5ef10d85c161e8b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2866180%29.NDIP.</ref> | [[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]]<br/>[[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_bec9ec4c2861bcaea5ef10d85c161e8b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2866180%29.NDIP.</ref> | [[República d'Irlanda]]<br/>[[España]] | [[Mieres]] | [[Méxicu]] |- | [[:d:Q51578595|Q51578595]] | | [[Concha Mori]] | 1883-04-16 | 1972-08-16 | pintora asturiana (1883–1972) | [[pintor]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q116869394|Q116869394]] | [[Ficheru:Josefina Álvarez Díaz.jpg|center|128px]] | [[Josefina Álvarez Díaz]] | 1898-05-04 | 1972-08-26<ref name="ref_cbcf1c7a4548d2270ee57bf1f2972fd9">https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-madrid-19720829-71.html</ref> | profesora y pedagoga asturiana (1898–1972) | [[profesor]] | | | [[Puertas (Santolaya)|Puertas]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q5867981|Q5867981]] | | [[Francisco de Luis Díaz]] | 1896-03-22 | 1973 | [[Periodista|periodista]], políticu, procurador nes Cortes fraquistes (1896–1973) ♂; member of Privy Council of the Count of Barcelona, Catholic Association of Propagandists | [[periodista]]<br/>[[políticu]]<ref name="ref_997eb57ff4c93b6b07efcd5103c64c65">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2864720%29.NDIP.</ref> | [[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_997eb57ff4c93b6b07efcd5103c64c65">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2864720%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Xixón]] | |- | [[:d:Q3266688|Q3266688]] | | [[Luis Fernández López]] | 1900-04-29<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref><ref name="ref_e84d28ae009155a190a3b76454e22a7a">''[[:d:Q103914546|Fernandez, Louis]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_f2f0aa52e0fdec4251a5f348c10c4542">''[[:d:Q107456632|The Fine Art Archive]]''</ref><ref name="ref_0af3e4e6282343f9a8de615989d4d814">https://archives.paris.fr/arkotheque/visionneuse/visionneuse.php?arko=YTo2OntzOjQ6ImRhdGUiO3M6MTA6IjIwMjQtMDQtMjYiO3M6MTA6InR5cGVfZm9uZHMiO3M6MTE6ImFya29fc2VyaWVsIjtzOjQ6InJlZjEiO2k6NDtzOjQ6InJlZjIiO2k6MjcyNzA5O3M6MTY6InZpc2lvbm5ldXNlX2h0bWwiO2I6MTtzOjIxOiJ2aXNpb25uZXVzZV9odG1sX21vZGUiO3M6NDoicHJvZCI7fQ==#uielem_move=-1478%2C-543&uielem_islocked=0&uielem_zoom=162&uielem_brightness=0&uielem_contrast=0&uielem_isinverted=0&uielem_rotate=F</ref> | 1973-10-25<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_f2f0aa52e0fdec4251a5f348c10c4542">''[[:d:Q107456632|The Fine Art Archive]]''</ref><ref name="ref_0af3e4e6282343f9a8de615989d4d814">https://archives.paris.fr/arkotheque/visionneuse/visionneuse.php?arko=YTo2OntzOjQ6ImRhdGUiO3M6MTA6IjIwMjQtMDQtMjYiO3M6MTA6InR5cGVfZm9uZHMiO3M6MTE6ImFya29fc2VyaWVsIjtzOjQ6InJlZjEiO2k6NDtzOjQ6InJlZjIiO2k6MjcyNzA5O3M6MTY6InZpc2lvbm5ldXNlX2h0bWwiO2I6MTtzOjIxOiJ2aXNpb25uZXVzZV9odG1sX21vZGUiO3M6NDoicHJvZCI7fQ==#uielem_move=-1478%2C-543&uielem_islocked=0&uielem_zoom=162&uielem_brightness=0&uielem_contrast=0&uielem_isinverted=0&uielem_rotate=F</ref> | pintor asturianu (1900–1973) | [[pintor]]<ref name="ref_f2f0aa52e0fdec4251a5f348c10c4542">''[[:d:Q107456632|The Fine Art Archive]]''</ref> | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_0af3e4e6282343f9a8de615989d4d814">https://archives.paris.fr/arkotheque/visionneuse/visionneuse.php?arko=YTo2OntzOjQ6ImRhdGUiO3M6MTA6IjIwMjQtMDQtMjYiO3M6MTA6InR5cGVfZm9uZHMiO3M6MTE6ImFya29fc2VyaWVsIjtzOjQ6InJlZjEiO2k6NDtzOjQ6InJlZjIiO2k6MjcyNzA5O3M6MTY6InZpc2lvbm5ldXNlX2h0bWwiO2I6MTtzOjIxOiJ2aXNpb25uZXVzZV9odG1sX21vZGUiO3M6NDoicHJvZCI7fQ==#uielem_move=-1478%2C-543&uielem_islocked=0&uielem_zoom=162&uielem_brightness=0&uielem_contrast=0&uielem_isinverted=0&uielem_rotate=F</ref> | [[XIII Distritu de París]]<ref name="ref_0af3e4e6282343f9a8de615989d4d814">https://archives.paris.fr/arkotheque/visionneuse/visionneuse.php?arko=YTo2OntzOjQ6ImRhdGUiO3M6MTA6IjIwMjQtMDQtMjYiO3M6MTA6InR5cGVfZm9uZHMiO3M6MTE6ImFya29fc2VyaWVsIjtzOjQ6InJlZjEiO2k6NDtzOjQ6InJlZjIiO2k6MjcyNzA5O3M6MTY6InZpc2lvbm5ldXNlX2h0bWwiO2I6MTtzOjIxOiJ2aXNpb25uZXVzZV9odG1sX21vZGUiO3M6NDoicHJvZCI7fQ==#uielem_move=-1478%2C-543&uielem_islocked=0&uielem_zoom=162&uielem_brightness=0&uielem_contrast=0&uielem_isinverted=0&uielem_rotate=F</ref> |- | [[:d:Q120422402|Q120422402]] | | [[Luis Gonzaga Armada]] | 1889-06-13 | 1973-12-05 | Militar (1889–1973) ♂; spouse of María del Rosario Comyn | [[militar]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q133805712|Q133805712]] | | [[María Luisa Castellanos|María Luisa Castellanos González]] | 1892-11-22<ref name="ref_f0d72a5c0837ea363df4d7c96fe91051">https://www.pikaramagazine.com/2020/04/recorriendo-las-huellas-de-maria-luisa-castellanos-1892-1974/</ref> | 1974<ref name="ref_f0d72a5c0837ea363df4d7c96fe91051">https://www.pikaramagazine.com/2020/04/recorriendo-las-huellas-de-maria-luisa-castellanos-1892-1974/</ref> | escritora y periodista asturiana (1892-1974) | [[escritor]]<ref name="ref_f0d72a5c0837ea363df4d7c96fe91051">https://www.pikaramagazine.com/2020/04/recorriendo-las-huellas-de-maria-luisa-castellanos-1892-1974/</ref><br/>[[periodista]]<ref name="ref_f0d72a5c0837ea363df4d7c96fe91051">https://www.pikaramagazine.com/2020/04/recorriendo-las-huellas-de-maria-luisa-castellanos-1892-1974/</ref><br/>[[sufraxista]] | | | [[Llanes]]<ref name="ref_f0d72a5c0837ea363df4d7c96fe91051">https://www.pikaramagazine.com/2020/04/recorriendo-las-huellas-de-maria-luisa-castellanos-1892-1974/</ref> | [[Méxicu]] |- | [[:d:Q16598865|Q16598865]] | [[Ficheru:Manuel Suarez Monumento.jpg|center|128px]] | [[Manuel Suárez García]] | 1886 | 1974 | empresariu asturianu (1886–1974) | [[empresariu]] | | [[España]] | [[Siero]] | |- | [[:d:Q3327248|Q3327248]] | | [[Aurelio Fernández Sánchez]] | 1897 | 1974 | Políticu, anarcosindicalista, Minister of Health and Social Assistance of the Government of Catalonia (1897–1974) ♂ | [[políticu]]<br/>[[anarcosindicalista]] | [[Minister of Health and Social Assistance of the Government of Catalonia]] | [[España]] | [[Principáu d'Asturies]] | [[Puebla de Zaragoza]] |- | [[:d:Q67581973|Q67581973]] | | [[Cándido Fernández Riesgo]] | 1890-01-16 | 1974-05-11 | [[Médicu|médicu]] (1890–1974) ♂ | [[médicu]] | | [[España]] | [[La Carrera (parroquia)|La Carrera]] | [[Sama (Llangréu)|Sama]] |- | [[:d:Q9029008|Q9029008]] | | [[Mariano Moré]] | 1899-05-07<ref name="ref_8d5b673497eeb0ccd653911ca8a73559">''[[:d:Q24255573|Benezit Dictionary of Artists]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1974-07<br/>1974-07-15<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref> | pintor asturianu (1899–1974) | [[pintor]]<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref> | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q93126441|Q93126441]] | [[Ficheru:1927, La Asamblea Nacional, Emilio Tuya García.jpg|center|128px]] | [[Emilio Tuya García]] | 1879-11-30<ref name="ref_6a3e87d5441404fbc3eadf4b644aab95">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115150%29.NDIP.</ref><br/>1880-02-20 | 1974-12-22 | abogáu y políticu asturianu | [[políticu]]<ref name="ref_6a3e87d5441404fbc3eadf4b644aab95">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115150%29.NDIP.</ref><br/>[[abogáu]]<br/>[[dirixente deportivu]] | [[Member of the Consultative National Assembly]]<ref name="ref_6a3e87d5441404fbc3eadf4b644aab95">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115150%29.NDIP.</ref><br/>[[Presidente del Real Sporting de Xixón]]<br/>[[alcalde de Xixón]] | [[España]] | [[Madrid]]<ref name="ref_6a3e87d5441404fbc3eadf4b644aab95">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28115150%29.NDIP.</ref><br/>[[Xixón]] | |- | [[:d:Q13147221|Q13147221]] | | [[Germán Horacio]] | 1902<ref name="ref_19b61f77e44064b3283c6a5f5e8f1014">http://datos.bne.es/resource/XX1190750</ref> | 1975<ref name="ref_19b61f77e44064b3283c6a5f5e8f1014">http://datos.bne.es/resource/XX1190750</ref> | dibuxante asturianu (1902–1975) | [[dibuxante]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Ciudá de Méxicu]] |- | [[:d:Q25407770|Q25407770]] | | [[Juan José Bada Turanzas]] | 1888 | 1975 | médicu y escritor asturianu (1888-1975) | [[médicu]] | | | [[Nueva (parroquia)|Nueva]] | |- | [[:d:Q55988646|Q55988646]] | | [[José Barreiro García]] | 1908-03-19<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><br/>1908-03-18<ref name="ref_95292c401c570cf24ea74cf87d61c8f5">https://fsa-psoe.org/fjb/jose-barreiro-garcia/</ref> | 1975-08-17 | políticu asturianu (1908-1975) | [[políticu]]<br/>[[sindicalista]] | | [[España]] | [[Sama (Llangréu)|Sama]]<ref name="ref_95292c401c570cf24ea74cf87d61c8f5">https://fsa-psoe.org/fjb/jose-barreiro-garcia/</ref> | [[Clinique Pasteur]]<ref name="ref_95292c401c570cf24ea74cf87d61c8f5">https://fsa-psoe.org/fjb/jose-barreiro-garcia/</ref> |- | [[:d:Q5983941|Q5983941]] | | [[Luis Menéndez-Pidal y Álvarez]] | 1894-07-16<br/>1895<br/>1896 | 1975 | arquiteutu asturianu (1896–1975) | [[arquiteutu]]<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref> | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q60828642|Q60828642]] | | [[Álvaro de Albornoz y Salas]] | 1901<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | 1975-07-20 | escritor español | [[inxenieru industrial]]<br/>[[escritor]] | | [[España]]<br/>[[Méxicu]] | [[Ḷḷuarca (parroquia)|Ḷḷuarca]] | [[Ciudá de Méxicu]] |- | [[:d:Q85626743|Q85626743]] | | [[Maria Gómez Alvárez]] | 1914 | 1975 | médicu y ciruxana asturiana | [[médicu]]<br/>[[ciruxanu]] | | | [[Xixón]] | [[Maracaibo]] |- | [[:d:Q2245166|Q2245166]] | | [[Luis Amado-Blanco]] | 1903-04-04<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1975-03-09<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Diplomáticu|diplomáticu]], [[Escritor|escritor]], [[Periodista|periodista]], [[Poeta|poeta]] (1903–1975) ♂ | [[diplomáticu]]<br/>[[escritor]]<br/>[[periodista]]<br/>[[poeta]] | | [[Cuba]]<br/>[[España]] | [[Sotu'l Barcu]] | [[Roma]] |- | [[:d:Q20605340|Q20605340]] | | [[Miranda (cantante)|Miranda]] | 1897-07-03 | 1975-03-22 | cantante de tonada asturiana | [[cantante]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | |- | [[:d:Q3476923|Q3476923]] | | [[Sebastián Miranda y Pérez-Herce]] | 1885-07-07<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1975-10-19<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | escultor asturianu (1885–1975) | [[escultor]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | |- | [[:d:Q11945545|Q11945545]] | | [[Ricardo Teruel García]] | 1917-02-25<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | 1975-11-03<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref> | futbolista asturianu (1917–1975) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Xixón]] | |- | [[:d:Q30610634|Q30610634]] | | [[Joaquín Alonso Bonet]] | 1889 | 1975-12-06<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref> | [[Periodista|periodista]], [[Poeta|poeta]], [[Dramaturgu|dramaturgu]], [[Escritor|escritor]] (1889–1975) ♂ | [[periodista]]<br/>[[poeta]]<br/>[[dramaturgu]]<br/>[[escritor]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q105725675|Q105725675]] | | [[Aurora Sánchez de Arriba]] | 1892 | 1976-03 | actriz de teatru asturiana | [[actor de teatru]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q20535448|Q20535448]] | | [[Virgilio Fernández de la Vega Lombán]] | | 1976-03-26 | farmacéuticu asturianu | [[farmacéuticu]]<ref name="ref_7683ba27a2e62a443e50430d87a715fe">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2837360%29.NDIP.</ref><br/>[[políticu]]<ref name="ref_7683ba27a2e62a443e50430d87a715fe">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2837360%29.NDIP.</ref> | [[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_7683ba27a2e62a443e50430d87a715fe">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2837360%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[A Veiga]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q79796915|Q79796915]] | [[Ficheru:Homenaje a Rambal.png|center|128px]]<ref name="ref_76f159e97dd6f4690892ee2ec0fae2f4">https://twitter.com/hiperterminal/status/1437373599699120137/</ref> | [[Alberto Alonso Blanco]] | 1928-05-29<ref name="ref_849a4cf7d8fb1937c700fe066ca2e132">https://books.google.es/books?id=wx7PV1JAeMYC&pg=PA164&lpg=PA164&dq=Rambal+1929+Gij%C3%B3n&source=bl&ots=jsy8Ja2ovm&sig=ACfU3U3t1nxYbdEgAHaiGTY2W7jLsyHsAQ&hl=gl&sa=X&ved=2ahUKEwihj-mE9-vmAhUNtRoKHb-cAAQQ6AEwA3oECAoQAQ#v=onepage&q&f=false</ref> | 1976-04-19<ref name="ref_e9912e084feded37c11f6116e1e6299c">https://www.elcomercio.es/gijon/201604/17/ultimo-secreto-rambal-20160417015939-v.html</ref> | tresformista asturianu (1928–1976) | [[tresformista]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Cimavilla (barriu de Xixón)|Cimavilla]] |- | [[:d:Q28801812|Q28801812]] | | [[Óscar Rodríguez López]] | 1903-06-10<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | 1976-06-22<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | futbolista asturianu (1903–1976) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Avilés]] | |- | [[:d:Q2071594|Q2071594]] | [[Ficheru:Federico Romero 1917.jpg|center|128px]] | [[Federico Romero]] | 1886-11-11<ref name="ref_ff87f21c3027c8da6dacea31084d328e">''[[:d:Q29861311|SNAC]]''</ref> | 1976-06-30<ref name="ref_ff87f21c3027c8da6dacea31084d328e">''[[:d:Q29861311|SNAC]]''</ref> | dramaturgu asturianu (1886-1976) | [[llibretista]]<br/>[[poeta]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q13146776|Q13146776]] | | [[Avelino González Entrialgo]] | 1898 | 1977 | Person (1898–1977) ♂ | | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Mérida (Venezuela)|Mérida]] |- | [[:d:Q2889141|Q2889141]] | | [[Juan Muñiz Zapico]] | 1941-04-25<ref name="ref_ddda89968059bdc5e1af0645f3d461f5">http://datos.bne.es/resource/XX1422698</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1977-01-02<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | políticu asturianu (1941–1977) | [[políticu]] | | [[España]] | [[Ḷḷena]] | [[Ḷḷena]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> |- | [[:d:Q12398641|Q12398641]] | | [[Ramón Álvarez Sánchez]] | 1917-04-16<ref name="ref_8aa6fd767c1432d0ecc645cfc71c3691">''[[:d:Q2449070|transfermarkt.com]]''</ref> | 1977-01-27 | futbolista asturianu | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Llangréu]] | |- | [[:d:Q8775604|Q8775604]] | | [[Emilín]] | 1912-09-12<ref name="ref_360bc7c80090740f685f5f2cc08bccd4">''[[:d:Q23759491|Catalan Sport Encyclopedia]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1977-03-30<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | futbolista asturianu (1912–1977) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[San Román (parroquia de Candamu)|San Román]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q5196145|Q5196145]] | | [[Félix Verdeja Bardales]] | 1904-04-10 | 1977-05-20 | militar asturianu (1904–1977) | [[militar]] | | [[España]] | [[Panes (parroquia)|Panes]] | [[Santander]] |- | [[:d:Q118976111|Q118976111]] | | [[Gabriel Tuya García]] | 1914-12-24<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1977-05-29<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | futbolista asturianu (1914–1977) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | |- | [[:d:Q42905486|Q42905486]] | | [[Damián Fernández Calderón]] | 1898 | 1977-08 | políticu asturianu (1898-1977) | [[políticu]] | | [[España]] | [[Llangréu]] | [[Moscú]] |- | [[:d:Q13146721|Q13146721]] | | [[Antonio Medio]] | 1911 | 1977-08-30 | actor asturianu (1911–1977) | [[actor]] | | [[España]] | [[Xixón]] | |- | [[:d:Q58838434|Q58838434]] | | [[Francisco García Díaz]] | 1897-01-30<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | 1977-09-14<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | médicu asturianu (1897–1977) | [[médicu]] | | [[España]] | [[Mieres]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q16489948|Q16489948]] | [[Ficheru:Camilo Barcia Trelles 1927.png|center|128px]] | [[Camilo Barcia Trelles]] | 1888-07-15<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1977-12-04<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Escritor|escritor]], [[Xurista|xurista]], [[Profesor universitariu|profesor universitariu]], caderalgu d'universidá (1888–1977) ♂; Gran Cruz de la Orde de Sabela la Católica; member of Institut de Droit International | [[escritor]]<br/>[[xurista]]<br/>[[profesor universitariu]] | [[caderalgu d'universidá]] | [[España]] | [[A Veiga]] | [[Santiago de Compostela]] |- | [[:d:Q111660113|Q111660113]] | | [[Julio Monereo González]] | 1924-06-22<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1977-12-07<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | médicu asturianu (1924–1977) | [[médicu]]<br/>[[ciruxanu]]<br/>[[pediatra]] | | [[España]] | [[Xixón]] | |- | [[:d:Q5936239|Q5936239]] | [[Ficheru:(Jorge Vigón) El Ministro de Obras Públicas, Sr. Vigón, visita Costillares (cropped).jpg|center|128px]] | [[Jorge Vigón|Jorge Vigón Suero-Díaz]] | 1893 | 1978 | Militar, políticu, Ministru de Fomentu, procurador nes Cortes fraquistes, procurador nes Cortes fraquistes, procurador nes Cortes fraquistes, procurador nes Cortes fraquistes (1893–1978) ♂; Gran Cruz de la Orde de Sabela la Católica, Gran Cruz de la Orde de Carlos III, Gran Cruz de la Orde Civil del Méritu Agrícola, Grand Cross of Naval Merit with white badge, Grand Cross of the Military Merit - White Badge, Gran Oficial de la Orde Civil d'África, Medaya d'Oru de Cartaxena | [[militar]]<ref name="ref_6d7a6c08c03e34cd237fbfcc60c2ff50">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref><br/>[[políticu]]<ref name="ref_6d7a6c08c03e34cd237fbfcc60c2ff50">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref><ref name="ref_98489e283d6fabe6f099afc4e60beebf">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref><ref name="ref_1e69249b2e1504fa83c922369cd77795">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=5-5&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref><ref name="ref_01606420d2d2abcde2d084396b5526a5">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=8-8&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref> | [[Ministru de Fomentu]]<br/>[[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_8a4b41b96a28e16c035d3c46153b60ae">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=2-2&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref><br/>[[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_a7f633bbe0b8da8f983919ed75cc988d">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=4-4&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref><br/>[[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_ff2b182c77b0c30ebd334e0c96f4b761">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=6-6&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref><br/>[[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_b30fc2c4f9c46f86580211846467d416">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=9-9&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28119670%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Colunga]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q60831476|Q60831476]] | | [[León Sánchez Cuesta]] | 1892<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1978<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | Llibreru (1892–1978) ♂ | [[llibreru]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q4891703|Q4891703]] | [[Ficheru:Nicanor Piñole, busto en parque de Isabel la Cátolica, en Gijón.jpg|center|128px]] | [[Nicanor Piñole]] | 1878-01-06<ref name="ref_7e3f22ab449fa161bd6ffd2d97a51d26">''[[:d:Q17299517|RKDartists]]''</ref><ref name="ref_8d5b673497eeb0ccd653911ca8a73559">''[[:d:Q24255573|Benezit Dictionary of Artists]]''</ref><ref name="ref_3da6e6faac31c53551fe1fa2c88a220a">''[[:d:Q41640909|Artists of the World Online]]''</ref> | 1978-01-18<ref name="ref_1dad4edf798d6b5bbcddf2732332f948">https://elpais.com/diario/1978/01/19/cultura/254012401_850215.html</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | pintor asturianu (1878–1978) | [[pintor]]<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref> | | [[España]]<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_8d5b673497eeb0ccd653911ca8a73559">''[[:d:Q24255573|Benezit Dictionary of Artists]]''</ref> | [[Xixón]] |- | [[:d:Q20604843|Q20604843]] | | [[Acracio Bartolomé]] | 1901-12 | 1978-04-15 | Person (1901–1978) ♂ | | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Marsella]] |- | [[:d:Q30098954|Q30098954]] | [[Ficheru:David Jato Miranda.jpg|center|128px]] | [[David Jato Miranda]] | 1915 | 1978-05-30 | escritor asturianu (1915–1978) | [[escritor]]<br/>[[políticu]]<ref name="ref_93c9789da0891bfbb751a7535adac908">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2857110%29.NDIP.</ref><ref name="ref_7fc4f4ef1208456f473bb9f12731b3ad">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=4-4&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2857110%29.NDIP.</ref><ref name="ref_12127323fdba2962f4164b9d7f24a724">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=5-5&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2857110%29.NDIP.</ref> | [[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_93c9789da0891bfbb751a7535adac908">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2857110%29.NDIP.</ref><ref name="ref_f0e15f2c023423c1249d1130f34d04c3">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2857110%29.NDIP.</ref><br/>[[procurador nes Cortes fraquistes]]<ref name="ref_12127323fdba2962f4164b9d7f24a724">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=5-5&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2857110%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Campumanes (parroquia)|Campumanes]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q4892223|Q4892223]] | [[Ficheru:1927-10-08, El Liberal, Teodomiro Menéndez (cropped).jpg|center|128px]] | [[Teodomiro Menéndez]] | 1879-07-25<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_826c7e34e24e2190d35ae2efd099479b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_ab5159ee10bf6cc42a9cb5c7857f2313">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=2-2&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | 1978-06-28<br/>1978-07-28<ref name="ref_826c7e34e24e2190d35ae2efd099479b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_ab5159ee10bf6cc42a9cb5c7857f2313">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=2-2&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | políticu y sindicalista asturianu (1879–1978) | [[políticu]]<ref name="ref_826c7e34e24e2190d35ae2efd099479b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_ab5159ee10bf6cc42a9cb5c7857f2313">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=2-2&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><br/>[[emplegáu]]<ref name="ref_826c7e34e24e2190d35ae2efd099479b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref> | [[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_ab5159ee10bf6cc42a9cb5c7857f2313">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=2-2&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><br/>[[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_826c7e34e24e2190d35ae2efd099479b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_826c7e34e24e2190d35ae2efd099479b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_ab5159ee10bf6cc42a9cb5c7857f2313">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=2-2&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_826c7e34e24e2190d35ae2efd099479b">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=3-3&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_ab5159ee10bf6cc42a9cb5c7857f2313">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=2-2&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2872460%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> |- | [[:d:Q13146967|Q13146967]] | | [[Cuchichi|José Menéndez Carreño]] | 1890-08-12 | 1978-12-03 | cantante de tonada asturianu (1890–1978) | [[cantante de tonada]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q2504173|Q2504173]] | [[Ficheru:Gaspar Garcia Laviana by puigreixach.jpg|center|128px]] | [[Gaspar García Laviana]] | 1941<ref name="ref_8aa67f933d0318bccc9b415b26deaff0">''[[:d:Q3294867|Faceted Application of Subject Terminology]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1978-12-11<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | sacerdote y guerrilleru asturianu (1941–1978) | [[sacerdote]]<br/>[[escritor]] | | [[España]] | [[Les Roces (San Andrés de Llinares)|Les Roces]] | |- | [[:d:Q28042841|Q28042841]] | | [[Aquilino Moral]] | 1893 | 1979 | anarcosindicalista asturianu (1893–1979) | [[anarcosindicalista]] | | [[España]] | [[La Felguera (Llangréu)|La Felguera]] | [[La Felguera (Llangréu)|La Felguera]] |- | [[:d:Q6301093|Q6301093]] | | [[Juan Uría Ríu]] | 1891-10-07<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref> | 1979-06-23<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref> | arqueólogu español | [[antropólogu]]<br/>[[arqueólogu]]<br/>[[etnólogu]]<br/>[[historiador]] | [[caderalgu d'universidá]] | [[España]] | [[Uviéu]] | |- | [[:d:Q93270299|Q93270299]] | | [[Severino Álvarez Menéndez]] | 1909-07-10<ref name="ref_d81b37cb04e686f2d5647c2250122c22">''[[:d:Q54919|Ficheru d'Autoridaes Virtual Internacional]]''</ref> | 1979-10-15<ref name="ref_eec370b9bf591260fdc984440987e267">''[[:d:Q65947412|Revista española de derecho canónico]]''</ref> | Canon law jurist, [[Xuez|xuez]], [[Profesor universitariu|profesor universitariu]] (1909–1979) ♂; Cross of Honour of the Order of St. Raymond of Peñafort | [[canon law jurist]]<br/>[[xuez]]<br/>[[profesor universitariu]] | | [[España]] | [[Roces (Xixón)|Roces]]<ref name="ref_eec370b9bf591260fdc984440987e267">''[[:d:Q65947412|Revista española de derecho canónico]]''</ref> | [[Ávila]]<ref name="ref_eec370b9bf591260fdc984440987e267">''[[:d:Q65947412|Revista española de derecho canónico]]''</ref> |- | [[:d:Q118973865|Q118973865]] | | [[Marcelino del Río Viejo]] | 1914-06-01<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1979-10-23<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | futbolista asturianu (1914–1979) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | |- | [[:d:Q81060187|Q81060187]] | | [[Manuela del Río]] | 1909-07-14<ref name="ref_8fbdb218d8f962e2967c90e047ce70b7">''[[:d:Q2860432|Archives de Paris]]''</ref> | 1979-11-03<ref name="ref_8fbdb218d8f962e2967c90e047ce70b7">''[[:d:Q2860432|Archives de Paris]]''</ref> | baillarina asturiana | [[baillarín]] | | [[España]] | [[Grau]]<ref name="ref_8fbdb218d8f962e2967c90e047ce70b7">''[[:d:Q2860432|Archives de Paris]]''</ref> | [[XVIII Distritu de París]]<ref name="ref_8fbdb218d8f962e2967c90e047ce70b7">''[[:d:Q2860432|Archives de Paris]]''</ref> |- | [[:d:Q118955312|Q118955312]] | | [[Manuel Cuesta Blanco]] | 1919-11-13<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | 1979-11-07<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | futbolista asturianu (1919–1979) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | |- | [[:d:Q12391126|Q12391126]] | | [[José María Urquiola Iglesias]] | 1906 | 1979-11-25 | militante de la resistencia asturianu (1906–1979) | [[maquis]] | | [[España]] | [[Mieres]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q28503644|Q28503644]] | | [[Sabino Alonso Fueyo]] | 1908-01-15<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1979-12-10 | [[Periodista|periodista]], [[Escritor|escritor]], [[Profesor universitariu|profesor universitariu]] (1908–1979) ♂; member of Real Academia Valenciana de Jurisprudencia y Legislación | [[periodista]]<br/>[[escritor]]<br/>[[profesor universitariu]] | | [[España]] | [[Lada (Llangréu)|Lada]] | [[Uviéu]] |} ---- &sum; 73 items. {{Wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref}} [[Categoría:llistes d'Asturies]] igxwgkhw5uf809h30uz5llys1gxtth0 4 268905 4379277 4374721 2025-06-25T01:36:04Z ListeriaBot 32147 Wikidata list updated [V2] 4379277 wikitext text/x-wiki <noinclude>__NOINDEX__</noinclude> Última anovación: {{#time: Y-m-d H:i|{{REVISIONTIMESTAMP}}}}. {{Wikidata list |sparql= SELECT ?item ?death_date { ?item p:P570/psv:P570 ?death_date_node . ?death_date_node wikibase:timeValue ?death_date . ?death_date_node wikibase:timePrecision ?timeprecision . ?item wdt:P31 wd:Q5. ?item wdt:P19*/wdt:P131* wd:Q3934. FILTER (?timeprecision > 8) # check that date precision is at least to the year FILTER (year(?death_date) >= 1940 && year(?death_date) <= 1949) } ORDER BY ASC(?death_date) ?item |columns=item,P18,label,P569:Nacimientu,P570:Muerte,description:descripción,P106,P39,P27,P19,P20 |thumb=128 |autolist=fallback |summary=itemnumber |links=red |references=all }} {| class='wikitable sortable' ! item ! imaxe ! label ! Nacimientu ! Muerte ! descripción ! ocupación ! cargu ! país de nacionalidá ! llugar de nacimientu ! llugar de fallecimientu |- | [[:d:Q55838007|Q55838007]] | | [[Ricardo Acebal del Cueto]] | 1849-02-01<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1940-12-04<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | Inxenieru forestal, dibuxante (1849–1940) ♂ | [[inxenieru forestal]]<br/>[[dibuxante]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q17413200|Q17413200]] | [[Ficheru:Nicasio Guisasola Domínguez 1934.jpg|center|128px]] | [[Nicasio Guisasola Domínguez]] | 1900 | 1940-06-10 | políticu español (1900–1940) | [[inxenieru agrónomu]]<ref name="ref_c0b759dd717b3da0c14f068498586b50">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2852500%29.NDIP.</ref><br/>[[políticu]]<ref name="ref_c0b759dd717b3da0c14f068498586b50">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2852500%29.NDIP.</ref> | [[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_c0b759dd717b3da0c14f068498586b50">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2852500%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Xixón]] | [[Talavera de la Reina]] |- | [[:d:Q5955802|Q5955802]] | | [[Julio Somoza]] | 1848-12-23 | 1940-10-25 | historiador asturianu (1848–1940) | [[historiador]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q28816198|Q28816198]] | [[Ficheru:Cipriano Rodríguez Monte.jpg|center|128px]] | [[Cipriano Rodríguez Monte]] | 1861 | 1941 | Rexistrador de la propiedá, [[Empresariu|empresariu]], [[Periodista|periodista]] (1861–1941) ♂ | [[rexistrador de la propiedá]]<br/>[[empresariu]]<br/>[[periodista]] | | [[España]] | [[Noreña]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q55718127|Q55718127]] | | [[Pío Escalera]] | 1857<ref name="ref_d6bb9af87dd1e1badf066b8da1e7c47e">http://www.museobbaa.com/obras-en-lugares-paso-la-escalera-de-oviedo-portal/</ref> | 1941<ref name="ref_d6bb9af87dd1e1badf066b8da1e7c47e">http://www.museobbaa.com/obras-en-lugares-paso-la-escalera-de-oviedo-portal/</ref> | pintor asturianu | [[pintor]] | | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_d6bb9af87dd1e1badf066b8da1e7c47e">http://www.museobbaa.com/obras-en-lugares-paso-la-escalera-de-oviedo-portal/</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_d6bb9af87dd1e1badf066b8da1e7c47e">http://www.museobbaa.com/obras-en-lugares-paso-la-escalera-de-oviedo-portal/</ref> |- | [[:d:Q118966608|Q118966608]] | | [[Bernardo Esparza Sánchez]] | | 1941-01-16<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | futbolista asturianu (?–1941) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_e548b680a1af0e34c631f1e29f22dcae">''[[:d:Q5715639|BDFutbol]]''</ref> | |- | [[:d:Q40876259|Q40876259]] | | [[Acisclo Muñiz Vigo]] | 1866-11-17 | 1941-02-11 | profesor y xeógrafu asturianu (1866–1941) | [[profesor]]<br/>[[xeógrafu]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q114708637|Q114708637]] | | [[Florentino Rodríguez Pico]] | 1914-06-21<ref name="ref_36e90ff76d02571d527a35b4b92b5170">https://fpabloiglesias.es/entrada-db/22278_rodriguez-pico-florentino/</ref> | 1941-02-18<ref name="ref_06d6bdf2610e3288e36949b56e1dae45">https://losdelasierra.info/spip.php?article6381</ref> | [[Profesor|profesor]], partisanu (1914–1941) ♂ | [[profesor]]<br/>[[partisanu]] | | [[España]] | [[Muñás]]<ref name="ref_36e90ff76d02571d527a35b4b92b5170">https://fpabloiglesias.es/entrada-db/22278_rodriguez-pico-florentino/</ref> | [[Canedo]]<ref name="ref_36e90ff76d02571d527a35b4b92b5170">https://fpabloiglesias.es/entrada-db/22278_rodriguez-pico-florentino/</ref> |- | [[:d:Q5784501|Q5784501]] | [[Ficheru:Constantino Suárez Fernández 1933.jpg|center|128px]] | [[Constantino Suárez Fernández]] | 1890-09-10 | 1941-03-04 | escritor y periodista asturianu (1890–1941) | [[escritor]]<br/>[[periodista]] | | [[España]] | [[Avilés]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q1252349|Q1252349]] | [[Ficheru:Pedro Pidal Parques Naturales.jpg|center|128px]] | [[Pedro Pidal]] | 1869-11-02<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1941-11-17<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Escritor|escritor]], [[Periodista|periodista]], políticu, alpinista, tirador, [[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]], Senator of the Kingdom (1869–1941) ♂; child of Alejandro Pidal y Mon, Ignacia Bernaldo de Quirós y González de Cienfuegos | [[escritor]]<br/>[[periodista]]<br/>[[políticu]]<br/>[[alpinista]]<br/>[[tirador]] | [[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]]<br/>[[Senator of the Kingdom]] | [[España]] | [[Xixón]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q116167965|Q116167965]] | | [[Isabel Bardales Trespalacios]] | 1870<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref> | 1942-04-19<ref name="ref_36d0e6124cfd305d2d8de2c1e086bfdf">''[[:d:Q2621214|Geni.com]]''</ref> | escritora asturiana (1870–1942) | [[autor]] | | [[España]] | [[Alevia]]<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref> | [[Panes (parroquia)|Panes]]<ref name="ref_36d0e6124cfd305d2d8de2c1e086bfdf">''[[:d:Q2621214|Geni.com]]''</ref> |- | [[:d:Q17993410|Q17993410]] | | [[Augusto Junquera]] | 1869<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref><ref name="ref_faeea9de172ac736e43b0479d045232b">''[[:d:Q266566|Artnet]]''</ref><ref name="ref_04736eba7e653837de2d3e9370ace76e">''[[:d:Q5503389|Frick Art Research Library Photoarchive]]''</ref> | 1942<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref><ref name="ref_faeea9de172ac736e43b0479d045232b">''[[:d:Q266566|Artnet]]''</ref><ref name="ref_8d5b673497eeb0ccd653911ca8a73559">''[[:d:Q24255573|Benezit Dictionary of Artists]]''</ref><ref name="ref_04736eba7e653837de2d3e9370ace76e">''[[:d:Q5503389|Frick Art Research Library Photoarchive]]''</ref> | pintor asturianu (1869-1942) | [[pintor]] | | [[España]] | [[Uviéu (ciudá)|Uviéu]] | |- | [[:d:Q5649050|Q5649050]] | | [[Regina García López]] | 1898-08-10 | 1942-05-22<ref name="ref_faa72f8d72300b0e13a55be5ffbe97fc">''[[:d:Q112122720|WorldCat Entities]]''</ref> | artista asturiana | [[artista]] | | [[España]] | [[Principáu d'Asturies]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q6206456|Q6206456]] | [[Ficheru:Joaquín Fernández Prida.JPG|center|128px]] | [[Joaquín Fernández Prida]] | 1863-03-31<ref name="ref_8de618957274db3dbc5e68d2f83bce26">https://humanidadesdigitales.uc3m.es/s/catedraticos/item/14615</ref> | 1942-10-29<ref name="ref_8de618957274db3dbc5e68d2f83bce26">https://humanidadesdigitales.uc3m.es/s/catedraticos/item/14615</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | abogáu y políticu asturianu (1863-1942) | [[diplomáticu]]<br/>[[políticu]]<br/>[[xurista]]<br/>[[profesor universitariu]] | [[miembru del Senáu español]]<ref name="ref_6c562d5814381ab9c6184c5e43e96e67">http://www.senado.es/web/conocersenado/senadohistoria/senado18341923/senadores/fichasenador/index.html?id1=1009</ref><br/>[[ministru de Rellaciones Esteriores]]<br/>[[ministru de Xusticia]]<br/>[[ministru de Gobernación]]<br/>[[Ministru de Marina d'España]]<br/>[[ministru de Rellaciones Esteriores d'España]] | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q115803870|Q115803870]] | | [[Obdulia García Díaz]] | 1908-03-26<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1942-02-03<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | pintora asturiana (1908–1942) | [[pintor]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><br/>[[profesor de dibuxu]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | | [[España]] | [[Avilés]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Estorga]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> |- | [[:d:Q6072360|Q6072360]] | | [[Perfecto González]] | 1878-12-09 | 1942-02-04 | políticu asturianu (1878–1942) | [[políticu]] | | [[España]] | [[Samartín del Rei Aurelio]] | |- | [[:d:Q17301110|Q17301110]] | [[Ficheru:1915, Historia crítica de los hombres del republicanismo catalán en la última década (1905-1914), Jesús Pinilla y Fornell.jpg|center|128px]] | [[Jesús Pinilla Fornell]] | 1874-11-10<ref name="ref_f9145bab87f3a83c8f36a065c928747e">''[[:d:Q2664168|Gran Enciclopèdia Catalana]]''</ref> | 1942-04-19<ref name="ref_f9145bab87f3a83c8f36a065c928747e">''[[:d:Q2664168|Gran Enciclopèdia Catalana]]''</ref> | abogáu, periodista y políticu asturianu (1874–1942) | [[abogáu]]<br/>[[periodista]]<br/>[[políticu]] | | [[España]] | [[Navia]] | [[Montpellier]] |- | [[:d:Q8338318|Q8338318]] | | [[Carlos Rubiera Rodríguez]] | 1904-04-19<ref name="ref_fa2efea44f718dda64f76ed74ede2a47">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28100520%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | 1942-04-28<ref name="ref_fa2efea44f718dda64f76ed74ede2a47">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28100520%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | políticu asturianu (1904–1942) | [[políticu]]<ref name="ref_fa2efea44f718dda64f76ed74ede2a47">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28100520%29.NDIP.</ref><br/>[[emplegáu]]<ref name="ref_fa2efea44f718dda64f76ed74ede2a47">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28100520%29.NDIP.</ref> | [[gobernador civil de Madrid]]<br/>[[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_fa2efea44f718dda64f76ed74ede2a47">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28100520%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_fa2efea44f718dda64f76ed74ede2a47">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28100520%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_fa2efea44f718dda64f76ed74ede2a47">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28100520%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> |- | [[:d:Q124659009|Q124659009]] | | [[Louis Hein]] | 1905-01-26<ref name="ref_ffc2d2f3820c9dc2e3eec105c7cb3bb0">''[[:d:Q3224188|Le Maitron]]''</ref> | 1942-05-09<ref name="ref_ffc2d2f3820c9dc2e3eec105c7cb3bb0">''[[:d:Q3224188|Le Maitron]]''</ref> | Militante de la resistencia (1905–1942) ♂ | [[militante de la resistencia]] | | [[Francia]] | [[Xixón]]<ref name="ref_ffc2d2f3820c9dc2e3eec105c7cb3bb0">''[[:d:Q3224188|Le Maitron]]''</ref> | [[Fort du Vert-Galant]]<ref name="ref_ffc2d2f3820c9dc2e3eec105c7cb3bb0">''[[:d:Q3224188|Le Maitron]]''</ref> |- | [[:d:Q87929257|Q87929257]] | | [[Manuel Aguillaume Valdés]] | 1881-04-13<ref name="ref_628ab73dd0c353e683aba25a5e54b7f5">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%281500%29.NDIP.</ref><br/>1880-04-13<ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | 1942-05-09<ref name="ref_628ab73dd0c353e683aba25a5e54b7f5">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%281500%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | políticu asturianu (1881–1942) | [[políticu]]<ref name="ref_628ab73dd0c353e683aba25a5e54b7f5">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%281500%29.NDIP.</ref> | [[diputáu nes Cortes republicanes]]<ref name="ref_628ab73dd0c353e683aba25a5e54b7f5">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%281500%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Xixón]]<ref name="ref_628ab73dd0c353e683aba25a5e54b7f5">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%281500%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> | [[Toledo]]<ref name="ref_628ab73dd0c353e683aba25a5e54b7f5">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%281500%29.NDIP.</ref><ref name="ref_9e9ee237b58e67ffa91ff4e9c01b0427">''[[:d:Q11681095|Diccionario Biográfico del Socialismo Español]]''</ref> |- | [[:d:Q9013575|Q9013575]] | | [[José Antonio Fernández Vega]] | 1891 | 1942-05-18 | políticu asturianu (1891–1942) | [[políticu]] | [[gobernador civil]]<br/>[[gobernador civil de Málaga]]<br/>[[gobernador civil de Lugo]] | [[España]] | [[Llanes]] | [[Málaga]] |- | [[:d:Q116243382|Q116243382]] | | [[José María García Aznar]] | 1882-05-29<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref> | 1942-06-18<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref> | sacerdote, periodista y escritor asturianu (1882–1942) | [[sacerdote]]<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref><br/>[[escritor]]<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref> | | [[España]] | [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref> | [[Sotu'l Barcu]]<ref name="ref_4a0ecdcbac3ae0da831d624971e81f0a">https://datos.gob.es/es/catalogo/ea0019768-autores-espanoles-en-dominio-publico-en-2023-fallecidos-en-1942</ref> |- | [[:d:Q13146828|Q13146828]] | | [[Botón (cantante)|José María Martínez Suárez]] | 1892-07-19 | 1942-07-28 | cantante asturianu (1892–1942) | [[cantante]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | |- | [[:d:Q112232195|Q112232195]] | [[Ficheru:Plaque Domingo Tejero Pérez.jpg|center|128px]] | [[Domingo Tejero Pérez]] | 1915-08-18<ref name="ref_82119adccff0ec41a0ea25e98ede537f">''[[:d:Q116192931|Le Maitron en ligne]]''</ref> | 1942-10-10<ref name="ref_82119adccff0ec41a0ea25e98ede537f">''[[:d:Q116192931|Le Maitron en ligne]]''</ref><ref name="ref_3efe5fb705f0138336c7ef57997ea2de">''[[:d:Q20850976|Mémoire des hommes]]''</ref> | Mecánicu, militante de la resistencia (1913–1942) ♂; Council of Paris, mort pour la France; member of [[Unión Xeneral de Trabayadores]], FTP-MOI, Agrupación de Guerrilleros Españoles, resistencia francesa | [[mecánicu]]<br/>[[militante de la resistencia]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_82119adccff0ec41a0ea25e98ede537f">''[[:d:Q116192931|Le Maitron en ligne]]''</ref> | [[Hôpital Saint-Louis]]<ref name="ref_82119adccff0ec41a0ea25e98ede537f">''[[:d:Q116192931|Le Maitron en ligne]]''</ref> |- | [[:d:Q108309145|Q108309145]] | | [[Eugenio Carrizo Hevia]] | 1881<ref name="ref_71273b4fc834b1709ec41acb37a9b544">http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=carrizo-hevia-eugenio</ref> | 1943<ref name="ref_71273b4fc834b1709ec41acb37a9b544">http://www.mcnbiografias.com/app-bio/do/show?key=carrizo-hevia-eugenio</ref> | médicu asturianu (1881-1943) | [[médicu]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q109311901|Q109311901]] | | [[Julián Clavería]] | 1885-06-13<ref name="ref_5b075e77932bc06292bbd7afa193013b">https://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Juli%C3%A1n_Claver%C3%ADa</ref> | 1943<ref name="ref_5b075e77932bc06292bbd7afa193013b">https://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Juli%C3%A1n_Claver%C3%ADa</ref> | médicu asturianu (1885–1943) | [[médicu]]<br/>[[ciruxanu]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_5b075e77932bc06292bbd7afa193013b">https://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Juli%C3%A1n_Claver%C3%ADa</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_5b075e77932bc06292bbd7afa193013b">https://el.tesorodeoviedo.es/index.php?title=Juli%C3%A1n_Claver%C3%ADa</ref> |- | [[:d:Q13147926|Q13147926]] | | [[Prudencio Merino Álvarez]] | 1897 | 1943 | cantante de tonada asturianu (1897–1943) | [[cantante de tonada]] | | [[España]] | [[Grau]] | [[Aix-en-Provence]] |- | [[:d:Q47493991|Q47493991]] | | [[Bernabé Argüelles de Paz]] | 1912 | 1943-03-29<ref name="ref_145a12fbd78620a3aefaec74feb4a47a">https://books.google.es/books?id=HQofAAAAMAAJ&q=Bernab%C3%A9+Arg%C3%BCelles+de+Paz&dq=Bernab%C3%A9+Arg%C3%BCelles+de+Paz&hl=ca&sa=X&ved=2ahUKEwiKl8fp0tXvAhUlD2MBHTS9AtAQ6AEwAXoECAEQAg</ref> | anarquista asturianu (1912–1943) | [[anarquista]] | | [[España]] | [[La Pola (parroquia)|La Pola]] | [[Barcelona]]<ref name="ref_145a12fbd78620a3aefaec74feb4a47a">https://books.google.es/books?id=HQofAAAAMAAJ&q=Bernab%C3%A9+Arg%C3%BCelles+de+Paz&dq=Bernab%C3%A9+Arg%C3%BCelles+de+Paz&hl=ca&sa=X&ved=2ahUKEwiKl8fp0tXvAhUlD2MBHTS9AtAQ6AEwAXoECAEQAg</ref> |- | [[:d:Q96464786|Q96464786]] | [[Ficheru:Concha Heres en el Centro Asturiano de Oviedo-2.JPG|center|128px]] | [[Concha Heres|Concepción Heres y Palacio]] | 1864 | 1943-06-02 | filántropa asturiana (1864-1943) | [[filántropu]] | | [[España]] | [[Miranda]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q23901648|Q23901648]] | | [[Manuel Rionda Polledo]] | 1854-08-03 | 1943-09-02 | empresariu asturianu | [[empresariu]]<br/>[[Indiano]] | | [[España]] | [[Noreña]]<ref name="ref_93489596c60e7c0ca8d3cec7b8363d94">https://www.lne.es/centro/2017/04/30/manuel-rionda-baron-azucar-19329175.html</ref> | [[Alpine]] |- | [[:d:Q123594209|Q123594209]] | [[Ficheru:Luisa Riera Muñiz.jpg|center|128px]] | [[Luisa Riera Muñiz]] | 1874 | 1944 | maestra asturiana (1884-1944) | [[profesor]] | | | [[Breceña (parroquia)|Breceña]] | [[Cárcel de muyeres d'Amorebieta]] |- | [[:d:Q131784243|Q131784243]] | | [[José Antonio Cepeda y Álvarez]] | 1884<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | 1944<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | periodista asturianu (1884-1944) | [[poeta]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[periodista]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | | [[España]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | |- | [[:d:Q131784245|Q131784245]] | | [[Gumersindo Díaz Morodo]] | 1886<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | 1944<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[Periodista|periodista]], tipógrafu, [[Escritor|escritor]], [[Crítica|críticu]] (1886–1944) ♂ | [[periodista]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[tipógrafu]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[escritor]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[Crítica|críticu]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | | [[España]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[Cangas del Narcea]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | |- | [[:d:Q131784254|Q131784254]] | | [[Antolín Santos Mediante Ferraría]] | 1880<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | 1944<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[Escritor|escritor]], [[Poeta|poeta]] (1880–1944) ♂ | [[escritor]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[poeta]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | | [[España]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[Taramundi]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | |- | [[:d:Q6447456|Q6447456]] | | [[Ignacio Monasterio]] | 1863-07-21<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | 1944-02-04<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | Relixosu cristianu (1863–1944) ♂ | [[relixosu cristianu]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | | [[España]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[Cecea (parroquia)|Cecea]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | |- | [[:d:Q42786888|Q42786888]] | | [[Carlos Bertrand García-Tuñón]] | 1890-10-12 | 1944-04-29 | empresariu asturianu (1890–1944) | [[empresariu]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Xixón]] |- | [[:d:Q8189593|Q8189593]] | [[Ficheru:Adolfo Posada, en Nuevo Mundo.jpg|center|128px]] | [[Adolfo González Posada]] | 1860-09-18<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1944-07-10<ref name="ref_ff21a157d3868c37796d440b7f0baf84">''[[:d:Q105566566|Catálogo de autoridades BNMM]]''</ref> | [[Escritor|escritor]], [[Xurista|xurista]], sociólogu, políticu, traductor, [[Poeta|poeta]], [[Profesor universitariu|profesor universitariu]], miembru del Senáu español, caderalgu d'universidá (1860–1944) ♂; member of Real Academia de Ciencies Morales y Polítiques | [[escritor]]<br/>[[xurista]]<br/>[[sociólogu]]<br/>[[políticu]]<br/>[[traductor]]<br/>[[poeta]]<br/>[[profesor universitariu]]<ref name="ref_45e200eb36525f96cb0fe5acffe33f59">''[[:d:Q13550863|catálogu de la Biblioteca Nacional Checa]]''</ref> | [[miembru del Senáu español]]<ref name="ref_e420cba29987ac7bfcdbd9beb2db2c6e">http://www.senado.es/web/conocersenado/senadohistoria/senado18341923/senadores/fichasenador/index.html?id1=1301</ref><br/>[[caderalgu d'universidá]] | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q16537332|Q16537332]] | | [[Benjamín Orbón]] | 1877-04-27<br/>1879<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | 1944-08-06<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | pianista y compositor asturianu (1877-1944) | [[compositor]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[pianista]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[músicu]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[profesor de música]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><br/>[[concert artist]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | | [[España]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[Mieres]]<br/>[[Avilés]]<ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref><ref name="ref_c3a7fe64cd089e1cc16c070d09534abd">''[[:d:Q73504744|rexistru d'autoridaes BNE]]''</ref> | [[L'Habana]]<ref name="ref_1749a4e1d6dd427246874feaf96e19bb">https://www.bne.es/es/noticias/bne-publica-lista-autores-su-catalogo-cuya-obra-pasa-dominio-publico-2025</ref> |- | [[:d:Q1447042|Q1447042]] | [[Ficheru:Francisco Ponzan Vidal.jpg|center|128px]] | [[Francisco Ponzán]] | 1911-03-30<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1944-08-17<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | profesor asturianu (1911–1944) | [[profesor]]<br/>[[anarcosindicalista]]<ref name="ref_c9730acc6df8ed34baaf0d310c9a27be">http://losdelasierra.info/spip.php?article6504</ref><br/>[[miembru de la Resistencia francesa]]<br/>[[opposition to Francoism]] | | [[España]]<br/>[[Francia]] | [[Uviéu]] | [[Buzet-sur-Tarn]] |- | [[:d:Q25411094|Q25411094]] | [[Ficheru:Pedro Larrañaga 1928.jpg|center|128px]] | [[Pedro Larrañaga]] | 1887-04-27 | 1944-11-23 | actor asturianu (1887–1944) | [[actor]] | | [[España]] | [[Avilés]] | [[Sevilla]] |- | [[:d:Q59503461|Q59503461]] | | [[Maximiliano Canal Gómez]] | 1895-05-10<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1944-12-29<ref name="ref_6a62f7b36d960764587243b861d2a024">''[[:d:Q13219454|Library of Congress Authorities]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | Flaire (1895–1944) ♂ | [[flaire]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | | [[España]] | [[Proaza]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | [[Roma]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> |- | [[:d:Q112801058|Q112801058]] | | [[Adolfo Álvarez-Buylla]] | 1897-02-28 | 1945 | futbolista asturianu (1897–1945) | [[Xugador de fútbol|futbolista]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | |- | [[:d:Q62566048|Q62566048]] | | [[Regino López]] | 1861<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | 1945<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | Actor de teatru (1861–1945) ♂ | [[actor de teatru]] | | | [[Principáu d'Asturies]] | |- | [[:d:Q92159271|Q92159271]] | | [[Adolfo de Sandoval]] | 1860-07-05<ref name="ref_325c2c13c0effbb4dc2e569dfa580a4a">https://books.google.es/books?id=Hu1E20cPongC&pg=PA752</ref><br/>1870<ref name="ref_c779b38e521b2ddb4bd24cd357f0807b">http://datos.bne.es/resource/XX1326858</ref> | 1945-01-02<ref name="ref_fa0e6499f8bd4d085aa22d4f80de146e">https://books.google.es/books?id=p58eAAAAMAAJ</ref><br/>1947<ref name="ref_c779b38e521b2ddb4bd24cd357f0807b">http://datos.bne.es/resource/XX1326858</ref> | [[Escritor|escritor]], novelista, cronista, [[Pianista|pianista]], [[Abogáu|abogáu]], publicista (1870–1947) ♂; Hijo Adoptivo de Ávila, Hijo Adoptivo de El Toboso | [[escritor]]<br/>[[novelista]]<br/>[[cronista]]<br/>[[pianista]]<br/>[[abogáu]]<br/>[[publicista]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q5658117|Q5658117]] | [[Ficheru:Adolfo Prieto y Álvarez de las Vallinas.jpg|center|128px]] | [[Adolfo Prieto Álvarez]] | 1867-05-15 | 1945-01-11 | empresariu asturianu | [[empresariu]] | | [[España]] | [[Sama (Grau)|Sama]] | [[Monterrey]] |- | [[:d:Q133456725|Q133456725]] | [[Ficheru:Asuncion Menendez kalea.jpg|center|128px]] | [[Asunción Menéndez Fernández]] | 1871-09-15 | 1945-01-29 | profesora asturiana (1871-1945) | [[direutor d'escuela]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Sestao]] |- | [[:d:Q11034396|Q11034396]] | | [[José Vitini]] | 1913 | 1945-04-28 | Person (1913–1945) ♂ | | | [[España]] | [[Xixón]] | |- | [[:d:Q21580157|Q21580157]] | | [[Manuel Barbado Viejo]] | 1884-07-17 | 1945-05-03<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | psicólogu español (1884–1945) | [[psicólogu]] | | [[España]] | [[La Cortina (Teyeo)|La Cortina]]<ref name="ref_04b35a4b07366bbeeb54b581bc3fb4fe">''[[:d:Q65028882|Catalogue of the Library of the Pontifical University of the Holy Cross]]''</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_04b35a4b07366bbeeb54b581bc3fb4fe">''[[:d:Q65028882|Catalogue of the Library of the Pontifical University of the Holy Cross]]''</ref> |- | [[:d:Q130215856|Q130215856]] | | [[Antonio Graíño]] | 1870<ref name="ref_c93c321b213a41c5dc24b0cfaca84bd5">''[[:d:Q115627942|Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana (1908-1930)]]''</ref> | 1945-06-10<ref name="ref_88293468d8f4077fcb7d7cdeb156d573">https://www.proquest.com/openview/70367059a4d852a9d55a8b6f3cbfa45d/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1817830</ref> | Llibreru, bibliologist, bibliófilu, [[Diplomáticu|diplomáticu]], editor, coleicionista de llibros (1870–1945) ♂ | [[llibreru]]<ref name="ref_c93c321b213a41c5dc24b0cfaca84bd5">''[[:d:Q115627942|Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana (1908-1930)]]''</ref><br/>[[bibliologist]]<ref name="ref_c93c321b213a41c5dc24b0cfaca84bd5">''[[:d:Q115627942|Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana (1908-1930)]]''</ref><br/>[[bibliófilu]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref><br/>[[diplomáticu]]<br/>[[editor]]<br/>[[coleicionista de llibros]] | | [[España]] | [[Viḷḷapedre (parroquia)|Viḷḷapedre]]<ref name="ref_c93c321b213a41c5dc24b0cfaca84bd5">''[[:d:Q115627942|Enciclopedia universal ilustrada europeo-americana (1908-1930)]]''</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_88293468d8f4077fcb7d7cdeb156d573">https://www.proquest.com/openview/70367059a4d852a9d55a8b6f3cbfa45d/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1817830</ref> |- | [[:d:Q5982880|Q5982880]] | | [[Luis Bayón]] | 1894-03-12<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1945-10-12 | pintor asturianu (1894–1945) | [[pintor]] | | [[España]] | [[Avilés]] | [[Barcelona]] |- | [[:d:Q5955479|Q5955479]] | | [[Julio Martínez Hombre]] | 1893-02-16 | 1945-12-04 | inxenieru asturianu (1893–1945) | [[inxenieru]] | | [[España]] | [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] | [[Uviéu]] |- | [[:d:Q5863113|Q5863113]] | | [[Florentino Castro Guisasola]] | 1893-08-01<ref name="ref_a257cb30f66b6b9d228468e31363de79">''[[:d:Q19938912|autoridaes BNF]]''</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1945-12-08<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | historiador asturianu (1893–1945) | [[historiador]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Almería]] |- | [[:d:Q6158921|Q6158921]] | [[Ficheru:Valentín Alvarez Muñiz.jpg|center|128px]] | [[Valentín Álvarez Muñiz]] | 1880-09-01 | 1945-12-15 | políticu asturianu (1880–1945) | [[políticu]] | [[Presidente de la Diputación Provincial de Oviedo]] | [[España]] | [[Xixón]] | [[L'Habana]] |- | [[:d:Q3775186|Q3775186]] | [[Ficheru:Cristino García Granda.jpg|center|128px]] | [[Cristino García]] | 1913-06-03<ref name="ref_c156e051ca5f6d0a994a9826513156a2">https://elpais.com/diario/2002/09/14/madrid/1032002669_850215.html</ref> | 1946-02-21 | partisanu asturianu (1914–1946) | [[sindicalista]]<br/>[[partisanu]] | | [[España]] | [[Gozón]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q87140209|Q87140209]] | [[Ficheru:José Varela de Limia 1927.jpg|center|128px]] | [[José Varela de Limia]] | 1874-08 | 1946-03-17 | políticu asturianu | [[políticu]] | [[gobernador civil de Zamora]] | [[España]] | [[Xixón]] | [[Santiago de Compostela]] |- | [[:d:Q20532842|Q20532842]] | | [[Marcelino Rodríguez Fernández]] | 1915-07-07 | 1946-06-26 | militar asturianu (1915–1946) | [[partisanu]]<br/>[[maestru]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Milreu]] |- | [[:d:Q108583125|Q108583125]] | [[Ficheru:Arcadio Ríos Rodríguez.jpg|center|128px]] | [[Arcadio Ríos Rodríguez]] | 1911 | 1946-07-27 | mineru y guerrilleru antifranquista asturianu (1911-1946) | [[militante de la resistencia]] | | [[España]] | [[Hevia (Siero)|Hevia]] | [[Casaio]] |- | [[:d:Q61062012|Q61062012]] | | [[Luis Blanco López]] | 1918 | 1946-09-03 | Maquis (1918–1946) ♂ | [[maquis]] | | [[España]] | [[Xixón]] | [[Pontevedra]] |- | [[:d:Q93124005|Q93124005]] | | [[Jerónimo González y Martínez]] | 1875-02-12<ref name="ref_d99c664e95fae3eeb11c9df72f982178">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2850990%29.NDIP.</ref><ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1946-11-09<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | políticu asturianu | [[políticu]]<ref name="ref_d99c664e95fae3eeb11c9df72f982178">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2850990%29.NDIP.</ref><br/>[[xurista]]<br/>[[profesor universitariu]]<br/>[[escritor]] | [[Member of the Consultative National Assembly]]<ref name="ref_d99c664e95fae3eeb11c9df72f982178">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2850990%29.NDIP.</ref> | [[España]] | [[Sama (Llangréu)|Sama]]<ref name="ref_d99c664e95fae3eeb11c9df72f982178">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%2850990%29.NDIP.</ref> | [[Xixón]]<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> |- | [[:d:Q93124109|Q93124109]] | | [[José Santos Fernández]] | 1884-04-16<ref name="ref_08589fbdeadebac09baa02dae3c5d6df">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28106940%29.NDIP.</ref> | 1946-11-30<ref name="ref_08589fbdeadebac09baa02dae3c5d6df">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28106940%29.NDIP.</ref> | políticu asturianu (1884–1946) | [[políticu]]<ref name="ref_08589fbdeadebac09baa02dae3c5d6df">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28106940%29.NDIP.</ref> | [[Member of the Consultative National Assembly]]<ref name="ref_08589fbdeadebac09baa02dae3c5d6df">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28106940%29.NDIP.</ref> | | [[Avilés]]<ref name="ref_08589fbdeadebac09baa02dae3c5d6df">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28106940%29.NDIP.</ref> | [[Madrid]]<ref name="ref_08589fbdeadebac09baa02dae3c5d6df">http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso/Iniciativas?_piref73_2148295_73_1335437_1335437.next_page=/wc/servidorCGI&CMD=VERLST&BASE=DIPH&FMT=DIPHXD1S.fmt&DOCS=1-1&DOCORDER=FIFO&OPDEF=Y&NUM1=&DES1=&QUERY=%28106940%29.NDIP.</ref> |- | [[:d:Q16586066|Q16586066]] | | [[Justo Rodríguez Fernández]] | 1858 | 1947 | empresariu español (1858–1947) | [[empresariu]]<br/>[[políticu]] | [[alcalde de Noreña]] | [[España]] | [[Noreña]] | |- | [[:d:Q42905549|Q42905549]] | | [[Luis Bárzana Bárzana]] | 1910 | 1947 | políticu español (1910–1947) | [[políticu]] | | [[España]] | [[Xixón]] | |- | [[:d:Q23942918|Q23942918]] | [[Ficheru:Eugenia Astur.jpg|center|128px]] | [[Eugenia Astur]] | 1888-03-10 | 1947-01-10 | escritora asturiana (1888–1947) | [[escritor]] | | [[España]] | [[Tinéu]] | [[Tinéu]] |- | [[:d:Q10282832|Q10282832]] | [[Ficheru:Florentino de carvalho.jpg|center|128px]] | [[Florentino de Carvalho]] | 1889-03-03 | 1947-03-24 | anarcosindicalista asturianu (1883-1947) | [[profesor]]<br/>[[tipógrafu]]<br/>[[Policía]]<br/>[[anarquista]] | | | [[Campumanes (parroquia)|Campumanes]] | [[Marília]] |- | [[:d:Q30608183|Q30608183]] | | [[Manuel Rodríguez Suárez]] | No/unknown value | 1947-04-21 | guerrilleru antifranquista asturianu (?-1947) | [[maquis]] | | [[España]] | [[Principáu d'Asturies]] | [[O Fontao]] |- | [[:d:Q3302791|Q3302791]] | [[Ficheru:Maximilià Thous i Orts (1906).jpg|center|128px]] | [[Maximiliano Thous Orts]] | 1875<ref name="ref_14260e779411e87d9fbe7534b61f8fb8">''[[:d:Q29613429|Catalan Literature Dictionary]]''</ref><ref name="ref_f9145bab87f3a83c8f36a065c928747e">''[[:d:Q2664168|Gran Enciclopèdia Catalana]]''</ref><ref name="ref_1dc62f9f307861dcea74c5428e2c40a1">''[[:d:Q245966|National Library of Portugal]]''</ref><ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | 1947-10-26<ref name="ref_9ada2c63160e096e7e02a37c81e03bcb">''[[:d:Q63056|Find a Grave]]''</ref> | periodista, escritor y direutor de cine asturianu (1875–1947) | [[periodista]]<br/>[[escritor]]<br/>[[direutor de cine]] | | [[España]] | [[Pravia]]<ref name="ref_c83480d570f64233de64d4a1124d6629">''[[:d:Q16875304|Diccionario Akal de Teatro (1997)]]''</ref> | [[València|Valencia]] |- | [[:d:Q5717189|Q5717189]] | | [[Baldomero Fernández Ladreda]] | 1906-07-18 | 1947-11-15 | políticu asturianu (1906–1947) | [[políticu]]<br/>[[sindicalista]]<br/>[[partisanu]] | | [[España]] | [[Soto Ribera]] | [[Cárcel Correccional d'Uviéu]] |- | [[:d:Q113746850|Q113746850]] | | [[Amalio López Sánchez]] | 1899<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | 1948<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | [[Direutor d'orquesta|direutor d'orquesta]], [[Compositor|compositor]] (1899–1948) ♂ | [[direutor d'orquesta]]<br/>[[compositor]] | | [[España]] | [[Xixón]] | |- | [[:d:Q5942246|Q5942246]] | | [[José Manuel Pedregal]] | 1871<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | 1948<ref name="ref_a793d67d0819a2b5c8497a05ab28c91b">''[[:d:Q50358336|datos.bne.es]]''</ref> | Políticu, [[Xurista|xurista]], [[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]], ministru de Facienda (1871–1948) ♂; member of Real Academia de Ciencies Morales y Polítiques; child of [[Manuel Pedregal y Cañedo]] | [[políticu]]<br/>[[xurista]] | [[Diputáu nel Congresu de los Diputaos d'España]]<br/>[[ministru de Facienda]] | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Avilés]] |- | [[:d:Q125201454|Q125201454]] | | [[Medardo Carreño y Suárez]] | 1873-11-11<ref name="ref_71f68ada4bb5e8809aefd819cbaa9e9e">https://xn--espaolito-o6a.es/index.php/encyclopedia/carreno-medardo/</ref> | 1948-03-14<ref name="ref_71f68ada4bb5e8809aefd819cbaa9e9e">https://xn--espaolito-o6a.es/index.php/encyclopedia/carreno-medardo/</ref> | compositor y maestru de capiella asturianu (1873-1948) | [[compositor]]<br/>[[organista]]<br/>[[maestru de capiella]] | | [[España]] | [[Uviéu]]<ref name="ref_71f68ada4bb5e8809aefd819cbaa9e9e">https://xn--espaolito-o6a.es/index.php/encyclopedia/carreno-medardo/</ref> | [[Uviéu]]<ref name="ref_71f68ada4bb5e8809aefd819cbaa9e9e">https://xn--espaolito-o6a.es/index.php/encyclopedia/carreno-medardo/</ref> |- | [[:d:Q12402480|Q12402480]] | | [[Víctor García García]] | 1908-09-20 | 1948-04 | Políticu, maquis (1908–1948) ♂ | [[políticu]]<br/>[[maquis]] | | [[España]] | [[Bárzana (parroquia de Quirós)|Bárzana]] | [[Quinteiro]] |- | [[:d:Q12388609|Q12388609]] | | [[Florentino Menéndez]] | 1922 | 1948-05-19 | militante de la resistencia asturianu | [[maquis]]<br/>[[mineru]] | | [[España]] | [[Los Cuarteles de Peñarrubia]] | [[Loureiro]] |- | [[:d:Q17413464|Q17413464]] | | [[Eugenio Rueda Perosanz]] | 1915-11-25 | 1948-08-16 | militante de la resistencia asturianu (1915–1948) | [[militante de la resistencia]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Ombre, Pontedeume]] |- | [[:d:Q13148023|Q13148023]] | | [[Santos Bandera]] | 1895-01-09 | 1948-10-19 | Person (1895–1948) ♂ | | | [[España]] | [[Felechosa]] | |- | [[:d:Q23090708|Q23090708]] | | [[Luz Casanova]] | 1873-08-28<ref name="ref_fd121e565824ba092adcbc527d282123">''[[:d:Q36578|Gemeinsame Normdatei]]''</ref> | 1949-01-08<ref name="ref_fd121e565824ba092adcbc527d282123">''[[:d:Q36578|Gemeinsame Normdatei]]''</ref> | Benefactor (1873–1949) ♀ | [[benefactor]] | | [[España]] | [[Avilés]] | [[Madrid]] |- | [[:d:Q17413489|Q17413489]] | | [[Guillermo Morán García]] | 1919 | 1949-04-20 | militante de la resistencia asturianu (1919–1949) | [[maquis]]<br/>[[mineru]] | | [[España]] | [[Mieres]] | [[Chavaga]] |- | [[:d:Q18222956|Q18222956]] | | [[Eduardo Manuel Martín Losada]] | 1891-09-15 | 1949-04-20 | escritor asturianu (1891–1949) | [[escritor]]<br/>[[poeta]] | | [[España]] | [[Uviéu]] | [[Cabo de Cruz]] |- | [[:d:Q71672834|Q71672834]] | | [[Gregorio Colmenero Fernández]] | 1923 | 1949-04-20 | militante de la resistencia asturianu (1923–1949) | [[maquis]] | | [[España]] | [[La Felguera (Llangréu)|La Felguera]] | [[O Piricallo]] |- | [[:d:Q9014727|Q9014727]] | [[Ficheru:1923-04, Revista de Bellas Artes, El pintor José Ramón Zaragoza.jpg|center|128px]] | [[José Ramón Zaragoza]] | 1874-03-16<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | 1949-07-29<ref name="ref_418b07d440f76dc18d7f9a34cbc13a65">''[[:d:Q41705771|Diccionario biográfico español]]''</ref> | pintor asturianu (1874–1949) | [[pintor]]<ref name="ref_555d485e24ff96769b7281a98ab56ec3">''[[:d:Q2494649|Union List of Artist Names]]''</ref> | | [[España]] | [[Cangues d'Onís]] | [[Alpedrete]] |- | [[:d:Q20534999|Q20534999]] | | [[Marcelino Suárez González]] | 1866 | 1949-08-29 | empresariu asturianu (1866–1949) | [[empresariu]]<br/>[[políticu]] | | [[España]] | [[Ayer]] | [[O Barco de Valdeorras]] |- | [[:d:Q122871169|Q122871169]] | | [[Marcelino Fernández Fernández]] | 1909 | 1949-11-01 | Maquis (1909–1949) ♂ | [[maquis]] | | [[España]] | [[La Perea]] | [[L'Infiestu (parroquia)|L'Infiestu]] |} ---- &sum; 81 items. {{Wikidata list end}} == Referencies == {{llistaref}} [[Categoría:llistes d'Asturies]] opj5ju3b6wtzuzj4wrw9dana9oqz19f 0 268968 4379256 4087615 2025-06-24T19:46:42Z 70.186.230.129 Madison lawman 4379256 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Madison Iseman''' {{nym}} ye una actriz d'[[Estaos Xuníos]]. Ye conocida por interpretar a Charlotte na serie de comedia de [[CMT]] ''[[Still the King]]'', tamién conocida por interpretar a Rain Burroughs en ''[[Fear of Rain]]'', a Bethany Walker en ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' y ''[[Jumanji: The Next Level]]'', a Sarah Quinn en ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'', a Lennon/Alison en ''[[I Know What You Did Last Summer]]'', y a Mary Ellen en ''[[Annabelle Comes Home]]''.<ref>[https://world-celebs.com/celebrity/9232-madison-iseman.html]</ref><ref>[https://superstarsbio.com/bios/madison-iseman/]</ref><ref>[http://www.cmtpress.com/program/still-the-king/biography/madison-iseman/]</ref><ref>[https://www.wallofcelebrities.com/celebrities/madison-iseman/biography.html Madison Iseman's Biography]</ref><ref>[https://pakistani.pk/madison-iseman/ Madison Iseman Biography, Height, Age, Family, Net Worth]</ref><ref>[https://infofamouspeople.com/famous/madison-iseman.htm Madison Iseman - Bio, Age, Wiki, Facts and Family]</ref> Sunday night at fake bate Madison and Matthew loved == Filmografía == === Cine === * 2013 : ''[[Second Chances]]'' ... Charity * 2015 : ''[[Despair Sessions]]'' ... Veronica * 2015 : ''[[The Better Half (película)|The Better Half]]'' ... Heather * 2015 : ''[[Tales of Halloween]]'' ... Lizzy * 2015 : ''[[Ghost Squad]]'' ... Brandy * 2016 : ''[[Marriage of Lies]]'' ... Kinna * 2016 : ''[[Liza, Liza, Skies Are Grey]]'' ... Nancy * 2016 : ''[[Laid in America]]'' ... Kaylee * 2016 : ''[[48 Hours to Live]]'' ... Young Sherilyn * 2016 : ''[[I Know Where Lizzie Is]]'' ... Lizzie Holden * 2016 : ''[[Killer Coach]]'' ... Emily * 2017 : ''[[The Rachels]]'' ... Rachel Nelson * 2017 : ''[[Beauty Mark]]'' ... Pam * 2017 : ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' ... Bethany Walker * 2018 : ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'' ... Sarah Quinn * 2019 : ''[[Annabelle Comes Home]]'' ... Mary Ellen * 2019 : ''[[Riot Girls]]'' ... Nat * 2019 : ''[[Feast of the Seven Fishes]]'' ... Beth * 2019 : ''[[Jumanji: The Next Level]]'' ... Bethany Walker * 2020 : ''[[The Fox Hunter]]'' ... Lily O'Connor * 2020 : ''[[The F**k It List]]'' ... Kayla Pierce * 2020 : ''[[Acts of Revenge]]'' ... Veronica * 2020 : ''[[Clouds (película de 2020)|Clouds]]'' ... Amy Adamle * 2020 : ''[[Nocturne (película de 2020)|Nocturne]]'' ... Vivian Lowe * 2021 : ''[[Fear of Rain]]'' ... Rain Burroughs * 2023 : ''[[Knights of the Zodiac]]'' ... Sienna * 2024 : ''[[Witchboard]]'' ... Emily === Televisión === * 2014 : ''[[Modern Family]]'' ... Sam * 2015 : ''[[The Social Experiment]]'' ... Kaysee * 2015 : ''[[Henry Danger]]'' ... Veronika * 2015 : ''[[Kirby Buckets]]'' ... Rebecca Vanderbuff * 2015 : ''[[The Bluffs]]'' ... Leah * 2016 : ''[[The Real O'Neals]]'' ... Madison * 2016 : ''[[Those Who Can't]]'' ... Becky Cosgrove * 2016–2017 : ''[[Still the King]]'' ... Charlotte * 2021 : ''[[I Know What You Did Last Summer]]'' ... Lennon Grant/Alison Grant * 2022 : ''[[American Horror Stories]]'' ... Sam == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1997||Iseman, Madison}} [[Categoría:Actores y actrices de Carolina del Sur]] [[Categoría:Actores y actrices de doblaxe d'Estaos Xuníos]] 6b1fypw18wbtd0pql4c1owrty5kvorn 4379264 4379256 2025-06-24T21:50:22Z 72.193.199.185 Madison lseman 4379264 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Madison Iseman''' {{nym}} ye una actriz d'[[Estaos Xuníos]]. Ye conocida por interpretar a Charlotte na serie de comedia de [[CMT]] ''[[Still the King]]'', tamién conocida por interpretar a Rain Burroughs en ''[[Fear of Rain]]'', a Bethany Walker en ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' y ''[[Jumanji: The Next Level]]'', a Sarah Quinn en ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'', a Lennon/Alison en ''[[I Know What You Did Last Summer]]'', y a Mary Ellen en ''[[Annabelle Comes Home]]''.<ref>[https://world-celebs.com/celebrity/9232-madison-iseman.html]</ref><ref>[https://superstarsbio.com/bios/madison-iseman/]</ref><ref>[http://www.cmtpress.com/program/still-the-king/biography/madison-iseman/]</ref><ref>[https://www.wallofcelebrities.com/celebrities/madison-iseman/biography.html Madison Iseman's Biography]</ref><ref>[https://pakistani.pk/madison-iseman/ Madison Iseman Biography, Height, Age, Family, Net Worth]</ref><ref>[https://infofamouspeople.com/famous/madison-iseman.htm Madison Iseman - Bio, Age, Wiki, Facts and Family]</ref> Sunday night at fake bate Madison and Matthew loved Siri which two show sent TV back to Carter so who do you see back to pushy show app TV me night == Filmografía == === Cine === * 2013 : ''[[Second Chances]]'' ... Charity * 2015 : ''[[Despair Sessions]]'' ... Veronica * 2015 : ''[[The Better Half (película)|The Better Half]]'' ... Heather * 2015 : ''[[Tales of Halloween]]'' ... Lizzy * 2015 : ''[[Ghost Squad]]'' ... Brandy * 2016 : ''[[Marriage of Lies]]'' ... Kinna * 2016 : ''[[Liza, Liza, Skies Are Grey]]'' ... Nancy * 2016 : ''[[Laid in America]]'' ... Kaylee * 2016 : ''[[48 Hours to Live]]'' ... Young Sherilyn * 2016 : ''[[I Know Where Lizzie Is]]'' ... Lizzie Holden * 2016 : ''[[Killer Coach]]'' ... Emily * 2017 : ''[[The Rachels]]'' ... Rachel Nelson * 2017 : ''[[Beauty Mark]]'' ... Pam * 2017 : ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' ... Bethany Walker * 2018 : ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'' ... Sarah Quinn * 2019 : ''[[Annabelle Comes Home]]'' ... Mary Ellen * 2019 : ''[[Riot Girls]]'' ... Nat * 2019 : ''[[Feast of the Seven Fishes]]'' ... Beth * 2019 : ''[[Jumanji: The Next Level]]'' ... Bethany Walker * 2020 : ''[[The Fox Hunter]]'' ... Lily O'Connor * 2020 : ''[[The F**k It List]]'' ... Kayla Pierce * 2020 : ''[[Acts of Revenge]]'' ... Veronica * 2020 : ''[[Clouds (película de 2020)|Clouds]]'' ... Amy Adamle * 2020 : ''[[Nocturne (película de 2020)|Nocturne]]'' ... Vivian Lowe * 2021 : ''[[Fear of Rain]]'' ... Rain Burroughs * 2023 : ''[[Knights of the Zodiac]]'' ... Sienna * 2024 : ''[[Witchboard]]'' ... Emily === Televisión === * 2014 : ''[[Modern Family]]'' ... Sam * 2015 : ''[[The Social Experiment]]'' ... Kaysee * 2015 : ''[[Henry Danger]]'' ... Veronika * 2015 : ''[[Kirby Buckets]]'' ... Rebecca Vanderbuff * 2015 : ''[[The Bluffs]]'' ... Leah * 2016 : ''[[The Real O'Neals]]'' ... Madison * 2016 : ''[[Those Who Can't]]'' ... Becky Cosgrove * 2016–2017 : ''[[Still the King]]'' ... Charlotte * 2021 : ''[[I Know What You Did Last Summer]]'' ... Lennon Grant/Alison Grant * 2022 : ''[[American Horror Stories]]'' ... Sam == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1997||Iseman, Madison}} [[Categoría:Actores y actrices de Carolina del Sur]] [[Categoría:Actores y actrices de doblaxe d'Estaos Xuníos]] hu1zudqfcxlu8tucejb4jog8kynq7l9 4379304 4379264 2025-06-25T06:30:49Z Sahaquiel9102 9918 Esfacer la revisión [[Special:Diff/4379264|4379264]] de [[Special:Contributions/72.193.199.185|72.193.199.185]] ([[User talk:72.193.199.185|alderique]]) 4379304 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Madison Iseman''' {{nym}} ye una actriz d'[[Estaos Xuníos]]. Ye conocida por interpretar a Charlotte na serie de comedia de [[CMT]] ''[[Still the King]]'', tamién conocida por interpretar a Rain Burroughs en ''[[Fear of Rain]]'', a Bethany Walker en ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' y ''[[Jumanji: The Next Level]]'', a Sarah Quinn en ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'', a Lennon/Alison en ''[[I Know What You Did Last Summer]]'', y a Mary Ellen en ''[[Annabelle Comes Home]]''.<ref>[https://world-celebs.com/celebrity/9232-madison-iseman.html]</ref><ref>[https://superstarsbio.com/bios/madison-iseman/]</ref><ref>[http://www.cmtpress.com/program/still-the-king/biography/madison-iseman/]</ref><ref>[https://www.wallofcelebrities.com/celebrities/madison-iseman/biography.html Madison Iseman's Biography]</ref><ref>[https://pakistani.pk/madison-iseman/ Madison Iseman Biography, Height, Age, Family, Net Worth]</ref><ref>[https://infofamouspeople.com/famous/madison-iseman.htm Madison Iseman - Bio, Age, Wiki, Facts and Family]</ref> Sunday night at fake bate == Filmografía == === Cine === * 2013 : ''[[Second Chances]]'' ... Charity * 2015 : ''[[Despair Sessions]]'' ... Veronica * 2015 : ''[[The Better Half (película)|The Better Half]]'' ... Heather * 2015 : ''[[Tales of Halloween]]'' ... Lizzy * 2015 : ''[[Ghost Squad]]'' ... Brandy * 2016 : ''[[Marriage of Lies]]'' ... Kinna * 2016 : ''[[Liza, Liza, Skies Are Grey]]'' ... Nancy * 2016 : ''[[Laid in America]]'' ... Kaylee * 2016 : ''[[48 Hours to Live]]'' ... Young Sherilyn * 2016 : ''[[I Know Where Lizzie Is]]'' ... Lizzie Holden * 2016 : ''[[Killer Coach]]'' ... Emily * 2017 : ''[[The Rachels]]'' ... Rachel Nelson * 2017 : ''[[Beauty Mark]]'' ... Pam * 2017 : ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' ... Bethany Walker * 2018 : ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'' ... Sarah Quinn * 2019 : ''[[Annabelle Comes Home]]'' ... Mary Ellen * 2019 : ''[[Riot Girls]]'' ... Nat * 2019 : ''[[Feast of the Seven Fishes]]'' ... Beth * 2019 : ''[[Jumanji: The Next Level]]'' ... Bethany Walker * 2020 : ''[[The Fox Hunter]]'' ... Lily O'Connor * 2020 : ''[[The F**k It List]]'' ... Kayla Pierce * 2020 : ''[[Acts of Revenge]]'' ... Veronica * 2020 : ''[[Clouds (película de 2020)|Clouds]]'' ... Amy Adamle * 2020 : ''[[Nocturne (película de 2020)|Nocturne]]'' ... Vivian Lowe * 2021 : ''[[Fear of Rain]]'' ... Rain Burroughs * 2023 : ''[[Knights of the Zodiac]]'' ... Sienna * 2024 : ''[[Witchboard]]'' ... Emily === Televisión === * 2014 : ''[[Modern Family]]'' ... Sam * 2015 : ''[[The Social Experiment]]'' ... Kaysee * 2015 : ''[[Henry Danger]]'' ... Veronika * 2015 : ''[[Kirby Buckets]]'' ... Rebecca Vanderbuff * 2015 : ''[[The Bluffs]]'' ... Leah * 2016 : ''[[The Real O'Neals]]'' ... Madison * 2016 : ''[[Those Who Can't]]'' ... Becky Cosgrove * 2016–2017 : ''[[Still the King]]'' ... Charlotte * 2021 : ''[[I Know What You Did Last Summer]]'' ... Lennon Grant/Alison Grant * 2022 : ''[[American Horror Stories]]'' ... Sam == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1997||Iseman, Madison}} [[Categoría:Actores y actrices de Carolina del Sur]] [[Categoría:Actores y actrices de doblaxe d'Estaos Xuníos]] 3dulhvb5fsvq0y3l1itdzqbamlcwrrb 4379404 4379304 2025-06-25T10:22:12Z Omarete 35 4379404 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Madison Iseman''' {{nym}} ye una actriz d'[[Estaos Xuníos]]. Ye conocida por interpretar a Charlotte na serie de comedia de [[CMT]] ''[[Still the King]]'', tamién conocida por interpretar a Rain Burroughs en ''[[Fear of Rain]]'', a Bethany Walker en ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' y ''[[Jumanji: The Next Level]]'', a Sarah Quinn en ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'', a Lennon/Alison en ''[[I Know What You Did Last Summer]]'', y a Mary Ellen en ''[[Annabelle Comes Home]]''.<ref>[https://world-celebs.com/celebrity/9232-madison-iseman.html]</ref><ref>[https://superstarsbio.com/bios/madison-iseman/]</ref><ref>[http://www.cmtpress.com/program/still-the-king/biography/madison-iseman/]</ref><ref>[https://www.wallofcelebrities.com/celebrities/madison-iseman/biography.html Madison Iseman's Biography]</ref><ref>[https://pakistani.pk/madison-iseman/ Madison Iseman Biography, Height, Age, Family, Net Worth]</ref><ref>[https://infofamouspeople.com/famous/madison-iseman.htm Madison Iseman - Bio, Age, Wiki, Facts and Family]</ref> == Filmografía == === Cine === * 2013 : ''[[Second Chances]]'' ... Charity * 2015 : ''[[Despair Sessions]]'' ... Veronica * 2015 : ''[[The Better Half (película)|The Better Half]]'' ... Heather * 2015 : ''[[Tales of Halloween]]'' ... Lizzy * 2015 : ''[[Ghost Squad]]'' ... Brandy * 2016 : ''[[Marriage of Lies]]'' ... Kinna * 2016 : ''[[Liza, Liza, Skies Are Grey]]'' ... Nancy * 2016 : ''[[Laid in America]]'' ... Kaylee * 2016 : ''[[48 Hours to Live]]'' ... Young Sherilyn * 2016 : ''[[I Know Where Lizzie Is]]'' ... Lizzie Holden * 2016 : ''[[Killer Coach]]'' ... Emily * 2017 : ''[[The Rachels]]'' ... Rachel Nelson * 2017 : ''[[Beauty Mark]]'' ... Pam * 2017 : ''[[Jumanji: Welcome to the Jungle]]'' ... Bethany Walker * 2018 : ''[[Goosebumps 2: Haunted Halloween]]'' ... Sarah Quinn * 2019 : ''[[Annabelle Comes Home]]'' ... Mary Ellen * 2019 : ''[[Riot Girls]]'' ... Nat * 2019 : ''[[Feast of the Seven Fishes]]'' ... Beth * 2019 : ''[[Jumanji: The Next Level]]'' ... Bethany Walker * 2020 : ''[[The Fox Hunter]]'' ... Lily O'Connor * 2020 : ''[[The F**k It List]]'' ... Kayla Pierce * 2020 : ''[[Acts of Revenge]]'' ... Veronica * 2020 : ''[[Clouds (película de 2020)|Clouds]]'' ... Amy Adamle * 2020 : ''[[Nocturne (película de 2020)|Nocturne]]'' ... Vivian Lowe * 2021 : ''[[Fear of Rain]]'' ... Rain Burroughs * 2023 : ''[[Knights of the Zodiac]]'' ... Sienna * 2024 : ''[[Witchboard]]'' ... Emily === Televisión === * 2014 : ''[[Modern Family]]'' ... Sam * 2015 : ''[[The Social Experiment]]'' ... Kaysee * 2015 : ''[[Henry Danger]]'' ... Veronika * 2015 : ''[[Kirby Buckets]]'' ... Rebecca Vanderbuff * 2015 : ''[[The Bluffs]]'' ... Leah * 2016 : ''[[The Real O'Neals]]'' ... Madison * 2016 : ''[[Those Who Can't]]'' ... Becky Cosgrove * 2016–2017 : ''[[Still the King]]'' ... Charlotte * 2021 : ''[[I Know What You Did Last Summer]]'' ... Lennon Grant/Alison Grant * 2022 : ''[[American Horror Stories]]'' ... Sam == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1997||Iseman, Madison}} [[Categoría:Actores y actrices de Carolina del Sur]] [[Categoría:Actores y actrices de doblaxe d'Estaos Xuníos]] hp1xvir1qqm9apwu1vnstvy5u596z7x 0 278292 4379381 4378696 2025-06-25T08:40:56Z YoaR 37624 4379381 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Julio Rodríguez Taboada''' {{nym}} ye un profesor de matemátiques y presidente de la [[Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]], asocediendo a [[Onofre Monzó]] como presidente. == Trayectoria == Llicenciáu en Matemátiques pola [[Universidá de Santiago de Compostela]], aprende matemátiques nel IES As Barxas de Moaña. Preside la Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques dende 2022, cuando sustituyó nel cargu a Onofre Monzó. Tamién ye presidente de l'Asociación Gallega del Profesoráu d'Educación Matemática. Crítica la escasez de profesoráu de matemátiques n'España. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1966||Rodriguez Taboada, Julio}} [[Categoría:Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]] 3ewh6293njx5l511sxbnbf8pa5yljj4 4379382 4379381 2025-06-25T08:41:00Z YoaR 37624 Plantía: {{referencies|t={{subst:CURRENTTIMESTAMP}}}}, usando [[:ast:Wikipedia:FastButtons|FastButtons]] 4379382 wikitext text/x-wiki {{referencies|t=20250625084100}} {{persona}} '''Julio Rodríguez Taboada''' {{nym}} ye un profesor de matemátiques y presidente de la [[Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]], asocediendo a [[Onofre Monzó]] como presidente. == Trayectoria == Llicenciáu en Matemátiques pola [[Universidá de Santiago de Compostela]], aprende matemátiques nel IES As Barxas de Moaña. Preside la Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques dende 2022, cuando sustituyó nel cargu a Onofre Monzó. Tamién ye presidente de l'Asociación Gallega del Profesoráu d'Educación Matemática. Crítica la escasez de profesoráu de matemátiques n'España. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1966||Rodriguez Taboada, Julio}} [[Categoría:Federación Española de Sociedaes de Profesores de Matemátiques]] stv1oipkek1l87mg3sgtrwp70c5wxo2 0 278293 4379389 4378700 2025-06-25T09:59:22Z Omarete 35 Redirixendo a [[Matemátiques]] 4379389 wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Matemátiques]] pogz9nufd4c1dazpj26ax2eb24oyis9 0 278294 4379402 4378725 2025-06-25T10:17:12Z Omarete 35 added [[Category:Persones de Nueva Jersey]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379402 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Alfred Stieglitz''' ([[1 de xineru]] de [[1864]], [[Nueva Jersey]] – [[13 de xunetu]] de [[1946]], [[Nueva York]]) foi un [[Fotografía|fotógrafu]] d'[[Estaos Xuníos]]. A lo llargo de la so carrera, contribuyó a que la [[fotografía]] fuera reconocida como una forma d'arte. Tamién xestionó galeríes d'arte en Nueva York a empiezos del sieglu XX, onde eshibió obres de nuevos artistas europeos. Taba casáu cola pintora [[Georgia O'Keeffe]], que tamién foi la so modelo. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1864|1946|Stieglitz, Alfred}} [[Categoría:Fotógrafos y fotógrafes d'Estaos Xuníos]] [[Categoría:Persones de Nueva Jersey]] 7o0123xmj2wj1rs8pga2oizhraxp25t 0 278298 4379192 2025-06-24T16:40:40Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Izquierda política]] 4379192 wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[izquierda política]] asz81jys9he2pmpdn60512545qvx212 0 278299 4379284 2025-06-25T05:47:03Z YoaR 37624 Páxina creada con «{{persona}} '''Jaime José Luis González de Herrero Sánchez''' {{nym}}, más conocíu como '''Jaime Herrero''', foi un artista asturianu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1937|2020|Herrero, Jaime}}» 4379284 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jaime José Luis González de Herrero Sánchez''' {{nym}}, más conocíu como '''Jaime Herrero''', foi un artista asturianu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1937|2020|Herrero, Jaime}} mqck7akd4i8sv8jnfrb7yckv9jk50t5 4379285 4379284 2025-06-25T05:48:41Z YoaR 37624 +[[Categoría:Artistes d'Asturies]]; +[[Categoría:Persones de Xixón]]; +[[Categoría:Pintores d'Asturies]]; +[[Categoría:Escultores d'Asturies]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] 4379285 wikitext text/x-wiki {{persona}} '''Jaime José Luis González de Herrero Sánchez''' {{nym}}, más conocíu como '''Jaime Herrero''', foi un artista asturianu. == Referencies == {{llistaref}} == Enllaces esternos == {{enllaces persona}} {{NF|1937|2020|Herrero, Jaime}} [[Categoría:Artistes d'Asturies]] [[Categoría:Persones de Xixón]] [[Categoría:Pintores d'Asturies]] [[Categoría:Escultores d'Asturies]] ma8y33a0m4u3ovpty0kydkp6yjqs0gr 0 278300 4379288 2025-06-25T06:15:06Z Sahaquiel9102 9918 Páxina creada con «El '''neutru de materia''' ye un fenómenu llingüísticu nel [[asturianu]] y otres llingües que se manifiesta cuando un [[sustantivu]] incontable (o de materia) precede un [[axetivu]] neutro, representado pola terminación -o. Foi [[Ramón Menéndez Pidal]] quien, a finales del [[sieglu XIX]], notó por primer vegada esta concordancia "anómala" nos axetivos. [[María Josefa Canellada]] foi la primera n'emplegar el términu "neutro" pa describilo na sobre obra ''El…» 4379288 wikitext text/x-wiki El '''neutru de materia''' ye un fenómenu llingüísticu nel [[asturianu]] y otres llingües que se manifiesta cuando un [[sustantivu]] incontable (o de materia) precede un [[axetivu]] neutro, representado pola terminación -o. Foi [[Ramón Menéndez Pidal]] quien, a finales del [[sieglu XIX]], notó por primer vegada esta concordancia "anómala" nos axetivos. [[María Josefa Canellada]] foi la primera n'emplegar el términu "neutro" pa describilo na sobre obra ''El habla de [[Cabranes]],'' términu que tamién usaría [[Jesús Neira Martínez|Jesús Neira]] nel so trabayu sobro [[Ḷḷena]] y lluéu Dámaso Alonso bautizólo como "neutru de materia".<ref name=":0">{{Cita publicación|nome=Inés|apellíu=Fernández-Ordóñez|títulu=El "neutro de materia" en Asturias y Cantabria. Análisis gramatical y nuevos datos|páxines=395-434|en=Ex admiratione et amicitia. Homenaje a Ramón Santiago|allugamientu=Madrid|editorial=Ediciones del Orto|apellíu-editor1=Puigvert Ocal|apellíos-editor2=Delgado Cobos|nome-editor1=Alicia|nome-editor2=Inmaculada|idioma=castellán|fechaaccesu=24 de xunu de 2025|añu=2007}}</ref><ref name=":1">{{Cita publicación|nome=Claudia Elena|apellíos=Menéndez Fernández|títulu=El «neutro de materia» en los Libros de los Expósitos del Real Hospicio de Uviéu (s. XVIII)|revista=Verba|añu=2020}}</ref><ref name=":5">{{Cita publicación|nome=Francisco|apellíos=García González|títulu=Algo más sobre el "neutro de materia"|revista=[[Lletres Asturianes]]|páxines=31-36|númberu=17|añu=1985|issn=0212-0534|idioma=asturianu}}</ref> Magar el so nome, que'l mesmu Alonso consideró "no totalmente adecuado", nun se trata d'un tercer xéneru neutru nel sen tradicional, ya que los nome afeutados caltienen el so xéneru masculín o femenín al traviés d'artículos y demostrativos. en el sentido tradicional, ya que los nombres afectados mantienen su género masculino o femenino a través de artículos, demostrativos, cuantificadores y axetivos prenominales.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cita llibru|nome=Carmen|apellíos=Fernández Juncal|títulu=Neutro de materia y metafonía en el oriente de Cantabria|idioma=castellán|añu=2000|editorial=Ediciones Universidad de Salamanca|isbn=84-7800-100-X|URL=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/22434/978-84-7800-100-2.pdf;jsessionid=981A9BC912160711A93D2B74365E6F6E?sequence=1|formatu=PDF}}</ref> Esti fenómenu documéntase extensamente nel centru-oriente d'[[Principáu d'Asturies|Asturies]] y [[Cantabria]] hasta'l ríu Nervión. Hai rexistros d'esti fenómmenu na [[Cordelera Cantábrica]], dende "Las Encartaciones" ([[Bizkaia|Biskaia]]) y el nordeste de [[Burgos]] hasta l'oriente d'Asturies.<ref name=":0" /> Hestóricamente, rexístrase en documentos del sieglu XVIII, como los Libros de los Expósitos del [[Hespiciu Provincial (Uviéu)|Real Hespiciu d'Uviéu]], lo que demuestra'l so usu ya espansión en dómines pasaes.<ref name=":1" /> == Carauterístiques == El neutru de materia ye una concordancia de base semántica, non léxica. La so función principal ye indicar la categorización o interpretación de los sustantivos como continuos (non contables o incontables) o discontinuos (contables). === Morfoloxía === Los sustantivos incontables amuesan una concordancia en -o colos axetivos y pronomes, que s'opón a los morfemae del masculín (-u/-os) y femenín (-a/-es) contables.<ref name=":0" /> Esta distinción morfolóxica de númberu (singular/plural/incontable) considérase una de las principales figures morfolóxiques n'asturianu.<ref name=":3">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|títulu=La Sintaxis del Neutro de Materia en Asturiano: Especificidad, Genericidad y la Posicion del Adjetivo|editorial=University of Central Florida|url=https://stars.library.ucf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2357&context=etd|formato=PDF|idioma=castellán}}</ref> L'axetivu neutru nunca nun pue manifestase en posición prenominal, ya que l'axetivu prepuestu debe concordar en xéneru col sustantivu. Poro, l'axetivu neutru manifiéstase en posición posnominal, marcáu pola terminación -u nel masculín y -a pal femenín.<ref name=":4">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|añu=2017|títulu=El neutro de materia en asturiano: Un acercamiento sintáctico al fenómeno en cuanto a la especificidad, genericidad y la posición del adjetivo|revista=Revista De Filoloxía Asturiana|númberu=16|volume=16|páxines=49-62|doi=10.17811/rfa.16.2016.49-62|editorial=[[Ediciones Trabe]]}}</ref><ref name=":3" /> Los sustantivos que s'acomuñen con el neutru de materia son aquellos que designen sustancies incontables, como la [[fariña]], l'[[agua]], el [[Lleche|llechi]], la [[piedra]], la [[sidra]], etc. Estos sustantivos pueden ser masculinos o femeninos, pero na concordanza colos axetivos y pronomes neutros, nun se manifiesta'l xéneru, === Posición sintáutica === La concordancia neutra nunca nun se manifiesta n'elementos que preceden al nome (como lo pan o esto pan), sino únicamente n'lementos pronominales o axetivos que remiten a un nome previamente introducíu, normalmente nel predicáu de la oración o n'oraciones posteriores.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> Los axetivos y participios pospuestos al nome son los que "pierden" la concordancia de xéneru a favor de la terminación neutra.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Amás, la concordancia ye más frecuente nos pronomes que nos axetivos, y dientro de los axetivos, esprésase con mayor regularidá en posiciones predicatives (como atributu o predicativu) que n'alxuntos.<ref name=":0" /> === Númberu === El fenómenu solo apaez cuando'l sustantivu ta en singular, si ta en plural compórtae como'l restu de los susntativos contables.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> === Tipos de sustantivos === Anque se-y llama "de materia", nun afeuta exclusivamente a sustantivos de materia.<ref name=":2" /> Sicasí, los sustantivos que son oxetu la concordancia neutra suelen tener un caráuter continuu, indetermináu en cuanto al númberu d'unidades componentes, y remiten na so mayoría a tipos de [[testil]] o texíu (como bayeta, sarga, [[Estameña (texíu)|estameña]], [[llana]]), así como a agua, [[ropa]] y [[sangre]].<ref name=":1" /> Nuevos términos como [[gasolina]] o nocilla tamién adopten esti tratamientu, evidenciando la vitalidá actual del fenómenu.<ref name=":2" /> === Valires semánticos === Relaciónase cola denotación de non-individualización, ausencia d'espresión de xéneru y númberu, y comportamientos sintáuticos paralelos a los nomes continuos.<ref name=":0" /> Cuando un axetivu neutru apaez pospuestu, xenera una llectura xenérica.<ref name=":3" /> == Orixe == Esisten dos teoríes principales sobro l'orixe del neutru de materia. La primera, defendida por Menéndez Pidal y Dámaso Alonso, postula que'l fenómenu deriva de la conservación del xéneru neutru de dellos sustantivos del [[Idioma llatín|llatín]] (como ''LAC'', ''OLEUM'', ''LIGNUM'').<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Alonso, amás, propuso una hipótesis de colonización [[Italia meridional|suditaliana]], señalando paralelismos con fenómenos similares nesa fastera d'[[Italia]].<ref name=":5" /><ref name=":2" /> Sicasí, esta teoría enfrenta crítiques, como'l fecho de que la mayoría de los nomes de materia del llatín yeren masculinos o femeninos, non neutros, y que fenómenos similares alcuéntrense fuera de les árees propuestes, indicando posibles evoluciones llingüísticas espontánees.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Otra teoría, defendida pol dialectólogu y miembru del [[Real Institutu d'Estudios Asturianos]], Jesús Neira, propón que'l neutru de materia ye una creación o reorganización del xéneru nel períodu protorrománicu, non una pervivencia direuta del neutru del llatín.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Neira argumenta que'l so orixe sitúase nos pronomes y demostrativos neutros, que conservaron la distinción llatina de xéneru y espandiéronse analóxicamente al paradigma nominal.<ref name=":0" /> Esta espansión dióse de drecha a esquierda na cadarma sintáutica: de los pronomes a los predicativos, lluéu a los atributos, y finalmente a los alxuntos pospuestos al nome.<ref name=":0" /> == Referencies == <references /> * [https://asturies.com/espaciuytiempu/deprendeasturianu/tema4] [[Categoría:Idioma asturianu]] [[Categoría:Gramática asturiana]] [[Categoría:Sociollingüística]] tjsl0bzc78gn9zlvus04k9pklj17oy2 4379313 4379288 2025-06-25T07:01:09Z Sahaquiel9102 9918 Igua ortográfica 4379313 wikitext text/x-wiki El '''neutru de materia''' ye un fenómenu llingüísticu nel [[asturianu]] y otres llingües que se manifiesta cuando un [[sustantivu]] incontable (o de materia) precede un [[axetivu]] neutru, representáu pola terminación -o. Foi [[Ramón Menéndez Pidal]] quien, a finales del [[sieglu XIX]], notó per primer vegada esta concordancia "anómala" nos axetivos. [[María Josefa Canellada]] foi la primera n'emplegar el términu "neutro" pa describilo na so obra ''El habla de [[Cabranes]],'' términu que tamién usaría [[Jesús Neira Martínez|Jesús Neira]] nel so trabayu sobro [[Ḷḷena]] y lluéu Dámaso Alonso bautizólo como "neutru de materia".<ref name=":0">{{Cita publicación|nome=Inés|apellíu=Fernández-Ordóñez|títulu=El "neutro de materia" en Asturias y Cantabria. Análisis gramatical y nuevos datos|páxines=395-434|en=Ex admiratione et amicitia. Homenaje a Ramón Santiago|allugamientu=Madrid|editorial=Ediciones del Orto|apellíu-editor1=Puigvert Ocal|apellíos-editor2=Delgado Cobos|nome-editor1=Alicia|nome-editor2=Inmaculada|idioma=castellán|fechaaccesu=24 de xunu de 2025|añu=2007}}</ref><ref name=":1">{{Cita publicación|nome=Claudia Elena|apellíos=Menéndez Fernández|títulu=El «neutro de materia» en los Libros de los Expósitos del Real Hospicio de Uviéu (s. XVIII)|revista=Verba|añu=2020}}</ref><ref name=":5">{{Cita publicación|nome=Francisco|apellíos=García González|títulu=Algo más sobre el "neutro de materia"|revista=[[Lletres Asturianes]]|páxines=31-36|númberu=17|añu=1985|issn=0212-0534|idioma=asturianu}}</ref> Magar el so nome, que'l mesmu Alonso consideró "no totalmente adecuado", nun se trata d'un tercer xéneru neutru nel sen tradicional, ya que los sustantivos afeutados caltienen el so xéneru masculín o femenín al traviés d'artículos, demostrativos, cuantificadores y axetivos prenominales.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cita llibru|nome=Carmen|apellíos=Fernández Juncal|títulu=Neutro de materia y metafonía en el oriente de Cantabria|idioma=castellán|añu=2000|editorial=Ediciones Universidad de Salamanca|isbn=84-7800-100-X|URL=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/22434/978-84-7800-100-2.pdf;jsessionid=981A9BC912160711A93D2B74365E6F6E?sequence=1|formatu=PDF}}</ref> Esti fenómenu documéntase estensamente nel centru-oriente d'[[Principáu d'Asturies|Asturies]] y [[Cantabria]] hasta'l ríu Nervión. Hai rexistros d'esti fenómenu na [[Cordelera Cantábrica]], dende "Las Encartaciones" ([[Bizkaia|Biskaia]]) y el nordeste de [[Burgos]] hasta l'oriente d'Asturies.<ref name=":0" /> Hestóricamente, rexístrase en documentos del sieglu XVIII, como los Libros de los Expósitos del [[Hespiciu Provincial (Uviéu)|Real Hespiciu d'Uviéu]], lo que demuestra'l so usu ya espansión en dómines pasaes.<ref name=":1" /> == Carauterístiques == El neutru de materia ye una concordancia de base semántica, non léxica. La so función principal ye indicar la categorización o interpretación de los sustantivos como continuos (non contables o incontables) o discontinuos (contables). === Morfoloxía === Los sustantivos incontables amuesan una concordancia en -o colos axetivos y pronomes, que s'opón a los morfemae del masculín (-u/-os) y femenín (-a/-es) contables.<ref name=":0" /> Esta distinción morfolóxica de númberu (singular/plural/incontable) considérase una de las principales figures morfolóxiques n'asturianu.<ref name=":3">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|títulu=La Sintaxis del Neutro de Materia en Asturiano: Especificidad, Genericidad y la Posicion del Adjetivo|editorial=University of Central Florida|url=https://stars.library.ucf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2357&context=etd|formato=PDF|idioma=castellán}}</ref> L'axetivu neutru nunca nun pue manifestase en posición prenominal, ya que l'axetivu prepuestu debe concordar en xéneru col sustantivu. Poro, l'axetivu neutru manifiéstase en posición posnominal, marcáu pola terminación -u nel masculín y -a pal femenín.<ref name=":4">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|añu=2017|títulu=El neutro de materia en asturiano: Un acercamiento sintáctico al fenómeno en cuanto a la especificidad, genericidad y la posición del adjetivo|revista=Revista De Filoloxía Asturiana|númberu=16|volume=16|páxines=49-62|doi=10.17811/rfa.16.2016.49-62|editorial=[[Ediciones Trabe]]}}</ref><ref name=":3" /> Los sustantivos que s'acomuñen con el neutru de materia son aquellos que designen sustancies incontables, como la [[fariña]], l'[[agua]], el [[Lleche|llechi]], la [[piedra]], la [[sidra]], etc. Estos sustantivos pueden ser masculinos o femeninos, pero na concordanza colos axetivos y pronomes neutros, nun se manifiesta'l xéneru, === Posición sintáutica === La concordancia neutra nunca nun se manifiesta n'elementos que preceden al nome (como lo pan o esto pan), sino únicamente n'lementos pronominales o axetivos que remiten a un nome previamente introducíu, normalmente nel predicáu de la oración o n'oraciones posteriores.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> Los axetivos y participios pospuestos al nome son los que "pierden" la concordancia de xéneru a favor de la terminación neutra.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Amás, la concordancia ye más frecuente nos pronomes que nos axetivos, y dientro de los axetivos, esprésase con mayor regularidá en posiciones predicatives (como atributu o predicativu) que n'alxuntos.<ref name=":0" /> === Númberu === El fenómenu solo apaez cuando'l sustantivu ta en singular, si ta en plural compórtae como'l restu de los susntativos contables.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> === Tipos de sustantivos === Anque se-y llama "de materia", nun afeuta exclusivamente a sustantivos de materia.<ref name=":2" /> Sicasí, los sustantivos que son oxetu la concordancia neutra suelen tener un caráuter continuu, indetermináu en cuanto al númberu d'unidades componentes, y remiten na so mayoría a tipos de [[testil]] o texíu (como bayeta, sarga, [[Estameña (texíu)|estameña]], [[llana]]), así como a agua, [[ropa]] y [[sangre]].<ref name=":1" /> Nuevos términos como [[gasolina]] o nocilla tamién adopten esti tratamientu, evidenciando la vitalidá actual del fenómenu.<ref name=":2" /> === Valires semánticos === Relaciónase cola denotación de non-individualización, ausencia d'espresión de xéneru y númberu, y comportamientos sintáuticos paralelos a los nomes continuos.<ref name=":0" /> Cuando un axetivu neutru apaez pospuestu, xenera una llectura xenérica.<ref name=":3" /> == Orixe == Esisten dos teoríes principales sobro l'orixe del neutru de materia. La primera, defendida por Menéndez Pidal y Dámaso Alonso, postula que'l fenómenu deriva de la conservación del xéneru neutru de dellos sustantivos del [[Idioma llatín|llatín]] (como ''LAC'', ''OLEUM'', ''LIGNUM'').<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Alonso, amás, propuso una hipótesis de colonización [[Italia meridional|suditaliana]], señalando paralelismos con fenómenos similares nesa fastera d'[[Italia]].<ref name=":5" /><ref name=":2" /> Sicasí, esta teoría enfrenta crítiques, como'l fecho de que la mayoría de los nomes de materia del llatín yeren masculinos o femeninos, non neutros, y que fenómenos similares alcuéntrense fuera de les árees propuestes, indicando posibles evoluciones llingüísticas espontánees.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Otra teoría, defendida pol dialectólogu y miembru del [[Real Institutu d'Estudios Asturianos]], Jesús Neira, propón que'l neutru de materia ye una creación o reorganización del xéneru nel períodu protorrománicu, non una pervivencia direuta del neutru del llatín.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Neira argumenta que'l so orixe sitúase nos pronomes y demostrativos neutros, que conservaron la distinción llatina de xéneru y espandiéronse analóxicamente al paradigma nominal.<ref name=":0" /> Esta espansión dióse de drecha a esquierda na cadarma sintáutica: de los pronomes a los predicativos, lluéu a los atributos, y finalmente a los alxuntos pospuestos al nome.<ref name=":0" /> == Referencies == <references /> * [https://asturies.com/espaciuytiempu/deprendeasturianu/tema4] [[Categoría:Idioma asturianu]] [[Categoría:Gramática asturiana]] [[Categoría:Sociollingüística]] 5t8d2pfytz6lvqy8tns7nynb2mdknpv 4379315 4379313 2025-06-25T07:08:44Z Sahaquiel9102 9918 Igua ortográfica + llistaref 4379315 wikitext text/x-wiki El '''neutru de materia''' ye un fenómenu llingüísticu nel [[asturianu]] y otres llingües que se manifiesta cuando un [[sustantivu]] incontable (o de materia) precede un [[axetivu]] neutru, representáu pola terminación -o. Foi [[Ramón Menéndez Pidal]] quien, a finales del [[sieglu XIX]], notó per primer vegada esta concordancia "anómala" nos axetivos. [[María Josefa Canellada]] foi la primera n'emplegar el términu "neutro" pa describilo na so obra ''El habla de [[Cabranes]],'' términu que tamién usaría [[Jesús Neira Martínez|Jesús Neira]] nel so trabayu sobro [[Ḷḷena]] y lluéu Dámaso Alonso bautizólo como "neutru de materia".<ref name=":0">{{Cita publicación|nome=Inés|apellíu=Fernández-Ordóñez|títulu=El "neutro de materia" en Asturias y Cantabria. Análisis gramatical y nuevos datos|páxines=395-434|en=Ex admiratione et amicitia. Homenaje a Ramón Santiago|allugamientu=Madrid|editorial=Ediciones del Orto|apellíu-editor1=Puigvert Ocal|apellíos-editor2=Delgado Cobos|nome-editor1=Alicia|nome-editor2=Inmaculada|idioma=castellán|fechaaccesu=24 de xunu de 2025|añu=2007}}</ref><ref name=":1">{{Cita publicación|nome=Claudia Elena|apellíos=Menéndez Fernández|títulu=El «neutro de materia» en los Libros de los Expósitos del Real Hospicio de Uviéu (s. XVIII)|revista=Verba|añu=2020}}</ref><ref name=":5">{{Cita publicación|nome=Francisco|apellíos=García González|títulu=Algo más sobre el "neutro de materia"|revista=[[Lletres Asturianes]]|páxines=31-36|númberu=17|añu=1985|issn=0212-0534|idioma=asturianu}}</ref> Magar el so nome, que'l mesmu Alonso consideró "no totalmente adecuado", nun se trata d'un tercer xéneru neutru nel sen tradicional, ya que los sustantivos afeutados caltienen el so xéneru masculín o femenín al traviés d'artículos, demostrativos, cuantificadores y axetivos prenominales.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cita llibru|nome=Carmen|apellíos=Fernández Juncal|títulu=Neutro de materia y metafonía en el oriente de Cantabria|idioma=castellán|añu=2000|editorial=Ediciones Universidad de Salamanca|isbn=84-7800-100-X|URL=https://gredos.usal.es/bitstream/handle/10366/22434/978-84-7800-100-2.pdf;jsessionid=981A9BC912160711A93D2B74365E6F6E?sequence=1|formatu=PDF}}</ref> Esti fenómenu documéntase estensamente nel centru-oriente d'[[Principáu d'Asturies|Asturies]] y [[Cantabria]] hasta'l ríu Nervión. Hai rexistros d'esti fenómenu na [[Cordelera Cantábrica]], dende "Las Encartaciones" ([[Bizkaia|Biskaia]]) y el nordeste de [[Burgos]] hasta l'oriente d'Asturies.<ref name=":0" /> Hestóricamente, rexístrase en documentos del sieglu XVIII, como los Libros de los Expósitos del [[Hespiciu Provincial (Uviéu)|Real Hespiciu d'Uviéu]], lo que demuestra'l so usu ya espansión en dómines pasaes.<ref name=":1" /> == Carauterístiques == El neutru de materia ye una concordancia de base semántica, non léxica. La so función principal ye indicar la categorización o interpretación de los sustantivos como continuos (non contables o incontables) o discontinuos (contables). === Morfoloxía === Los sustantivos incontables amuesan una concordancia en -o colos axetivos y pronomes, que s'opón a los morfemes del masculín (-u/-os) y femenín (-a/-es) contables.<ref name=":0" /> Esta distinción morfolóxica de númberu (singular/plural/incontable) considérase una de las principales figures morfolóxiques n'asturianu.<ref name=":3">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|títulu=La Sintaxis del Neutro de Materia en Asturiano: Especificidad, Genericidad y la Posicion del Adjetivo|editorial=University of Central Florida|url=https://stars.library.ucf.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2357&context=etd|formato=PDF|idioma=castellán}}</ref> L'axetivu neutru nunca nun pue manifestase en posición prenominal, ya que l'axetivu prepuestu debe concordar en xéneru col sustantivu. Poro, l'axetivu neutru manifiéstase en posición posnominal, marcáu pola terminación -u nel masculín y -a pal femenín.<ref name=":4">{{Cita publicación|nome=Matthew|apellíos=Burner|añu=2017|títulu=El neutro de materia en asturiano: Un acercamiento sintáctico al fenómeno en cuanto a la especificidad, genericidad y la posición del adjetivo|revista=Revista De Filoloxía Asturiana|númberu=16|volume=16|páxines=49-62|doi=10.17811/rfa.16.2016.49-62|editorial=[[Ediciones Trabe]]}}</ref><ref name=":3" /> Los sustantivos que s'acomuñen con el neutru de materia son aquellos que designen sustancies incontables, como la [[fariña]], l'[[agua]], el [[Lleche|llechi]], la [[piedra]], la [[sidra]], etc. Estos sustantivos pueden ser masculinos o femeninos, pero na concordanza colos axetivos y pronomes neutros, nun se manifiesta'l xéneru, === Posición sintáutica === La concordancia neutra nunca nun se manifiesta n'elementos que preceden al nome (como lo pan o esto pan), sino únicamente n'lementos pronominales o axetivos que remiten a un nome previamente introducíu, normalmente nel predicáu de la oración o n'oraciones posteriores.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> Los axetivos y participios pospuestos al nome son los que "pierden" la concordancia de xéneru a favor de la terminación neutra.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Amás, la concordancia ye más frecuente nos pronomes que nos axetivos, y dientro de los axetivos, esprésase con mayor regularidá en posiciones predicatives (como atributu o predicativu) que n'alxuntos.<ref name=":0" /> === Númberu === El fenómenu solo apaez cuando'l sustantivu ta en singular, si ta en plural compórtase como'l restu de los sustantivos contables.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> === Tipos de sustantivos === Anque se-y llama "de materia", nun afeuta exclusivamente a sustantivos de materia.<ref name=":2" /> Sicasí, los sustantivos que son oxetu la concordancia neutra suelen tener un caráuter continuu, indetermináu en cuanto al númberu d'unidades componentes, y remiten na so mayoría a tipos de [[testil]] o texíu (como bayeta, sarga, [[Estameña (texíu)|estameña]], [[llana]]), así como a agua, [[ropa]] y [[sangre]].<ref name=":1" /> Nuevos términos como [[gasolina]] o nocilla tamién adopten esti tratamientu, evidenciando la vitalidá actual del fenómenu.<ref name=":2" /> === Valires semánticos === Relaciónase cola denotación de non-individualización, ausencia d'espresión de xéneru y númberu, y comportamientos sintáuticos paralelos a los nomes continuos.<ref name=":0" /> Cuando un axetivu neutru apaez pospuestu, xenera una llectura xenérica.<ref name=":3" /> == Orixe == Esisten dos teoríes principales sobro l'orixe del neutru de materia. La primera, defendida por Menéndez Pidal y Dámaso Alonso, postula que'l fenómenu deriva de la conservación del xéneru neutru de dellos sustantivos del [[Idioma llatín|llatín]] (como ''LAC'', ''OLEUM'', ''LIGNUM'').<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Alonso, amás, propuso una hipótesis de colonización [[Italia meridional|suditaliana]], señalando paralelismos con fenómenos asemeyaos nesa fastera d'[[Italia]].<ref name=":5" /><ref name=":2" /> Sicasí, esta teoría enfrenta crítiques, como'l fecho de que la mayoría de los nomes de materia del llatín yeren masculinos o femeninos, non neutros, y que fenómenos similares alcuéntrense fuera de les árees propuestes, indicando posibles evoluciones llingüístiques espontánees.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Otra teoría, defendida pol dialectólogu y miembru del [[Real Institutu d'Estudios Asturianos]], Jesús Neira, propón que'l neutru de materia ye una creación o reorganización del xéneru nel períodu protorrománicu, non una pervivencia direuta del neutru del llatín.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Neira argumenta que'l so orixe sitúase nos pronomes y demostrativos neutros, que conservaron la distinción llatina de xéneru y espandiéronse analóxicamente al paradigma nominal.<ref name=":0" /> Esta espansión dióse de drecha a esquierda na cadarma sintáutica: de los pronomes a los predicativos, lluéu a los atributos, y finalmente a los alxuntos pospuestos al nome.<ref name=":0" /> == Referencies == {{llistaref}} [[Categoría:Idioma asturianu]] [[Categoría:Gramática asturiana]] [[Categoría:Sociollingüística]] 4o33yi2mhwddy2bc5pdpfdrn8rpkq5d 0 278301 4379294 2025-06-25T06:20:12Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Moral]] 4379294 wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[moral]] 8yzgvklkr5my0ml6tlizmxmbk887loa 0 278302 4379326 2025-06-25T07:24:20Z YoaR 37624 Redirixendo a [[Industria testil]] 4379326 wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[industria testil]] nj6jezhkwlfmmc6x79b7nql02ze8075 14 278303 4379405 2025-06-25T10:52:14Z Omarete 35 Páxina creada con «[[Categoría:Islles d'África|Tanzania]] [[Categoría:Islles por estáu|Tanzania]] [[Categoría:Xeografía de Tanzania]]» 4379405 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Islles d'África|Tanzania]] [[Categoría:Islles por estáu|Tanzania]] [[Categoría:Xeografía de Tanzania]] 4625bfpvwy20omaxfg7p3m1ok3e48cl 14 278304 4379411 2025-06-25T11:03:53Z Omarete 35 Páxina creada con «[[Categoría:Xeólogos y xeólogues]] [[Categoría:Mineraloxía]]» 4379411 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Xeólogos y xeólogues]] [[Categoría:Mineraloxía]] 1mdodq4ld6g1lx9soj5nx2i1lvl65nz 14 278305 4379412 2025-06-25T11:05:04Z Omarete 35 Páxina creada con «[[Categoría:Persones d'Asturies por actividá]] [[Categoría:Minería]]» 4379412 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Persones d'Asturies por actividá]] [[Categoría:Minería]] imcg4dkjt67l7en8xr91fco3o984m2b