Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/13

Wikisource bclwikisource https://bcl.wikisource.org/wiki/Panginot_na_Pahina MediaWiki 1.45.0-wmf.7 first-letter Medio Espesyal Olay Paragamit Olay kan paragamit Wikisource Olay sa Wikisource Ladawan Olay sa ladawan MediaWiki Olay sa MediaWiki Plantilya Olay sa plantilya Tabang Olay sa tabang Kategorya Olay sa kategorya Kagsurat Olay sa kagsurat Pahina Olay sa pahina Indeks Olay sa indeks TimedText TimedText talk Module Module talk Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/13 250 2177 9343 2025-06-25T06:41:39Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9343 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xii }} dai ako naniniwalá sa mga ikaduwang kaisipan, asin laló na kun mapádapit ki Rizal, sa síring na pagkahina- ragbó. Tapat na gáyong makidios, asin haros may pa- kalábot sa mga mapangastílang mga kamatean kan mga kasapi sa melodrama. Na kun si Satan, na hominampang sa áking si Leónido, itinuyaw sa banwaan na tomina- likod sa pagsamba saiya, <center>"Mga dámat, mga digmaan asin lakop nin kabangisan, na mga pagsalakay, sa manibaibang kaporoan, mga panahon na nagdadangádang; símong baribía, banwaan, nin dugó asin lúhang túnay an napapahá na baybay nin sa bansang kalangtadan;" </center> ito gabós asin labis pa sa kinuritan ni Retana, dai ako minátubod na makatao nin bahígay sa mga inaapod na mga ''"espiritus zahories"'', o mga natatalaga, o mga handang humánap, síring sa sabi kan banwaan, nin limang bitis sa ikós"; alágad sa pagogid nin ma- húsay kan kabilogan, dai nin minalaglag kan kabula- nosan na, síring sa ipinahayag na nyamó, na nagbobo- robaranday, nanorosarongat, sa pagingat kan kadagka- han kan naghihiling, asin lambang orangan" sa dra- ma nangangatawan kan papel na ipinánongod sa- iya kan kagsúrat. Asin maháyag logod na dai ako minasólang sa mga pagsadol o sa mga pagsadol ni Re- tana, atá nganí naoogma ako kan saiyang marhay na pakakita asin irinorokyaw ko an kaisipan sa kasuratan na itinalaga na makatábang sa pagbílog nin sarong bansá. Huli kan paglakbang nin nagkapirang kabtang kan toklós na iniho, samúyang isinisikwal an pag-atidátid kan Sa Tampi nin Pasig -- tangáning dai kami makalabi sa hinolawán nyamó na dai kami magkálat, -- dai kami nin ibang sabihon kundi an saiyang katuyohan na irok- yaw sa pagagi sa sálog, an Virgen nin Antipolo; na huli kaini, sarong pangkat nin mga akí na saíyang mga devoto naghandá nin mga katutubong álay -- togtog, mga ---- 45 Ki Satán (Satanás). 46 Naghahanap nin sarong bagay na imposible. 47 Personaje. 48 Nagrerepresentar.<noinclude></noinclude> hrqc2wcldwqwuh1asqxwcgotpedfo69 Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/14 250 2178 9344 2025-06-25T06:44:07Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9344 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xiii }} wagayway, mga gorogamgam, mga búrak, mga kuwe- tes, asin iba pa; -- asin sinamnohán síring sa magkaka- nigó an sarong sakayán, duman hahalatón ninda su virgen; na, si Leónido, su matua sainda, na huli kaini iyo baga bílang an korokapitan, bominulag sa saíyang pagiriba, pangyari na inurawa ni Satan (na sa diwata su gúbing) sa pagladlad saiya kan sinambit nang at- bong, sa pagpasíbog saiya: alágad su akí, dánay sa saiyang mga pagtitilá, isinisikwal su mga panggagayu- ma ni Satan, nin huli kaini inapod nya su saíyang mga pagiriba, tangáning poonan an labanan; dangan sa atú- bang kan pangkat nin mga demonio, hominampang an saró man na pangkat nin mga ángeles, na pominadulag kan mga ito huli kan saindang kabagsikan, asin mataodtaod, kan magkaurulían su mga áking católico, pagagi kan Virgen nin Antipolo, tinaraong-galangan iniho na inawitan sya kaitong gotos asin mapamahayag na coro na iyong katapusan kan Sa Tampi nin Pasig: <center>"Tara! Rosa na dalísay, Reina sa kadagatan; !Tara! talá na malínaw, Tapat na bulalangaw nin kamoninongan!"</center> Sinabi nyamó na, minsan si Rizal dánay na nabúhay na tagapagáwit, an saiyang mga mapangrawitdawit na mga kasuratan kadikiton sanang gayo; an gabós na ito anas na mga "may dahelán," mga isinúrat sa kahagadán nin siisay man o mga ipinasabong sa mga pagkamugtak okun sa mga pangyayari sa saíyang buhay su dé- cima na Pighagadan Akong Tula, sinabi na ginibo lá- mang, huli ta may naghágad (sakalé su saíyang iná); dai na kami masabi dapit sa mga rawitdawit ki S. K. o sa ki Bb. C. O. asin R.; kan sya nagpalibang 51 sa Alemania (Abril, 1886), "nagpapahorohayáhay" sa pangpang kan Neckar, nakipagólay Sa mga burak sa Heidelberg, sa mga tingog na orog karahay an kaholo- gán asin mayó nin mga kakundían; nasabahígay na gayo su mga pataratara sa kaaldawan ni Padre Ramón asin ni Comandante Carnicero; síring man an masasabi dapit sa Paggamlang asin sa Talisay, mga ----- 49 Kan Demonio. 50 Verso na binibilog nin sampolong rayray. 51 Nagbabakasyon. 52 Nasa oportunidad.<noinclude></noinclude> 15owfchzbe1e5ai21zhqit2hrsy1t2a Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/15 250 2179 9345 2025-06-25T06:46:20Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9345 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xiv }} áwit na nagbubutagyag kan sa makibanwaan na mga pagmawot kan kagsúrat; mapádapit sa Awit ni Maria Clara, sa Noli Me Tangere, asin, sa "alegoría" An Tubig asin an Kalayo, sa Filibusterismo, dai kaming sinasabing anó man, huli ta midbid na bulanos kan banwaan; An Sakong Pagsaro-saro, panalaysay kan saíyang kamug- takan asin ineerokan sa póok nin Talisat, inaálay sa saiyang iná, na nagparahágad kaito saiya; duman man asin kan panahón mansanang ito (1895). su Awit kan Naglalakbay, ladawan kan saíyang dai namumugtak na espiritu, apling sa paglibot sa mga kinaban, mapagísip, mapagatidátid, na nasisilagán, síring sa nagkakapira lámang, kan pagkahandá kan saíyang boot. Sa sakong paghalaga, an orog karahay na saíyang tulá iyo an Sa Sakuya... kalaenlaenan nin mga tingog saklót nin mga kamatean, panunúmang nin espíritu, panghingosog, sagkod sa pagkawará nin pagsárig, iri- toon duman gabós: iyo si Rizal, na nakikita. Katumang kan Paáram, saen gabós kamoningonan, kalagnon na pagkahinirimbang, daing interés, bangsawan 53, pag- oyon; pagpahubayá sa kabaladan; sa sakuya . . . may kapaitan, panghimásol, may panunúhay... (sa kiisay o sa kaisay?): <center>"Di na íarang an musa; nakalihis na an lira; di na nagamit na poeta; an nangangatorogan na bagong kasangtawohan naghahanap ngáning túnay, pasabong na ibang bagay."</center> Saen kaito si Rizal? gurano na siya kagúrang kan lalangon nya ito? <center>an nangangatorogan, na bagong kasangtawohan;</center> bakó nang bagong tawo? Bakong sa Europa sya kaito? bakong kan mga taón na 1890, kan dai nganí sya tolong pólong (30) taón? Su rawitdawit igwa nin mga labsay, pagbasangbásang, kamondoan: ----- 58 Noble.<noinclude></noinclude> 7pdjcbj8jb9zmqsxes4uqpfkbnxjjq3 Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/16 250 2180 9346 2025-06-25T06:49:48Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9346 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xv }} <center>"Nagdudulag luhaylúhay, gabós nyákong minamahal, sa katáid nyákong túnay; itoho gadán, iniho kinasal; lambang sakong kinakaptan, tolos na tinatakopán kan sakuyang kapaladan, lubós na kadalitaan."</center> !Kalag na bangsawa! daing isinosombong na siisay man; orog nang gayo, sa saíyang mga kariworokan, iyong sinosolsol an kapaladan. Bakó daw na nangyari iniho kan panahón na nagkakabarangá su saiya man- sanang mga kahimansá", su iba nagsuronod kan kabotan ni Del Pilar asin su iba man nangagdánay na mga dayúpot ki Rizal? Sa sakuya.. sarong ompok nin mga panghimasol asin mga pagsasagwé: pominoon sa paghinanakit na "di na inaarang an musa"; na sa baldit kan Helicón, <center>an hinahágad sa garzón sarong taza lang na café</center> na, <center>nin katongohan sa baldit, na sa pusó nakalódok, sarong tulá ginogúhit, nin batbat nganí na sipol, saróng mapagtuyang horon, tataramon na paólok."</center> Kayá ngani (asin digdi minapoon an kapahayagan nin pagláyog asin pagkaigwa nin rigon): <center>"Musa, na kan panahón, sakuya ka nagpasabong, nin rawitdawit na gayo, pagkamoot na totoo, ngunyan sakong kaipuhan, sarong espada na túnay, sarong sálog na bulawan, sarong prosa na malabsay."</center> ----- 54 Paisano. 55 En vez; sa lugar.<noinclude></noinclude> 0qtdqk0b13jwz78wsy30rssz8tdt1uq Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/17 250 2181 9347 2025-06-25T06:53:41Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9347 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xvi }} Pinangotiilan nya an kaisipan na ini : <center>"Sadya nyakong kaipuhan, na ako mangatanosan ; magisip, maki]aban, asin magtangis, kun minsan, tara, an muyang dalisay nin makuri na pagmahal, magkakanig6 na ttinay nin labis na kasakitan."</center> Sarong bilog na cuadro kan kamugtakan ri Rizal, sa bulanbs na "campana progresista'' ; kuwarta asin kuwarta, --mga salog na bulawan asin prosa na ma]absay ; :-,mangatanosan, maghoroph6rop, makilaban ; an pasabong ki Rizal sagkod pa man dai nakalambat ,sa siring na kabagsakan ; asin pakatapus na maggiromdom nin mga kadalitaan asin mga kasakitan, asin pahasikwalan an mga mapagmahal na mga giromdom, kaiba an rnapait na dai pagkaoyoni, pinahal6 su saiyang rogfring na musa: <center>" !Ika man, omaliwayway, musa nyfkong minimahal, hanapon mo sa sa gir6ray ronang orog hada]isay ; tara an saktiyang bans6, sa saimo nanunuga, sa baldit na kaornawan, tinatao mga ranal; bilang baga simbahan, madiklom na bilanggoan."</center> Bihirang gayo, na si Rizal magtomtom sa apdo kan saiyang sipol. Pinamamatanos nya an rogaring na panghihimdsol : <center>"K-un dusts asin marigrok sa katunayan tumiok, bako daw sako marfrot, na ika sakong pogo]an56 sa sakuya na ka6bay, hubf nin katalingkasan?"</center> ----- 56 Su saiyang musa.<noinclude></noinclude> k8fjevc9kkj0qxg1jt0pqjpin61l4wz Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/18 250 2182 9348 2025-06-25T06:57:36Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9348 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xvii }} Labi; labi pa: "Anó ta magtagolaylay, kun iníhong Kapaladan, nagaapod na dalisay nin mahigpit na pagádal, kun sadya na nagoóngal, an bagyong kagiramgíram, kun sa mga kaakían totoong hinahagadan kan filipinong banwaan?" Sa likod nin nagkapirang tandá, na síring an lokás sa mga hinuwad na, dinadagitan su saiyang mansanang musa, bago ini pinahalé: "Bago ka omaliwayway, saimong sabiha lámang, na sa tingog mong mahúsay, nagsimbag sakong dalísay, sa nagtatangis, kundiman, sa nataong kasakitan, sarong pagángat na túnay." Madásig, mapangígot sa boot; an mapait na pakamaté dapit sa política, nakatuklas kan magkakanigong pa- mamantáag. An mapangagyat na áwit igwa nin kara- patdapat na katapusan sa duwang octava real; uya an saró kan mga iyán: "Kundi madigdi ka, pasabong na banal, sa pagínit liwat kan sakong alisngaw, pagtubod kuyompos, barí an baládaw, dahelán sa Bansá ako di magadán. Itao mo sakó cítarang57 mapungaw, mamondó na áwit an dolos nasongaw sa Bansá na sákit pagpahamis lámang, talikalang dáging sa pagpaluya man." Pagbagaybagayon na gayo an Sa Sakuya... asin an Húring Paáram, asin an nagbabasa maoyon samuyá na an duwang ining rawitdawit nagkakalaen na marhay sa daging, haros nagsisinarongatan; síring sa sinabi na nyamó, sa ikaduwa" daing iba kundi kamoninongan, kamayokodan, pagpahubayá sa kapaladan; daing mga kapanalean, daing mga pagsasagwé, haros dai nin anó man na hinanakit; pagoyon, mga tingog nin pagkamoot, paghúlit nin katiwasayan. Nagpoón an Paáram, síring sa kinaugalean, sa pagpahimantay kan kagsúrat ----- 57 Instrumento musical. 58 Sa Huring Paáaram. 59 Pagpaaram.<noinclude></noinclude> 9lrxlekdtedba8bb9tat35h8pbtoj4r Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/19 250 2183 9349 2025-06-25T06:59:29Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9349 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xviii }} sa saíyang bansá, ilinadawan an mga kagayonan kaini, saiyang nginaranan na Mutyá nin Dágat Sirangan, na- wará nyámong muraway; iginúhit su cuadro kan himag- sikan, saen mga daing pagalangán, an búhay idinodúsay, anó kun máging ciprés, dawá bukas na labanan; itina- tao nya man an saíyang búhay, naoogma sya huli ta sa katapusan nagbanagbánag an aldaw na minamawot; an ikaapat na estrofa magkakanigó kan saiyang mga pag- mahal, naggigiromdom: "Mga pangatorogan ko kan aki pa akong sadang, Kan saró nang barobatá, maginhawa panong buhay, Iyo na ika makita, Perlas nin Dágat Sirangan, Mamara an matang itom asin an ángog mabansay, Bakong korot, bakong korós, máyong digtang kasopganan.' Iyo an banding 60 kan Bansang Filipino. . "Ma- bansay síring sa pagsárig, dalísay siring sa liwanag" itinalǎ nya sa ibang kabtang. Su cuadro garong nagha- hagad nin sarong huwad baga bílang: mga kuray okun buril... asin napagatidatid ito kan dakúlang si Tolen- tino, kan paggibo nin sarong dibujo sa saró kan satú- yang mga sello postal: iyan an gráfico. Nagpadagos su tagapagáwit: "Pangatorogan nin búhay, sakong maláad na horot, !Mabúhay! ólay kan kalag, madalé nang tumalikod; Abaang ogmang mapukan tanganí kang makaláyog; Magadán na mabúhay ka, kan símong lángit sa tangod, Asin sa saímong dagá sagkod lámang kumatórog!" Mga fantasía asin mga giromdom an minabilog kan mga paksa kan mga minásunod na mga estrofa; an dagá, sarong cementerio, su talá-sinag¹, su tala-ínit 62 mina- ralabay sa mga mata kan namomoot na parabasa o naghihinanyog; su mga nagtitíos nin mga sákit, su mga pinadudusahan, su mga nangangadyé, su makibanwaan na nagpapahubayang malingawan, na aradohon su sa- íyang húkay asin su saiyang mga kabokabo, makabilog kan alpog kan saimong alfombra (su sa banwaan); alágad natatadá sya: "Sakong liliboton gabós simong angkas, pátag, ruwang, Sa saimo na pagdangog áwit ako na dalísay... An pagtubod kong matubis oolitón na dayáday." ----- 60 Imagen; ladawan. 61 An bulan. 62 An aldaw<noinclude></noinclude> 24eewn9ciz5ob9hivp92uoqeeyxn5kn Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/20 250 2184 9350 2025-06-25T07:01:47Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9350 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" />[[Category:Bcl Bikol Sentral (Central Bikol)]] [[Category:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal]]</noinclude>{{center|xix }} Asin... "hingaló an kagadanan." Nagpaáram sa saiyang mga magúrang, sa saíyang mga túgang, sa mga katóod nin pagkaakí, sa dapleng mahamis, kaúgay nin boot asin saiyang kaogmahan... Dumán, duman gabós náwalat: mga pagkamoot asin mga minamahal; asin sya naghalé; mapasiring sa "Roná na daing oripon an sakong padudumanan, Pagtubod dai mágadan ta an Dios an hadé lámang." Inoolit nyamó: gabós katiwasayan asin pagkamoot. Dai mi boot tapuson an ádal na ini na dai nyamó sambitón na sarong criticong kastilá, sa pagtaram dapit ki Rizal, bilang tagapagáwit, nagsabi, na bílang taga- pagáwit, linabisan sya kan saíyang mga kahimansá na si Guerrero asin si Apóstol. Saró pang crítico, na kastilá man, habong omoyon kan kapahayagan na ini, sa pag- sabi na dai sya nakasompong sa iba nin siring kabulanos na kamatean, pagkadaing-interés asin kahalangkawan nin mga katuyohan, na síring kan sa Paáram, ni Rizal, "laen pang linahidan kan dugó nin martirio." Manila, Diciembre 16, 1946. J. C. de V. ----- 63 Dayuhan; taga-ibang dagá.<noinclude></noinclude> i896q3yx2xqxlrtwz6hnbjqfin7yep2 Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/21 250 2185 9351 2025-06-25T07:02:04Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9351 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" /></noinclude><noinclude></noinclude> b1y0jbimnzxvnd1pw91ujcbs31pblg4 Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/22 250 2186 9352 2025-06-25T07:08:18Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9352 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" /></noinclude><center><big>'''MGA NALALAGDA'''</big></center> BUKLIT Mga Pangenot na Kataga Si Rizal Tagapagawit Sa Sakong mga Kagurubay An Enot Sakong Pasabong Pataratara An Pagsakay Giromdom sa Sakong Banwaan Sa Ki Jesus na Omboy An Berangtas: Si Urbistondo Katakutan So Jolo Asin Kastila si Elcano, An Enot na Makalibot Sa Kinaban An Pagkabihag Asin an Tagumpay Matagumpay na Paglaog sa Granada kan mga Hadeng Catolico Tulahok na Katipanan Kan Pagtubod Asin Inadalan Huli sa Adal an Bansa Nagkakamit Nin Muraway Dakulang Karangahan sa Orog Kakuring Kadalitaan An Pagkabayani: Canto Epico Si Colon Kasi Juan II Si ABD-EL-AZIS Asin Si Mahoma Sa Pilipinong Kahagbayonan Sa Filipinas Sa Ki Virgen Maria Sa Kagalanggalang na Gayong Padre Pablo Ramon, S.J. Paaram Ki Leonor Pighagadan Akong Tula Sa Ki Binibining C. O. asin R. Dalit Sa Paggamlang Sa Mga Burak sa Heidelberg Awit ni Maria Clara Sa Sakong Kaglalang An Bagong Taon Huring Paaram Mga Rawitdawit ni Rizal Sa Sakuyang Kundiman An Tubig Asin an Kalayo Burak sa Tahaw nin Mga Burak Sa Ki Don Ricardo Carnicero Dalit sa Talisay An Sakong Pailihan Sa Ki Josefina Awit nin Naglalakbay Si Cervantes sa Agamasilla de Alba Sa Pangpang kan Pasig <noinclude></noinclude> ausmzhn4urki67vrd8uomsnfofen7dt Pahina:Mga Rawitdawit Ni Jose Rizal.pdf/23 250 2187 9353 2025-06-25T07:08:32Z Yanni 00 29 /* Tamang-pagbasa */ 9353 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Yanni 00" /></noinclude><noinclude></noinclude> b1y0jbimnzxvnd1pw91ujcbs31pblg4